თავართქილაძის ეკონომიკურ ურთიერთობათა

და სამართლის უნივერსიტეტი

თბილისის ეკონომიკურ ურთიერთობათა

სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ია ბერიძე
გურამ თავართქილაძე
თამარ ფანცულაია

ფილოსოფია
არასპეციალური ფაკულტეტის სტუდენტებისათვის

თბილისი 2009
რედაქტორები: ისტორიის მეცნიერებათა
დოქტორი, პროფესორი
ვალერი ვაშაკიძე

ფილოსოფიის მეცნიერებათა
დოქტორი, პროფესორი
ნაპო კვარაცხელია

რეცენზენტი: ფილოსოფიის მეცნიერებათა

დოქტორი, პროფესორი
მამუკა ბიჭაშვილი

კომპიუტერული უზრუნველყოფა:
ლიკა შენგელია, გელა ხაბეიშვილი

ISBN 978-9941-0-1575-5

დაბეჭდილია შპს “მწიგნობარი XXI”

 sarCevi

wi­na­sity­va­o­ba ��������������������������������������������������������������������������������������������7

Ta­vi I
fi­lo­so­fia ro­gorc fe­no­me­ni����������������������������������������������������������11
fi­lo­so­fia da msof­lmxed­ve­lo­ba ��������������������������������������������������17
mi­To­su­ri msof­lmxed­ve­lo­ba ������������������������������������������������������������26
re­li­gi­ur­ i msof­lmxed­ve­lo­ba����������������������������������������������������������33
fi­lo­so­fia da ker­Zo mec­ni­e­re­be­bi
fi­lo­so­fi­is sa­ga­ni��������������������������������������������������������������������������������42
fi­lo­so­fia da xe­lov­ne­ba��������������������������������������������������������������������45

Tavi II
lo­gi­ka��������������������������������������������������������������������������������������������������������50

Ta­vi III
uni­ver­sa­lu­ri prob­le­me­bi. pir­vel­sawy­i­sis idea����������������������67
sam­ya­ros ka­non­zo­mi­er
­ e­bis prob­le­ma fi­lo­so­fi­a­Si ����������������75
sam­ya­ros ka­non­zo­mi­er
­ i kav­Si­re­bi da mi­mar­Te­be­bi ��������������������84

Ta­vi IV
gno­se­ol­ o­gi­u­ri prob­le­me­bi fi­lo­so­fi­a­Si
Se­mec­ne­bis ar­si da struq­tu­ra.��������������������������������������������������������92
in­tu­ic
­ ia����������������������������������������������������������������������������������������������������96
ra­ci­o­na­liz­mi������������������������������������������������������������������������������������������98
em­pi­riz­mi��������������������������������������������������������������������������������������������������101
ag­nos­ti­ciz­mi ����������������������������������������������������������������������������������������105

Ta­vi V
so­ci­a­lu­ri da aq­si­ol
­ o­gi­u­ri prob­le­me­bi fi­lo­so­fi­a­Si.
kul­tu­ra da ci­vi­li­za­cia������������������������������������������������������������������111

3
ada­mi­a­nis Ri­re­bu­le­biT – Se­fa­se­bi­Ti
mi­mar­Te­ba sam­ya­ro­sad­mi ��������������������������������������������������������������������128
ni­hi­liz­mi da Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­da­fa­se­bis prob­le­ma��������������132

Ta­vi VI
fi­lo­so­fo­se­bi ada­mi­a­nis Se­sa­xeb msje­lo­ben...������������������������146
ada­mi­a­nis prob­le­ma fi­lo­so­fi­a­Si ������������������������������������������������151
ada­mi­a­nu­ri eq­sis­ten­ci­a­le­bi: si­cocx­lis saz­ri­si�������������������������� 160
sik­vdil-si­cocx­le�������������������������������������������������������������������������������� 164
siy­va­ru­lis fi­lo­so­fia���������������������������������������������������������������������� 172
ada­mi­a­ni da Ta­na­med­ro­ve sa­zo­ga­do­e­bis
Ta­vi­se­bu­re­ba­ni (ga­ucx­oe ­ ­bis prob­le­ma)��������������������������������������189
pi­rov­ne­ba, ma­sa da brbo����������������������������������������������������������������������210
des­truq­ci­u­lo­ba, ro­gorc avad­myo­fi
in­di­vi­di­sa da avad­myo­fi sa­zo­ga­do­e­bis ni­Sa­ni ������������������������212
XX sa­u­ku­ne da axa­li teq­no­lo­gi­e­bi. bi­o­e­Ti­ka ��������������������������226

Ta­vi VII
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ria (mok­le eq­skur­si) ������������������249

da­nar­Ti (sakiTxavi masala)

`mok­vdi, ra­Ta ar sco­do~!������������������������������������������������������������������274
`fi­lo­so­fo­so­ba sa­sik­vdi­lod mza­de­bas niS­navs~��������������������277
igav­ni so­lo­mo­ni­sa (frag­men­te­bi) ������������������������������������������������281
ek­le­si­as­te����������������������������������������������������������������������������������������������287
pla­to­ni. `fe­do­ni~ (frag­men­te­bi)��������������������������������������������������302
mok­le bi­og­ra­fi­u­li cno­be­bi ����������������������������������������������������������308
sa­xel­mZRva­ne­lo­Si ga­mo­ye­ne­bul fi­lo­so­fi­ur
ter­min­Ta mok­le leq­si­ko­ni��������������������������������������������������������������318

4
 Talesi sokrate platoni aristotele

epikure heraklite mark seneka

avreliusi

petriwi petre iberi giorgi da eqvTime

mTawmindelebi

5
 dekarti paskali kanti hegeli

nicSe froidi huserli Sopenhaueri

iaspersi fromi gaseti berdiaevi

Spengleri sartri nucubeZe mamardaSvili

6
 `a­da­mi­a­ni ler­wa­mi­a, um­weo ler­wa­mi, mag­ram, es ler­wa­
mi az­rov­nebs. mis ga­sas­re­sad su­lac araa sa­Wi­ro sam­ya­ros
ris­xva. sak­ma­ri­sia qa­ris Se­mo­ber­va an ub­ra­lo wvi­mis wve­
Ti, mag­ram ada­mi­a­ni, gas­re­si­li Tun­dac sam­ya­ros mi­er, ma­
inc uf­ro Ri­re­bu­li­a, vi­na­i­dan grZnobs Ta­vis aR­sas­rul­
sac da Ta­vis um­we­ob ­ a­sac sam­ya­ros­Tan Se­da­re­biT.
ma­Sa­sa­da­me, mTe­li Cve­ni Rir­se­ba az­rov­ne­ba­a. swo­red
az­ri gva­maR­lebs Cven da ara dro da siv­rce, ro­mel­Sic Ca­
kar­gul­ni varT~
blez pas­ka­li

wi­na­sity­va­o­ba

wi­nam­de­ba­re sa­xel­mZRva­ne­lo gan­kuT­vni­lia aras­pe­ci­a­lu­

ri fa­kul­te­tis stu­den­te­bis­Tvis da maT­Tvis, vinc fi­lo­so­
fi­ur­ i prob­le­ma­ti­ki­Taa da­in­te­re­se­bu­li. fi­lo­so­fi­is zRva
ma­sa­li­dan mas­Si win wa­mo­we­u­lia ka­cob­ri­o­bis gan­vi­Ta­re­bis
yve­la epo­qi­saT­vis sa­Wir­bo­ro­to prob­le­me­bi, rom­le­bic, bu­
neb­ri­vi­a, arc Ta­na­med­ro­ve pe­ri­od­Si kar­gavs aq­tu­a­lo­bas,
Tum­ca, ax­le­bur ga­az­re­bas sa­Wi­ro­ebs. yu­radR­e­ba ga­max­vi­le­
bu­lia im ma­sa­la­ze, ro­me­lic au­ci­le­be­lia az­rov­ne­bis kul­
tu­ris gan­vi­Ta­re­bi­saT­vis, da­sa­bu­Te­bi­Ti az­rov­ne­bis srul­
qmni­saT­vis.
sa­xel­mZRva­ne­los mi­za­nia fi­lo­so­fi­is swav­le­ba­Si ad­re
ar­se­bu­li nak­lis SeZ­le­bis­dag­va­rad daZ­le­va; sa­Wi­roa ax­le­
bu­ri fi­lo­so­fi­u­ri Tval­saz­ri­si­sa da Se­sa­ba­mi­sad fi­lo­so­
fi­is kur­sis axa­li struq­tu­ris Se­mu­Sa­ve­ba; ama­ve dros, igi
mem­kvid­re­o­biT iRebs tra­di­ci­u­li da XX sa­u­ku­nis fi­lo­so­fi­
is da­de­biT miR­we­vebs.
sa­xel­mZRva­ne­lo ca­ri­el ni­a­dag­ze ar Seq­mni­la. mi­si Sed­ge­ni­
sas vem­ya­re­bo­diT ro­gorc ucx­o­ur li­te­ra­tu­ras, ase­ve Ta­na­

7
med­ro­ve qar­Tve­li fi­lo­so­fo­se­bis Sro­mebs da sa­xel­mZRva­ne­
lo­ebs. wi­nam­de­ba­re naS­ro­mic di­dad aris da­va­le­bu­li maT­gan.
viT­va­lis­wi­nebT wle­bis gan­mav­lo­ba­Si kur­sis swav­le­bi­sas
ga­Ce­nil moTx­ov­nas, rom sa­xel­mZRva­ne­lo­Si gan­msazR­vre­li
iyos ada­mi­a­nis prob­le­ma, uf­ro me­tic, es sur­vi­li em­ya­re­ba
Tval­saz­riss, rom fi­lo­so­fi­u­ri kvle­vis amo­sa­vals ada­mi­a­ni
war­mo­ad­gens.
Cvens er­T-erT mi­zans Se­ad­gens imis Cve­ne­ba, rom fi­lo­so­
fia ara mar­to un­da ik­vlev­des ada­mi­ans, ara­med Ta­vad fi­lo­
so­fia Ca­ye­ne­bu­li un­da iyos ada­mi­a­ni­sa da sa­zo­ga­do­e­bis sam­
sa­xur­Si. man mec­ni­e­ru­li da­sa­bu­Te­ba un­da mis­ces ada­mi­an­Ta
da xal­xTa So­ris hu­ma­nu­ri ur­Ti­er­To­be­bis, ma­Ti Se­moq­me­de­bi­
Ti, Ta­vi­su­fa­li da de­mok­ra­ti­u­li cxov­re­bis au­ci­leb­lo­bas.
amas­Ta­na­ve, mas­Si un­da ai­sa­xos qar­Tu­li fe­no­me­nis TviT­myo­
fa­do­ba, mi­si to­le­ran­tu­li, hu­ma­nu­ri bu­ne­ba, ro­me­lic ga­mo­
mu­Sav­da gar­kve­u­li pi­ro­be­bi­sa da faq­to­re­bis sa­fuZ­vel­ze.
sa­xel­mZRva­ne­lo­Si Tav­moy­ri­li ma­sa­la iT­va­lis­wi­nebs
Cvens qve­ya­na­Si de­mok­ra­ti­u­li, Ta­vi­su­fa­li da hu­ma­nu­ri sa­
zo­ga­do­e­bis aSe­ne­bis in­te­re­sebs, qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri mem­
kvid­re­o­bis tra­di­ci­ebs. Cve­ni mi­za­nia da­ma­je­reb­lad vaC­ve­
noT, rom fi­lo­so­fi­is sa­gans Se­ad­gens ada­mi­a­nis yo­fi­e­re­bis,
sa­zo­ga­do­e­bis, bu­ne­bi­sa da ma­Ti ur­Ti­er­Tmi­mar­Te­bis zo­ga­di
ka­non­zo­mi­e­re­be­bis dad­ge­na.
sa­xel­mZRva­ne­lo­Si ga­mo­ye­ne­bu­lia is­to­ri­u­li ma­sa­la, rom­
lis ga­re­Sec fi­lo­so­fi­is swav­le­ba ver iq­ne­ba srul­fa­so­va­
ni. es sa­Su­a­le­bas gvaZ­levs az­rov­ne­bis is­to­ri­i­dan amo­var­Ci­
oT prob­le­me­bi, ro­me­le­bic au­ci­le­be­lia mo­ce­mu­li ma­sa­lis
Tval­sa­Ci­no­eb ­ i­saT­vis.
ada­mi­an
­ i bu­ne­ba­sa da sa­zo­ga­do­e­ba­Si ar­se­bobs. yo­ve­li ada­
mi­an
­ i xe­davs, rom bu­ne­ba da sa­zo­ga­do­e­ba, sa­er­Tod sam­ya­ro,
mas ar­se­bo­bis pi­ro­bad au­ci­le­bel moTx­ov­na­Ta rigs uye­nebs.
amas ema­te­ba sa­ku­Ta­ri in­te­re­se­bi, sur­vi­le­bi, rom­le­bic xSi­
rad ar em­Txve­va am moTx­ov­nebs.
ada­mi­an
­ i cxov­robs gar­kve­ul pi­ro­beb­Si da rom icocx­los,

8
un­da Wa­mos, svas, Ca­ic­vas, hqon­des Tav­Se­sa­fa­ri da a.S. yo­ve­li
ada­mi­an
­ is wi­na­Se, mar­Ta­li­a, sxva­das­xva siR­rmi­Ta da sicx­a­diT,
mag­ram yo­vel­Tvis dgas kiTx­ve­bi: ras war­mo­ad­gens sam­ya­ro?
ras war­mo­ad­gens Ta­vad ada­mi­a­ni? ra ad­gi­li uWi­ravs ada­mi­ans
am sam­ya­ro­Si? ra una­ri aqvs da ra un­da ake­Tos ada­mi­an­ma? es is
kiTx­ve­bi­a, rom­leb­sac fi­lo­so­fi­am un­da gas­ces pa­su­xi da ro­
mel­Ta mi­za­nic ada­mi­a­nis cxov­re­bis saz­ri­sis gar­kve­va­a. imis­
da mi­xed­viT, ro­go­ri iq­ne­ba pa­su­xi, ga­ni­sazR­vre­ba ada­mi­a­nis
da­mo­ki­de­bu­le­ba Ta­vis Tav­Tan, sam­ya­ros­Tan.
fi­lo­so­fi­u­ri kiTx­ve­bi aReZ­vris yo­vel ada­mi­ans, ro­gorc
ki go­ne­bis mze­ras mi­apy­robs si­cocx­les, Ca­fiq­rde­ba da ga­va
Ta­vi­si yo­vel­dRi­u­ri cxov­re­bis Car­Co­e­bi­dan. mag­ram zogs su­
lac ar surs ifiq­ros ara­fer­ze gar­da imi­sa, rom Wa­mos, svas,
Ca­ic­vas da a.S. ase­Ti ti­pis ada­mi­a­ni au­ci­le­bel bi­o­lo­gi­ur
moTx­ov­ni­le­ba­Ta dak­ma­yo­fi­le­bas cxov­re­bis umaR­les miz­nad
sa­xavs, ri­Tac am­JRav­nebs su­li­er si­Ra­ta­kes.
is­mis kiTx­va: ga­na yo­vel ada­mi­ans aqvs Ta­vi­si fi­lo­so­fi­a?
– di­ax! oRond sa­kiTx­a­via es fi­lo­so­fia Sem­Txve­vi­Ti Se­xe­
du­le­be­bi­sa da az­rTa `na­te­xe­bi­sa­gan~ aris Se­ko­wi­we­bu­li, Tu
kar­gad mo­fiq­re­bu­lia da sam­ya­ro­sa da Cve­ni cxov­re­bis Sec­no­
bis mcde­lo­ba­zea dam­ya­re­bu­li. na­Te­li­a, rom bu­neb­ri­vi au­ci­
leb­lo­ba, bi­o­lo­gi­u­ri ar­se­bo­bis Se­nar­Cu­ne­ba ar gva­iZ ­ u­lebs
fi­lo­so­fi­ur sa­kiTx­eb­ze fiqrs, e.i. fi­lo­so­fo­so­bas. mag­ram
ada­mi­an
­ i go­ni­er­ i ar­se­baa da mis­Tvis ar­se­bo­ba da Rir­se­u­li
ar­se­bo­ba er­Ti da igi­ve ar aris. Tu­ki am kuTx­i­dan Sev­xe­davT
ada­mi­an
­ is si­cocx­les, ma­Sin Cven, ge­org vil­helm frid­rix he­
ge­lis msgav­sad, Seg­viZ­lia `fi­lo­so­fia mi­viC­ni­oT yve­la­ze
uf­ro au­ci­leb­lad~.
imi­saT­vis rom iyo, sa­Wi­roa ga­nuwy­vet­liv Se­iT­vi­so sxvi­se­
u­li, rad­gan ada­mi­a­ni­saT­vis sak­ma­ri­si ar aris mxo­lod sa­ku­
Ta­ri yo­fi­er ­ e­ba. ada­mi­an­ma un­da eZe­bos sa­ku­Ta­ri si­cocx­lis
az­ri da da­niS­nu­le­ba, ra­me­Tu Se­uZ­le­be­lia nam­dvi­li, Ta­vi­su­
fa­li, gam­Tli­an ­ e­bu­li ar­se­bo­ba pi­rov­ne­bi­sa, Tu man ar icis,
ra aris ada­mi­a­ni da ar icis, vin aris an ra aris Ta­vad.

9
 mar­tin ha­i­de­ge­ris Tqmi­sa ar iyos: `Tu gvin­da Cven Cav­wvdeT
Cvens su­li­er sam­ya­ros Ta­vis sa­fuZ­vel­Si – es ki aris er­T-er­
Ti Cve­ni umaR­le­si am­qvey­ni­u­ri cxov­re­bis mi­za­ni – ami­saT­vis
un­da ga­dav­la­xoT Te­o­ri­u­li, mec­ni­e­rul­-lo­gi­ku­ri az­rov­ne­
bis sazR­vre­bi da mi­si­ve Se­nar­Cu­ne­biT Se­vi­deT eq­sis­ten­ci­a­
lu­ri az­rov­ne­bis usas­ru­lo sa­uf­lo­Si~.
ia be­ri­Ze

10
 Ta­vi I

fi­lo­so­fia ro­gorc fe­no­me­ni

`kul­tu­ris mTe­li is­to­ri­is man­Zil­ze fi­lo­so­fi­i­sad­mi

sak­ma­od ara­ke­Til­mo­sur­ne da­mo­ki­de­bu­le­ba aRi­niS­ne­ba... fi­
lo­so­fia kul­tu­ris yve­la­ze da­uc­ve­li mxa­re­a~ – es cno­bi­li
ru­si fi­lo­so­fo­sis ni­ko­loz ber­di­a­e­vis Tval­saz­ri­si­a, uf­ro
swo­red, mi­si su­lis amoZaxili. Se­ve­ca­doT ga­var­kvi­oT, Tu ram
ga­na­pi­ro­ba fi­lo­so­fi­i­sad­mi ase­Ti da­mo­ki­deb­ule­ba.
re­li­gia su­lis moTx­ov­ni­le­beb­ze msje­lobs da ak­ma­yofi­
lebs maT. ada­mi­a­ni mze­ras ufals mi­apy­robs: ro­de­sac su­li­
e­ra­daa Se­Wir­ve­bu­li, ro­de­sac ma­ra­di­so­bis wi­na­Se war­sdgo­
mis Si­Si­Taa SeZ­rwu­ne­bu­li, ro­de­sac mtan­jve­li si­mar­to­vis
grZno­bi­Taa daT­rgu­nu­li. mis­ti­ka aja­do­vebs mas Rmer­TTan mi­
ax­lo­e­bis Se­saZ­leb­lo­biT, sas­wa­u­lis imeds uR­vi­vebs... …
mec­ni­e­re­ba Sem­mec­ne­be­li go­ne­bis uda­vo miR­we­ve­bis de­mon­
stri­re­ba­a. igi ci­vi­li­za­ci­is bur­jia da ara mar­to gvix­snis
WeS­ma­ri­te­bas, ara­med bev­rad uf­ro kom­for­tul­sa da xan­
grZlivs xdis ada­mi­a­nis si­cocx­les.
fi­lo­so­fia ki, pi­ri­qiT. is Se­u­la­ma­zeb­lad Ta­va­zobs ada­mi­
ans sas­tik si­mar­Tles, uka­nas­knel nu­geSs ar­Tmevs mas. fi­lo­
so­fia uaR­re­sad ci­vi go­ne­bis, sa­Ri az­rov­ne­bis dam­kvid­re­bis
cda­a, so­ci­a­lu­ri ilu­zi­e­bis aR­mof­xvris praq­ti­ka­a. igi, Ta­vi­
si mo­wo­de­bi­Ta da da­niS­nu­le­biT, `un­grevs~ ada­mi­ans cxov­re­
bis mowy­o­bis mi­se­ul wess, ar­se­bo­bis tra­gizms `u­SiS­vlebs~ da
ga­mo­sav­lis sa­xiT, sxva­das­xva mo­saz­re­bas sTa­va­zobs mas; e.i.
fi­lo­so­fia ar­Cev­nis Ta­vi­suf­le­bas aZ­levs ada­mi­ans, ra­Ta man
Ta­vad agos pa­su­xi sa­ku­Tar cxov­re­ba­ze da ar­Ce­van­ze.
rac Se­e­xe­ba sam­ya­ros sa­i­dum­lo­e­bebs, maT idu­mal, mis­
ti­kur bu­ne­bas, fi­lo­so­fi­a, sam­ya­ros aR­qmi­sa da Se­mec­ne­bis
mis­Tvis da­ma­xa­si­a­Te­be­li Se­saZ­leb­lo­be­bi­dan, cdi­lobs maT
siR­rmi­se­ul, pir­vel­sawy­i­sam­de ga­az­re­bas. ase Cnde­ba ki­dev

11
er­Ti da­mo­ki­de­bu­le­ba fi­lo­so­fi­i­sad­mi: `si­mar­Tle rom vTq-
vaT, fi­lo­so­fia bun­do­va­ni eniT gad­mo­ce­mu­li ada­mi­a­nu­ri
gan­sja­a~. es mo­saz­re­ba ger­ma­nel po­et­sa da mo­az­rov­nes io­han
go­e­Tes ekuT­vnis. isev Cnde­ba kiTx­ve­bi: ra­tom aris sa­Wi­ro ma­
inc da ma­inc bun­do­va­ni, ga­u­ge­ba­ri enis ga­mo­ye­ne­ba? nu­Tu ar
ar­se­bobs TviT­ga­mo­xat­vis sxva for­me­bi? an iq­neb swo­red am
for­mi­Taa Se­saZ­le­be­li WeS­ma­ri­te­bis dad­ge­na? ra Tqma un­da,
ara. sib­rZnis moy­va­rul­ma im er­Ta­derT, sa­bo­loo WeS­ma­ri­te­
bas rom mi­ak­vli­os, ma­Sin sam­ya­ro­Si Se­sac­no­bi aRa­ra­fe­ri dar­
Ce­ba da fi­lo­so­fi­ac aRar iar­se­bebs. fi­lo­so­fi­is pa­ra­doq­si
swo­red ima­Si­a, rom fi­lo­so­fo­si iseT prob­le­meb­ze fiq­robs
da msje­lobs, ro­mel­Ta er­Txel da sa­mu­da­mod ga­dawy­ve­ta,
gan­sxva­ve­biT re­li­gi­i­sa da mec­ni­e­re­bi­sa­gan, praq­ti­ku­lad Se­
uZ­le­be­li­a. am pa­ra­doq­sis ga­az­re­bi­saT­vis au­ci­leb­lad un­da
ga­viT­va­lis­wi­noT Sem­de­gi: fi­lo­so­fi­as sam­ya­ros sa­id ­ um­lo­e­
be­bis wvdo­mi­sa da ax­snis mi­se­u­li, sxva­Ta­gan gan­sxva­ve­bu­li me­
To­de­bi aqvs.
ada­mi­an
­ i fi­lo­so­fo­sobs imi­tom, rom es mi­si bu­neb­ri­vi
moTx­ov­ni­le­ba­a, TviT­ga­mo­xat­vi­sa da TviT­dam­kvid­re­bis yve­
la­ze mZlav­ri sa­Su­a­le­ba­a.
fi­lo­so­fo­si is ada­mi­a­ni­a, ro­me­lic cxov­re­bas fiq­rSi ata­
rebs. fiq­robs ro­gorc Se­uc­no­bel, araC­ve­u­leb­riv, ise Cve­u­
leb­riv, yo­fiT mov­le­neb­sa da sag­neb­ze. mag­ram mi­si fiq­ri­sa da
gan­sjis mi­mar­Tu­le­ba bev­rad uf­ro siR­rmi­se­u­li da sa­in­te­re­
so­a, vid­re sxva pro­fe­si­is ada­mi­a­nis fiq­ri da gan­sja. fi­lo­
so­fo­si er­Tdro­u­lad kri­ti­ko­sic un­da iyos da skep­ti­ko­sic,
Tav­sa­te­xe­bis ax­snac un­da uy­var­des da ma­Ti mo­fiq­re­bac Se­eZ­
los, mo­ra­lis­tic un­da iyos, wi­nas­war­mety­ve­lic da WeS­ma­ri­
te­bis ma­Zi­e­be­lic. `brmad nu­ra­vis en­do­bi, Ta­vad ifiq­re~ - ai,
mi­si de­vi­zi.
pla­to­ni gvir­Cev­da: da­kav­diT fi­lo­so­fi­iT da Tqven­ze
axal­gaz­rdeb­sac amis­ken mo­u­wo­de­To. fi­lo­so­fia moR­va­we­
o­bis ke­Til­So­bi­lur da brZnul sfe­rod aris miC­ne­u­li. fi­
lo­so­fo­si ki yo­vel­Tvis mniS­vne­lo­van fi­gu­ras war­mo­ad­gens.

12
imi­saT­vis, rom ga­ver­kveT, Tu ras war­mo­ad­gens fi­lo­so­fo­sis
fi­gu­ra, kiTx­va ase Seg­viZ­lia dav­svaT: cxov­robs ki fi­lo­so­
fo­si Ta­vi­si moZR­vre­bi­sa da Se­xe­du­le­be­bis mi­xed­viT? an sxva
sity­ve­biT rom vTqvaT: icavs Tu ara igi Ta­vis prin­ci­pebs, miz­
nebs, Ri­re­bu­le­bebs cxov­re­ba­Si?
ka­cob­ri­o­bis kul­tu­ris is­to­ri­a­Si, al­baT, ver mo­i­Zeb­ne­ba
ise­Ti po­pu­la­ru­li ma­ga­li­Ti, ro­go­ric sok­ra­tes gmi­ro­ba­a.
sok­ra­te sib­rZnis ide­a­li gax­ldaT. mis Se­sa­xeb uam­ra­vi li­te­
ra­tu­ra ar­se­bobs. mi­si pi­rov­ne­bac yo­vel­mxriv aris Ses­wav­li­
li – si­cocx­le, moZR­vre­ba, sik­vdi­li. mar­Tlac sa­in­te­re­so
da co­ta ar iyos, uc­na­u­ri pi­rov­ne­ba iyo – si­cocx­lis gan­mav­
lo­ba­Si er­Ti sity­vac ar da­u­we­ri­a. ra­zec fiq­rob­da, rac awu­
xeb­da, ro­gor wyvet­da ur­Tu­les fi­lo­so­fi­ur prob­le­mebs
– ama­ze mi­si mo­wa­fe­e­bi mog­viTx­ro­ben. nu­Tu sa­o­ca­ri ar aris?
ga­mo­Ce­ni­li mo­az­rov­ne, ro­mel­mac mxo­lod ze­pi­ri sity­va dag­
vi­to­va.
aTe­nis sa­sa­mar­Tlom sok­ra­te da­a­da­na­Sa­u­la im Rmer­Te­bis
gmo­ba­Si, rom­leb­sac Zvel sa­ber­ZneT­Si eTay­va­ne­bod­nen da ki­
dev axal­gaz­rda Ta­ob ­ is Ser­yvna­Si. mas sik­vdi­liT das­ja mi­
u­sa­jes. Ta­vad mo­sa­mar­Tle­eb­sac ar ego­naT, rom yve­la­fe­ri
ase tra­gi­ku­lad dam­Tav­rde­bo­da. sok­ra­tes sa­Su­a­le­ba hqon­da
Ta­vi­dan ae­ci­le­bi­na sik­vdi­li. mas Ses­Ta­va­zes gaq­ce­u­li­yo da
cxov­re­bis dar­Ce­ni­li pe­ri­o­di dev­ni­lo­ba­Si ga­e­ta­re­bi­na, mag­
ram sok­ra­tem uar­yo es Se­saZ­leb­lo­ba. mas bev­ri mdi­da­ri me­
go­ba­ri hyav­da, rom­le­bic mis ga­mos­yid­vas api­reb­dnen, mag­ram
fi­lo­so­fo­si am Se­mo­Ta­va­ze­ba­sac ar da­Tan­xmda. da bo­los, Ta­
vad sa­sa­mar­Tlom Ses­Ta­va­za sok­ra­tes ua­ri eT­qva Ta­vis Ri­re­
bu­le­beb­sa da Se­xe­du­le­beb­ze da eRi­a­re­bi­na da­na­Sa­u­li. Nnu­Tu
Za­li­an rTu­lia ami­si ga­ke­Te­ba si­cocx­lis sa­nac­vlod?
mo­sa­mar­Tle­eb­ma CaT­va­les, rom ga­mo­u­val mdgo­ma­re­o­ba­Si
Ca­ye­ne­bu­li sok­ra­te ukan da­i­xev­da. mag­ram, ara! sok­ra­tem aTe­
ne­lebs da­u­viwy­a­ri zne­ob­ri­vi ma­ga­li­Ti mis­ca. ua­ri Tqva Sens
Se­xe­du­le­beb­ze, prin­ci­peb­ze niS­navs xa­zi ga­da­us­va mTel Sens
cxov­re­bas, Sens mis­wra­fe­bebs, Sens rwme­nas. sok­ra­tem su­lis

13
araC­ve­ul ­ eb­ri­vi sim­tki­ce ga­mo­av­li­na. man Ta­vad aRas­ru­la sa­
sa­mar­Tlos ga­na­Ce­ni da ci­ku­tiT sav­se fi­a­la Ses­va.
an­ti­ku­ri xa­nis fi­lo­so­fos­-mo­ra­lis­ti di­o­ge­ne Tur­me
kas­rSi cxov­rob­da da dRi­siT, mzi­siT aTe­nis qu­Ceb­Si far­niT
xel­Si da­di­o­da. `vis eZeb, da Ta­nac, far­niT xel­Si?~ – ekiTx­
e­bod­nen ga­o­ce­bu­li Ta­na­mo­qa­la­qe­e­bi. `a­da­mi­ans!~... uc­na­u­ri
pa­su­xi­a, da­me­Tan­xme­biT. gar­Se­mo uam­ra­vi ada­mi­a­ni­a, is ki, da­
u­Ra­la­vad da­dis da ma­inc ada­mi­ans eZebs... ras un­da niS­nav­des
es? di­o­ge­ne ada­mi­a­nis ar­ssa da bu­ne­ba­ze Ca­fiq­rda da mix­vda:
cxov­re­bis yo­vel­dRi­u­ro­ba­Si Caf­lu­li gam­vlel­-ga­mom­vle­
li nak­le­bad Se­e­saty­vi­se­ba ada­mi­a­nis WeS­ma­rit arss. nam­dvi­li
ada­mi­a­ni sxvag­va­ri un­da iyos! ma­inc ro­go­ri?
er­Txel di­o­ge­nem da­i­na­xa, ro­gor da­lia bav­Svma peS­viT wya­
li. man im­wam­sve amo­i­Ro Can­Ti­dan sas­mi­si da ga­da­ag­do: `bav­Svma
cxov­re­bis ub­ra­lo­e­biT ma­jo­ba­o~ – aR­mox­da. saq­me ima­Si­a, rom
Ddi­o­ge­nes fi­lo­so­fia ada­mi­a­nebs mo­u­wo­deb­da ecx­ov­raT ub­
ra­lod, bu­neb­ri­vad, zed­me­ti si­a­mi­sa da kom­for­tis ga­re­Se.
sam­ya­ro­Si uam­ra­vi mSve­ni­e­re­ba da si­a­mea – amo­dis mze, ba­la­xi
bi­bi­nebs, wya­ros wya­li Cux­Cu­xebs. mag­ram ada­mi­a­ne­bi ar kma­yo­
fil­de­bi­an amiT. isi­ni Ta­vad ir­Tu­le­ben cxov­re­bas: zogs pa­
ti­vis­ce­ma sWir­de­ba, zogs sa­xe­li, zogs sim­did­re, zogs Ta­nam­
de­bo­ba.
gad­mo­ce­miT vi­ciT, rom di­og ­ e­nes­Tan sa­sa­ub­rod aleq­san­
dre di­di mi­su­la. ne­bis­mi­er Txov­nas Se­gis­ru­le­bo – uT­qvams
ma­ke­do­nels. pa­su­xad ki mi­i­Ro: `Ca­mo­me­ca­le, mzes nu miC­rdi­
lav~. ra­ze mety­ve­lebs fi­lo­so­fo­sis pa­su­xi, uz­rde­lo­ba­ze?
Tu WeS­ma­ri­tad brZe­ni ada­mi­a­nis uc­na­ur xa­si­aT­ze? di­o­ge­
ne­saT­vis, ro­me­lic praq­ti­ku­li ci­niz­mis ma­mad iT­vle­bo­da,
cxov­re­bi­se­ul­ i orom­tri­a­li ucxo da mi­u­Re­be­li iyo. yve­las
sa­ku­Ta­ri Ta­vi­saT­vis si­ke­Te da ke­Til­dRe­o­ba surs da ga­mor­
Ce­nis miz­niT did ada­mi­ans eTay­va­ne­bi­an. mag­ram, nu­Tu es aris
cxov­re­bis mi­za­ni da ami­saT­vis un­da iR­wvo­des ada­mi­a­ni? mzis
sxi­vi, ro­me­lic gvaT­bobs, bev­rad uf­ro Ri­re­bu­li­a, vid­re di­
di mxe­dar­TmTav­ris ne­bis­mi­e­ri sa­Cu­qa­ri Tu wya­lo­ba. uf­ro

14
me­tic! ga­mo­Ce­ni­li mxe­dar­TmTa­va­ri ama­yia Ta­vi­si di­de­biT,
yov­lis­Sem­Zle­o­biT. mag­ram, ga­na mar­Tla ase­Ti yov­lis­Sem­Zlea
igi? mzis sxi­ve­bi xom mi­si brZa­ne­bi­sa da sur­vi­lis ga­re­Sec aT­
bo­ben de­da­mi­was...
di­o­ge­ne cxov­rob­da sa­ku­Ta­ri prin­ci­pe­bi­sa da Se­xe­du­le­
be­bis Se­sa­ba­mi­sad.
cxa­di­a, ara­vin ai­Zu­lebs fi­lo­so­foss mis­di­os Ta­vis swav­
le­bas yo­vel­dRi­ur cxov­re­ba­Si. es su­lac ar niS­navs, rom isi­
ni maty­u­a­re­bi ari­an. fi­lo­so­fi­a­Si xom qce­vis ide­a­lur geg­mas
gvTa­va­zo­ben, ro­me­lic Ta­vis­Ta­vad sa­in­te­re­so­a. ra Tqma un­da,
xde­ba xol­me, rom es mi­za­ni mi­uR­we­ve­li da Se­us­ru­le­ba­dia ara
mar­to sxve­bi­saT­vis, ara­med Ta­vad av­to­ri­saT­vis. amis Ta­o­ba­
ze ro­ma­el­ma fi­lo­so­fos­ma se­ne­kam ase­Ti mo­saz­re­ba dag­vi­to­
va: `msay­ve­du­ro­ben, rom Ce­mi cxov­re­bis we­si ar em­Txve­va Cems
moZR­vre­bas. amas­ve say­ve­du­rob­dnen pla­ton­sac, epi­ku­re­sac
da Ze­non­sac. yve­la fi­lo­so­fo­si mi­u­Ti­Tebs ara mar­to ima­ze,
Tu ro­gor cxov­robs Ta­vad, ara­med ima­zec, ro­gor un­da ic­-­
x­ov­ro. me vmsje­lob saT­no­e­ba­ze da ara sa­ku­Tar Tav­ze; veb­rZvi
nak­lo­va­ne­beb­sa da cod­vebs, maT So­ris sa­ku­Tar­sac; ro­ca Sev­
Zleb, vicx­ov­reb ise, ro­gorc sa­Wi­ro­a~.
ka­cob­ri­o­bis is­to­ri­a­Si ar iyo ise­Ti pe­ri­o­di, fi­lo­so­
fi­az­ e, ro­gorc sib­rZnis siy­va­rul­ze moTx­ov­ni­le­ba rom gam­
qra­li­yo. sa­va­ra­u­do­a, igi arc ax­la gaq­re­ba. fi­lo­so­fia ma­rad
is­wraf­vis Se­ic­nos, ga­ar­kvi­os sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­re­be­bi,
Cas­wvdes ada­mi­an ­ is ra­o­bas, mi­si su­lis siR­rme­ebs, RvTa­eb­riv
sa­i­dum­lo­e­bebs. Tum­ca mwa­re si­mar­Tlec ar­se­bobs. fi­lo­so­
fi­as, ise­ve ro­gorc si­nam­dvi­lis, sam­ya­ros wvdo­mis ne­bis­mi­er
for­mas, Ta­vi­si gan­vi­Ta­re­bis pe­ri­od­Si bev­ri Sec­do­mac da­uS­
vi­a, bev­ri mcda­ri az­ric da­um­kvid­re­bi­a. mi­u­xe­da­vad ami­sa, is
ar­se­bobs. isev aris mas­ze moTx­ov­ni­le­ba da, al­baT, swo­red
ama­Sia fi­lo­so­fi­is, ro­gorc ka­cob­ri­o­bis mZlav­ri in­te­leq­
tu­a­lu­ri ia­ra­Ris, si­di­a­de.
Ta­mar fan­cu­laia

15
 ...
`fi­lo­so­fia (rad­gan igi vrcel­de­ba yve­la­fer­ze, rac mi­
saw­vdo­mia ada­mi­a­nu­ri Se­mec­ne­bi­saT­vis) er­Ta­der­Ti ra­maa ise­
Ti, ri­Tac ve­lu­re­bi­sa da bar­ba­ro­se­bi­sa­gan gan­vsxvav­de­biT da
yo­ve­li xal­xi miT uf­ro mo­qa­la­qe­ob­ri­vi da ga­naT­le­bu­li­a,
rac uf­ro ukeT fi­lo­so­fo­so­ben isi­ni. ami­tom ara aris ra sa­
xel­mwi­fo­saT­vis sxva ram uf­ro di­di si­ke­Te, vid­re yo­la WeS­
ma­ri­ti fi­lo­so­fo­se­bi­sa.~
re­ne de­kar­ti

`fi­lo­so­fi­am gvas­wav­la Cven ada­mi­a­ne­bis siy­va­ru­li~

lu­ci­us ane­us se­ne­ka

`fi­lo­so­fo­so­bis siZ­ne­le ima­Si­a, rom ada­mi­a­ni dar­Ce da

ada­mi­a­nis miR­murs swvde~.
Sal­va nu­cu­bi­Ze

`a­da­mi­an
­ ur xe­lov­ne­ba­Ta­gan yve­la­ze amaR­le­bu­li da ke­
Til­So­bi­li aris fi­lo­so­fi­is xe­lov­ne­ba.~
al­-qin­di

`a­xal­gaz­rdo­ba­Si nur­vin da­a­yov­nebs fi­lo­so­fo­so­bas. mo­

xu­co­bis Jams nur­vin mo­iR­le­ba fi­lo­so­fo­so­ba­Si, ra­me­Tu si­
jan­sa­Re su­li­sa ara­vis­Tvi­saa arc na­ad­re­vi da arc nag­vi­a­ne­vi~.
epi­ku­re

`WeS­ma­ri­ti fi­lo­so­fo­so­ba aris `yo­fi­e­re­bis mos­me­na~, da­

fa­ru­lis gacx­a­de­ba, da­u­fa­ra­o­ba, eq­sis­ten­cis Si­na­ga­ni aR­mav­
lo­biT TviT­srul­yo­fa, Si­na­ga­ni eq­sis­ten­ci­a­lu­ri Ta­vi­suf­
le­bis re­al
­ i­za­ci­a~.
mar­tin ha­id ­ e­ge­ri

16
 `fi­lo­so­fia hgavs no­yi­er min­dors, rom­lis ni­a­da­gi mas­ze
ga­Se­ne­bu­li xe­xi­liT aris fi­zi­ka, mas­ze mo­we­u­li Wir­na­xu­li­_­
eTi­ka, xo­lo min­dvris dam­cve­li Ro­be-­me­se­ri – lo­gi­ka~.
(sto­e­le­bis xa­to­va­ni Se­da­re­ba).

fi­lo­so­fia da msof­lmxed­ve­lo­ba

fi­lo­so­fia ber­Znu­li sity­vaa da niS­navs sib­rZnis siy­va­

ruls. es aris su­li­e­ri kul­tu­ris da­mo­u­ki­de­be­li dar­gi, ro­
me­lic aer­Ti­a­nebs cod­nas sam­ya­ro­ze, ada­mi­an­ze, ada­mi­a­ni­sa da
sam­ya­ros ur­Ti­er­To­ba­ze. fi­lo­so­fi­is da­niS­nu­le­baa ik­vli­os
pir­vel­sawy­is­ i, ar­se­bi­Ti Ta­vi­se­bu­re­be­bi, sam­ya­ro­se­u­li wes­
ri­gis sa­fuZ­vle­bi, ipo­vos WeS­ma­ri­ti saz­ri­si pro­ce­se­bi­sa,
ro­mel­Tac sam­ya­ro­Si, so­ci­um­Si, kul­tu­ra­sa da ada­mi­an­Si aqvs
ad­gi­li. fi­lo­so­fia mo­wo­de­bu­lia gax­snas yo­fi­e­re­bis bne­li,
ga­mo­uc­no­bi la­bi­rin­Te­bi.
fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­ba da­sa­bams iRebs mi­To­lo­
gi­i­dan da re­li­gi­i­dan. fi­lo­so­fia ik­vlevs im re­a­lo­bas, ro­me­
lic mxed­ve­lo­bis miR­ma rCe­ba kon­kre­tul sa­bu­ne­bis­mety­ve­lo
da hu­ma­ni­ta­rul dis­cip­li­nebs. is as­ru­lebs sam­ya­ros su­ra­Tis
mTli­a­no­ba­Si war­mo­sax­vis mZi­me sa­mu­Sa­os. fi­lo­so­fia Rrmad
da sa­fuZ­vli­a­nad ga­i­az­rebs ker­Zo mec­ni­e­re­be­bis mo­na­ce­mebs
da mo­wo­de­bu­lia iyos ada­mi­a­nis ori­en­ti­ri sam­ya­ro­Si. igi ena­
Te­sa­ve­ba umaR­les sib­rZnes, rom­lis fun­qcia mar­to yve­laf­
ris cod­na ki ar aris, ara­med mo­wo­de­bu­lia ga­i­gos, Se­i­mec­nos
is, rac mTa­va­ri da ar­se­bi­Ti­a, ro­me­lic exe­ba pir­vel­sawy­iss,
msof­lio wes­rigs, rom­lis ar­sis wvdo­mis ga­re­Se Se­uZ­le­be­lia
ga­az­re­bu­li da Rir­se­u­li ar­se­bo­ba. ada­mi­ans bev­ri ram ac­du­
nebs – fu­li, sim­did­re, Za­la­uf­le­ba, di­de­ba da a. S. fi­lo­so­
fia mo­wo­de­bu­lia ga­mo­ar­Ci­os uni­ver­sa­lu­ri, sa­yo­vel­Tao
mniS­vne­lo­bis Ri­re­bu­le­be­bi – WeS­ma­ri­te­ba, si­ke­Te, si­la­ma­ze,
sa­mar­Tli­a­no­ba, siy­va­ru­li da sxva.
17
 sok­ra­tes (Zv. w 469 – 399) Ta­nax­mad fi­lo­so­fia aris ara sib­
rZne, ara­med sib­rZnis siy­va­ru­li da mi­si Zi­e­ba, wyur­vi­li sib­
rZni­sa, WeS­ma­ri­te­bis da­uf­le­bi­sa, vi­na­i­dan Ta­vad sib­rZnes
mxo­lod Rmer­Te­bi flo­ben. Rmer­Ti Se­iZ­le­ba iyos brZe­ni, ada­
mi­ans ki mi­si siy­va­ru­li Se­uZ­li­a. ami­to­mac ada­mi­a­ni un­da is­
wraf­vo­des Rmer­Ti­sa­ken anu sib­rZnis da­uf­le­bi­sa­ken.
yve­la dro­is fi­lo­so­fia Ta­vi­si epo­qis um­niS­vne­lo­va­ne­si
prob­le­me­biT iyo da­in­te­re­se­bu­li. am­de­nad, fi­lo­so­fi­u­ri
kvle­va TviT­mi­zans ara­so­des war­mo­ad­gen­da.
fi­lo­so­fi­is sag­nis sxva­das­xva ga­ge­ba ar­se­bobs, zo­gi
Tvlis, rom fi­lo­so­fi­is sa­ga­nia sam­ya­ros Wvre­ta; me­o­re­ni
Tvli­an, rom fi­lo­so­fi­is saq­mea mec­ni­e­re­bis lo­gi­ku­ri ana­
li­zi; xo­lo me­sa­me­ni – fi­lo­so­fi­is sag­nad ada­mi­a­ni­sa da mi­si
cxov­re­bis saz­ri­sis Zi­e­bas aRi­a­re­ben. Cven ro­mels avir­CevT,
es Cvens msof­lmxed­ve­lo­ba­zea da­mo­ki­de­bu­li.
yve­la dro­is fi­lo­so­fi­a­Si mi­u­xe­da­vad am mra­val­gva­ro­
bi­sa, ma­inc ar­se­bobs sa­er­To mo­men­ti, ro­me­lic met­nak­le­bad
sa­er­Toa yo­ve­li fi­lo­so­fi­u­ri sis­te­mi­saT­vis. es aris is, rom
Ti­To­e­uls mxed­ve­lo­ba­Si aqvs sam­ya­ro, ro­gorc mTe­li. fi­lo­
so­fi­as Se­uZ­lia kvle­vis obi­eq­tad aq­ci­os si­nam­dvi­lis ne­bis­
mi­e­ri kon­kre­tu­li sa­xe (ma­ga­li­Tad, bu­ne­ba, ada­mi­a­ni da a. S.),
mag­ram im pi­ro­biT, Tu maT ga­ni­xi­lavs sam­ya­ros­Tan, ro­gorc
mTel­Tan, mi­mar­Te­ba­Si. mi­u­xe­da­vad gan­sxva­ve­bu­li prob­le­me­
biT da­in­te­re­se­bi­sa, fi­lo­so­fi­a­Si er­Ti mTa­va­ri sa­kiTxi yo­
vel­Tvis id­ga. es aris ada­mi­a­ni­sa da sam­ya­ros ur­Ti­er­To­ba.
sib­rZnis siy­va­ru­li Zvel­ber­Znul fi­lo­so­fi­a­Si, Zi­ri­Ta­
dad, ase­Ti ur­Ti­er­To­bis gar­kve­vas niS­nav­da. ami­tom sib­rZnes
da sa­er­Tod cod­nas di­di mniS­vne­lo­ba eni­We­bo­da ada­mi­an­Ta
yo­fi­e­re­bi­sa da cxov­re­bis ga­az­re­ba­Si. sok­ra­te sib­rZnis mniS­
vne­lo­bis gar­kve­vis miz­niT, svams kiTx­vas: vis un­da ewo­dos
brZe­ni? aqam­de brZe­ni ewo­de­bo­da mcod­nes, mec­ni­ers, mag­ram
sok­ra­tes mi­xed­viT cod­na da sib­rZne er­TmaneTs ar em­Txve­
va. sib­rZne da mi­si Zi­e­ba em­sa­xu­re­ba WeS­ma­ri­te­bi­sa da si­ke­Tis
dad­ge­nas, xo­lo WeS­ma­ri­te­bi­sa da si­ke­Tis dad­ge­na niS­navs

18
sib­rZnis siy­va­ruls. Tu Cven Se­va­da­rebT er­Tma­neTs RmerTs,
ada­mi­ans da cxo­vels aR­mo­va­CenT, rom Rmer­Ti Se­mec­ne­bis pro­
ce­siT ar aris SezR­u­du­li, rad­gan igi mTel sib­rZnes flobs.
arc cxo­ve­lia SezR­u­du­li cod­niT, rad­gan is in­stin­qte­biT
mdi­da­ri­a, rac ga­re­mo­Si wo­nas­wo­ro­bis Se­sa­nar­Cu­neb­lad sWir­
de­ba. er­Ta­der­Ti ar­se­ba de­da­mi­wa­ze aris ada­mi­a­ni, ro­me­lic
SezR­ud ­ u­lia cod­nis, Se­mec­ne­bis au­ci­leb­lo­biT, ra­Ta iar­
se­bos da Se­i­nar­Cu­nos wo­nas­wo­ro­ba bu­ne­bas­Tan. ada­mi­ans cxo­
vel­Tan Se­da­re­biT Ra­ri­bi in­stin­qte­bi aqvs; cod­niT RmerTs
em­sgav­se­ba, mag­ram ar utol­de­ba mas. ada­mi­a­ni Sua rgo­lia maT
So­ris, vinc uf­ro di­di­a, vid­re ada­mi­a­nu­ri da vinc uf­ro kni­
ni­a, vid­re ada­mi­a­nu­ri. Cvens qve­viT war­mav­lo­ba­a, Cvens ze­viT
ki WeS­ma­ri­te­ba da ma­ra­di­u­lo­ba.
cxo­ve­li ada­mi­ans in­stin­qte­biT sjobs. amis na­Te­li da­das­
tu­re­baa fut­ka­ri, ro­me­lic fi­Was ise­Ti si­zus­tiT aSe­nebs, rom
ne­bis­mi­er ar­qi­teq­tors ga­aw­bi­lebs. frin­ve­le­bi mif­ri­na­ven
Tbil qvey­neb­Si da brun­de­bi­an ise, rom arc kom­pa­si sWir­de­baT
da arc ge­og­ra­fi­u­li ru­ka. cxo­ve­le­bi ada­mi­a­neb­ze ga­ci­le­biT
ad­re Se­ig­rZno­ben mi­wis­Zvris mo­ax­lo­e­bas, ax­lob­lis gar­dac­va­
le­bas da sxva. mag­ram ada­mi­an­Si aris is, rac mas cxo­vel­ze maR­
la aye­nebs. es aris az­rov­ne­bis, gan­sji­sa da go­ne­bis una­ri. aqe­
dan ki das­kvna: Tu ada­mi­ans ara aqvs gan­vi­Ta­re­bu­li az­rov­ne­bis,
gan­sji­sa da go­ne­bis una­re­bi, igi cxo­vel­ze da­bal sa­fe­xur­ze
da­dis. ar­Ce­va­ni ada­mi­an­ze­a. man un­da air­Ci­os: an ia­ros win Rmer­
Ti­sa­ken, anu umaR­le­si si­ke­Ti­sa da umaR­le­si mSve­ni­e­re­bi­sa­ken,
an da­e­ces cxo­ve­lis do­ne­ze. uda­vo­a, ada­mi­a­ni un­da ir­Cev­des
Rmer­Tis­ken swraf­vas, rad­gan `a­da­mi­a­nad yof­na niS­navs iyo ima­
ze me­ti, vid­re ada­mi­a­nia da Tu ada­mi­a­ni ima­ze me­ti ara­a, vid­re
ada­mi­a­ni, ma­Sin igi nak­le­bi­a, vid­re ada­mi­a­ni~ (ab­ra­ham he­Se­li).
go­ne­bis Tva­li ga­da­vav­loT am uki­de­ga­no mra­val­fe­ro­van
sam­ya­ros, sa­dac or er­Tna­ir fo­Tol­sac ki ver ipo­vis ka­ci.
uw­vri­le­si er­Tuj­re­di­a­ni ar­se­ba­ni da gi­gan­tur var­skvlav­
Ta jgu­fi, ca­Ta­zi­du­li mTe­bi da usiv­rco oke­a­ne­e­bi, bu­ne­bi­sa
da cxov­re­bis sas­wa­u­le­bi. Se­uZ­le­be­lia ada­mi­ans ar ga­uC­ndes

19
kiTx­va: ra xel­ma Seq­mna es si­la­ma­ze?! sa­i­dan war­mo­iS­va? vin aris
Se­moq­me­di? an TuU aris, ra­tom da ris­Tvis Seq­mna? swo­red aqe­dan
iwy­e­ba pir­ve­li gak­vir­ve­ba, pir­ve­li ga­o­ce­ba, aq is­me­ba pir­ve­li
kiTx­va – ra­tom? e. i. iwy­e­ba kri­ti­ku­li az­rov­ne­ba. ase da­iwyo
fi­lo­so­fi­u­ri az­ris is­to­ria Zvel sa­ber­ZneT­Si da­ax­lo­e­biT
Zv. w. VI sa­u­ku­ne­Si da dag­vi­to­va mdi­da­ri mem­kvid­re­o­ba, ro­me­
lic sa­fuZ­vlad da­e­do ev­ro­pul az­rov­neb­asa da da­im­kvid­ra
kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­is sa­xe­li.
fi­lo­so­fi­u­ri Se­xe­du­le­be­bi Zve­li aR­mo­sav­le­Tis qvey­
neb­Si Zv. w. III aTas­wle­ul­Si Ca­i­sa­xa. uZ­ve­le­si cno­be­bi in­du­ri
fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­bis Se­sa­xeb mo­ce­mu­lia ve­dur (sanskr.
`ve­da~ – cod­na) li­te­ra­tu­ra­Si, gan­sa­kuT­re­biT `rig­ve­da­Si~,
ro­me­lic re­li­gi­u­ri sa­ga­lob­le­bis kre­buls war­mo­ad­gens da,
mkvle­var­Ta va­ra­u­diT, Zv.w. II aTas­wle­u­lis bo­lo­sa da I aTas­
wle­u­lis pir­vel na­xe­var­Si Se­iq­mna; gar­kve­u­li fi­lo­so­fi­u­ri
msof­lmxed­ve­lo­ba Ca­mo­ya­li­be­bu­lia `u­pa­ni­Sa­deb­Si~ (sanskr.
`u­pa­ni­Sad~ – moZR­vris gver­diT jdo­ma), rom­lis Seq­mna da­ax­lo­
e­biT Zv. w. VIII – VII ss. iwy­e­ba. `rig­ve­da­sa~ da `u­pa­na­Sa­deb­Si~ ga­mo­
ye­ne­bu­lia ise­Ti rTu­li ka­te­go­ri­e­bi, ro­go­ri­caa `yo­fi­e­re­ba~,
`a­ra­yo­fi­e­re­ba~ da sxva. am moZR­vre­bebs, ra­sak­vir­ve­li­a, re­li­
gi­ur – ide­a­lis­tu­ri xa­si­a­Ti hqon­da.
Ci­ne­Tis fi­lo­so­fi­u­ri az­ris is­to­ri­as Zv w. I aTas­wle­u­lis
dam­de­gi­dan iT­vli­an. cxa­di­a, am Sem­Txve­va­Sic mxed­ve­lo­ba­Sia
cal­ke­u­li fi­lo­so­fi­u­ri ele­men­te­bi, rom­le­bic re­li­gi­ur
moZR­vre­ba­Si iyo mo­ce­mu­li. ma­ga­li­Tad, jer ki­dev Zv. w. VIII – VII
ss. ga­moT­qmu­li iyo mo­saz­re­ba­ni sam­ya­ros Se­mad­ge­ne­li xu­Ti
ele­men­tis (wya­li, cecx­li, li­To­ni, xe, mi­wa) Se­sa­xeb; bu­ne­ba­Si
ar­se­bu­li moZ­ra­o­bi­sa da cva­le­ba­do­bis asax­sne­lad daS­ve­bu­li
iyo ur­Ti­er­Tda­pi­ris­pi­re­bu­li Za­le­bis ar­se­bo­ba. uf­ro gvi­an
(Zv. w. VI s.) Ca­mo­ya­lib­da kon­fu­ci­a­ne­lo­ba, ro­me­lic ar­se­bi­Tad
eTi­kur – po­li­ti­kur moZR­vre­bas war­mo­ad­gens.
fi­lo­so­fi­u­ri ide­e­bi gvxvde­ba Zve­li aR­mo­sav­le­Tis qvey­ne­
bis mi­To­lo­gi­a­Sic. ma­ga­li­Tad, miT­Si Rmer­Ti mar­du­kis Se­sa­xeb,
ro­me­lic Zve­li ba­bi­lo­nis sa­xel­mwi­fos ay­va­ve­bis pe­ri­ods mi­

20
e­kuT­vne­ba, la­pa­ra­kia imis Se­sa­xeb, Tu ro­gor Seq­mna Rmer­Tma
mar­duk­ma sam­ya­ro wyli­sa­gan da sxva. ase­ve he­si­o­des mi­To­lo­
gi­ur Txzu­le­ba­Si `Te­o­go­ni­a~ sam­ya­ros pir­vel­sawy­i­sad miC­ne­
u­lia qa­o­si, sa­i­da­nac kos­mo­si war­mo­iS­va da sxva­. cxov­re­ba mo­
ce­mul Se­saZ­leb­lo­ba­Ta So­ris ar­Ce­v­nis ga­ke­Te­ba­a, ro­me­lic
xor­ci­el­de­ba Ri­re­bu­le­ba­Ta da ide­a­le­bis sa­fuZ­vel­ze. ro­
mels mi­a­ni­Webs upi­ra­te­so­bas, ras da­i­sa­xavs adamiani miz­nad, es
mis msof­lmxed­ve­lo­ba­zea da­mo­ki­de­bu­li.
ada­mi­a­ni de­da­mi­wa­ze si­cocx­lis war­mo­So­bi­sa da evo­lu­ci­is
bu­neb­ri­vi da ka­non­zo­mi­e­ri Se­de­gi­a. igi bu­ne­ba­Si ar­se­bobs, mag­
ram mTli­a­nad mas­ze ar aris mi­jaW­vu­li. igi qmnis sru­li­ad axal
sam­ya­ros kul­tu­ris sa­xiT. aSe­nebs sa­zo­ga­do­e­bas mTe­li Ta­vi­si
mra­val­fe­rov­ne­biT. am­ya­rebs po­li­ti­kur, sa­mar­Tleb­riv, eko­
no­mi­kur, so­ci­a­lur, kul­tu­rul, zne­ob­riv, re­li­gi­ur ur­Ti­
er­To­bebs, ewe­va su­li­er moR­va­we­o­bas, rom­lis Se­de­gad iqmne­ba
mi­To­lo­gi­a, re­li­gi­a, fi­lo­so­fi­a, mec­ni­e­re­ba, xe­lov­ne­ba da
sxva. e.i. ada­mi­a­ni qmnis go­niT sam­ya­ros, rac ucxoa ne­bis­mi­e­ri
sxva ar­se­bi­saT­vis.
frid­rix nic­Se (1844 –1900 ww.) wer­da: `a­da­mi­a­ni aris xi­di
da ara mi­za­ni... ada­mi­a­ni aris ra­Rac, rac un­da ga­da­i­la­xos~.
e.i. ada­mi­an­ ad yof­na gu­lis­xmobs zrdas, cva­le­ba­do­bas, gan­
vi­Ta­re­bas. es ki Se­uZ­le­be­lia na­Te­li cno­bi­e­re­bi­sa da msof­
lmxed­ve­lo­bis ga­re­Se. ada­mi­a­ni ir­Cevs, ra­Rac mos­wons, ra­Rac
ar mos­wons, ra­Ra­cas ke­Ti­lad an bo­ro­tad Tvlis, ib­rZvis, uy­
vars an gul­gri­lia da a. S. is, ris­Tvi­sac ada­mi­a­ni Tavs gas­wi­
ravs, ri­sic mas swams, aris mi­si cxov­re­bis saz­ri­si. is, Tu ras
mi­iC­nevs ada­mi­an­ i Ta­vi­si cxov­re­bis saz­ri­sad, da­mo­ki­de­bu­lia
mis msof­lmxed­ve­lo­ba­ze.
msof­lmxed­ve­lo­ba aris ada­mi­a­nis TviT­cno­bi­e­re­bi­sa da
TviT­ref­leq­si­is for­ma, Se­xe­du­le­ba­Ta da Ri­re­bu­le­ba­Ta sis­
te­ma, rom­lis mi­za­nia ada­mi­a­nis cxov­re­bis saz­ri­sis gar­kve­va.
msof­lmxed­ve­lo­bas aqvs rTu­li struq­tu­ra, rom­lis Se­mad­
ge­ne­li ele­men­te­bi­a: a)­ Se­xe­du­le­be­bi da war­mod­ge­ne­bi sam­ya­
ro­ze, ro­gorc mTel­ze. igi aZ­levs cod­nas ada­mi­ans sa­ku­Ta­

21
ri Ta­vi­sa da sam­ya­ros Se­sa­xeb. b) Ri­re­bu­le­be­bi da ide­a­le­bi,
rom­le­bic ad­ge­nen im Zi­ri­Tad mi­zans, ra­sac ada­mi­a­ni un­da em­
sa­xu­ros da ris gan­sa­xor­ci­e­leb­la­dac un­da ib­rZolos.
msof­lmxed­ve­lo­ba or Zi­ri­Tad ele­ments Se­i­cavs: cod­nas
(sa­ya­ros su­raTs) da ide­als. Tum­ca mis­Tvis mTa­va­ri cod­nis
mo­ce­ma ar aris. cod­na mis­Tvis sa­Su­a­le­baa ide­a­lis gan­sazR­
vri­saT­vis. msof­lmxed­ve­lo­bis mi­za­ni ada­mi­a­nis cxov­re­bis
saz­ri­sis gar­kve­va­a. man pa­su­xi un­da gas­ces Sem­deg kiTx­vebs:
1) ra aris sam­ya­ro? 2) ra aris ada­mi­a­ni? anu vi­n var me? 3) ro­go­
ria Ce­mi da­mo­ki­de­bu­le­ba sam­ya­ro­sad­mi? 4) ra un­da ga­va­ke­To?
da ri­si ime­di Se­iZ­le­ba mqon­des me?
msof­lmxed­ve­lo­ba ada­mi­a­nis cxov­re­bis mas­wav­le­be­li, mi­si
gzam­kvle­vi­a. igi ada­mi­ans aZ­levs Ri­re­bu­le­biT ori­en­ta­ci­as
– ra ake­Tos, ris­Tvis ib­rZo­los, ras em­sa­xu­ros. gar­da ami­sa,
ada­mi­ans ain­te­re­sebs ise­Ti sa­kiTx­e­bi, ro­go­ri­caa su­lis uk­
vda­ve­ba, sa­i­qio cxov­re­ba, Ta­vi­suf­le­bis prob­le­ma da uam­ra­vi
sxva ram. es ise­Ti sa­kiTx­e­bi­a, ima­nu­el kan­tis (1724 –1804 ww.)
sity­ve­biT rom vTqvaT, ro­mel­Ta mo­ci­le­ba ada­mi­ans ar Za­luZs,
rad­gan isi­ni mis­Tvis TviT go­ne­bas mo­ux­ve­via Tavs, mag­ram arc
ga­dam­Wre­li pa­su­xis ga­ce­ma Se­uZ­li­a, vi­na­i­dan isi­ni aRe­ma­te­bi­
an ada­mi­a­nis go­ne­bis yve­la unars. rad­gan kiTx­ve­bi ara­so­des
amo­iw­ u­re­ba, ma­Sa­sa­da­me, `verc ga­daW­ris da verc ai­ci­lebs!~–
maS ra sa­Wi­roa igi? ima­nu­el kan­ti­saT­vis mec­ni­e­ru­li cod­nis
ar­se­bo­ba faq­ti­a, rad­ga­nac ar­se­bobs ma­Te­ma­ti­ka da fi­zi­ka, am­
gva­ri cod­nis Se­saZ­leb­lo­bis uar­yo­fa e. i. skep­ti­ciz­mi – xe­
lov­nu­ri da swav­lu­li uvi­co­ba­a. fi­lo­so­fi­is va­lia ax­snas am
cod­nis Se­saZ­leb­lo­bis pi­ro­be­bi. ima­nu­el kants hqon­da er­Ti
prin­ci­pi, ro­me­lic aris­to­te­le­dan ai­Ro. es prin­ci­pi­a: `Rmer­
Ti da bu­ne­ba tyu­i­lad ara­fers qmnis, e. i. Tu ra­im ­ e ar­se­bobs,
mas aqvs sak­mao sa­fuZ­ve­li~. ra­tom aris ase? – ain­te­re­sebs
kants, verc ga­daW­ris da verc ai­ci­lebs. ra­tom? imi­tom, rom
sa­in­te­re­so­a. kan­ti sa­Wi­rod Tvli­da Se­ezR­u­da Te­o­ri­u­li Se­
mec­ne­bis sfe­ro, sa­er­Tod mo­az­re­ba­di ga­e­Ti­Sa orad – Ta­vis­
Ta­va­di niv­Te­bis sfe­rod da mov­le­ne­bis sfe­rod. mov­le­ne­bis

22
sfe­ro es aris – niv­Te­bi Cven­Tvis, e. i. ima­nen­tu­ri sfe­ro, ro­
mel­zec mec­ni­e­re­ba Sen­de­ba, e. i. fi­zi­kis sfe­ro da Ta­vis­Ta­va­
di niv­Te­bis sfe­ro, anu fi­zi­kis iqiT ar­se­bu­li me­ta­fi­zi­ku­ri,
anu tran­scen­den­tu­ri sfe­ro, ro­mel­zec mec­ni­e­re­ba ar Sen­de­
ba. es aris rwme­ni­sa da msof­lmxed­ve­lo­bis sfe­ro.
ga­nas­xva­ve­ben Te­o­riul da ara­Te­o­ri­ul msof­lmxed­ve­lo­
bas. mi­To­si da re­li­gia ara­Te­o­ri­u­li msof­lmxed­ve­lo­ba­a,
fi­lo­so­fia ki – Te­o­ri­u­li. ar­se­bobs msof­lmxed­ve­lo­bis sa­
mi Zi­ri­Ta­di sa­xe:
1) mi­To­si, ro­gorc msof­lmxed­ve­lo­ba.
2) re­li­gi­a, ro­gorc msof­lmxed­ve­lo­ba.
3) fi­lo­so­fi­a, ro­gorc msof­lmxed­ve­lo­ba.
mi­To­si war­mo­sax­vis Za­las da naT­qva­mis av­to­ri­tets em­ya­
re­ba da ase ax­dens sam­ya­ros er­Ti­a­no­bis Se­sa­xeb az­ris da­fuZ­
ne­bas. re­li­gia rwme­nas em­ya­re­ba da am gziT mi­dis sam­ya­ros
er­Ti­a­no­bam­de. fi­lo­so­fia ki aris da­sa­bu­Te­bu­li msof­
lmxed­ve­lo­bis mo­ce­mis cda. igi cne­be­bi­sa da ka­te­go­ri­e­bis
ga­mo­ye­ne­biT aya­li­bebs msof­lmxed­ve­lo­bas da ase ax­dens sam­
ya­ros er­Ti­a­no­bis da­fuZ­ne­bas. iq, sa­dac iwy­e­ba fi­lo­so­fi­a,
iwy­e­ba kri­ti­ku­li az­rov­ne­ba, is­me­ba kiTx­va – ra­tom?
naT­qva­mi­dan ga­mom­di­na­re, msof­lmxed­ve­lo­be­bi­saT­vis sa­
er­Toa – sam­ya­ros er­Ti­a­no­bis ga­ge­ba. isi­ni amas sxva­das­xva
me­To­de­bi­Ta da xer­xe­biT aR­we­ven. ro­gorc uk­ve vTqviT, fi­
lo­so­fia aris Te­o­ri­u­li msof­lmxed­ve­lo­bis mo­ce­mis cda,
ro­me­lic mo­i­az­rebs sam­ya­ros mTli­a­no­ba­Si, ar­kvevs ada­mi­a­
nis yo­fi­e­re­bis saz­riss.
ram ga­mo­iw­via mi­To­su­ri az­rov­ne­bis svla fi­lo­so­fi­u­
ri az­rov­ne­bi­sa­ken? – cxov­re­bis amaR­le­bam cno­bi­e­re­bam­de.
em­pi­ri­u­li anu cdi­se­u­li ma­sa­lis ay­va­nam cno­bi­e­re­bam­de da
Se­fa­se­bis sur­vil­ma. es rTu­li sa­mu­Sa­o­a, ro­me­lic ka­cob­
ri­o­bam Se­as­ru­la cxov­re­bis xed­vis gan­vi­Ta­re­ba­Si. aqe­dan
er­Ti das­kvna ga­mo­dis: msof­lmxed­ve­lo­be­bis gan­vi­Ta­re­ba
gan­pi­ro­be­bu­lia sam­ya­ros su­ra­Tis mdgra­do­bis moTx­ov­ni­
le­biT. blez pas­ka­lis az­riT, `ax­la ki da­e, ada­mi­a­ni kvlav

23
mi­ub­run­des sa­ku­Tar Tavs da Se­a­da­ros Ta­vi­si ar­se­ba yo­ve­
li­ve ar­se­buls. da­e, Se­ic­nos, ra­rig da­kar­gu­lia da mi­viwy­
e­bu­li sam­ya­ros am miy­ru­e­bul kuTx­e­Si. ada­mi­a­ni moq­ce­u­lia
or – ara­ra­o­bi­sa da usas­ru­lo­bis uf­skruls So­ris da ma­inc
svams kiTx­vas – ra aris ada­mi­a­ni? – ara­ra­o­ba usas­ru­lo­bas­
Tan Se­da­re­biT da yve­la­fe­ri ara­ra­o­bas­Tan Se­da­re­biT. anu
ra­Rac sa­Su­a­lo yve­la­fer­sa da ara­fers So­ris. mas ar Se­uZ­
lia arcer­Ti uki­du­re­so­bis Sec­no­ba, sa­gan­Ta da­sa­ba­mi da
da­sas­ru­li mis­Tvis sa­mu­da­mod da­fa­ru­lia idu­ma­le­bis ga­
nuW­vre­te­li uku­niT. is er­Tna­i­rad um­weoa Se­ic­nos, ro­gorc
ara­ra­o­ba, rom­lis­ga­nac iS­va, ise usas­ru­lo­ba, ro­mel­Sic
aris dan­Tqmu­li. ada­mi­a­ni eZebs myar say­rdens, ro­mel­sac igi
mi­en­do­ba, mag­ram ver po­u­lobs, ra­me­Tu ir­gvliv ara­fe­ria
ur­ye­vi. ase­Tia Cve­ni bu­neb­ri­vi mdgo­ma­re­o­ba da ma­inc sru­
li­ad ara­bu­neb­ri­vad eC­ve­ne­ba is Cvens grZno­bebs. Cven xar­bad
mi­vel­tviT mkvidr sam­yo­fels, gvsurs fex­qveS vgrZnob­deT
myar ni­a­dags, ra­Ta ca­Ta­zi­du­li go­do­li a­Rvmar­Tod zed,
mag­ram sa­Zir­kve­li ir­Rve­va.
me ar vi­ci, raa sam­ya­ro, ar vi­ci, raa Ce­mi sxe­u­li, Ce­mi
grZno­ba, Ce­mi su­li da Ce­mi ar­se­bis is na­wi­li, ro­me­lic fiq­
robs, ra­sac vam­bob, ro­me­lic cdi­lobs az­riT miw­vdes da Se­
ic­nos yve­la­fe­ri, Se­ic­nos Ta­vi­si Ta­vic, mag­ram ukeT ro­di
ic­nobs sa­ku­Tar Tavs, vid­re sxva da­nar­Cens. me vxe­dav sam­ya­
ros sa­Si­nel siv­rces, ro­mel­Sic var Ca­ke­ti­li. me vgrZnob,
rom mi­jaW­vu­li var am uv­rce­si sam­ya­ros mxo­lod erT kun­
Wuls, mag­ram ar vi­ci, rad mxvda wi­lad es kuTxe da ara ro­me­
li­me sxva ad­gi­li, an rad me­bo­Za sa­si­cocx­lod er­Ti mswrafl
war­ma­va­li wa­mi ma­ra­di­so­bis swo­red am da ara ro­me­li­me sxva
wer­til­Si. ma­ra­di­so­bi­sa, ro­me­lic win us­wrebs Cems da­sa­bams
da ro­me­lic mos­devs Cems da­sas­ruls.
me ve­ra­fers vxe­dav Cems ir­gvliv usas­ru­lo­bis gar­da,
ro­mel­Sic ato­mi­viT var Ca­kar­gu­li. Ce­mi si­cocx­le mxo­lod
Crdi­li­a, ro­me­lic mxo­lod wa­miT ev­li­ne­ba usas­ru­lo­bas,
ra­Ta am wa­mis wax­do­mis­Ta­na­ve uk­va­lod gaq­res. me mxo­lod is

24
vi­ci, rom ma­le mov­kvde­bi, mag­ram yve­la­ze nak­leb vic­nob swo­
red am sik­vdils, ro­mel­sac ver ga­veq­ce­vi da ver avi­ci­leb~!
mi­To­lo­gi­as, re­li­gi­as, fi­lo­so­fi­as aqvs pre­ten­zia iyos
mdgra­di, gav­le­ni­a­ni, iyos sa­yo­vel­Ta­od aRi­a­re­bu­li, mag­ram
ic­vle­ba dro, ic­vle­ba ada­mi­a­nis msof­lga­ge­bac. mar­tin ha­i­de­
ge­ris (1889 –1976 ww.) az­riT, Se­uZ­le­be­lia mu­dam er­Ti da ima­
ve ide­a­lis mi­mar­Tu­le­biT moZ­ra­o­ba. ma­ga­li­Tad iyo pe­ri­o­di,
ro­ca ev­ro­pu­li sa­zo­ga­do­eb ­ is cxov­re­ba­Si wi­na plan­ze wa­mo­
vi­da cod­nis ide­a­li, mag­ram mu­dam ase ar iyo da arc mu­dam ase
iq­ne­ba. iyo pe­ri­o­di, ro­ca gan­sa­kuT­re­biT mwva­ved dad­ga eko­
no­mi­ku­ri prob­le­ma da mis­ma ga­daW­ram ga­dam­wyve­ti mniS­vne­lo­
ba mo­ip ­ o­va. iyo ise­Ti pe­ri­o­dic, ro­ca seq­su­a­lur­ma ltol­vam
ci­vi­li­ze­bu­li ada­mi­a­nis cxov­re­bis war­mar­Tvel faq­tor­Ta
So­ris la­mis yve­la­ze me­ti Za­liT iCi­na Ta­vi. ax­la, fiq­robs
ha­i­de­ge­ri, ci­vi­li­ze­bu­li ka­cob­ri­o­bis cxov­re­ba­Si yve­la­ze
met rols frid­rix nic­Ses mi­er na­wi­nas­war­mety­ve­le­bi Za­la­
uf­le­bis ide­al ­ i Ta­ma­Sobs. ka­cob­ri­o­ba am ide­a­lis me­o­xe­biT
dRes ka­tas­tro­fis wi­na­Se dgas da Tu ki sa­bo­loo da­Rup­va ar
uwe­ri­a, mo­ma­val­Si uTu­od da­aR­wevs mas Tavs. naT­qva­mi­dan ga­
mom­di­na­re, ada­mi­a­ni SeZ­le­bis­dag­va­rad sru­li sa­xiT yof­nas
mi­es­wraf­vis. ami­saT­vis ki yof­nis sis­te­mis ga­ge­bas cdi­lobs,
swo­red ami­to­mac iq­ca ada­mi­a­ni­saT­vis au­ci­leb­lo­bad fi­lo­
so­fi­u­ri az­rov­ne­ba, ro­me­lic ar­se­bi­Tad gan­sxvav­de­ba mec­ni­e­
ru­li, mi­To­lo­gi­u­ri, re­li­gi­u­ri az­rov­ne­bi­sa­gan.

25
 mi­To­su­ri msof­lmxed­ve­lo­ba

fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­bis Ca­mo­ya­li­be­bas is­to­ri­

u­lad win uZR­o­da mi­To­lo­gi­u­ri da re­li­gi­u­ri msof­lmxed­ve­
lo­bis ar­se­bo­ba. mi­To­lo­gi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­ba Se­iq­mna ka­
cob­ri­o­bis war­mo­So­bis pir­vel­sa­ve sa­fe­xur­ze.
mi­To­lo­gia aris sxva­das­xva epo­qe­bi­sa da xal­xe­bis mi­Te­bis
da le­gen­de­bis er­Tob­li­ob ­ a. isi­ni mog­viTx­ro­ben sam­ya­ros,
Rmer­Te­bis, fan­tas­ti­ku­ri ar­se­be­bis da ada­mi­a­ne­bis Se­sa­xeb.
mi­To­su­ri az­rov­ne­ba ada­mi­a­nu­ri cno­bi­e­re­bis Tav­da­pir­ve­li
for­ma­a. igi war­mo­iS­va cal­ke­u­li mi­Te­bis da le­gen­de­bis sa­xiT,
Tan­da­Ta­no­biT xde­bo­da ma­Ti mo­wes­ri­ge­ba da sis­te­ma­ti­za­ci­a.
bev­ri ram iyo uZ­ve­le­si ada­mi­a­ni­saT­vis idu­ma­li da Se­uc­no­
be­li, amas­Tan Si­Sis mom­gvre­li da Sem­za­ra­vic: sti­qi­u­ri ube­
du­re­ba – gval­va, wyal­di­do­ba, mi­wis­Zvra, qa­riS­xa­li, qar­bor­ba­
la; bu­ne­bis sxva­das­xva mov­le­ne­bi – wvi­ma, sety­va, We­qa-­qu­xi­li,
mo­u­sav­li­an
­ o­ba, gam­yin­va­re­ba, mzi­sa da mTva­ris dab­ne­le­ba, we­
li­wa­dis dro­Ta mo­nac­vle­ob ­ a; pi­ra­di cxov­re­bi­da­nac ki – Zi­
li, siz­ma­ri, avad­myo­fo­ba, sik­vdi­li... ada­mi­a­nis cde­bi, aex­sna
da Cas­wvdo­mo­da maT sa­i­dum­lo­e­bas, uSe­de­god mTav­rde­bo­da.
Ta­vi­si gan­vi­Ta­re­bis da­ba­li do­nis ga­mo, mas ar Ses­wev­da una­ri
Se­ec­no mov­le­na­Ta ar­si da pa­su­xi ga­e­ca iseT kiTx­veb­ze, rom­
leb­sac dRes da­u­fiq­reb­lad upa­su­xebs sko­lis mos­wav­le. im
ux­so­var dro­Si ki yve­la­fe­ri es uxi­la­vi Rmer­Te­bis ne­ba-­sur­
vi­lis ga­mov­li­ne­bad mi­aC­ndaT da mi­Teb­Si cdi­lob­dnen bu­ne­bis
mov­le­ne­bis ax­snas, sik­vdi­li­sa da si­cocx­lis sa­i­dum­lo­e­ba­
Ta Sec­no­bas, ada­mi­a­ni­sa da sam­ya­ros ur­Ti­er­To­bis gar­kve­vas.
swo­red ami­tom uwo­de­ben mi­To­lo­gi­as `wi­na­fi­lo­so­fi­as~.
aris­to­te­les az­riT, ada­mi­a­neb­ma fi­lo­so­fo­so­ba pir­ve­lad
ga­o­ce­bis Se­de­gad da­iwy­es. igi Tvli­da, rom ada­mi­a­ni, ro­mel­
sac uy­vars da Tvi­To­nac Txzavs mi­Tebs, gar­kve­u­li az­riT uk­ve
fi­lo­so­fo­si­a, ra­me­Tu sib­rZne gu­lis­xmobs mi­zez­Ta cod­nas,
xo­lo mi­Te­bi ki bu­ne­bis mov­le­na­Ta mi­ze­ze­bis ax­sna­a.
uZ­ve­les xal­xTa mi­Tebs So­ris er­T-er­Ti Tval­sa­Ci­no da sa­
26
pa­tio ad­gi­li uka­via Zvel ber­Znul mi­To­lo­gi­as, ro­mel­sac
sxva xal­xe­bis mi­To­lo­gi­i­sa­gan, Zi­ri­Ta­dad, ori Ta­vi­se­bu­re­ba
ga­mo­ar­Cevs – an­Tro­po­mor­fiz­mi da be­dis­we­ris prin­ci­pi. Zvel
ber­Zen­Ta war­mod­ge­niT, sam­ya­ro ase Se­iq­mna:­Y Tav­da­pir­ve­lad
ar­se­bob­da mxo­lod ma­ra­di­u­li, usazR­vro, bne­li qa­o­si, ro­
mel­Sic iyo qvey­ni­e­re­bis si­cocx­lis wya­ro. yo­ve­li­ve, mTe­li
sam­ya­ro da uk­vda­vi Rmer­Te­bic, usazR­vro qa­o­si­dan war­mo­
iS­va. qa­o­si­dan war­mo­iS­va de­da­mi­wis qal­Rmer­Ti gea – Za­lu­mi,
si­cocx­lis mom­ni­We­be­li yo­ve­lis­Tvis, rac ma­sze cocx­lobs
da iz­rde­ba. Sors, mi­wis qveS ki, ise Sors, ro­go­ra­dac Sor­saa
Cven­gan uki­de­ga­no, na­Te­li ca, ga­nu­zo­mel siR­rme­Si da­ib ­ a­da
pir­qu­Si tar­ta­ro­si – sa­za­re­li qves­kne­li, sav­se ma­ra­di­u­li
wyvdi­a­diT. qa­o­si­dan­ve, si­cocx­lis wya­ro­dan, iS­va di­a­di Za­la,
yov­lis ga­ma­cocx­le­be­li siy­va­ru­li – ero­si. da­iwyo qvey­ni­e­
re­bis Seq­mna. usazR­vro qa­os­ma Sva ma­ra­di­u­li wyvdi­a­di – ere­
bo­si da bne­li Ra­me ni­uq­si. Ra­mi­sa da wyvdi­a­di­sa­gan war­mo­iS­
vnen ma­ra­di­u­li Su­qi – eTe­ri da si­xa­ru­lis mom­gvre­li, na­Te­li
dRe – he­me­ra. si­naT­le mo­e­fi­na mTels qvey­ni­e­re­bas da da­iwyo
dRi­sa da Ra­mis cvla. yov­lis­Sem­Zle de­da­mi­wam Sva una­pi­ro
lur­ji ca – ura­no­si, da ga­da­i­Sa­la ze­ca. ama­yad aRi­mar­Tnen
ci­sa­ken mi­wis Svi­le­bi – ma­Ra­li mTe­bi da far­Tod ga­da­i­Sa­la ma­
rad mRel­va­re zRva. qal­Rmer­Tma Ra­mem ga­a­Ci­na sa­za­rel RvTa­
e­ba­Ta mTe­li da­si: Ta­na­to­si – sik­vdi­li; eri­da – gan­xeT­qi­le­ba;
apa­tu – sic­ru­e; ke­ri – ga­nad­gu­re­ba; hip­no­si – Zi­li, sa­Si­nel
moC­ve­ne­ba­Ta mTe­li gun­diT, rom­leb­mac ar ici­an Seb­ra­le­ba,
ne­me­si­da – Su­ris­Zi­e­ba da­na­Sa­u­li­saT­vis. sa­Si­ne­le­ba, gan­xeT­
qi­le­ba, sic­ru­e, brZo­la da ube­du­re­ba mo­i­ta­nes am Rmer­Teb­ma
qvey­nad.
sam­ya­ro Se­mo­sazR­vru­li iyo vrce­li mdi­na­riT, ro­mel­sac
oke­a­nes uwo­deb­dnen. oke­a­nis aR­mo­sav­le­TiT yo­vel di­liT amo­
dis mze – Rmer­Ti he­li­o­si, xo­lo da­sav­le­TiT (i­ma­ve dros) Ca­
dis mTva­re – qal­Rmer­Ti se­le­ne. mTel sam­ya­ros ga­na­gebs zev­si
–y M ve­la Rmer­Ti­sa da ada­mi­a­ne­bis ma­ma da mbrZa­ne­be­li. igi yov­
lis­Sem­Zle­a. zev­si ga­na­gebs ca­sa da ci­ur mov­le­nebs. igia We­qa-­

27
qu­xi­lis Rmer­Ti – el­vi­sa da me­xis mfrqve­ve­li zev­si. mi­si sur­
vi­li­sa­mebr ik­ri­be­ba Rru­be­li ca­ze, igi ug­zav­nis ada­mi­a­nebs
wvi­mas, mi­si brZa­ne­biT moZ­ra­obs qa­ri, ic­vle­ba we­li­wa­dis dro­
ni. man da­am­ya­ra qvey­nad sa­zo­ga­do­eb­ri­vi wes­ri­gi da da­u­we­sa
ada­mi­a­nebs ka­no­ne­bi. ada­mi­an­Ta be­di zev­sis ne­bas emor­Ci­le­ba.
olim­pos mTi­dan ug­zav­nis igi ada­mi­a­nebs wya­lo­ba­sa da ris­xvas.
Rmer­Te­bi mo­na­wi­le­o­ben ada­mi­an­Ta cxov­re­ba­Si, isi­ni as­wav­li­an
ada­mi­a­nebs gar­kve­ul saq­mes da mfar­ve­lo­ben maT saq­mi­a­no­bas.
aTe­nam as­wav­la sa­fe­iq­ro xe­lov­ne­ba. he­fes­tom – mWed­lo­ba da
sxva. Rmer­Tebs ada­mi­a­nis­Tvis mo­aqvT, ro­gorc si­ke­Te, ise bo­
ro­te­ba, ro­gorc bed­ni­e­re­ba, ise ube­du­re­ba. is­mis kiTx­va: Tu
yve­la­fe­ri Rmer­Te­bis ne­biT xde­ba, xo­lo isi­ni mra­va­lia da da­
mo­u­ki­deb­lad moq­me­de­ben, ma­Sin, xom ar su­fevs sam­ya­ro­Si qa­
o­si da ga­nu­kiTx­a­o­ba? mi­To­lo­gia mi­iC­nevs, rom sam­ya­ro mkac­
rad mo­wes­ri­ge­bu­li mTe­li­a. am­gvar sam­ya­ros kos­mo­si ewo­de­ba.
mas­Si ba­to­nobs ur­ye­vi wes­ri­gi da gar­da­u­va­lo­ba, sa­dac ga­mo­
ricx­u­lia yo­vel­gva­ri Sem­Txve­vi­To­ba da TviT­ne­bo­ba. ra Za­la
udevs sa­fuZ­vlad am rki­ni­se­bur au­ci­leb­lo­bas? es aris be­
dis­we­ra, ro­me­lic wi­nas­war, er­TmniS­vne­lov­nad gan­sazR­vravs
yo­ve­li­ve imas, rac sam­ya­ro­Si xde­ba. mox­de­ba mxo­lod is, rac
be­dis­we­riT aris dad­ge­ni­li da ga­dawy­ve­ti­li. ver­vin ga­eq­ce­
va imas, rac uwe­ri­a. be­dis­we­ras ber­Znu­lad mo­i­ra hqvi­a, rac
`wils~, `xvedrs~ niS­navs. yo­vel sa­gans, maT So­ris ada­mi­an­sac,
Ta­vi­si wi­li, xved­ri aqvs mi­Ce­ni­li.
Te­bes me­fis mem­kvid­rem la­i­os­ma, pi­sa­Si me­fe pe­lop­Tan
stum­rad yof­nis dros, mi­si qa­liS­vi­li qri­si­pe mo­i­ta­ca da Ta­
vis­Tan wa­iy­va­na. gan­ris­xe­bul­ma da da­naR­vli­a­ne­bul­ma ma­mam
la­i­o­si dawy­ev­la – Rmer­Teb­ma Ce­mi Svi­lis gam­ta­ce­be­li imiT
da­sa­jon, rom sa­ku­Tar­ma Svil­ma da­Ru­po­so. gar­kve­u­li dro­is
Sem­deg, la­i­o­si me­ne­kev­sis asul io­kas­te­ze da­qor­win­da, mag­
ram Svi­li ar eRir­saT. apo­lo­nis qu­rum­ma qal­ma pi­Ti­am la­i­oss
Rmer­Te­bis ne­ba auwy­a: Svi­li ge­yo­le­ba, mag­ram pe­lo­pis wyev­la
gi­wevs da sa­ku­Ta­ri Svi­lis xe­liT sik­vdi­li gi­we­ri­a­o. Tav­zar­
da­ce­mul­ma la­i­os­ma ga­dawy­vi­ta, Svi­li da­ba­de­bis­Ta­na­ve mo­ek­

28
la. asec mo­iq­ca – axal­So­bils fe­xe­bi Rve­diT Se­uk­ra, ter­feb­Si
wve­ti­a­ni rki­na ga­u­ya­ra, ux­mo mo­nas da ub­rZa­na yrmis dag­de­ba
ki­Te­ro­nis fer­dob­ze, ra­Ta iq ga­re­ul mxe­cebs da­eg­li­jaT. mag­
ram mo­nam ar Se­as­ru­la me­fis brZa­ne­ba. bav­Svi Se­e­co­da da ko­rin­
Tos me­fis mo­nas ga­das­ca. ko­rin­Tos me­fe uS­vi­lo iyo da bav­Svis
ga­mo­Ce­na Rmer­Te­bis wya­lo­bad mi­iC­ni­a. man ga­dawy­vi­ta ymaw­vi­li
sa­ku­Ta­ri Svi­li­viT aRe­zar­da da mem­kvid­red ga­mo­ecx­a­de­bi­na.
bavSvs sa­xe­lad oi­di­po­si uwo­des. er­Txel na­dim­ze er­Tma Se­
zar­xo­Se­bul­ma me­go­bar­ma gaz­rdil da da­vaJ­ka­ce­bul oi­di­poss
naS­vi­le­bi uwo­da. oi­di­pos­ma si­mar­Tlis dad­ge­nis miz­niT del­
fos ora­kuls mi­a­kiTx­a. sxiv­na­Tel­ma apo­lon­ma mi­san pi­Ti­as pi­
riT oi­di­poss mi­si sa­za­re­li be­di ga­an­do: Sen mok­lav ma­ma­Sens,
Se­ir­Tav sa­ku­Tar de­das da am qor­wi­ne­bi­dan ge­yo­le­ba Svi­le­bi,
dawy­ev­li­li Rmer­Te­bi­sa­gan da Se­Zu­le­bu­li ada­mi­an­Ta­gan. SeZ­
rwu­ne­bul­ma oi­di­pos­ma ga­niz­ra­xa uT­vis­to­mo, una­Te­sa­vo, sam­
Sob­los mok­le­bul mo­xe­ti­a­le ya­ri­bad dar­Ce­ni­li­yo. mag­ram
ga­na Se­iZ­le­ba vin­me be­dis­we­ras ga­eq­ces? oi­di­pos­ma ar ico­da,
rom, rac uf­ro Se­ec­de­bo­da gaq­ce­o­da Ta­vis be­dis­we­ras, miT
uf­ro mtki­ced wa­vi­do­da im gziT, rac bed­ma ga­nu­Ci­na. gzad mi­
ma­vals, par­na­sis mTis Zi­ras, Sem­Txve­viT uc­no­bi be­ri­ka­ci Se­mo­
ak­vda. oi­di­po­si Tavs dam­na­Sa­ved ar grZnob­da – igi xom mxo­lod
Tavs icav­da. alal­bed­ze ar­Ce­ul­ma gzam oi­di­po­si Te­be­Si Ca­iy­
va­na. qa­laq­Si glo­va su­fev­da – sfin­gi­o­nes mTa­ze da­sax­le­bu­li,
ti­To­ni­sa da eqid­nas na­Si­e­ri sfin­qsi sul axal­-a­xal msxverpls
iTx­ov­da da ki­dev, vi­Rac uc­nobs Te­bes me­fe la­i­o­si mo­ek­la.
oi­di­pos­ma mo­qa­la­qe­Ta dax­ma­re­ba ga­dawy­vi­ta.
sa­Si­ne­li sa­na­xa­vi iyo qa­lis Ta­vi­a­ni, uS­ve­le­be­li lo­mis
ta­nis, bas­ri klan­We­bi­Ta da uzar­ma­za­ri ar­wi­vis frTe­bi­a­ni
sfin­qsi. Rmer­Te­bis ga­dawy­ve­ti­le­biT sfin­qsi ma­nam­de un­da
dar­Ce­ni­li­yo Te­be­Si, vid­re vin­me mis ga­mo­ca­nas ar amox­sni­da.
mra­val­ma sca­da, mag­ram ama­od, yve­la da­i­Ru­pa. sfin­qsma oi­di­
pos­sac uTx­ra Ta­vi­si Tav­sa­te­xi:
miTx­a­ri, vin da­dis di­liT oTx fex­ze, Su­adR­i­sas or­ze da
sa­Ra­mos sam­ze? ar­cer­Ti mi­wi­er ­ i ar­se­ba ar ic­vlis sa­xes ma­sa­

29
viT. ro­ca oTx fex­ze da­dis, ma­Sin nak­le­bi Za­la aqvs da uf­ro
ne­lac moZ­ra­obs, vid­re sxva dros. wa­mi­Tac ar da­fiq­re­bu­la
oi­di­po­si, ise upa­su­xa: – es ada­mi­a­ni­a! ro­ca pa­ta­ra­a, mxo­lod
di­laa mi­si si­cocx­li­sa, ma­Sin sus­tia da oTx fex­ze da­xo­xavs.
dRi­siT, e.i., sim­wi­fis asak­Si, or fex­ze da­dis, xo­lo sa­Ra­mos,
e.i. si­be­ris dros, sus­tde­ba, da­say­rde­ni sWir­de­ba da joxs iye­
nebs, ma­Sin sam fex­ze da­dis.
SeZ­lo oi­di­pos­ma am Tav­sa­te­xis ga­moc­no­ba. sfin­qsma ki
frTe­bi aiq­nia da kldi­dan zRva­Si ga­da­eS­va. ase­Ti iyo Rmer­Te­
bis ne­ba – sfin­qsi un­da da­Ru­pu­li­yo, Tu­ki vin­me mis ga­mo­ca­nas
ga­mo­ic­nob­da. ase ga­a­Ta­vi­suf­la oi­di­pos­ma Te­be ube­du­re­be­
bi­sa­gan da mad­li­er­ma xal­xma igi me­fed ga­mo­acx­a­da. oi­di­pos­ma
co­lad Se­ir­To qvri­vi de­do­fa­li da mis­gan ori va­Ji da ori qa­
liS­vi­li Se­e­Zi­na. brZnu­lad mar­Tav­da oi­di­po­si Te­bes, xal­xis
siy­va­ru­lic da­im­sa­xu­ra, mag­ram vin gaq­ce­via be­dis­we­ras? isev
di­di gan­sac­de­li da­aty­da Tavs Te­bes – apo­lon­ma sa­Si­ne­li se­ni,
Sa­vi Wi­ri mo­uv­li­na qa­laqs. uam­ra­vi ada­mi­a­ni da­i­xo­ca. mi­san­ma
ti­re­si­am ube­du­re­ba­Si oi­di­po­si da­a­da­na­Sa­u­la, ro­gorc sa­ku­
Ta­ri ma­mis mkvle­li da Ta­vi­si mSo­be­li de­dis qma­ri. SeZ­rwu­ne­
bul­ma, sa­so­war­kve­Til­ma oi­di­pos­ma Tva­le­bi da­iTx­a­ra – aRar
sur­da ec­qi­ra mzis si­naT­li­saT­vis, aRar sur­da Svi­le­bis xil­
va, rom­le­bic mis­Tvis imav­dro­u­lad de­bi da Zme­bic iy­vnen. ax­
la mis­Tvis yo­ve­li­ve da­i­Ru­pa. ama­od cdi­lob­da oi­di­po­si beds
gaq­ce­o­da! ve­ra­vin Sec­lis Rmer­Te­bis ne­bas, TviT zev­sic ki.
ber­Znul mi­To­lo­gi­a­Si Ta­vi­se­bu­ri asax­va hpo­va bu­ne­bis
kul­tmac. am Tval­saz­ri­siT er­T-erT yve­la­ze mom­xib­vlel mi­
Tad miC­ne­u­lia Zve­li ber­Znu­li Tqmu­le­ba nim­fa eqos Se­sa­xeb.
mSve­ni­e­ri nim­fa eqo qal­Rmer­Tma he­ram da­sa­ja. ami­e­ri­dan eqos
mxo­lod mas­Tan mo­sa­ub­ris mi­er war­moT­qmu­li uka­nas­kne­li
sity­vis ga­me­or­ e­ba Se­eZ­lo... da ai, eqos Se­uy­var­da sa­xem­Sve­ni­
e­ri Wa­bu­ki nar­ci­si. ver Ses­Zlo eqom Ta­vi­si unu­ge­So siy­va­ru­
lis gan­do­ba. uar­yo igi nar­cis­ma. mar­tod cxov­rob­da ami­e­ri­
dan ukac­ri­el da mi­u­val ga­moq­va­bul­Si eqo, mZi­med ga­nic­di­da
Ta­vis siy­va­ruls. Ca­mox­ma da mxo­lod Zvle­bi da uwin­de­li xma-­

30
Ra Se­mor­Ca. bo­los Zvle­bic qvad iq­cnen, mag­ram dar­Ca eqos xma.
ve­ra­vin xe­davs mas uda­bur tye­eb­sa da ma­Ral mTeb­Si, Tum­ca
yve­las es­mis mi­si xma...
Cven­Tvis sa­in­te­re­soa is faq­ti, rom Zvel ber­Znul mi­To­
lo­gi­a­Si vrce­li da Ta­vi­se­bu­ri asax­va hpo­va Zve­li sa­ber­Zne­
Tis ur­Ti­er­To­bam qar­Tul­-kav­ka­si­ur sam­ya­ros­Tan: amor­Za­le­
bi, me­om­ ar qal­Ta mi­Ti­u­ri to­mi, Zvel ber­Zen­Ta war­mod­ge­niT,
Sa­vi zRvis sam­xreT­-aR­mo­sav­leT sa­na­pi­ro­ze cxov­rob­dnen md.
Ter­mo­don­tis max­lob­lad; ber­Zen gmi­rebs po­li­dev­ke­sa da
kas­tors (di­os­ku­rebs) kol­xTa qve­ya­na­Si da­u­ar­se­bi­aT qa­la­qi
di­os­ku­ri­a; kav­ka­si­o­nis qed­ze iyo mi­jaW­vu­li ber­Zen­Ta gmi­ri
pro­mo­Te. mag­ram ber­Znul mi­To­lo­gi­a­Si Zvel sa­qar­Tve­los­
Tan ur­Ti­er­To­ba yve­la­ze uf­ro naT­lad ai­sa­xa Tqmu­le­ba­Si
ar­go­nav­tTa kol­xeT­Si laS­qro­bis Se­sa­xeb. stra­bo­ni gvaw­vdis
Sem­deg cno­bas: `(kol­xeT­Si)... mdi­na­re­ebs Ca­mo­aqvT oq­ro, ra­
sac bar­ba­ro­se­bi dax­vre­ti­li var­cle­biT da bew­vi­a­ni tya­ve­biT
ag­ro­ve­ben. aqe­dan mom­di­na­re­obs mi­Ti oq­ros saw­mi­sis tyav­
ze...~ sxva­Ta­So­ris, oq­ros mo­po­ve­bis es we­si sva­neT­Si, e.i. is­
to­ri­ul ­ i kol­xe­Tis mTi­an ra­i­o­neb­Si, yo­fi­la Se­mor­Ce­ni­li.
sva­neT­Si ase­Ti gad­mo­ce­maa Se­mo­na­xu­li: – TiT­qos leS­xva­ra­
ze mdga­ra or­sar­Tu­li­a­ni ta­Za­ri. mi­wis­qve­Sa sar­Tul­Si oq­ros
gan­Ze­u­lo­ba ina­xe­bo­da. aq­ve iyo oq­ros jaW­viT dab­mu­li oq­ros
ver­Zi...
ax­la vna­xoT, ro­go­ria qar­Tu­li mi­To­su­ri pan­Te­o­ni: `mTa­
ze cxraT­va­la, bed­ga­u­te­xe­li, cas­wver­mib­je­ni­li ci­xe dgas. aq
aris RvTis ka­ri: oq­ros tax­tze mo­ri­ge Rmer­Ti zis da oq­ro­
sa­ve ba­ge­ebs Zravs. aq­ve dgas qves­knel­Si fes­vgad­gmu­li al­vis
xe, rom­lis wver­Si oq­ros cxra­ke­ci Si­bi hki­di­a. al­vis rto­eb­
ze `yu­re­bad sa­nat­re­li~, TeT­rmxri­a­ni RvTis­Svi­le­bi sxe­dan,
xo­lo mis fes­veb­Si uk­vda­ve­bis ve­Sa-­wya­ro Cqefs. ve­Sa-­wya­ros
RvTa­eb­ri­vi ve­Sa­pi pat­ro­nobs. ci­xi­dan wya­rom­de `mi­wi-­miw~
da­ra­ni Ca­dis. am da­ra­ni­dan moZ­ra­o­ben var­skvlav­Ta gan­ma­sa­xi­
e­re­be­li, er­Tma­ne­Tis mo­de-­moZ­me RvTis­Svi­le­bi~ (T. Cxen­ke­li).
qar­Tve­lebs mra­va­li Rmer­Ti hyav­daT. Rmer­TTa ma­mam­Ta­vars

31
er­qva `mo­ri­ge~, anu we­si­sa da ri­gis gam­ri­ge­bel­-gam­ka­no­ne­be­
li. is iyo qar­Tvel­Ta zev­si. mas hyav­da RvTis­Svi­le­bi, igi­ve
na­xe­var­Rmer­Te­bi – ko­pa­la, ia­sa­xa­ri, la­Sa­re­la, pir­qu­Si da
sxva­ni; qal­Rmer­Te­bi – da­li, xel­sam­Zi­va­ri, pi­rim­ze da mze­qa­
la; maT­ze dab­la dga­nan gmi­re­bi, igi­ve pi­rof­li­a­ne­bi – ami­ra­
ni, xo­ga­is min­di, sul­kal­ma­xi da sxva­ni.
yve­las sa­ku­Ta­ri ad­gi­li da Tvi­se­be­bi ga­aC­ni­a. mag­ram mi­
To­sur fan­ta­zi­as Ta­vi­suf­le­ba uy­vars da xSi­rad sa­xes uc­
vli­da Rmer­Tebs. Rmer­Te­bi Tu na­xe­var­Rmer­Te­bi ada­mi­a­nu­rad
iq­ce­od­nen: uy­var­daT, ib­rZod­nen, mxi­a­ru­le­bas Tu mwu­xa­re­bas
eZ­le­od­nen. gmi­re­bi ki zog­jer RvTa­eb­riv Za­las av­len­dnen
da Rmer­Tsac ki eWi­de­bod­nen. RvTis­meb­rZo­li gax­da ami­ra­ni,
ro­gorc pro­me­Te. pro­me­Tem xom ada­mi­a­nebs cecx­li mo­u­po­
va, RvTa­eb­ri­vi cecx­li, ro­mel­sac ma­nam­de mxo­lod Rmer­Te­bi
flob­dnen. ami­tom igi kav­ka­si­on­ze mi­a­jaW­ves. mi­To­sis Ta­nax­
mad, igi sul ga­Ta­vi­suf­le­bas elis. ase­Tia ami­ra­nic. ami­ran­
Si ada­mi­a­nu­ric aris da RvTa­eb­ri­vic. igi mxat­vru­li sa­xea da
mas­Si sxva­das­xva az­ri Se­iZ­le­ba amo­vi­kiTx­oT. aka­kim xom mi­jaW­
vu­li ami­ra­ni Ta­vi­suf­le­bis mom­lo­di­ne tyved­qmnil sa­qar­
Tve­lod war­mo­id­gi­na. Zvel mi­To­lo­gi­ur sa­xe­ebs una­ri aqvT
axa­li dro­is ide­e­bic ga­mo­xa­ton.
er­Ti Se­xed­viT, mi­To­su­ri Tqmu­le­ba­ni fan­tas­ti­kur am­bebs
Se­ic
­ avs. es am­be­bi da­u­je­re­be­li­a, zRap­ru­li­a. mag­ram, sul­xan­-
sa­ba or­be­li­a­ni­sa ar iyos, am sic­ru­e­Si sib­rZne­a. Cven igi un­da
amo­vic­noT.

32
 re­li­gi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­ba

re­li­gia (laT. re­li­gio – ke­Til­msa­xu­re­ba, RvTis­mo­Si­Se­

ba, RvTis­mo­sa­o­ba, siw­min­de) Se­iZ­le­ba ga­ni­sazR­vros, ro­gorc
msof­lmxed­ve­lo­ba da msof­lSeg­rZne­ba, ag­reT­ve ada­mi­a­nis Se­
sa­ba­mi­si grZno­be­bi, qce­ve­bi da spe­ci­fi­ku­ri moq­me­de­be­bi, ro­
me­lic em­ya­re­ba ze­bu­neb­ri­vi Za­lis rwme­nas.
re­li­gia su­li­e­ri kul­tu­ris fe­no­me­ni­a, ro­me­lic mxo­lod
ada­mi­an­ ebs, mo­az­rov­ne ar­se­bebs aqvT. is­mis kiTx­va: ar­se­bobs
Tu ara Rmer­Ti? Se­iZ­le­ba vu­pa­su­xoT er­TmniS­vne­lov­nad – di­
ax! ar­se­bobs, mag­ram ra­to­maa sa­ka­ma­To es ka­cob­ri­o­bis mTe­li
is­to­ri­is man­Zil­ze? saq­me ima­Si­a, rom Rmer­Ti maT­Tvis ar­se­
bobs, vi­sac igi swams, da ar ar­se­bobs maT­Tvis, vi­sac ar swams.
aTe­is­ti mo­iTx­ovs da­sa­buT­des Rmer­Tis ar­se­bo­ba da mi­si moq­
me­de­be­bi. aris ki sa­mar­Tli­a­ni es moTx­ov­na? ra­tom aviwy­de­baT
maT, rom cod­na da rwme­na, mec­ni­e­re­ba da re­li­gia sul sxva­das­
xva fe­no­me­ne­bi­a. ra­tom ar ix­se­ne­ben pav­le mo­ci­qu­lis sity­
vebs: `am­qvey­ni­u­ri sib­rZne RvTis wi­na­Se aris ugu­nu­re­ba~. es
xom qris­ti­an ­ o­bis amo­sa­va­li de­bu­le­ba­a. rwme­na mxo­lod imi­
tom ar­se­bobs, rom rwme­nis obi­eq­tis Se­sa­xeb cod­na Se­uZ­le­be­
li­a. imas, rac vi­ciT, rwme­na ar sWir­de­ba; rac ar vi­ciT, rwme­
nac swo­red mas exe­ba. sam­ya­ro­Si ga­na yve­la mov­le­na Se­i­mec­ne­ba
da da­sa­buT­de­ba? ami­tom swo­ria de­bu­le­ba: `i­wa­meT Rmer­Ti
ze­bu­neb­ri­vi (sa­wi­na­aR­mde­god bu­neb­ri­vi­sa, ro­me­lic dro­sa da
siv­rce­Si ar­se­bobs, Seg­rZne­beb­Si gveZ­le­va da am­de­nad Se­mec­
ne­ba­di­a), rad­ga­nac Tqven ar Se­giZ­li­aT ga­ig ­ oT, ico­deT is~.
gan­vi­xi­loT ima­nu­el kan­tis mo­saz­re­ba am sa­kiTx­Tan da­kav­Si­
re­biT. igi wers: `Sev­zRu­de cod­na, ra­Ta ad­gi­li da­meT­mo rwme­
nis­Tvis~. rogorc ukve viciT, kan­tma mo­az­re­ba­di sam­ya­ro ga­
yo or na­wi­lad, Ta­vis­Ta­va­di niv­Te­bis sfe­rod da mov­le­ne­bad.
mov­le­ne­bi es fi­zi­kis sfe­ro­a, ro­mel­zec mec­ni­e­re­ba Sen­de­ba,
e. i. cda­Si gveZ­le­va. es ima­nen­tu­ri sfe­ro­a. Ta­vis­Ta­va­di niv­
Te­bis sfe­ro ki fi­zi­kis iqiT ar­se­bu­li sfe­ro­a, e. i. tran­scen­
den­tu­ri sfe­ro, ro­me­lic cda­Si ar gveZ­le­va da ro­mel­zec
33
mec­ni­e­re­ba ar Sen­de­ba. es rwme­nis sfe­ro­a. kan­tma isic gviC­
ve­na, rom da­sa­bu­Te­bis Tval­saz­ri­siT, ram­de­ni ar­gu­men­ti­caa
Rmer­Tis ar­se­bo­bis da­ma­das­tu­re­be­li, zus­tad im­de­ni­vea mi­si
uar­myo­fe­li. aseT Sem­Txve­va­Si, arcer­Ti araa da­sa­bu­Te­bu­li.
mi­u­xe­da­vad imi­sa, Tu ro­mels mi­i­Re­ben ada­mi­a­ne­bi, amiT Rmer­
Tis ar­se­bo­bas ara­fe­ri da­ak­lde­ba.
ze­moT aR­niS­nu­li­dan ga­mom­di­na­re­obs er­Ti das­kvna: cod­
na da cod­nis sfe­ro sxvaa (is exe­ba bu­neb­riv mov­le­nebs, dro­
sa da siv­rce­Si rom ar­se­bo­ben), xo­lo rwme­na da rwme­nis sfe­ro
sxva. es uka­nas­kne­li exe­ba ze­bu­neb­rivs, RmerTs, ro­me­lic ar
eq­vem­de­ba­re­ba da­sa­bu­Te­bas. igi rwme­niT un­da mi­vi­RoT. maT­
Tvis, vi­sac swams Rmer­Ti, igi ise­Ti­ve ar­se­bu­lad iT­vle­ba, ro­
gorc aTe­is­ti­saT­vis bu­neb­ri­vi mov­le­ne­bis ar­se­bo­ba. xom ar
veW­vobT ima­ze, rom ar­se­bobs Cvens gar­Se­mo mov­le­ne­bi? ara,
imi­tom rom maT vxe­davT, isi­ni Seg­rZne­beb­Si gveZ­le­va. ase­ve ar
eW­vde­ba mor­wmu­ne Rmer­Tis ar­se­bo­ba­ze, isic `xe­davs~, oRond
ara Seg­rZne­be­biT, ara­med mis­da­mi gar­kve­u­li su­li­er - xed­viT
mdgo­ma­re­o­ba­Si Cad­go­miT. Tu ro­gor xde­ba es, amis aR­we­ra ise­
ve Se­uZ­le­be­li­a, ro­gorc Rmer­Ti­sa da mas­Tan da­kav­Si­re­bu­li
ze­bu­neb­ri­vi mov­le­ne­bis da­sa­bu­Te­ba – gad­mo­ce­ma. e.i. mov­le­
ne­bis wvdo­ma – Se­mec­ne­ba uf­ro ad­vi­li­a, vid­re ze­bu­neb­ri­vis,
Rmer­Tis wvdo­ma.
ada­mi­an
­ e­bi yo­vel­Tvis es­wraf­vod­nen Cas­wvdo­mod­nen da Se­
ec­noT sa­oc­rad idu­ma­li da amaR­le­bu­li fe­no­me­nis – re­li­gi­
is – ar­si. ra ga­na­pi­ro­bebs ada­mi­a­nis rwme­nas – da­uc­ve­lo­bis
grZno­ba? siy­va­ru­li­sa da Ta­na­zi­a­re­bis nak­le­bo­ba cxov­re­
ba­Si? sik­vdi­lis wi­na­Se Si­Si? an uk­vda­ve­bi­sa­ken ma­ra­di­u­li
swraf­va? Tu... ? ufa­li uxi­la­vi­a, Cven ki, Ta­na­med­ro­ve ada­mi­
a­ne­bi, vaz­rov­nebT mxo­lod kon­kre­tu­li ka­te­go­ri­e­biT, aR­viq­
vamT mxo­lod kon­kre­tul mov­le­neb­sa da sag­nebs da `gvi­Wirs~
ma­Ti gan­zo­ga­de­ba. maS, ro­gor­Ra gvwams Rmer­Tis, Tu ki mas ver
vxe­davT, ver aR­viq­vamT, ar gves­mis mi­si xma? mit­ro­po­lit an­
ton su­ro­Jels sa­ub­re­bis cik­lSi _ `Sex­ved­re­bi Rmer­TTan
cxo­vel­Tan~ _ me­tad sa­gu­lis­xmo mo­saz­re­ba aqvs ga­moT­qmu­li,

34
ra­Ta ag­vix­snas, mig­vax­ved­ros, ras niS­navs re­li­gi­u­ri grZno­
ba, uxi­la­vi Rmer­Tis siy­va­ru­li: `sas­tum­ro `uk­ra­i­nas­Tan~
taqss ve­lo­de­bo­di. axal­gaz­rda ka­ci mo­mi­ax­lov­da da mkiTx­a:
`Tqve­ni sa­mo­si mi­ma­niS­nebs, rom mor­wmu­ne xarT. sa­su­li­e­ro pi­
ri brZan­de­biT?~ `di­ax~ – vu­pa­su­xe me~. `a­i, me ki, Rmer­Tis ar
mje­ra...~ `Za­li­an sam­wu­xa­ro­a!~ – vu­pa­su­xe. – `ro­gor da­mim­tki­
cebT Rmer­Tis ar­se­bo­bas?~ – `ro­go­ri, ra sa­xis dam­tki­ce­ba
gWir­de­baT?~ – `xe­lis gul­ze maC­ve­neT Tqve­ni Rmer­Ti da vi­wa­
meb...~ man xe­li ga­mo­mi­wo­da da me mis TiT­ze sa­qor­wi­lo be­We­di
Se­vam­Cni­e. `da­oj­ a­xe­bu­li xarT?~ – vkiTx­e. `di­ax~. – `bav­Sve­bi
gyavT?~ – `di­ax, myavs~. – me­uR­le giy­varT?~ – `ra Tqma un­da,
miy­vars~. – `bav­Sve­bi?~ – `bav­Sve­bic~. `a­i, me ki, ami­si ar mje­ra!~ –
`ro­gor Tu, ar gje­raT? me xom ge­ub­ne­biT...~ – `di­ax, mag­ram me
ma­inc ar mje­ra. da­mi­deT Tqve­ni siy­va­ru­li xe­lis gul­ze, me mas
Sev­xe­dav da da­vi­je­reb...~
f. dos­to­ev­skis gmi­ri, iva­ne ka­ra­ma­zo­vi er­Ti aTe­is­tis is­
to­ri­as mog­viTx­robs, ro­mel­sac sa­i­qio cxov­re­bis ar swam­da da
ro­mel­sac sik­vdi­lis Sem­deg Rmer­Tma mo­sa­na­ni­eb­lad mi­li­ar­di
mi­lis gav­la mi­u­sa­ja. aTe­is­ti gza­ze daw­va da mi­li­o­ni wlis man­
Zil­ze uars am­bob­da am gzis gav­la­ze. mag­ram, er­Txel igi wa­mod­ga
da sa­ku­Ta­ri ne­bis sa­wi­na­aR­mde­god, ga­i­a­ra es man­Zi­li. da ro­de­sac
mas, bo­los da bo­los, ne­ba dar­Tes war­msdga­ri­yo uf­lis wi­na­Se,
im­wam­sve aRi­a­ra, rom sa­uf­lo­Si 5 wu­Tis yof­nac ki Rirs imad, rom
aT­jer me­ti sig­rZis gza gan­vlo.
sak­ma­ri­sia Ca­vi­Zi­roT sa­ku­Tar `me~­-Si, Ca­vuR­rmav­deT Cve­ni su­
lis idu­mal, ga­uc­no­bi­e­re­bel siR­rme­ebs, sa­dac az­ri da sin­di­si
er­Tma­neTs em­Txve­va (`svin­di­si – mam­xi­le­be­li go­ne­ba~, sul­xan sa­
ba or­be­li­a­ni), rom vig­rZnoT, ro­go­ri da­uc­ve­le­bi varT, ro­gor
varT da­mo­ki­de­bu­li ga­re­mom­cvel sam­ya­ro­ze, usas­ru­lo yo­fi­
e­re­ba­ze da ra­o­den di­dia mas­Tan er­Ti­a­no­bis gan­cdis sur­vi­li.
es grZno­ba Cve­ni, ada­mi­a­nu­ri bu­ne­bi­dan ga­mom­di­na­re­obs, ra­me­Tu
Ti­To­e­u­li Cven­ga­ni ab­so­lu­tu­ri sawy­i­sis ma­ta­reb­le­bi varT da
ara aqvs mniS­vne­lo­ba, ga­naT­le­bu­li xar, Tu nak­le­bad na­zi­a­re­bi
cod­nas­, Se­uZ­le­be­lia ar ig­rZno am sawy­i­sis ar­se­bo­ba Sen­Si da ar

35
da­ge­uf­los mas­Tan mi­ax­le­bis, ur­Ti­er­To­bis moTx­ov­ni­le­ba. es
gan­cda mxo­lod go­ni­er ar­se­bas uC­nde­ba, rad­ga­na­dac mxo­lod igi
ac­no­bi­e­rebs sa­ku­Tar sas­ru­lo­ba­sa da aras­rul­yo­fi­le­bas da mi­
is­wraf­vis, cdi­lobs Se­u­er­Tdes usas­ru­lo­bas da ezi­a­ros ma­ra­
di­ul WeS­ma­ri­te­bas.
re­li­gia ada­mi­a­ni­saT­vis ab­so­lut­Tan uSu­a­lo ur­Ti­er­
To­bi­sa­ken swraf­va da moTx­ov­ni­le­ba­a. ada­mi­a­ni mu­dam eZebs
RmerTs, dal­xi­ne­bu­li da Se­Wir­ve­bu­lic, ime­di­a­ni da nu­ge­Sis
ma­Zi­e­be­lic da ara­so­des rCe­ba gac­ru­e­bu­li – su­li­er saz­
rdos iRebs, zne­ob­ri­vad ix­ve­we­ba, Sve­bas, nu­geS­sa da imeds
po­vebs mas­Si. anu, es aris cocx­a­li ur­Ti­er­To­ba Rmer­Tsa da
ada­mi­ans So­ris da swo­red ama­Sia rwme­nis ar­si da Za­la.
yo­ve­li re­li­gia msof­lmxed­ve­lo­ba­a, e.i. Ca­mo­ya­li­be­bu­
lia gar­kve­u­li war­mod­ge­ne­bi Rmer­Tze, sam­ya­ro­sa da mas­
Si mim­di­na­re pro­ce­seb­ze, gan­sazR­vru­lia ada­mi­a­nis ra­o­ba,
cxov­re­bi­se­u­li mi­za­ni da mi­si am­qvey­ni­u­ri da­niS­nu­le­ba. am
az­riT, re­li­gia em­Txve­va fi­lo­so­fi­as, ma­Ti Si­na­ar­si igi­
ve­ob­ri­vi­a. re­li­gia da fi­lo­so­fia ar em­Txve­va er­Tma­neTs
ker­Zo aR­mo­Ce­neb­Si, mid­go­meb­sa da da­mo­ki­de­bu­le­ba­Si. ab­so­
lu­tis cno­bi­e­re­ba, ro­me­lic fi­lo­so­fi­a­Si vi­Tar­de­ba gan­ye­
ne­bu­li for­miT, re­li­gi­a­Si mo­ce­mu­lia Rmer­TTan cocx­a­li
ur­Ti­er­To­bis for­miT, rac mTel ada­mi­a­nur cxov­re­bas mo­
i­cavs. Tu fi­lo­so­fia ab­so­lu­tis gan­ye­ne­bu­li Se­mec­ne­ba­a,
xo­lo re­li­gia ki ab­so­lut­Tan cocx­a­li ur­Ti­er­To­ba, ma­
Sin fi­lo­so­fia re­li­gi­a­ze upi­ra­te­si ver iq­ne­ba. Tum­ca, es
arc aris sa­Wi­ro. fi­lo­so­fia ve­ra­so­des Se­uc­vlis ada­mi­ans
re­li­gi­as, ise­ve, ro­gorc re­li­gia ver ugul­ebel­yofs fi­
lo­so­fi­is mniS­vne­lo­ba­sa da da­niS­nu­le­bas ada­mi­a­ni­saT­vis.
ro­gorc f. be­ko­ni aR­niS­nav­da, ze­re­led mi­wo­de­bu­li fi­
lo­so­fia gva­So­rebs re­li­gi­as, siR­rmi­se­u­li fi­lo­so­fia ki
gvab­ru­nebs mis wi­aR­Si.
mag­ram, vi­sac Rmer­Tis Se­sa­xeb war­mod­ge­na Ca­mo­ya­li­be­bu­
li ara aqvs, igi mis si­ax­lo­ves ver ig­rZnobs. ufa­li ada­mi­a­
nebs im­de­nad aZ­levs mi­si Sec­no­bis sa­Su­a­le­bas, ra xa­ris­xi­

36
Tac ada­mi­a­nis go­ne­bas Se­uZ­lia mi­si ar­sis wvdo­ma da ga­ge­ba.
re­li­gia vi­Tar­de­ba ara imi­tom, rom re­li­gi­u­ri grZno­be­bi
da Se­xe­du­le­be­bi ic­vle­ba, ara­med imi­tom, rom ada­mi­a­nis go­ne­
ba vi­Tar­de­ba, uf­ro siR­rmi­se­u­li xde­ba mi­si da­mo­ki­de­bu­le­ba
sam­ya­ros, mas­Si mim­di­na­re pro­ce­se­bi­sa da sa­ku­Ta­ri Ta­vi­sad­mi.
ka­cob­ri­o­bis is­to­ria mra­val re­li­gi­as ic­nobs, pri­mi­ti­u­
li Se­xe­du­le­be­bi­dan dawy­e­bu­li gan­vi­Ta­re­bu­li msof­lio re­
li­gi­e­biT dam­Tav­re­bu­li:
1) pir­vel­yo­fi­li re­li­gi­u­ri for­me­bi:
ani­miz­mis (laT. ani­ma – su­li) mi­xed­viT, yve­la ma­te­ri­a­lur
obi­eq­tsa da pro­cess bu­ne­ba­Si Ta­vi­si ze­bu­neb­ri­vi ore­u­li
hyavs. es ter­mi­ni mec­ni­e­re­ba­Si da­am­kvid­ra e. te­i­lor­ma. te­i­
lors re­li­gi­a, Zi­ri­Ta­dad, es­mo­da, ro­gorc su­li­e­ri ar­se­
be­bis rwme­na, anu ani­miz­mi, ro­mel­sac igi `re­li­gi­is mi­ni­mums~
uwo­deb­da. ani­mis­tu­ri rwme­na, mi­si mo­saz­re­biT, gan­pi­ro­be­
bu­lia ada­mi­a­nis cod­nis da­ba­li do­niT. am pe­ri­o­dis ada­mi­a­ni
ax­snas ver uZeb­ni­da iseT bi­o­lo­gi­ur mov­le­nebs, ro­go­ri­caa
Zi­li, siz­ma­ri, gul­yra, sik­vdi­li. cdi­lob­da ra aex­sna es mov­
le­ne­bi, `ve­lu­ri-­fi­lo­so­fo­si~ mi­vi­da su­lis, pa­ta­ra ore­u­
lis ide­am­de, ro­me­lic yve­la ada­mi­an­Sia Ca­sax­le­bu­li da to­
vebs mas Zi­lis, siz­mre­bi­sa (am dros su­li mog­za­u­robs da am
mog­za­u­ro­bis STa­beW­di­le­be­bi ai­sa­xe­ba ada­mi­an ­ is siz­mreb­Si)
da sik­vdi­lis (am Sem­Txve­va­Si su­li ada­mi­a­nis sxe­uls aRar ub­
run­de­ba) Sem­Txve­va­Si.
ma­gia (berZ. ma­gia – ja­doq­ro­ba) gu­lis­xmobs bu­ne­ba­sa da
ada­mi­an­ze ze­moq­me­de­bis ze­bu­neb­ri­vi sa­Su­a­le­be­bis ar­se­bo­bas
(ma­ga­li­Tad, ri­tu­a­lu­ri wes­-Cve­u­le­be­bi, spe­ci­fi­ku­ri moq­me­
de­be­bi da sxva). ma­gi­is sa­xe­e­bi mra­val­fe­ro­va­ni­a: TeT­ri ma­gi­a,
Sa­vi ma­gi­a, sa­siy­va­ru­lo ma­gi­a, sam­kur­na­li ma­gi­a, sa­sof­lo-­sa­
me­ur­neo ma­gia da a.S.
fe­ti­Siz­mi – `mo­ja­do­e­bu­li sa­ga­ni~, `ga­ke­Te­bu­li~, ase uwo­
deb­dnen por­tu­ga­li­e­li mog­za­u­re­bi im ma­te­ri­a­lur obi­eq­
tebs, rom­leb­sac Tay­vans scem­da da aR­mer­Teb­da maT mi­er dapy­
ro­bi­li te­ri­to­ri­e­bis abo­ri­ge­ni mo­sax­le­o­ba. es aris bu­ne­bis

37
gar­kve­ul­ i mov­le­ne­bi­sa da sag­ne­bis re­li­gi­u­ri Tay­va­nis­ce­ma
da gaR­mer­Te­ba. fe­ti­Sebs mi­e­we­re­bo­daT ze­bu­neb­ri­vi Tvi­se­be­
bi. ma­ga­li­Tad, Cv. w. pir­vel sa­u­ku­ne­Si Zve­li ger­ma­ne­le­bi­saT­
vis er­T-er­Ti yve­la­ze mniS­vne­lo­va­ni da yov­lis­Sem­Zle fe­ti­Si
iyo naZ­vi. zam­Tar­Si isi­ni gan­sa­kuT­re­bul pa­tivs mi­a­geb­dnen
mas, fe­rad­-fe­ra­di sa­Cuq­re­biT rTav­dnen, mRe­rod­nen da cek­
vav­dnen mis­Tvis, Txov­dnen dax­ma­re­ba­sa da Sem­we­o­bas. Cve­ni sa­
a­xal­wlo naZ­vis xis tra­di­cia swo­red am Zve­li wes- Cve­u­le­bis
Ta­vi­se­bu­ri gag­rZe­le­ba­a.
to­te­miz­mi (`mi­si gva­ri~, sity­va `to­te­mi~ – aRe­bu­lia Crdi­
lo­a­me­ri­kel in­di­el­Ta er­T-er­Ti to­mis eni­dan). to­te­miz­mis
mi­xed­viT, cxo­vel­Ta da mce­na­re­Ta gar­kve­u­li sa­xe­o­be­bi ama
Tu im Te­mis an to­mis mfar­vel­-wi­nap­rebs war­mo­ad­ge­nen. ma­Ti
mok­vla ak­rZa­lu­li iyo, mag­ram we­li­wad­Si er­Txel, re­li­gi­u­ri
miz­niT, ada­mi­an­ e­bi val­de­bu­li iy­vnen mo­ek­laT Ta­vi­si to­te­mi
da Se­e­Wa­maT mi­si xor­ci. iT­vle­bo­da, rom es ri­tu­a­li sa­sar­geb­
lo iyo ro­gorc ada­mi­a­ni­saT­vis, ase­ve cxo­ve­li­saT­vis – ada­
mi­an­ze ga­da­di­o­da to­te­mis Za­la da yov­lis­Sem­Zle­o­ba, xo­lo
cxo­vels ki gam­rav­le­ba­Si uwy­ob­da xels.
2) po­li­Te­iz­mi anu mra­val­Rmer­Ti­a­no­ba. po­li­Te­iz­mi win
ga­dad­gmu­li na­bi­ji iyo pir­vel­yo­fil re­li­gi­ur for­meb­Tan
Se­da­re­biT. Tu pir­vel­yo­fil re­li­gi­eb­Si ada­mi­a­ni emor­Ci­le­
ba bu­ne­bis brma Za­lebs, ax­la emor­Ci­le­ba ada­mi­a­nu­ri sa­xi­sa da
moq­me­de­bis Rmer­Tebs.
3) Ta­na­med­ro­ve gan­vi­Ta­re­bu­li mo­no­Te­is­tu­ri re­li­gi­e­bi,
ro­mel­Ta So­ris ga­nas­xva­ve­ben msof­lio da na­ci­o­na­lur re­li­
gi­ebs.
a) iu­da­iz­mi – na­ci­o­na­lu­ri mo­no­Te­is­tu­ri re­li­gi­a, ro­
me­lic, Zi­ri­Ta­dad, mxo­lod eb­ra­e­li eris re­li­gi­u­ri msof­
lmxed­ve­lo­bas, ide­o­lo­gi­as war­mo­ad­gens.
b) bu­diz­mi – sa­fuZ­ve­li Ca­e­ya­ra Zv. w. VI–V sa­u­ku­ne­eb­Si in­
do­eT­Si. igi xu­Ti sa­u­ku­niT `uf­ro­si­a~ qri­a­ti­a­no­ba­ze, xo­lo
is­la­mi ki Tor­me­ti sa­u­ku­niT axal­gaz­rdaa mas­ze. mi­si war­mo­
So­ba ukav­Sir­de­ba mog­za­ur­-mqa­da­geb­lis sid­xar­txas sa­xels,

38
ro­me­lic Ta­vis Tavs bu­das (`WeS­ma­ri­te­biT gas­xi­vos­ne­buls~)
uwo­deb­da. mra­val­je­ra­di xe­la­xa­li da­ba­de­bis Sem­deg, bu­dam
air­Cia Sa­ki­a­mun­Ta gva­ris uf­lis­wul sid­xar­txas sa­xe da er­Ta­
der­Ti miz­niT mo­ev­li­na de­da­mi­was – as­wav­los cocx­al ar­se­
bebs tan­jvi­sa­gan ga­Ta­vi­suf­le­bis, xsnis gza. am re­li­gi­is qva­
kuTx­e­dia bu­das swav­le­ba da oTxi ke­Til­So­bi­li WeS­ma­ri­te­ba:
tan­jva, tan­jvis mi­ze­zi, tan­jvi­sa­gan gan­kur­ne­ba (mos­po­ba) da
gan­kur­ne­bis sa­Su­a­le­be­bi. gan­kur­ne­ba (ga­Ta­vi­suf­le­ba) am Sem­
Txve­va­Si niS­navs nir­va­nas. bu­diz­mSi gan­sa­kuT­re­bu­li ad­gi­li
aqvs daT­mo­bi­li kar­mis cne­bas, ro­me­lic ga­ge­bu­li­a, ro­gorc
gan­sa­kuT­re­bu­li men­ta­lu­ri struq­tu­ra.
b) qris­ti­a­no­ba – msof­li­o­Si yve­la­ze gav­rce­le­bu­li re­li­
gi­a­a, ro­me­lic war­mo­iS­va ro­mis im­pe­ri­a­Si, pa­les­ti­na­Si.
Zv.w. VII sa­u­ku­ne­Si wi­nas­war­mety­vel­ma ie­re­mi­am Tqva: ase am­
bobs ufa­li: me dav­deb ada­mi­a­neb­Tan axal aR­Tqmas, axal kav­
Sirs,... igi amot­vif­ru­li iq­ne­ba gu­leb­Si... da, ai, 700 wlis
Sem­deg, pa­ta­ra oTax­Si Se­ik­ri­ba 12 ada­mi­a­ni da aR­srul­da
msxver­plTSe­wir­va. es ri­tu­a­li uwin yo­vel­Tvis sis­xlis Tan­
xle­biT srul­de­bo­da. sis­xli xom si­cocx­lis sim­bo­lo­a, si­
cocx­le ki mxo­lod RmerTs ekuTv­nis. ase iyo mo­ses dro­sac. im
Ra­mes ki, Cv.w. 30 wlis ga­zaf­xul­ze, ie­so na­za­re­vel­ma aRas­ru­
la es we­si, mag­ram aq sis­xli ar iyo, iyo Rvi­no da pu­ri. man ga­
te­xa pu­ri, da­u­ri­ga Ti­To­e­ul iq myofs da uTx­ra: ai, Ce­mi xor­
ci xor­cTa­ga­ni, ro­gorc sam­sxver­plo kra­vi ada­mi­a­ne­bi­saT­vis.
Ca­mo­as­xa Rvi­no fi­a­la­Si, Ca­mo­a­ta­ra da das­Zi­na:­Pa­i, Ce­mi sis­xli,
ro­me­lic me ada­mi­a­ne­bi­saT­vis ga­vi­Re. es axa­li aR­Tqmaa Cems
sis­xlSi. am­gva­rad, am wmin­da tra­pez­Si Rmer­Ti da ada­mi­a­ni Se­
er­Tda ara re­a­lur, fi­zi­kur sis­xlSi, ara­med mi­wis sim­bo­lur
sis­xlSi, ra­me­Tu yur­Znis wve­ni, Rvi­no mi­wis sis­xli­a, pu­ri ki
mi­wis xor­ci. es Rmer­Ti­a, ro­me­lic Cven­Tvis Tavs wi­ravs. `giy­
var­deT er­Tma­ne­Ti, ro­gorc me Se­giy­va­reT Tqven~ (i­o­an. 15.12)
– es siy­va­ru­lis umaR­le­si, mi­uw­vdo­me­li for­mu­la­a, ide­a­li­a,
ro­me­lic ie­so qris­tem sa­moq­me­dod dag­vi­to­va da ami­to­mac
gvTxovs Cven, ada­mi­a­nebs, vi­sac mas­Tan yof­na surs, uku­ag­dos

39
Ta­vi­si si­am
­ a­ye, di­de­bis­moy­va­re­o­ba, am­par­tav­ne­ba, it­vir­Tos
Ta­vi­si jva­ri da gah­yves qris­tes gzas.
qris­ti­an­ o­ba axa­li eTi­ka ar aris. qris­ti­a­no­ba axa­li cxov­
re­ba­a, ro­me­lic sa­Su­a­le­bas aZ­levs ada­mi­ans uSu­a­lod iur­Ti­
er­Tos Rmer­TTan. sad aris aq sa­i­dum­lo? ra­tom izi­davs an­da­
ma­ti­viT es re­li­gia ada­mi­a­nebs? gan­sa­kuT­re­biT ie­so qris­tes
pi­rov­ne­ba? mis sity­veb­Si xom ar iyo aR­mo­sav­le­Tis po­e­te­bi­sa
da fi­lo­so­fo­se­bi­saT­vis da­ma­xa­si­a­Te­be­li bun­do­va­ne­ba, ma­
Ral­far­dov­ne­ba? macx­o­va­ri yo­vel­Tvis mar­ti­vad da ga­sa­ge­
bad sa­ub­rob­da. mi­si iga­ve­bic Cve­ni cxov­re­bi­se­u­li ma­ga­li­Te­
bi iyo. es sa­id ­ um­lo, mRvdel aleq­san­dre me­nis az­riT, ir­kve­va
ase­Ti­ve mar­tiv sity­veb­Si: fi­li­pe ekiTx­e­ba: gviC­ve­ne ma­ma, ma­ma
yo­ve­li­ve­si, ber­Zne­bi rom ar­xes uwo­de­ben. sad aris igi? da ie­
so pa­su­xobs, ro­gorc ar upa­su­xia ar­cerT fi­lo­so­foss: am­de­
ni xa­nia Tqven­Tan var da Sen ar mic­nob? vinc me mna­xa, man ma­mac
na­xa. ie­so qris­te aris usas­ru­los, aux­sne­lis, Se­uc­no­be­lis
ada­mi­a­nu­ri sa­xe, Cven­Tvis mov­le­ni­li, vinc Cven­Tan er­Tad
tvir­Tu­lobs Cve­ni cxov­re­bis sim­Zi­mes, vinc msxver­plad Se­e­
wi­ra ada­mi­an
­ ebs da ga­mo­is­yi­da ka­cob­ri­o­bis cod­ve­bi, Cven­Tvis
rom axa­li cxov­re­bis dawy­eb ­ is sa­Su­a­le­ba mo­e­ca.
qris­ti­an­ o­bis gav­rce­le­ba, Zve­li aR­Tqmi­sa da wmin­da we­ri­
le­bis sa­fuZ­vel­ze, ar iyo mxo­lod re­li­gi­u­ri fe­no­me­ni. qris­
ti­a­no­biT da­iwyo ka­cob­ri­o­bis Tvi­sob­ri­vad axa­li era, ro­
me­lic dRes ev­ro­pu­li da da­sav­lu­ri ci­vi­li­za­ci­is sa­xe­liT
aris cno­bi­li.
d) is­la­mis mim­devrs mu­sul­ma­ni hqvi­a, rac ara­bu­li sity­
vaa (mus­li­mi) da niS­navs `min­do­bils~, `mor­Cils~. is­la­mi yve­
la­ze axal­gaz­rdaa gan­vi­Ta­re­bul mo­no­Te­is­tur re­li­gi­a­Ta
So­ris. igi ase­ve war­mo­iS­va ax­lo aR­mo­sav­leT­Si, ey­rdno­bo­da
igi­ve ide­ebs, efuZ­ne­bo­da ima­ve kul­tu­rul tra­di­ci­ebs, ra­
sac qris­ti­an ­ o­ba da iu­da­iz­mi. es re­li­gi­u­ri sis­te­ma, Ta­vi­si
uaR­re­sad mkac­ri da das­ru­le­bu­li, Se­iZ­le­ba iT­qvas, uki­du­
re­so­bam­de miy­va­ni­li mo­no­Te­iz­miT, Ca­mo­ya­lib­da mi­si ori wi­
na­mor­be­dis ni­a­dag­ze. ase, rom ma­Ti gav­le­na ig­rZno­ba rwme­nis

40
sim­bo­lo­Si, kul­tis prin­ci­peb­Si, mo­ra­lur mcne­beb­Si da a.S.
da, ma­inc, mi­u­xe­da­vad ami­sa, is­la­mi, ro­gorc msof­lio re­li­gia
TviT­myo­fa­di da ga­nu­me­o­re­be­li­a. am re­li­gi­is ro­li­sa da ad­
gi­lis Se­fa­se­bi­sas bev­rad uf­ro ar­se­bi­Tia is, rom praq­ti­ka­Si,
azi­i­sa da af­ri­kis xal­xTa yo­vel­dRi­ur yo­fa­sa da kul­tu­ra­ze
ko­lo­sa­lur ze­moq­me­de­ba­Si, is­lams ga­aC­nia ara mar­to Ta­vi­si
ga­nu­me­or
­ e­be­li sa­xe, ara­med sak­ma­od spe­ci­fi­ku­ri xa­si­a­Tic.
es spe­ci­fi­ka im­de­nad di­di da sag­rZno­bi­a, rom Sem­Txve­viT ar
sa­ub­ro­ben `is­la­mur sam­ya­ro­ze~, is­la­mur (a­ra­bul­-is­la­mur)
ci­vi­li­za­ci­az­ e.
ase­Tia mok­led re­li­gi­is is­to­ri­a­Si cno­bi­li Zi­ri­Ta­di
msof­lmxed­ve­lo­ba­ni. ra Tqma un­da, es ar aris sru­li su­ra­Ti.
yo­ve­li msof­lio re­li­gia Ta­vis Tav­Si Se­i­cavs mra­val mim­di­
na­re­o­bas, rom­le­bic er­Tma­ne­Ti­sa­gan sak­ma­od gan­sxvav­de­bi­an
Ta­vi­an­Ti Se­xe­du­le­be­biT.
fi­lo­so­fi­i­sa da re­li­gi­is mi­mar­Te­ba prog­re­su­lad mo­
az­rov­ne sa­zo­ga­do­e­ba­Si nor­ma­lu­ri­a. ra Tqma un­da, isi­ni ro­
gorc su­li­e­ri kul­tu­ris for­me­bi, er­Tma­neT­ze ze­moq­me­de­ben,
ur­Ti­erTs am­did­re­ben da sa­er­To jam­Si em­sa­xu­re­bi­an ada­mi­a­
nis su­li­er da zne­ob­riv srul­yo­fas.

41
 fi­lo­so­fia da ker­Zo mec­ni­er­ e­be­bi
fi­lo­so­fi­is sa­ga­ni

fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­ba, ro­gorc uk­ve vTqviT,

uni­ver­sa­lu­ri msof­lmxed­ve­lo­ba­a, mTe­li si­nam­dvi­lis Se­sa­xeb
Se­xe­du­le­ba­Ta sis­te­ma­a. ker­Zo mec­ni­e­re­be­bi swav­lo­ben Tval­xi­
lul, dak­vir­ve­bad, dro­sa da siv­rce­Si ar­se­bul si­nam­dvi­les. fi­
lo­so­fia ar aris er­T-er­Ti ker­Zo mec­ni­e­re­ba sxva mec­ni­e­re­ba­Ta
So­ris. igi spe­ci­fi­ku­ri msof­lmxed­ve­lo­ba­a, ro­me­lic tvir­Tad
iRebs ker­Zo mec­ni­e­re­ba­Ta miR­we­ve­bis gaT­va­lis­wi­ne­bas, ra­Ta
Seq­mnas si­nam­dvi­lis, ro­gorc mTe­lis srul­yo­fi­li su­ra­Ti.
imi­saT­vis, rom ga­var­kvi­oT fi­lo­so­fi­i­sa da sxva mec­ni­e­re­ba­
Ta ur­Ti­er­Tmi­mar­Te­ba, sa­Wi­roa ga­va­a­na­li­zoT mec­ni­e­re­bi­sa da
msof­lmxed­ve­lo­bis cne­be­bi.
mec­ni­e­re­bis zo­ga­di gan­sazR­vre­ba did siZ­ne­le­eb­Tan aris
da­kav­Si­re­bu­li, rad­gan ar ar­se­bobs er­Ti mec­ni­e­re­ba. ar­se­bobs
mec­ni­e­re­bis ram­de­ni­me ti­pi, rom­le­bic er­Tma­ne­Ti­sa­gan gan­sxvav­
de­bi­an cod­nis xa­si­a­TiT, Si­na­ar­si­Ta da kri­te­ri­u­me­biT. Ta­na­med­
ro­ve ga­ge­biT, ar­se­bobs mxo­lod ker­Zo mec­ni­e­re­ba, sxva e. w. fi­
lo­so­fi­u­ri mec­ni­e­re­ba ar ar­se­bobs. mec­ni­e­re­bis ar­si zo­ga­dad
ase­Ti­a: mec­ni­e­re­ba aris in­ter­su­bi­eq­tu­ri me­To­de­biT da­sa­bu­Te­
bu­li obi­eq­tu­ri cod­nis sis­te­ma. igi iye­nebs iseT prob­le­mebs,
ro­mel­Ta da­de­bi­Ti da uar­yo­fi­Ti ga­dawy­ve­ta xde­ba er­TmniS­vne­
lov­nad. mec­ni­e­re­ba ad­gens uty­u­ar da ueW­vel de­bu­le­bebs, ro­
mel­Tac axa­si­a­Tebs WeS­ma­ri­te­ba, ma­Ti sa­pi­ris­pi­ro de­bu­le­be­bi
mcda­ri­a.
Zvel sa­ber­ZneT­Si fi­lo­so­fia mec­ni­e­rul cod­nas­Tan er­Tad
da­i­ba­da da mas­Tan iyo ga­i­gi­ve­bu­li. am dro­i­saT­vis mec­ni­e­re­ba
da fi­lo­so­fia ga­yo­fi­li ar iyo. ami­tom yve­la di­di mec­ni­e­ri
ama­ve dros di­di fi­lo­so­fo­sic iyo. Zve­li ber­Ze­ni fi­lo­so­
fo­se­bi ase­ve iy­vnen ma­Te­ma­ti­ko­se­bi, as­tro­no­me­bi, fi­zi­ko­se­
bi, fsi­qo­lo­ge­bi, lo­gi­ko­se­bi da sxva. mec­ni­e­re­bi­sa da fi­lo­
so­fi­is ase­Ti da­mo­ki­de­bu­le­ba TiT­qmis XIX sa­u­ku­nis bo­lom­de
gag­rZel­da. di­di ma­Te­ma­ti­ko­se­bi da fi­zi­ko­se­bi de­kar­ti (1596
42
– 1650 ww.), la­ib­ni­ci (1646 –1716 ww.), pas­ka­li (1623 – 1662 ww.)
da sxve­bi di­di fi­lo­so­fo­se­bic iy­vnen. ro­de­sac mec­ni­e­re­ba­
Si dam­kvid­rda eq­spe­ri­men­tu­li me­To­di, da­iwyo kon­kre­tul
mec­ni­e­re­ba­Ta di­fe­ren­ci­a­cia. gaC­nda mra­va­li sa­bu­ne­bis­mety­
ve­lo, so­ci­a­lu­ri da fsi­qo­lo­gi­ur­-eq­spe­ri­men­ta­lu­ri mec­ni­
e­re­ba; amas moh­yva mec­ni­e­re­ba­Ta fun­qci­e­bis da­yo­fa. am­ri­gad,
mTe­li sam­ya­ros Se­mad­ge­ne­li sfe­ro­e­bi da­na­wil­da kon­kre­tul
mec­ni­e­re­beb­ze, mag­ram es da­na­wi­le­ba TviT­ne­bu­rad ar mom­xda­
ra. is sa­zo­ga­do­eb­ri­vi cxov­re­bis praq­ti­ku­li moTx­ov­ni­le­be­
bis sa­fuZ­vel­ze war­mo­iS­va. yve­la kon­kre­tu­li mec­ni­e­re­ba Se­
is­wav­lis ra ro­me­li­me kon­kre­tuli sfe­ros ka­non­zo­mi­e­re­bas,
am cod­nis sa­fuZ­vel­ze axor­ci­e­lebs am sfe­ros mov­le­ne­bi­sa
da pro­ce­se­bis wi­nas­war­xed­vas da prog­no­zi­re­bas, ana­lizs
uke­Tebs mi­Re­bu­li Se­de­ge­bis mniS­vne­lo­bas. es aris yve­la kon­
kre­tu­li mec­ni­e­re­bis praq­ti­ku­li da­niS­nu­le­ba. es iT­qmis ara
mxo­lod sa­bu­ne­bis­mety­ve­lo da so­ci­a­lur mec­ni­e­re­ba­ze, ara­
med fsi­qo­lo­gi­a­zec. eq­spe­ri­men­tu­li fsi­qo­lo­gia Se­is­wav­lis
ra qce­vebs, mis xa­si­aTs, ne­bis­yo­fas, tem­pe­ra­ments da sxva fsi­
qo­lo­gi­ur Tvi­se­bas, amis sa­fuZ­vel­ze ax­dens imis prog­no­zi­
re­bas, Tu ro­gor mo­iq­ce­va esa Tu is ada­mi­a­ni ama Tu im kon­
kre­tul si­tu­a­ci­a­Si. aseT ga­mok­vle­vebs far­To praq­ti­ku­li
ga­mo­ye­ne­ba aqvs me­di­ci­na­Si, pe­da­go­gi­ka­Si, iu­ris­pru­den­ci­a­Si
da sxva sfe­ro­Si. iba­de­ba kiTx­va: rad­gan mTe­li sam­ya­ros sfe­
ro­e­bi da­na­wil­da kon­kre­tul mec­ni­e­re­beb­ze, ra dar­Ca fi­lo­
so­fi­as Se­sas­wav­li da ra praq­ti­ku­li da­niS­nu­le­ba aqvs mas?
fi­lo­so­fi­ur­ma kvle­va-­Zi­e­bam swo­red ma­Sin mo­na­xa Ta­vi­si
nam­dvi­li Se­sas­wav­li sa­ga­ni, ro­de­sac sam­ya­ro kon­kre­tul­ma mec­
ni­e­re­beb­ma da­i­na­wi­les. mec­ni­e­re­ba­Ta ase­T­ma di­fe­ren­ci­a­ci­am fi­
lo­so­fi­as sa­Su­a­le­ba mis­ca epov­na mis­Tvis mniS­vne­lo­va­ni, wmin­da
fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­me­bi. dar­Ca ise­Ti kiTx­ve­bi, ro­mel­sac arc
er­Ti kon­kre­tu­li mec­ni­e­re­ba ar Se­is­wav­lis. mas mxo­lod fi­lo­
so­fia ik­vlevs. es kiTx­ve­bi­a: ra kav­Si­ria ma­te­ri­a­lur da su­li­er
sam­ya­ros So­ris? ra aris su­li­e­ri da ma­te­ri­a­lu­ri sam­ya­ros sa­
fuZ­ve­li anu sawy­i­si? ras war­mo­ad­gens am sam­ya­ro­Si sa­zo­ga­do­

43
eb­ri­vi yo­fi­e­re­ba? ga­aC­nia Tu ara sa­zo­ga­do­eb­riv yo­fi­e­re­bas
ka­non­zo­mi­e­re­ba? Se­iZ­le­ba Tu ara sa­zo­ga­do­eb­ri­vi yo­fi­e­re­bi­sa
da sa­zo­ga­do­eb­ri­vi is­to­ri­is mar­Tva? ras war­mo­ad­gens am sam­ya­
ro­Si ada­mi­a­ni? ra aris ada­mi­a­nis si­cocx­lis az­ri da cxov­re­bis
mi­za­ni? da sxva. am kiTx­veb­ze sxva­das­xva fi­lo­so­fi­ur sis­te­meb­Si
gan­sxva­ve­bu­li pa­su­xe­bi ar­se­bobs, mag­ram mi­u­xe­da­vad ami­sa, yve­
la pa­suxs aqvs Ta­vi­si Ri­re­bu­le­ba, rad­gan is gar­kve­ul msof­
lmxed­ve­lo­bas war­mo­ad­gens da ada­mi­an­Ta su­li­e­ri moTx­ov­ni­le­
be­bis dak­ma­yo­fi­le­bas em­sa­xu­re­ba. mTa­va­ri ki ma­inc is aris, rom
dRe­is­Tvis ar­se­bobs fi­lo­so­fi­is dar­gi, ro­mel­sac mec­ni­e­re­bis
fi­lo­so­fia ewo­de­ba. Ta­vis mxriv, es iyo­fa bu­ne­baT­mec­ni­e­re­bis
fi­lo­so­fi­ad da sa­zo­ga­do­eb­riv mec­ni­e­re­ba­Ta fi­lo­so­fi­ad. ar­
se­bobs teq­ni­kis fi­lo­so­fi­a, ki­ber­ne­ti­kis fi­lo­so­fi­a, fsi­qo­
lo­gi­is fi­lo­so­fi­a, is­to­ri­is fi­lo­so­fi­a, sa­mar­Tlis fi­lo­so­
fi­a, kul­tu­ris fi­lo­so­fi­a, re­li­gi­is fi­lo­so­fia da sxva.
am­ri­gad, fi­lo­so­fia ar emij­ne­ba arc mec­ni­e­re­bas da arc re­
li­gi­as. fi­lo­so­fia im kuTx­iT awar­mo­ebs aR­niS­nul sfe­ro­eb­Si
Ta­vis kvle­va-­Zi­e­bas, rac au­ci­leb­lo­biT sWir­de­ba fi­lo­so­fi­
u­ri msof­lmxed­ve­lo­bis Ca­mo­ya­li­be­bas. aqe­dan kar­gad Cans fi­
lo­so­fi­is praq­ti­ku­li da­niS­nu­le­ba. yve­la prob­le­ma ada­mi­a­nis
su­li­e­ri moTx­ov­ni­le­bi­dan ga­mom­di­na­re­obs da am­de­nad Ta­vad
ada­mi­a­ni aris su­li­e­ri kul­tu­ris er­T-er­Ti fe­no­me­ni. gar­da
ami­sa, fi­lo­so­fia Tvi­Ton ik­vlevs kul­tu­ras da kul­tu­rul
Ri­re­bu­le­bebs da es aris mi­si um­Tav­re­si da­niS­nu­le­ba. aqe­dan
ga­mom­di­na­re, cxa­di­a, rom fi­lo­so­fia mniS­vne­lo­van rols as­ru­
lebs sa­ka­cob­rio Ri­re­bu­le­be­bi­sa da kul­tu­ris gan­vi­Ta­re­ba­Si.
es aris mi­si sa­zo­ga­do­eb­ri­vi fun­qcia da praq­ti­ku­li da­niS­nu­
le­ba. ami­tom fi­lo­so­fi­is yof­na­-ar­yof­nis sa­kiTxi sa­bo­lo­od
mox­sni­lia da is ara­so­des ar da­is­me­ba sa­nam ka­cob­ri­o­ba da mi­si
kul­tu­ra iar­se­bebs. aq da­saS­ve­bia po­zi­ci­is ar­Ce­vis Se­saZ­leb­
lo­ba. po­zi­ci­a­Si Ca­mo­ya­li­be­bu­li ide­e­bi, Se­xe­du­le­be­bi da prin­
ci­pe­bi war­moad­ge­nen kul­tu­rul Ri­re­bu­le­bebs, ro­me­le­bic sa­
fuZ­vlad udevs ada­mi­an­Ta cxov­re­bis wess da mas fi­lo­so­fi­u­ri
msof­lmxed­ve­lo­ba ewo­de­ba.

44
 fi­lo­so­fia da xe­lov­ne­ba

xe­lov­ne­ba su­li­e­ri kul­tu­ris spe­ci­fi­ku­ri for­ma­a, ro­me­lic

si­nam­dvi­les mxat­vrul sa­xe­eb­Si asa­xavs. xe­lov­ne­ba aris si­nam­dvi­
lis es­Te­ti­ku­ri da­uf­le­bis um­niS­vne­lo­va­ne­si xer­xi. ada­mi­ani
dRi­dan mi­si war­mo­So­bi­sa upi­ris­pir­de­ba mis­Tvis ucxo si­nam­
dvi­les. am si­nam­dvi­les­Tan ur­Ti­er­To­bis mog­va­re­bis sxva­
das­xva for­ma­Ta Soris xe­lov­ne­bas gan­sa­kuT­re­bu­li ad­gi­li
uWi­ravs. xe­lov­ne­bas, ro­gorc su­li­e­ri kul­tu­ris er­T-erT
for­mas, mWid­ro ur­Ti­er­To­ba aqvs fi­lo­so­fi­as­Tan. xe­lov­ne­ba
gar­kve­u­li su­li­e­ri in­for­ma­ci­is wya­ro­a, ro­me­lic Si­na­ar­siT
da for­miT re­li­gi­is, mec­ni­e­re­bis da fi­lo­so­fi­is iden­tu­ri
ar aris.
xe­lov­ne­ba sxva­das­xva for­miT ar­se­bobs (leq­si, pro­za, qan­
da­ke­ba, mu­si­ka, fer­we­ra da sxva). igi grZno­ba­di for­me­bi­sa­gan
Sed­ge­ba. un­da da­vi­na­xoT da mo­vis­mi­noT, rom dav­tkbeT xe­lov­
ne­bis na­war­mo­e­biT, mag­ram es imas ar niS­navs, rom xe­lov­ne­ba da­
na­xu­liT da mos­me­ni­liT amo­i­wu­re­ba. ma­ga­li­Tad: fer­we­ru­li
na­war­mo­e­bi gad­mog­vcems ama Tu im obi­eq­tis grZno­bad­-kon­kre­
tul xats, mag­ram ama­ve dros am na­war­mo­eb­Si vxe­davT mxat­vris,
xe­lo­va­nis da­mo­ki­de­bu­le­bas obi­eq­tTan, obi­eq­tis gan­wyo­bi­le­
bas da bed­sac. am­gvar da­mo­ki­de­bu­le­bas xe­lov­ne­bis na­war­mo­eb­
Si ver da­i­na­xav da verc mo­is­men. ami­tom xe­lov­ne­bis na­war­mo­e­bi
ori Sri­sa­gan Sed­ge­ba. pir­ve­lis ele­men­te­bia grZno­bad ar­se­bu­
li for­me­bi, fe­re­bi, bge­re­bi, ri­Tac vxe­davT, Se­vig­rZnobT da
vis­menT. me­o­ri­sa – su­li­e­ri cxov­re­bis ele­men­te­bi da faq­te­bi,
ro­mel­Tac grZno­ba­di xa­ti ara aqvT (siw­min­de, ub­ra­lo­e­ba, er­
Tgu­le­ba, siy­va­ru­li, si­Zul­vi­li, Si­Si, Su­ri, da sxva). xe­lov­ne­
ba­Si ar­se­bobs grZno­ba­di da zeg­rZno­ba­di fe­ne­bi. xe­lov­ne­bis
fe­na­Ta Si­na­ar­sis gax­sna iwy­e­ba grZno­ba­diT. aR­niS­nul fe­na­Ta
ur­Ti­er­Tmi­mar­Te­ba Ta­vi­se­bu­ri­a. grZno­ba­di fe­na aris sa­fuZ­
ve­li, sa­i­da­nac arag­rZno­ba­di fe­ne­bi aR­mo­cen­de­bi­an.
xe­lov­ne­bis Si­na­ar­si ara­so­des aris ne­it­ra­lu­ri. igi an

45
mSve­ni­e­ri­a, an amaR­le­bu­li, an tra­gi­ku­li, an ko­mi­ku­ri, an er­
Tdro­u­lad mSve­ni­e­ric da amaR­le­bu­lic, tra­gi­ku­lic da ko­
mi­ku­ric. xe­lov­ne­bis Si­na­ar­si udi­de­si emo­ci­u­ri ze­moq­me­de­
bis Za­li­sa­a. ra aZ­levs xe­lov­ne­bas, mis Si­na­arss emo­ci­u­ro­bas?
sa­id
­ an aqvs mas Tval­war­mta­ci, `ja­dos­nu­ri~ mom­xib­vle­lo­ba?
ra ele­men­te­bi­sa­gan Sed­ge­ba igi? xe­lov­ne­bis Si­na­ar­sis ele­
men­tebs, uwi­na­res yov­li­sa, Se­ad­ge­nen bu­ne­bi­sa da ad­mi­an­Ta
yo­fa-­cxov­re­bis faq­te­bi. mas­Si Cven­Tvis cno­bi­li si­nam­dvi­lea
asa­xu­li. xe­lov­ne­bis zo­gi­er­Ti dar­gi, ma­ga­li­Tad mxat­vru­li
li­te­ra­tu­ra, ara mar­to asa­xavs si­nam­dvi­les, ara­med ama Tu im
mov­le­nis Se­sa­xeb gar­kve­ul cod­na­sac Se­i­cavs. xe­lov­ne­ba ara
mar­to imec­nebs si­nam­dvi­lis kon­kre­tul mov­le­nebs, ara­med
afa­sebs ki­dec maT. xe­lov­ne­bis na­war­mo­ebs Tu da­vuk­vir­de­biT,
is ara mar­to imas gviC­ve­nebs rac aris, ara­med Se­moq­me­de­ba­ca­a,
ax­lis qmna­ca­a.
xe­lov­ne­bis Se­moq­me­de­bi­Ti bu­ne­ba araa RvTa­eb­ri­vi qmna­do­
bis igi­ve­ob­ri­vi. Rmer­Ti sam­ya­ros qmnis ara­ra­dan, Ta­vi­suf­le­
bi­dan. igi, ro­gorc umaR­le­si Se­moq­me­di araf­riT ar aris gan­
sazR­vru­li, gar­da Si­na­ga­ni au­ci­leb­lo­bi­sa; xe­lo­va­ni qmnis
mxo­lod axal kom­po­zi­ci­ebs. zog­jer bu­neb­ri­vad da­u­kav­Si­re­
bel­sac ki akav­Si­rebs er­Tma­neT­Tan mxat­vru­li sa­xi­sa da Se­moq­
me­de­bis meS­ve­ob ­ iT.
xe­lov­ne­ba Se­moq­me­de­ba­a. igi axal kom­po­zi­ci­ebs, axal kav­
Si­rebs qmnis. mag­ram, aqvs ki ra­i­me mi­za­ni am saq­mi­a­no­bas, Tu igi
ub­ra­lo gar­To­ba­a? iq­neb uc­na­u­ri mxat­vru­li sa­xe­e­bis Seq­mnis
Ta­vi­suf­le­biT tkbo­ba­a? na­wi­lob­riv es swo­ri­a. xe­lov­ne­ba­Si,
rad­ga­nac igi Se­moq­me­de­ba­a, aris Ta­ma­Sis mo­men­tic, mag­ram mo­
ti­vi, ro­me­lic axa­li si­nam­dvi­lis Se­saq­mne­lad am­za­debs xe­
lo­vans, aris ada­mi­a­nis er­T-er­Ti Zi­ri­Ta­di mi­za­ni, Ta­vi­si ide­
a­le­bis mi­xed­viT gar­daq­mnas sam­ya­ro, yve­la­saT­vis mi­saw­vdo­mi
ga­xa­dos igi. xe­lov­ne­bas qmnis ada­mi­a­ni, ro­me­lic sa­zo­ga­do­e­
bis pro­duq­ti­a. ka­cob­ri­ob ­ is sxva­das­xva ti­pis sa­zo­ga­do­e­bebs
sxva­das­xva saz­ru­na­vi da sa­oc­ne­bo hqon­daT. ami­tom xe­lov­ne­
bis is­to­ri­aS ­ i ar­se­bobs gan­sxva­ve­bu­li ide­a­le­bi­Ta da ide­e­

46
biT sul­Cad­gmu­li sxva­das­xva epo­qis xe­lov­ne­ba. ma­ga­li­Tad:
an­ti­ku­ri, Sua sa­u­ku­ne­e­bis, aRor­Zi­ne­bis epo­qis da sxva.
xe­lov­ne­ba war­mo­ad­gens Se­moq­me­de­bis er­T-erT spe­ci­fi­
kur sfe­ros. ga­sa­ge­bia is, rom Se­moq­me­de­ba ver da­em­Txve­va xe­
lov­ne­bas, rad­ga­nac Se­moq­me­de­ba uf­ro far­To cne­ba­a, vid­re
xe­lov­ne­ba. yo­vel­gva­ri Se­moq­me­de­ba ar aris xe­lov­ne­ba, xo­lo
yo­vel­gva­ri xe­lov­ne­ba Se­moq­me­de­ba­a. aris Sem­Txve­va, ro­ca xe­
lo­va­ni gvev­li­ne­ba ro­gorc for­mis, ise Si­na­ar­sis Se­moq­me­dad.
ra Tqma un­da, Tvi­sob­ri­vad axa­li Si­na­ar­si axal for­mas mo­iTx­
ovs. es ki yo­vel sa­u­ku­ne­Si ar xde­ba. mas sWir­de­ba gar­kve­u­li
epo­qe­bi, ro­mel­Ta mom­za­de­ba­sac ax­dens sa­zo­ga­do­e­bis rTu­li
Si­na­ga­ni wi­na­aR­mde­go­ba­ni da ma­Ti ga­da­lax­va. aseT dros sa­
Wi­roa ge­ni­o­si xe­lo­va­ni, ro­mel­sac Se­moq­me­de­ba xe­lov­ne­ba­Si
ah­yavs fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­bis si­maR­le­ze. ase­Ti
xe­lo­va­nis Se­fa­se­bi­sas yo­vel­Tvis iye­ne­ben cne­ba `fi­lo­so­fi­
urs~. fi­lo­so­fo­si cne­be­bis meS­ve­o­biT aR­wevs Se­moq­me­de­biT
war­ma­te­bas, xe­lo­va­ni – mxat­vru­li sa­xe­e­biT. Si­na­ar­si ori­ve
Sem­Txve­va­Si uzo­ga­de­si­a, mag­ram did epo­qebs So­ris ar­se­bo­ben
ta­lan­te­bi xe­lov­ne­ba­Sic da fi­lo­so­fi­a­Sic, rom­le­bic `ba­Za­
ven~ ge­ni­o­se­bis mi­er Seq­mnil si­nam­dvi­les for­mi­sa da Si­na­ar­
sis Tval­saz­ri­siT. ma­ga­li­Tad: fi­lo­so­fi­a­Si pla­to­ni – ne­op­
la­to­ni­ko­se­bi, kan­ti - ne­o­kan­ti­a­ne­le­bi da sxva. xe­lov­ne­ba­Si
-kla­si­ciz­mi, ro­man­tiz­mi, for­ma­liz­mi, re­a­liz­mi, ab­straq­ci­
o­niz­mi da sxva. am sa­xis xe­lo­van­Ta meS­ve­o­biT epo­qis fi­lo­so­
fi­ur­ i ga­az­re­ba ga­sa­ge­bi xde­ba maT­Tvis, vis­Tvi­sac igi fi­lo­
so­fi­u­rad ga­u­ge­ba­ri­a. ase­Tia mok­led xe­lov­ne­bis spe­ci­fi­ka.
fi­lo­so­fi­a­sa da xe­lov­ne­bas So­ris kav­Si­ri rom ar­se­bobs, es
uda­vo­a. fi­lo­so­fia uzo­ga­de­si msof­lmxed­ve­lo­ba­a, Te­o­ri­u­
lad ga­az­re­bu­li da am msof­lmxed­ve­lo­bam an­ga­ri­Si un­da ga­u­
wi­os am `msof­li­o­Si~ ka­no­ni­e­ri ad­gi­lis mqo­ne xe­lov­ne­bis mi­
er Seq­mnil si­nam­dvi­les, ro­me­lic mTe­li si­nam­dvi­lis na­wi­li­a.
na­wi­lis ga­re­Se ki mTe­li ar iq­ne­ba, xo­lo msof­lmxed­ve­lo­ba _
srul­yo­fi­li.
su­li­e­ri kul­tu­ris sxva for­meb­Tan Se­da­re­biT xe­lov­ne­ba

47
fi­lo­so­fi­ur msof­lmxed­ve­lo­bas­Tan yve­la­ze ax­los im­yo­fe­
ba. ro­gorc aR­niS­nu­li iyo, xe­lov­ne­ba Se­moq­me­de­ba­a. Se­moq­me­
de­ba gu­lis­xmobs axa­li si­nam­dvi­lis Seq­mnas su­bi­eq­tis, Se­moq­
me­dis mi­er. fi­lo­so­fi­ac Se­moq­me­de­ba­a, igi si­nam­dvi­lis axa­li
su­ra­Tis Seq­mna­a, ro­me­lic ar da­iy­va­ne­ba si­nam­dvi­le­ze. fi­lo­
so­fia rom Se­moq­me­de­ba ar iyos, ma­Sin erT fi­lo­so­fi­ur prob­
le­ma­ze er­Ti WeS­ma­ri­te­ba iar­se­beb­da, ise­ve ro­gorc es ker­Zo
mec­ni­e­re­beb­Sia mo­ce­mu­li, mag­ram erT da ima­ve prob­le­ma­ze
fi­lo­so­fi­aS ­ i im­de­ni az­ri ar­se­bobs, ram­de­ni fi­lo­so­fi­u­ri
msof­lmxed­ve­lo­ba­caa fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a­Si. ro­gorc vi­
ciT, fi­lo­so­fia msof­lmxed­ve­lo­baa da `mxed­ve­li~, su­bi­eq­ti
gan­sxvav­de­ba ad­gil­sam­yo­fe­liT, rac ga­na­pi­ro­bebs Se­xe­du­le­
ba­Ta sxva­das­xva­ob ­ as, mag­ram es ar niS­navs, rom igi su­bi­eq­tu­
ri­a. esa Tu is Se­xe­du­le­ba ma­inc obi­eq­ti­Taa gan­sazR­vru­li.
xe­lov­ne­ba­Sic aseT mdgo­ma­re­o­bas­Tan gvaqvs saq­me. fi­lo­so­fi­
a­sa da xe­lov­ne­ba­Si rac uf­ro me­tia Se­moq­me­di­se­u­li, pi­rov­ne­
bi­se­u­li, miT uf­ro di­dia esa Tu is na­war­mo­e­bi. mec­ni­e­re­beb­Si
es pro­ce­si sa­wi­na­aR­mde­go­a. mec­ni­e­ru­li az­ri rac nak­leb su­
bi­eq­tu­ri­a, Se­iZ­le­ba iT­qvas, ma­Sin iT­vle­ba me­tad Ri­re­bu­lad.
fi­lo­so­fi­a­sa da xe­lov­ne­bas So­ris gan­sxva­ve­bac Za­li­an di­
di­a. xe­lova­nis mi­er qmna­do­ba xor­ci­el­de­ba mxat­vru­li sa­xe­
e­bis meS­ve­o­biT, fi­lo­so­fo­si ki, Zi­ri­Ta­dad, cne­be­biT ope­ri­
rebs. iye­nebs ro­gorc for­ma­lur, ise fi­lo­so­fi­ur lo­gi­kas,
ro­me­lic ra­ci­o­na­lur az­rov­ne­bas­Tan er­Tad ira­ci­o­na­lur
az­rov­ne­ba­sac gu­lis­xmobs. xe­lov­ne­bis in­te­re­sis obi­eq­ti
aris bu­ne­bi­sa da sa­zo­ga­do­e­bis esa Tu is mov­le­na. xe­lov­ne­bis
da­niS­nu­le­baa am mov­le­ne­bis mxat­vru­li gan­zo­ga­de­ba, ro­mel­
sac Za­li­an di­di mniS­vne­lo­ba aqvs sa­zo­ga­do­e­bi­saT­vis. fi­lo­
so­fi­is sfe­ro ki vrcel­de­ba mTels si­nam­dvi­le­ze, ar­se­bul­ze
mTli­a­nad, ro­mel­Sic Se­dis xe­lov­ne­bis mi­er gan­zo­ga­de­bu­li,
Seq­mni­li si­nam­dvi­lec.
ase­Tia xe­lov­ne­bi­sa da fi­lo­so­fi­is msgav­se­ba – gan­sxva­ve­
bis zo­gi­er­Ti as­peq­ti. es uf­ro kar­gad ga­moC­nde­ba fi­lo­so­fi­
i­sa da ker­Zo mec­ni­e­re­ba­Ta mi­mar­Te­bis gar­kve­vis Sem­deg.

48
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ras Se­is­wav­lis fi­lo­so­fi­a?

ra aris msof­lmxed­ve­lo­ba?
da­a­sa­xe­leT msof­lmxed­ve­lob­ri­vi kiTx­ve­bi.
ram ga­mo­iw­via mi­To­su­ri az­rov­ne­bis svla fi­lo­so­fi­u­ri
az­rov­ne­bi­sa­ken?
riT gan­sxvav­de­ba fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­ba mi­To­
su­ri da re­li­gi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­be­bi­sa­gan?
ra aris sa­er­To msof­lmxed­ve­lo­be­bi­saT­vis?
ra aris po­li­Te­iz­mi? mo­no­Te­iz­mi?
ga­a­na­li­zeT ima­nu­el kan­tis mo­saz­re­ba: `Sev­zRu­de cod­na,
ra­Ta ad­gi­li da­meT­mo rwme­ni­saT­vis~?
ra prob­le­mebs ik­vlevs fi­lo­so­fi­a?
ra ur­Ti­er­Tmi­mar­Te­baa fi­lo­so­fi­a­sa da ker­Zo mec­ni­e­re­
bebs So­ris?
ro­gor ges­miT – `fi­lo­so­fia az­rov­ne­bis avan­ti­u­ra­a~?

49
 Tavi II
lo­gi­ka

fi­lo­so­fia hgavs na­yo­fi­er

min­dors, rom­lis ni­a­da­gi mas­ze
ga­Se­ne­bu­li xe­xi­liT aris fi­zi­ka,
mas­ze mo­we­u­li Wir­na­xu­li – eTi­ka,
xo­lo dam­cve­li Ro­be – me­se­ri
– lo­gi­ka.
sto­e­le­bi

lo­gi­ka aris mec­ni­e­re­ba mwyob­ri, Tan­mim­dev­ru­li, swo­ri

az­rov­ne­bis for­me­bi­sa da ka­no­ne­bis Se­sa­xeb.
am gan­mar­te­ba­Si igu­lis­xme­ba, rom az­rov­ne­bis sim­wyob­re,
mi­si Tan­mim­dev­ru­lo­ba anu sis­wo­re, sxva ra­maa da mi­si WeS­ma­
ri­te­ba, si­nam­dvi­les­Tan mi­si Se­sa­ba­mi­so­ba, sxva. is imec­nebs
gar­kve­ul ­ i ti­pis obi­eq­tebs, ro­mel­Tac Ta­vi­si Si­na­ar­si da
struq­tu­ra aqvT. is gan­ye­ne­bas ax­dens ara Si­na­ar­si­sa­gan, ara­
med ma­te­ri­is­ a­gan (ma­sa­li­sa­gan).
avi­RoT ori wi­na­da­de­ba: `yo­ve­li ada­mi­a­ni mok­vda­vi­a~ da
`yo­ve­li xe mce­na­re­a~. lo­gi­kas ar ain­te­re­sebs am wi­na­da­de­ba­
Ta kon­kre­tu­li Si­na­ar­si, ro­me­lic exe­ba `a­da­mi­ans, `xes~, `mce­
na­res~ da a. S. ma­Ti kvle­va Se­sa­ba­mis mec­ni­e­re­ba­Ta (a­na­to­mi­
is, fi­zi­o­lo­gi­is, bo­ta­ni­kis da a. S.) da ara lo­gi­kis saq­me­a. am
uka­nas­knels ain­te­re­sebs am wi­na­da­de­ba­Ta zo­ga­di struq­tu­ra,
ro­mel­sac ga­mo­xa­tavs sqe­ma: `yo­ve­li A aris B~. wi­na­da­de­ba uSi­
na­ar­so ro­di­a. mas Ta­vi­si lo­gi­ku­ri Si­na­ar­si aqvs, ro­me­lic
gan­ye­ne­bu­lia kon­kre­tu­li ma­sa­li­sa­gan anu, ma­te­ri­i­sa­gan. Sem­
de­gi ma­ga­li­Ti ki ase­Ti­a: `yve­la li­To­ni eleq­tro­bis gam­ta­ria
da rki­na li­To­ni­a, ma­Sa­sa­da­me, rki­nac eleq­tro­bis gam­ta­ri­a~.
ze­moT­qmu­li swo­ri­a, Tan­mim­dev­ru­lia da ama­ve dros mas­Si Se­ma­
va­li az­ric (wi­na­da­de­bac) eTan­xme­ba si­nam­dvi­les, WeS­ma­ri­ti­a.
mo­ce­mu­li gan­mar­te­ba aris lo­gi­kis yve­la­ze gav­rce­le­bu­
50
li, oRond mxo­lod mi­ax­lo­eb ­ i­Ti da amas­Ta­na­ve ara­sak­ma­ri­sad
mka­fio da­xa­si­aT
­ e­ba.
lo­gi­kis, ro­gorc mec­ni­er ­ e­bis da­mo­u­ki­de­be­li dar­gis Sem­
qmne­lia aris­to­te­le. sity­va `lo­gi­ka~ mec­ni­e­re­bis am dar­gis
sa­xe­lad uf­ro mog­vi­a­ne­biT Se­mo­i­Res. igi ber­Znu­li sity­vaa
(`lo­gos~), rac niS­navs sity­va­sac, sity­viT ga­mo­xa­tul az­rsac
da go­ne­ba­sac sa­er­Tod.
WeS­ma­ri­te­ba da mcda­ro­ba. az­rov­ne­bis erT-er­Ti mi­za­nia si­
nam­dvi­lis Se­mec­ne­ba, WeS­ma­ri­te­bis dad­ge­na, mag­ram ra­ze da ra
pi­ro­beb­Si vam­bobT, rom WeS­ma­ri­tia an mcda­ri­a?
Txro­biT wi­na­da­de­ba­Si ga­moT­qmul azrs va­xa­si­a­TebT, ro­
gorc WeS­ma­rits an mcdars. sity­va `az­ri~ ki niS­navs ra­i­me vi­
Ta­re­bis, sag­nob­ri­vi vi­Ta­re­bis mo­saz­re­bas, cno­bi­e­re­ba­Si mis
war­mod­ge­nas (rep­re­zen­ta­ci­as), cno­bi­e­re­bis Si­na­ar­sad ga­daq­
ce­vas. cno­bi­e­re­bis Si­na­ar­sad mi­si ga­daq­ce­va msje­lo­biT xde­
ba. msje­lo­ba aris Txro­biT wi­na­da­de­ba­Si ga­moT­qmu­li az­ri,
rom­li­Tac cno­bi­e­re­ba­Si mo­ce­mu­lia ra­i­me sag­nob­ri­vi vi­Ta­
re­ba da am vi­Ta­re­bis si­nam­dvi­le­Si gan­xor­ci­e­le­bis das­tu­ri
an uar­yo­fa. ma­ga­li­Tad: `es var­di wi­Te­li­a~ adas­tu­rebs si­nam­
dvi­le­Si am var­dis si­wiT­les; xo­lo msje­lo­ba: `mze ar bru­navs
de­da­mi­wis gar­Se­mo~ uar­yofs de­da­mi­wis gar­Se­mo mzis brun­vas.
Tu msje­lo­ba adas­tu­rebs ra­i­me sag­nob­ri­vi vi­Ta­re­bis gan­
xor­ci­e­le­bas si­nam­dvi­le­Si da es vi­Ta­re­ba mar­Tlac ar­se­bobs,
an Tu uar­yofs am vi­Ta­re­bis ar­se­bo­bas da es vi­Ta­re­ba mar­Tlac
ar ar­se­bobs, ma­Sin msje­lo­ba WeS­ma­ri­ti­a. wi­na­aR­mdeg Sem­Txve­
va­Si, igi mcda­ri­a.
bWo­ba da das­kvna. ro­gor axer­xebs ada­mi­a­ni imis dad­ge­nas,
rom esa Tu­U is wi­na­da­de­ba aris WeS­ma­ri­ti Tu mcda­ri? amis da­
sad­ge­nad ori gza ar­se­bobs: si­nam­dvi­le­ze uSu­a­lo dak­vir­ve­ba
da gan­sja anu bWo­ba.
WeS­ma­ri­te­ba wi­na­da­de­bi­sa – `fan­qa­ri, ro­me­lic ji­be­Si mi­
devs, aris mwva­ne~, Se­iZ­le­ba da­vad­gi­noT si­nam­dvi­lis Wvre­tis,
aR­qmis, gan­cdis gziT: Se­xe­dav fan­qars da Se­vig­rZnob, is mar­
Tla mwva­ne­a, Tu ara. Tum­ca yve­la Sem­Txve­va­Si ase ver mo­iq­ce­

51
vi. mec­ni­e­re­bis ka­no­ne­bis, ma­ga­li­Tad, mi­zi­du­lo­bis ka­no­nis
WeS­ma­ri­te­bas dak­vir­ve­bis, aR­qmis gziT ver da­vad­genT. Se­iZ­
le­ba da­i­na­xo, ro­gor var­de­ba Zirs qva, mag­ram mi­zi­du­lo­bis
ka­nons ve­ra­vi­Tar Sem­Txve­va­Si ver da­i­na­xav. mec­ni­e­re­bis ka­no­
ne­bi, jer er­Ti, exe­ba usas­ru­lod bevr sa­gans, xo­lo usas­ru­
lod bev­ri sag­nis aR­qma Se­uZ­le­be­lia da me­tic, imas, ra­sac es
ka­no­ne­bi ad­gens, arc fe­ri aqvs da arc ge­mo, rom Se­vig­rZnoT.
ase­Ti wi­na­da­de­be­bis WeS­ma­ri­te­ba­sa da mcda­ro­bas mxo­lod gan­
sja, bWo­ba ad­gens.
bWo­bis, gan­sjis pro­ces­Si ada­mi­a­ni cdi­lobs uk­ve cno­bi­li
WeS­ma­ri­ti wi­na­da­de­be­bis ga­mo­ye­ne­biT sar­wmu­no ga­xa­dos sxva
wi­na­da­de­be­bis WeS­ma­ri­te­ba. bWo­ba wi­na­da­de­be­bis sas­ru­li mim­
dev­ro­ba­a. is iwy­e­ba da mTav­rde­ba. mas­Si, er­Tis mxriv, ga­mo­i­
yo­fa wi­na­da­de­be­bi, ro­mel­Ta WeS­ma­ri­te­ba Cven­Tvis bWo­bam­de
iyo cno­bi­li, maT bWo­bis wa­nam­ZRvre­bi, sa­bu­Te­bi, ar­gu­men­te­
bi ewo­de­baT. me­or ­ es mxriv, bWo­ba­Si gvaqvs wi­na­da­de­ba, rom­lis
WeS­ma­ri­te­bis da­sad­ge­nad tar­de­ba es bWo­ba. mas bWo­bis Te­zi­
se­bi ewo­de­ba. bWo­bis pro­ces­Si wa­nam­ZRvre­bi­dan Te­zi­seb­ze
ga­das­vla da mi­si WeS­ma­ri­te­bis dad­ge­na Tan­da­Ta­no­biT xde­ba.
jer er­Ti wi­na­da­de­bis WeS­ma­ri­te­bas da­vad­genT, Sem­deg me­o­ri­
sas da a. S. yo­ve­li ase­Ti ga­das­vla da amiT cod­nis­Tvis ki­dev
er­Ti axa­li wi­na­da­de­bis Se­ma­te­ba, das­kvniT xor­ci­el­de­ba.
ma­ga­li­Tad: A an dur­ga­li­a, an mWe­de­li, an ka­la­to­zi.
A ar aris arc dur­ga­li da arc ka­la­to­zi.
A aris mWe­de­li.
pir­ve­li da me­o­re wi­na­da­de­ba wa­nam­ZRvre­bi­a,
A aris mWe­de­li – das­kvna­a.
lo­gi­kis Ri­re­bu­le­ba gan­sa­kuT­re­biT kar­gad Cans ada­mi­an­Ta
saq­mi­a­no­bis iseT sfe­ro­eb­Si, ro­go­ri­caa ka­ma­Ti (dis­ku­si­a) da
da­sa­bu­Te­ba. bWo­bis wa­nam­ZRvreb­Si Se­saZ­lo­a, Cven­da une­bu­rad,
mcda­ri wi­na­da­de­ba gag­ve­pa­ros, xo­lo mcdar­ma wa­nam­ZRvreb­ma
Se­iZ­le­ba mog­vces mcda­ri das­kvna. am Sem­Txve­va­Si vity­viT, rom
daS­ve­bu­lia Zi­ri­Ta­di Sec­do­ma.
Tu wa­nam­ZRvrad ga­mo­vi­ye­neT Tvi­Ton bWo­bis Te­zi­si an wi­na­

52
da­de­ba, rom­lis WeS­ma­ri­te­bis da­sad­ge­nad bWo­bis Te­zi­si ga­mo­
i­ye­ne­ba, es da­u­sa­bu­Te­be­li wa­nam­ZRvris ker­Zo Sem­Txve­vaa da mas
man­ki­e­ri wris Sec­do­ma hqvi­a.
az­rov­ne­bis Zi­ri­Ta­di ka­no­ne­bi. ar­se­bobs uzo­ga­de­si moTx­
ov­ne­bi (maT az­rov­ne­bis Zi­ri­Tad ka­no­nebs uwo­de­ben), rom­leb­
sac un­da ak­ma­yo­fi­leb­des yo­vel­gva­ri bWo­ba, Tu­ki gvin­da, rom
is usag­no, uf­ro me­tic, uaz­ro la­pa­ra­ki ki ara, mar­Tlac Cvens
xelT ar­se­bu­li cod­nis ga­mar­Tu­li, Tan­mim­dev­ru­li ga­far­To­
e­bis cda iyos. ma­Ti dac­va au­ci­le­be­li­a, mag­ram ara­sak­ma­ri­si pi­
ro­baa bWo­bis sis­wo­ri­sa. bWo­bis sis­wo­res maT gar­da sa­ku­Ta­ri
ka­no­ne­bic aqvs. es ka­no­ne­bi­a: igi­ve­o­bis ka­no­ni, wi­na­aR­mde­go­bis
Se­uZ­leb­lo­bis ka­no­ni, ga­mo­ricx­u­li me­sa­mis ka­no­ni, sak­mao sa­
fuZ­vlis ka­no­ni. da­va­xa­si­a­ToT Ti­To­e­u­li cal­-cal­ke.
igi­ve­o­bis ka­no­ni. igi az­rov­ne­bis, bWo­bis gar­kve­u­lo­bis
moTx­ov­na­a. bWo­bis pro­ces­Si yo­ve­li cne­ba, yo­ve­li sity­va un­da
vix­ma­roT er­Ti da ima­ve mniS­vne­lo­biT. igi­ve­o­bis ka­nons Tu da­
var­RvevT da ter­mi­neb­Si xan erT mniS­vne­lo­bas Cav­debT, xan me­o­
res, gaq­re­ba az­rebs So­ris kav­Si­ri, Se­uZ­le­be­li gax­de­ba ur­Ti­
er­Tga­ge­bi­ne­ba, ra­i­mes da­sa­bu­Te­ba. igi­ve­o­bis ka­no­nis dar­Rve­vis
ti­pi­u­ri Sem­Txve­va gvaqvs Sem­deg ga­moT­qma­Si: `u­rems aqvs Tva­li,
Tva­li ki mxed­ve­lo­bis or­ga­no­a~. ar­se­bobs igi­ve­o­bis ka­no­nis
sxvag­va­ri ga­ge­bac: `A aris A~, anu yo­ve­li sa­ga­ni dro­is yo­vel
mo­men­tSi Ta­vi­si Ta­vis igi­ve­ob­ri­vi­a.
wi­na­aR­mde­go­bis Se­uZ­leb­lo­bis ka­no­ni. igi az­rov­ne­bis, bWo­
bis, TviT­Tav­se­ba­do­bis, Ta­vis Tav­Tan Tan­xmo­bis moTx­ov­na­a.
Cvens az­rebs So­ris, bWo­ba­Si Se­ma­val wi­na­da­de­bebs So­ris ar un­
da iyos wi­na­aR­mde­go­ba. sxva sity­ve­biT rom vTqvaT, Tu­ki ra­Rac
sa­gan­ze vam­tki­cebT ra­i­mes, igi­ve ima­ve sag­nis Se­sa­xeb ar un­da
uar­vyoT ki­dec (i­ma­ve dros, ima­ve az­riT). ma­ga­li­Tad: Tu­ki Cven­
Tvis cno­bi­li­a, rom yve­la li­To­ni eleq­tro­bis gam­ta­ria da spi­
len­Zi li­To­ni­a, ar Se­iZ­le­ba WeS­ma­ri­tad vir­wmu­noT isic, rom
spi­len­Zis na­We­ri, ro­me­lic me ax­la xel­Si mi­Wi­ravs, ar ata­rebs
eleq­tro­bas, rad­gan es de­bu­le­ba ewi­na­aR­mde­ge­ba pir­vel ors.
wi­na­aR­mde­go­bis Se­uZ­leb­lo­bis ka­no­ni am­tki­cebs, rom arc-

53
er­Ti Txro­bi­Ti wi­na­da­de­ba, arcer­Ti msje­lo­ba ar Se­iZ­le­ba
er­Tdro­u­lad WeS­ma­ri­tic iyos da mcda­ric.
ga­mo­ricx­u­li me­sa­mis ka­no­ni. es ka­no­nic az­rov­ne­bis, bWo­
bis, Ta­vis Tav­Tan Tan­xmo­bis moTx­ov­naa. Tu­ki wi­na­aR­mde­go­
bis Se­uZ­leb­lo­bis ka­no­ni mo­iTx­ovs, rom ar vam­tki­coT ori
erTma­ne­Tis sa­wi­na­aR­mde­go, er­Tma­ne­Tis uar­myo­fe­li wi­na­da­
de­ba, ga­mo­ricx­u­li me­sa­mis ka­no­nis Ta­nax­mad, da­uS­ve­be­lia
er­Tma­ne­Tis sa­wi­na­aR­mde­go wi­na­da­de­be­bi­dan uar­vyoT er­Tic
da me­o­rec. rad­gan ori er­Tma­ne­Tis sa­wi­na­aR­mde­go wi­na­da­de­bi­
dan er­Ti au­ci­leb­lad WeS­ma­ri­ti­a. spi­len­Zi an ata­rebs eleq­
tro­bas, an ar ata­rebs; es var­di an wi­Te­li­a, an ar aris wi­Te­li.
me­sa­me Sem­Txve­va ga­mo­ricx­u­li­a.
am­ri­gad, ga­mo­ricx­u­li me­sa­mis ka­no­ni am­tki­cebs, rom yo­ve­
li Txro­bi­Ti wi­na­da­de­ba an WeS­ma­ri­ti­a, an mcda­ri. wi­na­aR­mde­
go­bis Se­uZ­leb­lo­bis ka­non­sa da ga­mo­ricx­u­li me­sa­mis ka­no­
nebs er­Tob­li­vad or­fa­so­bis prin­ci­pi ewo­de­ba. igi am­tki­cebs,
rom yo­ve­li Txro­bi­Ti wi­na­da­de­ba an WeS­ma­ri­tia (da ar aris
mcda­ri) an mcda­ria (da ar aris WeS­ma­ri­ti).
sak­mao sa­fuZ­vlis ka­no­ni. am ka­no­nis Ta­nax­mad, arcer­Ti wi­
na­da­de­ba ar Se­iZ­le­ba iyos WeS­ma­ri­ti, Tu ar ar­se­bobs sak­mao
sa­fuZ­ve­li imi­sa, ra­tom aris am wi­na­da­de­ba­Si aR­we­ri­li vi­Ta­
re­ba swo­red ase­Ti da ara sxvag­va­ri. xSi­rad es ka­no­ni ga­ge­bu­
li­a, ro­gorc moTx­ov­na, WeS­ma­ri­tad ar mi­viC­ni­oT wi­na­da­de­ba
mi­si da­sa­bu­Te­bis ga­re­Se. sak­mao sa­fuZ­vlis ka­no­ni da­u­fiq­re­
be­li da ze­re­le bWo­bis wi­na­aR­mde­gi­a. ma­ga­li­Ti: `A im­yo­fe­bo­
da qu­Ta­is­Si im dros, ro­ca B mok­les Tbi­lis­Si~, sak­mao sa­fuZ­
ve­lia imi­saT­vis, rom WeS­ma­ri­tad mi­viC­ni­oT de­bu­le­ba: `A-s ar
mo­uk­lavs B~.
de­duq­ci­u­ri das­kvne­bi. das­kvnas, rom­lis wa­nam­ZRvre­bis
WeS­ma­ri­te­ba au­ci­leb­lo­biT ga­na­pi­ro­bebs das­kvnis WeS­ma­ri­
te­bas, de­duq­ci­u­ri das­kvna ewo­de­ba. ma­ga­li­Tad: Tu man­qa­nas
saw­va­vi ga­u­Tav­da, ma­Sin mi­si Zra­va ga­Cer­de­ba. man­qa­nis Zra­va ar
aris ga­Ce­re­bu­li. ma­Sa­sa­da­me, man­qa­nas saw­va­vi ar ga­u­Tav­da.
de­duq­cia zo­ga­di­dan ker­Zo­ze ga­das­vla­a.

54
 de­duq­ci­u­ri das­kvna xa­si­aT­de­ba Sem­de­gi Ta­vi­se­bu­re­be­biT:
1) Tu de­duq­ci­u­ri das­kvnis wa­nam­ZRva­ri WeS­ma­ri­ti­a, ma­Sin
mi­si da­nas­kvic WeS­ma­ri­ti­a. an ki­dev, de­duq­ci­u­ri das­kvnis wa­
nam­ZRvre­bi­dan da­nas­kvi lo­gi­ku­rad ga­mom­di­na­re­obs.
2) Tu de­duq­ci­u­ri das­kvnis wa­nam­ZRvre­bi­dan er­T-er­Ti ma­
inc mcda­ri­a, ma­Sin da­nas­kvi Se­iZ­le­ba mcda­ric iyos da WeS­ma­ri­
tic. ma­Sa­sa­da­me, mcda­ri wa­nam­ZRvre­bi­dan Se­iZ­le­ba lo­gi­ku­rad
ga­mom­di­na­re­ob­des ro­gorc WeS­ma­ri­ti, ise mcda­ri da­nas­kvi.
3) Tu de­duq­ci­u­ri das­kvnis da­nas­kvi mcda­ri­a, ma­Sin mi­si wa­
nam­ZRvre­bi­dan er­Ti ma­inc (Se­saZ­loa yve­la) mcda­ri­a.
4) Tu de­duq­ci­u­ri das­kvnis da­nas­kvi WeS­ma­ri­ti­a, ma­Sin mi­si
wa­nam­ZRvre­bi­dan yve­la, zo­gi­er­Ti an arcer­Ti WeS­ma­ri­ti ara­a.
mcda­ri wa­nam­ZRvre­bi­dan WeS­ma­ri­ti das­kvnis ma­ga­li­Ti­a:
yve­la cxe­ni aris ada­mi­a­ni. yve­la ada­mi­ans aqvs fa­fa­ri, ma­Sa­sa­
da­me, yve­la cxens aqvs fa­fa­ri.
in­duq­ci­ur ­ i das­kvne­bi. das­kvnas, rom­lis wa­nam­ZRvre­bi­dan
da­nas­kvi lo­gi­ku­rad ar ga­mom­di­na­re­obs, mag­ram rom­lis wa­nam­
ZRvre­bic gar­kve­u­li xa­ris­xiT adas­tu­re­ben da­naskvs, in­duq­
ci­u­ri das­kvna ewo­de­ba.
in­duq­cia aris ker­Zo­ob ­ i­Ti an er­Te­u­lo­va­ni wi­na­da­de­be­bi­
dan zo­gad wi­na­da­de­ba­ze ga­das­vla (e.i. ker­Zo­dan zo­gad­ze ga­
das­vla).
A dros ga­ix­sna on­ka­ni da wa­mo­vi­da wya­li.
B dros ga­ix­sna on­ka­ni da wa­mo­vi­da wya­li.
G dros ga­ix­sna on­ka­ni da wa­mo­vi­da wya­li.
yo­vel­Tvis (ne­bis­mi­er dros), ro­ca ga­ix­sne­ba on­ka­ni, wa­mo­
va wya­li. Tu­ki ar Seg­vxved­ria Sem­Txve­va, rom gav­xse­niT on­ka­ni
da ar wa­mo­vi­da wya­li, ma­Sin Cve­ni mo­lo­di­ni zo­gad xa­si­aTs mi­i­
Rebs da sar­wmu­nod gveC­ve­ne­ba, rom yo­vel­Tvis, ro­ca ga­ix­sne­ba
on­ka­ni, wa­mo­va wya­li. Cvens ma­ga­liT­Si rwme­nis xa­ris­xi sak­ma­od
da­ba­li­a. ma­Ti wa­nam­ZRvre­bis WeS­ma­ri­te­bis sru­li rwme­na Se­de­
gad ar gvaZ­levs da­nas­kvis WeS­ma­ri­te­bis srul rwme­nas.
miC­ne­u­li­a, rom de­duq­ci­u­ri das­kvna ar iZ­le­va axal cod­
nas, xo­lo in­duq­ci­u­ri das­kvna Cvens cod­nas afar­To­ebs.

55
 lo­gi­ka iyo­fa or na­wi­lad: de­duq­ci­u­ri lo­gi­ka da in­duq­
ci­u­ri lo­gi­ka. de­duq­ci­u­ri lo­gi­ka Ta­vi­si mniS­vne­lo­biT uf­
ro fun­da­men­tu­ria da sa­fuZ­vlad udevs in­duq­ci­ur lo­gi­kas.
cne­ba, msje­lo­ba, das­kvna. msje­lo­ba Txro­bi­Ti wi­na­da­de­bis
ise­Ti Si­na­ar­si­a, ro­me­lic adas­tu­rebs an uar­yofs gar­kve­u­li
sag­nob­ri­vi vi­Ta­re­bis gan­xor­ci­e­le­bas.
das­kvna msje­lo­be­bis (an ma­Ti ga­mom­Tqme­li Txro­bi­Ti wi­na­
da­de­be­bis) er­Tob­li­o­ba­a.
cne­ba aris sam­ya­ros asax­vis er­T-er­Ti for­ma Se­mec­ne­bis im
sa­fe­xur­ze, ro­me­lic da­kav­Si­re­bu­lia enis ga­mo­ye­ne­bas­Tan. is
sag­ne­bi­sa da mov­le­ne­bis gan­zo­ga­de­bis for­maa (xer­xi­a). cne­ba
sag­nis are­biT niS­nebs asa­xavs.

Sec­do­me­bi da­sa­bu­Te­ba­Si

ra­i­mes ga­ke­Te­bis cda ar niS­navs imas, rom es cda war­ma­te­

biT dam­Tav­rde­ba. es asea ada­mi­a­nis yo­vel­na­ir saq­mi­a­no­ba­Si. maT
So­ris bWo­ba­Sic. bWo­ba yo­vel­Tvis ver aR­wevs mi­zans, rad­gan
zog­jer bWo­bis pro­ces­Si ra­Rac ise ar an ver xde­ba. e. i. bWo­
ba­Si uS­ve­ben Sec­do­mebs. bWo­ba­Si daS­ve­bu­li Sec­do­me­bis wya­ro
Se­saZ­le­be­lia iyos ga­mo­ye­ne­bu­li ter­mi­ne­bis mniS­vne­lo­be­bi­sa
da ma­Ti xma­re­bis xar­ve­ze­bi (e­nis Sec­do­me­bi) da bWo­bis Te­zi­si­
sa da ar­gu­men­te­bis Ser­Ce­va an sa­kuT­riv bWo­bis msvle­lo­ba­Si
daS­ve­bu­li uzus­to­ba­ni (e­nis­ga­re Sec­do­me­bi). Tu Sec­do­ma bWo­
bis msvle­lo­ba­Si, de­mon­stra­ci­a­Sia daS­ve­bu­li, mas for­ma­lu­ri
Sec­do­ma ewo­de­ba.
de­duq­ci­ur bWo­ba­Si for­ma­lu­ri Sec­do­ma mxo­lod ma­Sin
aris daS­ve­bu­li, ro­de­sac am bWo­bis wa­nam­ZRvre­bi­dan mi­si Te­zi­
si ar ga­mom­di­na­re­obs. for­ma­lur Sec­do­mas yo­vel­Tvis iw­vevs
ro­me­li­me aras­wo­ri das­kvnis swor das­kvnad miC­ne­va. Tu Sec­do­
ma daS­ve­bu­lia imis ga­mo, rom sak­ma­ri­si yu­radR­e­biT ar mo­ve­ki­
deT bWo­bis wa­nam­ZRvre­bis (ar­gu­men­te­bis, sa­bu­Te­bis) da Te­zi­
sis Ser­Ce­vas, ma­Sin mas ara­for­ma­lu­ri (ma­te­ri­a­lu­ri) Sec­do­ma

56
ewo­de­ba. ara­for­ma­lu­ri Sec­do­me­bis oTxi um­niS­vne­lo­va­ne­si
sa­xe – Zi­ri­Ta­di Sec­do­ma, da­u­sa­bu­Te­be­li wa­nam­ZRvris Sec­do­
ma, man­ki­e­ri wre da Te­zi­sis Sec­vla – enob­riv ga­mo­sa­xu­le­ba­Ta
oraz­rov­ne­ba (o­mo­ni­mi­a, ma­Ti sxva­das­xva mniS­vne­lo­biT xma­re­ba)
Se­iZ­le­ba iq­ces aras­wo­ri, ga­u­mar­Ta­vi bWo­bis wya­rod, usag­no
ka­ma­Tis mi­ze­zad.
Tu mTe­li ga­mo­sa­xu­le­bis, iq­ne­ba es cal­ke­u­li fra­za, wi­na­da­
de­ba Tu das­kvna, oraz­rov­ne­ba ga­mow­ve­u­lia ro­me­li­me sity­vis
oraz­rov­ne­biT, mas ek­vi­vo­ka­cia ewo­de­ba, xo­lo Tu es ga­mo­sa­xu­
le­bis struq­tu­ris oraz­rov­ne­bi­Taa ga­mow­ve­u­li – am­fi­bo­li­a.
pir­ve­li sa­xis Sec­do­mis tra­di­ci­u­li ma­ga­li­Tia Sem­de­gi das­
kvna: `ra­i­mes das­ru­le­ba mi­si srul­yo­fa­a. sik­vdi­li si­cocx­lis
das­ru­le­ba­a, ma­Sa­sa­da­me, sik­vdi­li si­cocx­lis srul­yo­fa­a~. bWo­
ba ar aris ga­mar­Tu­li, rad­gan pir­vel wa­nam­ZRvar­Si sity­va `das­
ru­le­ba~ nax­ma­ria xor­cSes­xmis, Ca­na­fiq­ris mTli­a­nad gan­xor­ci­
e­le­bis, me­o­re­Si – da­bo­lo­e­ba-­dam­Tav­re­bis az­riT.
Sec­do­me­bis mi­mo­xil­vis sa­fuZ­vel­ze Se­mu­Sa­ve­bu­lia gar­kve­
u­li we­se­bi (sif­rTxi­lis zo­me­bi), ro­mel­Ta dac­va au­ci­le­be­lia
imi­saT­vis, rom bWo­ba iyos da­sa­bu­Te­ba da ara mxo­lod da­sa­bu­
Te­bis wa­ru­ma­te­be­li mcde­lo­ba. da­sa­bu­Te­bis es we­se­bi­a:
1) Te­zi­si un­da iyos zus­tad da naT­lad Ca­mo­ya­li­be­bu­li;
2) Te­zi­si mTe­li bWo­bis man­Zil­ze ar un­da ic­vle­bo­des;
3) ar­gu­men­te­bi WeS­ma­ri­ti, an sak­ma­od kar­gad da­das­tu­re­bu­
li de­bu­le­be­bi un­da iyos;
4) ar­gu­men­te­bis WeS­ma­ri­te­ba dad­ge­ni­li un­da iyos Te­zi­sis ga­
mo­u­ye­neb­lad;
5) ar­gu­men­te­bi­dan Te­zi­si un­da ga­mo­di­o­des (ar aris ga­mo­ricx­
u­li, rom es mxo­lod al­ba­To­bis gar­kve­u­li xa­ris­xiT da­fuZ­ne­ba
iyos).

57
 ka­ma­Ti (po­le­mi­ka) da mi­si sa­xe­e­bi

mo­ka­ma­Te­Ta ur­Ti­er­To­bis prin­ci­pe­bi

da­sa­bu­Te­bas ko­mu­ni­ka­ci­u­ri fun­qci­ac aqvs. igi ga­ni­sazR­
vre­ba Se­mec­ne­bis so­ci­a­lu­ri xa­si­a­TiT, ra­Ta ara mxo­lod
efeq­tu­rad vi­az­rov­noT da mo­vi­po­voT cod­na, ara­med sxvac
da­var­wmu­noT Se­mec­ne­bis Se­de­ge­bis sis­wo­re­Si. mec­ni­e­re­bis
far­glebs ga­reT da­sa­bu­Te­bis ko­mu­ni­ka­ci­u­ri fun­qcia mJRav­
nde­ba ada­mi­an­Ta in­te­leq­tu­a­lur ur­Ti­er­To­ba­Si. igi aq sa­ku­
Ta­ri mo­saz­re­bis WeS­ma­ri­te­ba­Si an ga­dawy­ve­ti­le­ba­Ta sis­wo­
re­Si sxve­bis dar­wmu­ne­bis sa­Su­a­le­ba­a.
ada­mi­an­Ta in­te­leq­tu­a­lu­ri ur­Ti­er­To­bis er­T-er­Ti sa­xea
ka­ma­Ti anu po­le­mi­ka. ka­ma­Tis Te­o­ri­is, mi­si lo­gi­ku­ri as­peq­
tis Ses­wav­las di­di mniS­vne­lo­ba aqvs, rad­gan ka­maT­Si Se­iZ­le­
ba Ca­ve­baT cxov­re­bis ne­bis­mi­er sa­kiTx­ze. da­va me­zob­lebs an
po­li­ti­kur Za­lebs (par­ti­ebs) So­ris, sa­par­la­men­to de­ba­te­
bi, mo­la­pa­ra­ke­ba, sa­mec­ni­e­ro dis­ku­si­a, sa­sa­mar­Tlo pro­ce­si,
eqim­Ta kon­si­li­u­mi da sxva, ka­ma­Tis ti­pi­u­ri ni­mu­Se­bi­a. gar­da
ami­sa, Ta­na­med­ro­ve msof­li­oS ­ i ar­se­bobs uam­ra­vi teq­ni­ku­ri
sa­Su­al
­ e­ba (ra­di­o, pre­sa, te­le­vi­zi­a, fil­me­bi, rek­la­ma da a.S),
ro­mel­Ta ga­mo­ye­ne­bi­Tac ada­mi­a­nebs ar­wmu­ne­ben sxva­das­xva,
xSi­rad ur­Ti­er­Tsa­wi­na­aR­mde­go de­bu­le­be­bis Se­fa­se­be­bi­sa da
Tval­saz­ri­se­bis sa­mar­Tli­a­no­ba­Si. ada­mi­ans un­da hqon­des una­
ri, mis fsi­qi­ka­ze xe­lov­nu­rad Tav­smox­ve­u­li ze­moq­me­de­bi­sa­
gan ga­ar­Ci­os go­ni­e­ri, ra­ci­o­na­lu­ri gan­sja; mi­i­Ros Se­mo­Ta­va­
ze­bu­li da­sa­bu­Te­ba an win aRud­ges mas, da­ar­Rvi­os is. amis­Tvis
au­ci­le­be­lia ka­maT­Si da­sa­bu­Te­bi­sa da ukug­de­bis xer­xe­bis,
ka­ma­Tis war­mar­Tvis ele­men­ta­ru­li we­se­bis cod­na.
ka­ma­Ti (po­le­mi­ka) aris ada­mi­a­nis er­T-er­Ti Zi­ri­Ta­di uf­
le­bis – sa­ku­Ta­ri az­ris ga­moT­qmi­sa da dac­vis – re­a­li­za­ci­a.
uf­ro me­tic, di­a­log­Si, sa­u­bar­Si, rom­lis ker­Zo sa­xe­sac war­
mo­ad­gens ka­ma­Ti, vlin­de­ba ada­mi­a­nis WeS­ma­ri­ti ar­si. sa­zo­ga­
do­eb­riv Za­lebs So­ris po­le­mi­kis usaf­rTxo­e­bis ga­ran­ti­e­bi,
sa­zo­ga­do­e­ba­Si de­mok­ra­ti­is say­rde­ni­a.

58
 ka­maT­Si Cab­mis mo­ti­ve­bis mi­xed­viT Se­iZ­le­ba ga­mo­i­yos ka­ma­
Tis (po­le­mi­kis) sa­mi ti­pi: 1) Te­o­ri­u­li po­le­mi­ka; 2) praq­ti­ku­
li po­le­mi­ka; 3) ka­ma­Ti – Se­jib­ri;
1) Te­or­ i­ul
­ i po­le­mi­kis mi­za­nia ra­i­me sa­kiTx­ze WeS­ma­ri­te­
bis dad­ge­na;
2) praq­ti­ku­li po­le­mi­ka, ro­me­lic miz­nad isa­xavs sa­moq­me­
do ga­dawy­ve­ti­le­bis mi­Re­bas an moq­me­de­bis Se­fa­se­bas;
3) ka­ma­Ti – Se­jib­ri, Tundac sxva adamianTa Tvalis asax-
vevad, miznad isaxavs mowinaaRmdegeze gamarjvebas.
pir­vel­sa da me­or ­ es di­a­leq­ti­ku­ri ka­ma­Ti ewo­de­ba. me­sa­mes
– eris­ti­ku­li.
di­a­leq­ti­ka aris ka­ma­Tis (an uf­ro zo­ga­dad di­a­lo­gis) war­
mar­Tvis os­ta­to­ba da moZR­vre­ba mis Se­sa­xeb. eris­ti­kac ana­lo­
gi­u­ri dis­cip­li­na­a, oRon­dac mi­si obi­eq­ti, Se­jib­ri – po­le­
mi­ka, yve­la sa­Su­a­le­biT ka­maT­Si mo­wi­na­aR­mde­gis da­mar­cxe­bis
xe­lov­ne­ba­a. ori­ve es dis­cip­li­na Se­iq­mna da far­Tod gav­rcel­
da Zvel sa­ber­ZneT­Si. amis sa­fuZ­ve­li iyo is udi­de­si ro­li,
ra­sac qvey­nis su­li­er cxov­re­ba­Si sa­ja­ro po­le­mi­ka da dis­ku­
si­e­bi Ta­ma­Sob­da. po­le­mi­kis umaR­le­si sa­xea dis­ku­sia – az­rTa
Te­ma­tu­rad mka­fio da for­miT ko­req­tu­li ur­Ti­er­Tgac­vla
ra­i­me sa­kiTx­is er­Tob­li­vi Za­le­biT ga­daW­ris miz­niT.
Tu ka­ma­Ti mim­di­na­re­obs zne­ob­ri­vi nor­me­bis dar­Rve­viT,
mo­wi­na­aR­mde­ge­Ta da­sar­wmu­neb­lad ara­ra­ci­o­na­lu­ri, lo­gi­ku­
rad ga­u­mar­Ta­vi sa­Su­a­le­be­bis moS­ve­li­e­biT, is Cxu­bi, ci­lo­ba­a.
aseT ka­maTs Zve­li ber­Zne­bi lo­go­ma­xi­as uwo­deb­dnen. ka­ma­Ti
rom Cxub­Si, lo­go­ma­xi­a­Si an dog­ma­tur mo­no­log­Si ar ga­da­i­
zar­dos, sa­Wi­roa da­vic­vaT ram­de­ni­me mar­ti­vi cne­ba, rom­le­
bic xels uwy­o­ben ka­ma­Tis zne­ob­ri­vad jan­sa­Ri da fsi­qo­lo­gi­
u­rad ga­wo­nas­wo­re­bu­li ka­la­po­tiT war­mar­Tvas:
• pa­ti­vi eci opo­nents! pi­ra­di ur­Ti­er­To­ba mas­Tan, Se­ni
az­ri mis Se­sa­xeb, ar aris ar­gu­men­ti mi­si Tval­saz­ri­sis
da­sar­Rve­vad. mas ise­ve ain­te­re­sebs sa­ka­ma­To sa­kiTx­e­
bis ga­dawy­ve­ta, ro­gorc Sen (zne­ob­ri­vi to­le­ran­to­bis
moTx­ov­na).

59
• o­po­nen­tis az­ri ar mi­iC­nio mi­u­Reb­lad, Tu­ki ara gaqvs
sa­a­mi­so ar­gu­men­te­bi! ara­vi­Ta­ri az­ri ar Se­iZ­le­ba iyos
mcda­ri mxo­lod imis ga­mo, rom Sen mas ar izi­a­reb (gno­
se­o­lo­gi­u­ri to­le­ran­to­bis moTx­ov­na);
• ar ga­mo­i­ye­no ara­vi­Ta­ri ia­ra­Ri, gar­da ka­ma­Tis Te­mas­Tan
da­kav­Si­re­bu­li cod­ni­sa, gan­sji­sa da war­mo­sax­vis una­
ri­sa (ka­ma­Tis ra­ci­on­ a­lu­ro­bis moTx­ov­na).
• ka­ma­Tis yo­vel mo­na­wi­les aqvs sa­ku­Ta­ri mo­saz­re­bis
dac­vi­sa da mo­wi­na­aR­mde­gis na­az­rev­Si Sec­do­me­bis mxi­
le­bis Ta­na­ba­ri uf­le­ba, mi­u­xe­da­vad imi­sa ro­go­ria Ti­
To­e­u­li maT­ga­nis pi­ra­di Tvi­se­be­bi, sa­zo­ga­do­eb­ri­vi
mdgo­ma­re­o­ba, Tu pres­ti­Ji (ka­ma­Tis de­mok­ra­ti­u­lo­bis
moTx­ov­na).
• mo­To­ke emo­ci­e­bi! po­le­mi­ka me­to­qe­Ta pa­eq­ro­baa da ma­
Si­nac ki, ro­de­sac is mxo­lod WeS­ma­ri­te­bis mo­po­ve­bas
isa­xavs miz­nad, Se­uZ­le­be­lia grZno­be­bi­sa­gan sru­li ga­
Ta­vi­suf­le­ba. mar­jved mo­Zeb­ni­li ar­gu­men­ti si­xa­ru­lis
wya­ro­a, mo­wi­na­aR­mde­gis mi­er mxi­le­bu­li Sec­do­ma, uneb­
lie gu­lis­tki­vils iw­vevs, mag­ram am grZno­bebs ga­sa­qa­ni
ar un­da mis­ce. aRel­ve­bu­li mo­ka­ma­Te sus­ti mo­ka­ma­Te­a,
igi ar­gu­men­te­bis nac­vlad lo­zun­gebs is­vris, yvi­ris,
yvi­ri­li ki mis de­bu­le­bebs ar asa­bu­Tebs (e­mo­ci­u­ri zo­
mi­e­re­bis moTx­ov­na).
• da­i­viwye jib­ri! ar iTa­ki­lo ukan da­xe­va, Tu­ki dar­wmun­
di, rom si­mar­Tle mo­wi­na­aR­mde­gis mxa­re­ze­a! ka­ma­Ti Ta­
nam­Srom­lo­bis sa­xea (go­ni­e­ri kom­pro­mi­sis moTx­ov­na).

60
 ka­ma­Tis war­mar­Tvis xer­xe­bi

rad­gan ka­ma­Tis mi­za­nia ara mxo­lod de­bu­le­bis da­sa­bu­Te­ba,

ara­med da­sa­bu­Te­bis meS­ve­ob ­ iT dar­wmu­ne­bac, ar­gu­men­te­bi­sa
da ar­gu­men­te­biT Te­zi­sis lo­gi­ku­ri da­fuZ­ne­bis gar­da mniS­
vne­lo­ba aqvs ag­reT­ve ka­ma­Tis xer­xebs, anu ka­maT­Si Ta­vis dac­
vis da mo­wi­na­aR­mde­ge­ze Se­te­vis ile­Tebs. mar­Ta­lia es xer­xe­bi
erTs uad­vi­le­ben, xo­lo me­o­res uZ­ne­le­ben ka­maTs, mag­ram es ar
un­da xde­bo­des usa­mar­Tlod, mo­wi­na­aR­mde­gis Sec­do­ma­Si Sey­
va­nis xar­jze: pa­ti­o­san di­a­leq­ti­kur ka­maT­Si am xer­xe­bis ga­mo­
ye­ne­bis mi­za­nia sa­ku­Ta­ri po­zi­ci­is Zli­e­ri da mo­wi­na­aR­mde­gis
sus­ti mxa­re­e­bis win wa­mo­we­va.
gan­vi­xi­loT ka­ma­Tis war­mar­Tvis ram­de­ni­me xer­xi.
1) da­sa­bu­Te­bis tvir­Ti. ro­de­sac ori mxa­re ka­ma­Tobs, is
mxa­re, ro­me­lic val­de­bu­lia da­a­sa­bu­Tos ra­i­me de­bu­le­ba, an
ga­a­mar­Tlos sa­ku­Ta­ri moTx­ov­ne­bi, ua­res mdgo­ma­re­o­ba­Sia me­
o­res­Tan Se­da­re­biT. rad­gan me­or ­ e mxa­re mxo­lod Sem­mow­meb­
lis rol­Si ga­mo­dis. ma­ga­li­Tad, Tu vin­me faq­tob­ri­vad flobs
sa­kuT­re­bas, xo­lo me­o­re pre­ten­zi­as acx­a­debs mas­ze, faq­tob­
ri­vi mflo­be­lis uf­le­ba sa­kuT­re­ba­ze av­to­ma­tu­rad iq­ne­ba
cno­bi­li, Tu­ki pre­ten­den­ti ver Ses­Zlebs sa­ku­Ta­ri pre­ten­
zi­e­bis sa­mar­Tli­a­no­bis dam­tki­ce­bas. ami­tom swo­red mas aw­ve­ba
da­sa­bu­Te­bis tvir­Ti. ase­vea bral­mdeb­li­sa da bral­de­bu­lis
`da­va­Si~. da­sa­bu­Te­bis tvir­Ti ekis­re­ba bral­mde­bels. am­de­nad
bral­de­bu­li uda­na­Sa­u­lod iT­vle­ba, Tu­ki bral­mde­be­li ver
da­a­sa­bu­Tebs mis bra­le­u­lo­bas. aqe­dan ga­mom­di­na­re, mo­ka­ma­Ti­
saT­vis sa­sar­geb­loa ise war­mar­Tos ka­ma­Ti, rom da­sa­bu­Te­bis
tvir­Ti mis mo­wi­na­aR­mde­ges da­e­kis­ros.
2) yu­radR­e­bis kon­cen­tra­cia mo­wi­na­aR­mde­gis ar­gu­men­te­
bis, gan­sa­kuT­re­biT mi­si da­sa­bu­Te­bis Zar­Rvis kri­ti­ka­ze xde­
ba. Tu da­sa­bu­Te­ba de­duq­ci­u­ri­a, mo­wi­na­aR­mde­gis ar­gu­men­te­
bis ukug­de­ba ar­Rvevs mis da­sa­bu­Te­bas, mag­ram sak­ma­ri­si ar
aris Te­zi­sis mcda­ro­bis da­sam­tki­ceb­lad. in­duq­ci­u­ri da­sa­
bu­Te­bis dros, ir­Rve­va Te­zi­si an­da mcir­de­ba mi­si sar­wmu­no­
e­bis xa­ris­xi.
61
 3) ima­nen­tu­ri kri­ti­ka, anu da­sa­bu­Te­ba `i­qi­dan, ra­sac mo­
wi­na­aR­mde­ge eTan­xme­ba~. mo­wi­na­aR­mde­gis mi­er wa­mo­ye­ne­bu­li
ar­gu­men­te­bi­dan ise­Ti das­kvnis ga­mo­ta­na, rom­le­bic Se­i­ca­
ven wi­na­aR­mde­go­bas, ewi­na­aR­mde­ge­bi­an opo­nen­tis Te­ziss, an­
da uSu­a­lod adas­tu­re­ben Se­ni de­bu­le­bis sa­mar­Tli­a­no­bas.
gad­mo­ce­mis Ta­nax­mad, ber­Ze­ni fi­lo­so­fo­si sok­ra­te po­le­
mi­kis di­dos­ta­ti iyo. mis me­Tods igi be­bi­a­qa­lis xe­lov­ne­bas
ada­reb­da da va­ra­u­dob­da, rom igi ise­ve ex­ma­re­bo­da mo­ka­ma­Tes
WeS­ma­ri­ti az­ris da­ba­de­ba­Si, ro­gorc be­biaqa­li ex­ma­re­ba mSo­
bi­a­res Svi­lis So­ba­Si.
4) da­zus­te­bis da na­Tel­yo­fis moTx­ov­na. ka­maT­Si wa­mo­
ye­ne­bu­li yo­ve­li de­bu­le­ba rac Se­iZ­le­ba mka­fi­od da ara­o­
raz­rov­nad un­da iyos Ca­mo­ya­li­be­bu­li. mo­wi­na­aR­mde­ges un­da
mo­eTx­o­vos mis mi­er wa­mo­ye­ne­bul de­bu­le­ba­Si ga­mo­ye­ne­bu­li
sa­eW­vo Si­na­ar­sis cne­be­bis gan­sazR­vra, mTe­li wi­na­da­de­bis
sru­li for­mu­li­re­ba. aseT moTx­ov­na­ze pa­su­xis Sem­deg Se­iZ­
le­ba mo­wi­na­aR­mde­gem Tvi­Ton­ve mox­snas Ta­vi­si Te­zi­si, an ise­
Ti sa­xe mis­ces mas, ro­me­lic sa­ka­ma­To aRar iq­ne­ba.

so­fiz­me­bi
ka­maT­Si war­ma­te­bis miR­we­vi­saT­vis ar­se­bi­Ti mniS­vne­lo­ba
aqvs mo­wi­na­aR­mde­gis mi­er bWo­ba­Si daS­ve­bu­li Sec­do­me­bis aR­
mo­Ce­nas. yo­ve­li amoc­no­bi­li Sec­do­ma aris mo­wi­na­aR­mde­gis
bWo­ba­Si sus­ti ad­gi­lis ga­mov­le­na, xo­lo mi­si daZ­le­va, ki­dev
er­Ti na­bi­jia WeS­ma­ri­te­bis Zi­e­bisaken. zog­jer da­sa­bu­Te­bi­
sas Sec­do­mas uneb­li­ed uS­ve­ben. bWo­ba­Si uneb­lie Sec­do­mas pa­
ra­lo­giz­mi ewo­de­ba. mag­ram ka­ma­Ti – po­le­mi­ka go­ne­bis gar­da,
grZno­be­bi­sa da ltol­ve­bis sar­bi­e­li­ca­a. war­ma­te­bis miR­we­vis
miz­niT, zo­gi­er­Ti mo­ka­ma­Te gan­zrax uS­vebs Sec­do­mas, an­da mi­
mar­Tavs ara­se­ri­o­zul xerxs, ro­m­lis meS­ve­o­bi­Tac cdi­lobs
mo­wi­na­aR­mde­ges si­nam­dvi­le Ta­vis­Tvis sa­sur­ve­lad mo­aC­ve­nos
da ase da­ar­wmu­nos gar­kve­u­li de­bu­le­bis WeS­ma­ri­te­ba­Si. es ar
aris dar­wmu­ne­ba da­sa­buTe­bis meS­ve­o­biT, dar­wmu­ne­ba ra­ci­o­na­

62
lu­ri sa­Su­a­le­be­biT. bWo­ba­Si gan­zrax daS­ve­bul Sec­do­mas, an
mas­Si ara­ra­ci­o­na­lu­ri xer­xe­bis ga­mo­ye­ne­bas, so­fiz­mi ewo­de­ba.
gan­vi­xi­loT zo­gi­er­Ti maT­ga­ni.

1) Za­li­sad­mi mi­mar­Tvis (jo­xis) ar­gu­men­ti. Tu er­Ti ver ar­

wmu­nebs me­o­res – an sus­ti ar­gu­men­te­bi­a, an maT da­ma­je­reb­lo­
ba ar aqvT, bWo­ba ga­u­mar­Ta­vi­a. ka­ma­Tis gag­rZe­le­ba mo­iTx­ovs
sa­kiTx­Si CaR­rma­ve­bas, gan­sjis dax­ve­was, mo­wi­na­aR­mde­gis in­te­
re­si­sa da xa­si­a­Tis gaT­va­lis­wi­ne­bas. ama­ze ki yve­las ar mi­uw­
vde­ba xe­li. ami­tom pir­ve­li mi­mar­Tavs Za­las an Za­lis mu­qa­ras
(Se­saZ­loa fa­ruls), ra­Ta me­or ­ e ai­Zu­los mi­iR­ os, aRi­a­ros mi­si
wi­na­da­de­ba. es `u­gu­nu­ri ar­gu­men­ti~ Za­li­an gav­rce­le­bu­lia
po­li­ti­ka­Si Cab­mul, dog­ma­tu­rad mo­az­rov­ne da pa­tiv­moy­va­re
ada­mi­an
­ eb­Si. po­li­ti­ku­ri rep­re­si­e­bic Za­li­sad­mi mi­mar­Tvis
ar­gu­men­tis ga­mov­le­na­a.

2) pi­rov­ne­bi­sad­mi (a­da­mi­a­ni­sad­mi) mi­mar­Tvis ar­gu­men­ti. am

Sec­do­mas uS­ve­ben ma­Sin, ro­de­sac ra­i­me de­bu­le­bis mcda­ro­ba­
Si an WeS­ma­ri­te­ba­Si da­sar­wmu­neb­lad Se­sa­ba­mi­si da­sa­bu­Te­bis
mo­ta­nis nac­vlad, ute­ven da ga­na­qi­qe­ben an aqe­ben da xot­bas
as­xa­men pi­rov­ne­bas, vinc es de­bu­le­ba wa­mo­a­ye­na. am xerxs opo­
zi­ci­as­Tan da­va­Si xSi­rad mi­mar­Ta­ven av­to­ri­ta­ru­li xe­li­suf­
le­bis war­mo­mad­gen­le­bi. imi­saT­vis, rom uku­ag­don opo­zi­ci­is
moTx­ov­ne­bi (ma­ga­li­Tad, in­for­ma­ci­is sa­Su­a­le­be­bis Ta­vi­suf­
le­bis, ada­mi­a­nis uf­le­be­bis dac­vis, eko­no­mi­kis li­be­ra­li­
za­ci­is­ a da ker­Zo sa­kuT­re­ba­ze ga­das­vlis au­ci­leb­lo­bis da
sxva), lan­ZRa­ven opo­zi­ci­as, pi­rov­nul Se­ur ­ acx­yo­fas aye­ne­
ben mis cal­ke­ul war­mo­mad­ge­nels. bWo­ba, ro­mel­Sic ga­mo­ye­
ne­bu­lia pi­rov­ne­bi­sad­mi mi­mar­Tvis ar­gu­men­ti, swo­ri ar aris,
rad­gan pi­rov­ne­bis Tvi­se­bebs ara­vi­Ta­ri lo­gi­ku­ri kav­Si­ri ara
aqvs imas­Tan, ra­sac is am­tki­cebs. rac uf­ro da­ba­lia ada­mi­a­nis
az­rov­ne­bis kul­tu­ra, miT uf­ro nak­le­bad Ses­wevs mas una­ri
ga­mo­yos bWo­bis Za­la sim­pa­Ti­i­sa da an­ti­pa­Ti­is grZno­be­bi­sa­
gan, rom­leb­sac mas `Zli­er­ni ama qvey­ni­sa~ uner­ga­ven. ami­to­mac

63
is uf­ro io­lad eq­ce­va ase­Ti `ar­gu­men­tis~ gav­le­nis qveS da
mas WeS­ma­ri­tad mi­iC­nevs.

3) xal­xi­sad­mi mi­mar­Tvis ar­gu­men­ti. am dros cdi­lo­ben wa­

mo­ye­ne­bu­li de­bu­le­bi­sad­mi brbos mxar­da­We­ras mi­aR­wi­on ise­
Ti vne­be­bi­sa da grZno­be­bis gaR­vi­ve­biT, rom­le­bic ada­mi­a­nebs
akar­gvi­ne­ben bWo­bis mim­di­na­re­o­bi­sad­mi kon­tro­lis unars.
am gziT xde­ba rwme­nis Tavs mox­ve­va da ara rwme­nis aR­mo­ce­ne­
ba da­sa­bu­Te­bis sa­fuZ­vel­ze. am so­fizms xSi­rad mi­mar­Ta­ven
pro­pa­gan­dis­te­bi da de­ma­go­gi po­li­ti­ko­se­bi, rom­le­bic ar­gu­
men­tad iS­ve­li­e­ben `yve­las azrs~. ase­Ti msje­lo­ba araswo­ria,
rad­gan yve­las Tan­xmo­ba ar aris WeS­ma­ri­te­bis ga­ran­ti­a. sa­sa­
mar­Tlo praq­ti­ka­Si xSi­ria Sem­Txve­va, ro­de­sac ka­ma­Ti­sas dac­
vis mxa­re, sa­ku­Ta­ri mo­saz­re­bis sis­wo­ris dam­tki­ce­bi­saT­vis,
cdi­lobs mo­wi­na­aR­mde­ges gan­sas­je­lis mi­marT aRuZ­ras sib­ra­
lu­li da Ta­nag­rZno­ba­. esec am­gva­ri so­fiz­mis er­T-er­Ti sa­xe­a.

4) av­to­ri­te­ti­sad­mi mi­mar­Tvis ar­gu­men­ti gu­lis­xmobs ra­

i­me de­bu­le­bis WeS­ma­ri­te­ba­Si mo­wi­na­aR­mde­gis dar­wmu­ne­bas
ga­mo­Ce­ni­li ada­mi­a­nis Se­xe­du­le­bis da­mow­me­biT. am ar­gu­ments
Za­la ara aqvs, rad­gan az­ri WeS­ma­ri­ti ver iq­ne­ba mxo­lod imis
ga­mo, rom mas vi­Rac, Tun­dac ga­mo­Ce­ni­li ada­mi­a­ni (xel­mZRva­ne­
li, be­la­di da a.S) eTan­xme­ba. WeS­ma­ri­te­bis ga­ran­tia si­nam­dvi­
les­Tan Se­sa­ba­mi­so­ba­a. mi­u­xe­da­vad am ar­gu­men­tis so­fis­tu­ri
xa­si­a­Ti­sa, ma­inc un­da ga­var­Ci­oT mi­si ga­mo­ye­ne­bis is Sem­Txve­va.
ro­ca mi­u­Ti­Te­ben cod­nis mo­ce­mul sfe­ro­Si aRi­a­re­bu­li spe­
ci­a­lis­tis Se­xe­du­le­beb­ze. mar­Ta­lia ase­Ti mi­Ti­Te­ba da­sa­bu­
Te­ba ara­a, mag­ram mas sak­mao da­mar­wmu­ne­be­li Za­la aqvs.

5) ar­cod­ni­sad­mi mi­mar­Tvis ar­gu­men­ti aris de­bu­le­bis WeS­

ma­ri­tad miC­ne­va imis ga­mo, rom mi­si mcda­ro­ba da­sa­bu­Te­bu­li
ar aris. es so­fiz­mi mka­fi­od vlin­de­ba uC­ve­u­lo fe­no­me­neb­Tan
(ma­ga­li­Tad, te­le­pa­ti­is, te­le­ki­ne­zis an amo­uc­nob mfri­nav
obi­eq­teb­Tan) da­kav­Si­re­bul bWo­ba­Si. am so­fiz­mis ga­mo­ye­ne­bis

64
sfe­ro­Si er­Ti mniS­vne­lo­va­ni ga­mo­nak­li­si­a: ada­mi­a­ni iT­vle­ba
uda­na­Sa­u­lod, Tu­ki mi­si da­na­Sa­u­li sa­sa­mar­Tlos mi­er dam­
tki­ce­bu­li ar aris.

6) ada­mi­a­nis mdgo­ma­re­o­bi­sad­mi mi­mar­Tvis ar­gu­men­ti sa­xe­

ze­a, ro­de­sac er­Ti ada­mi­a­ni ki ar usa­bu­Tebs me­o­res ra­i­me de­
bu­le­bis WeS­ma­ri­te­bas, ara­med cdi­lobs uC­ve­nos mas, rom igi
val­de­bu­lia da­e­Tan­xmos am de­bu­le­bas sa­ku­Ta­ri mdgo­ma­re­o­
bis ga­mo. es so­fiz­mi­a, rad­gan de­bu­le­bis WeS­ma­ri­te­ba ar aris
da­mo­ki­de­bu­li ada­mi­a­nis mdgo­ma­re­o­ba­ze. mi­u­xe­da­vad ami­sa, es
ar­gu­men­ti Za­li­an Wris. ma­ga­li­Tad, mo­na­di­res kicx­a­ven imis
ga­mo, rom is umowy­a­lod xo­cavs na­dirs. is ki pa­su­xobs – ra­tom
ma­Sin ar ga­wu­xebT sin­di­si, ro­de­sac uwy­i­na­ri sa­qon­lis xorcs
Se­eq­ce­vi­To? aq mo­na­di­re ar asa­bu­Tebs sa­ku­Ta­ri moq­me­de­bis
sa­mar­Tli­a­no­bas, ara­med cdi­lobs uC­ve­nos, rom mi­si mo­wi­na­aR­
mde­gis sity­va da mdgo­ma­re­ob ­ a ewi­na­aR­mde­ge­ba er­Tma­neTs. mo­
na­di­ris Se­pa­su­xe­bis usu­su­ro­bas ma­Sin­ve da­vi­na­xavT, ro­gorc
ki war­mo­vid­genT, rom mas ve­ge­ta­ri­a­ne­li ak­ri­ti­kebs.
7) mrav­lo­bi­Ti kiTx­va. uZ­ve­le­si dro­id ­ an cno­bi­lia eS­ma­ku­
ri kiTx­ve­bi, rom­le­bic TiT­qos mo­iTx­o­ven mka­fio `ho~ an `a­ra~
pa­suxs, mag­ram mo­pa­su­xes Cix­Si aq­ce­ven, rad­gan ne­bis­mi­er Sem­
Txve­va­Si igi gar­kve­ul pa­suxs aZ­levs ag­reT­ve sxva, fa­ru­lad
na­gu­lis­xmev kiTx­va­sac. ma­ga­li­Tad, `ga­a­ne­be Ta­vi avi gze­biT
si­a­ruls~? `ki­dev scem cols~? ro­go­ri pa­su­xic ar un­da ga­e­
ces am kiTx­vebs, ori­ve Sem­Txve­va­Si da­das­tur­de­ba, rom pa­su­
xis gam­ce­mi ad­re an avi gze­biT da­di­o­da, an cols scem­da. am
so­fizms xSi­rad mi­mar­Ta­ven ara­o­bi­eq­tu­ri ga­mom­Zi­eb­le­bi da
de­ma­go­gi po­li­ti­ko­se­bi.

65
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ras Se­is­wav­lis lo­gi­ka?

da­a­xa­si­a­TeT az­rov­ne­bis Zi­ri­Ta­di ka­no­ne­bi.
ro­me­li das­kvna afar­To­ebs Cvens cod­nas _ in­duq­ci­u­ri
Tu de­duq­ci­ur ­ i?
ra sa­xis Sec­do­me­bi Se­iZ­le­ba iq­nas daS­ve­bu­li bWo­ba­Si?
ro­gor Se­iZ­le­ba Ta­vi­dan avi­ci­loT Sec­do­me­bi da­sa­bu­Te­
ba­Si?
ras niS­navs di­a­leq­ti­ku­ri da eris­ti­ku­li ka­ma­Ti?
ras niS­navs ka­ma­Tis zne­ob­ri­vad jan­sa­Ri da fsi­qo­lo­gi­u­
rad ga­wo­nas­wo­re­bu­li me­To­diT war­mar­Tva?
ra aris so­fiz­mi?
ra aris WeS­ma­ri­te­ba da mcda­ro­ba?

66
 Ta­vi III

uni­ver­sa­lu­ri prob­le­me­bi
pir­vel­sawy­i­sis idea

fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­me­bi uni­ver­sa­lu­ri xa­si­a­Ti­sa­a. maT­

Si mo­i­az­re­ba on­to­lo­gi­u­ri, gno­se­o­lo­gi­u­ri da aq­si­o­lo­gi­u­
ri prob­le­me­bi. am­je­rad pir­vels gan­vi­xi­lavT, Sem­deg ki Se­ve­
xe­biT gno­se­o­lo­gi­ur da aq­si­o­lo­gi­ur sa­kiTx­ebs.
on­to­lo­gia (on­tos – ar­se­bu­li) aris moZR­vre­ba sam­ya­ros
ar­sis Se­sa­xeb. sam­ya­ros ar­sSi igu­lis­xme­ba ro­gorc sa­zo­ga­do­
eb­ri­vi, ise Ta­vad ada­mi­a­nis pi­rov­nu­li yo­fi­e­re­bac. on­to­lo­
gi­is cen­tra­lur sa­kiTxs war­mo­ad­gens sub­stan­ci­is anu pir­
vel­sawy­i­sis prob­le­ma. aqe­dan ga­mom­di­na­re, yve­la fi­lo­so­fia
Ta­vi­se­bu­rad wyvets sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­re­bis sa­kiTxs.
Zvel sa­ber­ZneT­Si an­ti­ku­ri fi­lo­so­fia on­to­lo­gi­u­ri
prob­le­me­biT da­iwy­o. sa­kiTxi dad­ga yo­ve­li­ves gan­msazR­vre­
li er­Tis aR­mo­Ce­ni­sa da da­sa­bu­Te­bis Se­sa­xeb. ami­tom pir­ve­li
fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­ma Ca­mo­ya­lib­da ro­gorc er­Ti­sa da sim­
rav­lis da­mo­ki­de­bu­le­bis prob­le­ma. pir­ve­li fi­lo­so­fo­se­bi
eZeb­dnen erTs, ro­gorc sam­ya­ros sawy­iss. ber­Znu­li fi­lo­so­
fi­is gan­vi­Ta­re­bis pir­vel pe­ri­ods kos­mo­lo­gi­u­ri pe­ri­o­di
ewo­de­ba, xo­lo sam­ya­ros pir­vel­sawy­i­sis prob­le­mas sub­stan­
ci­is prob­le­ma hqvi­a.
sub­stan­cia la­Ti­nu­ri sity­vaa da niS­navs qvem­de­ba­res, anu
imas, rac sa­fuZ­vlad devs, anu ar­xes. sub­stan­ci­is prob­le­mas
sxvag­vrad `ar­xes~ prob­le­ma hqvi­a. swo­red ami­tom mas aris­to­
te­le `qvem­de­ba­res~ uwo­deb­da.
on­to­lo­gia aris moZR­vre­ba sub­stan­ci­is Se­sa­xeb. sub­stan­
cia mTe­li si­nam­dvi­lis pir­vel­sa­fuZ­ve­li­a. be­ne­diqt spi­no­zas
(1682 –1677 ww.) az­riT, igi aris `kau sa su­i~ –`mi­ze­zi Ta­vi­si Ta­vi­
sa~.
is­mis kiTx­va: xom ar ar­se­bobs am mra­val­fe­rov­ne­bis er­Ti
Zi­ri, sa­fuZ­ve­li, ar­xe? am kiTx­va­ze pa­su­xis ga­ce­miT da­iwyo fi­

67
lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­ba Zvel sa­ber­ZneT­Si. sub­stan­ci­is prob­
le­ma fi­lo­so­fi­a­Si er­T-er­Ti Zi­ri­Ta­di­a, ro­me­lic Sem­dgom
ori as­peq­tiT da­is­va: 1) mTli­a­nad sam­ya­ros da 2) in­di­vi­du­a­
lu­ri sag­nis mi­marT.
Seq­mni­lia sam­ya­ro Tu ara? am kiTx­va­ze ori Tval­saz­ri­si
ar­se­bobs: 1) re­li­gi­u­ri da 2) ara­re­li­gi­u­ri. re­li­gia Se­saq­mi­
dan amo­dis. ara­re­li­gi­u­ri mi­iC­nevs, rom sam­ya­ro ma­ra­di­u­lad
ar­se­bob­da, ar­se­bobs da mo­ma­val­Sic iar­se­bebs. aq or­gva­ri
pa­su­xi­a: po­zi­ti­vis­tu­ri da me­ta­fi­zi­ku­ri. po­zi­ti­vis­tu­ri –
sxva­das­xva mec­ni­er ­ e­bis mo­na­ce­meb­ze day­rdno­biT Tvlis, rom
sub­stan­ci­is prob­le­ma ara­mec­ni­e­ru­li, usaz­ri­so prob­le­ma­a.
mi­si mec­ni­er ­ u­li, da­sa­bu­Te­bu­li, er­TmniS­vne­lo­va­ni ga­dawy­
ve­ta ar ar­se­bobs. igi me­ta­fi­zi­ku­ri Si­na­ar­sis mqo­ne­a. Se­mo­vi­
far­gloT mxo­lod imiT, rac cda­Si gveZ­le­va.
me­ta­fi­zi­ku­ri Tval­saz­ri­si aRi­a­rebs sub­stan­ci­is ar­se­bo­
bas, mag­ram mis Sig­niT az­rTa sxva­das­xva­o­ba­a, imis mi­xed­viT, Tu
ram­de­ni sub­stan­ciaa – er­Ti, ori Tu mra­va­li. Se­sa­ba­mi­sad, Ca­
mo­ya­lib­da sa­mi mi­mar­Tu­le­ba – mo­niz­mi, du­a­liz­mi da plu­ra­
liz­mi.
on­to­lo­gi­ur prob­le­meb­ze sa­er­Tod uars am­bobs ne­o­po­
zi­ti­vis­tu­ri fi­lo­so­fi­a. ami­sa­gan gan­sxva­ve­biT aR­niS­nul sa­
kiTx­ze Se­iq­mna ram­de­ni­me se­ri­o­zu­li ga­mok­vle­va: hu­ser­lis
(1859 –1938 ww.) `tran­scen­den­ta­lu­ri on­to­lo­gi­a~; har­tma­nis
(1859 –1938 ww.) `kri­ti­ku­li on­to­lo­gi­a;~ ha­i­de­ge­ris (1889 –
1976 ww.) `fun­da­men­tu­ri on­to­lo­gi­a;~ da sxva. am­de­nad, Tu
tra­di­ci­u­li on­to­lo­gi­u­ri sis­te­me­bi Zi­ri­Ta­dad sam­ya­ros,
sub­stan­ci­i­sa da ka­non­zo­mi­e­re­bis prob­le­mebs ik­vlev­dnen,
Ta­na­med­ro­ve fi­lo­so­fi­a­Si kvle­vis obi­eq­ti gax­da Tvi­Ton
ada­mi­a­ni, mi­si Se­mad­ge­ne­li una­re­bi, emo­ci­e­bi, gan­cde­bi da sa­
er­Tod su­li­e­ri fe­no­me­ne­bi.
ber­Znu­li fi­lo­so­fia Ta­le­siT (Zv. w. VII) iwy­e­ba. man pir­
vel­ma Ca­u­ya­ra sa­fuZ­ve­li mi­le­Tis fi­zi­kis sko­las da das­va sa­
kiTx­i, Tu ra aris mra­val­fe­ro­va­ni mov­le­ne­bis sawy­i­si. mi­si az­
riT, sam­ya­ros mra­val­fe­rov­ne­bas er­Ti da yve­la­saT­vis sa­er­To

68
sawy­i­si un­da hqon­des. Ta­le­si mas bu­ne­ba­Si eZebs. mi­si az­riT,
sam­ya­ros sawy­i­si un­da iyos wya­li, rad­gan yve­la­fe­ri wyli­sa­gan
war­mo­i­So­ba da wylad iq­ce­va. kiTx­va­ze Tu ra amoZ­ra­vebs wyals,
Ta­le­si pa­su­xobs: wya­li TviT­moZ­ra­vi­a, rad­gan su­li­e­ri­a. aseT
Tval­saz­riss fi­lo­so­fi­a­Si hi­lo­Zo­iz­mi ewo­de­ba.
Ta­le­sis Se­xe­du­le­bas ar eTan­xme­ba mi­si mo­wa­fe anaq­si­man­
dre (610 – 546 Zv. w.). mi­si amo­sa­va­li de­bu­le­ba­a: `a­raf­ri­sa­gan
ra­i­me ar war­mo­i­So­ba da ra­i­me ara­fer­Si ar ga­da­va~. am de­bu­
le­bas ver uZ­lebs Ta­le­sis az­ri, rad­gan bu­ne­ba­Si aris ise­Ti
sag­ne­bi, rom­le­bic wyals ar Se­i­ca­ven. ase­Tia ma­ga­li­Tad: rki­
na, cecx­li da sxva. anaq­si­man­dres az­riT, wya­li gan­sazR­vru­li
sti­qiaa da ami­tom is yve­laf­ris Zi­ri ver iq­ne­ba, ar­xed ar ga­
mod­ge­ba. ar­xe un­da iyos ga­nu­sazR­vre­li, ro­me­lic yve­la­fers
Se­i­cavs. gan­sazR­vrul mov­le­na­Ta sawy­i­si un­da iyos Tvi­Ton
ga­nu­sazR­vre­li, ra­sac anaq­si­man­drem ape­i­ro­ni (ber­Znu­lad
ga­nu­sazR­vre­li) uwo­da. mi­si az­riT, ape­i­ro­ni usazR­vroa Tvi­
sob­ri­va­dac da ra­o­de­nob­ri­va­dac. is arc ma­ga­ri­a, arc Txi­e­
ri, arc ha­e­ro­va­ni, arc Tbi­li da sxva. ape­i­ro­ni mo­cu­lo­bi­Tac
usazR­vroa da dro­Sic usas­ru­lo. ape­i­rons Se­uZ­lia Ta­vi­si
Ta­vi­dan war­moS­vas yve­la­fe­ri, ami­tom is yov­lad Zli­e­ri­a, is
usazR­vrod ga­su­li­e­re­bu­li niv­Ti­e­re­ba­a. rac Se­e­xe­ba sag­ne­
bis war­mo­So­bas, es niS­navs ape­i­ro­ni­dan mis ga­mo­yo­fas. es sag­
ne­bi ape­i­ron­Si mzam­za­re­u­lad ar­se­bo­ben da dro­dad­ro axor­
ci­e­le­ben ga­mo­yo­fas da mas­Si ukan dab­ru­ne­bas.
anaq­si­man­dres Se­xe­du­le­bas ar izi­a­rebs ase­ve mi­le­Tis
sko­lis Sem­de­gi war­mo­mad­ge­ne­li anaq­si­me­ne (Zv.w. 588 – 525).
anaq­si­me­nes az­riT, anaq­si­man­dre Ta­le­sis sa­pi­ris­pi­ro uki­
du­re­so­ba­Si ga­da­vi­da. Ta­le­si­saT­vis es iyo gan­sazR­vru­li
sub­stan­ci­is daS­ve­ba, xo­lo anaq­si­man­dres­Tvis – sub­stan­ci­is
ga­ur­kvev­lo­ba. anaq­si­me­nes mi­xed­viT, ga­ur­kvev­lo­bi­dan mzam­
za­re­u­li sag­nis war­mo­So­ba niS­navs ara­ra­o­bi­dan ra­i­mes war­
moq­mnas. es ki Se­uZ­le­be­li­a. anaq­si­me­nem am siZ­ne­lis daZ­le­va
ra­o­de­nob­ri­vi prin­ci­piT sca­da. is fiq­robs, rom ar­xe sawy­i­si
niv­Ti­e­re­ba­a, sa­dac ar aris sa­gan­Ta gan­sxva­ve­ba­ni. sag­ne­bi er­

69
Ti me­o­ri­sa­gan gan­sxvav­de­ba mxo­lod am pir­ve­li, sawy­i­si niv­
Ti­e­re­bis ra­o­de­nob­ri­o­biT. sa­gan­Ta Tvi­sob­ri­o­bas pir­ve­li
niv­Ti­e­re­bis ra­o­de­nob­ri­vi mo­cu­lo­ba gan­sazR­vravs. anaq­si­
me­nes az­riT, ha­e­ri aris is pir­ve­li niv­Ti­e­re­ba, rom­lis gas­qe­
le­ba da gaTx­e­le­ba iZ­le­va sam­ya­ros mra­val­fe­rov­ne­bas. ha­e­ri
ra­o­de­nob­ri­vad da Tvi­sob­ri­va­dac ga­nu­sazR­vre­li kos­mo­si­a.
is aris msof­lio su­li, rom­lis ga­re­Se msof­lio da­iS­le­bo­da
da qa­o­sad ga­da­iq­ce­o­da.
mi­le­Tis sko­lis gu­lub­ryvi­lo da sti­qi­u­ri ma­te­ri­a­liz­
mi ga­na­vi­Ta­ra he­rak­li­te efe­sel­ma (Zv. w. 530 – 470). he­rak­li­
tem, mi­le­Te­le­bi­sa­gan gan­sxva­ve­biT, sam­ya­ros sub­stan­ci­ad
ma­rad uc­vle­lis nac­vlad ma­rad­cva­le­ba­di cecx­li aRi­a­ra.
igi am­bobs: `es kos­mo­si, ro­me­lic er­Ti da igi­vea mTe­li ar­
se­bu­li­saT­vis, ar Se­uq­mnia ara­vi­Tar RmerTs da ara­vi­Tar ad­
mi­ans, ara­med igi mu­dam iyo, aris da iq­ne­ba ma­rad cocx­a­li,
ro­me­lic ka­non­zo­mi­e­rad in­Te­ba da ka­non­zo­mi­e­rad qre­ba~.
mTe­li es pro­ce­si lo­goss (ka­nons) emor­Ci­le­ba, ro­me­lic obi­
eq­tu­ri­a. he­rak­li­tes mi­xed­viT, sam­ya­ros sag­ne­bi ara mxo­lod
ra­o­de­nob­ri­o­bis mi­xed­viT gan­sxvav­de­bi­an er­Tma­ne­Ti­sa­gan,
ara­med isi­ni Tvi­sob­ri­va­dac er­Ti­me­o­res upi­ris­pir­de­bi­an
da eb­rZvi­an. mi­u­xe­da­vad ami­sa, am sag­nebs swo­red es da­pi­ris­
pi­re­ba da brZo­la aer­Ti­a­nebs. si­cocx­les az­ri aqvs sik­vdi­
liT, sik­vdils ki – si­cocx­liT. yve­la­fer­Si wi­na­aR­mde­go­ba
da cva­le­ba­do­ba­a, yve­la­fe­ri ic­vle­ba, ro­gorc cecx­li. xo­
lo Tvi­Ton cva­le­ba­do­ba ma­ra­di­u­li­a. cecx­li ma­ra­di­u­li
cva­le­ba­do­ba­a.
Zvel­ber­Znul gu­lub­ryvi­lo ma­te­ri­a­lizms da­u­pi­ris­pir­
da Zve­li ber­Znu­li ide­a­lis­tu­ri fi­lo­so­fi­a, ro­me­lic ele­
a­tu­ri me­ta­fi­zi­kis sa­xe­liT aris cno­bi­li. mi­si war­mo­mad­
gen­le­bi ari­an qse­no­fa­ne ko­lo­fo­ne­li, par­me­ni­de, Ze­no­ni da
me­li­so. ele­a­tu­ri me­ta­fi­zi­ka war­mo­ad­gens mi­le­Tis fi­zi­ko­
se­bis sa­pi­ris­pi­ro Te­o­ri­as. me­ta­fi­zi­ka ber­Znul fi­lo­so­
fi­a­Si niS­nav­da arag­rZno­bad si­nam­dvi­les. is Seg­rZne­ba­Si ar
eZ­le­va ada­mi­ans, ara­med mi­si Se­mec­ne­ba mxo­lod ga­az­re­biT

70
Se­iZ­le­ba. ele­a­tu­ri me­ta­fi­zi­kis mTa­var ar­gu­ments war­mo­
ad­gens swo­red is de­bu­le­ba, rom fi­zi­ku­ri si­nam­dvi­le, ro­
me­lic grZno­ba­Si eZ­le­va ada­mi­ans, mu­dam ic­vle­ba. aq sag­ne­bi
mud­mi­vad war­mo­iS­ve­bi­an da is­po­bi­an. ami­tom fi­zi­kur si­nam­
dvi­le­Si sub­stan­ci­is Zi­e­ba uaz­ro­ba­a. ma­Ti az­riT, sub­stan­
cia un­da iyos ise­Ti ram, rac ar war­mo­i­So­ba da arc is­po­ba,
rac Tvi­Ton ar moZ­ra­obs, mag­ram sxvas amoZ­ra­vebs. is, rac
moZ­ra­obs moC­ve­ne­bi­To­ba­a, WeS­ma­ri­te­ba mxo­lod uZ­ravs da ma­
ra­di­ul si­nam­dvi­les aqvs.
ele­a­tu­ri me­ta­fi­zi­kis yve­la­ze Tval­sa­Ci­no war­mo­mad­ge­
ne­li par­me­ni­de (Zv. w. 540 – 480) Ta­vis fi­lo­so­fi­as afuZnebs
aseT aq­si­o­ma­ze: `rac aris, is aris da rac ar aris, is ar aris;
anu, ar­si aris da arar­si ar aris`. mi­si az­riT, WeS­ma­ri­te­bis
mi­Re­ba mxo­lod am de­bu­le­ba­ze day­rdno­biT Se­iZ­le­ba. he­rak­
li­tes fi­lo­so­fia am de­bu­le­bas ver uZ­lebs, rad­gan he­rak­
li­tes mi­xed­viT, sag­ne­bi war­mo­iS­ve­bi­an da qre­bi­an, e. i. isi­
ni ari­an da arc ari­an. de­bu­le­bi­dan – ar­si aris da arar­si ar
aris – ga­mom­di­na­re­obs is, rom ar­si aris er­Ti. igi er­Tze me­ti
ar Se­iZ­le­ba iyos. ar­si rom ori an me­ti iyos, ma­Sin maT So­ris
iq­ne­bo­da sazR­va­ri. sazR­va­ri niS­navs ararss. arar­sis daS­
ve­ba ki Sec­do­ma­a, rad­gan arar­si ar ar­se­bobs. e. i. ar­si un­da
iyos sim­rav­le. ar­si aris sru­li, unak­lo, uc­vle­li, ma­ra­di­
u­li, ga­nu­yo­fe­li. es ar­si dro­i­sa da siv­rcis ga­re­Se­a. dro­Si
da siv­rce­Si mxo­lod fi­zi­ku­rad cva­le­ba­di sag­ne­bi­a. par­me­
ni­des fi­lo­so­fi­am sa­fuZ­ve­li mo­um­za­da di­di ber­Ze­ni mo­az­
rov­ne­e­bis pla­to­nis (Zv.w. 427 – 347) da aris­to­te­les (Zv.w. 384
– 322) fi­lo­so­fi­as.
sa­nam pla­to­ni­sa da aris­to­te­les Se­xe­du­le­bebs gan­vi­xi­
lav­deT sub­stan­ci­is Se­sa­xeb, un­da Se­ve­xoT kvlav ber­Znul
ma­te­ri­a­lis­tur fi­lo­so­fi­as, ro­mel­mac brZo­la ga­mo­ucx­a­
da ele­a­tur me­ta­fi­zi­kas. mi­le­Tis ma­te­ri­a­lis­te­bi­sa da fi­
zi­ko­se­bis na­az­re­vi ga­na­vi­Ta­res em­pe­dok­lem (Zv. w. 487 – 424)
da anaq­sa­go­ram (Zv.w. 500 – 428). em­pe­dok­les mi­xed­viT, er­Ti
sub­stan­ci­i­dan mrav­lis ax­sna sas­wa­uls niS­navs. mi­si az­riT,

71
sam­ya­ros mra­val­fe­rov­ne­bas aqvs oTxi sub­stan­ci­a. ese­ni­a:
wya­li, ha­e­ri, cecx­li da mi­wa. yve­la­fe­ri am oTxi ele­men­ti­
dan iwy­e­ba da am oTx ele­men­tad iS­le­ba. sxva­das­xva sag­ne­bis
ar­se­bo­bas ga­na­pi­ro­bebs am oTxi ele­men­tis sxva­das­xva zo­miT
Ser­wyma. amiT em­pe­dok­lem sa­fuZ­ve­li Ca­u­ya­ra plu­ra­lis­tur
ma­te­ri­a­lizms.
em­pe­dok­les­gan gan­sxva­ve­biT, anaq­sa­go­ram sam­ya­ros sub­
stan­ci­ad bu­ne­bis usas­ru­lo mci­re na­wi­la­ke­bi mi­iC­ni­a. isi­ni
sub­stan­ci­e­bia im ga­ge­biT, rom da­yo­fas ar eq­vem­de­ba­re­bi­an da
ma­Ti Se­er­Te­ba usas­ru­lo mra­val­fe­ro­van sam­ya­ros iZ­le­va.
em­pe­dok­le­sa da anaq­sa­go­ras plu­ra­lis­tu­ri ma­te­ri­a­liz­
mi uf­ro ma­Ral do­ne­ze aiy­va­na de­mok­ri­tem (Zv.w. 460 – 371).
de­mok­ri­tes ma­te­ri­a­lis­tu­ri moZR­vre­bis amo­sa­vals war­mo­
ad­gens bu­ne­ba. mi­si az­riT, sa­Wi­roa bu­ne­bis mra­val­fe­ro­va­ni
sag­ne­bis ax­sna da ara uar­yo­fa, ro­gorc amas ele­a­te­le­bi ake­
Teb­dnen. par­me­ni­des sa­wi­na­aR­mde­god, ro­me­lic sam­ya­ros ga­
nu­yo­fel erT arss aRi­a­reb­da, de­mok­ri­tem sim­rav­lis ar­se­
bo­ba da­uS­va. par­me­ni­de­saT­vis mi­u­Re­be­li da da­uS­ve­be­li iyo
sim­rav­le, rad­gan is Ta­vis­Ta­vad mo­iTx­ov­da sazR­vris ar­se­bo­
bas, ro­me­lic par­me­ni­des­Tan niS­nav­da ara­ar­se­bo­bas, si­ca­ri­
e­les. de­mok­ri­tem swo­red es si­ca­ri­e­le ga­mo­i­ye­na sim­rav­lis
asax­sne­lad. par­me­ni­des­Tan bu­ne­ba usas­ru­lod da­yo­fi­lia da
qre­ba. de­mok­ri­tes mi­xed­viT, es da­uS­ve­be­li­a, rad­gan bu­ne­bis
ar­se­bo­ba faq­tia da mi­si gaq­ro­ba Se­uZ­le­be­li­a. amis ga­mo, de­
mok­ri­tem da­uS­va ga­nu­yo­fe­li na­wi­le­bis anu ato­me­bis (a­to­mi
ber­Znu­lad ga­nu­yo­fels niS­navs) ar­se­bo­ba, xo­lo am ato­me­bis
moZ­ra­o­bis pi­ro­bad si­ca­ri­e­le aRi­a­ra. de­mok­ri­tes az­riT, vi­
na­i­dan ato­mi ga­nu­yo­fe­lia da Se­u­va­li­a, un­da ar­se­bob­des si­
ca­ri­e­le, ra­Ta ato­me­bis da­ja­xe­bis dros Se­saZ­le­be­li iyos
ga­da­ad­gi­le­ba. de­mok­ri­tem ato­mebs sub­stan­ci­e­bi uwo­da. man
mTe­li sam­ya­ro ato­me­biT, moZ­ra­o­biT da si­ca­ri­e­lis cne­be­
biT ax­sna. rac Se­e­xe­ba sam­ya­ros mra­val­fe­rov­ne­bas, es ga­mow­
ve­u­lia gan­sxva­ve­bu­li for­mis, si­di­dis ato­me­bis Se­er­Te­biT.
de­mok­ri­tes az­riT, ada­mi­a­nis az­rov­ne­bac ato­me­bis­gan Sed­

72
ge­ba. mxo­lod es ato­me­bi Ta­vi­si for­miT da Tvi­se­be­biT sxva
ato­meb­Tan Se­da­re­biT cecx­lo­va­ni da dax­ve­wi­li­a. e.i. mTe­li
sam­ya­ro mxo­lod usas­ru­lod mra­va­li gan­sxva­ve­bu­li ma­te­
ri­a­lu­ri ato­mis­gan Sed­ge­ba. atoms siv­rci­Ti gan­zo­mi­le­bac
aqvs. ase rom ar iyos, ma­Sin un­da dag­veS­va ara­ra­o­bi­dan ra­i­mes
war­mo­So­ba. de­mok­ri­tem ato­mis­tu­ri Se­xe­du­le­be­biT aa­go Ta­
vi­si kos­mo­go­ni­a. mi­si az­riT, msof­li­os ara aqvs da­sawy­i­si da
da­sas­ru­li, xo­lo kos­mo­si ki war­mo­So­ba­di­a. kos­mo­si war­mo­
iS­va gab­ne­u­li ato­me­bis moZ­ra­o­bis pro­ces­Si Se­er­Te­biT. ase
war­mo­iq­mne­ba ara er­Ti, ara­med mra­va­li kos­mo­si. de­mok­ri­tes
fi­lo­so­fi­am, da sa­er­Tod ber­Znul­ma gu­lub­ryvi­lo ma­te­ri­a­
liz­mma, sa­fuZ­ve­li mo­um­za­da me-XVII-XVIII sa­u­ku­ne­e­bis me­qa­nis­
tur da me­ta­fi­zi­kur ma­te­ri­a­lizms.
ber­Znul ma­te­ri­a­lis­tur fi­lo­so­fi­as mkveT­rad da­u­pi­
ris­pir­da ide­al ­ is­tu­ri moZR­vre­ba. pla­ton­ma gan­sa­kuT­re­biT
kri­ti­ku­lad Se­a­fa­sa da uar­yo he­rak­li­tes fi­lo­so­fi­a, ro­
me­lic moZ­ra­o­bis ma­ra­di­u­lo­bas aRi­a­reb­da, xo­lo ele­a­tu­ri
fi­lo­so­fi­a, ro­me­lic moZ­ra­ob ­ is moC­ve­ne­bi­To­bas asa­bu­Teb­da,
mTli­a­nad ga­i­zi­a­ra. pla­ton­ma amis ga­mo sam­ya­ro orad da­yo:
1) fi­zi­ku­ri, moZ­ra­vi, moC­ve­ne­bi­Ti, am­qvey­ni­u­ri mov­le­ne­bis
sam­ya­rod da 2) ma­ra­di­u­li, uZ­ra­vi, srul­yo­fi­li ide­e­bis im­
qvey­ni­ur sam­ya­rod. mi­si az­riT, am­qvey­ni­u­ri mov­le­ne­bis moZ­
ra­o­bas iw­vevs im­qvey­ni­u­ri ide­eb
­ i­sa­ken swraf­va, e.i. mov­le­nebs
amoZ­ra­vebs mi­za­ni. es mi­za­ni mdgo­ma­re­obs srul­yo­fi­le­bis­ken
swraf­va­Si. ami­tom moZ­ra­obs mxo­lod is, rac nak­lo­va­ni­a, xo­
lo ide­ebs ma­Ti srul­yo­fi­le­bis ga­mo ara­vi­Ta­ri moZ­ra­o­ba ar
sWir­de­baT. ele­a­tu­ri me­ta­fi­zi­ki­sa­gan gan­sxva­ve­biT, pla­ton­
ma da­uS­va miz­nis cne­ba. amiT sam­ya­ros moZ­ra­o­bas ka­non­zo­mi­e­ri
xa­si­a­Ti mis­ca. pla­to­nis az­riT, am­qvey­ni­ur sam­ya­ros hyavs Sem­
qmne­li mi­ze­zi anu de­mi­ur­gi, ro­me­lic awes­ri­gebs yve­la­fers.
es aris Rmer­Ti. Rmer­Ti aris umaR­le­si si­ke­Tec da Se­moq­me­dic.
Rmer­Ti ab­so­lu­tu­ri sub­stan­ci­a­a. pla­to­nis az­riT, Rmer­Tma
am­qvey­ni­u­ri sam­ya­ro anu mov­le­ne­bis sam­ya­ro ide­e­bis sam­ya­
ros­Tan da­a­kav­Si­ra msof­li­o su­lis sa­Su­a­le­biT.

73
 pla­to­nis az­riT, obi­eq­tu­rad da WeS­ma­ri­tad ar­se­bobs
mxo­lod is, rac uc­vle­li da ma­ra­di­u­li­a, rac zo­ga­dia yve­
la er­Te­u­li­saT­vis, xo­lo is, rac dro­Si da siv­rce­Si moZ­ra­
obs da cva­le­ba­dobs, aris ara­nam­dvi­li moC­ve­ne­bi­Ti ar­se­bo­ba.
amis ga­mo pla­to­nis fi­lo­so­fi­as obi­eq­tu­ri ide­a­liz­mi ewo­
de­ba. pla­to­nis obi­eq­tu­ri ide­a­liz­mis Te­o­ria kri­ti­ku­lad
ga­i­zi­a­ra da ga­na­vi­Ta­ra aris­to­te­lem.
aris­to­te­lem sa­fuZ­ve­li Ca­u­ya­ra mra­val mec­ni­e­re­bas: fi­
zi­kas, as­tro­no­mi­as, lo­gi­kas, fsi­qo­lo­gi­as, eTi­kas, es­Te­ti­
kas, ri­to­ri­kas, po­li­ti­kas da sxv. kiTx­va­ze – ra aris mec­ni­e­
re­bis sa­ga­ni? – aris­to­te­le pa­su­xobs: es aris sib­rZne, xo­lo
sib­rZne aris pa­su­xi kiTx­va­ze – `ra­tom?~ aris­to­te­le pir­vel
fi­lo­so­fi­as uwo­debs mec­ni­e­re­bis im dargs, ro­me­lic sam­ya­
ros pir­vel­mi­zezs anu sub­stan­ci­as ik­vlevs. sub­stan­cia aris
da­mo­u­ki­deb­lad ar­se­bu­li pir­ve­li mi­ze­zi, ro­mel­ze­dac yve­
la­fe­ria da­mo­ki­de­bu­li, es aris yve­laf­ris ar­se­ba anu `u­si­a~.
mec­ni­e­re­bis im dargs, ro­me­lic sxva­ze da­mo­ki­de­bul sag­nebs
anu bu­ne­bas Se­is­wav­lis, aris­to­te­le `me­o­re fi­lo­so­fi­as~
anu fi­zi­kas uwo­debs.
aris­to­te­les mi­xed­viT, pla­to­nis um­Tav­re­si Sec­do­ma
mdgo­ma­re­obs mov­le­na­Ta da ide­a­Ta sam­ya­ro­e­bis er­Ti­me­o­ri­sa­
gan mowy­ve­ta­Si. mi­si az­riT, ar Se­iZ­le­ba grZno­ba­di da kon­kre­
tu­li sag­ne­bi da­va­So­roTD ide­ebs anu zo­ga­do­bas; ar Se­iZ­le­ba
ide­e­bi sag­ne­bis miR­ma ar­se­bob­des. zo­ga­di idea yo­vel­Tvis er­
Te­u­leb­Si ar­se­bobs for­mis sa­xiT. Se­uZ­le­be­lia ar­se­bob­des
ada­mi­a­no­bis idea ada­mi­a­ne­bis ga­re­Se. aris­to­te­les az­riT,
yo­vel ar­se­buls aqvs oTxi mi­ze­zi: for­ma­lu­ri, ma­te­ri­a­lu­
ri, moq­me­di da bo­lo­va­di mi­ze­zi anu mi­za­ni. ma­te­ria mxo­lod
Se­saZ­leb­lo­bis sa­xiT ar­se­bobs, mi­si ga­for­me­ba da moq­me­de­
ba niS­navs gan­vi­Ta­re­bas pir­vel­mi­ze­zi­sa­ken, anu miz­nis­ken,
ro­me­lic si­nam­dvi­le­a. Se­saZ­leb­lo­ba aris si­nam­dvi­lis Se­
saZ­leb­lo­ba da is yo­vel­Tvis si­nam­dvi­le­zea da­mo­ki­de­bu­li.
si­nam­dvi­le ki da­mo­u­ki­de­be­li­a. si­nam­dvi­le mi­za­nia da is win
us­wrebs imas, ri­si mi­za­nic aris.

74
 aris­to­te­les mi­xed­viT, sam­ya­ro sam sfe­rod aris da­yo­fi­
li: ma­te­ri­a, bu­ne­ba da Rmer­Ti. rac ar moZ­ra­obs da imoZ­ra­
vebs, aris ma­te­ri­a, rac moZ­ra­obs da imoZ­ra­vebs, aris bu­ne­
ba da rac mxo­lod amoZ­ra­vebs da ar moZ­ra­obs, aris Rmer­Ti.
Rmer­Ti aris sam­ya­ros ma­moZ­ra­ve­be­li mi­ze­zic da mi­za­nic.
mTe­li bu­ne­ba moZ­ra­o­bis pro­ces­Si for­mi­sa da ma­te­ri­is sxva­
das­xva do­niT Se­er­Te­bis `i­e­rar­qi­ul ki­bes~ war­mo­ad­gens. Tu
for­ma­Ta gan­sxva­ve­bis ki­bes dab­la dav­yve­biT, ma­Sin uf­ro
me­ti ma­te­ri­i­sa da nak­le­bi for­mis mqo­ne sag­neb­Tan gveq­ne­ba
saq­me. sul bo­los iq­ne­ba ufor­mo ma­te­ri­a; Tu pi­ri­qiT, ki­bes
maR­la av­yve­biT, me­ti for­mi­sa da nak­le­bi ma­te­riis sag­nebs
vi­xi­lavT. sul bo­los ki iq­ne­ba uma­te­rio for­ma, anu for­mis
for­ma. swo­red am for­mis for­mas uwo­debs aris­to­te­le sa­bo­
loo mi­zans, sub­stan­ci­as anu RmerTs.
for­ma­Ta gan­sxva­ve­bis mi­xed­viT, sam­ya­ro ase lag­de­ba: ara­
cocx­a­li bu­ne­ba (u­for­mo ma­te­ri­a), mce­na­re­Ta sam­ya­ro, cxo­
vel­Ta sam­ya­ro, ada­mi­a­ni da bo­los – Rmer­Ti. sam­ya­ro­sa da
sub­stan­ci­is aseT da­mo­ki­de­bu­le­bas, sa­dac yve­la­fe­ri sa­bo­
loo miz­niT ga­ni­sazR­vre­ba, te­le­o­lo­gia ewo­de­ba.

sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­re­bis
prob­le­ma fi­lo­so­fi­a­Si

gar­da sub­stan­ci­is prob­le­mi­sa, on­to­lo­gi­a­Si Sem­de­gi Zi­

ri­Ta­di kiTx­ve­bi dgas: ro­go­ri ka­non­zo­mi­e­re­bis aris sam­ya­ro?
ra ka­no­neb­Si ga­mo­i­xa­te­ba sam­ya­ros moZ­ra­o­ba – cva­le­ba­do­ba?
ra aris mi­si for­ma da Si­na­ar­si? aqvs Tu ara moZ­ra­o­ba – cva­le­
ba­do­bas mi­zez – Se­de­gob­ri­vi kav­Si­ri? ra aris si­nam­dvi­le da
Se­saZ­leb­lo­ba? ra kav­Si­ria au­ci­leb­lo­ba­sa da Sem­Txve­vi­To­
bas So­ris? da sxva. yve­la es kiTx­va da mas­ze ga­ce­mu­li pa­su­xi
sam­ya­ros ka­non­zo­mi­er­ e­bis prob­le­mas exe­ba.
ka­no­nis cne­ba. ze­moT das­mu­li kiTx­ve­bi rom ga­ir­kves, upir­
ve­les yov­li­sa, sa­Wi­roa ga­vi­goT ra aris ka­no­ni. am Sem­Txve­va­Si
75
saq­me exe­ba obi­eq­tur mec­ni­e­rul ka­nons da ara nor­ma­ti­ul ka­
nons, ro­mel­sac sa­xel­mwi­fo ad­gens an auq­mebs. obi­eq­tu­ri imas
niS­navs, rom is araa da­mo­ki­de­bu­li ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­ba­ze,
is Ta­vis­Ta­va­di­a. e.i. ka­no­nis pir­ve­li ni­Sa­ni aris obi­eq­tu­ro­
ba. gar­da obi­eq­tu­ro­bi­sa, ka­no­ni un­da iyos zo­ga­di xa­si­a­Tis.
es imas niS­navs, rom im sfe­ro­Si, sa­dac ka­no­ni moq­me­debs, igi
yve­la sa­gans exe­ba. as­xva­ve­ben spe­ci­fi­kur, gan­sa­kuT­re­bul da
uzo­ga­des ka­no­nebs. uzo­ga­de­si ka­no­ni mTel sam­ya­ro­Si moq­
me­debs, gan­sa­kuT­re­bu­li – ram­de­ni­me sfe­ro­Si, xo­lo spe­ci­
fi­ku­ri – mxo­lod erT sfe­ro­Si. zo­ga­do­bas­Tan da obi­eq­tu­
ro­bas­Tan er­Tad, ka­no­ni vrcel­de­ba ro­me­li­me sfe­ros yve­la
mov­le­na­ze. es prin­ci­pi ase ga­mo­iT­qmis: er­Ti da igi­ve mov­le­na
er­Tsa da ima­ve pi­ro­beb­Si er­Tsa da ima­ve Se­degs iZ­le­va.
ka­no­nis Sem­de­gi ni­Sa­nia ar­se­bi­To­ba. ka­no­ni uxi­la­vi­a, Seg­
rZne­beb­Si ar gveZ­le­va, ka­no­nis ar­se­ba mxo­lod mov­le­neb­Si
vlin­de­ba. mi­si Se­mec­ne­ba az­rov­ne­biT xde­ba. yve­la am ni­Sans,
ri­Tac ka­no­ni xa­si­aT­de­ba, un­da da­e­ma­tos mi­ze­zob­ri­o­bis ni­
San-Tvi­se­ba. mov­le­na­Ta mi­ze­zob­ri­vi kav­Si­ris ga­re­Se ara­vi­Ta­
ri ka­no­ni re­a­lu­rad ar vlin­de­ba.
am­de­nad, ka­no­ni Se­iZ­le­ba ase gan­vsazR­vroT: ka­no­ni aris
mov­le­na­Ta ise­Ti kav­Si­ris we­si, ro­me­lic xa­si­aT­de­ba obi­eq­tu­
ro­biT, zo­ga­do­biT, ar­se­bi­To­biT, au­ci­leb­lo­biT, sa­yo­vel­
Ta­o­biT da aC­ve­nebs mov­le­na­Ta gan­vi­Ta­re­bis ten­den­ci­as anu
mi­mar­Tu­le­bas. ka­no­nis ga­mo­ye­ne­bi­Ti mniS­vne­lo­ba swo­red ima­
Si­a, rom is mov­le­ne­bi­sa da pro­ce­se­bis mi­mar­Tu­le­bas aC­ve­nebs;
swo­red amis sa­fuZ­vel­ze xde­ba sam­ya­ros mec­ni­e­ru­li su­ra­Tis
Seq­mna da mec­ni­e­ru­li prog­no­zi­re­ba. am ga­ge­biT, mec­ni­e­ru­li
ka­no­ne­bi war­moad­ge­nen sam­ya­ros Se­mec­ne­bi­sa da mi­si gar­daq­mnis
me­To­do­lo­gi­ur sa­fuZ­vlebs. fi­lo­so­fi­a, ro­gorc msof­lmxed­
ve­lob­ri­vi mec­ni­e­re­ba, cxa­di­a, em­ya­re­ba da iT­va­lis­wi­nebs bu­ne­
bis da sa­zo­ga­do­e­bis obi­eq­tur ka­non­zo­mi­e­re­bas, mag­ram fi­lo­
so­fi­ur kvle­va – Zi­e­bas Ta­vi­si me­To­do­lo­gia aqvs.
me­To­dis prob­le­ma. me­To­dis gan­xil­va un­da da­viwy­oT, uwi­
na­res yov­li­sa, kiTx­vis das­miT, ra aris fi­lo­so­fi­a? am struq­

76
tu­ru­li ana­li­ziT iwy­e­ba aR­niS­nu­li prob­le­mis gan­mar­te­bis
pi­ro­ba. kiTx­va, ra aris fi­lo­so­fi­a? – exe­ba fi­lo­so­fi­is ra­o­
bas, mis arss. es ki niS­navs, dad­gin­des ra aris fi­lo­so­fia Ta­
vi­si sag­nis mi­xed­viT. e. i. ga­ni­sazR­vros sfe­ro, ro­mel­Ta­nac
mas saq­me aqvs. es ki mo­iTx­ovs naC­ve­ne­bi iyos is we­sebi, rom­li­
Tac fi­lo­so­fia kvlevas awarmoebs Ta­vis sfe­ro­Si, e. i. ro­gor
swav­lobs is Ta­vi­si sak­vle­vi sag­nis ra­o­bas, ra we­siT, ra xer­
xiT, ra mid­go­miT anu ra me­To­diT. me­To­di da­mo­ki­de­bu­lia fi­
lo­so­fi­is sfe­ro­sad­mi mid­go­mis amo­ca­na­ze. ma­Sa­sa­da­me, kiTx­va
– ra aris es? mo­iTx­ovs kiTx­vas – ro­gor ga­vi­goT es?
yo­vel fi­lo­so­fi­ur sis­te­mas Ta­vi­si me­To­di aqvs. ar ar­
se­bobs fi­lo­so­fi­a­Si er­Ti uni­ver­sa­lu­ri me­To­di, ise­ve ro­
gorc ar ar­se­bobs er­TmniS­vne­lo­va­ni pa­su­xi fi­lo­so­fi­is sag­
nis Se­sa­xeb. ram­de­ni fi­lo­so­fi­u­ri sis­te­ma­ca­a, im­de­ni me­To­di
ar­se­bobs. ami­tom aras­wo­ri­a, ro­ca fi­lo­so­fi­a­Si or Zi­ri­Tad
me­Tods asa­xe­le­ben: di­a­leq­ti­ki­sa da me­ta­fi­zi­ki­s.
gar­da di­a­leq­ti­ki­sa da me­ta­fi­zi­ki­sa, ar­se­bobs lo­gi­ku­ri
ana­li­zis me­To­di, ro­mel­sac iye­nebs lo­gi­ku­ri po­zi­ti­viz­mi,
ek­leq­ti­ku­ri me­To­di ci­ce­ron­Tan, in­tu­i­ci­u­ri me­To­di – ber­
gson­Tan, ma­te­ri­a­liz­mSi – di­a­leq­ti­ku­ri me­To­di, ro­me­lic
upi­ris­pir­de­ba me­ta­fi­zi­kur me­Tods, hu­ser­lis fe­no­me­no­lo­
gi­u­ri me­To­di, tran­scen­den­ta­lu­ri me­To­di da a. S.
zo­ga­dad mok­led mi­mo­vi­xi­loT ram­de­ni­me maT­ga­ni.
me­ta­fi­zi­ka. me­ta­fi­zi­kis cne­ba fi­lo­so­fi­a­Si ori Zi­ri­Ta­
di mniS­vne­lo­biT ix­ma­re­ba. me­ta­fi­zi­ka ro­gorc fi­lo­so­fi­is
si­no­ni­mi da me­ta­fi­zi­ka, ro­gorc er­T-er­Ti me­To­dis aR­mniS­
vne­li cnebaa.
ter­mi­ni `me­ta­fi­zi­ka~ pir­ve­lad ga­mo­i­ye­nes aris­to­te­les
pir­ve­li fi­lo­so­fi­is mi­marT. imis ga­mo, rom am Sro­mas sa­Ta­u­ri
ar aR­mo­aC­nda da ido aris­to­te­les Sro­mis `fi­zi­kis~ Sem­deg, mas
ewo­da meta ta fizika, `is, rac fi­zi­kis miR­ma­a~. dro­Ta gan­mav­lo­ba­
Si am ter­min­ma gan­sa­kuT­re­bu­li mniS­vne­lo­ba Se­i­Zi­na. me­ta­fi­zi­
kiT aR­niS­nav­dnen yve­la fi­lo­so­fi­ur moZR­vre­bas yo­fi­e­re­bi­sa
da Se­mec­ne­bis sawy­i­seb­ze. uf­ro zus­tad, on­to­lo­gi­i­sa da gno­

77
se­o­lo­gi­is um­Tav­res sa­kiTx­eb­ze. ima­nu­el kan­tis mi­er das­mu­li
kiTx­va, ro­go­raa Se­saZ­le­be­li me­ta­fi­zi­ka ro­gorc mec­ni­e­re­ba,
sxvas ara­fers niS­navs, Tu ara imas, ro­go­raa Se­saZ­le­be­li fi­
lo­so­fi­a. kan­tma, ga­mij­na ra, tran­scen­den­tu­ri da ima­nen­tu­
ri, cod­na da rwme­na, uar­yo me­ta­fi­zi­kis, ro­gorc zeg­rZno­ba­
dis, tran­scen­den­tu­ris Se­sa­xeb mec­ni­e­re­bis Se­saZ­leb­lo­ba.
kan­tis mi­xed­viT, me­ta­fi­zi­ka ar­se­bobs ro­gorc ada­mi­a­nis go­
ne­bis moTx­ov­ni­le­ba. igi ar ar­se­bobs, ro­gorc mec­ni­e­re­ba. ada­
mi­ans awu­xebs ise­Ti sa­kiTx­e­bi, ro­mel­Ta mo­ci­le­ba ar Za­luZs,
rad­gan isi­ni TviT go­ne­bas mo­ux­ve­via Tavs mis­Tvis, mag­ram arc
pa­su­xis ga­ce­ma Se­uZ­li­a, vi­na­i­dan isi­ni aRe­ma­te­bi­an ada­mi­a­nis
go­ne­bis yve­la unars. ada­mi­a­ni mas verc ga­daW­ris da verc ai­
ci­lebs. maS ra sa­Wi­ro­a? rogorc ukve viciT, mas hqon­da er­Ti
prin­ci­pi, ro­me­lic aris­to­te­le­dan ai­Ro: , `Rmer­Ti da bu­ne­ba
tyu­i­lad ara­fers qmnis, e. i. Tu ra­i­me ar­se­bobs mas aqvs sak­mao
sa­fuZ­ve­li.~ Ta­na­med­ro­ve po­zi­ti­viz­mis mi­xed­viT, me­ta­fi­zi­ka
aris usaz­ri­so spe­ku­la­tu­ri az­rov­ne­ba. mas mec­ni­e­ru­li Si­na­
ar­si ar ga­aC­ni­a. ami­tom Ta­na­med­ro­ve po­zi­ti­viz­mi me­ta­fi­zi­kas
sa­er­Tod uar­yofs –`a­ba­ka­bad­ra~ – ab­sur­di­a, usaz­ri­so­a, si­su­
le­lea – ase uyu­rebs po­zi­ti­viz­mi me­ta­fi­zi­kas.
me­ta­fi­zi­ka, ro­gorc me­To­di, am­tki­cebs, rom sam­ya­ro­Si
ara­vi­Ta­ri ax­lis war­mo­So­ba da gan­vi­Ta­re­ba ar xde­ba, yve­la­fe­
ri mo­ce­mu­lia er­Txel da sa­mu­da­mod. sam­ya­ro­Si mar­to moZ­ra­
o­ba – cva­le­ba­do­ba­a, ro­me­lic mxo­lod ra­o­de­nob­riv zrdas an
kle­bas niS­navs. am moZ­ra­o­ba – cva­le­ba­do­ba­Si ad­gi­li aqvs Zve­
lis ga­me­o­re­bas da wre­Si tri­als. ami­tom sam­ya­ros mov­le­ne­bi
ve­ra­vi­Tar gav­le­nas ver ax­de­nen ax­lis war­mo­So­ba­ze; e. i. mov­
le­nebs So­ris ar ar­se­bobs sa­yo­vel­Tao kav­Si­re­bi. es aris Zve­
li me­ta­fi­zi­ku­ri Te­o­ri­a, rom­lis mi­xed­vi­Tac ma­rad uc­vle­li
te­le­o­lo­gi­u­ri miz­niT sam­ya­ro­Si yve­la­fe­ri gan­sazR­vru­li­a.
am Te­o­ri­is mi­xed­viT, Rmer­Tma ise Seq­mna sam­ya­ro, rom Sem­deg­Si
ara­vi­Ta­ri ax­lis war­mo­So­ba da Se­moq­me­de­ba ar xor­ci­el­de­ba.
me­ta­fi­zi­kis aseT Te­o­ri­as ar eTan­xme­ba ber­gso­nis (1859
–1941 ww.) `Se­moq­me­de­bi­Ti evo­lu­ci­is Te­o­ri­a~. ber­gso­ni aris

78
si­cocx­lis fi­lo­so­fi­is war­mo­mad­ge­ne­li, ro­me­lic ewi­na­aR­
mde­ge­ba te­le­o­lo­gi­ur prin­ci­pebs da asa­bu­Tebs, rom RmerTs
sam­ya­ro ar mo­u­cia er­Txel da sa­mu­da­mod uc­vle­li prin­ci­pe­
bis mi­xed­viT; is Se­moq­me­de­bis Se­saZ­leb­lo­bas uto­vebs bu­ne­bas
da ada­mi­ans. ber­gso­nis az­riT, Rmer­Ti Tvi­Ton aris Se­moq­me­di,
mag­ram bu­ne­ba­sac ani­Webs Se­moq­me­de­bis niWs, bu­ne­bis sag­nebs
aZ­levs sa­si­cocx­lo swraf­vis unars da am swraf­vis pro­ces­Si
ad­gi­li aqvs ax­lis war­mo­So­bas. am sa­si­cocx­lo swraf­vas aqvs
Ta­vi­si mi­mar­Tu­le­ba. bu­ne­ba­Si yve­la­fe­ri mi­is­wraf­vis srul­
yo­fi­le­bi­sa­ken anu Rmer­Ti­sa­ken. ase­Ti ga­ge­ba te­le­o­lo­gi­
is­gan ver Ta­vi­suf­lde­ba, rad­gan Rmer­Tis daS­ve­biT, miz­nis
wi­nas­war daS­ve­bac xde­ba, xo­lo ax­lis war­mo­So­ba – aux­sne­li
rCe­ba.
am­de­nad, sam­ya­ros gan­vi­Ta­re­bi­sa da ax­lis war­mo­So­bis prob­
le­ma ma­te­ri­a­liz­mSic da ide­a­liz­mSic mxo­lod daS­ve­bis da ara
mtki­ce­bis do­ne­ze wyde­ba. ma­te­ri­a­liz­mi uS­vebs, rom sam­ya­ros
gan­vi­Ta­re­bis da ax­lis war­mo­So­bis Se­saZ­leb­lo­ba devs ma­te­
ri­a­Si, xo­lo ide­a­liz­mis mi­xed­viT – Rmer­TSi. es daS­ve­be­bi fi­
lo­so­fi­is sa­da­vo prob­le­mebs ga­ne­kuT­vne­ba da mi­si er­TmniS­
vne­lov­nad mtki­ce­ba mec­ni­e­re­bas ar Se­uZ­li­a. mi­u­xe­da­vad ami­sa,
fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­bi­saT­vis di­di mniS­vne­lo­ba
aqvs, ro­mel ga­dawy­ve­ti­le­bas avir­CevT, anu ro­mel po­zi­ci­a­ze
dav­dge­biT, rad­gan po­zi­ci­a­ze dgo­mis ga­re­Se ara­vi­Ta­ri Se­moq­
me­de­ba ar ar­se­bobs. po­zi­ci­a­ze dgo­ma cxov­re­bis we­sis ar­Ce­vas
niS­navs. aq Ta­vi­suf­le­bas­Tan gvaqvs saq­me. ada­mi­a­ni aTe­is­tu­ri
we­siT icx­ov­rebs Tu Rmer­Tis rwme­niT, amas di­di mniS­vne­lo­ba
aqvs mi­si msof­lmxed­ve­lo­bi­saT­vis.
me­ta­fi­zi­ku­ri me­To­dis sa­pi­ris­pi­ro me­To­dia di­a­leq­ti­ka.
sity­va di­a­leq­ti­ka ber­Znu­lia da sa­u­bars, msjlo­bas niS­navs.
Zvel­ber­Znul fi­lo­so­fi­a­Si `di­a­le­go~ – ka­ma­Tis xe­lov­ne­bas
niS­nav­da. ka­ma­Ti iyo is me­To­di da sa­Su­a­le­ba, ri­Tac WeS­ma­ri­te­
ba un­da da­ed­gi­naT. Sem­deg­Si di­a­leq­ti­kis cne­ba ga­far­Tov­da.
he­gel­ma di­a­leq­ti­ka sam­ya­ros Se­mec­ne­bi­sa da az­rov­ne­bis
gan­vi­Ta­re­bis sa­yo­vel­Tao prin­ci­pad mi­iC­ni­a. he­ge­lis mi­xed­

79
viT, Se­mec­ne­bis pro­ce­si iwy­e­ba az­ri­sa da ar­sis da­pi­ris­pi­re­
biT. es aris is pir­ve­li sa­fuZ­ve­li, ro­me­lic ada­mi­ans ubiZ­gebs
TviT­Se­mec­ne­bi­sa­ken. Ta­vi­suf­le­ba yo­vel etap­ze awy­de­ba wi­na­
aR­mde­go­bas cod­na­sa da ar­cod­nas So­ris. am aR­ma­val pro­ces­Si,
es Si­na­ga­ni wi­na­aR­mde­go­ba war­mo­Sobs cod­nis sul axal­-a­xal
ka­te­go­ri­ebs da ka­no­nebs. am gziT xde­ba ab­so­lu­tu­ri su­lis
anu Rmer­Tis TviT­Se­mec­ne­ba. es az­rov­ne­bis gan­vi­Ta­re­bis pro­
ce­si Sewy­de­ba mxo­lod ma­Sin, ro­de­sac ab­so­lu­tu­ri su­li Ta­
vis­Tavs bo­lom­de Se­ic­nobs. amis Sem­deg ara­vi­Ta­ri gan­vi­Ta­re­
ba az­rov­ne­bas aRar sWir­de­ba. e. i. di­a­leq­ti­ku­ri pro­ce­si da
sa­er­Tod di­al ­ eq­ti­ka mxo­lod az­rov­ne­bis­Tvis aris da­ma­xa­si­
a­Te­be­li. ara­vi­Ta­ri gan­vi­Ta­re­ba bu­ne­bas ar sWir­de­ba da arc
ar­se­bobs bu­ne­ba­Si gan­vi­Ta­re­ba. rac Se­e­xe­ba RmerTs, is ab­so­
lu­tu­ri srul­yo­fi­le­baa da srul­yo­fi­le­bas gan­vi­Ta­re­ba ar
sWir­de­ba. az­rov­ne­bis di­a­leq­ti­ku­ri swraf­va mxo­lod ada­mi­a­
nis­Tvis aris da­ma­xa­si­a­Te­be­li. am­de­nad, he­gel­Tan gan­vi­Ta­re­ba
exe­ba mxo­lod az­rov­ne­bis pro­cess. gan­vi­Ta­re­ba gu­lis­xmobs
Zve­lis uar­yo­fiT ax­lis war­mo­So­bas. xo­lo es axa­li az­re­bi
da cne­be­bi kvlav ua­ri­yo­fa sa­ku­Ta­ri wi­na­aR­mde­go­be­bis sa­
fuZ­vel­ze da a. S. az­rov­ne­bis TviT­Se­mec­ne­bis pro­ce­sis di­a­
leq­ti­ku­ri me­To­di niS­navs imas, rom am pro­ces­Si yve­la­fe­ri
yve­la­fer­Tan kav­Sir­Si­a. ar ar­se­bobs ara­vi­Ta­ri izo­li­re­bu­li
da Ta­vis­Ta­va­di cne­be­bi. Tu gvin­da ga­vi­goT ro­me­li­me cne­ba,
un­da ga­viT­va­lis­wi­noT yve­la da­nar­Ce­ni. ami­tom di­a­leq­ti­ku­
ri az­rov­ne­bis we­si ama­ve dros sam­ya­ros Se­mec­ne­bis da ga­ge­bis
me­To­dic aris. he­ge­lis mi­xed­viT, mTe­li sam­ya­ro ab­so­lu­tu­ri
go­nis ga­mov­le­na­a. mi­si Se­moq­me­de­baa bu­ne­bac, sa­zo­ga­do­e­bis
is­to­ri­ac da ada­mi­a­nu­ri az­rov­ne­bac. amaT­gan gan­vi­Ta­re­ba­dia
mxo­lod az­rov­ne­ba, rad­ga­nac mxo­lod mas Se­uZ­lia hqon­des ab­
so­lu­tu­ri go­nis TviT­Se­mec­ne­bis sur­vi­lic da una­ric.
he­ge­lis ide­a­lis­tu­ri di­a­leq­ti­ka ma­te­ri­a­lis­tu­rad ga­
da­am
­ u­Sa­ves mar­qsma (1818 – 1883 ww.) da en­gel­sma (1820 – 1895 ww).
maT he­ge­lis moZR­vre­bi­dan Rmer­Tis cne­ba uar­yves da mis nac­
vlad sam­ya­ros sawy­i­sad ma­te­ria ga­mo­acx­a­des, xo­lo he­ge­lis

80
di­a­leq­ti­ku­ri me­To­di Ta­vi­si fi­lo­so­fi­is me­To­dad aRi­a­res.
amis ga­mo mar­qsis­tul fi­lo­so­fi­as di­a­leq­ti­ku­ri ma­te­ri­a­
liz­mi ewo­da.
hu­ser­lis (1859 –1938 ww.) fe­no­me­no­lo­gi­u­ri me­To­di fi­lo­
so­fi­u­ri kvle­vis er­T-er­Ti yve­la­ze dax­ve­wi­li in­stru­men­ti­a.
man gan­vi­Ta­re­ba hpo­va ha­i­de­ger­Tan, Se­ler­Tan, sar­trTan da
a.S. hu­ser­lis mi­er Seq­mnil­ma su­bi­eq­tur - ide­a­lis­tur­ma mi­
mar­Tu­le­bam di­di gav­le­na mo­ax­di­na axa­li dro­is fi­lo­so­fi­
a­ze. fe­no­me­no­lo­gi­is cne­ba – cno­bi­e­re­bis `in­ten­ci­o­na­lu­ro­
ba~ (mi­si mi­mar­Tu­lo­ba obi­eq­tze) – ga­miz­nu­lia ga­nam­tki­cos
su­bi­eq­tur – ide­a­lis­tu­ri prin­ci­pi: `ra aris obi­eq­ti su­bi­eq­
tis ga­re­Se~. fe­no­me­no­lo­gi­u­ri me­To­dis Zi­ri­Ta­di moTx­ov­na­a:
fe­no­me­no­lo­gi­u­ri re­duq­ci­a, e. i. Se­mec­ne­bis su­bi­eq­tis gan­
xil­va ara ro­gorc re­a­lu­ri, em­pi­ri­u­li, so­ci­a­lu­ri da fsi­qo­
fi­zi­o­lo­gi­u­ri ar­se­bi­sa, ara­med ro­gorc `wmin­da~ tran­scen­
den­ta­lu­ri cno­bi­er ­ e­bi­sa.
de­ter­mi­niz­mi da in­de­ter­mi­niz­mi. aq sa­kiTxi exe­ba ka­non­
zo­mi­e­re­bis obi­eq­tu­rad ar­se­bo­bas. axa­si­a­Tebs Tu ara igi sam­
ya­ros? sam­ya­ro­Si wes­ri­gia Tu qa­o­si, ka­non­zo­mi­e­re­baa Tu Sem­
Txve­vi­To­ba? pro­ce­se­bi de­ter­mi­ni­re­bu­lia (ga­n­pi­ro­be­bu­li­a),
Tu TviT­ne­bu­ria (ga­nu­pi­ro­be­be­li­a)? fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a­Si
am kiTx­veb­ze er­TmniS­vne­lo­va­ni pa­su­xi ar ar­se­bobs. aman ga­na­
pi­ro­ba ori da­pi­ris­pi­re­bu­li mi­mar­Tu­le­bis – de­ter­mi­niz­mi­
sa da in­de­ter­mi­niz­mis war­mo­So­ba. me­o­re pir­ve­lis fun­qci­a­a,
rad­gan mas sa­ku­Ta­ri da­de­bi­Ti Si­na­ar­si ar ga­aC­ni­a. igi ga­ni­
sazR­vre­ba de­ter­mi­niz­mTan da­pi­ris­pi­re­biT. in­de­ter­mi­niz­mi
uar­yofs imas, ra­sac am­tki­cebs de­ter­mi­niz­mi. amis ga­mo, upir­
ve­les yov­li­sa, de­ter­mi­niz­mi un­da gan­vsazR­vroT.
es mi­mar­Tu­le­ba sxva­das­xvag­va­rad iyo ga­ge­bu­li fi­lo­so­
fi­is is­to­ri­a­Si. yve­la­ze uf­ro mi­zan­Se­wo­ni­lad mig­vaC­nia Sem­
de­gi ga­ge­ba: de­ter­mi­niz­mi aris Te­o­ri­a, ro­me­lic am­tki­cebs
ka­non­zo­mi­e­re­bis obi­eq­tu­rad ar­se­bo­bas. mov­le­ne­bi­sa da pro­
ce­se­bis mim­di­na­re­ob­ a sam­ya­ro­Si ka­non­zo­mi­e­ri­a. ara­fe­ri ar
xde­ba TviT­ne­bu­rad da mxo­lod Sem­Txve­viT. yve­la­fe­ri gan­

81
pi­ro­be­bu­lia da de­ter­mi­ni­re­bu­li. in­de­ter­mi­niz­mi ki aris
Te­o­ri­a, ro­me­lic ka­non­zo­mi­e­re­bis obi­eq­tu­rad ar­se­bo­bas
uar­yofs da am­tki­cebs, rom yve­la­fe­ri, rac sam­ya­ro­Si xde­ba
TviT­ne­bu­ri da Sem­Txve­vi­Ti­a.
ma­Sa­sa­da­me, de­ter­mi­niz­mis Zi­ri­Ta­di prin­ci­pia ka­non­zo­mi­
e­re­bis obi­eq­tu­ro­bis aRi­a­re­ba, xo­lo in­de­ter­mi­niz­mis – mi­si
uar­yo­fa.
yve­la Te­o­ri­a, ro­me­lic sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­re­bas aRi­a­
rebs, de­ter­mi­nis­tu­li­a. mag­ram sxvag­va­rad xde­ba ka­non­zo­
mi­e­re­bis ar­sis ga­ge­ba da mi­si da­fuZ­ne­ba. ra ga­na­pi­ro­bebs
ka­non­zo­mi­e­re­bas? ra aris mi­si sa­fuZ­ve­li? am kiTx­va­ze pa­
su­xi ara­er­Tgva­ro­va­ni­a, ris Se­de­gad saq­me gvaqvs de­ter­mi­
niz­mis gan­sxva­ve­bul sa­xe­eb­Tan.
upir­ve­les yov­li­sa, un­da gan­vas­xva­oT mec­ni­e­ru­li da
ara­mec­ni­e­ru­li de­ter­mi­niz­mi. ori­ves mi­aC­ni­a, rom sam­ya­ro
ka­non­zo­mi­e­ri­a, mag­ram sxvag­va­rad es­miT mi­si sa­fuZ­ve­li.
pir­vels ka­non­zo­mi­e­re­bis sa­fuZ­vlad mi­aC­nia TviT sam­ya­
ro­saT­vis da­ma­xa­si­a­Te­be­li Si­na­ga­ni da obi­eq­tu­ri kav­Si­re­
bi, rom­le­bic ga­mo­i­xa­te­ba Se­sa­ba­mi­si ka­no­ne­bis meS­ve­o­biT.
me­o­re ka­non­zo­mi­e­re­bas afuZ­nebs ra­Rac ze­bu­neb­riv Za­la­
ze, ro­me­lic sam­ya­ro­saT­vis miR­mu­ri da ga­re­ga­ni­a. ara­mec­
ni­e­ru­li de­ter­mi­niz­mis ma­ga­li­Te­bia fa­ta­liz­mi da pro­vi­
den­ci­a­liz­mi. fa­ta­liz­mi aRi­a­rebs, rom be­dis­we­ra swo­red
is ze­bu­neb­ri­vi Za­la­a, ro­me­lic gan­sazR­vravs sam­ya­ro­Si
ar­se­bul mkacr ka­non­zo­mi­e­re­bas anu gar­da­u­va­lo­bas. pro­
vin­den­ci­a­liz­mi mi­iC­nevs, rom RvTis ne­ba – gan­ge­baa is sa­
fuZ­ve­li, ro­me­lic mkac­rad gan­sazR­vravs sam­ya­ros ka­non­
zo­mi­e­re­bas.
fa­ta­liz­mi da pro­vi­den­ci­a­liz­mi ara­mec­ni­e­ru­li Si­na­
ar­sis de­ter­mi­nis­tu­li moZR­vre­be­bi­a. mec­ni­e­re­bis sa­fuZ­
ve­li de­ter­mi­niz­mi­a. sxvag­va­rad ar­se­bo­ba mas ar Se­uZ­li­a.
iq, sa­dac ka­non­zo­mi­e­re­ba da mov­le­na­Ta gan­pi­ro­be­bu­lo­ba
ar ar­se­bobs, mec­ni­e­re­bis ad­gi­li ar aris. igi qmnis Ta­vi­se­
bur de­ter­mi­nis­tul Te­o­ri­as, ro­me­lic sxva ana­lo­gi­u­ri

82
Te­o­ri­e­bi­sa­gan imiT gan­sxvav­de­ba, rom ka­non­zo­mi­e­re­bis sa­
fuZ­vlad mi­aC­nia re­a­lo­ba da mi­si Si­na­ga­ni ka­no­ne­bi.
sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­re­bis ax­sna da da­fuZ­ne­ba TviT mas­Si
moq­me­di ka­no­ne­bis meS­ve­o­biT – ai mec­ni­e­ru­li de­ter­mi­niz­mis
Zi­ri­Ta­di Ta­vi­se­bu­re­ba. mec­ni­e­re­bis mi­za­nic sxva ara­fe­ri­a,
Tu ara am ka­no­ne­bis aR­mo­Ce­na, maT sa­fuZ­vel­ze cno­bil mov­le­
na­Ta ax­sna da uc­nob mov­le­na­Ta wi­nas­war­mety­ve­le­ba.
mec­ni­e­re­ba ga­nas­xva­vebs ka­non­Ta or sa­xes – di­na­mi­kurs
da sta­ti­kurs. Se­sa­ba­mi­sad, ar­se­bobs mec­ni­e­ru­li de­ter­mi­
niz­mis ori for­ma – di­na­mi­ku­ri da sta­tis­ti­ku­ri. di­na­mi­ku­
ri de­ter­mi­niz­mi mkac­ri da er­TmniS­vne­lo­va­ni­a. igi ka­non­zo­
mi­e­re­bas ai­gi­vebs gar­da­u­va­lo­bas­Tan, ro­me­lic ga­mo­ricx­avs
Sem­Txve­vi­To­bis Se­saZ­leb­lo­bas, al­ba­To­bis da Ta­vi­suf­le­bis
obi­eq­tu­ro­bas. sta­tis­ti­ku­ri de­ter­mi­niz­mi aram­kac­ri da al­
ba­Tu­ri­a. mas ka­non­zo­mi­e­re­ba es­mis ro­gorc au­ci­leb­lo­bi­sa
da Sem­Txve­vi­To­bis er­Ti­a­no­ba, ro­me­lic uS­vebs Se­saZ­leb­lo­
bis, al­ba­To­bis da Ta­vi­suf­le­bis obi­eq­tu­ro­bas. di­na­mi­ku­ri
de­ter­mi­niz­mis mi­er mov­le­na­Ta ax­sna da wi­nas­war­mety­ve­le­ba
ab­so­lu­tu­rad uty­u­a­ri da ueW­ve­li­a, xo­lo sta­tis­ti­ku­ri de­
ter­mi­niz­mis mi­er – mxo­lod al­ba­Tu­ri.
jer ki­dev an­ti­kur epo­qa­Si di­na­mi­kur de­ter­mi­nizms da­
sa­ba­mi mis­ca de­mok­ri­tem. igi aRor­Zin­da kla­si­ku­ri me­qa­ni­kis
sa­fuZ­vel­ze XVII–XVIII sa­u­ku­ne­eb­Si, ra­mac ga­mo­xa­tu­le­ba hpo­va
spi­no­zas, hob­sis, hol­ba­xis kon­cef­ci­eb­Si. sta­tis­ti­ku­ri de­
ter­mi­niz­mi Ca­mo­ya­lib­da XX sa­u­ku­ne­Si da sa­fuZ­vlad udevs
Ta­na­med­ro­ve mec­ni­e­re­bas. igi mi­iC­nevs, rom sam­ya­ros fun­da­
men­tu­ri ka­no­ne­bi al­ba­Tur – sta­tis­ti­ku­ri xa­si­a­Ti­sa­a.

83
 sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­ri
kav­Si­re­bi da mi­mar­Te­be­bi

sam­ya­ro mra­val­fe­ro­va­ni­a. igi Sed­ge­ba sxva­das­xva mov­le­ni­

sa da pro­ce­si­sa­gan, ro­mel­Ta So­ris uSu­a­lo da ga­Su­a­le­bu­li,
fa­ru­li Tu aS­ka­ra, de­ter­mi­ni­re­bu­li Tu ara­de­ter­mi­ni­re­bu­
li kav­Si­re­bi da ur­Ti­er­To­be­bi­a. fi­lo­so­fia maT uzo­ga­des da
Zi­re­ul ti­pebs ka­te­go­ri­e­bis meS­ve­o­biT axa­si­a­Tebs. sa­zo­ga­
dod, ka­te­go­ria aris is Zi­re­u­li da fun­da­men­tu­ri cne­ba, ro­
mel­sac fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­ba em­ya­re­ba. igi ka­te­go­ri­a­Ta
sa­fuZ­vel­ze aya­li­bebs sis­te­mas.
ka­te­go­ri­is ar­si. vi­na­i­dan fi­lo­so­fia cne­be­biT da ka­te­go­
ri­e­biT mo­az­re­bu­li da da­sa­bu­Te­bu­li msof­lmxed­ve­lo­bis mo­
ce­mis cda­a, ami­tom mi­zan­Se­wo­ni­lia gan­vmar­toT, ra aris cne­ba
da ka­te­go­ri­a.
sity­va `ka­te­go­ri­as~ mra­va­li mniS­vne­lo­ba aqvs. fi­lo­so­fi­
u­ri mniS­vne­lo­ba mas pir­ve­lad aris­to­te­lem mi­a­ni­Wa. es sity­va
ber­Znu­li war­mo­So­bi­saa da Tav­da­pir­ve­lad niS­nav­da da­da­na­
Sau­le­bas, msjav­ris ga­mo­ta­nas. aris­to­te­lem am sity­vas axa­li,
fi­lo­so­fi­ur ­ i dat­vir­Tva mis­ca. is mxi­le­baa ara ada­mi­a­ni­sa,
ara­med ar­se­bu­li­sa sa­er­Tod. ka­te­go­ria aris cne­ba, ro­me­lic
ga­mo­xa­tavs ar­se­bu­lis Zi­re­ul ni­Sans. ka­te­go­ri­as gan­sazR­
vra­ven, ro­gorc uzo­ga­des cne­bas. ka­te­go­ri­is cne­bas ar mo­
e­po­ve­ba mas­ze `maR­la~ mdgo­mi cne­ba. ka­te­go­ri­e­bi ar­se­bu­lis
Zi­re­ul, sa­fuZ­vel­mde­ba­re mxa­re­ebs ga­mo­xa­ta­ven, mag­ram es Zi­
re­u­li sxva­das­xvag­va­ri­a. zo­gi maT­ga­ni yve­la ar­se­buls axa­si­
a­Tebs, zo­gi ki – mxo­lod ar­se­bul­Ta gar­kve­ul sa­xes. pir­ve­li
ti­pis ka­te­go­ri­ebs Se­iZ­le­ba vu­wo­doT uni­ver­sa­lu­ri ka­te­go­
ri­e­bi, me­or­ e ti­pi­sas – spe­ci­fi­ku­ri.
ka­te­go­ri­ebs ada­mi­a­ne­bi iye­neb­dnen jer ki­dev ma­Sin, ro­ca
ara­fe­ri icod­nen ma­Ti ar­se­bo­bis Se­sa­xeb. yo­ve­li ka­te­go­ria
cne­ba­a, e. i. az­ris gar­kve­u­li for­ma­a. ro­gorc he­ge­li am­bob­da:
swo­red yo­vel­dRi­u­ri enaa ka­te­go­ri­e­bis Tav­da­pir­ve­li ad­gil­
sam­yo­fe­li.
84
 XIX sa­uk ­ u­nis me­o­re na­xe­var­Si ki­dev uf­ro gam­did­rda ka­te­
go­ri­a­Ta sis­te­ma. igi Se­iv­so axa­li Se­mec­ne­bis Te­o­ri­u­li, aq­
si­o­lo­gi­u­ri, an­Tro­po­lo­gi­u­ri da sxva ti­pis ka­te­go­ri­e­biT.
yu­radR­e­ba mi­eq­ca iseT cne­bebs, ro­go­ri­caa Ri­re­bu­le­ba, mniS­
vne­lo­ba, saz­ri­si, ide­a­li, nor­ma, ada­mi­an ­ i, si­cocx­le da Aa. S.
XX sa­uk ­ u­ne­Si yve­la­ze di­di wvli­li ka­te­go­ri­a­Ta moZR­vre­
ba­Si Se­it
­ a­nes n. har­tman­ma da m. ha­i­de­ger­ma. ar ar­se­bobs ka­te­
go­ri­is bu­ne­bis er­Ti ga­ge­ba, Se­sa­ba­mi­sad, arc ka­te­go­ri­a­Ta
er­Ti sis­te­ma. TiT­qmis yve­la did fi­lo­so­foss ka­te­go­ri­a­Ta
Ta­vi­si sis­te­ma aqvs, rom­lis meS­ve­o­biT igi cdi­lobs ga­dawy­
vi­tos mis wi­na­Se mdga­ri prob­le­me­bi. mi­u­xe­da­vad am­gva­ri gan­
sxva­ve­bi­sa, Se­iZ­le­ba ga­mov­yoT ram­de­ni­me igi­ve­ob­ri­vi mo­men­ti.
ka­te­go­ria aris fun­da­men­tu­ri, Zi­ri­Ta­di cne­ba, rom­lis
ga­mo­ye­ne­biT ama Tu im fi­lo­so­fi­ur sis­te­ma­Si xde­ba gar­kve­
u­li obi­eq­tis ga­az­re­ba da da­xa­si­a­Te­ba. ka­te­go­ri­a­Ta sis­te­ma
qmnis im ka­te­go­ri­a­lur apa­rats, rom­lis meS­ve­o­biT fi­lo­so­
fo­si az­rov­nebs da imec­nebs Ta­vis sa­gans. yo­vel fi­lo­so­fi­ur
moZR­vre­bas Ta­vi­si Si­na­ar­si da sag­nis Se­saty­vi­si ka­te­go­ri­a­Ta
sis­te­ma aqvs. am­de­nad, fi­lo­so­fi­u­ri Te­o­ri­e­bi er­Tma­ne­Ti­sa­
gan gan­sxvav­de­bi­an ka­te­go­ri­a­Ta kon­kre­tu­li Si­na­ar­siT, mag­
ram arcer­Ti maT­ga­ni ar ar­se­bobs ka­te­go­ri­a­lu­ri apa­ra­tis
ga­re­Se. fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­ba ka­te­go­ri­e­biT az­rov­ne­ba­a.
fi­lo­so­fo­so­ba Se­uZ­le­be­lia ka­te­go­ri­e­bis ga­re­Se.
fi­lo­so­fi­ur ka­te­go­ri­a­Ta Ta­vi­se­bu­re­ba isa­a, rom isi­ni
sag­nebs axa­si­a­Te­ben sam­ya­ros­Tan, ro­gorc mTel­Tan, mi­mar­
Te­ba­Si. fi­lo­so­fi­ur ka­te­go­ri­ebs So­ris ga­mo­yo­fen gan­sxva­
ve­bul ti­pebs. es Se­iZ­le­ba mox­des sxva­das­xva prin­ci­pis sa­
fuZ­vel­ze. Se­sa­ba­mi­sad, mi­vi­RebT ka­te­go­ri­a­Ta gan­sxva­ve­bul
ti­pebs. er­T-erT prin­ci­pad Se­iZ­le­ba ga­mo­vi­ye­noT fi­lo­so­
fi­ur dis­cip­li­na­Ta ga­mij­vna. yo­vel maT­gans Ta­vi­si spe­ci­a­
lu­ri ka­te­go­ri­e­bi aqvs. Se­sa­ba­mi­sad, ar­se­bobs Sem­de­gi ti­pis
ka­te­go­ri­e­bi:
1) on­to­lo­gi­u­ri (yo­fi­e­re­ba, re­a­lo­ba, dro, siv­rce, mi­ze­
zob­ri­o­ba, Sem­Txve­vi­To­ba, Se­saZ­leb­lo­ba, si­nam­dvi­le da sxva);
2) gno­se­o­lo­gi­u­ri (Se­mec­ne­ba, su­bi­eq­ti, obi­eq­ti, WeS­ma­ri­
85
te­ba, WeS­ma­ri­te­bis kri­te­ri­u­mi, cda, dak­vir­ve­ba, ab­straq­tu­li
az­rov­ne­ba, in­tu­i­cia da sxva);
3) so­ci­a­lu­ri (sa­zo­ga­do­e­ba, ci­vi­li­za­ci­a, kul­tu­ra, Sro­ma,
po­li­ti­ka, eko­no­mi­ka, sa­xel­mwi­fo, sa­mar­Ta­li, zne­o­ba da a. S).
ana­lo­gi­u­rad Seg­viZ­lia vim­sje­loT sxva fi­lo­so­fi­ur dis­
cip­li­na­Ta ka­te­go­ri­eb­ze. mo­ce­mul Tav­Si sa­gan­ge­bo bWo­bis sa­
ga­nia on­to­lo­gi­ur ka­te­go­ri­a­Ta is jgu­fi, ro­me­lic ga­mo­xa­tavs
sam­ya­ros ka­non­zo­mi­er kav­Si­reb­sa da mi­mar­Te­bebs. maT ricxvs mi­
e­kuT­vne­ba Sem­de­gi: mi­ze­zi da Se­de­gi, au­ci­leb­lo­ba da Sem­Txve­
vi­To­ba, Se­saZ­leb­lo­ba da si­nam­dvi­le, er­Te­u­li da zo­ga­di, ar­
se­ba da mov­le­na, Si­na­ar­si da for­ma, sis­te­ma da struq­tu­ra.
mok­led da­va­xa­si­a­ToT Ti­To­e­u­li maT­ga­ni.
mi­ze­zi da Se­de­gi. mi­ze­zob­ri­vi kav­Si­ri aris mi­mar­Te­ba mov­
le­na­Ta or rigs So­ris, ro­mel­Ta­gan er­Ti mi­ze­zi­a, xo­lo me­o­re
– Se­de­gi. cxa­di­a, rom yo­vel­gva­ri kav­Si­ri mov­le­nebs So­ris ar
aris mi­ze­zob­ri­vi. igi Ta­vi­se­bu­ri kav­Si­ri­a, ro­mel­sac axa­si­a­
Tebs Sem­de­gi niS­ne­bi:
1) dro­Si Tan­mim­dev­ro­ba da siv­rce­Si me­zob­lo­ba. mi­ze­zi win
us­wrebs Se­degs. jer mi­ze­zi­a, Sem­deg ki Se­de­gi. Se­uZ­le­be­lia
iyos pi­ri­qiT, Se­de­gi win us­wreb­des mi­zezs. ase­ve Se­uZ­le­be­lia
ma­Ti er­Tdro­u­lad ar­se­bo­ba. Tun­dac mci­re, mag­ram dro­is ra­
Rac in­ter­val­Si mi­ze­zi win us­wrebs Se­degs.
ma­Sa­sa­da­me, siv­rce­sa da dro­Si da­So­re­bul mov­le­nebs So­ris
mi­ze­zob­ri­vi kav­Si­ri myar­de­ba Su­a­le­du­ri rgo­le­bis sa­Su­a­le­
biT. ma­Ti meS­ve­o­biT es mov­le­ne­bi er­Tma­neTs xvde­ba siv­rci­sa
da dro­is ro­me­li­Rac mo­nak­veT­Si. am­gva­ri Sex­ved­ris ga­re­Se mi­
zez – Se­de­gob­ri­vi kav­Si­ri ar xor­ci­el­de­ba.
2) ge­ne­zi­su­ri kav­Si­ri. mi­ze­zi war­moq­mnis, war­mo­Sobs, iw­
vevs Se­degs. is rom Se­de­gi mox­da, amis Zi­ri mi­zez­Sia sa­Zi­e­be­li.
mi­zezs mi­uZR­vis `bra­li~, rom mox­da Se­de­gi. mis ga­re­Se igi ar
mox­de­bo­da. mi­ze­zob­ri­vi mi­mar­Te­ba ar­se­bobs mxo­lod iq, sa­dac
ad­gi­li aqvs er­Ti mov­le­nis mi­er me­o­ris war­moq­mnas, ga­mow­ve­vas.
swo­red esaa mi­ze­zob­ri­vi kav­Si­ris Ta­vi­se­bu­re­ba.
3) au­ci­leb­lo­ba. mi­ze­zi Se­degs iw­vevs au­ci­leb­lo­biT da ara
Sem­Txve­viT. is rom Se­de­gi mox­da, au­ci­leb­lo­biT ga­na­pi­ro­ba mi­
86
si ga­mom­wve­vi mi­ze­zis ar­se­bo­bam. Se­de­gi xde­ba ara Sem­Txve­viT,
TviT­ne­bu­rad, ara­med mi­ze­zis ga­mo – au­ci­leb­lo­bis Za­liT.
aR­niS­nu­li niS­ne­bi au­ci­le­be­li da sak­ma­ri­sia imi­saT­vis,
rom gan­vsazR­vroT mi­ze­zob­ri­vi kav­Si­ri. mi­ze­zi aris mov­le­
na, ro­me­lic siv­rce­Si me­zob­lobs da dro­Si win us­wrebs me­o­re
mov­le­nas da au­ci­leb­lo­biT iw­vevs mas. mi­ze­zob­ri­o­bis Zi­ri­
Ta­di prin­ci­pia Sem­de­gi de­bu­le­ba: er­Ti da igi­ve mi­ze­zi er­Tsa
da ima­ve pi­ro­beb­Si iw­vevs er­Tsa da ima­ve Se­degs.
au­ci­leb­lo­ba da Sem­Txve­vi­To­ba. au­ci­leb­lo­bis da Sem­
Txve­vi­To­bis kla­si­ku­ri gan­sazR­vre­ba mog­vca aris­to­te­lem.
igi ase JRers: au­ci­leb­lo­ba aris is, rac xde­ba ase da ara
sxvag­va­rad. igi Ta­vis Tav­Si ga­mo­ricx­avs sxvag­va­rad mox­de­nis
Se­saZ­leb­lo­bas. mov­le­na Sem­Txve­vi­Tia niS­navs, rom igi ki mox­
da ase, mag­ram Se­iZ­le­bo­da sxvag­va­rad mom­xda­ri­yo. mas­Si mo­ce­
mu­lia al­ter­na­ti­va – `an­-an~. amas­Tan arcer­Ti mxa­re wi­nas­war
gan­sazR­vru­li ar aris.
Ta­na­med­ro­ve mec­ni­e­re­bis mi­xed­viT, Sem­Txve­vi­To­ba obi­eq­
tu­ria da igi emor­Ci­le­ba sta­tis­ti­kur ka­non­zo­mi­e­re­bas. mi­
si Se­mec­ne­ba mec­ni­e­re­bas Se­uZ­li­a, mag­ram mxo­lod al­ba­Tu­ri
cod­nis far­gleb­Si.
ax­la gan­vi­xi­loT for­mu­la: mec­ni­e­re­ba Sem­Txve­vi­To­bis
mte­ri­a. igi sa­mar­Tli­a­nia mec­ni­e­re­bi­saT­vis, ro­me­lic ar­se­
bob­da XX sa­u­ku­nem­de, rad­gan mas sam­ya­ros fun­da­men­tur ka­
non­zo­mi­e­re­bad mi­aC­nda di­na­mi­ku­ri au­ci­leb­lo­ba. XX sa­u­ku­nis
mec­ni­e­re­ba ar aris Sem­Txve­vi­To­bis mte­ri, rad­gan igi sam­ya­
ros fun­da­men­tur ka­non­zo­mi­e­re­bad aRi­a­rebs sta­tis­ti­kur
au­ci­leb­lo­bas. di­na­mi­ku­ri au­ci­leb­lo­ba gar­da­u­va­lo­ba­a,
ami­tom igi Sem­Txve­vi­To­bas ga­mo­ricx­avs, sta­tis­ti­ku­ri – ara.
Ta­na­med­ro­ve mec­ni­e­re­bis Ta­nax­mad, ro­gorc au­ci­leb­lo­ba,
ise Sem­Txve­vi­To­ba sta­tis­ti­kur – al­ba­Tu­ri bu­ne­bi­sa­a.
Se­saZ­leb­lo­ba da si­nam­dvi­le. Se­saZ­leb­lo­ba da si­nam­dvi­le
ga­mo­xa­tavs ar­se­bo­bis or gan­sxva­ve­bul tips – Se­saZ­leb­lo­
bi­sa da si­nam­dvi­lis sa­xiT ar­se­bo­bas. pir­ve­li aris Ca­na­sa­xis
ten­den­ci­is, mid­re­ki­le­bis, xo­lo me­o­re – uk­ve re­a­li­ze­bu­li,
gan­xor­ci­el­ e­bu­li, mza sa­xiT ar­se­bo­ba.
87
 si­nam­dvi­lis cne­ba ix­ma­re­ba far­To da viw­ro az­riT. pir­ve­
li aR­niS­navs yo­vel­gvar, ne­bis­mi­er ar­se­bo­bas. si­nam­dvi­le mo­
i­cavs ara mxo­lod gan­xor­ci­e­le­bul, ara­med ten­den­ci­is sa­xiT
ar­se­bo­ba­sac. si­nam­dvi­le far­To az­riT, ar upi­ris­pir­de­ba Se­
saZ­leb­lo­bas, ara­med mo­i­cavs mas ro­gorc ar­se­bo­bis er­T-erT
tips. Se­saZ­leb­lo­bas upi­ris­pir­de­ba mxo­lod viw­ro az­riT
ga­ge­bu­li si­nam­dvi­le. igi aR­niS­navs ar­se­bo­bis mxo­lod erT
tips, uk­ve re­al ­ i­ze­bu­li, gan­xor­ci­e­le­bu­li sa­xiT ar­se­bo­bas.
igi aRi­a­rebs mxo­lod imas, rac Se­saZ­leb­lo­bis si­nam­dvi­led
gar­daq­mnis Se­de­gad mi­i­Re­ba. Se­saZ­leb­lo­ba ga­mo­xa­tavs mxo­
lod imas, rac Se­iZ­le­ba mox­des, mag­ram ase­ve Se­iZ­le­ba ar mox­
des. igi yo­vel­Tvis exe­ba Sem­Txve­viTs. Se­saZ­leb­lo­ba ar­se­bobs
mxo­lod iq, sa­dac Sem­Txve­vi­To­bas aqvs ad­gi­li. mas ga­mo­ricx­
avs gar­da­uv ­ a­lo­ba. Tu mov­le­na gar­da­u­va­li­a, ma­Sin au­ci­leb­
lad mox­de­ba, rad­gan sxvag­va­rad Se­uZ­le­be­li­a. Se­uZ­le­be­li ki
au­ci­leb­lad ar mox­de­ba, rad­gan mi­si mox­de­na ga­mo­ricx­u­li­a.
Se­saZ­le­be­li mo­Tav­se­bu­lia gar­da­u­val­sa da Se­uZ­le­bels So­
ris. mi­si mox­de­na Se­saZ­le­be­li­a, ami­tom arc gar­da­u­va­lia da
arc Se­uZ­le­be­li. igi usa­Tu­od Se­i­cavs al­ter­na­ti­vas – `an­-an~,
rac niS­navs, rom ra­Rac Se­iZ­le­ba mox­des, mag­ram ase­ve Se­iZ­le­
ba ar mox­des.
si­nam­dvi­le aris gan­xor­ci­e­le­bu­li, re­a­li­ze­bu­li Se­saZ­
leb­lo­ba. ga­nas­xva­ve­ben Se­saZ­leb­lo­bis ram­de­ni­me sa­xes: for­
ma­lur da re­al ­ ur Se­saZ­leb­lo­bas.
for­ma­lu­ria Se­saZ­leb­lo­ba, Tu mi­si mo­az­re­ba da daS­ve­ba
ar Se­ic­ avs lo­gi­kur wi­na­aR­mde­go­bas. mas mo­eTx­o­ve­ba Se­sa­ba­
mi­so­ba lo­gi­kis ka­no­neb­Tan. mniS­vne­lo­ba ar aqvs imas, igi Se­e­
saty­vi­se­ba Tu ara re­a­lo­bas.
re­al­ u­ria Se­saZ­leb­lo­ba, Tu mi­si gan­xor­ci­e­le­ba gan­pi­ro­
be­bu­lia re­al ­ o­bis ka­non­zo­mi­e­re­biT. mi­si kri­te­ri­u­mia Se­sa­ba­
mi­so­ba re­a­lo­bis ka­no­neb­Tan. mas mo­eTx­o­ve­ba au­ci­leb­li Se­sa­
ba­mi­so­ba re­al­ o­bas­Tan. amis ga­re­Se re­a­lu­ri Se­saZ­leb­lo­ba ar
ar­se­bobs.

88
 er­Te­u­li da zo­ga­di. er­Te­u­li­sa da zo­ga­dis kla­si­ku­ri
gan­mar­te­ba mog­vca aris­to­te­lem.
er­Te­u­li aris in­di­vi­du­a­lu­ri er­Ti sa­ga­ni, Tvi­se­ba, mov­
le­na, pro­ce­si da a. S., ro­me­lic dro­sa da siv­rce­Si lo­ka­li­ze­
bu­li­a. igi `aq~ da `ax­la~ ar­se­bobs; er­Tje­ra­di, ga­nu­me­o­re­be­
li da ami­tom uni­ka­lu­ri­a.
zo­ga­dia is, rac axa­si­a­Tebs sim­rav­les. igi ar aris dro­sa
da siv­rce­Si lo­ka­li­ze­bu­li. ar ar­se­bobs `aq~ da `ax­la~. zo­ga­
di axa­si­aT­ ebs sim­rav­lis ne­bis­mi­er ele­ments, ami­tom sa­er­To
da gan­me­o­re­ba­di­a. am­ri­gad, er­Te­u­li da­ma­xa­si­a­Te­be­li­a er­Ti­
saT­vis, xo­lo zo­ga­di – sim­rav­li­saT­vis. ma­ga­li­Tad: Tbi­li­si,
mtkva­ri, So­Ta _ er­Te­u­li­a, xo­lo qa­la­qi, mdi­na­re, po­e­ti –
zo­ga­di. er­Te­u­li­sa da zo­ga­dis er­Tma­neT­Tan Se­far­de­bas di­
di mniS­vne­lo­ba aqvs ada­mi­a­nis praq­ti­kul saq­mi­a­no­ba­Si.
ar­se­ba da mov­le­na. ar­se­ba da mov­le­na ga­mo­xa­tavs si­nam­dvi­
lis or gan­sxva­ve­bul mxa­res. ar­se­ba aris Si­na­ga­ni, ro­me­lic
da­fa­ru­li da mi­uw­vdo­me­lia grZno­ba­di aR­qmi­saT­vis. xo­lo
mov­le­na ga­re­ga­ni­a, grZno­bad – aR­qma­dia da gveZ­le­va uSu­a­
lod.
ar­se­ba aris sag­nis is Si­na­ga­ni, da­fa­ru­li, grZno­ba­dad mi­
uw­vdo­me­li mxa­re, ro­me­lic mis Ta­vi­se­bu­re­bas gan­sazR­vravs.
mov­le­na aris sag­nis ga­re­ga­ni, prin­ci­pu­lad uSu­a­lod mo­
ce­mu­li grZno­bad – aR­qma­di mxa­re, ro­me­lic ar­se­bis ga­mov­le­
na da gam­JRav­ne­ba­a.
sag­nis aR­qma uSu­a­lod xor­ci­el­de­ba Se­sa­ba­mi­si grZno­bis
or­ga­nos sa­Su­al ­ e­biT. ma­ga­li­Tad: vxe­davT Tva­liT, vis­menT
yu­riT da a. S., mag­ram aR­qma Se­iZ­le­ba gan­xor­ci­el­des sa­Ta­na­
do xel­sawy­o­e­bis ga­mo­ye­ne­biT da dax­ma­re­biT. ma­ga­li­Tad: eqim­
ma di­ag­no­zi Se­iZ­le­ba das­vas sa­me­di­ci­no apa­ra­tis meS­ve­o­biT,
mag­ram sa­me­di­ci­no apa­ra­tis meS­ve­o­biT da­fiq­si­re­bu­li Se­de­gi
eqim­ma un­da aRiq­vas.
for­ma da Si­na­ar­si. sis­te­ma da struq­tu­ra. ga­nas­xva­ve­ben
ori sa­xis mi­mar­Te­bas: ma­te­ri­as da for­mas er­Ti mxriv, xo­lo
Si­na­ar­ssa da for­mas, me­or ­ e mxriv. pir­ve­li ga­re­ga­ni­a, xo­lo
me­or
­ e – Si­na­ga­ni.
89
 ma­te­ri­as­ a da for­mas So­ris mi­mar­Te­ba aris ma­sa­la­sa da mis
ga­for­me­bas So­ris mi­mar­Te­ba. ma­te­ria aris is ma­sa­la, ro­me­
lic ga­for­me­bis meS­ve­o­biT iZens gar­kve­ul sa­xes. for­ma gar­
kve­u­lo­ba­a, ro­me­lic Se­sa­ba­mi­sad afor­mebs mas. ma­ga­li­Tad,
mi­mar­Te­ba siTx­e­sa da Wur­Wels So­ris aris am­gva­ri da­mo­ki­de­
bu­le­bis ni­mu­Si. siTxe iRebs im Wur­Wlis for­mas, ro­mel­Sic is
as­xi­a. Wur­We­li siTx­is mi­marT ga­re­ga­ni­a. igi ar gan­sazR­vravs
mis Tvi­se­bebs, in­di­fe­ren­tu­lia mi­si Si­na­ar­sis mi­marT. Wur­
We­li ga­na­pi­ro­bebs ara siTx­is Si­na­arss, ara­med mis ar­se­bo­bas
gar­kve­ul ­ i sa­xiT. for­ma ma­sa­lis mi­marT ga­re­ga­nia im az­riT,
rom er­Tsa da ima­ve ma­sa­las Se­uZ­lia mi­i­Ros sru­li­ad sxva­das­
xva for­ma.
sul sxvag­va­ria mi­mar­Te­ba Si­na­ar­ssa da for­mas So­ris. igi
Si­na­ga­ni da ar­se­bi­Ti­a. Si­na­ar­si gan­sazR­vravs for­mas da pi­ri­
qiT. maT So­ris mi­mar­Te­ba er­TmniS­vne­lo­va­ni­a. yo­vel Si­na­arss
Ta­vi­si Se­saty­vi­si for­ma aqvs. man ar Se­iZ­le­ba sxva­das­xva for­
ma mi­iR­ os.
ax­la zo­ga­dad gan­vmar­toT Si­na­ar­sis da for­mis cne­be­bi.
Si­na­ar­si aris sag­nis ele­men­te­bis or­ga­ni­za­ci­a, er­Ti­a­no­ba;
for­ma aris sag­nis ele­men­te­bis or­ga­ni­za­ci­is we­si. da­va­xa­si­a­
ToT sag­nis Si­na­ar­si niS­navs da­va­xa­si­a­ToT er­Ti­a­no­ba im ele­
men­te­bi­sa, ro­mel­Ta­gan igi Sed­ge­ba. sag­nis for­mis da­xa­si­a­Te­
ba ki gu­lis­xmobs im we­sis gar­kve­vas, ro­me­lic mis Se­mad­ge­nel
ele­men­tebs aer­Ti­a­nebs.
yo­ve­li sa­ga­ni Si­na­ar­si­sa da for­mis er­Ti­a­no­ba­a. isi­ni mi­
si mxa­re­eb­ i­a. maT So­ris ga­nuy­re­li da or­ga­nu­li kav­Si­ri­a. erT
Si­na­arss er­Ti for­ma aqvs da pi­ri­qiT. ar Se­iZ­le­ba, rom er­Tsa
da ima­ve Si­na­arss sxva­das­xva for­ma an sxva­das­xva for­mas er­Ti
da igi­ve Si­na­ar­si hqon­des. er­Tis Sec­vla au­ci­leb­lo­biT iw­
vevs me­o­ris Sec­vlas.
Si­na­ar­si­sa da for­mis mo­na­Te­sa­ve cne­be­bia struq­tu­ra da
sis­te­ma.
struq­tu­ra ga­mo­xa­tavs sag­nis Sed­ge­ni­lo­bas, aR­na­go­bas.
igi mi­si ele­men­te­bis er­Tob­li­o­ba­a. struq­tu­ra Si­na­ar­sis mo­
na­Te­sa­ve cne­ba­a, mag­ram mi­si igi­ve­ob­ri­vi ar aris. sis­te­ma gu­
90
lis­xmobs wes­rigs ele­men­te­bis sim­rav­le­Si. igi ori mo­men­tis
Sem­cve­li­a. er­Ti mxriv, ra­Rac ele­men­te­bis sim­rav­le, xo­lo,
me­o­re mxriv, we­si, ro­me­lic am ele­men­tebs er­Tma­neT­Tan akav­Si­
rebs. sis­te­ma mo­wes­ri­ge­bu­li sim­rav­le­a. mas Ta­vi­si Si­na­ar­si da
for­ma aqvs. sis­te­ma mTli­a­no­ba­a, rom­lis Se­mad­ge­ne­li ele­men­
te­bi mi­si na­wi­le­bi­a. aq myar­de­ba mTe­li­sa da na­wi­lis mi­mar­Te­
ba. isi­ni ar ar­se­bo­ben er­Tma­ne­Tis ga­re­Se. ma­ga­li­Tad, cocxa­
li or­ga­niz­mi sis­te­ma­a, ro­me­lic mi­si Se­mad­ge­ne­li na­wi­le­bis
mTli­a­no­ba­a. yo­ve­li na­wi­li Ta­vis fun­qci­as as­ru­lebs mxo­lod
mTel­Si da mi­si meS­ve­o­biT. mis­gan da­mo­u­ki­deb­lad da mowy­ve­
tiT igi uk­ve si­cocx­lis unars kar­gavs da kvde­ba. ma­ga­li­Tad,
ada­mi­a­nis ro­me­li­me or­ga­no Ta­vis fun­qci­as as­ru­lebs mxo­lod
mTli­a­ni or­ga­niz­mis nor­ma­lu­ri ar­se­bo­bis far­gleb­Si.

sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ras Se­is­wav­lis on­to­lo­gi­a?

ra ewo­de­ba sam­ya­ros pir­vel­sawy­i­sis prob­le­mas fi­lo­so­
fi­aS
­ i?
ra aris mo­niz­mi? Ddu­a­liz­mi? Pplu­ra­liz­mi?
ro­gor es­mo­daT mi­le­Tis sko­lis war­mo­mad­gen­lebs sub­
stan­ci­is prob­le­ma?
ra mniS­vne­lo­biT ix­ma­re­ba fi­lo­so­fi­a­Si me­ta­fi­zi­kis cne­
ba?
ra Zi­ri­Ta­di niS­ne­biT xa­si­aT­de­ba ka­no­ni?
Se­saZ­le­be­lia Tu ara gan­vi­Ta­re­ba moZ­ra­o­bis ga­re­Se?
ra Zi­ri­Ta­di prin­ci­pi axa­si­a­Tebs de­ter­mi­niz­msa da in­de­
ter­mi­nizms?
ro­me­li ka­te­go­ri­e­bi ga­mo­xa­ta­ven sam­ya­ros ka­non­zo­mi­er
kav­Si­reb­sa da mi­mar­Te­bebs?
ra niSnebi axasiaTebs mizez-Sedegobriv kavSirs?

91
 Ta­vi IV

gno­se­o­lo­gi­u­ri prob­le­me­bi fi­lo­so­fi­a­Si

Se­mec­ne­bis ar­si da struq­tu­ra.

Cvens gar­Se­mo mra­va­li sa­ga­ni da mov­le­na ar­se­bobs. Tu

dak­vir­ve­bi­xarT, rom ma­Ti um­rav­le­so­bi­sad­mi Cve­ni da­mo­ki­
de­bu­le­ba ga­uc­no­bi­e­reb­lad `av­to­ma­tu­ri­a~? - vrTavT te­le­
vi­zors, vu­yu­rebT ga­da­ce­mebs; vi­RebT te­le­fons, vkrefT no­
mers da vsa­ub­robT uxi­lav, mag­ram nac­nob ada­mi­an­Tan. nu­Tu es
sa­oc ­ a­ri ar aris? yo­vel­Tvis gvax­sovs, ro­gor da ra sa­xiT fa­
ra­ven siv­rces es uxi­la­vi tal­Re­bi? vsxde­biT TviT­mfri­nav­Si
da ram­de­ni­me sa­a­Tis fre­nis Sem­deg Cav­di­varT sxva qa­laq­Si, sa­
xel­mwi­fo­Si, kon­ti­nen­tze. yo­vel­Tvis vac­no­bi­e­rebT, bu­ne­bis
ro­me­li ka­no­ne­bi uz­run­vel­yo­fen Cven war­ma­te­bul fre­nas?
uam­rav in­for­ma­ci­as vflobT, maT So­ris mec­ni­e­rul­sac. vi­ciT
an yo­vel­Tvis gva­in­te­re­sebs vin, ro­gor da ro­dis mog­vig­ro­va
is? sam­ya­ros sa­i­dum­lo­e­be­bi­dan bev­ri ram Cven­Tvis cxa­di da
na­Te­li­a. mag­ram dge­ba mo­men­ti, ro­de­sac TiT­qos­da sru­li­ad
Cve­u­leb­ri­vi ram gag­va­oc ­ ebs – ne­tav ra aris es? – vi­kiTx­avT
da ada­mi­an ­ is yov­lis­mcod­ne­o­bis pre­ten­zi­is mqo­ne go­ne­ba iwy­
ebs am `ra­Ra­cis~ wvdo­mas, Se­mec­ne­bas. Se­ve­ca­doT, ga­var­kvi­oT,
ra aris go­ne­ba.
ada­mi­an­ ebs araC­ve­u­leb­ri­vi una­ri gvaqvs: ro­ca mo­vi­sur­
vebT, sa­ku­Tar war­mod­ge­na­Si ne­bis­mi­e­ri ram, ma­ga­li­Tad, ux­so­
va­ri dro­is mov­le­ne­bi da faq­te­bi Seg­viZ­lia `ga­va­cocx­loT~.
una­ri Seg­vwevs siR­rmi­se­u­lad `Ca­vi­Zi­roT~ da kri­ti­ku­lad ga­
va­a­na­li­zoT Cve­ni fiq­re­bi, vim­sje­loT, Se­vic­noT, Se­va­fa­soT,
ga­va­ke­ToT lo­gi­ku­ri das­kvne­bi. ada­mi­a­ni mar­to in­stin­qtebs
ar ug­debs yurs. igi gac­no­bi­e­re­bu­lad moq­me­debs ki­dec, rac
gan­pi­ro­be­bu­lia mi­si go­neb­ri­vi Se­saZ­leb­lo­be­biT. swo­red
es gac­no­bi­e­re­bu­li moq­me­de­ba aris ada­mi­a­nis ga­sa­o­ca­ri ni­Wi
da una­ri, anu go­ne­ba. go­ne­ba ga­ge­bi­sa da ga­az­re­bis sa­Su­a­le­
ba­a. go­ne­bis meS­ve­ob­ iT vwvde­biT mov­le­na­Ta uni­ver­sa­lur kav­

92
Si­rebs. es im­de­nad bu­neb­riv da or­ga­nul Tvi­se­bad mig­vaC­ni­a,
rom arc ki gvax­sen­de­ba, rom swo­red go­ne­bis Za­la gvan­sxva­vebs
cocx­a­li bu­ne­bis sxva war­mo­mad­gen­le­bi­sa­gan.
go­ne­ba Se­i­mu­Sa­vebs siR­rmi­se­ul da gan­zo­ga­de­bul cod­
nas, uz­run­vel­yofs arat­ri­vi­a­lu­ri, aras­tan­dar­tu­li, Se­
moq­me­de­bi­Ti ga­dawy­ve­ti­le­be­bis mi­Re­bas. mis­Tvis az­ris moq­
ni­lo­ba da sis­xar­tea da­ma­xa­si­a­Te­be­li. go­ne­bis Za­las Se­uZ­lia
ga­a­a­na­li­zos ara mar­to grZno­ba­di cdis Se­de­ge­bi, ara­med ga­
ak­ri­ti­kos sa­ku­Ta­ri ga­dawy­ve­ti­le­be­bi. go­ne­bas Ses­wevs una­
ri gas­cdes Se­sa­mec­ne­be­li amo­ca­nis far­glebs da axa­li, mo­u­
lod­ne­li ide­e­bi, Tval­saz­ri­se­bi da Se­de­ge­bi Se­i­mu­Sa­os.
Se­mec­ne­bis pro­ces­Si go­ne­bas gan­sja da az­rov­ne­ba ex­ma­re­
ba. gan­sja go­niv­ru­li moR­va­we­o­bis sawy­i­si sa­fe­xu­ri­a. igi Se­
iZ­le­ba ase gan­vmar­toT: gan­sja aris fsi­qi­ku­ri aq­ti, rom­lis
dro­sac xde­ba msje­lo­bis, das­kvnis cne­be­bis Se­mu­Sa­ve­ba da am
ma­sa­liT go­ne­bis `mo­ma­ra­ge­ba~. gan­sjis sa­fuZ­vel­ze ada­mi­a­
ni Tan­mim­dev­ru­lad da naT­lad msje­lobs, ax­dens mov­le­na­Ta
kla­si­fi­ka­ci­as da az­rob­ri­vad awes­ri­gebs mi­Re­bul cod­nas.
az­rov­ne­ba aris Se­mec­ne­bi­Ti pro­ce­si, rom­lis­Tvi­sac da­
ma­xa­si­a­Te­be­lia si­nam­dvi­lis gan­zo­ga­de­bu­li, ga­Su­a­le­bu­li
sa­xe­e­bis Seq­mna. ada­mi­a­ni kon­kre­tu­li mov­le­ne­bis gan­ye­ne­bis
gziT av­lens maT­Tvis da­ma­xa­si­a­Te­bel zo­gad da ar­se­biT Tvi­
se­bebs. az­rov­ne­ba xor­cie­l­de­ba eni­sa da mety­ve­le­bis meS­ve­o­
biT. mi­si Zi­ri­Ta­di for­me­bi­a: cne­ba, msje­lo­ba, das­kvna.
ris­Tvis gvWir­de­ba sa­er­Tod cod­na? vTqvaT, pi­ra­dad me,
kon­kre­tul ada­mi­ans, mWir­de­ba ki vi­co­de, aris Tu ara si­cocx­
le sxva pla­ne­teb­ze, ro­gor vi­Tar­de­ba is­to­ri­a, Se­saZ­le­be­lia
Tu ara ma­te­ri­is um­ci­re­si na­wi­la­ke­bis aR­mo­Ce­na da sxva? aseT
cod­nas praq­ti­kul ga­mo­ye­ne­bas xom ver mo­vu­Zeb­niT? da, Ta­
nac, ek­le­si­as­tes rCe­vas Tu ga­vi­zi­a­rebT, `mravlis Secnoba
adamians wuxils umravlebs~. mag­ram, saq­me ima­Si­a, rom cod­nis
wyur­vi­li ada­mi­a­nis ma­ra­di­u­li moTx­ov­ni­le­ba­a. yve­la cocx­a­
li ar­se­ba sam­ya­ros iRebs iseTs, ro­go­ric aris. mxo­lod ada­
mi­a­ni cdi­lobs ga­ar­kvi­os, ro­gor aris sam­ya­ro mowy­o­bi­li, ra

93
ka­no­nebs eq­vem­de­ba­re­ba mi­si gan­vi­Ta­re­ba, ra gan­sazR­vravs mis
di­na­mi­kas. ra­tom sWir­de­ba ami­si cod­na ada­mi­ans? rTu­li kiTx­
va­a, mi­Tu­me­tes, rom bo­lom­de sam­ya­ro Ta­vi­si ar­siT Se­u­mec­
ne­be­li­a. ra Tqma un­da, Cven vag­ro­vebT cod­nas, vwvde­biT si­
cocx­lis pro­ce­sebs, vxsniT yo­fi­e­re­bis axal sa­i­dum­lo­e­bebs,
mag­ram uka­nas­kne­li, da­sa­ba­mi­se­u­li sa­i­dum­lo sa­i­dum­lod­ve
rCe­ba. sa­bo­loo WeS­ma­ri­te­ba Cven­Tvis mi­uw­vdo­me­li­a.
fi­lo­so­fi­a­Si aris ase­Ti ter­mi­ni – `gno­se­o­lo­gi­a~.
gno­se­ol ­ o­gia ber­Znu­li sity­vaa (`gno­sis~ – niS­navs cod­
nas) da aris moZR­vre­ba Se­mec­ne­bis bu­ne­bis da ka­non­zo­mi­e­re­
bis Se­sa­xeb. Se­mec­ne­ba niS­navs cod­nis mi­Re­bas da cno­bi­e­re­bis
Si­na­ar­sis ga­far­To­e­bas. cxa­di­a, amis ga­re­Se ara­vi­Ta­ri aq­ti­u­
ri moq­me­de­ba ar srul­de­ba. mag­ram fi­lo­so­fi­is mi­zans Ta­vad
cod­nis Si­na­ar­sis kvle­va ki ar war­mo­ad­gens, ara­med mas ain­te­
re­sebs cod­nis Se­saZ­leb­lo­bi­sa da si­nam­dvi­les­Tan mi­si Se­sa­
ba­mi­so­bis sa­kiTx­i. cod­na, ro­me­lic Ca­mo­ya­li­be­bu­lia mec­ni­
e­rul ka­no­neb­Si, ka­te­go­ri­eb­Si da Te­o­ri­eb­Si faq­tia da ama­ze
mec­ni­e­re­ba msje­lobs, mag­ram fi­lo­so­fi­as ain­te­re­sebs, ro­
gor aris Se­saZ­le­be­li am cod­nis sa­yo­vel­Ta­o­ba.
gno­se­ol ­ o­gi­a­Si Sem­de­gi kiTx­ve­bi dgas: ra aris Se­mec­ne­bis
su­bi­eq­ti da obi­eq­ti? Se­uZ­lia Tu ara su­bi­eqts Se­i­mec­nos obi­
eq­ti? ra una­re­biT da me­To­de­biT xde­ba es Se­mec­ne­ba? ra aris
WeS­ma­ri­te­ba? da sxva. am sa­kiTx­e­bis kvle­va TviT­mi­zans ar em­sa­
xu­re­ba, ara­med mi­si mi­za­nia ma­te­ri­a­lu­ri da su­li­e­ri pro­ce­
se­bis ur­Ti­er­Tda­mo­ki­de­bu­le­bis gar­kve­va da amis sa­fuZ­vel­ze
praq­ti­ku­li saq­mi­a­no­ba.
sa­kiTxi cod­nis ka­non­zo­mi­e­re­bis Se­sa­xeb jer ki­dev Zvel
ber­Znul fi­lo­so­fi­a­Si da­is­va. sok­ra­tem cod­na orad da­yo:
1) cod­na sag­ne­bis Se­sa­xeb da 2) cod­na Tvi­Ton cod­nis Se­sa­xeb
(a­nu cod­nis cod­na). mi­si az­riT, ada­mi­a­ni­saT­vis uf­ro mniS­vne­
lo­va­nia me­o­re ri­gis cod­na, ro­me­lic TviT­Se­mec­ne­biT xor­
ci­el­de­ba. fi­lo­so­fi­is mi­zans swo­red ase­Ti TviT­Se­mec­ne­ba
war­mo­ad­gens. sok­ra­tem am­gva­ri moTx­ov­na wa­mo­a­ye­na: `Se­ic ­ an
Ta­vi Se­ni~, ra­Ta ga­i­go ra Se­giZ­li­a, ra ici. amiT cod­nas ki ar

94
uar­yof, pi­ri­qiT, amiT mo­u­wo­deb sa­ku­Tar Tavs axa­li cod­nis
Se­mec­ne­bi­sa­ken.
ze­moT das­mul kiTx­vebs pa­su­xi rom ga­e­ces, sa­Wi­roa vi­
co­deT ra aris Se­mec­ne­bis su­bi­eq­ti da obi­eq­ti. Se­mec­ne­bis
obi­eq­ti or­gva­ri­a: 1) is, rac su­bi­eq­ti­sa­gan da­mo­u­ki­deb­lad
ar­se­bobs da 2) Tvi­Ton su­bi­eq­tis Si­na­ga­ni su­li­e­ri sam­ya­ro.
mTli­a­no­ba­Si, Se­mec­ne­bis obi­eqts war­mo­ad­gens ma­te­ri­a­lu­ri
da su­li­e­ri sam­ya­ro. rac Se­e­xe­ba Se­mec­ne­bis su­bi­eqts, es aris
pi­rov­ne­ba, ro­me­lic Se­i­mec­nebs. am­de­nad, su­bi­eq­ti Se­mec­ne­bas
mi­mar­Tavs mis ga­reT, tran­scen­den­tur da mis Sig­niT, ima­nen­
tur si­nam­dvi­le­Si.
ax­la vu­pa­su­xoT kiTx­vas: ra una­re­bi aqvs ada­mi­ans Se­mec­ne­
bis gan­sa­xor­ci­e­leb­lad? ada­mi­a­ni sam­ya­ros da sa­ku­Tar Tavs
sa­mi una­riT Se­ic­nobs. es una­re­bi­a: a) grZno­ba­do­ba; b) gan­sja
anu lo­gi­ku­ri az­rov­ne­ba; g) in­tu­i­ci­a. sam­ya­ros da mis sag­nebs
aqvs ro­gorc ga­re­ga­ni, ise Si­na­ga­ni ka­non­zo­mi­e­re­ba. grZno­ba­
do­ba si­nam­dvi­lis ga­re­gan mxa­res imec­nebs, xo­lo lo­gi­ku­ri
az­rov­ne­ba – Si­na­gan ka­non­zo­mi­er
­ e­bas. rac Se­e­xe­ba in­tu­i­ci­as,
is ori­ve Sem­Txve­va­Si arac­no­bi­e­rad fun­qci­o­ni­rebs.
grZno­ba­do­bas aqvs sa­mi for­ma: Seg­rZne­ba, aR­qma da war­mod­
ge­na. Seg­rZne­beb­Si mi­Re­bul sa­gan­Ta sxva­das­xva Tvi­se­bas aR­
qma am­Tli­a­nebs. ami­tom aR­qma aris sag­nis mTli­a­no­bi­Ti asax­va,
xo­lo war­mod­ge­na – ad­re aR­qmu­lis cno­bi­e­re­ba­Si gax­se­ne­ba.
grZno­ba­do­ba si­nam­dvi­lis uSu­a­lo Se­mec­ne­bas war­mo­ad­gens,
xo­lo lo­gi­ku­ri az­rov­ne­ba, ga­Su­a­le­bu­lia grZno­ba­di Se­mec­
ne­biT.

95
 in­tu­i­cia

in­tu­ic­ i­a, ro­gorc arac­no­bi­e­ri una­ri, did rols as­ru­

lebs ara mxo­lod xe­lov­ne­ba­Si, ara­med mec­ni­e­re­ba­Sic da yo­
vel­dRi­ur praq­ti­kul saq­mi­a­no­ba­Sic. ara­vin da­vobs ima­ze, rom
di­di mec­ni­e­re­bi Ta­vi­anT aR­mo­Ce­nebs arac­no­bi­er in­tu­i­ci­as
ukav­Si­re­ben. in­tu­i­ci­is una­ri ase­ve mniS­vne­lo­va­nia su­li­e­ri
fe­no­me­ne­bis Se­mec­ne­ba­Si.
fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a­Si gno­se­o­lo­gi­u­ri Te­o­ri­e­bi er­Tma­
ne­Ti­sa­gan swo­red imiT gan­sxvav­de­bi­an, Tu vin ro­mel unars
ani­Webs upi­ra­te­so­bas Se­mec­ne­ba­Si da WeS­ma­ri­ti cod­nis mi­Re­
ba­Si. im Te­o­ri­as, ro­me­lic asa­bu­Tebs, rom WeS­ma­ri­ti cod­na
mxo­lod lo­gi­ku­ri az­rov­ne­biT mi­i­Re­ba, ra­ci­o­na­liz­mi ewo­de­
ba; xo­lo Te­o­ri­as, ro­me­lic am­tki­cebs, rom WeS­ma­ri­ti cod­na
mxo­lod Seg­rZne­beb­Si da cda­Si gveZ­le­va, em­pi­riz­mi ewo­de­ba.
Te­o­ri­as, ro­me­lic ar izi­a­rebs ar­cerT war­mod­ge­nil Se­xe­du­
le­bas da am­tki­cebs in­tu­i­ci­iT mi­Re­bu­li cod­nis upi­ra­te­so­
bas, ira­ci­on ­ a­liz­mi da in­tu­i­ti­viz­mi ewo­de­ba, xo­lo ag­nos­ti­
ciz­mi sa­er­Tod uar­yofs sam­ya­ros Se­mec­ne­bis Se­saZ­leb­lo­bas.
gan­vi­xi­loT yve­la cal­-cal­ke.
sity­va `in­tu­i­ci­a~ Cve­u­leb­riv mety­ve­le­ba­Si xSi­rad ix­ma­
re­ba. mas­Si ume­te­sad gu­lis­xmo­ben wi­naT­grZno­bis da­fa­rul
unars, ro­me­lic ama Tu im si­tu­a­ci­a­Si gar­kve­vis uty­u­ar gezs
iZ­le­va.
sity­va `in­tu­i­ci­is~ qar­Tu­li Se­saty­vi­se­bia `al­Ro~, `gu­ma­
ni~. in­tu­i­ci­is e. w. `yo­vel­dRi­u­ri~ Si­na­ar­si ada­mi­a­nis fsi­qi­
ku­ri sam­ya­ros ki­dev erT Ta­vi­se­bu­re­ba­ze mi­a­niS­nebs. ami­tom
in­tu­i­ci­a, pir­vel rig­Si, fsi­qo­lo­gi­u­ri mec­ni­e­re­bis `vel­Si~
un­da Se­su­li­yo, ra­mac Za­la­u­ne­bu­rad Seq­mna in­tu­i­ci­is fsi­qo­
lo­gi­ur ­ i in­ter­pre­ta­ci­is pri­o­ri­te­ti da mi­u­xe­da­vad imi­sa,
rom fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­bis is­to­ri­am Ca­mo­a­ya­li­ba aR­niS­
nu­li prob­le­mis fi­lo­so­fi­u­ri sa­xe, bev­ri mkvle­va­ri ver po­
u­lobs sazR­vars in­tu­i­ci­is fi­lo­so­fi­ur­sa da fsi­qo­lo­gi­ur
ga­ge­bas So­ris. ara­da es au­ci­le­be­li­a.

96
 fsi­qo­lo­gi­is­Tvis, ro­mel­sac ada­mi­a­nis fsi­qi­ka ain­te­re­
sebs, in­tu­i­cia gar­kve­u­li faq­ti­a. fi­lo­so­fi­as ain­te­re­sebs
obi­eq­tis Ses­wav­la me­ta­fi­zi­kur Wril­Si, anu mi­si on­to­lo­gi­
u­ri, gno­se­o­lo­gi­u­ri da aq­si­ol ­ o­gi­u­ri su­ra­Tis mo­ce­ma.
in­tu­ic ­ ia es­miT ro­gorc uSu­a­lo wvdo­ma. Tum­ca, er­Tia
uSu­a­lo wvdo­ma, ro­gorc ama Tu im pi­rov­ne­bis in­di­vi­du­a­lu­
ri Ta­vi­se­bu­re­ba, fsi­qi­ku­ri ma­xa­si­a­Te­be­li (ase­Ti in­tu­i­cia
gvev­li­ne­ba dro­Si mim­di­na­re fsi­qi­kur pro­ce­sad da mec­ni­e­
re­ba­Si axal ide­a­Ta aR­mo­Ce­nis, Se­moq­me­de­bis ia­ra­Ria); me­o­re­a,
uSu­a­lo wvdo­ma, ro­me­lic ar aris ada­mi­a­nis in­di­vi­du­a­lo­bis
una­ri. pir­ve­lis kvle­va fsi­qo­lo­gi­is saq­me­a, me­o­ri­sa – fi­lo­
so­fi­is. ro­gorc uk­ve vTqviT, is mi­mar­Tu­le­ba fi­lo­so­fi­a­Si,
ro­me­lic go­ne­bis sam­sjav­ros wi­na­Se wyvets yve­la prob­le­mas
– ra­ci­o­na­liz­mi­a. in­te­leq­tu­a­lu­ri in­tu­i­ci­is cne­ba swo­red
XV sa­u­ku­nis ra­ci­o­na­liz­mSi iRebs sa­Ta­ves de­kar­tes­Tan, spi­
no­zas­Tan da la­ib­nic­Tan. ber­gso­nis in­tu­i­ti­viz­mi ga­ci­le­biT
gvi­an ya­lib­de­ba. es aris mim­di­na­re­o­ba, ro­mel­Sic in­te­leq­tu­
a­lu­ri sam­ya­ros adek­va­tu­ri Se­mec­ne­bis ia­ra­Rad Ta­vi­dan bo­
lom­de in­tu­i­cia cxad­de­ba. aq in­te­leq­tu­a­lu­ri da grZno­ba­di
in­tu­ic ­ i­is cne­bebs So­ris sazR­va­ri moS­li­li­a. in­tu­i­ti­viz­mma
Ta­vad fi­lo­so­fi­u­ri cod­na ga­i­go ro­gorc in­tu­ic ­ i­u­ri Se­
mec­ne­ba. aR­niS­nu­li mim­di­na­re­ob ­ is mi­xed­viT, in­te­leq­tiT mec­
ni­e­re­ba mu­Sa­obs, fi­lo­so­fi­is­Tvis amo­sa­va­li un­da iyos in­tu­
i­ci­a. in­tu­it ­ i­viz­mi aris ira­ci­o­na­liz­mi.

97
 ra­ci­o­na­liz­mi

ra­ci­o­na­liz­mi aris ise­Ti fi­lo­so­fi­u­ri Te­o­ri­a, ro­me­lic

WeS­ma­ri­ti cod­nis mi­Re­bis er­Ta­derT una­rad go­ne­bas mi­iC­
nevs, xo­lo Seg­rZne­be­biT mi­Re­bul cod­nas, ara­sar­wmu­no cod­
nad Tvlis. ra­ci­o­na­liz­mis mi­xed­viT, cdi­dan mi­Re­bu­li cod­na,
mxo­lod er­Te­ul cva­le­bad sag­nebs exe­ba da Tvi­To­nac cva­le­
ba­di­a. ma­Ti az­riT, nam­dvil cod­nas un­da axa­si­a­Teb­des ma­ra­di­
u­lo­ba da sa­yo­vel­Ta­ob ­ a.
es prob­le­ma Zvel ber­Znul fi­lo­so­fi­a­Si da­is­va da pla­
ton­ma is ra­co­na­lis­tu­rad ga­dawy­vi­ta. pla­to­nis mi­xed­viT,
sa­yo­vel­Ta­o­bis da zo­ga­do­bis ma­ta­re­bel cod­nas mxo­lod
obi­eq­tu­ri ide­e­bis Se­mec­ne­ba iZ­le­va. kiTx­va­ze, sa­i­dan mo­vi­da
cno­bi­e­re­ba­Si cod­na? pla­to­ni pa­su­xobs: cod­na Tan­So­bi­lia
ada­mi­an­Si, rad­gan Tvi­Ton ada­mi­a­nic ide­a­Ta sam­ya­ros ga­mov­le­
na­a. maS, ras niS­navs Se­mec­ne­ba? pla­to­nis az­riT, Se­mec­ne­bis mi­
zans war­mo­ad­gens Tan­So­bi­li ide­e­bis gac­no­bi­e­re­ba. gac­no­bi­e­
re­ba anu Se­mec­ne­ba ki niS­navs am ide­e­bis go­ne­bi­dan da­ba­de­bas.
pla­to­nis az­riT, go­ne­bi­dan ide­e­bis da­ba­de­ba xor­ci­el­de­ba
ka­ma­Tis anu di­a­lo­gis sa­Su­a­le­biT. am­de­nad, nam­dvi­li cod­na
mxo­lod Tan­So­bil ide­ebs axa­si­a­Tebs, xo­lo rac Se­e­xe­ba grZno­
ba­do­biT mi­Re­bul cod­nas, is war­ma­va­li da moC­ve­ne­bi­Ti­a.
ra­ci­o­na­liz­mis yve­la­ze Tval­sa­Ci­no war­mo­mad­ge­ne­lia
fran­gi fi­lo­so­fo­si da ma­Te­ma­ti­ko­si re­ne de­kar­ti (1596
–1650 ww.). de­kar­ti Ta­vis ra­ci­o­na­lis­tur fi­lo­so­fi­as afuZ­
neb­da Rmer­Tis ar­se­bo­bis mtki­ce­ba­ze. de­kar­ti ase msje­lobs:
rad­ga­nac Cven go­ne­ba­Si gvaqvs yov­lad sru­lis, yov­lad Zli­e­
ris anu Rmer­Tis ide­a, sa­Wi­roa ga­ir­kves, sa­id ­ an mo­vi­da Cvens
go­ne­ba­Si es yov­lad­sru­lis ide­a? mi­si az­riT, da­uS­ve­be­lia
ide­is war­mo­So­bis mi­ze­zi iyos cda, ro­mel­sac Seg­rZne­be­biT
vu­kav­Sir­de­biT. ase­Ti ide­is Seq­mna arc ada­mi­ans Se­uZ­li­a, rad­
gan ada­mi­an­ i ar aris yov­lad sru­li, ami­tom is ver Seq­mnis mas­
ze uf­ro srul ide­as; ar Se­iZ­le­ba mi­ze­zi nak­le­bi iyos Se­deg­
ze. ami­tom ada­mi­an­ma un­da da­uS­vas Rmer­Tis ar­se­bo­ba.

98
 amis Sem­deg de­kar­ti svams aseT kiTx­vas: ro­gor var­se­bob
me? ra aris imis da­mam­tki­ce­be­li, rom me var­se­bob? e. i. me eW­
vi miC­nde­ba Cems ar­se­bo­ba – arar­se­bo­ba­ze, mag­ram Cems ar­se­bo­
bas am­tki­cebs is, rom me veW­vob. rad­gan veW­vob, e. i. vaz­rov­neb
da rad­ga­nac vaz­rov­neb, e. i. var­se­bob. rad­ga­nac vaz­rov­neb da
var­se­bob, Ce­mi mi­ze­zi anu Sem­qmne­li un­da iyos Cem­ze Zli­e­ri,
yve­laf­ris Sem­Zle sub­stan­cia anu Rmer­Ti. ami­tom Rmer­Tis
idea Ca­de­bu­lia Cem­Si Rmer­Tis mi­er. sxvag­va­rad me Rmer­Tis
ide­as ver ga­vi­geb­di. sa­i­dan xde­ba is, rom ada­mi­a­ni uS­vebs Sec­
do­mebs? – svams kiTx­vas de­kar­ti da pa­su­xobs: ada­mi­ans, gar­da
go­ne­bi­sa, aqvs ne­bis­yo­fa anu ar­Cev­nis Se­saZ­leb­lo­ba. ne­bis­
yo­fa uf­ro far­To cne­ba­a, vid­re go­ne­ba. is vrcel­de­ba iseT
sag­neb­zec, rac go­ne­bas ar aqvs cxa­dad mo­az­re­bu­li. ada­mi­a­ni
msje­lo­bis pro­ces­Si uS­vebs Sec­do­mebs, To­rem go­ne­ba­Si ar­
se­bu­li ide­e­bi yo­vel­Tvis WeS­ma­ri­ti­a. xo­lo, ro­de­sac ide­e­
bi cxa­dad eZ­le­va ada­mi­ans, ma­Sin igi Sec­do­mebs aRar uS­vebs.
ami­tom sicx­a­de aris WeS­ma­ri­te­bis kri­te­ri­u­mi. yve­la­ze cxa­di
de­bu­le­ba­a: vaz­rov­neb, ma­Sa­sa­da­me var­se­bob. es de­bu­le­ba de­
kar­tis fi­lo­so­fi­is amo­sa­va­li prin­ci­pi­a, ro­me­lic lo­gi­ku­
ri da­sa­bu­Te­bi­dan ki ar ga­mo­dis, ara­med in­tu­i­ci­u­rad mi­i­Re­ba.
vaz­rov­neb, ma­Sa­sa­da­me var­se­bob, es ar aris ori an me­ti gan­
sxva­ve­bu­li cod­ni­dan mi­Re­bu­li axa­li cod­na, ara­med is aris
mxo­lod er­Ti msje­lo­bi­dan mi­Re­bu­li cxa­di az­ri anu aq­si­o­ma.
de­kar­ti aseT cxad aq­si­om ­ eb­ze day­rdno­biT aya­li­bebs ma­Te­
ma­ti­ki­sa da fi­lo­so­fi­is Te­or ­ i­as. Se­mec­ne­bis me­To­dis rols
de­kar­tTan da­eW­ve­ba as­ru­lebs. da­eW­ve­bis gziT sicx­a­de­ze ga­
das­vlas miv­ya­varT WeS­ma­ri­te­bam­de.
am­de­nad, de­kar­tis Se­mec­ne­bis Te­o­ria ada­mi­a­nis go­ne­ba­Si Ca­
ke­til ima­nen­tur fo­lo­so­fi­as war­mo­ad­gens. mag­ram, Tu ma­te­ria
da su­li ori da­mo­u­ki­de­be­li si­nam­dvi­le­a, ro­gor imec­nebs ada­
mi­a­ni bu­ne­bis wes­rigs? am kiTx­va­ze de­kar­ti ase pa­su­xobs: Rmer­
Tma ise­Ti­ve we­si da ri­gi Ca­do bu­ne­ba­Si, ro­gorc Cvens go­ne­ba­Si,
ami­tom Cve­ni go­ne­bis wes­rigs Se­e­sa­ba­me­ba bu­ne­bis wes­ri­gi. amiT
man Se­mec­ne­bis Se­saZ­leb­lo­bis sa­kiTx­ic da­de­bi­Tad ga­dawy­vi­ta.

99
 de­kar­tis ra­ci­o­na­lis­tu­ri fi­lo­so­fia ga­na­vi­Ta­ra ger­ma­
nel­ma fi­lo­so­fos­ma da ma­Te­ma­ti­kos­ma la­ib­nic­ma. de­kar­tis
msgav­sad, la­ib­ni­cic ide­e­bis Tan­da­yo­li­lo­bas aRi­a­rebs. mi­si
az­riT, faq­te­bis Se­mec­ne­ba um­niS­vne­lo­a, rad­gan iqe­dan ara­
vi­Ta­ri WeS­ma­ri­te­bis mi­Re­ba ar Se­iZ­le­ba. la­ib­nic­ma jon lo­
kis em­pi­ris­tul de­bu­le­bas – go­ne­ba­Si ara­fe­ria ise­Ti, ra­sac
Seg­rZne­beb­Si ar ga­ev­los – upa­su­xa: go­ne­ba­Si ara­fe­ria ise­Ti,
ra­sac Seg­rZne­beb­Si ar ga­ev­los, gar­da Ta­vad go­ne­bi­sa. amiT
la­ib­ni­ci uar­yofs lo­kis azrs, imis Se­sa­xeb, rom go­ne­ba aris
da­uw­ e­re­li da­fa. Tu lo­ki­saT­vis go­ne­bis Si­na­ar­si sxva ara­fe­
ria Tu ara Seg­rZne­be­biT mi­Re­bu­li cod­na, la­ib­ni­ci­saT­vis go­
ne­ba­Si ar­se­bu­li cod­nis Si­na­ar­si isev go­ne­biT ga­ni­sazR­vre­ba.
ra­ci­o­na­liz­mis mi­xed­viT, sam­ya­ros Se­mec­ne­bis Se­saZ­leb­
lo­ba ada­mi­a­nis go­ne­bi­saT­vis, upir­ve­les yov­li­sa, SeuzR­u­da­
via imis ga­mo, rom Se­sa­mec­ne­be­li sam­ya­ros ma­ra­di­u­li ide­e­bi
anu prin­ci­pe­bi Tvi­Ton go­ne­ba­Sia mo­ce­mu­li. am­de­nad, go­ne­ba
sa­ku­Ta­ri ima­nen­tu­ri Se­saZ­leb­lo­biT am prob­le­mas Se­uzR­
u­da­vad wyvets. ase­Ti ra­ci­o­na­lis­tu­ri gno­se­o­lo­gia Ta­vi­
se­bu­rad ga­na­vi­Ta­ra he­gel­ma. ro­gorc yve­la ra­ci­o­na­lis­ti,
he­ge­lic aRi­ar ­ ebs ab­so­lu­tu­ri go­nis anu Rmer­Tis ar­se­bo­bas
da aqe­dan ga­moh­yavs mTe­li sam­ya­ro. he­ge­lis mi­xed­viT, yve­la
mov­le­nis sa­fuZ­ve­lia ab­so­lu­ti, su­li­e­ri da go­ni­e­ri sawy­i­
si – `ab­so­lu­tu­ri ide­a~, `msof­lio go­ne­ba~. TviT ada­mi­a­ni da
ada­mi­an­Ta is­to­ri­ac swo­red mi­si ga­mov­le­na­a. ami­tom ada­mi­a­
nis az­rov­ne­bas TviT­Se­mec­ne­bis gziT Se­uZ­lia amaR­ldes ab­so­
lu­tu­ri ide­is cne­bam­de da amiT ga­i­gos da Caw­vdes imas, ra­mac
is ga­mo­av­li­na. es pro­ce­si, mar­Ta­li­a, rTu­li di­a­leq­ti­ku­ri
pro­ce­si­a, mag­ram mas­Si ar ar­se­bobs ga­da­u­la­xa­vi sazR­va­ri
cod­na­sa da ar­cod­nas So­ris. ra­ci­o­na­liz­mis Se­mec­ne­bis Te­o­
ri­as upi­ris­pir­de­ba em­pi­riz­mi.

100
 em­pi­riz­mi

em­pi­riz­mi (berZ. em­pi­ria – cda) aris ra­ci­on ­ a­liz­mis sa­pi­

ris­pi­ro gno­se­o­lo­gi­u­ri Te­o­ri­a. ma­Ti gan­mas­xva­ve­be­li niS­ne­
bi­a: 1. ra­ci­o­na­liz­mi em­ya­re­ba go­ne­bis ma­ra­di­ul prin­ci­pebs,
xo­lo em­pi­riz­mi – cdas da Seg­rZne­bebs; 2. ra­ci­o­na­liz­mi Ta­
vis Te­o­ri­as de­duq­ci­u­ri me­To­diT aya­li­bebs, xo­lo em­pi­riz­
mi – in­duq­ci­ur me­Tods iye­nebs; 3. em­pi­riz­mis ar­gu­men­ti ra­ci­
o­na­liz­mis wi­na­aR­mdeg Sem­de­gi­a: ra­ci­o­na­liz­mi em­ya­re­ba iseT
zo­gad prin­ci­pebs, ro­me­lic Tvi­Ton mo­iTx­ovs kri­ti­kul ga­
da­sin­jvas; mcda­ri sa­fuZ­vli­dan yo­vel­Tvis mcda­ri cod­na mi­
i­Re­ba. ra­ci­o­na­liz­mis zo­gad prin­ci­pebs em­pi­riz­mi dog­mebs
(ber­Znu­lad da­u­sa­bu­Te­be­li) uwo­debs, ro­me­lic araf­riT gan­
sxvav­de­ba re­li­gi­u­ri sqo­las­ti­ki­sa­gan.
ar­se­bobs or­gva­ri em­pi­riz­mi: ma­te­ri­a­lis­tu­ri da ide­a­
lis­tu­ri. ma­te­ri­a­lis­tu­ri em­pi­riz­mis mi­xed­viT, cod­na, ro­
me­lic Seg­rZne­be­biT da aR­qme­biT mi­i­Re­ba, Se­e­sa­ba­me­ba obi­eq­
tur si­nam­dvi­les, sa­dac obi­eq­tu­ri si­nam­dvi­le gan­sazR­vravs
cod­nas. xo­lo ide­a­lis­tu­ri em­pi­riz­mis mi­xed­viT, Seg­rZne­bebs
Tvi­Ton aqvT spe­ci­fi­ku­ri su­bi­eq­tu­ri Tvi­se­be­bi, ri­Tac ada­
mi­a­ni ukav­Sir­de­ba si­nam­dvi­les. ami­tom aq Seg­rZne­be­bi Tvi­Ton
gan­sazR­vra­ven obi­eq­tur si­nam­dvi­les. ra­ci­o­na­liz­mis wi­na­aR­
mdeg brZo­la swo­red bu­ne­bis eq­spe­ri­men­tu­li kvle­vis Sem­deg
da­iwy­o.
in­gli­sel­ma ma­te­ri­a­lis­tma fren­sis be­kon­ma (1561–1626 ww.)
ga­ak­ri­ti­ka ra­ci­o­na­lis­tu­ri fi­lo­so­fi­a, ro­mel­sac uc­vlel
dog­meb­ze day­rdno­biT, de­duq­ci­u­ri me­To­diT ga­mo­yav­da mcda­
ri anu yal­bi cod­na. mi­si az­riT, ase­Ti yal­bi cod­niT da­nag­vi­a­
ne­bu­lia ada­mi­an­Ta cno­bi­e­re­ba, ro­me­lic gaw­men­das mo­iTx­ovs.
cno­bi­e­re­ba­Si ar­se­bul yalb cod­nas be­ko­ni ido­lebs uwo­debs.
es ido­le­bi mcda­ri tra­di­ci­e­bi­dan mom­di­na­re­obs da sa­Wi­roa
mis­gan ga­Ta­vi­suf­le­ba, ris er­Ta­derT sa­Su­a­le­bad be­ko­ni in­
duq­ci­ur me­Tods mi­iC­nevs. mi­si az­riT, mxo­lod in­duq­ci­is
gziT mi­Re­bu­li zo­ga­di cod­na iZ­le­va WeS­ma­ri­te­bas.

101
 be­ko­ni mxo­lod in­duq­ci­ur me­Tods em­ya­re­bo­da da ra­ci­o­
na­liz­mis msgav­sad, me­or ­ e uki­du­re­so­ba­Si ga­da­vi­da. Tu ra­ci­
o­na­liz­mSi er­Ta­derT da­say­rden me­Tods de­duq­cia war­mo­ad­
gens, be­kon­ma ase­ve er­Ta­derT me­To­dad in­duq­cia ga­mo­acx­a­da.
ro­gorc kon­kre­tul mec­ni­e­re­beb­Si, ase­ve fi­lo­so­fi­a­Sic ase­
Ti uki­du­re­so­bis daS­ve­ba mi­u­Re­be­li­a, rad­gan in­duq­cia da de­
duq­cia er­Ti­me­o­ris ga­re­Se WeS­ma­ri­te­bas ver ad­ge­nen.
ma­te­ri­al­ is­tu­ri em­pi­riz­mis gno­se­o­lo­gi­u­ri Te­o­ria Ca­
mo­a­ya­li­ba in­gli­sel­ma fi­lo­so­fos­ma jon lok­ma (1632 –1704
ww.). lo­ki icavs be­ko­nis Se­xe­du­le­bas imis Se­sa­xeb, rom ada­mi­
a­nis bu­ne­ba­ze ga­ba­to­ne­bis mTa­var da­say­rdens Tvi­Ton bu­ne­bis
ka­no­ne­bis cod­na iZ­le­va. igi ak­ri­ti­kebs de­kar­tis mtki­ce­bas
Rmer­Tis ar­se­bo­bis Se­sa­xeb. de­kar­tis sa­wi­na­aR­mde­god, lo­ki
am­tki­cebs, rom Rmer­Tis idea yve­la ada­mi­ans ar ga­aC­ni­a. aTe­
is­tebs Rmer­Tis idea ar ga­aC­ni­aT da ami­tom ide­e­bis ar­se­bo­bi­
dan re­a­lu­ri ar­se­bo­bis ga­moy­va­na Sec­do­ma­a. ada­mi­a­nis su­li
aris da­u­we­re­li da­fa, suf­Ta fur­ce­li, sa­dac Tav­da­pir­ve­lad
ver ipo­viT ve­ra­vi­Tar ide­as, ve­ra­vi­Tar prin­cips, ara­med ide­
ebs ada­mi­an­ i aya­li­bebs cda­ze dam­ya­re­bu­li da cdi­dan mo­po­ve­
bu­li ma­sa­lis sa­fuZ­vel­ze. amiT lok­ma uar­yo Tan­da­yo­li­li
ide­e­bis ar­se­bo­ba. lo­ki sru­li­ad sxvag­va­rad wyvets cod­nis
da sa­er­Tod ide­e­bis war­mo­So­bis sa­kiTxs. is ase msje­lobs: ra­
ki ar ar­se­bobs Tan­da­yo­li­li ide­e­bi, ma­Sin un­da dam­tkic­des,
ro­gor ari­an isi­ni mi­Re­bu­li ga­re sam­ya­ro­dan. lo­kis az­riT,
ide­e­bis mi­Re­bis er­Ta­der­Ti sa­fuZ­ve­li aris cda, mag­ram cda
or­gva­ri­a, ga­re­ga­ni da Si­na­ga­ni. ga­re­gan cdas war­mo­ad­gens Seg­
rZne­be­bis kav­Si­ri sag­neb­Tan, xo­lo Si­na­ga­ni cda aris ga­re­dan
mi­Re­bul ide­eb­ze ref­leq­si­a. ada­mi­a­nis go­ne­ba­Si ga­re­dan Se­
mo­dis mar­ti­vi ide­e­bi, xo­lo ref­leq­si­iT mi­i­Re­ba rTu­li ide­
e­bi. mar­ti­vi da rTu­li ide­e­bis da­yo­fis sa­fuZ­vels lo­ki obi­
eq­tur si­nam­dvi­le­Si eZebs. mi­si az­riT, sag­nebs aqvT pir­ve­la­di
da me­o­ra­di Tvi­se­be­bi. sag­nis pir­ve­la­di Tvi­se­be­bi da­kav­Si­re­
bu­lia Tvi­Ton sa­gan­Tan, ma­Ti Ca­mo­So­re­ba sag­ni­dan Se­uZ­le­be­
li­a. ase­Ti Tvi­se­be­bi­a: gan­fe­ni­lo­ba, moZ­ra­o­ba, sim­Zi­me da sxva.

102
xo­lo me­o­ra­di Tvi­se­be­bi, mar­Ta­lia sa­gan­Tan ar aris da­kav­Si­
re­bu­li, mag­ram is ar ar­se­bobs Sem­mec­ne­be­li su­bi­eq­tis ga­re­
Se, is ar Se­es ­ a­ba­me­ba mis ga­mom­wvev mi­ze­zebs da uSu­a­lod su­
bi­eq­tTan aris da­kav­Si­re­bu­li. ase­Te­bi­a: fe­ri, ge­mo, su­ni, xma
da sxva. mag­ram loks ar aqvs pa­su­xi kiTx­va­ze: ra aris me­o­ra­di
Tvi­se­be­bis ga­mom­wve­vi mi­ze­zi.
lo­kis mi­er sag­ne­bis pir­ve­lad da me­o­rad Tvi­se­be­bad da­yo­
fam xe­li Se­uwyo sen­su­a­liz­mi­sa da ag­nos­ti­ciz­mis war­mo­So­bas.
sen­su­a­lizms mTe­li si­nam­dvi­le Seg­rZne­beb­ze dah­yavs, xo­lo
ag­nos­ti­cizms Se­mec­ne­bis sag­nad mxo­lod mov­le­ne­bis sam­ya­ro
mi­aC­ni­a; rac Se­e­xe­ba mov­le­ne­bis mi­ze­zob­riv kav­Sirs, is Se­u­
mec­ne­bad sam­ya­rod cxad­de­ba.
sen­su­a­liz­mi aris ide­a­lis­tu­ri em­pi­riz­mi. mi­si ti­pi­u­ri
war­mo­mad­ge­ne­lia in­gli­se­li fi­lo­so­fo­si jorj ber­kli (1684
– 1753 ww.). Cven ze­moT vna­xeT, ro­gor uar­yo ber­klma ma­te­ri­
is ar­se­bo­ba Seg­rZne­be­bis sa­fuZ­vel­ze. aqe­dan cxa­di­a, rom ber­
kli Se­mec­ne­bis er­Ta­derT wya­rod Seg­rZne­bebs mi­iC­nevs. is ar
eTan­xme­ba lo­kis azrs sag­nis pir­ve­lad da me­o­rad Tvi­se­be­bad
da­yo­fis Se­sa­xeb. mi­si az­riT, sa­gan­Si ara­fe­ri ar rCe­ba ise­Ti,
rac Ta­vis­Ta­vad ar­se­bob­des, ara­med sag­ne­bi unaS­Tod iS­le­
bi­an Seg­rZne­beb­ze. ami­tom cod­na, ro­me­lic Cven gvaqvs, aris
su­bi­eq­tis Seg­rZne­ba­Ta Tvi­se­ba, kom­pleq­si. am Tvi­se­ba­Ta iqeT
ara­fe­ri ar ar­se­bobs. maS, ra un­da da­i­sa­xos miz­nad ada­mi­an­ma
Se­mec­ne­bis Tval­saz­ri­siT? am kiTx­va­ze ber­kli pa­su­xobs: ada­
mi­an­ma un­da Se­i­mec­nos Tvi­Ton Seg­rZne­be­bis da grZno­be­bis ka­
non­zo­mi­e­re­ba. mag­ram kiTx­vas – sa­i­dan Cnde­ba Cven­Si ase­Ti Seg­
rZne­be­bi? ­– ber­kli Rmer­Tis ar­se­bo­biT xsnis: Rmer­Tma Cven
ase­Ti Seg­rZne­be­bi mog­va­ni­Wa da ase vxe­davT sam­ya­ros, RmerTs
rom Cven­Tvis sxva­na­i­ri Seg­rZne­be­bi mo­e­ni­We­bi­na, ma­Sin sxvag­va­
rad da­vi­na­xav­diT sam­ya­ros.
em­pi­ris­tu­li fi­lo­so­fia ber­klis Sem­deg sxva­das­xva for­
miT gag­rZel­da po­zi­ti­viz­mSi, ne­o­po­zi­ti­viz­mSi da pos­tpo­zi­
ti­viz­mSi. mar­Ta­li­a, am fi­lo­so­fi­ur mim­di­na­re­o­beb­Si az­rov­
ne­bis ro­lis uar­yo­fa ar xde­ba (pi­ri­qiT az­rov­ne­ba awar­mo­ebs

103
mniS­vne­lo­van Se­mec­ne­biT lo­gi­kur ope­ra­ci­ebs), mag­ram Se­mec­
ne­bis er­Ta­derT wya­rod cda da eq­spe­ri­men­ti cxad­de­ba. ma­Ti
az­riT, lo­gi­ku­rad Ca­mo­ya­li­be­bu­li de­bu­le­bis WeS­ma­ri­te­ba
da­mo­ki­de­bu­lia cda­ze; Tu cda­Si ar xer­xde­ba ro­me­li­me de­bu­
le­bis Se­mow­me­ba anu ve­ri­fi­ka­ci­a, ma­Sin es de­bu­le­ba WeS­ma­ri­
te­bis mniS­vne­lo­bas kar­gavs. e. i. ne­o­po­zi­ti­viz­mSi Se­mec­ne­bis
er­Ta­derT da­say­rdens cda war­mo­ad­gens da cda gan­sazR­vravs
Se­mec­ne­bis mi­zan­sac. ami­tom, mec­ni­e­re­bam un­da wa­mo­a­ye­nos ise­
Ti de­bu­le­be­bi, ro­me­lic cda­Si Se­mow­me­ba­di­a. Tu de­bu­le­be­bi
am moTx­ov­nas ver as­ru­le­ben, ma­Sin ma­Ti uar­yo­fa xde­ba. aq Se­
mec­ne­bis mi­zans da mis praq­ti­kul da­niS­nu­le­bas sar­geb­li­a­no­
bis prin­ci­pi gan­sazR­vravs. is, rac ar em­sa­xu­re­ba am prin­cips,
mec­ni­e­re­bi­saT­vis mi­u­Re­be­li­a. swo­red amis ga­moa mi­u­Re­be­li
ne­o­po­zi­ti­viz­mSi im­gva­ri msof­lmxed­ve­lob­ri­vi sa­kiTx­e­bis
kvle­va, ro­me­lic cdis ga­reT ga­dis; ase­Te­bia sam­ya­ros sas­ru­
lo­ba – usas­ru­lo­bis, mi­ze­zob­ri­o­bis, sub­stan­ci­is da sxva sa­
kiTx­e­bi. ma­Ti az­riT, es ar aris fi­lo­so­fi­is kvle­vis sa­ga­ni. es
me­ta­fi­zi­ku­ri prob­le­ma­a, ro­mel­zec mxo­lod re­li­gi­am un­da
im­sje­los. amis ga­mo mi­iC­ne­ven, rom em­pi­riz­mi aris cal­mxri­vi
gno­se­o­lo­gi­u­ri Te­o­ri­a. em­pi­riz­mma ver SeZ­lo ima­nen­tu­ri­sa
da tran­scen­den­tu­ris da­kav­Si­re­ba, ver SeZ­lo xi­dis ga­de­ba
ima­nen­tur­sa da tran­scen­den­tur sam­ya­ros So­ris. amis ga­re­Se
ki ara­vi­Ta­ri srul­yo­fi­li gno­se­o­lo­gi­u­ri Te­o­ria ar ya­lib­
de­ba. is dRe­sac gno­se­o­lo­gi­is ga­da­uwy­ve­tel prob­le­mas war­
mo­ad­gens.
tran­scen­den­tu­ri­sa da ima­nen­tu­ris cne­be­bi kar­gad ga­mo­
ik­ve­Ta ag­nos­ti­ciz­mis Te­o­ri­a­Si.

104
 ag­nos­ti­ciz­mi

ag­nos­ti­ciz­mi cod­nis anu Se­mec­ne­bis uar­yo­fas niS­navs.

mis­Tvis da­ma­xa­si­a­Te­be­lia ada­mi­a­nis Sem­mec­ne­be­li una­re­
bis SezR­ud ­ u­lo­bis aRi­a­re­ba, ris ga­moc Se­mec­ne­ba mTav­rde­ba
iq, sa­dac es una­re­bi Za­las kar­ga­ven. ami­tom on­to­lo­gi­ur ­ i ka­
non­zo­mi­e­re­bis kvle­va Se­mec­ne­bis kom­pe­ten­ci­as ar Se­ad­gens.
ra kav­Si­ria mi­zez­sa da Se­degs So­ris, mov­le­na­sa da ar­se­bas
So­ris, er­Te­ul­sa da zo­gads So­ris, Sem­Txve­vi­To­ba­sa da au­ci­
leb­lo­bas So­ris da sxva on­to­lo­gi­ur prob­le­meb­ze msje­lo­
ba Se­uZ­le­be­li­a. fi­lo­so­fia Tu ma­inc im­sje­lebs am sa­kiTx­eb­
ze, mxo­lod al­ba­Tur cod­nas­Tan gveq­ne­ba saq­me.
ag­nos­ti­ciz­mi su­bi­eq­tur – ide­a­lis­tur fi­lo­so­fi­as war­
mo­ad­gens. ber­klis su­bi­eq­tu­ri ide­a­liz­mi ag­nos­ti­ciz­mis mi­
mar­Tu­le­biT de­vid ium­ma (1711 – 1776 ww.). ga­na­vi­Ta­ra. iu­mis
az­riT, ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­ba­Si ara­fe­ri­a, gar­da STa­beW­di­le­
be­bi­sa da ide­e­bi­sa. STa­beW­di­le­be­bi mi­i­Re­ba Seg­rZne­be­bis sa­
fuZ­vel­ze, xo­lo ide­e­bi aris am STa­beW­di­le­ba­Ta war­mo­sax­va.
iu­mi am­tki­cebs, rom STa­beW­di­le­be­bi uf­ro mka­fio xa­si­a­T­i­saa,
xo­lo ide­e­bi am STa­beW­di­le­ba­Ta sust as­lebs war­mo­ad­ge­nen.
ide­ebs yo­vel­Tvis win us­wrebs STa­beW­di­le­be­bi, ami­tom ar ar­
se­bobs ide­eb ­ i STa­beW­di­le­be­bis ga­re­Se. yve­la STa­beW­di­le­
bas ime­o­rebs mar­ti­vi ide­a. mag­ram ar­se­bobs rTu­li ide­e­bic.
rTul ide­ebs war­mo­ad­gens mar­tiv ide­a­Ta Se­er­Te­ba da war­mo­
sax­va. iu­mi­saT­vis mi­u­Re­be­lia mTe­li si­nam­dvi­lis Seg­rZne­beb­
ze day­va­na, rad­gan ar­se­bobs su­bi­eq­ti­sa­gan da­mo­u­ki­de­be­li
tran­scen­den­ta­lu­ri sam­ya­roc, mag­ram mis Se­sa­xeb WeS­ma­ri­
te­bis Tval­saz­ri­siT ve­ra­fers da­vam­tki­cebT. iu­mi ase msje­
lobs: Cve­ni Se­mec­ne­bis obi­eq­ti ar Se­iZ­le­ba Cvens ga­reT iyos,
Cvens ga­re­Se ara­fe­ri ar war­mo­id­gi­ne­ba, ar Se­iZ­le­ba msje­lo­ba
ima­ze, rac ar vi­ciT. STa­beW­di­le­beb­ze day­rdno­biT da ide­a­Ta
kav­Si­riT, Cven ga­re­mos mxo­lod war­mov­sa­xavT, mag­ram ra aris
Ta­vis­Ta­vad es ga­re­mo, amis Se­sa­xeb ve­ra­fers ga­vi­gebT.
de­vid iu­mis das­mu­li kiTx­va, Tu ro­gor Se­iZ­le­ba mi­Re­bu­li

105
iq­nas axa­li cod­na, ro­me­lic obi­eq­tu­ric iq­ne­ba da sa­yo­vel­Ta­
o­bis ma­ta­re­be­lic, ger­ma­nel­ma fi­lo­so­fos­ma ima­nu­el kan­tma
gan­sxva­ve­bu­lad ga­dawy­vi­ta.
kan­ti aris ger­ma­nu­li kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­is fu­Zem­de­
be­li. is Tav­da­pir­ve­lad bu­ne­baT­mec­ni­e­ri iyo. man Seq­mna mzis
sis­te­mis age­bu­le­bi­sa da mi­si war­mo­So­ba – gan­vi­Ta­re­bis me­qa­
ni­ku­ri Te­o­ri­a, ro­mel­sac im dro­i­saT­vis gar­kve­u­li mec­ni­e­ru­
li Ri­re­bu­le­ba hqon­da, mag­ram kants msof­lio aRi­a­re­ba mis­ma
fi­lo­so­fi­am mo­u­ta­na. vi­na­i­dan ium­ma ver mo­na­xa cod­nis obi­eq­
tu­ro­bi­sa da sa­yo­vel­Ta­o­bis sa­fuZ­vle­bi, kan­tma fi­lo­so­fi­is
ga­da­u­de­bel da um­niS­vne­lo­va­nes prob­le­mad ma­Ti Zi­e­ba da­i­sa­xa.
kan­ti ase msje­lobs: ar­se­bobs fi­zi­ka da ma­Te­ma­ti­ka da ar­se­bobs
mec­ni­e­ru­li cod­na, es uda­vo­a, mag­ram sa­Wi­roa ga­ir­kves, ro­gor
aris Se­saZ­le­be­li mec­ni­e­ru­li cod­na, ro­go­ria is lo­gi­ku­ri
pi­ro­be­bi, ri­Tac un­da ga­va­mar­TloT mec­ni­e­ru­li cod­nis sa­yo­
vel­Ta­o­ba da au­ci­leb­lo­ba. kan­ti kar­gad xe­davs em­pi­riz­mi­sa
da ra­ci­o­na­liz­mis cal­mxri­vo­bas da cdi­lobs am cal­mxri­vo­bis
ga­da­lax­vas. mi­si az­riT, rad­gan mec­ni­e­ru­li cod­na ver aSen­de­
ba verc mxo­lod cdis sa­fuZ­vel­ze da verc mxo­lod go­ne­bis sa­
Su­a­le­biT, ami­tom un­da mo­xer­xdes ma­Ti Se­er­Te­ba anu sin­Te­zi.
kan­tis mi­xed­viT mec­ni­e­ru­li cod­na Ri­re­bu­lia ma­Sin, Tu is si­
ax­les iZ­le­va. mi­si az­riT, bu­ne­bis­mec­ni­e­re­ba sin­Te­zu­ri da axa­
li cod­nis ma­ta­re­be­li­a, mag­ram ase­Ti cod­na Sem­Txve­vi­To­ba­zea
dam­ya­re­bu­li. xo­lo ma­Te­ma­ti­ka ap­ri­o­ru­li da ana­li­zu­ri mec­
ni­e­re­ba­a, ro­me­lic ar sa­Wi­ro­ebs ara­vi­Tar cdi­se­ul Se­mow­me­bas,
mas­Si mo­ce­mu­lia au­ci­leb­lo­ba da sa­yo­vel­Ta­o­ba, mag­ram ase­Ti
cod­na ara­vi­Tar si­ax­les ar Se­i­cavs. kan­tis am msje­lo­bi­dan Cans
em­pi­riz­mi­sa da ra­ci­o­na­liz­mis nak­lis Sev­se­bis au­ci­leb­lo­ba.
es or­mxri­vi nak­li rom da­iZ­li­os, kan­tis az­riT, Se­saZ­le­be­li
un­da gax­des ise­Ti msje­lo­be­bis mi­Re­ba, ro­me­lic er­Tdro­u­lad
ap­ri­o­ru­lic iq­ne­ba da sin­Te­zu­ric, e.i. un­da mi­vaR­wi­oT sin­Te­
zur – ap­ri­o­ru­li msje­lo­be­bis mi­Re­bis da ga­mar­Tle­bis Se­saZ­
leb­lo­bas.
kan­ti eTan­xme­ba iu­mi­sa da sa­er­Tod em­pi­riz­mis das­kvnas, rom

106
cda Ta­vis­Ta­vad ara­vi­Tar au­ci­leb­lo­bas da sa­yo­vel­Ta­o­bas ar
iZ­le­va. mag­ram au­ci­leb­lo­bis ar­se­bo­ba mec­ni­e­ru­li faq­tia da
sa­Wi­roa mi­si ax­sna. kan­tis az­riT, rad­gan cda au­ci­leb­lo­bas ar
iZ­le­va, is un­da mo­i­Zeb­nos TviT ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­ba­Si. swo­red
aseT Zi­e­bas man mi­uZR­vna Ta­vi­si fun­da­men­tu­ri naS­ro­mi, ro­mel­
sac `wmin­da go­ne­bis kri­ti­ka~ uwo­da. kan­ti, kvle­va – Zi­e­bi­sa da
kri­ti­ku­li ana­li­zis sa­fuZ­vel­ze, mi­vi­da im das­kvnam­de, rom mec­
ni­e­ru­li cod­nis obi­eq­tu­ro­bis, au­ci­leb­lo­bi­sa da sa­yo­vel­Ta­
o­bis sa­fuZ­ve­li ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­ba­Sia mo­ce­mu­li. mi­si az­riT,
cno­bi­e­re­bas aqvs sa­mi una­ri: grZno­ba­do­ba, gan­sja da go­ne­ba.
grZno­ba­do­ba war­mo­i­So­ba ma­Sin, ro­de­sac ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­ba
ukav­Sir­de­ba mis ga­reT ar­se­bul sag­nebs, ra­sac kan­ti mov­le­nebs
uwo­debs. mov­le­ne­bis moq­me­de­ba ada­mi­a­nis grZno­ba­do­ba­ze iZ­
le­va sa­az­rov­no ma­sa­las, ro­me­lic Ta­vis­Ta­vad ga­u­for­me­be­li­a.
mas afor­mebs, awes­ri­gebs grZno­ba­do­bis ap­ri­o­ru­li una­ri, ro­
mel­sac kan­ti wmin­da dro­sa da wmin­da siv­rces uwo­debs. e.i. cdis
sag­neb­Si wes­ri­gi Se­aqvs su­bi­eq­tSi ar­se­bul ap­ri­o­rul dro­sa da
siv­rces, xo­lo siv­rci­sa da dro­is ap­ri­o­ru­li for­me­biT mo­wes­
ri­ge­bul fe­no­me­nebs gan­sjis una­ri akav­Si­rebs da am kav­Sirs wmin­
da ka­te­go­ri­eb­Si ga­mo­xa­tavs. es ka­te­go­ri­e­bi­a: au­ci­leb­lo­ba, mi­
ze­zob­ri­o­ba, sa­yo­vel­Ta­o­ba, sub­stan­ci­u­ro­ba da sxva. am­ri­gad,
iu­mis mi­er wa­moW­ri­li prob­le­ma, rom cda ar iZ­le­va au­ci­leb­lo­
ba­sa da sa­yo­vel­Ta­o­bis ka­nons, kan­tma ase ga­dawy­vi­ta: au­ci­leb­
lo­ba da sa­yo­vel­Ta­o­ba ar­se­bobs ara tran­scen­den­tu­ris sfe­ro­
Si, ara­med is su­bi­eq­tis ima­nen­tur ka­non­zo­mi­e­re­ba­Sia mo­ce­mu­li.
aqe­dan ga­mom­di­na­re, kan­ti as­kvnis: ka­no­ne­bi, rom­leb­zec mec­ni­e­
re­ba msje­lobs, bu­ne­bis ka­no­nebs ki ar war­mo­ad­ge­nen, ara­med bu­
ne­ba­Si ka­no­ne­bi Tvi­Ton cno­bi­e­re­bas Se­aqvs, e. i. cno­bi­e­re­bis ap­
ri­o­ru­li for­me­bi gan­sazR­vra­ven bu­ne­bis ka­no­nebs da sa­er­Tod
bu­ne­bas. ami­tom Se­mec­ne­ba niS­navs ara bu­ne­bis Se­mec­ne­bas, ara­med
su­bi­eq­tSi ar­se­bu­li ka­non­zo­mi­e­re­bis Se­mec­ne­bas. kants cno­bi­e­
re­bis ap­ri­o­ru­li una­re­bi­dan ga­mo­yavs ara mxo­lod au­ci­leb­lo­
ba da sa­yo­vel­Ta­o­ba, ara­med is am­tki­cebs, rom es au­ci­leb­lo­ba
da sa­yo­vel­Ta­o­ba obi­eq­tu­ric aris. ras niS­navs obi­eq­tu­ro­ba?

107
kan­tis az­riT, is rac yve­la ada­mi­a­nis­Tvis sa­yo­vel­Ta­o­a, obi­eq­
tu­ric aris. Tu mo­i­Zeb­ne­ba sxvag­va­rad mo­az­rov­ne ada­mi­a­ni, ro­
mel­sac ar eq­ne­ba sa­yo­vel­Tao struq­tu­ris ap­ri­o­ru­li cno­bi­
e­re­ba, ma­Sin obi­eq­tu­ro­ba mis­Tvis sru­li­ad sxva iq­ne­ba, mag­ram
ada­mi­an­Ta mod­gmas er­Tna­i­ri `struq­tu­ris~ cno­bi­e­re­ba aqvs da
ami­tom sa­yo­vel­Tao cod­na obi­eq­tu­ri­a; ada­mi­a­ni ase rom msje­
lobs da ara sxva­na­i­rad, es cod­nis obi­eq­tu­ro­bis maC­ve­ne­be­li­a.
kan­tis fi­lo­so­fi­a­Si cno­bi­e­re­bis sam unars – grZno­ba­do­bas,
gan­sjas da go­ne­bas – sa­mi do­ne Se­e­sa­ba­me­ba: em­pi­ri­u­li cno­bi­e­re­
ba, tran­scen­den­ta­lu­ri cno­bi­e­re­ba da ide­e­bi. Se­mec­ne­bis mi­za­
nia em­pi­ri­u­li do­ni­dan tran­scen­den­ta­lur do­ne­ze amaR­le­ba. am
pro­cess ada­mi­a­ni grZno­ba­do­ba­Si mi­Re­bu­li cod­nis ga­az­re­bi­sa
da ka­te­go­ri­eb­Si da­kav­Si­re­bis sa­fuZ­vel­ze axor­ci­e­lebs.
maS, ra­Si mdgo­ma­re­obs kan­tis ag­nos­ti­ciz­mis ar­si? kan­tis
mi­xed­viT, Sem­mec­ne­be­li su­bi­eq­ti WeS­ma­ri­te­bas ad­gens mxo­lod
mov­le­na­Ta sfe­ros mi­marT. cno­bi­e­re­ba­Si ga­for­me­bul mov­le­
nebs kan­ti fe­no­me­nebs uwo­debs. mi­si az­riT, swo­red fe­no­me­
neb­ze Se­iZ­le­ba WeS­ma­ri­te­ba – mcda­ro­bis mtki­ce­ba. xo­lo, rac
Se­e­xe­ba mov­le­ne­bis miR­ma ar­se­bul `nivTs Ta­vis­Ta­vads~, ro­
me­lic su­bi­eqts grZno­ba­do­ba­Si ar eZ­le­va, mis Se­sa­xeb go­ne­bis
msje­lo­ba iZ­le­va ara fe­no­me­nebs, ara­med no­u­me­nebs. no­u­me­neb­
ze ga­moT­qmu­li msje­lo­be­bi arc WeS­ma­ri­tia da arc mcda­ri, is
ar ekuT­vnis mec­ni­e­ru­li Se­mec­ne­bis sfe­ros, ara­med me­ta­fi­zi­
kis sa­ga­ni­a. me­ta­fi­zi­ka kan­tis az­riT, ar aris mec­ni­e­re­ba, mag­
ram es imas ar niS­navs, rom fi­lo­so­fi­am is uar­yo. pi­ri­qiT, me­ta­
fi­zi­ku­ri prob­le­me­bi fi­lo­so­fi­i­saT­vis mo­u­ci­le­ba­di­a. ise­Ti
prob­le­me­bi, ro­go­ric aris Rmer­Tis ar­se­bo­ba – arar­se­bo­bis,
sas­ru­lo­ba – usas­ru­lo­bis, au­ci­leb­lo­ba – Ta­vi­suf­le­bis da
sxva, ada­mi­a­ni­saT­vis re­gu­la­tur fun­qci­as as­ru­le­ben. kan­tis
az­riT, Se­uZ­le­be­lia yov­lad sru­li ide­is ar­se­bo­biT Rmer­Tis
ar­se­bo­ba vam­tki­coT, mag­ram es ar ga­mo­ricx­avs Rmer­Tis Se­sa­xeb
msje­lo­bas. is am­tki­cebs, rom Rmer­Tis ar­se­bo­bis on­to­lo­gi­u­
ri da­sa­bu­Te­ba Se­uZ­le­be­li­a, mag­ram mi­si daS­ve­ba an ar­daS­ve­ba
Se­saZ­le­be­li­a. es Ta­vi­suf­le­bi­sa da ne­be­lo­bis sfe­ros ga­ne­

108
kuT­vne­ba, ro­me­lic ada­mi­ans praq­ti­ku­li moq­me­de­bis­Tvis sWir­
de­ba da ara­nak­leb mniS­vne­lo­va­ni­a. kan­ti ne­be­lo­ba­sa da ada­mi­a­
nis praq­ti­kul moq­me­de­bas zne­o­bis sfe­ros akuT­vnebs.
bo­los un­da iT­qvas, rom kan­tma Ta­vi­si gno­se­o­lo­gi­u­ri Te­
o­ri­iT ver SeZ­lo ima­nen­tu­ri da tran­scen­den­tu­ri sam­ya­ros
da­kav­Si­re­ba, rad­gan man Se­mec­ne­ba Se­mo­sazR­vra mxo­lod mov­le­
ne­bis sfe­ro­Ti, xo­lo `niv­Ti Ta­vis­Ta­va­di~ Se­u­mec­ne­bad tran­
scen­den­tur si­nam­dvi­led ga­mo­acx­a­da. swo­red amis ga­mo ewo­da
kan­tis Se­mec­ne­bis Te­o­ri­as ag­nos­ti­ciz­mi da ima­nen­tiz­mi.
kan­tma Ta­vi­si ima­nen­tu­ri fi­lo­so­fi­a, rom­lis mi­xed­vi­Tac,
ada­mi­a­ni Se­mec­ne­bis pro­ces­Si Tvi­Ton qmnis bu­ne­bas, ko­per­ni­ki­
se­ul ga­dat­ri­a­le­bas Se­a­da­ra. ro­gorc cno­bi­li­a, ko­per­ni­kam­de
Cve­ni ga­laq­ti­kis cen­trad de­da­mi­wa mi­aC­ndaT, xo­lo ko­per­nik­ma
da­am­tki­ca, rom ga­laq­ti­kis cen­trSi mze im­yo­fe­ba. am ga­dat­ri­
a­le­bis mniS­vne­lo­bas kan­ti Sem­deg­Si xe­davs: mi­si az­riT, aqam­
de mec­ni­e­re­ba­sa da fi­lo­so­fi­as gu­lub­ryvi­lod mi­aC­nda, rom
cod­na Se­e­sa­ba­me­ba re­a­lo­bas, ami­tom cod­nis asax­sne­lad si­nam­
dvi­les mi­mar­Tav­dnen. kan­tis az­riT es pi­ri­qi­Ta­a. Tu gvin­da ga­
vi­goT mec­ni­e­ru­li cod­na ra ka­non­zo­mi­e­re­bi­sa­a, ami­saT­vis un­
da miv­mar­ToT sa­ku­Tar ima­nen­tur cno­bi­e­re­bas da ara bu­ne­bas.
kan­tis az­riT, ima­nen­tu­ri da tran­scen­den­tu­ri cno­bi­e­re­ba
Tvi­Ton gan­sazR­vravs bu­ne­bis ka­non­zo­mi­e­re­bas.
kan­tis fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba mra­va­li prob­le­mis mom­
cve­li­a, mis sa­fuZ­vel­ze gan­vi­Tar­da ara mxo­lod ger­ma­nu­li
kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­a, ara­med mi­si gav­le­na bev­rma fi­lo­so­fi­
ur­ma mim­di­na­re­o­bam ga­ni­ca­da. yve­lam sxva­das­xvag­va­rad ga­i­go
kan­tis fi­lo­so­fia da yve­la kants Tvli­da Ta­vis wi­na­mor­be­dad.
kan­tis kri­ti­ku­li fi­lo­so­fi­a, Zi­ri­Ta­dad, ra­ci­o­na­lis­tur
moZR­vre­bas war­mo­ad­gens. mi­si ra­ci­o­na­liz­mi vrcel­de­ba mxo­
lod mov­le­na­Ta sfe­ro­ze. xo­lo ro­ca go­ne­ba mov­le­ne­bis sfe­
ro­dan `niv­Ti Ta­vis­Ta­va­dis~ sam­ya­ro­Si gas­vlas cdi­lobs, ma­Sin
go­ne­ba, mar­Ta­lia WeS­ma­ri­te­bas ver ad­gens, mag­ram is di­a­leq­ti­
kur az­rov­ne­bas em­ya­re­ba da ara emo­ci­ur an mis­ti­kur in­tu­i­ci­
as, ro­gorc es in­tu­i­ti­viz­mSi­a.

109
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ras Se­is­wav­lis gno­se­o­lo­gi­a?

ra mo­i­az­re­ba cne­beb­Si `Se­mec­ne­bis obi­eq­ti~ da `Se­mec­ne­bis
su­bi­eq­ti~?
ro­me­li Se­mec­ne­bi­Ti una­re­bi axa­si­a­Tebs ada­mi­ans? ra mi­mar­
Te­baa maT So­ris Se­mec­ne­bis pro­ces­Si?
ra msgav­se­ba-­gan­sxva­ve­baa empirizms, sen­su­a­liz­msa da ra­ci­
o­na­lizms So­ris ?
ra aris WeSmariteba?
ra aris in­tu­i­ci­a?
ra sa­er­To da­ma­xa­si­a­Te­be­li ni­Sa­ni axa­si­a­Tebs ag­nos­ti­
cizms?
gaaanalizeT sokrates gamonaTqvamebi: `Seican Tavi Seni~ da
`me vici, rom araferi ar vici~.

110
 Ta­vi V

so­ci­a­lu­ri da aq­si­o­lo­gi­u­ri prob­le­me­bi

fi­lo­so­fi­a­Si.
kul­tu­ra da ci­vi­li­za­cia

kul­tu­ris fi­lo­so­fia kul­tu­ris, ro­gorc uni­ver­sa­lur

da yov­lis­mom­cvel fe­no­men­ze ori­en­ti­re­bu­li fi­lo­so­fi­u­
ri dis­cip­li­na­a. igi Ca­mo­ya­lib­da ori sa­u­ku­nis mij­na­ze – XVIII
sa­u­ku­nis bo­lo­sa da XIX sa­u­ku­nis da­sawy­is­Si. ter­mi­ni `kul­
tur­fi­lo­so­fi­a’ pir­ve­lad ix­ma­ra ger­ma­nel­ma ro­man­ti­kos­ma
a. mi­u­ler­ma. Tum­ca un­da aRi­niS­nos, rom kul­tu­ris Se­sa­xeb
cal­ke­u­li mo­saz­re­be­bi bev­rad uf­ro ad­re, ev­ro­pu­li cno­
bi­e­re­bis gan­vi­Ta­re­bis TiT­qmis yve­la etap­ze aRi­niS­ne­bo­da.
kul­tu­ris fi­lo­so­fia ik­vlevs Sem­deg prob­le­mebs: ra aris
kul­tu­ra? ro­go­ria mi­si da­mo­ki­de­bu­le­ba bu­ne­bas­Tan? ra ga­
na­pi­ro­bebs sxva­das­xva kul­tu­re­bis ar­se­bo­bas? ra kav­Si­ria
kul­tu­ra­sa da ci­vi­li­za­ci­as So­ris? ra udevs sa­fuZ­vlad
kul­tu­ri­sa da ci­vi­li­za­ci­is gan­vi­Ta­re­bas? da sxva.
sa­zo­ga­do­e­ba mra­va­li qve­sis­te­mis Sem­cve­li mTli­a­ni war­
mo­naq­mni­a. sa­in­te­re­so­a: aris ki maT So­ris ro­me­li­me gan­
msazR­vre­li da gan­ma­pi­ro­be­be­li? yo­ve­li sa­zo­ga­do­e­ba, yo­
ve­li qve­ya­na ga­nu­me­o­reb­lad Ta­vi­se­bu­ri da TviT­myo­fa­dia
– Ta­vi­si uni­ka­lu­ri is­to­ri­iT, kul­tu­riT, tra­di­ci­e­biT. es
Ta­vis­Ta­vad gu­lis­xmobs gar­kve­u­li faq­to­re­bis ar­se­bo­bas,
rom­le­bic gan­cal­ke­ve­bul so­ci­a­lur qve­sis­te­mebs aer­Ti­a­ne­
ben ra­Rac xa­ris­xob­ri­vad gan­sazR­vrul mTli­a­no­ba­Si. Ta­na­
med­ro­ve fi­lo­so­fi­a­Si sa­zo­ga­do­e­bis mTli­a­no­bis da­sa­xa­si­a­
Teb­lad iye­ne­ben kul­tu­ri­sa da ci­vi­li­za­ci­is cne­bebs.
ar­se­bobs mo­saz­re­ba, rom kul­tu­ra `me­o­re bu­ne­ba­a~. ase
Tvlid­nen Zvel sa­ber­ZneT­Si (ma­ga­li­Tad, de­mok­ri­te mi­iC­nev­
da, rom ada­mi­a­ni yo­vel­Tvis ba­Zav­da bu­ne­bas da swav­lob­da
mis­gan. cxo­ve­le­bi­sa­gan igi bev­riT aris da­va­le­bu­li – obo­bam
qso­va da ker­va as­wav­la, mer­cxal­ma sa­bu­da­ris aSe­ne­ba, mom­Re­

111
ral­ma Ci­teb­ma sim­Re­ra da sxva). ram­de­nad swo­ri da mi­sa­Re­bia
es gan­sazR­vre­ba? zo­ga­di Tval­saz­ri­siT, al­baT, Se­iZ­le­ba da­
ve­Tan­xmoT. mag­ram, imav­dro­u­lad, au­ci­leb­lad un­da ga­ver­
kvi­oT – upi­ris­pir­de­ba kul­tu­ra bu­ne­bas, Tu ara?
sa­zo­ga­dod miC­ne­u­li­a, rom yo­ve­li­ve, rac ada­mi­a­nis xe­li­
Taa Seq­mni­li, kul­tu­ris sfe­ros ga­ne­kuT­ne­ba: bu­ne­ba ada­mi­a­
nis­Tvi­saa Seq­mni­li. igi ki, Tav­da­u­zo­ga­vad Sro­mobs da qmnis
`me­o­re bu­ne­bas~ – kul­tu­ris siv­rces. Tu da­vuk­vir­de­biT,
kul­tu­ra, upir­ve­les yov­li­sa, bu­ne­bi­Ti fe­no­me­ni­a, Tun­dac
imi­tom, rom mi­si Se­moq­me­di ada­mi­a­ni­a, anu bi­o­lo­gi­u­ri ar­se­
ba. gar­da ami­sa, bu­ne­bis ga­re­Se arc kul­tu­ra iq­ne­bo­da, rad­gan
ada­mi­a­ni, qmnis ra xe­lov­nur sam­ya­ros, bu­ne­bis re­sur­sebs iye­
nebs. qmna­do­bis am pro­ces­Si igi sa­ku­Tar bu­neb­riv po­ten­ci­als
am­JRav­nebs da war­mo­a­Cens. kul­tu­ra, uwi­na­re­sad, in­stin­qte­
bis ga­da­lax­va da bu­ne­bis daZ­le­vis aq­ti­a. cno­bi­li­a, rom cxo­
vel­sac Se­uZ­lia Seq­mnas kul­tu­ris msgav­si ra­Rac: fut­kre­bi,
ma­ga­li­Tad, um­Sve­ni­e­res ar­qi­teq­tu­rul na­ge­bo­bas, fi­Webs
ake­Te­ben; obo­bas qse­li, na­di­ro­bis ia­ra­Ri, gva­o­cebs Ta­vi­si
srul­yo­fi­le­biT; Tax­ve­bi kaS­xals age­ben. ga­mo­dis, rom cxo­
ve­le­bic qmni­an ra­Rac iseTs, rac bu­ne­ba­Si ar iyo. nu­Tu, esec
kul­tu­ra­a?
Cven uk­ve vi­ciT, rom yve­la cocx­a­li ar­se­bis (ra Tqma un­
da, ada­mi­a­nis gar­da) moR­va­we­ob ­ a dap­rog­ra­mi­re­bu­lia in­stin­
qte­biT. Tum­ca, moR­va­we­o­ba­sac ver da­var­qmevT am saq­mi­a­no­bas,
rad­gan mxo­lod imis Seq­mna Se­uZ­li­aT, rac maT bu­ne­biT gan­pi­
ro­be­bul prog­ra­ma­Sia Ca­de­bu­li. Ta­vi­su­fa­li Se­moq­me­de­bi­Ti
moR­va­we­o­ba maT­Tvis ucxo da mi­uw­vdo­me­li­a. fut­kars Za­la ar
Ses­wevs moq­so­vos qse­li, obo­ba ki ver Ses­Zlebs yva­vi­le­bi­sa­
gan neq­ta­ris aRe­bas. imi­saT­vis rom Seq­mnas kul­tu­ra, ada­mi­a­ni
da­sa­Cuq­re­bu­li un­da iyos ra­Rac gan­sa­kuT­re­bu­li ni­WiT, mad­
liT, una­riT, ro­me­lic ar aris Ca­de­bu­li mis sa­xe­o­biT prog­
ra­ma­Si. aseT mo­u­lod­nel mo­na­po­var­zea sa­u­ba­ri uZ­ve­les miT­Si
cecx­lze, ro­gorc kul­tu­ris pir­vel­sawy­is­ze.
pro­me­Te ti­tan ia­pe­ti­­sa da qal­RmerT Te­mi­das Svi­li iyo.

112
igi si­ma­ma­ci­sa da sim­tki­cis, Ta­vi­suf­le­bi­sa da ada­mi­a­ne­bi­sad­mi
siy­va­ru­lis, prog­re­si­sa da ka­cob­ri­o­bis ke­Til­dRe­o­bi­saT­vis
meb­rZo­lis ma­ra­di­ul sim­bo­lod aris miC­ne­u­li. mi­Ti mog­viTx­
robs, rom pro­mo­Te mtki­ced da­ud­ga gver­dSi zevs, ro­ca man
axa­li, uf­ro sa­mar­Tli­a­ni wes­ri­gis dam­ya­re­ba da­i­sa­xa miz­nad
da d D a­u­fiq­reb­lad ga­nud­ga, ro­de­sac zev­si sas­tik ti­ra­nad Ca­
mo­ya­lib­da da um­weo kac­Ta mod­gmis ga­nad­gu­re­bac ki ga­niz­ra­xa.
pro­me­Tes uy­var­da ada­mi­a­ne­bi, yo­vel­Tvis Ta­na­ug­rZnob­da mas­
ze sus­teb­sa da um­we­o­ebs. igi ar Se­u­Sin­da yov­lis­Sem­Zle Rmer­
Tis ris­xvas da ada­mi­an­Ta ga­dar­Ce­na ga­dawy­vi­ta. man ada­mi­a­nebs
ime­di ga­uR­vi­va da olim­pos wmin­da ke­ri­dan cecx­lic aCu­qa. mi­si
wya­lo­biT ada­mi­a­ne­bi mix­vdnen, rom cecx­li mar­to sa­SiS­ro­e­ba
ki ar iyo, ara­med xsna da dax­ma­re­bac imav­dro­u­lad. pro­me­Tem
as­wav­la maT li­To­nis ga­mod­no­ba da xel­sawy­o­e­bis dam­za­de­ba;
we­ra, kiTx­va, an­ga­ri­Si; mi­aC­via Sro­mas; man ada­mi­a­ne­bi­saT­vis mo­
a­Si­na­u­ra ga­re­u­li xa­ri da uRe­li da­ad­ga ki­ser­ze, ra­Ta maT mi­wa
da­e­mu­Sa­ve­bi­naT; pro­me­Tem ga­xed­na cxe­ni da ai­Zu­la is ada­mi­ans
da­mor­Ci­le­bo­da; pir­ve­li xo­mal­dic man au­go ada­mi­a­nebs; as­wav­
la mkur­na­lo­bis me­To­de­bi da wam­le­bis mox­ma­re­ba; da bo­los,
ke­Til­me­zob­lo­ba­sa da mSvi­do­bi­an Ta­nacx­ov­re­bas mi­aC­vi­a.
am­ri­gad, pro­me­Te ada­mi­ans `WeS­ma­rit Se­moq­me­dad~ mo­ev­
li­na: ga­mo­iy­va­na bu­ne­bi­Ti, ve­lu­ri mdgo­ma­re­o­bi­dan da go­
ni­er ar­se­bad aR­zar­da da Ca­mo­a­ya­li­ba. mag­ram pro­me­Tem daS­
ve­bu­lis zRvars ga­da­a­War­ba da zev­sma sa­ma­rad­Ja­mod da­sa­ja
ki­dec igi. mi­u­xe­da­vad sas­ti­ki sas­je­li­sa, ama­yi da ma­ma­ci
pro­me­Te ar na­nob­da ada­mi­a­ne­bi­saT­vis ga­we­ul dax­ma­re­bas.
fi­lo­so­fi­u­r i kuTx­i T ro­g o­r i das­kvna Se­iZ­le­ba ga­keT­
des Cve­ni Te­mi­saT­v is am mi­T i­d an? upir­ve­les yov­li­sa, un­da
aRi­niS­nos, rom miT­S i war­m o­C e­n i­l ia Cven­Tvis uk­ve cno­bi­li
faq­ti – kul­tu­r a sxva re­a ­l o­b a­a , vid­re bu­ne­ba. igi, Se­iZ­le­
ba iT­qvas, sa­Cu­q a­r i­a , rom­l is meS­v e­o­bi­Tac ada­mi­a ­ne­bi, bu­
ne­bis Svi­le­bi, ezi­a ­r en sru­l i­a d gan­sxva­ve­bul cxov­re­bas.
es gar­kve­u­li am­x ed­r e­b ac aris bu­n e­b is wi­na­aR­mdeg. tyu­i­
lad xom ar aris miC­n e­u ­l i ev­r o­p ul kul­tu­ra­Si kul­tu­ris

113
sa­Ta­ve­eb­Tan mdga­r i pro­m o­T e gmi­r is, meb­rZo­li­sa da me­am­
bo­xis sim­bo­lod.
ga­saT­va­lis­wi­ne­be­lia miT­Si mo­ce­mu­li ki­dev er­Ti Stri­xi.
ada­mi­a­ni­saT­vis kul­tu­ra su­lac ar aris ub­ra­lo da uv­ne­be­li
mo­na­po­va­ri. es `sa­Cu­qa­ri~ sa­SiS­ro­e­ba­sac Se­i­cavs. mi­Ti gvaf­
rTxi­lebs ki­dec, rom mi­si gan­vi­Ta­re­ba gar­kve­ul dra­ma­tiz­
mTan aris da­kav­Si­re­bu­li. kul­tu­ras ada­mi­a­ni­saT­vis mar­to
si­ke­Te ar mo­aqvs, ara­med sa­ma­gi­e­ro­sac azR­ve­vi­nebs da­u­fiq­
re­be­li moq­me­de­bi­saT­vis.
pro­me­Tes mi­Ti­dan Cven­Tvis mTa­va­ri Sem­de­gi­a: kul­tu­ra
bu­ne­ba ar aris, igi xe­lov­nu­ri Se­moq­me­de­bis na­yo­fi­a; kul­tu­
ra gar­kve­u­li ra­di­ka­lu­ri Se­mob­ru­ne­baa sam­ya­ros or­ga­nul
gan­vi­Ta­re­ba­Si.
da ma­inc, ra aris kul­tu­ra? kul­tu­ra la­Ti­nu­rad da­mu­
Sa­ve­bas, mov­las niS­navs. pir­ve­lad es ter­mi­ni ga­mo­i­ye­na Zv. w.
III – II sa­u­ku­nis ro­ma­el­ma moR­va­wem ka­ton­ma. man da­we­ra wig­
ni sof­lis me­ur­ne­o­bis Se­sa­xeb, sa­dac sity­va `kul­tu­ra~ ix­
ma­ra mi­wis, ni­a­da­gis da­mu­Sa­ve­bis, mov­la – pat­ro­no­bis aR­sa­
niS­na­vad. Sem­dgom am ter­min­ma Se­ic­va­la Ta­vi­si mniS­vne­lo­ba
da ga­mo­ye­ne­bul iq­na ada­mi­a­nis su­li­e­ri saq­mi­a­no­bis mi­marT.
amis das­tu­ria cno­bi­li ga­moT­qma `fi­lo­so­fia aris su­lis
kul­tu­ra~, ro­me­lic ekuT­vnis Zv. w. I sa­u­ku­nis moz­rov­nes ci­
ce­rons (Zv. w. 106 –143). e.i. mas mxed­ve­lo­ba­Si qon­da uk­ve ara
mi­wis da­mu­Sa­ve­ba, ara­med su­li­e­re­ba, su­lis kul­tu­ra anu fi­
lo­so­fi­a. an­ti­kur cno­bi­e­re­ba­Si cne­ba kul­tu­ra ga­i­gi­ve­bu­
li iyo cne­ba `pa­i­de­i­a~­-sTan, e.i. ga­naT­le­bu­lo­bas­Tan. pla­
to­nis az­riT, pa­i­deia ada­mi­a­nis, mTe­li mi­si ar­se­bis Sec­vlis
sa­xel­mZRva­ne­lo prin­ci­pi­a.
Sua sa­u­ku­ne­eb­Si uf­ro xSi­rad ix­ma­re­bo­da sity­va `kul­ti~,
vid­re `kul­tu­ra~. igi gu­lis­xmob­da da asa­xav­da ada­mi­a­nis
unars, mis­wra­fe­bas Rmer­Tis siy­va­rul­Si war­mo­e­Ci­na da ga­ne­
xor­ci­e­le­bi­na sa­ku­Ta­ri Se­moq­me­de­bi­Ti po­ten­ci­a­li.
re­ne­san­sis epo­qa­Si xde­ba kul­tu­ra­ze an­ti­ku­ro­bis Se­
xe­du­le­be­bis aRor­Zi­ne­ba. es ki, upir­ve­les yov­li­sa, niS­navs

114
ada­mi­a­nis aq­ti­u­ri Se­moq­me­de­bi­Ti sawy­i­sis war­mo­Ci­ne­bas, rac
amaR­le­bu­li, har­mo­ni­u­li gan­vi­Ta­re­bi­sa­ken swraf­va­Si ga­mo­i­
xa­te­ba. am pe­ri­od­Si sa­fuZ­ve­li ey­re­ba kul­tu­ris ga­i­gi­ve­bis
ten­den­ci­as su­li­e­ri moR­va­we­o­bis sxva­das­xva sfe­ro­eb­Tan:
mo­ral­Tan, xe­lov­ne­bas­Tan, fi­lo­so­fi­as­Tan, re­li­gi­as­Tan.
gan­ma­naT­leb­lo­bis epo­qis fi­lo­so­fo­se­bi kul­tu­ras ga­
ni­xi­lav­dnen, ro­gorc ada­mi­a­nu­ri moR­va­we­o­bis av­to­no­mi­ur
da Ri­re­bu­le­biT sfe­ros. kul­tu­ris um­niS­vne­lo­va­ne­si as­
peq­ti, ma­Ti az­riT, go­ne­bis taZ­ris age­ba­a. maT­ve Se­i­mu­Sa­ves
kul­tu­ru­li moR­va­we­o­bis kri­te­ri­u­me­bis sis­te­ma: kul­tu­ru­
li moR­va­we­o­ba un­da iyos in­te­leq­tu­a­lu­ri, Se­moq­me­de­bi­Ti,
pro­duq­ti­u­li, no­va­to­ru­li.
XIX sa­u­ku­ne­Si kul­tu­ra, upir­ve­les yov­li­sa, ga­ge­bu­li
iyo, ro­gorc Ri­re­bu­le­ba­Ta da ide­e­bis sis­te­ma.
kul­tu­ra war­mo­ud­ge­ne­lia ada­mi­a­nis ga­re­Se: man Seq­
mna igi. Se­iZ­le­ba iT­qvas, rom es bu­ne­ba­a, ro­mel­sac ada­mi­a­ni
`xel­me­o­red qmnis~ da amiT im­kvid­rebs Tavs, ro­gorc ada­mi­a­
ni. gar­daq­mnis ra mis ga­re­mom­cvel bu­ne­bas, ada­mi­a­ni sa­ku­Tar
Tav­sac, e.i. Ta­vis Si­na­gan ada­mi­a­nur bu­ne­ba­sac gar­daq­mnis. ma­
Sa­sa­da­me, ada­mi­a­ni­saT­vis YmTa­va­ri mar­to bu­ne­bis aT­vi­se­ba da
mi­si gar­daq­mna ar aris, bev­rad uf­ro mniS­vne­lo­va­nia Si­na­ga­ni
bu­ne­bis wvdo­ma da srul­yo­fi­sa­ken swraf­va. am az­riT uwo­deb­
dnen ada­mi­ans yo­vel­Tvis `kul­tu­rul ada­mi­ans~, e.i. `Se­moq­
me­de­biT ada­mi­ans~. fran­gi kul­tu­ro­lo­gis Jan ma­ri be­nu­as
az­riT, kul­tu­ra ada­mi­a­nu­ri moR­va­we­o­bis spe­ci­fi­ka­a, is, rac
axa­si­a­Tebs ada­mi­ans, ro­gorc sa­xe­o­bas. amaoa ada­mi­a­nis Zi­e­ba
kul­tu­ram­del pe­ri­od­Si. mi­si ga­mo­Ce­na is­to­ri­is are­na­ze uk­
ve kul­tu­ris fe­no­me­nad un­da gan­vi­xi­loT. igi siR­rmi­se­u­la­
daa da­kav­Si­re­bu­li ada­mi­a­nis ar­sTan da ada­mi­a­nis, ro­gorc
ada­mi­a­nad gan­sazR­vris au­ci­le­bel ni­u­ans war­mo­ad­gens.
kul­tu­ra ada­mi­a­nis mi­er Seq­mni­li obi­eq­te­bis nam­dvi­li
sa­gan­Zu­ri­a. mag­ram, sa­in­te­re­so­a, ram ga­na­pi­ro­ba es araC­ve­u­
leb­ri­vi ga­das­vla bu­neb­ri­vi­dan ara­bu­neb­riv­ze? ger­ma­ne­li
fi­lo­so­fo­si karl ias­per­si, msje­lob­da ra kul­tu­ris wi­na

115
is­to­ri­ul pe­ri­od­ze, aR­niS­nav­da: `Cven ara­fe­ri vi­ciT arc is­
to­ri­is Se­moq­me­de­biT mo­men­teb­ze, arc su­li­e­ri srul­yo­fis
for­meb­ze, Cven­Tvis mxo­lod Se­de­ge­bia cno­bi­li da am Se­de­
ge­bis sa­fuZ­vel­ze gvix­de­ba das­kvne­bis ga­ke­Te­ba~. ar­se­bi­Ti am
Tvi­sob­riv nax­tom­Si, al­baT, ma­inc Sem­de­gi mo­men­te­bi­a: cecx­
li­sa da xel­sawy­o­e­bis ga­mo­ye­ne­ba; mety­ve­le­bis war­mo­So­ba;
ada­mi­an­Ta jgu­fe­bi­sa da er­To­be­bis Ca­mo­ya­li­be­ba, rom­le­bic
sa­fuZ­vel­Si­ve gan­sxvav­de­bi­an sxva cocx­a­li ar­se­be­bis jgu­fe­
bi­sa da er­To­be­bi­sa­gan, ram­de­na­dac em­ya­re­bi­an gac­no­bi­e­re­
bul ur­Ti­er­To­bebs.
ada­mi­a­ni bu­ne­bas mxo­lod im az­riT ga­e­mij­na, rom sa­ku­Ta­
ri ada­mi­a­nu­ri sam­ya­ro Se­eq­mna – kul­tu­ris, ro­gorc msof­lio
evo­lu­ci­is Sem­dgo­mi sa­fe­xu­ris, sam­ya­ro. mag­ram, imav­dro­u­
lad, igi akav­Si­rebs ki­dec bu­ne­ba­sa da kul­tu­ras. kul­tu­ris,
ro­gorc ada­mi­a­nis Se­moq­me­de­bis na­yof­sa da bu­ne­bas So­ris da­
ma­kav­Si­re­be­li rgo­lis rols as­ru­lebs moR­va­we­o­ba, e.i. ada­mi­
a­nis mra­val­mxri­vi, Ta­vi­su­fa­li aq­ti­vo­ba, ro­mel­sac gar­kve­u­
li Se­de­gi mo­aqvs. igi, ro­gorc uk­ve aR­vniS­neT, bev­rad uf­ro
far­To mov­le­na­a, vid­re is, rac in­stin­qteb­Sia `Ca­we­ri­li~. aseT
aq­ti­vo­bas ada­mi­a­nis go­ne­ba, ne­bis­yo­fa da grZno­be­bi ga­na­pi­ro­
be­ben. ada­mi­a­nis moR­va­we­o­ba, upir­ve­les yov­li­sa, mi­si cno­bi­e­
re­bis aq­ti­vo­ba­a, cno­bi­e­re­ba ki kul­tu­ru­li mov­le­nac aris da
kul­tu­ru­li Se­moq­me­de­bis sa­Su­a­le­bac. am az­riT kul­tu­ra ga­
ni­sazR­vre­ba, ro­gorc mTe­li ka­cob­ri­o­bis moR­va­we­o­bis Se­de­gi,
su­li­e­ric da ma­te­ri­a­lu­ric.
ada­mi­a­ni uni­ka­lu­ri Se­moq­me­di­a. igi mi­is­wraf­vis ara mar­to
na­xev­rad­gac­no­bi­e­re­bu­li ope­ra­ci­e­bis Ses­ru­le­bi­sa­ken, ara­
med ga­az­re­bu­li saq­mi­a­no­bis, moR­va­we­o­bi­sa­ken. swo­red es aris
mTa­va­ri da swo­red amiT gan­sxvav­de­ba mi­si mM oR­va­we­o­ba, vTqvaT,
obo­bas in­stin­qtu­ri re­aq­ci­e­bi­sa­gan. ga­az­re­bul saq­mi­a­no­bas
win us­wrebs ide­a­lu­ri pro­eq­ti (bor­blis idea uf­ro ad­re da­
i­ba­da, vid­re Se­iq­mna Ta­vad bor­ba­li). swo­red aq iba­de­ba Se­moq­
me­de­bi­Ti moR­va­we­o­ba, ro­me­lic Se­uZ­le­be­lia go­ne­bis, wi­nas­war
da­sa­xu­li miz­ne­bis ga­az­re­bi­sa da Se­de­ge­bis gaT­va­lis­wi­ne­bis,

116
Sem­fa­seb­lu­ri po­zi­ci­is ga­re­Se. es aris ada­mi­a­nis Se­moq­me­de­bi­
Ti, Ta­vi­su­fa­li moR­va­we­o­ba.
er­Ti ram aris ga­saT­va­lis­wi­ne­be­li. ada­mi­a­nis moR­va­we­o­ba
mra­val­mxri­vi­a. mra­val­fe­ro­va­nia mi­si Se­de­ge­bic, ada­mi­a­nu­ri
aq­ti­vo­bis pro­duq­te­bi. yve­la maT­ga­ni ga­ne­kuT­vne­ba kul­tu­
ris sfe­ros? ma­ga­li­Tad, aris Tu ara guT­nis Seq­mna kul­tu­ris
aq­ti? Seq­mnis mi­za­ni da ide­a, kon­kre­tu­li moq­me­de­be­bis geg­
ma da a.S., ada­mi­a­nis go­ne­bi­sa da su­lis mu­Sa­o­bis ele­men­te­bi­a,
gam­za­de­bu­li gu­Ta­ni ki ci­vi­li­za­ci­is mo­na­po­va­ri­a. e.i. ada­mi­
a­nis xe­liT Seq­mni­li yve­la sa­ga­ni ar ga­ne­kuT­vne­ba kul­tu­ris
sfe­ros. verc imas vity­viT, rom yve­la ada­mi­a­ni kul­tu­ru­li­a.
ukul­tu­ro­ba, anu kul­tu­ris da­ba­li do­ne, erT ra­me­ze mig­
va­niS­nebs – mo­sax­le­o­bis gar­kve­u­li na­wi­li Ca­mo­Sor­da Ta­vis
kul­tu­ras. uwig­nu­ro­ba, uz­ne­o­ba, kul­tu­ris nor­me­bis Se­sa­ba­
mi­si qce­ve­bis, ur­Ti­er­To­bis Cve­ve­bis ar­qo­na, bu­ne­bi­sad­mi gul­
gri­li, da­u­fiq­re­be­li, ga­u­az­re­be­li da­mo­ki­de­bu­le­ba da da­ba­
li kul­tu­ru­li do­nis sxva msgav­si ga­mov­li­ne­be­bi, aras­wo­ri,
cu­di po­li­ti­kis, an su­lac mi­si arar­se­bo­bis Se­de­gi­a. ukul­tu­
ro­ba Seg­ne­bu­li po­li­ti­kis Se­de­gic Se­iZ­le­ba iyos, ro­mel­sac,
al­baT, an­ti­kul­tu­ras Tu vu­wo­debT da ra­sac, ro­gorc we­si,
sa­u­ku­ne­bis gan­mav­lo­ba­Si Seq­mni­li da Ca­mo­ya­li­be­bu­li kul­tu­
ru­li Ri­re­bu­le­be­bis ga­u­fa­su­re­ba-­ga­nad­gu­re­ba mos­devs (Cve­
ni axa­li is­to­ri­i­saT­vi­sac iyo da­ma­xa­si­a­Te­be­li kul­tu­ri­sad­
mi msgav­si ni­hi­lis­tu­ri da­mo­ki­de­bu­le­ba, rac, ma­ga­li­Tad, e.w.
`pro­le­ta­ru­li kul­tu­ris~ ze­o­bis pe­ri­od­Si ga­mo­i­xa­te­bo­da
taZ­re­bis ngre­viT, xa­te­bis Se­bil­wviT, sxvag­va­rad mo­az­rov­ne
cno­bi­li kul­tu­ru­li da sa­zo­ga­do moR­va­we­e­bis wig­ne­bis ak­
rZal­viT, mwer­le­bis, xe­lo­va­ni ada­mi­a­ne­bis, sa­su­li­e­ro pi­re­
bis fi­zi­ku­ri ga­nad­gu­re­biT).
gar­da ami­sa, ar­se­bobs saq­mi­a­no­bis ise­Ti sa­xe­e­bi, rom­le­bic
Sors ari­an Se­moq­me­de­bi­Ti wvis pro­ce­si­sa­gan. am Sem­Txve­va­Si Se­
moq­me­de­ba­ze sa­u­ba­ri mar­Te­bu­li ar iq­ne­ba. es, er­Txel uk­ve aR­
mo­Ce­ni­lis, Seq­mni­lis aR­dge­na­a, ro­gorc Cvens ma­ga­liT­Si: guT­nis
ide­ac da mi­si ga­da­mu­Sa­ve­ba-­srul­yo­fac kul­tu­ris sfe­ro­a, xo­

117
lo Ta­vad gu­Ta­ni – ci­vi­li­za­ci­is. ra­Ra Tqma un­da, ase­Ti ga­mij­vna
pi­ro­bi­Ti­a, mag­ram au­ci­le­be­lia sa­kiTx­is ukeT ga­az­re­bi­saT­vis.
kul­tu­ris cne­ba­Si mo­i­az­re­ba ma­te­ri­a­lur da su­li­er Ri­
re­bu­le­ba­Ta sis­te­ma, ma­Ti Seq­mnis sa­Su­a­le­be­bi, ada­mi­a­nis
for­mi­re­ba, ro­mel­sac Za­la Ses­wevs aiT­vi­sos wi­na­mor­be­di da
Ta­na­med­ro­ve Ta­o­be­bis ga­moc­di­le­ba da ga­mo­i­ye­nos igi axa­li
Ri­re­bu­le­bi­Ti sis­te­mis Se­saq­mne­lad. Ti­To­e­u­li kul­tu­ra
Se­icavs mdgrad, uc­vlel ele­men­tebs, e.i. kul­tu­rul uni­
ver­sa­li­ebs (sa­zo­ga­do­eb­ri­vi war­mo­e­ba, Sro­ma, Ta­vi­su­fa­li
dro da ur­Ti­er­To­ba, sa­zo­ga­do­eb­ri­vi wes­ri­gi da mar­Tva, ga­
naT­le­ba da aR­zrda, su­li­e­ri cxov­re­ba – re­li­gi­a, zne­ob­ri­
vi cno­bi­e­re­ba, xe­lov­ne­ba, li­te­ra­tu­ra da sxva) da war­ma­val
ele­men­tebs, rom­le­bic war­mo­iS­ve­bi­an da qre­bi­an kon­kre­tul
is­to­ri­ul pi­ro­beb­Si.
kul­tu­ris mTli­a­no­ba, ro­mel­sac ada­mi­a­ni yo­vel­dRi­ur
cxov­re­ba­Si awy­de­ba, esaa ada­mi­a­nis ma­te­ri­a­lu­ri da su­li­e­
ri cxov­re­bis, sa­er­Tod ma­te­ri­a­lu­ri da su­li­e­ri kul­tu­ris
mTli­a­no­ba. maT So­ris zRva­ri pi­ro­bi­Ti­a.
ma­te­ri­a­lu­ri kul­tu­ra. ma­te­ri­a­lur kul­tu­ra­Si Se­dis ma­
te­ri­a­lu­ri war­mo­e­bis sa­Su­a­le­ba­ni, ar­qi­teq­tu­ru­li Zeg­le­bi,
Se­no­ba – na­ge­bo­ba­ni, ko­mu­ni­ka­ci­i­sa da sat­ran­spor­to sa­Su­a­
le­ba­ni, par­ke­bi, ada­mi­a­nis mi­er sa­xec­vli­li lan­dSaf­ti da a.S.
gar­da ami­sa, ma­te­ri­a­lu­ri kul­tu­ra mo­i­cavs war­su­lis Zeg­
lebs, ar­qe­o­lo­gi­ur obi­eq­tebs da sxva.
su­li­e­ri kul­tu­ra mo­i­cavs, er­Ti mxriv, su­li­e­ri moR­va­
we­o­bis Se­de­gebs, me­o­re mxriv, TviT am moR­va­we­o­bas. su­li­e­ri
kul­tu­ris ar­te­faq­te­bi sxva­das­xva for­miT ar­se­bobs. ese­ni­a:
zne-­Cve­u­le­ba­ni da ada­mi­a­nis qce­vis for­me­bi, Ca­mo­ya­li­be­bu­li
kon­kre­tul­-is­to­ri­ul pi­ro­beb­Si; zne­ob­ri­vi, es­Te­ti­ku­ri, re­
li­gi­u­ri da po­li­ti­ku­ri ide­a­le­bi, mec­ni­e­ru­li cod­na da sxva.
es aris in­te­leq­tu­a­lu­ri, su­li­e­ri moR­va­we­o­bis Se­de­ge­bi.
kul­tu­ris su­bi­eq­tia in­di­vi­di (pi­rov­ne­ba), so­ci­a­lu­ri
jgu­fi an mTli­a­nad sa­zo­ga­do­e­ba. ga­nas­xva­ve­ben jgu­fur (e­rov­
nu­li, di­di da pa­ta­ra qa­la­qis, me­ga­po­li­sis, sof­lis, kla­sis,

118
pro­fe­si­u­li jgu­fis da a.S.) da in­di­vi­du­a­lur kul­tu­ras. Ta­
na­med­ro­ve sa­zo­ga­do­e­ba­Si jgu­fu­ri kul­tu­ris far­gleb­Si
an­sxva­ve­ben ma­sob­riv da eli­ta­rul kul­tu­ras.
eli­ta­ru­li kul­tu­ra Se­iZ­le­ba gan­vmar­toT, ro­gorc pi­
rov­nu­li sawy­i­sis Zi­e­ba da dam­kvid­re­ba. igi rTu­li, se­ri­o­
zu­li da dax­ve­wi­lia da ga­mo­ir­Ce­va no­va­to­ru­li xa­si­a­TiT.
mi­si pro­duq­cia gaT­vli­lia sa­zo­ga­do­e­bis dax­ve­wil inte­
leq­tu­a­lur eli­ta­ze.
ma­sob­ri­vi kul­tu­ris war­mo­So­bas xe­li Se­uwyo ma­sob­ri­vi
ko­mu­ni­ka­ci­e­bis sa­Su­a­le­ba­Ta gan­vi­Ta­re­bam – ga­ze­Te­bi, po­
pu­la­ru­li Jur­na­le­bi, ra­di­o, te­le­vi­zi­a, ki­ne­ma­tog­ra­fi,
kom­pi­u­te­ri, in­ter­ne­ti. am sa­Su­a­le­ba­Ta wya­lo­biT sa­mom­xma­
reb­lo ba­za­ri ga­dav­se­bu­lia mrval­ricx­o­va­ni `bo­e­vi­ke­biT~,
`sap­nis ope­re­biT~, de­teq­ti­ve­biT, bes­tse­le­re­biT. ar­se­bu­
li mdgo­ma­re­o­ba ara­er­Tgva­rov­nad Se­iZ­le­ba Se­fas­des. er­Tis
mxriv, kul­tu­ra bev­rad uf­ro de­mok­ra­ti­u­li xa­si­a­Tis gax­
da, anu kul­tu­ras ezi­a­ra sa­zo­ga­do­e­bis far­To au­di­to­ri­a;
me­o­re mxriv, in­for­ma­ci­is ma­sob­riv sa­Su­a­le­ba­Ta ko­mer­ci­a­
li­za­ci­am ga­na­pi­ro­ba ise­Ti sa­Su­a­le­be­bis ga­mo­ye­ne­ba, rom­le­
bic aq­ve­i­Te­ben mis Se­moq­me­de­biT po­ten­ci­als, am­dab­le­ben da
uxams xdi­an ma­Ral, dax­ve­wil kul­tu­ras.
da bo­los, in­di­vi­du­a­lu­ri kul­tu­ra. igi ada­mi­a­nis so­ci­a­
lu­ro­bis sa­zo­mi­a. ro­go­ric ada­mi­a­ni­a, ise­Ti­vea mi­si kul­tu­
rac. ada­mi­a­ni kul­tu­ru­lia im­de­nad, ra zo­mi­Tac iTa­vi­sebs
da axor­ci­e­lebs sa­zo­ga­do­e­bis umaR­les Ri­re­bu­le­bebs. ada­
mi­a­nis zo­ga­di Se­xe­du­le­be­bi kul­tu­ra­ze nak­leb mniS­vne­lo­
va­ni­a. mas­ze, ada­mi­an­ze, ro­gorc pi­rov­ne­ba­ze, bev­rad uf­ro
mety­ve­lebs is, Tu ro­gor da ra xa­ris­xiT iTa­vi­sebs da axor­
ci­e­lebs cxov­re­ba­Si igi am Se­xe­du­le­bebs (li­on fo­ix­tvan­
gers moTx­ro­ba­Si `sax­li mwva­ne qu­Ca­ze~ me­tad sa­yu­radR­e­bo
mo­saz­re­ba aqvs ga­moT­qmu­li: uam­rav Ta­vi­se­bur ri­tu­als So­
ris Cven, eb­ra­e­lebs, gvaqvs er­Ti, ro­mel­mac me, Cav­wvdi ra mis
WeS­ma­rit arss, ama­Rel­va: pa­se­qis pir­vel sa­Ra­mos, vdRe­sas­wa­
u­lobT ra eg­vip­te­le­bis mo­no­bi­sa­gan ga­Ta­vi­suf­le­bas, Rvi­

119
nos vsvamT. mag­ram, vid­re Sev­svavT, aT wveTs gad­mo­vas­xamT
sas­mi­si­dan, im aTi sas­je­lis mo­sa­go­neb­lad, Rmer­Tma eg­vip­te­
lebs rom mo­uv­li­na. Cve­ni mtre­bis tan­jvis gax­se­ne­ba aTi wve­
TiT am­ci­rebs si­xa­ru­liT sav­se sas­miss. am Cve­u­le­bis sa­fuZ­
vel­ze pa­ta­ra­o­bi­dan­ve miv­xvdi, rom Ce­mi mtre­bic ada­mi­a­ne­bi
ari­an da ara­so­des brmad aRar mi­xa­ro­da arc ma­Ti wa­ru­ma­teb­
lo­ba da arc sik­vdi­li). am­ri­gad, kul­tu­ra aris ada­mi­a­nu­ri
moR­va­we­o­bis Se­de­gad re­a­li­ze­bu­li, gan­xor­ci­e­le­bu­li in­di­
vi­du­a­lu­ri da sa­zo­ga­do­eb­ri­vi cno­bi­e­re­ba, ide­a­le­bi da ge­
mov­ne­ba, zne­ob­ri­vi mi­Ti­Te­be­bi da po­li­ti­ku­ri mis­wra­fe­be­bi.
`kul­tu­ra ma­ra­di­u­lo­bis da­sawy­i­si­a~ (n. ber­di­a­e­vi), am ma­
ra­di­u­lo­bas ki ga­na­pi­ro­bebs ada­mi­a­nis mxo­lod ise­Ti moR­
va­we­o­ba, ro­me­lic gu­lis­xmobs Se­moq­me­de­biT nax­toms, su­lis
Se­moq­me­de­biT wvas, aR­maf­re­nas, axal su­li­er siv­rce­Si gar­
Rve­vas, ax­lis qmna­do­bas. ada­mi­a­nis es una­ri uni­ka­lu­ri da
WeS­ma­ri­tad RvTa­eb­ri­vi­a. mag­ram, ro­de­sac kul­tu­ra­Si cocx­
a­li Se­moq­me­de­bi­Ti su­li qre­ba, igi ci­vi­li­za­ci­a­Si ga­da­dis.
kul­tu­ra, ro­gorc aR­vniS­neT, ada­mi­a­nu­ri moR­va­we­o­
bis yve­la sfe­ros mo­i­cavs, sa­zo­ga­do­e­bis yve­la qve­sis­te­mas
(e­ko­no­mi­ku­ri, so­ci­a­lu­ri, po­li­ti­ku­ri da su­li­e­ri) akav­Si­
rebs da erT mTli­a­no­ba­Si aer­Ti­a­nebs. mag­ram kul­tu­ru­li
pro­ce­sis ko­or­di­na­tebs ci­vi­li­za­cia da mi­si nor­me­bi gan­
sazR­vra­ven. er­Ti da igi­ve ci­vi­li­za­ci­is far­gleb­Si Se­iZ­le­
ba ar­se­bob­des mra­va­li kul­tu­ra, ma­ga­li­Tad, ev­ro­pu­li ci­
vi­li­za­cia aer­Ti­a­nebs fran­gul, ger­ma­nul, in­gli­sur da a.S.
kul­tu­rebs. swo­red kul­tu­riT gan­sxvav­de­bi­an es xal­xe­bi
er­Tma­ne­Tis­gan – qce­vis nor­me­biT, Cve­ve­bi­Ta da Cve­u­le­be­biT,
eniT, is­to­ri­iT, re­li­gi­iT da a.S., anu imiT, rac maT eT­no-­so­
ci­a­lur in­di­vi­du­a­lo­bas asa­xavs.
kul­tu­ras siR­rmi­se­u­lad aqvs gad­gmu­li fes­ve­bi ci­vi­li­
za­ci­a­Si, igi mi­si `sis­xli da xor­ci­a~. ma­Ti kav­Si­ri da ur­Ti­
er­Tda­mo­ki­de­bu­le­ba im­de­nad Rrma da Se­sam­Cne­vi­a, rom spe­ci­
a­lis­te­bis gar­kve­u­li na­wi­li am cne­bebs ai­gi­vebs. es ar aris
Sem­Txve­vi­Ti: sa­zo­ga­do­e­bis gan­vi­Ta­re­bis nor­ma­lur mdgo­ma­

120
re­o­ba­Si ma­Ti er­Tma­ne­Ti­sa­gan gar­Ce­va praq­ti­ku­lad Se­uZ­le­
be­li­a. ci­vi­li­za­cia da kul­tu­ra ga­nu­yo­fe­li­a: ci­vi­li­za­cia
ar ar­se­bobs kul­tu­ris ga­re­Se, arc kul­tu­ra ar­se­bobs ci­vi­
li­za­ci­is ga­re­Se. gan­sxva­ve­ba maT So­ris ima­Si mdgo­ma­re­obs,
rom ci­vi­li­za­cia qmnis kul­tu­ru­li pro­ce­sis wa­nam­ZRvrebs
da am pro­ce­sis reg­la­men­ti­re­bas ax­dens. kul­tu­ra ki, ro­
gorc ax­lis Se­moq­me­di, Ta­vis mxriv qmnis ci­vi­li­za­ci­is gan­
vi­Ta­re­bis pi­ro­bebs. kul­tu­ra Ta­vi­su­fa­li moR­va­we­o­ba­a,
ro­me­lic gu­lis­xmobs ci­vi­li­za­ci­is mi­er wa­mo­ye­ne­bu­li, na­
kar­na­xe­vi so­ci­a­lu­ri nor­me­bis re­a­li­za­ci­as. igi sa­zo­ga­do­e­
bis su­li­er da ma­te­ri­a­lur Ri­re­bu­le­ba­Ta er­Tob­li­o­ba­a, e.i.
sa­zo­ga­do­e­bis Ri­re­bu­le­bi­Ti mo­na­po­va­ri­a.
kul­tu­ras, ro­gorc ci­vi­li­za­ci­is er­T-erT ele­ments,
da­mo­u­ki­deb­lad gan­vi­Ta­re­bis una­ri aqvs. mas Se­uZ­lia da­u­
pi­ris­pir­des ki­dec ci­vi­li­za­ci­as. swo­red es aris ro­gorc
kul­tu­ris, ise ci­vi­li­za­ci­is gan­vi­Ta­re­bis sa­fuZ­ve­li. kul­
tu­ra­sa da ci­vi­li­za­ci­as So­ris igi­ve­ob­ri­o­ba­ze sa­u­ba­ri Se­
saZ­le­be­li iq­ne­ba mxo­lod im Sem­Txve­va­Si, ro­de­sac ci­vi­li­
za­cia mTli­a­nad daT­rgu­navs da ga­da­fa­ravs kul­tu­ras. es ki
sxva ara­fe­ri­a, Tu ara cxov­re­bis teq­ni­kur – me­qa­ni­ku­ri, ara­
su­li­e­ri for­me­bis ba­to­no­ba da pi­rov­ne­bis Se­moq­me­de­bi­Ti
ini­ci­a­ti­vis Cax­So­ba. ada­mi­a­nis qce­vis (mniS­vne­lo­ba ar aqvs,
ro­me­li sfe­ro iq­ne­ba) mkac­ri reg­la­men­ti­re­ba sa­zo­ga­do­e­bas
uZ­ra­o­bis mdgo­ma­re­o­ba­Si aye­nebs da gan­vi­Ta­re­bis sa­Su­a­le­bas
ar aZ­levs – sa­zo­ga­do­e­ba kar­gavs axal, cva­le­bad moTx­ov­neb­
Tan, re­a­lo­beb­Tan Se­gu­e­bis, adap­ta­ci­is unars. ami­tom kul­
tu­ris `sik­vdi­li~ mTe­li so­ci­u­mis da­Rup­vis tol­fa­si­a. amis
ma­ga­li­Te­bi mrav­la­daa ci­vi­li­za­ci­e­bis is­to­ri­a­Si – odes­Rac
mZlav­ri ci­vi­li­za­ci­e­bis da­Rup­vis Sem­deg ay­va­ve­bu­li kul­
tu­re­bis mxo­lod nan­gre­ve­bi­Ra rCe­bo­da.
ci­vi­li­za­cia xa­si­aT­de­ba ada­mi­a­nis ar­se­bo­bi­saT­vis Seq­mni­
li ro­gorc da­de­bi­Ti, ise ne­ga­ti­u­ri pi­ro­be­biT. mis­gan gan­
sxva­ve­biT kul­tu­ra Ri­re­bu­le­ba­Ta sfe­ro­a. yo­ve­li­ve, rac
ci­vi­li­za­ci­is Car­Co­eb­Sia Seq­mni­li, ma­sac ekuT­vnis. Tum­ca,

121
isic un­da ga­vac­no­bi­e­roT, rom, rac, ma­ga­li­Tad, sa­zo­ga­do­
eb­ri­vi war­mo­e­bis sfe­ro­Si iq­mne­ba, ar Se­iZ­le­ba yo­vel­Tvis
kul­tu­ras mi­va­kuT­vnoT, e.i. yve­la­fe­ri, rac ci­vi­li­za­ci­is
mi­e­raa Seq­mni­li, ar aris kul­tu­ru­li. vTqvaT, ada­mi­a­ne­bis
ma­sob­ri­vi ga­nad­gu­re­bis sa­Su­a­le­be­bi. Cven vi­ciT, rom es sa­
Su­a­le­be­bi XX sa­u­ku­nis ev­ro­pu­li ci­vi­li­za­ci­is pro­duq­ti­a,
mag­ram Se­iZ­le­ba ki isi­ni kul­tu­ris sfe­ros mi­va­kuT­vnoT? igi
xom Ta­vi­si ar­siT ewi­na­aR­mde­ge­ba, upi­ris­pir­de­ba da re­a­lur
saf­rTxes uq­mnis kul­tu­ras da mTel ka­cob­ri­o­bas. XX sa­u­
ku­nis ci­vi­li­za­ci­am mem­kvid­re­o­biT dag­vi­to­va gax­rwni­li,
mkvda­ri xe­lov­nu­ri zRve­bi, ka­la­po­te­bi Se­uc­va­la mdi­na­re­
ebs – yve­la­fe­ri es ga­keT­da ada­mi­a­nis mi­er, in­Ji­ne­ru­li gaT­
vle­bi­sa da mSe­neb­lo­bis nor­me­bi­sa da we­se­bis sa­fuZ­vel­ze.
Se­de­gad ki da­it­bo­ra da kvlav it­bo­re­ba kul­tu­ris obi­eq­te­
bi, ic­vle­ba kli­ma­ti. sam­wu­xa­rod, re­a­lo­baa ada­mi­an­sa da bu­
ne­bas So­ris kon­fliq­ti. ada­mi­a­ni aRar elo­de­ba bu­ne­bi­sa­gan
wya­lo­bas, Ta­vad iRebs mis­gan rac sWir­de­ba da rac ar sWir­
de­ba da ar fiq­robs, rom ase­Ti da­u­fiq­re­be­li moq­me­de­biT
zi­ans aye­nebs an su­lac anad­gu­rebs bu­ne­bas da me­re sa­ku­Tar
Tavs. ga­mo­ricx­u­li ar aris, rom bu­ne­bi­sad­mi ga­u­az­re­bel­ma
da­mo­ki­de­bu­le­bam msof­lio mas­Sta­bis eko­lo­gi­u­ri ka­tas­
tro­fa ga­mo­iw­vi­os.
Se­ja­me­bis miz­niT, Se­ve­ca­doT vu­pa­su­xoT Sem­deg kiTx­vas:
aris Tu ara si­nam­dvi­le­Si kul­tu­ra su­lis ze­o­ba? sxva­das­xva
epo­qis mo­az­rov­ne­ebs ara­er­Txel uc­di­aT ga­e­mij­naT er­Tma­ne­
Ti­sa­gan ada­mi­a­nis su­lis WeS­ma­ri­ti aR­maf­re­na (kul­tu­ra) da
ada­mi­a­nu­ri moR­va­we­o­bis gaq­va­ve­bu­li for­me­bis aR­dge­na-­rep­
ro­duq­cia (ci­vi­li­za­ci­a). Aa­i, ras wer­da ru­si fi­lo­so­fo­si
n. ber­di­a­e­vi (1874 – 1968 ww.)wig­nSi `kul­tu­ra da ci­vi­li­za­ci­a~:
ke­Til­So­bi­le­ba yo­vel­na­i­ri WeS­ma­ri­ti kul­tu­ri­sa ga­ni­sazR­
vre­ba imiT, rom kul­tu­ra aris wi­na­par­Ta kul­ti, Tay­va­nis­ce­
ma saf­la­ve­bi­sa da Zeg­le­bi­sad­mi, Svi­le­bis ma­meb­Tan kav­Si­ri.
kul­tu­ra da­fuZ­ne­bu­lia wmin­da Tqmu­le­beb­ze da rac uf­ro
Zve­lia kul­tu­ra, igi miT uf­ro mniS­vne­lo­va­ni da mSve­ni­e­ri­a.

122
kul­tu­ra yo­vel­Tvis ama­yobs Ta­vi­si Zve­li war­mo­So­biT, di­ad
war­sul­Tan uwy­ve­ti kav­Si­riT da kul­tu­ra­ze su­fevs gan­sa­
kuT­re­bu­li sa­xis RvTi­u­ri mad­li. kul­tu­ra, msgav­sad ek­le­si­
i­sa, yve­la­ze me­tad afa­sebs Ta­vis mem­kvid­re­o­bi­To­bas. kul­tu­
ra­Si ar aris si­xep­re, ar aris upa­tiv­ce­mu­lo da­mo­ki­de­bu­le­ba
ma­ma­Ta saf­la­ve­bi­sad­mi. me­tis­me­tad axal, gad­mo­ce­mul kul­
tu­ras ar aqvs Tqmu­le­be­bi da eu­xer­xu­le­ba Ta­vi­si ase­Ti yo­fa.
amas ver vity­viT ci­vi­li­za­ci­a­ze. ci­vi­li­za­cia afa­sebs Ta­vis
axal war­mo­So­bas, igi ar eZebs Zvel da Rrma sa­Ta­ve­ebs da ama­
yobs dRe­van­de­li ga­mo­go­ne­biT. mas ara hyavs wi­nap­re­bi da ar
uy­vars saf­la­ve­bi. ci­vi­li­za­ci­as yo­vel­Tvis ise­Ti sa­xe aqvs,
TiT­qos igi dRes an gu­Sin war­mo­iS­va. mas­Si yve­la­fe­ri axal­Ta­
xa­li­a, yve­la­fe­ri dRe­van­de­li dRis mo­xer­xe­bul pi­ro­beb­Ta­
naa Se­gu­e­bu­li. kul­tu­ra­Si mim­di­na­re­obs ma­ra­di­u­lo­bis di­di
brZo­la dros­Tan, di­di wi­na­aR­mde­go­ba dro­is da­man­gre­vel
Za­las­Tan. kul­tu­ra sik­vdils eb­rZvis, Tum­ca uZ­lu­ria mas­ze
re­a­lu­ri ga­mar­jve­bi­saT­vis. mis­Tvis Zvir­fa­sia uk­vdav­yo­fa,
ga­nuwy­vet­lo­ba, mem­kvid­re­o­bi­To­ba, sim­tki­ce kul­tu­ru­li
qmni­le­be­bi­sa da Zeg­le­bi­sa. kul­tu­ra, ro­mel­Sic aris re­li­
gi­u­ri siR­rme, yo­vel­Tvis mi­is­wra­fvis mkvdre­TiT aR­dgo­mi­
sa­ken. am mxriv re­li­gi­u­ri kul­tu­ris udi­des ni­muSs war­mo­
ad­gens Zve­li eg­vip­tis kul­tu­ra. igi mTli­a­nad efuZ­ne­bo­da
ma­ra­di­u­lo­bis wyur­vils, mTli­a­nad sik­vdil­Tan brZo­la­Si
iyo. da eg­vip­tis pi­ra­mi­deb­ma ga­da­i­ta­nes aTas­wle­u­le­bi da Se­
mor­Cnen Cvens drom­de. Ta­na­med­ro­ve ci­vi­li­za­cia swo­red rom
ar aSe­nebs pi­ra­mi­debs da ar zru­navs imi­saT­vis, ra­Ta mis Zeg­
lebs aTas­wlo­va­ni sim­tki­ce hqon­des. Ta­na­med­ro­ve ci­vi­li­za­
ci­a­Si yve­la­fe­ri swraf­war­ma­va­li­a.
ci­vi­li­za­ci­a, kul­tu­ri­sa­gan gan­sxva­ve­biT, ar eb­rZvis sik­
vdils, ar surs ma­ra­di­u­lo­ba. igi ara mxo­lod urig­de­ba dro­
is mo­mak­vdi­ne­bel Za­las, ara­med am mo­mak­vdi­ne­be­li dro­iT
zRvar­ze afuZ­nebs Ta­vis yve­la war­ma­te­ba­sa da mo­na­po­vars.
ci­vi­li­za­ci­a, iviwy­ebs ra mic­va­le­bu­lebs, Zal­ze sa­a­mu­rad da
mxi­a­ru­lad mo­ewy­o­ba sa­saf­la­o­ze. ci­vi­li­za­cia fu­tu­ris­tu­

123
li­a. ci­vi­li­za­ci­a­Si aris si­xep­re, ga­yo­yo­Ce­bu­li par­ve­nu. es si­
xep­re ga­da­e­ce­ma kul­tu­ra­sac, ro­mel­sac surs iyos sav­se­biT
ara­re­li­gi­u­ri~.
sa­in­te­re­so­a, Ta­na­med­ro­ve pi­ro­beb­Sic Tu Se­iZ­le­ba am gan­sxva­
ve­ba­ze sa­u­ba­ri, gvaqvs ki ami­saT­vis ra­i­me sa­fuZ­ve­li? am kiTx­va­ze
pa­su­xis mi­sa­Re­bad Cven gverds ver avuv­liT osu­ald Spen­gle­ris
(1880 –1936 ww.) Tval­saz­riss, ro­me­lic dRe­sac sa­in­te­re­so, aq­tu­
a­lu­ri da gar­kve­ul­wi­lad wi­nas­war­mety­ve­lu­ri­ca­a.
Spen­gle­ris kvle­vis sa­gans msof­lio kul­tu­re­bis (a­nu `su­
li­e­ri epo­qe­bis~) Ta­vi­se­bu­re­ba Se­ad­gens. mis­Tvis mi­u­Re­be­lia
is­to­ri­is sa­zo­ga­dod aRi­a­re­bu­li pi­ro­bi­Ti pe­ri­o­di­za­cia –
Zve­li sam­ya­ro, Sua sa­u­ku­ne­e­bi, axa­li dro. Spen­gle­ri­saT­vis
is­to­ria er­Tma­ne­Ti­sa­gan da­mo­u­ki­de­be­li kul­tu­re­bis Tan­
mim­dev­ro­ba­a. yo­ve­li kul­tu­ra sa­ku­Ta­ri su­lis ma­ta­re­be­lia
da Ta­vi­si gziT xor­ci­el­de­ba. msof­lio is­to­ri­a, ro­me­lic
mo­i­cavs eq­vsi aTas wels, war­mo­ad­gens rva er­Ti­me­o­ri­sa­gan
izo­li­re­bul da Ta­na­bar­mniS­ne­lo­van kul­tu­ra­Ta is­to­ri­as.
es kul­tu­re­bi­a: eg­vip­tu­ri, in­du­ri, ba­bi­lo­nu­ri, Ci­nu­ri, ber­
Znul­-ro­ma­u­li (`a­po­lo­nu­ri~), bi­zan­ti­ur­-a­ra­bu­li (`ma­gi­u­
ri~), ma­i­as kul­tu­ra, da­sav­le­Tev­ro­pu­li (`fa­us­ti­se­u­li~).
maT gar­da Spen­gle­ri uS­vebs Ca­na­sa­xo­van kul­tu­ra­Ta ar­se­bo­
bas, rom­le­bic ar gan­vi­Tar­dnen da mom­wi­fe­bas ver mi­aR­wi­es.
ase­Te­bad is Tvlis spar­sul, xe­Tur da kit­Su­as kul­tu­rebs.
Spen­gle­ri exe­ba ag­reT­ve, `aR­mo­ce­ne­bad~ kul­tu­ras ru­su­li
kul­tu­ris sa­xiT. Ti­To­e­u­li maT­ga­ni, cocx­a­li or­ga­niz­mis
msgav­sad, ga­dis da­ba­de­bis, bav­Svo­bis, axal­gaz­rdo­bis, sim­wi­
fis, mo­xu­ce­bu­lo­bis pe­ri­o­debs da Se­dis Cas­ve­ne­bis, sik­vdi­
lis fa­za­Si, ro­mel­sac Spen­gle­ri ci­vi­li­za­ci­as uwo­debs.
Spen­gler­Tan msof­lio is­to­ri­is rva izo­lo­re­bu­li da
mniS­vne­lo­biT eq­vi­va­len­tu­ri kul­tu­re­bi mxo­lod dro­Si
ar­se­bo­ben er­Ti­me­o­ris Sem­deg da maT So­ris ara­vi­Ta­ri mem­
kvid­re­o­ba ar aris. yo­ve­li kul­tu­ra Ta­vis mi­er gaS­lil Se­
saZ­leb­lo­bebs da sa­ku­Ta­ri su­lis ga­mov­li­ne­bebs ab­so­lu­tu­
rad Ta­vis Tav­Si ina­xavs. yo­ve­li­ve es kvde­ba mis kvdo­mas­Tan

124
er­Tad, mkvda­ri kul­tu­ri­dan ara­fe­ri rCe­ba da arc ga­da­dis
ax­lad Seq­mnil kul­tu­ra­Si, im Sem­Txve­va­Sic ki, ro­de­sac maT
So­ris msgav­se­ba­a. yo­ve­li kul­tu­ra Ta­vis­Tav­Sia Ca­ke­ti­li.
Spen­gle­ris mi­xed­viT, kul­tu­ri­sa da ci­vi­li­za­ci­is da­pi­
ris­pi­re­ba vlin­de­ba maT Zi­ri­Tad niS­neb­Si: kul­tu­ris sa­fe­xu­
ri war­mo­ad­gens su­lis Se­saZ­leb­lo­ba­Ta ga­mov­li­ne­bas da gaS­
las. es aris si­cocx­lis eta­pi. ci­vi­li­za­cia ki iwy­e­ba su­lis
Se­saZ­leb­lo­ba­Ta amo­wur­viT. is sik­vdi­lis eta­pi­a. kul­tu­ra
su­lis ba­to­no­ba­a. ci­vi­li­za­cia – in­te­leq­tis. am­de­nad, kul­
tu­ra­Si Rmer­Ti­sad­mi siy­va­ru­li­a, ci­vi­li­za­ci­a­Si ki uR­mer­
To­ba ba­to­nobs. kul­tu­ra­Si ga­ba­to­ne­bul su­li­er Za­leb­sa
da in­te­re­sebs ci­vi­li­za­ci­a­Si cvlis ma­te­ri­a­lu­ri Za­le­bi da
in­te­re­se­bi. kul­tu­ra ay­va­ve­bis sa­fe­xu­ri­a, ci­vi­li­za­cia bar­
ba­ro­so­bis. Tu kul­tu­ra­Si so­fe­li siy­va­ruls im­sa­xu­rebs da
mniS­vne­lo­bis mqo­ne­a, ci­vi­li­za­ci­a­Si igi mniS­vne­lo­bas kar­
gavs. ci­vi­li­za­cia xa­si­aT­de­ba qa­la­qi­sad­mi ltol­viT. gar­da
ami­sa, ci­vi­li­za­ci­is ni­Sa­nia pi­rov­ne­bis ga­u­fa­su­re­ba da ma­sa­
Si gaT­qve­fa. sa­er­Tod ada­mi­a­ni kar­gavs Ri­re­bu­le­bas. Zi­ri­
Ta­di Ri­re­bu­le­ba fu­li xde­ba. fu­li yve­la­fe­ri­a, sxva yo­ve­
li­ve ara­fe­ri. fu­li xde­ba yov­lis­Sem­Zle Za­la. amas moy­ve­ba
ada­mi­a­nis da­mo­ne­ba man­qa­nis mi­er. man­qa­na ada­mi­ans ara mar­to
cvlis, ara­med imor­Ci­lebs ki­dec da ada­mi­a­nis yo­vel­gvar Ta­
vi­suf­le­bas bo­lo eRe­ba. fu­lis da man­qa­nis ro­li im­de­nad
di­di­a, rom ci­vi­li­za­cia Se­iZ­le­ba ga­ni­sazR­vros, ro­gorc
fu­lis diq­ta­tu­ra. kri­zi­sis fa­za, ci­vi­li­za­ci­a, Spen­gle­ris
az­riT, war­mo­Sobs axal ada­mi­ans. kri­zi­su­li epo­qis ada­mi­a­ni
Tvi­To­nac kri­zis­Si­a, mi­si cno­bi­e­re­ba Sepy­ro­bi­lia da­sas­ru­
lis da sik­vdi­lis prob­le­me­biT. Spen­gle­ris az­riT, cxo­vel­
ma ar icis sik­vdi­li, Tum­ca xe­davs mas. ada­mi­an­ma icis sik­vdi­
li da mis wi­na­Se Si­Si ai­Zu­lebs mas Seq­mnas msof­lmxed­ve­lo­ba,
ro­me­lic sik­vdi­lis prob­le­ma­ti­kis ga­az­re­ba­a. axa­li epo­qis
Zi­ri­Tad niS­nad Spen­gle­ri teq­ni­kas mi­iC­nevs (teq­ni­ka mas­Tan
ar aris ia­ra­Ris tol­fa­si, teq­ni­ka Spen­glers es­mis ro­gorc
moq­me­de­bis taq­ti­ka, ro­gorc mTe­li cxov­re­bis taq­ti­ka).

125
teq­ni­kam ga­Ti­Sa ada­mi­a­ne­bi mmar­Tve­le­bad da mor­Ci­le­bad, ba­
to­ne­bad da mo­ne­bad, da­u­kar­ga maT er­Tma­ne­Tis ga­ge­bis una­
ri. es ada­mi­a­nis tra­ge­di­is wa­nam­ZRva­ri­a. Spen­gle­ri ver xe­
davs ga­mo­sa­vals teq­ni­ki­sa­gan Seq­mni­li tra­ge­di­i­dan. mi­si
az­riT, teq­ni­ka vi­Tar­de­ba mi­u­xe­da­vad imi­sa, Tu ra mo­aqvs mas
ada­mi­a­ni­saT­vis. teq­ni­ka, ada­mi­a­nis qmni­le­bis sa­xiT, aR­sdga
ada­mi­anis, mi­si Sem­qmne­lis wi­na­aR­mdeg, ro­gorc Ta­vis dro­
ze ada­mi­a­ni bu­ne­bis wi­na­aR­mdeg. teq­ni­ka imo­nebs bu­ne­bis dam­
mor­Ci­le­bel ada­mi­ans. es niS­navs, rom tra­ge­dia bo­lom­de un­
da mi­vi­des, kul­tu­ra tra­gi­ku­lad un­da das­rul­des.
Spen­gle­ris az­riT, sam­ya­ros me­qa­ni­ze­ba sa­SiS fa­za­Si Se­
vi­da. Se­ic­va­la sam­ya­ros or­ga­nu­li sa­xe (tye­e­bis ga­daq­ce­va
qa­Ral­dad, kli­ma­tis Sec­vla da sxva), ci­vi­li­za­cia Tvi­Ton
gax­da man­qa­na. Se­moq­med­Ta ad­gi­li da­i­ka­va man­qa­nam. ga­dam­
wyve­ti gax­da ra­o­de­no­ba, am ra­o­de­no­bas ki man­qa­na awar­mo­ebs.
Spen­gle­ri am­tki­cebs, rom fa­us­ti­se­u­li teq­ni­kis is­to­ria
da­sas­ruls uax­lov­de­ba. mi­si dam­sxvre­va gar­du­va­li­a. Tum­
ca ara­vin icis, ro­dis da ro­gor mox­de­ba es. ase­Ti msxvre­va
be­dis gar­du­va­lo­baa da aseT Sem­Txve­va­Si op­ti­miz­mi sul­mok­
le­o­ba­a. igi mo­iTx­ovs da­sas­ru­lis gza­ze si­ma­ma­cis ga­mo­Ce­nas
da Ta­na­med­ro­ve ada­mi­a­nis beds ada­rebs ro­ma­e­li ja­ris­ka­cis
xvedrs, ro­mel­mac ico­da, rom mas gar­du­va­li da­Rup­va elo­
da, mag­ram ma­inc id­ga Ta­vis pos­tze. ada­mi­ans Se­uZ­lia xe­dav­
des kul­tu­ris mzis Cas­ve­ne­bas, mag­ram ar Se­uZ­lia xe­li Se­
u­Sa­los mas. am vi­Ta­re­ba­Si, Spen­gle­ris az­riT, Se­uZ­le­be­lia
is­to­ri­as mi­va­we­roT ra­i­me saz­ri­si, is­to­ria usaz­ri­so­a, rad­
gan is gar­da­ma­va­li­a.
Aa­i, ro­gor es­mis osu­ald Spen­glers kul­tu­ri­sa da ci­vi­
li­za­ci­is gan­sxva­ve­ba: `kul­tu­ra­Si su­li ba­to­nobs, ci­vi­li­
za­ci­a­Si – in­te­leq­ti; kul­tu­ra­Si Rmer­Tis Tay­va­nis­ce­ma­a,
ci­vi­li­za­ci­a­Si ki uR­mer­To­baa ga­ba­to­ne­bu­li; kul­tu­ra­Si
ada­mi­a­ne­bi cdi­lo­ben su­li­er unar­Ta gan­vi­Ta­re­bas, xo­lo
ci­vi­li­za­ci­a­Si – ma­te­ri­a­lu­ri Za­le­bis. kul­tu­ris sa­fe­xur­
ze ada­mi­a­ne­bi pat­ri­o­te­bi ari­an, ci­vi­li­za­ci­is sa­fe­xur­ze ki

126
kos­mo­po­li­te­bi. kul­tu­ra­Si – mo­ra­li aqvT, ci­vi­li­za­ci­a­Si
ki mas eZe­ben~.
Spen­gle­ris mi­er ga­su­li sa­u­ku­nis pir­vel na­xe­var­Si Ca­mo­
ya­li­be­bu­li Tval­saz­ri­si, gar­kve­ul­wi­lad, wi­nas­war­mety­ve­
lu­rad JRers. bev­rad uf­ro ad­re, vid­re kom­pi­u­te­ri `ga­moT­
vli­da~ teq­ni­ku­ri ci­vi­li­za­ci­is gan­wi­ru­lo­bas, Spen­gler­ma
mis­ti­kur Jan­rSi war­mog­vi­Ci­na `ev­ro­pu­li kul­tu­ris Cas­ve­
ne­ba~. `fa­us­ti­se­u­li~ su­liT gam­sWva­lul ci­vi­li­za­ci­as mo­
ma­va­li ar aqvs. igi ada­mi­an­ze `gaT­vlil­ma~ ci­vi­li­za­ci­am, an­
Tro­po­ge­nur­ma ci­vi­li­za­ci­am un­da Ca­a­nac­vlos. mag­ram ro­dis
mox­de­ba es, arc es icis ara­vin. mTa­va­ri­a, ar­se­bob­des, Tun­dac
Te­o­ri­u­li moTx­ov­ni­le­ba, Se­vi­mec­noT da aR­mo­va­Ci­noT kul­
tu­ru­li pro­ce­sis gar­kve­u­li er­Ti­a­no­ba, ar­qe­ti­pu­ri si­tu­
a­ci­e­bi, kul­tu­ris uc­vle­li kom­po­nen­te­bis gan­me­o­re­ba­do­
bis ka­non­zo­mi­e­re­be­bi da fi­lo­so­fi­u­ri Wvre­tis sa­fuZ­vel­ze
aviT­vi­soT ka­cob­ri­o­bis gan­sxva­ve­bu­li ga­moc­di­le­ba.

127
 ada­mi­an
­ is Ri­re­bu­le­biT – Se­fa­se­bi­Ti
mi­mar­Te­ba sam­ya­ro­sad­mi

Se­mec­ne­ba da Se­fa­se­ba. es ada­mi­a­nis sam­ya­ros­Tan da­mo­ki­

de­bu­le­bis ori er­Tma­ne­Tis­gan gan­sxva­ve­bu­li sa­xe­a. ar­se­bobs
ada­mi­a­nis sam­ya­ros­Tan mi­mar­Te­bis ram­de­ni­me as­peq­ti: 1) praq­
ti­ku­li, rac sam­ya­ros­Tan mom­xma­reb­lur – uti­li­ta­rul da­
mo­ki­de­bu­le­bas niSnavs. es aris ada­mi­a­nis an­ga­re­bi­Ti da­mo­
ki­de­bu­le­ba sam­ya­ros­Tan da sar­geb­li­a­no­bis mi­Re­bas isa­xavs
miz­nad; 2) emo­ci­u­ri, ro­me­lic gu­lis­xmobs sam­ya­ros gan­cdas
ada­mi­a­nis mi­er. ma­ga­li­Tad, ada­mi­a­ni tkbe­ba bu­ne­bis sim­Sve­ni­
e­riT, an SeZ­rwu­ne­bu­lia mo­sa­lod­ne­li mi­wis­Zvris ga­mo; 3) aq­
si­o­lo­gi­u­ri anu Se­fa­se­bi­Ti, Ri­re­bu­le­bi­Ti da­mo­ki­de­bu­le­
ba sam­ya­ros­Tan. ada­mi­ans ra­Rac mos­wons an ar mos­wons, ris
ga­moc, da­de­biT an uar­yo­fiT Se­fa­se­bas aZ­levs mov­le­nebs. 4)
Te­o­ri­ul ­ i, ro­me­lic gu­lis­xmobs ra­Rac sag­nob­ri­vi vi­Ta­re­
bis gar­kve­vas, mi­si Tvi­se­be­bis dad­ge­nas. ada­mi­ans ain­te­re­sebs
Tvi­Ton sa­ga­ni, cdi­lobs ga­ar­kvi­os mi­si ar­si, ra­Ta upa­su­xos
kiTx­vas, Tu ra aris igi. amis Se­de­gad ya­lib­de­ba cod­na sag­nis
Se­sa­xeb. swo­red esaa Se­mec­ne­bis mi­za­ni.
ma­Sa­sa­da­me, Se­mec­ne­ba aris su­bi­eq­tis obi­eq­tTan anu ada­
mi­an
­ is si­nam­dvi­les­Tan Te­o­ri­u­li da­mo­ki­de­bu­le­ba, rom­lis
Se­de­gad ya­lib­de­ba cod­na mis Se­sa­xeb. ada­mi­a­nis Se­mec­ne­bi­Ti
mi­mar­Te­ba sam­ya­ro­sad­mi se­ri­o­zul rols Ta­ma­Sobs mis saq­mi­
a­no­ba­Si, mag­ram ara­nak­leb mniS­vne­lo­va­nia ada­mi­a­nis mi­er sam­
ya­ros mov­le­na­Ta Se­fa­se­ba, ro­me­lic ar­se­bi­Tad gan­sxvav­de­ba
Se­mec­ne­bi­sa­gan.
Se­mec­ne­bis pro­ces­Si ada­mi­a­ni cdi­lobs ga­mo­ik­vli­os ar­se­
bu­li, da­ad­gi­nos mi­si ar­si da ni­San­-Tvi­se­be­bi. am dros ya­lib­
de­ba cod­na yo­fi­e­re­bis anu ar­sis Se­sa­xeb, ro­me­lic aris is,
rac aris an is, rac ar aris.
Se­fa­se­bis pro­ces­Si ada­mi­a­ni ga­mo­xa­tavs Ta­vis da­mo­ki­de­
bu­le­bas sag­ni­sad­mi. am dros igi mas ki ar axa­si­a­Tebs, ara­med

128
afa­sebs. Se­fa­se­ba su­bi­eq­tu­ri­a, rad­gan igi ar aris sag­nob­ri­vi
vi­Ta­re­bis dad­ge­na. ada­mi­a­nis mi­er sam­ya­ros mov­le­na­Ta Se­fa­
se­ba xor­ci­el­de­ba or, emo­ci­ur da Te­o­ri­ul do­ne­ze. igi maT
uSu­a­lod ga­nic­dis, ami­tom Ta­vis da­mo­ki­de­bu­le­bas ga­mo­xa­
tavs siy­va­ru­liT da si­Zul­vi­liT, si­xa­ru­liT da mwu­xa­re­biT,
uS­foT­ve­lo­biT da SeS­fo­Te­biT, ime­diT an Si­SiT da a. S. maT
safuZvelze ada­mi­ans uya­lib­de­ba Se­sa­ba­mi­si gu­ne­ba-gan­wyo­bi­
le­ba, ro­me­lic sam­ya­ro­sad­mi mi­si emo­ci­u­ri da­mo­ki­de­bu­le­bis
Se­de­gi­a. igi su­bi­eq­tur-in­di­vi­du­a­lu­ri­a, rad­gan gan­pi­ro­be­
bu­lia in­di­vi­dis bio-fsi­qi­ku­ri or­ga­ni­za­ci­is Ta­vi­se­bu­re­
biT. yo­vel in­di­vids sam­ya­ros pi­ra­di, sa­ku­Ta­ri gan­cda aqvs.
sam­ya­ros emo­ci­u­ri gan­cdis ana­li­zi fsi­qo­lo­gi­is da ara
fi­lo­so­fi­is amo­ca­na­a. fi­lo­so­fi­as ain­te­re­sebs ada­mi­a­nis
sam­ya­ros­Tan mi­mar­Te­bis ra­ci­o­na­lur-Te­o­ri­u­li as­peq­ti. ma­
Sa­sa­da­me, emo­ci­ur da Te­or ­ i­ul Se­fa­se­bas sa­er­To aqvs is, rom
ori­ve ga­mo­xa­tavs mov­le­na­Ta mi­marT ada­mi­a­ni­se­ul, su­bi­eq­tur
da­mo­ki­de­bu­le­bas, mag­ram maT So­ris ar­se­bi­Ti gan­sxva­ve­ba­a.
pir­ve­li emo­ci­u­ri­a, ami­tom gan­cdi­se­u­li, xo­lo me­o­re – ra­
ci­o­na­lu­ri, ami­tom az­ri­se­u­li. ra ga­na­pi­ro­bebs su­bi­eq­tu­ri
Se­fa­se­bis obi­eq­tu­ro­bas? mas sa­fuZ­vlad udevs Ri­re­bu­le­ba,
Se­fa­se­ba, ro­me­lic ga­mo­xa­tavs ada­mi­a­nis su­bi­eq­tur da­mo­ki­
de­bu­le­bas sag­ni­sad­mi. Se­fa­se­ba obi­eq­tu­ri iq­ne­ba mxo­lod im
Sem­Txve­va­Si, Tu igi da­e­fu­Ze­ba Ri­re­bu­le­bas.
ada­mi­an
­ is saq­mi­a­no­bis yo­vel sfe­ros Ta­vi­si Ri­re­bu­le­ba
aqvs. mec­ni­e­re­bas – WeS­ma­ri­te­ba da mcda­ro­ba, xe­lov­ne­bas –
mSve­ni­e­re­ba da si­ma­xin­je, zne­ob ­ as – si­ke­Te da bo­ro­te­ba, po­
li­ti­kas – sa­mar­Tli­a­no­ba da usa­mar­Tlo­ba, sa­mar­Tals – ka­no­
ni­e­re­ba da uka­no­no­ba da a. S. maT ba­za­ze ya­lib­de­ba Se­saty­vis
Ri­re­bu­le­ba­Ta mTe­li speq­tri.
fi­lo­so­fia sxva prob­le­meb­Tan er­Tad Se­is­wav­lis kul­
tu­rul Ri­re­bu­le­bebs da am­de­nad is Ta­va­dac su­li­e­ri kul­
tu­ris fe­no­me­ni­a. kul­tu­ra­sa da fi­lo­so­fi­as So­ris kav­Si­ri
Ri­re­bu­le­be­bis ga­az­re­bis sa­fuZ­vel­ze myar­de­ba. aq­si­o­lo­gi­u­
ri kvle­vis prob­le­me­bi swo­red iqeT­ke­naa mi­mar­Tu­li, rom ax­

129
snas kul­tu­ri­sa da Ri­re­bu­le­be­bis sa­kiTx­i, ra­Ta aC­ve­nos, ra
faq­to­re­bi, ra sti­mu­le­bi da mo­ti­ve­bi ga­na­pi­robs ada­mi­an­Ta
cxov­re­bis wess. am ax­snam un­da aC­ve­nos is ten­den­ci­e­bi, sa­iT­
ke­nac ada­mi­a­ni da sa­zo­ga­do­e­bis is­to­ria un­da mi­is­wraf­vo­des,
ra­Ta ga­ucx­o­e­bas Ta­vi da­aR­wi­os da nam­dvil Ta­vi­suf­le­bas
ezi­a­ros. ga­ucx­o­e­ba swo­red imas niS­navs, rom ada­mi­a­ni da sa­
zo­ga­do­e­ba, Seg­ne­bu­lad Tu Se­ug­neb­lad, ake­Tebs imas, rac mas
Ta­vi­suf­le­bas ar­Tmevs. ami­tom, ada­mi­a­ni cdi­lobs da­em­ya­ros
im Ri­re­bu­le­bebs, ro­me­lic mas mo­ma­val­Si si­ke­Tes da war­ma­te­
bas mo­u­tans. aq saq­me exe­ba imas, rac jer ar aris, mag­ram un­
da dad­ges, un­da gan­xor­ci­el­des. amas fi­lo­so­fi­a­Si je­rar­sis
prob­le­ma hqvi­a. imas, rac un­da mox­des da jer ar aris, are­gu­
li­rebs Ri­re­bu­le­bis ma­ta­re­be­li idea an ide­a­li. am ga­ge­biT
Ri­re­bu­le­be­bi gvev­li­ne­bi­an ide­e­bis da ide­a­le­bis rol­Si. ne­
bis­yo­fis Ta­vi­suf­le­ba swo­red imas niS­navs, rom mas ar­Cev­nis
Se­saZ­leb­lo­ba aqvs. mag­ram rom air­Ci­os, ami­saT­vis sa­Wi­roa
go­ne­ba, ro­mel­mac un­da Se­a­fa­sos mi­si ar­Ce­va­ni da ifiq­ros im
je­rar­sze da im Se­de­geb­ze, ra­sac am ar­Ce­v­ni­sa­gan elo­de­ba. ami­
tom ada­mi­an ­ i, ro­gorc Sem­fa­se­be­li, are­gu­li­rebs grZno­be­bis,
emo­ci­e­bis, ne­bis­yo­fis da go­ne­bis ur­Ti­er­To­bebs.
ase­Ti ga­ge­biT, ada­mi­a­nis si­cocx­lis azrs da cxov­re­bis
mi­zans, mis Se­moq­me­de­biT aq­ti­vo­bas da Ta­vi­suf­le­bas, Ri­re­
bu­le­bi­Ti xed­va da swo­ri ar­Ce­va­ni gan­sazR­vravs. ger­ma­ne­li
fi­lo­so­fo­si, fi­lo­so­fi­u­ri an­Tro­po­lo­gi­is da aq­si­o­lo­gi­
is prob­le­me­bis yve­la­ze Tval­sa­Ci­no mkvle­va­ri, maqs Se­le­ri
(1874 – 1928 ww.) sib­rma­ved Tvlis, Tu Ri­re­bu­le­bebs ver aRiq­
vam da swor ar­Ce­vans ver ake­Teb. mi­si az­riT, Ri­re­bu­le­ba­Ta
wvdo­ma anu xed­va emo­ci­ur in­tu­i­ci­a­zea dam­ya­re­bu­li, xo­lo
swo­ri ar­Cev­nis sa­fuZ­vels in­tu­ic ­ i­u­ri sicx­a­de war­mo­ad­gens.
Se­lers Ri­re­bu­le­be­bis wvdo­mis da ga­ge­bis er­Ta­derT sa­Su­a­
le­bad fe­no­me­no­lo­gi­u­ri re­duq­ci­is me­To­di mi­aC­ni­a. am me­To­
diT ada­mi­an ­ i uR­rmav­de­ba Ta­vis su­li­er sam­ya­ros, gan­cdebs da
emo­ci­ebs, in­te­re­sebs da mis­wra­fe­bebs. am me­To­dis Ta­vi­se­bu­
re­ba ima­Si­a, rom is gan­cdis faq­te­bi­dan anu Se­de­ge­bi­dan mi­ze­

130
ze­bis Zi­e­bas awar­mo­ebs. fe­no­me­no­lo­gia mec­ni­e­re­ba­Ta me­To­di
ki ar aris, ara­med im­gva­ri in­tu­i­ci­u­ri xed­va­a, ro­me­lic su­li­
er fe­no­me­neb­Si, Ri­re­bu­le­beb­Si dag­va­nax­vebs iseT ra­i­mes, rac
mis ga­re­Se sru­li­ad da­fa­ru­li dar­Ce­bo­da. aseT xed­vas Se­le­
ri fe­no­me­no­lo­gi­ur gan­wyo­bas uwo­debs.
Se­le­ris mi­xed­viT, in­tu­i­ci­u­ri xed­va aR­mo­a­Cens Ri­re­bu­le­
ba­Ta ran­gob­riv wes­rigs, da­bal da ma­Ral Ri­re­bu­le­bebs. erT
Ri­re­bu­le­bas me­o­res­Tan mi­mar­Te­ba­Si upi­ra­te­so­ba aqvs siy­va­
ru­lis siZ­li­e­ris ga­mo. Ri­re­bu­le­ba­ni si­Zul­vi­li­sa da siy­va­
ru­lis xa­ris­xis mi­xed­viT gan­sxvav­de­bi­an, xo­lo am gan­sxva­ve­bi­
sa da upi­ra­te­so­bis xed­va in­tu­i­ci­u­ri sicx­a­diT mi­iw­vdo­me­ba.
Se­le­ris mi­xed­viT, siy­va­ru­lis umaR­les mwver­vals war­mo­ad­
gens umaR­le­si si­ke­Te anu Rmer­Ti, xo­lo yve­la da­nar­Ce­ni Ri­
re­bu­le­ba gas­xi­vos­ne­bu­lia Rmer­Tis ide­iT. ami­tom, ada­mi­a­nis
si­cocx­les azrs aZ­levs umaR­le­si Ri­re­bu­le­be­bis­ken swraf­va.
fi­lo­so­fi­a­Si mniS­vne­lo­van sa­kiTxs war­mo­ad­gens imis gar­
kve­va, Tu ro­gor, ra for­miT ar­se­bo­ben Ri­re­bu­le­ba­ni. sxva­das­
xva fi­lo­so­fi­ur sis­te­ma­Si es sa­kiTxi gan­sxva­ve­bu­lad wyde­
ba. er­Tni am­tki­ce­ben, rom Ri­re­bu­le­ba­ni ar­se­bo­ben mxo­lod
su­bi­eq­tu­rad, xo­lo me­o­re­ni am­tki­ce­ben, rom Ri­re­bu­le­be­bi
obi­eq­tu­ria da ar aris da­mo­ki­de­bu­li su­bi­eq­tze, su­bi­eq­tur
emo­ci­eb­ze da sxva. mag­ram yve­la aRi­a­rebs, rom Ri­re­bu­le­bebs
aqvT mniS­vne­lo­ba da saz­riss aZ­le­ven ada­mi­a­nis cxov­re­bas.
es uda­vo­a, rad­gan Tu ka­cob­ri­o­bis kul­tu­ra Ri­re­bu­le­ba­Ta
xor­cSes­xmaa da mTe­li ada­mi­a­nu­ri Se­moq­me­de­ba mas­zea age­bu­
li, ma­Sin fi­lo­so­fi­i­saT­vis ima­ze mniS­vne­lo­va­ni ra un­da iyos,
vid­re Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­az­re­ba da amis sa­fuZ­vel­ze je­rar­sis
gan­sazR­vra. es aris fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­bis upir­
ve­le­si amo­ca­na da da­niS­nu­le­ba. yve­la fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­
ma – on­to­lo­gi­u­ri, gno­se­o­lo­gi­u­ri da aq­si­o­lo­gi­u­ri – swo­
red am amo­ca­nis ga­dawy­ve­tas em­sa­xu­re­ba.
Ta­na­med­ro­ve fi­lo­so­fi­a­Si Ri­re­bu­le­beb­Tan da­kav­Si­re­
bul prob­le­meb­ze da­va arc ax­laa ga­ne­le­bu­li da is al­baT
usas­ru­lod gag­rZel­de­ba, rad­gan aq saq­me exe­ba iseT msof­

131
lmxed­ve­lob­riv sa­kiTx­ebs, ro­mel­Ta er­TmniS­vne­lov­nad ga­
dawy­ve­ta rom Se­iZ­le­bo­des, fi­lo­so­fia sa­Wi­ro ar iq­ne­bo­da.
fi­lo­so­fi­a, upir­ve­les yov­li­sa, Zi­e­bas niS­navs da ara dam­Tav­
re­bul doq­tri­nas. fi­lo­so­fi­u­ri Zi­e­bis er­T-erT mniS­vne­lo­
van sa­kiTxs war­mo­ad­gens ada­mi­a­nis prob­le­ma.

ni­hi­liz­mi da Ri­re­bu­le­ba­Ta
ga­da­fa­se­bis prob­le­ma

yve­la epo­qas Ta­vi­si Se­saty­vi­si Ri­re­bu­le­be­bi aqvs, rac

gan­pi­ro­be­bu­lia epo­qis xa­si­a­TiT. an­ti­kur pe­ri­od­Si mas mi­
To­lo­gia da fi­lo­so­fia gan­sazR­vrav­da. Sua sa­u­ku­ne­eb­Si ga­ba­
to­ne­bu­li mdgo­ma­re­o­ba mo­i­po­va re­li­gi­am, ra­mac ga­na­pi­ro­ba
Se­sa­ba­mis Ri­re­bu­le­ba­Ta war­moq­mna; aRor­Zi­ne­bis epo­qa­Si upi­
ra­te­so­ba hu­ma­nis­tur­ma da sa­e­ro ide­a­leb­ma mo­i­po­ves; axal
dro­Si ka­pi­ta­liz­mis Ca­mo­ya­li­be­bas da dam­kvid­re­bas Tan moh­
yva sa­baz­ro eko­no­mi­kis da de­mok­ra­ti­is Se­sa­ba­mi­si Ri­re­bu­le­
be­bi. mec­ni­e­rul – teq­ni­ku­ri prog­re­sis epo­qa­Si wam­yva­ni fa­se­
u­lo­ba gax­da mec­ni­er­ e­ba da teq­ni­ka.
ro­gorc vna­xeT, epo­qa­Ta cva­le­ba­do­bis kval­dak­val xde­ba
Ri­re­bu­le­ba­Ta Sec­vla. im­sxvre­va Zve­li da mis ad­gils Tan­da­Ta­
no­biT ika­vebs axa­li. es aris Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­da­fa­se­bis pro­ce­
si, rom­lis Se­de­gad mim­di­na­re­obs Zve­li epo­qis ga­mom­xat­ve­li
Ri­re­bu­le­be­bis Sec­vla axa­li epo­qis Se­saty­vi­si ide­a­le­biT. es
nor­ma­lu­ri pro­ce­si­a, rad­gan mas au­ci­leb­lo­biT mo­iTx­ovs sa­
zo­ga­do­eb­ri­vi prog­re­si.
sul sxva vi­Ta­re­bas­Tan gvaqvs saq­me, ro­de­sac bWo­ba exe­ba ni­
hi­lizms. igi war­mod­ge­ba la­Ti­nu­ri sity­vi­dan `ni­hil~, rac niS­
navs ara­ras. ni­hi­liz­mi aris Te­o­ri­a, ro­me­lic mo­iTx­ovs ara Ri­
re­bu­le­ba­Ta ga­da­fa­se­bas, ara­med sa­er­Tod uar­yofs yo­vel­gva­ri
Ri­re­bu­le­bis mniS­vne­lo­bas. igi ar ata­rebs prin­ci­pul gan­sxva­
ve­bas da­de­biT da uar­yo­fiT Ri­re­bu­le­bebs So­ris. ro­mels da­am­

132
kvid­rebs ada­mi­a­ni – WeS­ma­ri­te­bas Tu sic­ru­es, sa­mar­Tli­a­no­bas
Tu usa­mar­Tlo­bas, ka­no­ni­e­re­bas Tu uka­no­no­bas, amas ara­vi­Ta­ri
mniS­vne­lo­ba ar aqvs. ni­hi­liz­mi­saT­vis da­de­biT da uar­yo­fiT
Ri­re­bu­le­bebs er­Tna­i­ri fa­si aqvs. ami­tom su­ler­Tia maT­gan ro­
mels ga­na­xor­ci­e­lebs ada­mi­a­ni. es aris Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­u­fa­su­
re­bis, de­val­va­ci­is pro­ce­si, rad­gan Tu WeS­ma­ri­te­ba­sa da mcda­
ro­bas, zne­o­ba­sa da uz­ne­o­bas er­Tna­i­ri mniS­vne­lo­ba aqvs, ma­Sin
ra fa­si aqvs maT So­ris gan­sxva­ve­bas? yve­la­fe­ri da­mo­ki­de­bu­lia
pi­rov­ne­bis ne­ba­ze. yo­vel in­di­vids Se­uZ­lia air­Ci­os is, rac mas
mo­e­sur­ve­ba. vi­sac un­da si­ke­Te, Se­uZ­lia ga­na­xor­ci­e­los igi,
mag­ram vi­sac un­da bo­ro­te­ba, ima­ve uf­le­biT Se­uZ­lia mi­si gan­
xor­ci­e­le­ba. yve­la­fe­ri Se­saZ­le­be­li­a, ami­tom ne­ba­dar­Tu­li­a.
ni­hi­liz­mis praq­ti­ku­li Se­de­gia vo­lun­ta­riz­mi – TviT­ne­bo­
ba da ga­nu­kiTx­a­o­ba. ara­vis ara­fe­ri ekis­re­ba, vi­sac ra un­da, is
ake­Tos. ar ar­se­bobs obi­eq­tu­ri kri­te­ri­u­me­bi, rom­lis mi­xed­
viT Se­saZ­le­be­li iq­ne­bo­da vin­mes qme­de­bis Se­fa­se­ba da gan­sja,
rad­gan ar ar­se­bobs sa­val­de­bu­lo da sa­yo­vel­Tao mniS­vne­lo­bis
Ri­re­bu­le­ba­ni. yve­la Ri­re­bu­le­ba su­bi­eq­tu­ri­a, ase vTqvaT, er­
Tna­i­rad fa­sobs. ami­tom vi­sac ra un­da, imas air­Cevs da ga­a­ke­Tebs.
am mxriv ada­mi­ans aqvs ab­so­lu­tu­ri, Se­uzR­u­da­vi Ta­vi­suf­le­ba.
ni­hi­liz­mi igi­ve skep­ti­ciz­mi­a, oRond Ri­re­bu­le­ba­Ta sfe­
ros mi­marT. arcerT mo­rals upi­ra­te­so­ba ar ga­aC­ni­a. yo­vel in­
di­vids Ta­vi­si mo­ra­li aqvs, ami­tom ve­ra­vin sxvas ver gan­sjis.
ar ar­se­bobs sa­yo­vel­Tao da sa­val­de­bu­lo mo­ra­li, rom­lis mi­
xed­viT Se­saZ­le­be­li iq­ne­bo­da obi­eq­tu­ri gan­sja da Se­fa­se­ba.
am mxriv me­tad sa­yu­radR­e­boa frid­rix nic­Ses Tval­saz­ri­si.
nic­Ses fi­lo­so­fia aR­sav­sea ngre­vis pa­To­siT. mas surs da­am­xos
ev­ro­pu­li ci­vi­li­za­ci­is yve­la ker­pi, mo­ar­Rvi­os fu­Ze im Ri­
re­bu­le­be­bi­sa, rom­le­bic mra­va­li sa­u­ku­nis man­Zil­ze iT­vle­
bod­nen ada­mi­an­Ta moq­me­de­bis umaR­les da myar sa­zo­mad. tra­
di­ci­ul mo­ral­sa da qris­ti­a­nul re­li­gi­a­Si is xe­davs da­ce­mis
sim­pto­mebs, Ta­na­med­ro­ve ada­mi­an­Si – ga­dag­va­re­bas. sfe­ro, ro­
me­lic xde­ba nic­Ses ukom­pro­mi­so kri­ti­kis obi­eq­ti, aris ev­ro­
pu­li kul­tu­ra, mi­si yve­la Zi­ri­Ta­di as­peq­ti.

133
 sa­kuT­riv nic­Ses fi­lo­so­fia iwy­e­ba cno­bi­li Te­zi­dan –
`Rmer­Ti mok­vda~. amis sa­fuZ­ve­lia tra­di­ci­u­li umaR­le­si Ri­
re­bu­le­be­bis uaz­ro­bad, ga­mo­go­ni­lad ga­mocx­a­de­ba da ma­Ti ga­
u­fa­su­re­ba. mag­ram ma­le­ve `Rmer­Tis sik­vdi­li~ da tra­di­ci­ul
Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­u­fa­su­re­ba nic­Se­Si war­mo­Sobs am­bi­va­len­tur
grZno­bas. tra­di­ci­ul Ri­re­bu­le­ba­Ta dam­xo­bis Se­de­gad mo­
po­ve­bu­li Ta­vi­suf­le­biT aR­frTo­va­ne­bas Tan er­Tvis su­li­e­
ri si­ca­ri­e­lis, ra­Rac au­nazR­a­u­re­be­li da­na­kar­gis Seg­rZne­ba,
rac ga­mow­ve­u­li iyo swo­red `Rmer­Tis sik­vdi­liT~. ar­se­bobs
mo­saz­re­ba, rom nic­Ses mTe­li dar­Ce­ni­li cxov­re­ba iyo amao
swraf­va ra­Ra­ciT amo­ev­so is si­ca­ri­e­le, is va­ku­u­mi, ro­me­lic
`Rmer­Tis sik­vdi­lis~ Sem­deg gaC­nda. nic­Se mok­le­bu­li iyo ro­
gorc re­li­gi­ur, ase­ve sxva su­li­er ori­en­ti­rebs da Tvli­da,
rom Ta­vad is da mTe­li mi­si epo­qa su­li­e­ri kri­zi­sis, ni­hi­liz­
mis tyve­o­ba­Si im­yo­fe­ba. ami­si mi­ze­zi, mi­si az­riT, mxo­lod qris­
ti­a­nu­li re­li­gi­a­a. ga­da­War­be­bis ga­re­Se Se­iZ­le­ba iT­qvas, rom
Su­ris­Zi­e­bis grZno­biT aR­sav­se nic­Se mTe­li mris­xa­ne­biT Tavs
da­aty­da qris­ti­a­no­bas. nicSe Tvlis, rom swo­red qris­ti­a­nul­
ma re­li­gi­am da­am­xo aTas­wlo­va­ni per­speq­ti­vis mqo­ne ro­mis im­
pe­ri­a, da­a­sa­ma­ra jan­sa­Ri an­ti­ku­ro­ba da ga­da­iq­ca ka­cob­ri­o­
bis su­li­e­ri da­a­va­de­bis ­– ni­hi­liz­mis – wya­rod. qris­ti­a­no­bis
sa­xiT ga­im­ ar­jves sus­teb­ma da da­ce­mu­leb­ma, avad­myo­feb­ma da
si­cocx­lis mo­Zu­le­eb­ma da imi­saT­vis, rom Ta­vi da­eR­wi­aT, gaq­
ce­od­nen sa­ku­Tar ara­ra­ob ­ as, maT­ma avad­myo­fur­ma war­mo­sax­vam
mo­i­go­na `im­qvey­ni­u­ri cxov­re­ba~, `su­lis uk­vda­ve­ba~... qris­ti­
a­nu­li re­li­gia mo­u­wo­debs mor­wmu­ne­ebs Ta­vi msxver­plad ga­
i­Ron, mo­ne­bad ga­da­iq­cnen; qris­ti­a­no­ba em­sa­xu­re­ba ev­ro­pu­li
ra­sis Ser­yvnas. swo­red qris­ti­a­nul re­li­gi­as ada­na­Sa­u­lebs
nic­Se Ri­re­bu­le­ba­Ta pir­vel, ra­di­ka­lur da sa­be­dis­we­ro ga­
da­fa­se­ba­Si – Zli­e­ri, jan­sa­Ri kas­tis mo­ra­lis, aris­tok­ra­ti­u­
li mo­ra­lis dam­xo­ba­Si da sus­te­bi­sa da avad­myo­fe­bis mo­ra­lis
anu yal­bi Ri­re­bu­le­be­bis da­ka­no­ne­ba­Si. mag­ram un­da aRi­niS­
nos, rom mi­u­xe­da­vad qris­ti­a­no­bis ase­Ti mZaf­ri kri­ti­ki­sa,
nic­Ses da­mo­ki­de­bu­le­ba am re­li­gi­i­sad­mi ar iyo mar­to­o­den

134
uar­yo­fi­Ti. amis das­tu­ria mi­si aS­ka­ra gul­wrfe­li sim­pa­Ti­
e­bi ie­so qris­tes pi­rov­ne­bi­sad­mi. nic­Ses az­riT, ie­so qris­te
`u­ke­Til­So­bi­le­si, siy­va­ru­liT aR­sav­se~ ada­mi­a­ni­a, igi `Ta­vi­
su­fa­li go­ni­a~, mi­si swav­le­ba `Si­na­ga­ni sxi­vi­Ta­a~ ga­na­Te­bu­li
da ra­sac am­bob­da, ra­sac mo­u­wo­deb­da, ra­sac qa­da­geb­da, yve­la­
fers sa­ku­Tar cxov­re­ba­Si Se­as­xa xor­ci - Ta­vi­si si­cocx­liT
da sik­vdi­liT.
ukeT rom ga­ver­kveT nic­Ses po­zi­ci­a­Si, erT ra­mes un­da ga­
es­vas xa­zi – imi­saT­vis, rom sicx­a­de Se­i­ta­nos qris­ti­a­no­bi­sad­
mi ga­or­ e­bul da­mo­ki­de­bu­le­ba­Si, rom Se­a­Tav­sos ie­so qris­te­
sad­mi udi­de­si sim­pa­Ti­e­bi qris­ti­a­no­bis aS­ka­ra si­Zul­vil­Tan,
nic­Se Ta­vis `an­tiq­ris­te­Si~ dgams sa­o­car na­bijs: igi er­Tma­
neTs upi­ris­pi­rebs ie­so qris­te­sa da qris­ti­a­no­bas, qris­tes
swav­le­ba­sa da qris­ti­a­nul re­li­gi­as.
nic­Ses mi­xed­viT, Ta­vad sity­va qris­ti­a­no­ba ga­u­geb­ro­ba­a.
si­nam­dvi­le­Si ar­se­bob­da mxo­lod er­Ti qris­ti­a­ni da man Ta­
vi­si si­cocx­le jvar­ze da­as­ru­la. `sa­xa­re­ba~ jvar­ze aRes­ru­
la. nic­Ses mi­xed­viT, ie­so qris­tes swav­le­ba sxva ara­fe­ri­a, Tu
ara mi­si pi­ra­di mo­wa­me­ob­ri­vi si­cocx­le da aR­sas­ru­li. da am
`praq­ti­kul sa­xa­re­ba­Si~ sity­vac ar aris naT­qva­mi `me­o­red mos­
vla­ze~, `gan­kiTx­vis dRe­ze~, `im­qvey­ni­ur cxov­re­ba­sa da su­lis
uk­vda­ve­ba­ze~. uf­ro me­tic, nic­Ses Ta­nax­mad, ie­so qris­tem Ta­
vi­si sik­vdi­li­Tac ki mi­wi­e­ri cxov­re­bis ma­ga­li­Ti uC­ve­na ada­mi­
a­nebs da ara ra­Rac ga­dar­Ce­nis, xsnis gza, ro­gorc amas ek­le­sia
va­ra­u­dobs. `is, rac ie­so qris­tem ka­cob­ri­o­bas da­u­to­va, mxo­
lod praq­ti­ka­a~. esaa mi­si qce­va msa­ju­le­bis, ja­la­Te­bis, bral­
mdeb­le­bis wi­na­Se, qce­va jvar­ze. igi ar ewi­na­aR­mde­ge­ba, Tavs ar
icavs, ara­fers ake­Tebs sa­SiS­ro­e­bis Ta­vi­dan asa­ci­leb­lad. uf­
ro me­tic, igi iw­vevs mas... da rac mTa­va­ri­a, qris­te lo­cu­lobs
maT­ze, ewa­me­ba maT­Tvis da uy­vars isi­ni, vinc mas mtrobs. nic­Se
Tvlis, rom qris­tes sik­vdi­lis Sem­deg mi­si swav­le­ba da­viwy­e­
bas eZ­le­va. `sa­xa­re­ba~ qris­tes­Tan er­Tad kvde­ba jvar­ze.
Zve­li Rmer­Ti kvde­ba, ba­to­no­bas iwy­ebs ni­hi­liz­mi. ni­hi­
liz­mi, Zve­li Ri­re­bu­le­be­bis ga­da­fa­se­bis pro­ce­si, Si­na­ga­nad

135
da­kav­Si­re­bu­lia skep­sis­Tan, ui­me­do­bas­Tan, pe­si­miz­mTan, pa­si­
u­ro­bas­Tan. pa­si­u­ri ni­hi­liz­mi, nic­Ses mi­xed­viT, dam­Rup­ve­lia
ka­cob­ri­o­bi­saT­vis. is mxo­lod ngre­va­a. ami­tom mis sa­fe­xur­ze
ga­Ce­re­ba is­to­ri­i­saT­vis sa­be­dis­we­ro iq­ne­bo­da. ni­hi­liz­miT
wer­ti­li un­da da­es­vas Zvels, mag­ram ni­hi­liz­mi­ve un­da gax­des
ax­lis Se­ne­bis sa­fuZ­ve­li. ni­hi­liz­mi un­da iyos ara da­sas­ru­
li, ara­med gar­da­ma­va­li fa­za. Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­u­fa­su­re­bis
pro­ce­si un­da ga­da­i­zar­dos Zve­li Ri­re­bu­le­be­bis ga­da­fa­se­
bis, e.i. axa­li Ri­re­bu­le­be­bis dad­ge­nis pro­ces­Si. amiT ni­hi­
liz­mi bo­lom­de mi­iy­vans Ta­vis saq­mes, ga­da­la­xavs Ta­vis Tavs
da ka­cob­ri­o­bas ga­mo­iy­vans kri­zi­su­li si­tu­a­ci­i­dan. am­de­nad,
Rmer­Tis sik­vdi­lis tra­gi­kul gan­cdas Tan un­da ax­ldes si­xa­
ru­liT da ime­diT aR­sav­se grZno­ba axa­li Ri­re­bu­le­be­bis mo­Zi­
e­ba-­dam­kvid­re­bi­sa.
Za­la­uf­le­bis ne­ba. Rmer­Ti mkvda­ri­a. es niS­navs imas, rom
un­da ga­da­fas­des sam­ya­ros Zve­li ga­ge­ba, un­da Se­ic­va­los ada­
mi­a­nis xed­vis mi­mar­Tu­le­ba: ada­mi­a­ni un­da er­Tgu­leb­des mi­was
da ara ze­cas. mi­wa nic­Ses­Tan ga­ge­bu­li­a, ro­gorc am­qvey­ni­u­ri
sam­ya­ros Si­na­ga­ni Za­la, an­ti­po­di tra­di­ci­u­li Rmer­Tis Se­moq­
me­de­bi­Ti Za­li­sa. mi­wa di­na­mi­u­ri mi­wi­e­ri ener­gi­a­a, si­cocx­le­a.
ra­Sia si­cocx­lis ar­si? si­cocx­le yo­vel­Tvis ne­ba­a. si­
cocx­lis ar­se­bo­ba ar aris arc TviT­Se­nax­va, sa­ku­Ta­ri Ta­vis
Se­nar­Cu­ne­ba da arc ga­re­mos­Tan Se­gu­e­ba. yo­ve­li ar­se­bu­li is­
wra­fvis ga­af ­ ar­To­os Ta­vi­si ba­to­no­bis are, mbrZa­neb­lob­des,
da­im­ or­Ci­los rac Se­iZ­le­ba me­ti, daZ­li­os sxvi­si ne­ba; si­cocx­
le aris sa­ku­Ta­ri Ta­vis dam­kvid­re­ba, gan­mtki­ce­ba, ga­far­To­e­
ba, zrda ... mok­led, si­cocx­le aris swraf­va Za­la­uf­le­bi­sa­ken,
ne­ba Za­la­uf­le­bi­sa.
si­cocx­le Se­iZ­le­ba iyos aR­ma­va­li, Zli­e­ri, omis wyur­vi­
liT sav­se da Se­iZ­le­ba iyos daR­ma­va­li, sus­ti, avad­myo­fu­ri.
si­cocx­lis or­Ta­ve sa­xec­vli­le­bas sa­fuZ­vlad udevs Za­la­uf­
le­bis ne­ba. sus­ti si­cocx­lec es­wraf­vis ba­to­no­bas. ami­tom is
ad­gens iseT Ri­re­bu­le­bebs, rom­le­bic Se­saZ­le­bels gax­di­an
mis gan­mtki­ce­bas.

136
 ra aris Ri­re­bu­le­ba? Ri­re­bu­le­ba nic­Ses es­mis, ro­gorc
si­cocx­lis gan­mtki­ce­bi­sa da zrdis pi­ro­ba. Ri­re­bu­le­ba si­
cocx­le­Sia fes­vgad­gmu­li. Ri­re­bu­lia is, rac afar­To­ebs Ce­mi
ba­to­no­bis sazR­vrebs, rac sa­Su­a­le­bas maZ­levs mtki­ce ga­xa­dos
Ce­mi ar­se­bo­ba. ase­Ti si­cocx­li­saT­vis mi­wi­e­ri sam­ya­ro au­ta­ne­
li tan­jva­a, um­Zi­me­si uR­lis zid­va­a. Zli­e­ri, aR­mav­lo­bis gza­ze
dam­dga­ri si­cocx­le ar ga­ur­bis qmna­do­ba-­moZ­ra­o­bas, pi­ri­qiT,
qmna­do­ba, ma­ra­di­u­li Se­ne­ba da ngre­va, ma­ra­di­u­li omi mi­si sti­
qi­a­a. sim­ya­re, uS­foT­ve­lo­ba, umoZ­ra­o­ba, ne­ta­re­ba mxo­lod im
si­cocx­lis ide­a­li­a, ro­me­lic sus­ti­a, daR­ma­va­li­a. swo­red ase­
Ti si­cocx­li­saT­vi­saa da­ma­xa­si­a­Te­be­li tra­di­ci­u­li mo­ra­lu­
ri da re­li­gi­u­ri Ri­re­bu­le­be­bi da swo­red am Ri­re­bu­le­beb­Si
vlin­de­ba uZ­lur­Ta Za­la­uf­le­bis ne­ba. uZ­lur si­cocx­les ar­
se­bi­Tad surs `a­ra­ra~. `Rmer­Ti~, `i­de­a­lu­ri sam­ya­ro~, `u­maR­le­
si Ri­re­bu­le­be­bi~, mo­ra­li mxo­lod ni­Ra­bi­a, rom­lis ukan `a­ra­
ra~ ima­le­ba.
nic­Ses az­riT, mo­ra­li, Zi­ri­Ta­dad, ori sa­xi­sa­a: mo­ra­lu­ri Se­
fa­se­be­bi ya­lib­de­ba an im ada­mi­an­Ta mi­er, rom­le­bic mo­wo­de­bul­
ni ari­an iba­to­non, an im ada­mi­an­Ta mi­er, ro­mel­Ta xved­ri mor­Ci­
le­ba­a. am­de­nad, mo­ra­lur Se­fa­se­bebs sa­yo­vel­Tao mniS­vne­lo­ba
ar aqvT. isi­ni da­mo­ki­de­bul­ni ari­an ima­ze, Tu vin ad­gens Ri­re­bu­
le­bebs. ar­se­bo­ben ma­Ra­li ra­sis ada­mi­a­ne­bi, ro­mel­Ta mi­marT Se­
iZ­le­ba gvqon­des gar­kve­u­li val­de­bu­le­be­bi da ar­se­bobs `jo­gi~,
brbo, rom­lis mi­marT ba­tons Se­iZ­le­ba hqon­des mxo­lod zizR­is
grZno­ba.
ba­ton­Ta mo­ral­Si ba­to­ni, upir­ve­les yov­li­sa, Ta­vis kas­tas
as­xams qe­ba-­di­de­bas – jan­sa­Ri, sa­si­cocx­lo ener­gi­iT aR­sav­se,
Ro­ni­e­ri `ga­re­u­li cxo­ve­li~, `mta­ce­be­li frin­ve­li~, me­o­ma­ri,
`qe­ra bes­ti­a~. ase­Ti ra­in­di di­de­biT mo­savs Ta­vis Tavs, di­de­biT
mo­savs oms, sim­tki­ces, da­un­dob­lo­bas, sim­kac­res.
sul sxva bu­ne­bi­saa mo­na­Ta mo­ra­li. wo­deb­ri­vad ma­Ra­li ada­mi­
a­ni da mi­si Se­fa­se­be­bi aq kva­li­fi­ci­re­bu­lia ro­gorc `bo­ro­te­ba~;
`ke­Ti­li­a~ uZ­lu­ri, tan­ju­li, Ra­ta­ki, avad­myo­fi. mo­na­Ta mo­ra­li
qe­bas as­xams Ta­nag­rZno­bas, Tvi­ni­e­re­bas, siy­va­ruls, mSvi­do­bas.

137
 Ta­na­med­ro­ve mo­ra­li, nic­Ses az­riT, swo­red mo­na­Ta jo­
gu­ri mo­ra­li­a. jo­gi­saT­vis da­ma­xa­si­a­Te­be­lia pi­rov­nu­lis ni­
ve­li­re­ba. ada­mi­a­ni val­de­bu­lia iz­ru­nos sa­zo­ga­do­eb­riv in­
te­re­seb­ze, sa­yo­vel­Tao bed­ni­e­re­ba­ze, da­u­mor­Ci­los Ta­vi­si
in­te­re­se­bi ma­sis in­te­re­sebs anu Cak­las Ta­vi­si sa­ku­Ta­ri pi­
rov­ne­ba, icx­ov­ros sxvi­si cxov­re­biT, ga­a­uq­mos `me~ da iyos
ise­Ti, ro­go­ri­caa yve­la sxva. ada­mi­an­Si pi­rov­nu­lis gaq­ro­bis
er­T-er­Ti mniS­vne­lo­va­ni mi­ze­zi, nic­Ses az­riT, qris­ti­a­no­bis
Zi­ri­Ta­di mcne­be­bi­a. Uupir­ve­les yov­li­sa, es Ta­nag­rZno­bas exe­
ba. Ta­nag­rZno­bis aq­tSi ada­mi­a­ni auq­mebs sa­ku­Tar Tavs da sxvi­
si tan­jvis mor­Ci­li xde­ba. Ta­nag­rZno­ba unar­Cu­nebs ar­se­bo­
bas susts, uZ­lurs, vinc iRu­pe­ba da un­da da­i­Ru­pos. uZ­lu­ris
Ta­nam­grZno­bi Tvi­Ton­ve iq­ce­va uZ­lu­rad. amiT ki si­cocx­le
xde­ba du­ne da sa­eW­vo. es de­ka­dan­sis ide­a­le­bi­a. Ta­na­med­ro­ve
ada­mi­a­ni aseT su­li­er at­mos­fe­ro­Si knin­de­ba. mas aSi­nebs Zli­
e­ri vne­be­bi, Zli­e­ri gan­cde­bi, Wi­di­li, tan­jva, ro­mel­Ta ga­re­
Se si­cocx­le Wa­o­bad iq­ce­va. Ta­na­med­ro­ve ev­ro­pe­li cxov­robs
yo­vel­dRi­ur ­ i pa­ta­ra saq­me­e­biT, is `ke­Ti­li­a~, `sa­mar­Tli­a­
ni­a~, `dam­je­ri­a~, `Tvi­ni­er
­ i­a~. mi­si mTa­va­ri saz­ru­na­via pi­ra­di
ke­Til­dRe­o­ba, pa­wia bed­ni­e­re­ba. is mSi­Sa­raa da si­ke­Tes Ca­dis
mxo­lod imi­tom, rom sxvam vne­ba, tan­jva, bo­ro­te­ba ar mi­a­ye­
nos. Ta­na­med­ro­ve ada­mi­a­ni ga­ur­bis Ta­vis Tavs. is az­rov­nebs
da moq­me­debs sa­yo­vel­Ta­od mi­Re­bu­li Sab­lo­ne­biT, da­ka­no­ne­
bu­li stan­dar­te­biT. mi­si cxov­re­ba si­yal­be­a.
nic­Ses az­riT, aris­tok­ra­ti­ul `kar­gsa~ da `cuds~ upi­ris­
pir­de­ba de­mok­ra­ti­u­li, ga­Ta­nas­wo­re­bis ne­biT aR­beW­di­li `ke­
Ti­li~ da `bo­ro­ti~. mi­si ide­a­lia ara Ta­nas­wo­ruf­le­bi­a­ni sa­
zo­ga­do­e­ba, ara­med sa­zo­ga­do­e­ba, ro­mel­sac mar­Tavs rCe­u­li,
ze­kac­Ta Zli­e­ri eli­ta.
ze­ka­ci. nic­Ses mze­ra mo­mav­lis­ke­naa mipy­ro­bi­li. ada­mi­a­ni
un­da daZ­le­ul iq­nas. ada­mi­a­nis si­di­a­de ima­Si­a, rom igi xi­dia da
ara mi­za­ni. mas Sem­deg rac Rmer­Ti mok­vda, ada­mi­a­nis cxov­re­bis
we­sic un­da Se­ic­va­los. Zve­li Ri­re­bu­le­be­bi un­da ga­da­fas­des
axa­li prin­ci­pis sa­fuZ­vel­ze. es prin­ci­pia si­cocx­le, Za­la­uf­

138
le­bis ne­ba. qmna­di, moZ­ra­vi, mSfoT­va­re, WeS­ma­ri­ti si­cocx­lis
er­Tgu­le­ba gzas ga­ux­snis ada­mi­ans ze­ka­ci­sa­ken, im er­Ta­der­Ti
di­a­di miz­ni­sa­ken, ro­mel­sac Se­uZ­lia mis­ces saz­ri­si cxov­re­
bas Rmer­Tis sik­vdi­lis Sem­deg. ze­ka­ci aris an­ti­po­di Ta­na­
med­ro­ve ada­mi­a­ni­sa, is asa­xi­e­rebs si­cocx­lis sav­se­o­bas, cxov­
re­bis umaR­les, srul­yo­fil wess da ada­mi­a­nis umaR­les tips,
ro­me­lic dgas tra­di­ci­u­li `bo­ro­ti­sa~ da `ke­Ti­lis~ miR­ma,
Tvi­Ton qmnis Ri­re­bu­le­bebs da Tvi­Ton­ve ad­gens Ta­vi­si moq­me­
de­bis nor­mebs.
ze­ka­cis gza­ze ada­mi­an­ma sa­xec­vli­le­ba un­da ga­ni­ca­dos. ada­
mi­ans, ro­me­lic min­do­bi­lia RmerTs, nic­Se ada­rebs aq­lems. is
mZi­me tvir­Ti, ro­mel­sac ada­mi­a­ni am mdgo­ma­re­o­ba­Si ata­rebs,
aris tran­scen­den­tu­ri ide­a­lu­ri sam­ya­ro, is er­Txel da sa­mu­
da­mod dad­ge­ni­li Ri­re­bu­le­be­bi da im­pe­ra­ti­ve­bi, rom­le­bic
bo­Wa­ven ada­mi­a­nis Ta­vi­su­fal Se­moq­me­de­bas. ada­mi­a­ni ud­rtvin­
ve­lad, uR­rme­si mo­wi­we­biT da si­xa­ru­liT emor­Ci­le­ba ur­Cxuls,
ro­mel­sac ewo­de­ba – `Sen un­da~. Sem­de­gi eta­pia lo­mi – lo­mi niS­
navs me­am­bo­xe suls, ro­me­lic `a­ras~ eub­ne­ba Zvel Ri­re­bu­le­bebs
da ika­favs gzas WeS­ma­ri­ti Ta­vi­suf­le­bi­sa­ken. lo­mis `me msurs~
upi­ris­pir­de­ba sa­fuZ­vel­ga­moc­lil moTx­ov­nas – `Sen un­da~. mag­
ram lo­mi mgre­ve­lia da ara aR­mSe­ne­be­li. ada­mi­a­nis sul­ma ki­dev
er­Ti na­bi­ji un­da ga­dad­gas, rom mi­aR­wi­os WeS­ma­rit Ta­vi­suf­le­
bas. is un­da iq­ces bav­Svad. bav­Svi nic­Se­saT­vis sim­bo­loa axa­li
da­sawy­i­si­sa, moZ­ra­o­bi­sa, Se­moq­me­de­bis, aR­Se­ne­bis. bav­Svi aris
`Ta­ma­Si~. Ta­ma­Si niS­navs Se­moq­me­de­bas. Tu ad­re Ri­re­bu­le­be­bis
sa­fuZ­vlad Rmer­Ti mo­i­az­re­bo­da, ax­la Tvi­Ton Zli­e­ri pi­rov­
ne­ba qmnis Ri­re­bu­le­bebs. ada­mi­a­ni un­da gax­des Se­moq­me­di – es
aris er­T-er­Ti Zi­ri­Ta­di pi­ro­ba WeS­ma­ri­ti ar­se­bo­bis we­si­sa.
Se­moq­me­de­ba gu­lis­xmobs yo­ve­li miR­we­u­lis si­Zul­vils, daZ­
le­vas, axa­li miz­ne­bis da­sax­vas, Ta­vis­Ta­vis ma­ra­di­ul ngre­va­sa
da aR­Se­ne­bas. sam­ya­ro­sa da Ta­vis Tavs Tvi­Ton pi­rov­ne­bam un­da
mis­ces sa­xe. Se­moq­me­de­ba ma­ra­di­u­li brZo­la­a, omi sxvas­Tan da
Ta­vis Tav­Tan. ze­ka­cis si­cocx­le sav­sea f F a­Te­ra­ke­biT, mag­ram is
iRebs am si­cocx­les, mas surs ase­Ti si­cocx­le, igi eTan­xme­ba mas.

139
 nic­Ses mo­saz­re­beb­ma, ker­Zod, ne­bis­mi­e­ri av­to­ri­te­tis, mo­
ra­lis, Ri­re­bu­le­be­bis ga­u­fa­su­re­ba­-u­gul­vel­yo­fam, mniS­vne­
lo­va­ni ze­gav­le­na mo­ax­di­na Ta­na­med­ro­ve ada­mi­a­nis su­li­er
cxov­re­ba­ze.
Ta­na­med­ro­ve ci­vi­li­za­ci­is er­T-er­Ti amo­ca­naa sa­Su­a­lo
ada­mi­a­nis gar­Se­mo Seq­mnas ise­Ti sam­ya­ro, re­a­lo­ba, ro­mel­Sic
igi Tavs TviT­da­je­re­bu­lad da TviT­kma­yo­fi­lad ig­rZnobs. es
rom gan­xor­ci­el­des, sa­Wi­roa yve­la su­li­e­ri mwver­va­li ga­u­
fa­sur­des, yo­ve­li­ve sak­ra­lu­ri pro­fa­na­ci­ad war­mo­Cin­des,
yo­ve­li­ve araC­ve­u­leb­ri­vi ba­na­lu­ri gax­des, yo­ve­li­ve re­a­
lu­ri pa­ro­di­re­bul iq­nas, e.i. ada­mi­a­ni­saT­vis aRar iar­se­bobs
ara­vi­Ta­ri ta­bu, ra­me­Tu `yve­la­fe­ri ne­ba­dar­Tu­li­a~. prob­
le­mis ukeT ga­az­re­bi­saT­vis, er­Ti ram un­da ga­vix­se­noT: Ta­na­
med­ro­ve ci­vi­li­za­ci­is sa­Ta­ve­eb­Tan, e.w. ga­naT­le­bul sa­zo­ga­
do­e­ba­Si (XIX s. me-2 nax.) dam­kvid­re­bu­li iyo ada­mi­a­nis Sem­de­gi
ga­ge­ba: 1) ada­mi­a­ni – mzak­va­ri, grZno­ba­di da ego­is­tu­ri ma­i­mu­
ni­a; 2) ada­mi­an
­ i ke­Ti­li­a, siy­va­ru­liT aR­sav­se­a, Se­uZ­lia Ta­vi
msxver­plad ga­i­Ros. yve­la cu­di Tvi­se­ba, ro­mel­sac ada­mi­an­Si
vam­CnevT, mi­si bu­ne­bi­dan ar ga­mom­di­na­re­obs. es ci­vi­li­za­ci­is
gan­vi­Ta­re­bis Se­de­gi­a, ro­mel­mac ada­mi­an­Si dis­har­mo­nia Se­i­ta­
na da bu­ne­bas, nam­dvil cxov­re­bas da­a­So­ra; 3)a­da­mi­a­ni bu­ne­biT
arc ke­Ti­lia da arc bo­ro­ti, igi ca­ri­e­li da­fa­a, ro­mel­ze­dac
Se­sa­ba­mis kvals da ana­beWds mxo­lod so­ci­a­lu­ri ga­re­mo to­
vebs. am dam­kvid­re­bul da gav­rce­le­bul azrs sa­fuZ­vel­Si­ve
uar­yofs ru­si mwe­ra­li f. dos­to­ev­ski. igi ar eTan­xme­ba pir­vel
mo­saz­re­bas, Tum­ca man, ise ro­gorc ara­vin, SeZ­lo ada­mi­a­nis
su­lis Zi­re­bis war­mo­Ce­na. igi ar izi­a­rebs me­o­re mo­saz­re­ba­sac,
mi­u­xe­da­vad imi­sa, rom Ta­vad si­ke­Tis idea, ro­gorc ma­ra­di­u­li
da uk­vda­vi, mi­si Txzu­le­be­bis wam­yva­ni idea iyo. ar iRebs igi
me­sa­me mo­saz­re­ba­sac. dos­to­ev­ski Rrmad aris dar­wmu­ne­bu­li,
rom sa­zo­ga­do­e­bis nor­ma­lu­rad mowy­o­bis Sem­Txve­va­Sic ki, da­
na­Sa­ul
­ i er­Tba­Sad ar gaq­re­ba da yve­la ada­mi­a­ni uceb wmin­da­
ni ar gax­de­ba. mis­Tvis ada­mi­a­ni arc ma­i­mu­nia da arc an­ge­lo­zi.
igi RvTis xa­ti da sa­xe­a, ro­me­lic, mar­Ta­lia RvTis mi­er bo­

140
Ze­bu­li Ta­vi­si bu­ne­biT ke­Ti­li, suf­Ta da mSve­ni­e­ri­a, mag­ram
cod­vaT­da­ce­mis Se­de­gad da­ma­xin­jda. ma­Sa­sa­da­me, da­ce­mul
ada­mi­an­Si er­Tdro­u­lad Ta­na­ar­se­bo­ben si­ke­Tis mar­cvle­bi da
bo­ro­te­bis sa­re­ve­la. mag­ram ro­gor un­da ga­dar­Ces ada­mi­a­ni,
ro­mel gzas miv­ye­varT taZ­ram­de? mxo­lod qris­tes rwme­nas –
cocxal, si­cocx­lis mim­ni­We­bel rwme­nas, ro­me­lic mi­iR­we­va
sa­ku­Ta­ri cod­vi­li bu­ne­bis TviT­Se­mec­ne­biT, bo­ro­te­bis sa­ku­
Ta­ri Za­le­biT aR­mof­xvris Se­uZ­leb­lo­bis gac­no­bi­e­re­biT da
qris­tes, ro­gorc er­Ta­der­Ti mxsne­lis, aRi­a­re­biT - ase fiq­
robs f. dos­to­ev­ski. mwer­lis es msof­lmxed­ve­lob­ri­vi po­zi­
cia le­it­mo­ti­vad gas­devs mis er­T-erT yve­la­ze cno­bil na­war­
mo­ebs - `Zme­bi ka­ra­ma­zo­ve­bi~.
am ro­man­Si mTe­li si­sav­siT aris war­mo­Ce­ni­li mwer­lis re­
li­gi­ur­-e­Ti­ku­ri da fi­lo­so­fi­ur-sa­mar­Tleb­ri­vi Se­xe­du­le­
be­bi. ro­man­-tra­ge­di­is cen­tra­lu­ri sa­kiTxia ma­mis mkvle­lo­
bis is­to­ri­a. mkvle­lo­bis ad­gi­lia qa­la­qi sko­top­ri­go­ni­ev­ski.
`Sem­Txve­vi­Ti oja­xi~ – dar­Rve­u­li na­Te­sa­ob­ri­vi da zne­ob­ri­vi
kav­Si­re­bi, er­Tma­ne­Tis mi­marT ga­ucx­o­e­bu­li oja­xis wev­re­bi.
ma­ma – Te­do­re pav­les Ze – ab­so­lu­tu­ri imo­ra­lis­ti, ci­ni­ko­si;
igi gva­ris uf­ro­si­a. mi­si Svi­le­bi kri­zi­sul­-ka­tas­tro­fu­li
cno­bi­e­re­bis ma­ta­reb­le­bi ari­an da Se­uZ­li­aT er­Tdro­u­lad
eTay­va­ne­bod­nen `ma­do­nas ide­als~ da `so­do­mis ide­al­sac~. di­
mit­ri, uf­ro­si va­Ji, man­ki­er ­ e­ba­Si Caf­lu­li, Ta­vi­si vne­be­bis,
grZno­be­bi­sa da afeq­te­bis tyve­a. man sa­ku­Tar Tav­Si TiT­qmis
Cak­la ke­Ti­li sawy­i­si da Si­na­ga­nad uk­ve mzad aris ma­mis mkvle­
lo­bi­saT­vis. sa­Su­a­lo Svi­li, iva­ne – in­te­leq­tu­a­li, fi­lo­
so­fo­si, skep­ti­ko­si, ro­mel­mac yve­laf­ris ne­ba­dar­Tu­lo­bis
sa­ku­Ta­ri imo­ra­lis­tur­-kri­mi­na­lu­ri Te­o­ria Ca­mo­a­ya­li­ba.
mas si­a­mov­ne­bas gvris sxva, mas­ze `in­te­leq­tu­a­lu­rad~ dab­la
mdgar ada­mi­a­neb­ze sa­ku­Ta­ri go­ne­bis Za­lis ga­moc­da, Ta­vi­si
ne­bi­saT­vis sxve­bis da­mor­Ci­le­ba, Ta­vi­si msof­lmxed­ve­lo­bis
sis­wo­ris Se­mow­me­ba, ada­mi­a­ne­biT ma­ni­pu­li­re­ba. um­cro­si Zma
ali­o­Sa jer Za­li­an axal­gaz­rda­a, ek­le­si­a­Si mor­Ci­li­a, Si­na­ga­
nad ver iRebs da ewi­na­aR­mde­ge­ba ka­ra­ma­zo­ve­bi­se­u­li xa­si­a­Tis

141
Se­mo­te­vebs. me­oTxe Zma, Te­do­re ka­ra­ma­zo­vis ara­ka­no­ni­e­ri
Svi­li, smer­di­a­ko­vi – la­qi­a, sa­Su­a­lo, er­Tgan­zo­mi­le­bi­a­ni ada­
mi­an­ ia (lam­pe), mag­ram imav­dro­u­lad sxva­Ta ne­bis Tvi­ni­e­rad
dam­yo­li, Sem­sru­le­be­li. oTx­i­ve Zma, Ti­To­e­u­li Ta­vi­se­bu­rad,
mo­na­wi­le aR­moC­nda ma­mis mkvle­lo­bis. mag­ram mTa­var dam­na­Sa­
ved di­mit­ri mi­iC­ni­es. Sem­deg TiT­qos ir­kve­va, rom mkvle­lo­ba
smer­di­a­kovs Ca­u­de­ni­a. mag­ram ra­Rac ma­inc rCe­ba ga­ur­kve­ve­li.
smer­di­a­ko­vi uar­yofs, rom is aris mkvle­li, rom mar­to is aris
mTa­va­ri dam­na­Sa­ve. igi eub­ne­ba iva­nes – `Tqven mo­ka­liT, swo­
red Tqven xarT mTa­va­ri mkvle­li. me ki mxo­lod Tqve­ni dam­qa­Si
vi­ya­vi~. `mTa­va­ri mkvle­li aq Tqven xarT, Tum­ca ki me mov­ka­li~.
iva­nec bo­los da bo­los eTan­xme­ba da sa­sa­mar­Tlos wi­na­Se aRi­
a­rebs da­na­Sa­uls. ro­gor un­da ga­vi­goT es? ra­Sia iva­nes da­na­Sa­
u­li? smer­di­ak ­ o­vi eub­ne­ba iva­nes – `Tqve­ni sity­ve­bis mi­xed­viT
Ca­vi­di­ne me es, swo­red Tqve­ni sity­ve­bis wya­lo­biT~. mag­ram iva­
nes smer­di­a­ko­vi­saT­vis ar uT­qvams pir­da­pir, rom ma­ma mo­ek­la;
maS, ras niS­navs, rom man as­wav­la mo­ek­la ma­ma? ra uTx­ra ase­Ti?
`Mma­Sin er­Tob ga­be­du­li iya­viT, `yve­la­fe­ri daS­ve­bu­li­a­o~ am­
bob­diT~ – eub­ne­ba smer­di­a­ko­vi. swo­red es sity­ve­bi – `yve­la­
fe­ri daS­ve­bu­li­a~, e.i. `yve­la­fe­ri ne­ba­dar­Tu­li­a~ – gam­xda­ra
mkvle­lo­bis mi­ze­zi. es Sem­Txve­vi­Ti az­ri ar aris. igi gar­kve­u­
li msof­lmxed­ve­lo­bis or­ga­nu­li mo­men­ti­a. ro­go­ria es msof­
lmxed­ve­lo­ba?
ukeT rom ga­ver­kveT saq­mis vi­Ta­re­ba­Si, di­mit­ris Se­xe­du­le­
beb­sac un­da ga­vec­noT, ro­me­lic man ali­o­Sas, um­cros Zmas sa­
tu­sa­Ro­Si ga­an­do: mis­Tvis mniS­vne­lo­ba ar aqvs, Tu ra ga­na­Cens
ga­mo­ut ­ ans mas sa­sa­mar­Tlo. es `wvril­ma­ni­a~. mTa­va­ri ki sxvaa
da ax­se­na ra­Rac mec­ni­er ­ e­ba, ax­se­na vi­Rac ra­ki­ti­ni da ucx­o­e­li
mec­ni­e­ri klod ber­na­ri, ro­mel­Ta mim­de­va­ric Ta­vad yo­fi­la.
ai, ma­Ti Tval­saz­ri­si: ada­mi­a­nis az­re­bi, war­mod­ge­ne­bi, mis­wra­
fe­be­bi da a.S. sxva ara­fe­ri yo­fi­la, Tu ara tvin­Si mim­di­na­re
fi­zi­ku­ri da qi­mi­u­ri pro­ce­se­bi; ar ar­se­bobs ami­sa­gan gan­sxva­
ve­bu­li ra­Rac su­li, rac mTa­va­ri­a, ar ar­se­bobs ara­vi­Ta­ri ab­
so­lu­ti, Rmer­Ti; Rmer­Ti `xe­lov­nu­ri ide­a~ yo­fi­la. `qi­mi­a,

142
Zma­o, qi­mi­a! ve­ra­fers ga­awy­obT, Tqve­no udi­de­bu­le­so­bav, co­
ta Ca­i­wi­eT, qi­mia mo­dis~. di­mit­ri fiq­robs, rom Tu­ki `qi­mi­am~,
anu zo­ga­dad mec­ni­e­re­bam, ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­bi­dan gan­dev­na
Rmer­Ti, Tu­ki Rmer­Ti aRar ar­se­bobs, ma­Sin yve­la­fe­ri ne­ba­
dar­Tu­li­a, `yve­la­fe­ri daS­ve­bu­li­a~. e.i. am Tval­saz­ri­sis mi­
xed­viT, sam­ya­ros fi­zi­kur­-qi­mi­u­ri, sa­bu­ne­bis­mety­ve­lo ax­sna
er­Ta­der­Ti da sa­bo­loo ax­sna­a, anu es yo­fi­la msof­lmxed­ve­
lo­ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac yo­ve­li­ve da­iy­va­ne­ba fi­zi­kur­-qi­mi­
ur pro­ce­seb­ze. Rmer­Ti gan­dev­ni­lia da aRar ar­se­bobs ara­
vi­Ta­ri sa­fuZ­ve­li mo­ra­lu­ri nor­me­bi­saT­vis, e.i. `yve­la­fe­ri
daS­ve­bu­li­a~. ase fiq­robs da­mit­ri ka­ra­ma­zo­vi.
ga­na­Ce­ni, ro­me­lic di­mit­ris ga­mo­u­ta­nes, sa­sa­mar­Tlo (i­u­
ri­di­u­li) Sec­do­ma aR­moC­nda, vi­na­i­dan dam­na­Sa­ved scnes is, vi­
sac mkvle­lo­ba re­a­lu­rad ar Ca­u­de­ni­a, Tum­ca zne­ob­ri­vi Tval­
saz­ri­siT, swo­ri ga­na­Ce­ni iyo: di­mit­ri das­jas im­sa­xu­rebs uk­ve
imis ga­mo, rom mra­val­jer emuq­re­bo­da ma­mas mok­vliT da, rac
mTa­va­ri­a, sur­da ma­mis sik­vdi­li. swo­red aman ga­na­pi­ro­ba Ta­vad
di­mit­ris ga­o­re­bu­li da­mo­ki­de­bu­le­ba ga­na­Ce­ni­sad­mi: ar eTan­
xme­ba ra mis iu­ri­di­ul for­mu­li­re­bas, di­mit­ris es­mis wa­ye­ne­
bu­li bra­lis zne­ob­ri­vi si­mar­Tle, igi aRi­a­rebs Ta­vis mo­ra­
lur bra­le­u­lo­bas da Tav­sda­te­xil ube­du­re­ba­Si, ga­dar­Ce­nis
er­Ta­derT sa­Su­a­le­bas xe­davs: it­vir­Tos es jva­ri, itan­jos da
mo­i­na­ni­os is cod­vi­a­ni gza, ro­mel­sac mi­si uz­ne­o, qa­raf­Su­ta,
gar­yvni­li cxov­re­ba er­qva.
iva­ne ka­ra­ma­zo­vi ga­naT­le­bu­li da mo­az­rov­ne ada­mi­a­ni­a. man
Rmer­Tis Se­sa­xeb tra­di­ci­ul war­mod­ge­na­Si Se­u­sa­ba­mo­ba aR­
mo­a­Ci­na. me­o­res mxriv, sa­bu­ne­bis­mety­ve­lo az­rov­ne­bis Za­liT
uar­yo Rmer­Tis ar­se­bo­bis `sa­bu­Ti~ da ve­Rar da­ij ­ e­ra Rmer­Tis
ar­se­bo­ba. mag­ram Rmer­Tis arar­se­bo­bi­dan ni­hi­lis­tur­-e­Ti­ku­
ri das­kvne­bi ga­mo­i­ta­na da amis sa­fuZ­vel­ze da­na­Sa­u­lic Ca­i­di­
na. bo­los, Tvi­Ton­ve ver ga­uZ­lo yo­ve­li­ve amas da ga­giJ­da.
mo­xu­ci ka­ra­ma­zo­vis sik­vdi­li ar aris er­Ta­der­Ti ube­
du­re­ba, ro­me­lic ro­man­Si xde­ba: smer­di­a­kov­ma Ta­vi mo­ik­la,
iva­ne ga­giJ­da, di­mit­ri ka­tor­Ra­Si gag­zav­nes. yo­ve­li­ve ama­Si

143
ki dam­na­Sa­vea uR­mer­To­ba, uR­mer­To cno­bi­e­re­ba, rac, er­Tis
mxriv, Rmer­Tze tra­da­ci­u­li war­mod­ge­nis uk­ma­ri­so­bis da, me­
o­re mxriv, sa­bu­ne­bis­mety­ve­lo az­rov­ne­bis uni­ver­sa­lu­ro­bis
pre­ten­zi­is Se­de­gi­a. Ta­vi­suf­le­ba­mo­po­ve­bul ada­mi­ans mi­si
mox­ma­re­bis, gan­xor­ci­e­le­bis uf­le­ba aqvs – Se­uZ­lia sa­ku­Ta­ri
mo­saz­re­biT gan­kar­gos su­li anu em­sa­xu­ros ne­bis­mi­er RmerTs,
kerps, de­mons, Ta­vis Tavs an­da sa­er­Tod ara­vis; su­lis ga­yid­
vis, da­gi­ra­ve­bis uf­le­bac aqvs; ada­mi­ans uf­le­ba aqvs sa­ku­Ta­
ri sxe­u­lic ga­yi­dos, fe­rad­-fe­ra­di ta­tu­e­biT mo­xa­tos; Sec­
va­los seq­su­al ­ u­ri ori­en­ta­ci­a, sqe­sic ki; xel­yos sa­ku­Ta­ri
da sxvi­si si­cocx­le. yo­ve­li­ve es mi­si, `Ta­vi­su­fa­li ada­mi­a­
nis~, ker­Zo saq­me­a. aseT `kul­tu­rul siv­rce­Si~ ara­vi­Ta­ri ver­
ti­ka­li aRar ar­se­bobs: sak­ra­lu­ri mar­Tlac pro­fa­ni­re­bu­li
xde­ba, ba­na­lu­ri es­Te­ti­ku­ris sa­xes im­kvid­rebs, mda­re ki nor­
ma­lu­ris sta­tuss iZens. es sxva ara­fe­ri­a, Tu ara yve­la Ri­re­
bu­le­bi­Ti ie­rar­qi­is – kul­tu­ru­lis, eTi­ku­ris, es­Te­ti­ku­ris,
re­li­gi­u­ris Sec­vla da yal­bi, Ta­vi­su­fa­li sa­zo­ga­do­e­bis `Ta­
vi­su­fa­li ada­mi­a­ni­saT­vis~ mi­sa­Re­bi axa­li, `mo­du­ri, eli­ta­ru­
li~ msof­lmxed­ve­lo­bi­sa da mis­Tvis da­ma­xa­si­a­Te­be­li Ri­re­bu­
le­be­bis dam­kvid­re­bis cda.
Ees ni­hi­lis­tur­-i­mo­ra­lis­tu­ri msof­lmxed­ve­lo­ba ci­vi­li­
za­ci­i­saT­vis dam­Rup­ve­li des­truq­ci­u­li sawy­i­se­bis sa­xe-­sim­
bo­lo­a, ro­me­lic ai­Zu­lebs ada­mi­ans mo­ra­lu­ri da bu­ne­biT­-
sa­mar­Tleb­ri­vi moTx­ov­ne­bis sa­wi­na­aR­mde­god icx­ov­ros da
imoq­me­dos, ar­Rvevs mis Si­na­gan sam­ya­ros da ar­Tmevs mas ada­
mi­an
­ ur sa­xes.

144
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ra mo­i­az­re­ba kul­tu­ris cne­ba­Si?

ax­se­niT, ra­tom Tvli­an `kul­tu­ras bu­ne­biT fe­no­me­nad~ ?
fi­lo­so­fi­u­ri kuTx­iT ra das­kvna Se­iZ­le­ba ga­keT­des kul­
tu­ris war­mo­So­bis Ta­o­ba­ze pro­me­Tes mi­Ti­dan?
ra rols Ta­ma­Sobs miz­nis da­sax­va da ga­az­re­bu­li saq­mi­a­no­
ba kul­tu­ra­Si?
ada­mi­an ­ is mra­val­mxri­vi moR­va­we­o­bis yve­la Se­de­gi ga­ne­
kuT­ne­ba kul­tu­ris sfe­ros?
ra ur­Ti­er­Tmi­mar­Te­baa kul­tu­ra­sa da ci­vi­li­za­ci­as So­
ris?
Spen­gle­ris mi­xed­viT, ra gan­sxva­ve­baa kul­tu­ra­sa da ci­vi­
li­za­ci­as So­ris?
da­a­sa­xe­leT sam­ya­ros­Tan ada­mi­a­nis mi­mar­Te­bis as­peq­te­bi.
ro­gor ges­miT `o­bi­eq­tu­ri Se­fa­se­ba~ ?
ra for­miT ar­se­bo­ben Ri­re­bu­le­be­bi?
ra aris ni­hi­liz­mi? vo­lun­ta­riz­mi? imo­ra­liz­mi?
nic­Ses mi­xed­viT ram ga­na­pi­ro­ba Ta­na­med­ro­ve epo­qis su­li­
e­ri kri­zi­si?
ga­a­a­na­li­zeT nic­Ses am­bi­va­len­tu­ri da­mo­ki­de­bu­le­ba qris­
ti­a­nu­li re­li­gi­is mi­marTY.
nic­Ses az­riT, ra aris ni­hi­liz­mi – Zve­li Ri­re­bu­le­be­bis
ga­da­fa­se­ba Tu axa­li Ri­re­bu­le­be­bis dam­kvid­re­bis pro­ce­si?
ro­gor es­mis nic­Ses si­cocx­lis ar­si? Ri­re­bu­le­be­bi? Ta­na­
med­ro­ve mo­ra­li?
ra mo­i­az­re­ba nic­Ses ~ze­ka­cis~ cne­ba­Si?

145
 Ta­vi VI

fi­lo­so­fo­se­bi ada­mi­a­nis Se­sa­xeb msje­lo­ben...

`a­da­mi­an
­ is si­cocx­le wa­mia mxo­lod; mi­si ar­se­ba – ma­rad me­
di­ni, Seg­rZne­ba bun­do­va­ni; aR­na­go­ba sxe­u­li­sa – xrwna­di; su­
li – cdo­mi­li­viT mo­xe­ti­a­le; be­di – idu­ma­li; di­de­ba – fu­Wi;
er­Ti sity­viT, yve­la­fe­ri sxe­u­li­se­u­li na­kads wa­a­gavs, su­li­
se­u­li – siz­mars, kvam­lsa da nisls; si­cocx­le brZo­laa da xe­
ti­a­li ucxo mxa­re­Si, sik­vdi­lis Sem­dgo­mi sa­xe­li – da­viwy­e­ba.
maS, ra­Ras miv­yveT, ra gvi­wi­nam­ZRvrebs? – sib­rZnis siy­va­ru­li
(fi­lo­so­fi­a) mxo­lod da mxo­lod~.
mar­kus av­re­li­u­si

`ax­la ki da­e, ada­mi­a­ni kvlav mi­ub­run­des sa­ku­Tar Tavs da

Se­ad
­ a­ros Ta­vi­si ar­se­ba yo­ve­li­ve ar­se­buls. da­e, Se­ic­nos,
ra­rig da­kar­gu­lia sam­ya­ros am mi­viwy­e­bul­sa da miy­ru­e­bul
kuTx­e­Si. ada­mi­a­ni moq­ce­u­lia or – ara­ra­o­bi­sa da usas­ru­lo­
bis uf­skruls So­ris.
da ma­inc ra aris ada­mi­a­ni? – ara­ra­o­ba usas­ru­lo­bas­Tan Se­
da­re­biT da yve­la­fe­ri ara­ra­ob ­ as­Tan Se­da­re­biT, anu ra­Rac
sa­Su­al
­ o yve­la­fer­sa da ara­fers So­ris. mas ar Se­uZ­lia arc
er­Ti uki­du­re­so­bis Sec­no­ba, sa­gan­Ta da­sa­ba­mi da da­sas­ru­
li mis­Tvis sa­mu­da­mod da­fa­ru­lia idu­ma­le­bis ga­nuW­vre­te­li
uku­niT. is er­Tna­i­rad um­weoa Se­ic­nos ro­gorc ara­ra­o­ba, rom­
lis­ga­nac iS­va, ise usas­ru­lo­ba, ro­mel­Sic aris dan­Tqmu­li.
ada­mi­a­ni eZebs myar say­rdens, ro­mel­sac igi mi­en­do­ba, mag­ram
ver po­u­lobs, ra­me­Tu, ir­gvliv ara­fe­ria ur­ye­vi. ase­Tia Cve­ni
bu­neb­ri­vi mdgo­ma­re­o­ba da ma­inc, sru­li­ad ara­bu­neb­ri­vad eC­
ve­ne­ba Cvens grZno­bebs. Cven xar­bad mi­vel­tviT mkvidr sam­yo­
fels, gvsurs fex­qveS vgrZnob­deT myar ni­a­dags, ra­Ta ca­Ta­zi­
du­li go­do­li av­Rmar­Tod zed, mag­ram sa­Zir­kve­li ir­Rve­va.
me ar vi­ci raa sam­ya­ro, ar vi­ci ra aris Ce­mi sxe­ul ­ i, Ce­mi
grZno­ba, Ce­mi su­li da Ce­mi ar­se­bis is na­wi­li, ro­me­lic fiq­
146
robs imas, ra­sac vam­bob, ro­me­lic cdi­lobs az­riT miw­vdes da
Se­ic­nos yve­la­fe­ri, Se­ic­nos Ta­vi­si Ta­vic, mag­ram ukeT ro­di
ic­nobs sa­ku­Tar Tavs, vid­re sxva da­nar­Cens. me vxe­dav sam­ya­ros
sa­Si­nel siv­rces, ro­mel­Sic var Ca­ke­ti­li. me vgrZnob, rom mi­
jaW­vu­li var am uv­rce­si sam­ya­ros mxo­lod erT kun­Wuls, mag­
ram ar vi­ci rad mxvda wi­lad swo­red es kuTxe da ara ro­me­li­me
sxva ad­gi­li, an rad me­bo­Za sa­si­cocx­lod er­Ti mswraf­lwar­
ma­va­li wa­mi ma­ra­di­so­bis swo­red am da ara ro­me­li­me sxva wer­
til­Si. ma­ra­di­so­bi­sa, ro­me­lic win us­wrebs Cems da­sa­bams da,
ro­me­lic mos­devs Cems da­sas­ruls.
me ve­ra­fers vxe­dav Cems ir­gvliv usas­ru­lo­bis gar­da, ro­
mel­Sic ato­mi­viT var Ca­kar­gu­li. Ce­mi si­cocx­le mxo­lod
Crdi­li­a, ro­me­lic mxo­lod wa­miT ev­li­ne­ba usas­ru­lo­bas, ra­
Ta am wa­mis wax­do­mis­Ta­na­ve uk­va­lod gaq­res.
me mxo­lod is vi­ci, rom ma­le mov­kvde­bi, mag­ram yve­la­ze nak­
leb vic­nob swo­red am sik­vdils, ro­mel­sac ver ga­veq­ce­vi, ver
avi­ci­leb~.
blez pas­ka­li

`ro­gorc la­ga­mi ver mo­To­kavs awy­ve­til cxens, ase­ve ver

mo­To­kavs in­te­leq­ti da cno­bi­e­re­ba ada­mi­a­nis ne­bas~.
ar­tur So­pen­ha­u­er
­ i

`a­da­mi­an
­ ad yof­na niS­navs iyo ima­ze me­ti vid­re ada­mi­a­ni­a, da
Tu ada­mi­a­ni ima­ze me­ti ara­a, vid­re ada­mi­a­ni, ma­Sin igi nak­le­
bi­a, vid­re ada­mi­a­ni~.
ab­ra­ham he­Se­li

`Rmer­Ti da me, Cven, er­Tsa da ima­ve saq­mes va­ke­TebT da Rmer­

Ti ver gan­xor­ci­el­de­ba su­lis ga­re­Se~.
ma­is­ter ek­har­ti

`is, ra­dac vi­ci Ce­mi Ta­vi ara var si­nam­dvi­le­Si TviT me~.
karl ias­per­si
147
 `a­da­mi­an
­ i Ta­vad qmnis Ta­vis RmerTs da Tan mo­ra­lu­ri ga­ge­
biT. am­gva­ri ram TviT un­da Seq­mnas ki­dec, ra­Ta mas­Si eTay­va­ne­
bo­des mas, ro­mel­mac Ta­vad is Seq­mna~.

`mo­i­qe­ci ise, rom ka­cob­ri­o­ba, ro­gorc sa­ku­Ta­ri ise ne­bis­

mi­e­ri pi­rov­ne­bis sa­xiT, aras­dros ga­mo­iy
­ e­no ro­gorc mxo­lod
sa­Su­al
­ e­ba, ara­med ro­gorc mi­za­ni~.

`yo­ve­li ada­mi­a­ni in­di­vi­du­a­lu­ri, uni­ka­lu­ri da Se­uc­vle­

lia Ta­vi­si bu­ne­biT~.

`a­da­mi­an
­ is ga­re­Se yve­la qmni­le­ba udab­no iq­ne­bo­da, ro­me­
lic mok­le­bu­lia sa­bo­loo mi­zans da usar­geb­lo­a~.
ima­nu­el kan­ti

`sa­oc­rad mo­us­ve­na­ri, WeS­ma­ri­tad mer­ye­vi da ma­rad­cva­

le­ba­di ar­se­baa ada­mi­a­ni, io­li araa mas­ze mtki­ce da er­Tgva­ri
war­mod­ge­nis Seq­mna~.
mon­te­ni

`ga­mo­ca­naa Ri­mi­li yo­ve­li ada­mi­a­ni­sa – ara­vis ar Se­uZ­lia

zus­tad aR­we­ros in­te­re­sis ga­mo­xa­tu­le­ba, en­Tu­zi­az­mi, cxov­
re­bis siy­va­ru­li, si­Zul­vi­li Tu nar­ci­siz­mi, ro­me­lic Se­iZ­le­
ba sxva ada­mi­a­nis Tva­leb­Si, si­a­rul­Si, po­za­sa da in­to­na­ci­a­Si
da­vi­na­xoT~.
`a­da­mi­an
­ i uk­ma­yo­fi­lo­a, ube­du­ri­a, de­zo­ri­en­ti­re­bu­li­a,
Sec­do­ma­Sia Sey­va­ni­li, sa­Ta­ma­Soa be­dis xel­Si, sa­nam Ta­vis ad­
gils ipo­vi­des am sam­ya­ro­Si~.
erix fro­mi

`Se­i­Zu­leT ada­mi­a­nis saq­me­e­bi da ara Tvi­Ton ada­mi­a­ni, cod­

ve­bi da ara cod­vi­li. es ori ram sxva­das­xva ra­me­a. Tu Ta­vad
ada­mi­ans Se­vi­Zu­lebT, si­Zul­vi­li­sa da zizR­is ­Sxa­mi da­ax­rCobs
kac­Ta mod­gmas~.
ma­hat­ma gan­di
148
 `ro­de­sac Ca­uR­rmav­de­bi da Se­ic­nob qce­ve­bis mo­ti­veb­sa da
prin­ci­pebs, si­ke­Te­sa da bo­ro­te­ba­ze Se­xe­du­le­be­bi (zne­o­bri­
vi Se­mec­ne­ba) srul­yo­fis umaR­les sa­fe­xurs mi­aR­wevs. xo­lo,
ro­de­sac si­ke­Te­sa da bo­ro­te­ba­ze Se­xe­du­le­be­bi (zne­ob­ri­vi
Se­mec­ne­ba) srul­yo­fis umaR­les sa­fe­xurs mi­aR­wevs, sur­vi­le­
bi xa­la­si da wrfe­li iq­ne­ba. xo­lo, ro­de­sac sur­vi­le­bi xa­la­
si da wrfe­li­a, gu­li alal­mar­Ta­li da pa­ti­o­sa­ni­a. xo­lo, ro­
de­sac gu­li alal­mar­Ta­li da pa­ti­o­sa­ni­a, ada­mi­a­nic uke­Te­si
xde­ba. xo­lo, ro­de­sac ada­mi­a­ni uke­Te­si­a, ojax­Sic wes­ri­gi da
sim­Svi­de su­fevs. xo­lo, ro­de­sac ojax­Si wes­ri­gi da sim­Svi­de­a,
xal­xis mar­Tva io­li­a. xo­lo, ro­de­sac xal­xi ad­vi­lad imar­Te­
ba, mTe­li sam­ya­ro mSvi­do­ba­Si da Tan­xmo­ba­Si icx­ov­rebs~.
kon­fu­ci

`vinc sxva Se­ic­no – Wkvi­a­ni­a, vinc sa­ku­Ta­ri Ta­vi – brZe­ni~.

lao Zi

`a­da­mi­an
­ is cxov­re­bis me­xu­Te­di Tu me­sa­me­di, an iq­neb na­xe­
va­ric ki, arac­no­bi­er mdgo­ma­re­o­ba­Si mim­di­na­re­obs. Cve­ni bav­
Svo­bis pir­ve­li xa­na arac­no­bi­e­rad ga­dis, yo­vel Ra­miT arac­
no­bi­er­Si vi­Zi­re­biT da mxo­lod gan­sazR­vrul Su­a­le­deb­Si
vflobT met­-nak­le­bad na­Tel cno­bi­e­re­bas da kac­ma rom Tqvas,
isic sa­kiTx­av ­ i­a, Tu ram­de­nad na­Te­lia es cno­bi­e­re­ba~.
`Cven yve­las mog­vsvlia – gvsur­ve­bia er­Ti, Seg­vsru­le­bia
me­or
­ e, ga­mog­vsvlia me­sa­me. aq az­rov­ne­ba­ze me­tad grZno­ba pri­
o­ri­te­tobs, Cven grZno­ba­Ta mi­marT ise av­to­ma­tur­ni ara varT,
ro­gorc az­rov­ne­bis, aR­qmi­sa da war­mod­ge­nis mi­marT. grZno­ba
gvev­li­ne­ba ro­gorc ucxo Za­la... me Se­miZ­lia ne­bis­mi­er Te­ma­ze
vi­fiq­ro, mag­ram me ar Se­miZ­lia Ce­mi ne­bis da mi­u­xe­da­vad ra­i­me
grZno­ba vig­rZno!...
P.S. es rom ase yo­fi­li­yo, cxov­re­ba bev­rad uf­ro io­li iq­
ne­bo­da. Cven Zal­gviZs axa­li cne­be­bis Ca­mo­ya­li­be­ba, mag­ram
axa­li grZno­be­bis Seq­mna ki, ara. es imis na­Te­li da­das­tu­re­ba­a,
rom ada­mi­ans amoZ­ra­vebs ra­Rac `a­ra me~, ra­sac fsi­qo­lo­gi­a­Si
149
`a­rac­no­bi­ers~ uwo­de­ben da rom­lis wi­na­Sec ada­mi­a­ni uZ­lu­
ri­a. Tum­ca es ar aTa­vi­suf­lebs ada­mi­ans pa­su­xis­mgeb­lo­bi­sa
da mo­va­le­o­be­bi­sa­gan~
iun­gi

`sin­di­sis xma, ro­me­lic mxo­lod Cem­gan mo­dis (da ara ra­i­me

sxva Za­li­sa­gan, vTqvaT Rmer­Ti­sa­gan) im uc­na­u­ro­biT xa­si­aT­
de­ba, rom me ar me­mor­Ci­le­ba da pi­ri­qiT, Cem­ze ba­to­nobs. igi
Cem­Si, Cem­ze ma­Ra­li­a~.
ha­i­de­ge­ri

`Tu me ar vdge­var Cems Tav­Tan, vin dad­ge­ba Cem­Tan? Tu me

mxo­lod Cem­Tvis var, vin var me? Tu ara ax­la, aba, ro­dis?~
Tal­mu­di

`Ta­vi­suf­le­bi­sa da de­mok­ra­ti­i­saT­vis brZo­la xom ar gvaq­

cevs Ta­vi­suf­le­bis mo­ne­bad? iq­neb sjob­da yo­vel kacs mTe­li
me­ca­di­ne­o­ba mi­e­mar­Ta sa­ku­Ta­ri Ta­vis pov­ni­sa­ken? iq­neb sjob­
da mTel er­sac efiq­ra ama­ze . es xom uf­ro me­ti­a, vid­re ub­ra­
lod is Ta­vi­suf­le­ba, ro­me­lic dRes yve­la qar­Tvels pir­ze
ake­ri­a, vi­na­id
­ an Ta­vi­suf­le­bi­saT­vis meb­rZo­li mu­dam ga­reT
ic­qi­re­ba da vi­Ra­ci­sa­gan ga­re­dan mo­e­lis mas. sa­ku­Ta­ri Ta­vis
ma­Zi­e­be­li ki, Ta­vis­sa­ve sul­Si im­zi­re­ba mTe­li CaR­rma­ve­biT.
mar­to­o­den ga­reT mac­qe­ra­li verc Ta­vis Tavs ipov­nis da verc
Ta­vi­su­fa­li gax­de­ba. Ta­vi­suf­le­bis ga­reT ma­Zi­e­be­li vi­Ra­cas
mis­sa­ve msgavss eja­xe­ba da yo­ve­li ase­Ti da­ja­xe­ba kon­fliq­
tiT da Ta­vi­suf­le­bis da­kar­gviT mTav­rde­ba, vid­re pov­niT!~
kar­lo gog­sa­Ze

150
 ada­mi­a­nis prob­le­ma fi­lo­so­fi­a­Si

ro­gorc ara­er­Txel ag­viR­niS­navs, fi­lo­so­fia mec­ni­e­re­

bis spe­ci­fi­ku­ri dar­gi­a. e.w. `ma­ra­di­u­li prob­le­me­bis~ wvdo­
mi­sa da kvle­vis pro­ces­Si, igi, ra­Ra Tqma un­da, mi­is­wraf­vis
da­ad­gi­nos uc­vle­li, ma­ra­di­u­li Ri­re­bu­le­be­bi, mag­ram, imav­
dro­u­lad, miz­nad ar isa­xavs mo­i­Zi­os sa­yo­vel­Ta­od mi­Re­bu­li,
er­TmniS­vne­lo­va­ni pa­su­xe­bi. Se­mow­me­bu­li, mec­ni­e­ru­lad da­sa­
bu­Te­bu­li faq­te­bis arar­se­bo­ba su­lac ar aris fi­lo­so­fi­is
nak­li. mis­Tvis uf­ro da­ma­xa­si­a­Te­be­lia in­tu­i­ci­a­ze, zeS­Ta­go­
ne­ba­ze, lo­gi­kur ana­liz­ze da­fuZ­ne­bu­li va­ra­u­de­bi, mix­ved­
re­bi, rac sa­Su­a­le­bas aZ­levs fi­lo­so­fi­as ga­ar­Rvi­os ar­se­bu­
li cod­nis sazR­vre­bi, gas­cdes mas da mog­vces gan­sxva­ve­bu­li
ax­sna yo­ve­li­ve imi­sa, rac jer­-je­ro­biT mec­ni­e­ru­lad da­sa­bu­
Te­bu­li ar aris. am­gva­rad, WeS­ma­ri­ti fi­lo­so­fi­i­saT­vis da­
ma­xa­si­a­Te­be­li ar aris er­Tgva­rov­ne­ba, Tan­mxved­ri po­zi­cia
ne­bis­mi­er sa­kiTx­ze. aR­niS­nu­li exe­ba iseT rTul sa­kiTx­sac,
ro­go­ri­caa ada­mi­a­nis prob­le­ma.
`sa­xe da xa­ti RvTi­sa~, `go­ni­e­ri ar­se­ba~, `bu­ne­bis gvir­gvi­
ni~, `mo­az­rov­ne cxo­ve­li~, `po­li­ti­ku­ri cxo­ve­li~, `cxov­re­
bis Ci­xi~, `cxov­re­bis Sec­do­ma~, `mo­ra­lu­ri da Ta­vi­su­fa­li
ar­se­ba~ – ai, aras­ru­li Ca­mo­naT­va­li im epi­Te­te­bi­sa, ri­Tac
Se­am­kes ada­mi­a­ni fi­lo­so­fi­is ar­se­bo­bis 2500 wlis gan­mav­lo­
ba­Si. da ma­inc, ra aris ada­mi­a­ni? un­da aRi­niS­nos, rom fi­lo­
so­fi­a­Si, al­baT, ar ar­se­bobs am kiTx­va­ze rTu­li kiTx­va. ada­
mi­a­ni is sa­i­dum­lo­a, ro­me­lic `ma­ra­di­ul prob­le­ma­Ta~ ricxvs
ga­ne­kuT­vne­ba. ni­San­dob­li­vi­a, rom yo­vel­Tvis, ro­ca ki ada­mi­a­
ni yu­radR­eb ­ is cen­trSi eq­ce­od­ a, Ta­vi­dan iwy­e­bo­da mi­si ar­sis
gar­kve­va, wvdo­ma, Se­fa­se­ba, TiT­qos­da aqam­de ara­fe­ri icod­nen
mas­ze. es, Ta­vis mxriv, mi­u­Ti­Tebs mxo­lod erT ga­re­mo­e­ba­ze –
fi­lo­so­fi­a­Si ada­mi­an­ze rTu­li da wi­na­aR­mde­gob­ri­vi `sa­ga­ni~
ar ar­se­bobs, rom­lis wvdo­mi­sa da Se­fa­se­bis dros ik­ve­Te­ba
mra­va­li po­zi­cia – gu­lub­ryvi­lo, op­ti­miz­miT gam­sWva­lu­li
da pe­si­miz­miT aR­sav­sec.
151
 ada­mi­an­ma Ta­vi­si Ta­vis gac­no­bi­e­re­ba mas Sem­deg da­iwy­o,
rac ga­uC­nda TviT­cno­bi­e­re­ba. amis na­Te­li das­tu­ria pir­
vel­yo­fi­li mi­Te­bi da re­li­gi­e­bi. ada­mi­a­nis TviT­Se­mec­ne­bis
fi­lo­so­fi­ur ­ i ga­az­re­ba ga­ci­le­biT gvi­an mox­da, rad­gan fi­
lo­so­fi­a, ro­gorc kul­tu­ris da­mo­u­ki­de­be­li for­ma, ci­vi­li­
za­ci­is gan­vi­Ta­re­bis gvi­an­del xa­nas mi­e­kuT­vne­ba. TviT fi­lo­
so­fi­is wi­aR­Si ada­mi­a­nis prob­le­ma gvi­an dad­ga. da­sawy­is­Si igi
mi­mar­Tu­li iyo sam­ya­ros sa­i­du­lo­e­be­bis amox­sna­ze. so­fis­teb­
ma pir­ve­lad, da­ax­lo­e­biT Zv. w. V sa­u­ku­ne­Si, da­iwy­es mob­ru­ne­
ba ada­mi­an­ i­sa­ken. pro­ta­go­ram wa­mo­a­ye­na Te­zi­si imis Ta­o­ba­ze,
rom ada­mi­an ­ i aris yve­laf­ris sa­zo­mi. mag­ram ada­mi­a­nis sa­kiTx­i,
ro­gorc fi­lo­so­fi­is Zi­ri­Ta­di prob­le­ma, sok­ra­tem das­va. man
del­fos taZ­ris Se­sas­vle­lis war­we­ra – `Se­ic ­ an Ta­vi Se­ni~ – aq­
cia fi­lo­so­fi­u­ri gan­sjis Rer­Zad. es iyo gar­da­te­xis mo­men­
ti. amiT dam­Tav­rda Zvel­ber­Znu­li fi­lo­so­fi­is evo­lu­ci­is
kos­mo­lo­gi­ur ­ i pe­ri­o­di da da­iwyo axa­li an­Tro­po­lo­gi­u­ri
pe­ri­od­ i. ada­mi­a­nis ar­sis gar­kve­va da dad­ge­na fi­lo­so­fi­is er­
T-er­Ti Zi­ri­Ta­di wam­yva­ni Te­ma gax­da. Zne­lia ada­mi­a­nu­ri go­
nis fsi­qi­ka­ze, mi­si cxov­re­bis saz­ris­sa da mi­mar­Tu­le­ba­ze da­
be­ji­Te­biT, ka­te­go­ri­u­lad ra­i­mes Tqma. am prob­le­mis mox­sna
ar Se­uZ­lia arc mec­ni­e­re­bas, arc ka­cob­ri­o­bis mi­er dag­ro­vil
mra­val­sa­u­ku­no­van cod­nas da zust dak­vir­ve­bebs; arc zed­mi­
wev­niT ga­an­ga­ri­Se­bul Ta­na­med­ro­ve Te­o­ri­ebs Za­luZT na­Te­li
moh­fi­non, ada­mi­an­Tan da­kav­Si­re­bul prob­le­mebs, rad­gan, Tu
ima­nu­el kants da­ve­ses­xe­biT, `yo­ve­li ada­mi­a­ni in­di­vi­du­a­lu­
ri da Se­uc­vle­lia Ta­vi­si bu­ne­biT~.
am prob­le­mis Se­sa­xeb an­ti­kur fi­lo­so­fi­a­Si po­la­ru­lad
gan­sxva­ve­bul Se­xe­du­le­bebs vxvde­biT. Ci­ne­li fi­lo­so­fo­si
men­-Zi am­bob­da, rom ada­mi­a­ni da­sa­ba­mi­dan aris ke­Ti­li. va­i­Zu­
loT mas Ca­i­di­nos bo­ro­te­ba – es niS­navs gan­va­xor­ci­e­le­bi­
noT Ta­vi­si bu­ne­bis sa­wi­na­aR­mde­go qme­de­ba. `a­da­mi­a­nu­ro­ba – es
aris ada­mi­a­nis gu­li~. sun­-Zi ki sa­wi­na­aR­mde­gos am­tki­cebs. mi­
si TqmiT, `a­da­mi­ans aqvs bo­ro­ti bu­ne­ba~. aris­to­te­le­saT­vis
da­saS­ve­bia ar­se­bob­des ada­mi­a­ni mo­na, mety­ve­li ia­ra­Ri, rom­

152
lis ga­Ta­vi­suf­le­ba man Sem­cvle­li ia­ra­Ris Seq­mnas­Tan da­a­kav­
Si­ra. ma­is­ter ek­har­ti an­ti­ku­ro­bi­saT­vis mkre­xe­lu­ri for­mu­
liT ga­mo­xa­tavs ada­mi­a­nis ad­gils sam­ya­ro­Si – `Rmer­Ti da me,
Cven er­Tsa da ima­ve saq­mes va­ke­TebT da Rmer­Ti ver gan­xor­ci­
el­de­ba su­lis ga­re­Se~. xma­maR­la naT­qva­mi sity­ve­bi­a, eW­vi rom
ar ere­o­des. Tum­ca, ara­nak­le­bia ima­nu­el kan­tis gan­cxa­de­ba:
`a­da­mi­an­ i Ta­vad qmnis Ta­vis RmerTs da Tan mo­ra­lu­ri ga­ge­biT,
am­gva­ri ram TviT un­da Seq­mnas ki­dec, ra­Ta mas­Si eTay­va­ne­bo­
des mas, ro­mel­mac Ta­vad is Seq­mna~. aq sa­kiTxi uf­ro rTu­lad
dgas. Tu­ki amo­de­na ndo­ba­a, maS ra sa­Wi­roa `ka­te­go­ri­u­li im­pe­
ra­ti­vi~? ras niS­navs ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­vi da Ta­vi­suf­le­
ba er­Tdro­u­lad? am kiTx­va­ze pa­suxs scems ka­cob­ri­o­bis gan­vi­
Ta­re­bis gza, sadac ada­mi­an­ma im­den­jer mo­ip ­ o­va ndo­ba Ta­vi­si
ada­mi­an­ o­biT, ram­de­nic un­dob­lo­ba Ta­vi­si ara­a­da­mi­a­nu­ro­biT.
Cve­ni si­cocx­le xom mer­ye­obs cxo­ve­lur da RvTa­eb­riv sawy­iss
So­ris, maT So­ris, rac uf­ro di­di­a, vid­re ada­mi­a­nu­ri da rac
uf­ro kni­ni­a, vid­re ada­mi­a­nu­ri. Cvens qve­viT war­mav­lo­ba da
ama­o­e­ba­a, Cvens ze­viT – su­li­er ­ e­ba da ke­Til­msa­xu­re­ba. ada­mi­
a­ni xom mu­ya­iT ­ i­ca­a, ro­me­lic sas­wa­u­lebs ax­dens da uzar­ma­ce­
sic, ro­me­lic gaw­vdi­li xe­liT elo­de­ba mowy­a­le­bas.
ada­mi­an ­ is or­gvar bu­ne­bas kar­gad ga­mo­xa­tavs karl ias­per­
sis cno­bi­li sity­ve­bi – `is, ra­dac vi­ci Ce­mi Ta­vi, ara var si­
nam­dvi­le­Si TviT me~. mar­Tlac da, ra aris `cxo­ve­lu­ri~ da
ra `wmin­da~ spe­ci­fi­kur-pi­rov­nu­li ada­mi­an­Si. ro­go­ria Ce­mi
da­mo­ki­de­bu­le­ba sam­ya­ro­sad­mi, ra ad­gi­li uWi­ravs am sam­ya­
ro­Si er­Ti Se­xed­viT uZ­lur­sa da pa­ta­ras, mag­ram si­nam­dvi­le­
Si gran­di­o­zu­li Za­le­bi­sa da una­re­bis mqo­ne ar­se­bas, Zne­li
amo­sac­no­bi­a, uf­ro me­tic – amo­uc­no­bi­a. cocx­a­li ada­mi­a­ni ar
aris ra­Rac ga­yi­nu­li sa­xe da ami­tom ar Se­iZ­le­ba iyos aR­we­ri­
li ro­gorc niv­Ti, sa­ga­ni. faq­tob­ri­vad Se­iZ­le­ba bev­ri iT­qvas
Cem­ze, Cems xa­si­aT­ze, Cems sa­er­To cxov­re­bi­se­ul ori­en­ta­ci­a­
ze; gam­Wri­ax­ma go­ne­bam Se­iZ­le­ba mi­aR­wi­os did siR­rme­ebs Ce­mi
fsi­qo­lo­gi­u­ri struq­tu­ris aR­we­ra­Si, mag­ram me mTli­a­no­ba­Si,
mTe­li Ce­mi in­di­vi­du­a­lo­ba, Ce­mi TviT­ga­mo­xa­tu­le­ba, ro­me­lic

153
im­de­nad uni­ka­lu­ri­a, ro­gorc Ce­mi Ti­Te­bis ana­beW­di, aras­
dros Se­iZ­le­ba iyos sru­lad Sec­no­bi­li. ori iden­tu­ri ada­mi­
a­ni ar ar­se­bobs. ar­cer­Ti qce­vis aq­ti ar Se­iZ­le­ba iyos aR­we­
ri­li amom­wu­ra­vi sa­xiT. `ga­mo­ca­naa Ri­mi­li yo­ve­li ada­mi­a­ni­sa
– ara­vis Se­uZ­lia zus­tad aR­we­ros in­te­re­sis ga­mo­xa­tu­le­ba,
en­Tu­ziaz­mi, cxov­re­bis siy­va­ru­li, si­Zul­vi­li Tu nar­ci­siz­mi,
ro­me­lic Se­iZ­le­ba sxva ada­mi­a­nis Tva­leb­Si, si­a­rul­Si, po­za­sa
da in­to­na­ci­aS­ i da­vi­na­xoT~ (e. fromi).
sok­ra­te­dan mo­yo­le­bu­li, mTe­li fi­lo­so­fi­is is­to­ri­is
man­Zil­ze ar Se­ne­le­bu­la ada­mi­a­nis ra­o­bis kvle­va, mag­ram yve­
la­ze di­di mniS­vne­lo­ba am prob­le­mas kan­tis fi­lo­so­fi­a­Si mi­
e­ca. kan­tma mTe­li siR­rmiT ga­a­a­na­li­za ada­mi­a­nis Te­o­ri­u­li da
praq­ti­ku­li una­re­bis Se­saZ­leb­lo­ba­ni da mi­vi­da im das­kvnam­
de, rom ada­mi­a­nis ar­se­bas mxo­lod au­ci­leb­lo­ba da Te­o­ri­u­
li moR­va­we­o­ba ar gan­sazR­vravs; ada­mi­a­ni, upir­ve­les yov­li­
sa, aris Ta­vi­su­fa­li av­to­no­mi­u­ri ar­se­ba. Ta­vi­suf­le­ba aris
is, ri­Tac ada­mi­a­ni axor­ci­e­lebs nam­dvil yo­fi­e­re­bas. am­de­nad
ada­mi­a­nad yof­nis upir­ve­le­si ni­Sa­nia Ta­vi­suf­le­ba. kan­tis
mi­xed­viT, Ta­vi­suf­le­ba niS­navs ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­viT
cxov­re­bas. ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­vi, war­mo­ad­gens ne­bis­yo­fi­
sa da go­ne­bis iseT ur­Ti­er­To­bas, sa­dac ne­ba go­ne­bis moTx­ov­
nebs emor­Ci­le­ba. ga­vix­se­noT es moTx­ov­ne­bi – ada­mi­a­ni yo­vel­
Tvis mi­za­nia da ara sa­Su­a­le­ba, e. i. sxva ada­mi­ans nu ga­ix­di Se­ni
miz­nis miR­we­vis sa­Su­a­le­bad; mo­i­qe­ci ise, rom Se­ni ne­bis­yo­fis
maq­si­mas Se­eZ­los gax­des ama­ve dros sa­yo­vel­Tao ka­non­mdeb­
lo­bis prin­ci­pi. am­ri­gad, ne­bis­yo­fis mo­va­le­o­baa da­ic­vas go­
ne­bis is moTx­ov­ne­bi, ro­me­lic sa­zo­ga­do­e­bi­saT­vis mi­sa­Re­bi­a.
am Sem­Txve­va­Si Ta­vi­suf­le­ba ase ga­ni­sazR­vre­ba: Ta­vi­suf­le­ba
aris gac­no­bi­e­re­bu­li mo­ra­lu­ri ka­no­ni da mis sa­fuZ­vel­ze
moq­me­de­ba.
kan­tis mi­er aRi­a­re­bu­li ne­bis­yo­fis Ta­vi­suf­le­bis ka­no­ni,
ro­me­lic go­ne­bis upi­ra­te­so­ba­ze iyo dam­ya­re­bu­li, he­gel­ma
ki­dev uf­ro ga­a­far­To­va. Tu kants go­ne­bis cne­ba­Si tran­scen­
den­ta­lu­ri da ima­nen­tu­ri go­ne­ba hqon­da ga­az­re­bu­li, he­gel­

154
ma is ab­so­lu­tu­ri go­niT Sec­va­la. he­gel­Tan Ta­vi­suf­le­bis
cne­bis gan­mar­te­ba igi­ve dar­Ca, rac kan­tTan iyo, mxo­lod im
gan­sxva­ve­biT, rom kan­tTan ka­non­mde­be­lia tran­scen­den­ta­lu­
ri go­ni, xo­lo he­gel­Tan – ab­so­lu­tu­ri go­ni. he­gel­Tan Ta­vi­
suf­le­ba niS­navs ab­so­lu­tu­ri go­nis gac­no­bi­e­re­bas da amis sa­
fuZ­vel­ze moq­me­de­bas. aq umaR­le­si mi­za­nia ab­so­lu­tu­ri go­ni,
ra­mac yve­la­fe­ri ga­mo­av­li­na sam­ya­ro­Si da ri­Tac yve­la­fe­ri
isev mis­ken mi­is­wraf­vis. aseT­ma ga­ge­bam war­moS­va moTx­ov­na –
mi­za­ni amar­Tlebs sa­Su­a­le­bas, sa­dac ada­mi­a­ni miz­nis nac­vlad,
sa­Su­a­le­bad ga­da­iq­ca.
ira­ci­o­na­lis­tu­ri fi­lo­so­fi­a, kan­ti­sa­gan gan­sxva­ve­biT,
am­tki­cebs, rom go­ne­bi­sa da ne­bis­yo­fis ur­Ti­er­To­bis gar­kve­
vis dros upi­ra­te­so­ba un­da mi­e­ni­Wos ne­bas, ne­bis­yo­fis Ta­vi­
suf­le­bas da ara go­ne­bas. ma­Ti az­riT, ada­mi­a­nis nam­dvil Ta­
vi­suf­le­bas­Tan mxo­lod am Sem­Txve­va­Si gveq­ne­ba saq­me, rad­gan
go­ne­ba da cno­bi­e­re­ba Ta­vi­suf­le­bas ki ar ani­Webs ada­mi­ans,
pi­ri­qiT, is bor­kavs ada­mi­a­nis Ta­vi­suf­le­bas. ira­ci­o­na­liz­mis
war­mo­mad­ge­ne­li, ger­ma­ne­li fi­lo­so­fo­sis ar­tur So­pen­ha­u­
e­ris (1788 – 1860 ww.) mi­xed­viT, ne­bis­yo­fis arac­no­bi­e­ri Za­la
gan­sazR­vravs cno­bi­e­re­bas da go­ne­bas, is imor­Ci­lebs in­te­
leqts, rad­gan arac­no­bi­er sti­qi­ur Za­las­Tan Wi­dil­Si cno­
bi­e­re­ba uZ­lu­ri­a. amis na­Tel­sa­yo­fad So­pen­ha­u­e­ri am­bobs:
`ro­gorc la­ga­mi ver mo­To­kavs awy­ve­til cxens, ase­ve ver mo­
To­kavs in­te­leq­ti da cno­bi­e­re­ba ada­mi­a­nis ne­bas~. mi­si az­riT,
sam­ya­ro­Si yve­la­fers msof­lio ne­ba mar­Tavs da ara go­ne­ba.
ami­tom ada­mi­a­ni Ta­vi­su­fa­lia ma­Sin, ro­de­sac moq­me­debs da
cxov­robs ne­bis kar­na­xiT da ara go­ne­bis am­krZa­la­vi prin­ci­
pe­biT. igi­ve po­zi­ci­as icavs frid­rix nic­Se. mi­si az­riT, ada­
mi­ans war­mar­Tavs arac­no­bi­e­ri Za­la, ro­me­lic mas Za­la­uf­le­
bis mo­po­ve­bi­sa­ken mo­u­wo­debs. nic­Se si­cocx­lis fi­lo­so­fi­is
war­mo­mad­ge­ne­lia da ro­gorc uk­ve vi­ciT, mis­Tvis mi­u­Re­be­lia
ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­viT cxov­re­ba. mi­si az­riT, ka­te­go­ri­u­
li im­pe­ra­ti­vi mo­nad da mor­Ci­lad xdis ada­mi­a­nebs. moTx­ov­na
`Sen un­da!~ ada­mi­ans ar­Tmevs Ta­vi­suf­le­bas. is klavs nam­dvil

155
si­cocx­les. amis sa­pi­ris­pi­rod nic­Se aye­nebs Ta­vis im­pe­ra­tivs
`me msurs~, ro­me­lic araf­rad ag­debs ar­se­bul Ri­re­bu­le­bebs
da ib­rZvis ab­so­lu­tu­ri Ta­vi­suf­le­bi­saT­vis. `me msurs~ aris
ze­ka­cis im­pe­ra­ti­vi da umaR­le­si Ri­re­bu­le­ba. nic­Sem sa­zo­ga­
do­e­bas mo­uw­ o­da ib­rZo­los sa­ku­Ta­ri Ta­vi­suf­le­bis dam­kvid­
re­bis­Tvis. mag­ram mi­si ze­ka­ci ga­ur­kve­vel vi­Ta­re­ba­Si var­de­ba,
rad­gan RmerTs uar­yofs da Rmer­Tis fun­qci­ebs kis­ru­lobs.
ra­ki es ase­a, ma­Sin ze­kac­ma yve­la­fer­ze Tvi­Ton un­da agos pa­
su­xi. aseT vi­Ta­re­ba­Si ada­mi­a­nis Ta­vi­suf­le­ba Cix­Si Se­dis da
ga­mo­sa­vals ver po­u­lobs. es aris ni­hi­lis­tu­ri msof­lmxed­ve­
lo­ba, ro­me­lic sa­zo­ga­do­e­ba­Si anar­qi­as uS­vebs.
ger­ma­ne­li fi­lo­so­fo­sis vil­helm dil­Ta­is (1833 – 1911
ww.) mi­xed­viT, Rmer­Ti aZ­levs ada­mi­ans Ta­vi­suf­le­bas, ar bo­
Wavs mis Se­moq­me­de­bas da ar ad­gens sa­bo­loo uc­vlel mi­zans.
mi­si az­riT, ada­mi­a­nis si­cocx­lis mi­za­ni Tvi­Ton ada­mi­an­Si­a, is
ar aris ga­re­dan Tav­smox­ve­u­li iZu­le­ba. si­cocx­lis swraf­va
ada­mi­a­nis Si­na­ga­ni im­pul­si­a. vi­na­i­dan cxov­re­ba usas­ru­lod
mra­val­mxri­via Ta­vis Se­saZ­leb­lo­be­biT, ada­mi­a­ni am Se­saZ­leb­
lo­bebs mi­si Si­na­ga­ni Ta­vi­suf­le­bis, mi­si in­tu­i­ci­u­ri al­Ros
mi­xed­viT ir­Cevs. dil­Ta­is az­riT, ada­mi­a­nis su­li­er sam­ya­ros
mec­ni­e­ru­li ax­snis me­To­de­biT ver Se­vic­nobT. ada­mi­a­nis su­
li­er mis­wra­fe­bebs, ltol­vebs da Ta­vi­suf­le­bas mxo­lod ga­
ge­bis una­ri wvde­ba. dil­Tai fi­lo­so­fi­is amo­ca­nad mi­iC­nevs
si­cocx­lis sa­i­dum­lo­e­bis amox­snas. sul­ma Ta­vis Tav­Si un­da
hpo­vos gan­xor­ci­e­le­bis Se­saZ­leb­lo­ba da ara sa­bo­loo mi­zan­
Si. aq Tvi­Ton moZ­ra­ob ­ aa Ri­re­bu­le­ba da ara sa­bo­loo mi­za­ni,
rad­gan si­cocx­le ver egu­e­ba ga­Ce­re­bas da sazR­vars. ami­tom,
ada­mi­a­nis Se­moq­me­de­bi­Ti Ta­vi­suf­le­ba ga­nu­sazR­vre­li­a, man
Ta­vi­si Ta­vi un­da ipo­vos isev Ta­vis Tav­Si da amiT gax­des Ta­vi­
su­fa­li ar­se­ba.
eq­sis­ten­ci­a­liz­mi si­cocx­lis fi­lo­so­fi­is gag­rZe­le­ba­a.
mas sa­fuZ­ve­li Ca­u­ya­ra XIX sa­u­ku­nis da­ni­el­ma fi­lo­so­fos­ma
so­ren kir­ke­gor­ma (1813 – 1855 ww.), ro­me­lic da­u­pi­ris­pir­da he­
ge­lis fi­lo­so­fi­as. mi­si az­riT, he­gel­Tan la­pa­ra­kia mxo­lod

156
ka­cob­ri­o­ba­ze, sa­xel­mwi­fo­ze da sxva zo­gad prob­le­meb­ze,
mag­ram ara­fe­ria mo­ce­mu­li pi­rov­ne­bis on­to­lo­gi­ur sawy­i­seb­
ze. kir­ke­go­ris mi­xed­viT, Se­uZ­le­be­lia lo­gi­ku­ri az­rov­ne­biT
am sawy­is­ e­bis Zi­eb
­ a, rad­gan aseT msje­lo­bas pa­ra­doq­sam­de miv­
ya­varT da aux­sne­li rCe­ba ada­mi­a­nis ar­se­ba. mi­si az­riT, ada­mi­
a­ni un­da da­em­ya­ros Rmer­Tis rwme­nas, mxo­lod rwme­nas Se­uZ­lia
ix­snas ada­mi­a­ni aux­sne­li prob­le­me­bi­sa­gan, rom­le­bic ada­mi­an­
Si SiS­sa da sa­so­war­kve­Tas iw­ve­vs. Si­Si aris ada­mi­a­nu­ri yo­fi­
e­re­bis yve­la­ze mniS­vne­lo­va­ni eq­sis­ten­ci­a, mis ga­re­Se ara­vi­
Ta­ri ga­dawy­ve­ti­le­bis mi­Re­ba ar ar­se­bobs, is mu­dam Tan sdevs
ada­mi­an
­ ur cxov­re­bas. Si­Sis gan­cdas mra­va­li vi­Ta­re­ba iw­vevs,
mag­ram yve­la­ze mTa­va­ria sik­vdi­lis Si­Si. ami­tom ada­mi­an­ma ga­
mo­sa­va­li re­li­gi­ur rwme­na­Si un­da hpo­vos. kir­ke­gor­ma amiT
re­li­gi­ur eq­sis­ten­ci­a­lizms Ca­u­ya­ra sa­fuZ­ve­li.
re­li­gi­ur eq­sis­ten­ci­a­lizms avi­Ta­rebs XX sa­u­ku­nis fi­
lo­so­fo­si karl ias­per­si (1883 – 1969 ww.). mi­si az­riT, ada­mi­
a­ni Ta­vis su­li­er yo­fi­e­re­ba­Si Rrmad ma­Sin iyu­re­ba, ro­de­sac
igi SiS­sa da sa­so­war­kve­Ta­Si var­de­ba. swo­red am dros xde­ba
ga­mo­uc­no­bi eq­sis­ten­ci­e­bis xed­va da ada­mi­a­ni Ta­vi­suf­lde­
ba yo­vel­gva­ri saz­ru­na­vi­sa­gan, ro­me­lic tvir­Tad awevs mas.
am gan­cda­Si xde­ba eq­sis­ten­ci­a­lu­ri ga­cis­krov­ne­ba, ada­mi­a­ni
Ta­vi­dan ici­lebs sxva war­mod­ge­nebs da ga­da­dis Rmer­Tis gan­
cda­ze. ada­mi­ans mxo­lod Rmer­Tis rwme­na aZ­levs sa­Su­a­le­bas
ga­vi­des Ta­vi­si ima­nen­tu­ri sam­ya­ro­dan tran­scen­den­tur sam­
ya­ro­Si da ezi­a­ros WeS­ma­ri­te­bas. rwme­na aris ada­mi­a­nis Si­na­
ga­ni Ta­vi­suf­le­bis ga­mom­xat­ve­li. Rmer­Ti da Ta­vi­suf­le­ba
ga­nu­yo­fe­li­a. ada­mi­a­ni Ta­vi­suf­le­bas av­lens ar­Cev­nis Se­saZ­
leb­lo­ba­Si, rac gan­pi­ro­be­bu­lia Si­na­ga­ni eq­sis­ten­ci­is kar­
na­xiT. mag­ram ada­mi­a­ni Ta­vi­si yo­fi­e­re­biT kav­Sirs am­ya­rebs
sa­zo­ga­do­eb­riv yo­fi­e­re­bas­Tan anu mun­yo­fi­e­re­bas­Tan. Tu
moq­me­de­ba mun­yo­fi­e­re­biT iq­ne­ba gan­pi­ro­be­bu­li, ma­Sin ara­vi­
Tar Ta­vi­suf­le­bas­Tan ar gveq­ne­ba saq­me. ias­per­sis mi­xed­viT,
mun­yo­fi­e­re­ba­Si miz­nis mi­saR­we­vad yve­la­fe­ri (mtro­ba, ve­ra­
go­ba, sic­rue...) da­saS­ve­bi­a, mag­ram eq­sis­ten­cia ga­mo­ricx­avs

157
aseT mis­wra­fe­bebs. eq­sis­ten­cia niS­navs siy­va­ru­lis­ken, RvTa­
eb­ri­vi­sa­ken swraf­vas. swo­red ase­Ti swraf­va aq­cevs ada­mi­ans
Ta­vi­su­fal ar­se­bad. RvTa­eb­ri­vi­sa­ken swraf­va aris Si­Sis daZ­
le­vi­sa da sim­Svi­dis dam­kvid­re­bis er­Ta­der­Ti ga­mo­sa­va­li.
ara­re­li­gi­u­ri eq­sis­ten­ci­a­liz­mi Ca­mo­a­ya­li­ba ger­ma­nel­ma
fi­lo­so­fos­ma mar­tin ha­i­de­ger­ma (1889 – 1976 ww.). ara­re­li­
gi­ur­ i ara nic­Ses ga­ge­biT, ara­med im ga­ge­biT, rom fi­lo­so­fia
un­da em­ya­re­bo­des Ta­vis Tavs, is Ta­vi­si Ta­vi­dan un­da ga­mo­vi­
des da ara sxvis­gan, rad­gan ada­mi­a­ni Ta­vi­suf­le­bas mxo­lod
sa­ku­Tar yo­fi­e­re­ba­ze mi­mar­Tu­li ref­leq­si­is gziT aR­wevs.
mi­si az­riT, ref­leq­si­i­sa da sa­ku­Ta­ri yo­fi­e­re­bis Rrma gan­
cdis sa­Su­al ­ e­baa dro. dro aris yo­fi­e­re­bi­sa da mun­yo­fi­e­re­
bis Se­ma­kav­Si­re­be­li. sa­ku­Ta­ri yo­fi­e­re­bi­dan mun­yo­fi­e­re­ba­Si
gas­vla da iqe­dan dab­ru­ne­ba sa­ku­Tar Tav­Si dro­is gan­cdiT
Se­iZ­le­ba. ami­tom dro aris is­to­ri­is ho­ri­zon­ti. ha­i­de­ge­ris
az­riT, pi­rov­nu­li yo­fi­e­re­bis Zi­ri­Ta­di eq­sis­ten­ci­e­bia Si­Si,
SeS­fo­Te­ba, zrun­va da sxva. es eq­sis­ten­ci­e­bi yo­vel­Tvis Tan
ax­lavs ada­mi­an ­ is gan­wyo­bas. gan­wyo­ba aris pi­rov­nu­li yo­fi­e­
re­bis fun­da­men­tu­ri eq­sis­ten­ci­a­li. yo­fi­e­re­ba­ze moZR­vre­bas
ha­i­de­ger­ma fun­da­men­tu­ri on­to­lo­gia uwo­da. sa­ku­Ta­ri Ta­vi
rom ipo­vos, sa­Wi­roa pi­rov­ne­ba ga­ne­ri­dos praq­ti­kul da prag­
ma­tul mec­ni­e­rul gan­wyo­bas, ga­niw­min­dos mis­gan da ga­da­vi­des
mi­si ar­se­bo­bis Zi­ri­Tad eq­sis­ten­ci­eb­ze. ada­mi­a­ni amas mxo­lod
im Sem­Txve­va­Si mi­aR­wevs, Tu ga­ac­no­bi­e­rebs Ta­vis mok­vda­o­bas
da war­mav­lo­bas. mxo­lod sik­vdi­lis Sec­no­ba iZ­le­va nam­dvi­li
si­cocx­lis ga­az­re­bis sa­Su­a­le­bas. si­cocx­lis ga­az­re­ba mxo­
lod ga­ge­biT Se­iZ­le­ba, mi­si mec­ni­e­ru­li ax­sna Se­uZ­le­be­li­a.
ami­tom ga­ge­ba ada­mi­a­nu­ri yo­fi­e­re­bis Zi­ri­Ta­di ma­xa­si­a­Te­be­
li­a. pi­rov­nu­li Ta­vi­suf­le­bis saz­ri­si imas niS­navs, rom ada­
mi­an­ma un­da air­Ci­os gza mo­mav­li­sa­ken, anu air­Ci­os sa­ku­Ta­ri
mo­ma­va­li.
ha­i­de­ge­ris mi­xed­viT, ga­ge­ba arc fsi­qo­lo­gi­u­ria da arc
lo­gi­ku­ri, is arc ga­re­dan mo­dis da arc Sig­ni­dan, ara­med is
aris sam­ya­ro­Si yof­nis we­si. ada­mi­a­ni ma­Sin xde­ba pi­rov­ne­ba,

158
ro­ca is ga­dawy­ve­ti­le­bas iRebs. ga­dawy­ve­ti­le­ba ki niS­navs
nax­toms mo­ma­val yof­na­Si.
ara­re­li­gi­u­ri da aTe­is­tu­ri eq­sis­ten­ci­a­liz­mis po­zi­ci­
a­ze dgas fran­gi fi­lo­so­fo­si da mwe­ra­li Jan pol sar­tric
(1905 –1980 ww.). sar­tris fi­lo­so­fi­is um­Tav­res prob­le­mas
war­mo­ad­gens ada­mi­a­nis Ta­vi­suf­le­bis sa­kiTx­i. mi­si az­riT,
ada­mi­an
­ i ver ga­eq­ce­va pa­su­xis­mgeb­lo­bas, rad­gan Ta­vi­su­fa­
li­a. swo­red Ta­vi­suf­le­baa ada­mi­a­nis­Tvis ise­Ti ram, ro­me­lic
mis­gan mo­iTx­ovs yve­la­fer­ze, yve­la moq­me­de­ba­ze pa­su­xis­mgeb­
lo­bas. ami­tom mis­Tvis mi­u­Re­be­lia re­li­gi­u­ri eq­sis­ten­ci­a­
liz­mis amo­sa­va­li de­bu­le­ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac Rmer­Ti aris
ada­mi­an
­ is Ta­vi­suf­le­bis ga­ran­ti, rom Rmer­Tis­ken swraf­va
aris ada­mi­a­nis Ta­vi­suf­le­bis gan­xor­ci­e­le­ba. Ta­vi­suf­le­bis
ase­Ti ga­ge­ba, ada­mi­ans ux­snis pa­su­xis­mgeb­lo­bas sa­ku­Tar moq­
me­de­ba­ze da es pa­su­xis­mgeb­lo­ba Rmer­Tze ga­da­dis.
sar­tris az­riT, Rmer­Ti rom ar­se­bob­des, ma­Sin Se­saZ­le­be­
li iq­ne­bo­da mo­mav­lis gan­sazR­vra, mag­ram, rad­ga­nac is ar ar­
se­bobs, mo­mav­lis gan­sazR­vra Se­uZ­le­be­li­a. ami­tom ada­mi­a­ni
yo­vel kon­kre­tul si­tu­a­ci­a­Si Tvi­Ton iRebs ga­dawy­ve­ti­le­bas
da Ta­vad­ve un­da agos pa­su­xi mas­ze. pa­su­xis­mgeb­lo­bis ga­da­ta­
na arc sa­zo­ga­do­e­ba­ze da arc Rmer­Tze ar Se­iZ­le­ba. ar ar­se­
bobs ra­i­me sxva Ri­re­bu­le­ba, ro­me­lic ada­mi­an­ze maR­la dgas.
am­de­nad Ta­vi­suf­le­ba ada­mi­a­nis­Tvis aris mZi­me tvir­Ti, rad­
gan yve­la­fer­ze Tvi­Ton un­da agos pa­su­xi. sar­tris az­riT, Za­
li­an Zne­lia iyo ada­mi­a­ni, rad­gan `a­da­mi­a­ni dawy­ev­li­lia Ta­
vi­suf­le­biT~. sar­tris mi­xed­viT, ar ar­se­bobs obi­eq­tu­ri da
sa­yo­vel­Tao Ri­re­bu­le­be­bi, ara­med yve­la Ri­re­bu­le­bas ada­mi­
a­ni Tvi­Ton qmnis.

159
 ada­mi­a­nu­ri eq­sis­ten­ci­a­le­bi: si­cocx­lis saz­ri­si,
sik­vdil-si­cocx­le, siy­va­ru­lis fi­lo­so­fia

si­cocx­lis saz­ri­si. cxov­re­bis miz­ni­sa da ada­mi­a­nu­ri ar­se­

bo­bis da­niS­nu­le­bis prob­le­me­bi Ti­To­e­u­li Cven­ga­nis yve­la­ze
rTu­li da mtkiv­ne­u­li sa­fiq­ra­li­a, mi­u­xe­da­vad imi­sa, rom ada­
mi­an
­ ebs yve­la dro­sa da epo­qa­Si aRel­veb­daT es sa­kiTx­e­bi, ma­
inc XX sa­uk ­ u­nem mis­ca maT gan­sa­kuT­re­bu­li, dra­ma­tu­li dat­
vir­Tva da aq­tu­a­lo­ba. wi­na plan­ze wa­mo­we­ul­ma glo­ba­lur­ma
prob­le­meb­ma uk­ve ara mar­to cal­ke­u­li ada­mi­a­nis, ara­med mTe­
li ka­cob­ri­o­bis wi­na­Se das­va sa­be­dis­we­ro kiTx­va – `yof­na­-ar­
yof­na~.
si­cocx­le yve­la­saT­vis uni­ver­sa­lu­ri Ri­re­bu­le­ba­a. e.­
fro­mi aR­niS­nav­da, rom ada­mi­an­Si bi­o­lo­gi­u­rad aris Ca­de­bu­li
si­cocx­lis sur­vi­li. mniS­vne­lo­ba ar aqvs, bed­ni­e­re­bi varT Tu
ube­du­re­bi, ma­ra­di­u­lo­ba, uk­vda­ve­ba ma­inc gvsurs, mi­u­xe­da­vad
imi­sa, rom vi­ciT – ada­mi­a­ni sas­ru­li ar­se­ba­a. swo­red sa­ku­Ta­ri
ar­se­bo­bis sas­ru­lo­bas ga­nic­dis igi yve­la­ze mtkiv­ne­u­lad da
ara­mar­to si­cocx­lis uka­nas­knel wu­Teb­Si, ma­ra­di­u­lo­bas­Tan
Sey­ris Jams, ara­med mTe­li cxov­re­bis gan­mav­lo­ba­Si. ada­mi­a­
ni ib­rZvis si­cocx­li­sa da uk­vda­ve­bi­saT­vis. tan­jva, tki­vi­li,
gan­cde­bi mxo­lod ubiZ­gebs mas fiq­ri­sa­ken si­cocx­le­sa da uk­
vda­ve­ba­ze. sa­ku­Tar Tav­Si CaR­rma­ve­bis dro­sac igi­ve kiTx­ve­bi
awu­xebs – ra aris sik­vdi­li – ma­ra­di­u­li cxov­re­ba, Tu uk­va­
lod gaq­ro­ba? ra aris si­cocx­le? ra­Sia si­cocx­lis az­ri da
mi­za­ni? da sa­er­Tod, ris­Tvis vcxov­rob? es ur­Tu­le­si kiTx­ve­
bi­a. er­TmniS­vne­lo­va­ni pa­su­xi ar ar­se­bobs da arc Se­iZ­le­ba ar­
se­bob­des, ra­me­Tu ar ar­se­bobs yve­la­saT­vis mi­sa­Re­bi ab­so­lu­
tu­ri mniS­vne­lo­bis ide­a­li, sa­zo­mi, ro­mel­Tan mi­mar­Te­ba­Sic
ga­ni­sazR­vre­bo­da ada­mi­a­nis saq­ci­e­lis si­maR­le Tu sim­dab­le.
er­Ti­saT­vis erT sa­zoms aqvs mniS­vne­lo­ba, me­o­ri­saT­vis – me­o­
res. ma­Sin ra ga­mo­dis? Tu­ki ar ar­se­bobs er­Ta­der­Ti WeS­ma­ri­ti
da ur­ye­vi kri­te­ri­u­mi, ro­mel­ze day­rdno­bi­Tac Se­saZ­le­be­li

160
iq­ne­ba er­Txel da sa­mu­da­mod ga­var­Ci­oT er­Tma­ne­Ti­sa­gan kar­gi
da cu­di, si­ke­Te da bo­ro­te­ba, ra vqnaT? Tu­ki es Se­uZ­le­be­li­a,
egeb uke­Te­sia vicx­ov­roT ise, ro­gorc vcxov­robT – dRe­van­
de­li dRiT, mxo­lod Cven­Tvis da miv­yveT mdi­na­re­bas?M
maqs fri­Sis ro­ma­nis `HHo­mo fa­ber~ (`mwar­mo­e­be­li ada­mi­a­ni~)
mTa­va­ri gmi­ris, in­Jin­ris, cxov­re­bis we­si sam­ya­ro­sad­mi teq­ni­
cis­tur, sa­oc­rad praq­ti­kul da mom­xma­reb­lur da­mo­ki­de­bu­
le­ba­Si ga­mo­ix­ a­te­bo­da. igi yo­ve­li­ves ga­ni­xi­lav­da, ro­gorc
mxo­lod da mxo­lod ra­o­de­nob­riv er­Te­uls, ro­gorc ga­mo­saT­
vlel­sa da ga­mo­sa­an­ga­ri­Se­bel vi­Ta­re­bas; yu­radR­e­bis ga­re­Se
rCe­bo­da si­cocx­le, ro­gorc gan­cda; siy­va­ru­li­sa da me­gob­
ro­bis Rir­si qa­li yav­da, ro­mel­sac gul­rwrfe­lad uy­var­da
igi, mag­ram ad­vi­lad Se­el ­ i­a, rad­gan `an­ga­ri­Si­saT­vis~ su­ler­
Ti iyo, am qal­Tan ime­gob­reb­da, Tu sxvas­Tan; qa­liS­vi­liT arc
da­in­te­re­se­bu­la, arc Se­uty­vi­a, rom is ar­se­bobs, rad­gan `an­
ga­riS­Si~ amiT ara­fe­ri Se­ic­vle­bo­da. am prin­ci­pe­biT icx­ov­ra
mTa­var­ma gmir­ma ma­nam, sa­nam ga­nu­kur­ne­be­li se­niT da­a­va­de­bu­
li ar wars­dga sik­vdi­lis wi­na­Se. amas win us­wreb­da sis­xlis aR­
re­va sa­ku­Tar qa­liS­vil­Tan, am uka­nas­kne­lis gar­dac­va­le­ba da
in­Jin­ris mi­er imis ga­ge­ba, rom es qa­li mi­si Svi­li yo­fi­la. ai,
mxo­lod ma­Sin mix­vda is, rom mi­si cxov­re­bis gza yal­bi yo­fi­la.
sam­wu­xa­rod, yve­la­ze xSi­rad mxo­lod ma­ra­di­u­lo­bas­Tan
pi­ris­pir Sey­ris dros iwy­e­ba gan­vli­li cxov­re­bis kri­ti­ku­li
ga­az­re­ba, rac, ro­gorc we­si, da­Ji­ne­bul Ta­vis­mar­Tle­bas uf­
ro hgavs, anu mo­na­ni­e­bas gan­vli­li cxov­re­bis ga­ma­mar­Tle­be­
li mtki­ce­bu­le­be­bi ax­lavs Tan. ma­Sa­sa­da­me, am da­Ji­ne­bul Ta­
vis­mar­Tle­ba­Si sa­ku­Ta­ri Ta­vis gam­tyu­ne­bis gan­cda ima­le­ba.
mag­ram xom Se­saZ­le­be­li­a, rom ar­se­bob­des sul sxva Ri­re­
bu­le­bis si­cocx­le, uf­ro ma­Ra­li da­niS­nu­le­ba ada­mi­a­nu­ri
ar­se­bo­bi­sa, rom­lis­Tvi­sac Rirs sam­sxver­plo­ze mi­vi­ta­noT
yo­ve­li­ve is, rac Ri­re­bu­li da Zvir­fa­sia Cven­Tvis, TviT si­
cocx­lec ki? ro­go­ri cxov­re­ba mi­maC­nia kar­gad da mi­sa­ba­Zad?
ra­Sia Ce­mi ar­se­bo­bis ar­si da da­niS­nu­le­ba? – ve­kiTx­e­biT sa­ku­
Tar Tavs da dro­Ta gan­mav­lo­ba­Si vxvde­biT, rom Ta­vad me Tu

161
ar ga­ve­ci pa­su­xi am kiTx­vebs, Ta­vad me Tu ar Sev­ma­te az­ri sa­
ku­Tar cxov­re­bas, ara­vin ga­a­ke­Tebs amas Cems ma­gi­er. un­da gvax­
sov­des, rom sik­vdi­lis pi­ris­pir, ma­ra­di­u­lo­bis wi­na­Se yve­la
mar­to rCe­ba sa­ku­Tar Tav­Tan.
am eq­sis­ten­ci­a­lu­ri si­tu­a­ci­is ukeT ga­az­re­bi­saT­vis, ame­
ri­ke­li fi­lo­so­fo­si v. er­xar­di ada­mi­a­nebs oke­a­nis ukac­ri­el
na­pir­Tan Ra­miT mar­to mis­vlas sTa­va­zobs. Se­xe­deT kaS­ka­Sa, mo­
cim­ci­me var­skvla­vebs mow­men­dil ca­ze, ga­u­zi­a­reT maT Tqve­ni
wu­xi­li da si­xa­ru­li, Si­Si da gan­cde­bi, sur­vi­le­bi da eW­ve­bi,
ga­an­deT yve­la­ze pi­ra­du­li da idu­ma­li, rac ga­Rel­vebT da ga­
wu­xebT su­lis siR­rmem­de da da­i­na­xavT, ro­go­ri gul­gri­le­bi
ari­an oke­a­ne da var­skvla­ve­bi Tqve­ni gan­cde­bis, sur­vi­le­bis,
eW­ve­bis mi­marT, Tqven rom ase giR­rRniT guls da gtan­javT.
`ga­na Cven xSi­rad vsa­ub­robT maT­ze, vinc mok­vda?~– kiTx­
u­lobs eq­sis­ten­ci­a­liz­mis war­mo­mad­ge­ne­li Jan pol sar­tri –
Cven dro ar gvyof­ni­da. ara. me ar­sad me­lo­de­bi­an. me ar dav­to­
veb si­ca­ri­e­les. met­ro sav­se­a. res­tor­ne­bi ga­da­te­ni­li. Ta­vi
gis­kde­ba uam­ra­vi wvril­-wvri­li saz­ru­na­vi­sa­gan. me ga­mo­vus­
xlti cxov­re­bas. igi ki dar­Ca uc­vle­li, sav­se, ro­gorc kver­
cxi. me un­da max­sov­des, rom Se­uc­vle­li ar var. me ki min­do­da,
rom Se­uc­vle­li vyo­fi­li­ya­vi, ra­Ra­cis­Tvis da vi­Ra­cis­Tvis~.
ra Tqma un­da, sa­zo­ga­do­e­ba­Si ada­mi­a­ni Tavs eso­den mar­to­
su­lad ar aRiq­vams, mag­ram mxo­lod gar­kve­ul drom­de, vid­re
ar mix­vde­ba, rom sxveb­sac, mis msgav­sad, sa­ku­Ta­ri cxov­re­ba
aqvT da ase­ve da­mo­u­ki­deb­lad un­da ga­dawy­vi­ton uaR­re­sad
pi­ra­du­li, sa­ku­Ta­ri cxov­re­bis saz­ri­si­sa da da­niS­nu­le­bis
prob­le­me­bi. ada­mi­a­ni gul­gri­li da ga­nur­Ce­ve­li ar aris sa­ku­
Ta­ri ar­se­bo­bis sxva­das­xva Se­saZ­leb­lo­be­bi­sad­mi, yo­vel­Tvis
ir­Cevs ro­me­li­me maT­gans. mi­si cxov­re­ba yo­vel­Tvis am miz­nis
gan­xor­ci­el ­ e­bis pro­cess war­mo­ad­gens da ami­to­mac ga­re­mo­
sad­mi in­di­vi­du­a­lu­ri da gan­sxva­ve­bu­li da­mo­ki­de­bu­le­biT xa­
si­aT­de­ba. da ki­dev er­Ti, Ta­vis gan­sa­kuT­re­bul mi­zans rom isa­
xavs da axor­ci­e­lebs, ada­mi­a­ni imav­dro­u­lad izi­a­rebs xol­me
mo­ce­mul sa­zo­ga­do­e­ba­sa da epo­qa­Si moq­med sa­yo­vel­Tao ide­

162
als; an, Se­saZ­lo­a, kri­ti­ku­lad eki­de­ba am uka­nas­knels da mis
ga­da­lax­vas cdi­lobs. su­ler­Ti­a, aseT Sem­Txve­va­Sic ada­mi­a­ni
Ta­vis cxov­re­bis mi­zans sa­yo­vel­Tao ide­a­lis mi­xed­viT sa­xavs.
Tum­ca yo­ve­li axa­li odes­me moZ­vel­de­ba da ad­gils sxva axal
ide­als uT­mobs.
cdi­lobs ra ga­i­az­ros Ta­vi­si da­niS­nu­le­ba, ada­mi­a­ni au­ci­
leb­lo­biT mi­dis uk­vda­ve­bis ide­am­de, su­lis, STa­mo­mav­lo­bis
da­to­ve­bis, Ta­vi­si saq­me­e­bis uk­vda­ve­bis ide­am­de. mar­Ta­li­a,
ada­mi­an­ i mok­vda­vi­a, mag­ram mas ar un­da, uf­ro me­tic, ar Se­uZ­
lia Se­e­gu­os im azrs, rom yve­la­fe­ri, rac mas­Tan aris da­kav­
Si­re­bu­li, Se­mo­far­glu­lia dro­is pa­ta­ra mo­nak­ve­TiT – mi­si
da­ba­de­bi­sa da gar­dac­va­le­bis Ta­ri­Re­biT. swo­red aqe­dan ga­
mom­di­na­re­obs ada­mi­a­nis mcde­lo­ba da­u­kav­Si­ros Ta­vi­si be­
di so­ci­a­lu­rad mniS­vne­lo­van miz­nebs, su­li­er aRor­Zi­ne­bas.
`su­li­sa da mi­si uk­vda­ve­bis rwme­nis ga­re­Se ada­mi­a­nis ar­se­bo­ba
ara­bu­neb­ri­vi, war­mo­ud­ge­ne­li da rac yve­la­ze mTa­va­ri­a, au­ta­
ne­li­a~, aR­niS­nav­da f. dos­to­ev­ski. swo­red ama­Si xe­dav­da igi
TviT­mkvle­lo­bis um­Tav­res prob­le­mas. ami­si mi­ze­zi ki, mi­si
az­riT, er­Ta­der­Tia – uk­vda­ve­bis rwme­nis da­kar­gva.
yve­la­ze mi­sa­Reb gzas re­li­gia gvTa­va­zobs: ufal­Tan cocx­
a­li, uSu­a­lo ur­Ti­er­To­ba, Rmer­Tis msa­xu­re­ba. brma, mo­nu­ri
daq­vem­de­ba­re­ba ki ara, ara­med Seg­ne­bu­li, gac­no­bi­e­re­bu­li
mor­Ci­le­ba, anu pi­ra­di, Ta­vi­su­fa­li ar­Ce­va­ni, ek­le­si­u­ri cxov­
re­bis we­si da ma­ra­di­u­li cxov­re­ba, ro­mel­sac Ti­To­e­u­li Cven­
ga­ni sa­ku­Ta­ri mi­wi­e­ri cxov­re­bis we­sis mi­xed­viT da­im­sa­xu­rebs.
me­o­re Se­saZ­leb­lo­ba, ro­me­lic pir­vels ar ga­mo­ricx­avs,
mdgo­ma­re­obs ima­Si, rom re­a­lur sam­ya­ro­Si Ta­vi mi­uZR­vna ada­
mi­a­nebs, si­ke­Ti­sa da sa­mar­Tli­a­no­bis sam­sa­xurs. ro­de­sac ada­
mi­a­ni Rrmad Ca­u­fiq­rde­ba sa­ku­Ta­ri cxov­re­bis sa­i­dum­los,
ga­i­az­rebs Ta­vis WeS­ma­rit da­niS­nu­le­bas, ga­ac­no­bi­e­rebs sa­
ku­Tar pa­su­xis­mgeb­lo­bas, Tun­dac mxo­lod uax­lo­e­si ada­mi­a­
ne­bis wi­na­Se, mi­si da­mo­ki­de­bu­le­ba cxov­re­bi­sad­mi au­ci­leb­
lad Se­ic­vle­ba. es na­bi­jia mo­ra­lu­ri TviT­dam­kvid­re­bi­sa­ken,
zne­ob­ri­vi cxov­re­bi­sa­ken. am dros, sru­li­ad Se­saZ­le­be­li­a,

163
cxov­re­ba uf­ro gar­Tul­des, vid­re ma­Sin, ro­de­sac mxo­lod
sa­ku­Ta­ri Ta­vis­Tvis vcxov­robT, pi­ra­di in­te­re­se­biT varT Se­
mo­far­glu­li. mag­ram es gza cxov­re­bas uf­ro az­ri­ans, sav­ses,
bed­ni­ers, mSve­ni­ers xdis. am dros ki ar var­se­bobT, sis­xlsav­
se cxov­re­biT vcxov­robT, gan­vic­diT, Se­vig­rZnobT si­cocx­
les da vac­no­bi­e­rebT, rom mar­to me ki ar mWir­de­ba siy­va­ru­li,
mxar­Si dad­go­ma, dax­ma­re­ba, mec vWir­de­bi sxvas da Tavs bed­ni­e­
rad vgrZnob, ro­de­sac Se­miZ­lia Ta­nad­go­ma da dax­ma­re­bis xels
vuw­vdi sxva ada­mi­ans. ro­mel gzas air­Cevs ada­mi­a­ni, am ori­dan
erTs, Tu ro­me­li­me sxvas, mxo­lod mi­si ga­da­sawy­ve­tia da mxo­
lod mas­zea da­mo­ki­de­bu­li. pa­sux­sac Ta­vad­ve agebs sa­ku­Tar
ar­Ce­van­ze. mar­kus av­re­li­u­si aR­niS­nav­da: `Cve­ni cxov­re­ba is
aris, ra­sac Cven mas­ze vfiq­robT~.

sik­vdil – si­cocx­lis prob­le­ma. `a­ra­vin icis, ra aris sik­

vdi­li, da aris Tu ara igi udi­de­si si­ke­Te ada­mi­a­ni­saT­vis, mi­u­
xe­da­vad ami­sa, mi­si eSi­ni­aT, TiT­qos­da ici­an, rom igi udi­de­si
bo­ro­te­ba­a~
pla­to­ni

`yve­lam icis, rom sik­vdi­li gar­da­u­va­li­a, mag­ram ra­ki is

mo­ax­lo­e­bu­li ar aris, ara­vin mis Se­sa­xeb ar fiq­robs~
aris­to­te­le

`bo­ro­te­ba­Ta­gan usa­Sin­le­si – sik­vdi­li – Cven sru­li­ad ar

gve­xe­ba, rad­gan ro­ca Cven varT, sik­vdi­li ar aris, xo­lo ro­de­
sac sik­vdi­li aris, Cven aRar varT. ase rom, igi sru­le­biT ar
exe­ba arc cocx­lebs , arc mkvdrebs, rad­gan pir­vel­TaT­vis igi
ar ar­se­bobs, me­o­re­ni ki uk­ve aRar ar­se­bo­ben~.
epi­ku­re

164
 `si­cocx­le sev­da­a, ada­mi­a­nad yof­nis sev­da... sik­vdi­lic
sev­da­a, ada­mi­a­nad ar­yof­nis sev­da~.
go­der­Zi Co­xe­li

`si­cocx­le cvla­a... yve­la­fe­ri cvla­a... am cvla­Si ara rCe­ba

ra... rCe­ba?! mag­ram mi­si xel­Se­xe­ba Zne­li­a... si­cocx­lis sit­kbo
ki es xel­Se­xe­ba­a~.
gri­gol ro­ba­qi­Ze

`yve­la­fe­ri Se­iZ­le­ba wa­var­TvaT ada­mi­ans, sim­did­re, ni­Wi,

sam­Sob­lo, si­cocx­le da a.S., mag­ram ver­vin ver wa­ar­Tmevs sxvas
mis sik­vdils~.
ha­i­de­ge­ri

`u­maR­le­si da di­a­di sib­rZne, ro­mel­sac ada­mis Zem Se­iZ­le­ba

mi­aR­wi­os, isa­a, rom yof­nas ara­vi­Ta­ri upi­ra­te­so­ba ar ga­aC­nia
ar­yof­nas­Tan, si­cocx­les – sik­vdil­Tan~.

`eW­vi da gak­vir­ve­ba fi­lo­so­fi­is da­sa­ba­mi­a, sik­vdi­li ki –

mi­si ma­ra­di­u­li mu­za~.
na­po kva­racx­e­lia

gu­ram rCe­ul­ iS­vi­lis fi­lo­so­fi­ur­-eq­sis­ten­ci­a­lu­ri es­ses

`sik­vdi­li mTeb­Si~, mTa­va­ri gmi­ri Aal­fred ku­re­la col­-Svil­
Tan er­Tad xev­su­reT­Si mog­za­u­robs. tra­gi­ku­li Sem­Txve­vis Se­
de­gad mi­si me­uR­le iRu­pe­ba. Aal­fred ku­re­la `Txe­miT­-ter­fam­
de~ WeS­ma­ri­ti ger­ma­ne­li­a, Tav­da­We­ri­li, ga­wo­nas­wo­re­bu­li.
mas sik­vdi­li ar aSi­nebs da ci­vi go­ne­biT aRiq­vams mom­xdars: `ho,
sam­wu­xa­rod, ar iyo avad, ar iyo mo­xu­ci, ij­da cxen­ze bed­ni­e­ri,
mxi­ar
­ u­li, Ta­vis say­va­rel qmar­-Svil­Tan ax­los, sa­ub­rob­da da
uceb mox­da yve­la­fe­ri. es uk­ve mox­da. amas vTvli me er­T-erT
bed­ni­er sik­vdi­lad, Tu Se­iZ­le­ba ase da­er­qvas sik­vdils~. sul

165
ram­de­ni­me wu­Tis win mi­si si­cocx­liT sav­se me­uR­le mas­Tan er­
Tad tkbe­bo­da ca­da­zi­du­li, bum­be­ra­zi mTe­bis mkac­ri si­la­ma­
ziT, mas­Tan er­Tad sa­xav­da mo­ma­va­li mog­za­u­ro­bis geg­mebs da
ase­Ti sim­Svi­de? `ra yo­Ca­Ri xal­xi­a, ka­co, qar­Tve­li al­baT Tavs
mo­ik­lav­da mis ad­gi­las~, uk­virT qar­Tve­lebs, `vinc dar­di ar
icis, man arc mxi­a­ru­le­ba icis, arc ra­i­me Zli­e­ri grZno­ba; man
mxo­lod go­ne­biT icis, rom aris Zli­e­ri da sus­ti gan­cde­bi~.
uf­ro sak­vir­ve­li is iyo, rom ma­Ti pa­ta­ra Svi­lic ar ga­nic­di­
da de­dis sik­vdils: `Cven ase gav­zar­deT Svi­le­bi; mok­vda, ese
igi mok­vda... mkvdars ras uS­ve­li ma­gi­Ti? ve­ra­fers. sik­vdi­li
xom si­cocx­les­Tan er­Tad iba­de­ba. me ase mwams, Svi­le­bi uf­ro
mkac­rad aR­zar­deT, mag prin­ci­piT~. av­tors gar­kve­ul­wi­lad
mos­wons mom­xda­ri­sad­mi ger­ma­ne­li mwer­lis da­mo­ki­de­bu­le­ba,
ro­me­lic yve­la­na­i­rad ika­vebs Tavs, rom Ta­vi­si dar­diT sxva
ar Se­aw­ u­xos. Se­sa­mow­me­be­lia mxo­lod er­Ti ram: ro­de­sac ku­
re­la mar­to dar­Ce­ba sa­ku­Tar Tav­Tan, say­va­re­li me­uR­lis mo­
go­ne­bas­Tan, mis sul­Tan, ro­de­sac mo­ix­snis nic­Se­se­ul ni­Rabs,
ras izams ma­Sin, ga­um­klav­de­ba ki sik­vdi­lis Za­las? qa­laq­Si
dab­ru­ne­bu­li Aal­fred ku­re­la sas­tum­ros no­mer­Si `id­ga ga­Se­
Se­bu­li, mar­to­ka, da im sa­wols uyu­reb­da, ro­mel­ze­dac qa­lis
ka­ba da yvi­Tel­yva­vi­le­bi­a­ni xa­la­Ti iyo ga­da­ki­de­bu­li. gu­ram­
ma ra­Rac ig­rZno tki­vi­li­viT: iqiT oTa­xi­dan xma­maR­la qvi­Ti­ni
mo­is­ma. sar­ke­Si Can­da: al­fre­di da­e­ca sa­wol­ze, aR­ri­al­da. is
ti­ro­da, xma­maR­la qvi­Ti­neb­da da zor­ba mxre­bi uZag­Za­geb­da~.
sik­vdils ve­ra­fe­ri da­a­mar­cxebs! mis wi­na­Se yve­la Ta­nas­wo­ri­a.
sik­vdi­lis prob­le­ma fi­lo­so­fi­a­Si er­T–er­Ti um­Tav­re­
si, Se­iZ­le­ba iT­qvas, kla­si­ku­ri Te­ma­a. Aan­ti­kur fi­lo­so­fi­a­Si
uk­va­lod gaq­ro­bis sa­SiS­ro­e­bis, sik­vdi­lis go­niv­ru­li ga­az­
re­bis cda sok­ra­tes­Ta­naa mo­ce­mu­li. igi ra­di­ka­lu­rad ud­ge­
ba sik­vdils da Tvlis, rom sik­vdi­li si­cocx­lis uar­yo­fa ar
aris. sik­vdi­li su­lis gay­raa sxe­ul­Tan, mi­si ga­Ta­vi­suf­le­baa
sapy­ro­bi­le­dan, sa­dac igi mi­wi­e­ri cxov­re­bis man­Zil­ze im­yo­
fe­bo­da. es mar­Tlac rom si­ke­Te­a, an tkbi­li ma­ra­di­u­li Zi­li.
Ppla­to­nis kon­cef­ci­a­Si sik­vdi­li Zi­li ar aris; Zi­li si­

166
cocx­le­a. Ta­vi­suf­lde­ba ra sxe­u­li­sa­gan, su­li WeS­ma­ri­te­bas
swvde­ba, bev­rad ukeT az­rov­nebs, es­mis da grZnobs, vid­re sxe­
u­lis tyve­o­ba­Si yof­nis dros. Aa­da­mi­ans Se­uZ­lia `bed­ni­e­rad
da­as­ru­los Ta­vi­si dRe­ni~, anu mo­i­po­vos uk­vda­ve­ba, Tu­ki Ca­
uR­rmav­de­ba, mi­mar­Tavs Ta­vis suls da Ta­vad Seq­mnis iseT wa­
nam­ZRvrebs, suls rom mis­cems Se­saZ­leb­lo­bas da­ub­run­des
RvTa­eb­riv bu­ne­bas.
sik­vdi­lis gan­sxva­ve­bul ver­si­as gvTa­va­zobs sto­i­ciz­
mi. sto­elebis az­riT, yo­vel dRes sik­vdi­li­sa­ken miv­ya­varT.
mag­ram es tra­gi­ku­li wa­mi miz­nad ar un­da da­vi­sa­xoT, ar un­
da mi­vis­wraf­vo­deT mis­ken. ada­mi­ans gac­no­bi­e­re­bu­li un­da
hqon­des, rom Ta­vad si­cocx­le Se­i­cavs sik­vdils. Aam ­ i­tom sa­be­
dis­we­ro Jam­Tan mi­ax­lo­e­ba mxo­lod pro­ce­si­a, rom­lis dro­sac
sik­vdil­ma Ta­vi au­ci­leb­lad un­da iCi­nos. igi ise­ve aR­mo­cen­
de­ba si­cocx­li­sa­gan, ro­gorc ko­ko­ri­dan yva­vi­li.
`sik­vdi­li – WeS­ma­ri­tad ge­ni­o­si – su­lis Cam­dgme­li­a, an
fi­lo­so­fi­is mu­za­ge­ti­a~, aR­niS­nav­da ar­tur So­pen­ha­u­e­ri. Mmi­
si az­riT, ma­ra­di­u­li gan­sve­ne­ba rom ar iyos, fi­lo­so­fi­ac ar
iar­se­beb­da – sa­ku­Ta­ri ar­se­bo­bis sas­ru­lo­bas rom ga­nic­dis
ada­mi­an
­ i, igi Ta­vis­Tavs uR­rmav­de­ba da yo­fi­e­re­bis sa­i­dum­lo­
e­beb­zec fiq­rde­ba.
ne­ta­ri av­gus­ti­ne ase axa­si­a­Tebs ada­mi­a­nis ar­se­bo­bas sik­
vdi­lis wi­na­Se: dawy­eb ­ u­li im wa­mi­dan, ro­de­sac Cven mok­vdav
sxe­ul­Si aR­vmoC­nde­biT, ada­mi­a­ni mi­dis im gziT, ro­mel­sac sik­
vdil­Tan miv­ye­varT. sik­vdi­li mis­Tvis er­Ti wlis Sem­deg uf­ro
ax­los iq­ne­ba, vid­re er­Ti wlis win, xval uf­ro ax­los iq­ne­ba,
vid­re gu­Sin an dRes, ra­mo­de­ni­me xnis Sem­deg uf­ro ax­los, vid­
re ax­la da ax­la uf­ro ax­los, vid­re er­Ti wu­Tis win. yo­vel­dRe
mcir­de­ba man­Zi­li ada­mi­an­sa da sik­vdils So­ris.
ra­tom eSi­nia ada­mi­ans sik­vdi­lis? sik­vdi­lis Si­Sis ax­sni­sas
mi­Sel mon­te­ni wig­nSi `cde­bi~ iS­ve­li­ebs mi­To­lo­gi­u­ri per­so­
na­Jis tan­ta­lo­sis ma­ga­liTs. tan­ta­lo­si Rmer­Teb­ma imiT da­sa­
jes, rom igi Tok­ze mob­mu­li mo­a­Tav­ses di­di kldis qveS. tan­
ta­lo­si yo­vel wams ga­nic­di­da SiSs, rom To­ki gawy­de­bo­da da

167
igi ga­iWy­li­te­bo­da. ase­Ti­ve mdgo­ma­re­o­ba­Si­a, mon­te­nis az­riT,
ada­mi­a­ni – igi mTe­li cxov­re­ba sik­vdi­lis Si­Sis qveS im­yo­fe­
ba da ar icis ro­dis ga­iWy­li­te­ba mi­si sim­Zi­miT. ra un­da ga­a­
ke­Tos ada­mi­an­ma, rom Ta­vi da­aR­wi­os am SiSs, ga­Ta­vi­suf­ldes
am SiS­ze fiq­ri­sa­gan? mon­te­ni Sem­deg ga­mo­sa­vals gvTa­va­zobs:
`Cvens da­ba­de­bas­Tan er­Tad da­i­ba­da Cven­Tvis mTe­li sam­ya­ro
da, zus­tad ase­ve, mTe­li sam­ya­ro Cvens sik­vdil­Tan er­Tad mok­
vde­ba. ami­tom Cven­Tvis ti­ri­li imis ga­mo, rom asi wlis Sem­deg
aRar viq­ne­biT, ise­Ti­ve sib­riy­ve­a, ro­gorc moT­qma-­go­de­ba imis
ga­mo, ra­tom asi wlis win ar vcxov­rob­di­To. sik­vdi­li axa­li
si­cocx­lis da­sa­ba­mi­a~. e.i. sik­vdi­li si­cocx­lis ga­nu­yo­fe­li
na­wi­lia da swo­red mas­Si un­da gam­JRav­ndes cxov­re­bis saz­ri­
si? `da­uC­ o­qa sam­gzis sa­nat­rel­ma, sTxo­va di­dos­tats su­li.
crem­lma iw­vi­ma kon­stan­ti­nes Tval­Ta­gan, mag­ram verc say­va­
rels mis­ca man su­li, rad­gan sve­ticx­o­ve­lis­Tvis Se­e­wi­ra igi~
(kon­stan­ti­ne gam­sa­xur­di­a, `di­dos­ta­tis mar­jve­na~).
kon­stan­ti­ne gam­sa­xur­di­am no­ve­la­Si `za­re­bi gri­gal­Si~
ide­a­lu­ri sik­vdi­lis~ ge­ni­a­lu­ri su­ra­Ti da­xa­ta: mna­Te oq­ro­
pi­ras mTe­li cxov­re­ba imed­Si cxov­re­ba iyo, rad­gan ara­so­des
qo­nia igi. mna­Te ne­ba­yof­lo­bi­Ti mglo­vi­a­rec iyo, rad­gan ar
ekuT­vno­da igi am qve­ya­nas, am si­nam­dvi­les. im did xuT­Sa­baTs,
ro­de­sac yo­fi­li mna­Te sam­rek­lo­ze avi­da, ra­Ta za­re­bi Ca­mo­
e­re­ka, mo­var­da qa­ri, eZ­ge­ra sam­rek­los, Se­ar­yi­a, Se­a­tor­tma­na
da mna­Tes­Tan er­Tad mi­wa­ze da­a­nar­cxa. `es iyo: mo­vid­nen me­za­
ris saf­lav­ze aTa­si wle­bis mic­va­le­bul­ni. iti­res, ig­lo­ves,
vinc glo­vad ar Rir­da da vi­si si­cocx­le mTlad iyo glo­va...
ar vi­ci, sad wa­iy­va­nes mna­Te oq­ro­pi­ras sab­ra­lo su­li. Cem­
Tvis ekiTx­aT. me vity­o­di: as­wi­eT ada­mi­a­ni maR­la, sul maR­la
da das­viT mna­Te oq­ro­pir Se­moq­me­dis mar­jve­na mxa­res, rad­gan
sib­ne­le­Si dab­rma­ve­bul­ma er­Txel ma­inc ig­rZno aR­ta­ce­ba da
eq­staz­Si da­iR­ u­pa~. `i­de­i­saT­vis si­cocx­le-­sik­vdi­li ada­mi­ans
bed­ni­ers xdis~, aR­niS­nav­da go­e­Te.
lev tol­sto­is az­riT, `Tu si­cocx­le si­ke­Te­a, sik­vdi­lic
si­ke­Te­a, rad­gan igi au­ci­le­be­li pi­ro­baa si­cocx­li­sa~; an `Tu

168
sik­vdi­li sa­Si­ne­li­a, amis mi­ze­zi Cven­Sia da ara sik­vdil­Si, ram­
de­na­dac uke­Te­sia ada­mi­a­ni, miT uf­ro nak­le­bad eSi­nia mas sik­
vdi­li­sa~. eSi­no­da Tu ara Ta­vad tol­sto­is sik­vdi­lis? To­mas
mans amis Ta­o­ba­ze me­tad sa­in­te­re­so mo­saz­re­ba aqvs ga­moT­
qmu­li: tol­stoi ias­naia po­li­a­na­dan sik­vdils ga­eq­ca, rad­gan
ig­rZno, rom mi­qel gab­ri­el­ma mo­a­kiTx­a­o. ga­eq­ca, mag­ram mas
sik­vdi­li gza­Si, rki­nig­zis erT pa­ta­ra sad­gur­Si ma­inc da­e­wi­a.
sik­vdi­lis fe­no­me­ni me­tad Ta­vi­se­bu­rad da sa­in­te­re­sod
aris ga­az­re­bu­li eq­sis­ten­ci­a­liz­mSi, Ta­na­med­ro­ve­o­bis er­T-
erT yve­la­ze po­pu­la­rul fi­lo­so­fi­ur mim­di­na­re­o­ba­Si. eq­sis­
ten­ci­al ­ iz­mis yve­la war­mo­mad­gen­li­saT­vis fi­lo­so­fi­is mTa­
var prob­le­mas ar­se­bo­bis prob­le­ma war­mo­ad­gens. ga­mo­yo­fen
prob­le­ma­Ta rigs, rom­le­bic eq­sis­ten­ci­as­Tan anu WeS­ma­rit
ar­se­bo­bas­Tan aris da­kav­Si­re­bu­li: mar­to­o­ba, ui­me­do­ba, ada­
mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis `kra­xi~, mi­si yo­fi­e­re­ba sik­vdi­li­saT­vis da
sxva. am mim­di­na­re­o­bi­saT­vis amo­sa­val wer­tils war­mo­ad­gens
is, Tu ro­gor aR­viq­vam sa­ku­Tar Tavs `me~ da aqe­dan – sam­ya­ros,
ro­me­lic yo­vel­Tvis Ce­mia da uCe­mod uaz­ro­ba­a. ar­se­bo­ba aris
yo­fi­e­re­ba sam­ya­ro­Si, sam­ya­ro ki ar­se­bo­bis Car­Co­e­bi­a.
ada­mi­an
­ is struq­tu­ra, ro­gorc `sam­ya­ro­Si yof­na~ aris Si­
Si. Si­Si Cve­u­leb­ri­vi mdgo­ma­re­o­ba­a, gan­sa­kuT­re­biT Si­Si sik­
vdi­lis wi­na­Se. ada­mi­a­ni ara­so­des ga­nic­dis sxvis sik­vdils.
sik­vdi­li, ise­ve ro­gorc ar­se­bo­ba, yo­vel­Tvis Ce­mi­a. ada­mi­a­nis
ar­se­bo­ba aris sik­vdi­lis wi­na yof­na. ada­mi­a­ni ga­nic­dis SiSs
imi­tom, rom is ar aris Ta­vis `sax­lSi~, igi aris `sam­ya­ros yof­
na­Si~, sa­dac Zrwol­vas ga­nic­dis. mag­ram am Sem­Txve­va­Si, ha­i­de­
ge­ris ga­ge­biT, ada­mi­a­ni ki ar ga­nic­dis SiSs, ara­med mi­si (a­da­mi­
a­nis) ar­se­bo­ba TviT aris Si­Si. e.i. ada­mi­a­ni­saT­vis Si­Si ga­re­ga­ni
ram ki ar aris, ara­med Si­na­ga­ni. ana­lo­gi­u­ria sik­vdi­lic. igi
yo­fi­e­re­bis Ta­vi­se­bu­ri for­maa da ar­se­bo­bas Ta­vi­dan­ve axa­si­
a­Tebs – `da­i­ba­da Tu ara ada­mi­a­ni, is uk­ve sak­ma­od moz­rdi­lia
sik­vdi­li­saT­vis~. ami­tom ada­mi­a­ni ver ga­eq­ce­va sik­vdils, igi
Ta­vi­dan­ve ga­das­ro­li­lia sik­vdil­Si. sik­vdi­li ar emar­Te­ba
ada­mi­ans, igi mi­si ar­se­bi­Ti mo­men­ti­a.

169
 ro­gor cdi­lobs ada­mi­a­ni sik­vdi­lis Si­Si­sa­gan Ta­vis daR­
we­vas? igi gar­bis Ta­vis Ta­vi­dan da Tav­Se­sa­fars sa­zo­ga­do­e­
ba­Si eZebs. aq igi xde­ba ise­Ti­ve, ro­gorc yve­la, araf­riT ga­
mo­ir­Ce­va sxve­bi­sa­gan; ise­ve ro­gorc yve­la sxva, isic da­dis
sam­sa­xur­Si, kiTx­u­lobs ga­ze­Tebs, es­wre­ba ki­no­se­an­sebs, speq­
tak­lebs da sxve­bis da­rad isic msje­lobs maT­ze; stum­robs me­
gob­rebs, uyu­rebs te­le­vi­zors; ro­gorc yve­la sxva, ga­nic­dis
si­a­mov­ne­bas, kma­yo­fi­le­bas an uk­ma­yo­fi­le­bas, anu ada­mi­a­ni iT­
qvi­fe­ba sxva ada­mi­a­neb­Si, kar­gavs in­di­vi­du­a­lo­bas da ga­da­iq­
ce­va Cve­ul ­ eb­riv sa­Su­a­lo, upi­rov­no ada­mi­a­nad. ase­Ti ar­se­bo­
ba ada­mi­an ­ i­saT­vis da­mam­Svi­de­be­li­a, mag­ram sik­vdi­lis wi­na­Se
SiSs ma­inc ver Zlevs da ub­ra­lod Tavs iq­cevs, vid­re sik­vdi­
li ew­ve­va. sa­id ­ um­lo­e­ba kar­gavs mniS­vne­lo­bas. ada­mi­a­ni uk­ve
aRar grZnobs pa­su­xis­mgeb­lo­bas sa­ku­Ta­ri ar­se­bo­bis wi­na­Se.
igi Ta­vi­suf­lde­ba Ta­vi­si ar­se­bo­bi­sa­gan. yve­la aris `sxve­bi~
da ara­vin aris `is Ta­vad~. lay­bo­ba, cno­bis­moy­va­re­o­ba, Tval­
Tva­li, das­me­na... swo­red es aris ada­mi­a­nis yo­vel­dRi­u­ri ar­
se­bo­ba sa­zo­da­do­e­ba­Si. es am­Svi­debs ada­mi­ans. yo­vel­dRi­u­
ri ada­mi­an ­ u­ri ar­se­bo­bi­saT­vis sik­vdi­li mxo­lod da mxo­lod
`Sem­Txve­va­a~. sam­ya­ro­Si yo­vel wuTs, yo­vel wams vi­Rac kvde­ba.
sik­vdi­li yve­la­ze xSi­ri faq­tia am qve­ya­na­ze. eq­sis­ten­ci­a­lis­
te­bi Tvli­an, rom swo­red sik­vdi­lis mo­men­tSi vlin­de­ba ada­mi­
a­nis WeS­ma­ri­ti `me~, swo­red ma­Sin Se­ic­nobs igi siR­rmi­se­u­lad
sa­ku­Tar Tavs da sam­ya­ros mTli­a­nad. upi­rov­no ada­mi­a­ni sxvis
sik­vdils ar ga­nic­dis, es mas ar exe­ba. man icis, rom `sxve­bi~
kvde­bi­an, mag­ram `vi­Ra­ca, me xom jer ara, me me­re, odes­me~. es
`me jer ara~, gar­kve­ul­wi­lad, aris Ta­vis dam­Svi­de­ba sik­vdi­
lis wi­na­Se. eq­sis­ten­ci­a­liz­mis war­mo­mad­gen­le­bi mi­u­Ti­Te­ben
lev tol­sto­is moTx­ro­ba­ze `i­van ili­as Zis sik­vdi­li~, sa­dac
siR­rmi­se­u­lad aris gan­xi­lu­li ada­mi­a­nis Zrwol­va sik­vdi­lis
wi­na­Se. lo­gi­nad Ca­var­dnil­ma, ga­nu­kur­ne­be­li se­niT da­a­va­de­
bul­ma ivan ili­as Zem icis, rom ma­le un­da mok­vdes, mag­ram ma­
inc ar un­da. is ver ije­rebs am re­a­lo­bas. mas ax­sen­de­ba gim­na­
zi­a­Si nas­wav­li si­lo­giz­mi – `yve­la ada­mi­a­ni mok­vda­vi­a; ka­i­u­si

170
ada­mi­an
­ i­a, e.i. ka­i­u­si mok­vda­vi­a~. igi am si­lo­gizms yo­vel­Tvis
WeS­ma­ri­te­bad Tvli­da, mag­ram mxo­lod vi­Rac ka­i­u­si­saT­vis da
ara mis­Tvis, ivan ili­as Zi­saT­vis. ase ga­ur­bo­da sik­vdil­Tan
Sex­ved­ras ivan ili­as Ze, mag­ram sik­vdil­ma ma­sac mi­a­kiTxa da
da­iwyo fiq­ri ima­ze, rom igi `ka­i­u­si~ xde­bo­da. es ki tan­jav­da
ma­sac da mis ax­lob­leb­sac. igi ver xvde­bo­da, ver ac­no­bi­e­reb­
da, ro­gor iar­se­bebs sam­ya­ro mis ga­re­Se, vis­Tvis amo­va mze,
vis­Tvis ga­iS­le­ba yva­vi­li, ise, ro­gorc mas vis ey­va­re­ba de­da,
co­li, Svi­le­bi... es Se­uZ­le­be­li­a! anu `sam­ya­ro yo­vel­Tvis Ce­
mia da Cems ga­re­Se uaz­ro­ba­a!~ mag­ram re­a­lo­ba imar­jvebs – si­
cocx­le Sobs sik­vdils. ada­mi­a­ni sik­vdils ver ga­eq­ce­va, es
mi­si cxov­re­bis lo­gi­ku­ri da­sas­ru­li­a. esaa mxo­lod, rom igi
ver egu­e­ba am azrs, mis ga­re­Se cxov­re­bas igo­nebs da amiT Tavs
im­Svi­debs, rad­gan sik­vdi­li ise­Ti Ri­re­bu­le­ba­a, ro­mel­ze da­
fiq­re­bac ki ago­ni­as, dards, SeS­fo­Te­bas iw­vevs. Zne­lia sZlio
mas. mag­ram, al­baT, au­ci­le­be­li­a, ga­vi­Ta­vi­soT da ga­vac­no­bi­e­
roT, rom `yovelives Tavis dro aqvs da yvelafers Tavisi Jami
am cisqveSeTSi~ (ek­le­si­as­te, 3.1).

go­der­Zi Co­xe­li `sik­vdil­Tan Rre­o­ba~

Co­xis wmin­da gi­or­gis sa­lo­cav­Si dRe­sas­wa­ul­ze `sa­ucxoo

ga­reg­no­bis ymaw­vi­li ka­cis sa­xiT~, `tan­ze ga­zaf­xu­lis pe­pe­la­
is fe­ris sa­mo­se­liT~ mo­su­li sik­vdi­li ada­mi­a­nebs mis si­ke­Te­sa
da au­ci­leb­lo­ba­Si ar­wmu­nebs: `i­ci ra, de­di, me ki ar gklavT,
Tvi­Ton vkvde­bi Tqven­Si, Tvi­Ton vi­tan­je­bi su­lis gay­ri­sas. me
vas­ru­leb imas, rac un­da mox­des, an­da yo­vel­Tvis xde­ba is, rac
mo­sax­de­nia ... au­ci­leb­lo­ba ki sru­li­ad ar ga­mo­ricx­avs Sem­
Txve­vi­To­bas... mo­di, ma­nam cocx­a­li var, da­i­viwy­eT sik­vdi­li;
iciT, Tu gin­daT, erT sa­i­dum­los gety­viT: dRes mar­to Ce­mi

171
mok­vla Se­giZ­li­aT, Tu mom­klavT, aRa­ra­so­des mok­vde­biT, mag­
ram amas nu izamT, uCe­mod ga­gi­Wir­de­baT si­cocx­le. aRarc siy­
va­ru­li geq­ne­baT, aRarc si­xa­ru­li...~
Te­mis er­T-er­Ti wev­ris jRu­nas mi­er cek­vis dros sik­vdi­
lis mok­vlam ada­mi­a­neb­Si di­di wu­xi­li da si­na­nu­li ga­mo­iw­vi­a.
be­ri ti­ri­liT da­e­ko­na sik­vdils da gu­li­dan frTxi­lad amo­
aZ­ro xan­ja­li... Sa­vo­san­ma de­da­ber­ma ki xmiT da­i­ti­ra... sas­wra­
fod gaTx­a­res mi­wa da fic­re­bis ma­gi­er min­dvris yva­vi­leb­Si
Ca­as­ve­nes sik­vdi­li, me­re ze­mo­da­nac yva­vi­le­bi da­a­ya­res da
did­xans ve­ra­vin be­dav­da mi­wis miy­ras.
`me­o­re dRiT ki amo­vi­da mze, oRond iqi­dan ki ara, sa­i­da­nac
amo­di­o­da xol­me, gu­Sin­de­li saf­la­vi­dan amo­vi­da, ai­wi­a, ai­wia
da sa­Su­adR­e­od daj­da ca­ze~.
go­der­Zi Co­xe­li kiTx­veb­ze ra aris si­cocx­le? ra aris sik­
vdi­li? pa­su­xobs: si­cocx­le sev­da aris, ada­mi­a­nad yof­nis sev­
da, sik­vdi­lic sev­da aris, ada­mi­a­nad ar­yof­nis sev­da.
ase­Ti sik­vdi­li aR­dgo­mis tol­fa­si­a, ase­Tia mwer­lis das­
kvna.

`Tu siy­va­ru­li ub­ra­lo cxo­ve­lo­ba­a, ma­Sin igi ar aris

la­ma­zi, mSve­ni­e­ri. Tu igi us­xe­u­lo vne­ba­a, ma­Sin igi araa
cocx­a­li, xor­cSes­xmu­li. igi er­Tsa da ima­ve dros mSve­
ni­e­ri su­lis sur­vi­li­caa da la­ma­zi sxe­u­lis wyur­vi­lic...
mSve­ni­e­ri su­li la­ma­zi sxe­u­li­saT­vis ltol­vi­li da la­
ma­zi sxe­u­li mSve­ni­e­ri su­li­saT­vis vne­bu­li~.
gri­gol ro­ba­qi­Ze

siy­va­ru­lis fi­lo­so­fi­a. `me ada­mi­a­ni var da ara­fe­ri ada­

mi­an
­ u­ri ucxo ar aris Cem­Tvis!~ – es ga­mo­naT­qva­mi ise­Ti­ve Zve­
li­a, ro­gorc Ta­vad ada­mi­a­ni. ro­gor ggo­ni­aT, ra hqon­daT
mxed­ve­lo­ba­Si Zvel mo­az­rov­ne­ebs? al­baT, emo­ci­e­bi da aR­
172
tki­ne­ba, qve­na grZno­be­bi da vne­be­bi. es uni­ka­lu­ri Tvi­se­be­bi­a,
maT cxo­ve­lur sam­ya­ro­Si ver mo­i­Zi­ebT. ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis
dra­ma­tu­lo­ba swo­red rom `vne­be­biT Tro­ba­Si~ vlin­de­ba da
um­Tav­re­si maT So­ris siy­va­ru­lia... ka­cob­ri­o­ba erT dRe­sac
ver icx­ov­rebs mis ga­re­Se...
siy­va­ru­lis sa­zo­ga­dod mi­Re­bu­li gan­mar­te­ba, ise­ve ro­
gorc mra­va­li fi­lo­so­fi­ur­-e­Ti­ku­ri ka­te­go­ri­is ­ a, ar ar­
se­bobs. siy­va­ru­li si­ke­Ti­sa da bed­ni­e­re­bi­sa­ken swraf­va­Si
ga­mov­le­ni­li uzo­ga­de­si prin­ci­pia – Tvli­da pla­to­ni da swo­
red man aa­maR­la siy­va­ru­lis cne­ba fi­lo­so­fi­u­ri gan­sjis do­
nem­de. pla­ton­ma siy­va­ru­lis sa­xe­e­bis ie­rar­qia Se­mog­vTa­va­za:
um­dab­le­si do­ne – fi­zi­ku­ri si­a­mov­ne­bis mi­Re­baa (es do­ne, mi­si
az­riT, Se­u­fe­re­be­lia ada­mi­a­ni­saT­vis, gan­cxro­ma da sit­kbo­e­
ba, rom­lis­ke­nac ase mi­il­tvis ada­mi­a­ni, daT­rgun­vas sa­Wi­ro­
ebs); Sem­de­gi sa­fe­xu­ri fi­zi­ku­ri si­la­ma­zis kon­kre­tu­li ni­
mu­Si­sad­mi siy­va­ru­li­a, amas wmin­da si­la­ma­zi­sad­mi siy­va­ru­li
mos­devs da, bo­los, aRa­pe (Zmu­ri siy­va­ru­li); ag­reT­ve, ar­se­
bobs sib­rZni­sad­mi siy­va­ru­li, ro­me­lic, ise­ve ro­gorc re­li­
gi­u­ri gan­cde­bi, Se­saZ­leb­lo­bas iZ­le­va Cav­wvdeT da Se­vic­noT
ab­so­lu­tu­ri WeS­mri­te­ba. aris­to­te­le mi­iC­nev­da, rom sxe­u­lis
gan­cxro­ma, xor­ci­e­li sit­kbo­e­ba ma­inc si­ke­Te­a. mar­Ta­li­a, siy­
va­ru­lis sa­fuZ­ve­li seq­su­a­lu­ri grZno­ba­a, Tum­ca mi­si day­va­
na mar­to­o­den seq­su­a­lur ltol­va­ze ar Se­iZ­le­ba. siy­va­ru­li,
upir­ve­les yov­li­sa, sul­Ta kav­Si­ri, pi­rov­ne­bis TviT­ga­mom­
JRav­ne­bi­sa da TviT­dam­kvid­re­bis sa­Su­a­le­ba un­da iyos.
Zve­li ber­Zne­bi er­Tma­ne­Ti­sa­gan ga­nas­xva­veb­dnen siy­va­ru­
lis sxva­das­xva sa­xes: ero­si, gaR­mer­Te­bu­li ero­si – ero­ti,
siy­va­ru­li – vne­ba, siy­va­ru­li, ro­gorc Ta­vi­su­fa­li ltol­va.
ero­si – Tav­da­pir­ve­lad, ada­mi­a­nu­ri vne­ba, ada­mi­a­nis siR­
rmi­se­ul­ i, Zli­er­ i seq­su­a­lu­ri ltol­va; Zvel­ber­Znul mi­
To­lo­gi­aS ­ i – siy­va­ru­lis Rmer­Ti. uk­ve ho­me­ros­Tan gvxvde­ba
sity­va `e­ro­si~, mag­ram ix­ma­re­ba ara ro­gorc Rmer­Tis sa­xe­li,
ara­med ro­gorc `sur­vi­lis~ aR­mniS­vne­li ar­se­bi­Ti sa­xe­li. so­
fok­les `an­ti­go­ne­Si~ ero­si gvev­li­ne­ba da­man­gre­ve­li Za­lis

173
mqo­ne, da­u­mar­cxe­bel Rmer­Tad. mi­To­lo­gi­a­Si eross STa­mo­
mav­lo­ba ar hyavs, Rmer­Te­bis gam­rav­le­ba­Si ar mo­na­wi­le­obs,
mag­ram mis ne­bas win ma­inc ve­ra­vin aRud­ge­ba – verc Rmer­Te­bi
da verc ada­mi­a­ne­bi. eross Se­uZ­lia Rmer­Te­bi­sa da ada­mi­a­ne­bis
go­ne­ba sa­ku­Tar ne­bas da­u­mor­Ci­los, mas Za­la Ses­wevs ga­a­gi­Jos
Ta­vi­si msxver­pli, si­ke­Te bo­ro­te­bad mo­aC­ve­nos.
pla­to­ni di­a­log­Si `na­di­mi~ mog­viTx­robs, rom uZ­ve­les
dro­Si ada­mi­an ­ e­bi cxov­rob­dnen ro­gorc uk­vda­vi her­mof­ro­di­
te­bi, anu maT sqe­si ar qon­daT. zev­sma da­sa­ja isi­ni da or sawy­i­
sad ga­yo. am­de­nad, ero­si mas­Tan ga­ge­bu­li­a, ro­gorc au­ta­ne­li
mo­lo­di­ni im mTli­a­no­bis aR­dge­ni­sa, ro­me­lic ada­mi­a­nebs ad­re
hqon­daT; ro­gorc sa­sik­vdi­lod gan­wi­ru­li ada­mi­a­ne­bis da­u­o­
ke­be­li swraf­va STa­mo­mav­lo­ba­Si mo­i­po­von uk­vda­ve­ba; ro­gorc
da­ba­de­ba si­la­ma­ze­Si.
sqe­sis war­mo­So­ba Tav­da­pir­ve­li er­Ti­a­ni da Zli­e­ri bu­ne­bis
dar­Rve­vaa ada­mi­an­Si. ras em­sa­xu­re­ba sqe­sob­ri­vi cxov­re­bis
cen­tra­lu­ri fe­no­me­ni, sqe­sob­ri­vi ltol­va da ra mo­i­az­re­ba
mas­Si? pla­to­ni gvTa­va­zobs Sem­deg mi­To­lo­ge­mas: erT dros
ada­mi­a­ne­bi iyo­fod­nen ara ori sqe­sis, ara­med sa­mi sqe­sis mi­
xed­viT – mam­ro­bi­Ti, mded­ro­bi­Ti da e.w. me­sa­me sqe­si, ro­me­lic
erT ar­se­ba­Si aer­Ti­a­neb­da ori­ve sqe­si­saT­vis da­ma­xa­si­a­Te­bel
ni­San­-Tvi­se­bebs. es uka­nas­knel­ni war­mo­ad­gen­dnen WeS­ma­rit
an­dro­gi­nebs (berZ. – or­sqe­sa ar­se­ba). ada­mi­a­neb­ma Rmer­Te­bis
dam­xo­ba ga­niz­ra­xes. gan­ris­xe­bul­ma Rmer­Teb­ma da­sa­jes isi­
ni – Ti­To­e­u­li in­di­vi­di Su­a­ze gay­ves, ris Se­de­ga­dac yo­ve­li
maT­ga­ni sqe­sob­ri­vad nak­lu­li aR­moC­nda. swo­red amiT aris
gan­pi­ro­be­bu­li ada­mi­a­nis da­u­ok
­ e­be­li swraf­va ipo­vos Ta­vi­
si na­xe­va­ri da aRad­gi­nos odes­Rac da­kar­gu­li mTli­a­no­ba. es
swraf­va war­mo­ad­gens ero­sis, sqe­sob­ri­vi siy­va­ru­lis ga­mo­xa­
tu­le­bas. am mi­Tis sa­fuZ­vel­ze pla­to­ni gvix­snis ara mxo­lod
qa­li­sa da ma­ma­ka­cis er­Tma­ne­Ti­sad­mi seq­su­a­lur ltol­vas,
ara­med sqe­sob­ri­vi cxov­re­bis ho­mo­seq­su­a­lur da les­bo­sur
ga­mov­li­ne­beb­sac. is qa­lu­ri da ma­ma­ka­cu­ri bu­ne­bis in­di­vi­de­
bi, rom­le­bic an­dro­gi­nis ga­yo­fis Se­de­gad war­mo­iS­vnen, er­

174
Tma­neTs eZe­ben da er­Tma­ne­Tis­ken mi­il­tvi­an, rac, Ta­vis mxriv,
ga­mo­xa­tu­le­bas po­vebs ma­ma­ka­ci­sa da qa­lis siy­va­rul­Si. is in­
di­vi­de­bi, rom­le­bic mded­ro­bi­Ti sqe­sis ar­se­be­bis ga­yo­fiT
war­mo­iS­vnen, pir­vel­sawy­i­si mdgo­ma­re­o­bis aR­sad­ge­nad er­Tma­
ne­Ti­sa­ken mi­is­wrfvi­an da les­bo­su­ri siy­va­ru­lis mim­dev­re­bi
xde­bi­an. xo­lo mam­ka­cu­ri sqe­sis ar­se­be­bis gax­le­Ci­li na­wi­le­
bis ltol­va pir­vel­qmni­li sawy­i­sis aR­sad­ge­nad, ho­mo­seq­su­a­
lur swraf­vas aZ­levs sa­Ta­ves.
pla­to­nis az­riT, sqe­sob­ri­vi mi­mar­Te­bis (e­ro­sis) saz­ri­si,
ar amo­iw ­ u­re­ba mxo­lod ada­mi­a­nis an­dro­gi­nu­li pir­vel­sa­xis
aR­dge­niT. ero­si, sqe­sob­ri­vi siy­va­ru­li, ar da­iy­va­ne­ba mxo­
lod er­Ti­a­no­bi­sa­ken ltol­va­ze. eross sxva mi­si­ac aqvs mi­
ni­We­bu­li. ada­mi­a­ni, pla­to­nis az­riT, or sawy­iss aer­Ti­a­nebs:
ma­ra­di­u­li, zeg­rZno­ba­di ide­e­bis mWvre­te­li go­ne­ba da grZno­
bad­-sxe­u­leb­ri­vi sawy­i­si. ero­sic am ori sawy­i­sis ze­gav­le­nas
ga­nic­dis da am­de­nad mas­Si mJRav­nde­ba or­mxri­vi swraf­va ada­
mi­a­nis uk­vda­ve­bi­sa­ken. ro­gorc sxe­u­leb­riv, mok­vdav ar­se­bas,
ada­mi­ans uk­vda­ve­bas­Tan zi­a­re­ba mxo­lod sxe­u­leb­ri­vi gar­
da­sax­vis gziT Se­uZ­li­a. ami­saT­vis ki au­ci­le­be­lia STa­mo­mav­
lo­bis Seq­mnis miz­niT de­da­ka­cu­ri da ma­ma­ka­cu­ri ar­se­be­bis
Se­er­Te­ba. STa­mo­mav­lo­ba­Si ada­mi­a­ni sxe­u­leb­riv uk­vda­ve­bas
mo­i­po­vebs. am uk­vda­ve­bas gzas uka­favs ero­sis er­Ti, mda­ba­li
as­peq­ti. mag­ram, ro­gorc aR­vniS­neT, pla­to­ni­saT­vis ada­mi­a­ni,
upir­ve­les yov­li­sa, go­ni­Ti ar­se­baa da swo­red go­nis uk­vda­ve­
baa mis­Tvis mTa­va­ri da ga­dam­wyve­ti. go­ni­Ti sawy­i­sis uk­vdav­
sa­yo­fad ki ada­mi­an­ma Ta­vi­si ero­sis Za­la go­ni­sa­ken un­da mo­
ab­ru­nos, go­ni­Ti Se­moq­me­de­bis sa­Su­a­le­biT Tay­va­ni sces Ta­vis
Sey­va­re­buls. la­ma­zi sxe­u­li­sa­ken ero­ti­u­li ltol­va man Tan­
da­Tan un­da aa­maR­los da mi­mar­Tos si­la­ma­zis sul uf­ro go­ni­
Ti for­me­bi­sa­ken. man un­da ia­ros si­la­ma­zis gziT ma­nam, sa­nam ar
mi­ad­ge­ba si­la­ma­zis umaR­les sa­fe­xurs – Tvi­Ton wmin­da si­la­
ma­zes. Tu vin­mes, das­Zens pla­to­ni, mo­ux­de­ba ixi­los es umaR­
le­si si­la­ma­ze ada­mi­a­nis sxe­u­li­sa, yo­vel­gva­ri ada­mi­a­nu­ri
fe­re­bi­sa­gan Ta­vi­su­fa­li, anu wmin­da, yo­vel­gva­ri Se­na­re­ve­bis

175
ga­re­Se ar­se­bu­li si­la­ma­ze, is SeZ­lebs Seq­mnas, go­niT da­ba­dos
si­la­ma­zis ise­Ti srul­yo­fi­li Se­dev­re­bi, rom­le­bic ada­mi­a­
nis go­nis uk­vda­ve­bis WeS­ma­ri­ti sa­win­da­ri­a. ma­Sa­sa­da­me, ero­si,
sqe­sob­ri­vi siy­va­ru­li, pla­to­nis mi­xed­viT, ada­mi­an­Si moq­me­di
ise­Ti ltol­va­a, ro­me­lic akav­Si­rebs, aer­Ti­a­nebs sxva­das­xva
sqe­sis ada­mi­a­nebs da amiT xels uwy­obs mTli­a­ni ada­mi­a­nis aR­
dge­nis pro­cess. ero­si, ama­ve dros, aris Ta­o­ba­Ta da­ma­kav­Si­
re­be­li xi­di, ro­gorc sxe­u­leb­ri­vi, ase­ve go­ni­Ti uk­vda­ve­bis
mo­po­ve­bis sa­Su­a­le­ba da sam­ya­ro­Si si­la­ma­zis gan­xor­ci­e­le­bis
au­ci­le­be­li pi­ro­ba.
mi­Te­bi ada­mi­a­nu­ri grZno­be­bis siZ­li­e­re­ze mog­viTx­ro­ben.
am drom­de vsa­ub­rob­diT ada­mi­a­nebs So­ris siy­va­rul­ze, mag­ram,
ro­gorc ir­kve­va, ero­si bev­rad uf­ro far­To cne­ba­a. mi­To­lo­
gia mog­viTx­robs Rmer­Te­bi­sa da ada­mi­a­ne­bis siy­va­rul­zec. uZ­
ve­les Su­me­rul mi­To­lo­gi­a­Si gil­ga­me­Si er­Tdro­u­lad mi­wi­er
da ze­ci­ur ar­se­bad aris war­mod­ge­ni­li. Rmer­Te­bis yu­radR­e­ba
sa­si­a­mov­no un­da yo­fi­li­yo na­xe­var­Rmer­Ti­saT­vis, igi xom qal­
RmerT iS­tars Se­uy­var­da usazR­vrod. mag­ram gil­ga­meS­ma uar­
yo mi­si siy­va­ru­li da sas­wa­u­leb­riv ga­da­ur­Ca Se­u­racx­yo­fi­li
qal­Rmer­Tis Su­ris­Zi­e­bas.
Zve­li ber­Zne­bis umaR­les RvTa­e­bas zevss uam­ra­vi Svi­li hy-
avs, maT So­ris de­da­mi­wis mkvid­ri qal­ba­to­ne­bis­ga­nac. me­xis­
mtyor­cne­lis oq­ros tax­tis qveS me­xi grgvi­navs. kldis ori
nap­ra­li­dan zev­sam­de mok­vdav­Ta loc­va, aR­sa­re­ba da er­Tgu­
le­bis fi­cis Ra­Ra­di aR­wevs. Rmer­Ti yurs ug­debs da ga­dawy­ve­
ti­le­bebs iRebs. mag­ram Ta­va­dac sak­ma­od xSi­rad am­JRav­nebs da
emor­Ci­le­ba ada­mi­a­nur grZno­beb­sa da vne­bebs. mo­e­wo­ne­ba mok­
vda­vi qa­li? uC­ve­u­lod Se­mo­si­li zev­si myis­ve to­vebs olim­pos
mTas da Ta­vi­si vne­bis obi­eqts euf­le­ba...
gar­dac­vlil sul­Ta sa­me­fos Rmer­Tma ha­des­ma zev­si­sa da
na­yo­fi­e­re­bis qal­Rmer­Tis de­met­ras qa­liS­vi­li mo­i­ta­ca – per­
se­fo­ne. er­Txel igi min­dor­Si yva­vi­lebs ag­ro­veb­da da Tan cdi­
lob­da nar­ci­se­bi­saT­vis arc ki Se­e­xe­da, rad­gan de­dam mkac­rad
auk­rZa­la ma­Ti mowy­ve­ta. go­go­nas Tva­li ma­inc ga­eq­ca da si­

176
qaT­qa­Ti­Ta da si­di­diT ga­mor­Ce­u­li nar­ci­si da­i­na­xa, cdu­ne­bam
sZli­a, xe­li gas­wia yva­vi­li­sa­ken da... uceb, mi­wa ga­ix­sna, ha­de­sis
Sa­vi cxe­ne­biT Seb­mu­li oTx­Tva­la et­li ga­moC­nda da per­se­fo­ne
mi­wis­qve­Sa sa­me­fo­Si aR­moC­nda. mi­si RvTa­eb­ri­vi si­la­ma­ziT ha­
de­si daty­ve­ve­bu­la, eross mas­zec ga­mo­uc­dia Ta­vi­si Za­la.
Zve­li eg­vip­tu­ri mis­te­ria: seT­ma, bo­rot­ma Za­lam, Ta­vi­
si Zmis, RvTa­eb­ri­vi osi­ri­sis da­Rup­va ga­dawy­vi­ta. Nna­dim­ze
man di­dos­ta­tu­rad na­We­di ki­do­ba­ni ga­mo­i­ta­na da moty­u­e­biT
ai­Zu­la osi­ri­si Sig Ca­wo­li­li­yo. seT­ma ki­do­ba­ni da­xu­ra, da­
We­da, gam­dna­ri tyvi­a A­Ca­as­xa da ni­los­Si Se­a­cu­ra. ki­do­ban­ma
icu­ra da fi­ni­ki­a­Si, bib­los­Tan ga­i­ri­ya. iq igi Ta­vi­si qer­qiT
da­fa­ra mi­wi­dan amoz­rdil­ma uzar­ma­zar­ma xem, ro­me­lic bib­
lo­sis me­fem moW­ra da Ta­vi­si sa­sax­lis sve­tad ga­mo­i­ye­na. isi­
da yvel­gan eZeb­da Zma­sa da me­uR­les. Bbo­los ipo­va da me­fe­sa­gan
mi­si sxe­u­li ga­mo­iTx­o­va. qal­Rmer­Tma dab­ru­ne­bu­li ki­do­ba­ni
qa­la­qis ke­del­Si da­ma­la, mag­ram seT­ma ma­inc mo­a­xer­xa mi­si ma­
lu­lad mo­ta­ce­ba. Mman Zmis sxe­u­li 14 na­wi­lad daW­ra da mTel
eg­vip­te­Si mi­mo­ab­ni­a. er­Tgul­ma me­uR­lem, di­di siZ­ne­le­e­bis ga­
da­lax­vis Sem­deg, mo­Zeb­na da Se­a­kav­Si­ra say­va­re­li qmris sxe­u­
lis yve­la na­wi­li.
Zvel eg­vip­te­Si or­gi­e­bi isi­das msa­xu­re­bis kul­tis Se­mad­
ge­ne­li na­wi­li iyo. Ees mis­te­ria ga­sa­gebs xdi­da yo­ve­li­ves:
TeTr sa­mo­sel­Si ga­mowy­o­bi­li aTi qu­ru­mi sa­kur­Txev­lis cen­
trSi iy­ri­da Tavs. oric, qa­lis tan­sac­mliT Se­mo­si­li, nef­Tis­
sa da isi­das ga­na­sa­xi­e­reb­dnen, rom­le­bic gul­da­TuT­qul­ni
das­ti­rod­nen osi­riss... mis­te­ria gu­lis­xmob­da da­sa­Wu­ri­se­bis
ri­tu­als – isi­das er­Tgu­li Tay­va­nis­mcem­le­bi ne­ba­yof­lo­biT
iko­de­bod­nen, ra­me­Tu es sis­xli­a­ni msxver­pli Rmer­Tis da­na­
wev­re­bul sxe­ul­ze mi­a­niS­neb­daT.
Kki­dev er­Ti mis­te­ri­a, ro­me­lic Zag­rev­sis (berZ. `di­di mo­
na­di­re~) mkvle­lo­bis is­to­ri­as aRad­gens. Tqmu­le­bis gad­mo­
ce­ma, Zag­rev­sis mkvle­lo­ba­sa da sik­vdi­lis Sem­dgom aR­dgo­ma­
ze (wmin­da va­cis sa­xiT), ri­tu­a­lu­ri moq­me­de­be­bis Tan­xle­biT
srul­de­bo­da. aq sis­xli­a­ni or­gia Ta­maS­de­bo­da. gam­Zvin­va­re­

177
bu­li, cxo­ve­lu­ri, av­xor­cu­li Ji­niT Sepy­ro­bi­li ada­mi­a­ne­bi
av­ka­co­bas Ca­di­od­nen – ero­si aSiS­vleb­da Ta­vis bu­neb­riv sti­
qi­as. yo­ve­li­ves sim­bo­lu­ri dat­vir­Tva hqon­da. amis sa­fuZ­vel­
ze ka­Tar­si­si mi­iR­we­o­da. Ddra­ma gul­wrfe­li da siR­rmi­se­u­li
mo­na­ni­e­biT srul­de­bo­da – msxverpls das­ti­rod­nen, tan­sac­
mels ig­lej­dnen, Tav­ze na­cars iy­rid­nen, sa­ku­Tar sxe­uls da­
niT ise­rav­dnen. Dda, bo­los, me­sa­me aq­tis droc dge­bo­da – ga­
nax­le­bu­li Rmer­Tis sam­ya­ro­Si dab­ru­ne­bis dro. Eer ­ o­si mar­to
da­man­gre­ve­li sti­qia ar aris. mas Za­la Ses­wevs gan­wmin­dos, ga­
a­naT­los su­li, ga­aR­vi­Zos sin­di­si ada­mi­an­Si; mo­u­wo­dos ada­
mi­ans, ar mis­ces Tavs uf­le­ba Cve­u­li ga­xa­dos es sa­Si­ne­le­ba.
ga­mof­xiz­ldes, dawy­ev­los da daT­rgu­nos da­man­gre­ve­li, Sem­
mus­vre­li vne­be­bi. ase­Tia Zve­li mis­te­ri­e­bis az­ri.
am­ri­gad, ero­si, upir­ve­les yov­li­sa, er­T-er­Ti ada­mi­a­nu­ri
vne­ba­Ta­ga­ni­a, ro­me­lic ada­mi­a­nis bu­ne­bis fi­lo­so­fi­ur wvdo­
ma­Si gvex­ma­re­ba. siy­va­ru­lis fe­no­men­Si gar­kve­va ada­mi­a­nis ar­
sSi gar­kve­vis tol­fa­si­a.
Zve­li dro­is mo­az­rov­ne­e­bi Tvlid­nen, rom su­li­e­ri siy­va­
ru­li pir­ve­la­di da um­Tav­re­sia xor­ci­el siy­va­rul­Tan Se­da­
re­biT. siy­va­ru­lis ar­si mis­te­ri­eb­Si po­veb­da ax­snas. es Rmer­
Ti­sa­ken mi­ma­va­li er­Ta­der­Ti gza iyo. siy­va­ruls ze­ci­u­ri
sawy­i­si aqvs. xor­ci­e­li siy­va­ru­li mxo­lod ma­Sin aris wmin­da da
amaR­le­bu­li, ro­ca igi su­li­e­ri siy­va­ru­lis Se­de­gi da na­yo­fi­a.
an­ti­ku­ri epo­qis ber­Ze­ni, eZ­le­o­da ra Tav­da­viwy­e­ba­sa da
gan­cxro­mas, Ta­vad­ve ad­gen­da sa­ku­Ta­ri as­ke­zis, Tav­Se­ka­ve­bis,
daS­ve­bu­lo­bis sazR­vrebs. sul sxva vi­Ta­re­ba­Sia Ta­na­med­ro­ve
ada­mi­a­ni. man icis, ra aris sa­zo­ga­do­e­bis mi­er dad­ge­ni­li nor­
ma da ra – nor­mi­dan ga­dax­ve­va. am­de­nad, igi uk­ve sa­Ta­na­dod ve­
Rar uwevs an­ga­riSs sa­ku­Tar ga­moc­di­le­ba­sa da spon­ta­nu­rad
aR­Zrul grZno­bebs. mis­Tvis bev­rad mniS­vne­lo­va­nia mec­ni­e­ru­
li Tval­saz­ri­si da sa­zo­ga­do­e­ba­Si Ca­mo­ya­li­be­bu­li, mi­Re­bu­
li SezR­ud­va­Ta sis­te­ma.

178
 aRa­pe (berZ. Zmu­ri siy­va­ru­li) – siy­va­ru­lis Zi­ri­Ta­di Si­
na­ar­sia qris­ti­a­no­ba­Si, aR­niS­navs moy­va­si­sad­mi siy­va­ruls.
ero­sis, anu vne­bi­a­ni siy­va­ru­lis, sa­pi­ris­pi­rod aRa­pe al­tru­
is­tu­li siy­va­ru­lis si­no­ni­mi­a. qris­ti­a­no­bam ra­di­ka­lu­rad
Sec­va­la siy­va­ru­lis Si­na­ar­si. ami­e­ri­dan igi mar­to­o­den ada­
mi­a­nur vne­bebs aRar niS­nav­da. man bev­rad uf­ro mniS­vne­lo­va­ni
dat­vir­Tva mi­iR ­ o – ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis sa­fuZ­ve­li da say­
rde­ni. Zmu­ri siy­va­ru­li yve­la ada­mi­a­ni­sad­mi siy­va­ruls gu­
lis­xmobs. Sem­Txve­vi­Ti ar aris, rom Zvel aR­Tqma­Si ada­mi­a­nu­ri
siy­va­ru­lis mTa­va­ri obi­eq­tia Ra­ta­ki, ucx­o­e­li, qvri­vi, obo­
li, TviT eb­ra­e­le­bis da­u­Zi­ne­be­li mte­ri – eg­vip­te­lic ki.
pi­rov­ne­ba qris­ti­a­no­ba­Si Se­moq­me­dis mfar­ve­lo­bis qve­Saa
– mi­si mad­li­sa da mowy­a­le­bis sa­fuZ­vel­ze. igi gar­kve­u­li Ri­
re­bu­le­bis mqo­nea – ami­e­ri­dan mi­wi­e­ri ada­mi­a­ni, mTe­li mi­si ga­
nu­me­o­reb­lo­biT, mxo­lod mis­Tvis da­ma­xa­si­a­Te­be­li fi­zi­ku­ri
da fsi­qi­ku­ri ni­San­-Tvi­se­be­biT, aRi­a­re­bu­lia ro­gorc wa­ru­
va­li da uda­vo Ri­re­bu­le­ba. sxe­u­li, ro­mel­sac eTay­va­ne­bod­
nen Zve­li eli­ne­le­bi, qris­ti­a­no­ba­Si miC­ne­u­lia su­li­e­re­bis
Wur­Wlad. siy­va­ru­li siw­min­de­a. vne­beb­Si Caf­lul ada­mi­ans ma­
Ti daT­rgun­va mo­eTx­o­ve­ba, ra­Ta SeZ­los da war­mo­a­Ci­nos Ta­vi­
si pi­rov­nu­li sim­did­re – saT­no­e­ba­ni. sa­siy­va­ru­lo gan­cde­bi
uni­ka­lu­ri da yov­lis­mom­cve­li xa­si­a­Ti­sa­a, rad­gan am grZno­
bis obi­eq­te­bia Rmer­Ti, moy­va­si, ucx­o­to­me­li...
qris­ti­a­no­bis sa­fuZ­ve­li siy­va­ru­li­a. siy­va­ru­li Rmer­Tis
ar­si­a. Rmer­Ti­sad­mi siy­va­ru­li gan­pi­ro­be­bu­lia sa­ku­Ta­ri Ta­
vi­sa da sxva­Ta siy­va­ru­liT. `giy­var­des moy­va­si Se­ni, vi­Tar­ca
Ta­vi Se­ni~ (gal. 5.14). um­Tav­re­sia Se­iy­va­ro is, vinc ar mog­wons.
swo­red ase­Ti siy­va­ru­lis sa­fuZ­vel­ze vac­no­bi­e­rebT, rom su­
li­e­rad ax­lo­be­li ada­mi­a­nis siy­va­ru­li did Za­lis­xme­vas ar sa­
Wi­ro­ebs. uf­ro mniS­vne­lo­va­nia `giy­var­deT Tqve­ni mter­ni; da­
lo­ceT Tqve­ni mawy­e­var­ni; ke­Ti­li uya­viT Tqvens mo­Zu­leT da
ilo­ceT Tven­sav mdev­nel­Ta da Se­u­racx­myo­fel­TaT­vis~ (maT.
5.44), ra­me­Tu `srul­yo­fi­li WeS­ma­ri­ti siy­va­ru­li maT­da­mi siy­
va­ru­li­a, vi­sac vne­ba mo­aqvs Cven­Tvis~ (so­ren kir­ke­go­ri). `siy­

179
va­ru­li sul­grZe­li­a, siy­va­ru­li qvel­moq­me­di­a, ar Surs, ar
yo­yo­Cobs, ar am­par­tav­nobs, ar sCa­dis uwe­so­bas, Ta­vi­sas ar eZi­
ebs, ar ris­xde­ba da ar ga­niz­ra­xavs bo­rots, ar xa­robs sic­ru­
iT, ara­med WeS­ma­ri­te­ba axa­rebs; yo­ve­li­ves itans, yve­la­fe­ri
swams, yve­laf­ris ime­di aqvs da yo­ve­li­ves iT­mens~ (1 kor., 14,
4-7). WeS­ma­ri­ti qris­ti­a­ni­a, vinc bo­ro­te­bas si­ke­TiT pa­su­xobs.
au­ci­le­be­lia Su­ris­Zi­e­bis man­ki­e­ri wris gar­Rve­va; sa­Wi­roa siy­
va­ru­li Se­va­Tav­soT tan­jva­sa da mim­te­veb­lo­bas­Tan. `acxovne,
ufalo, da Seiwyalen moZuleni da maWirvebelni Cemni... nu das-
ji codvaTa da usjulebaTa Sina maTTa CemTvis~... es mi­uw­vdo­
me­li ide­a, ro­mel­mac gan­xor­ci­e­le­ba qris­tes vne­beb­Si po­va,
Rmer­Tis ada­mi­a­ne­bi­sad­mi siy­va­ru­lis sim­bo­loa – `giy­var­deT
er­Tma­ne­Ti, ro­gorc me Se­giy­va­reT Tqven­~(i­o­an. 15.12).
sa­va­ra­u­do iyo, rom qris­ti­a­nu­li Ri­re­bu­le­be­bi, rom­le­
bic siy­va­ru­lis, gul­mowy­a­le­bis, daT­me­nis, mor­Ci­le­bi­sa da
ubi­wo­e­bis prin­ci­pebs ey­rdno­ba, un­da dam­kvid­re­bu­li­yo da
Se­ec­va­la ada­mi­a­ne­bis cxov­re­ba. eso­den mgzne­ba­re siy­va­ru­
li, ro­mel­sac axa­li re­li­gia qa­da­geb­da, mkveT­rad ga­i­mij­na
seq­sis­gan. man ak­rZa­la siy­va­ru­li­sa da seq­sis­gan si­a­mov­ne­bis
mi­Re­ba. dag­mo pros­ti­tu­ci­a, me­uR­le­e­bis Ra­la­ti, ga­u­kuR­mar­
Te­bu­li sqe­sob­ri­vi ur­Ti­er­To­be­bi. qal­wu­lo­bis aR­Tqma da
uman­ko­e­ba cxov­re­bis we­sis ide­a­lad ga­mocx­ad­da.
un­da aRi­niS­nos, rom qris­ti­a­nu­li msof­lmxed­ve­lo­bis
far­gleb­Si sqe­sis prob­le­mis ga­az­re­bis gan­sxva­ve­bu­li Tval­
saz­ri­se­bi gvxvde­ba. er­T-er­Ti Se­xe­du­le­bis Ta­nax­mad, Rmer­Tma
ada­mi­a­ni us­qe­so ar­se­bad Seq­mna. igi Ta­vi­si pir­vel­qmni­li for­
miT an­ge­lo­zis­mag­va­ri da, ma­Sa­sa­da­me, sqe­si­sa­gan Ta­vi­su­fa­li
ar­se­ba­a. sqe­sis aR­mo­ce­ne­ba ada­mi­an­Si pir­vel­yo­fil cod­vas
ukav­Sir­de­ba. am Tval­saz­ri­sis mi­xed­viT, sa­moTx­e­Si eva ar iyo
ada­mi­sad­mi da­pi­ris­pi­re­bu­li sqe­sob­ri­vi sawy­i­si, ami­tom ada­
mic mok­le­bu­li iyo sqess da sqe­sob­riv ltol­vas (o­ri­ge­ni, ia­
kob bi­o­me da sxve­bi). ada­mi­a­ni ar iyo gax­le­Ci­li ma­ma­ka­cur da
qa­lur sawy­is ­ e­bad, ar ar­se­bob­da av­xor­cu­li vne­ba da am vne­bis
dak­ma­yo­fi­le­bi­saT­vis au­ci­le­be­li sas­qe­so or­ga­no­e­bi. evas

180
ga­mo­yo­fa ada­mi­sa­gan da amis sa­fuZ­vel­ze ada­mis mi­er sa­ku­Ta­
ri mam­ro­bi­Ti sqe­sis gac­no­bi­e­re­ba, aR­mo­cen­da pir­vel­yo­fi­li
cod­vis sa­fuZ­vel­ze swo­red im mo­men­tSi, ro­de­sac ada­mi­a­ni
sqe­sob­ri­vi ltol­vis mo­na gax­da. amas Se­de­gad moy­va ada­mi­sa da
evas ga­Ze­ve­ba sa­moTx­i­dan. rad­gan sqe­si ne­ga­ti­ur kva­li­fi­ka­ci­
as im­sa­xu­rebs, ami­tom am mo­az­rov­ne­Ta mi­er uar­yo­fi­Tad aris
da­xa­si­aT
­ e­bu­li yve­la­fe­ri is, rac sqe­sob­riv sawy­iss ukav­Sir­
de­ba: oja­xi, gva­ris gag­rZe­le­ba da sa­zo­ga­dod, yo­ve­li­ve am­
qve­yi­ur, seq­su­al­ ur grZno­bas­Tan da­kav­Si­re­bu­li aq­ti­vo­ba.
am Tval­saz­ri­sis mom­xre­e­bis az­riT, ada­mi­a­nis xsni­saT­vis
au­ci­le­be­lia sqe­sis ara gan­wmen­da-­gan­su­li­e­re­ba, mi­si ga­Ta­vi­
suf­le­ba wmin­da cxo­ve­lu­ri an gam­ru­de­bul­-a­da­mi­a­nu­ri for­
me­bis ga­mov­li­ne­bi­sa­gan, ara­med ada­mi­a­nis ga­Ta­vi­suf­le­ba sqe­
si­sa­gan, am uka­nas­kne­lis daT­rgun­vis, sa­bo­loo jam­Si ki, mi­si
sru­li ga­nad­gu­re­bis gziT.
sqe­sis mi­u­Reb­lo­bam qris­ti­a­no­ba­Si, zo­gi­er­Ti mec­ni­e­ris
mo­saz­re­biT, sa­pi­ris­pi­ro Se­de­gi ga­mo­i­Ro – siy­va­rul­ma da
seq­sma jer ar­na­xu­li xib­li Se­i­Zi­na. z. fro­id ­ is az­riT, sak­ma­
ri­si­a, ero­tik­u­li moTx­ov­ni­le­be­bis dak­ma­yo­fi­le­bis gze­bi
ga­mar­tiv­des, ma­Ti fsi­qi­ku­ri mniS­vne­lo­bac kle­bu­lobs. li­
bi­dos gaZ­li­e­re­bi­saT­vis wi­na­aR­mde­go­be­bis daZ­le­vaa sa­Wi­ro...
am­de­nad, as­ke­tur­ma mi­mar­Tu­le­bam qris­ti­a­no­ba­Si siy­va­ruls
ise­Ti fsi­qi­ku­ri dat­vir­Tva da mniS­vne­lo­ba Ses­Zi­na, ro­go­ric
mas aras­dros, TviT war­mar­To­bis pe­ri­od­Sic ki, ar qo­nia...
qris­ti­an ­ u­li msof­lmxed­ve­lo­bis po­zi­ci­e­bi­dan ada­mi­a­
nis cxov­re­ba­Si sqe­si­sa da sqe­sob­ri­vi siy­va­ru­lis po­zi­ti­u­ri
mniS­vne­lo­bis ide­as avi­Ta­reb­da ne­ta­ri av­gus­ti­ne. mi­si az­riT,
vid­re ada­mi­a­ni Ses­co­deb­da, sqe­si da sqe­sob­ri­vi cxov­re­ba
(qor­wi­ne­ba, oja­xi), gam­rav­le­ba sqe­sob­ri­vi gziT, mar­Ta­li­a,
gan­sxva­ve­bu­li for­miT, mag­ram uk­ve ar­se­bob­da sa­moTx­e­Si. pir­
vel­yo­fil cod­vam­de ada­mi­a­nis ne­be­lo­ba, mi­si go­ni­Ti bu­ne­ba
ga­ba­to­ne­bu­li iyo mis grZno­bad­-sxe­u­leb­riv sawy­is­ze. gam­rav­
le­bis miz­niT sas­qe­so or­ga­no­e­bis asa­moq­me­deb­lad sa­Wi­ro ar
iyo av­xor­cu­li vne­bis aR­Zvra, rad­gan es or­ga­no­e­bi mTli­a­nad

181
ada­mi­a­nis ne­be­lo­bas emor­Ci­le­bod­nen da mi­si mo­saz­re­bis mi­
xed­viT moq­me­deb­dnen. ro­gorc ki cod­vis Se­de­gad ada­mi­a­nis
mTli­a­no­ba da­ir­Rva, ada­mi­a­nis gon­ma da­kar­ga sxe­ul­ze ab­so­
lu­tu­ri kon­tro­li. sas­qe­so or­ga­no­e­bi uk­ve aRar emor­Ci­le­
bi­an ne­be­lo­bas da moq­me­de­ba­Si mo­di­an ne­bi­saT­vis ucx­o, av­
xor­cu­li vne­bis aR­Zvris sa­fuZ­vel­ze. ada­mi­a­nis go­ni, ro­gorc
umaR­le­si sawy­i­si, sir­cxvils ga­nic­dis, rad­gan mas Za­la aRar
Ses­wevs mis­da­mi mtru­lad mi­mar­Tu­li sxe­u­li­dan mom­di­na­re
vne­be­bi da sxe­u­lis Se­sa­ba­mi­si aq­ti­vo­ba mar­Tos.
ro­mis im­pe­ri­is da­ce­mi­sa da pir­ve­li qris­ti­a­nu­li sa­xel­
mwi­fo­e­bis war­mo­So­bis Sem­deg na­wi­lob­riv ic­vle­ba Ri­re­bu­
le­be­bi. gar­kve­u­li upi­ra­te­so­ba qor­wi­ne­bas eni­We­ba, ro­me­
lic, an­ti­ku­ri epo­qis qor­wi­ne­bi­sa­gan gan­sxva­ve­biT, ur­Rve­vad
cxad­de­ba. me­gob­ru­li ur­Ti­er­To­be­bi, ur­Ti­er­Tpa­ti­vis­ce­ma,
Ta­nas­wo­ro­ba da er­Tgu­le­ba – ai, is saT­no­e­be­bi, rom­le­bis­ke­
nac un­da mi­is­wra­fvo­des oja­xi. es idea gad­mo­ce­mu­lia pav­le
mo­ci­qu­lis sity­veb­Si: `qmre­bo, giy­var­deT Tqve­ni co­le­bi, ro­
gorc qris­tem Se­iy­va­ra ek­le­si­a~ (e­fes. 5. 25).
aRa­pe Ta­nas­wor­Ta siy­va­ru­li­a. Tum­ca, ra­o­den Ta­nas­wo­re­
bic ar un­da vi­yoT, gan­sxva­ve­ba ma­inc ar­se­bobs. Cven ada­mi­a­ne­bi
varT. Tu yo­vel­Tvis ara, zog­jer ma­inc gvWir­de­ba dax­ma­re­ba
– dRes me, xval – Tqven. mag­ram dax­ma­re­ba da mxar­Si dgo­ma rom
gvWir­de­ba, su­lac ar niS­navs, rom zo­gi um­we­o­a, zo­gi ki Zli­e­
ri. um­we­o­ba war­ma­va­li mdgo­ma­re­o­ba­a. swo­red sus­tis, um­we­os,
Ra­ta­ki­sa da ucxo to­mis ada­mi­a­nis siy­va­ru­li udevs sa­fuZ­
vlad Zmur siy­va­ruls – aRa­pes. giy­var­des sa­ku­Ta­ri sis­xli da
xor­ci, di­di miR­we­va ar aris. es bu­neb­ri­vi­a. cxo­vel­sac uy­vars
Ta­vi­si na­Si­e­ri da zru­navs mas­ze. um­we­o­sac uy­vars Ta­vi­si pat­
ro­ni – mas­ze xom mi­si si­cocx­le da ke­Til­dRe­o­baa da­mo­ki­de­
bu­li. bav­Svsac uy­vars Ta­vi­si mSob­le­bi – isi­ni mas sWir­de­ba.
siy­va­ru­li mxo­lod ma­Sin aris WeS­ma­ri­ti, ro­ca ara­vi­Tar mi­
zans ar em­sa­xu­re­ba da an­ga­re­ba ar udevs sa­fuZ­vlad. Ta­na­ug­
rZnobs ra um­we­os, Ra­taks, ucx­os, ada­mi­a­ni Ta­vis sul­Si Zmi­
sad­mi, moy­va­si­sad­mi siy­va­ruls uy­ris sa­fuZ­vels. `mdgmu­rebs

182
nu Se­av
­ iw­ro­eb; Ta­vad iciT mdgmu­re­bis yo­fa, rad­gan mdgmu­re­
bi iya­viT eg­vip­tel­Ta qve­ya­na­Si~ (gam. 23. 9).

amo­re (kur­tu­a­zu­li siy­va­ru­li) – XI da XIV sa­u­ku­ne­ebs So­

ris, da­sav­leT ev­ro­pa­Si siy­va­ru­lis prin­ci­pu­lad axa­li ga­ge­
ba dam­kvid­rda – kur­tu­a­zu­li siy­va­ru­li anu amo­re. ma­ma­ka­ci
qa­li­sad­mi una­zess grZno­bas ga­nic­di­da, aR­mer­Teb­da Ta­vis
rCe­uls, mzad iyo mi­si sa­xe­liT sag­mi­ro saq­me­e­bi Ca­e­di­na, am
dros pi­ra­dad, Se­iZ­le­ba, arc ki ic­nob­da sat­rfos. msof­lio
is­to­ria ar ic­nobs msgavs fe­no­mens. arc ma­na­ma­de, arc Sem­deg
ar­cerT qve­ya­na­Si msgavs siy­va­ruls ar cnob­dnen –So­riT wva
da dag­va, siy­va­ru­lis obi­eq­tis usazR­vro ga­i­de­a­le­ba, mi­uw­
vdo­me­li, ga­nu­xor­ci­e­le­be­li grZno­bis mRel­va­re gan­cda da
mo­lo­di­ni. amo­re im­de­nad kon­kre­tu­li qa­lis siy­va­ru­li ar
iyo, ram­de­na­dac ga­mo­go­ni­li, srul­qmni­li xa­te­bis, ide­a­lu­
ri ar­qe­ti­pis siy­va­ru­li, rom­lis ga­re­Se mi­wi­e­ri bed­ni­e­re­ba
war­mo­ud­ge­ne­li da mi­uR­we­ve­li iyo, ma­ga­li­Tad, don ki­xo­tis
siy­va­ru­li dul­ci­nea to­bo­se­lis mi­marT. msgavss ro­ma­neb­Si
qe­bas as­xam­dnen sa­siy­va­ru­lo tan­jvas, gan­cdebs. umaR­les bed­
ni­e­re­bad da­uk­ma­yo­fi­le­be­li vne­ba iyo miC­ne­u­li. Se­iq­mna siy­
va­ru­lis Ta­vi­se­bu­ri kul­ti. siy­va­ru­lis obi­eqts gul­das­miT
ir­Cev­dnen, sa­ma­rad­Ja­mod. Tay­va­nis­ce­mis Rir­si rom gam­xda­ri­
yo, qa­li saT­no­e­biT Sem­ku­li, au­ci­leb­lad gaTx­o­vi­li da mi­uw­
vdo­me­li un­da yo­fi­li­yo. ra­tom ar iT­vle­bo­da es Ra­la­tad?
siy­va­ru­li Ta­vi­su­fal ar­Ce­vans gu­lis­xmobs. Sua sa­u­ku­ne­eb­Si
oja­xi sul sxva Ri­re­bu­le­be­bis gaT­va­lis­wi­ne­biT iq­mne­bo­da
– gva­ris gag­rZe­le­ba, sim­did­ris dag­ro­ve­ba-­gam­rav­le­ba, po­
li­ti­ku­ri am­bi­ci­e­bi. oja­xis Seq­mni­saT­vis siy­va­ru­li au­ci­le­
be­li pi­ro­ba ar iyo. Rrma da wmin­da grZno­ba mxo­lod oja­xis
miR­ma Se­iZ­le­ba gaR­vi­ve­bu­li­yo.
amo­res we­se­bi gu­lis­xmob­da, rom ra­in­di Ta­vi­si Sey­va­re­bu­
lis sam­sa­xur­Si un­da Cam­dga­ri­yo – qa­lis ne­bis­mi­e­ri sur­vi­li,
moTx­ov­na, yo­ve­li kap­ri­zi, sa­xi­fa­To da­va­le­be­bi yo­vel­gva­ri
gan­sji­sa da Se­pa­su­xe­bis ga­re­Se srul­de­bo­da. tan­jva-­wa­me­ba,

183
ro­mel­sac ra­in­di ga­nic­di­da, yo­ve­li saf­rTxe, ro­mel­sac igi
Seg­ne­bu­lad ar eri­de­bo­da, uf­ro me­tic, iw­vev­da ki­dec mas, ra­
Ta sat­rfos gu­li mo­e­go, mi­si ke­Til­gan­wyo­ba da­em­sa­xu­re­bi­na,
mo­na­nie cod­vi­lis TviT­gve­mas uf­ro gav­da. iT­vle­bo­da, rom
yo­ve­li war­ma­te­biT gav­li­li ga­moc­da Sey­va­re­bu­lebs er­Tma­
neT­Tan aax­lo­eb­da.
qal­sa da ma­ma­kacs So­ris amaR­le­bu­li siy­va­ru­lis ukeT ga­
az­re­bi­saT­vis, mi­zan­Se­wo­ni­li iq­ne­ba er­Ti pa­ra­le­lis gav­le­
ba. ima­ve pe­ri­od­Si, ro­de­sac da­sav­leT ev­ro­pa­Si siy­va­ru­lis
er­Tob Ta­vi­se­bu­ri for­ma – amo­re dam­kvid­rda, sa­qar­Tve­lo­Si
Ta­o­be­bi iz­rde­bod­nen rus­Ta­ve­lis hu­ma­nis­tu­ri ide­e­bis sa­
fuZ­vel­ze. `vef­xis­tya­o­sa­ni~ apo­lo­giaa ada­mi­a­ni­sa. es mSve­ni­e­
ri am­qvey­ni­ur­ i sam­ya­ro ada­mi­an­Ta sa­ke­Til­dRe­od aris Seq­mni­
li. ada­mi­an­ eb­ma swo­red am qve­ya­na­ze un­da da­am­ya­ron sa­a­mu­ri,
bed­ni­e­ri cxov­re­ba, aq un­da uy­var­deT er­Tma­ne­Ti, aq un­da Seq­
mnan oja­xi, rom­lis sa­fuZ­ve­lic siy­va­ru­li da er­Tgu­le­ba­a.
si­cocx­le xom di­di si­ke­Te­a, siy­va­ru­li ki mi­si gvir­gvi­ni. `siy­
va­ru­li ag­va­maR­lebs~ da MmTe­li po­e­mac am­qvey­ni­u­ri zne­ma­Ra­li
siy­va­ru­lis sa­ga­lo­be­li­a. `mZuls ugu­lo siy­va­ru­li, xvev­na-­
koc­na, mtla­Sa-­mtlu­Si~. po­e­mis gmi­re­bis mra­val gan­sac­del­
ga­mov­li­li siy­va­ru­li usazR­vro da amaR­le­bu­li, uan­ga­ro
da wmin­da­a. ma­Ral­zne­ob­ri­vi ra­in­de­bi, er­Tgu­li sat­rfo­e­bi
da Tav­da­de­bu­li mij­nu­re­bi – ase­Tia ma­ma­ka­cis rus­Ta­ve­li­se­
u­li ide­a­li. ev­ro­pu­li amo­res fe­no­me­ni­sa­gan gan­sxva­ve­biT,
arc Ti­na­Ti­ni da arc nes­tan­-da­re­ja­ni da­o­ja­xe­bul­ni ar ari­
an. su­li­e­rad da sxe­u­leb­ri­vad srul­qmni­li qal­ba­to­ne­bi­saT­
vis sat­rfos Ra­la­ti war­mo­ud­ge­ne­li da da­uS­ve­be­li­a. maT­Tvis
siy­va­ru­lis er­Ta­der­Ti lo­gi­ku­ri da­bo­lo­ve­ba er­Tgu­le­ba­sa
da ur­Ti­er­Tsiy­va­rul­ze da­fuZ­ne­bu­li oja­xis Seq­mna­a.
ev­ro­pul re­ne­san­sam­de di­di xniT ad­re, rus­Ta­vel­ma ka­cob­
ri­o­bas axa­li hu­ma­nis­tu­ri mo­ra­li Ses­Ta­va­za da ga­mo­am­JRav­na
is su­li­e­ri gan­wyo­bi­le­ba­ni da Ri­re­bu­le­be­bi, rac, Cve­u­leb­
riv, ev­ro­pu­li re­ne­san­sis da­ma­xa­si­a­Te­bel Tvi­se­bad iT­vle­ba.

184
 de­daS­vi­lu­ri siy­va­ru­li – siy­va­ru­lis yve­la for­mi­sa­gan
ga­mor­Ce­u­li, Se­uc­no­be­li, da­ma­fiq­re­be­li. es fe­no­me­ni ara­er­
Txel gam­xda­ra msje­lo­bis sa­ga­ni. bu­neb­ri­vi­a, arc qar­Tu­li
si­nam­dvi­le dar­Ce­ni­la gul­gri­li am sa­kiTx­i­sad­mi. aq, upir­ve­
les yov­li­sa, al­baT, oTa­ra­anT qvri­vi­sa da Tav­saf­ri­a­ni de­da­
ka­cis gax­se­ne­ba gvmar­Tebs.
sa­yu­radR­e­bo­a, rom ilia Wav­Wa­va­Ze Ta­vi­si gmi­ris sa­xels
ar gvim­xels. ase­ve iq­ce­va ni­ko lor­Tqi­fa­ni­Zec. sa­va­ra­u­do­a,
rom isi­ni Zer­wa­ven ara kon­kre­tul per­so­naJ­Ta ti­pebs, ara­med
qmni­an de­dis sa­xe-­sim­bo­lo­ebs.
`oc­da­oTxi wli­sa Zlivs iq­ne­bo­da, ro­ca daq­vriv­da da er­
Ti wlis Svi­li dar­Ca. is dRea da is dRe, Ca­ic­va lur­ji Si­lis
pe­ran­gi, Sa­vi ka­ba, Tav­zed Sa­vi man­di­li mo­ix­via da ai, es oci
we­li­wa­di­a, mxi­a­ru­li fe­ri ar mi­u­ka­re­bia tan­zed. Tum­ca bev­
ri mTxov­ne­li­ca hyav­da, bev­ri exar­be­bo­da oTa­ra­anT qvri­vis
ojax­Si Ses­vlas, mag­ram Tqvenc ar mo­mik­vdeT, ar gaTx­ov­da da
ara. – ai, uwi­namc dRe da­ub­nel­des oTa­ra­anT qvriv­sa, mi­nam ma­
mi­nac­vals sax­lSi da­us­vam­des Ta­vis pa­ta­ra gi­or­gi­sa~.
ax­la yu­ri ni­ko lor­Tqi­fa­ni­Zes da­vug­doT: `qar­Tve­li
qvri­vi de­da­ka­ci Tav­saf­ri­dan wu­Re­bam­dis... win­dac ki Sa­vi...
bev­ri ear­Si­ye­bo­da... So­ri­dan ma­Wan­kle­bic ga­ug­zav­nes. – ro­
gor vum­tyuv­no ob­lebs?!~
ori­ve nawy­vet­Si qar­Tve­li qvri­vi qa­lis `zne­ob­ri­vi ko­
deq­si­a~ Ca­mo­ya­li­be­bu­li. `Tav­saf­ri­a­nis~ kre­do er­Ti fra­zi­
Taa gad­mo­ce­mu­li~ – `ro­gor vum­tyuv­no ob­lebs?!~ oTa­ra­anT
qvri­vis mrwamss ilia gmi­ris mo­no­lo­giT war­mo­a­Cens, Tum­ca,
er­Ti da igi­vea naT­qva­mi.
oTa­ra­anT qvri­vis, ro­gorc de­di­sa da aR­mzrde­lis, Ta­vi­se­
bu­re­bad un­da Ca­iT­va­los, rom igi Ta­vis usazR­vro siy­va­ruls
Svi­li­sad­mi ga­reg­nu­lad ara­so­des am­JRav­nebs. arc sxvam da arc
TviT gi­or­gim ar icis, rom qvri­vi mzad aris mtlad da­e­dos
Ta­vis pir­mSos. `Se­ni var, Sen­Tvis mov­kvde­bi, Sen­Tvis da­vi­cem
da­na­sa­o~, – ity­o­da xol­me Ta­vis gul­Si de­da, ro­ca Svils sa­
mu­Sa­o­dan mo­ma­vals da­i­na­xav­da. Svi­li­sad­mi usazR­vro Tav­da­

185
de­ba ig­rZno­ba oTa­ra­anT qvri­vis mTel cxov­re­ba­Si. mag­ram gan­
sa­kuT­re­bu­li si­di­a­diT ma­inc Txzu­le­bis uka­nas­knel na­wil­Si,
ro­de­sac zam­Tris Tov­li­an Ra­me­Si avad­myo­fi oTa­ra­anT qvri­vi
lo­gi­ni­dan wa­mod­ge­ba, mom­vlel de­da­bers ga­e­pa­re­ba, so­fels
tan­jvi­Ta da va­i-­vag­la­xiT ga­iv­lis, ra­Ta gan­Ti­a­di­sas Ta­vi­si
si­cocx­le Svi­lis saf­lav­ze da­am­Tav­ros. swo­red gi­or­gis da­
ba­de­bis dRes, oc­da­xuT de­kem­bers, sa­saf­la­o­ze ipo­ves oTa­ra­
anT qvri­vi, ro­me­lic Svi­lis saf­lav­ze `gar­di-­gar­dmo ga­daq­
ce­u­li­yo, fe­xe­bi aqeT pi­ras mi­wa­zed eb­ji­na Ti­Tis wve­re­bi­Ta
da ori­ve xe­li iqiT pi­ras ga­da­e­kid­na, TiT­qos sdo­me­bia mTe­li
saf­la­vi qvi­Ta da mkvdriT er­Tis xvev­niT gul­Si Ca­ek­ra­o~.
`Tav­saf­ri­an ­ i de­da­ka­ci~ uf­ro sa­Tu­Ti bu­ne­bi­sa­a. uma­du­ri
Svi­li­sa­gan naT­qvam­ma er­Tma sity­vam er­Ti xe­lis mos­miT da­un­
gria mTe­li sam­ya­ro. mi­u­xe­da­vad ami­sa, ma­inc Svi­le­bis sa­xel­ze
iz­ru­na da si­cocx­le­Si pir­ve­lad ic­ru­a, ro­ca vi­Ra­cas we­ri­li
mi­aw
­ e­ri­na Svi­leb­Tan, TiT­qos sa­lo­cav­Si wa­vi­da da `Cem­ze ar
idar­doT, arc me­Ze­bo­To...~
ni­ko lor­Tqi­fa­ni­Zes ama­yi su­lis Tav­saf­ri­a­ni de­da­ka­ci
di­de­bul ada­mi­a­nad mi­aC­nia da iq­ve das­Zens, rom `di­de­bu­li
ada­mi­a­ne­bi uZeg­lod ikar­ge­bi­an~. Tum­ca, vfiq­robT, ori­ve mwe­
ral­ma Ta­vad da­ud­ga Zeg­li qar­Tvel de­das.
siy­va­ru­li Se­iZ­le­ba sxva­das­xvag­va­ri iyos. Cve­u­leb­ri­vad,
ra­tom­Rac gvgo­ni­a, rom siy­va­ru­li, ro­gorc grZno­ba, ro­
gorc vne­ba, yo­vel­Tvis da yve­la­saT­vis er­Tna­i­rad vlin­de­
ba. gar­kve­u­li az­riT, Se­iZ­le­ba asec iyos. mag­ram isic faq­ti­a,
rom gan­sxva­ve­bul kul­tu­reb­Si is sxva­das­xvag­va­rad ga­nic­de­
ba. seq­szec ki ax­dens kul­tu­ra gav­le­nas. siy­va­ru­li Se­iZ­le­ba
war­mo­Ce­ni­li iyos seq­su­a­lur­-cxo­ve­lur va­ri­an­teb­Si da pi­ri­
qiT, ro­man­ti­u­li grZno­bis sa­xiT. erT kul­tu­ra­Si do­mi­ni­rebs
uman­ko­e­ba, pla­to­nu­ri grZno­ba, me­o­re­Si ki ero­si, ro­gorc
sawy­i­si, sti­qi­u­ri, Zli­e­ri ada­mi­a­nu­ri vne­ba... arc Tu di­di xnis
win Cvens qve­ya­na­Si siy­va­ru­li cen­zu­ris mkac­ri ze­dam­xed­ve­
lo­bis qveS im­yo­fe­bo­da. asea yve­la to­ta­li­ta­rul sa­xel­mwi­
fo­Si. cno­bi­li­a, rom ero­ti­kul mis­wra­fe­beb­Si ada­mi­a­ni in­di­

186
vi­du­al
­ u­ri da Ta­vi­su­fa­li­a. swo­red ami­tom zRu­dav­dnen da
akon­tro­leb­dnen, al­baT, ada­mi­a­nis in­ti­mur cxov­re­bas `Zli­
er­ni ama qvey­ni­sa~. dRes sul sxva mdgo­ma­re­o­baa... Ta­vi­suf­lad
iyi­de­ba `ka­ma­sut­ra~, Ci­nu­ri traq­ta­te­bi seq­sze, ho­ros­ko­pe­bi,
re­ko­men­da­ci­e­bi. pu­ri­ta­no­bis daZ­le­vis mcde­lo­bi­sas, ga­mo­
ricx­u­li ar aris me­or ­ e uki­du­re­so­ba­Si aR­vmoC­ndeT. siy­va­ru­
li ma­ra­di­u­li da uc­vle­li grZno­ba­a. mag­ram kul­tu­ra, ga­ba­
to­ne­bu­li stan­dar­te­bi uda­vod ax­de­nen gav­le­nas ero­ti­kul
nor­meb­ze. da ma­inc, am grZno­ba­Si, yve­la dros, yve­la epo­qa­Si,
uf­ro me­ti sa­er­To­a, vid­re gan­sxva­ve­ba. swo­red ami­tom gves­mis
da gan­vic­diT Cven dRe­sac daf­na­sa da qlo­as, tris­ta­ni­sa da
izol­das, ro­me­o­sa da ju­li­e­tas, Ta­ma­ri­sa da Ta­ra­Sis, oni­se­sa
da Zi­Zi­as dra­mas.

187
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ra aris `ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­vi~ ?

Se­saZ­le­be­lia ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­vi­sa da Ta­vi­suf­le­
bis Se­Tav­se­ba?
ira­ci­o­na­liz­mis mi­xed­viT, Se­uZ­lia Tu ara go­ne­ba­sa da
cno­bi­e­re­bas mi­a­ni­Wos ada­mi­ans Ta­vi­suf­le­ba?
ga­a­a­na­li­zeT nic­Se­se­u­li im­pe­ra­ti­ve­bi `me msurs~ da `Sen
un­da~.
pla­to­nis mi­xed­viT, ra aris sik­vdi­li? ro­dis wvde­ba su­li
WeS­ma­ri­te­bas?
ro­gor ges­miT ga­moT­qma: fi­lo­so­fo­so­ba sik­vdi­li­saT­vis
mza­de­bas niS­navs?
ra mo­i­az­re­ba sik­vdi­lis mo­ra­lur Ri­re­bu­le­ba­Si?
ri­si eSi­nia ada­mi­ans – sik­vdi­lis ro­gorc si­cocx­lis Sewy­
ve­tis faq­tis Tu mas­ze da­fiq­re­bi­sa da mi­si eq­sis­ten­ci­a­lu­ri
gan­cdis?
eq­sis­ten­ci­a­liz­mis mi­xed­viT, ro­gor cdi­lobs ada­mi­a­ni
sik­vdi­lis Si­Si­sa­gan Ta­vis daR­we­vas?
pla­to­ni­se­ul mi­To­lo­ge­ma­Si sqe­sis war­mo­So­bis Ta­o­ba­ze,
ras em­sa­xu­re­ba sqe­sob­ri­vi cxov­re­bis cen­tra­lu­ri fe­no­me­ni
– sqe­sob­ri­vi ltol­va da ra mo­i­az­re­ba mas­Si?
ra udevs sa­fuZ­vlad aRa­pes – Zmur siy­va­ruls?
ga­a­a­na­li­zeT aRa­pes Zi­ri­Ta­di moTx­ov­na: `giy­var­deT Tqve­
ni mter­ni; da­lo­ceT Tqve­ni mawy­e­var­ni; ke­Ti­li uya­viT Tqvens
mo­Zu­leT da ilo­ceT Tqven­sav mdev­nel­Ta da Se­u­racx­myo­fel­
TaT­vis~.
ra Ta­vi­se­bu­re­be­biT ga­mo­ir­Ce­va amo­re – kur­tu­a­zu­li siy­
va­ru­li?

188
 ada­mi­a­ni da Ta­na­med­ro­ve sa­zo­ga­do­e­bis
Ta­vi­se­bu­re­ba­ni
(ga­ucx­o­e­bis prob­le­ma)

sa­zo­ga­do­e­bis gan­vi­Ta­re­bis is­to­ri­aS

­ i yo­ve­li di­di Se­mob­
ru­ne­ba tra­di­ci­ul Ri­re­bu­le­ba­Ta ga­da­fa­se­biT xa­si­aT­de­ba,
anu yo­ve­li axa­li epo­qa Zve­li Ri­re­bu­le­be­bis ga­da­fa­se­bi­Ta
da sa­ku­Ta­ri fa­se­u­lo­be­bis dam­kvid­re­bis mcde­lo­biT iwy­e­ba.
ga­vix­se­noT, nic­Ses fi­lo­so­fi­a­Si ua­ri iT­qva yve­la tra­di­ci­
ul Ri­re­bu­le­ba­ze. ada­mi­a­ni aRar cnob­da Tavs val­de­bu­lad
arc Rmer­Tis, arc moy­va­sis, arc sa­zo­ga­do­e­bis wi­na­Se. yo­ve­
li­ve es uar­yo­fil iq­na pi­rov­ne­bis Ta­vi­suf­le­bis sa­xe­liT.
nic­Ses mi­xed­viT pi­rov­ne­bad mxo­lod di­di pi­rov­ne­ba, ze­ka­ci
iT­vle­ba, ro­me­lic gan­sazR­vravs ro­gorc ide­al­Ta sam­ya­ros,
ase­ve upi­rov­no ma­sas. ada­mi­a­nis am­gva­ri sru­li `ga­Ta­vi­suf­le­
ba~ das­ru­le­bu­li sa­xiT ga­mo­i­xa­ta Te­za­Si – `Rmer­Ti mok­vda~.
amas ki Se­de­gad moh­yva is, rom tra­di­ci­u­li Ri­re­bu­le­be­bis
uar­yo­fiT ada­mi­a­ni mar­Tlac ga­Ta­vi­suf­lda yo­vel­gva­ri ma­
i­Zu­le­be­li ide­a­le­bi­sa­gan, Tum­ca man ori­en­ti­re­bic da­kar­ga
sam­ya­ro­Si. ax­la mas Ta­vad un­da et­vir­Ta is sa­mu­Sa­o, ra­sac ad­
re Rmer­Tis an ide­is sa­xe­liT da ma­Ti dax­ma­re­bis ime­diT ake­
Teb­da. `ga­re­dan~ dax­ma­re­bis ime­di mas xom Za­las aZ­lev­da. ax­la
ki, sa­ku­Ta­ri sur­vi­le­bi­sa da qme­de­be­bi­saT­vis mTe­li pa­su­xis­
mgeb­lo­ba Ta­vad ekis­re­bo­da. e.i. ada­mi­a­ni sru­li qa­o­sis wi­na­Se
aR­moC­nda. mas Ta­vad un­da mo­e­wes­ri­ge­bi­na es sam­ya­ro. swo­red
am­gva­ri Ta­vi­suf­le­bis gac­no­bi­e­re­bis sir­Tu­lem aT­qme­vi­na Jan
pol sartrs: `a­da­mi­a­ni dawy­ev­li­lia Ta­vi­suf­le­biT~. Se­ve­ca­
doT swo­rad ga­vi­goT, ri­si Tqma sur­da mas. mar­Ta­li­a, ada­mi­a­ni
Rmer­Tis mfar­ve­lo­bi­sa­gan ga­Ta­vi­suf­lda, mag­ram sa­ma­gi­e­rod
da­kar­ga mi­za­ni, aRar icis ra uyos am `Ta­vi­suf­le­bas~ da myis­ve
mis­gan gaq­ce­vas cdi­lobs.
XX sa­u­ku­nis TiT­qmis ver­cer­Ti mo­az­rov­ne gverds ver uv­
lis im faqts, rom Ta­na­med­ro­ve ada­mi­a­ni cdi­lobs sa­zo­ga­do­
e­ba­Si gaT­qve­fas. Tu an­ti­ku­ro­ba be­dis­we­ris wi­na­Se SiSs di­o­
ni­se­eb­Si ici­leb­da, dRe­van­de­li ada­mi­a­ni sen­sa­ci­eb­Si iviwy­ebs
189
sik­vdi­li­sa da mar­to­o­bis SiSs. igi cdi­lobs upi­rov­nos, sa­er­
Tos, sa­Su­a­los amo­e­fa­ros, Tum­ca aris mcde­lo­be­bi, rom zo­gi­
er­Tma si­ke­Ti­sa Tu ara, bo­ro­te­bis sa­fuZ­vel­ze ma­inc Se­i­nar­
Cu­nos sa­ku­Ta­ri in­di­vi­du­a­lo­ba, ra­Ta `sxva­Si~ ar ga­iT­qvi­fos,
ar gax­des `ro­gorc yve­la sxva~. `sxveb­Si~ gaT­qve­fa, sa­ku­Ta­ri
in­di­vi­du­a­lo­bis da­kar­gva Za­li­an mtkiv­ne­u­li da au­ta­ne­lia
Ti­To­e­u­li Cven­­ga­ni­saT­vis. swo­red am prob­le­mas asa­xavs sar­
tris sity­ve­bi – `jo­jo­xe­Ti es aris sxve­bi~ – vi­az­rov­no, vi­fiq­
ro, ro­gorc `sxveb­ma~; vi­moq­me­do, ro­gorc `sxveb­ma~; Ca­vic­va,
ro­gorc `sxveb­ma~; si­ke­Ted Cav­Tva­lo is, ra­sac `sxve­bi~, Cem­gan
gan­sxva­ve­biT si­ke­Ted Tvli­an, rad­gan `sxve­bi~, sa­zo­ga­do­e­ba
fiq­robs ase. es xom sa­ku­Tar Tav­ze ua­ris Tqmas niS­navs. Tum­ca
me­o­re gzac ar­se­bobs. ga­veq­ce re­a­lo­bas, Ta­vi Se­va­fa­ro ga­mo­
go­nils, ilu­zo­ruls, vir­tu­a­lurs da bo­los da bo­los da­vi­
je­reb, rom Ce­mi nam­dvi­li cxov­re­ba iq mim­di­na­re­obs da ara aq.
ga­ucx­o­e­ba, ada­mi­a­nis mi­er sa­ku­Ta­ri ar­se­bis da­kar­gva, aras­
dros yo­fi­la ase aS­ka­ra. XX sa­u­ku­nes zo­gi­er­Tma mkvle­var­ma
gac­no­bi­e­re­bu­li kri­zi­sis epo­qa uwo­da, xo­lo mis fi­lo­so­fi­
as – gac­no­bi­e­re­bu­li kri­zi­sis epo­qis fi­lo­so­fi­a. kri­zi­si­dan
Ta­vis daR­we­vis sxva­das­xva gza ar­se­bobs, mag­ram yve­la­saT­vis
Zi­ri­Ta­di da sa­er­To ma­inc maT mi­er­ve zar­ze­i­miT uar­yo­fi­li
tra­di­ci­u­li Ri­re­bu­le­be­bi­sa­ken Se­mob­ru­ne­ba­a.
ukeT rom Cav­wvdeT sa­kiTx­is arss, Cven re­a­lo­ba­sac Se­ve­xoT.
sa­zo­ga­dod miC­ne­u­li­a, rom Ta­na­med­ro­ve ada­mi­a­ni `mowy­e­ni­li­a’.
mowy­e­ni­lo­ba is Ta­vi­se­bu­ri mdgo­ma­re­o­ba­a, ro­ca ada­mi­a­ni wuxs
da ver is­ve­nebs, mi­u­xe­da­vad imi­sa, rom fi­zi­o­lo­gi­ur­-ma­te­ri­
a­lu­ri moTx­ov­ni­le­be­bis mxriv sak­ma­od dak­ma­yo­fi­le­bu­li da
mos­ve­ne­bu­li­a. uf­ro me­tic, `mowy­e­ni­lo­ba~ swo­red ma­Sin euf­
le­ba ada­mi­ans, ro­ca sa­ku­Tar bi­o­lo­gi­ur ar­se­bo­ba­ze zrun­
vi­sa­gan Ta­vi­su­fa­li­a. ras va­ke­TebT, ro­ca mowy­e­ni­le­bi varT?
– zo­gi nards Ta­ma­Sobs, zo­gi ban­qos an do­mi­nos, iS­vi­a­Tad W Q ad­
raks, zo­gi kros­vords xsnis, zo­gi kom­pi­u­ter­Tan aTe­nebs da
aRa­mebs, zo­gic svams da a.S. mag­ram, Tu­ki did­xans gag­rZel­da
gar­To­ba saq­mes­Tan Se­Tav­se­bis ga­re­Se, ma­Sin, ro­gorc cno­bi­
li­a, gar­To­bac mo­sawy­e­ni xde­ba da zo­gi­er­Ti Cven­ga­ni isev saq­
190
mes ub­run­de­ba, zo­gic ki am `mo­sawy­e­ni gar­To­bi­dan~ Ta­vis daR­
we­vas cdi­lobs, ra­Rac ax­lis­ken mi­is­wa­fis, ra­Ta Ta­vi iq ma­inc
da­im­kvid­ros, iq, sadR­ac, Tun­dac ilu­zo­rul sam­ya­ro­Si, anu
`sxva ar­se­bo­ba­Si~. ami­si ti­pi­u­ri ma­ga­li­Te­bia al­ko­ho­liz­mi
da nar­ko­ma­ni­a. mo­gex­se­ne­baT, rom al­ko­ho­li­sa da nar­ko­ti­kis
efeq­ti, upir­ve­les yov­li­sa, ima­Si ga­mo­i­xa­te­ba, rom in­di­vi­di
kon­tro­li­sa da re­a­lo­bis grZno­bas kar­gavs da uf­ro `ma­Ral
do­ne­ze ar­se­bo­bis~ ilu­zi­as eq­vem­de­ba­re­ba. cno­bi­lia lo­Ti
ka­cis Ta­vi­se­bu­ri Tav­mom­wo­ne­o­ba, kom­pleq­se­bi­dan ga­Ta­vi­suf­
le­ba, mi­si pre­ten­zia gan­sa­kuT­re­bu­lo­ba­ze. isic cno­bi­li­a,
rom lo­To­ba­sa da nar­ko­ma­ni­as gan­sa­kuT­re­biT di­di ga­sa­qa­ni
swo­red ma­Sin eZ­le­va, ro­de­sac epo­qa­lu­ri ide­a­li sa­yo­vel­
Ta­od kar­gavs da­ma­je­reb­lo­bas da im­sxvre­va, axa­li ki jer ar
Cans. uda­o­a, rom es gza `sxva ar­se­bo­ba­Si~ ga­das­vlis, amaR­le­
bi­sa da dam­kvid­re­bis su­ro­ga­tu­li, ilu­zo­ru­li gza­a. e.i. ada­
mi­a­ni ga­ur­bis re­a­lo­bas da ilu­zo­ruls afa­rebs Tavs (sxva­Ta
So­ris, `i­lu­zo­ru­lo­bis~ uam­ra­vi fa­ru­li sa­xe ar­se­bobs. Tun­
dac Cven­Tvis yve­la­ze nac­no­bi da Cve­u­li: nac­nob­-me­gob­re­bi
xSi­rad ik­ri­be­bi­an xol­me. ya­vas xar­Sa­ven, mi­ir­Tme­ven, Tam­ba­qos
abo­le­ben da sa­ub­ro­ben, maT So­ris po­li­ti­ka­ze da ume­tes­wi­
lad, opo­zi­ci­ur Tval­saz­riss uWe­ren mxars... Tum­ca ki cxov­
re­ba­Si mSve­niv­rad egu­e­bi­an da Ta­vi­si pi­ra­di ke­Til­dRe­o­bis
sa­sar­geb­lod iye­ne­ben `po­zi­ci­a­sa~ da `po­zi­ci­o­ne­reb­sac~. yo­
ve­li­ve es ra­Rac `msu­buq gar­To­bas~ gavs, ra­Rac `ri­tu­als~, mo­
das, `karg tons~, rom­lis sa­bo­loo mi­za­ni Cve­u­leb­riv ba­na­lur
yo­fa­ze amaR­le­bis pre­ten­zia da uf­ro ma­Ral re­a­lo­bas­Tan Se­
xe­ba­a), anu ar­se­bu­li re­a­lo­bi­dan gaq­ce­va da ra­Rac sxva, su­lac
ga­mo­go­ni­li re­a­lo­bi­saT­vis Ta­vis Se­fa­re­bis mcde­lo­ba, Ta­vis
moty­u­e­bac aris da xsnac imav­dro­u­lad.
ara­er­Txel aR­gvi­niS­navs, rom fi­lo­so­fia cxov­re­bas mowy­
ve­ti­li fe­no­me­ni ar aris. yve­la­fe­ri, rac Cven gva­wu­xebs, ra­
zec vfiq­robT da gan­vic­diT, ra kiTx­ve­bic gviC­nde­ba da pa­suxs
ve­ZebT, yve­laf­ris mo­Zi­e­ba fi­lo­so­fi­a­Si Se­iZ­le­ba. ra­Ra Tqma
un­da, ara er­TmniS­vne­lo­va­ni, uty­u­a­ri pa­su­xis sa­xiT, ara­med
Cven­ze bev­rad Wkvi­a­ni da ga­moc­di­li ada­mi­a­ne­bis mo­saz­re­ba­
191
Ta gaT­va­lis­wi­ne­biT, Cve­ni da ma­Ti Se­xe­du­le­be­bis Se­je­re­biT,
aqe­dan ki Se­saZ­le­be­li xde­ba WeS­ma­ri­te­bi­sa­ken svla. am rTul
gza­ze fi­lo­so­fi­as li­te­ra­tu­ra ud­gas gver­diT da mis­Tvis
da­ma­xa­si­a­Te­be­li xer­xe­bi­Ta da for­miT cdi­lobs, uf­ro ga­sa­
ge­bi eniT esa­ub­ros ada­mi­ans mis sat­ki­var­ze, mi­a­niS­nos, ro­go­ri
cxov­re­bis we­sia mis­Tvis Rir­se­u­li da ro­go­ri Se­u­fe­re­be­li,
da­a­fiq­ros cxov­re­bis war­mav­lo­ba­sa da ama­o­e­ba­ze da sa­ni­mu­So
ide­a­lic Ses­Ta­va­zos. am­je­rad li­te­ra­tu­rul sim­bo­lizms mo­
viS­ve­li­ebT.
li­te­ra­tu­ru­li sim­bo­loz­mi­saT­vis im­Ta­viT­ve sa­in­te­re­so
da mniS­vne­lo­va­nia um­Tav­re­si msof­lmxed­ve­lob­ri­vi prob­le­
me­bi: ar­se­bobs Tu ara sam­ya­ro, Tu igi Cve­ni fan­ta­zi­is na­yo­
fi­a? ra aris Cve­ni si­nam­dvi­le, moC­ve­ne­bi­Ti, Tu nam­dvi­li? sad
ga­dis zRva­ri maT So­ris? ro­go­ria igi Ta­vis­Ta­vad da ro­go­ria
igi, ro­gorc Cve­ni fan­ta­zi­is na­yo­fi?
leo qi­a­Ce­lis moTx­ro­ba­Si `EEca­la­de~ moq­me­de­ba Sve­i­ca­ri­a­
Si xde­ba, dRe­sas­wa­ul­ze. kar­na­val­Si axal­gaz­rda qar­Tve­li
ka­cic mo­na­wi­le­obs. ir­gvliv uam­ra­vi niR­bi­a­ni qa­li da ka­ci­a.
er­T-er­Ti maT­ga­ni, qa­li Sa­vi niR­bi­Ta da wi­Tel­-yvi­Te­li mo­sas­
xa­miT, sxve­bi­sa­gan ga­mo­ar­Cevs qar­Tvels da eub­ne­ba: `yo­ve­li
sa­nam­dvi­le war­mod­ge­naa da yo­ve­li war­mod­ge­na si­nam­dvi­le~.
uec­rad es niR­bi­a­ni qa­li el­vis sis­wra­fiT Sex­te­ba xe­ze, ken­
we­ro­ze mo­eq­ce­va da ga­mom­wve­vad ux­mobs yve­las: amo­diT, da­
mi­Wi­reT, vinc vaJ­ka­ci xar­To. qar­Tve­li pir­ve­li Se­ec­de­ba as­
vlas, mag­ram mix­vde­ba, rom ken­we­rom­de ver mi­aR­wevs, to­ti ver
ga­uZ­lebs. uceb qa­li nir­wam­xda­ri qar­Tve­lis gver­diT aR­moC­
nde­ba. wi­Tel­-yvi­Te­li mo­sas­xa­mi ki isev xis ken­we­ro­ze ki­di­a.
qa­li se­irs uyu­rebs, Tu ro­gor mi­iC­nevs moty­u­e­bu­li brbo xis
ken­we­ro­ze Ca­mo­ki­de­bul ni­Rab­sa da mo­sas­xams re­a­lur qa­lad.
da­u­fa­ra­vad eub­ne­ba ki­dec ma­ma­kacs: `xa-­xa-­xa! me­go­ba­ro, ar ge­
ci­ne­ba? ro­gor mog­wons Ce­mi ide­a? ar ga­go­nebs ga­na es su­ra­Ti
TviT ka­cob­ri­o­bas, mis brZo­las, mis cxov­re­bas? ra kar­gi­a! ga­
na ase tyu­i­lad ar ib­rZvis ka­cob­ri­o­ba? ga­na ase Tav­da­viwye­
biT ar epo­ti­ne­ba ra­Rac ide­als, ro­me­lic bo­los da bo­los
ise­Ti­ve si­su­le­le­a, ro­gorc xe­ze Ca­mo­ki­de­bu­li Ce­mi ni­Ra­bi
192
da wi­Tel­-yvi­Te­li mo­sas­xa­mi!... ` `EEca­la­de~ er­Txel ki­dev gvi­das­
tu­rebs Cve­ni cno­bi­e­re­bis um­we­o­bas – war­mo­sa­xuls re­a­lo­bad
rom mi­iC­nevs.
ro­go­ria si­nam­dvi­le Ta­vis­Ta­vad da ro­go­ria igi, ro­gorc
Cve­ni fan­ta­zi­is na­yo­fi?
kon­stan­ti­ne gam­sa­xur­di­as no­ve­la `lil~ Ta­vi­dan pi­kan­tu­
ri Tav­ga­da­sa­va­lis Txro­bas wa­a­gavs. axal­gaz­rda ka­ci hyve­ba, Tu
ro­gor aen­To eqim Sa­ru­xi­as ula­ma­ze­si co­lis trfo­biT. uc­na­u­
ri is iyo, rom am trfo­bas qma­ric grZnob­da da xels ar uS­li­da.
oRond, mkiTx­ve­li xvde­ba, ra­Rac mzak­vro­ba aqvs Ca­fiq­re­bu­li
Sa­ru­xi­as... qa­lis siy­va­ru­liT Tav­da­viwy­e­bam­de mi­su­li axal­
gaz­rda ka­ci er­Tba­Sad aR­moC­nde­ba Sem­za­ra­vi re­a­lo­bis wi­na­Se.
Sa­ru­xia Tvi­Ton wa­iy­vans zRvis sa­na­pi­ro­ze jam­leTs SiS­ve­li
co­lis sa­na­xa­vad. um­Sve­ni­e­re­si qa­lis nac­vlad si­ma­xin­je war­
mos­dge­ba trfo­biT aR­vsi­li va­Jis wi­na­Se: `lil mTlad SiS­ve­li
id­ga da mRel­va­re zRvas gah­yu­reb­da. el­vis sis­wra­fiT Se­mo­ev­
lo mis sxe­uls Ce­mi xar­bi Tva­li. da vna­xe – ori­ve fer­de­bi­dan
mox­ri­li, sa­Su­a­lo Ti­Tis sis­xod amo­bur­cu­li Zvle­bi uCan­da~.
ga­ma­og­ne­bel su­raTs eqim Sa­ru­xi­as me­fis­to­fe­lu­ri xiTx­i­Ti
abo­lo­vebs: `ax­la xom xe­davT, ra Zne­lia ra­xi­ti­a­ni co­lis qmro­
ba da ro­gor gvaty­u­ebs Cven Tva­li?~ `me rom is ka­ci, bu­ne­ba, Tu
Rmer­Ti Se­gir­dad mo­ma­ba­ron, ro­mel­mac eg­zom za­di­a­ni or­ga­no
mi­a­ni­Wa ada­mi­ans, ro­go­ri­caa Tva­li, uTo­od ors da­vu­wer­dio
mas, rad­gan ara­fe­ri ise um­gva­nod mowy­o­bi­li ar ari­so Cvens age­
bu­le­ba­Si, ro­gorc Tva­li. ara­fe­ri ise ar gvaty­u­eb­so, ro­gorc
Tva­li~. Tval­xi­lu­li si­nam­dvi­le mi­ra­Ji da moC­ve­ne­ba­a, ase­Ti
das­kvna ga­mo­aqvs kon­stan­ti­ne gam­sa­xur­di­as.
ra ga­na­pi­ro­bebs ada­mi­a­nis moTx­ov­ni­le­bas icx­ov­ros ilu­
zo­rul, ga­mo­go­nil si­nam­dvi­le­Si? Se­mog­Ta­va­zebT qar­Tve­li
fi­lo­so­fo­sis zu­rab ka­ka­ba­Zis ha­i­de­ge­ri­se­u­li Tval­saz­ri­sis
ana­lizs. `... pa­ta­ra bavSvs mSob­le­bi xel­mZRva­ne­lo­ben, gez­sa
da mi­mar­Tu­le­bas aZ­le­ven mis saq­ci­els da am­gva­rad, uz­run­
vel­yo­fen mi­si bav­Svu­ri cxov­re­bis prob­le­me­bis war­ma­te­biT
ga­dawy­ve­tas. xo­lo, ro­ca ga­iz­rde­ba da moz­rdi­li Se­iq­ne­ba,
er­Tba­Sad `moz­rdi­li cxov­re­bis~ rTu­li prob­le­me­bis wi­na­Se
193
aR­moC­nde­ba yo­vel­gva­ri xel­mZRva­ne­li­sa da sa­xel­mZRva­ne­los
ga­re­Se, sa­i­me­do ori­en­tir­sa da gzis maC­ve­ne­bels mok­le­bul
sam­ya­ro­Si, ro­gorc `ucxo qve­ya­na­sa~ da sxvis sax­lSi~ Ta­vis
ana­ba­ra mi­to­ve­bu­li... mi­to­ve­bu­lo­bi­sa da `u­sax­lka­ro­bis~ es
`pe­i­za­Ji~ rom aSi­nebs, ada­mi­a­ni zurgs aq­cevs da ax­Sobs mas –
Tav­da­viwy­e­biT eZ­le­va `sa­ja­ro cxov­re­bas~ da Tavs ika­tu­nebs,
vi­Tom­cda ase­Ti cxov­re­bis sam­ya­ro­Si hpo­va man `ma­mu­li~ da
`mSob­li­u­ri ke­ra~. am sam­ya­ros gam­ge­be­lad anu `mSo­bel ma­mad~
ki ev­li­ne­ba ma­sob­ri­vad gav­rce­le­bul ten­den­ci­eb­Si ga­mov­le­
ni­li ra­Rac ano­ni­mu­ri in­stan­ci­a, ro­me­lic mas sa­i­me­do xel­
mZRva­ne­lo­bas uwevs... yo­vel­dRi­u­ri cxov­re­bis we­si, ga­re­mom­
cvel sam­ya­ro­Si Ca­Zir­vi­Ta da ma­sa­Si gaT­qve­fiT rom xa­si­aT­de­ba,
sxva ara­fe­ri­a, Tu ara `u­sax­lka­ro­bi­dan~ sa­ja­ro cxov­re­bis
ilu­zo­rul `sax­lSi~ gaq­ce­va. mag­ram sa­ja­ro cxov­re­bis orom­
tri­al­Si Tav­da­viwy­e­biT Car­Tul ada­mi­ans zog­jer er­Tba­Sad
da­e­uf­le­ba xol­me am­gva­ri cxov­re­bis uaz­ro­bis grZno­ba da Se­
saty­vi­si `Zrwo­la~, TiT­qos­da er­Tba­Sad ga­ir­Rva sa­far­ve­li da
iqi­dan sa­Si­nel­ma WeS­ma­ri­te­bam ga­mo­i­xe­da: sa­ja­ro cxov­re­bis
orom­tri­al­Si Car­Tu­lo­ba, am cxov­re­bis gam­ge­be­li `a­no­ni­mu­ri
sxvis~ xel­mZRva­ne­lo­biT cxov­re­ba, re­a­li­za­ci­is ga­re­Se to­
vebs mis ar­se­biT mis­wra­fe­bebs da, ma­Sa­sa­da­me, gzi­dan ac­de­nas
mo­as­wa­vebs; es ano­ni­mu­ri su­bi­eq­ti sru­le­bi­Tac ar aris mi­si sa­
i­me­do xel­mZRva­ne­li da `pat­ro­ni~, igi sa­er­Tod `u­pat­ro­no­a~
im az­riT, rom mi­si cxov­re­ba mas da mxo­lod mas aba­ri­a, mas­ze da
mxo­lod mas­zea min­do­bi­li, mas da mxo­lod mas Se­uZ­li­a, da­mo­
u­ki­de­be­li fiq­ri­sa da me­di­ta­ci­is meS­ve­o­biT, sa­ku­Ta­ri ar­se­
bi­Ti mis­wra­fe­be­bi­sa da ten­den­ci­e­bis ma­re­a­li­ze­be­li gza da­
sa­xos da gan­vlos. msgav­si Zrwo­la, Tavs rom es­xmis da Tvals
rom uxels ada­mi­ans, Se­saZ­leb­lo­bas aZ­levs mas ga­re­sam­ya­ro­Si
ga­fan­tu­lo­bi­dan Ta­vis Tavs da­ub­run­des da sa­ku­Ta­ri yo­fi­e­
re­bis re­a­li­ze­ba, nam­dvi­li cxov­re­bis `mSe­neb­lo­ba~ sca­dos...
mag­ram uf­ro xSi­rad ise xde­ba, rom ada­mi­a­ni am­gva­ri Zrwo­li­
dan isev Se­mam­su­bu­qe­bel ilu­zi­a­Si gar­bis~.
da­sav­le­Tis az­rov­ne­ba yo­fi­e­re­bi­sa da saz­ri­sis Te­o­ri­a­Ta
sim­rav­liT xa­si­aT­de­ba. es imis maC­ve­ne­be­li­a, rom ada­mi­ans ga­uZ­
194
nel­da Ta­vi­si mdgo­ma­re­o­bis ga­ge­ba. man da­kar­ga sim­Svi­de. ias­
per­sis TqmiT, `to­ta­lu­ri mos­po­bis Si­Si ukan, mun­yo­fi­e­re­bis
saz­ri­sis ga­az­re­bi­sa­ken gvi­biZ­gebs~.
mar­qsiz­mis Ta­nax­mad, aw­myo­sa da war­su­lis ga­az­re­ba ori
Tval­saz­ri­siT xde­ba. er­Ti ime­di­a­ni gan­wyo­biT ari­an aR­vsil­
ni, me­o­re­ni ki ui­me­do­bas mo­u­cavT. Se­sa­ba­mi­sad, ori­ve maT­gans
vla­di­mer le­ni­ni (1870 –1924 ww.) axa­si­a­Tebs, ro­gorc `is­to­ri­
ul op­ti­miz­msa~ da `is­to­ri­ul pe­si­mizms~. fi­lo­so­fi­is gan­vi­
Ta­re­bis is­to­ria naT­lad aC­ve­nebs, rom yo­ve­li mo­az­rov­ne sa­
bo­loo jam­Si an erT ba­naks mi­e­kuT­vne­ba an me­o­res. da­sav­le­Tis
mo­az­rov­ne­e­bi xazs us­va­men ada­mi­a­nis mar­to­o­bas da si­ca­ri­e­
les teq­ni­kis ar­na­xu­li aR­mav­lo­bis epo­qa­Si. mTels qve­ya­na­Si
su­li­e­ri mar­to­o­ba da uSi­na­ar­so­ba ba­to­nobs.
`teq­ni­ku­ri ga­ucx­o­e­bis~ prob­le­mis siR­rme­Si qris­ti­a­no­bis
kri­zi­sis, uf­ro far­Tod, ide­a­le­bi­sa da aqe­dan cxov­re­bis saz­
ri­sis da Ri­re­bu­le­be­bis da­kar­gvis pir­mSoa Ta­na­med­ro­ve ada­
mi­a­ni. ro­ca ikar­ge­ba mi­za­ni, ufa­sur­de­ba umaR­le­si Ri­re­bu­le­
ba­ni, an­ga­ri­Si ar ewe­va ara­vis da ara­fers; aRar eZe­ben pa­suxs
kiTx­va­ze ra­tom? da ris­Tvis? frid­rix nic­Ses az­riT, es e. w.
`ni­hi­liz­mia – yve­la­ze sa­Si­ne­li stu­ma­ri yve­la stu­mar­Ta­gan~.
ide­a­li­sa­gan dac­li­lo­bi­sa da am­gva­rad, si­ca­ri­e­lis gan­cdiT
Sepy­ro­bi­li ka­ci mu­dam xal­xmra­val sak­re­bu­lo­Ta msme­ne­li da
brma mo­na­wi­le­a. ma­Ti jer ki­dev Ca­mo­u­ya­li­be­bu­li, ga­uc­no­bi­e­
re­be­li, da­u­sa­bu­Te­be­li Se­xe­du­le­be­bis gam­zi­a­re­be­li­a. es uk­
ve gzaa sa­za­re­li si­ca­ri­e­li­sa­ken, ara­ra­o­bi­sa­ken mi­ma­va­li. am
Sem­Txve­va­Si maT­Tan yof­na ar niS­navs ra­i­me miz­nis mig­ne­bas da
am miz­niT ga­er­Ti­a­ne­bas, ara­med es aris sti­qi­u­ri kav­Si­ri da am
dros xde­ba am sa­Su­a­lo, da­ba­li ma­sis gar­kve­u­li jgu­fis, ker­
Zod, brbos ga­mo­ye­ne­ba da­man­gre­vel Za­lad, ro­mel­sac mxo­lod
zi­a­nis mo­ta­na Se­uZ­lia ka­cob­ri­o­bi­saT­vis. ada­mi­a­ni ma­ri­o­ne­ti
xde­ba brma emo­ci­i­sa. aq ma­ra­di­u­li mniS­vne­lo­bis ide­a­li uar­
yo­fi­li­a. ada­mi­a­ne­bi usa­xo­ni xde­bi­an, yve­la er­Tma­neTs hgavs
da yve­la `erT xma­ze mom­Re­ra­li~ qu­xi­liT mi­i­wevs win, ga­ur­kve­
ve­li mi­mar­Tu­le­biT.
Si­na­ga­ni da ga­re­ga­ni sam­ya­ros Ser­ye­va niS­navs mTe­li sam­ya­
195
ros tra­gi­ku­lo­bas. sam­ya­ro ara mar­to Seg­rZne­biT aris tra­
gi­ku­li, ara­med Ta­vi­si yo­fi­e­re­bi­Tac. Ta­na­med­ro­ve de­hu­ma­
ni­za­ci­as ada­mi­a­ni mih­yavs da­ce­mam­de. Cven gan­vic­diT mTe­li
kul­tu­ris Rrma kri­ziss. aq la­pa­ra­kia ada­mi­a­ni­sa da kul­tu­
ris kri­zis­ze. gan­vi­xi­loT zo­gi­er­Ti mo­az­rov­nis Se­xe­du­le­ba
aR­niS­nul sa­kiTx­eb­ze, ro­gor afa­sebs is ada­mi­a­nis mdgo­ma­re­o­
bas dRe­van­del sam­ya­ro­Si.
Zi­ri­Ta­di cne­ba, rom­li­Tac es­pa­ne­li fi­lo­so­fo­si xo­se
or­te­ga – i – ga­se­ti (1883 –1955 ww.) axa­si­a­Tebs ada­mi­a­nis da
is­to­ri­is Ta­na­med­ro­ve mdgo­ma­re­o­bas, aris kri­zi­sis cne­ba.
kri­zi­sis fe­no­me­ni mra­va­li mo­az­rov­nis kvle­vis obi­eq­ti iyo
ga­se­tam­de, mag­ram man mo­u­Zeb­na spe­ci­fi­ku­ri as­peq­ti da gan­
sazR­vra is, ro­gorc `is­to­ri­u­li kri­zi­si~. gan­vmar­toT ro­
gor es­mis x. ga­sets kri­zi­si. kri­zi­si aris gan­sa­kuT­re­bu­li
is­to­ri­u­li cvli­le­ba. is­to­ri­a, mo­az­rov­nis ga­ge­biT, aris
qmna­do­ba. ise­Ti qmna­do­ba, ro­me­lic mxo­lod ada­mi­a­nis­Tvi­saa
da­ma­xa­si­aT
­ e­be­li. aqe­dan ga­mom­di­na­re, ada­mi­a­ni ro­gorc is­to­
ri­is cen­tri, Se­iZ­le­ba ic­vle­bo­des. es aris ada­mi­a­nis msof­
lmxed­ve­lo­bis cvli­le­biT ga­mow­ve­u­li cvli­le­ba. ada­mi­a­nis
msof­lmxed­ve­lo­ba gan­sazR­vravs, ga­mo­xa­tavs mis ada­mi­a­no­bas,
amoZ­ra­vebs da aZ­levs mas mi­zans. Tu ic­vle­ba ada­mi­a­ni, ic­vle­
ba mi­si msof­lxed­vac. ami­tom is­to­ri­u­li kri­zi­si ma­Sin dge­ba,
ro­ca ada­mi­a­ni msof­lmxed­ve­lo­bis ga­re­Se­a. ada­mi­a­ni de­zo­ri­
en­ti­re­bu­li xde­ba. is kar­gavs sam­ya­ros, ro­mel­Sic cxov­rob­da
ise, rom ar aqvs Seq­mni­li axa­li. es cvli­le­ba ga­da­dis kri­zis­Si
da iRebs ka­tas­tro­fis sa­xes. cvli­le­ba­Ta me­o­re sa­xe mdgo­ma­
re­obs so­ci­al ­ u­ri struq­tu­ris cvli­le­beb­Si. xo­lo cvli­le­
ba­Ta me­sa­me sa­xe exe­ba ada­mi­a­nis `me~- obas. e. i. ro­ca ada­mi­a­nis
`me~- Si xde­ba cvli­le­ba ise, rom ar ikar­ge­ba mi­si `me~. mag­ram
aris cvli­le­ba, ro­de­sac `me~ kar­gavs `me~- obas. is ga­ucx­ov­
de­ba. swo­red kri­zi­sis es me­sa­me sa­xea Cve­ni kvle­vis obi­eq­ti.
es­pa­nel mo­az­rov­nes am kri­zi­sis sa­fuZ­vlad mi­aC­nia `ma­se­bis
am­bo­xi~.
sity­va `am­bo­xi~ ar niS­navs brZo­las ia­ra­RiT xel­Si. mas­Si
po­li­ti­kur­Tan er­Tad mo­ce­mu­lia go­ni­Ti, mo­ra­lur – eko­
196
no­mi­ku­ri da re­li­gi­u­ri cxov­re­bac. es aris yve­la­ze dra­ma­
tu­li pe­ri­od ­ i, ro­me­lic odes­me sa­zo­ga­de­o­bas ga­da­u­ta­ni­a.
mTe­li Za­la­uf­le­ba sa­zo­ga­do­e­ba­Si xelT ig­des ma­seb­ma. ga­se­
tis TqmiT, `ma­se­bi ar un­da mar­Tav­dnen da arc Se­uZ­li­aT mar­
Ton sa­ku­Ta­ri be­dic ki, rom ara­fe­ri vTqvaT sa­zo­ga­do­e­ba­ze
mTli­a­nad. aqe­dan ga­mom­di­na­re­obs, rom ev­ro­pa am­Ja­mad ga­nic­
dis yve­la­ze mZi­me kri­ziss, ro­me­lic Se­iZ­le­ba Tavs da­aty­des
xalxs, ers, kul­tu­ras~.
sxva­das­xva prin­ci­piT xde­ba um­ci­re­so­bi­sa da urav­le­
so­bis ga­er­Ti­an ­ e­ba. um­rav­le­so­bad war­moq­mnis wa­nam­ZRva­ria
mi­si wev­re­bis ge­mov­ne­bis, ide­e­bis, cxov­re­bis we­si­sa da sti­
lis er­Ti­a­no­ba. um­ci­re­so­bis wev­re­bi in­di­vi­de­bi­a, rom­le­bic
er­Tma­ne­Ti­sa­gan gan­sxvav­de­bi­an swo­red aR­niS­nu­li niS­ne­biT.
maT aer­Ti­an ­ ebT um­rav­le­so­bi­sa­gan gan­sxva­ve­bu­lo­ba.
ada­mi­an
­ is ma­si­sad­mi mi­kuT­vne­ba ga­ni­sazR­vre­ba fsi­qo­lo­gi­
u­ri niS­nis mi­xed­viT. `ma­sis ada­mi­a­ni es isa­a, vinc ar grZnobs
Ta­vis Tav­Si ara­vi­Tar gan­sa­kuT­re­bul unars an gan­sxva­ve­bu­
lo­bas sxve­bi­sa­gan – kargs an cuds. vinc grZnobs, rom igi zus­
tad ise­Ti­ve­a, ro­gorc da­nar­Ce­ne­bi da amas­Tan amiT sul ar
aris Se­wu­xe­bu­li, pi­ri­qiT, bed­ni­e­ria ig­rZnos Ta­vi­si Ta­vi ise­
Ti­ved, ro­gorc yve­la~.
Tu ar­se­bi­Tad gan­vi­xi­lavT ma­se­bis am­boxs, ma­Sin mas axa­
si­a­Tebs Sem­de­gi ori ga­re­mo­e­ba: 1) ma­se­bi am­Ja­mad as­ru­le­ben
im sa­zo­ga­do­eb­riv fun­qci­ebs, rac ad­re mar­to­o­den ga­mor­Ce­
ul um­ci­re­so­ba­Ta pre­ro­ga­ti­va iyo; 2) ama­ve dros ma­se­bi uk­ve
aRar ari­an am uci­re­so­ba­Ta mor­Cil­ni. isi­ni ara Tu emor­Ci­le­
bi­an, mis­de­ven da pa­tivs sce­men, ara­med Ta­vi­dan iSo­re­ben da
aviw­ro­ve­ben maT. ara­fe­ri ar axa­si­a­Tebs Cven epo­qas ise, ro­
gorc is, rom TiT­qmis yvel­gan, er­Tgva­ro­va­ni ma­se­bi ax­de­nen
ze­moq­me­de­bas xe­li­suf­le­ba­ze da Se­u­racx­yo­fen yve­la opo­
zi­ci­ur jgufs. wi­naT de­mok­ra­tia ar iyo ga­yo­fi­li. dRes ki
Cven mo­ves­wa­riT hi­per­de­mok­ra­ti­is tri­umfs, ro­de­sac ma­se­bi
Tvli­an, rom maT uf­le­ba aqvT msvle­lo­ba mis­cen da sa­xel­mwi­
fo ka­no­nad aq­ci­on Ta­vi­an­Ti sa­ub­re­bi ka­fe­Si. ga­se­tis az­riT,
`prob­le­ma is aris, rom ev­ro­pa dar­Ca mo­ra­lis ga­re­Se. ma­sis
197
ada­mi­an­ma uku­ag­do moZ­ve­le­bu­li mcne­be­bi ara imis­Tvis, rom
isi­ni ax­liT, uke­Te­siT Se­ec­va­la, – ara! mi­si sa­si­cocx­lo we­
se­bis ar­sia icx­ov­ros mcne­be­bi­sad­mi da­mor­Ci­le­bis ga­re­Se~. is
iW­re­ba yve­la­fer­Si mi­u­xe­da­vad Ta­vi­si ug­va­no az­re­bi­sa, rom­
le­bic an­ga­riSs ar uwe­ven ara­vis da ara­fers. ma­sis ada­mi­ans
ar un­da dar­Ce­na mtki­ce be­dis myar ni­a­dag­ze, is upi­ra­te­so­bas
ani­Webs ha­er­Si da­ki­de­bul fiq­ti­ur ar­se­bo­bas, rac ra­di­ka­lu­
rad gan­sxvav­de­ba eli­ta­ru­li ada­mi­a­nis cxov­re­bi­sa da mis­wra­
fe­be­bi­sa­gan. ga­se­tis az­riT, es axa­li ti­pis ada­mi­a­ni Seq­mni­lia
Ta­na­med­ro­ve ev­ro­pu­li kul­tu­ris Zi­re­u­li Sec­do­me­bi­sa­gan,
ro­mel­sac as­wav­les teq­ni­kis trfi­a­li da sar­geb­lo­ba, xo­lo
cxov­re­bi­sa ki ara as­wav­les ra.
`ma­se­bis~ cne­ba­Si ga­se­ti ar gu­lis­xmobs sa­zo­ga­do­e­bis
ro­me­li­me klass. `ma­sa – es aris xal­xis um­rav­le­so­ba gan­sa­
kuT­re­bu­li, ga­mor­Ce­u­li Tvi­se­be­bis ga­re­Se. es sru­le­biT ar
aris vTqvaT, mu­Se­bi, pro­le­te­ri­a­ti. ma­sa – es aris sa­Su­a­lo,
ufe­ru­li ada­mi­a­ni~. ga­se­ti ar ga­nas­xva­vebs da er­Ti da ima­
ve cne­biT aR­niS­navs ma­sa­sa da brbos, ro­mel­sac pi­rov­ne­be­bis
mci­re­ricx­o­van eli­tas upi­ris­pi­rebs. es uka­nas­kne­lic ar war­
mo­ad­gens klass, ar war­mo­ad­gens wo­de­bas, ara­med ada­mi­an­Ta
tips, rom­lis sa­xe­lia ara­er­Tfe­rov­ne­ba, pi­rov­ne­ba.
sa­zo­ga­do­e­bis da­yo­fa ara so­ci­a­lur kla­sad, ara­med xal­
xis ti­pe­bad – ma­se­bad da rCe­u­le­bad – sru­le­biT ar aris ub­ra­
lod da­yo­fa `u­maR­le­so­bad~ da `um­ci­re­so­bad~. gvin­da Tu ara
es, av­to­ris az­riT, sa­zo­ga­do­e­ba un­da iyos aris­tok­ra­tu­li.
aR­sa­niS­na­vi­a, rom av­to­ri eli­ta­Si ara aris­tok­ra­tul war­mo­
mav­lo­ba­sa da ke­Til­So­bi­li gva­ris upi­ra­te­so­bas gu­lis­xmobs,
rac Cve­u­leb­riv es­miT am cne­bis qveS, ara­med wmin­da go­neb­riv
ga­mor­Ce­u­lo­bas; eli­ta swo­red wmin­da in­te­leq­tu­a­lu­ri um­
ci­re­so­ba­a. esaa ada­mi­a­ni, ro­me­lic qmnis kul­tu­ras, aC­qa­rebs
prog­ress da amaR­lebs ci­vi­li­za­ci­is do­nes. mas axa­si­a­Tebs
pa­su­xis­mgeb­lo­bis gaZ­li­e­re­bu­li grZno­ba, gan­sa­kuT­re­bu­li
mom­Txov­ne­lo­ba sa­ku­Ta­ri per­so­ni­sad­mi. es ucxoa sa­Su­a­lo
ma­sis ada­mi­a­ni­saT­vis. mi­si prin­ci­pi sru­li­ad gan­sxva­ve­bu­lia
– `swra­fad ga­a­ke­Te yve­la­fe­ri, rac gsurs! ar ar­se­bobs arc
198
Se­uZ­le­be­li da arc sa­Si­Si, arc umaR­le­so­ba da arc um­ci­re­
so­ba~. is yo­vel­Tvis kma­yo­fi­lia da aR­frTo­va­ne­bu­li Ta­vi­si
Ta­viT. cxov­re­ba TviT­kma­yo­fi­le­ba­Si – es aris xved­ri ple­be­
i­sa. ma­sis ada­mi­a­ni ar cnobs di­a­logs, ro­gorc ur­Ti­er­To­bis
umaR­les for­mas. wa­vi­des di­a­log­ze, mis­Tvis es pir­vel marcxs
niS­navs. aqe­dan Cnde­ba moTx­ov­na: `kma­ra dis­ku­si­e­bi~! amas Se­de­
gad ki mos­devs uar­yo­fa yo­vel­gva­ri su­li­e­ri ur­Ti­er­To­bi­sa,
rac efuZ­ne­ba obi­eq­tu­ri nor­me­bis cno­bas, dawy­e­bu­li ub­ra­lo
sa­ub­ri­dan, dam­Tav­re­bu­li par­la­men­tiT da sa­mec­ni­e­ro sa­zo­
ga­do­e­biT. is mo­iTx­ovs `pir­da­pi­ri moq­me­de­bis~ er­Ta­derT me­
Tods. es nor­ma­a, ro­me­lic xsnis yve­la da­nar­Cen nor­mas, xsnis
yve­la Sua etaps mi­zan­sa da mo­na­po­vars So­ris. ev­ro­pis is­to­ri­
a­Si ple­bei aras­dros war­mo­id­gen­da Tavs ra­i­me ide­e­bis mqo­ned.
mas hqon­da Ta­vi­si rwme­na, tra­di­ci­e­bi, cxov­re­bi­se­u­li ga­moc­
di­le­ba, gac­ve­Ti­li az­ri, mag­ram is ar ere­o­da Te­o­ri­ul ga­mok­
vle­veb­Si da gan­zo­ga­de­beb­Si, rom­leb­sac mo­iTx­ovs po­li­ti­ka,
li­te­ra­tu­ra da a. S. ax­la ki da­a­ne­ba Ta­vi sxvis mos­me­nas. ax­la
man un­da gan­sa­jos, da­geg­mos, ga­dawy­vi­tos. ami­tom am dros ada­
mi­a­ne­bi cxov­ro­ben cxov­re­bi­se­u­li prog­ra­me­bis ga­re­Se, ugeg­
mod. mTav­ro­ba ara­fers la­pa­ra­kobs mo­ma­val­ze. man ar icis sa­
iT mi­is­wraf­vis, mi­dis miz­nis gac­no­bi­e­re­bis ga­re­Se, ami­tom mis
saq­mi­a­no­ba­Si ar ix­sne­ba prob­le­me­bi, pi­ri­qiT – far­Tov­de­ba da
rTul­de­ba kon­fliq­tu­ri si­tu­a­ci­e­bi. yo­vel­Tvis ase­Ti iyo sa­
zo­ga­do­e­ba, ro­mel­sac mar­Tav­dnen sa­Su­a­lo ma­se­bi – is iyo yov­
lis­Sem­Zle da efe­me­ru­li. es imi­tom, rom sa­Su­a­lo ada­mi­a­nis
ide­e­bi ar aris nam­dvi­li ide­e­bi. isi­ni kul­tu­ru­lo­biT ar das­
tur­de­bi­an. ma­se­bis am­bo­xe­bam Se­iZ­le­ba mig­viy­va­nos ka­tas­tro­
fam­de, rad­gan mmar­Tve­lo­ba xel­Si Ca­u­var­daT gan­sazR­vru­li
ti­pis xalxs, ro­mel­TaT­vi­sac ar aris Zvir­fa­si ci­vi­li­za­ci­is
fu­Ze. pa­ra­doq­si­a, rom msof­li­os ex­lan­de­li gam­ge­be­li pri­
mi­ti­u­li­a, Sem­Txve­viT mov­li­ne­bu­lia ci­vi­li­ze­bul sam­ya­ro­
Si. ma­Sin, ro­ca pi­rov­ne­bis cxov­re­ba, mi­si yo­vel­dRi­u­ro­ba – es
aris mud­mi­vi da­Za­bu­lo­ba, Se­us­ve­ne­be­li var­ji­Si, var­ji­Si as­ke­
ti­sa. Rir­Se­sa­niS­na­vi – da­ma­xa­si­a­Te­be­li ke­Til­So­bi­le­bi­sa – es
aris ara Za­la­uf­le­ba, ara pri­vi­le­gi­e­bi, ara­med mo­va­le­o­be­bi,
199
mom­Txov­ne­lo­ba sa­ku­Ta­ri Ta­vi­sad­mi. eli­tis ada­mi­an­ma icis ra
ad­vi­lia si­su­le­lis Ca­de­na; ra ax­lo­saa sa­SiS­ro­e­ba yo­vel wams.
Tu eli­tas axa­si­a­Tebs az­ris Ta­vi­suf­le­ba da war­sul­Tan ur­
Ti­er­To­ba, rac au­ci­le­be­li pi­ro­baa gan­vi­Ta­re­bi­saT­vis, ma­
sis ada­mi­a­ni­saT­vis es sfe­ro­e­bi ugul­ve­bel­yo­fi­li­a. is iRebs
mmar­Tve­lo­bas war­su­lis gaT­va­lis­wi­ne­bis ga­re­Se ise, TiT­qos
is arc ar­se­bu­li­yo. ga­se­tis fi­lo­so­fi­is da­sa­xa­si­a­Teb­lad sa­
Wi­roa mra­va­li ka­te­go­ri­a: cxov­re­ba, su­bi­eq­ti, yo­fi­e­re­ba, si­
nam­dvi­le, WeS­ma­ri­te­ba, mi­mar­Te­ba `me­sa~ da `Sens~ So­ris, eli­
ta, ma­sa, xal­xi, `ma­ni~, ga­ucx­o­e­ba, is­to­ri­u­li kri­zi­si da sxva.
mag­ram yve­la es ka­te­go­ria er­Ti cen­tra­lu­ri fi­gu­ris, er­Ti
Zi­ri­Ta­di ka­te­go­ri­is gar­Se­mo moZ­ra­obs. es aris ada­mi­a­nu­ri
yo­fi­e­re­bis kri­zi­si da mi­si ga­ucx­o­e­ba. mis­Tvis er­Ta­der­Ti si­
nam­dvi­le, ro­me­lic Cven gva­in­te­re­sebs, aris Cve­ni si­nam­dvi­le,
Cve­ni sam­ya­ro, Cve­ni cxov­re­ba. ada­mi­a­ni ar un­da dak­ma­yo­fil­
des niv­TTa yo­fi­e­re­biT, Tu­ki es yo­fi­e­re­ba niv­Tebs ada­mi­a­ni­
sa­gan da­mo­u­ki­deb­lad aqvT.
ada­mi­an
­ is fe­no­me­ni ga­se­tis fi­lo­so­fi­a­Si Se­i­cavs or­mxri­
vo­bas – ada­mi­an­ i me­go­ba­ri da ada­mi­a­ni mte­ri. amis sa­fuZ­ve­lic
so­ci­a­lu­ro­ba­a. sity­va `sa­zo­ga­do­eb­ri­vi~ Ta­vis Tav­Si aer­Ti­
a­nebs po­zi­ti­ur da ne­ga­ti­ur sawy­iss. rom Se­viq­mnaT na­Te­li
war­mod­ge­na sa­xel­mwi­fo­ze, un­da ga­vi­goT is msof­lmxed­ve­
lob­ri­vi sis­te­ma Cve­u­le­be­bi­sa, ro­mel­sac `sa­zo­ga­do­eb­riv
azrs~ vu­wo­debT. xo­se or­te­ga – i – ga­sets Se­sa­niS­na­vad aqvs
mig­ne­bu­li ma­se­bis xa­si­aT­Si yve­la­ze um­niS­vne­lo Tvi­se­bac ki,
Tval­naT­liv da zus­tad aR­wers ada­mi­a­nis mi­er yo­vel­dRi­u­
ro­ba­Si, sxva­das­xva si­tu­a­ci­a­Si am ni­San­-Tvi­se­ba­Ta ga­mov­le­nas,
mag­ram nak­leb yu­radR­eb ­ as uT­mobs im so­ci­a­lu­ri mi­ze­ze­bis
kvle­vas, ro­me­lic sa­Su­a­le­bas mis­cems ada­mi­ans ga­eq­ces sa­Su­
a­lo­o­bas. ama­ve dros, ar aris ga­mo­yo­fi­li, ga­mij­nu­li brbo­sa
da ma­sis cne­be­bi. Cve­ni az­riT ki, zo­gi­er­Ti Tvi­se­ba, ro­mel­sac
ga­se­ti ma­sas mi­a­wers, brbos ma­xa­si­a­Te­be­li uf­ro­a, vid­re sa­Su­
a­lo ada­mi­a­ni­sa.
fran­gma eqim­ma da pub­li­cis­tma gus­tav le­bon­ma (1841 – 1931 ww.)
Ta­vis er­T-erT naS­rom­Si `xal­xe­bi­sa da ma­se­bis fsi­qo­lo­gi­a~,
200
Ta­vis sa­u­ku­nes `brbos sa­u­ku­ne~ uwo­da. brbos prob­le­mis wi­na
plan­ze wa­mo­we­va am epo­qis da­ma­xa­si­a­Te­be­li Zi­ri­Ta­di ni­Sa­ni­a.
brbos fe­no­me­nis Cve­u­leb­ri­vi ga­ge­ba, ro­mel­Sic igu­lis­xme­ba
ada­mi­an­Ta Cve­u­leb­ri­vi Tav­moy­ra, er­Ti­a­ni mis­wra­fe­be­biT, miz­
ne­biT, le­bon­ma ga­nas­xva­va brbos fsi­qo­lo­gi­u­ri cne­bi­sa­gan.
aq ada­mi­an­Ta ise­Ti Tav­moy­ra igu­lis­xme­ba, ro­de­sac ada­mi­an­Ta
Tav­Sey­ra ar xde­ba fi­zi­ku­rad. e. i. isi­ni faq­tob­ri­vad da­So­
re­bul­ni ari­an er­Tma­neTs, mag­ram ma­inc er­Tna­i­rad grZno­ben,
er­Tna­i­rad fiq­ro­ben da moq­me­de­ben. maT axa­si­a­TebT in­di­vi­
du­a­lu­ri­sa­gan gan­sxva­ve­bu­li ko­leq­ti­u­ri, ma­sob­ri­vi su­li.
Cve­ni az­riT, aq le­bo­ni gu­lis­xmobs swo­red imas, ra­sac ga­se­
ti sa­Su­a­lo ada­mi­an­Ta ma­sebs uwo­debs. ub­ra­lod le­bo­ni ma­se­
bi­sa da brbos aR­sa­niS­na­vad er­Tsa da ima­ve ter­mins – `brbos~
iye­nebs. fsi­qo­lo­gi­a­Si met – nak­le­bad Ses­wav­li­lia ada­mi­a­nis
Tav­da­pir­ve­li moTx­ov­ni­le­be­bi­dan mom­di­na­re im­pul­se­bi da
mid­re­ki­le­be­bi, mi­si moq­me­de­bis mo­ti­ve­bi da sxva ada­mi­a­neb­Tan
ur­Ti­er­To­be­bi. am­ri­gad, Se­saZ­le­be­lia mi­ax­lo­e­bi­Ti si­zus­tiT
ma­inc gan­vsazR­vroT ada­mi­an­Ta mo­sa­lod­ne­li re­aq­cia ama Tu
im mov­le­na­ze, mag­ram uty­u­a­ria is faq­tic, rom gar­kve­ul pi­ro­
beb­Si ada­mi­a­ni fiq­robs da iq­ce­va mo­sa­lod­ne­li­sa­gan sru­li­
ad gan­sxva­ve­bu­lad da xSi­rad sa­pi­ris­pi­ro­dac. ase xde­ba ma­Sin,
ro­ca ada­mi­a­ni Car­Tu­lia brbos Se­mad­gen­lo­ba­Si, iq­ce­va ma­sis
or­ga­nul na­wi­lad. le­bo­ni wers: `fsi­qo­lo­gi­ur ma­sa­Si yve­la­
ze uc­na­u­ria Sem­de­gi. ro­go­ric ar un­da iyos ma­Ti cxov­re­bis
we­si, saq­mi­a­no­ba, ma­Ti xa­si­a­Ti da in­te­li­gen­tu­ro­bis xa­ris­xi,
ma­sad qce­vi­sas isi­ni iZe­nen ko­leq­ti­ur suls, rom­lis Za­liT
sru­li­ad sxvag­va­rad grZno­ben, fiq­ro­ben da iq­ce­vi­an, vid­re
Ti­To­e­u­li maT­ga­ni cal­ke ig­rZnob­da, ifiq­reb­da, mo­iq­ce­o­da.
ar­se­bo­ben ide­e­bi da grZno­be­bi, rom­le­bic ga­mov­lin­de­bi­an an
moq­me­de­bad iq­ce­vi­an mxo­lod ma­sad ga­er­Ti­a­ne­bul in­di­vi­deb­
Si~. ma­sas le­bo­ni ada­rebs or­ga­nizms, ro­me­lic Sed­ge­ba mra­va­
li uj­re­di­sa­gan da ro­mel­sac aqvs sru­li­ad axa­li Tvi­se­be­bi,
vid­re cal­ke­ul uj­re­debs. aq le­bo­ni sa­ub­robs ama Tu im ada­mi­
a­nis in­te­li­gen­tu­ro­bis xa­ris­xze, rac, Cve­ni az­riT, zus­ti ar
aris. ada­mi­a­nis in­te­li­gen­tu­ro­bas ar Se­iZ­le­ba hqon­des sxva­
201
das­xva xa­ris­xi. igi an aris, an ar aris in­te­li­gen­ti. pi­rov­ne­ba,
Tu­ki is mar­Tla in­te­li­gen­ti­a, ar Se­iZ­le­ba ga­iT­qvi­fos upi­
rov­no ma­sa­Si ise, rom man ab­so­lu­tu­rad da­kar­gos sa­Ri go­ne­
biT gan­sjis, kri­ti­ku­li ana­li­zis una­ri. le­bons moh­yavs mi­si
Ta­na­med­ro­ve fsi­qo­lo­gi­is mi­er dad­ge­ni­li faq­ti, rom ada­mi­a­
nis cxov­re­ba­Si udi­des rols qvec­no­bi­e­ri mis­wra­fe­be­bi as­ru­
lebs. mi­si yo­vel­dRi­u­ri moq­me­de­bis ukan, ro­mel­sac pi­rov­ne­ba
aRi­a­rebs, ueW­ve­lad ar­se­bobs ki­dev ra­Rac da­fa­ru­li mi­ze­ze­
bi, ro­mel­sac igi ar aRi­a­rebs, xo­lo yo­ve­li­ve amis ukan ki Zevs
ki­dev uf­ro fa­ru­li mi­ze­ze­bi, ro­mel­Ta ar­se­bo­bis Se­sa­xe­bac
ki ada­mi­an­ma ara­fe­ri icis. mi­si yo­vel­dRi­u­ri moq­me­de­be­bi swo­
red am fa­ru­li, arac­no­bi­e­ri mo­ti­ve­bis gav­le­nis Se­de­gi­a. aqe­
dan ga­mom­di­na­re g. le­bo­ni cdi­lobs ax­snas brbo­Si ada­mi­a­nis
cva­le­ba­do­bis mi­ze­ze­bi da maT sam ga­mov­li­ne­ba­Si eZebs.
ada­mi­ans, gar­Se­mor­tymuls mra­va­li ada­mi­a­niT da maT­Tan
miz­ne­bis sa­er­To­o­biT da­kav­Si­re­buls, euf­le­ba ga­nu­sazR­vre­
li Zle­va­mo­si­le­bis grZno­ba. es grZno­ba aZ­levs mas sa­Su­a­le­
bas Ta­vi­suf­lad ga­mo­av­li­nos Tav­da­pir­ve­li survilebi, rom­
le­bic izo­li­re­bu­lad ar­se­bo­bis pe­ri­od­Si iZu­le­bu­li iyo
da­eT­rgu­na. brbo­Si aRar ar­se­bo­ben in­di­vi­de­bi, igi upi­rov­no
da ano­ni­mu­ri­a, am­de­nad mas­Si myof ada­mi­ans sru­li­ad uq­re­ba
pa­su­xis­mgeb­lo­bis grZno­ba. grZno­ba, ro­me­lic Ce­u­leb­riv yo­
vel­Tvis Tan ax­lavs pi­rov­ne­bas da ai­Zu­lebs imoq­me­dos ga­az­
re­bu­lad. es aris brbo­Si cva­le­ba­do­bis pir­ve­li mi­ze­zi. zig­
mund fro­i­di (1859 –1939 ww.), ro­me­lic, Ta­vi­si moZR­vre­bi­dan
ga­mom­di­na­re, ko­men­tars uke­Tebs gus­tav le­bo­nis na­az­revs, aR­
niS­navs, rom `es TiT­qos axa­li Tvi­se­be­bi, rom­leb­sac is aR­mo­
a­Cens ax­la, si­nam­dvi­le­Si war­mo­ad­gens im arac­no­bi­e­ris ga­mov­
le­nas, ro­mel­Sic Ca­na­sax­Si­ve Ca­de­bu­lia ada­mi­a­nis su­lis yve­la
si­bo­ro­te~.
me­o­re mi­ze­zi cva­le­ba­do­bi­sa me­tad uc­na­u­ri da amo­uc­no­
bi fe­no­me­ni – ga­dam­deb­lo­ba­a. g. le­bo­ni mas hip­no­zur fe­no­
men­Ta ricxvs mi­a­kuT­vnebs. brbo­Si ada­mi­a­nis yo­ve­li moq­me­de­ba
Tu grZno­ba ga­dam­de­bi­a. igi umal­ve ga­da­e­ce­ma ma­sis da­nar­Cen
wev­rebs. ase­Ti ga­dam­deb­lo­ba Se­iZ­le­ba mi­vi­des im zo­mam­de,
202
ro­de­sac ada­mi­ans pi­ra­di in­te­re­si sa­er­Tos, ma­sis in­ter­se­bis
sam­sxver­plo­ze mi­aqvs. es ki mi­si bunebisaTvis sru­li­ad sa­wi­
na­aR­mde­go Tvi­se­ba­a.
cva­le­ba­do­bis me­sa­me mi­zezs STa­go­ne­ba­do­ba war­mo­ad­gens.
es yve­la­ze mniS­vne­lo­va­ni mi­ze­zi­a. swo­red igi ga­na­pi­ro­bebs
ma­sa­Si ga­er­Ti­an ­ e­bu­li ada­mi­a­ne­bis Tvi­se­ba­Ta gan­sxva­ve­bas
cal­ke­ul in­di­vid­Ta Tvi­se­be­bi­sa­gan. amas­Tan, ga­dam­deb­lo­ba
gus­tav le­bons STa­go­ne­ba­do­bis moq­me­de­bis Se­de­gad ga­Ce­nil
fe­no­me­nad mi­aC­ni­a. ada­mi­a­ni, ro­ca ma­sa­Si im­yo­fe­ba, var­de­ba
`mo­nus­xvis~ msgavs mdgo­ma­re­ob ­ a­Si, kar­gavs kon­trols Ta­vis
Tav­ze, ve­Rar ac­no­bi­e­rebs sa­ku­Tar qme­de­bebs. aseT vi­Ta­re­ba­Si
mi­si moq­me­de­ba STa­go­ne­bis Se­de­gad Se­iZ­le­ba ne­bis­mi­e­ri mi­mar­
Tu­le­biT wa­ri­mar­Tos. igi Zli­e­ri aR­tki­ne­biT iwy­ebs STa­go­ne­
bu­li moq­me­de­bis Ses­ru­le­bas. es aR­tki­ne­ba Zli­e­ri da ga­da­u­
la­xa­vi­a.
gus­tav le­bo­ni aja­mebs brbo­Si pi­rov­ne­bis sru­li ni­ve­li­
re­bi­sa da cva­le­ba­do­bis kvle­vis Se­de­gebs da mi­iC­nevs, rom
ma­sis ada­mi­a­ni­saT­vis ti­pi­ur da­ma­xa­si­a­Te­bel Tvi­se­bebs war­
mo­ad­gens cno­bi­e­ri pi­rov­ne­bis gaq­ro­ba, arac­no­bi­e­ris mo­
War­be­ba, STa­go­ne­bi­sa da ga­dam­deb­lo­bis Se­de­gad az­re­bi­sa da
grZno­be­bis ori­en­ta­cia er­Ti da ima­ve mi­mar­Tu­le­biT, STa­go­
ne­bu­li ide­e­bis us­wra­fe­sad Ses­ru­le­bis ten­den­ci­a. in­di­vi­di
uk­ve aRar ekuT­vnis sa­ku­Tar Tavs, igi une­bis­yo­fo av­to­ma­tad
iq­ca. mec­ni­er ­ i mi­mar­Tavs ma­sob­ri­vi, ko­leq­ti­u­ri su­li­saT­vis
da­ma­xa­si­aT
­ e­bel ti­pi­ur Tvi­se­ba­Ta gan­xil­vas. ma­sa im­pul­su­
ri da ad­vi­lad aR­gzne­ba­di­a. igi TiT­qmis mTli­a­nad Tav­da­pir­
vel im­pul­sebs eq­vem­de­ba­re­ba. es im­pul­se­bi im­de­nad Zli­e­ri­a,
rom in­di­vids ar eZ­le­va Ta­vi­si in­te­re­se­bis ga­mov­le­nis ara­
vi­Ta­ri sa­Su­al ­ e­ba. ker­Zo in­te­ress brbos sa­er­To in­te­re­si
nTqavs. brbo cva­le­ba­di­a, aram­ya­ri­a. Tu mas ra­i­me surs, mxo­
lod mok­le dro­iT, Tum­ca es sur­vi­li ma­Sin­ve un­da iyos dak­
ma­yo­fi­le­bu­li. ma­sa au­ci­leb­lo­biT mo­iTx­ovs aRi­a­re­bul li­
der – be­lads. brbo Ta­vi­si bu­ne­biT ker­pTay­va­nis­mce­me­li­a. igi
mTli­a­nad en­do­ba Ta­vis av­to­ri­tets, ab­so­lu­tu­rad uk­ri­ti­
koa be­la­dis mi­marT. brbos ar ga­aC­nia sa­ku­Ta­ri az­ri, mi­si az­ri
203
igi­ve be­la­dis az­ri­a. sxvag­var Se­xe­du­le­bebs igi ar iRebs, maT
mi­marT ara Tu Sem­wyna­re­be­li­, ara­med ag­re­si­u­lia. mas­Tan pa­eq­
ro­ba Se­uZ­le­be­li­a, rad­gan igi ara­vi­Tar ar­gu­ments an­ga­riSs
ar uwevs. ma­sas uy­vars Ta­vi­si ker­pi, xo­lo vinc mas upi­ris­pir­
de­ba, si­Zul­vi­liT da mtro­biT pa­su­xobs.
ma­sa me­tad dam­yo­lia da ad­vi­lad ije­rebs yve­la­ze da­u­
je­re­bel am­bav­sac ki. igi mok­le­bu­lia kri­ti­kis unars. ma­sas
yve­la­fer­Si uki­du­re­so­bis grZno­ba axa­si­a­Tebs. an­ti­pa­Ti­is
pa­ta­ra mar­cva­lic ki uceb ga­da­iq­ce­va ve­lur, da­u­o­ke­bel si­
Zul­vi­lad. mas, vi­sac surs gav­le­na mo­i­po­vos ma­sa­ze, sru­li­ad
ar mo­eTx­o­ve­ba iyos Ta­n­mim­dev­ru­li da lo­gi­ku­ri YTa­vis ar­gu­
men­ta­ci­aS­ i. sak­ma­ri­sia Se­eZ­los ma­Ral­far­do­va­ni da emo­ci­u­ri
sa­ub
­ a­ri da ma­sac dapy­ro­bi­li­a. brbos, Ta­vi­si mra­val­ricx­ov­
no­bis ga­mo, uZ­le­ve­lo­bis grZno­ba euf­le­ba. Tum­ca ma­se­bi da­u­
fiq­reb­lad mih­yve­bi­an Ta­vis li­ders, mag­ram mas un­da hqon­des
gar­kve­ul ­ i Tvi­se­be­bi, rom­li­Tac mo­xib­lavs brbos da ga­i­yo­
lebs mas.
un­da aRi­niS­nos, rom gus­tav le­bo­nis mTe­li es msje­lo­ba
exe­ba ara xan­grZli­vi xa­si­a­Tis ma­sebs, ara­med brbos, ro­me­lic
war­mo­iq­mne­ba mxo­lod gar­kve­u­li dro­iT er­Tma­ne­Ti­sa­gan gan­
sxva­ve­bu­li in­di­vi­de­bis Tav­Sey­ris Se­de­gad da ro­mel­Tac am
mo­men­ti­saT­vis er­Ti sa­er­To, mag­ram war­ma­va­li in­te­re­si aer­
Ti­a­nebT. im Sem­Txve­va­Si, ro­de­sac es in­te­re­si kar­gavs Ta­vis
aq­tu­al­ o­bas, dak­ma­yo­fi­le­bu­lia an mox­sni­lia ra­i­me mi­ze­zis
ga­mo, brbo iS­le­ba.
ma­se­bis fsi­qo­lo­gi­is, ada­mi­an­Ta sxva­das­xvag­va­ri so­ci­a­
lu­ri jgu­fe­bi­sa Tu war­mo­naq­mne­bis kvle­va­Si, gus­tav le­bon­
Tan er­Tad, di­di dam­sa­xu­re­ba mi­uZR­vis frang iu­rists da so­
ci­o­logs gab­ri­el tards (1843 –1904 ww.). am Te­mas mi­uZR­vna
man Ta­vi­si er­T-er­Ti mTa­va­ri Sro­ma `az­ri da brbo~. tar­di
er­Tma­ne­Ti­sa­gan mij­navs `brbo­sa~ da `pub­li­kis cne­bebs~. av­to­
ri xaz­gas­miT aR­niS­navs, rom brbos Ca­mo­ya­li­be­ba­Si ga­dam­wyve­
ti mniS­vne­lo­ba eni­We­ba mi­si Se­mad­ge­ne­li in­di­vi­de­bis fi­zi­kur
si­ax­lo­ves. is erT te­ri­to­ri­a­ze Tav­Sey­ra­a. amis­gan gan­sxva­
ve­biT, pub­li­ka ar sa­Wi­ro­ebs Ta­vi­si wev­re­bis au­ci­le­bel fi­
204
zi­kur kav­Sirs. tar­dis az­riT, pub­li­kis Ca­mo­ya­li­be­ba iwy­e­ba
XVI sa­u­ku­ni­dan, rac da­kav­Si­re­bu­lia wig­ne­bis beW­dvis far­To
gav­rce­le­bas­Tan. am udi­de­si si­ax­liT – ga­ze­Te­bi­sa da wig­ne­bis
yo­vel­dRi­u­ri da er­Tob­li­vi kiTx­viT ga­er­Ti­a­ne­bul­ma mkiTx­
vel­Ta ma­sam Ta­vi sru­li­ad axal so­ci­a­lur Za­lad, sxe­u­lad
ig­rZno. ya­lib­de­ba sxva­das­xva sa­xis li­te­ra­tu­ru­li, po­li­ti­
ku­ri da a. S. pub­li­ka, rom­le­bic yo­vel­dRi­u­rad sul uf­ro da
uf­ro met ada­mi­ans mo­i­cavs. es pro­ce­si grZel­de­ba Sem­dgom
sa­u­ku­ne­eb­Sic. ami­tom gab­ri­el tar­di ar eTan­xme­ba gus­tav le­
bo­nis mo­saz­re­bas, rom XX sa­u­ku­ne aris brbos sa­u­ku­ne.
g. tar­di ax­dens brbos na­ir­sa­xe­o­ba­Ta kla­si­fi­ka­ci­as, ma­
ga­li­Tad, asa­kis, sqe­sis da sxva niS­ne­biT. igi gan­sa­kuT­re­bul
yu­radR­e­bas amax­vi­lebs qu­Ca­Si Tav­moy­ril qal­Ta brbo­ze, ro­
me­lic ase nac­no­bia Cven­Tvi­sac da ro­me­lic Ta­vi­si uki­du­re­
si aR­gzne­ba­do­biT, ag­re­si­u­lo­biT da si­sas­ti­kiT ada­mi­a­nis
ga­o­ce­bas iw­vevs. am­gvar qal­Ta Tav­yri­lo­beb­Si xde­ba yve­la­ze
aR­vi­rax­sni­li da Tav­xe­du­ri in­stin­qte­bis ga­mov­le­na. av­to­ri
yu­radR­e­bas brbo­Si rwme­ni­sa da miz­nis xa­ris­xze amax­vi­lebs.
amis Se­sa­ba­mi­sad mor­wmu­ne brbo dar­wmu­ne­bu­li da fa­na­ti­ku­
ri­a, xo­lo brbo, ro­mel­sac ra­i­me miz­nis miR­we­va surs, Ji­ni­a­ni
da des­po­tu­ri­a. re­li­gi­u­ri brbo yve­la­ze mSvi­di da wyna­ri­a,
Tum­ca zog­jer isic sCa­dis da­na­Sa­uls.
po­li­ti­ku­ri brbo uf­ro me­tad ag­re­si­u­li da ga­Ri­zi­a­ne­
bu­li­a, vid­re re­li­gi­u­ri. igi aram­ya­ri­a, cva­le­ba­di­a, Se­uZ­lia
ad­vi­lad mi­e­ces uki­du­re­si si­Zul­vi­li­dan did aR­ta­ce­ba­sa da
si­xa­ruls. mi­u­xe­da­vad brbo­Ta ase­Ti mra­val­fe­rov­ne­bi­sa, ar­se­
bobs ram­de­ni­me yve­la­saT­vis sa­er­To ni­Sa­ni. es Tvi­se­be­bi­a: uki­
du­re­si mo­uT­men­lo­ba, sa­sa­ci­lo am­par­tav­no­ba, avad­myo­fu­ri
mgrZno­bi­a­ro­ba, upa­su­xis­mgeb­lo­bis grZno­ba, yov­lis­Sem­Zle­o­
bis ilu­zi­u­ri gan­cda, taq­tis, zo­mi­e­re­bis grZno­bis sru­li da­
kar­gva. is gar­bis, ifan­te­ba, ro­ca mte­ri mas­ze Zli­e­ri­a, xo­lo
Tu sa­ku­Ta­ri upi­ra­te­so­ba ig­rZno, ma­Sin­ve Se­te­va­ze ga­da­dis.
brbo io­lad eZ­le­va ko­leq­ti­u­ri ha­lu­ci­na­ci­e­bis grZno­bas.
mas xSi­rad eC­ve­ne­ba, rom mos­devs war­mo­sax­vi­Ti mte­ri. ase­Ti
rwme­na em­ya­re­ba ima­ve mo­saz­re­bebs, ro­go­ric SeS­li­lebs aqvT.
205
 aq­ti­ur ­ o­bis da pa­si­u­ro­bis xa­ris­xis Se­sa­ba­mi­sad gab­ri­el
tar­di brbos oTx Zi­ri­Tad sa­xed yofs: 1) mom­lo­di­ne; 2) yu­
radR­e­bi­a­ni; 3) Ta­vis Se­sa­xeb gan­mcxa­de­be­li da 4) moq­me­di. av­
to­ri daw­vri­le­biT axa­si­a­Tebs Ti­To­e­ul maT­gans da moh­yavs
Se­sa­ba­mi­si ma­ga­li­Te­bi. ma­Si­nac ki, ro­ca brbo ve­lu­ri ova­ci­
e­biT gars er­tymis ro­me­li­me mo­ma­val gmirs, brbos Za­luZs
mxo­lod mo­am­za­dos mi­si da­mar­cxe­ba, aRag­znebs ra uki­du­re­
so­bam­de mis si­a­ma­yes da mis ge­ni­as si­gi­Jed ga­da­aq­cevs. gab­
ri­el tards moh­yavs mra­va­li ma­ga­li­Ti brbos mi­er Ca­de­ni­li
sxva­das­xva da­na­Sa­u­li­sa, Tum­ca ima­sac aR­niS­navs, rom kre­biT
er­Te­ul ­ ebs, am Sem­Txve­va­Si brbos, Se­uZ­lia mo­i­moq­me­dos ara
mar­to ga­ug ­ o­na­ri da sa­Si­ne­li da­na­Sa­u­li, ara­med Za­luZs di­
di gmi­ro­bis Ca­de­nac. es exe­ba mxo­lod zne­ob­ri­o­bis sfe­ros.
go­neb­riv as­peq­tSi ki brbos ar Se­uZ­lia amaR­ldes er­Ti sa­fe­
xu­ri­Tac ki. zne­ob­ri­o­bis sfe­ro­Si maT Za­luZT da­ec­nen Zli­er
dab­la da ai­wi­on Zli­er maR­la; go­ne­bis sfe­ro­Si ki maT Za­luZT
id­gnen mxo­lod Za­li­an da­bal do­ne­ze.
Cvens mi­er gan­xi­lul mec­ni­er­Ta naS­ro­meb­Si ga­moT­qmu­li
Se­xe­du­le­be­bi ucxo ar aris Cve­ni si­nam­dvi­li­saT­vis. swo­red,
brbos ma­xa­si­aT ­ e­bel­ma am da sxva Tvi­se­beb­ma Cvens mex­si­e­re­ba­
Si am ram­de­ni­me xnis win da­to­va kva­li. mra­val­wli­a­ni to­ta­
li­ta­ru­li re­Ji­mis ar­se­bo­bis pe­ri­od­Si mTli­a­nad war­Tme­u­
li gvqon­da sa­ku­Ta­ri ne­bis da az­ris Ta­vi­suf­lad ga­mo­xat­vis
ele­men­ta­ru­li sa­Su­a­le­ba. ada­mi­an­Ta far­To fe­ne­bi rep­re­si­
u­li, dam­sje­li apa­ra­tis ze­gav­le­niT mud­mi­vi fsi­qo­lo­gi­u­ri
daT­rgun­vis qveS im­yo­fe­bod­nen. to­ta­li­ta­ru­li re­Ji­mis Tan­
da­Ta­no­biT msxvre­vas Tan moh­yva xal­xis far­To ma­se­bis aR­tki­
ne­ba, far­To fe­ne­bis uki­du­re­si ga­aq­ti­u­re­ba, ra­mac ag­re­si­u­
li da da­man­gre­ve­li Se­de­ge­bi ga­mo­iw­vi­a.
Cvens Tval­win, rus­Ta­ve­lis pros­peq­tze abo­boq­re­bul­ma
brbom mo­awyo sa­Si­ne­li de­ko­ra­ci­e­bi. brbo `Rmu­o­da~, `grgvi­
nav­da~, ga­iZ ­ a­xo­da `Zirs~, `maR­la~, `mov­spoT~ da a. S. brbos amo­
Za­xi­le­bi, sim­Re­re­bic ki Si­Sis mom­gvre­li, avis mo­mas­wa­ve­be­li,
Tav­zar­dam­ce­mi iyo. brbos si­Cu­me­Sic ki wyvdi­a­dis xma is­mo­da,
ro­mel­mac msax­vra­li xe­li da­atyo rus­Ta­ve­lis pros­peqts, da­
206
sav­leT sa­qar­Tve­los, sa­ma­Cab­los, af­xa­zeTs, Se­i­wi­ra ada­mi­
a­ne­bi. ase­Ti Se­de­gi mos­devs yo­vel­Tvis amor­fu­li jgu­fe­bis
Ta­vaS­ve­bul Ta­reSs. ras mih­yavs ada­mi­a­ni am­gvar qme­de­be­bam­de?
ga­na ar icis ada­mi­an­ma, Se­no­be­bis ngre­viT, Su­Se­bis msxvre­viT,
Zeg­le­bis Ca­mog­de­biT mi­za­ni rom ar xor­ci­el­de­ba?! nu­Tu ar
icis, rom es da­un­do­be­li ngre­va Ta­o­be­bis wi­na­aR­mdeg aris mi­
mar­Tu­li da nam­dvi­li ide­is Ses­ru­le­bas­Tan ver gva­ax­lo­ebs?!
ada­mi­an­Ta tan­jvis mi­ze­zi xom xe­lux­le­be­li rCe­ba da por­tre­
te­bis daw­viT mi­Re­bu­li si­a­mov­ne­ba Ta­vis moty­u­e­baa da me­ti
ara­fe­ri!
ko­ni aR­niS­navs, rom `in­di­vi­dis ga­mo­cal­ke­ve­ba da mas­Si sa­
ku­Ta­ri gan­sa­kuT­re­bu­lo­bis cno­bi­e­re­bis gan­vi­Ta­re­ba is­to­
ri­u­li pro­ce­si­a`. ama­ve is­to­ri­u­li gan­vi­Ta­re­bis Se­de­gia emo­
ci­ur – eq­spre­si­u­li (su­li­e­ri si­ax­lo­ve, ga­ge­ba, in­ti­mu­ro­ba),
in­stru­men­tu­li (er­Tob­li­vi mo­va­le­o­be­bi, da dax­ma­re­ba) una­
re­bi da ama­ve dros su­li­e­re­ba, Ta­vi­su­fa­li rwme­na, ide­a­le­bis
qo­na da a. S. sa­o­ca­ri­a, wle­bis gan­mav­lo­ba­Si da­u­o­ke­be­li me­ca­
di­ne­o­biT mo­po­ve­bul pi­rov­nu­lo­bas da Ri­re­bu­le­bebs ro­gor
Tmobs ada­mi­a­ni erT wam­Si, er­Ti xe­lis mos­miT ro­gor kar­gavs
mas, Tu is mar­Tlac hqon­da ada­mi­ans?!
ze­mox­se­ne­bu­li ri­gi una­ris nak­le­bo­ba iw­vevs pi­rov­ne­bis
de­fi­cit­sa da pi­rov­ne­bis de­for­ma­ci­as. yve­la­fe­ri xde­ba ne­
la, na­bij­-na­bij, Se­um­Cnev­lad da ada­mi­a­ni erT dRes aR­moC­nde­
ba brbos wev­rad. ga­mo­dis, rom es ar aris wu­Ti­e­ri dat­vir­Tvis
bra­li, ara­med esec is­to­ri­u­li gza yo­fi­la.
un­da aRi­niS­nos, rom, ro­ca ada­mi­a­ni ra­i­me moq­me­de­bas axor­
ci­e­lebs, vTqvaT, wvavs an ar­bevs mTav­ro­bis saxls, am moq­me­de­
ba­Si ga­dax­lar­Tu­lia ori Si­na­ga­ni sfe­ros – grZno­bi­sa da az­
rov­ne­bis aq­ti­vo­ba. am sfe­ro­Si ki­dev uf­ro me­tad un­da eri­os
xe­li arac­no­bi­ers. aq xom ze­mox­se­ne­bu­li ori sfe­ros aq­ti­
vo­bas er­Tvis Ta­vad ne­bis, ro­gorc ase­Tis, ki­dev uf­ro me­tad
arac­no­bi­er ­ i xa­si­a­Ti. swo­red aq aris ga­mo­ricx­u­li – ra­tom?
ris­Tvis? am kiTx­veb­ze pa­suxs xom mo­ti­vi sWir­de­ba. brbos qce­
vas ki mo­ti­vi aras­dros aqvs. aseT si­tu­a­ci­a­Si ada­mi­a­nis moq­
me­de­bi­dan amor­Tu­lia sin­di­sis kon­tro­li da sru­li­ad ar
207
aris ga­sak­vi­ri ada­mi­a­nis moq­me­de­ba, ro­mel­sac is Cve­u­leb­riv
pi­ro­beb­Si ar Ca­i­den­da. ga­na es qce­va, ro­gorc e. w. im­pul­su­ri
qce­va, Cve­ni arac­no­bi­e­ri ne­bis ga­mo­xa­tu­le­ba ar aris? mi­u­xe­
da­vad imi­sa, ras mi­viC­nevT mis am­xsnel me­qa­niz­mad – ma­sis fsi­
qo­lo­gi­as (g. le­bo­ni, z. fro­i­di), ko­leq­ti­u­ri arac­no­bi­e­ris
ar­qe­tips (k. iun­gi), TuU gan­wyo­bas (d. uz­na­Ze). aq­ve mo­viS­ve­li­
ebT k. iungs: `a­da­mi­a­nis cxov­re­bis me­xu­Te­di Tu me­sa­me­di, an
iq­neb na­xe­va­ric ki, arac­no­bi­er mdgo­ma­re­o­ba­Si mim­di­na­re­obs.
Cve­ni bav­Svo­bis pir­ve­li xa­na arac­no­bi­e­rad ga­dis, yo­vel Ra­
miT arac­no­bi­er­Si vi­Zi­re­biT da mxo­lod gan­sazR­vrul Su­a­le­
deb­Si vflobT met­-nak­le­bad na­Tel cno­bi­e­re­bas da kac­ma rom
Tqvas, isic sa­kiTx­a­vi­a, Tu ram­de­nad na­Te­lia es cno­bi­e­re­ba~.
mar­Tlac­da, yve­las mog­vsvlia – gvsurs er­Ti, gag­vi­ke­Te­bia
me­o­re da ga­mog­vsvlia me­sa­me. aq az­rov­ne­ba­ze me­tad grZno­ba
pri­or­ i­te­tobs da mar­Tlac, grZno­ba­Ta mi­marT Cven ise av­to­
ma­tur­ni ara varT, ro­gorc az­rov­ne­bis, aR­qmi­sa da war­mod­
ge­nis mi­marT. grZno­ba gvev­li­ne­ba, ro­gorc ucxo Za­la. me Se­
miZ­lia ne­bis­mi­er Te­ma­ze vi­fiq­ro, mag­ram me ar Se­miZ­lia Ce­mi
ne­bis­da­mi­ux ­ e­da­vad ra­i­me grZno­ba Se­vig­rZno. es ase rom yo­fi­
li­yo, cxov­re­ba bev­rad uf­ro io­li iq­ne­bo­da.
naT­qvams Tu Ca­vuk­vir­de­biT, ga­sa­ge­bi gax­de­ba, rom Cven,
ro­gorc iun­gi am­bobs, Zal­gviZs axa­li cne­be­bis Ca­mo­ya­li­be­ba,
mag­ram axa­li grZno­be­bis Seq­mna ki ara. es imis na­Te­li da­das­
tu­re­ba­a, rom ada­mi­ans amoZ­ra­vebs ra­Rac `a­ra me~, ra­sac fsi­qo­
lo­gi­aS­ i `a­rac­no­bi­ers~ uwo­de­ben da rom­lis wi­na­Sec ada­mi­a­ni
uZ­lu­ri­a. Tum­ca es ada­mi­ans ar aTa­vi­suf­lebs mo­va­le­o­be­bi­sa
da pa­su­xis­mgeb­lo­bi­sa­gan, rad­gan es er­T-er­Ti im ni­San­Ta­ga­ni­a,
ro­me­lic ada­mi­ans ga­moh­yofs cxo­vel­Ta sam­ya­ro­sa­gan. swo­red
amis gac­no­bi­e­re­bas aqvs mniS­vne­lo­va­ni fun­qci­a. e. i. sa­ku­Ta­ri
Ta­vis da­nax­vas sar­ke­Si da go­ne­bi­Ti qce­vis pri­mats ada­mi­a­nis
moq­me­de­bis ar­se­nal­sa Tu are­al­Si. es niS­navs TviT­cno­bi­e­re­
bis do­nis amaR­le­bas, rac ase sa­Wi­roa dRes Cven­Tvis.
ga­ucx­oe ­ ­bis daZ­le­vis me­qa­niz­me­bis dad­ge­niT fsi­qo­lo­gi­as
sa­zo­ga­do­e­bis hu­ma­ni­za­ci­a­Si Ta­vi­si wvli­lis Se­ta­na Se­uZ­li­a.
da­na­Sa­u­lis zrda, van­da­liz­mi, nar­ko­ma­ni­a, TviT­mkvle­lo­ba,
208
zogadad de­hu­ma­ni­za­cia da mi­si cal­ke­u­li sim­pto­me­bi, di­di
xa­nia Se­is­wav­le­ba so­ci­a­lu­ri fsi­qo­lo­gi­is mi­er, mag­ram er­
Ti­an­ i Tval­saz­ri­si am mov­le­nis mi­marT jer ar Se­mu­Sa­ve­bu­la,
rac afer­xebs daZ­le­vis me­qa­niz­me­bis kvle­va­sac.
de­in­di­vi­du­al ­ i­za­ci­is prob­le­mis kvle­va ara­nak­leb mniS­
vne­lo­va­nia brbos fsi­qo­lo­gi­is kvle­vi­sas. vi­Ta­re­bas ar­Tu­
lebs is, rom gvaqvs de­in­di­vi­du­a­li­za­ci­is ur­Tier­Tsa­pi­ris­
pi­ro Tval­saz­ri­si. er­Ti mxriv, ada­mi­a­ni eZebs ga­mok­ve­Til da
uni­ka­lur iden­to­bas, me­o­re mxriv, ano­ni­mu­ro­ba, ma­sa­Si gaT­
qve­fa (rad­gan TviT­cno­bi­e­re­ba mi­ni­mu­mam­dea da­su­li) da mis­
wra­fe­be­bis uar­yo­fa did zi­ans aye­nebs mis Se­moq­me­de­biT una­
ri­a­no­bas, rac pi­rov­ne­bis moS­las, de­for­ma­ci­as iw­vevs.
de­in­di­vi­du­al ­ i­za­ci­is Se­sa­xeb so­ci­a­lur-fsi­qo­lo­gi­u­ri
xa­si­a­Tis ga­mok­vle­va­Ta udi­de­si na­wi­li imow­mebs hi­po­Te­zas,
rom iden­to­bis da­kar­gva ubiZ­gebs Se­uzR­ud­vel, im­pul­sur,
ukon­tro­lo qce­vas. de­in­di­vi­du­a­li­za­cia xsnis zRu­de­ebs
imiT, rom aq­ve­iT ­ ebs pi­rov­ne­bis yu­radR­e­bas sa­ku­Ta­ri `me~ -
sad­mi. mas ase­ve nak­le­bad ain­te­re­sebs, Tu ro­gor ga­mo­i­yu­re­ba
is sxve­bis Tval­Si, rad­gan daqveiTebuli aqvs TviT­cno­bi­e­re­
ba, rac kon­tro­lis sa­Su­a­le­ba­a. eq­spe­ri­men­teb­ma da­a­das­tu­
ra ag­reT­ve `me~-s ga­SiS­vle­ba ano­ni­mu­ro­bis vi­Ta­re­ba­Si, ro­ca
ada­mi­ans, ro­gorc kon­kre­tuls ver xe­da­ven. amas ema­te­ba isic,
rom ada­mi­a­ni cdi­lobs arc man da­i­na­xos sa­ku­Ta­ri `me~, xde­ba
sti­qi­ur ­ i brbos war­mo­mad­ge­ne­li da Se­uZ­lia dad­ges `Tav­da­
yi­rac~ ki.
qar­Tu­li si­nam­dvi­lis gaT­va­lis­wi­ne­biT dRes au­ci­le­be­lia
ga­dav­la­xoT brbos mo­Za­le­bis es eta­pi, un­da Se­veC­vi­oT Ta­vi­su­
fal, da­mo­uk ­ i­de­bel da praq­ti­kul az­rov­ne­bas, un­da Sev­ZloT
da­mo­uk ­ i­de­be­li ga­dawy­ve­ti­le­be­bis mi­Re­ba, vi­kis­roT pa­su­xis­
mgeb­lo­ba sa­ku­Ta­ri moq­me­de­bi­saT­vis, ra­me­Tu Ta­vi­suf­le­ba da
pa­su­xis­mgeb­lo­ba ga­nuy­re­lia er­Tma­ne­Ti­sa­gan. mxo­lod pi­rov­
nu­li ga­Ta­vi­suf­le­bis am me­tad rTu­li da ek­li­a­ni gziT mi­vaR­
wevT WeS­ma­ri­tad su­li­e­rad amaR­le­bul­sa da Ta­vi­su­fal, mra­
val­sa­u­ku­no­va­ni tra­di­ci­e­bi­sa da ev­ro­pu­li Ri­re­bu­le­be­bis
er­Tgul sa­qar­Tve­los, ro­mel­sac ase ves­wraf­viT.
209
 pi­rov­ne­ba, ma­sa da brbo

ma­sa arc eT­ni­ku­ri da arc is­to­ri­u­li er­To­ba ar aris. igi

gar­kve­ul ­ i ti­pis ada­mi­an­Ta sim­rav­le­a. am ada­mi­a­nebs aer­Ti­a­
nebT ara erov­nu­lo­ba, ara ro­me­li­me so­ci­a­lu­ri jgu­fi­sad­
mi kuT­vni­le­ba an pro­fe­si­u­li saq­mi­a­no­ba, ara­med az­rov­ne­bis
gar­kve­ul ­ i do­ne da xa­si­a­Ti. Tu ma­sas ra­o­de­nob­ri­vad da­va­xa­
si­a­TebT, ma­Sin igi sa­zo­ga­do­eb ­ is um­rav­le­so­ba­a. Tvi­seb­ri­vi
ma­xa­si­a­Teb­lis mi­xed­viT, igi ga­mo­xa­tavs ada­mi­a­nis sa­Su­a­lo
do­nes. es aris ada­mi­a­ni mis yo­vel­dRi­u­ro­ba­Si, ro­mel­sac ar
aqvs Ta­vi­si `me~, da­kar­gu­li aqvs Ta­vi­si in­di­vi­du­a­lo­ba da pi­
rov­nu­lo­ba. ma­sis yo­ve­li war­mo­mad­ge­ne­li er­Tma­neTs hgavs,
isi­ni araf­riT ar ga­nir­Ce­vi­an er­Tma­ne­Ti­sa­gan. ma­sa ar aris
cal­ke­ul ada­mi­an­Ta ja­mi, igi sa­Su­a­lo­o­ba, usa­xo­ba da upi­rov­
no­ba­a. es aris ada­mi­a­ni, ro­me­lic mar­tin ha­i­de­ger­ma aR­niS­na
ter­mi­niT `man~- i. es aris sxve­bi­sa­gan ga­nur­Ce­ve­li ada­mi­a­ni.
mok­led, ma­sa Se­iZ­le­ba gan­vsazR­vroT, ro­gorc sa­Su­a­lo ada­
mi­an
­ i – `man~- i, ro­mel­sac da­kar­gu­li aqvs Ta­vi­si in­di­vi­du­a­
lo­ba.
vin aris pi­rov­ne­ba? pi­rov­ne­ba ada­mi­a­nu­ri in­di­vi­di­a, mag­
ram ara yo­ve­li in­di­vi­di. igi ise­Ti in­di­vi­di­a, ro­me­lic sxve­
bi­sa­gan ga­mo­ir­Ce­va Ta­vi­si cno­bi­e­re­biT da TviT­cno­bi­e­re­biT,
ni­WiT da una­re­biT. igi mkveT­rad ga­mor­Ce­u­li in­di­vi­du­a­lo­
ba­a, ro­mel­sac TviT­myo­fa­di da da­mo­u­ki­de­be­li sa­xe aqvs.
mok­led, pi­rov­ne­ba Se­iZ­le­ba Sem­deg­na­i­rad da­va­xa­si­a­ToT:
pi­rov­ne­ba aris ada­mi­a­nu­ri in­di­vi­di, ro­mel­sac sxve­bi­sa­gan
ga­mor­Ce­ul ­ i, TviT­myo­fa­di sa­xe aqvs da aq­ti­u­rad ib­rZvis sa­
ku­Ta­ri `me~-s da­sam­kvid­reb­lad. ro­gorc vna­xeT, ma­si­sa da pi­
rov­ne­bis ga­mij­vnis kri­te­ri­u­mi arc erov­nu­lo­ba, arc so­ci­
a­lu­ri war­mo­mav­lo­ba da arc pro­fe­si­u­li saq­mi­a­no­ba­a. yo­vel
fe­nas Ta­vi­si ma­sa da pi­rov­ne­ba hyavs. ne­bis­mi­e­ri mi­si war­mo­
mad­ge­ne­li Se­iZ­le­ba mi­e­kuT­vne­bo­des an erTs, an me­o­res.
brbo so­ci­al ­ u­ri jgu­fi­a, rom­lis wev­re­bi ga­er­Ti­a­ne­bul­ni

210
ari­an er­Ti ide­iT da moq­me­de­ben er­Tna­i­rad. maT­Tvis da­ma­xa­si­
a­Te­be­lia uki­du­re­si eg­zal­ti­re­ba da aR­tki­ne­ba. igi emo­ci­u­
rad da­mux­tu­li­a, aR­gzne­bu­lia da mza­daa wa­le­kos yve­la­fe­ri,
rac win ga­da­e­Ro­be­ba.
brbo ar aris mya­ri so­ci­a­lu­ri er­To­ba da mi­si wev­re­bi xan­
grZli­vad ver iq­ne­bi­an er­Tma­neT­Tan da­kav­Si­re­bul­ni. es ise­
Ti jgu­fi­a, rom­lis war­mo­So­ba Sem­Txve­viT da mo­u­lod­ne­lad
xde­ba. pro­fe­sor vax­tang er­qo­ma­iS­vi­lis az­riT­,^a­mis mi­ze­zi
Se­iZ­le­ba iyos Si­Si, uk­ma­yo­fi­le­ba, Sim­Si­li, pro­tes­ti, si­xar­
be, moq­rTam­va, fa­na­tiz­mi da sxva. brbos war­mo­So­bas sWir­de­ba
Se­sa­fe­ri­si fo­ni, ro­me­lic xel­Sem­wyo­bi ga­re­mo­a. es aris kri­
zi­su­li si­tu­ac­ i­is ar­se­bo­ba sa­zo­ga­do­e­ba­Si. ami­tom brbo Se­iZ­
le­ba uec­rad war­mo­iq­mnas da ase­ve uec­rad da­i­Sa­los.
ma­sa brbo ar aris. maT So­ris ar­se­bi­Ti gan­sxva­ve­ba­a. igi Se­
iZ­le­ba da­xa­si­aT­des Sem­de­gi Zi­ri­Ta­di niS­ne­biT: 1) brbo so­
ci­a­lu­ri jgu­fi­a; ma­sa – ara; brbo Sem­Txve­viT da mo­u­lod­ne­
lad war­mo­iq­mne­ba da iS­le­ba; ma­sa – a­ra; 2) brbo er­Ti az­riT da
grZno­biT da­mux­tu­li jgu­fi­a. mis wev­rebs mTli­a­nad ipy­robs
ra­Rac grZno­ba, ro­me­lic emo­ci­u­rad aRag­znebs da erT muS­
tad kravs maT, ra­Ta ener­gi­u­lad imoq­me­don; 3) brbo eg­zal­ti­
re­bu­li­a, xo­lo ma­sa – ne­it­ra­lu­ri; 4) brbos cno­bi­e­re­ba fsi­
qo­zu­ri­a.
am­ri­gad, brbo ar aris mya­ri so­ci­a­lu­ri er­To­ba, ro­me­lic
xan­grZli­vad ar­se­bobs. igi si­tu­a­ci­e­bis mi­xed­viT war­mo­iq­mne­
ba da iS­le­ba.

211
 des­truq­ci­u­lo­ba, ro­gorc avad­myo­fi
in­di­vi­di­sa da avad­myo­fi sa­zo­ga­do­e­bis ni­Sa­ni

Zvel­ber­Znu­li fi­lo­so­fi­i­dan mo­yo­le­bu­li iT­vle­bo­da,

rom ada­mi­ans aqvs ise­Ti ram, rac mis ar­se­bas Se­ad­gens. am `ra­
Ra­cas~ yo­vel­Tvis `a­da­mi­a­nis bu­ne­bas~ uwo­deb­dnen. gan­sxva­
ve­ba exe­bo­da imas, Tu ra iyo is `ra­Rac~, rac ada­mi­ans war­mo­
ad­gen­da. ase war­mo­iS­va Se­xe­du­le­be­bi: ada­mi­a­ni aris go­ni­e­ri
ar­se­ba, sa­zo­ga­do­eb­ri­vi cxo­ve­li, ia­ra­Ris Sem­qmne­li ar­se­ba
da a. S. mog­vi­an ­ e­biT es Se­xe­du­le­be­bi eW­vis qveS dad­ga. axa­li
mid­go­ma ada­mi­a­nis bu­ne­bis, mi­si war­mo­So­bis is­to­ri­is siR­rmi­
se­ul­ma kvle­vam ga­na­pi­ro­ba. man gviC­ve­na, rom Ta­na­med­ro­ve
ada­mi­a­ni ise Zli­er gan­sxvav­de­ba pir­vel­yo­fi­li ada­mi­a­ni­sa­gan,
rom hi­po­Te­za `a­da­mi­a­nis bu­ne­bis~ ma­ra­di­u­lo­bis Se­sa­xeb, Sors
aris re­al ­ o­bi­sa­gan. ada­mi­an­Ta wes­-Cve­u­le­be­bis Ses­wav­lam bev­
ri an­Tro­po­lo­gi mi­iy­va­na das­kvnam­de, rom ada­mi­a­ni iba­de­ba,
ro­gorc suf­Ta fur­ce­li, ro­mel­zec kul­tu­ra to­vebs Ta­vis
xel­we­ras. mo­saz­re­ba ada­mi­a­nis bu­ne­bis uc­vle­lo­bis Se­sa­xeb
uar­yo­fil iq­na ase­ve imi­to­mac, rom am po­zi­ci­as bo­ro­tad iye­
neb­dnen da mis sa­fuZ­vel­ze ada­mi­a­nis ara­ke­Til­sin­di­si­er saq­
ci­els amar­Tleb­dnen.
aris­to­te­le­dan dawy­e­bu­li, vid­re XVII sa­u­ku­nem­de, bev­ri
mo­az­rov­ne amar­Tleb­da mo­no­bas (ga­mo­nak­li­se­bi iy­vnen sto­
elebi, re­ne­san­sis epo­qis hu­ma­nis­te­bi, eraz­mi, To­mas mo­ri da
vi­ve­si da sxv.); im moZR­vre­beb­ma, rom­leb­mac si­xar­be, si­Zun­we,
me­to­qe­o­bi­sa­ken swraf­va da ego­iz­mi ada­mi­a­nis Tan­So­bil Tvi­
se­be­bad mi­iC­ni­es, sca­des da­e­sa­bu­Te­bi­naT ise­Ti sa­zo­ga­do­eb­
riv – eko­no­mi­ku­ri for­ma­ci­is au­ci­leb­lo­ba, ro­go­ric ka­pi­ta­
liz­mi­a. dRes­dRe­o­bi­Tac ma­va­ni cdi­lobs `a­da­mi­a­nis bu­ne­biT~
ax­snas da ga­am ­ ar­Tlos sa­Si­ne­li qme­de­be­bi – si­xar­be, TaR­li­
To­ba, sic­ru­e, Za­la­do­ba, mkvle­lo­bac ki.
Carlz dar­vin­ma (1899 – 1882 ww.) aC­ve­na, rom ada­mi­a­ni sxva
cocx­a­li ar­se­be­bi­sa­gan gan­sxvav­de­ba ara mxo­lod sxe­u­lis spe­
ci­fi­ku­ri age­bu­le­biT, ara­med fsi­qi­kis gan­sa­kuT­re­bu­lo­biT.
212
man Ta­vi­si Zi­ri­Ta­di Se­xe­du­le­be­bi Ca­mo­a­ya­li­ba wig­nSi `a­da­
mi­a­nis war­mo­So­ba da sqe­sob­ri­vi ga­dar­Ce­va~. mas­Si naT­qva­mi­a:
`a­da­mi­a­nis qme­de­ba gan­pi­ro­be­bu­lia mi­si ma­Ral­gan­vi­Ta­re­bu­li
in­te­leq­tiT, is mci­red aris da­kav­Si­re­bu­li ref­leq­seb­ze da
in­stin­qteb­ze da ga­mo­ir­Ce­va di­di moq­ni­lo­biT; ada­mi­ans, ro­
gorc ma­Ral­gan­vi­Ta­re­bul ar­se­bas, aqvs ise­Ti rTu­li emo­ci­e­bi,
ro­go­ri­caa cno­bis­moy­va­re­o­ba, mi­baZ­vis in­stin­qti, yu­radR­e­ba,
mex­si­e­re­ba, fan­ta­zi­a, ada­mi­ans axa­si­a­Tebs si­tu­a­ci­is ga­az­re­ba
da lo­gi­ku­ri az­rov­ne­bis dax­ma­re­biT mas Se­uZ­lia ukeT ga­mo­i­ye­
nos ga­re­mom­cve­li pi­ro­be­bi. ada­mi­a­ni ga­mud­me­biT ga­mo­i­ye­nebs
uricxv Sro­mis ia­raRs da awar­mo­ebs mas. ada­mi­ans aqvs TviT­cno­
bi­e­re­ba. is ac­no­bi­e­rebs Ta­vis war­suls, mo­ma­vals, si­cocx­les,
sik­vdils da a. S. ada­mi­a­ni ab­straq­tu­lad az­rov­nebs da avi­Ta­
rebs sim­bo­lur az­rov­ne­bas. mTa­va­ri da rTu­li re­zul­ta­ti am
moR­va­we­o­bi­sa gax­da eni­sa da mety­ve­le­bis for­mi­re­ba. na­wi­li
ada­mi­a­ne­bi­sa flobs mSve­ni­e­re­bis grZno­bas. ada­mi­a­ne­bis gar­
kve­ul na­wils ki gan­vi­Ta­re­bu­li aqvs re­li­gi­u­ri grZno­ba, ro­
me­lic gu­lis­xmobs Rmer­TTan cocx­a­li ur­Ti­er­To­bis gan­cda­sa
da moTx­ov­ni­le­bas, zne­ob­ri­vi srul­yo­fis moR­we­vis mcde­lo­
bas, moy­va­si­sad­mi siy­va­ruls da a. S. nor­ma­lur ada­mi­ans aqvs yo­
vel­Tvis zne­ob­ri­vi grZno­ba an Ta­na­med­ro­ve eniT rom vTqvaT,
mas­Si `sin­di­si la­pa­ra­kobs~. ada­mi­a­ni kul­tu­ru­li da sa­zo­ga­
do­eb­ri­vi ar­se­ba­a. man ga­nav­rco kul­tu­ru­li da sa­zo­ga­do­eb­
ri­vi sis­te­me­bi, rom­le­bic Ta­vi­si mra­val­fe­rov­ne­biT uni­ka­lu­
ri­a. bevr am Tvi­se­bas, ro­me­lic ada­mi­ans axa­si­a­Tebs, Cven wmin­da
ada­mi­a­nur Tvi­se­bad vTvliT. ada­mi­ans aqvs go­ne­ba, mag­ram ama­ve
dros sus­ti da ara­sa­i­me­do in­stin­qti. is uT­vis­to­mo da ga­dag­
de­bu­lia am sam­ya­ro­Si. ada­mi­a­ni iZu­le­bu­lia icx­ov­ros Sem­Txve­
vis wya­lo­biT da mi­si sur­vi­lis sa­wi­na­aR­mde­god da­to­vos es
sam­ya­ro. is cxov­robs mud­miv ga­o­re­ba­Si.~
erix fro­mis (1900 –1980 ww.) mra­val­ricx­o­van Txzu­le­ba­Ta
So­ris, me­tad sa­in­te­re­soa `a­da­mi­a­nis des­truq­ci­u­lo­bis ana­
to­mi­a~ da `a­da­mi­a­nis su­li~. aR­niS­nul ga­mok­vle­veb­Si, igi ik­
vlevs prob­le­mis bi­o­lo­gi­ur, fsi­qo­lo­gi­ur, an­Tro­po­lo­gi­ur

213
as­peq­tebs. erix froms ada­mi­an­Si ar­se­bu­li ga­ma­nad­gu­re­be­li
in­stin­qti – bo­ro­te­ba in­di­vid­Si, so­ci­um­Si, is­to­ri­a­Si – fi­
lo­so­fi­u­rad aqvs ga­az­re­bu­li. Tum­ca un­da iT­qvas, rom bev­rad
uf­ro ad­re, bo­ro­te­bis gan­mar­te­ba uZ­ve­les qris­ti­a­nul, fi­
lo­so­fi­ur tra­di­ci­eb­Sia mo­ce­mu­li.
sa­yo­vel­Ta­od cno­bi­li­a, rom yve­la ada­mi­ans, Zi­ri­Ta­dad,
msgav­si an­Tro­po­lo­gi­u­ri da fi­zi­o­lo­gi­u­ri Tvi­se­be­bi axa­si­a­
Tebs. ne­bis­mi­er­ma eqim­ma icis, rom yve­la in­di­vi­di, mi­u­xe­da­vad
ra­si­sa da ka­nis fe­ri­sa, Se­iZ­le­ba ga­ni­kur­nos er­Ti da ima­ve me­
To­diT. mag­ram aqvT ki ada­mi­a­nebs er­Ti da igi­ve ada­mi­a­nu­ri bu­
ne­ba? ar­se­bobs ki ase­Ti cne­ba – `a­da­mi­a­nu­ri bu­ne­ba~? es is kiTx­
ve­bi­a, rom­leb­zec e. fro­mi pa­su­xobs Ta­vis naS­rom­Si `a­da­mi­a­nis
su­li~. Tu­ki ada­mi­a­ne­bi gan­sxvav­de­bi­an Ta­vi­an­Ti fsi­qi­ku­ri da
su­li­e­ri sa­fuZ­vliT, ro­gor Sev­Zleb­diT sa­er­Tod gve­sa­ub­ra
ka­cob­ri­o­ba­ze, miT uf­ro, ada­mi­a­nis fi­zi­o­lo­gi­a­sa da ana­to­
mi­a­ze; ro­gor ga­vu­geb­diT `ucx­os~, Tu is Cven­gan prin­ci­pu­lad
gan­sxva­ve­bu­li iq­ne­bo­da; ver Cav­wvde­bo­diT sxva­das­xva xal­xis
xe­lov­ne­bas, mi­Tebs, literaturas, maT kul­tu­ras sa­er­Tod. es
imas adas­tu­rebs, rom ada­mi­a­nebs gvaqvs er­Ti da igi­ve `a­da­mi­a­
nu­ri bu­ne­ba~. ada­mi­a­nu­ro­bi­sa da hu­ma­niz­mis yve­la kon­cef­cia
efuZ­ne­ba ada­mi­a­nu­ri bu­ne­bis ide­as, ro­me­lic ar­se­bi­Tia ada­mi­
a­ne­bi­saT­vis. es aris amo­sa­va­li de­bu­le­ba, ro­gorc bu­diz­mis,
ase­ve iu­da­iz­mi­sa da qris­ti­a­nu­li tra­di­ci­e­bi­saT­vis. pir­ve­lad
am moZR­vre­beb­Si ga­ni­sazR­vra ada­mi­a­ni eq­sis­ten­ci­a­lu­ri da an­
Tro­po­lo­gi­u­ri cne­be­biT. yve­la ada­mi­an­Si er­Ti da igi­ve fsi­
qi­ku­ri ka­no­ni moq­me­debs, ram­de­na­dac `a­da­mi­a­nu­ri si­tu­a­ci­a~
er­Ti da igi­vea yve­la Cven­ga­ni­saT­vis. Cven yve­la­ni vcdi­lobT
vi­po­voT pa­su­xi kiTx­va­ze, ro­me­lic ar­se­bo­bas exe­ba, mag­ram vi­
tan­je­biT, ram­de­na­dac aseT kiTx­veb­ze pa­su­xi mcda­ri­a. Cven Sev­
ZlebT ga­veq­ceT am tan­jvas mxo­lod im Sem­Txve­va­Si, Tu gav­cemT
swor pa­suxs aR­niS­nul kiTx­vebs, Tu ga­dav­la­xavT mar­to­o­bis
ilu­zi­as, dav­ZlevT si­xar­bes da vis­wraf­viT fun­da­men­tu­ri WeS­
ma­ri­te­bis Se­sax­ved­rad, rac mar­Tavs Cvens cxov­re­bas – am­tki­
ce­ben bu­dis­te­bi.

214
 iu­da­ur – qris­ti­a­nu­li tra­di­cia ada­mi­ans sxvag­va­rad gan­
sazR­vrav­da, ram­de­na­dac efuZ­ne­bo­da Rmer­Tis, ro­gorc umaR­
le­si Se­moq­me­di­sa da mmar­Tve­lis aRi­a­re­bas. ma­ma­ka­ci da de­
da­ka­ci – wi­na­pa­ria mTe­li ada­mi­an­Ta mod­gmi­sa da es wi­nap­re­bi,
ro­gorc yve­la mo­ma­va­li Ta­o­ba, Seq­mni­lia `msgav­sad da xa­tad
RvTi­sad~. yo­ve­li maT­ga­ni­saT­vis da­ma­xa­si­a­Te­be­lia er­Ti da
igi­ve Zi­ri­Ta­di Tvi­se­ba, rac ada­mi­a­ne­bad aq­cevs maT da aZ­levT
Se­saZ­leb­lo­bas Se­ic­non da uy­var­deT er­Tma­ne­Ti. ada­mi­a­ni TY a­vi­
su­fa­lia Ta­vis ar­Ce­van­Si da, am­de­nad, Ta­vad­ve agebs pa­suxs sa­
ku­Tar qme­de­beb­ze.
Ta­vi­si moR­va­we­o­bis me­o­re pe­ri­od­Si zig­mund fro­id­ma Seq­
mna axa­li Te­o­ri­a, ro­mel­Sic des­truq­ci­u­lo­bis ar­se­bis ga­ge­
ba­Si mniS­vne­lo­va­ni na­bi­jia ga­dad­gmu­li. man ga­mo­av­li­na, rom
`cxov­re­bas mar­Tavs ara ori ego­is­tu­ri in­stin­qti – Sim­Si­li da
seq­su­a­lo­ba, ara­med ori ltol­va – siy­va­ru­li da des­truq­ci­u­
lo­ba da rom ori­ve maT­ga­ni fi­zi­o­lo­gi­ur ar­se­bo­bas em­sa­xu­re­
ba~. am or ka­te­go­ri­as, z. fro­id­ma, Se­sa­ba­mi­sad, `si­cocx­lis in­
stin­qti~ da `sik­vdi­lis in­stin­qti~ uwo­da. des­truq­ci­u­lo­bi­sa
da siy­va­ru­li­saT­vis ase­Ti se­ri­o­zu­li mniS­vne­lo­bis mi­ni­We­biT,
ori­ve maT­ga­ni aRi­a­re­bu­li iyo, ro­gorc ada­mi­a­nis ori fun­da­
men­tu­ri ltol­va. isi­ni ada­mi­a­nis si­cocx­liT da­in­te­re­se­bis
sa­fuZ­vels, si­xa­ru­li­sa da aR­ta­ce­bis sa­Su­a­le­bebs war­mo­ad­
ge­nen. es ori ltol­va mxo­lod fiq­ri­sa da siz­mre­bis sa­ga­ni ar
aris. maT­gan war­mo­i­So­ba xe­lov­ne­ba, re­li­gi­a, mi­Te­bi, li­te­ra­
tu­ra da Te­at­ri – mok­led rom vTqvaT, yve­la­fe­ri, ris­Tvi­sac
Rirs am qvey­nad cxov­re­ba, rac Rir­se­uls xdis Cvens cxov­re­bas.
ada­mi­ans ar Se­uZ­lia ar­se­bo­ba, ro­gorc ub­ra­lo sa­gans.
es ltol­ve­bi da vne­be­bi mniS­vne­lo­va­ni da se­ri­o­zu­lia ada­
mi­a­ni­saT­vis. ada­mi­a­ne­bi si­cocx­les TviT­mkvle­lo­biT am­Tav­re­
ben imi­tom, rom ver SeZ­les da­ek­ma­yo­fi­le­bi­naT Ta­vi­si sa­siy­va­
ru­lo vne­be­bi, Za­la­uf­le­bis Ji­ni da Su­ris­Zi­e­bis ma­ni­a. vne­be­bi
aRel­ve­ben ada­mi­ans, aRan­Te­ben da mis cxov­re­bas srul­fa­so­vans
xdi­an. ro­gorc er­Tma fran­gma fi­lo­so­fos­ma da gan­ma­naT­leb­
lma aR­niS­na: `wa­ar­Tvi ada­mi­ans sur­vi­le­bi da ltol­ve­bi – ada­

215
mi­a­ni wyvets ada­mi­a­nad yof­nas~. ltol­veb­sa da mis­wra­fe­bebs
ada­mi­a­ni Se­um­Cne­ve­li ar­se­bo­bi­dan gmi­ro­bam­de ah­yavs. mas surs
Ta­vi­si Ta­vis Se­moq­me­di iyos, surs Ta­vi­si aras­rul­yo­fi­li
cxov­re­ba srul­yo­fi­li, az­ri­a­ni da mi­zan­swra­fu­li ga­xa­dos,
rac sa­Su­a­le­bas aZ­levs mi­aR­wi­os Ta­vi­si pi­rov­ne­bis srul­yo­fa­
sa da mTli­a­no­bas. ada­mi­a­nis pi­rov­ne­bis Sec­vla mxo­lod ma­Sin
aris Se­saZ­le­be­li, Tu igi cxov­re­bis ga­az­re­bis axal sa­Su­a­le­
bebs mi­mar­Tavs.
ag­re­si­a, ise ro­gorc qce­vis sxva for­me­bi, Se­Ze­ni­lia da ga­ni­
sazR­vre­ba ada­mi­a­nis swraf­viT, mi­aR­wi­os maq­si­ma­lur upi­ra­te­
so­bas. ag­re­si­a, es aris moq­me­de­ba, ro­me­lic iw­vevs sxva or­ga­niz­
me­bis ga­Ri­zi­a­ne­bas da da­za­ra­le­bas. ada­mi­a­nis, ase­ve cxo­ve­lis,
Tav­dac­vi­Ti ag­re­si­is me­qa­niz­mi, gan­pi­ro­be­bu­lia cxov­re­bi­se­u­
li si­tu­a­ci­e­biT. man un­da da­i­fa­ros, ga­da­ar­Ci­nos cocx­a­li ar­
se­bis mTa­va­ri sa­si­cocx­li in­te­re­se­bi im sa­SiS­ro­e­bi­sa­gan, rac
mas yo­vel wuTs emuq­re­ba. ada­mi­a­nu­ri ag­re­sia im do­ne­ze rom
po­u­lob­des ga­mo­xa­tu­le­bas, ro­gorc cxo­vel­Ta ag­re­si­a, ma­Sin
ada­mi­an­Ta sa­zo­ga­do­e­ba uf­ro mSvi­do­bis­moy­va­re iq­ne­bo­da. sam­
wu­xa­rod, es ase ar aris. ka­cob­ri­o­bis is­to­ria sav­sea ga­u­go­na­ri
si­sas­ti­ki­sa da des­truq­ci­u­lo­bis ma­ga­li­Te­biT.
ro­gor av­xsnaT es hi­pe­rag­re­si­u­lo­ba? ro­go­ri war­mo­So­bi­saa
igi, ise­Ti­vea ro­go­ric cxo­vel­Ta ag­re­si­a, Tu ada­mi­an­Si aris spe­
ci­fi­ku­ri des­truq­ci­u­li po­ten­ci­a­li?
cxo­ve­le­bi gan­sa­kuT­re­bu­lad ga­mo­xa­tul des­truq­ci­u­lo­bas
av­le­nen ma­Sin, ro­ca ir­Rve­va wo­nas­wo­ro­ba ga­re­mom­cvel sam­ya­ros­
Tan, mag­ram es iS­vi­a­Tad xde­ba. ada­mi­a­nis fsi­qo­lo­gia ga­ci­le­biT
des­truq­ci­u­li aR­moC­nda. igi Ta­vad qmnis cxov­re­bis pi­ro­bebs, ro­
me­lic ag­re­si­u­lo­biT aris gan­pi­ro­be­bu­li. es ga­mo­nak­li­sis sa­xiT
ar xde­ba da TiT­qmis cxov­re­bis nor­ma­a. uf­ro me­tic, ar­se­bobs faq­
te­bi, ro­de­sac si­sas­ti­ke ada­mi­ans si­a­mov­ne­bas ani­Webs, zog­jer xal­
xis ga­af­rTe­bul, aR­tki­ne­bul ma­sas sis­xlis daR­vris sur­vi­li euf­
le­ba xol­me. in­di­vi­de­bi an jgu­fe­bi mo­uT­men­lad eli­an si­tu­a­ci­as,
ro­ca Se­saZ­leb­lo­ba mi­e­ce­maT `da­i­ca­lon~ Ta­vi­si des­truq­ci­u­li
ener­gi­i­sa­gan da Tu ase­Ti dro ar dad­ga, isi­ni Ta­vad xe­lov­nu­rad

216
qmni­an amis pi­ro­bebs. cxo­ve­le­bi aras­dros kla­ven `i­se ub­ra­lod~.
sur­vi­li – da­an­grio mxo­lod ngre­vi­saT­vis, sru­li­ad sxva ra­ma­a.
mxo­lod ada­mi­a­ni iRebs si­a­mov­ne­bas cocx­a­li ar­se­be­bis uaz­ro da
umi­ze­zo ga­nad­gu­re­biT. Se­iZ­le­ba iT­qvas, rom ada­mi­a­ni, TviT­Se­nax­
viT gan­pi­ro­be­bu­li sa­SiS­ro­e­bi­dan da­mo­u­ki­deb­lad, des­truq­ci­u­
lia da mi­si qme­de­ba ar aris da­kav­Si­re­bu­li au­ci­le­be­li moTx­ov­ni­
le­be­bis dak­ma­yo­fi­le­bas­Tan, ro­gorc es cxo­ve­leb­Si xde­ba.
ro­gorc mge­li uyu­rebs cxvars, ise mi­yu­rebs me sxva ada­mi­
a­ni. gan­sxva­ve­ba ima­Si­a, rom mgels, gar­kve­u­li az­riT, `uy­vars~
cxva­ri, ami­tom uyu­rebs mas ase da am­de­nad ga­mar­Tle­bac Se­iZ­le­
ba mo­e­Zeb­nos; mag­ram me es ada­mi­a­ni mgel­ze uf­ro ua­re­sad mi­yu­
rebs, rad­gan mas me ar vuy­var­var da umi­ze­zod, tyu­i­lub­ra­lod
surs mo­mis­wra­fos si­cocx­le, ga­ma­nad­gu­ros da qars ga­a­ta­nos
Ce­mi fer­fli. ra­tom surs es ada­mi­ans? amiT is ik­ma­yo­fi­lebs im
sawy­iss, ro­mel­sac mta­ceb­lo­bis in­stin­qti hqvi­a.
yo­ve­li in­di­vi­di iZu­le­bu­lia ga­da­la­xos sam­ya­ro­Si sa­ku­T­
a­ri Se­mo­sazR­vru­li ar­se­bo­bis Si­Si, das­Zli­os Ta­vi­si usu­su­
ro­ba da mo­Zeb­nos sam­ya­ros­Tan kav­Si­ris axa­li for­me­bi, sa­dac
usafrTxod da mSvi­dad Ses­Zlebs cxov­re­bas. am fsi­qi­kur moTx­
ov­ni­le­bebs e. fro­mi `eq­sis­ten­ci­a­lur moTx­ov­ni­le­bebs~ uwo­
debs. isi­ni yve­la ada­mi­ans axa­si­a­Tebs da ma­Ti dak­ma­yo­fi­le­ba
su­li­e­ri jan­mrTe­lo­bis Se­nar­Cu­ne­bi­saT­vi­saa au­ci­le­be­li. am
moTx­ov­ni­le­be­bis mas­Sta­be­bi da­mo­ki­de­bu­lia ada­mi­a­nis mdgo­
ma­re­o­ba­ze sa­zo­ga­do­e­ba­Si. eq­sis­ten­ci­a­lu­ri moTx­ov­ni­le­be­bis
da­sak­ma­yo­fi­leb­lad ga­mo­ye­ne­bu­li sxva­das­xva sa­Su­a­le­be­bi ai­
sa­xe­bi­an iseT mis­wra­fe­beb­Si, ro­go­ri­caa siy­va­ru­li, si­na­ze, sa­
mar­Tli­a­no­ba, da­mo­u­ki­deb­lo­ba, si­Zul­vi­li, sa­diz­mi, ma­zo­xiz­mi,
des­truq­ci­u­lo­ba da nar­ci­siz­mi. av­to­ri maT ada­mi­a­nis xa­si­a­Tis
sa­Zir­kvel­mde­ba­re mis­wra­fe­bebs uwo­debs, ram­de­na­dac isi­ni er­
Tob­li­vad gan­sazR­vra­ven da war­mo­a­Ce­nen ada­mi­a­nis xa­si­aTs (pi­
rov­ne­bas).
ada­mi­an­ma rom icx­ov­ros, si­a­mov­ne­ba un­da mi­i­Ros Ta­vi­si fi­
zi­ku­ri moTx­ov­ni­le­be­bis dak­ma­yo­fi­le­biT, xo­lo in­stin­qti mas
iZu­le­buls xdis am mi­mar­Tu­le­biT imoq­me­dos. mag­ram mi­si moq­

217
me­de­ba mxo­lod in­stin­qte­biT rom ga­ni­sazR­vre­bo­des, ma­Sin mas
ar eq­ne­bo­da gan­sa­kuT­re­bu­li cxov­re­bi­se­u­li prob­le­me­bi. sak­
ma­ri­si sak­ve­bis mi­Re­bis an mo­po­ve­bis Sem­Txve­va­Si, is yo­vel­Tvis
`kma­yo­fi­li~ iq­ne­bo­da.
sxva­das­xva fi­zi­o­lo­gi­u­ri moTx­ov­ni­le­be­bis dak­ma­yo­fi­le­
bac ar abed­ni­e­rebs ada­mi­ans da ar aZ­levs mas Rir­se­u­li ar­se­
bo­bis ga­ran­ti­as. Tu Cven yu­radR­e­biT ga­dav­xe­davT ma­sob­riv da
in­di­vi­du­a­lur moq­me­de­bebs, na­Te­li gax­de­ba, rom seq­su­a­lu­ri
grZno­be­bi da Sim­Si­li maT So­ris mxo­lod mci­re na­wils Se­ad­gens.
ada­mi­a­nis mo­ti­va­ci­is RerZs ra­ci­o­na­lur da ira­ci­o­na­lur do­
ne­ze war­mo­So­bi­li mis­wra­fe­be­bi war­mo­ad­gens, rac siy­va­ru­lis,
si­na­zis, so­li­da­ro­bis, Ta­vi­suf­le­bis, sin­di­sis, pa­ti­os­ne­bis
S
E e­nar­Cu­ne­bis moTx­ov­ni­le­bebs mo­i­cavs. ada­mi­a­ni mmar­Tve­lo­bis
wyur­vils, ngre­vis, vin­me­ze ba­to­no­bis sur­vi­leb­sac flobs. mas
axa­si­a­Tebs ise­Ti si­sus­te­e­bi, ro­go­ri­ca­a: nar­ci­siz­mi, si­xar­be,
si­Zun­we, si­Zul­vi­li, pa­tiv­moy­va­re­o­ba da sxva; es mis­wra­fe­be­bi
xde­ba mi­si mRel­va­re­bi­sa da Si­na­ga­ni gan­ga­Sis mi­ze­zi.
Sem­Txve­vi­Ti ara­a, rom ena­Si ar­se­bobs ga­moT­qma: `Su­ris­Zi­e­bis
wyur­vi­li~. ga­na sa­Wi­roa av­xsnaT, ram­de­nad far­To­daa gav­rce­
le­bu­li is, ro­gorc cal­ke­ul pi­rov­ne­beb­Si, ise jgu­febs So­
ris? cno­bi­li­a, rom sis­xlis­mi­e­ri Su­ris­ge­ba ar­se­bobs TiT­qmis
mTel de­da­mi­wa­ze. igi ga­mo­nak­li­sis sa­xiT, Za­li­an mSvi­do­bis­moy­
va­re xal­xebs So­ri­sac gvxvde­ba, ma­ga­li­Tad, gren­lan­di­e­leb­Si,
rom­leb­mac ar ici­an, ra aris omi, mag­ram sis­xlis­mi­e­ri Su­ris­ge­
bis tra­di­cia aqvT.
das­jis yve­la sa­xe, dawy­e­bu­li yve­la­ze pri­mi­ti­u­liT da dam­
Tav­re­bu­li yve­la­ze srul­yo­fi­liT, Su­ris­Zi­e­bis ga­mo­xa­tu­le­
ba­a. kla­si­ku­ri for­miT igi mi­sa­geb­lis ka­nons esa­da­ge­ba: `kbi­li
kbi­lis wil, Tva­li Tva­lis wil~. gar­kve­ul­wi­lad, Se­uZ­le­be­
li­a, ar ga­i­zi­a­ro Se­xe­du­le­ba, rom sis­xlis­mi­e­ri Su­ris­Zi­e­ba da
sa­dam­sje­lo ka­no­ne­bi sa­zo­ga­do­e­bis sta­bi­lu­ro­ba­Si gan­sazR­
vrul rols as­ru­le­ben.
ci­vi­li­ze­bul sa­zo­ga­do­e­ba­Si bo­ro­te­bas ada­mi­an­ma bo­ro­te­
biT ar un­da upa­su­xos, rad­gan bo­ro­te­ba bo­ro­te­bis wil kvla­

218
vac axal bo­ro­te­bas Sobs da ase usas­ru­lod. si­ke­Tis Tes­li
ve­Rar ixa­rebs. ka­en­ma ver ai­ta­na, rom Zmis­gan gan­sxva­ve­biT is
uar­yves. am, mi­si az­riT, usa­mar­Tlo­bam ise­Ti Su­ri aRuZ­ra, rom
abe­lis mkvle­lo­bis gar­da, sa­ma­gi­e­ros ga­dax­dis sxva sa­Su­a­le­ba
ver ipo­va. is Ta­vad iyo `u­maR­le­si mo­sa­mar­Tle~ da `ga­na­Ce­nis
ga­mo­ta­ni­sas~ sxva av­to­ri­te­te­bi mas ar das­Wir­ve­bi­a. Su­ris­Zi­e­
bis aq­tis gan­xor­ci­e­le­biT man Rmer­Tad ig­rZno Ta­vi. Su­ris­Zi­
e­bis wyur­vi­li, ro­gorc pi­rov­ne­bis siR­rmi­se­u­li grZno­ba, da­
ma­xa­si­a­Te­be­lia yve­la ada­mi­a­ni­saT­vis. Su­ris­Zi­e­bis ga­mov­le­nis
for­me­bi sxva­das­xva kul­tu­reb­Si xa­si­a­Ti­Ta da in­ten­si­vo­biT
ar­se­bi­Tad gan­sxvav­de­ba. es gan­pi­ro­be­bu­lia mra­va­li faq­to­riT
da mi­ze­ziT. er­T-er­Tia da­mo­ki­de­bu­le­ba sa­kuT­re­bi­sad­mi, sim­
did­ri­sa da si­Ra­ri­bi­sad­mi. pi­ro­bi­Tad, erT mxa­re­ze Se­iZ­le­ba
da­vaj­gu­foT is ada­mi­a­ne­bi, ro­mel­Tac sru­li­ad ar axa­si­a­TebT
Su­ris­Zi­e­bis grZno­ba, vinc Ta­vis su­li­e­ri gan­vi­Ta­re­biT ada­mi­a­
no­bis ide­als mi­u­ax­lov­da. me­o­re mxa­res da­i­ka­ve­ben mom­xve­We­li
bu­ne­bis ada­mi­a­ne­bi, ma­Ra­li ran­gis nar­ci­se­bi, rom­leb­Sic sa­ku­
Ta­ri per­so­nis in­te­re­se­bis mci­re­o­de­ni Se­viw­ro­e­ba-­SezR­ud­vac
ki qa­riS­xlis­mag­var Su­ris­Zi­e­bis grZno­bas iw­vevs.
des­truq­ci­u­lo­bis ga­mov­le­nis spon­ta­nur, war­ma­val xa­si­aTs
bev­ri as­peq­ti aqvs. ma­ga­li­Tad, Cven­Tvis cno­bi­lia sa­diz­mis ra­
o­bis ori gav­rce­le­bu­li ga­ge­ba. pir­vel­ma ga­mo­xa­tu­le­ba hpo­va
al­go­lag­ni­a­Si (tki­vi­lis sur­vi­li). am Tval­saz­ri­sis av­to­ria
Sren­k-not­cin­gi. igi al­go­lag­ni­as yofs or: aq­ti­ur (sa­diz­mi) da
pa­si­ur (ma­zo­xiz­mi) ti­pad. am kla­si­fi­ka­ci­is mi­xed­viT, sa­diz­mis
ar­se­ba mdgo­ma­re­obs tki­vi­lis mi­ye­ne­bis sur­vil­Si, mi­u­xe­da­vad
imi­sa, ar­se­bobs Tu ara seq­su­a­lu­ri mo­ti­ve­bi.
ze­moq­mu­li­dan gan­sxva­ve­biT, z. fro­i­di sa­diz­mSi, upir­ve­les
yov­li­sa, seq­su­a­lur fe­no­mens xe­davs. am Se­xe­du­le­bis Ta­nax­mad,
im sa­dis­tur sur­vi­leb­sac ki, rom­le­bic ga­reg­nu­lad seq­sTan
da­kav­Si­re­bu­li ar ari­an, ma­inc aqvT seq­su­a­lu­ri mo­ti­va­ci­a,
Tum­ca arac­no­bi­er do­ne­ze. xan­da­xan sa­dists sur­vi­li aqvs par­
tni­ors Zli­e­ri tki­vi­li mi­a­ye­nos, xo­lo xan­da­xan mci­re­di tki­
vi­lis mi­ye­ne­bac ki kma­yo­fi­le­bas ani­Webs.

219
 seq­su­a­lu­ri ltol­va, z. fro­i­dis Ta­nax­mad, ma­Si­nac ki, ro­ca
is mim­di­na­re­obs siy­va­ru­lis Tan­xle­biT, ne­bis­mi­er Sem­Txve­va­Si
si­cocx­lis or­mxri­vi si­xa­ru­li­sa da TviT­kma­yo­fi­le­bis das­
tu­ri­a. ami­sa­gan gan­sxva­ve­biT, seq­su­a­lur moq­me­de­bas, ro­mel­
sac axa­si­a­Tebs ada­mi­a­nis swraf­va tki­vi­li mi­a­ye­nos me­o­re ada­
mi­ans, ai­Zu­los itan­jos da da­am­ci­ros par­tni­o­ri – ga­dag­va­re­ba
da ga­u­kuR­mar­Te­ba­a. da ara imi­tom, rom is si­cocx­lis im­pul­sis
nac­vlad si­cocx­lis ga­nad­gu­re­bis, mos­po­bis im­pulss ata­rebs.
ada­mi­a­ni, ro­me­lic Sepy­ro­bi­lia mbrZa­neb­lo­bis, Za­la­uf­le­bis
ne­biT, tan­javs da am­ci­rebs sxvebs – sa­dis­ti­a.
sa­dis­tu­ri im­pul­se­bis Za­la ga­mo­xa­tu­le­bas po­u­lobs ara
mxo­lod seq­su­a­lu­ro­ba­Si, ara­med sxva ara­seq­su­a­lur ltol­
veb­Sic. Zla­uf­le­bis wyur­vi­li, si­xar­be da nar­ci­siz­mi, yve­la es
mis­wra­fe­ba gar­kve­u­li for­miT ga­mov­lin­de­ba seq­su­a­lur qme­
de­beb­Si. ar ar­se­bobs sfe­ro, ro­mel­Sic ima­ze ukeT ga­moC­ndes
ada­mi­a­nis xa­si­a­Ti, ro­gorc sqe­sob­riv aq­tSi. ada­mi­a­nis siy­va­ru­
li, mi­si si­na­ze, sa­diz­mi an ma­zo­xiz­mi, si­Zun­we, nar­ci­siz­mi, er­Ti
sity­viT, mi­si xa­si­a­Tis ne­bis­mi­e­ri Tvi­se­ba, ga­mo­xa­tu­le­bas po­u­
lobs seq­su­a­lur qme­de­beb­Si. ara­seq­su­a­lu­ri sa­dis­tu­ri qme­de­
be­bi vlin­de­ba da­uc­ve­li, usu­su­ri ar­se­be­bis iZu­le­biT da­mor­
Ci­le­ba­sa da fi­zi­ku­ri tan­jvis mi­ye­ne­ba­Si. ma­ga­li­Tad, sam­xed­ro
tyve­e­bi, mo­ne­bi, bav­Sve­bi, avad­myo­fe­bi (gan­sa­kuT­re­biT go­ne­ba­
sus­te­bi), pa­tim­re­bi, yva­vi­le­bi, ZaR­le­bi – yo­ve­li­ve es Se­iZ­le­
ba sa­dis­tu­ri mopy­ro­bis sa­ga­ni gax­des. er­T-er­Ti far­Tod gav­
rce­le­bu­li ara­seq­su­a­lu­ri sa­diz­mis ga­mov­le­naa bav­Sve­bi­sad­mi
sas­ti­ki da­mo­ki­de­bu­le­ba.
zo­gi­er­Ti in­ten­si­u­ri for­miT sa­diz­mi ga­mov­le­nas iwy­ebs
bav­Svo­bis asak­Si, ro­ca bav­Svi jer ki­dev sus­ti da da­uc­ve­li­a,
mag­ram is uk­ve av­lens Ta­vis ne­bas, ewi­na­aR­mde­ge­ba uf­ro­sebs da
surs yve­la iq­ce­o­des mi­si sur­vi­lis Se­sa­ba­mi­sad, mo­iTx­ovs ab­
so­lu­tur mor­Ci­le­bas.
su­li­e­ri si­sas­ti­ke, fsi­qi­ku­ri sa­diz­mi, me­o­re ada­mi­a­nis dam­
ci­re­bis sur­vi­li da wye­ni­ne­ba uf­ro far­To­daa gav­rce­le­bu­li,
vid­re fi­zi­ku­ri sa­diz­mi. sa­diz­mis aR­niS­nu­li sa­xe, gar­kve­ul­

220
wi­lad, ris­kis faq­to­ris Sem­cve­li­a, rad­gan es sru­le­biT ar
aris is, rac fi­zi­ku­ri Za­la­do­ba. es `mxo­lod~ sity­ve­bi­a. me­o­
res mxriv, ase­Ti gziT ga­mow­ve­u­li su­li­e­ri tki­vi­li Se­iZ­le­ba
fi­zi­kur tan­jva­ze Zli­e­ri iyos, rad­gan ga­u­az­re­be­li la­pa­ra­ki
igi­ve­a, rac da­u­fiq­reb­lad gas­ro­la. amis ma­ga­li­Te­bi mrav­lad
icis Cven­ma cxov­re­bam da maT Ca­moT­vlas ar Se­vud­ge­biT. erTs
da­va­ma­tebT mxo­lod, Tal­mud­Si we­ria – `dam­ci­re­ba mow­mis Tan­
xle­biT mkvle­lo­bis tol­fa­si­a~. sa­diz­mis gu­lis­guls Se­ad­
gens swraf­va ga­mo­av­li­nos ab­so­lu­tu­ri ba­to­no­ba da­uc­vel
ar­se­beb­ze, aRi­Wur­vos ab­so­lu­tu­ri Za­la­uf­le­biT, mi­a­ye­nos ma­
vans tki­vi­li, da­am­ci­ros sxve­bi. is, vinc ra­Rac for­miT flobs
cocx­al ar­se­bas, mas Ta­vis sa­kuT­re­bad, qo­ne­bad Tvlis, xo­lo
Tvi­Ton mi­si ba­to­ni xde­ba. zog­jer sus­tze Za­la­do­ba Se­iZ­le­ba
mi­mar­Tu­li iyos sus­ti ar­se­bis sa­sar­geb­lod. am Sem­Txve­va­Si sa­
u­ba­ri Se­iZ­le­ba `ke­Til~ sa­diz­mze, mag­ram, Cve­u­leb­riv, sa­diz­
mi – bo­rot­Tvi­se­bi­a­ni­a. cocx­a­li ar­se­bis ab­so­lu­tu­ri flo­ba
anad­gu­rebs mis pi­rov­ne­bas, ar aZ­levs mas nor­ma­lu­ri gan­vi­Ta­
re­bis sa­Su­a­le­bas. al­bert ka­mi­us `ka­li­gu­la~ uki­du­re­si sa­
diz­mis ma­ga­li­Tebs gviC­ve­nebs, ro­me­lic yov­lis­Sem­Zle­o­bi­sa da
yve­laf­ris­ne­ba­dar­Tu­lo­bis mis­wra­fe­bis ga­mo­xa­tu­le­ba­a. ka­
li­gu­la, ro­mel­mac, ra­Rac ga­re­mo­e­be­bis wya­lo­biT, ga­nu­sazR­
vre­li Za­la­uf­le­ba mo­i­po­va, sul uf­ro da uf­ro iv­se­ba xe­li­
suf­le­bis wyur­vi­liT. is cxov­robs se­na­to­re­bis co­leb­Tan da
si­a­mov­ne­bas ga­nic­dis ma­Ti qmre­bis dam­ci­re­biT, rom­le­bic iZu­
le­bu­li ari­an kma­yo­fi­li ga­mo­mety­ve­le­ba Se­i­nar­Cu­non... ram­de­
ni­me maT­gans ka­li­gu­la klavs ki­dec, mag­ram mas es Za­la­uf­le­bac
ar hyof­nis. is uk­ma­yo­fi­lo­a, mas ab­so­lu­tu­ri ba­to­no­ba surs.
ka­miu ka­li­gu­las cxov­re­bi­se­ul kre­dos mi­si­ve sity­ve­biT war­
mog­vi­Cens – `me msurs mTva­re~!
mar­ti­vad Se­iZ­le­ba iT­qvas, rom ka­li­gu­la su­le­li­a, mag­ram
mi­si uW­ku­o­ba – es aris cxov­re­bis for­ma. igi em­sa­xu­re­ba yov­lis
flo­bis ilu­zi­as, ro­me­lic ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis sazR­vrebs
scil­de­ba. Za­la­uf­le­bis ga­re­Se is ara­ra­o­ba­a, sa­co­da­vi, Za­bu­ni
mar­to­su­li­a. ra Tqma, un­da ka­li­gu­la ga­mo­nak­li­si Sem­Txve­va­a.

221
mxo­lod co­tas Tu xvde­ba wi­lad San­si mo­i­po­vos Za­la­uf­le­ba,
ro­ca mi­si yve­las sje­ra gar­Se­mo, rom es Za­la­uf­le­ba usazR­
vro­a. is­to­ri­am icis ase­Ti Sem­Txve­ve­bi. war­ma­te­bu­li be­dis
Sem­Txve­va­Si ase­Ti ada­mi­a­ne­bi sam­xed­ro me­Ta­u­re­bi da msxvi­li
sa­xel­mwi­fo moR­va­we­ni xde­bi­an, xo­lo isi­ni, vi­sac be­di ar wya­
lobT, Cve­u­leb­riv dam­na­Sa­ve­e­bad an SeS­li­le­bad iwo­de­bi­an.
`sa­diz­mi – es aris er­T-er­Ti Se­saZ­le­be­li pa­su­xi kiTx­va­ze,
ro­gor gav­xdeT ada­mi­a­ni, ro­ca re­a­li­za­ci­is sxva sa­Su­a­le­bebs
mok­le­bul­ni varT~ – aR­niS­navs e. fro­mi. me­o­re ar­se­bis wi­na­Se
ab­so­lu­tu­ri Za­la­uf­le­bis Seg­rZne­ba, sa­ku­Ta­ri yov­lis­Sem­
Zle­o­bis grZno­ba am ar­se­beb­Tan ur­Ti­er­To­bi­sas, ba­debs ne­bis­
mi­e­ri eq­sis­ten­ci­a­lu­ri dab­rko­le­bis ga­da­lax­vis ilu­zi­as. gan­
sa­kuT­re­biT es xdeba ma­Sin, Tu ada­mi­ans re­a­lur cxov­re­ba­Si ar
ga­aC­nia aR­maf­re­na. sa­diz­mi es aris uZ­lu­re­bis ga­daq­ce­va yov­
lis­Sem­Zle­o­bis ilu­zi­ad.
sa­dists surs cxov­re­bis gam­ge­be­li gax­des da ami­to­mac mis­
Tvis mTa­va­ria msxver­pli `cocx­a­li~ dar­Ces. swo­red es ga­nas­
xva­vebs mas nek­ro­fil-des­truq­ci­u­li ada­mi­a­ni­sa­gan. sa­dis­te­
bi­sa­gan gan­sxva­ve­biT, nek­ro­fi­le­bi is­wraf­vi­an ga­a­nad­gu­ron
Ta­vi­si msxver­pli, mo­aS­Ton Ta­vad si­cocx­le. sa­dis­ti aras­dros
Re­bu­lobs si­a­mov­ne­bas Zli­er­Tan Cxu­bis dros, er­Ta­der­Ti, Tu
daW­ris mas, vi­na­i­dan mo­ce­mu­li si­tu­a­cia mas mter­ze ba­to­no­bis
ilu­zi­as ar aRuZ­ravs. `sa­dis­tu­ri xa­si­a­Ti­saT­vis da­ma­xa­si­a­Te­
be­lia mxo­lod er­Ti – `aR­gzne­bu­li vne­ba~ da Rir­se­u­li aR­ta­
ce­ba – Za­la­uf­le­ba. is aR­mer­Tebs Zle­va­mo­si­le­bas da emor­Ci­
le­ba mas. ama­ve dros ezizR­e­ba sus­ti, ro­mel­sac ar Se­uZ­lia
Tav­dac­va~.
sa­dis­tur xa­si­aTs eSi­nia yve­la­fe­ri imi­sa, rac ara­sa­i­me­doa da
rac ar Se­iZ­le­ba wi­nas­war ga­niW­vri­tos, e. i. rac mo­u­lod­ne­li­a.
ase­Ti mov­le­ne­bi mis­gan aras­tan­dar­tul moq­me­de­bebs da ga­dawy­
ve­ti­le­bebs mo­iTx­ovs. siy­va­rul­Si yo­vel­Tvis ris­ki mo­i­az­re­ba,
ami­tom is dam­frTxa­li da Se­Si­ne­bu­li ga­ur­bis mas. Tum­ca, es ar
ga­mo­ricx­avs, rom sa­dists `uy­var­des~, oRond `uy­var­des~ Ta­vi­si
ba­to­no­bis qveS. sa­dis­tu­ri xa­si­a­Ti yo­vel­Tvis da­kav­Si­re­bu­lia

222
qse­no­fo­bi­a­sa da ne­o­fo­bi­as­Tan. qse­no­fo­bia – es aris pa­To­lo­gi­
u­ri Si­Si yve­la uc­no­bis wi­na­Se, xo­lo ne­o­fo­bia – Si­Si yve­la­fe­ri
ax­lis mi­marT. sa­dists yve­la­fe­ri axa­li aRuZ­ravs in­te­ress, mag­
ram ama­ve dros iw­vevs SiSs, eWvs da uar­yo­fas, vi­na­i­dan es mis­gan
mo­iTx­ovs ara­or­di­na­lur ga­dawy­ve­ti­le­bas, cocx­al ada­mi­a­nur
re­aq­ci­as, ra­sac mok­le­bu­lia sa­dis­ti. ki­dev er­Ti se­ri­o­zu­li
ele­men­ti sa­diz­mis sin­drom­Si aris sim­xda­le. ada­mi­a­nis sa­dis­tad
qce­vis er­T-er­Ti mi­ze­zia Ta­vis Seg­rZne­ba usu­sur, xel­mo­ca­rul
ada­mi­a­nad. am nak­lis kom­pen­si­re­bas is sxva ada­mi­a­neb­ze Za­la­uf­
le­bis mo­po­ve­biT aR­wevs, gaS­ma­ge­biT exar­be­ba sxveb­ze ba­to­no­bas,
ro­ca ki amis sa­Su­a­le­ba eZ­le­va. am­de­nad, ro­gorc sa­dists, ase­ve
ma­zo­xists sxva ada­mi­a­ni esa­Wi­ro­e­ba, ro­me­lic, Tu Se­iZ­le­ba iT­
qvas, `Se­av­sebs~ mas. sa­dis­ti Tvi­Ton­ve `Se­i­ma­tebs~ sxva ada­mi­ans,
ma­zo­xis­ti ki – Ta­vad Se­er­wyme­ba sxvas. sa­dis­tu­ri da ma­zo­xis­tu­
ri mid­re­ki­le­be­bi, yve­la­ze Tval­naT­lad bi­u­rok­ra­ti­ul sis­te­
ma­Si war­mo­Cin­de­b­a. aq yo­ve­li ada­mi­a­ni kon­trols axor­ci­e­lebs
sa­ku­Tar qve­Sem­rdo­meb­ze, xo­lo Ta­vad imar­Te­ba Ta­vi­si uf­ro­sis
mi­er. bi­u­rok­rats sZuls, ezizR­e­ba Ta­nam­de­bob­ri­vad Ta­vis­ze
qve­moT mdgom­ni. ama­ve dros igi aR­frTo­va­ne­bu­li­a, eTay­va­ne­ba
da mo­nu­ri Si­SiT Seh­yu­rebs Ta­vis­ze maR­la mdgomT, rad­gan maT­
Si sa­ku­Tar ide­als xe­davs gan­xor­ci­e­le­bu­li sa­xiT. sak­ma­ri­si­a,
da­ak­vir­de ase­Ti bi­u­rok­ra­tis sa­xis ga­mo­mety­ve­le­bas, mo­is­mi­no
mi­si xma, ro­de­sac is, vTqvaT, sul ra­Rac ori­o­de wu­Tis dag­vi­a­
ne­bi­saT­vis mkac­rad kicx­avs da am­ci­rebs Ta­vis qve­Sem­rdoms, rom
miv­xvde, ro­gor tke­be­ba igi Ta­vi­si Za­la­uf­le­biT, sxveb­ze ba­
to­no­biT. sxva­Ta uRel­qveS Tvi­ni­e­rad Tav­ga­yo­fi­li, sxva­Ta­gan
Zal­mom­re­o­bi­sa da dam­ci­re­bis Tvi­ni­e­rad am­ta­ni ka­ci, er­Tba­Sad
ul­mo­be­li mtar­va­li­sa da sa­dis­tis rol­Si war­mos­dge­ba xol­me,
ro­ca vin­mes mas­ze uZa­lo­sa da dab­la mdgoms mo­i­xel­Tebs.
ada­mi­a­nis am fsi­qo­lo­gi­ur Ta­vi­se­bu­re­bas exe­ba To­mas ma­nis
moTx­ro­ba `to­bi­as min­der­ni­ke­li~. moTx­ro­bis mTa­va­ri per­so­
na­Ji, vin­me to­bi­as min­der­ni­ke­li im zo­mam­de Se­gu­e­bu­li iyo sa­
ku­Tar usu­su­ro­ba­sa da uZ­lu­ro­bas, rom yve­la­sa­gan, maT So­ris
bav­Sve­bi­sa­ga­nac, yo­vel­gva­ri wi­na­aR­mde­go­bis ga­u­wev­lad itan­da

223
Se­u­racx­yo­fa­sa da dam­ci­re­bas. er­Txel qu­Ca­Si mi­si yu­radR­e­ba
pa­ta­ra ZaR­lma mi­ipy­ro, ku­dis ga­ma­le­bu­li qne­viT rom ela­qu­
ce­bo­da pat­rons, ro­mel­sac igi ga­sa­yi­dad ga­mo­ey­va­na. to­bi­as­ma
ZaR­li Se­i­Zi­na, sax­lSi wa­iy­va­na da Se­ud­ga... ZaR­lze ba­to­no­biT
tkbo­bas; imiT, rom brZa­ne­bas gas­cem­da da ZaR­lic as­ru­leb­da mis
brZa­ne­bas, Ta­nac kuds aqi­ci­neb­da da Ceq­meb­sac ulo­kav­da; sa­Sin­
lad gan­ris­xda da umowy­a­lod sce­ma ZaR­li, ro­ca es uka­nas­kne­
li mis ne­bas ar da­e­mor­Ci­la; ve­raf­riT Se­u­rig­da im azrs, ZaR­li
dro­dad­ro rom Tav­ne­bob­da, la­Rob­da, Ta­ma­Sob­da. bo­los, es rom
ver mo­aS­le­vi­na, gam­xec­da da da­niT mok­la pa­ta­ra `qve­Sev­rdo­mi~.
ze­moT­qmu­li­dan ar ga­mom­di­na­re­obs, rom yve­la bi­u­rok­ra­
ti sa­dis­ti­a. amas mxo­lod Rrma fsi­qo­lo­gi­u­ri ana­li­zi gviC­ve­
nebs. amav­dro­u­lad sa­Wi­roa dav­Zi­noT, rom Za­la­uf­le­ba, rom­lis
dax­ma­re­biT er­Ti jgu­fi aviw­ro­ebs da eq­splu­a­ta­ci­as uwevs me­
o­re jgufs, xSi­rad xels uwy­obs sa­dis­tu­ri mid­re­ki­le­be­bis Ca­
mo­ya­li­be­bas. sa­diz­mi Se­iZ­le­ba aRik­ve­Tos im Sem­Txve­va­Si, ro­ca
Ta­vi­dan iq­ne­ba aci­le­bu­li sa­zo­ga­do­e­bis er­Ti na­wi­lis me­o­re­ze
ba­to­no­bis Se­saZ­leb­lo­ba, iq­ne­ba es ra­sob­ri­vi, re­li­gi­u­ri Tu
sqe­sob­ri­vi um­ci­re­so­bis sa­xiT.
Cven si­nam­dvi­le­Si xSi­ria faq­te­bi, ro­ca sa­zo­ga­do­eb­riv tran­
spor­tSi, sa­ga­mo­fe­no dar­ba­zeb­Si, rek­la­meb­sa da ab­reb­ze ga­mo­
sa­xul ada­mi­ans mo­xe­u­li aqvs yu­ri, gax­vre­ti­li aqvs Sub­li, amo­
CiC­qni­li aqvs Tva­li da a. S. es er­Ti Se­xed­viT uwy­i­na­ri gar­To­ba,
se­ri­o­zu­li fsi­qi­ku­ri man­ki­e­re­bis, ada­mi­a­nis ga­u­kuR­mar­Te­bu­li
bu­ne­bi­sa da xa­si­a­Tis ga­mo­xa­tu­le­ba­a.
sa­kiTxi imis Se­sa­xeb, Tu ra faq­to­re­bi ga­na­pi­ro­be­ben sa­diz­mis
war­mo­So­bas, me­tad rTu­li­a. sa­Wi­roa Tav­da­pir­ve­lad ga­var­kvi­oT
da­mo­ki­de­bu­le­ba pi­rov­ne­ba­sa da ga­re sam­ya­ros So­ris, mag­ram es
io­li ar aris. in­di­vi­dis xa­si­a­Ti ga­ni­sazR­vre­ba in­di­vi­du­a­lu­ri
faq­to­re­biT: ge­ne­ti­ku­ri mo­na­ce­me­biT, ni­WiT, Se­saZ­leb­lo­be­biT,
oja­xu­ri si­tu­a­ci­iT da sxva mTe­li ri­gi sa­gan­ge­bo vi­Ta­re­biT, ro­
mel­sac ad­gi­li aqvs pi­rov­ne­bis cxov­re­ba­Si. ga­ci­le­biT rTu­lia
da­vad­gi­noT ga­re­mom­cve­li sam­ya­ros faq­to­ri, ro­me­lic udi­des
rols Ta­ma­Sobs pi­rov­ne­bis for­mi­re­bis saq­me­Si.

224
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ras niS­navs `Ta­vi­suf­le­bi­dan gaq­ce­va~ ? ga­a­a­na­li­zeT sar­

tris mo­saz­re­ba – `a­da­mi­a­ni dawy­ev­li­lia Ta­vi­suf­le­biT~.
ra ga­na­pi­ro­bebs ada­mi­a­nis moTx­ov­ni­le­bas icx­ov­ros ilu­
zo­rul, ga­mo­go­nil si­nam­dvi­le­Si?
ra udevs sa­fuZ­vlad `teq­ni­kur ga­ucx­o­e­bas~ ?
ro­gor es­mis ga­sets `is­to­ri­u­li kri­zi­si­sa~ da `ma­se­bis~
cne­be­bi?
ga­se­tis mi­xed­viT, ra sa­er­To ni­San­-Tvi­se­be­bi axa­si­a­TebT
`ma­sis ada­mi­a­nebs~ ?
ro­gor es­mis le­bons cne­ba – `fsi­qo­lo­gi­u­ri ma­sa~?
le­bo­nis mi­xed­viT, ra ga­na­pi­ro­bebs ada­mi­a­nis cva­le­ba­do­
bas brbo­Si?
ra ti­pi­u­ri Tvi­se­be­biT axa­si­a­Tebs le­bo­ni `ma­sis ada­mi­ans~ ?
brbos tar­di­se­u­li kla­si­fi­ka­cia : ti­pe­bi da sa­xe­e­bi.
ra aris `pi­rov­ne­ba~ ? `ma­sa~ ? `brbo~ ?
fro­i­dis mi­xed­viT, ro­me­li in­stin­qte­bi mar­Ta­ven cxov­re­
bas?
ra aris ag­re­si­a? sa­diz­mi? Mma­zo­xiz­mi?

225
 XX sa­u­ku­ne da axa­li teq­no­lo­gi­eb
­ i

bi­oe
­ ­Ti­ka

XX sa­u­ku­nis da­sawy­is­Si ga­moT­qmul­ma mo­saz­re­bam – fi­

lo­so­fi­am da­kar­ga yve­la Ta­vi­si sam­flo­be­lo da me­fe li­ris
mdgo­ma­re­o­ba­Si aR­moC­ndao – me-2 aTas­wle­u­lis da­sas­ruls
gan­sxva­ve­bu­li dat­vir­Tva Se­i­Zi­na. ar­se­bobs Tval­saz­ri­si, rom
fun­da­men­tur­ma fi­lo­so­fi­am Ta­vi­si Se­saZ­leb­lo­be­bi amo­wu­
ra. es gar­kve­u­li az­riT swo­ri­a: mra­val­ma fi­lo­so­fi­ur­ma ide­
am, mi­mar­Tu­le­bam ar ga­a­mar­Tla, zo­gi moZ­vel­da, zo­gic Rrma
kri­ziss ga­nic­dis, mag­ram fi­lo­so­fia Ta­vi­si Tav­da­pir­ve­li
mniS­vne­lo­biT, ro­gorc `sib­rZnis siy­va­ru­li~, ro­gorc WeS­ma­
ri­te­bis Zi­e­bis sa­Su­a­le­ba, ro­gorc ada­mi­a­nis su­lis moTx­ov­
ni­le­ba da bo­los, ro­gorc msof­lmxed­ve­lo­bis gan­sa­kuT­re­bu­
li ti­pi iar­se­bebs, vid­re ar­se­bobs ada­mi­a­ni. ama­ze mety­ve­lebs
fi­lo­so­fi­ur ­ i cod­nis is axa­li mi­mar­Tu­le­be­bi, rom­le­bic
war­mo­iS­vnen sa­zo­ga­do­eb­ri­vi cxov­re­bis cal­ke­u­li sfe­ro­e­
bis, kon­kre­tu­li mec­ni­e­re­be­bi­sad­mi fi­lo­so­fi­u­ri me­To­de­bis
ga­mo­ye­ne­bis Se­de­gad – bu­ne­bis fi­lo­so­fi­a, sa­mar­Tlis, mec­ni­
e­re­bis, is­to­ri­is, po­li­ti­kis, re­li­gi­is, xe­lov­ne­bis fi­lo­so­
fi­a, glo­ba­lur prob­le­ma­Ta fi­lo­so­fia da sxva. ma­Ti um­rav­
le­so­ba, Zi­ri­Ta­dad, XX sa­u­ku­nis mo­na­po­va­ria da fi­lo­so­fi­is
uax­les is­to­ri­as­Tan aris da­kav­Si­re­bu­li. er­T-erT aseT dargs
bi­o­e­Ti­ka (`si­cocx­lis eTi­ka~) war­mo­ad­gens. igi ga­su­li sa­u­ku­
nis da­sas­ru­lis da­sav­lu­ri ci­vi­li­za­ci­is na­yo­fia da, Ta­vi­si
ar­siT, dis­cip­li­na­Ta­So­ris cod­nas ga­ne­kuT­vne­ba. mas aqvs bi­
o­sa­me­di­ci­no, fi­lo­so­fi­u­ri, aq­si­o­lo­gi­u­ri, an­Tro­po­lo­gi­u­
ri, sa­mar­Tleb­ri­vi da saR­vTis­mety­ve­lo as­peq­te­bi. bi­o­e­Ti­kis
Se­sas­wav­li prob­le­me­bi sak­ma­od sa­Wir­bo­ro­to sa­kiTx­Ta rigs
ga­ne­kuT­vne­ba, arc Tu ise Sors aris ada­mi­a­nis yo­vel­dRi­u­ri
cxov­re­bi­dan da ma­Ti gan­xil­va um­wva­ves dis­ku­si­ebs iw­vevs. mi­
si Zi­ri­Ta­di amo­ca­naa ga­daW­ras sik­vdil­-si­cocx­les­Tan, da
ara mar­to am prob­le­mas­Tan, da­kav­Si­re­bu­li mra­val­fe­ro­va­ni,

226
xSi­rad dra­ma­tu­li si­tu­a­ci­e­bi. ga­da­War­be­bu­li ar iq­ne­ba, Tu
vity­viT, rom bi­oe ­ ­Ti­kis sfe­ro­Si mi­ni­ma­lu­ri cod­na ne­bis­mi­e­
ri ada­mi­a­ni­saT­vis au­ci­le­be­li­a.
bi­o­e­Ti­kis prob­le­me­bi Za­li­an xSi­rad iu­ris­pru­den­ci­as
ukav­Sir­de­ba. ada­mi­an­Ta So­ris ur­Ti­er­To­bis sa­mar­Tleb­ri­vi
re­gu­li­re­ba mWid­ro­daa ga­da­jaW­vu­li mo­ra­lur-eTi­kur re­gu­
li­re­bas­Tan. er­Ti mxriv, um­niS­vne­lo­va­ne­si mo­ra­lu­ri nor­me­
bi Cve­u­leb­riv iu­ri­di­ul Za­las iZens da sa­mar­Tleb­ri­vi nor­
mis sa­xiT ya­lib­de­ba, ma­Ti dar­Rve­va ki ara Tu gar­Se­mom­yof­Ta
ga­kicx­vas, ara­med ka­no­nis wi­na­Se pa­su­xis­mgeb­lo­ba­sac iw­vevs.
me­or
­ e mxriv, sa­ka­non­mdeb­lo aq­te­bi re­a­lu­rad moq­me­dia mxo­
lod im Sem­Txve­va­Si, ro­ca isi­ni mo­wo­ne­bu­lia sa­zo­ga­do­e­bis
mxri­dan da mis mo­ra­lur Seg­ne­bas Se­e­sa­ba­me­ba (a­nu ka­no­ni im­de­
nad aris prog­re­su­li, ram­de­na­dac mo­ra­lu­ri­a).
ar­se­bobs ki­dev er­Ti sfe­ro, RvTis­mety­ve­le­ba, rom­lis war­
mo­mad­gen­le­bi yve­la­ze did in­te­ress iCe­nen bi­o­e­Ti­kis prob­
le­me­bi­sad­mi. axal­ma bi­os ­ a­me­di­ci­no teq­no­lo­gi­eb­ma ada­mi­an­ze
ze­moq­me­de­bis prin­ci­pu­lad axal do­nes mi­aR­wi­es – aR­mo­a­Ci­nes
ra ada­mi­an­ is si­cocx­lis mar­Tvis sazR­vre­bis, miz­ne­bis da sa­
Su­al
­ e­be­bis prob­le­me­bi. bi­o­me­di­ci­nis swra­fi gan­vi­Ta­re­bis
pi­ro­beb­Si sxva­das­xva re­li­gi­ur sis­te­mebs rig sa­kiTx­eb­Tan mi­
mar­Te­ba­Si sa­ku­Ta­ri po­zi­ci­e­bis Se­mu­Sa­ve­ba ux­de­baT, ma­ga­li­
Tad, ra sazR­vreb­Si Se­iZ­le­ba Ca­va­ta­roT si­cocx­lis Se­ma­nar­
Cu­ne­be­li mkur­na­lo­ba da ro­dis Sev­wyvi­toT is; Se­saZ­loa Tu
ara or­ga­no­Ta da qso­vi­le­bis sa­xiT gar­dac­vli­li ada­mi­a­nis ga­
mo­ye­ne­ba sxva ada­mi­a­ne­bis jan­mrTe­lo­bis ga­um­jo­be­se­bis an si­
cocx­lis ga­dar­Ce­ni­saT­vis; da­saS­ve­bia Tu ara in­di­vi­di­saT­vis
sa­ku­Ta­ri si­cocx­lis Sewy­ve­tis Se­sa­xeb ga­dawy­ve­ti­le­bis mi­
Re­ba da sxva. ci­vi­li­ze­bu­li ka­cob­ri­o­bis mTe­li is­to­ri­i­saT­
vis yo­vel­Tvis uda­vo WeS­ma­ri­te­bas mo­ra­lur Ri­re­bu­le­ba­Ta
da re­li­gi­u­ri Se­xe­du­le­be­bis uSu­a­lo kav­Si­ri war­mo­ad­gen­da.
am­de­nad, me­tad aq­tu­a­lu­ria kiTx­va: gvaZ­levs Tu ara mar­lTma­
di­deb­lo­ba pa­su­xebs Ta­na­med­ro­ve bi­o­e­Ti­kur prob­le­ma­ti­
ka­ze? sam­wu­xa­rod, er­TmniS­vne­lo­va­ni pa­su­xi am kiTx­va­ze ar

227
mo­i­po­ve­ba. mar­Ta­li­a, ar­se­bobs mar­Tlma­di­de­be­li RvTis­mety­
ve­le­bi­sa da eqi­me­bis mi­er da­we­ri­li wig­ne­bi da sta­ti­e­bi (xe­
lov­nur ga­na­yo­fi­e­re­ba­ze, abor­tze, tran­splan­ta­ci­a­ze, ge­
nur in­Ji­ne­ri­a­ze da sxv.), mag­ram ver vity­viT, rom am kuTx­iT
ar­se­bobs mar­Tlma­di­deb­lu­ri swav­le­bis da­mu­Sa­ve­bu­li doq­
tri­na. mar­Tlma­di­de­be­li ek­le­si­a, gan­sxva­ve­biT ka­To­li­ku­ri
ek­le­si­is­ a­gan, ar mi­is­wra­fvis `qris­ti­a­nu­li bi­o­e­Ti­kis~ spe­ci­
a­lu­ri kon­cef­ci­is Seq­mni­sa­ken. igi gan­sazR­vravs Zi­ri­Tad on­
to­lo­gi­ur ori­en­ta­ci­as, ro­me­lic yo­vel­Tvis ori­en­ti­re­bu­
lia mxo­lod sa­i­dum­lo­eb ­ a­sa da Se­saq­me­ze da amis sa­fuZ­vel­ze
aya­li­bebs zed­mi­wev­niT mi­sa­Reb da Rir­se­ul zne­ob­riv ga­dawy­
ve­ti­le­bebs. aR­sa­niS­na­vi­a, rom bi­o­e­Ti­ku­ri prob­le­me­bis re­li­
gi­ur­ i ga­dawy­ve­ta yo­vel­Tvis ar em­Txve­va am prob­le­me­bi­sad­mi
bi­o­e­Ti­kis mi­er Se­mu­Sa­ve­bul po­zi­ci­as.
da bo­los, fi­lo­so­fi­u­ri cod­nis sfe­ro, ro­mel­sac bi­o­e­
Ti­kis prob­le­me­bis mo­ra­lu­ri re­gu­li­re­bis gar­da, bi­o­sa­me­
di­ci­no mec­ni­e­re­bis miR­we­ve­bis gaT­va­lis­wi­ne­biT uwevs ise­Ti
uni­ver­sa­lu­ri prob­le­me­bis xe­la­xa­li ga­az­re­ba, ro­go­ri­caa
ra aris ada­mi­a­ni?, ro­gor gan­vsazR­vroT ada­mi­a­nu­ri pi­rov­ne­
ba da ada­mi­a­nu­ri ar­se­ba? ra iT­vle­ba am dros gan­msazR­vre­lad
– ada­mi­a­nis sxe­u­leb­ri­vi bu­ne­ba, Tu mi­si cno­bi­e­re­ba? sad ga­
dis zRva­ri cocx­al da ara­cocx­al ada­mi­a­nur ar­se­bas So­ris?:
sad iwy­eb ­ a da sad mTav­rde­ba si­cocx­le? ra aris sik­vdi­li?
ro­gor mo­viq­ceT, ro­ca ada­mi­a­ni so­ci­a­lu­rad mkvda­ria (tvi­
nis qer­qi Se­uq­ce­va­dad aris da­zi­a­ne­bu­li), bi­o­lo­gi­u­rad ki
mi­si si­cocx­le Se­nar­Cu­ne­bu­li­a? saq­me rTul­de­ba im ga­re­mo­
e­biT, rom dRes am kiTx­veb­ze pa­su­xi aRar rCe­ba ab­straq­tu­li
az­rov­ne­bis sfe­ro­Si. yo­vel kon­kre­tul si­tu­a­ci­a­Si, yo­vel
kon­kre­tul ada­mi­an­Tan mi­mar­Te­ba­Si, sa­Wi­ro xde­ba kon­kre­tu­
li pa­su­xis, re­a­lu­ri ga­dawy­ve­ti­le­bis mi­Re­ba da kon­kre­tu­li
moq­me­de­be­bis gan­sazR­vra.
cno­bi­li­a, rom uka­nas­knel wleb­Si ka­cob­ri­o­bis cno­bi­e­re­
bis um­Tav­res Ri­re­bu­le­bad pi­rov­ne­bis mo­qa­la­qe­ob­ri­vi uf­
le­be­bis dac­va, ada­mi­a­nis Tvi­Ti­den­ti­fi­ka­ci­is prob­le­ma iq­ca.

228
bi­o­e­Ti­ka swo­red am uf­le­be­bis re­a­li­za­ci­is sa­Su­a­le­baa me­di­
ci­na­Si da mi­si Ses­wav­lis obi­eqts ada­mi­a­ni­sa (pa­ci­en­tis) da me­
di­ko­sis ur­Ti­er­To­bis mo­ra­lu­ri mxa­re Se­ad­gens. bi­o­e­Ti­kis,
ro­gorc mec­ni­e­re­bis or um­Tav­res fa­se­u­lo­bas pa­ci­en­tis si­
cocx­le da mi­si av­to­no­mia war­mo­ad­gens, rac me­di­ci­na­Si Ta­vi­
su­fal ar­Ce­van­Si ga­mo­i­xa­te­ba – Ti­To­e­ul ada­mi­ans aqvs uf­le­ba
Ta­vad mi­i­Ros ga­dawy­ve­ti­le­ba yve­la sa­kiTx­ze, ro­me­lic mis si­
cocx­le­sa da jan­mrTe­lo­bas exe­ba da Ta­vad­ve agos pa­su­xi sa­ku­
Ta­ri cxov­re­bis yve­la­ze sa­pa­su­xis­mgeb­lo ga­dawy­ve­ti­le­beb­ze.
ev­Ta­na­zi­a. ada­mi­a­nis yo­fi­e­re­bis sas­ru­lo­bis sa­kiTxi Ta­
na­med­ro­ve­o­bis er­T-er­Ti yve­la­ze aq­tu­a­lu­ri prob­le­ma­a. igi
Ta­vi­si ar­siT fi­lo­so­fi­ur, mo­ra­lur­-re­li­gi­ur da sa­mar­
Tleb­riv prob­le­ma­Ta rigs ga­ne­kuT­vne­ba. cno­bi­li­a, rom me­
di­ci­na­Si XX sa­u­ku­nis me-2 na­xev­ri­dan mim­di­na­re cvli­le­be­bi
da axa­li Se­saZ­leb­lo­be­bi, rom­le­bic uax­le­si teq­no­lo­gi­e­bis
da­ner­gvas­Ta­naa da­kav­Si­re­bu­li, sa­Su­a­le­bas aZ­levs me­di­ci­nas,
er­Ti mxriv, um­kur­na­los ada­mi­ans, me­o­re mxriv ki mar­Tos mi­si
si­cocx­le. Ta­na­med­ro­ve me­di­ci­na flobs re­a­lur Se­saZ­leb­
lo­bebs, rom `mis­ces~, `a­Cu­qos~ ada­mi­ans si­cocx­le (xe­lov­nu­
ri ga­na­yo­fi­e­re­ba), gan­sazR­vros da Sec­va­los mi­si Tvi­seb­ri­vi
pa­ra­met­re­bi (ge­nu­ri in­Ji­ne­ri­a, tran­sseq­su­a­lu­ri qi­rur­gi­a),
`ga­da­dos~ sik­vdi­lis dro (re­a­ni­ma­ci­a, tran­splan­to­lo­gi­a,
ge­ron­to­lo­gi­a), `Se­am­su­bu­qos~ da da­aC­qa­ros sik­vdi­li (ev­Ta­
na­zi­a) da sxva. swo­red aq Cnde­ba uam­ra­vi fi­lo­so­fi­u­ri, mo­
ra­lu­ri da sa­mar­Tleb­ri­vi xa­si­a­Tis prob­le­ma, ro­mel­Ta ga­
dawy­ve­ta ama Tu im sa­zo­ga­do­e­bis tra­di­ci­e­bis, kul­tu­ru­li
da su­li­e­ri Ri­re­bu­le­be­bis sa­fuZ­vel­ze un­da xde­bo­des. ukeT
rom ga­ver­kvi­oT sa­kiTx­is ar­sSi, er­Ti de­ta­lic un­da ga­viT­va­
lis­wi­noT – Ta­na­med­ro­ve me­di­ci­nis arss (tran­splan­to­lo­gi­a,
re­a­ni­ma­to­lo­gi­a) esa­da­ge­ba ada­mi­a­nis, upir­ve­les yov­li­sa,
ro­gorc mo­az­rov­ne ar­se­bis sa­xe, ra­sac, Ta­vis mxriv, sik­vdi­
lis axa­li kri­te­ri­u­mi – `tvi­nis sik­vdi­li~ Se­e­sa­ba­me­ba – Ta­
vis tvi­nis mi­er az­rov­ne­bis, gan­sjis, ada­mi­a­neb­Tan kon­taq­tSi
Ses­vlis fun­qci­e­bi­sa da una­ris Se­us­ru­leb­lo­ba, e.i. `tvi­nis

229
sik­vdi­lis~ kon­stan­ta­cia gan­sazR­vravs ada­mi­a­nis, ro­gorc pi­
rov­ne­bis sik­vdils, rom­lis far­gleb­Sic da­saS­ve­bia si­cocx­
le uj­re­dul do­ne­ze.
2000 we­li. av­to­ka­tas­tro­fis Se­de­gad saf­ran­ge­Tis pa­ta­ra
pro­vin­ci­u­li qa­la­qis sa­a­vad­myo­fos re­a­ni­ma­to­lo­gi­ur gan­
yo­fi­le­ba­Si mi­iy­va­nes mZi­med da­Sa­ve­bu­li 23 wlis axal­gaz­rda.
mi­si sa­si­cocx­lo fun­qci­e­bi SezR­u­du­li­a. avad­myofs da­kar­
gu­li aqvs mety­ve­le­bis una­ri, mxed­ve­lo­ba, da­zi­a­ne­bu­lia xer­
xe­ma­li, ar Se­uZ­lia moZ­ra­o­ba; Se­nar­Cu­ne­bu­li aqvs az­rov­ne­ba
da na­wi­lob­riv sme­na, e.i. Ta­vis tvi­ni Se­uq­ce­va­dad ar aris da­
zi­a­ne­bu­li da eqi­mebs uf­le­ba ara aqvT das­van `tvi­nis sik­vdi­
lis~ di­ag­no­zi da ga­mo­u­ta­non mas sa­sik­vdi­lo ga­na­Ce­ni. mag­ram
er­Ti ram cxa­dia – es axal­gaz­rda Cve­ul, nor­ma­lur cxov­re­bas
ve­ra­so­des da­ub­run­de­ba, Ta­na­med­ro­ve me­di­ci­nas mi­si Sve­la
ar Se­uZ­li­a, eqi­meb­ma ar ici­an ram­den xans icocx­lebs ase lo­
gins mi­jaW­vu­li. er­Ti wlis ui­me­do­bis ­ESem­deg de­dam ga­dawy­
vi­ta Txov­niT mi­em ­ ar­Ta saf­ran­ge­Tis pre­zi­den­ti­saT­vis, ra­
Ta mis­gan mi­e­Ro ne­bar­Tva Svi­lis ev­Ta­na­zi­a­ze. ua­ris mi­Re­bis
Sem­deg (saf­ran­geT­Si, ise­ve ro­gorc msof­li­os TiT­qmis yve­la
qve­ya­na­Si, ev­Ta­na­zia le­ga­li­ze­bu­li ar aris) de­dam da Svil­ma,
sa­zo­ga­do­e­ba­ze ze­moq­me­de­bis mox­de­nis miz­niT, ev­Ta­na­zi­a­sa da
sa­ku­Tar gan­cdeb­ze wig­nis da­we­ra ga­niz­ra­xes (Svi­lis Ti­Te­bis
moZ­ra­o­biT de­da xvde­bo­da ama Tu im asos sis­wo­res da am­gva­rad
ad­gen­da sity­vebs), rom­lis ga­mos­vlis Sem­deg saf­ran­ge­Tis sa­
zo­ga­do­e­ba or da­pi­ris­pi­re­bul ba­na­kad ga­i­yo: er­Ti mxa­re,
iT­va­lis­wi­neb­da ra ar­se­bul vi­Ta­re­bas, Ta­na­ug­rZnob­da de­da-­
Svi­lis Tval­saz­riss, me­o­re ki, kac­Tmoy­va­re­o­bis, hu­ma­niz­mi­sa
da mo­ra­lu­ri prin­ci­pe­bi­dan ga­mom­di­na­re, ewi­na­aR­mde­ge­bo­da
maT ga­dawy­ve­ti­le­bas. sa­zo­ga­do­eb­ri­vi az­ris aseT­ma am­xed­re­
bam arc am­Ja­mad mo­ax­di­na ze­gav­le­na pre­zi­den­tis ga­dawy­ve­ti­
le­ba­ze. amis Sem­deg de­dam mi­mar­Ta uki­du­res sa­Su­a­le­bas – man
sTxo­va eqims mi­si Svi­li­saT­vis sis­te­ma­Si Se­ey­va­na le­ta­lu­ri
agen­ti. di­di wi­na­aR­mde­go­bis Sem­deg eqi­mi da­Tan­xmda de­dis
Txov­nas, mag­ram sis­te­ma­Si Sey­va­ni­li sa­sik­vdi­lo pre­pa­ra­tis

230
do­za ar aR­moC­nda sak­ma­ri­si. ma­Sin de­dam mi­i­Ro,­Emi­si az­riT,
er­Ta­der­Ti swo­ri ga­dawy­ve­ti­le­ba – Ta­vad ga­zar­da pre­pa­ra­
tis do­za da sa­ku­Ta­ri xe­liT Se­iy­va­na igi Svi­lis or­ga­niz­mSi.
mi­ze­zi er­Tia – mas ar Se­eZ­lo mTe­li si­cocx­le eyu­re­bi­na Svi­
lis tan­jvi­sa da um­we­ob ­ i­saT­vis.
es prob­le­ma cno­bi­lia ev­Ta­na­zi­is sa­xel­wo­de­biT. ter­mi­ni
`ev­Ta­na­zi­a~ ber­Znu­li war­mo­So­bi­saa da sity­va-­sity­viT `sa­si­
a­mov­no sik­vdils~ niS­navs. sadR­e­i­sod, ev­Ta­na­zi­a­Si mo­i­az­re­ba
Seg­ne­bu­li qme­de­ba an umoq­me­de­ba, ro­me­lic iw­vevs ga­nu­kur­
ne­be­li se­niT da­a­va­de­bu­li pa­ci­en­tis sik­vdils, Se­da­re­biT
swra­fi da um­tkiv­ne­u­lo gziT. mi­si mi­za­nia Sve­ba mo­u­ta­nos da
ix­snas ada­mi­an­ i au­ta­ne­li da xan­grZli­vi tki­vi­le­bi­sa­gan ga­nu­
kur­ne­be­li da­a­va­de­be­bis dros. ami­tom mas zog­jer `sa­si­a­mov­
no sik­vdils~ uwo­de­ben.
ev­Ta­na­zi­is prob­le­ma axa­li ar aris. ka­cob­ri­o­bis is­to­ri­
is ne­bis­mi­er etap­ze es prob­le­ma, met­nak­le­bad gan­sxva­ve­bu­li
sa­xi­Ta da sim­wva­viT, yo­vel­Tvis id­ga ada­mi­a­ne­bis wi­na­Se. gar­
kve­ul­ i az­riT, ev­Ta­na­zi­a­zea sa­u­ba­ri pla­to­nis `sa­xel­mwi­fo­
Si~, ro­de­sac igi `a­ras­rul­fa­so­van~ ada­mi­a­neb­Tan da­mo­ki­de­
bu­le­ba­ze msje­lobs ide­a­lu­ri sa­xel­mwi­fos aSe­ne­bis dros:
` sa­sa­mar­Tloc da eqi­me­bic un­da zru­nav­dnen ada­mi­a­neb­ze,
rom­le­bic srul­yo­fil­ni ari­an su­li­Tac da xor­ci­Tac, xo­lo
vinc... su­li­Tac man­ki­er ­ ia da xor­ci­Tac – ukur­ne­be­li, is un­
da mok­vdes~. gan­sxva­ve­bul kon­teq­stSi, mag­ram ma­inc `zed­me­ti
ada­mi­an
­ e­bis~ ga­nad­gu­re­ba­ze sa­ub­robs nic­Sec. igi ada­mi­a­nebs
su­li­e­ri siZ­li­e­ris niS­niT yofs – er­Tis mxriv, ke­Til­So­bi­li,
Se­moq­me­di, Ta­vi­su­fa­li su­lis, Zli­e­ri `ma­Ra­li ada­mi­a­ne­bi~,
ro­mel­Ta ricx­vi sak­ma­od mci­rea da me­o­re mxriv, ada­mi­an­Ta
um­rav­le­so­ba – `pa­ta­ra xal­xi~, `zed­me­ti ada­mi­a­ne­bi~, ro­mel­
Ta ar­se­bo­bac ki, nic­Ses az­riT, udi­des saf­rTxes war­mo­ad­gens
ze­ka­ci­saT­vis da swo­red ami­to­mac un­da ga­nad­gur­dnen isi­ni
da de­da­mi­wa ga­Ta­vi­suf­ldes maT­gan. am `zed­me­ti ada­mi­a­ne­bis~
ricxvs igi akuT­vnebs ub­ra­lo, ri­giT ada­mi­a­nebs, anu maT, vinc
ar aris da­jil­do­ve­bu­li Se­moq­me­de­bi­Ti ni­WiT, vi­sac Za­la ar

231
Ses­wevs amaR­ldes sa­ku­Tar Tav­ze, vis­Tvi­sac ze­ca, Rmer­Ti uf­
ro Ri­re­bu­li­a, rad­gan swo­red iq aris maT­Tvis ime­di, xsna,
ga­mo­sa­va­li, mi­wi­e­ri tan­jvis daT­me­ni­saT­vis Rir­se­u­li sazR­
a­u­ri. mi­si mtki­ce­biT, ase­Ti, TiT­qos­da aS­ka­ra an­ti­hu­ma­niz­mi,
Se­uf­ a­ra­vi mo­wo­de­ba sus­te­bi­sa da avad­myo­fe­bis mos­po­bi­sa­ken,
isev da isev ada­mi­a­nis siy­va­ru­li­Taa na­kar­na­xe­bi.
yve­la­saT­vis cno­bi­lia fa­Sis­tu­ri ger­ma­ni­is ga­moc­di­le­
ba ari­ul ­ i ra­sis siw­min­di­saT­vis ga­ta­re­bul Ro­nis­Zi­e­beb­Tan
da­kav­Si­re­biT, rom­lis dro­sac mxo­lod 1938-39 wleb­Si Se­mu­
Sa­ve­bu­li da gan­xor­ci­e­le­bu­li iyo `a­ras­rul­fa­so­van~ pir­Ta
mi­marT `ev­Ta­na­zi­is prog­ra­ma~.
ame­ri­kis Se­er­Te­bul Sta­teb­Si XX sa­u­ku­nis 30-i­an wleb­Si
ar­se­bob­da sa­zo­ga­do­e­ba `ev­Ta­na­zi­a~, rom­lis mi­za­nic ka­no­ne­
bis Sec­vla­sa da `de­feq­tu­re­bis~ ga­nad­gu­re­bis le­ga­li­za­ci­
a­Si mdgo­ma­re­ob­da. da, Tu ga­su­li sa­u­ku­nis pir­ve­li na­xev­ris
bo­los msof­lio sa­zo­ga­do­eb­ri­o­bam dag­mo es ide­e­bi, dRe­i­
saT­vis isi­ni kvlav Za­las ik­re­fen.
cno­bi­li­a, rom sam­ya­ro yo­vel­Tvis ori Zi­ri­Ta­di sawy­i­sis –
si­ke­Ti­sa da bo­ro­te­bis brZo­lis sar­bi­e­lad mo­i­az­re­bo­da. XX
sa­uk­ u­nem Ta­vi­si ga­da­sa­xe­di­dan Sec­va­la Ri­re­bu­le­ba­Ta sis­te­
ma da si­ke­Ti­sa da bo­ro­te­bis, sik­vdil­-si­cocx­li­sa da sxva uZi­
ri­Ta­de­si aq­si­o­lo­gi­u­ri prob­le­me­bis sa­ku­Ta­ri mid­go­ma da­am­
kvid­ra. Cve­ni dro­is er­T-er­Ti ma­xa­si­a­Te­be­lia cxov­re­bi­sad­mi
prag­ma­tis­tu­li da­mo­ki­de­bu­le­ba. gar­kve­u­li az­riT, es ci­vi­
li­za­ci­is mo­na­po­va­ri da Se­de­gi­a, ro­mel­sac uam­ra­vi si­ke­Te
mo­aqvs ada­mi­a­ni­saT­vis, mag­ram su­li­e­re­bis Tval­saz­ri­siT gar­
kve­ul­wi­lad cvlis mas – ada­mi­a­ni bev­rad uf­ro praq­ti­ku­li,
mi­wi­e­ri, mom­xma­reb­lu­ri fsi­qo­lo­gi­is xde­ba. Cve­ni is­to­ri­is
ara­re­li­gi­ur­ma pe­ri­od­ma igi RmerTs da­a­So­ra (m. ha­i­de­ger­ma
Ta­na­med­ro­ve kul­tu­ris Zi­ri­Tad niS­nad swo­red rom `a­ra­re­
li­gi­u­ro­ba~ ga­mo­acx­a­da), sa­ku­Ta­ri in­te­re­se­biT Se­mo­far­gla
da Ta­vis Tav­Si Ca­ke­ta. sam­ya­ro­Si da­kar­gu­lo­bas, cxov­re­bis
saz­ri­sis Zi­e­bas ki, ro­gorc vi­ciT, ada­mi­a­ni axal Ri­re­bu­le­be­
bam­de mi­yavs, ro­mel­Si gar­kve­vac yo­vel­Tvis sa­oc­rad rTu­li

232
da mtkiv­ne­u­li pro­ce­sia da Zve­lis uar­yo­fa­sa da ax­lis dam­
kvid­re­bas gu­lis­xmobs.
Ta­na­med­ro­ve sam­ya­ro­Si ise­Ti mov­le­ne­bi­saT­vis, ro­go­ri­
caa ev­Ta­na­zi­a, dam­kvid­rda ter­mi­ni – `sik­vdi­lis kul­tu­ra~,
rac gu­lis­xmobs in­di­vi­di­sa­gan sa­ku­Ta­ri sik­vdi­li­sad­mi maq­
si­ma­lu­rad obi­eq­tur da ra­ci­on ­ a­lur da­mo­ki­de­bu­le­bas. ada­
mi­an­ma pa­su­xi un­da gas­ces kiTx­vebs: ro­gor surs mas sik­vdi­li;
Se­sa­ba­mis si­tu­ac­ i­a­Si vin un­da mi­i­Ros ga­dawy­ve­ti­le­ba; ram­de­
nad zed­mi­wev­niT da vin un­da Se­as­ru­los mi­si ne­ba; surs Tu ara
mas sik­vdi­lis Sem­dgo­mi do­no­ro­ba da a.S. swo­red am da msgav­
si prob­le­me­bis ga­dawy­ve­tis dros xde­ba Zve­li da axa­li Ri­re­
bu­le­bi­Ti sis­te­me­bis ur­Ti­er­Tda­pi­ris­pi­re­ba. uf­ro ga­sa­ge­bi
rom iyos ra­zea sa­u­ba­ri, daw­vri­le­biT gan­vi­xi­loT Seq­mni­li
vi­Ta­re­ba. Ta­na­med­ro­ve me­di­ci­nis axa­li dar­ge­bi (re­a­ni­ma­to­
lo­gi­a, tran­splan­tologia, sa­me­di­ci­no ge­ne­ti­ka, xe­lov­nu­ri
ga­na­yo­fi­e­re­ba), aR­we­ven ra ada­mi­a­nis si­cocx­lis mar­Tvis axal
si­maR­le­ebs, upi­ris­pir­de­bi­an tra­di­ci­ul zne­ob­riv­-msof­
lmxed­ve­lob­riv prin­ci­pebs. ma­ga­li­Tad, aqvs Tu ara re­a­ni­ma­
to­logs mo­ra­lu­ri uf­le­ba ga­a­xan­grZli­vos kvdo­mis pro­ce­
si an ga­na­xor­ci­e­los ui­me­do mdgo­ma­re­o­ba­Si myo­fi pa­ci­en­tis
ev­Ta­na­zi­a? ram­de­nad aris au­ci­le­be­li trnsplan­to­lo­gi­is
praq­ti­ki­saT­vis `sa­me­di­ci­no mkvle­lo­bis or­ga­ni­ze­ba~? cxa­
di­a, am vi­Ta­re­ba­Si eqi­mi Ta­vi­suf­lde­ba ara mar­to uZi­ri­Ta­
de­si sa­me­di­ci­no ak­rZal­vi­sa­gan `ar av­no~!, ara­med zo­gad­sa­ka­
cob­rio mo­ra­lu­ri mcne­bi­sa­gan `a­ra kac hkla!~ axa­li mid­go­mis
ga­ma­mar­Tle­be­li prin­ci­pi – `mi­za­ni amar­Tlebs sa­Su­a­le­bas~,
sa­bo­loo jam­Si, ne­ga­ti­ur ze­gav­le­nas ax­dens eqi­mis zne­ob­riv
TviT­Seg­ne­ba­ze da did saf­rTxes uq­mnis mis emo­ci­ur­-fsi­qi­
kur mTli­a­no­bas. ada­mi­a­nis si­cocx­lis xel­yo­fa, ra mo­ti­vi­Ta
da miz­ni­Tac ar un­da iyos es ga­dawy­ve­ti­le­ba gan­pi­ro­be­bu­
li (Tun­dac nic­Se­se­u­li `a­da­mi­a­ni­sad­mi siy­va­ru­liT, an `e­ris
ga­jan­sa­Re­bis miz­niT, an Ta­na­med­ro­ve `gul­mowy­a­le~ eqi­mis
sur­vi­liT, ga­a­Ta­vi­suf­los ukur­ne­be­li se­niT da­a­va­de­bu­li
avad­myo­fi tan­jvi­sa­gan da sa­Su­a­le­ba mis­ces mas uw­va­leb­lad

233
Se­ue ­ r­Tdes ma­ra­di­so­bas), yov­lad da­uS­ve­be­li da mi­u­Re­be­li­a.
eqi­mis da­mo­ki­de­bu­le­ba­Si pa­ci­en­ti­sad­mi, mTli­a­nad me­di­ci­nis
eTi­ki­sa da fi­lo­so­fi­is sa­fuZ­vel­Si, ada­mi­a­nis si­cocx­li­sad­
mi pa­ti­vis­ce­mi­sa da mo­wi­we­bis grZno­ba Zevs, anu eqi­mi­saT­vis
Ti­To­e­ul ­ i pa­ci­en­ti un­da iyos is er­Ta­der­Ti, rom­lis­Tvi­sac
sa­Wi­ro­a, uf­ro me­tic, Rirs mTe­li Ta­vi­si su­li­e­ri Za­le­bis ga­
Re­ba (mit­ro­po­li­ti an­ton su­ro­Je­li), wi­na­aR­mdeg Sem­Txve­va­Si
sa­me­di­ci­no moR­va­we­o­ba Se­iZ­le­ba iyos zed­mi­wev­niT mec­ni­e­ru­
li, mag­ram igi da­kar­gavs sa­kuT­riv Ta­vis arss – hu­ma­nu­ro­ba­sa
da zne­ob­ri­o­bas.
sa­qar­Tve­los jan­dac­vis ka­non­mdeb­lo­biT sa­me­di­ci­no per­
so­na­lis meS­ve­o­biT ev­Ta­na­zi­is gan­xor­ci­e­le­ba ak­rZa­lu­li­a.
aq­ti­ur ­ i ev­Ta­na­zia (wi­nas­war­gan­zra­xu­li Ca­re­va pa­ci­en­tis si­
cocx­lis Sewy­ve­tis miz­niT) is­je­ba sis­xlis sa­mar­Tlis ka­non­
mdeb­lo­biT. pa­si­ur ev­Ta­na­zi­as ki Cvens si­nam­dvi­le­Si ama Tu im
for­miT xSi­rad aqvs ad­gi­li (ma­ga­li­Tad, avad­myo­fi uars ac-
x­a­debs mkur­na­lo­ba­ze; ara aqvs ma­te­ri­a­lu­ri sa­Su­a­le­ba Ca­it ­ a­
ros sa­Wi­ro ga­mok­vle­ve­bi, mkur­na­lo­ba; eqi­mi wyvets an zRu­
davs ui­me­do avad­myo­fis mkur­na­lo­bas; sta­ci­o­na­ri­dan xde­ba
ui­me­do pa­ci­en­tis ga­mo­we­ra da a.S.).
ev­Ta­na­zi­is le­ga­li­za­ci­is mom­xre­e­bi Ta­vis po­zi­ci­as ada­
mi­an­ is uf­le­be­bis gaT­va­lis­wi­ne­biT aya­li­be­ben. ma­Ti mo­saz­
re­biT, ne­ba­yof­lo­bi­Ti ev­Ta­na­zia ey­rdno­ba ada­mi­a­nis fun­
da­men­tur uf­le­bas – sik­vdi­lis uf­le­bas (Tu ki sik­vdi­li
tan­jvi­sa­gan Ta­vis daR­we­vis er­Ta­der­Ti sa­Su­a­le­ba­a). aq er­Ti
ram aris ga­saT­va­lis­wi­ne­be­li da es Za­li­an mniS­vne­lo­va­nia –
ev­Ta­na­zi­is mom­xre­e­bi cdi­lo­ben ga­a­Ta­nab­ron da er­Tna­ir ­ i
Si­na­ar­sob­ri­vi dat­vir­Tva mis­cen cne­bebs – `miv­ceT sik­vdi­
lis uf­le­ba~ (pa­si­u­ri ev­Ta­na­zi­a) da `da­vex­ma­roT sik­vdil­Si~
(aq­ti­u­ri ev­Ta­na­zi­a) da Sec­do­ma­Si Se­yavT sa­zo­ga­do­e­ba, Ta­va­
zo­ben ra mcdar di­le­mas: an Tqven hu­ma­nu­re­bi xarT, giy­varT
moy­va­si da Se­giZ­li­aT ga­da­a­bi­joT da­uS­ve­be­lis zRvars (e­.i.
mok­laT), an ab­straq­tu­li dog­me­bi bev­rad Ri­re­bu­lia Tqven­
Tvis, vid­re ub­ra­lo ada­mi­a­nu­ri Ta­nag­rZno­ba da gul­mowy­a­le­

234
ba, rad­gan da­u­fiq­reb­lad axan­grZli­vebT im uaz­ro tan­jva-­wa­
me­bas, ro­mel­sac Ta­vad verc ki ai­tan­diT. ai, ma­Ti ar­gu­men­te­bi:
*a­da­mi­ans un­da hqon­des TviT­ga­mor­kve­vis uf­le­ba anu mas
un­da hqon­des Se­saZ­leb­lo­ba ga­a­ke­Tos ar­Ce­va­ni – ga­ag­rZe­los
si­cocx­le, Tu Sewy­vi­tos is.
*a­da­mi­an­ i da­cu­li un­da iyos mtkiv­ne­u­li da ara­hu­ma­nu­ri
mkur­na­lo­bi­sa­gan.
*a­da­mi­ans aqvs uf­le­ba iyos al­tru­is­ti – Ta­vi­dan aa­ci­los
ax­lob­lebs da oja­xis wev­rebs tan­jva, uaz­ro fi­nan­su­ri xar­
je­bi da uSe­de­go Sro­ma.
ar­se­bobs e.w. `e­ko­no­mi­ku­ri~ ar­gu­men­tic – ui­me­do pa­ci­
en­tTa mkur­na­lo­ba da mov­la-­pat­ro­no­ba sa­zo­ga­do­e­bas mZi­me
tvir­Tad aw­ve­ba. ev­Ta­na­zi­is da­ka­no­ne­bis Sem­Txve­va­Si Se­saZ­le­
be­li iq­ne­ba re­sur­se­bis uf­ro ra­ci­o­na­lu­rad da miz­nob­ri­vad
ga­mo­ye­ne­ba.
ev­Ta­na­zi­is le­ga­li­za­ci­is wi­na­aR­mde­gia sa­Rad mo­az­rov­ne
ada­mi­an­Ta di­di um­rav­le­so­ba (ga­mo­nak­liss Se­ad­gens ho­lan­
di­a, bel­gi­a, mi­Ci­ga­nis Sta­ti, q.sid­ne­i, q.dar­vi­ni, sa­dac ev­Ta­
na­zia ka­no­niT ar ik­rZa­le­ba). ev­Ta­na­zi­is mo­wi­na­aR­mde­ge­Ta po­
zi­ci­is mar­Te­bu­lo­ba aS­ka­raa da eWvs ar un­da iw­vev­des:
*a­vad­myof­Ta um­rav­le­so­bis mxri­dan ne­ba­yof­lo­bi­Ti sik­
vdi­lis moTx­ov­na, Zi­ri­Ta­dad, mo­ti­vi­re­bu­lia Zli­e­ri tki­vi­
le­biT, sak­ma­ri­sia mo­ix­snas es sim­pto­me­bi da sik­vdi­lis moTx­
ov­nac Ta­vis­Ta­vad mo­ix­sne­ba.
*a­xa­li teq­no­lo­gi­e­bis da­ner­gva me­di­ci­na­Si da mi­si gan­vi­
Ta­re­bis tem­pe­bi mow­mobs, rom bev­ri ga­nu­kur­ne­be­li da­a­va­de­
ba dRes eq­vem­de­ba­re­ba mkur­na­lo­bas.
*ev­Ta­na­zi­is le­ga­li­za­cia ka­te­go­ri­u­lad mi­u­Re­be­lia re­
li­gi­u­ri Tval­saz­ri­siT. yve­la re­li­gi­u­ri sis­te­ma ev­Ta­na­
zi­as ga­ni­xi­lavs, ro­gorc TviT­mkvle­lo­bis an mkvle­lo­bis
for­mas.
*ev­Ta­na­zia mi­u­Re­be­lia zne­ob­ri­vi Tval­saz­ri­siT. ne­bis­mi­
e­ri ada­mi­an­ is si­cocx­le ga­nu­me­o­re­be­lia da eqi­mi val­de­bu­lia
yve­la ar­se­bu­li sa­Su­a­le­bis ga­mo­ye­ne­biT bo­lo wu­Tam­de ib­

235
rZo­los mi­si ga­dar­Ce­ni­saT­vis. es eqi­mis zne­ob­ri­vi da pro­fe­
si­u­li mo­va­le­o­ba­a.
*ar aris ga­mo­ricx­u­li, rom saq­me gvqon­des sa­e­qi­mo Sec­do­
mas­Tan.
*sav­se­biT Se­saZ­le­be­lia ev­Ta­na­zia ga­mo­ye­ne­bul iq­nas bo­
ro­ti miz­ne­bi­saT­vis (wi­nas­war gan­zra­xu­li mkvle­lo­ba an
mkvle­lo­ba or­ga­no­Ta ga­da­ner­gvi­saT­vis ne­bar­Tvis mi­Re­bis
Sem­Txve­veb­Si).
*Tu ki odes­me ev­Ta­na­zia iu­ri­di­u­lad da­ka­non­de­ba, au­ci­
leb­lad dad­ge­ba mwva­ve eTi­ku­ri sa­kiTxi – vin un­da ga­na­xor­
ci­e­los igi? eqim­ma? ase­Ti mo­saz­re­ba va­ra­u­dis do­ne­zec ki
mi­u­Re­be­li­a. eqi­mi­saT­vis pa­ci­en­tis mok­vlis da­val­de­bu­le­ba
uz­ne­o­baa da sa­zo­ga­do­eb­ri­vi mo­ra­lis dak­ni­ne­bas da me­di­ci­
ni­sad­mi ndo­bis da­kar­gvas ga­mo­iw­vevs.
ami­tom Ti­To­e­ul­ma Cven­Ta­gan­ma au­ci­leb­lad un­da ga­ac­
no­bi­e­ros, rom ev­Ta­na­zia anu `sik­vdi­lis kul­tu­ra~, ar aris
mkvle­lo­bis ga­ma­mar­Tle­be­li ide­e­bis, Se­xe­du­le­be­bis gan­sa­
kuT­re­bu­li er­Tob­li­o­ba. igi az­rov­ne­bis, men­ta­li­te­tis spe­
ci­fi­ku­ri ti­pia da efuZ­ne­ba Ta­vi­suf­le­bis ide­is mcdar ga­
ge­bas. Ta­vi­suf­le­ba, Ta­vis­Ta­vad, si­ke­Te­a, mag­ram igi mxo­lod
ma­Sin ar ga­da­iq­ce­va ga­nu­kiTx­a­o­bad, ro­de­sac WeS­ma­ri­te­bi­sa­
ken miv­ya­varT.
cxa­di­a, ev­Ta­na­zi­is yo­ve­li Sem­Txve­va eTi­ki­sa da sa­mar­Tlis
po­zi­ci­e­bi­dan un­da Se­fas­des. mag­ram ar un­da dag­va­viwy­des,
rom ka­no­ni im­de­na­daa prog­re­su­li, ram­de­na­dac mo­ra­lu­ri­a.
am­de­nad, ev­Ta­na­zi­is prob­le­mis ga­daW­ris dros eTi­ku­ri re­gu­
li­re­bis do­ne uf­ro ma­Ra­li un­da iyos, vid­re sa­mar­Tleb­ri­vi.

236
 `yve­la­ze uty­u­a­ri mtki­ce­bu­le­ba imi­sa, rom ro­me­li­me
er­ma mi­aR­wia Ta­vi­si zne­ob­ri­vi da­ce­mis uki­du­res do­nes,
iq­ne­ba is dro, ro­de­sac abor­ti gax­de­ba Cve­u­leb­ri­vi da
ab­so­lu­tu­rad mi­sa­Re­bi saq­me~.
ra­fa­el be­les­tri­ni
(XIX sa­u­ku­nis ita­li­e­li iu­ris­ti)

abor­tis eTi­ku­ri prob­le­me­bi. bi­o­e­Ti­kis im mra­va­li prob­

le­mi­dan, ro­me­lic gan­sa­kuT­re­bul in­te­res­sa da vne­ba­Ta­Rel­
vas iw­vevs, er­T-er­Ti yve­la­ze mwva­ve abor­tis sa­kiTx­i­a. mTel
msof­li­o­Si sa­zo­ga­do­eb­ri­vi az­ri mkveT­rad po­la­ri­ze­bu­li­a.
Zi­ri­Ta­di mo­ra­lu­ri prob­le­me­bi da­kav­Si­re­bu­lia xe­lov­nu­rad
ga­mow­ve­ul abor­tTan. am sa­xis sa­me­di­ci­no Ca­re­vis mo­ra­lu­ri
as­peq­te­bis swo­ri ga­ge­bi­saT­vis au­ci­le­be­lia ga­vac­no­bi­e­roT,
rom or­su­lo­ba qa­lis or­ga­niz­mSi mim­di­na­re nor­ma­lu­ri fi­
zi­o­lo­gi­u­ri da, imav­dro­u­lad, axa­li ada­mi­a­nis bi­o­lo­gi­u­ri
Ca­mo­ya­li­be­bis pro­ce­si­a. ami­tom, ro­de­sac `nak­le­bi bo­ro­te­
bis~ prin­ci­piT abor­tis praq­ti­kas vuS­vebT, ga­az­re­bu­li un­da
gvqon­des, rom, er­Ti mxriv, igi se­ri­o­zul mo­ra­lur da fi­zi­
kur trav­mas aye­nebs qals da, me­o­re mxriv, war­mo­ad­gens udi­
des bo­ro­te­bas, rad­gan wyvets axa­li ada­mi­a­nis uk­ve dawy­e­bul
si­cocx­les. abor­ti (kon­tra­cep­ti­veb­Tan er­Tad), ar Se­iZ­le­ba
Ca­iT­va­los oja­xis da­geg­mvis Cve­u­leb­riv sa­Su­a­le­bad. sam­wu­xa­
rod, Ta­na­med­ro­ve sa­zo­ga­do­e­ba­Si abor­te­bi gar­da­u­va­li­a.
sak­ma­ri­sia pa­su­xi gav­ceT ram­de­ni­me kiTx­vas da Ti­To­e­u­li
Cven­ga­nis po­zi­ci­ac Ca­mo­ya­lib­de­ba: 1) cocx­a­li ma­te­ri­is gan­
vi­Ta­re­bi­sa da gar­daq­mnis pro­ces­Si sad, ro­dis, ro­mel mo­men­
tSi Seg­viZ­lia vTqvaT, rom swo­red aq da ax­la iwy­e­ba ada­mi­a­ni?
aqe­dan ga­mom­di­na­re, cocx­a­li ar­se­ba, ro­me­lic ad­re mxo­lod
de­dis sxe­u­lis na­wi­li iyo, am mo­men­ti­dan xde­ba er­T-er­Ti
Cven­ga­ni, sa­zo­ga­do­e­bis wev­ri, ro­mel­sac gar­kve­u­li uf­le­be­bi
aqvs, upir­ve­les yov­li­sa, si­cocx­lis uf­le­ba? 2) mo­ce­mul Sem­
Txve­va­Si aqvs Tu ara SezR­ud­va mcne­bas `a­ra kac hkla?~ da Tu
aqvs, ra sa­xis Se­iZ­le­ba iyos es SezR­ud­va? 3) ro­go­ri mo­ra­lu­

237
ri da so­ci­al ­ u­ri sta­tu­si aqvT im cocx­al ar­se­bebs, rom­le­
bic jer ada­mi­a­nur ar­se­bad ar ari­an aRi­a­re­bul­ni? ma­ga­li­Tad,
Se­iZ­le­ba Tu ara ma­Ti ga­mo­ye­ne­ba sa­mec­ni­e­ro eq­spe­ri­men­te­bis
Ca­sa­ta­reb­lad? an ned­le­u­lis sa­xiT far­ma­ko­lo­gi­ur da par­
fi­u­me­rul mrew­ve­lo­ba­Si? da­saS­ve­bia Tu ara tran­splan­ta­ci­
i­saT­vis si­cocx­li­su­u­na­ro, mag­ram cocx­a­li na­yo­fis ga­mo­ye­
ne­ba Ta­vi­se­bu­ri `fer­mis~ sa­xiT or­ga­no­Ta `da­sam­za­deb­lad~
da im avad­myo­fi axal­So­bi­le­bis ga­da­sar­Ce­nad, ro­mel­Tac ga­
dar­Ce­nis San­si jer ki­dev aqvT?
tra­di­ci­u­lad Ca­mo­ya­lib­da sa­mi Zi­ri­Ta­di po­zi­ci­a: li­
be­ra­lu­ri, zo­mi­e­ri da kon­ser­va­tu­li. li­be­ra­lu­ri po­zi­cia
da­ub­ a­de­bel na­yofs `a­da­mi­a­nur ar­se­bad~ ar aRi­a­rebs da Se­sa­
ba­mi­sad mas­ze ar vrcel­de­ba gar­kve­u­li uf­le­be­bi, maT So­ris
si­cocx­lis uf­le­ba. e.i. bu­neb­ri­vi mSo­bi­a­ro­bis mo­men­tan­de
qals sru­li uf­le­ba aqvs mi­i­Ros ga­dawy­ve­ti­le­ba abor­tis Ca­
ta­re­bis Se­sa­xeb, eqi­mi ki val­de­bu­lia mo­ax­di­nos am uf­le­bis
re­a­li­za­ci­a. am­ri­gad, `li­be­ra­le­bi­saT­vis~ abor­ti ar war­mo­ad­
gens mkvle­lo­bas, uf­ro me­tic, abor­tze ua­ris Tqmis Sem­Txve­
va­Si, ma­Ti az­riT, ir­Rve­va de­dis, ro­gorc na­yo­fis me­sa­kuT­ris
uf­le­be­bi. sam­wu­xa­rod, Cve­ni ka­non­mdeb­lo­ba abor­tTan da­kav­
Si­re­biT er­T-er­Ti yve­la­ze li­be­ra­lu­ria msof­li­o­Si.
`zo­mi­e­ri~ Tval­saz­ri­sis Ta­nax­mad, Ca­na­sa­xis ga­daq­ce­va
ada­mi­a­nur ar­se­bad xor­ci­el­de­ba Tan­da­Ta­no­biT – or­su­lo­bis
pir­ve­li sa­mi Tvis gan­mav­lo­ba­Si na­yo­fis uf­le­be­bi mi­ni­ma­lu­
ri­a. am pe­ri­od­Si, Zi­ri­Ta­dad, iT­va­lis­wi­ne­ben de­dis so­ci­a­lur
da eko­no­mi­ur in­te­re­sebs. bo­lo sa­mi Tvis pe­ri­od­Si na­yo­fis
uf­le­be­bi im­de­nad mniS­vne­lo­va­ni­a, rom de­dis uf­le­ba – ga­ik ­ e­
Tos abor­ti Se­iZ­le­ba gan­xor­ci­el­des mxo­lod da mxo­lod erT
Sem­Txve­va­Si – ro­de­sac qa­lis si­cocx­les uSu­a­lod emuq­re­ba
saf­rTxe. am Sem­Txve­va­Si, abor­ti Se­saZ­le­be­lia Se­fas­des ro­
gorc `u­da­na­Sa­u­lo ar­se­bis mkvle­lo­ba~ da mis ga­sa­mar­Tleb­
lad sak­ma­od sa­fuZ­vli­a­ni ar­gu­men­te­bia sa­Wi­ro.
`kon­ser­va­to­re­bi~ Ca­na­saxs Ca­sax­vis­Ta­na­ve si­cocx­lis uf­
le­bis mqo­ne pi­rov­ne­bad ga­ni­xi­la­ven. am­de­nad, am Tval­saz­ri­

238
sis mi­xed­viT, abor­tis mo­ra­lu­ri ga­mar­Tle­ba ar Se­iZ­le­ba da
is, er­TmniS­vne­lov­nad, gan­zrax mkvle­lo­bad iT­vle­ba. ar­se­
bobs e.w. `zo­mi­e­ri kon­ser­va­to­re­bis~ Tval­saz­ri­sic, rom­lis
Ta­nax­mad, qals mi­ni­We­bu­li aqvs abor­tis ga­ke­Te­bis uf­le­ba mi­
si jan­mrTe­lo­bi­sa da si­cocx­li­saT­vis uSu­a­lo saf­rTxis ar­
se­bo­bis, Za­la­do­bis an in­ces­tis Sem­Txve­veb­Si.
re­li­gi­u­ri Tval­saz­ri­si abor­tis prob­le­meb­Tan da­kav­
Si­re­biT ul­tra­kon­ser­va­tul po­zi­ci­as ga­ne­kuT­vne­ba. em­
bri­o­nis, ro­gorc Ri­re­bu­le­bis ga­az­re­ba da­kav­Si­re­bu­lia
qris­ti­a­no­bis war­mo­So­bas­Tan. mar­Ta­li­a, bib­li­a­Si sity­va
`a­bor­ti~ an mi­si Se­saty­vi­si si­no­ni­mi ar gvxvde­ba, mag­ram
wmin­da we­ri­li ma­inc gvaZ­levs sa­Su­a­le­bas sru­li­ad na­Te­li
das­kvne­bi ga­va­ke­ToT am mo­mak­vdi­ne­be­li cod­vis Se­sa­xeb. bav­
Sve­bis ga­nad­gu­re­bis Ta­o­ba­ze sa­xa­re­ba­Si qce­vis ori mo­de­
lia war­mod­ge­ni­li – he­ro­des `e­Ti­ka~, ro­mel­mac beT­lem­Si
ori wli­sa da uf­ro pa­ta­ra asa­kis yve­la yrma da­xo­ca da is
nor­ma, ro­me­lic gag­vi­sazR­vra ie­so qris­tes sity­veb­ma: `rac
ki ga­u­ke­TeT am Cems mci­re Zma­Ta­gans, me ga­mi­ke­TeT~ (maT.
25.40). ami­tom Tvlis ek­le­sia or­su­lo­bis xe­lov­nu­rad Sewy­
ve­tis yo­vel Sem­Txve­vas RvTis­mkvle­lo­bis mo­men­tis Sem­cve­
lad. swo­red ama­Sia abor­tis yve­la­ze siR­rmi­se­u­li da dra­
ma­tu­li az­ri.
mos­ko­ve­li de­ka­no­zi di­mit­ri smir­no­vi, aa­na­li­zebs ra
abor­tTan da­kav­Si­re­bul mwva­ve sa­kiTx­ebs (ra sa­Wi­roa si­Ra­
ri­bi­sa da si­ma­xin­je­e­bis gam­rav­le­ba? ro­gor mo­viq­ceT, Tu
fex­mZi­me­daa 13 wlis go­go­na? Tu de­di­saT­vis or­su­lo­bis
gag­rZe­le­ba si­cocx­les­Tan Se­u­Tav­se­be­lia da sxva), ar eTan­
xme­ba xe­lov­nu­ri abor­tis ara­na­ir ga­mar­Tle­bas da ar­cerT
Sem­Txve­va­Si ar uS­vebs kom­pro­miss: `xom Se­saZ­le­be­lia de­da
da­i­Ru­pos mSo­bi­a­ro­bi­sas? Tu go­go­na gar­yvni­lia da ase iq­
ce­va, man, bu­neb­ri­vi­a, un­da ata­ros Ta­vi­si jva­ri, ro­gorc
sa­ku­Ta­ri qce­vis Se­de­gi: xSi­rad ga­u­pa­ti­u­re­bi­sas Tvi­Ton
da­za­rale­bu­lia dam­na­Sa­ve – ga­mom­wve­vi Cac­mu­lo­bis, qce­
vis, ga­uf­rTxi­leb­lo­bis, uf­ro­se­bi­saT­vis an­ga­ri­Sis ga­u­wev­

239
lo­bis ga­mo da a.S.~ abor­ti ar­Rvevs Zve­li aR­Tqmis Zi­ri­Tad
mcne­bas – `a­ra kac hkla!~ da sa­xa­re­bi­se­ul mcne­bas siy­va­ru­
lis Se­sa­xeb.
qar­Tu­li mar­Tlma­di­de­be­li ek­le­si­is po­zi­ci­as abor­tTan
da­kav­Si­re­biT kar­gad ga­mo­xa­tavs de­ka­no­zi mi­qa­el bot­ko­ve­
li: `is, rac Cven Tval­win da­na­Sa­u­leb­ri­vi du­mi­lis da au­Rel­
veb­lo­bis ga­mo xde­ba, ise­Ti­ve sa­Si­ne­le­ba­a, ro­gorc beT­lem­Si
ucod­vel yrma­Ta mowy­ve­da. ua­re­sic: iq de­de­bi mker­diT efa­
re­bod­nen Cvi­lebs, dRes ki amaz­rze­ni sim­Svi­diT eTaT­bi­re­bi­an
da sazR­au ­ r­sac ki aZ­le­ven ma­Ti Svi­le­bis mkvlels. de­dis wi­aR­
Si mok­lu­li ar­se­bis ga­nad­gu­re­ba naT­lo­bis mad­liT ga­nu­ba­ne­
li su­lis mkvle­lo­ba­a: ase­Ti su­li brma­sa­viT ga­da­dis ma­ra­di­
so­ba­Si da Tan wi­na­par­Ta cod­ve­bis be­We­di mi­aqvs~.
Ta­na­med­ro­ve bi­o­lo­gi­is, ge­ne­ti­ki­sa da em­bri­o­lo­gi­is uax­
le­si mo­na­ce­me­bis Ta­nax­mad, ada­mi­a­nis si­cocx­le iwy­e­ba ara da­
ba­de­bi­dan, ara­med Ca­sax­vis mo­men­ti­dan­ve. pir­ve­li uj­re­di uk­ve
ga­nu­me­o­re­be­li pi­rov­ne­baa da Se­i­cavs mTel in­for­ma­ci­as ada­
mi­a­nis Se­sa­xeb: mis sqess, si­maR­les, Tmis fers, sa­xis nak­vTe­bis
Ta­vi­se­bu­re­bebs, sis­xlis jgufs, mid­re­ki­le­bebs, xa­si­aTs, niWs...
Ca­sax­vi­dan ram­de­ni­me dRe­Si ya­lib­de­ba Si­na­ga­ni (sa­sun­Tqi,
ner­vu­li da saW­mlis mom­ne­le­be­li) or­ga­no­e­bi.
18 dRe­Si gu­li iwy­ebs ce­mas.
21 dRe­Si iwy­e­ba sa­ku­Ta­ri sis­xlis mi­moq­ce­va: bav­Svis sis­xli
de­di­sas aRar ere­va da Se­iZ­le­ba sxva jgu­fi­sac iyos.
42 dRe­Si (7kvi­ra) ya­lib­de­ba xe­le­bi, fe­xe­bi, Tva­le­bi, cxvi­
ri, yu­re­bi. Se­saZ­le­be­lia tvi­nis en­ce­fa­log­ra­mis ga­da­Re­ba.
8 kvi­ris na­yo­fi uk­ve TiTs wovs; igi grZnobs tki­vils.
10-11 kvi­ris ar­se­bi­saT­vis Ti­Tis ana­beW­de­bis aRe­ba Se­iZ­le­
ba. bav­Svi Tva­leb­sac amoZ­ra­vebs, ena­sac. Tu sa­na­yo­fe wylebs
da­vat­kbobT, igi uf­ro xSi­rad iwy­ebs ylap­vas, xo­lo Tu sim­wa­re
Se­e­ri­a, ylap­vas wyvets.
11-12 kvi­ris bavSvs yve­la or­ga­no aqvs Ca­mo­ya­li­be­bu­li. igi
re­a­gi­rebs si­naT­le­ze, siT­bo­ze, xma­ur­ze.
14 kvi­ris bav­Svis gu­li dRe­Si 24 litr sisxls ga­da­tum­bavs.

240
is de­das­Tan er­Tad iZi­nebs da iR­vi­Zebs. Tu Zli­er Suqs mi­va­na­
TebT, sa­xes xe­le­biT ifa­ravs...
abor­tis sa­wi­na­aR­mde­go pro­pa­gan­da da sa­gan­ma­naT­leb­lo
mu­Sa­o­ba sa­xel­mwi­fo­sa da sa­zo­ga­do­e­bis mo­va­le­o­ba­a. sa­qar­
Tve­los ka­non­mdeb­lo­biT abor­tis rek­la­ma ak­rZa­lu­li­a. gan­
sazR­vrul va­da­ze me­ti xan­grZli­vo­bis or­su­lo­bis Sem­Txve­va­
Si abor­ti ne­ba­dar­Tu­lia mxo­lod sa­me­di­ci­no da so­ci­a­lu­ri
Cve­ne­be­bis mi­xed­viT.

aiv in­feq­ci­a/­Sid­sis eTi­ku­ri prob­le­me­bi. Sid­si (Se­Ze­ni­li

imu­no­de­fi­ci­tis sin­dro­mi) ne­la prog­re­si­re­ba­di in­feq­ci­ur ­ i
da­a­va­de­ba­a. mas iw­vevs ada­mi­a­nis imu­no­de­fi­ci­tis vi­ru­si (a­iv).
is, ada­mi­an­ is or­ga­niz­mSi SeW­ris Sem­deg azi­a­nebs or­ga­niz­mis
imu­nur (dam­cvel) sis­te­mas da mwyob­ri­dan ga­moh­yavs igi, ris
Se­de­ga­dac in­fi­ci­re­bul pirs ad­vi­lad uC­nde­ba sxva­das­xva in­
feq­ci­ur ­ i an­/da sim­siv­nu­ri da­a­va­de­ba, ro­me­lic, ro­gorc we­si,
sa­sik­vdi­lo Se­de­giT srul­de­ba.
Ta­na­med­ro­ve kla­si­fi­ka­ci­iT, aiv in­feq­cia ewo­de­ba da­a­va­
de­bas vi­ru­siT in­fi­ci­re­bis mo­men­ti­dan si­cocx­lis bo­lom­de,
xo­lo ter­mi­niT Sid­si aRi­niS­ne­ba aiv in­feq­ci­is bo­lo sta­di­a,
ro­de­sac avad­myofs uvi­Tar­de­ba da­a­va­de­bis gar­kve­u­li kli­ni­
ku­ri niS­ne­bi da­/an imu­nu­ri sis­te­mis mZi­me da­zi­a­ne­ba.
aiv­-is war­mo­So­bis Se­sa­xeb sxva­das­xva ver­sia ar­se­bobs. zo­
gi­er­Ti av­to­ri mi­iC­nevs, rom Sid­sis ga­mom­wve­vi vi­ru­si di­di
xa­nia ar­se­bobs cen­tra­lu­ri da da­sav­leT af­ri­kis zo­gi­erT
re­gi­on­Si, mag­ram glo­ba­lu­rad gav­rcel­da mxo­lod bo­lo pe­
ri­od­Si, ra­sac, sxva faq­to­reb­Tan er­Tad, xe­li Se­uwyo af­ri­ki­
dan iaf­fa­si­an ­ i sis­xlis eq­spor­tma ame­ri­ki­sa da ev­ro­pis sis­
xlis ban­keb­Si.
yve­la­ze gav­rce­le­bu­li ver­si­is Ta­nax­mad, af­ri­kis kon­ti­
nen­tze mcxov­re­bi ma­i­mu­ne­bis zo­gi­erT sa­xe­o­ba­Si (mwva­ne ma­i­
mu­ne­bi, ma­ka­ke­bi) gav­rce­le­bu­li iyo Sid­sis vi­ru­sis wi­na­mor­
be­di, ro­me­lic ada­mi­a­ni­saT­vis sa­Si­Si ar iyo. ga­mo­ricx­u­li ar
aris, rom dro­Ta gan­mav­lo­ba­Si, mu­ta­ci­is an sxva faq­to­re­bis

241
Se­de­gad, vi­russ ga­da­e­la­xa sa­xe­ob­ri­vi ba­ri­e­ri da ada­mi­a­neb­
Sic gav­rce­le­bu­li­yo. am ver­si­as am­ya­rebs is ga­re­mo­e­bac, rom
aR­niS­nul ma­i­mu­neb­Si aR­mo­Ce­ni­lia e.w. ma­i­mu­nis imu­no­de­fi­ci­
tis vi­ru­si (miv), ro­me­lic maT­Si Sid­sis msgavs da­a­va­de­bas iw­
vevs. gar­da ami­sa, ada­mi­a­ni­sa da ma­i­mu­ni­sa­gan ga­mo­yo­fi­li vi­
ru­se­bi sak­ma­od gva­nan er­Tma­neTs ge­ne­ti­ku­ri da an­ti­ge­nu­ri
Tvi­se­be­biT.
ki­dev er­Ti hi­po­Te­zis mi­xed­viT, Sid­sis vi­ru­si, ro­gorc bi­
o­lo­gi­u­ri ia­ra­Ri, xe­lov­nu­rad aris Seq­mni­li ame­ri­kis sam­xed­
ro da­niS­nu­le­bis la­bo­ra­to­ri­eb­Si. es az­ri Ta­vi­dan­ve mok­le­
bu­li iyo da­ma­je­reb­lo­bas, am­Ja­mad ki sav­se­biT uar­yo­fi­li­a.
Sid­si re­gis­tri­re­bu­lia de­da­mi­wis xu­Ti­ve kon­ti­nen­tis 213
qve­ya­na­Si. in­fi­ci­re­bul­Ta 90% gan­vi­Ta­re­bad qvey­neb­ze mo­dis.
ga­e­ros Sid­sis prog­ra­mis 2003 wlis mo­na­ce­me­biT msof­li­o­Si:
epi­de­mi­is dawy­e­bi­dan dRem­de in­fi­ci­re­bu­lia 37,8 mi­li­o­ni
ada­mi­a­ni;
maT So­ris: moz­rdi­li 35,7 mi­li­o­ni ada­mi­a­ni, qa­li – 17 mi­li­
o­ni, bav­Svi 15 wlam­de – 2,1 mi­li­o­ni.
epi­de­mi­is dawy­e­bi­dan dRem­de gar­da­ic­va­la 20 mi­li­o­ni ada­
mi­a­ni.
mxo­lod 2003 wels da­in­fi­cir­da 4,8 mi­li­o­ni ada­mi­a­ni.
maT So­ris: moz­rdi­li 4,1 mi­li­o­ni, bav­Svi 15 wlam­de – 630000,
gar­da­ic­va­la 2,9 mi­li­o­ni ada­mi­a­ni.
ra­mo­de­ni­me wlis win ucx­o­e­li eq­sper­te­bi, Cven qve­ya­na­
Si ar­se­bu­li faq­to­re­bis gaT­va­lis­wi­ne­biT, gvaf­rTxi­leb­
dnen, rom sa­qar­Tve­los Sid­sis far­To­mas­Sta­bi­a­ni epi­de­mia
emuq­re­bo­da. sa­qar­Tve­lo­Si aiv in­feq­ci­a/­Sid­sis Sem­Txve­va­Ta
swra­fi zrdis saf­rTxe gan­pi­ro­be­bu­lia Sem­de­gi mi­ze­ze­biT:

• nar­ko­ma­ni­is far­To gav­rce­le­ba;

• sa­qar­Tve­los me­zo­bel qvey­neb­Si, Sid­sis Tval­saz­ri­siT
ar­se­bu­li ara­sa­xar­bi­e­lo epid­si­tu­a­ci­a;
• mo­sax­le­o­bis mzar­di mig­ra­ci­a;

242
 • sam­kur­na­lo pre­pa­ra­te­bis, sas­te­ri­li­za­cio Tu sa­de­zin­
feq­cio sa­Su­a­le­ba­Ta nak­le­bo­ba;
• sa­me­di­ci­no per­so­na­lis ara­sak­ma­ri­si unar­-Cve­ve­bi in­
feq­ci­a­Ta ga­da­ce­mis pro­fi­laq­ti­kis sa­kiTx­eb­Tan da­kav­
Si­re­biT;
• pre­zer­va­ti­veb­ze tra­di­ci­u­lad da­ba­li moTx­ov­ni­le­ba
an ma­Ti ara­sis­te­ma­tu­ri mox­ma­re­ba;
• Sid­sis Se­sa­xeb mo­sax­le­o­bis cod­nis da­ba­li do­ne.
sa­qar­Tve­lo­Si aiv in­feq­ci­a/­Sid­sis pir­ve­li Sem­Txve­va ga­
mov­lin­da 1989 w. 1997 wels in­fi­ci­re­bul­Ta ricx­vma Se­ad­gi­na
– 21, 1998 w. – 25, 1999 w. – 35, 2000 w. – 79, 2001 w. – 93, 2002 w. – 95,
2003 w. – 100, 2004 – 138, 2005 w. – ga­mov­le­ni­li iyo ki­dev 90 axa­li
Sem­Txve­va. mar­Ta­li­a, sa­qar­Tve­lo inar­Cu­nebs Sid­sis gav­rce­
le­bis da­bal do­nes, mag­ram eq­sper­tTa az­riT, ra­di­ka­lu­ri pre­
ven­ci­u­li zo­me­bis ga­u­ta­reb­lo­bis Sem­Txve­va­Si, uk­ve ax­lo mo­
ma­val­Si mo­sa­lod­ne­lia aiv­/Sid­sis Sem­Txve­va­Ta swra­fi ma­te­ba.
mar­Ta­li­a, aiv in­feq­ci­as pa­Tog­no­mu­ri kli­ni­ku­ri niS­ne­bi ar
ga­aC­ni­a, mag­ram ma­inc Se­iZ­le­ba ga­mo­i­yos sim­pto­me­bi­sa da da­a­va­
de­be­bis jgu­fi, ro­mel­Ta dros, upirveles yovlisa, eW­vi un­da
iq­nas mi­ta­ni­li aiv in­feq­ci­a/­Sid­sze da, al­baT, es yve­la ada­mi­
an­ma un­da ico­des: ara­mo­ti­vi­re­bu­li cxe­le­ba; sa­er­To si­sus­
te; wo­na­Si kle­ba sxe­u­lis ma­sis 10%-iT da me­tiT; of­li­a­no­ba;
lim­fu­ri kvan­Ze­bis ga­di­de­ba; xSi­ri fa­Ra­ra­Ti; sxva­das­xva sa­xis
ga­mo­na­ya­ri kan­sa da lor­wo­van gar­seb­ze; TeT­ri fe­ris na­de­bi
ena­ze; ga­xan­grZli­ve­bu­li fil­tve­bis an­Te­ba, ro­me­lic cu­dad
eq­vem­de­ba­re­ba Cve­u­leb­riv an­ti­bi­o­ti­kur Te­ra­pi­as; ner­vu­li
sis­te­mis sxva­das­xva sa­xis da­zi­a­ne­ba da sxva.
amas­Tan er­Tad, au­ci­leb­lad gaT­va­lis­wi­ne­bu­li un­da iq­nas
epi­de­mi­o­lo­gi­u­ri mo­na­ce­me­bi (ma­Ra­li ris­kis jgu­fi, aiv in­fi­
ci­re­bul­Tan kon­taq­ti da sxv.).

243
 aiv in­feq­ci­is pro­fi­laq­ti­kis wam­yva­ni ele­men­te­bi­a:

• Sem­Txve­vi­Ti sqe­sob­ri­vi kon­taq­te­bi­sa­gan Ta­vis ari­de­ba

an uki­du­res Sem­Txve­va­Si Tav­dac­vis sa­Su­a­le­be­bis ga­mo­
ye­ne­ba;
• arat­ra­di­ci­u­li sqe­sob­ri­vi ur­Ter­To­be­bi­sa­gan Ta­vis
Se­ka­ve­ba;
• nar­ko­ti­ke­bis mox­ma­re­ba­ze, uki­du­res Sem­Txve­va­Si, sa­er­
To Spri­ce­bis ga­mo­ye­ne­ba­ze ua­ris Tqma;
• sis­xli­sa da sis­xlis pro­duq­te­bis au­ci­le­be­li ga­mok­
vle­va. Se­u­mow­me­be­li sis­xlis sa­si­cocx­lo Cve­ne­biT ga­
das­xmis Sem­Txve­va­Si do­no­ris sis­xlis au­ci­le­be­li tes­
ti­re­ba pro­ce­du­ris dam­Tav­re­bi­dan pir­ve­li­ve sa­a­Teb­Si;
• er­Tje­ra­di sa­me­di­ci­no in­stru­men­te­bis ga­mo­ye­ne­ba, xo­
lo mra­val­je­ra­dis xma­re­bis dros ste­ri­li­za­ci­i­sa da
de­zin­feq­ci­is we­se­bis sru­li dac­va;
• ta­tu­ir ­ e­bi­sa da sam­ka­u­le­bis ta­re­bis miz­niT sxe­u­lis na­
wi­le­bis da­zi­a­ne­bi­sa­gan Ta­vis Se­ka­ve­ba, vi­na­id
­ an es pro­
ce­du­re­bi Cvens si­nam­dvi­le­Si xSi­rad ara­sa­Ta­na­dod gas­
te­ri­le­bu­li ia­ra­Re­biT tar­de­ba.
Sid­sis mi­marT sa­zo­ga­do­e­bis cno­bi­e­re­ba­Si dam­kvid­re­bu­
lia e.w. `Sid­so­fo­bi­a~. ada­mi­an­Ta um­rav­le­so­bis pir­ve­li re­aq­
cia sity­va­ze `Sid­si~, ra Tqma un­da, aris Si­Si. Si­Si da­a­va­de­bis,
tan­jvis, ui­me­do­bis, sik­vdi­lis, ag­reT­ve me­di­ci­ni­sa da sa­zo­
ga­do­e­bis uZ­lu­re­bis wi­na­Se.
TviT aiv­-iT in­fi­ci­re­bul­Ta cno­bi­e­re­ba­Si, upir­ve­les
yov­li­sa, do­mi­ni­rebs dis­kri­mi­na­ci­is, stig­ma­ti­za­ci­is, so­
ci­a­lu­ri dev­nis wi­na­Se Si­Si. ro­gorc cno­bi­li­a, Sid­si Tav­
da­pir­ve­lad, Zi­ri­Ta­dad, vrcel­de­bo­da e.w. `mar­gi­na­lur so­
ci­a­lur jgu­feb­Si~ – ho­mo­seq­su­a­lis­tebs, nar­ko­ma­neb­sa da
me­Za­vebs So­ris. im­dro­in­de­li sa­zo­ga­do­e­bis re­aq­cia sak­ma­od
mkac­ri da Se­uwy­na­re­be­li iyo. Sid­si Se­fase­bu­li iyo, ro­gorc
`RvTis ris­xvis~, `ho­mo­seq­su­a­liz­mis cod­vis~, `spor­tu­li

244
seq­sis~, `seqss tu­riz­mis~ Se­de­gi. da­sa­xe­le­bu­li mar­gi­na­lu­ri
jgu­fe­bis mi­marT sa­zo­ga­do­e­bis ne­ga­ti­u­ri da­mo­ki­de­bu­le­ba
iner­ci­iT ga­da­e­ce­ma aiv­-iT da­a­va­de­bul pirs da sa­sik­vdi­lod
gan­wi­ru­lo­bis gan­cdas aR­rma­vebs emo­ci­u­ri izo­la­cia da sa­
zo­ga­do­e­bis mxri­dan maT mi­marT ara­ke­Til­mo­sur­ne, mtru­li
da­mo­ki­de­bu­le­ba.
me­di­a­Si xSi­rad qvey­nde­ba ma­sa­le­bi Sid­siT da­a­va­de­bul­Ta
mi­marT ga­mo­ye­ne­bu­li Za­la­do­bis faq­te­bis Se­sa­xeb: sacx­ov­re­
be­li ad­gi­le­bi­dan gan­dev­na, maT gar­Se­mo `e­mo­ci­u­ri va­ku­u­mis~
Seq­mna, sam­sa­xu­ri­dan, sas­wav­leb­li­dan daTx­ov­na. aRi­niS­ne­ba
sa­zo­ga­do­e­bis mkveT­ri ag­re­sia da­a­va­de­bul­Ta sam­kur­na­lod
ga­mo­yo­fi­li ma­te­ri­a­lu­ri sax­sre­bis ga­mo (Bbu­e­nos­-a­ir ­ es­Si
Sid­siT da­a­va­de­bu­lebs jaW­viT abam­dnen sa­wol­ze; ame­ri­kis
er­T-erT qa­laq­Si me­zob­leb­ma ga­daw­ves sax­li, sa­dac aiv­-iT
in­fi­ci­re­bul­Ta sam­bav­Svi­a­ni oja­xi cxov­rob­da; ru­se­Tis qa­
laq elis­ta­Si, sa­dac sa­a­vad­myo­fos pi­ro­beb­Si in­fi­ci­re­bu­li
sis­xli­Ta da in­stru­men­te­biT da­a­vad­nen bav­Sve­bi, xal­xma qve­bi
da­u­Si­na av­to­buss, rom­li­Tac isi­ni ga­da­yav­daT).
va­Sin­gton­Si cno­bil­ma Jur­na­lis­tma, in­fi­ci­re­bul­Ta mi­
marT sa­zo­ga­do­e­bis da­mo­ki­de­bu­le­bis Ses­wav­lis miz­niT, mi­
mar­Ta qim­wmen­das, sa­pa­rik­ma­xe­ro­sa da sto­ma­to­lo­gi­ur po­
lik­li­ni­kas. igi Tavs aiv­-iT in­fi­ci­re­bu­lad asa­Reb­da. man
yvel­gan ka­te­go­ri­u­li ua­ri mi­i­Ro mom­sa­xu­re­ba­ze. msgav­si da­
mo­ki­de­bu­le­ba ar Se­e­sa­ba­me­ba ara mar­to sa­me­di­ci­no eTi­kis da
sa­er­Tod eTi­kis nor­mebs, ara­med ka­no­nis moTx­ov­neb­sac. pro­
fe­si­u­li sa­me­di­ci­no eTi­kis uxeS dar­Rve­vad iT­vle­ba Sid­sis
di­ag­no­zis gax­ma­u­re­ba, ris sa­fuZ­vel­zec uxe­Sad ila­xe­ba pa­ci­
en­tis uf­le­be­bi.
Sid­siT da­av ­ a­de­bul­Ta dis­kri­mi­na­ci­is yo­vel­gva­ri ga­mov­
le­na ak­rZa­lu­lia sa­er­Ta­So­ri­so sa­mar­Tlis nor­me­biT.
ro­gorc uk­ve aR­vniS­neT, bi­oe ­ ­Ti­ku­ri prob­le­me­bis re­gu­
li­re­bis dros re­li­gi­u­ri po­zi­cia ar as­ru­lebs ga­dam­wyvet
rols, Tum­ca TiT­qmis yve­la Sem­Txve­va­Si, met­-nak­le­bad, ma­
inc gaT­va­lis­wi­ne­bu­li­a. es arc un­da iyos ga­sak­vi­ri, rad­ga­

245
nac ada­mi­an­ is yo­fi­e­re­ba­ze Ta­na­med­ro­ve teq­no­lo­gi­u­ri ci­
vi­li­za­ci­is gav­le­na im­de­nad di­di da Se­sam­Cne­vi­a, rom sa­Wi­ro
xde­ba si­cocx­lis, sik­vdi­lis, ada­mi­a­nu­ri Rir­se­bi­sa da Ta­vi­
suf­le­bis dac­vi­Ti me­qa­niz­me­bis Se­mu­Sa­ve­ba. isic faq­ti­a, rom
ka­cob­ri­o­bis mTe­li is­to­ri­i­saT­vis yo­vel­Tvis uda­vo WeS­ma­
ri­te­bas mo­ra­lur Ri­re­bu­le­ba­Ta da re­li­gi­u­ri Se­xe­du­le­be­
bis uSu­a­lo kav­Si­ri war­mo­ad­gen­da. ki­dev er­Txel Se­gax­se­nebT,
rom mar­Tlma­di­deb­lo­bis da­mo­ki­de­bu­le­ba si­cocx­les­Tan da­
kav­Si­re­bu­li yve­la prob­le­mi­sad­mi sa­er­To sa­ek­le­sio swav­
le­bas efuZ­ne­ba. e.i. mar­Tlma­di­de­be­li ek­le­sia ar mi­is­wra­fis
`qris­ti­a­nu­li bi­o­e­Ti­kis~ spe­ci­a­lu­ri kon­cef­ci­is Seq­mni­sa­
ken. igi bi­o­e­Ti­kis uZi­ri­Ta­de­si prob­le­me­bi­saT­vis gan­sazR­
vravs mxo­lod Zi­ri­Tad on­to­lo­gi­ur ori­en­ta­ci­as: sik­vdi­lis
dad­go­mis kri­te­ri­u­mad ad­re iT­vle­bo­da sis­xlis mi­moq­ce­vi­sa
da sun­Tqvis Se­uq­ce­va­di ga­Ce­re­ba, mag­ram re­a­ni­ma­ci­u­li teq­
no­lo­gi­e­bis srul­yo­fis sa­fuZ­vel­ze es sa­si­cocx­lo mniS­vne­
lo­bis fun­qci­e­bi Se­iZ­le­ba xe­lov­nu­rad Se­nar­Cu­ne­bul iq­nas
xan­grZli­vi dro­is man­Zil­ze. am­gva­rad, sik­vdi­lis aq­ti gar­da­
iq­mne­ba kvdo­mis pro­ce­sad. wmin­da we­ril­Si sik­vdi­li gan­mar­te­
bu­li­a, ro­gorc su­lis gan­So­re­ba sxe­ul­Tan (fsal. 145.4, luk.
12,20). ase rom, si­cocx­le­ze Se­iZ­le­ba vi­la­pa­ra­koT man­ma­de,
sa­nam grZel­de­ba or­ga­niz­mis, ro­gorc mTli­a­nis cxo­vel­moq­
me­de­ba. xe­lov­nu­ri sa­Su­a­le­be­biT si­cocx­lis ga­xan­grZli­ve­ba
ar Se­iZ­le­ba ga­ni­xi­le­bo­des me­di­ci­nis sa­val­de­bu­lo da yve­
la Sem­xve­va­Si sa­sur­vel amo­ca­nad. Rir­se­u­li gar­dac­va­le­bis
mar­Tlma­di­deb­lu­ri ga­ge­ba gu­lis­xmobs mza­de­bas aR­sas­ru­
li­saT­vis, ro­me­lic ga­ni­xi­le­ba, ro­gorc ada­mi­a­nis cxov­re­bis
mniS­vne­lo­va­ni eta­pi. ma­ma mi­xe­il obu­xo­vi Tvlis, rom tan­jva,
tki­vi­li `sa­Wi­roa ada­mi­a­nis ma­ra­di­u­li cxov­re­bi­saT­vis mo­
sam­za­deb­lad. tan­jvas Za­la Ses­wevs ga­mo­as­wo­ros ada­mi­a­ni,
mi­iy­va­nos igi mo­na­ni­e­bas­Tan ma­Sin, ro­ca yve­la­fe­ri sxva uk­ve
araq­me­di­Ti­a. tan­jva, gan­sa­kuT­re­biT sik­vdi­lis wi­na tan­jva,
gan­wmends ada­mi­ans cod­ve­bi­sa­gan, Tav­mda­bal­sa da mor­Cils
xdis mas. ma­Sin ki ra xde­ba, ro­ca eqi­mi avad­myofs klavs? su­

246
li ma­ra­di­so­ba­Si mo­um­za­de­be­li mi­dis, xo­lo Tu­ki avad­myof­ma
Ta­vad ga­moT­qva sik­vdi­lis sur­vi­li, ma­Sin es TviT­mkvle­lo­bis
cod­vi­Tac mZim­de­ba~. `u­fa­li ak­vdi­nebs da acocx­lebs~ (I mef.
2.6), ami­tom ek­le­si­as, icavs ra RvTis mcne­bas `a­ra kac hkla~
(gam. 20.13), ar Se­uZ­lia zne­ob­ri­vad mi­sa­Re­bad CaT­va­los am­Ja­
mad sa­e­ro sa­zo­ga­do­e­ba­Si gav­rce­le­bu­li e.w. ev­Ta­na­zi­is le­ga­
li­za­ci­is, anu ui­me­do avad­myof­Ta gan­zrax mkvle­lo­bis mcde­
lo­be­bi (maT So­ris sa­ku­Ta­ri sur­vi­liT).
gmobs ra aborts, ro­gorc mo­mak­vdi­ne­bel cod­vas, ek­le­
sia ver amar­Tlebs mas verc im Sem­Txve­va­Si, ro­de­sac Ca­sa­xu­li
ada­mi­an­ u­ri si­cocx­lis ga­nad­gu­re­ba sxvi­si jan­mrTe­lo­bi­saT­
vis si­ke­Tis mom­ta­ni Se­iZ­le­ba gax­des (e.w. fe­ta­lu­ri Te­ra­pi­is
me­To­de­bis ga­mo­ye­ne­ba, rom­lis sa­fuZ­vel­Si devs gan­vi­Ta­re­
bis sxva­das­xva sta­di­a­ze abor­ti­re­bu­li ada­mi­an ­ u­ri Ca­na­sa­xis
or­ga­no­e­bi­sa da qso­vi­le­bis amo­Re­ba da ga­mo­ye­ne­ba sxva­das­xva
da­a­va­de­ba­Ta mkur­na­lo­bis an or­ga­niz­mis ga­a­xal­gaz­rda­ve­bis
miz­niT). ase­Ti praq­ti­ka, Tun­dac mi­si sadR­e­i­sod hi­po­Te­tu­ri
efeq­tu­ro­ba mec­ni­e­ru­lad da­sa­bu­Te­bu­li iyos, gar­du­va­lad
uwy­obs xels abor­te­bis uf­ro far­Tod gav­rce­le­ba­sa da ko­
mer­ci­al ­ i­za­ci­as, rac Ta­vis­Ta­vad uz­ne­o­ba­a.
Ta­na­med­ro­ve bi­o­e­Ti­kis prob­le­me­bi­sad­mi mid­go­ma, ro­
mel­sac mar­Tlma­di­deb­lu­ri kul­tu­ris tra­di­ci­e­bi da Ri­re­
bu­le­be­bi gan­sazR­vravs, me­tad mniS­vne­lo­va­ni po­zi­ci­a­a. igi
Cve­ni ge­no­ti­pi­sad­mi er­Tgu­le­ba­ze mig­va­niS­nebs, rac, Ta­vis
mxriv, xels uwy­obs mis ga­dar­Ce­na­sa da Se­nar­Cu­ne­bas, mi­Tu­me­
tes, rom sa­qar­Tve­lo­Si qris­ti­a­no­ba ara­so­des yo­fi­la mar­to­
o­den re­li­gi­a. igi cxov­re­bis da az­rov­ne­bis we­sic iyo. me­di­ci­
nis, eTi­ki­sa da re­li­gi­is kav­Si­ris Seg­ne­bu­lad Tu Se­ug­neb­lad
ugul­ve­bel­yo­fa niS­navs Ti­To­eu ­ ­li maT­ga­nis, ada­mi­a­nu­ri ar­
se­bo­bi­saT­vis eso­den mniS­vne­lo­va­ni sfe­ro­e­bis ar­si­sa da da­
niS­nu­le­bis da­ma­xin­je­bas. mi­za­ni er­Ti un­da iyos – mec­ni­e­re­bi­
sa da zne­ob­ri­o­bis or­ga­nu­li kav­Si­ri, ra­me­Tu es kav­Si­ri dRes
Ta­na­med­ro­ve ci­vi­li­za­ci­is ga­dar­Ce­nis er­T-erT ar­se­biT pi­
ro­bas war­mo­ad­gens.

247
 sa­kon­tro­lo kiTx­ve­bi

ra mo­i­az­re­ba ev­Ta­na­zi­is cne­ba­Si?

Se­saZ­leb­lad mi­gaC­ni­aT Tu ara ev­Ta­na­zi­is le­ga­li­ze­ba?
ro­dis iwy­e­ba si­co­cox­le – Ca­sax­vis mo­men­ti­dan Tu da­ba­de­
bi­dan?
aqvs Tu ara abor­tis Sem­Txve­va­Si SezR­ud­va mcne­bas `a­ra
kac hkla~ ?
da­saS­ve­bia Tu ara na­yo­fis ga­mo­ye­ne­ba sa­me­di­ci­no eq­spe­ri­
men­te­bis Ca­ta­re­bis miz­niT?
ra faq­to­re­bi ga­na­pi­ro­bebs sa­qar­Tve­lo­Si aiv in­feq­cia /
Sid­sis Sem­Txve­va­Ta zrdas?
ra pro­fi­laq­ti­ku­ri zo­me­bia mi­sa­Re­bi aiv in­feq­cia / Sid­si­
sa­gan Ta­vis da­sa­ca­vad?

248
 Ta­vi VII

qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ria

(mok­le eq­skur­si)

ger­ma­nu­li kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­is di­di war­mo­mad­gen­lis

he­ge­lis az­riT, ube­du­ria eri, ro­mel­sac sa­ku­Ta­ri fi­lo­so­
fi­ur ­ i az­rov­ne­ba ar ga­aC­ni­a. sa­bed­ni­e­rod, es ga­mo­naT­qva­mi
Cvens er­ze ar vrcel­de­ba. Cven gvaqvs Zve­li, axa­li da uax­le­si
fi­lo­so­fi­a, ro­me­lic di­dad ar Ca­mo­u­var­de­ba ev­ro­puls.
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris is­to­ri­is sis­te­mu­ri kvle­
va-­Zi­e­ba, mec­ni­e­ru­li Ses­wav­la Cve­ni sa­u­ku­nis pir­ve­li­ve wle­
bi­dan iwy­e­ba da or etaps mo­i­cavs. pir­ve­li eta­pi iva­ne ja­va­
xiS­vi­li­sa da ni­ko ma­ris sa­xel­Ta­naa da­kav­Si­re­bu­li, xo­lo
me­or­ e eta­pi - Sal­va nu­cu­bi­Zis ga­mok­vle­veb­Tan. S. nu­cu­bi­Zis
mra­val­wli­a­ni da mra­val­mxri­vi Zi­e­ba qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is
is­to­ri­a­Si Se­jam­da fun­da­men­tu­ri ga­mok­vle­vis or­to­me­ul­
Si `qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a` (to­mi I 1956; to­mi II 1958,
Tbi­li­si). is mo­i­cavs qar­Tu­li fi­lo­so­fi­ur ­ i az­ris is­to­ri­as
Zve­li dro­i­dan dawy­e­bu­li so­lo­mon do­daS­vi­lis (XIX s.) moR­
va­we­o­biT dam­Tav­re­bu­li.
Zve­li da Sua sa­u­ku­ne­e­bis qar­Tu­li fi­lo­so­fi­a. is­to­ri­ul
sa­qar­Tve­lo­Si fi­lo­so­fi­u­ri az­ris Sem­swav­le­li cen­tris ar­
se­bo­bis Se­sa­xeb we­ri­lo­bi­Ti wya­ro­e­bi IV sa­u­ku­ni­dan mog­ve­po­
ve­ba. amis Se­sa­xeb gva­uwy­e­ben ber­Znu­li wya­ro­e­bi, ker­Zod cno­
bi­li ri­to­ri­da fi­lo­so­fo­si Te­mis­ti­o­si. am cno­bis Ta­nax­mad
IV sa­u­ku­ne­Si kol­xeT­Si ar­se­bu­la fi­lo­so­fi­u­ri ga­naT­le­bis
ke­ra, ro­mel­sac ise­Ti av­to­ri­te­ti da sa­xe­li mo­ux­ve­Wi­a, rom
fi­lo­so­fi­u­ri cod­nis Se­sa­Ze­nad aq sxva­das­xva qvey­ne­bi­da­nac
ki Ca­mo­di­od­nen. kol­xe­Tis sko­la­Si ga­ba­to­ne­bu­li mdgo­ma­re­
o­ba eka­va ber­Znul (pla­to­ni, aris­to­te­le da sxva­Ta) fi­lo­so­
fi­ur ide­ebs.
kol­xe­Tis ri­to­ri­kul sko­las­Tan da­kav­Si­re­bu­lia IV sa­u­
ku­nis ga­mo­Ce­ni­li moR­va­wis ba­ku­ris sa­xe­li, rom­lis Se­sa­xe­bac

249
cno­bil ne­op­la­to­ni­koss li­ba­ni­oss (da­axl. 314 – 393ww.) uT­
qvams: `su­liT brwyi­nav­so~. ber­Znu­li wya­ro­e­bi ba­kurs war­mo­
a­Ce­nen ara mar­to ro­gorc mxe­dar­TmTa­vars, ara­med ro­gorc
fi­lo­so­foss.
Sua sa­uk ­ u­ne­e­bis ga­mo­Ce­ni­li mo­az­rov­ne pet­re ibe­ri, eris
ka­co­ba­Si mur­va­ni (411 – 491ww.), qar­Tlis sa­me­fo sag­va­re­u­los
STa­mo­ma­va­li iyo. 12 wlis mur­va­ni Ta­vis mas­wav­le­bel io­a­
ne laz­Tan da 50-mde Tan­mxleb­Tan er­Tad mZev­lad ga­ag­zav­nes
kon­stan­ti­ne­pols sa­im­pe­ra­to­ro kar­ze. mi­u­xe­da­vad imi­sa rom
man iq did war­ma­te­bebs mi­aR­wi­a, sa­bo­lo­od be­ris cxov­re­ba ar­
Ci­a, mog­vi­an­ e­biT ki ma­ru­mis epis­ko­po­sis ka­Ted­ra da­i­ka­va.
pet­re ibe­ris sa­xe­liT mec­ni­e­re­ba ki­dev uf­ro me­tad mas
Sem­deg da­in­te­res­da, rac nu­cu­bi­Ze – ho­nig­ma­nis kon­cef­ci­is
Ta­nax­mad, igi miC­ne­u­li iq­na e. w. are­o­pa­gi­tu­li wig­ne­bis nam­
dvil av­to­rad. su­ku­ne­e­bis gan­mav­lo­ba­Si aR­niS­nu­li Txzu­
le­be­bi Sec­do­miT mi­e­we­re­bo­da I sa­u­ku­nis cno­bil sa­ek­le­sio
moR­va­wes di­o­ni­se are­o­pa­gels. Sua sa­u­ku­ne­eb­Si am av­tor­Tan
da­kav­Si­re­biT eW­vi gaC­nda, ris ga­moc di­o­ni­se are­o­pa­ge­li mo­
ix­se­ni­e­bo­da ro­gorc `fsev­do~ (yal­bi). mec­ni­e­re­ba­Si are­o­pa­
gi­tu­li wig­ne­bis ara­er­Ti sa­va­ra­u­do av­to­ri iyo wa­mo­ye­ne­bu­
li, mag­ram sa­bo­lo­od es Tval­saz­ri­se­bi ar mar­Tlde­bo­da.
1942 wels Sal­va nu­cu­bi­Zem ga­mo­aq­vey­na naS­ro­mi, sa­dac sa­
Ta­na­do ar­gu­men­te­bis moS­ve­li­e­biT da­a­sa­bu­Ta, rom are­o­pa­
gi­tu­li wig­ne­bis nam­dvi­li av­to­ria pet­re ibe­ri. 1952 wels,
Sal­va nu­cu­bi­Zi­sa­gan da­mo­u­ki­deb­lad, ama­ve az­ram­de mi­vi­da
cno­bi­li bel­gi­e­li ori­en­ta­lis­ti ernst ho­nig­ma­ni. es Tval­
saz­ri­si mec­ni­e­re­ba­Si nu­cu­bi­Ze – ho­nig­ma­nis kon­cef­ci­is sa­
xe­li­Taa cno­bi­li. mas Ta­vis dro­ze di­di ga­mox­ma­u­re­ba moh­yva.
dRe­i­saT­vis am kon­cef­ci­as hyavs ro­gorc mom­xre­e­bi, ise mo­wi­
na­aR­mde­ge­e­bi.
qris­ti­an ­ o­bis gav­rce­le­ba­sa da gan­mtki­ce­bas­Tan er­Tad,
far­Tov­de­bo­da qar­Tu­li sam­ya­ros kav­Si­re­bi qris­ti­a­nul
qvey­neb­Tan. am dros, er­Ti mxriv, ad­gi­li aqvs qar­Tvel­Ta sazR­
var­ga­re­Tis qris­ti­a­nul cen­treb­Si gam­gzav­re­bas da iq saq­mi­

250
a­no­bas, me­o­re mxriv, Cven­Si qris­ti­an moR­va­we­Ta Se­mos­vlas.
di­di mniS­vne­lo­ba hqon­da cno­bil `si­ri­el ma­ma­Ta~ mos­vlas
is­to­ri­ul sa­qar­Tve­lo­Si VI sa­u­ku­nis me­o­re na­xe­var­Si. maT
sa­fuZ­ve­li Ca­u­ya­res aq­ti­ur sa­mo­nas­tro cxov­re­bas da mra­
val­mxri­vi moR­va­we­ob ­ a ga­a­Ca­Res. `si­ri­el ma­ma­Ta­gan~ qar­Tu­li
fi­lo­so­fi­u­ri az­ris gan­vi­Ta­re­ba­Si gan­sa­kuT­re­bu­li wvli­li
mi­uZR­viT da­viT ga­re­jel­sa da abi­bos nek­re­sels.
da­viT ga­re­je­li qris­ti­a­nu­li RvTis­mety­ve­le­bis Tval­sa­
Ci­no war­mo­mad­ge­ne­li iyo. mas­Tan Rmer­Ti ga­ge­bu­li­a, ro­gorc
sam­ya­ros Se­moq­me­di, Sem­qmne­li, ro­me­lic yve­laf­ris mi­ze­zi da
gam­ge­be­li­a. da­viT ga­re­je­lis Se­moq­me­de­ba­Si Se­i­niS­ne­ba an­ti­
ku­ri fi­lo­so­fi­ur ­ i Tval­saz­ri­sis gav­le­na, ker­Zod pla­to­nis
moZR­vre­ba am­qvey­ni­u­ri si­nam­dvi­lis war­mav­lo­ba­ze.
abi­bos nek­re­se­li, ro­gorc ir­kve­va, kar­gad ic­nob­da Zve­li
dro­is ber­Ze­ni fi­lo­so­fo­sis em­pe­dok­les (487 – 424ww.) oTxi
ele­men­tis (mi­wa, wya­li, cecx­li, ha­e­ri) Te­o­ri­as da mas iye­neb­
da qris­ti­a­nu­li msof­lmxed­ve­lo­bis da­sa­ca­vad. ker­Zod, spar­
sel mar­zpan­Tan sa­ub­ri­sas abi­bos nek­re­se­li ey­rdno­ba ze­mox­
se­ne­bul Tval­saz­riss da cdi­lobs Te­o­ri­u­lad da­a­sa­bu­Tos,
rom cecx­li, ise ro­gorc wya­li, aris mxo­lod ma­sa­la, ris­ga­
nac Rmer­Ti qmnis sam­ya­ros.
qris­ti­an
­ o­bis gav­rce­le­bas sa­qar­Tve­lo­Si moh­yva ro­gorc
ori­gi­na­lu­ri mwer­lo­bis gan­vi­Ta­re­ba, ise sa­fuZ­vli­a­ni mTar­
gmne­lo­bi­Ti saq­mi­a­no­bis ga­aq­ti­u­re­ba. am mxriv, gan­sa­kuT­
re­bul yu­radR­e­bas im­sa­xu­rebs gi­or­gi mer­Cu­les `gri­gol
xan­ZTe­lis cxov­re­ba~ da `sib­rZne ba­lah­va­ri­sas~ qar­Tu­li re­
daq­ci­a.
go­ir­gi mer­Cu­lem Ta­vis na­war­mo­eb­Si aR­we­ra VIII – X sa­u­ku­
ne­e­bis cno­bi­li qar­Tve­li qris­ti­a­ni moR­va­wis – gri­gol xan­
ZTe­lis cxov­re­ba da moR­ve­we­o­ba. Txzu­le­ba­Si war­mo­Ce­ni­lia
av­to­ris fi­lo­so­fi­u­ri ide­e­bic, ker­Zod mo­ce­mu­lia mi­wi­e­ri­
sa da ze­ci­er ­ is da­pi­ris­pi­re­bis Tval­saz­ri­si, sa­dac gi­or­gi
mer­Cu­le mi­wi­er­Tan Se­da­re­biT ze­ci­ers ani­Webs upi­ra­te­so­bas.
gi­or­gi mer­Cu­les es az­ri gav­rce­le­bu­li aqvs ada­mi­an­zec, ro­

251
me­lic Sed­ge­ba su­li­sa da sxe­u­li­sa­gan. sxe­u­li war­ma­va­li­a, xo­
lo su­li ma­ra­di­u­li da ekuT­vnis RvTa­eb­riv sam­ya­ros.
`sib­rZne ba­lah­va­ri­sas~ uc­no­bi av­to­ri­saT­vis az­rov­ne­bis
upir­ve­le­si sa­kiTxia Rmer­Ti­sa da ada­mi­a­nis, ze­ci­u­ri­sa da
mi­wi­e­ris ra­o­bis gan­sazR­vra, ma­Ti ur­Ti­er­To­bis sa­kiTx­i. mi­
si az­riT, Rmer­Ti ada­mi­a­ni­sa da mTe­li sam­ya­ros Se­moq­me­di­a,
xo­lo ada­mi­a­ni RvTis mi­er Seq­mni­li ar­se­ba da xa­ti­a, ro­me­lic
ar­ca hgavs Se­moq­meds. ada­mi­a­ni, RvTis msgav­sad, su­li­e­ria, e.i.
uk­vda­vi, mag­ram, ama­ve dros, fi­zi­ku­rad mok­vda­vi­a.
far­Tod gaS­li­li ek­le­sia-mo­nas­tre­bis mSe­neb­lo­biT ya­
lib­de­bo­da qar­Tu­li sa­su­li­e­ro, kul­tu­ru­li da fi­lo­so­fi­
u­ri ke­re­bi ro­gorc qvey­nis Sig­niT, ise sazR­var­ga­reT (a­To­nis
iver­Ta mo­nas­te­ri, Sua mTa an­ti­o­qi­a­Si, pet­ri­wo­nis mo­nas­te­
ri...), sa­dac sa­mec­ni­e­ro da mTar­gmne­lo­biT moR­va­we­o­bas ewe­
od­nen gi­or­gi da eq­vTi­me mTaw­min­de­le­bi, io­a­ne pet­ri­wi, ef­rem
mci­re, gi­or­gi mci­re da sxve­bi.
qar­Tvel swav­lul­Ta me­ca­di­ne­o­bas uk­va­lod ar Ca­uv­li­a.
amis sa­fuZ­vel­ze sa­qar­Tve­lom XI – XII sa­u­ku­ne­eb­Si sa­xel­mwi­
fo­eb­riv aR­mav­lo­bas­Tan er­Tad, kul­tu­ris gan­sa­kuT­re­bul
si­maR­le­ebs mi­aR­wi­a, rac sa­bo­lo­od rus­Ta­ve­lis `vef­xis­tya­
os­nis~ Seq­mniT dag­vir­gvin­da. es qmni­le­ba re­ne­san­sul Zeg­la­
daa miC­ne­u­li.
re­ne­san­si fran­gu­li sity­vaa da qar­Tu­lad aRor­Zi­ne­bas
niS­navs, rac gu­lis­xmobs uk­ve ar­se­bu­lis aR­dge­na-ga­nax­le­bas.
am aR­dge­na-ga­nax­le­ba­Si gaT­va­lis­wi­ne­bu­lia im epo­qis Ta­vi­se­
bu­re­ba­ni, ro­mel­Sic mim­di­na­re­obs es pro­ce­si. re­ne­san­sis cne­
ba­Si mo­ce­mu­li aR­dge­na-ga­nax­le­bis Si­na­ar­si, upir­ve­le­sad,
gu­lis­xmobs ada­mi­a­ni­sad­mi an­ti­ku­ri da­mo­ki­de­bu­le­bis aR­dge­
nas – ada­mi­an­ i da­ye­ne­bu­lia sam­ya­ros cen­trSi, am­qvey­ni­ur si­
nam­dvi­les Ri­re­bu­le­ba eni­We­ba. re­ne­san­si ase­ve gu­lis­xmobs
qa­la­qu­ri cxov­re­bis gan­sa­kuT­re­bul do­nes, sa­xel­mwi­fo da
sa­mar­Tleb­ri­vi in­sti­tu­te­bis de­mok­ra­ti­u­lo­bas, re­li­gi­is
sa­Ta­na­do po­zi­ci­as. XI – XII sa­u­ku­ne­e­bis sa­qar­Tve­lo­Si yve­la
pi­ro­ba iyo Seq­mni­li re­ne­san­su­li kul­tu­ris Ca­mo­ya­li­be­bi­

252
saT­vis. yve­la­ze mniS­vne­lov­nad am dro­i­saT­vis iva­ne ja­va­xiS­
vils mi­aC­nda qar­Tvel­Ta mxri­dan `sa­fi­lo­so­fio mwer­lo­bis
da­wa­fe­ba~, gan­sa­kuT­re­biT ki ne­op­la­to­nu­ri fi­lo­so­fi­is SeT­
vi­se­ba. ber­Znul fi­lo­so­fi­as­Tan er­Tad qar­Tve­leb­ma ga­ic­nes
ma­Ti war­mar­Tu­li po­e­zi­ac. `er­Ti sity­viT, qar­Tve­lo­bam eli­
nu­ri Se­moq­me­de­bis ni­mu­Se­bi ige­ma da da­e­wa­fa cxo­vel­myo­fel
eli­nizms, rom­lis Rrmam da sa­fuZ­vli­an­ma Ses­wav­lam da­sav­leT
ev­ro­pa­Si eg­reT­wo­de­bu­li `re­ne­san­si~ war­moS­va. sa­qar­Tve­lo­
Si es moZ­ra­o­ba XII sa­u­ku­ne­Si da­iwy­o, mag­ram mi­si das­ru­le­ba
mon­Rol­Ta Se­mos­vlam Se­a­fer­xa~ (i­va­ne ja­va­xiS­vi­li).
iva­ne ja­va­xiS­vi­li­sa­gan gan­sxva­ve­biT, Sal­va nu­cu­bi­Zes mi­
aC­nda, rom sa­qar­Tve­lo­Si iyo srul­yo­fi­li, das­ru­le­bu­li
re­ne­san­si. S. nu­cu­bi­Zis az­riT, re­ne­san­sis er­T-er­Ti msof­
lmxed­ve­lob­ri­vi sa­fuZ­ve­lia are­o­pa­gi­tu­li moZR­vre­ba, sa­
dac an­ti­ku­ri fi­lo­so­fi­u­ri mem­kvid­re­o­ba (ne­op­la­to­niz­mis
sa­xiT) `ga­dar­gu­lia qris­ti­a­no­bis sa­fuZ­vel­ze~. am gziT ki
Se­nar­Cu­ne­bu­li iq­na re­ne­san­si­saT­vis au­ci­le­be­li ide­e­bi da
prin­ci­pe­bi: Rmer­Ti­sa da sam­ya­ros er­Ti­a­no­ba, Rmer­Ti­dan (pir­
vel­mi­ze­zi­dan) ar­se­ba­Ta au­ci­leb­lo­biT ga­mom­di­na­re­o­ba da
Sem­deg ama­ve au­ci­leb­lo­biT ar­se­ba­Ta Rmer­TSi­ve uku­dab­ru­
ne­ba, ada­mi­a­nis gaR­mer­Te­bis Se­saZ­leb­lo­ba, ie­rar­qi­is prin­ci­
pi, si­ke­Tis ab­so­lu­tu­ro­bis aRi­a­re­ba da bo­ro­te­bis Sem­Txve­
vi­Tad miC­ne­va.
qar­Tu­li re­ne­san­sis sa­Ta­ve­eb­Tan dgas XI – XII sa­u­ku­ne­e­bis
ga­mo­Ce­ni­li qar­Tve­li mo­az­rov­ne io­a­ne per­ti­wi. mMan ga­naT­le­ba
mi­i­Ro kon­stan­ti­no­pol­Si, man­ga­nis aka­de­mi­a­Si, sa­dac mi­si mas­
wav­le­be­li iyo cno­bi­li bi­zan­ti­e­li fi­lo­so­fo­si, ne­op­la­to­
ni­ko­si io­a­ne ita­li. Tu ga­viT­va­lis­wi­nebT ima­sac, rom io­a­ne
ita­li me­o­re cno­bil bi­zan­ti­el fi­lo­so­fos­Tan mi­qa­el fse­
los­Tan er­Tad iT­vle­ba re­ne­san­su­li ya­id ­ is mo­az­rov­ned, ma­
Sin Se­iZ­le­ba vi­va­ra­u­doT: sa­qar­Tve­lo­Si dab­ru­ne­bu­li io­a­ne
pet­ri­wi uk­ve gam­sWva­lu­li iyo re­ne­san­su­li msof­lmxed­ve­lo­
biT. amas­Tan pet­riws sa­qar­Tve­lo­Si dax­vda ne­op­la­to­niz­mis
aT­vi­se­bis tra­di­ci­a. amis das­tu­ria cno­bi­li mTar­gmne­li­sa

253
da mo­az­rov­nis ef­rem mci­res mi­er ber­Znu­li­dan qar­Tul ena­
ze gad­mo­Re­bu­li are­op ­ a­gi­tu­li wig­ne­bi. ef­rem mci­re, io­a­ne
pet­ri­wi da ar­sen iyal­To­e­li iy­vnen swo­red is mo­az­rov­ne­e­bi,
rom­leb­mac sa­Ta­ve da­u­des fi­lo­so­fi­u­ri az­ris aR­mav­lo­bas
sa­qar­Tve­lo­Si.
ef­rem mci­re (XI s.) sa­va­ra­u­dod sam­cxe­dan un­da yo­fi­li­yo,
mas ga­naT­le­ba kon­stan­ti­no­pol­Si mi­u­Ri­a, Sem­deg ga­da­sax­le­
bu­la an­ti­oq ­ i­a­Si Sav mTa­ze da mTe­li cxov­re­ba iq ga­u­ta­re­bi­a.
Za­li­an di­dia ef­rem mci­res wvli­li fi­lo­so­fi­u­ri ter­mi­no­
lo­gi­is Se­mo­ta­na­Si, mis qar­Tul az­rov­ne­ba­Si da­ner­gva­sa da
fi­lo­so­fi­ur ­ i Zeg­le­bis Tar­gmnis saq­me­Si. upir­ve­le­sad am
kuTx­iT aR­sa­niS­na­via ef­rem mci­res mi­er ber­Znu­li­dan qar­Tul
ena­ze Tar­gmni­li are­op ­ a­gi­tu­li Txzu­le­ba­ni da io­a­ne da­mas­ke­
lis `cod­nis wya­ro~.
io­a­ne pet­ri­wi (XI – XII ss.) qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris
ga­mo­Ce­ni­li war­mo­mad­ge­ne­li­a. mi­si da­ba­de­bi­sa da gar­dac­va­le­
bis zus­ti Ta­ri­Ri uc­no­bi­a. ro­gorc uk­ve aRi­niS­na, io­a­ne pet­
riws ga­naT­le­ba mi­u­Ria kon­stan­ti­no­pol­Si, man­ga­nis aka­de­mi­
a­Si. aq io­an
­ e pet­riws sa­fuZ­vli­a­nad Se­us­wav­lia ber­Znu­li ena,
fi­lo­so­fia da RvTis­mety­ve­le­ba. da­ax­lo­e­biT 1083 wli­dan igi
gri­gol ba­ku­ri­a­nis Zis mi­er da­ar­se­bul pet­ri­wo­nis mo­nas­ter­
Si moR­va­we­obs (bul­ga­re­Ti).
io­a­ne pet­ri­wis moR­va­we­ob ­ is bo­lo pe­ri­o­di ge­la­Tis aka­
de­mi­as­Ta­naa da­kav­Si­re­bu­li, sa­dac is miw­ve­u­li iq­na da­viT
aR­ma­Se­ne­be­lis mi­er. aq man da­as­ru­la Ta­vi­si mra­val­mxri­vi
mTar­gmne­lo­bi­Ti da ori­gi­na­lu­ri fi­lo­so­fi­u­ri saq­mi­a­no­ba:
ber­Znu­li­dan qar­Tu­lad Tar­gmna aris­to­te­les ori Sro­ma, ne­
me­si­os eme­se­lis eTi­ku­ri Txzu­le­ba – `bu­ne­bi­saT­vis ka­ci­sa~
da prok­le di­a­do­xo­sis `Te­o­lo­gi­is pir­vel­sa­fuZ­vle­bi~. io­a­
ne pet­riw­ma vrce­li gan­mar­te­be­bi da­uT­mo prok­les aR­niS­nul
Sro­mas, rac mis ori­gi­na­lur fi­lo­so­fi­ur Txzu­le­bas war­mo­
ad­gens. swo­red am gan­mar­te­be­bis sa­fuZ­vel­ze Se­iZ­le­ba msje­
lo­ba pet­ri­wis fi­lo­so­fi­u­ri Se­xe­du­le­be­bis Se­sa­fa­seb­lad.
io­a­ne pet­ri­wis msof­lmxed­ve­lo­bis mTli­a­no­ba­Si gan­xil­va

254
cxads xdis mi­si fi­lo­so­fi­u­ri Tval­saz­ri­sis ne­op­la­to­nur
xa­si­aTs. pet­ri­wi mih­yve­ba ne­op­la­to­ni­ko­sebs, mag­ram is ma­Ti
pa­si­u­ri mim­de­va­ri ro­di­a. er­Ti am prob­le­ma­Ta­ga­ni, ro­me­lic
pet­riws ne­op­la­to­nu­ri fi­lo­so­fi­i­dan aqvs aRe­bu­li, mag­ram
mas­ze Ta­vi­si ori­gi­na­lu­ri Tval­saz­ri­si aqvs Ca­mo­ya­li­be­bu­
li, aris tri­a­dis sa­kiTx­i.
pet­ri­wi amo­ca­nad isa­xavs pir­ve­li er­Tis anu pir­vel­mi­ze­
zis dad­ge­nas. er­Ti rom ga­vi­goT, ami­saT­vis sa­Wi­roa da­vic­vaT
mi­si siw­min­de. er­Ti mxo­lod mar­ti­vi Se­iZ­le­ba iyos. ami­tom
go­ne­ba, su­li, ca Se­uZ­le­be­lia iyos er­Ti, vi­na­id ­ an yve­la ese­
ni rTul­ni ari­an, ma­Sin ro­ca pir­ve­li er­Ti mxo­lod mar­ti­vi
(`u­za­do~) Se­iZ­le­ba iyos. pir­vel­mi­ze­zi (Rmer­Ti) Tan­mim­dev­
ro­biT war­mo­Sobs mTel arss, ro­me­lic ran­gob­ri­vad gan­la­
ge­bul sa­fe­xur­Ta er­Ti­a­no­bas war­mo­ad­gens da Ti­To­e­u­li
maT­ga­nis mniS­vne­lo­ba pir­vel­mi­zez­Tan si­ax­lo­ve-da­So­re­biT
ga­ni­sazR­vre­ba.
io­a­ne pet­ri­wi ga­ni­xi­lavs Se­mec­ne­bis or gzas – su­lis meS­
ve­o­biT da go­ne­bis meS­ve­ob ­ iT. su­lis Se­mec­ne­ba Tan­da­Ta­no­
biT mim­di­na­re­obs, war­mo­ad­gens gan­sjas da Se­sac­no­bi sag­nis
sxva­das­xva mxa­ris Se­da­re­ba-gan­sxva­ve­bis Se­degs. amis sa­pi­ris­
pi­rod go­ne­biT Se­mec­ne­bi­sas uSu­a­lod xde­ba sag­nis moc­va.
Aam dros Se­mec­ne­bis sa­ga­ni TviT go­ne­ba­Sia mo­ce­mu­li, ise ro­
gorc mzes­Tan er­Tad mo­ce­mu­lia mi­si sa­xe­e­bi, ise go­ne­bas­Ta­naa
mi­si Se­mec­ne­bis sa­ga­ni. go­ne­biT Se­mec­ne­ba Se­mec­ne­bis ma­Ra­li
do­nea da mis sa­gans ie­rar­qi­u­lad gan­la­ge­bu­li ar­sis umaR­le­
si sa­fe­xu­ri war­mo­ad­gens. go­ne­ba wi­na­ma­va­lia su­lis da uf­ro
srul­yo­fi­lia mas­Tan Se­da­re­biT.
pet­ri­wi izi­ar ­ ebs da mis­devs aris­to­te­les cno­bil Se­xe­
du­le­bas ar­si­sa da Se­mec­ne­bis mi­mar­Te­ba­ze: is, rac pir­ve­lia
on­to­lo­gi­u­rad (pir­ve­la­do­bis az­riT), uka­nas­kne­lia gno­se­o­
lo­gi­u­rad (Se­mec­ne­bis az­riT) da pi­ri­qiT.
ar­sen iyal­To­e­li (XI – XII ss.) io­a­ne pet­ri­wis Ta­na­med­ro­
vea da mas­Tan er­Tad swav­lob­da kon­stan­ti­no­pol­Si, man­ga­nis
aka­de­mi­a­Si, Sem­dgom moR­va­we­ob­da an­ti­o­qi­a­Si – Sav mTa­ze. sa­

255
qar­Tve­lo­Si dab­ru­ne­bis Sem­deg ar­sen iyal­To­e­li jer ge­laT­
Si iyo, Sem­dgom ki Sio mRvi­me­sa da iyal­Tos mo­nas­ter­Si, sa­dac
da­ar­sa aka­de­mi­a. ar­sen iyal­To­e­lis fi­lo­so­fi­ur Se­xe­du­le­
beb­ze ur­Ti­er­Tsa­wi­na­aR­mde­go az­re­bia ga­moT­qmu­li. erT Sem­
Txve­va­Si igi miC­ne­u­lia kon­ser­va­tu­li az­rov­ne­bis moR­va­wed
da qris­ti­an ­ u­li or­To­doq­si­is iseT dam­cve­lad, ro­me­lic eb­
rZo­da ne­op­la­to­nur fi­lo­so­fi­as (i­o­a­ne pet­ri­wis sa­xiT). me­
o­re Sem­Txve­va­Si, io­a­ne pet­riw­sa da ar­sen iyal­To­els So­ris
ve­ra­vi­Tar da­pi­ris­pi­re­bas ver xe­da­ven.
ar­sen iyal­To­e­lis Txzu­le­ba­Ta­gan cno­bi­lia mi­si `dog­
ma­ti­ko­ni~, ro­me­lic war­mo­ad­gens sxva­das­xva Sro­me­biT Sed­
ge­nil di­di mo­cu­lo­bis kom­pe­di­ums (Se­mok­le­biT gad­mo­ce­ma).
mas­Si Se­su­lia anas­ta­sia si­ne­lis `wi­nam­ZRva­ri~, io­a­ne da­mas­ke­
lis `cod­nis wya­ro~, Te­o­do­re aba­ku­ris traq­ta­te­bi, ro­me­lic
mi­mar­Tu­li iyo iu­da­iz­mis, is­la­mis da sxva­das­xva qris­ti­a­nu­li
ere­se­bis wi­na­aR­mdeg. `dog­ma­ti­kon­Si~ sxva Sro­me­bi­caa Se­su­li.
fi­lo­so­fi­ur ­ i Tval­saz­ri­siT gan­sa­kuT­re­biT mniS­vne­lo­va­nia
pa­ta­ra zo­mis fi­lo­so­fi­ur-re­li­gi­u­ri traq­ta­ti –`pir­mSo­
i­saT­vis~, ro­me­lic cno­bil bi­zan­ti­el fi­lo­so­foss mi­qa­el
fse­loss un­da ekuT­vno­des.
mas­Si gan­xi­lu­lia `pir­ve­lis~ sa­kiTx­i, rac Sua sa­uk ­ u­ne­e­bis
az­rov­ne­bi­saT­vis er­T-er­Ti mTa­va­ri prob­le­ma iyo. sa­u­ba­ri
exe­ba moZR­vre­bas pir­vel­sawy­is­ze, Rmer­Tze. Ta­vi­si Si­na­ar­sis
mi­xed­viT, es traq­ta­ti io­a­ne pet­ri­wis Tval­saz­ri­sis wi­na­aR­
mdeg un­da iyos mi­mar­Tu­li. traq­tat­Si ga­ta­re­bu­lia is Zi­ri­
Ta­di az­ri, rom Sem­qmne­l­sa (Rmer­Ti­sa) da Seq­mnils (xi­lu­li
si­nam­dvi­lis ar­se­be­bi) So­ris uf­skru­lia da ma­Ti ga­er­Ti­a­ne­ba
Se­uZ­le­be­li­a.

256
 axa­li dro­is qar­Tu­li fi­lo­so­fia

XI – XII sa­qar­Tve­los po­li­ti­kur, so­ci­a­lur­-e­ko­no­mi­kur

da kul­tu­rul aR­mav­lo­bas da­ce­mis pe­ri­o­di moh­yva. es ga­mow­
ve­u­li iyo dam­pyrob­Ta mra­val­ricx­o­va­ni Se­mo­se­ve­biT. am dro­
i­saT­vis qar­Tvel kacs la­mis mxo­lod yof­na – ar­yof­ni­saT­vis
ux­de­bo­da brZo­la. es iyo upir­ve­le­si mi­ze­zi imi­sa, rom io­a­ne
pet­ri­wis, ef­rem mci­re­sa da ar­sen iyal­To­e­lis mi­er sa­qar­Tve­
lo­Si dam­kvid­re­bu­li fi­lo­so­fi­u­ri tra­di­cia faq­tob­ri­vad
di­di xnis gan­mav­lo­ba­Si aRar gag­rZe­le­bu­la da, bu­neb­ri­vi­a,
aRarc gan­vi­Ta­re­bu­la.
amis mi­u­xe­da­vad, sa­qar­Tve­los­Tvis am mZi­me epo­qa­Si, epi­
zo­du­rad ga­mok­rTis xol­me fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­bis da­ma­
das­tu­re­be­li ele­men­te­bi. am mxriv yu­radR­e­bas im­sa­xu­rebs as­
wlo­va­ni is­to­ri­is ano­ni­mi av­to­ris, Jam­Ta­aR­mwe­re­lis (XIV s.)
moR­va­we­o­ba, rom­lis Se­moq­me­de­bis sa­gan­sac sa­qar­Tve­los po­
li­ti­ku­ri si­nam­dvi­lis fi­lo­so­fi­u­ri ax­sna war­mo­ad­gens.
ro­de­sac wmin­da fi­lo­so­fi­u­ri saq­mi­a­no­ba Cam­kvda­ri­a, am
dros, arc Tu iS­vi­a­Tad, fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­ma­ti­kis da­mu­Sa­
ve­ba Se­im­Cne­va kul­tu­ris sxva­das­xva dar­gis war­mo­mad­ge­nel­Ta
mi­er. sa­qar­Tve­lo­Si am mxriv gan­sa­kuT­re­biT yu­rad­sa­Re­bia ga­
mo­Ce­ni­li qar­Tve­li mwer­li­sa da sa­zo­ga­do moR­va­wis sul­xan­-
sa­ba or­be­li­a­nis (1658 – 1725 ww.) Se­moq­me­de­ba.
am di­di moR­va­wis wvli­li qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris
gan­vi­Ta­re­ba­Si upir­ve­le­sad qar­Tul sa­az­rov­no si­nam­dvi­le­Si
fi­lo­so­fi­u­ri ter­mi­no­lo­gi­is Se­mo­ta­ni­Ta da ma­Ti ax­le­bu­ri
ga­az­re­biT ga­mo­i­xa­te­ba. sul­xan – sa­ba or­be­li­a­nis leq­si­kon­Si,
fi­lo­so­fi­u­ri ter­mi­ne­bis da cne­be­bis gan­mar­te­bi­sas, kar­gad
Cans av­to­ris mWid­ro kav­Si­ri qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is war­sul­
Tan. is ux­vad iye­nebs ma­sa­lebs qar­Tvel mo­az­rov­ne­Ta (i­o­a­ne
pet­ri­wi, ar­sen iyal­To­e­li) Se­moq­me­de­bi­dan.
S. nu­cu­bi­Ze sul­xan­-sa­ba or­be­li­a­nis Rvawls qar­Tu­li fi­lo­
so­fi­is wi­na­Se ima­Si xe­dav­da, rom man `Jam­Ta vi­Ta­re­ba­Ta uCi­no
qmni­li~ qar­Tu­li az­rov­ne­bis tra­di­ci­e­bi da Zeg­le­bi igav­-a­ra­

257
ke­bi­sa da cal­ke ter­mi­ne­bis ax­sniT na­wi­lob­riv ma­inc ga­a­cocx­
la da amiT Sem­de­gi Ta­o­be­bis mi­er maT Ses­wav­las Se­uwyo xe­li.
Se­da­re­biT sa­si­ke­To Se­mob­ru­ne­ba qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri
az­ris is­to­ri­a­Si xde­ba XVIII sa­u­ku­nis da­sa­rul­sa da XIX sa­u­ku­
nis pir­vel na­xe­var­Si. am mxriv di­dad iR­vwod­nen an­ton bag­ra­
ti­o­ni, aleq­san­dre ami­lax­va­ri, io­na xe­laS­vi­li, io­a­ne ba­to­
niS­vi­li, so­lo­mon do­daS­vi­li.
an­ton bag­ra­ti­on ­ i (an­ton I, eris­ka­co­ba­Si Te­im
­ u­ra­zi – 1720
– 1788 ww.), sa­qar­Tve­los ka­To­li­ko­si, mra­val­mxri­vi moR­va­
we iyo. fi­lo­so­fi­is po­zi­ci­i­dan gan­sa­kuT­re­bul yu­radR­e­bas
ipy­robs mi­si en­cik­lo­pe­di­u­ri xa­si­a­Tis naS­ro­mi – `spe­ka­li~,
sa­dac gan­xi­lu­lia pla­to­nis, aris­to­te­les, gri­gol no­se­lis,
prok­les, io­a­ne da­mas­ke­lis, io­a­ne pet­ri­wis da sxva­Ta fi­lo­
so­fi­ur – Te­o­lo­gi­u­ri Se­xe­du­le­be­bi.
an­ton bag­ra­ti­on ­ i did yu­radR­e­bas aq­cev­da qar­Tvel mo­
az­rov­ne­Ta Se­xe­du­le­bebs. ma­ga­li­Tad, igi Ta­vis `mza mety­ve­
le­ba­Si~ did ad­gils uT­mobs rus­Ta­vels, pet­riws, Cax­ru­xa­Zes,
sul­xan-sa­ba or­be­li­ans. an­ton bag­ra­ti­on­ma Tar­gmna por­fi­ri­
u­sis, ba­u­ma­is­te­ris, vol­fis, la­ib­ni­cis, svi­mon jul­fe­li­sa da
sxva­Ta fi­lo­so­fi­u­ri Txzu­le­ba­ni. am Tar­gma­nebs Tan­dar­Tu­
li aqvs an­to­ni­se­u­li ko­men­ta­re­bi.
an­ton bag­ra­ti­o­nis dam­sa­xu­re­bad un­da Ca­iT­va­los mi­si Tav­
da­de­bu­li moR­va­we­o­ba fi­lo­so­fi­u­ri tra­di­ci­e­bis aR­dge­ni­
saT­vis da, am miz­niT, ev­ro­pul az­rov­ne­ba­ze ori­en­ta­ci­is aRe­ba.
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris gan­vi­Ta­re­bi­saT­vis di­di
mniS­vne­lo­ba hqon­da ru­seT­Si moR­va­we Zme­bis, sa­qar­Tve­los
uka­nas­kne­li me­fis, gi­or­gi XII Svi­le­bis – io­a­ne (1778 – 1830 ww.)
da da­viT (1756 – 1819 ww.) ba­to­niS­vi­le­bis mec­ni­e­rul saq­mi­a­no­
bas. io­a­ne ba­to­niS­vil­ma da­we­ra en­cik­lo­pe­di­u­ri xa­si­a­Tis na­
war­mo­e­bi `kal­ma­so­ba~, ro­mel­Sic cod­nis TiT­qmis yve­la dar­
gia war­mod­ge­ni­li, maT So­ris fi­lo­so­fi­a. da­viT ba­to­niS­vi­li
mTar­gmne­lo­biT moR­va­we­ob ­ as ewe­o­da, mas­ve ekuT­vnis ori­gi­na­
lu­ri xa­si­aT ­ is Sro­ma – `Se­mok­le­bu­li fi­zi­ka~, ro­mel­Sic fi­
lo­so­fi­u­ri sa­kiTx­e­bic aris gan­xi­lu­li.

258
 aleq­san­dre ami­lax­vars (1750 – 1802 ww.) ekuT­vnis naS­ro­mi
– `brZe­ni aR­mo­sav­le­Ti­sa~, sa­dac igi sa­xel­mwi­fos mowy­o­bis
ev­ro­pul mo­dels uWers mxars. Txzu­le­bi­dan ir­ke­ve­va, rom av­
to­ri kar­gad ic­nob­da fran­gi gan­ma­naT­leb­lebis ide­ebs da Ta­
na­ug­rZnob­da maT.
io­a­ne xe­laS­vil­ma (1772 – 1837 ww.) 1812 wels da­am­Tav­ra pe­
ter­bur­gis aleq­san­dre ne­ve­lis sa­su­li­e­ro aka­de­mia da si­
cocx­lis bo­lom­de moR­va­we­ob­da am qa­laq­Si. mas bev­ri naS­ro­mi
dar­Ca fi­lo­so­fi­a­sa da RvTis­mety­ve­le­ba­Si (ga­moq­vey­nda mi­si
`34 Se­kiTx­vis wig­ni~, Tbi­li­si, 1967). io­na xe­laS­vi­li did dax­
ma­re­bas uwev­da pe­ter­bur­gis qar­Tve­lo­bas. mi­si me­ce­na­to­biT
ga­moq­vey­nda so­lo­mon do­daS­vi­lis `lo­gi­ka~.
gan­sa­xil­ve­li pe­ri­o­dis mo­az­rov­ne­Ta So­ris ga­mor­Ce­u­li
war­mo­mad­ge­ne­lia so­lo­mon do­daS­vi­li (1805 – 1836 ww.). mi­si pi­
rov­ne­biT qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­bis is­to­ri­a­Si axa­
li epo­qa iwy­e­ba. man kar­gad ga­ic­no da Se­is­wav­la axa­li dro­is
ev­ro­pu­li fi­lo­so­fi­a, ris sa­fuZ­vel­zec da­we­ra `lo­gi­kis~
kur­si da ru­sul ena­ze ga­mo­aq­vey­na pe­ter­bur­gSi (1827 w.). am
wigns di­di aR­frTo­va­ne­biT Sex­vdnen im dro­is cno­bi­li ru­si
swav­lu­le­bi. `lo­gi­kis~ kur­si Ta­vi­si Se­sa­va­li­T da mi­si av­to­
ris Ca­na­fiq­riT fi­lo­so­fi­is sru­li kur­sis Seq­mnis Se­sa­xeb, na­
Tels xdis, rom s. do­daS­vi­li sa­fuZ­vli­a­nad iyo na­zi­a­re­bi ev­
ro­pul mec­ni­e­re­bis miR­we­vebs da man aRad­gi­na fi­lo­so­fi­u­ri
az­rov­ne­bis tra­di­ci­e­bi sa­qar­Tve­lo­Si. aR­sa­niS­na­via ag­reT­ve
s. do­daS­vi­lis erov­nul-gan­ma­Ta­vi­suf­le­be­li da li­te­ra­tu­
ru­li moR­va­we­o­ba. man­ve qar­Tu­li kul­tu­ris fi­lo­so­fi­u­ri
ana­li­zis pir­ve­li da sa­in­te­re­so cda ga­na­xor­ci­e­la.
s. do­daS­vi­lis `lo­gi­kis~ Se­sa­va­li na­wi­li­dan ir­kve­va, rom
mis av­tors fi­lo­so­fi­is sru­li kur­sis Seq­mnac hqon­da gan­zra­
xu­li, mag­ram, obi­eq­tu­ri mi­ze­ze­bis ga­mo, es di­di Ca­na­fiq­ri ver
ga­na­xor­ci­e­la da mis fi­lo­so­fi­ur Se­xe­du­le­beb­ze, ar­se­bi­Tad
`lo­gi­ki­sa~ da `lo­gi­kis me­To­do­lo­gi­i­saT­vis~ mi­xed­viT un­da
vim­sje­loT.
s. do­daS­vils sa­fuZ­vli­a­nad aqvs ga­Su­qe­bu­li fi­lo­so­fi­

259
is sa­ga­ni da mi­si amo­ca­na. WeS­ma­ri­ti fi­lo­so­fi­is mi­saR­we­vad,
mi­si az­riT, au­ci­le­be­lia crur­wme­ni­sa­gan ga­Ta­vi­suf­le­ba.
Sem­deg av­to­ri ad­gens fi­lo­so­fi­is Ses­wav­lis obi­eqts da an­
sxva­vebs mas ker­Zo mec­ni­e­re­bis Ses­wav­lis obi­eq­ti­sa­gan. fi­
lo­so­fia gan­sa­kuT­re­bu­li mec­ni­e­re­baa da iseT cod­nas gvaZ­
levs, ro­mel­sac sxva mec­ni­e­re­be­bi ver iZ­le­va.
fi­lo­so­fi­u­ri kvle­va-Zi­e­bis au­ci­le­bel pi­ro­bad s. do­
daS­vils mi­aC­ni­a: gan­ye­ne­ba, Sec­no­ba da ga­ge­ba Ta­vis­Ta­vi­sa.
amas­Tan, fi­lo­so­fi­a­Si Sem­mec­ne­be­li pi­ri da Se­mec­ne­bis um­Tav­
re­si sa­ga­ni ada­mi­a­ni­a. swo­red amiT gan­sxvav­de­ba fi­lo­so­fia
sxva Se­mec­ne­bi­sa­gan. aR­niS­nu­lis sa­fuZ­vel­ze s. do­daS­vi­li ase
gan­mar­tavs fi­lo­so­fi­is sa­gans: `fi­lo­so­fia aris mec­ni­e­re­
ba mTe­li Cve­ni moq­me­de­bis uka­nas­kne­li sa­fuZ­vle­bis Se­sa­xeb;
mas­Si un­da ve­Zi­oT da vi­po­voT Cve­ni Se­mec­ne­bis da moq­me­de­bis
ise­Ti mi­ze­ze­bi, ro­mel­Tac Se­uZ­liT, me­tad Tu nak­le­bad da­ak­
ma­yo­fi­lon ada­mi­a­nis go­ne­ba~.
s. do­daS­vi­lis mec­ni­e­rul moR­va­we­o­ba­Si gar­da `lo­gi­ki­sa~
aR­sa­niS­na­via mi­si Sro­me­bi: `lo­gi­kis me­To­do­lo­gi­i­saT­vis~,
`ri­to­ri­ka~, `mok­le gan­xil­va qar­Tu­li li­te­ra­tu­ri­sa anu
sity­vi­e­re­bi­sa~, `mok­le fi­lo­so­fi­a, Sed­ge­nil­ni Zal­ni sazR­
vre­biT­ni da gan­yo­fi­le­ba­Ta mis­Ta~.
s. do­daS­vi­li ad­re­ul asak­Si gar­da­ic­va­la da bev­ri Ca­na­
fiq­ri ga­nu­xor­ci­e­le­be­li dar­Ca. mi­si na­ad­re­vi da­Rup­vis mi­
ze­zi is iyo, rom igi, ro­gorc 1832 wlis SeT­qmu­le­bis er­T-er­
Ti ide­u­ri xel­mZRva­ne­li, ga­a­sa­mar­Tles da So­re­ul vi­at­ka­Si
ga­da­a­sax­les. iqa­ur mZi­me kli­mats s. do­daS­vi­lis ise­dac avad­
myof­ma or­ga­niz­mma ver ga­uZ­lo da gar­da­ic­va­la.
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris mniS­vne­lo­van mo­na­pov­rad
un­da Ca­iT­va­los ga­mo­Ce­ni­li sa­ek­le­sio moR­va­wi­sa da mec­ni­e­
ris, ime­re­Tis epis­ko­po­sis – gab­ri­e­lis – eris­ka­co­ba­Si ge­ra­si­
me qi­qo­Ze (1825 – 1896 ww.) ga­mok­vle­va `cdi­se­u­li fsi­qo­lo­gi­is
sa­fuZ­vle­bi~ (pe­ter­bur­gi, 1858 w.), ro­me­lic di­di dag­vi­a­ne­
biT, mag­ram ma­inc iTar­gmna da ga­moq­vey­nda qar­Tu­lad (1993 w.).
ase­ve di­di aRi­a­re­ba hpo­va gab­ri­el epis­ko­po­sis qa­da­ge­beb­ma,

260
rom­le­bic ara­er­Tgzis ga­mo­i­ca, bo­los 1990 wels or to­mad.
qa­da­ge­beb­Si gan­sa­kuT­re­bul yu­radR­e­bas ipy­robs av­to­ris mo­
saz­re­ba­ni ada­mi­a­nis da­niS­nu­le­ba­ze, sa­dac vxvde­biT mec­ni­e­re­
bi­sa da rwme­nis er­Tma­neT­Tan da­kav­Si­re­bis cdas. qa­da­ge­be­bis
did mniS­vne­lo­ba­ze mety­ve­lebs is faq­tic, rom igi qar­Tu­lad
ga­moq­vey­ne­bis­Ta­na­ve, ma­le iTar­gmna da ga­mo­i­ca ru­sul da in­
gli­sur eneb­ze.
XIX sa­uk ­ u­nis me­o­re na­xev­ri­sa da XX sa­u­ku­nis da­sawy­i­sis
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris um­niS­vne­lo­va­ne­si war­mo­mad­
gen­le­bi ari­an: ilia Wav­Wa­va­Ze, ni­ko ni­ko­la­Ze, ar­Cil jor­ja­Ze,
gi­or­gi we­re­Te­li, aka­ki we­re­Te­li, va­Ja-fSa­ve­la, an­ton fur­
ce­la­Ze, var­lam Cer­qe­ziS­vi­li, mi­xa­ko we­re­Te­li. maT­gan ar­Cil
jor­ja­Ze da mi­xa­ko we­re­Te­li fi­lo­so­fo­se­bi iy­vnen, xo­lo
var­lam Cer­qe­ziS­vi­lis bev­ri sta­tia fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­ma­
ti­ki­sad­mia miZR­vni­li.
var­lam Cer­qe­ziS­vi­li (1846 – 1925 ww.) qar­Tvel anar­qis­tTa
yve­la­ze mniS­vne­lo­va­ni war­mo­mad­ge­ne­li­a. mis­Tvis mi­u­Re­be­li
iyo pro­le­ta­ri­a­tis diq­ta­tu­ra, rad­ga­nac, mi­si az­riT, es ar
iq­ne­bo­da um­rav­le­so­bis nam­dvi­li ba­to­no­ba um­ci­re­so­ba­ze da
sa­bo­lo­od ar iq­ne­bo­da mi­mar­Tu­li eq­splu­a­ta­ci­is mos­po­bi­sa­
ken.
v. Cer­qe­ziS­vi­lis az­riT, arcer­Ti ga­ba­to­ne­bu­li kla­si, maT
So­ris pro­le­ta­ri­a­ti, Ta­vi­si ne­biT ar daT­mobs Ta­vis ga­ba­to­
ne­bul mdgo­ma­re­o­bas, ga­mom­di­na­re aqe­dan, arc Ta­vi­si Ta­vis
wi­na­aR­mdeg wa­va. ami­to­mac v. Cer­qe­ziS­vi­li yo­vel­gva­ri sa­xel­
mwi­fo wyo­bis wi­na­aR­mde­gi iyo da maT ga­uq­me­bas mo­iTx­ov­da.
swo­red amis Sem­deg da amis sa­fuZ­vel­ze, mi­si az­riT, Se­iZ­le­
ba dam­yar­des Ta­vi­su­fa­li Te­me­bis, Ta­vi­su­fa­li aso­ci­a­ci­e­bis
fe­de­ra­ci­u­li kav­Si­ri. v. Cer­qe­ziS­vils sa­zo­ga­do­e­bis mmar­
Tve­lo­bis mxo­lod ase­Ti for­ma mi­aC­nda mi­sa­Re­bad, sa­dac ada­
mi­ans Se­eZ­lo nor­ma­lu­rad ecx­ov­ra.
ar­Cil jor­ja­Ze (1872 – 1913 ww.) axa­li dro­is ga­mo­Ce­ni­li
qar­Tve­li mo­az­rov­ne iyo, ro­mel­mac, mi­u­xe­da­vad xan­mok­le si­
cocx­li­sa, mdi­da­ri da mra­val­mxri­vi mem­kvid­re­o­ba dag­vi­to­va.

261
mis si­cocx­le­Si­ve ga­mo­i­ca Txzu­le­ba­Ta oTxi to­mi da mis mi­
er­ve mom­za­de­bu­li iyo V to­mi.
gan­sa­kuT­re­biT un­da aRi­niS­nos a. jor­ja­Zis is Txzu­le­be­
bi, rom­le­bic qar­Tve­li xal­xis war­mo­So­bas, gan­vi­Ta­re­bas da
ra­o­bas exe­ba. mi­si Sro­me­bi­dan cxa­dad mos­Cans, rom is kar­gad
da sa­fuZ­vli­an ­ ad ic­nob­da qar­Tve­li eris war­mo­So­ba-gan­vi­Ta­
re­bis Zi­ri­Tad ten­den­ci­ebs, rac mas sa­Su­a­le­bas aZ­lev­da an­ga­
riS­sa­we­vi prog­no­ze­bi ga­e­ke­Te­bi­na Cve­ni qvey­nis mo­ma­val­Tan
da­kav­Si­re­biT.
a. jor­ja­Zis Se­moq­me­de­bis ara­nak­leb mniS­vne­lo­va­ni mxa­rea
pub­li­cis­tu­ri mem­kvid­re­o­ba, ro­me­lic exe­ba ilia Wav­Wa­va­Zis
Se­moq­me­de­bas, qar­Tve­li in­te­li­gen­ci­is is­to­ri­as, fi­lo­so­fi­
i­sa da re­li­gi­is mi­mar­Te­bas da sxva. fi­lo­so­fi­ur Sro­meb­Tan
er­Tad a. jor­ja­Zis pub­li­cis­tur­ma mem­kvid­re­o­bam di­di gav­
le­na mo­ax­di­na XX sa­u­ku­nis da­sawy­i­sis qar­Tu­li kri­ti­ku­li da
sa­zo­ga­do­eb­ri­vi az­ris gan­vi­Ta­re­ba­ze.
mi­xa­ko we­re­Te­li (1878 – 1965 ww.). ga­mo­Ce­ni­li qar­Tve­li mo­
az­rov­ne, ro­mel­mac Ta­vi­si cxov­re­bis Zi­ri­Ta­di na­wi­li sazR­
var­ga­reT ga­a­ta­ra. igi mra­val­mxri­vi moR­va­we iyo (as­tro­lo­gi,
fi­lo­so­fo­si, so­ci­o­lo­gi). m. we­reT­lis Sro­me­bis um­rav­le­so­
ba sazR­var­ga­re­Taa ga­mo­ce­mu­li. Cven­Si mas gan­sa­kuT­re­bu­li
aRi­a­re­ba mo­u­ta­na 1910 wels Tbi­lis­Si ga­mo­ce­mul­ma ga­mok­vle­
vam `e­ri da ka­cob­ri­o­ba~.
`e­ri da ka­cob­ri­o­ba~ um­niS­vne­lo­va­ne­si so­ci­o­lo­gi­u­ri ga­
mok­vle­va­a, sa­dac mkvle­va­ri Tan­mim­dev­ru­lad ixi­lavs sa­zo­ga­
do­e­bis arss, ka­cob­ri­o­bis cne­bas, eri­sa da sa­zo­ga­do­e­bis mi­mar­
Te­bas, xalxs, er­sa da sa­xel­mwi­fos. am naS­rom­Si kri­ti­ku­la­daa
gan­xi­lu­li im­dro­in­de­li Te­o­ri­e­bi eris Se­sa­xeb.
ga­mok­vle­vis da­sas­ruls m. we­re­Te­li aa­na­li­zebs qar­Tve­li
eris cne­bas, ga­ni­xi­lavs mas is­to­ri­ul gan­vi­Ta­re­ba­Si da da­sas­
ruls ake­Tebs das­kvnas, rom­lis Ta­nax­ma­dac qar­Tve­li eri iyo,
aris da iq­ne­ba ro­gorc `gan­sazR­vru­li, kon­kre­tu­li so­ci­a­lu­ri
or­ga­niz­mi, ro­mel­sac ise­Ti­ve uf­le­ba aqvs si­cocx­li­sa, ro­gorc
yve­las, did­sa Tu pa­ta­ras, brwyin­va­le­sa Tu daq­ve­i­Te­bul­sa~.

262
 XX sa­uk
­ u­nis qar­Tu­li fi­lo­so­fia

XX sa­u­ku­nis qar­Tve­li fi­lo­so­fo­se­bis mec­ni­e­rul kvle­vas

di­di da­Ri da­as­va sab­Wo­u­ri re­Ji­mis ze­wo­lam. amas isic da­er­
To, rom bev­ri maT­ga­ni bol­Se­vi­ku­ri rep­re­si­e­bis msxver­pli
gax­da. mi­u­xe­da­vad ami­sa, maT ma­inc SeZ­les sa­ku­Ta­ri fi­lo­so­
fi­ur­ i Se­xe­du­le­be­bis Ca­mo­ya­li­be­ba.
XX sa­u­ku­nis qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is gan­vi­Ta­re­ba, Zi­ri­Ta­
dad, da­kav­Si­re­bu­lia Tbi­li­sis sa­xel­mwi­fo uni­ver­si­te­tis
gax­snas­Tan (1918 w.), sa­dac ma­le Ca­mo­ya­lib­da `pet­ri­wis sa­xe­
lo­bis fi­lo­so­fi­u­ri sa­zo­ga­do­e­ba~; amas moh­yva S. nu­cu­bi­Zis
fi­lo­so­fi­u­ri se­mi­na­re­bi. yve­la­fer­ma ki ga­na­pi­ro­ba qar­Tu­
li fi­lo­so­fi­ur ­ i az­rov­ne­bis gan­sa­kuT­re­bu­li aR­mav­lo­ba,
rac upir­ve­le­sad da­kav­Si­re­bu­lia Sal­va nu­cu­bi­Zis, di­mit­ri
uz­na­Zis, ser­gi da­ne­li­as, mo­se go­gi­be­ri­Zis, ki­ta meg­re­li­Zis,
kon­stan­ti­ne ka­pa­ne­lis, kon­stan­ti­ne baq­ra­Zi­sa da sav­le we­
reT­lis sa­xe­leb­Tan.
S. nu­cu­bi­Zes (1888 – 1969 ww.) di­di aRi­a­re­ba mo­u­ta­na jer ki­
dev 1913 wels ru­su­lad ga­moq­vey­ne­bul­ma ga­mok­vle­vam `bol­
ca­no da mec­ni­e­re­bis Te­or ­ i­a~. Tbi­li­sis uni­ver­si­te­tis gax­
snis Sem­deg, S. nu­cu­bi­Ze, ro­gorc er­T-er­Ti da­ma­ar­se­be­li
uni­ver­si­te­ti­sa, aq­ti­ur fi­lo­so­fi­ur da sa­zo­ga­do­eb­riv moR­
va­we­o­bas ewe­va. sul ma­le Tbi­lis­Si qvey­nde­ba mi­si sa­mi Sro­
ma: `fi­lo­so­fi­is Se­sa­va­li~, `a­le­To­lo­gi­is sa­fuZ­vle­bi~ da
`lo­gi­ka~, rom­leb­Sic Zi­ri­Ta­dad gad­mo­ce­mu­lia S. nu­cu­bi­Zis
fi­lo­so­fi­u­ri msof­lmxed­ve­lo­bis Zi­ri­Ta­di mi­mar­Tu­le­ba.
`a­le­To­lo­gi­is sa­fuZ­leb­Si~ S. nu­cu­bi­Zem Se­i­mu­Sa­va sa­ku­Ta­ri
Te­o­ria WeS­ma­ri­te­bis prob­le­ma­ze (a­le­To­lo­gia ber­Znu­lad
niS­navs moZR­vre­bas WeS­ma­ri­te­ba­ze). am Te­o­ri­is Ca­mo­ya­li­be­ba
ga­na­pi­ro­ba kan­ti­sa da kan­ti­a­nu­ri fi­lo­so­fi­is im ga­da­uW­rel­
ma prob­le­mam, ra­sac tran­scen­den­tu­ri­sa da ima­nen­tu­ris (Se­
mec­ne­bis obi­eq­ti­sa da Sem­mec­ne­be­li su­bi­eq­tis) da­mo­ki­de­bu­
le­bas­Tan iyo da­kav­Si­re­bu­li. am da­mo­ki­de­bu­le­bas `Ca­te­xi­li
xi­dis~ prob­le­ma ewo­de­ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac su­bi­eq­ti ve­ra­

263
so­des ga­va Ta­vi­si ima­nen­tu­ri Se­saZ­leb­lo­bi­dan da ver da­ad­
gens tran­scen­den­tu­ris Se­sa­xeb WeS­ma­ri­te­bas.
S. nu­cu­bi­Zis Te­or ­ i­is mi­xed­viT, ar­se­bobs `WeS­ma­ri­te­
ba Ta­vis­Ta­vad~, ro­me­lic pi­ro­baa `WeS­ma­ri­te­bi­sa Cven­Tvis~,
xo­lo me­o­res mxriv, Cven­Tvis WeS­ma­ri­te­ba TviT aris pi­ro­ba
`WeS­ma­ri­te­bi­sa Ta­vis­Ta­vad~. amiT Se­mec­ne­bis obi­eq­ti da Sem­
mec­ne­be­li su­bi­eq­ti er­Ti­me­o­res em­Txve­va da Ca­te­xi­li xi­dis
prob­le­ma ix­sne­ba. fi­lo­so­fi­a­Si yo­vel­Tvis ar­se­bobs sa­dao
prob­le­me­bi, ro­mel­zec er­Ti­a­ni az­ris mi­Re­ba Se­uZ­le­be­li­a.
swo­red aseT sa­kiTxs ga­ne­kuT­vne­ba WeS­ma­ri­te­bis prob­le­ma fi­
lo­so­fi­a­Si, ro­mel­zec Ta­vi­si ga­be­du­li po­zi­cia Ca­mo­a­ya­li­ba
im dros sru­li­ad axal­gaz­rda mec­ni­er­ma Sal­va nu­cu­bi­Zem.
S. nu­cu­bi­Ze ram­de­ni­me wliT sazR­var­ga­reT mi­em­gzav­re­ba,
sa­dac ger­ma­nul ena­ze aq­vey­nebs or um­niS­vne­lo­va­nes ga­mok­
vle­vas: `WeS­ma­ri­te­ba da Se­mec­ne­bis struq­tu­ra~ (1926 w.) da
`fi­lo­so­fia da sib­rZne~ (1931 w.). am Sro­meb­Si di­di in­te­re­siT
Sex­vdnen ev­ro­pe­li mec­ni­e­re­bi.
mniS­vne­lo­va­nia S. nu­cu­bi­Zis Rvaw­li xe­lov­ne­bis Te­o­ri­is
prob­le­me­bis da­mu­Sa­ve­ba­Si, rom­le­bic gad­mo­ce­mu­lia mis naS­
rom­Si – `xe­lov­ne­bis Te­or ­ i­a, mo­nis­tu­ri es­Te­ti­kis sa­fuZ­vle­
bi~ (naw. I, Tb. 1920 w.). Ta­vi­si Se­moq­me­de­bis me­o­re pe­ri­o­di S.
nu­cu­bi­Zem mTli­a­nad qar­Tu­li kul­tu­ris prob­le­me­bis kvle­
va-Zi­e­bas mi­uZR­vna. am pe­ri­od­Si wa­mo­a­ye­na man aR­mo­sav­lu­ri
re­ne­san­sis Te­o­ri­a, pet­re ibe­ri­sa da fsev­do­di­o­ni­se are­o­pa­
ge­lis iden­to­bis kon­cef­cia da Ca­mo­a­ya­li­ba qar­Tve­lo­lo­gi­is
axa­li dar­gi – qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a.
ga­mo­Ce­nil qar­Tvel fsi­qo­logs, gan­wyo­bis Te­o­ri­is fu­Zem­
de­bels – di­mit­ri uz­na­Zes (1886 – 1950 ww.) di­di wvli­li mi­uZR­
vis qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris gaR­rma­ve­ba-gan­vi­Ta­re­ba­Si.
mi­si Sro­me­bi – `vl. so­lo­vi­ov ­ i – mi­si Se­mec­ne­bis Te­o­ria da me­
ta­fi­zi­ka~ (ha­le, 1909 w.), `ra aris Se­mec­ne­bis Te­o­ri­a?~, `o­mis
fi­lo­so­fi­a~ da gan­sa­kuT­re­biT mo­nog­ra­fi­u­li ga­mok­vle­va –
`an­ri ber­gso­ni~ (Tb. 1920 w.) uax­le­si dro­is qar­Tu­li fi­lo­so­
fi­is um­niS­vne­lo­va­ne­si Se­na­Ze­ni­a. d. uz­na­Zes ekuT­vnis ag­reT­ve

264
ga­mok­vle­ve­bi: `n. ba­ra­TaS­vi­lis li­ris mo­ti­ve­bi`, `n. ba­ra­TaS­
vi­lis Se­moq­me­de­bis gan­vi­Ta­re­ba~, `gan­dgo­mi­lo­bis prob­le­ma
i. Wav­Wa­va­Zis `gan­de­gil­Si~ da sxva. es naS­ro­me­bi, faq­tob­ri­vad,
war­mo­ad­gen­da qar­Tu­li li­te­ra­tu­ru­li mem­kvid­re­o­bis fi­
lo­so­fi­u­ri po­zi­ci­i­dan gan­xil­vis er­T-erT pir­vel da war­ma­
te­bul cdas.
Za­li­an di­di ro­li iTa­ma­Sa di­mit­ri uz­na­Zis gan­wyo­bis Te­
o­ri­am Ta­na­med­ro­ve fi­lo­so­fi­is mniS­vne­lo­va­ni prob­le­me­bis
ax­snis saq­me­Si. cno­bi­e­ri da arac­no­bi­e­ri fsi­qi­kis ka­non­zo­mi­
e­re­bis kvle­vis Se­de­ge­bi, ro­me­lic di­mit­ri uz­na­Zem zo­ga­di
da eq­spe­ri­men­tu­li fsi­qo­lo­gi­is sa­fuZ­vleb­Si Ca­mo­a­ya­li­ba,
da­say­rdens iZ­le­va aix­snas mra­va­li fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­
ma, ro­me­lic da­kav­Si­re­bu­li­a, ro­gorc gno­se­o­lo­gi­ur, ase­ve
aq­si­o­lo­gi­ur sa­kiTx­eb­Tan. da­va­sa­xe­lebT ram­de­ni­me sa­kiTxs:
ra obi­eq­tu­ri da su­bi­eq­tu­ri mo­ti­ve­bi iw­ve­ven pi­rov­ne­bis aq­
ti­vo­bas? ra aris am aq­ti­vo­bis saz­ri­si, anu ra aris ada­mi­a­nis
si­cocx­lis az­ri da cxov­re­bis mi­za­ni? su­bi­eq­tis aq­ti­vo­bis
pro­ces­Si arac­no­bi­e­ri faq­to­ria ga­dam­wyve­ti, Tu cno­bi­e­ri
faq­to­ri? da sxva.
am prob­le­mis kvle­vas di­di yu­radR­e­ba da­uT­mo aw gan­sve­
ne­bul­ma qar­Tvel­ma fi­lo­so­fos­ma, pro­fe­sor­ma apo­lon Se­
ro­zi­am, ro­me­lic mis or­to­me­ul­Si ai­sa­xa. a. Se­ro­zi­as ini­ci­a­
ti­viT da xel­mZRva­ne­lo­biT Tbi­lis­Si Ca­tar­da sa­er­Ta­So­ri­so
sa­mec­ni­e­ro sim­po­zi­u­mi arac­no­bi­e­ri fsi­qi­kis prob­le­meb­ze,
sa­dac cen­tra­lu­ri ad­gi­li da­eT­mo d. uz­na­Zis gan­wyo­bis Te­o­
ri­as. sim­po­zi­um­Si mo­na­wi­le­ob­dnen msof­li­os ga­mo­Ce­ni­li fsi­
qo­lo­ge­bi da fi­lo­so­fo­se­bi. mi­si ma­sa­le­bi ru­sul, in­gli­sur,
ger­ma­nul da fran­gul eneb­ze da­i­beW­da oTx to­mad (1978 w.).
d. uz­na­Zis gan­wyo­bis Te­o­ria uf­ro Rrma fi­lo­so­fi­ur Ses­wav­
las da ga­az­re­bas sa­Wi­ro­ebs.
ser­gi da­ne­li­as (1887 – 1963 ww.) sa­xel­Ta­naa da­kav­Si­re­bu­li
fi­lo­so­fi­is is­to­ri­is mec­ni­e­ru­li kvle­vis dawy­e­ba sa­qar­Tve­
lo­Si. am mxriv sa­yu­radR­e­boa Sro­me­bi: `an­ti­ku­ri fi­lo­so­fia
sok­ra­tem­de~ (1925 w.), `qse­no­fo­ne ko­lo­fo­ne­lis fi­lo­so­fi­a~

265
(1925 w.) da `sok­ra­tes fi­lo­so­fi­a~ (1930 w.). sa­fuZ­vli­an Sro­
mebs war­mo­ad­ge­nen mi­si ga­mok­vle­ve­bi ato­mis­tur fi­lo­so­fi­a­
ze, kan­tis cxov­re­ba­ze da moR­va­we­o­ba­ze. s. da­ne­li­as ekuT­vnis
aris­to­te­les `po­e­ti­kis~ qar­Tu­li Tar­gma­ni da mas­ze dar­Tu­
li vrce­li Se­sa­va­li we­ri­li. man­ve qar­Tu­lad Tar­gmna de­kar­
tis `me­ta­fi­zi­ku­ri ga­naz­re­ba­ni~. cal­ke aR­niS­vnis Rir­sia mi­si
`va­Ja-­fSa­ve­la da qar­Tve­li eri~, `ga­mok­vle­ve­bi msof­lio da
ru­su­li li­te­ra­tu­ris kla­si­ka­ze~ da a. S.
ser­gi da­ne­li­as fi­lo­so­fi­u­ri naS­ro­me­bi ga­mo­ir­Ce­va Rrma
ana­li­ziT da da­ma­je­reb­lo­biT. am kuTx­iT gan­sa­kuT­re­biT aR­
sa­niS­na­via mi­si `sok­ra­tes fi­lo­so­fi­a~. yve­la­saT­vis cno­bi­
li­a, rom Ta­vad sok­ra­tes we­ri­lo­biT ara­fe­ri da­u­to­ve­bi­a.
mis Se­sa­xeb fi­lo­so­fo­se­bi msje­lo­ben mi­si mo­wa­fe­e­bis qse­no­
fan­tes, pla­to­nis da aris­to­te­les Txzu­le­be­bis mi­xed­viT.
swo­red maT Sro­meb­Sia sok­ra­tes fi­lo­so­fi­u­ri Se­xe­du­le­
be­bi Ca­mo­ya­li­be­bu­li, mag­ram ma­Ti na­az­re­vi zo­gi­erT sa­kiTx­
Si er­Ti­me­o­res ar em­Txve­va. amis ga­mo, fi­lo­so­fi­is is­to­ri­is
mkvle­var­ni gan­sxva­ve­bul Se­xe­du­le­bebs ga­moT­qva­men sok­ra­
tes pi­rov­ne­ba­ze da mis fi­lo­so­fi­a­ze. ser­gi da­ne­lia Rrmad
aa­na­li­zebs yve­la po­zi­ci­as, iZ­le­va maT Se­fa­se­bas da aya­li­
bebs sa­ku­Tar azrs sok­ra­tes pi­rov­ne­ba­ze da mis fi­lo­so­fi­ur
Se­xe­du­le­beb­ze. Se­fa­se­bis kri­te­ri­u­mad mas sok­ra­tes cxov­re­
ba da mi­si be­di mi­aC­ni­a. aqe­dan ga­mom­di­na­re mec­ni­e­ri as­kvnis,
Tu ro­go­ri un­da yo­fi­li­yo sok­ra­te da ro­go­ri iyo is.
mo­se go­gi­be­ri­Zis (1897 – 1951 ww.) um­niS­vne­lo­va­nes fi­lo­
so­fi­ur Sro­mebs war­mo­ad­ge­nen `a­in­Sta­i­nis re­la­ti­u­ro­bis Te­
o­ria da mi­si fi­lo­so­fi­u­ri sa­fuZ­vle­bi~ (1924 w.), `Se­mec­ne­bis
aq­si­o­ma­tu­ri da­sa­ba­mi~ (1926 w.), `Se­mec­ne­bis sag­nis prob­le­ma~
(1928 w.) da sxva. aR­niS­nul Sro­meb­Si mo­se go­gi­be­ri­Zem Se­im ­ u­
Sa­va sa­ku­Ta­ri fi­lo­so­fi­u­ri Se­xe­du­le­ba usas­ru­lo sam­ya­ros
sas­ru­lo lo­gi­ku­ri me­To­de­biT Se­mec­ne­bis Se­sa­xeb da mas aq­
si­o­ma­tu­ri me­To­di uwo­da. aq mTa­va­ri yu­radR­e­ba eT­mo­ba cno­
bi­e­re­bi­sa­gan da­mo­u­ki­de­be­li yo­fi­e­re­bis ar­sis struq­tu­ris
ga­az­re­bis da ada­mi­a­nis az­rov­ne­bis ra­o­bas, ri­Tac man un­da ga­

266
mo­xa­tos yo­fi­e­re­bis usas­ru­lo­ba. amas­Ta­na­ve, m. go­gi­be­ri­Ze
er­T-er­Ti pir­vel­Ta­ga­ni­a, vinc qar­Tu­li kul­tu­ris ni­mu­Se­bis
(`vef­xis­tya­o­sa­ni~, ni­ko­loz ba­ra­TaS­vi­lis `me­ra­ni~, za­qa­ria
fa­li­aS­vi­lis mu­si­kis da sxva) fi­lo­so­fi­u­ri ana­li­zi mog­vca.
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri da so­ci­o­lo­gi­u­ri az­ris gan­vi­
Ta­re­ba­Si di­di dam­sa­xu­re­ba mi­uZR­vis ki­ta meg­re­li­Zes (1900
– 1944 ww.). man, sru­li­ad axal­gaz­rdam, mo­am­za­da sa­fuZ­vli­a­ni
ga­mok­vle­va – `az­rov­ne­bis so­ci­o­lo­gi­is Zi­ri­Ta­di prob­le­me­
bi~, rom­lis ga­mo­ce­mac Ta­vis dro­ze Se­Ce­re­bul iq­na da dRis
si­naT­le TiT­qmis 30 wlis Sem­deg ixi­la.
ada­mi­an­ is az­rov­ne­bis spe­ci­fi­kis ga­sa­ge­bad man air­Cia so­
ci­a­lu­ri ga­re­mos yo­vel­mxri­vi ga­az­re­ba. k. meg­re­li­Ze ik­vlevs
ara mxo­lod qar­Tu­li az­rov­ne­bis so­ci­a­lur prob­le­mebs, ara­
med is swav­lobs az­rov­ne­bis so­ci­a­lur bu­ne­bas far­To mniS­
vne­lo­biT. mas mi­aC­ni­a, rom az­rov­ne­bis Ses­wav­la un­da mox­des
kom­pleq­su­rad. am miz­niT, is em­ya­re­ba enaT­mec­ni­e­re­bis, an­
Tro­po­lo­gi­is, fsi­qo­lo­gi­is, lo­gi­kis, eT­no­lo­gi­is da sxva
mec­ni­e­re­ba­Ta ga­mok­vle­vebs. mis­Tvis kri­ti­kis obi­eq­tia ise­Ti
cal­mxri­vi fi­lo­so­fi­u­ri sis­te­me­bi, ro­go­ri­caa na­tu­ra­liz­
mi, em­pi­riz­mi, ra­ci­o­na­liz­mi, rom­le­bic az­rov­ne­bas Se­is­wav­
li­an ro­me­li­me kuTx­iT da iviwy­e­ben mis mTli­a­no­biT bu­ne­bas.
meg­re­li­Zis kvle­vis Zi­ri­Ta­di me­To­dia is­to­riz­mi, rom­li­Tac
is ad­gens az­rov­ne­bis uwy­ve­to­bis kav­Sirs ma­te­ri­a­lur da su­
li­er kul­tu­ras­Tan mi­mar­Te­ba­Si.
kon­stan­ti­ne ka­pa­ne­lis (1989 – 1952 ww.) naS­rom­Si `tan­jvis
idea da ze­ka­cis po­ez ­ ia qar­Tul li­te­ra­tu­ra­Si~ gan­xi­lu­lia
ni­ko­loz ba­ra­TaS­vi­li­sa da va­Ja-­fSa­ve­las po­e­zi­a. wig­nSi `qar­
Tu­li kul­tu­ris ge­ne­zi­si~ ka­pa­nel­ma sca­da qar­Tu­li kul­tu­
ris ga­az­re­ba so­ci­o­lo­gi­is prin­ci­pe­bis ga­mo­ye­ne­biT.
k. ka­pa­nel­ma Se­i­mu­Sa­va or­ga­not­ro­piz­mis Te­o­ri­a, ro­mel­
zec di­di gav­le­na iqo­nia nic­Ses moZR­vre­bam da bi­o­lo­gis­tur­
ma so­ci­o­lo­gi­am. mi­si msof­lmxed­ve­lo­ba si­cocx­lis fi­lo­so­
fi­is ira­ci­o­na­lis­tur prin­ci­peb­zea dam­ya­re­bu­li, ro­me­lic
uar­yofs is­to­ri­is saz­riss. Kk. ka­pa­ne­lis az­riT, is­to­ri­as

267
saz­ri­si ar aqvs imis ga­mo, rom mas ara aqvs go­ni­e­ri miz­ni­sa­ken
mi­mar­Tu­le­ba, ara aqvs ka­non­zo­mi­e­re­ba da am­de­nad is prog­re­
su­lic ver iq­ne­ba, ra­sac ra­ci­o­na­liz­mi prog­ress uwo­debs,
is k. ka­pa­nels reg­re­sad mi­aC­ni­a. mi­si az­riT, sa­zo­ga­do­eb­ri­vi
cxov­re­ba, mi­si so­ci­a­lu­ri da mo­ra­lu­ri we­se­bi da ka­no­ne­bi
zRu­da­ven ada­mi­a­nis sa­si­cocx­lo im­pul­se­bis ga­mov­le­nas da
Ta­vi­suf­le­bas ar­Tme­ven in­di­vi­dis Se­moq­me­de­bas. in­di­vi­dis da
pi­rov­ne­bis Ta­vi­suf­le­ba ki mdgo­ma­re­obs mi­si bi­o­lo­gi­u­ri im­
pul­se­bis (bi­o­lo­gi­u­ri si­a­mov­ne­bis) Se­uzR­ud­vel gan­xor­ci­
e­le­ba­Si. ami­tom ide­e­bi ada­mi­a­ni­saT­vis sxva ara­fe­ri­a, Tu ara
bi­o­lo­gi­ur ­ i in­stin­qte­bis gag­rZe­le­ba ar­se­bo­bi­saT­vis brZo­
la­Si. or­ga­not­ro­piz­mis de­da­ar­si swo­red ima­Si­a, rom uC­ve­nos
kul­tu­ri­sa da ci­vi­li­za­ci­is uar­yo­fi­Ti gav­le­na ada­mi­a­nis
Ta­vi­suf­le­ba­ze. si­cocx­lis fi­lo­so­fi­is es sa­Wir­bo­ro­to sa­
kiTxi war­mo­ad­gens Ta­na­med­ro­ve eq­sis­ten­ci­a­liz­mis cen­tra­
lur prob­le­mas.
ko­te baq­ra­Zem (1900 – 1970 ww.) – fi­lo­so­fi­ur ­ i ga­naT­le­
ba ger­ma­ni­a­Si mi­i­Ro. is leq­ci­ebs is­men­da, mog­vi­a­ne­biT ki mu­
Sa­ob­da ga­mo­Ce­nil fi­lo­so­fo­seb­Tan: hu­ser­lTan, ri­ker­tTan,
ha­i­de­ger­Tan. mi­si kvle­vis Zi­ri­Ta­di sfe­ro iyo fi­lo­so­fi­is
is­to­ri­a, lo­gi­ka, Se­mec­ne­bis Te­or ­ i­a. Kk. baq­ra­Zes di­di wvli­li
mi­uZR­vis ger­ma­nu­li kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­is is­to­ri­is, di­a­
leq­ti­kis Te­o­ri­i­sa da mas­Tan da­kav­Si­re­bu­li sa­kiTx­e­bis da­
mu­Sa­ve­ba­Si. mi­si Sro­me­bi – `di­a­leq­ti­kis prob­le­ma ger­ma­nul
ide­a­liz­mSi~ (1920 w.) da `sis­te­ma da me­To­di he­ge­lis fi­lo­so­
fi­a­Si~ (1936 w.) im­Ta­viT­ve cxa­re ka­ma­Tis sa­ga­ni gax­da, Sem­dgom
ki kla­si­kur ga­mok­vle­ve­bad iq­na miC­ne­u­li.
Ta­vis fun­da­men­tur ga­mok­vle­veb­Si ko­te baq­ra­Zem sa­fuZ­
vli­an­ ad da­am ­ u­Sa­va ger­ma­nu­li kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­is ko­ri­
fe­e­bis kan­tis, fix­tes, Se­lin­gis da he­ge­lis fi­lo­so­fia da
sa­ku­Ta­ri kon­cef­cia Seq­mna. ker­Zod, man Ca­mo­a­ya­li­ba di­a­leq­
ti­ku­ri me­To­dis mem­kvid­re­o­bi­Ti gan­vi­Ta­re­bis ide­a, ro­me­lic
kan­ti­dan iwy­e­ba da he­ge­lis di­a­leq­ti­kiT mTav­rde­ba. k. baq­ra­
Zem ga­ak­ri­ti­ka is mo­az­rov­ne­e­bi, rom­le­bic ver xe­dav­dnen igi­

268
ve­o­bas ger­ma­nu­li kla­si­ku­ri fi­lo­so­fi­is war­mo­mad­gen­leb­Si
da izo­li­re­bul sis­te­me­bad ga­ni­xi­lav­dnen maT.
ko­te baq­ra­Ze iyo Ta­na­med­ro­ve fi­lo­so­fi­is Zi­ri­Ta­di mim­
di­na­re­o­be­bis – ne­ok­ an­ti­a­ne­lo­bis, fe­no­me­no­lo­gi­is, prag­ma­
tiz­mis, eq­sis­ten­ci­a­liz­mis sa­fuZ­vli­a­ni mkvle­va­ri. amas­Tan
er­Tad, is iyo lo­gi­kis sa­xel­mZRva­ne­los av­to­ri. moR­va­we­o­bis
bo­lo wleb­Si k. baq­ra­Zem ga­mo­aq­vey­na: `a­xa­li fi­lo­so­fi­is is­
to­ri­a~(1969 w.), ro­mel­Sic ara­er­Ti sa­kiTxi me­tad sa­in­te­re­
sod ga­i­az­ra.
di­a­leq­ti­kis Te­or ­ i­is prob­le­me­bis kvle­vas di­di Rvaw­li
das­do sav­le we­re­Tel­ma (1907 – 1966 ww.). mi­si mra­val­wli­a­ni
Zi­e­bis Se­degs war­mo­ad­gens fun­da­men­tu­ri ga­mok­vle­va – `di­
leq­ti­ku­ri lo­gi­ka~ (1970 w.). ma­nam­de man ga­mo­aq­vey­na di­a­leq­
ti­kis Te­or ­ i­is prob­le­me­bi­sad­mi miZR­vni­li ara­er­Ti naS­ro­
mi, ro­mel­Ta­gan aR­sa­niS­na­vi­a: `da­sa­bu­Te­bis sawy­i­si~ (1963 w.)
da `lo­gi­ku­ri kav­Si­ris di­a­leq­ti­ku­ri bu­ne­bis Se­sa­xeb~ (1965
w.). s. we­re­Tel­ma ga­na­vi­Ta­ra ori­gi­na­lu­ri Te­o­ria usas­ru­lo
das­kvnis Se­sa­xeb. am Te­or ­ i­is Zi­ri­Ta­di ar­si Sem­de­gi­a: usas­ru­
lo das­kvna az­ris umaR­le­si for­ma­a, is sa­pi­ris­pi­ro az­re­bis
er­Ti­an ­ o­baa anu TviT­dad­ge­naa Si­na­ga­ni uar­yo­fis gziT. es di­
a­leq­ti­ku­ri me­To­di wi­na­aR­mde­go­bis ur­Ti­er­To­bis me­To­di­a,
ro­mel­ze umaR­le­sic Se­uZ­le­be­li­a. ase­ve Se­uZ­le­be­lia wi­na­aR­
mde­go­bis er­Ti­a­no­bis uar­yo­fa. ase­Ti ram for­ma­lur lo­gi­ka­
Si ga­mo­ricx­u­li­a, rad­gan mi­si Zi­ri­Ta­di ka­no­nia wi­na­aR­mde­go­
bis Se­uZ­leb­lo­ba. aq ar Se­iZ­le­ba er­Tsa da ima­ve dros sa­gan­ze
vam­tki­coT ori sa­pi­ris­pi­ro ga­mom­ricx­a­vi az­ri.
pa­ra­le­lu­rad s. we­re­Te­li in­ten­si­u­rad mu­Sa­ob­da an­ti­ku­
ri fi­lo­so­fi­is prob­le­meb­ze, rac Se­jam­da mis naS­rom­Si `an­
ti­ku­ri fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a~ (1968 w.).
XX-is 60-i­a­ni wle­bi­dan sa­qar­Tve­lo­Si in­ten­si­u­ri Ses­
wav­lis sa­ga­ni xde­ba ada­mi­a­nis fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­me­bi.
am saq­me­Si di­di wvli­li Se­i­ta­na an­gia bo­Wo­riS­vil­ma (1902 –
1982 ww.). mi­si uSu­a­lo ini­ci­a­ti­viT fi­lo­so­fi­is in­sti­tut­Si
Ca­mo­ya­lib­da fi­lo­so­fi­u­ri an­Tro­po­lo­gi­is gan­yo­fi­le­ba.

269
a. bo­Wo­riS­vi­li av­to­ria `fsi­qo­lo­gi­is prin­ci­pu­li sa­fuZ­
vle­bis~ sam­to­me­u­li­sa, sa­dac fsi­qo­lo­gi­is fi­lo­so­fi­u­ri
prob­le­me­bia gan­xi­lu­li. man­ve ara­er­Ti mniS­vne­lo­va­ni ga­
mok­vle­va mi­uZR­vna kan­tis es­Te­ti­kas, hu­ser­lis fe­no­me­no­
lo­gi­as da da­sav­le­Tis sxva ga­mo­Ce­ni­li mo­az­rov­ne­Ta Se­moq­
me­de­bas.
qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris is­to­ri­is Ses­wav­la­Si S. nu­ce­
bi­Zis tra­di­ci­e­bi ga­ag­rZe­la Sal­va xi­da­Sel­ma (1910 – 1994 ww.).
gan­sa­kuT­re­biT mniS­vne­lo­va­nia mi­si wvli­li ad­re­u­li pe­ri­o­
dis (Zve­li dro­i­dan rus­Ta­ve­lis epo­qis CaT­vliT) qar­Tu­li fi­
lo­so­fi­is sak­van­Zo sa­kiTx­e­bis da­mu­Sa­ve­ba­Si, rac Tav­moy­ri­lia
mis fun­da­men­tur naS­rom­Si – `qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a~
(1988 w.). S. xi­da­Se­lis Sro­me­bi yu­radR­e­bas im­sa­xu­rebs imi­Tac,
rom maT­Si ad­re­u­li pe­ri­o­dis qar­Tu­li fi­lo­so­fia gan­xi­lu­li
da Se­fa­se­bu­lia aq­si­o­lo­gi­is po­zi­ci­i­dan.
S. xi­da­Sel­ma ga­aR­rma­va da ga­na­vi­Ta­ra S. nu­cu­bi­Zis qar­Tu­li
re­ne­san­sis kon­cef­ci­a, sa­fuZ­vli­a­nad ga­mo­ik­vlia re­ne­san­sis
fi­lo­so­fi­ur ­ i sa­fuZ­vlis sa­kiTx­i, ro­mel­sac mi­uZR­vna spe­ci­
a­lu­ri Sro­me­bi (`rus­Ta­ve­lis msof­lmxed­ve­lo­bis sa­kiTx­e­bi~,
`ne­op­la­to­niz­mis Te­or ­ ia rus­Tve­lo­lo­gi­a­Si~).
cal­ke aR­niS­vnis Rir­sia qar­Tvel fi­lo­so­fos­Ta miR­we­ve­bi
lo­gi­kis mec­ni­e­re­bis prob­le­me­bis da­mu­Sa­ve­ba­Si, ra­sac sa­qar­
Tve­lo­Si di­di xnis tra­di­cia aqvs. aR­sa­niS­na­via is faq­ti, rom
50-i­a­ni wle­bis sab­Wo­Ta kav­Sir­Si swo­red qar­Tvel­ma lo­gi­ko­seb­
ma wa­mo­iwy­es dis­ku­sia lo­gi­kis aq­tu­a­lur sa­kiTx­eb­ze, rom­leb­
sac sa­er­Ta­So­ri­so re­zo­nan­si moh­yva. ko­te baq­ra­Ze­sa da sav­le
we­re­Tel­Tan er­Tad for­ma­lu­ri, di­a­leq­ti­ku­ri da ma­Te­ma­ti­
ku­ri lo­gi­kis prob­le­me­bis da­mu­Sa­ve­ba­Si mniS­ve­lo­va­ni wvli­li
Se­i­ta­nes gri­gol ka­lan­da­riS­vil­ma (1906 – 1965 ww.), le­van go­ki­
el­ma (1901 – 1975 ww.) da zu­rab mi­qe­la­Zem (1916 – 1993 ww.).
Ta­maz bu­a­Ci­Ze (1930 – 2001 ww.) – fi­lo­so­fi­ur mec­ni­e­re­ba­
Ta doq­to­ri, pro­fe­so­ri, fi­lo­so­fi­is in­sti­tu­tis di­req­to­
ri; sa­qar­Tve­los fi­lo­so­fi­u­ri sa­zo­ga­do­e­bis Tav­mjdo­ma­
re; Jur­nal `mac­nes~ fi­lo­so­fi­is se­ri­is mTa­va­ri re­daq­to­ri;

270
T. bu­a­Ci­Ze Se­sa­niS­na­vi pe­da­go­gi da mo­az­rov­ne iyo. mM i­si au­di­to­
ri­a, ro­gorc we­si, ver itev­da leq­ci­eb­ze das­wre­bis msur­ve­lebs.
T. bu­a­Ci­Zis sa­mec­ni­e­ro in­te­re­se­bis cen­trSi fi­lo­so­fi­u­ri
an­Tro­po­lo­gi­is sa­kiTx­e­bi id­ga, ra­sac ara­er­Ti mo­nog­ra­fia mi­
uZR­vna (`Ta­na­med­ro­ve bur­Ju­a­zi­u­li fi­lo­so­fi­is sa­Ta­ve­eb­Tan~;
`si­cocx­lis fi­lo­so­fi­a~). ur­Tu­le­si fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­me­
bis Rrma da na­Te­li xed­vi­sa da da­ma­je­re­be­li ga­dawy­ve­tis Se­sa­
niS­nav­ma unar­ma T. bu­a­Ci­Ze di­di xnis win aq­cia Cve­ni qvey­nis er­T-
erT wam­yvan da sa­yo­vel­Ta­od aRi­a­re­bul mec­ni­e­rad.
vax­tang er­qo­ma­iS­vi­li (1932 – 2001 ww.) – fi­lo­so­fi­ur mec­
ni­e­re­ba­Ta doq­to­ri, pro­fe­so­ri, iva­ne ja­va­xiS­vi­lis sa­xe­lo­
bis sa­xel­mwi­fo uni­ver­si­te­tis Te­o­ri­u­li fi­lo­so­fi­is ka­Ted­
ris gam­ge, fi­lo­so­fi­is is­to­ri­i­sa da fi­lo­so­fi­is Ta­na­med­ro­ve
prob­le­me­bis mkvle­va­ri, fi­lo­so­fos­Ta da so­ci­o­log­Ta ara­er­Ti
Ta­o­bis aR­mzrde­li. mM i­si Zi­ri­Ta­di Sro­me­bi­a: `WeS­ma­ri­te­bis Se­sa­
xeb ne­o­po­zi­ti­vis­tur Se­xe­du­le­ba­Ta kri­ti­ka~, `jon smi­tis Te­o­
ria mniS­vne­lo­bis Se­sa­xeb~, `em­pi­riz­mi da ab­straq­ci­is prob­le­ma~,
`e­na da mety­ve­le­ba~, `a­da­mi­a­nis Ta­vi­suf­le­bi­sa da pa­su­xis­mgeb­
lo­bis prob­le­ma~, `fi­lo­so­fi­is tra­ge­di­a~, `be­dis­we­ris Te­o­ria
da mi­si uar­yo­fi­Ti Se­de­ge­bi~, `a­da­mi­a­ni mec­ni­e­rul­–teq­ni­ku­ri
re­vo­lu­ci­is epo­qa­Si~, `sa­mo­qa­la­qo sa­zo­ga­do­e­ba~, `ko­te baq­ra­Zis
fi­lo­so­fi­u­ri Se­xe­du­le­ba­ni~, `e­ri da ide­o­lo­gi­a~ da sxva.
aR­niS­nu­li ga­mok­vle­ve­bi da­we­ri­lia Se­sa­niS­na­vi qar­Tu­liT.
ga­mo­ir­Ce­va si­sa­da­viT, prob­le­mis ar­si­sa da mi­si is­to­ri­is ax­le­
bu­ri, siR­rmi­se­u­li ga­az­re­biT.
aR­sa­niS­na­via v. er­qo­ma­iS­vi­lis pe­da­go­gi­u­ri moR­va­we­o­ba. mi­si
leq­ci­e­bi xa­si­aT­de­bo­da prob­le­mis srul­yo­fi­li gar­Ce­viT da
ana­li­zis sicx­a­diT. mM an ara­er­Ti pi­rov­ne­ba azi­a­ra fi­lo­so­fi­ur
mec­ni­e­re­bas da da­ex­ma­ra mas cxov­re­bis gzis ar­Ce­va­Si.
me­rab ma­mar­daS­vi­li (1930 – 1991 ww.) – fi­lo­so­fi­is mec­ni­e­re­
ba­Ta doq­to­ri, pro­fe­so­ri. gar­kve­u­li pe­ri­o­di mu­Sa­ob­da Jur­
nal `vop­ro­si fi­lo­so­fi­is~ (mos­ko­vi), Jur­nal `prob­le­mi mi­ra i
so­ci­a­liz­mas~ (pra­Ra) re­daq­ci­eb­Si, ag­reT­ve mos­ko­vis sa­mec­ni­e­
ro – kvle­viT in­sti­tut­Si.

271
 1980 wels me­rab ma­mar­daS­vi­li gad­mo­dis Tbi­lis­Si, sa­qar­
Tve­los mec­ni­e­re­ba­Ta aka­de­mi­is fi­lo­so­fi­is in­sti­tut­Si.
ofi­ci­al ­ u­ri xe­li­suf­le­bis mi­er dev­ni­li, Se­viw­ro­e­bu­li mo­
az­rov­ne, rom­lis wig­nebs ar beW­dav­dnen da leq­ci­e­bis wa­kiTx­
vis ne­bas ar aZ­lev­dnen, ver ai­Zu­les wa­su­li­yo sazR­var­ga­reT
emig­ra­ci­a­Si.
sak­van­Zo prob­le­ma, ro­me­lic aer­Ti­a­nebs m. ma­mar­daS­vi­lis
sak­ma­od mra­val­mxriv fi­lo­so­fi­ur moR­va­we­o­bas, cno­bi­e­re­
bis, az­rov­ne­bis fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­ma­a. am prob­le­mis ori­
gi­na­lu­ri xed­vis wya­lo­biT m. ma­mar­daS­vil­ma Ta­vi­si wvli­li
Se­it
­ a­na sa­zo­ga­dod Te­or ­ i­u­li fi­lo­so­fi­is, mec­ni­e­re­bis me­
To­do­lo­gi­is, is­to­ri­i­sa da so­ci­a­lu­ri fo­lo­so­fi­is, kul­
tu­ri­sa da ada­mi­a­nis fi­lo­so­fi­is, es­Te­ti­kis, fi­lo­so­fi­is is­
to­ri­is sa­kiTx­Ta kvle­va­Si.
Mme­rab ma­mar­daS­vi­lis Zi­ri­Tad naS­rom­Ta nus­xa ase­Ti­a: `sim­
bo­lo da kul­tu­ra (me­ta­fi­zi­ku­ri msje­lo­ba cno­bi­e­re­ba­ze,
sim­bo­li­ka­sa da ena­ze)~ (i­e­ru­sa­li­mi, 1982); `ra­ci­o­na­lo­bis
kla­si­ku­ri da arak­la­si­ku­ri ide­a­le­bi~ (Tbi­li­si, 1984); `az­
rov­ne­bis for­me­bi da Si­na­ar­si (Se­mec­ne­bis for­ma­Ta he­ge­li­se­
u­li moZR­vre­bis kri­ti­ka)~ (mos­ko­vi, 1968).
m. ma­mar­daS­vi­li Ta­vis kvle­va­Si Zi­ri­Ta­dad ey­rdno­ba kla­
si­kur tra­di­ci­as – gan­sa­kuT­re­biT pla­to­nis, de­kar­tis, kan­
tis na­az­revs. Aam sa­mi fi­lo­so­fo­sis kon­cef­ci­a­Ta gan­xil­vas
man mi­uZR­vna fun­da­men­tu­ri naS­ro­me­bi `an­ti­ku­ri fi­lo­so­
fi­a~, `kar­te­zi­a­nu­li ga­naz­re­ba­ni~ da `kan­ti­a­nu­ri va­ri­a­ci­e­bi~.
m. ma­mar­daS­vi­li fi­lo­so­fi­is ur­Tu­les sa­kiTx­eb­ze fiq­
rob­da, mag­ram mis­Tvis fi­lo­so­fia cxov­re­bi­sa­gan gaq­ce­vis
sa­Su­al­ e­ba ki ar iyo, ara­med cxov­re­bis ori­en­ti­re­bis Zi­e­ba.
ami­to­mac Tval­sa­Ci­no mkvle­va­ri sa­ni­mu­So mo­qa­la­qec brZan­
de­bo­da. mis­ma mec­ni­e­rul­ma moR­va­we­o­bam far­To sa­er­Ta­So­ri­
so aRi­a­re­ba hpo­va.
ni­ko Wav­Wa­va­Ze (1923 – 1997 ww.) – fi­lo­so­fo­si, po­li­ti­ko­si
da sa­zo­ga­do moR­va­we, fi­lo­so­fi­ur mec­ni­e­re­ba­Ta doq­to­ri,
pro­fe­so­ri, sa­qar­Tve­los mec­ni­e­re­ba­Ta aka­de­mi­is wev­r-ko­

272
res­pon­den­ti. 30 wlis man­Zil­ze xel­mZRva­ne­lob­da sa­qar­Tve­
los mec­ni­e­re­ba­Ta aka­de­mi­is s. we­reT­lis sax. fi­lo­so­fi­is
in­sti­tuts sa­qar­Tve­lo­Si. mi­si xel­Sewy­o­bi­Ta da Ta­os­no­biT
gan­vi­Tar­da fi­lo­so­fi­u­ri an­Tro­po­lo­gi­a, kul­tu­ris fi­lo­
so­fi­a, aq­si­o­lo­gi­a. n. Wav­Wa­va­Zis gar­Se­mo ga­er­Ti­an­da axal­
gaz­rda, prog­re­su­lad mo­az­rov­ne fi­lo­so­fos­Ta Ta­o­ba,
ro­mel­sac Sem­dgom `a­xa­li fi­lo­so­fi­u­ri tal­Ris~ sa­xe­liT
mo­ix­se­ni­eb­dnen ara mxo­lod im­dro­in­del sab­Wo­Ta sa­mec­ni­e­ro
wre­eb­Si, ara­med ucx­o­eT­Sic. es iyo mTe­li epo­qa, ro­mel­mac da­
to­va `kva­li na­Te­li~.
mi­si Zi­ri­Ta­di Sro­me­bi­a: `es­Te­ti­kis sa­kiTx­e­bi~, `es­Te­ti­ku­
ri sag­nis bu­ne­bi­saT­vis~, `kul­tu­ra da Ri­re­bu­le­be­bi~.
kla­si­ku­ri Ta­na­med­ro­ve fi­lo­so­fi­is, lo­gi­kis, eTi­ki­sa da
es­Te­ti­kis, fi­lo­so­fi­u­ri an­Tro­po­lo­gi­is ­ a da kul­tu­ris fi­
lo­so­fi­is prob­le­me­bis da­mu­Sa­ve­ba­Si Tval­sa­Ci­no miR­we­ve­bi
hqon­daT bo­lo xa­neb­Si gar­dac­vlil qar­Tvel fi­lo­so­fo­sebs:
apo­lon Se­ro­zi­as, zu­rab ka­ka­ba­Zes, aleq­san­dre fran­giS­vils,
va­Ja go­go­be­riS­vils, da­viT ge­ge­Si­Zes, ar­Cil be­gi­aS­vils, av­
Tan­dil po­pi­aS­vils, edu­ard ko­du­as da sxvebs. ma­Ti Se­moq­me­
de­bis Ses­wav­la da qar­Tu­li fi­lo­so­fi­u­ri az­ris is­to­ri­a­Si
ma­Ti ad­gi­lis dad­ge­na, mo­mav­lis saq­me­a. fi­lo­so­fi­is sxva­
das­xva prob­le­mebs swav­lo­ben da dRe­sac na­yo­fi­e­rad iR­wvi­an
Rvaw­lmo­si­li mec­ni­e­re­bi: gu­ram Tev­za­Ze, ser­gi ava­li­a­ni, me­ri
We­li­Ze, na­po kva­racx­e­lia da sxva.

273
 da­nar­Ti
(sakiTxavi masala)

`mok­vdi, ra­Ta ar sco­do~!

ne­ta­ri av­gus­ti­ne

ka­cob­ri­o­bis su­li­er – go­ni­Ti ga­moc­di­le­ba gvi­das­tu­

rebs, rom si­cocx­lis cne­ba sxva­das­xva­na­ir ­ ad es­mo­daT. pir­ve­
li ber­Ze­ni fi­lo­so­fo­se­bi bu­ne­bas, mTel plas­ti­kur kos­moss
ga­cocx­le­bu­lad war­mo­id­gen­dnen. maT swo­red si­cocx­le mi­aC­
ndaT sam­ya­ros Si­na­ga­ni aq­ti­vo­bi­sa da TviT­moq­me­de­bis prin­
ci­pad. bu­ne­bis aR­mniS­vne­li sity­va `fi­u­sis~ xom imas niS­navs,
rac ga­re­dan Ca­re­vis ga­re­Se, sa­ku­Ta­ri Ta­vi­dan aR­mo­cen­de­ba
da amo­iz­rde­ba. mog­vi­a­ne­biT si­cocx­lis aseT kos­mi­ur-uni­ver­
sa­lur ga­ge­bas `hi­lo­Zo­iz­mi~ ewo­da.
sxvag­va­rad es­mis si­cocx­le Ta­na­med­ro­ve bi­o­lo­gi­is mec­ni­
e­re­bas. si­cocx­le aq ara­cocx­al sam­ya­ros­Tan da­pi­ris­pi­re­ba­
Si mo­ia­ z­re­ba. yve­la­ze zo­ga­di gan­sazR­vre­biT, si­cocx­le aris
in­di­vi­dis Si­na­ga­ni Tvi­Taq­ti­vo­ba ar­se­bo­bi­sa da TviT­ga­dar­Ce­
ni­saT­vis, rac, upir­ve­les yov­li­sa, ga­re­mos­Tan niv­Ti­e­re­ba­Ta
cvli­sa da gam­rav­le­bis pro­ces­Si ga­mo­i­xa­te­ba. ma­Sin, ro­de­sac
ara­cocx­a­li sam­ya­ro iner­tu­lia (es Zi­ri­Ta­di prin­ci­pi Ta­vis
dro­ze ni­u­ton­ma Ca­mo­a­ya­li­ba), si­cocx­le Ta­vi­si bu­ne­biT an­
ti­i­ner­tu­li­a.
ara­cocx­al bu­ne­bas, fi­zi­kur sxe­ul­Ta sam­ya­ros, ga­re­ga­ni
iner­ci­is prin­ci­pi ga­na­gebs, xo­lo si­cocx­les Si­na­ga­ni Tvi­
Taq­ti­vo­bis prin­ci­pi mar­Tavs da gan­sazR­vravs.
si­cocx­lis ase­Ti gan­sazR­vra sik­vdi­lis Se­saty­vis ga­ge­
bas gu­lis­xmobs. ra aris sik­vdi­li? igi aris si­cocx­lis Sewy­
ve­ta. yo­ve­li in­di­vi­dis ar­se­bo­ba ga­Ce­na­sa da mos­po­bas, da­ba­
de­ba­sa da gar­dac­va­le­bas So­ris aris moq­ce­u­li. sik­vdi­li ar
aris ra­Rac da­mo­u­ki­de­be­li, TviT­myo­fa­di ar­si, ro­gorc amas
fol­klo­ru­li cno­bi­e­re­ba war­mo­id­gens. igi si­cocx­lis ga­nu­
274
yo­fe­li na­wi­li­a, Ta­nac yve­la­ze mniS­vne­lo­va­ni da da­mag­vir­
gvi­ne­be­li na­wi­li. ama­od im­Svi­de­ben Tavs epi­ku­re­le­bi, sik­vdi­
li da si­cocx­le aras­dros Sex­vde­bi­an er­Tma­neT­so. aba, ro­gor
Sex­vde­bi­an isi­ni er­Tma­neTs, ro­ca mu­dam er­Tad ari­an.
sul sxva­na­i­rad ga­nic­de­ba sik­vdi­li ada­mi­a­nu­ri cno­bi­e­
re­bis do­ne­ze. sa­Si­ne­le­baa ara Tvi­Ton sik­vdi­li, ro­gorc si­
cocx­lis Sewy­ve­tis bi­o­lo­gi­u­ri faq­ti, ara­med mas­ze da­fiq­
re­ba da mi­si eq­sis­ten­ci­a­lu­ri gan­cda. ada­mi­a­ne­bi eri­de­bi­an
sik­vdil­ze sa­u­bars. isi­ni cxov­re­bis yo­vel­dRi­ur fus­fus­Si
Car­Tul­ni, sa­gul­da­gu­lod iviwy­e­ben da Cqma­la­ven mas.
er­Ti mxriv, sam­ya­ros ar­sze da­fiq­re­ba Cvens ga­og­ne­ba­sa da
gak­vir­ve­bas iw­vevs, rac pla­ton­sa da aris­to­te­les fi­lo­so­
fo­so­bis da­sa­ba­mad mi­aC­ndaT, me­o­re mxriv, sam­ya­ro­Si ada­mi­a­nis
bed­ze, mis me­ta­fi­zi­kur mdgo­ma­re­o­ba­ze fiq­ri sa­so­war­kve­Ta­sa
da imed­gac­ru­e­ba­Si gvag­debs. Se­iZ­le­ba iT­qvas, rom re­li­gi­ur-
fi­lo­so­fi­u­ri az­rov­ne­ba sa­kuT­riv am gak­vir­ve­ba-sa­so­war­kve­
Tam war­moS­va. kan­tsac xom es ori ram an­cvif­reb­da: `var­skvla­
vi­e­biT mo­We­di­li ca Cvens ze­viT da mo­ra­lu­ri ka­no­ni Cven­Si~.
fi­lo­so­fi­is Tval­Ta­xed­va­Si ada­mi­an ­ is si­cocx­le di­dad
sam­wu­xa­ro da tra­gi­kul ga­u­geb­ro­bad ga­mo­i­yu­re­ba. Se­maZ­rwu­
ne­be­lia da Tav­zar­dam­ce­mi ima­ze da­fiq­re­ba, rom ada­mi­a­nu­ri
in­di­vi­de­bi sik­vdi­li­saT­vis iba­de­bi­an. ada­mi­a­ni sik­vdil­ze mi­
mar­Tu­li yof­naa (ha­i­de­ge­ri). si­cocx­le im­Ta­viT­ve sa­sik­vdi­
lo se­ni­Taa da­a­va­de­bu­li (kir­ke­go­ri). yve­la­ze sa­Si­ne­li is
aris, rom am uaz­ro­ba­sa da ab­surds, he­ge­lis sity­ve­biT, cud
usas­ru­lo­bas, bo­lo ar uCans. mar­Tlac, sik­vdi­li ada­mi­a­nis
cxov­re­bis yve­la­ze mniS­vne­lo­va­ni xdo­mi­le­ba­a, rom­lis ga­re­Se
es cxov­re­ba ar Ca­iT­vle­ba das­ru­le­bu­lad. ami­to­mac iT­qmis:
ada­mi­an­ i aRes­ru­la­o.
mag­ram es sik­vdi­lis mxo­lod er­Ti as­peq­ti­a. mas Se­iZ­le­ba
sxva mxri­da­nac Sev­xe­doT, ro­mel­sac mi­si po­zi­ti­u­ri mxa­re Se­
iZ­le­ba vu­wo­doT. sik­vdi­lis fe­no­me­nis am­gvar gan­xil­vas pla­
ton­ma Ca­u­ya­ra sa­fuZ­ve­li, ro­ca fi­lo­so­fia sik­vdi­li­saT­vis
mza­de­bad ga­mo­acx­a­da da amiT mis did Se­mec­ne­biT da mo­ra­lur

275
da­niS­nu­le­ba­ze mi­u­Ti­Ta. sa­ku­Tar ide­a­Ta Te­o­ri­a­sa da ag­reT­ve
pi­Ta­go­rel­Ta moZR­vre­ba­ze day­rdno­biT, pla­to­ni qmnis gran­
di­o­zul miTs su­lis uk­vda­ve­bi­sa da ma­ra­di­u­lo­bis Se­sa­xeb.
pla­tons sik­vdi­li es­mis ro­gorc su­lis gay­ra sxe­u­li­sa­gan
da amiT mis uni­ka­lur, Se­mec­ne­biT Ri­re­bu­le­ba­ze mi­u­Ti­Tebs.
`fe­don­Si~ igi wers: `Zne­lad sa­val bi­liks mi­vuy­ve­biT Cven Zi­
e­bi­sas da vid­re sxe­u­lis­gan ar gan­vZar­cul­varT, vid­re su­li
ar gah­yria am bo­ro­te­bas, mTe­li sis­ru­liT ve­ra­so­des miv­
wvde­biT mas, ra­sac ves­wraf­viT, ve­ra­so­des miv­wvde­biT WeS­ma­
ri­te­bas, vi­na­id
­ an su­li yve­la­ze kar­gad az­rov­nebs ma­Sin, ro­ca
ara­fe­ri am­Rvrevs mas, arc sme­na, arc mze­ra, arc tki­vi­li, arc
si­xa­ru­li, ro­ca iZar­cvis da, SeZ­le­bi­sa­mebr, Ta­vi­suf­lde­ba
sxe­ul­ i­sa­gan da Ta­vis Tav­Si oden STe­ni­li mi­iq­ce­va ar­se­bu­lis
Wvre­tad~. pla­to­ni sxe­uls su­lis sapy­ro­bi­les uwo­debs da ra
un­da iyos sik­vdil­ze uf­ro di­di si­ke­Te, ro­me­lic am sapy­ro­bi­
li­sa­gan gva­Ta­vi­suf­lebs, ide­a­Ta WeS­ma­rit sam­ya­ros Wvre­tad
mig­vaq­cevs da amiT umaR­les sib­rZne­sa da si­ke­Tes gva­zi­a­rebs.
sik­vdi­lis mo­ra­lu­ri Ri­re­bu­le­ba da fun­qci­a, upir­ve­les
yov­li­sa, ima­Si ga­mo­i­xa­te­ba, rom is si­cocx­lis SezR­ud­vas, sa­
si­cocx­lo in­stin­qte­bis alag­mvas da ma­Sa­sa­da­me, gar­kve­u­li
az­riT, mis uar­yo­fa-ga­da­lax­vas gu­lis­xmobs. bu­das moZR­vre­
bi­dan ga­mom­di­na­re, So­pen­ha­u­e­ri mas si­cocx­lis ne­bis uar­yo­
fas uwo­debs. swo­red aq Se­iZ­le­ba da­vi­na­xoT mo­ra­lis Si­na­ga­ni
kav­Si­ri sik­vdi­lis fe­no­men­Tan. mo­ra­lu­ri SezR­ud­vis ga­re­Se
si­cocx­le au­ta­ne­li gax­de­bo­da da TviT­di­ne­ba­ze miS­ve­bu­li,
igi Ta­vis Tavs mos­pob­da. si­cocx­le ada­mi­a­nur do­ne­ze imiT
gan­sxvav­de­ba yve­la sxva da­nar­Ce­ni­sa­gan, rom mas su­li­e­re­bis
Sa­ra­van­de­di ad­gas, su­li­e­re­bi­sa, rom­lis birTvs zne­o­ba Se­ad­
gens. yve­la eTi­kur-re­li­gi­u­ri moZR­vre­ba ami­to­mac Se­i­cavs
as­ke­zas gar­kve­ul ele­ments.
Cve­u­leb­riv ada­mi­a­ne­bi ver xe­da­ven Si­na­gan kav­Sirs sik­
vdil­sa da zne­o­bas So­ris. isi­ni, aTas­gva­ri sac­du­riT mo­xib­
lul­ni da mo­ja­do­e­bul­ni, sa­gul­da­gu­lod cdi­lo­ben zne­o­bis
xmis Cax­So­bas da sik­vdi­lis da­viwy­e­bas. sam­wu­xa­rod, sik­vdi­lis

276
cno­bi­e­re­bam ami­to­mac ver mo­ax­di­na je­ro­va­ni ze­gav­le­na ada­
mi­a­nis zne­ob­riv srul­yo­fa­ze. man ele­men­ta­ru­li sa­mar­Tli­
a­no­bac ki ver da­am­ya­ra ada­mi­an­Ta so­ci­a­lu­ri Ta­nacx­ov­re­bis
sfe­ro­Si. sa­mar­Tli­a­no­ba xom sa­zo­ga­do­e­bis Se­mad­ge­nel in­di­
vid­Ta gar­kve­ul wo­nas­wo­ro­ba­sa da Ta­nas­wo­ro­bas gu­lis­xmobs.
man jun­glis ka­no­ne­bi so­ci­a­lur sfe­ro­ze gad­mo­i­ta­na da mas
sa­baz­ro eko­ni­mi­ka­sa da Ta­vi­su­fal kon­ku­ren­ci­as uwo­debs.
fi­lo­so­fi­is er­T-er­Ti da­niS­nu­le­ba isic aris, rom saq­me­
Si Ca­Zi­rul da cxov­re­bis mowy­o­biT gar­Tul ada­mi­a­nebs ro­mis
er­T-er­Ti im­pe­ra­to­ri­viT xSi­rad Se­ax­se­nos sik­vdi­li: `mo­men­
to mo­ri~.
sa­ka­cob­rio kul­tu­ris mTe­li ga­moc­di­le­ba imas gvkar­na­
xobs, rom kac­Ta mod­gmis yve­la­ze di­di qmni­le­ba zne­ob­ri­vad
srul­yo­fi­li ada­mi­a­ni­a. ci­vi­li­za­ci­as mxo­lod im­de­nad aqvs
Ri­re­bu­le­ba, ram­de­na­dac igi ada­mi­a­nis zne­ob­ri­vi srul­qmnis
am did mi­zans em­sa­xu­re­ba. ada­mi­a­ni zne­ob­ri­vi ar­se­ba­a­o, am­bo­
ben, mag­ram uf­ro swo­ri iq­ne­bo­da gveT­qva: ada­mi­a­ni zne­ob­riv
ar­se­bad yof­nis mxo­lod Se­saZ­leb­lo­ba­a. mas jer ki­dev si­nam­
dvi­led ar uq­ce­via es Se­saZ­leb­lo­ba. ada­mi­an­ma mTe­li Ta­vi­si
ar­se­bo­bi­Ta da zne­ob­ri­vi cxov­re­bis we­siT un­da da­a­das­tu­ros
am Se­saZ­leb­lo­bis nam­dvi­lo­ba, rac amas­Ta­na­ve sik­vdil-si­
cocx­lis miR­ma gas­vla­sa da su­li­er-go­niT sam­ya­ro­Si dam­kvid­
re­bis wi­na­pi­ro­ba iq­ne­ba.
na­po kva­racx­e­lia

`fi­lo­so­fo­so­ba sa­sik­vdi­lod
mza­de­bas niS­navs~
ci­ce­ro­ni

mTe­li am­qvey­ni­u­ri sib­rZnis, mTe­li Cve­ni bWo­bi­sa da msje­

lo­bis sa­bo­loo da­niS­nu­le­ba is gax­lavT, rom vis­wav­loT, ro­

277
gor da­vaR­wi­oT Ta­vi sik­vdi­lis SiSs. mar­Tlac, yve­la er­Txmad
aRi­ar ­ ebs im azrs, rom Cve­ni sa­bo­loo mi­za­ni am Si­Sis daT­rgun­
va da bed­ni­e­re­ba­a. Cve­ni cxov­re­bis gzis sa­bo­loo wer­ti­li,
uki­du­re­si zRva­ri aris sik­vdi­li. Tu­ki is Tav­zars gvcems, ro­
gor­Ra Sev­ZlebT imas, rom yo­vel fe­xis na­bij­ze ci­eb – cxe­le­
bi­a­ni­viT ar vcax­ca­xeb­deT? ubi­ri ka­ci ga­mo­sa­vals ima­Si eZebs,
rom cdi­lobs sa­er­Tod ar ifiq­ros sik­vdil­ze, mag­ram, si­su­
le­le­a, ase da­iv­so Tva­li.
ga­sak­vi­ri ara­a, rom amis­Ta­na ada­mi­a­ni xSi­rad eb­me­ba ma­xe­
Si. Wi­ris dRe­sa­viT uf­rTxis imas, rom Ta­vis sa­xel­Tan ar ga­
a­i­gi­vos sik­vdi­li. bev­ri maT­ga­ni am sity­vis ga­go­ne­ba­ze ise­ve
isa­xavs pir­jvars, TiT­qos eS­ma­kis sa­xe­li­saT­vis mo­ek­ras yu­ri,
da ra­ki an­der­ZSi au­ci­le­be­lia sik­vdi­lis xse­ne­ba, nu mo­e­liT,
rom vin­mes az­rad mo­u­va mi­si Sed­ge­na, sa­nam eqi­mi sa­bo­loo ga­
na­Cens ar ga­mo­u­tans.
ra­ki es sity­va yurs sWri­da ro­ma­e­lebs da mi­si war­moT­qmi­
sas ra­Rac avis­mo­mas­wa­ve­be­li elan­de­bo­daT, isi­ni yo­vel­na­
i­rad cdi­lob­dnen an Se­er­bi­le­bi­naT, an Se­ec­va­laT igi: nac­
vlad imi­sa, rom eT­qvaT `mok­vda­o~, am­bob­dnen – `si­cocx­le
da­as­ru­la­o~ an `si­cocx­les ga­mo­e­sal­ma­o~. ra­ki aq is­mo­da `si­
cocx­le~, Tun­dac das­ru­le­bu­li da gar­da­su­li, isi­ni co­ta­Ti
ma­inc inu­ge­Seb­dnen Tavs. aqe­dan­ve war­mos­dge­bo­da Cve­ne­bu­ri
ga­moT­qma `we­ri­li wa­i­Ro~.
sik­vdi­li er­Tma­ne­Ti­sa­gan ar as­xva­vebs je­el­sa da be­bers.
yve­la ise em­Svi­do­be­ba si­cocx­les, TiT­qos es-esaa Se­mo­ed­gas
fe­xi am­qvey­nad. amas isic un­da dav­sZi­noT, rom Se­uZ­le­be­lia
TviT yve­la­ze mix­rwnil be­ri­kac­sac ki, ar mi­e­ces ime­di, erT
oc we­li­wads ki­dev vi­cocx­le­bo.
gi­jobT kar­gad da­uk­vir­deT yve­la­fers, rac gars gar­tyia
da da­e­kiTxo Sen­sa­ve ga­moc­di­le­bas: Sen uf­ro did­xans cocx­
lob, vid­re sa­er­Tod cocx­lo­ben kac­ni. da­uk­vir­di Sens nac­no­
bebs da da­i­na­xav, rom maT So­ris Se­da­re­biT co­tam mi­aR­wia Sens
asaks. Ca­mo­we­re ima­Ti si­a, vinc Ses­Zlo sa­xe­li mo­ex­ve­Wa am­qvey­
nad da dar­wmun­de­bi, rom um­rav­le­so­ba oc­daTx­uT­met wel­sac

278
ki ver ewi­a. go­ne­ba da RvTis­mo­sa­o­ba gvi­we­sebs, rom ada­mi­a­nu­ri
cxov­re­bis ni­mu­Sad ie­so qris­tes cxov­re­bas vTvli­deT, mag­ram
man oc­da­ca­me­ti wli­sam da­as­ru­la si­cocx­le. yve­la­ze di­di
ada­mi­an
­ i – am­je­rad igu­lis­xme­ba mxo­lod da mxo­lod ada­mi­a­
ni, aleq­san­dre ma­ke­do­ne­li, ima­ve xni­sa gar­da­ic­va­la. me­re­da
ra ve­ra­gia sik­vdi­li, ala­li­viT rom Ca­mo­giq­ro­lebs, Rmer­Tma
icis sa­i­dan da ro­me­li mxri­dan. ra sa­za­re­lia es sik­vdi­li, es
Secx­a­de­ba, mris­xa­ne­ba Tu sa­so­war­kve­Ta – ra Tav­zar­dam­ce­mia
es Tav­sda­te­xi­li ube­du­re­ba. ara­da sa­Wi­ro iyo ad­re­ve efiq­
raT ama­ze, rad­ga­nac yve­la­ze mZi­me ka­e­Sa­nic ki ver gvi­fa­ravs
mis­gan. bo­los da bo­los vis­wav­loT, ro­gor Se­ve­ge­boT mas
war­bSe­ux­re­lad.
Ca­mo­va­So­roT mas idu­ma­le­bis sa­bur­ve­li, da­vuk­vir­deT
da Tan­da­Tan ga­vu­Si­na­ur­deT mas. dRe­sas­wa­ul­ze, gan­cxro­ma­
Si, qor­wil­Si, lxin­Si, yo­vel­Tvis Cag­ves­mo­des xma, Cvens mwa­re
xvedrs rom mog­va­go­nebs. mTe­lis ar­se­biT nu­ra­so­des mi­ve­ce­
miT Sve­bas da lxe­nas da dro da dro ma­inc gag­vax­sen­des, rom
xan­mok­lea Cve­ni si­xa­ru­li da ram­de­ni mo­u­lod­ne­li ube­du­
re­ba emuq­re­ba Cvens ar­se­bo­bas. ase iq­ce­od­nen eg­vip­te­le­bi,
rom­leb­sac dRe­sas­wa­u­lis dros, sa­ucxoo saW­mel-sas­mel­Tan
er­Tad, dar­baz­Si Se­moh­qon­daT mu­mi­a, ra­Ta sik­vdi­li Se­ex­se­
ne­bi­naT stum­re­bi­saT­vis. `war­mo­id­gi­ne, rom uka­nas­kne­lad gi­
na­Tebs yo­ve­li dRe da ne­ta­re­bad mi­iT­vli Ti­To­e­ul wams, ro­
mel­sac uk­ve aRar elo­di~ – ho­ra­ci­u­si.
ar vi­ciT, sad gvi­saf­rde­ba sik­vdi­li. maS, mo­diT, yvel­gan
ve­lo­doT mas. sik­vdil­ze fiq­ri Ta­vi­suf­le­ba­ze fiqrs niS­
navs; vinc mi­eC­via sik­vdils, mo­no­bas ga­da­eC­vi­a. si­cocx­le­Si
ara­vi­Ta­ri bo­ro­te­ba aRar ar­se­bobs mis­Tvis, vinc Se­ic­no, rom
si­cocx­les­Tan ga­moTx­ov ­ e­ba su­lac ar aris bo­ro­te­ba. ra­kin
sik­vdi­li gar­da­u­va­li­a, ga­na sul er­Ti ar aris, ro­dis mov­
kvde­biT? xom sib­riy­vea tan­jva-wa­me­ba im qvey­nad ga­das­vlis
ga­mo, sa­dac aRar ar­se­bobs ara­vi­Ta­ri tan­jva-wa­me­ba?
Cvens da­ba­de­bas­Tan er­Tad da­i­ba­da Cven­Tvis mTe­li sam­ya­
ro da zus­tad ase­ve, mTe­li sam­ya­ro Cvens sik­vdil­Tan er­Tad

279
mok­vde­ba Cven­Tvis. ami­to­mac ti­ri­li imis ga­mo, rom asi wlis
Sem­deg aRar viq­ne­biT, sib­riy­ve­a. sik­vdi­li axa­li si­cocx­lis
da­sa­ba­mi­a, ase­ve vti­ro­diT, ase­ve vi­tan­je­bo­diT da ase­ve vi­
Zar­cvav­diT Cvens Zvel garss Tu sa­mo­sels am qvey­nad mos­vli­
sas. ar­yof­ni­saT­vis aRarc xan­grZli­vo­ba ar­se­bobs da aRarc
xan­mok­le­o­ba. aris­to­te­le gad­mog­vcems, rom mdi­na­re hi­pa­
ni­sis pi­ras bi­nad­ro­ben pa­waw­kin­te­la cxo­ve­le­bi, rom­le­bic
mxo­lod erT dRes cocx­lo­ben. zo­gi di­lis 8 sa­aT­ze kvde­ba da
isi­ni jer ki­dev axal­gaz­rde­bi ari­an, xo­lo sa­Ra­mos 5 sa­a­Tam­
de Tu mi­a­tans, uk­ve mix­rwni­le­bi ixo­ce­bi­an. me­re­da vis ar moh­
gvri­da dam­ci­nav Ri­mils imis mtki­ce­ba, TiT­qos zo­gi­er­Ti am
cxo­vel­Ta­ga­ni bed­ni­e­ri iyos, zo­gi ki ube­du­ri ma­Ti si­cocx­
lis xan­grZli­vo­bis Se­sa­ba­mi­sad?
Tqve­ni sik­vdi­li sam­ya­ro­se­u­li wes­ri­gis er­Ti na­wi­li­a, es
aris sam­ya­ros si­cocx­lis na­wi­li. ga­Ce­nis dRi­dan­ve Tqven ise­
ve iwy­ebT sik­vdils, ro­gorc si­cocx­les. da Tu Tqven ixi­leT
mxo­lod er­Ti dRe, uk­ve ixi­leT yve­la­fe­ri. er­Ti dRe yve­la
sxva dRis swo­ri­a. si­cocx­lis xan­grZli­vo­ba dReg­rZe­lo­biT ki
ar izo­me­ba, ara­med imiT, Tu ro­gor mo­ix­ma­reT igi. zog­ma did­
xans icocx­la, mag­ram co­ta icx­ov­ra. si­cocx­lis xan­grZli­vo­ba
Tqve­ni xan­daz­mu­lo­biT ki ar ga­ni­sazR­vre­ba, ara­med Tqve­ni­ve
ne­biT. ga­na yve­la­fe­ri ar bar­ba­cebs Tqvens ir­gvliv, ro­de­sac
wa­bar­bac­de­biT? ga­na yve­la­fe­ri Tqven­Tan er­Tad ar ber­de­
ba? aTa­si ka­ci, aTa­si sxva ar­se­ba kvde­ba ima­ve wams, ro­ca Tqven
kvde­biT. ra az­ri aqvs ukan da­xe­vas imis wi­na­Se, ra­sac ver­sad
wa­ux­val, ver­sa­dad ga­eq­ce­vi!
Tqven iciT, rom mra­val­ma kac­ma sik­vdi­lis wya­lo­biT did
ube­du­re­bas da­aR­wia Ta­vi, mag­ram Tu gsme­ni­aT, rom sik­vdi­lis
Sem­deg ube­du­ri yo­fi­li­yos ka­ci? di­di mi­a­mi­to­baa imis gmo­
ba, rac pi­ra­dad ar gan­gic­di­aT da arc sxvi­si ga­moc­di­le­biT
iciT. maS, ra­tom­Ra vgmobT an me da an Sen be­dis­we­ras?
yve­la dRe sik­vdi­li­sa­ken mig­viZR­vis da mxo­lod uka­nas­
knels miv­ya­varT mas­Tan.
mi­Sel mon­te­ni `cde­bi~

280
 igav­ni so­lo­mo­ni­sa
(frag­men­te­bi)

• iga­ve­bi so­lo­mo­ni­sa, da­vi­Tis Zi­sa, ie­ru­sa­li­mis me­fi­sa.

• sib­rZni­sa da Se­go­ne­bis ga­sa­ge­bad, go­ni­e­ri naT­qva­me­bis Se­sag­ne­bad.
• Wku­is, si­mar­Tlis, sa­mar­Tlis da siw­rfe­lis Se­go­ne­bis
mi­sa­Re­bad.
• briy­vTaT­vis gam­Wri­a­xo­bis, yrmi­saT­vis cod­ni­sa da go­ni­e­re­bis
mi­sa­ni­Web­lad.
• ga­i­go­nos brZen­ma da sib­rZne Se­e­ma­tos, mcod­nem Se­i­Zi­nos
Tav­gzi­a­no­ba.
• rom mix­vdes igavs da an­da­zas, brZen­Ta naT­qva­mebs da maT ara­kebs.
• uf­lis Si­Si cod­nis sa­Ta­ve­a. sib­rZne da Se­go­ne­ba briy­vebs
ar uy­varT.
• Tu sib­rZne Se­vi­da Sens gul­Si da cod­na et­kbo Sens suls,
• go­ni­e­re­ba da­gi­fa­ravs da Seg­ne­ba da­gi­cavs,
• rom gix­snas bo­ro­te­bis gzi­dan, Tval­maq­ci ka­ci­sa­gan,
• swo­ri gzis dam­to­ve­bel­Ta­gan, bne­li gziT mo­a­rul­Ta­gan.
• bed­ni­e­ria is ka­ci, vinc hpo­va sib­rZne da vinc go­ni­e­re­ba Se­i­Zi­na!
• rad­gan mi­si Se­Ze­na sjobs ver­cxlis Se­Ze­nas da mi­si mo­sa­va­li –
xa­las oq­ros.
• mar­ga­lit­ze uf­ro Zvir­fa­sia da Sen­gan sa­nat­re­li ara­fe­ri
Se­ed­re­ba mas.
• mi­si gze­bi ne­ta­re­bis gze­bia da yo­ve­li mi­si bi­li­ki sim­rTe­le­a.
• igi uk­vda­ve­bis xea maT­Tvis, vinc mas mo­e­Wi­de­ba. ne­tar­ni ari­an
mi­si mflo­bel­ni.
• ufal­ma sib­rZniT da­a­fuZ­na qve­ya­na, go­ni­e­re­biT ga­am­tki­ca cam­ya­ri.
• nu da­u­ka­veb, vinc Rir­si­a, ke­Til saq­mes, Tu­ki Se­giZ­lia amis ga­ke­
Te­ba.
• nu ety­vi Sens ax­lo­bels: wa­di, xval mo­di da mog­ce­mo, Tu mi­sa­
ce­me­li Ta­na gaqvs.
• avs nu da­u­pi­reb Sens ax­lo­bels, ro­ca is ime­di­a­nad cxov­robs
Sen­Tan.
• nu­ra­vis ga­u­mar­Tav da­vas umi­ze­zod, Tu avi ar ga­u­ke­Te­bia Sen­Tvis.

281
• nu gSurs mo­Za­la­di­sa, nu air­Cev mis gzas.
• rad­gan si­bil­wea uf­li­saT­vis mzak­vro­ba da alal­mar­Tle­bis­ke­
naa mi­si sa­i­dum­lo TaT­bi­ri.
• aha, eq­vsi ram uf­lis sa­Zul­ve­li, da aha, Svi­di si­bil­we mis
Tval­Si:
• am­par­ta­va­ni Tva­le­bi, cru ena, ub­ra­lo sis­xlis mRvre­li xe­le­bi,
• avis­mzrax­ve­li gu­li, sa­bo­ro­tod mar­di fe­xe­bi,
• tyu­i­le­bis aR­mom­sun­Tqve­li, cru mow­me da Zma­Ta So­ris SuR­lis
mTes­ve­li.
• ne­ta­ria ka­ci, me rom mis­mens, Cems ka­reb­Tan fxiz­lobs dRe­ni­a­
dag da Ce­mi ka­ris wyrTi­lebs icavs.
• vi­na­i­dan Cem­ma mpov­nel­ma si­cocx­le hpo­va da uf­li­sa­gan madls
mo­ix­veWs.
• brZe­ni Svi­li ma­mas axa­rebs da ugu­nu­ri Svi­li de­dis dar­di­a.
• go­ni­e­ris ba­ge­eb­Si sib­rZne ipo­ve­ba, Wku­aTx­e­lis zur­gze ki jo­xi.
• Se­go­ne­bis dam­mar­xve­li si­cocx­lis gzas ad­gas, da­ri­ge­bis ukum­
gde­be­li gza­ab­ne­u­li da­e­xe­te­ba.
• bev­ri la­pa­ra­ki­sas cod­va auc­de­ne­li­a, sa­ku­Ta­ri ba­ge­e­bis am­
lag­ma­vi go­ni­e­ri­a.
• ugu­nu­ris xa­li­si avis qmna­Si­a, xo­lo go­ni­e­ri ka­ci­sa – sib­rZne­Si.
• rac bo­ro­te­uls aSi­nebs, swo­red is Se­em­Txve­va, mar­Tals ki sa­
sur­ve­li mi­e­ce­ma.
• ara­vis ar­gebs sim­did­re ris­xvis dRes, si­mar­Tle ki ix­snis
sik­vdi­li­sa­gan.
• gul­wrfe­lebs Ta­vi­si si­mar­Tle ix­snis, mzak­var­ni ki Ta­vi­an­Ti­ve
si­xar­biT daty­vev­de­bi­an.
• Wku­aTx­e­li Ta­vis ax­lob­lebs awy­e­ni­nebs, go­ni­e­ri ka­ci ki
da­du­me­bu­li­a.
• briyvs Ta­vi­si gza swo­red eC­ve­ne­ba brZe­ni ki rCe­vis gam­go­ne­a.
• briy­vi wam­Si am­xels Ta­vis gab­ra­ze­bas, go­ni­e­ri ki ma­lavs wye­nas.
• ges­li­a­ni ena max­vi­li­viT Cxvlets, brZen­ka­cis ena ki mkur­na­li­a.
• saz­ri­a­ni ka­ci cod­nas ma­lavs, ume­car­Ta gu­li ki si­su­le­les
ro­Savs.
• sa­dar­de­be­li ka­cis guls aRo­nebs, ke­Ti­li sity­va ki axa­li­sebs.

282
• mxo­lod am­par­tav­no­ba war­mo­Sobs SuRls, mo­TaT­bi­re­eb­Tan ki
sib­rZne­a.
• qa­riT mo­ta­ni­li sim­did­re co­tav­de­ba, xe­liT Sem­gro­ve­be­li ki
abev­rebs.
• brZen­ka­ceb­Tan mo­si­a­ru­le Ta­vad dab­rZen­de­ba, briy­vTa me­go­ba­
ri ki ga­ub­ e­dur­de­ba.
• vinc Svi­lis­Tvis wkep­las ar ime­tebs, mi­si mte­ri­a; xo­lo moy­va­
ru­li Wku­as as­wav­lis.
• su­lels yve­la sity­vi­sa sje­ra, saz­ri­a­ni ki sa­ku­Tar na­bijs uk­
vir­de­ba.
• Ta­vi­si ax­lob­lis mo­Zu­le cod­vi­li­a, Ra­rib­-Ra­tak­Ta mwya­lo­be­
li ki ne­ta­ri­a.
• Ra­ri­bis mCag­vre­li Ta­vis Se­moq­meds Se­u­racx­yofs, maTx­ov­ris
mwya­lo­be­li ki uf­lis ma­di­de­be­li­a.
• mSvi­di pa­su­xi gu­liwyro­mas acx­robs, sawy­e­ni sity­va ki ris­xvas
iw­vevs.
• qa­taf­Su­tas ar uy­vars Ta­vi­si mam­xle­be­li, igi brZen­ka­ceb­Tan
ar wa­va.
• go­ni­e­ri gu­li cod­nas da­e­Zebs, briy­vTa pi­ri ki si­su­le­liT
saz­do­obs.
• uf­lis mo­Si­Se­biT mci­res qo­na um­jo­be­si­a, vid­re did­Za­li gan­Zi
mo­us­ven­ro­ba­Si.
• uke­Te­sia mwva­ni­le­u­li saz­rdo da siy­va­ru­li, vid­re na­su­qi
xa­ri da si­Zul­vi­li.
• ficxi ka­ci ci­lo­bas texs, sul­grZe­li ki da­vas acx­robs.
• TaT­bi­ris ga­re­Se Ca­na­fiq­ri ifu­Se­ba, mra­va­li mrCev­lis Sem­we­o­
biT ki xor­ci­el­de­ba.
• ka­cis si­xa­ru­li mis ba­ge­Ta pa­sux­Si­a; ra kar­gia dro­u­lad naT­
qva­mi sity­va!
• Se­go­ne­bis abu­Cad am­gde­bi sa­ku­Ta­ri Ta­vis mo­Zu­le­a, mxi­le­bis
gam­go­ne ki go­ne­bas ix­veWs.
• gu­lis zrax­ve­bi kacs ekuT­vnis, enis pa­su­xi ki uf­lis­gan mo­dis.
• ka­cis yo­ve­li gza suf­Taa mis Tval­Si, sul­Ta am­wo­ni ki ufa­li­a.

283
• yve­la gul­zvi­a­di si­bil­wea uf­lis wi­na­Se: gje­ro­des, da­us­je­li
ver ga­dar­Ce­ba.
• uke­Te­sia mci­re­di, oRond si­mar­TliT, vid­re did­Za­li mo­ge­ba
usa­mar­Tlo­biT.
• ka­cis gu­li Ta­vis gzebs geg­mavs, mis na­bi­jebs ki ufa­li
war­mar­Tavs.
• sib­rZnis Se­Ze­na oq­ro­ze uke­Te­si­a, Wku­is mox­ve­Wa ver­cxlze –
um­jo­be­si.
mar­Tal­Ta gza-­kva­li bo­ro­te­bas gverds uq­cevs; vinc Ta­vis
gzas ak­vir­de­ba, Ta­vis suls icavs.
• da­Rup­vas win us­wrebs am­par­tav­ne­ba, da­ce­mas – qed­maR­lo­ba.
• vinc Tva­lebs Wu­tavs, ukuR­marTs fiq­robs; vinc ba­ge­ebs ku­mavs,
si­av
­ is­Tvis mzad aris.
• wils ubi­dan yri­an, mag­ram yo­ve­li ga­na­Ce­ni uf­lis­gan mo­dis.
• er­Ti luk­ma xme­li pu­ri sim­Svi­de­Si uke­Te­si­a, vid­re sak­la­viT
sav­se sax­li uTan­xmo­e­ba­Si.
• mo­xuc­Ta gvir­gvi­ni Svil­Ta Svi­le­bi­a, Svil­Ta di­de­ba ki ma­Ti
ma­me­bi­a.
• da­na­Sa­u­lis dam­viwy­e­be­li siy­va­ru­lis mZeb­ne­li­a, am­bis Sem­xse­
ne­be­li ki me­go­bars iSo­rebs.
• go­ni­er­ze da­tuq­sva uf­ro sWris, vid­re ume­car­ze asi dar­tyma.
• si­ke­Tis wil bo­ro­tis mim­gebs sax­lSi ube­du­re­ba ar ga­mo­e­le­va.
• bo­ro­te­ul ­ is ga­ma­mar­Tle­be­li da mar­Tlis ga­mam­tyu­ne­be­li –
ori­ve si­bil­wea uf­lis Tval­Si.
• am fuls ra un­da umec­ris xel­Si? sib­rZnis Se­sa­Ze­nad xom Wkua
ara aqvs?
• briy­vi Svi­li mSob­lis sa­dar­de­be­lia da verc ukuR­mar­Tis ma­ma
ga­i­xa­rebs.
• briy­vi Svi­li ma­mis dar­dia da de­dis naR­ve­li.
• mcod­ne ka­ci sity­va­Zun­wia da go­ne­bis ka­ci did­su­lo­va­ni­a.
• mdu­ma­re su­le­lic ki brZnad iT­vle­ba, xo­lo pir­mo­ku­mu­li –
Wkvi­a­nad.
• Tav­ker­Za ka­ci Ta­vis gu­lis­Tqmas aris ayo­li­li da yo­vel­gva­ri
sib­rZnis wi­na­aR­mdeg jan­yde­ba.

284
• briy­vi cod­nas ar es­wra­fvis, sa­ku­Ta­ri fiq­ris gam­xe­la surs.
• bo­ro­te­uls si­Zul­vi­li moy­ve­ba, lan­ZRva-­gi­ne­bas ki – sir­cxvi­li.
mo­uT­men­lad pa­su­xis ga­ce­ma sib­riy­vea da sir­cxvi­li.
• zar­macs ube­Si aqvs xe­li Ca­ma­lu­li da pir­Tan mi­ta­na eza­re­ba.
• Wo­ri­ka­na ka­ci sa­i­dum­los gam­te­xi­a, pir­mor­Rve­uls ax­los nu
ga­e­ka­re­bi.
• ded­-ma­mis ma­gi­ne­bels uku­neT Ra­me­Si Ca­uq­re­ba lam­pa­ri.
• nu ity­vi, bo­ro­te­bas sa­nac­vlos mi­va­ge­bo, ufals mi­en­de da is
giS­ve­lis.
• vin ity­vis: suf­Ta gu­li maqvs da cod­vi­sa­gan gan­viw­mi­de­o?
• Wa­buk­Ta di­de­ba ma­Ti ja­ni­a, mo­xuc­Ta pa­ti­vi ki – Wa­Ra­ra.
• qed­maR­lo­ba da did­gu­lo­ba – bo­ro­te­ul­Ta lam­pa­ri – cod­va­a.
• mu­ya­i­Tis zrax­ve­bi si­ux­ves aCens, xo­lo moC­qa­ri­sa – si­dux­Wi­res.
• vinc Ra­tak­Ta kvne­sis wam­yru­e­be­li­a, Ta­va­dac iy­vi­rebs, mag­ram
ar iq­ne­ba Sewy­na­re­bu­li.
• rCe­u­li sa­xe­li did­Zal qo­ne­ba­ze uke­Te­si­a, ke­Ti­li mad­li ki –
ver­cxlze da oq­ro­ze.
• go­ni­e­ri xe­davs bo­ro­te­bas da Tavs ari­debs, su­lel­ni ki ji­qur
mi­di­an da is­je­bi­an.
• ymaw­vi­li mi­si gzis da­sawy­is­Si­ve gaw­vrTe­ni da si­be­re­Sic ki ar
ga­da­ux­vevs mas.
• kur­Txe­u­li iq­ne­ba gul­mowy­a­le, rad­gan Ra­ribs Ta­vi­si pu­ri­dan
ga­i­kiTx­avs.
• Ra­ribs nu wa­ar­Tmev, rad­gan Ra­ri­bia igi; be­Cavs ka­rib­Wes­Tan nu
da­Cag­rav.
• did­kac­Tan pu­ris saW­me­lad rom daj­de­bi, dak­vir­ve­biT iya­vi:
• yel­ze da­na mi­ib­ji­ne, Tu msu­na­gi xar.
• nu in­do­meb mis nug­bar saW­me­lebs, mac­du­ri pu­ria igi.
• rad­gan ro­gorc iq­ce­va, ise ar fiq­robs; Wa­me da svi­o, ge­ub­ne­ba,
mag­ram Sen­Tan ar aris mi­si gu­li.
• SeW­mul luk­mas ukan amo­an­Txev da mad­lo­bis sity­vebs fu­Wad
da­xar­jav.
• briyvs yur­Si nu­ra­fers ety­vi, rad­gan mas sZuls Se­ni go­niv­ru­
li sity­ve­bi.

285
• nu Sec­vli Zvel mij­nas da ob­le­bis ya­na­Si nu Sex­val;
• rad­gan Zli­e­ria ma­Ti mfar­ve­li, is da­i­cavs maT saq­mes Sens wi­na­
aR­mdeg.
• nu xa­rob Se­ni mtris da­ce­miT da mi­si wa­bor­Zi­ke­biT nu il­xens
Se­ni gu­li.
• nu ity­vi ro­gorc mo­meq­ca, ise mo­veq­ce­vi­o, Ta­vi­si saq­mi­sa­ebr
mi­va­ge­bo.
• Tu Taf­li ipo­ve, im­de­ni Wa­me, ram­de­nic Se­ger­ge­ba, rom ar gaty­
vre da ukan ar amo­an­Txi­o.
• me­zob­lis sax­lSi xSi­rad nu iv­li, rom ar mo­bez­rde da ar Se­gi­
Zu­los.
• Tu Se­ni mte­ri mSi­e­ri­a, pu­ri aWa­me; Tu swyu­ri­a, wya­li as­vi.
• ra­Ra uga­lav­no qa­la­qi da ra­Ra ka­ci, ro­me­lic Ta­vis Tavs ver
pat­ro­nobs.
• briyvs mi­si si­reg­ve­ni­sebr nu upa­su­xeb, rom Ta­vad mi­si msgav­si
ar gax­de.
• ra­Ra ZaR­lis yu­reb­Si Caf­re­ni­li ka­ci da ra­Ra sxvis ka­maT­Si Ca­
re­ul­ i.
• or­mos gam­Txre­li Sig Tvi­Ton Ca­var­de­ba, qva mis msro­lels da­
ub­run­de­ba.
• sxvam Se­ga­qos da ara Sen­ma pir­ma, ucx­om d ara Sen­ma ba­ge­eb­ma.
• me­gob­ris­gan Wri­lo­ba er­Tgu­le­bis ni­Sa­ni­a, mte­ri ki koc­niT
agav­sebs.

286
 ek­le­si­as­te

Ta­vi pir­ve­li
1. sity­va­ni ek­le­si­as­te­si, Zi­sa da­vi­Ti­sa, ie­ru­sa­li­mis me­fi­sa.ama­o­e­ba
ama­o­e­ba­Ta, Tqva ek­le­si­as­tem, ama­o­e­ba ama­o­e­ba­Ta, yo­ve­li­ve ama­o­a.
2. ada­mi­ans ras hma­tebs Sro­ma, ro­mel­sac igi mzis qveS ewe­va?
3. Ta­o­ba mi­dis, Ta­o­ba mo­dis, es qve­ya­na ki uc­vle­lia uku­ni­sam­de.
4. aR­mos­dge­ba mze da Ca­dis igi, ub­run­de­ba Ta­vis ad­gils da kvlav
iqi­dan amob­rwyin­de­ba.
5. sam­xre­Ti­sa­ken mih­qris qa­ri, gab­run­de­ba Crdi­lo­e­Tis­ken; bru­navs,
bru­navs, mih­qris qa­ri da ub­run­de­ba isev Ta­vis wres.yve­la mdi­na­re
zRve­bi­sa­ken mi­e­di­ne­ba, zRva ki ma­inc ar aRiv­se­ba; mdi­na­re­ni sa­iT­ke­
nac mi­e­di­ne­bod­nen, kvla­vac iqiT­ken mi­e­di­ne­bi­an.
6. uZ­lu­ria yo­ve­li sity­va, ar Za­luZs kacs yo­ve­li­ves Tqma; Tva­li
xed­viT ver gaZR­e­ba, yu­ri sme­niT ver aRiv­se­ba.
7. rac yo­fi­la, igi­ve iq­ne­ba da rac mom­xda­ra, igi­ve mox­de­ba; ara­fe­
ria mzis qveS axa­li.
8. na­xa­ven ras­me da ity­vi­an: aha, axa­li. esec yo­fi­la Cvens wi­na­re
sa­u­ku­ne­Si.
9. ar dar­Ce­ni­la xsov­na ima­Ti, vinc wi­naT iyo; da mom­dev­no­Tac, vinc
iq­ne­bi­an, ar ga­ix­se­nebs ma­Ti mom­yo­li.
10. me, ek­le­si­as­te, me­fe vi­yav is­ra­e­li­sa ie­ru­sa­lim­Si.
11. viwye kvle­va gul­mod­gi­ne­biT, go­ne­biT gan­sja yo­ve­li­ve­si, ra­ic
mom­xda­ra cis­qve­SeT­Si; es mZi­me saq­me mi­u­Ci­na ufal­ma ada­mis ZeT
sa­tan­jve­lad.
12. gan­vi­ca­de yo­ve­li saq­me, rac ki mom­xda­ra mzis­qve­SeT­Si; da aha,
vca­ni – amao aris yve­la­fe­ri da qa­ris dev­na.
13. gam­ru­de­buls ve­Rar ga­mar­Tav, xo­lo nak­luls ve­Ra­raf­riT ve­
Rar Se­av­seb.
14. vuTx­a­ri Cems Tavs: aha, mo­vi­po­ve da gan­vim­rav­le cod­na yo­vel­Ta
upi­ra­te­sad, vinc ar­se­bu­la Cems uwi­na­res ie­ru­sa­lim­Si, da ezi­a­ra
go­ne­ba Ce­mi ga­nu­zo­mel sib­rZnes da cod­nas.
15. ro­ca mi­vapy­ar gu­lis­yu­ri, Se­vi­can sib­rZne, mec­ni­e­re­ba, umec­re­ba
da si­su­le­le, miv­xvdi – ama­sac ara aqvs az­ri.

287
16. rad­gan, ro­ca di­dia sib­rZne, dar­dic di­di­a; mrav­lis Sec­no­ba
ada­mi­ans wu­xils um­rav­lebs.

Ta­vi me­o­re
1. vuTx­a­ri Cems Tavs: mo­di, ga­mov­cdi mxi­ar ­ u­le­bas da mi­ve­ce­mi si­a­
me­Ta – da, aha, esec ama­o­e­ba yo­fi­la mxo­lod.
2. miv­xvdi, gar­To­ba fu­Wi saq­me­a; mxi­a­ru­le­ba ris maq­ni­si­a?
3. vi­fiq­re, Rvi­niT da­me­ban­ga Ce­mi sxe­u­li, xo­lo go­ne­bas sib­rZniT
ef­xiz­la; dav­dgo­mo­di gzas sib­riy­vi­sas, vid­re vna­xav­di, ra si­ke­
Tea kac­TaT­vis mas­Si, ra­sac iq­mni­an cis­qve­SeT­Si, sa­nam cocx­lo­ben.
4. di­di saq­me Ca­vi­di­ne, avi­ge sax­lni, Cav­ya­re va­zi,
5. ga­vi­Se­ne Cem­Tvis ba­Re­bi da wal­ko­te­bi, dav­rge xe­xi­li yo­vel­gva­ri,
6. wyal­sa­te­ve­bi mo­vawy­ve, rom mo­er­wyaT nor­Ci tev­re­bi,
7. Se­vi­Zi­ne mo­na-­mxe­val­ni, da mrav­lad mes­xnen sax­lSi sax­le­ul­ni;
myav­da cxvar­-Zro­xa imaT­ze me­ti, vi­sac Cems uwin ume­fia ie­ru­sa­
lim­Si.
8. da­vag­ro­ve oq­ro da ver­cxli, me­fe­Ta gan­Zi yo­ve­li mxa­ris; ga­vi­Ci­
ne mga­lo­bel­ni, kac­ni da qal­ni, da si­a­me­ni xor­ci­el­ni, ula­ma­zes
xar­Wa­Ta da­si.
9. gan­vi­di­de da gav­mdid­rdi ume­tes maT­sa, vinc Cems wi­na­re ar­se­bu­
la ie­ru­sa­lims; da sib­rZne Ce­mi me­ve me­yud­na.
10. ar uar­vya­vi ara­fe­ri, rac ki mom­Txo­ves Cem­ma Tva­leb­ma, ar da­va­o­
ke gu­li Ce­mi si­xa­ru­lis­gan, rad­gan xa­rob­da Ce­mi gu­li Ce­mi naR­va­
wiT. es yo­ve­li­ve iyo xved­ri Ce­mi Sro­mi­sa.
11. mer­me, ro­de­sac ga­dav­xe­de yo­ve­li­ves, rac ki Seq­mna Cem­ma mar­
jve­nam, da yo­vel saq­mes, Cems na­moq­me­dars, miv­xvdi, amao rom yo­
fi­la es yve­la­fe­ri, qa­ris­na­be­ri, da rom ar aris sar­ge­be­li am
mzis­qve­seT­Si.
12. rad­gan ra­Ra qmnas ada­mi­an­ma, ro­me­lic mo­va Sem­dgom me­fi­sa, ro­
mel­sac uk­ve yve­la­fe­ri uq­mnia qvey­nad?
13. odes vik­vli­e, ra aris sib­rZne anu sib­riy­ve da umec­re­ba, vna­
xe, rom sib­rZne sib­riy­ve­ze upi­ra­te­sobs, ise­ve ro­gorc na­Te­li
bnel­ze.

288
14. brZe­ni ka­ci go­ne­bi­Ta Wvrets, ugu­nu­ri ki bnel­Si da­vals. da
vuwy­i, ma­inc mo­wev­na­di er­Ti aqvs yve­las.
15. guls vuTx­ar ma­Sin: mec ugu­nu­ris be­di me­we­va; maS, radRa vi­yav me
sxva­ze brZe­ni? da gul­sa­ve vuTx­ar: ama­o­e­ba yo­fi­la esec.
16. ma­ra­di­u­lad ar ex­so­me­baT arc brZen­ka­ci, arc ugu­nu­ri; ga­iv­lis
Ja­mi, yve­la­fe­ri da­i­viwy­e­ba. vag­lax, rom kvde­ba brZe­ni ka­ci ugu­
nu­ri­viT!
17. da Se­vi­Zu­le me es cxov­re­ba, rad­gan mem­wa­ra yve­la­fe­ri, rac mzis
qveS xde­ba, rad­gan yo­ve­li ama­o­a, qa­re­bis dev­na.
18. da mo­vi­Zu­le yo­ve­li­ve naR­va­wi Ce­mi, rac miR­va­wia am mzis­qve­SeT­
Si, da rac sxvas un­da da­vu­to­vo, Cems Sem­dgom mo­suls.
19. ara­vin uwy­is, vis Sex­vde­ba Ce­mi naR­va­wi, brZens Tu ugu­nurs, ra­ic
sib­rZniT mo­miR­va­wia am mzis­qve­SeT­Si? aha, ki­dev ama­o­e­ba.
20. da war­vu­xo­ce ime­di Cems Tavs, rom aRa­ra­fers mo­ve­lo­de im Rvaw­
li­sa­gan, rac mzis­qve­SeT­Si ga­mi­we­vi­a.
21. na­xav kacs, iR­wvis, ar iSu­rebs sib­rZnes da cod­nas, mag­ram naR­va­wi
sxvas xvde­ba wi­lad, vi­sac aras­dros uR­vaw­nia am saq­mi­saT­vis. ama­
o­e­ba aris esec da udi­de­si bo­ro­te­ba.
22. maS, ra­Ra rCe­ba ada­mi­ans Sro­mi­sa da zrun­vis Se­de­gad, ro­mel­sac
igi mzis qveS ewe­va?
23. dRe­ni mis­ni sa­tan­jve­li­a, saz­ru­na­vi mi­si – wu­xi­li, Ra­mi­Tac ar
is­ve­nebs, Sfo­Tavs gu­li. aha, kvlav ama­o­e­ba.
24. ka­ci­saT­vis ara­fe­ria ima­ze kar­gi, rom Wa­mos, svas da dat­kbes Ta­
vi­si naR­va­wiT. es ga­mov­ca­de, rad­gan esec Rmer­Tis xel­Ta­a.
25. vin Wams anu svams, an gan­cxro­mas vin mi­e­ce­ma mis ga­re­Se?
26. vi­sac is iT­nevs, mas mi­a­ni­Webs sib­rZnes cod­na­sa da si­xa­ruls; xo­
lo cod­vils ki mox­ve­Wi­saT­vis saz­ru­navs uCens, ra­Ta RvTis saT­
nos da­u­to­vos es mo­na­ga­ri. ama­o­e­ba aris esec da qa­ris dev­na.

289
 Ta­vi me­sa­me
1. yo­ve­li­ves Ta­vis dro aqvs da yve­la­fers Ta­vi­si Ja­mi am cis­qve­SeT­Si.
2. Ja­mi So­bi­sa da Ja­mi sik­vdi­li­sa; Ja­mi da­ner­gvi­sa da Ja­mi da­ner­gu­lis
aR­mof­xvri­sa.
3. Ja­mi mok­vdi­ne­bi­sa da Ja­mi gan­kur­ne­bi­sa; Ja­mi ngre­vi­sa da Ja­mi Se­ne­bi­sa.
4. Ja­mi ti­ri­li­sa da Ja­mi si­ci­li­sa; Ja­mi glo­vi­sa da Ja­mi lxi­ni­sa.
5. Ja­mi qva­Ta mi­mo­fan­tvi­sa da Ja­mi ma­Ti Seg­ro­ve­bi­sa; LJa­mi mij­nur­Ta
pa­e­ma­ni­sa da Ja­mi ma­Ti gay­ri­sa.
6. Ja­mi pov­ni­sa da Ja­mi da­kar­gvi­sa; Ja­mi Se­nax­vi­sa da Ja­mi gaf­lan­gvi­sa.
7. Ja­mi dar­Rve­vi­sa da Ja­mi Se­ker­vi­sa; Ja­mi du­mi­li­sa da Ja­mi ub­no­bi­sa.
8. Ja­mi siy­va­ru­li­sa da Ja­mi si­Zul­vi­li­sa; Ja­mi omi­sa da Ja­mi mSvi­do­bi­sa.
9. ras ar­gebs maS­vrals Sro­ma mi­si?
10. ki­de­vac vna­xe saz­ru­na­vi, ro­me­lic Rmer­Tma mi­u­Ci­na ada­mis ZeT
maT sa­tan­jve­lad.
11. man yve­la­fe­ri ke­Ti­lad Seq­mna Ta­vis dro­is­Tvis, TviT idu­ma­lis
Sec­no­bad aR­Zra go­ne­ba kac­Ta, oRond ise, rom ver ga­ug ­ on RvTis
na­moq­me­dars Ta­vi da bo­lo.
12. vuwy­i, rad­gan ara­fe­ria ka­ci­saT­vis ima­ze kar­gi, rom ga­i­xa­ros da
qmnas si­ke­Te, vid­re­Ra cocx­lobs.
13. Tu kac­sa vis­me ar ak­lde­ba sas­mel­-saW­me­li da Sro­mi­sa wil si­ke­
Tes hpo­vebs, es mad­li­a, RvTis na­bo­Ze­bi.
14. vuwyi isic, rom yo­ve­li­ve, RvTis mi­er qmni­li, iar­se­bebs uku­
ni­sam­de; arc da­ma­te­ba sWir­de­ba ra­mis, arc ga­mok­le­ba. ase qmna
Rmer­Tma, mis wi­na­Se Si­Si rom hqon­deT.
15. ra­ic yo­fi­la, uk­ve aris di­di xa­ni­a; da rac iq­ne­ba, is uk­ve iyo. da
aw gar­da­suls mxo­lod Rmer­Ti ga­mo­i­Zi­ebs.
16. ki­dev vi­xi­le mzis­qve­SeT­Si: gan­sjis ad­gi­li da­e­Wi­ra uka­no­no­bas,
mar­Tlis ad­gi­li mtyu­an kacs epy­ra.
17. ma­Sin vTqvi gul­Si: Rmer­Ti gan­sjis mar­Tals da mtyu­ans, ro­ca
yve­la­fers da yo­vel saq­mes da­ud­ge­ba iq Ta­vis Ja­mi.
18. da vTqvi Cems gul­Si: ase ga­moc­dis Tur­me Rmer­Ti ada­mis Ze­Ta,
ra­Ta dar­wmun­dnen, rom Ta­vis­Ta­vad pi­ruty­ve­bi ari­an mxo­lod.

290
19. rad­gan ka­cis da pi­ruty­vis xved­ri er­Tia – er­Tis sik­vdi­li me­o­
ri­sas hgavs da yve­las er­Ti su­li ud­gas, ka­ci pi­ruty­vze ve­raf­
riT ver upi­ra­te­sobs, rad­gan yve­la­fe­ri ama­o­a.
20. yo­ve­li­ve erT ad­gils mi­va; yve­la­fe­ri mi­wis­ga­naa da yve­la­fe­ri
mi­wad iq­ce­va.
21. ro­me­li ity­vis, rom kac­Ta su­li ze­viT mi­il­tvis, xo­lo pi­ruty­
vis qve­viT Ca­dis, qves­kne­lis­ken?
22. vxe­dav, kac­TaT­vis sxva si­ke­Te rom ar yo­fi­la, Tu ar ixa­ra Ta­vis
naR­va­wiT, rad­gan esaa mi­si wi­li am mzis­qve­SeT­Si, vin da­a­nax­vebs,
ra mox­de­ba Sem­dgo­mad mi­sa?
D

Ta­vi me­oTxe
1. kvla­vac vxe­dav­di Za­la­do­bas, rac ki xde­bo­da am mzis­qve­SeT­Si:
aha­,iR­vre­ba Cag­rul­Ta crem­li da maT ara­vin ar anu­ge­Sebs; mCag­
vrel­Ta xel­Sia Za­la, ara­vi­na hyavT nu­ge­Sis­mce­me­li.
2. uf­ro bed­ni­e­rad Sev­racxe di­di x­nis mkvdar­ni maT­ze, vinc je­rac
cocx­lo­ben ki­dev.
3. da or­Ta­ve­ze bed­ni­e­ri ma­inc is aris, vinc je­rac ar da­ba­de­bu­la
da ar uxi­lavs bo­ro­te­ba, rac mzis qveS xde­ba.
4. isi­ca vna­xe, rom si­be­ji­Te yve­la saq­me­Si mxo­lod er­Tur­Tis Su­riT
aris ga­mow­ve­u­li. ama­o­e­ba yo­fi­la esec da qa­ris dev­na.
5. briyvs gul­ze xe­li da­uk­re­fia da Ta­vis xorcs Wams.
6. er­Ti peS­vi sim­Svi­de sjobs mTel kal­Ta gar­jas da fuW­Qsaz­ru­navs.
7. ki­dev da ki­dev gan­vi­ca­de ama­oe ­ ­ba am mzis­qve­SeT­Si:
8. ar­se­bobs ka­ci mar­to­xe­la, ar hyavs ara­vin, arc Zma, arc Svi­li,
xo­lo mis Sro­mas bo­lo ar uCans da ver gaZR­e­ba mi­si Tva­li dov­
la­Tis xil­viT. vis­Tvis­Ra vSro­mob da si­a­mes ris­Tvis vak­leb­di?
ama­o­e­ba aris esec da fu­Wi saq­me.
9. mar­to yof­nas sjobs or­ni iy­vnen, rad­gan ke­Ti­lad mi­ezR­ve­baT
maT saS­ro­mel­Si.
10. Tu da­ec­nen, er­Ti ma­inc wa­mo­a­ye­nebs Ta­vis am­xa­nags. mag­ram va­i,
mar­tom­yofs, Tu da­e­ca vin­Ra uS­ve­lis?
11. Tu or­ni daw­vnen, gaT­be­bi­an; mar­tom­yofs ki ra­Ra ga­aT­bobs!

291
12. Tu erTs das­Zlevs vin­me, ori xom ga­um­klav­de­ba. ma­le ar gawy­de­ba
sam­ma­gi Za­fi.
13. Ra­ta­ki, mag­ram brZe­ni ymaw­vi­li sjobs mo­xu­ce­bul da briyv me­fes,
ro­me­lic uk­ve ve­ras is­wav­lis.
14. rad­gan igi sapy­ro­bi­le­da­nac ga­mo­va me­fed, Tun­dac Ta­vis sa­me­
fo­Si upov­rad iS­vas.
15. vi­xi­le: yo­vel mkvidrs mzis­qve­SeT­Si ymaw­vi­li ax­lavs, es mi­si
sxva­a, mis nac­vlad dad­ge­ba.
16. ar uCans da­sas­ru­li xalxs, vinc maT uwi­na­res iyo, da arc Sem­
dgom­ni mo­i­nat­re­ben maT. rad­gan esec ama­o­eb
­ aa da qa­ris dev­na.
17. fexs nu auC­qa­reb RvTis sax­lis­ken mi­ma­va­li; gaf­rTxil­di, msxver­
pli ugu­nur­Ta msgav­sad ar Ses­wi­ro, rad­gan ar uwy­i­an uke­Tu­re­
bas rom sCa­di­an.

Ta­vi me­xu­Te
1. nu gis­wrebs ena da gu­li Se­ni nu gaC­qa­ris sity­vis war­moT­qmas
RvTis wi­na­Se, rad­gan Rmer­Ti ca­Si­a, Sen ki – mi­wa­ze. ami­tom ik­ma­re
co­ta sity­ve­bi.
2. ro­gorc mrav­la­daa siz­mar­Si am­be­bi, ise mrav­lsity­vaa ugu­nu­ris
na­u­ba­ri.
3. Tu RmerTs aR­Tqmas mis­cem, nu da­a­yov­neb mis aR­sru­le­bas, rad­gan
upi­ro­ni arad var­ga­nan. ra­sac aRuT­qvam, aRus­ru­le.
4. sjobs ar aRuT­qva, vid­re aR­Tqmu­li ar aRus­ru­lo.
5. nu aT­qme­vi­neb Sens ba­ge­ebs iseT sity­vas, rom cod­va­Si Ca­ig­do Ta­
vi; nurc imar­Tleb Tavs an­ge­lo­sis wi­na­Se, Sev­cdi­o. rad un­da gan­
ris­xdes Rmer­Ti Sens xma­ze da da­Ru­pos Se­ni xe­liT qmni­li?
6. rad­gan bevrs siz­mrebs bev­ri amao sity­va ax­lavs; Sen ki RvTi­sa
ge­Si­no­des.
7. Tu sad­me qvey­nad ixi­lav Ra­tak­Ta Se­vi­wo­e­bas da sa­mar­Tli­sa da
WeS­ma­ri­te­bis Ser­yvnas, nu ga­ik­vi­reb, rad­gan ma­Rals uT­val­Tva­
lebs mas­ze ma­Ra­li; xo­lo maT ze­moT ki­dev aris uf­ro ma­Ra­li.
8. uke­Te­sia is qve­ya­na, sa­dac me­fe qvey­nis­Tvis iR­wvis.
9. fu­lis moy­va­ru­li fu­liT ver gaZR­e­ba, da arc sim­did­ris moy­va­
ru­li Ta­vis Se­mo­sav­liT. esec ama­o­e­ba­a.
292
10. bevr dov­laTs bev­ri mWa­me­li hyavs; ra­Ra dar­Ce­ba pat­rons mi­sas?
mxo­lod yu­re­ba.
11. tkbi­lia Zi­li mSro­me­li ka­cis, gind co­ta Wa­mos, gin­da bev­ri; xo­
lo si­maZR­re Zils uf­rTxobs mdi­dars.
12. aris, mi­xi­lavs mtan­jve­li bo­ro­te­ba am mzis­qve­SeT­Si: pat­ro­nis
sa­zi­a­nod da­mar­xu­li sim­did­re.
13. da­i­kar­ge­ba es sim­did­re ube­du­ri Sem­Txve­vis ga­mo da Svi­li mi­si
xel­ca­ri­e­li dar­Ce­ba;
14. isev SiS­ve­li gab­run­de­ba, ro­gorc mo­vi­da de­dis muc­li­dan da ve­
Ra­ra­fers mo­ix­veWs Sro­miT.
15. esec mtan­jve­li bo­ro­te­ba­a: ro­gorc mo­vi­da, ise rom wa­va. ra si­
ke­Te­a, fu­Wad rom Sro­mobs?
16. Tan Ta­vis dRe­ebs bnel­Si amo­Wams, dar­diT, tki­vi­liT gul­ga­se­ni­li.
17. ai, sad vxe­dav me si­ke­Tes, Se­sa­fer saq­mes: Wa­mos kac­ma, svas da ixa­
ros Ta­vi­si Rvaw­liT am mzis­qve­SeT­Si dRe­ni mis­ni, Rmer­Tma rom
mis­ca; rad­gan esaa mi­si xved­ri.
18. kacs Rmer­Ti aZ­levs qo­ne­ba­sa da sim­did­res da imis Sno­sac, rom
mo­ix­ma­ros, mi­i­Ros wi­li da ga­i­xa­ros Ta­vi­si Sro­miT; es yve­la­fe­
ri RvTis wya­lo­ba­a.
19. da ra­ki bevrs ve­Ra­ra­fers ga­ix­se­nebs ka­ci Ta­vis si­cocx­le­Si,
Rmer­Ti mis­cems mas gu­lis si­xa­ruls.

Ta­vi me­eq­vse
1. aris bo­ro­te­ba, ro­me­lic vi­xi­le mzis­qve­SeT­Si da mZi­mea igi
kac­TaT­vis.
2. mis­cems kacs Rmer­Ti qo­ne­bas, sim­did­res da di­de­bas, da aha, yve­
la­fe­ri aqvs, rac ki inat­ra, mag­ram Rmer­Ti ar mo­ax­ma­rebs da sxva,
ucxo vin­me, mo­ix­mars. ama­o­e­ba aris es da ube­du­re­ba.
3. ki­dev rom Svas kac­ma asi Svi­li da icocx­los mra­va­li we­li,
mag­ram ver ige­mos si­a­me da saf­la­vic aRar eRir­sos, vity­vi, ujob­
da de­dis mu­cels mowy­ve­ti­li­yo.
4. fu­Wad rom mo­vi­da da bnel­Si wa­vi­da, bnel­Si rom da­in­Tqa sa­xe­li mi­si;
5. vi­sac mze ar una­xavs da arc ga­u­gi­a, im kac­ze uf­ro mos­ve­ne­bu­li­a.

293
6. Tun­dac icocx­los ori aTas wels da ve­ra­fe­ri si­ke­Te na­xos, ra
be­de­na­a, ma­inc yve­la erT ad­gils mi­va.
7. ada­mi­a­nis yo­ve­li Sro­ma pi­ris­Tvi­sa­a, mag­ram sul ar aRiv­se­ba.
8. rad­gan ra upi­ra­te­so­ba aqvs brZens ugu­nur­ze? an da Ra­taks, ro­
mel­mac icis, ro­gor ga­uZ­los cxov­re­bas?
9. sjobs Tva­liT na­xo, vid­re guls ah­yve – ama­o­eb ­ a aris esec da qa­
ris dev­na.
10. rac ki ar­se­bobs, yo­ve­li­ves di­di xa­nia sa­xe­li hqvi­a; ar aris ka­ci,
esec cno­bi­li­a: Zli­er­Tan da­va kacs ar Se­uZ­li­a.
11. bev­ri ra­me­a, ama­o­e­bas rom am­rav­lebs; ra upi­ra­te­so­ba aqvs kacs?
12. rad­gan vin uwy­is, ra aris kar­gi ka­ci­saT­vis mis amao wu­Ti­so­fel­
Si, ro­mel­sac aC­rdi­li­viT ata­rebs? vin auwy­ebs kacs, ra mox­de­ba
mis Sem­deg mzis qveS.

Ta­vi meS­vi­de
1. kar­gi sa­xe­li sjobs Zvir­fas nel­sacx­e­bels, dRe sik­vdi­li­sa – ga­
Ce­nis dRes.
2. ti­ril­Si was­vla sjobs lxin­Si was­vlas, rad­gan iq aris bo­lo ka­
ci­sa; cocx­al­ma kac­ma es yu­rad iRos.
3. mwu­xa­re­ba sjobs si­cils, rad­gan sa­xis daR­vre­mi­sas ke­Ti­lia gu­li.
4. brZen­Ta fiq­re­bi glo­vis sax­lSi­a, ugu­nur­Ta fiq­re­bi – mxi­a­ru­
le­bis sax­lSi.
5. sjobs brZe­ni­sa­gan kicx­vas is­men­de, vid­re briy­vi­sa­gan qe­ba-­di­de­bas.
6. rad­gan briy­vTa si­ci­li qva­bis qveS fiCx­is tka­cuns hgavs; ama­o­e­baa es.
7. ga­Wir­ve­ba brZens ga­mo­a­Cens, xo­lo qrTa­mi ryvnis guls ka­ci­sas.
8. saq­mis bo­lo sjobs mis da­sawy­iss; sul­grZe­li ka­ci sjobs am­par­
ta­vans.
9. gu­lis­wyro­mad nu iC­qa­ri, rad­gan gu­lis­wyro­ma ugu­nur­Ta mker­
dSi bu­dobs.
10. nu ity­vi: war­su­li dro­e­ba aw­myos rad sjob­da­o, rad­gan sib­rZne
ar ax­lavs am kiTx­vas.
11. kar­gia sib­rZne da dov­la­Ti, di­dad sar­goa mzis mWvre­tel­TaT­vis.
12. sib­rZnec da­i­fa­ravs kacs da fu­lic da­i­fa­ravs, mag­ram sib­rZne
upi­ra­te­si­a; mis mflo­bels acocx­lebs.
294
13. Se­xe­de RvTis Seq­mnils: vin ga­mar­Tavs mis­gan gam­ru­de­buls?
14. ke­Til­dRe­o­bi­sas ibed­ni­e­re, Znel­be­do­bi­sas frTxi­lad mo­i­qec!
esec da isic Rmer­Tma Seq­mna er­Tma­ne­Tis sa­pi­ris­pi­rod, ra­Ta kac­
ma mis ukan ve­ra­fe­ri Se­ic­nos.
15. bev­ri ram vna­xe Cems amao wu­Ti­so­fel­Si: mar­Ta­li iRu­pe­ba Ta­vis
si­mar­Tle­Si, bo­ro­te­u­li dReg­rZe­lobs Ta­vis bo­ro­te­ba­Si.
16. nu iq­ne­bi zed­me­tad mar­Ta­li da me­tis­me­tad nu dab­rZen­de­bi –
rad gin­da rom SeZ­rwun­de?
17. me­tis­me­tad nu ibo­ro­teb, arc gab­riy­vde – rad gin­da, rom ud­ro­
od mok­vde?
18. um­jo­be­si­a, er­Tic iyo da me­o­rec, arc er­Ti uar­yo da arc me­o­re;
rad­gan RvTis mo­Si­Si yve­laf­ris­gan Tavs aR­wevs.
19. sib­rZne brZe­ni­saT­vis Za­la­a, qa­la­qis aT mbrZa­ne­bel­ze aR­ma­te­bu­li.
20. ar ipo­e­ba qvey­nad mar­Ta­li ka­ci, ro­me­lic iq­mo­des ke­Til saq­mes
da ar sco­dav­des.
21. yve­la sity­vas, ra­sac am­bo­ben, yurs nu mi­ug­deb, ra­Ta ar ges­mo­
des, Se­ni mo­na ro­gor ga­gi­nebs.
22. rad­gan bev­rjer ga­mo­gic­di­a, Senc rom agi­neb­di sxvebs.
23. yo­ve­li­ve es sib­rZniT ga­mo­vik­vli­e; vTqvi: brZe­ni var­-meT­qi, mag­
ram sib­rZne Sor­saa Cem­gan.
24. So­ri­a, rac iyo, da Rrma aris, Rrma, vin mi­ag­nebs?
25. guls vi­dev, Se­mec­no, Se­mes­wav­la, ga­mo­mek­vlia ra aris sib­rZne da
go­ni­e­re­ba, ra­Ta mcod­no­da, rom umec­re­ba bo­ro­te­ba­a.
26. miv­xvdi, sik­vdil­ze mwa­rea di­a­ci, ma­xe da ba­dea mi­si gu­li, bor­ki­
le­bia xe­le­bi mi­si; RvTis saT­no ga­da­ur­Ce­ba, xo­lo cod­vi­li mis­
gan daty­vev­de­ba.
27. ai, ras miv­xvdi, Tqva ek­le­si­as­tem: Tan­mi­yo­le­biT un­da mis­di­o,
rom azrs mi­ag­no.
28. ki­dev amas eZi­eb­da go­ne­ba Ce­mi, mag­ram ver vpo­ve: aTa­si­dan er­Ti
ma­ma­ka­ci vpo­ve, mag­ram maT So­ris ve­ra vpo­ve ver­cer­Ti qa­li.
29. aha, es vpo­ve mxo­lod: Rmer­Tma wrfe­li Seq­mna ka­ci, isi­ni ki zed­
met Tav­sa­texs mrav­lad iCe­nen.

295
Ta­vi mer­ve
1. brZens vin Se­ed­re­ba da vin Se­ic­nobs sa­gan­Ta bu­ne­bas? sib­rZne ada­
mi­ans sa­xes unaT­lebs da mi­si sa­xis sit­lan­qe ic­vle­ba.
2. ge­ub­ne­bi, as­ru­leb­de me­fis brZa­ne­bas, Tun­dac RvTi­sad­mi mi­ce­
mu­li fi­cis ga­mo.
3. nu is­wraf­vi mis­gan was­vlas da bo­rot saq­mes nu da­ad­ge­bi, rad­gan
ra­sac isur­vebs, yve­la­fers ga­a­ke­Tebs.
4. vi­na­id­ an sity­va me­fi­sa ka­no­ni­a; vin hkad­rebs mas – ras ake­Te­bo?
5. cne­bis Sem­nax­vels avi saq­me ar Se­em­Txve­va; Jam­sac da wes­sac brZen­
ka­cis gu­li grZnobs.
6. vi­na­i­dan yve­la­fers Ja­mi da we­si aqvs, ada­mi­a­nis ube­du­re­ba ki is aris,
7. rom man ar icis, ra mox­de­ba; an vin ety­vis mas, ro­gor mox­de­ba?
8. ara­vis Za­luZs qa­ris Se­Ce­re­ba, ve­ra­vin ga­na­gebs dRes sik­vdi­li­
sas, ver­vis da­iTx­ov ­ en brZo­lis ve­li­dan, ver ix­snis si­bo­ro­te mis
pat­rons.
9. es yve­la­fe­ri vi­xi­le da da­vak­vir­di yve­la saq­mes, rac mzis­qve­
SeT­Si mom­xda­ra; da is droc vna­xe, ro­ca ka­ci kac­ze mZlav­rob­da
Ta­vis­da sa­zi­a­nod.
10. ki­de­vac vna­xe bo­ro­te­ul­ni da mar­xul­ni, ad­re rom mo­di­od­nen
wmi­da ad­gi­las da brun­de­bod­nen; da­viwy­e­bul iq­nen im qa­laq­Si,
sa­dac am­gva­rad iq­ce­od­nen. esec ama­o­e­ba­a.
11. ra­ki swra­fad­ve ar is­je­ba bo­ro­ti saq­me, ami­tom be­davs ka­ci bo­
ro­te­bis Ca­de­nas.
12. cod­vil­ma kac­ma as­je­rac rom Ca­i­di­nos bo­ro­ti saq­me, mi­et ­ e­ve­ba;
me isic vi­ci, rom mi­e­ge­baT mad­li RvTis­mo­savT, ro­mel­Tac eSi­ni­
aT RvTi­sa.
13. ar mi­e­ge­baT mad­li bo­ro­te­ulT da lan­di­viT dRe­mok­le iq­ne­ba
yve­la, vi­sac RvTi­sa ar eSi­ni­a.
14. aris ki­dev ama­o­e­ba, qvey­nad rom xde­ba: mar­Tlebs bo­ro­te­ul­Ta
saq­me­Ta­ebr mi­e­ge­baT; da ari­an bo­ro­te­ul­ni, ro­mel­Tac mar­Tal­
Ta saq­me­Ta­ebr mi­e­ge­baT. vTqvi: esec ama­o­e­ba­a.
15. da Se­va­qe me mxi­a­ru­le­ba, rad­gan ar yo­fi­la sxva si­ke­Te ada­mi­a­ni­
saT­vis mzis­qve­SeT­Si, gar­da imi­sa, rom svas, Wa­mos da im­xi­a­ru­los;
es yo­ve­li­ve ax­lavs mas mis saS­ro­mel­Si dRe­ni mis­ni, Rmer­Tma rom
ubo­Za mzis­qve­SeT­Si.
296
16. ro­ca guls vi­dev, Se­mec­no sib­rZne da mo­me­xi­la yo­ve­li saq­me, rac
qvey­nad xde­ba, Cems Tva­lebs Zi­li ar una­xavT arc dRe, arc Ra­me.
17. vi­xi­le RvTis yo­ve­li saq­me, rom ver mix­vde­ba ada­mi­a­ni ve­ra­fer
saq­mes, rac mzis qveS xde­ba; rac un­da daS­vres da iZi­os, ve­ras mix­
vde­ba; Tun­dac brZen­kac­ma Tqvas: miv­xvdi­o, ve­ras mix­vde­ba.

Ta­vi mecx­re
1. es yo­ve­li­ve gul­Si Ca­vi­de­vi da ga­mo­vik­vlie es yve­la­fe­ri, rom mar­
Tal­ni, brZen­ni da ma­Ti na­moq­me­dar­ni RvTis xel­Ta­a; arc siy­va­ru­
li, arc si­Zul­vi­li ar uwy­is kac­ma da arc sxva ra­me, rac mis wi­na­a.
2. er­Ti xved­ri aqvs yve­las: mar­Tals da ukuR­marTs, ke­Tils da bo­
rots, suf­Tas da mi­re­uls, msxver­plis Sem­wir­vels da msxver­
plis ar­Sem­wir­vels, ro­gorc ke­Tils, ise cod­vils, ro­gorc mo­
fi­cars, ise fi­cis mo­SiSs.
3. ubed­re­baa mzis­qve­SeT­Si, rom yve­las er­Ti xved­ri aqvs; ada­mis Ze­
Ta gu­le­bic aR­sav­sea si­bo­ro­tiT da siS­le­gea maT gu­leb­Si, vid­re
cocx­lo­ben; amis Sem­dgom ki mkvdreb­Si ga­dav­len.
4. rad­gan cocx­leb­Si Se­racx­ils ki­dev aqvs ime­di; rad­gan cocx­a­li
ZaR­li mkvda­ri lo­mis um­jo­be­si­a.
5. rad­gan cocx­al­ma icis, rom mok­vde­ba; mkvdreb­ma ki ara­fe­ri ici­
an da aRarc sazR­a­u­ri mi­ezR­ve­baT, rad­gan ma­Ti xsov­na da­viwy­e­bas
mi­ec
­ a.
6. war­xda ma­Ti si­Zul­vi­lic, Su­ric da trfo­bac; aRar eq­ne­baT aw da
ma­ra­dis wi­li ima­Si, rac mzis­qveS xde­ba.
7. wa­di, mxi­a­ru­lad Wa­me Se­ni pu­ri da gu­lis si­xa­ru­liT svi Se­ni Rvi­
no, ra­ki Rmer­Tma mo­gi­wo­na na­moq­me­da­ri.
8. mu­dam spe­ta­ki gqon­des sa­mo­se­li da ze­Ti ar mo­ak­ldes Tavs Sen­sas.
9. dat­kbi si­cocx­liT qal­Tan er­Tad, ro­me­lic giy­vars Sens wu­Ti­
so­fel­Si, da ro­me­lic mog­ca Rmer­Tma mzis qveS Sens wu­Ti­so­fel­
Si, rad­gan esaa Se­ni xved­ri si­cocx­le­Si da im Sro­ma­Si, ra­sac Sen
mzis qveS ewe­o­di.
10. ri­si ke­Te­bis Za­lac Ses­wevs Sens xe­lebs, ake­Te; rad­gan arc saq­
me, arc sa­fiq­ra­li, cod­na, an sib­rZne ar gag­yve­ba Sa­veT­Si, sa­dac
mi­di­xar.

297
11. isic Se­vity­ve am mzis­qve­SeT­Si, rom mkvir­cxlTa ne­ba­ze araa rbo­
la, arc ma­mac­Ta ne­ba­zea omi, arc brZen­Ta ne­ba­zea pu­ri, arc go­ni­
er­Ta ne­ba­zea sim­did­re, arc mcod­neT ne­ba­zea madli; rad­gan dro
da Sem­Txve­va ga­na­gebs yve­la­fers.
12. rad­gan ada­mi­an­ma ar uwy­is Ta­vi­si Ja­mi; av ba­de­Si gax­ve­ul
­ i Tev­ze­
bi­viT da ma­xe­Si gab­mu­li Ci­te­bi­viT iq­ne­bi­an Sepy­ro­bil­ni ada­mis
Ze­ni av­be­diT Jams, ro­me­lic mo­ul ­ od­ne­lad ewe­va maT.
13. es sib­rZnec Se­vity­ve mzis­qve­SeT­Si da sa­gu­lis­xmod Sev­racxe igi:
14. iyo qa­la­qi mci­re da xal­xic co­ta; mo­ad­ga qa­laqs di­di me­fe, al­ya
Se­mo­ar­tya da Se­mo­a­Se­na di­di si­mag­re­e­bi.
15. aR­moC­nda iq ka­ci vin­me upo­va­ri, mag­ram brZe­ni da ix­sna qa­la­qi Ta­
vi­si sib­rZniT, mag­ram upo­va­ri igi ara­vis aRar gax­se­ne­bi­a.
16. vTqvi: sib­rZne Za­la­ze upi­ra­te­si­a, mag­ram upo­va­ris sib­rZnes abu­
Cad ig­de­ben da mis sity­vebs yurs ara­vin ug­debs.
17. brZen­Ta sity­ve­bi, wyna­rad naT­qva­mi, um­jo­be­si­a, vid­re su­lel­Ta
mTav­ris yvi­ri­li.
18. brZo­lis sa­Wur­vels sib­rZne sjo­bi­a, er­Ti cod­vi­li ki bevr si­ke­
Tes da­Ru­pavs.

Ta­vi me­a­Te
1. Sxa­mi­a­ni bu­ze­bi afu­We­ben da al­po­ben sur­ne­lo­van zeTs; mci­re­di
sib­riy­ve uf­ro Zvir­fa­sia zog­jer, vid­re sib­rZne da di­de­ba.
2. brZens gu­li mar­jvniv aqvs, briyvs – mar­cxniv.
3. sa­dac ar un­da wa­vi­des briy­vi, briy­vad­ve rCe­ba, yve­las eub­ne­ba,
rom briy­vi­a.
4. Tu Tavs da­gaty­da uf­ro­sis ris­xva, Sens ad­gils nu mi­a­to­veb,
rad­gan Tvi­ni­ers di­di cod­ve­bic mi­e­te­ve­ba.
5. aris si­bo­ro­te ki­dev, mzis­qveS rom vi­xi­le: TiT­qos mbrZa­neb­li­
sa­gan mom­di­na­re Sec­do­ma iyos.
6. sib­riy­ve gan­did­da me­tad, xo­lo mdid­re­bi dab­la sxe­dan.
7. vna­xe mo­ne­bi cxe­neb­ze msxdar­ni, xo­lo mTa­var­ni mo­ne­bi­viT fe­xiT
ma­val­ni.
8. or­mos gam­Txre­li Ta­vad Ca­var­de­ba Sig, xo­lo ked­lis da­man­gre­
vels gve­li daS­xa­mavs.
298
9. vinc qvebs mi­aT­revs, wels qva­ve mos­wyvets; xis gam­Ce­xavs xe­ve da­
a­sa­xiC­rebs.
10. cu­li Tu da­giC­lun­gda da ar ga­le­se, zed­me­ti Za­la da­gad­ge­ba;
Wku­iT un­da war­mar­To saq­me.
11. Tu Se­ul ­ oc­vels uk­bi­na gvel­ma, Sem­loc­ve­li ve­Rar uS­ve­lis.
12. brZe­nis sity­ve­bi mad­li­a, briyvs ki mi­si ba­ge­e­bi Ru­pavs.
13. mi­si sity­ve­bis da­sa­ba­mi sib­riy­ve­a, xo­lo Se­de­gi – avi siS­le­ge.
14. briy­vi mra­val­sity­va­a, mag­ram ar uwy­is kac­ma, ra mox­de­ba; vin
auwy­ebs, mis Sem­dgom ra iq­ne­ba?
15. briyvs dah­qan­cavs Ta­vi­si Sro­ma, rad­gan man ar icis qa­la­qis­ken
mi­ma­va­li gza.
16. va­i, Sen­da, qve­ya­nav, bav­Svi rom gi­zis me­fed, da Se­ni di­de­bu­le­bi
di­li­dan­ve rom iwy­e­ben Wa­mas!
17. bed­ni­e­ri xar, qve­ya­nav, rom Se­ni me­fe ara­vis hmo­nebs da Se­ni di­de­
bu­le­bi Ta­vis dro­ze rom Wa­men, Zal­Ta mok­re­bad, ara sal­xi­nod!
18. si­zar­ma­cis­gan We­ri Ca­mo­iq­ce­va, gul­xel­dak­re­fi­sa­gan wya­li Ca­
mo­va sax­lSi.
19. sam­xi­a­ru­lod imar­Te­ba pu­ro­ba; Rvi­no si­xa­ru­liT av­sebs si­cocx­
les, xo­lo fu­li yve­la­fer­ze pa­suxs agebs.
20. Sen fiq­rSic ki nu agi­neb me­fes, sa­wol oTax­Si­ac nu agi­neb di­de­
buls: rad­gan cis frin­ve­li wa­u­Rebs am­bavs da frTo­sa­ni auwy­ebs
sity­vas.

Ta­vi me­Ter­Tme­te
1. wyals ga­at ­ a­ne Se­ni pu­ri, rad­gan mra­val­Ta dRe­Ta Sem­dgom kvlav
mo­i­Zi­eb.
2. mi­ec na­wi­li qo­ne­bi­sa Svids, rva­sac ki, rad­gan ar ici, ra ube­du­
re­ba mo­e­lis qve­ya­nas.
3. ro­ca Rru­be­li aiv­se­ba, wvi­mac iw­vi­mebs qve­ya­na­ze; Tu da­e­ca xe
sam­xreT­Si an Crdi­lo­eT­Si, sa­dac da­e­ca, iq­ve dar­Ce­ba.
4. vinc qars ak­vir­de­ba, ver da­Te­savs; vinc Rrub­lebs Ses­cqe­ris, ve­
ras mo­im­kis.
5. ro­gorc ar uwyi gza qa­ri­sa da ro­gor isa­xe­ba Zvle­bi sav­se mu­

299
 cel­Si, ase­ve ar uwyi saq­me­ni RvTi­sa, ro­mel­mac yo­ve­li­ve Seq­mna.
6. di­liT Te­se Se­ni Tes­li da mwux­ri­sas nu da­is­ve­nebs Se­ni xe­li;
rad­gan ar ici, ro­me­li uf­ro sa­si­ke­To­a; iq­neb ori­ve er­Tna­i­rad
kar­gi ga­mod­ges.
7. tkbi­lia si­naT­le da sa­a­mu­ria Tval­TaT­vis mzis Wvre­ta.
8. Tun­dac mra­va­li we­li icocx­los kac­ma da im­xi­a­ru­los­,ax­sov­des,
rom mrav­lad iq­ne­ba Sa­vi dRe­e­bi; yve­la­fe­ri, rac mo­va, ama­oa­ .
9. ixa­re, yrma­o, vid­re nor­Ci xar; ga­a­mos Sen­ma gul­ma siy­maw­vi­le­Si,
mih­yev Sens guls da Tval­Ta mze­ras, oRond ico­de, yve­laf­ris
amis ga­mo sam­sjav­ro­ze war­gad­gens Rmer­Ti.
10. uku­i­ya­re gu­li­dan dar­di da sxe­uls ari­de ua­mu­ri ram, rad­gan
bav­Svo­bac da siy­maw­vi­lec amaoa da war­ma­va­li.

Ta­vi me­Tor­me­te
1. gax­sov­des Se­ni gam­Ce­ni Sens sa­Wa­bu­ke­Si, vid­re da­gid­ge­bo­des mwa­
re dRe­e­bi da ge­we­od ­ es wle­bi, rom­leb­zec ity­vi, ra­Ra­Si mad­gi­an
me isi­ni­o?
2. vid­re dab­nel­de­bo­des mze, na­Te­li da mTva­re da var­skvla­ve­bi,
vid­re Rrub­le­bi ki­dev Ca­nan wvi­mis Sem­deg,
3. im dRem­de, vid­re daf­rTxe­bod­nen sa­sax­lis mcvel­ni da me­o­mar­ni
da­uZ­lur­de­bod­nen, vid­re Sewy­vet­dnen sa­mu­Sa­os me­wis­qvi­le qa­
le­bi (rad­gan mci­red­ni­Ra dar­Ce­bi­an), vid­re na­Te­li da­ak­lde­bo­
deT sar­kmli­dan mWvre­telT,
4. vid­re da­ig­ma­ne­bo­des qu­Cis ka­re­bi, mi­Cum­de­bo­des do­la­bis xma­u­ri,
miwy­de­bo­des frin­vel­Ta Jri­a­mu­li, da­dum­de­bo­des yo­ve­li ga­lo­ba,
5. Se­e­Sin­de­bo­deT si­maR­li­sac da gzeb­ze Si­Si da­i­va­neb­des, ay­vav­de­
bo­des nu­Si, dam­Zim­de­bo­des ka­lia da dacx­re­bo­des vne­ba, - ro­ca mi­
dis ka­ci Ta­vis sa­u­ku­no sax­li­sa­ken da ukan mih­yve­bi­an mo­ti­ral­ni,
6. vid­re gawy­de­bo­des ver­cxlis sa­be­li da gaty­de­bo­des oq­ros
Wur­We­li, da­im­sxvre­od ­ es do­qi wya­ros­Tan, Ca­eS­ve­bo­des owi­na­ris
bor­ba­li Wa­Si,
7. mi­iq­ce­o­des mtve­ri mi­wad, ro­gorc iyo, da su­li da­ub­run­de­bo­
des RmerTs, ro­mel­mac STa­be­ra.

300
8. ama­o­e­ba ama­o­e­ba­Ta, Tqva ek­le­si­as­tem, yo­ve­li­ve ama­o­a.
9. Ta­vad xom brZe­ni iyo ek­le­si­as­te, xal­xsac Se­as­wav­la sib­rZne. ik­
vlev­da, iZi­eb­da da Txzav­da iga­vebs mra­vals.
10. eZeb­da ek­le­si­as­te sa­Wi­ro sity­vebs da wrfe­lad da­i­we­ra WeS­ma­
ri­ti sity­ve­bi.
11. brZen­Ta sity­ve­bi wver­ga­ma­xu­li so­le­bi­a, Ca­We­di­li lur­smne­bi­a.
igav­Ta kre­bu­li er­Ti mwyem­sis­gan STa­go­ne­bu­li.
12. ki­dev gety­vi, Svi­lo, yu­rad iRe: bev­ri wig­ne­bis we­ras bo­lo ar eq­
ne­ba da zed­me­ti fiq­ri sxe­uls adu­nebs.
13. mo­vis­mi­noT yve­laf­ris Ta­vi da bo­lo: RvTi­sa ge­Si­no­des da da­i­
ca­vi mcne­ba­ni mis­ni, rad­gan es aris ka­cis Ta­vi da Ta­vi.
14. rad­gan yve­la saq­mes sam­sjav­ro­ze mi­i­tans Rmer­Ti, yo­ve­li­ve da­
fa­ruls, ke­Tils Tu bo­rots.

301
 pla­to­ni. `fe­do­ni~
(frag­men­te­bi)

di­a­lo­gi `fe­do­ni~ pla­to­nis er­T-er­Ti um­niS­vne­lo­va­ne­si Txzu­

le­ba­a. pla­to­nu­ri fi­lo­so­fi­is kar­di­na­lu­ri mo­men­te­bis da­sa­bu­
Te­bis gar­da (mo­go­ne­bis Te­o­ri­a, da­pi­ris­pi­re­bul­Ta Te­o­ri­a, ide­a­Ta
Te­o­ria da sxva), `fe­do­ni~ miz­nad isa­xavs su­lis uk­vda­ve­bis mtki­
ce­bas. mi­u­xe­da­vad mtki­ce­bis ara­sak­ma­ri­so­bi­sa, es na­war­mo­e­bi ma­inc
rCe­ba pla­to­nis di­a­leq­ti­ku­ri az­rov­ne­bi­sa da mxat­vru­li os­ta­to­
bis brwyin­va­le ni­mu­Sad.
di­a­log­Si gad­mo­ce­mu­lia sok­ra­te­sa da mi­si me­gob­re­bis msje­lo­
ba. aq ik­van­Ze­ba da ya­lib­de­ba sok­ra­tes fi­lo­so­fi­u­ri Se­xe­du­le­ba
sik­vdil­sa da si­cocx­le­ze, da­pi­ris­pi­re­bul­Ta ur­Ti­er­To­ba­ze, ide­
eb­ze, mo­go­ne­ba­ze da a.S. `fe­do­nis~ prob­le­ma­ti­kis Se­sav­lad un­da
mi­viC­ni­oT pla­to­nis mi­er zo­gi­er­Ti zo­ga­di sa­kiTx­is gar­Ce­va, ro­
go­ri­ca­a, ma­ga­li­Tad:
1. ra­tom war­mo­ad­gens si­cocx­le yve­la­saT­vis da yo­vel­Tvis er­
Ta­derT da uc­vlel au­ci­leb­lo­bas, maT­Tvi­sac ki, vi­sac si­cocx­les
sik­vdi­li ujobs?
2. ra­tom ara aqvs im kacs uf­le­ba, vi­sac si­cocx­les sik­vdi­li
ujobs, Tvi­Ton­ve mo­ik­las Ta­vi­si Ta­vi, ra­tom un­da da­e­lo­dos sxva
mxsnel­sa da ke­Ti­lis­myo­fels?
sok­ra­te am­bobs: es az­ri, Se­saZ­lo­a, si­su­le­led eC­ve­nos kacs,
mag­ram mas Ta­vi­si ga­mar­Tle­bac mo­e­Zeb­ne­ba. ga­vix­se­noT mis­ti­ur
moZR­vre­ba­Ta di­di da bun­do­va­ni sity­ve­bi: mar­Ta­li­a, am qvey­nad Ti­
To­e­u­li Cven­ga­ni di­leg­Sia ga­mo­ke­ti­li, mag­ram ma­inc ar un­da ve­ca­
doT am di­le­gi­dan gaq­ce­vas da Ta­vis daR­we­vas. Rmer­Te­bi zru­na­ven
Cven­ze da Cven, kac­ni, Rmer­Tebs ve­kuT­vniT. siS­le­gea kac­ma Ta­vi mo­
ik­las ma­nam, sa­nam amis au­ci­leb­li­bas ar mo­uv­lens Rmer­Ti. Sens erT
mo­na­Ta­gans Se­ni ne­ba-­sur­vi­lis wi­na­aR­mdeg rom mo­ek­la Ta­vi, Sen,
al­baT, aR­SfoT­de­bo­di da, das­ja rom Seg­Zle­bo­da, das­ji­di ki­dec.
ami­tom ada­mi­a­ni Ta­vis Se­moq­meds un­da elo­dos, sa­nam amis dros ar
mo­uv­lens.

302
3. fi­lo­so­fo­si­saT­vis Zne­li ro­dia isur­vo sik­vdi­li. is­mis kiTx­va:
ga­na uaz­ro­ba ara­a, kac­Ta So­ris yve­la­ze go­ni­er­ni ud­rtvin­ve­lad
ec­le­bod­nen si­cocx­les?
– me mwams, rom iq vi­xi­lav sxva brZen­sa da ke­Til RvTa­e­bebs, vi­xi­
lav aq gar­dac­vlil­Ta su­lebs, ro­mel­Tac ve­ra­vin Se­ed­re­ba cocx­al­
Ta So­ris. es rom ar mwam­des, Ce­mis mxriv di­di Sec­do­ma iq­ne­bo­da ud­
rtvin­ve­lad Sev­xved­ro­di sik­vdils. me ime­di maqvs, rom kac­TaT­vis
sik­vdi­lis Sem­de­gac ar­se­bobs ra­Rac da Zve­li gad­mo­ce­mi­sa ar iyos,
es ra­Rac ke­Til­TaT­vis ga­ci­le­biT uke­Te­si­a, vid­re bo­rot­TaT­vis.
ro­gorc Cans, kac­TaT­vis Se­um­Cne­ve­li rCe­ba, rom mTe­li mi­si si­cocx­
le, vinc uan­ga­rod em­sa­xu­re­ba fi­lo­so­fi­as, sxva ara aris ra, Tu ara
sam­za­di­si kvdo­mi­sa da sik­vdi­li­saT­vis. TiT­qos uc­na­u­ri­a: mTe­li si­
cocx­le sik­vdi­li­saT­vis em­za­de­bo­des ka­ci da me­re, ro­ca sik­vdi­li
Tvi­Ton mo­ad­ge­ba kar­ze, drtvin­viT xvde­bo­des mas, ra­sac am­den xans
nat­rob­da da es­wraf­vo­da?
4. aris Tu ara, ra­i­me sik­vdi­li? – sxva ara aris igi, Tu ara su­
lis gay­ra sxe­ul­Tan? ras niS­navs igi, Tu ara cal­cal­ke ar­se­bo­bas
er­TurTs gay­ri­li su­lis da sxe­u­lis? ga­na swo­red es araa sik­vdi­li?
5. ro­dis wvde­ba su­li WeS­ma­ri­te­bas? gviS­lis Tu ara xels sxe­
u­li, ro­ca mas mwed mo­vux­mobT cod­nis Se­Ze­ni­sas? WeS­ma­ri­tia is,
ra­sac Cve­ni mze­ra gvaw­vdis da Cve­ni sme­na, Tu mar­Ta­li ari­an isi­ni,
rom­le­bic ga­mud­me­biT Cag­vCi­Ci­ne­ben: da­nam­dvi­le­biT ve­ras vxe­davT,
ve­ras vis­men­To! WeS­ma­rits su­li ma­Sin wvde­ba upi­ra­te­sad, ro­ca az­
rov­nebs. xo­lo su­li yve­la­ze ukeT az­rov­nebs ma­Sin, ro­ca ara­fe­ri
am­Rvrevs mas, arc sme­na, arc mze­ra, arc tki­vi­li, arc si­xa­ru­li, ro­
ca in­Zar­cvis da SeZ­le­bi­sa­mebr, Ta­vi­suf­lde­ba sxe­u­li­sa­gan da Ta­vis
Tav­Si oden STe­ni­li mi­iq­ce­va ar­se­bu­lis Wvre­tad.
Zne­lad sa­val bi­liks miv­sdevT Cve­ni Zi­e­bi­sas da vid­re sxe­u­li­
sa­gan ar gan­vZar­cul­varT, vid­re su­li ar gah­yria am bo­ro­te­bas,
mTe­lis sis­ru­liT ve­ra­so­des miv­wvde­biT mas, ra­sac ves­wraf­viT,
ve­ra­so­des miv­wvde­biT WeS­ma­ri­te­bas. mar­Tlac, sxe­u­li uT­va­lav
dab­rko­le­bas gviq­mnis Cven, rad­gan gva­i­Zu­lebs saz­rde­li vi­Zi­oT
mis­Tvis, xo­lo Tu amas avad­myo­fo­bac da­er­To zed, sa­mu­da­mod xel­
mo­ca­rul­ni vrCe­biT WeS­ma­ri­te­ba­ze mo­na­di­re­ni. swo­red sxe­u­li

303
gvav­sebs vne­be­biT, sur­vi­le­biT, Zrwo­liT, aTas­gva­ri moC­ve­ne­be­biT,
amao da fu­Wi gan­cde­biT, da ar cde­bi­an, ro­ca am­bo­ben, rom sxe­u­
lis wya­lo­biT, er­Txe­lac ver Cav­fiq­re­bul­varT je­rov­nad. ome­bi,
am­bo­xe­be­bi, brZo­le­bi mxo­lod sxe­u­li­sa da mi­si vne­be­bi­sa­gan iRebs
da­sa­bams, rad­gan yo­ve­li omis mi­za­ni sim­did­ris mox­ve­Wa­a, xo­lo sim­
did­re Cven gvWir­de­ba sxe­u­li­saT­vis, ro­mel­sac mo­nis mor­Ci­le­biT
vem­sa­xu­re­biT. ami­tom ve­Rar vic­liT fi­lo­so­fi­i­saT­vis. da ma­Si­nac
ki, ro­ca ami­saT­vis vic­liT, sxe­u­li myis­ve eC­re­ba Cvens Zi­e­beb­Si,
gvam­Rvrevs, gva­Rel­vebs da gva­So­rebs QWeS­ma­ri­te­bas. an ve­ra­so­des
Se­vi­ZenT cod­nas, an­da mxo­lod ma­Sin, sik­vdi­lis Sem­deg, ro­ca sxe­
uls dav­Sor­de­biT. am­ri­gad, yo­vel­Tvis, ro­ca ixi­lav kacs, ro­me­lic
drtvin­viT ege­be­ba kars mom­dgar sik­vdils, es iq­ne­ba uty­u­a­ri sa­bu­
Ti imi­sa, rom Sen win sib­rZnis trfi­a­li ki ar dgas, ara­med sxe­u­lis
da ara mar­to sxe­u­lis, al­baT, sim­did­ri­sac da pa­ti­vi­sac.
sib­rZnea er­Ta­der­Ti WeS­ma­ri­ti mo­ne­ta, ro­mel­ze­dac yve­la­fe­ri
un­da ga­ic­va­los. mxo­lod sib­rZniT iyi­de­ba da ga­i­yi­de­ba yo­ve­li: si­
ma­ma­ce, Tav­da­We­ri­lo­ba, sa­mar­Tli­a­no­ba, mok­led rom vTqvaT, WeS­ma­
ri­ti saT­no­e­ba ga­nuy­re­lia sib­rZni­sa­gan.
6. mar­Tla hgi­an mic­va­le­bul­Ta su­le­bi ha­des­Si, Tu ara hgi­an?
ar­se­bobs Zve­li gad­mo­ce­ma, ro­me­lic am­bobs, rom aqe­dan wa­sul­Ta
sul­ni iq ag­rZe­le­ben ar­se­bo­bas, da me­re ukan­ve brun­de­bi­an, ra­Ta
mkvdar­Ta­gan aR­dgnen cocx­al­ni. da Tu es ase­a, Tu kac­ni sik­vdi­lis
Sem­deg axa­li si­cocx­li­saT­vis iba­de­bi­an, aqe­dan mxo­lod is Seg­viZ­
lia vi­fiq­roT, rom Cve­ni sul­ni hgi­an ha­des­Si, rad­gan ukan ve­Rar
mob­run­de­bod­nen, ha­des­Si rom ar ag­rZe­leb­dnen ar­se­bo­bas da Tu
vir­wmu­nebT, rom cocx­al­ni mkvdar­Ta­gan iba­de­bi­an, mar­to­o­den esec
ik­ma­reb­da ha­des­Si sul­Ta ar­se­bo­bis da­sam­tki­ceb­lad.
mar­to kac­Ta­ken nu ki mi­mar­Tav mze­ras, Tu gin­da uf­ro ad­vi­lad
ir­wmu­no eg, ara­med yve­la cxo­ve­li­sa da mce­na­ri­sa­ken. er­Ti sity­viT,
yve­laf­ri­sa­ken, rac iba­de­ba. yve­la­fe­ri, rac iba­de­ba, Ta­vi­si mo­pi­
ris­pi­re­sa­gan iba­de­ba mxo­lod da mxo­lod. ma­ga­li­Tad, mSve­ni­ers ma­
xin­ji upi­ris­pir­de­ba, sa­mar­Tli­ans – usa­mar­Tlo, ro­ca ra­i­me di­di
xde­ba, igu­lis­xme­ba Tu ara, rom odes­Rac igi pa­ta­ra iyo? – di­ax! xo­
lo, ro­ca pa­ta­rav­de­ba, igu­lis­xme­ba Tu ara, rom igi odes­Rac di­di

304
iyo? – di­ax! si­cocx­les upi­ris­pir­de­ba Tu ara ra­Rac, ise­ve, ro­gorc
Rvi­Zils upi­ris­pir­de­ba Zi­li? – di­ax! ra aris es? – sik­vdi­li. da ra­ki
upi­ris­pir­de­ba, cxa­di­a, er­Ti me­o­re­sa­gan iRebs da­sa­bams. maT So­ri­
sac Zevs Su­al ­ e­du­ri fe­no­me­ni, rom­li­Tac er­Ti me­o­re­Si ga­da­dis. Zi­
li­sa­gan Rvi­Zi­li iRebs da­sa­bams da Rvi­Zi­li­sa­gan Zi­li. cocx­a­li­sa­
gan iba­de­ba mkvda­ri. mkvdri­sa­gan ki – cocx­a­li. am­ri­gad, mkvdri­sa­gan
iba­de­ba yve­la sul­dgmu­li, yve­la cocx­a­li. ga­na gar­dac­va­le­bas me­
o­re da­ba­de­ba ar un­da upi­ris­pir­de­bo­des uTu­od? Tu ma­inc da ma­inc
aq koW­lobs bu­ne­ba? – sik­vdils aR­dgo­ma cvlis uTu­od.
ma­Sa­sa­da­me, cocx­al­ni mkvdar­Ta­gan iba­de­ban, ise­ve, ro­gorc
cocx­al­Ta­gan – mkvdar­ni. es ki sav­se­biT sak­ma­ri­sia imis da­sam­tki­
ceb­lad, rom Cve­ni su­le­bi sik­vdi­lis Sem­de­gac ar­se­bo­ben sadR­ac,
sa­i­da­nac axa­li si­cocx­li­saT­vis brun­de­bi­an ukan. rom iyos mxo­lod
da­Zi­ne­ba da mis sa­pi­ris­pi­rod aRar iyos ga­moR­vi­Ze­ba, ma­Sin yve­la­fe­
ri da­em­sgav­se­bo­da sa­Ra­Tas Zi­liT mo­culs. yve­la­fe­ri rom er­Tde­
bo­des da ar iTi­Se­bo­des, kos­mo­sis nac­vlad mi­vi­Reb­diT qa­oss. si­
cocx­les­Tan wil­na­ya­ri yve­la ar­si rom kvde­bo­des mxo­lod, mkvda­ri
ki aRar dge­bo­des, ga­na dar­Ce­bo­da qvey­nad cocx­a­li?
swav­la mo­go­ne­baao mxo­lod, sxva ara­fe­ri da Tu es ase­a, Cven
Seg­viZ­lia da­vas­kvnaT, rom is, ra­sac ax­la vi­go­nebT, odes­Rac un­da
gvcod­no­da uk­ve. es ki Se­uZ­le­be­li iq­ne­bo­da, Cvens suls rom ar ear­
se­ba sad­me, sxe­uls Se­i­mos­da sa­nam ka­ci­sas. cod­na da­ba­de­bi­dan Tan
dag­vyve­ba, mag­ram am cod­nas er­Txel zi­a­re­bul­ni, yo­ve­li axa­li da­
ba­de­bis Sem­deg Tan­da­Tan vkar­gavT. ici­so, am­bo­ben ima­ze, vinc flobs
er­Txel Se­Ze­nil cod­nas da ar kar­gavs mas. xo­lo ras vu­wo­debT da­
viwy­e­bas? er­Txel Se­Ze­ni­li cod­nis da­kar­gvas.
maS, ra iq­ne­ba e.w. swav­la, Tu ara xe­lax­la Se­Ze­na odes­Rac Cve­ni
kuT­vni­li cod­ni­sa. ami­tom ar vcde­biT, Tu mo­go­ne­bas vu­wo­debT mas.
sa­gan­Ta ro­me­li gva­ri ga­nic­dis ga­fan­tvas­-gan­qar­ve­bas? ro­me­li
maT­ga­ni­saT­vis un­da vSi­Sob­deT, va­i­Tu da­i­Sa­lo­no? da ro­mel maT­
gans ekuT­vnis su­li? swo­red is sag­ne­bi ga­nic­di­an daS­las, ro­mel­nic
Sed­ge­nil­ni ari­an. sul Sed­ge­nil na­wi­le­bad iS­le­bi­an. xo­lo mar­ti­vi
sag­ne­bi, ro­mel­Tac Se­mad­ge­ne­li na­wi­le­bi ar ga­aC­ni­aT, daS­las ro­di
ga­nic­di­an Sed­ge­ni­li sag­ne­bis msgav­sad.

305
 mar­tivs iseT sag­nebs vu­wo­debT Cven, ro­mel­nic miwy­iv ic­vle­bi­an
da ara­so­des ar ari­an er­Ti da igi­ve.
mi­vi­RoT, rom ar­se­bobs sa­gan­Ta ori wyvi­li. er­Ti – xi­lul­Ta, me­
o­re – uxi­lav­Ta. xi­lul­ni ara­so­des ar ari­an igi­ve­ni, uc­vlel­ni; uxi­
lav­ni – uc­vle­li da igi­ve­ni ari­an mu­dam. sxe­u­li – xi­lul­Ta gvars
ena­Te­sa­ve­ba, su­li – uxi­lav­Ta (kac­TaT­vis uxi­lav­Ta ma­inc). er­Tad
rom Seh­kra su­li da sxe­u­li, bu­ne­bam sxe­uls mo­no­ba da mor­Ci­le­ba
ar­gu­na wi­lad; xo­lo suls – xel­mwi­fo­ba da me­u­fe­ba. ax­la am or­Ta­
gan, ro­me­li hgavs RvTa­eb­rivs da ro­me­li mok­vdavs? cxa­di­a, RvTa­eb­
rivs – su­li, mok­vdavs – sxe­u­li.
su­li yve­la­ze me­tad wa­a­gavs RvTa­eb­rivs, uk­vdavs, er­Tsa­xo­vans,
go­niT sac­na­urs, uS­lels, ma­ra­dis uc­vlel­sa da Ta­vis­Ta­vads; sxe­
u­li ki – ka­curs, mok­vdavs, mra­val­sa­xo­vans, ara go­niT – grZno­biT
sac­na­urs, Slads, miwy­iv cvlad­sa da ara­Ta­vis­Ta­vads. ga­na Se­iZ­le­
ba eW­vi Se­vi­ta­noT ama­Si. da Tu es ase­a, sxe­uls daS­la uwe­ri­a, xo­lo
suls – uS­le­lo­ba.
mag­ram ras vity­viT, ro­ca su­li Ser­yvni­li da Se­bil­wu­li ey­re­ba
sxe­uls? niv­Ti­e­ri bu­ne­ba qve-­dam­zid­ve­li­a. mZi­me, xi­lu­li da mi­wi­e­
ri, ra­ki mis mi­er gan­wo­ni­li su­li sim­Zi­mis gav­le­niT ukan, xi­lu­li
sam­ya­ro­sa­ken­ve mo­is­wraf­vis, uxi­la­vi sam­ya­ros da mi­si me­u­fis wi­na­Se
war­dgo­mis Si­SiT Sem­krTa­li kvlav am qvey­nad mo-­ra­-iq­ce­va, ro­gorc
am­bo­ben sa­mar­xTa da sa­ma­ris qva­Ta ir­gvliv iwy­ebs bo­ri­als, ro­mel­
Ta So­ri­ax­los mar­Tla xe­da­ven xol­me mwu­xa­re aC­rdi­lebs: am sa­xiT
gvecx­ad ­ e­bi­an sul­ni, wmin­dad ki ar gah­yri­an sxe­uls, ara­med xi­lu­lis
uw­min­du­re­bac wa­ri­ta­nes Tan da ami­tom xi­lul­ni xde­bi­an Ta­vad. eg
sul­ni ke­Til­Ta sul­ni ki ar ari­an, ara­med bo­rot­Ta sul­ni, ro­mel­
Tac yve­la Zve­li bo­ro­te­bis­Tvis saf­lav­Ta So­ris bo­ri­a­li er­goT
sas­je­lad da bo­ri­a­lo­ben eg sul­ni ma­nam, sa­nam miwy­iv ma­Ti Ta­nam­de­vi
niv­Ti­e­ri bu­ne­bis wyur­vi­liT dev­nil­ni axal sxe­uls ar Se­i­mo­sen. xo­
lo Se­mos­viT, bu­neb­ri­vi­a, im ar­sTa sxe­uls Se­i­mo­sen, ro­mel­Tac zniT
wa­a­gav­dnen Zvel si­cocx­le­Si. ma­Ti su­le­bi, vinc usa­mar­Tlo­ba, ti­ra­
nia da Zar­cva-­gle­ja air­Ci­a, mgleb­sa, qo­reb­sa da be­reb­Si gar­da­sax­
de­bi­an. aba, sxva­gan sad wav­len isi­ni?
ge­de­bi sik­vdi­lis win mRe­ri­an xol­me, mRe­ri­an ise na­zad da war­

306
mta­cad, ro­gorc ara­so­des ar um­Re­ri­aT da eg sim­Re­ra si­xa­ru­lis
sim­Re­ra­a. maT axa­rebT RvTa­e­bi­sa­ken moq­ce­va. xo­lo sik­vdi­lis Si­SiT
Sem­krTal­ni kac­ni, cils wa­me­ben ge­debs, ro­ca am­bo­ben, rom eg sim­Re­
ra si­xa­ru­li­sa ki ara, mwu­xa­re­biT So­bi­li sim­Re­ra­a, rom­li­Tac isi­
ni sa­ku­Tar sik­vdils das­ti­ri­an TiT­qos! ra­tom ar es­miT, ne­ta, rom
arc er­Ti frin­ve­li ar da­iwy­ebs sim­Re­ras ma­Sin, ro­ca Si­a, ro­ca sci­
va, an­da ram awu­xebs mas. ra­ki wi­nas­war Wvre­ten isi­ni ha­de­sis yve­la
si­ke­Tes, ami­tom sik­vdi­lis dRes uf­ro tkbi­lad mRe­ri­an da uf­ro xa­
ro­ben, vid­re odes­me. es sity­ve­bi Se­iZ­le­bo­da har­mo­ni­is, li­ri­sa da
si­me­bis mi­mar­Tac Tqmu­li­yo, rad­gan cno­bi­li li­ris har­mo­ni­ac uxi­
lav­Ta, us­xe­u­lo, RvTa­eb­ri­vi da mSve­ni­e­ri, xo­lo li­ra, si­me­bi­TurT,
niv­Ti­e­ri, Sed­ge­ni­li da mi­wi­e­ri sxe­u­li­a, mok­vda­vis na­Te­sa­vi da
Tvis­to­mi. ho­da, Tu vin­me da­am­sxvrevs li­ras, an mis si­mebs dag­lejs
da dawy­vets, amiT har­mo­nia ar iRu­pe­ba da ar­se­bo­bas ga­nag­rZobs. xe
da si­me­bi uf­ro umal ix­rwne­bi­an, vid­re har­mo­ni­a. su­lic upi­ra­te­sad
an sa­xiT war­mog­vid­ge­ba Cven.

307
 mok­le bi­og­ra­fi­u­li cno­be­bi
A
anaq­si­man­dre – mi­le­Ti­dan, (Zv. w. 611 – 545) – io­ne­li na­tur­fi­
lo­so­fo­si, Ta­le­sis mo­wa­fe da mim­de­va­ri. mi­si wig­ni `bu­ne­bis Se­sa­
xeb~ war­mo­ad­gens ber­Znul ena­ze Ses­ru­le­bul pir­vel fi­lo­so­fi­ur
naS­roms. man pir­vel­ma das­va kiTx­va yo­ve­li­ve ar­se­bu­lis `sawy­is­ze~
da gan­sazR­vra igi ro­gorc prin­ci­pi, ape­i­ro­ni. ape­i­ro­ni (berZ. ga­nu­
sazR­vre­li) aris pir­vel­sawy­i­si, bu­ne­bis usas­ru­lo­ba, ra­Rac `RvTa­
eb­ri­vi~. mis­gan, ga­mo­yo­fis gziT war­mo­iS­ve­ba sxva­das­xva sag­ne­bi.
anaq­si­me­ne (Zv.w. 585 – 525) – io­ne­li na­tur­fi­lo­so­fo­si. ma­te­ri­a­
lur sawy­is ­ ad Tvli­da ha­ers, rom­lis­ga­nac gan­mux­tvis Se­de­gad war­
mo­iq­mne­ba cecx­li, Ses­qe­le­bis Se­de­gad – qa­ri, Rrub­le­bi, wya­li, mi­wa
da qve­bi.
aris­to­te­le sta­gi­ri­ti (Zv. w. 384\383 – 322\321) – Zve­li ber­Znu­
li az­rov­ne­bis mwver­va­li, Zve­li dro­is en­cik­lo­pe­di­u­ri go­ne­ba, `an­
ti­ku­ri xa­nis he­ge­li~. igi da­i­ba­da q. sta­gi­ra­Si, ber­Znul ko­lo­ni­a­
Si. ma­ma­mi­si – ni­ko­ma­xe eqi­mi iyo da me­gob­rob­da ma­ke­do­ni­is me­fes­Tan
am­nis­tis­Tan, fi­li­pe ma­ke­do­ne­lis ma­mas­Tan. ma­mam Se­as­wav­la bu­ne­
bis­mety­ve­le­ba, ra­mac di­di mniS­vne­lo­ba iqo­nia aris­to­te­les msof­
lmxed­ve­lo­bis Ca­mo­ya­li­be­ba­ze. 18 wlis aris­to­te­le Ca­vi­da aTen­Si
da pla­to­nis sko­la­Si Se­vi­da, sa­dac 20 wlis gan­mav­lo­ba­Si swav­lob­da.
mas Za­li­an uy­var­da Ta­vi­si mas­wav­le­be­li, mag­ram mi­si sa­wi­na­aR­mde­go
Tval­saz­ri­si Se­i­mu­Sa­va, Seq­mna sa­ku­Ta­ri fi­lo­so­fi­u­ri mim­di­na­re­o­
ba – aris­to­te­liz­mi. aris­to­te­le am­bob­da: miy­vars pla­to­ni, mag­ram
ki­dev uf­ro me­tad miy­vars WeS­ma­ri­te­ba­o!
342 w. fi­li­pe ma­ke­do­nel­ma aris­to­te­le mi­iw­via Svi­lis, 13 wlis
aleq­san­dres aR­mzrde­lad. aris­to­te­le mas as­wav­li­da 3 we­li­wads
– ga­me­fe­bam­de. Sem­deg dab­run­da aTen­Si da da­ar­sa sko­la – li­ce­u­mi
(li­ke­i), sa­dac 15 we­li moR­va­we­ob­da. gad­mo­ce­mis Ta­nax­mad, am xnis gan­
mav­lo­ba­Si aris­to­te­lem da­we­ra 1000 Txzu­le­ba (msme­nel­Ta Ca­na­we­re­
bi aris­to­te­les re­daq­to­ro­biT). aleq­san­dres sik­vdi­lis Sem­deg mas
dev­na da­uwy­es – uR­mer­To­ba das­wa­mes da aris­to­te­le­sa­ve TqmiT, imis
Si­SiT, rom fi­lo­so­fi­is wi­na­Se me­o­re cod­va ar Ca­e­di­naT (pir­ve­li
sok­ra­tes mo­wam­vla iyo), igi ga­iq­ca ev­be­a­Si, sa­dac 322 w. gar­da­ic­va­la.

308
 aris­to­te­les Txzu­le­bebs sam jgu­fad yo­fen: 1) `ga­moq­vey­ne­bu­li
Sro­me­bi~, di­al­ o­ge­bi, rom­le­bic Tur­me Se­i­cav­da Se­sa­niS­nav az­rebs
da da­we­ri­li iyo brwyin­va­le eniT (am Txzu­le­ba­Ta­gan ar­cer­Ti Se­mo­
na­xu­li ar aris); 2) kre­bu­le­bi (yve­la da­i­kar­ga); 3) sas­wav­lo Txzu­le­
be­bi, ro­mel­Ta mxo­lod me­eq­vse­di na­wi­lia Se­mor­Ce­ni­li. aris­to­te­
les Txzu­le­be­bi exe­bo­da cod­nis TiT­qmis yve­la dargs, sa­xel­dobr,
aris­to­te­les ekuT­vnis Txzu­le­be­bi me­ta­fi­zi­ka­Si, fsi­qo­lo­gi­a­Si,
lo­gi­ka­Si, eTi­ka­Si, po­li­ti­ka­Si, es­Te­ti­ka­Si, me­te­or
­ o­lo­gi­a­Si, or­ga­
nu­li bu­ne­bis Ses­wav­lis dar­gSi, ma­Te­ma­ti­ka­Si da sxva.
aris­to­te­les Se­xe­du­le­beb­ma mniS­vne­lo­va­ni ze­gav­le­na mo­ax­di­na
ka­cob­ri­o­bis az­rov­ne­bis gan­vi­Ta­re­ba­ze, gan­sa­kuT­re­biT mis­ma mec­
ni­er
­ u­li dis­cip­li­ne­bis kla­si­fi­ka­ci­is fi­lo­so­fi­ur­ma sis­te­mam,
ro­me­lic na­wi­lob­riv ga­da­mu­Sa­ve­bu­li sa­xi­Taa Se­mo­na­xu­li. am sis­
te­mis sa­fuZ­vels war­mo­ad­gens lo­gi­ka da me­ta­fi­zi­ka. fi­lo­so­fi­ur
dis­cip­li­nebs aris­to­te­le ma­Ti Si­na­ar­sis mi­xed­viT yofs Te­o­ri­ul
(ma­Te­ma­ti­ka, fi­zi­ka da fsi­qo­lo­gi­a), praq­ti­kul (e­Ti­ka, po­li­ti­ka,
eko­no­mi­ka) da po­e­ti­kur (teq­ni­ka, es­Te­ti­ka, ri­to­ri­ka an pe­da­go­gi­ka)
dis­cip­li­ne­bad.
de­mok­ri­te (Zv.w. 460/70 – gar­dac­va­le­bis we­li uc­no­bi­a. zo­gi­er­
Ti ver­si­is Ta­nax­mad, icocx­la 100 we­li) – Zve­li ber­Ze­ni fi­lo­so­fo­
si – ato­mis­ti da swav­lu­li – en­cik­lo­pe­dis­ti. da­i­ba­da q. ab­de­ra­Si
SeZ­le­bul ojax­Si. igi bav­Svo­bi­dan­ve did siy­va­ruls iCen­da swav­li­
sad­mi da kar­gi ga­naT­le­bac mi­i­Ro. de­mok­ri­te TiT­qmis yve­la di­di
fi­lo­so­fo­sis moZR­vre­bas ic­nob­da. mas bev­ri umog­za­u­ria mec­ni­e­
ru­li miz­niT aR­mo­sav­le­Tis qvey­neb­Si, maT So­ris eg­vip­te­Sic, sa­dac
maT cod­nas ga­ec­no. mag­ram axa­li cod­nis mi­Re­ba eg­vip­te­le­bi­sa­gan
de­mok­ri­tes ar Se­eZ­lo, rad­gan Tvi­Ton mas Tur­me me­ti cod­na hqo­nia
dag­ro­ve­bu­li.
Ta­vi­si xan­grZli­vi cxov­re­bis man­Zil­ze de­mok­ri­tes mra­va­li
Txzu­le­ba da­u­we­ri­a. am Txzu­le­be­bi­­dan Cve­nam­de mo­aR­wia mxo­lod
cal­ke­ul­ma nawy­ve­teb­ma. ar dar­Ce­ni­la TiT­qmis ar­cer­Ti mniS­vne­
lo­va­ni prob­le­ma im­dro­in­de­li mec­ni­e­re­bi­sa, ro­mel­sac es di­di
mo­az­rov­ne ar Se­xe­bo­des. as­tro­no­mi­a, fi­zi­ka, bo­ta­ni­ka, zo­o­lo­gi­a,
an­Tro­po­lo­gi­a, es­Te­ti­ka, eTi­ka – yve­la am dar­gSi de­mok­ri­tem Se­

309
sa­niS­na­vi ga­mok­vle­ve­bi da­ut ­ o­va ka­cob­ri­o­bas. mag­ram mTa­va­ri ma­inc
ato­miz­mis Te­o­ri­a­a, ro­me­lic sa­fuZ­vlad edo ze­mo­Ca­moT­vlil mec­
ni­e­rul ga­mok­vle­vebs.
epi­ku­re B(Zv.w. 342/41 – 271/70 ) – eli­niz­mis epo­qis ber­Ze­ni fi­lo­
so­fo­si. da­ib ­ a­da sko­lis mas­wav­leb­lis Ra­rib ojax­Si. ca­me­ti wli­
sa de­mok­ri­tes Txzu­le­bebs ga­ec­no da fi­lo­so­fi­i­sad­mi siy­va­ru­li
cxov­re­bis bo­lom­de gay­va. oc­da­Teq­vsme­ti wlis asak­Si aTen­Si da­a­ar­
sa sa­ku­Ta­ri sko­la – `e­pi­ku­res ba­Ri~, rom­lis Se­sas­vlel­Si Sem­de­gi
war­we­ra iyo ga­ke­Te­bu­li: `stu­ma­ro, Sen aq Tavs kar­gad ig­rZnob; aq si­
a­mov­ne­ba – umaR­le­si si­ke­Te­a~. igi cdi­lob­da ada­mi­a­ne­bi­saT­vis cxov­
re­bis praq­ti­ku­li sa­xel­mZRva­ne­lo mi­e­ca (e­Ti­ka): bu­ne­bis Se­mec­ne­ba
TviT­mi­za­ni ar aris. igi aTa­vi­suf­lebs ada­mi­ans crur­wme­ne­bis Si­Si­sa
da sa­er­Tod re­li­gi­i­sa­gan, ag­reT­ve ex­ma­re­ba mas daZ­li­os sik­vdi­lis
wi­na­Se Si­Si. ga­Ta­vi­suf­le­ba ada­mi­a­nis bed­ni­e­re­bi­sa da ne­ta­re­bis­
Tvis aris au­ci­le­be­li, ro­mel­Ta arss si­a­mov­ne­ba war­mo­ad­gens. mag­
ram es ub­ra­lo grZno­ba­di si­a­mov­ne­ba ki ar aris (Tum­ca, Ta­vis­Ta­vad,
ne­bis­mi­e­ri si­am­ ov­ne­ba kar­gi­a), ara­med su­li­e­ri si­a­mov­ne­ba­a. igi bev­
rad mdgra­di xa­si­a­Ti­sa­a, rad­gan da­mo­ki­de­bu­li ar aris ga­re­gan dab­
rko­le­beb­ze. Rmer­Te­bi­sa­gan bo­Ze­bu­li go­ne­bis sa­fuZ­vel­ze, Cve­ni
mis­wra­fe­be­bi er­Tma­neTs un­da Se­vu­xa­moT da da­vam­Txvi­oT (si­met­ri­a),
rac si­a­mov­ne­bas gu­lis­xmobs da Ta­nac mi­iR­we­va sim­Svi­de, aRuS­foT­
ve­lo­ba (a­ta­raq­si­a). swo­red maT­Sia WeS­ma­ri­ti RvTis­mo­sa­o­ba. sa­zo­
ga­do­eb­ri­o­bi­sad­mi (gan­sa­kuT­re­biT, sa­xel­mwi­fo­sa da kul­ti­sad­mi)
brZe­ni ada­mi­a­ni me­gob­ru­lad, Tum­ca Tav­Se­ka­ve­bu­lad un­da iyos gan­
wyo­bi­li.
epi­ku­rem Seq­mna moZR­vre­ba sa­mar­Tli­a­no­ba­ze, ro­mel­sac kon­ven­
ci­o­na­liz­mis prin­ci­pi udevs sa­fuZ­vlad. sa­mar­Tli­a­no­ba war­mo­iS­ve­
ba da ar­se­bobs mxo­lod iq, sa­dac ada­mi­a­nebs So­ris sa­xel­Sek­ru­leb­
lo ur­Ti­er­To­be­bia ga­for­me­bu­li. Tu ada­mi­a­ne­bi Tan­xmde­bi­an, rom
zi­ans ar mi­a­ye­ne­ben da iz­ru­ne­ben er­Tma­neT­ze, Seq­mni­an usaf­rTxo ga­
re­mos, sa­dac Ti­To­e­u­li Tavs da­cu­lad ig­rZnobs, ma­Sin ase­Ti sa­xel­
mwi­fo sa­mar­Tli­a­ni iq­ne­ba. sa­mar­Tli­a­nad mowy­ob ­ i­li sa­xel­mwi­fos
in­di­vi­de­bi Ta­vi­su­fa­li ari­an saq­mi­a­no­bis sa­xis ar­Ce­va­Si, dro­is ga­
ta­re­ba­sa da pi­rad mis­wra­fe­beb­Si, gul­mid­re­ki­le­beb­sa da sim­pa­Ti­eb­

310
Si. es pi­ra­di cxov­re­bis sfe­ro­a, ro­me­lic ke­Til­go­ni­er­ma ada­mi­an­ma
sxe­u­leb­ri­vi da su­li­e­ri si­a­mov­ne­be­biT un­da Se­av­sos.
epi­ku­res de­vi­zi iyo: `icx­ov­re gan­mar­to­ve­biT!~
epi­ku­rem ka­cob­ri­o­bas da­u­to­va ki­dev er­Ti cno­bi­li ga­mo­naT­qva­mi,
ro­me­lic sa­u­ku­ne­e­bis man­Zil­ze ada­mi­a­nis sik­vdi­lis wi­na­Se Si­Sis daZ­
le­vis fi­lo­so­fi­ur dam­Svi­de­bad iyo miC­ne­u­li: `bo­ro­te­ba­Ta­gan usa­
Sin­le­si – sik­vdi­li – Cven sru­li­ad ar gve­xe­ba, rad­gan, ro­ca Cven varT,
sik­vdi­li ar aris, xo­lo ro­de­sac sik­vdi­li aris, Cven aRar varT. ase
rom, igi sru­le­biT ar exe­ba arc cocx­lebs, arc mkvdrebs, rad­gan pir­
vel­TaT­vis igi ar ar­se­bobs, me­o­re­ni ki uk­ve aRar ar­se­bo­ben~.
Ta­le­si mi­le­Te­li (Zv.w. 635 – 545) – fi­lo­so­fos­Tu­xu­ce­si. igi Te­
li­de­bis war­Ci­ne­bul gvars ekuT­vno­da. mas bev­ri umog­za­u­ria eg­vip­
te­Si da ma­Te­ma­ti­ku­ri cod­na da­ug­ro­ve­bi­a; sa­in­Jin­ro sa­mu­Sa­o­eb­sac
as­ru­leb­da: mas xi­di ga­uy­va­nia ha­lis­ze. di­di sa­xe­li hqon­da Ta­less
Ta­na­med­ro­ve­Ta So­ris, ro­gorc po­li­ti­kos­sac; as­tro­no­mi­a­Sic er­
kve­o­da: scod­ni­a, rom mzis dab­ne­le­ba pe­ri­od ­ u­lad xde­ba da am­de­
nad mi­si wi­nas­war­mety­ve­le­ba Se­saZ­le­be­li­a; rom we­li­wa­di 365 dRes
Se­cavs da rom Tve­Si 30 dRe­a. mas­ve ga­mo­uy­via e.w. mci­re daT­vis var­
skvlav­Ta wyo­ba. cno­bi­lia mi­si ge­o­met­ri­u­li Te­o­re­me­bic. mag­ram mi­
si Se­moq­me­de­bi­Ti ni­Wi uf­ro aS­ka­rad fi­lo­so­fi­a­Si mos­Cans. Ta­le­si
pir­ve­li ber­Ze­ni fi­lo­so­fo­sia da ev­ro­pu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ri­
ac mi­siT iwy­eb ­ a. swo­red man das­va pir­ve­li fi­lo­so­fi­u­ri kiTx­va: ra
aris yo­ve­li­ve da ris­gan Sed­ge­ba igi? Ta­le­si mov­le­na­Ta da sa­gan­Ta
mra­val­fe­rov­ne­bis pir­vel­sawy­i­sad Tvli­da wyals.
le­bo­ni gus­ta­vi (1841 –1931 ww.) – fran­gi eqi­mi, an­Tro­po­lo­gi, so­
ci­o­lo­gi, ar­qe­o­lo­gi, pub­li­cis­ti. dam­na­Sa­ve­o­bis ma­sob­ri­vi for­me­
bis fsi­qo­lo­gi­ur­-so­ci­o­lo­gi­ur ­ i Te­o­ri­is er­T-er­Ti fu­Zem­de­be­li.
le­bon­ma Se­mo­i­ta­na da da­am­kvid­ra cne­ba `fsi­qo­lo­gi­u­ri brbo~,
rac su­lac ar niS­navs erT ad­gil­ze mra­va­li ada­mi­a­nis er­Tdro­u­lad
yof­nas. man Ca­mo­a­ya­li­ba `brbos su­li­e­ri er­To­bis ka­no­ni~: fsi­qi­kis
aq­ti­vi­zi­re­bu­li arac­no­bi­e­ri re­zer­ve­bi brbos Se­mad­ge­nel in­di­vi­
debs ga­das­ce­men ma­sas­Tan gan­sa­kuT­re­bu­li emo­ci­ur­-ko­mu­ni­ka­ci­u­
ri er­Ti­a­no­bis, Ser­wymu­lo­bis Seg­rZne­bas. in­di­vi­du­a­lu­ri `me~ fsi­
qo­lo­gi­u­rad iT­qvi­fe­ba ma­sob­riv `Cven­~-Si da ne­bis­mi­er qme­de­ba­ze

311
kar­gavs pi­ra­di pa­su­xis­mgeb­lo­bis grZno­bas. le­bo­nis az­riT, brbos
des­truq­ci­u­li efeq­te­bi­saT­vis yve­la­ze xel­say­re­li dro so­ci­a­
lur­-is­to­ri­u­li kri­zi­se­bis mSfoT­va­re pe­ri­o­di­a.
nic­Se frid­ri­xi (1844 –1900 ww.) – ger­ma­ne­li fi­lo­so­fo­si, mwe­
ra­li, po­e­ti, ese­is­ti. nic­Se war­mo­So­biT sa­su­li­e­ro pir­Ta oja­xi­dan
iyo. bav­Svo­bi­dan­ve sus­ti jan­mrTe­lo­biT, ara­ko­mu­ni­ka­be­lo­bi­Ta da
mo­ri­de­bu­lo­biT ga­mo­ir­Ce­o­da. es kom­ple­se­bi rom da­eZ­li­a, sxveb­
Tan zed­me­tad TviT­da­je­re­bu­lad da am­par­tav­nu­lad eWi­ra Ta­vi.
1888 w. nic­Ses dam­bla da­e­ca. si­gi­Jem ki sa­bo­lo­od da­us­va wer­ti­li
mis sa­un ­ i­ver­si­te­to pro­fe­so­ris ka­ri­e­ras. nic­Se mar­to­o­bi­saT­vis
gan­wi­ru­li pi­rov­ne­ba gax­ldaT. igi mTe­li ar­se­biT ga­ta­ce­bu­li iyo
mis mi­er­ve Seq­mni­li ide­a­lu­ri ada­mi­a­nis – ze­ka­cis sa­xiT da ga­mo­go­
nil, ilu­zo­rul, ara­re­a­lur sam­ya­ro­Si im­kvid­reb­da Tavs, ra­mac, sa­
bo­loo jam­Si, TviT­gaR­mer­Te­bam­de mi­iy­va­na. Ta­vis yve­la­ze cno­bil
na­war­mo­ebs `a­se am­bob­da za­ra­tus­tra~ (qve­sa­Ta­u­riT – `wig­ni yve­la­
saT­vis da ara­vis­Tvis~) nic­Se mi­iC­nev­da ka­cob­ri­ob ­ is yve­la­ze siR­
rmi­se­ul da mniS­vne­lo­van wig­nad da sa­ku­Tar Tavs za­ra­tus­tras­Tan
ai­gi­veb­da. igi mo­wa­di­ne­bu­li iyo Se­eq­mna axa­li ada­mi­a­nis, ze­ka­cis
ide­a­li, rom­lis mi­za­nic yo­ve­li­ve avad­myo­fu­ris, yal­bis, si­cocx­
li­sad­mi mtru­lad gan­wyo­bi­lis ga­nad­gu­re­ba iq­ne­bo­da.
nic­Se­a­ne­lo­bis me­ta­fi­zi­ku­ri le­it­mo­ti­vi Se­iZ­le­ba ase war­mo­Cin­
des: yo­ve­li­ve ar­se­bu­li, maT So­ris ada­mi­a­nu­ri Se­mec­ne­ba, mxo­lod Za­
la­uf­le­bi­sad­mi swraf­vis ga­mov­le­nis for­ma­a; ara­vi­Ta­ri ab­so­lu­tu­ri
yo­fi­e­re­ba ar ar­se­bobs: yo­fi­e­re­ba ax­lis qmna­do­baa da ara mi­si ga­nuwy­
ve­te­li war­mo­So­bis pro­ce­si, igi mxo­lod `ma­ra­di­u­li wreb­run­va­a~ yo­
ve­li­ve imi­sa, rac war­sul­Si mra­val­jer ga­me­o­re­bu­la (`yo­fi­e­re­bis ma­
ra­di­u­li qvi­Sis sa­a­Ti kvlav ga­dat­ri­a­le­bu­li­a~); iden­tu­ri, uc­vle­li
`me~ ise­Ti­ve fiq­ci­a­a, ro­gorc WeS­ma­ri­ti yo­fi­e­re­ba.
Ta­na­med­ro­ve eq­sis­ten­ci­a­lu­ri fi­lo­so­fi­i­saT­vis me­tad mniS­
vne­lo­va­nia nic­Ses Sem­de­gi mo­saz­re­ba: `ada­mi­an­ma, ro­mel­sac ar surs
brbos­Tan Ser­wyma, upir­ve­les yov­li­sa, un­da daZ­li­os si­zar­ma­ce da miy­
ves Ta­vis sin­di­sis xmas: `i­ya­vi rac xar, Se­i­nar­Cu­ne Se­ni Ta­vi. yve­la­fe­
ri, ra­zec ax­la fiq­rob da ake­Teb, ris­ke­nac mi­is­wra­fi – Sen ar xar!~ wi­
na­aR­mdeg Sem­Txve­va­Si, mxo­lod Sab­lo­nu­rad mo­az­rov­ne ma­ne­ke­ni iq­ne­bi.

312
 nic­Ses­Tan sim­Svi­des ver mo­i­Zi­eb, mis fi­lo­so­fi­a­Si ar aris arc
sa­bo­loo WeS­ma­ri­te­ba, arc sar­wmu­no de­bu­le­be­bi... nic­Ses swo­rad
ga­i­gebs mxo­lod is, vinc wi­nas­war uk­ve mi­i­Ro sa­fuZ­vli­a­ni Te­o­ri­u­
li ga­naT­le­ba, vinc Se­iT­vi­sa az­rov­ne­bis sir­Tu­le da si­zus­te, vinc
ji­u­ti da Ta­vis­naT­qva­ma­a. ifi­lo­so­fo­so nic­Ses­Tan er­Tad, niS­navs
ga­mud­me­biT mis mo­wi­na­aR­de­ged da­im­kvid­ro Ta­vi (karl ias­per­si).
or­te­ga –i- ga­se­ti xo­se (1883 –1955 ww.) – es­pa­ne­li fi­lo­so­fo­si,
so­ci­o­lo­gi, kul­tu­ro­lo­gi, Jur­na­lis­ti. mi­si fi­lo­so­fi­ur­-so­ci­o­
lo­gi­u­ri Se­xe­du­le­be­bi eq­sis­ten­ci­a­lis­te­bis Tval­saz­ri­sis msgav­sia
da na­wi­lob­riv nic­Ses cal­ke­ul ide­eb­sac ex­mi­a­ne­bi­an. ga­set­ma wa­mo­a­
ye­na vi­ta­lu­ri sawy­i­si­dan (a­da­mi­an­Ta cxo­vel­moq­me­di ener­gi­a) sa­xel­
mwi­fos ira­ci­o­na­lu­ri war­mo­So­bis ne­o­ro­man­ti­ku­li kon­cef­ci­a, xo­lo
ci­vi­li­za­ci­e­bis is­to­ri­as ga­ni­xi­lav­da, ro­gorc or Zi­ri­Tad vi­ta­lur
riTms (a­sa­kob­riv­sa da seq­su­a­lurs) daq­vem­de­ba­re­bul pro­cess.
pla­to­ni (Zv.w. 427 – 347) – an­ti­ku­ri sam­ya­ros udi­de­si mo­az­rov­
ne. da­i­ba­da aTen­Si, Zve­li tra­di­ci­e­bis mqo­ne aris­tok­ra­ti­ul ojax­
Si. mra­val­mxri­vi ni­WiT da­jil­do­ve­bu­li pi­rov­ne­ba gax­ldaT: wer­da
leq­seb­sa da dra­mebs, swav­lob­da mu­si­ka­sa da fer­we­ras, mo­na­wi­le­ob­
da da imar­jveb­da olim­pi­ur Ta­ma­Seb­Si. oci wlis asak­Si fi­lo­so­fi­am
ga­i­ta­ca da sok­ra­tes mo­wa­fe gax­da. mag­ram be­di mas pi­rad tra­ge­di­
as, ga­moc­das um­za­deb­da – sa­sa­mar­Tlo, ci­xe, ga­na­Ce­nis aR­sru­le­ba da
um­Zi­me­si su­li­e­ri tki­vi­li. es mi­si mas­wav­leb­lis, sok­ra­tes sa­sa­mar­
Tlo, pa­tim­ro­ba da sik­vdi­liT das­ja iyo, ro­me­lic mis­Tvis uf­ro
mets war­mo­ad­gen­da, vid­re mas­wav­le­be­li – su­li­e­ri ma­ma, Sem­dgom­Si
ki, mi­si `Al­ter ego~ di­a­lo­geb­Si. sok­ra­tes sik­vdi­lis­Ta­na­ve pla­to­ni
to­vebs aTens da di­di xnis Sem­deg ga­nax­le­bu­li, sxva ada­mi­a­nis sa­xiT
ub­run­de­ba mSob­li­ur qa­laqs. man mTe­li Ta­vi­si in­te­leq­tu­a­lu­ri
da su­li­e­ri Se­saZ­lob­lo­be­bi mi­mar­Ta uk­vda­vi, ma­ra­di­u­li ide­e­bis,
upir­ve­les yov­li­sa, umaR­le­si sa­mar­Tli­a­no­bis ide­is, zeg­rZno­ba­di
sam­ya­ros ar­se­bo­bis da­sa­sa­bu­Teb­lad. sok­ra­te­saT­vis sik­vdi­li sxva
sam­ya­ro­Si, si­cocx­lis sxva for­ma­Si ga­das­vlas niS­nav­da. es mo­saz­re­
ba amo­sa­va­li de­bu­le­ba gax­da pla­to­ni­saT­vis – sam­ya­ro, ro­mel­Sic
ada­mi­a­ni ar­se­bobs su­li­e­rad da ara xor­ci­e­lad, mTa­va­ri­a. is re­a­lo­
ba ki, sa­dac uda­na­Sa­u­lo brZe­ni ada­mi­a­ne­bi­saT­vis sa­sik­vdi­lo ga­na­

313
Ce­ni ga­mo­aqvT, ar Se­iZ­le­ba iyos er­Ta­der­Ti, WeS­ma­ri­ti, um­Tav­re­si.
am­de­nad, au­ci­leb­lad un­da ar­se­bob­des sxva, umaR­le­si, ide­a­lu­ri
sam­ya­ro, ro­mel­Sic sa­mar­Tli­a­no­ba ki ar ibR­a­le­ba, ara­med su­fevs.
pla­to­nis fi­lo­so­fi­i­saT­vis di­a­lo­gis for­maa da­ma­xa­si­a­Te­be­li,
rom­leb­Sic gad­mo­ce­mu­lia mi­si Se­xe­du­le­be­bi yo­fi­e­re­bis dra­ma­tiz­
mze, aR­mo­uf­xvrel cxov­re­bi­se­ul wi­na­aR­mde­go­beb­sa da ada­mi­a­nis ma­rad
mSfoT­va­re sul­ze, ro­mel­sac WeS­ma­ri­te­ba da sa­mar­Tli­a­no­ba swyu­ri­a.
pla­ton­ma sa­ku­Ta­ri Ta­vi sok­ra­tes­Tan ga­a­i­gi­va da mis­gan Ta­vi­si fi­lo­
so­fi­u­ri ore­u­li Seq­mna. sa­in­te­re­so­a, rom di­a­lo­geb­Si pla­to­ni­se­u­li
sok­ra­te ara­so­des gvev­li­ne­ba ora­ku­lis rol­Si. igi yo­vel­Tvis sa­bo­
loo sity­vas, anu das­kvnis ga­mo­ta­nis Se­saZ­leb­lo­bas, av­tors an sa­ku­
Tar Tavs ki ar uto­vebs, ara­med di­a­lo­gis mkiTx­vels – dRe­van­dels,
xva­lin­dels, mo­ma­vals. ama­Sia mi­si WeS­ma­ri­ti fi­lo­so­fi­u­ri si­di­a­de.
Ta­vi­si di­a­lo­ge­biT pla­ton­ma STa­mo­mav­lo­bas ori sa­xe­lis mqo­ne er­
Ti mo­az­rov­nis swav­le­ba da­u­to­va – sok­ra­te-­pla­to­ni. man Ta­vis Tav­ze
Rmer­Te­bis uf­le­ba­mo­si­le­ba ai­Ro: mas­wav­le­be­li uk­vda­ve­bas azi­a­ra.
se­ne­ka (Zv.w. 4 – 65) – Zve­li ro­ma­e­li fi­lo­so­fo­si, po­e­ti da sa­xel­
mwi­fo moR­va­we. ke­Til­So­bi­li pat­ri­ci­e­bis STa­mo­ma­va­li; mi­i­Ro kar­gi
fi­lo­so­fi­u­ri da iu­ri­di­u­li ga­naT­le­ba; da­jil­do­ve­bu­li iyo ora­
to­ru­li ni­WiT; sto­i­ciz­mis Tval­sa­Ci­no war­mo­mad­ge­ne­li; im­pe­ra­tor
ne­ro­nis aR­mzrde­li, ro­mel­mac mog­vi­a­ne­biT sa­sik­vdi­lo ga­na­Ce­ni ga­
mo­u­ta­na Ta­vis mas­wav­le­bels.
se­ne­kas mi­xed­viT, fi­lo­so­fia cxov­re­bis zne­ob­riv­-re­li­gi­ur
sa­xel­mZRva­ne­los war­mo­ad­gens. ada­mi­a­ni zne­ob­ri­vad sus­ti da nak­
lo­va­ni ar­se­ba­a. am­de­nad, igi zne­ob­ri­vi Tval­saz­ri­siT sak­ma­od mom­
Txov­ni un­da iyos sa­ku­Ta­ri Ta­vi­sad­mi, xo­lo moy­va­si­sad­mi iCen­des
go­niv­rul Sem­wyna­reb­lo­bas da ara sib­ra­luls. umaR­le­si saT­no­e­ba,
se­ne­kas az­riT, sa­ku­Ta­ri Ta­vi­sad­mi er­Tgu­le­ba­a.
se­ne­kas Txzu­le­beb­ma da Ta­vad fi­lo­so­fo­sis pi­rov­ne­bam ga­na­pi­
ro­ba sto­i­ciz­mis mniS­vne­lo­va­ni gav­le­na ro­mis sa­zo­ga­do­eb­riv da
kul­tu­rul cxov­re­ba­ze, iu­ri­di­ul sfe­ro­sa da sa­xel­mwi­fos mar­
Tvis sis­te­ma­ze.
sok­ra­te (Zv.w. 470 – 399) – ga­mo­Ce­ni­li ber­Ze­ni mo­az­rov­ne. da­i­ba­
da aTen­Si, qvis­mTlel­-skul­pto­ri­sa da be­bia qa­lis ojax­Si. Ta­vi­dan

314
ma­mis pro­fe­si­as mis­dev­da, mag­ram or­mo­ci wli­sam fi­lo­so­fi­i­sad­mi
da­u­o­ke­be­li swraf­va da siy­va­ru­li ga­mo­i­Ci­na da yo­ve­li­ve sxvam mis­
Tvis az­ri da­kar­ga. sok­ra­te did dros aTe­nis in­te­leq­tu­a­leb­Tan
sa­u­bar­-dis­pu­teb­Si ata­reb­da. sxve­bi­sa­gan gan­sxva­ve­biT mas Tan­da­yo­
li­li gam­Wri­ax ­ i go­ne­ba, araC­ve­u­leb­ri­vi ora­to­ru­li ni­Wi da mkveT­
rad ga­mo­xa­tu­li Se­mec­ne­bi­Ti in­te­re­se­bi ga­mo­ar­Cev­da. `me Rmer­Teb­
ma Ca­ma­ye­nes mwyob­rSi da fi­lo­so­fi­iT da­ka­ve­ba mar­gu­nes xved­rad,
ra­Ta sxve­bi da sa­ku­Ta­ri Ta­vi ga­mov­ca­do~ – ase am­bob­da Ta­vis Tav­ze.
ze­pir­sity­vi­e­ri, cocx­a­li fi­lo­so­fo­so­ba iyo mi­si WeS­ma­ri­ti cxov­
re­bi­se­ul­ i da­niS­nu­le­ba. sok­ra­tem, iro­ni­ul­ma da prin­ci­pul­ma mo­
ka­ma­Tem, da­un­do­bel­ma ise­Ti ada­mi­a­nu­ri man­ki­e­re­be­bi­sad­mi, ro­go­ri­
caa pir­fe­ro­ba, fa­ri­sev­lo­ba, or­pi­ro­ba, ye­ye­Co­ba, an­ga­re­ba, aTe­nis
mkvid­rTa So­ris bev­ri mte­ri Se­i­Zi­na. sam­ma maT­gan­ma sa­sa­mar­Tlo­Si
da­a­bezRa sok­ra­te da Rmer­Te­bis gmo­ba da axal­gaz­rdo­bis Ser­yvna
das­do bra­lad. xu­Ta­si na­fi­ci msa­ju­li­sa­gan Sem­dgar­ma aTe­nis sa­
sa­mar­Tlom ken­Wis­yris sa­fuZ­vel­ze sa­sik­vdi­lo ga­na­Ce­ni ga­mo­u­ta­na
fi­lo­so­foss. sok­ra­tem Tvi­Ton aRas­ru­la es ga­na­Ce­ni.
Ta­vad sok­ra­te­Si, ro­gorc kon­kre­tul em­pi­ri­ul ada­mi­an­Si (Cve­
u­leb­ri­vi aTe­ne­li, msu­qa­ni, me­lo­ti, pa­Wua cxvi­riT, oja­xu­ri prob­
le­me­biT dam­Zi­me­bu­li) Si­na­ga­nad ar­se­bob­da me­ta­fi­zi­ku­ri `me~, ro­
mel­sac igi `da­i­mons~, anu Si­na­gan xmas uwo­deb­da. igi yo­vel­Tvis
emor­Ci­le­bo­da da iT­va­lis­wi­neb­da `da­i­mo­nis~ rCe­vebs. odes­Rac, Si­
na­gan­ma xmam sok­ra­tes ur­Ci­a, Ta­vi Se­e­ka­ve­bi­na po­li­ti­ku­ri moR­va­we­o­
bi­sa­gan – ub­ra­lo, Cve­u­leb­ri­vi ada­mi­a­ni win ver aRud­ge­ba `Zli­er­Ta
ama qvey­ni­sa~ ne­bas, ver ga­da­ur­Ce­ba maT ris­xvas, ro­ca da­u­fa­ra­vad am­
xels maT ara­ka­no­ni­er qme­de­beb­sa da usa­mar­Tlo­bas. mxo­lod Ta­vi­su­
fal ker­Zo pirs Ses­wevs Za­la ib­rZo­los si­ke­Ti­saT­vis. mxo­lod aseT
ada­mi­ans Se­uZ­lia Se­i­nar­Cu­nos su­li­e­ri Ta­vi­suf­le­ba da WeS­ma­ri­te­
bis Zi­e­bis Se­saZ­leb­lo­ba. wi­na­aR­mdeg Sem­Txve­va­Si fi­lo­so­fo­si aRar
aris brZe­ni. po­li­ti­kur cxov­re­ba­Si mTe­li ar­se­biT Caf­lu­li ada­mi­
a­nis su­li ga­re­gan ze­moq­me­de­bas ga­nic­dis da de­for­mir­de­ba. kar­gavs
ra Ta­vi­suf­le­bas, su­li umaR­les re­a­lo­bas­Tan kav­Sir­sac kar­gavs.
Zil­-Rvi­Zi­lis mdgo­ma­re­o­ba­Si var­de­ba. aqe­dan Ta­vis daR­we­va ki praq­
ti­ku­lad Se­uZ­le­be­li­a. sok­ra­te Za­li­an afa­seb­da Ta­vi­su­fa­li mo­az­

315
rov­nis sta­tuss, rom­lis su­li­e­ri `me~ yo­vel­Tvis sif­xiz­lis mdgo­ma­
re­o­ba­Si im­yo­fe­ba, yo­vel­Tvis mza­daa yve­la­ze rTu­li fi­lo­so­fi­u­ri
prob­le­me­bis in­te­leq­tu­a­lu­ri wvdo­mi­sa da daZ­le­vi­saT­vis.
tar­di gab­ri­e­li (1843 –1904 ww.) – fran­gi so­ci­ol ­ o­gi, fsi­qo­lo­
gi, kri­mi­na­lis­ti. igi Tvli­da, rom so­ci­a­lu­ri cxov­re­bis Zi­ri­Tad
fun­qci­as war­mo­ad­gens ini­ci­a­ti­va (si­ax­le­e­bi) da mi­baZ­va (mo­da da
tra­di­ci­e­bi). tar­dma di­di wvli­li Se­i­ta­na brbos fsi­qo­so­ci­a­lu­ri
Te­o­ri­is da­mu­Sa­ve­ba­Si.
fro­i­di zig­mun­di (1856 –1939 ww.) – av­stri­e­li nev­ro­pa­To­lo­
gi, fsi­qi­at­ri, fsi­qo­lo­gi; fsi­qo­a­na­li­zis fu­Zem­de­be­li, ro­mel­sac
Ta­vi­dan avi­Ta­reb­da, ro­gorc is­te­ri­is sxva­das­xva for­me­bis mkur­
na­lo­bis fsi­qo­Te­ra­pi­ul me­Tods, Sem­deg ki, ro­gorc moZR­vre­bas
arac­no­bi­e­ris sa­ku­Ta­ri ka­non­zo­mi­e­re­be­bi­sa da moq­me­de­be­bis Se­sa­
xeb, gan­sa­kuT­re­biT ltol­vis, in­stin­qte­bis sfe­ro­Si. fro­i­di Ta­vis
yve­la­ze did miR­we­vad Tvli­da arac­no­bi­e­ri fsi­qi­ku­ri pro­ce­se­bis
aR­mo­Ce­na­sa da zrdas­ru­li ada­mi­a­nis fsi­qo­lo­gi­is bav­Svo­bis pe­ri­o­
dis mov­le­ne­biT ax­sni­sa da wvdo­mis me­To­do­lo­gi­is Se­mu­Sa­ve­bas.
fro­i­dis moZR­vre­ba­Si cen­tra­lu­ri ad­gi­li uWi­ravs in­di­vi­dis
fsi­qo­seq­su­a­lu­ri gan­vi­Ta­re­bis Te­o­ri­as. fro­i­dis Ta­nax­mad, arac­
no­bi­e­ris sa­fuZ­vels seq­su­a­lu­ri in­stin­qte­bi (li­bi­do) war­mo­ad­gens,
rom­le­bic ada­mi­a­nis fsi­qi­ku­ri moq­me­de­be­bis um­rav­le­so­bas ga­na­pi­
ro­be­ben da xa­si­aT­de­bi­an in­stin­qteb­Tan da­kav­Si­re­bu­li ori cne­biT:
kom­pleq­siT da sub­li­ma­ci­iT (laT. amaR­le­ba, gan­di­de­ba. fro­id­Tan:
ga­mo­Ze­ve­bu­li sqe­sob­ri­vi ltol­vis gar­da­sax­va su­li­er moR­va­we­o­ba­
Si, ume­te­sad re­li­gi­is, me­ta­fi­zi­kis an xe­lov­ne­bis sfe­ro­Si).
fro­mi eri­xi (1900–1980 ww.) – eb­ra­ul ­ i war­mo­So­bis ger­ma­ne­li
fsi­qo­lo­gi, so­ci­o­lo­gi, fi­lo­so­fo­si. sxva­das­xva dros ga­ta­ce­bu­
li iyo mar­qsiz­miT, bu­diz­miT, fsi­qo­a­na­li­ziT.
mTe­li Ta­vi­si Se­moq­me­de­bi­Ti moR­va­we­o­bis gan­mav­lo­ba­Si froms
ain­te­re­seb­da da ik­vlev­da bo­ro­te­bis an­Tro­po­lo­gi­ur sa­fuZ­vlebs.
ro­gorc Zve­li dro­is mo­az­rov­ne­e­bi, fro­mic bo­ro­te­bas si­cocx­
lis er­T-erT Se­mad­ge­nel ga­mov­li­ne­bad mi­iC­nev­da. si­cocx­li­saT­vis
da­ma­xa­si­aT
­ e­be­li­a, ro­gorc srul­yo­fi­le­ba da har­mo­ni­a, ase­ve nak­
lo­va­ne­ba da dis­har­mo­ni­a. mar­Ta­li­a, igi izi­a­reb­da kla­si­ku­ri fi­

316
lo­so­fi­is mi­er Se­mu­Sa­ve­bul me­ta­fi­zi­kur da eTi­kur wa­nam­ZRvrebs
bo­ro­te­bis war­mo­So­bi­sa da mi­si sa­fuZ­vle­bis Ta­ob ­ a­ze, mag­ram ma­inc
Ta­vi­si sa­ku­Ta­ri gziT si­a­ru­li ar­Ci­a. fro­mi ik­vlev­da ada­mi­an­Ta so­
ci­a­lu­ri qce­vis des­truq­ci­u­li for­me­bis an­Tro­po­lo­gi­ur, fsi­
qi­kur da so­ci­al ­ ur – fsi­qo­lo­gi­ur sawy­i­sebs. Ta­vis fun­da­men­tur
naS­rom­Si `a­da­mi­a­nu­ri des­truq­ci­u­lo­bis ana­to­mi­a~ from­ma sa­fuZ­
vli­a­nad ga­mo­ik­vlia ag­re­si­u­lo­bis prob­le­me­bi.
Spen­gle­ri osu­al­di (1880 –1936 ww.) – ger­ma­ne­li mo­az­rov­ne. moR­
va­we­ob­da so­ci­a­lu­ri fi­lo­so­fi­i­sa da kul­tu­ris fi­lo­so­fi­is sfe­
ro­eb­Si. mi­si er­T-er­Ti yve­la­ze cno­bi­li naS­ro­mi, fi­lo­so­fi­ur ­ i
bes­tse­le­ri `ev­ro­pis Cas­ve­ne­ba~ ga­moq­vey­nda 1922 wels. wig­nSi gan­
xi­lu­lia sa­xel­mwi­fo­e­bis, kul­tu­re­bi­sa da ci­vi­li­za­ci­eb ­ is is­to­
ri­u­li be­dis kon­cef­cia da ga­mo­ir­Ce­va ar­gu­men­ta­ci­i­sa da sa­bo­loo
das­kvne­bis eq­stra­va­gan­tu­ri sti­liT.
Spen­gle­ris is­to­ri­ul­-fi­lo­so­fi­u­ri sis­te­ma izi­a­rebs da emor­
Ci­le­ba bib­li­u­ri ek­le­si­as­tis la­ko­nur ga­mo­naT­qvams – `yve­la­fe­ri
ama­o­e­ba­a~.
Ze­no­ni ele­el­ i (Zv. w. da­ax. 490 –430 ww.) – Zve­li ber­Ze­ni fi­lo­so­
fo­si, ro­mel­mac pir­vel­ma ga­mo­i­ye­na iri­bi dam­tki­ce­bis xer­xi. amis
ga­mo uwo­des mas `di­a­leq­ti­kis Sem­qmne­li~. cno­bi­li gax­da Ta­vi­si pa­
ra­doq­se­biT – apo­ri­e­biT, ro­mel­Ta mi­zans moZ­ra­o­bis Se­uZ­leb­lo­bis
dam­tki­ce­ba war­mo­ad­gen­da (`a­qi­lev­si~, `i­sa­ri,~ ~di­qo­to­mi­a~). Ze­no­ni
gan­Tqmu­li iyo ara mar­to fi­lo­so­fi­iT, ara­med po­li­ti­ku­ri moR­va­
we­o­bi­Tac. igi mo­na­wi­le­ob­da erT po­li­ti­kur SeT­qmu­le­ba­Si ti­ra­ni
ne­ar­xis wi­na­aR­mdeg. SeT­qmu­le­ba ud­ro­od ga­mo­aS­ka­ra­ve­bu­la da Ze­
no­nic Se­upy­ri­aT. Mmag­ram, mi­u­xe­da­vad imi­sa, rom Ze­no­ni sas­ti­kad uwa­
me­bi­aT, mas Ta­vi­si me­gob­re­bi ar ga­u­ci­a.

317
 sa­xel­mZRva­ne­lo­Si ga­mo­ye­ne­bul fi­lo­so­fi­ur
ter­min­Ta mok­le leq­si­ko­ni

Aa­dek­va­tu­ri – (laT. Mmi­to­le­bu­li) – Se­sa­ba­mi­si, Ta­na­zo­mi­e­

ri, Sem­Tan­mxmeb­lu­ri. war­mod­ge­na sag­nis adek­va­tu­ri­a, Tu igi
mas Se­e­saty­vi­se­ba, Tu ki igi `swo­ri­a~.
Aa­van­ti­u­ra so­ci­a­lu­ri – `gub­ris­ti­u­li mo­ti­va­ci­is~ (berZ.
Kkad­ni­e­ri, Se­te­vi­Ti, Tav­xe­du­ri sawy­i­si, rom­lis sa­fuZ­vel­zec
miz­nis mi­saR­we­vad ara­fers Ta­ki­lo­ben) cno­bi­e­re­bis tyve­o­ba­
Si myo­fi mra­va­li ada­mi­a­nis mi­er gan­xor­ci­e­le­bu­li gran­di­o­
zu­li so­ci­a­lu­ri Ro­nis­Zi­e­ba.
Aa­van­ti­u­riz­mi – in­di­vi­de­bi­sa da jgu­fe­bis moq­me­de­be­bis
so­ci­a­lu­ri praq­ti­ka, ro­me­lic scil­de­ba da ar­Rvevs sa­zo­ga­
dod mi­Re­bul, Cve­ul yo­fiT, ag­reT­ve so­ci­a­lur, mo­ra­lur,
sa­mar­Tleb­riv nor­mebs. miC­ne­u­li­a, rom pi­rov­ne­bis avan­ti­u­
ris­tu­li qce­vis sa­fuZ­ve­li prag­ma­tu­li in­te­re­se­bi­a, mag­ram
uf­ro xSi­rad, igi gan­pi­ro­be­bu­lia mZaf­ri Seg­rZne­be­bi­sa da
gan­cde­bis moTx­ov­ni­le­biT. Aa­van­ti­u­ris­tu­li qce­va Se­iZ­le­ba
iyos, ro­gorc kon­struq­ci­u­li, ase­ve aso­ci­a­lu­ri, anor­ma­lu­
ri, des­truq­ci­u­li xa­si­a­Tis.
ab­so­lu­ti – (laT. upi­ro­bo) – ma­ra­di­u­li, usas­ru­lo,
srul­yo­fi­li, uc­vle­li, da­mo­u­ki­de­be­li ab­so­lu­tu­ri go­ni
anu Rmer­Ti.
ab­so­lu­tu­ri su­li – he­ge­lis fi­lo­so­fi­ur sis­te­ma­Si – ab­
so­lu­tu­ri cod­ni­sa­ken su­lis aR­ma­va­li gan­vi­Ta­re­bis sa­bo­
loo rgo­li. Ta­vis gan­vi­Ta­re­bis eta­peb­ze ab­so­lu­tur ide­as
su­li swvde­ba: a) xe­lov­ne­ba­Si – Wvre­ti­sa da grZno­be­bis meS­
ve­o­biT, b) re­li­gi­a­Si - emo­ci­u­ri gan­cde­biT, g) fi­lo­so­fi­a­Si
adek­va­tu­rad aya­li­bebs ide­as, ro­gorc TviT­Se­mec­ne­bul cne­
bas. am­gva­rad, aq­tu­a­li­ze­bu­li ab­so­lu­tu­ri su­li xde­ba go­ni­
e­ri, Ta­vi­su­fa­li da usas­ru­lod TviT­Se­moq­me­di.
aA b­sur­du­li – (laT. xe­lov­nu­rad, yal­bad JRe­ra­di) – uaz­ro,
ugu­nu­ri, Se­u­sa­ba­mo, wi­na­aR­mde­gob­ri­vi. da­viy­va­noT ab­sur­dam­de,
niS­navs da­va­sa­bu­ToT mtki­ce­bis Si­na­ga­ni wi­na­aR­mde­gob­ri­o­ba.
318
 Aa­bu­lia – (berZ.) – moq­me­de­ba­Ta fsi­qi­u­ri re­gu­la­ci­is pa­To­
lo­gi­u­ri dar­Rve­va; une­bis­yo­fo­ba, ga­u­be­da­o­ba.
aA g­no­zia – (berZ.) – uvi­co­ba, uco­di­na­ro­ba. sok­ra­tes Ta­nax­
mad – sawy­i­si; sto­i­ko­se­bis mi­xed­viT – fi­lo­so­fo­so­bis Se­de­gi.
ab­straq­cia – (laT. gan­ye­ne­ba) – Se­mec­ne­bi­Ti ope­ra­ci­a, Se­
mec­ne­bis for­ma, ro­me­lic mdgo­ma­re­obs sa­gan­Ta Tvi­se­be­bis
da mi­mar­Te­be­bis az­rov­ne­biT ga­mo­yo­fa­Si, ga­mo­cal­ke­ve­ba­sa da
Sem­deg gan­zo­ga­de ­ ­ba­Si.
ag­nos­ti­ciz­mi – (berZ. cod­nis uar­yo­fa) – moZR­vre­ba, ro­me­
lic mTli­a­nad an na­wi­lob­riv uar­yofs sam­ya­ros Se­mec­ne­bis Se­
saZ­leb­lo­bas. Se­mec­ne­bis Se­uZ­leb­lo­bis mi­ze­zad mi­iC­nevs ada­
mi­a­nis Sem­mec­ne­be­li una­re­bis nak­lo­va­ne­bas da SezR­u­du­lo­bas.
Aav­tok­ra­tia – (berZ. TviT­mpyro­be­lo­ba) – er­Tmmar­Tve­lo­
ba; mmar­Tve­lo­bis for­ma, ro­me­lic gu­lis­xmobs er­Ti pi­ris ga­
nu­sazR­vrel ukon­tro­lo sru­luf­le­bi­a­no­bas.
Aav­to­no­mia – (berZ. sa­ku­Ta­ri ka­non­zo­mi­e­re­ba) – sa­ub­ro­ben
or­ga­nu­li si­cocx­lis av­to­no­mi­a­ze ara­or­ga­nul­Tan mi­mar­Te­
ba­Si; az­rov­ne­bis av­to­no­mi­a­ze yo­fi­e­re­bas­Tan mi­mar­Te­ba­Si;
eTi­kur av­to­no­mi­a­ze da sxva.
Aav­to­ri­ta­riz­mi – (laT. Ggav­le­na, Za­la­uf­le­ba):
1.a­ra­sa­mar­Tleb­ri­vi xa­si­a­Tis po­li­ti­ku­ri re­Ji­mi;
2. Za­la­uf­le­ba, ro­me­lic Ta­vis fun­qci­ebs mo­qa­la­qe­Ta bu­
ne­bi­Ti uf­le­be­bis sis­te­ma­tu­ri dar­Rve­vis gziT axor­ci­e­lebs;
3. cno­bi­e­re­bis ori­en­ta­ci­a, ro­me­lic mi­mar­Tu­lia mar­Tvis
iZu­le­biT-Za­la­dob­ri­vi me­To­de­bis aRi­a­re­ba­ze. Aav­to­ri­ta­ru­
li cno­bi­e­re­ba aris sa­xel­mwi­fo­eb­ri­vi mar­Tvis av­to­ri­ta­ru­
li mo­de­lis mi­er war­mo­So­bi­li mTa­va­ri so­ci­a­lu­ri pro­duq­ti.
mis­Tvis da­ma­xa­si­a­Te­be­li­a: az­rov­ne­bis ti­pi, ro­me­lic, ro­
gorc we­si, scil­de­ba zne­ob­riv-sa­mar­Tleb­ri­vi ka­te­go­ri­e­bis
sazR­vrebs; sa­xel­mwi­fo xe­li­suf­le­bis uk­ri­ti­ko da­mo­ki­de­bu­
le­ba ara­sa­mar­Tleb­ri­vi aq­ci­e­bi­sad­mi; av­tok­ra­t­u­li mmar­Tve­
lo­bis su­bi­eq­te­bi­sad­mi ma­a­meb­lu­ri, mliq­vne­lu­ri mor­Ci­le­ba.
Aav­to­ri­te­ti – mniS­vne­lo­ba an gav­le­na, ro­me­lic Se­iZ­le­ba
hqon­deT ada­mi­a­nebs, sag­nebs, niv­Tebs da ro­me­lic ar sa­Wi­ro­

319
ebs am gav­le­ni­sa Tu mniS­vne­lo­bis mud­miv da­sa­bu­Te­bas, mis re­
a­lu­rad dam­tki­ce­bas. imis­da mi­xed­viT, Tu ro­me­li sfe­ro aqvT
mxed­ve­lo­ba­Si, sa­ub­ro­ben re­li­gi­ur, po­li­ti­kur, sa­mec­ni­e­ro
da a. S. Aav­to­ri­tet­ze.
Aav­to­ri­ta­rul-po­li­ti­ku­ri sa­xel­mwi­fo – ara­sa­mar­Tleb­
ri­vi sa­xel­mwi­fos ti­pi, rom­lis far­gleb­Sic mar­Tlwes­ri­gi
em­ya­re­ba ara ga­naT­le­bul, ci­vi­li­ze­bu­li mo­qa­la­qe­e­bis gan­
vi­Ta­re­bul mar­TlSeg­ne­bas, ara­med xe­li­suf­le­bis sif­xiz­
les, mis ga­da­War­be­bul, ak­vi­a­te­bul swraf­vas xel­qve­i­Te­bis
me­ur­ve­o­bi­sad­mi da ze­dam­xed­ve­lo­bis fun­qci­e­bis zed­mi­wev­niT
Ses­ru­le­bas. Aav­to­ri­ta­rul-po­li­ti­ku­ri sa­xel­mwi­fo­saT­vis
da­ma­xa­si­aT
­ e­be­lia ad­mi­nis­tri­re­bis mra­val­sa­fe­xu­ro­ba. amas­
Tan er­Tad, uf­le­bis­mqo­ne aq­ci­e­bis ab­so­lu­tu­ri um­rav­le­so­ba
ata­rebs ze­ka­no­ni­er xa­si­aTs da da­saS­ve­bad iT­vle­ba mo­qa­la­
qe­Ta bu­ne­bi­Ti uf­le­be­bi­sa da Ta­vi­suf­le­be­bis sis­te­ma­tu­ri
ugul­ve­bel­yo­fa. sa­xel­mwi­fos mi­er dek­la­ri­re­bu­li miz­ne­bi
xal­xis ke­Til­dRe­o­bis, mi­si ma­te­ri­a­lu­ri uz­run­vel­yo­fis,
ga­naT­le­bis, jan­mrTe­lo­bis dac­vis da a. S. Se­sa­xeb, aS­ka­rad
ewi­na­aR­mde­ge­ba in­di­vi­de­bi­sad­mi (ro­gorc kon­tro­lis obi­eq­
te­bi­sad­mi da ara ro­gorc sa­mar­Tlis su­bi­eq­te­bi­sad­mi) yo­vel­
dRi­ur praq­ti­ka­Si dam­kvid­re­bul da­mo­ki­de­bu­le­bas.
aTe­iz­mi – (berZ. Rmer­Tis uar­yo­fa) – fi­lo­so­fi­u­ri Te­
o­ri­a, ro­me­lic uar­yofs ze­bu­neb­riv RvTa­eb­riv Za­lebs da
Rmer­Tis ar­se­bo­bas. aqe­dan ga­mom­di­na­re, is ugul­ve­bel­yofs
yo­vel­gvar re­li­gi­as da yve­laf­ris sa­fuZ­vels ma­te­ri­a­lur
sub­stan­ci­aS ­ i xe­davs.
an­Tro­po­lo­gia – (berZ. an­Tro­pos – ada­mi­a­ni, lo­gos – moZR­
vre­ba) – moZR­vre­ba ada­mi­a­nis war­mo­So­ba­sa da evo­lu­ci­a­ze.
1. sa­bu­ne­bis­mety­ve­lo da sa­me­di­ci­no an­Tro­po­lo­gia gan­
sazR­vravs ada­mi­a­nis ad­gils cocx­al ar­se­ba­Ta sam­ya­ro­Si da
swav­lobs mis sxe­u­leb­riv or­ga­ni­za­ci­as, ri­Tac igi gan­sxvav­
de­ba sxva cocx­a­li ar­se­be­bi­sa­gan. mas ga­ne­kuT­vne­ba ana­to­mi­a,
fi­zi­o­lo­gi­a, moZR­vre­ba ra­se­bis Se­sa­xeb da sxva.

320
 2. fi­lo­so­fi­u­ri an­Tro­po­lo­gia – fi­lo­so­fi­u­ri kon­cef­
ci­a, ro­me­lic mTe­li sis­ru­liT mo­i­cavs re­a­lur ada­mi­a­nur
ar­se­bo­bas, gan­sazR­vravs ada­mi­a­nis ad­gil­sa da mis da­mo­ki­de­
bu­le­bas ga­re­mom­cve­li sam­ya­ri­sad­mi. ada­mi­a­nis ra­o­bis ga­az­
re­bi­saT­vis gan­sa­kuT­re­bu­li yu­radR­e­ba eT­mo­ba kul­tu­ris is­
to­ris Ses­wav­las.
an­Tro­po­lo­gia sa­mar­Tlis – cod­nis sfe­ro, sa­dac ga­Su­qe­
bu­lia ada­mi­a­nis sa­mar­Tleb­riv re­a­lo­bas­Tan mi­mar­Te­bis Zi­ri­
Ta­di prob­le­me­bi: a) ada­mi­a­nis ro­li sa­mar­Tleb­ri­vi re­a­lo­bis
Ca­mo­ya­li­be­ba­Si; b) ada­mi­a­nis ad­gi­li sa­mar­Tleb­riv re­a­lo­ba­
Si; g) sa­mar­Tleb­ri­vi re­a­lo­bis ar­se­bo­ba ada­mi­an­Si; d) ada­mi­
a­nis aq­ti­vo­bis des­truq­ci­u­li for­me­bi, rom­le­bic an­gre­ven
da Sli­an sa­mar­Tleb­riv re­a­lo­bas ada­mi­a­nis gar­Se­mo da Ta­vad
mas­Si. an­Tro­po­lo­gi­u­ri mid­go­mis kon­teq­stSi ada­mi­a­ni da sa­
mar­Ta­li war­mo­ad­ge­nen ur­Ti­er­Tkre­a­ti­u­li Tvi­se­be­bis mqo­ne
mxa­re­ebs: ada­mi­a­ni qmnis sa­mar­Tleb­riv re­a­lo­bas, sa­mar­Ta­li
ki mo­na­wi­le­obs WeS­ma­ri­tad ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis for­me­bis
da­fuZ­ne­ba­Si, rom­le­bic Se­e­sa­ba­me­bi­an da pa­su­xo­ben ci­vi­li­ze­
bu­lo­bis kri­te­ri­u­mebs. Oor­mxri­vi Za­lis­xme­vis Se­de­gad iq­mne­ba
er­Ti­an­ i so­ci­a­lur-sa­mar­Tleb­ri­vi an­Tro­pos­fe­ro, ro­me­lic
gam­ya­re­bu­lia sim­bo­lu­ri, nor­ma­ti­u­li, Ri­re­bu­le­bi­Ti, az­
rob­ri­vi kav­Si­re­biT. sa­mar­Tlis an­Tro­po­lo­gia akon­kre­tebs
zo­gad­fi­lo­so­fi­ur kiTx­vas ada­mi­a­nis ra­o­ba­ze: ras war­mo­ad­
gens iu­ri­di­u­li ada­mi­a­ni da sa­xel­mwi­fo­eb­ri­vi ada­mi­a­ni? ras
war­mo­ad­gens ka­non­mor­Ci­li ada­mi­a­ni da ada­mi­a­ni dam­na­Sa­ve? da
a. S. mas ain­te­re­sebs is an­Tro­po­ge­nu­ri sa­fuZ­vle­bi, rom­le­bic
ai­Zu­le­ben ada­mi­ans da­ic­vas an da­ar­Rvi­os sa­mar­Tlis nor­me­bi.
an­Tro­po­mor­fiz­mi – (berZ.) – ada­mi­a­nu­ri Tvi­se­be­bis ga­da­
ta­na usu­lo sag­neb­ze, Rmer­Tis cne­ba­ze an bu­ne­ba­ze.
an­Tro­po­cen­triz­mi – (berZ.) – Se­xe­du­le­ba, rom­lis Ta­nax­
mad ada­mi­a­ni aris sam­ya­ros cen­tri da mas­Si mim­di­na­re yve­la
mov­le­nis mi­za­ni.
Aal­qi­mia – (laT.) – Mmec­ni­e­re­bam­de­li mi­mar­Tu­le­ba qi­mi­a­Si.
Aal­qi­mi­ko­se­bis mTa­va­ri mi­za­ni iyo e. w. `fi­lo­so­fi­u­ri qvis~

321
mo­po­ve­ba. `fi­lo­so­fi­u­ri qvis~ Zi­ri­Tad Tvi­se­bad iT­vle­bo­da
ara­ke­Til­So­bi­li me­ta­le­bis gar­daq­mna oq­rod da ver­cxlad.
Aal­qi­mi­ko­se­bi `fi­lo­so­fi­ur qvas~ mi­a­wer­dnen mra­val sam­kur­
na­lo Tvi­se­bas – da­a­va­de­ba­Ta gan­kur­ne­bas, axal­gaz­rdo­bis
dab­ru­ne­bas, si­cocx­lis usas­ru­lod ga­xan­grZli­ve­bas da sxva.
al­ter­na­ti­va – (frang. – Oo­ri­dan er­Ti) – ori, ur­Ti­er­Tga­
mom­ricx­a­vi Se­saZ­leb­lo­bi­dan er­T-er­Tis ar­Ce­vis au­ci­leb­lo­
ba; em­ya­re­ba moTx­ov­nas – mi­i­Re ga­dawy­ve­ti­le­ba da air­Cie ori­
dan er­Ti.
Aal­tru­iz­mi – (laT. sxva) – zne­ob­ri­vi prin­ci­pi, ro­me­lic
gu­lis­xmobs sxva ada­mi­a­ne­bi­sad­mi uan­ga­ro msa­xu­re­bas, mzad­
yof­nas ga­i­Ros Ta­vi msxver­plad ma­Ti ke­Til­dRe­o­bi­sa da bed­
ni­e­re­bi­saT­vis. sa­wi­na­aR­nde­go cne­baa ego­iz­mi.
Aam­bi­va­len­to­ba – (laT.) – grZno­ba­di gan­cde­bis ga­o­re­ba,
rac ga­mo­ix­te­ba Sem­deg­Si – er­Ti da igi­ve obi­eq­ti ada­mi­an­Si
er­Tdro­u­lad or ur­Ti­er­Tsa­wi­na­aR­mde­go grZno­bas iw­vevs. ma­
ga­li­Tad, sim­pa­Tia da an­ti­pa­Ti­a, siy­va­ru­li da si­Zul­vi­li, si­
a­mov­ne­ba da usi­a­mov­ne­ba.
Aam­ne­zia – (berZ.) – Mmex­si­e­re­bis na­wi­lob­riv moS­la an mTli­
a­nad da­kar­gva.
ana­li­zi – (berZ. da­na­wev­re­ba, daS­la) – lo­gi­ka­Si cne­bi­Ti
(az­rob­ri­vi) daS­la er­Ti­a­no­bi­sa – sim­rav­le­e­bad, mTli­a­nis –
mis na­wi­le­bad. ana­li­zis aqts ewo­de­ba ana­li­zi­re­ba, xo­lo ana­
li­zis Ca­ta­re­bis xerxs – ana­li­ti­ku­ri me­To­di. sa­pi­ris­pi­ro
cne­baa sin­Te­zi.
ana­li­ti­ku­ri msje­lo­ba – msje­lo­ba, rom­lis WeS­ma­ri­te­ba
dgin­de­ba wmin­da lo­gi­ku­ri ana­li­zis gziT.
ana­lo­gia – (berZ. msgav­se­ba) – mi­mar­Te­ba­Ta msgav­se­ba, to­
lo­ba. ag­reT­ve, Se­da­re­bis gziT Se­mec­ne­ba. Se­sa­da­re­bel sag­
nebs So­ris au­ci­leb­lad un­da ar­se­bob­des, ro­gorc gan­sxva­
ve­ba, ase­ve msgav­se­bac. is, rac Se­da­re­bis sa­fuZ­vlad gvaqvs
aRe­bu­li, bev­rad uf­ro kar­gad un­da iyos Cven­Tvis cno­bi­li,
vid­re is, rac mas un­da Se­va­da­roT.

322
 anam­ne­zi­si – (berZ. mo­go­ne­ba) – pla­to­nis Ta­nax­mad, Se­mec­ne­
ba – ram­de­na­dac yo­ve­li Se­mec­ne­ba aris su­lis mo­go­ne­ba ide­e­
bis Se­sa­xeb, rom­leb­sac igi gan­Wvret­da sxe­ul­Tan Se­er­Te­bam­de.
anar­qia – (berZ. uxe­li­suf­le­o­ba) – mdgo­ma­re­o­ba, ro­mel­
Sic im­yo­fe­ba sa­zo­ga­do­e­ba xe­li­suf­le­bis ga­uq­me­bis pi­ro­beb­
Si. anar­qiz­mi – moZR­vre­ba sa­zo­ga­do­e­ba­ze, rom­lis mi­zans war­
mo­ad­gens ada­mi­a­nis ga­Ta­vi­suf­le­ba po­li­ti­ku­ri, eko­no­mi­ku­ri
da su­li­er ­ i Za­la­uf­le­bis yo­vel­gva­ri sa­xes­xva­o­bi­sa­gan. aRi­
a­rebs mxo­lod cal­ke­u­li pi­rov­ne­bis ne­bas, sxva ne­bis­mi­er av­
to­ri­tet­sa da sa­xel­mwi­fo­eb­riv wyo­bas uar­yofs.
ani­miz­mi – (laT. ani­ma – su­li) – re­li­gi­u­ri rwme­na su­le­bis
ar­se­bo­ba­ze da maT Za­leb­ze, rom­lis mi­xed­vi­Tac bu­ne­bis yve­la
sa­gan­Sia su­li da is did gav­le­nas ax­dens ada­mi­a­nis cxov­re­ba­
ze. ar­se­bob­da pir­vel­yo­fil, pri­mi­ti­ul sa­zo­ga­do­e­ba­Si.
ano­ma­lia – (berZ). – nor­mi­dan, sa­er­To ka­non­zo­mi­e­re­bi­dan
ga­dax­ve­va.
anor­ma­tu­li qce­va – in­di­vi­dis so­ci­a­lu­ri qme­de­ba, ro­me­
lic ar Se­e­sa­ba­me­ba ci­vi­li­ze­bu­li sa­zo­ga­do­e­bis ste­re­o­ti­
pebs, scil­de­ba da ar em­Txve­va eti­ke­tis, kul­tu­ris, mo­ra­lis,
sa­mar­Tlis sa­zo­ga­dod mi­Re­bul nor­mebs da am­de­nad, ro­gorc
we­si, ga­na­pi­ro­bebs sa­zo­ga­do­eb­ri­vi cno­bi­e­re­bis uar­yo­fiT
re­aq­ci­as. sa­zo­ga­do­e­ba­Si ada­mi­a­ne­bis vi­ta­lu­ri, so­ci­a­lu­
ri da su­li­e­ri aq­ti­vo­bis yve­la ga­mov­li­ne­ba re­gu­lir­de­ba,
Zli­er­de­ba an pi­ri­qiT, Se­fer­xe­bu­lia so­ci­a­lu­ri nor­me­bi­sa
da Ri­re­bu­le­be­bis sa­fuZ­vel­ze, ro­mel­Ta mi­za­ni da da­niS­nu­
le­baa su­bi­eq­tis aR­mSe­neb­lu­ri moR­va­we­o­bis sti­mu­li­re­ba da
ma­Ti des­truq­ci­u­li mis­wra­fe­be­bi­sa da Za­lis­xme­vis blo­ki­re­
ba. im Sem­Txve­va­Si, ro­ca blo­ki­re­bis, Se­fer­xe­bis, da­mux­ru­We­
bis fun­qci­e­bi Se­degs ver aR­wevs, xo­lo ada­mi­an­Ta qce­ve­bi da
moq­me­de­be­bi ar­Rvevs da scil­de­ba nor­ma­ti­ul Car­Co­ebs, war­
mo­iq­mne­ba anor­ma­ti­u­li qce­vis fe­no­me­ni. nor­ma­ti­u­li qce­va
uz­run­vel­yofs so­ci­a­lu­ri sis­te­mis sta­bi­lu­ro­bas, mdgra­
do­bas, anor­ma­ti­u­li qce­vis ga­mov­le­nis mi­zans ki war­mo­ad­gens
sis­te­mis cva­le­ba­do­bis uz­run­vel­yo­fa.

323
 an­ta­go­niz­mi – (berZ. er­Tma­neT­Tan brZo­la) – wi­na­aR­mde­go­ba,
ro­me­lic xa­si­aT­de­ba mtru­li Za­le­bis Se­u­ri­ge­be­li brZo­liT.
an­ti­Te­zi­si – (berZ. da­pi­ris­pi­re­ba) – lo­gi­ka­Si Te­zi­sis sa­
pi­ris­pi­ro msje­lo­ba.
an­ti­ku­ro­ba – (laT. Zve­li) – Zve­li ber­Znu­li da ro­ma­u­li
kla­si­ku­ri epo­qa.
an­ti­no­mia – (berZ. wi­na­aR­mde­go­ba) – ori wi­na­ar­mde­gob­ri­vi
msje­lo­ba, sa­dac upi­ra­te­so­ba arcerTs ar eni­We­ba, ara­med isi­
ni Ta­na­bar­da­sa­bu­Te­ba­di msje­lo­be­bi­a. er­Tis uar­yo­fiT me­o­re
sa­buT­de­ba da pi­ri­qiT. debulebaTa Soris yovel maTgans aq v s
kanonieri Zala.
ape­i­ro­ni – (berZ. ga­nu­sazR­vre­li) – anaq­si­man­dres mi­xed­viT,
usas­ru­lo, ufor­mo pir­vel­sawy­i­si, rom­lis­ga­nac Sed­ge­ba yve­
la sa­ga­ni. pla­ton­Tan da pi­Ta­go­re­leb­Tan – ma­te­ri­is si­no­ni­mi.
aper­cef­cia – (laT.) – lo­gi­ka­Si, Se­mec­ne­bis Te­o­ri­a­Si igi­
ve­a, rac gac­no­bi­e­re­bu­li aR­qma.
apo­lo­gia – (berZ. dac­va) – da­sa­ca­vi sity­va. sok­ra­tes mi­er
sa­sa­mar­Tlos wi­na­Se war­moT­qmu­li sity­va. ag­reT­ve, pla­to­ni­sa
da qse­no­fan­tes am sity­vi­sad­mi miZR­vni­li Txzu­le­be­bi.
apo­ria – (berZ.) – ga­mo­u­va­li mdgo­ma­re­o­ba, prob­le­mis ga­
daW­ris Se­uZ­leb­lo­ba, vi­na­i­dan Ta­vad sa­gan­Si an ga­mo­ye­ne­bul
cne­beb­Si ar­se­bobs wi­na­aR­mde­go­ba.
ap­ri­or
­ i – (laT. wi­nam­de­ba­re, wi­na­mor­be­di) – cod­na, ro­me­
lic win us­wrebs cdas da mis­gan da­mo­u­ki­de­be­li­a. ap­ri­o­ru­li
ewo­de­ba Se­xe­du­le­bas, rom­lis sis­wo­ris dam­tki­ce­ba an uar­yo­
fa cdis meS­ve­o­biT Se­uZ­le­be­li­a.
apos­te­ri­o­ri – (laT. mom­dev­no­dan, Sem­dgo­mi­dan) – Se­mec­
ne­bis Te­o­ri­is cne­ba. apos­te­ri­u­li ewo­de­ba cdis sa­fuZ­vel­ze
aR­qmi­dan mi­Re­bul cod­nas. sa­wi­na­aR­mde­go cne­baa ap­ri­o­ri.
ar­gu­men­ti – (laT. sa­bu­Ti, mo­saz­re­ba) – dam­tki­ce­ba, mi­si is
na­wi­li, ro­mel­sac mtki­ce­bis uty­u­a­ro­ba, ueW­ve­lo­ba ey­rdno­
ba. ar­gu­men­ti­re­ba – dam­tki­ce­ba, da­sa­bu­Te­ba.
ar­gu­men­ta­cia – da­sa­bu­Te­bis mo­ta­na.

324
 ar­te­faq­ti iu­ri­di­u­li – (laT. xe­lov­nu­rad ga­ke­Te­bu­li) –
cne­ba, ro­me­lic aR­niS­navs sa­mar­Tleb­riv re­a­lo­ba­Si Car­Tu­li
ada­mi­an
­ is mo­na­wi­le­ob­ iT Seq­mnil me­o­rad, xe­lov­nur faq­teb­
sa da for­mebs. Tu ki iu­ri­di­u­li faq­ti em­pi­ri­ul­-Te­o­ri­u­li
gziT ga­mov­le­ni­li mTli­a­no­baa da mo­i­cavs in­for­ma­ci­as sa­mar­
Tleb­ri­vi re­al ­ o­bis Sig­niT ar­se­bul kon­kre­tul su­bi­eq­tur
ur­Ti­er­To­beb­ze, iu­ri­di­u­li ar­te­faq­ti aris ge­ne­ti­ku­rad
me­or
­ a­di kul­tu­ru­li re­a­lo­ba, ro­me­lic Ta­vi­si Se­mec­ne­biT­-
Ri­re­bu­le­bi­Ti fun­qci­e­bis sa­fuZ­vel­ze iZ­le­va in­for­ma­ci­as
sa­mar­Tleb­riv ur­Ti­er­To­be­bis ar­se­biT Tvi­se­beb­ze.
ar­xe – (berZ. sawy­i­si) – pir­vel­sawy­is ­ i, prin­ci­pi.
ar­xe­ti­pi – (berZ. sawy­i­si sa­xe) – pir­vel­sa­xe, sawy­is
­ i for­ma,
ni­mu­Si.
as­ke­tiz­mi – (berZ. ra­i­me­Si mo­var­ji­Se) – Tav­da­pir­ve­lad aT­
le­te­bis Se­jib­re­bi­saT­vis mom­za­de­ba; Sem­dgom­Si – saT­no cxov­
re­bi­sa­ken swraf­va da cod­veb­Tan da mav­ne Cve­veb­Tan brZo­la.
qris­ti­an ­ u­li as­ke­tiz­mi – loc­va­Si, mar­xva­Si, sxe­u­lis gan­wmen­
da­Si moR­va­we ada­mi­a­nis cxov­re­ba.
aso­ci­al ­ u­ri – (berZ.) – sa­zo­ga­do­e­bis mi­marT Si­na­ga­nad
gul­gri­li da ga­reg­nu­lad pa­si­u­ri ada­mi­a­ni.
at­ri­bu­ti – (laT. ga­mo­yo­fa, bo­Ze­ba) – Tvi­se­ba, ni­Sa­ni, ar­se­
bi­Ti ni­San­-Tvi­se­ba.
afeq­ti – (laT. su­li­e­ri mRel­va­re­ba, gaS­ma­ge­ba, ga­xe­le­ba) –
xan­mok­le emo­ci­u­ri mdgo­ma­re­ob ­ a, ro­me­lic xa­si­aT­de­ba grZno­
be­bis avad­myo­fu­ri aR­gzne­biT, az­rov­ne­bi­sa da mi­si ze­moq­me­
de­bis Zli­e­ri daq­ve­i­Te­biT.
aq­si­o­lo­gia – (berZ. aq­si – Ri­re­bu­le­ba, lo­gos – moZR­vre­
ba) – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba Ri­re­bu­le­beb­ze. Ri­re­bu­le­
beb­Si igu­lis­xme­ba ide­e­bi, ide­a­le­bi, Se­xe­du­le­be­bi, prin­ci­pe­
bi, rom­le­bic sa­fuZ­vlad udevs ada­mi­an­Ta cxov­re­bis wess. aq
igu­lis­xme­ba zne­ob­ri­vi, sa­mar­Tleb­ri­vi, po­li­ti­ku­ri, re­li­
gi­u­ri, mec­ni­er ­ u­li, mxat­vru­li (xe­lov­ne­bis) da sxva ide­e­bi,
ide­a­le­bi da prin­ci­pe­bi, ro­mel­Tac Ri­re­bu­le­ba aqvT sa­zo­ga­
do­e­bi­sa da pi­rov­ne­bi­saT­vis.

325
 bib­lia – (berZ. wig­ne­bi) – qris­ti­a­no­bis wmin­da we­ri­li
RvTis ga­mocx­a­de­ba­ze, sam­ya­ro­ze da ada­mi­an­ze, ka­cob­ri­o­ba­sa
da mis mo­ma­val­ze, mis sa­bo­loo bed­-iR­bal­ze. Sed­ge­ba ori na­
wi­li­sa­gan – `Zve­li aR­Tqma~ (51 wig­ni) da `a­xa­li aR­Tqma~ (27 wig­
ni) da war­mo­ad­gens erT mTli­a­no­bas. bib­lia Svi­da­sam­de ena­ze
da di­al ­ eq­tzea Tar­gmni­li. qar­Tul ena­ze ar­se­bobs Zve­li da
axa­li aR­Tqmis uZ­ve­le­si Tar­gma­ne­bi da mog­vi­a­no re­daq­ci­e­bi
(xan­me­ti da sa­baw­min­du­ri VII-VIII ss., adi­Su­ri - 897w., jruW­-par­
xlis –X s., oS­ku­ri - 987 w., aTo­nu­ri - X-XI ss., iru­sa­li­mu­ri –
XI s., ge­la­Tu­ri - XII s., mcxe­Tu­ri - XVII–XVIII ss., ba­qa­ri­se­u­li
– 1743 w., 1884 w.).
bo­ro­te­ba – fi­lo­so­fi­ur­-e­Ti­ku­ri ka­te­go­ri­a, ro­me­lic
ada­mi­an­Ta so­ci­a­lur si­nam­dvi­le­Si aR­niS­navs yo­ve­li­ve ara­
mar­Te­bu­lis vne­bis mom­tan da sa­SiS for­mebs. bo­ro­te­ba, ro­
gorc on­to­lo­ge­ma ar­se­bobs sa­mi Zi­ri­Ta­di ipos­ta­sis sa­xiT: 1.
me­ta­fi­zi­ku­ri, 2. re­li­gi­u­ri da 3. na­tu­ra­lis­tu­ri. bo­ro­te­ba,
ro­gorc si­ke­Tis an­ti­Te­za, war­mo­ad­gens im so­ci­o­ge­nu­ri fe­
no­me­ne­bis kva­li­fi­ci­re­bis zo­gad­Sem­fa­seb­lur ka­te­go­ri­as,
rom­le­bic ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis um­niS­vne­lo­va­nes Ri­re­bu­le­
beb­sa da fa­se­u­lo­bebs ngre­viT da ga­nad­gu­re­biT emuq­re­ba.
bu­ne­bi­Ti sa­mar­Ta­li – fi­lo­so­fi­ur – sa­mar­Tleb­ri­vi da
iu­ri­di­u­li az­rov­ne­bis er­T-er­Ti wam­yva­ni pa­ra­dig­ma, ro­
me­lic ey­rdno­ba kos­mos­Si, bu­ne­ba­sa da sa­zo­ga­do­e­ba­Si ga­ba­
to­ne­bul er­Ti­an nor­ma­ti­ul – Ri­re­bu­le­biT prin­ci­pebs da
Se­saZ­leb­lo­ba aqvs gax­des sa­xel­mwi­fos mi­er dad­ge­ni­li ka­
non­de­bu­le­ba­Ta sa­mar­Tli­a­no­bis sa­zo­mi. bu­ne­bi­Ti sa­mar­Ta­li
(Cve­ul­ e­bi­Ti sa­mar­Tlis da­u­we­re­li we­se­bi­sa da tra­di­ci­e­bis
sa­xiT) war­mo­iS ­ o­ba ka­cob­ri­ob
­ is ci­vi­li­za­ci­i­sa da kul­tu­ris
ga­Ce­nas­Tan er­Tad. mi­si moTx­ov­ne­bi war­mod­ge­ni­lia mi­Teb­Si,
re­li­gi­ur da mo­ra­lur nor­ma­ti­veb­Si. mog­vi­a­ne­biT, fi­lo­so­
fi­is war­mo­So­bas­Tan er­Tad, isi­ni iRe­ben on­to­lo­gi­ur da me­
ta­fi­zi­kur da­sa­bu­Te­bas.
ga­ucx­oe ­ ­ba – ada­mi­a­nis ise­Ti mdgo­ma­re­o­ba, ro­de­sac mas­ze
ba­to­nobs ga­re­ga­ni so­ci­a­lu­ri faq­to­ri, ro­me­lic ada­mi­ans

326
ar­Tmevs Si­na­gan Ta­vi­suf­le­bas. es war­mo­Sobs gan­sxva­ve­bas moq­
me­de­bis mi­zan­sa da Se­degs So­ris, ris ga­moc ada­mi­a­ni pe­si­mis­
tur da ni­hi­lis­tur gan­wyo­ba­Si var­de­ba da ga­mo­sa­va­lis pov­na
uZ­nel­de­ba.
de­ter­mi­niz­mi – (laT. gan­sazR­vra) – Se­xe­du­le­ba sam­ya­ros
ka­non­zo­mi­e­re­bis Se­sa­xeb, rom­lis mi­xed­vi­Tac sam­ya­ro­Si yve­la­
fe­ri mi­zez­-Se­de­gob­ri­vi kav­Si­riT aris gan­pi­ro­be­bu­li, de­ter­
mi­ni­re­bu­li. ami­tom sam­ya­ro­Si ar ar­se­bobs ara­vi­Ta­ri umi­ze­zo
mov­le­na anu Sem­Txve­vi­To­ba. Sem­Txve­vi­To­ba mxo­lod su­bi­eq­tu­
ri ar­cod­nis ga­mo mo­ix­ma­re­ba mec­ni­e­re­ba­Si, To­rem Ta­vis­Ta­vad
sam­ya­ro­Si ara­vi­Ta­ri Sem­Txve­vi­To­ba ar ar­se­bobs. sam­ya­ros mxo­
lod mkac­ri au­ci­leb­lo­ba da mi­ze­zob­ri­o­ba mar­Tavs.
de­duq­cia – (laT. ga­moy­va­na) – zo­ga­di­dan kon­kre­tu­lis ga­
moy­va­na;
de­duq­ci­u­ri me­To­di – az­rov­ne­bis me­To­di, rom­lis meS­ve­o­
bi­Tac zo­ga­di msje­lo­bi­dan ga­mog­vyavs ker­Zo de­bu­le­be­bi.
de­iz­mi – (laT.) – rwme­nis for­ma, ro­me­lic war­mo­iS­va gan­ma­
naT­leb­lo­bis epo­qa­Si (gan­sa­kuT­re­biT da­ma­xa­si­a­Te­be­lia in­gli­
si­saT­vis). de­iz­mis Ta­nax­mad, mar­Ta­li­a, Rmer­Ti sam­ya­ros pir­
vel­mi­ze­zi­a, mag­ram Seq­mnis Sem­deg sam­ya­ro mi­si mo­na­wi­le­o­bis
ga­re­Se vi­Tar­de­ba; arc sas­wa­u­lebs, arc RvTis Svi­lis mov­li­ne­
bas de­da­mi­wa­ze, kav­Si­ri ara aqvT sam­ya­ros gan­vi­Ta­re­bas­Tan.
de­ka­den­to­ba – (fr. gax­rwna, dak­ni­ne­ba, da­ce­ma) – cne­ba, ro­
me­lic xSi­rad ix­ma­re­ba fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a­Si kul­tu­re­bi­sa
da sxva­das­xva ere­bis is­to­ri­is ay­va­ve­bi­sa da dak­ni­ne­bis pe­ri­
o­de­bis gan­xil­vis dros.
de­ka­lo­gi – bib­li­u­ri aTi mcne­bis zo­ga­di da­sa­xe­le­ba.
demiurgi – (berZ.) – platonis filosofiaSi: samyaros
Semqmneli RvTaeba
de­mok­ra­tia – (berZ. xal­xis Za­la­uf­le­ba) – sa­xel­mwi­fo­eb­
ri­vi mowy­o­bis for­ma, ro­me­lic sa­Su­a­le­bas aZ­levs xalxs da
mis war­mo­mad­gen­lebs uSu­a­lod ga­na­xor­ci­e­lon mmar­Tve­lo­bi­
Ti fun­qci­e­bi.

327
 dep­re­sia – (laT. daT­rgun­va) – daT­rgu­nu­li su­li­e­ri mdgo­
ma­re­ob ­ a.
des­po­tiz­mi – sa­xel­mwi­fo mmar­Tve­lo­bis ara­sa­mar­Tleb­
ri­vi for­ma, rom­lis dro­sac xe­li­suf­le­bis mxri­dan sas­ti­kad
da sis­te­ma­tu­rad ir­Rve­va mo­qa­la­qe­Ta bu­ne­bi­Ti uf­le­be­bi,
ila­xe­ba pi­rov­ne­bis Rir­se­ba da iT­rgu­ne­ba mi­si Ta­vi­su­fa­li
ne­ba.
des­truq­ci­u­lo­ba – e. fro­mis fi­lo­so­fi­ur ­ i an­Tro­po­lo­
gi­is cen­tra­lu­ri cne­ba. aR­niS­navs zo­gi­er­Ti ada­mi­a­nis ngre­
vi­Ti pro­ce­se­bi­sad­mi mis­wra­fe­ba­sa da mid­re­ki­le­bas.
de­fi­ni­cia – (laT. SezR­ud­va) – cne­bis gan­sazR­vra mi­si Tvi­
se­be­bis Ca­moT­vlis gziT.
di­daq­ti­ka – (berZ. gaw­rTvnis, gan­swav­lis xe­lov­ne­ba an mec­
ni­e­re­ba) – gan­swav­lis Te­or ­ i­a.
di­so­nan­si – (laT. sxva­das­xvax­mo­va­no­ba, ara­ke­Til­xmo­va­ni,
Se­uwy­ob ­ e­li) – ara­ke­Til­xmo­va­ne­ba, uTan­xmo­e­ba.
dog­ma – (berZ. az­ri) – fi­lo­so­fi­u­ri Te­zi­si, rom­lis WeS­
ma­ri­te­ba sa­fuZ­vlad ede­ba ama Tu im fi­lo­so­fi­ur sis­te­mas;
ag­reT­ve, qris­ti­a­nu­li rwme­nis dog­ma­ti – sa­ek­le­sio ka­no­ni,
ro­me­lic Sec­vlas ar eq­vem­de­ba­re­ba.
doq­tri­na – (laT. swav­le­ba) – sis­te­ma­ti­zi­re­bu­li fi­lo­so­
fi­u­ri, po­li­ti­ku­ri an ide­o­lo­gi­u­ri moZR­vre­ba, kon­cef­ci­a,
prin­ci­pe­bis er­Tob­li­o­ba.
di­a­leq­ti­ka – (berZ. vsa­ub­rob, vmsje­lob) – moZR­vre­ba gan­vi­
Ta­re­bis Se­sa­xeb. Zvel sa­ber­ZneT­Si mas­Si ka­ma­Tis xe­lov­ne­ba igu­
lis­xme­bo­da. ka­ma­Ti miC­ne­u­li iyo az­rov­ne­bis gan­vi­Ta­re­bis sa­Su­
a­le­bad, rom­li­Tac WeS­ma­ri­te­ba mi­iR­we­o­da. he­gel­ma di­a­leq­ti­ka
ab­so­lu­tu­ri go­nis TviT­Se­mec­ne­bis me­To­dad ga­mo­acx­a­da. he­ge­
lis mi­xed­viT az­rov­ne­bis di­a­leq­ti­ka war­mo­ad­gens Se­mec­ne­bis aR­
ma­val pro­cess, rom­li­Tac ada­mi­a­ni ab­so­lu­tu­ri go­nis Se­mec­ne­
bi­sa­ken mi­is­wraf­vis.
du­a­liz­mi – (laT. ori) – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, ro­me­lic
ma­te­ri­a­lur da su­li­er sub­stan­ci­ebs mi­iC­nevs Ta­na­bar­mniS­vne­
lo­van sawy­i­se­bad, rom­lis mi­xed­vi­Tac verc su­li­sa­gan war­mo­i­So­

328
ba ma­te­ria da verc ma­te­ria war­mo­Sobs suls, ara­med isi­ni ab­so­
lu­tu­rad gan­sxva­ve­bu­li cne­be­bi­a.
ego­iz­mi – (laT) – Ta­vis­Ta­vis moy­va­ru­lo­ba, Tav­moT­ne­o­ba. qce­
va, ro­me­lic sru­lad Se­mo­i­far­gle­ba da ga­ni­sazR­vre­ba sa­ku­Ta­ri
`me~- s in­te­re­se­biT – sa­ku­Ta­ri sar­ge­be­li, ga­mor­Ce­na, sa­ku­Ta­ri
in­te­re­se­bis sxva ada­mi­a­nis in­te­re­seb­ze maR­la da­ye­ne­ba. sa­wi­na­aR­
mde­go cne­baa al­tru­iz­mi.
ego­cen­triz­mi – sam­ya­ro­sad­mi da­mo­ki­de­bu­le­bis for­ma, ro­
me­lic xa­si­aT­de­ba sa­ku­Tar in­di­vi­du­a­lur `me~­-ze yu­radR­e­bis aq­
cen­ti­re­biT.
ev­Ta­na­zia – (berZ. kar­gi sik­vdi­li) – `kar­gi, sa­si­a­mov­no sok­vdi­
li~. pir­ve­lad es ter­mi­ni ga­mo­i­ye­na be­kon­ma. igi ev­Ta­na­zi­a­Si msu­
buq, um­tkiv­ne­u­lo, bed­ni­er sik­vdils gu­lis­xmob­da. mec­ni­e­rul
terminologiaSi dam­kvid­rda XX s. me-2 na­xev­ri­dan da aR­niS­navs
Seg­ne­bul qme­de­bas an umoq­me­do­bas, ro­me­lic iw­vevs ga­nu­kur­ne­be­
li se­niT da­a­va­de­bu­li pa­ci­en­tis sik­vdils, Se­da­re­biT swra­fi da
um­tkiv­ne­u­lo gziT. mi­si mi­za­nia Sve­ba mo­u­ta­nos da ix­snas ada­mi­a­ni
mtan­jve­li tki­vi­le­bi­sa­gan.
eTi­ka – (berZ. Cve­u­le­ba) - fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, ro­me­lic
Se­is­wav­lis ada­mi­a­nis mo­rals, ada­mi­a­nis zne­ob­ri­vi qce­vis nor­mebs
da Ri­re­bu­le­bebs. eTi­ka aris aq­si­o­lo­gi­u­ri Te­o­ri­a, ro­me­lic
yu­radR­e­bis cen­trSi aye­nebs im prin­ci­pe­bi­sa da Ri­re­bu­le­be­bis
kvle­vas, rac sa­fuZ­vlad udevs ada­mi­an­Ta cxov­re­bis wess. aq saq­
me exe­ba im ide­eb­sa da ide­a­lebs, ris­Tvi­sac ada­mi­a­ni axor­ci­e­lebs
Ta­vis aq­ti­ur moq­me­de­bas da azrs aZ­levs si­cocx­les.
eTi­ku­ri Te­o­lo­gia – (ag­reT­ve, mo­ra­lu­ri Te­o­lo­gi­a) –
gvxvde­ba kan­tis `praq­ti­ku­li go­ne­bis kri­ti­ka­Si~. kan­tis Ta­
nax­mad, zne­ob­ri­vi ka­no­nis ar­se­bo­ba, ro­me­lic gan­sazR­vravs
ada­mi­an­ is moq­me­de­be­bis, qce­ve­bis mo­ra­lu­ro­bas, uk­ve war­mo­
ad­gens Rmer­Tis, ro­gorc am ka­no­nis pir­vel­Se­moq­me­di­sa da mi­
si ga­ran­tis, ar­se­bo­bis da­sa­bu­Te­bas.
ek­leq­ti­ka – (berZ. ar­Ce­vis una­ri; is vinc ir­Cevs) – gan­sxva­
ve­bu­li xa­si­a­Tis Se­xe­du­le­be­bis, ide­e­bis, prin­ci­pe­bis an Te­
o­ri­e­bis Se­er­Te­ba. ek­leq­ti­ki ewo­de­ba pi­rov­ne­bas, ro­me­lic

329
Ta­vad ar qmnis er­Ti­an prin­cip­ze da­fuZ­ne­bul sa­ku­Tar fi­lo­
so­fi­ur sis­te­mas da ar izi­a­rebs ro­me­li­me er­Ti fi­lo­so­fo­
sis Se­xe­du­le­bebs, ara­med sxva­das­xva sis­te­me­bi­dan ses­xu­lobs
mis­Tvis mi­sa­Reb, swor ide­ebs da aer­Ti­a­nebs maT.
eli­ta – (fr. sa­u­ke­Te­so, rCe­u­li) – so­ci­o­lo­gi­a­Si sa­zo­ga­
do­e­bis ma­Ra­li, pri­vi­le­gi­re­bu­li fe­na, ro­me­lic axor­ci­e­lebs
mar­Tvis, mec­ni­e­re­bi­sa da kul­tu­ris gan­vi­Ta­re­bis fun­qci­ebs.
ema­na­cia – (laT. ga­mos­vla, ga­mo­di­ne­ba) – mTli­a­ni­dan, er­
Ti­a­ni­dan ga­mo­di­ne­ba, ga­mos­xi­ve­ba. ne­op­la­to­niz­mi­sa da gnos­
ti­ciz­mis Ta­nax­mad, sam­ya­ro aris RvTis ema­na­ci­a, ro­me­lic
imav­dro­ul ­ ad uc­vle­li rCe­ba.
em­pi­riz­mi – (berZ. cda) – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, ro­
me­lic grZno­bad cdas cod­nis er­Ta­derT wya­rod mi­iC­nevs da
am­tki­cebs, rom yo­vel­gva­ri cod­na sa­buT­de­ba cda­Si da cdis
sa­Su­al­ e­biT; ar ar­se­bobs ara­vi­Ta­ri Tan­da­yo­li­li zo­ga­di
ide­e­bi ada­mi­an­ is cno­bi­e­re­ba­Si, ara­med cno­bi­e­re­bis Si­na­ar­si
mTli­a­nad Seg­rZne­be­biT mi­Re­bu­li cod­niT ga­ni­sazR­vre­ba. Aam
mim­di­na­re­o­bis war­mo­mad­gen­le­bi ari­an: ber­kli, iu­mi, ave­na­ri­
u­si, lo­ki da sxve­bi.
es­Te­ti­ka – (berZ. mgrZno­be­li) – moZR­vre­ba mSve­ni­e­re­bis
Se­sa­xeb. es aris xe­lov­ne­bis Te­o­ri­a, ro­me­lic ik­vlevs mxat­
vrul sa­xe­eb­Si gad­mo­ce­mul iseT Ri­re­bu­le­bebs, ro­mel­Tac
udi­de­si mniS­vne­lo­ba aqvT ada­mi­a­nis mxsof­lmxed­ve­lo­bis Ca­
mo­ya­li­be­ba­Si. es­Te­ti­ka msje­lobs da afa­sebs xe­lov­ne­bis iseT
ka­te­go­ri­ebs, ro­go­ri­caa mSve­ni­e­re­ba, si­la­ma­ze, amaR­le­bu­li,
tra­gi­ku­li, ko­mi­ku­ri da sxva.
epis­to­mo­lo­gia sa­mar­Tleb­ri­vi – (berZ.) – dis­cip­li­naT­
So­ri­si Te­o­ri­u­li sfe­ro, rom­lis far­gleb­Sic Se­mu­Sa­ve­bu­lia
me­To­do­lo­gi­u­ri prob­le­me­bi sa­mar­Tlis bu­ne­ba­ze, struq­tu­
ra­sa da fun­qci­eb­ze.
eq­sis­ten­cia – (laT. ar­se­bo­ba) - ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis we­si.
es ter­mi­ni ix­ma­re­ba eq­sis­ten­ci­a­liz­mSi da war­mo­ad­gens ada­
mi­an
­ u­ri `me~-s su­li­er sawy­iss, rom­lis wya­lo­bi­Tac ada­mi­a­ni
aris ga­nu­me­o­re­be­li pi­rov­ne­ba, per­so­na.

330
 eq­sis­ten­ci­a­le­bi – ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis sa­Su­a­le­be­bi, ada­
mi­a­nu­ri yo­fi­e­re­bis ka­te­go­ri­e­bi (ar­se­bo­ba sam­ya­ro­Si, Si­Si,
zrun­va, siy­va­ru­li, ga­ge­ba, mar­to­o­ba da sxva ).
eq­sis­ten­ci­a­liz­mi – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba ada­mi­a­nu­ri
ar­se­bo­bis Se­sa­xeb; Ca­mo­ya­lib­da XX sa­u­ku­ne­Si. mi­si Zi­ri­Ta­di
war­mo­mad­gen­le­bi ari­an: ias­per­si, ber­di­a­e­vi, ha­i­de­ge­ri, sar­
tri, ka­mi­u, da sxv. eq­sis­ten­ci­a­liz­mi aris ira­ci­o­na­lis­tu­ri
fi­lo­so­fi­a, is ar izi­a­rebs da ak­ri­ti­kebs yo­vel­gvar ra­ci­o­
na­lizms da mi­aC­ni­a, rom fi­lo­so­fi­am un­da ik­vli­os mxo­lod
ada­mi­a­ni da mas­Tan da­kav­Si­re­bu­li prob­le­me­bi. fi­lo­so­fi­am
xe­li un­da ai­Ros mTe­li sam­ya­ros Ses­wav­la­ze, ra­sac tra­di­ci­
u­li fi­lo­so­fia ake­Teb­da da miz­nad un­da da­i­sa­xos ada­mi­a­nis
su­li­e­ri sam­ya­ros wvdo­ma. eq­sis­ten­ci­a­liz­mis mi­xed­viT, su­
li­e­ri sam­ya­ros wvdo­ma da mi­si eq­sis­ten­ci­a­lu­ri fe­no­me­ne­bis
ga­ge­ba Se­uZ­le­be­lia ra­ci­o­na­lu­ri me­To­de­biT; ma­Ti az­riT,
ase­Ti wvdo­mis fun­qci­as mxo­lod emo­ci­o­na­lu­ri in­tu­i­cia
da emo­ci­o­na­lu­ri gan­cda as­ru­lebs. Si­Si­sa da sa­so­war­kve­Tis
gan­cdis mo­men­tSi ada­mi­a­ni ga­ci­le­biT mets igebs mi­si yo­fi­e­
re­bis Se­sa­xeb, vid­re xan­grZli­vi lo­gi­ku­ri ga­az­re­bis sa­Su­a­
le­biT. am­de­nad, ada­mi­ans si­cocx­lis ar­si mxo­lod gan­cda­Si
eZ­le­va; ase­ve gan­cdis sa­Su­a­le­biT xde­ba ga­sa­ge­bi eq­sis­ten­
ci­e­bi da Ri­re­bu­le­be­bi, ri­Tac ada­mi­a­ni xel­mZRva­ne­lobs ga­
dawy­ve­ti­le­bis mi­Re­ba­Si. eq­sis­ten­ci­a­liz­mi eW­vqveS aye­nebs
sa­mec­ni­e­ro-­teq­ni­kur miR­we­vebs da sa­er­Tod mec­ni­e­re­bis
rols sa­zo­ga­do­eb­ri­vi is­to­ri­is gan­vi­Ta­re­ba­Si. ma­Ti az­riT,
swo­red teq­ni­kur­ma prog­res­ma war­moS­va pi­rov­ne­bis ga­ucx­o­e­
bis prob­le­ma, ra­mac ga­mo­iw­via ada­mi­an­Ta pi­rov­nu­li Rir­se­be­
bis ni­ve­li­re­ba, stan­dar­ti­za­cia da Ta­vi­suf­le­bis da­kar­gva.
ve­ri­fi­ka­cia – (laT. WeS­ma­ri­te­bis dam­tki­ce­ba) – lo­gi­ku­ri
po­zi­ti­viz­mis er­T-er­Ti amo­sa­va­li prin­ci­pi, rom­lis Ta­nax­
mad, sam­ya­ros Se­sa­xeb yo­ve­li mtki­ce­bis WeS­ma­ri­te­ba, sa­bo­loo
an­ga­ri­SiT, un­da dad­ge­nil iq­nes grZno­bad mo­na­ce­meb­Tan mi­si
Se­da­re­bis gziT. am­de­nad Se­mec­ne­ba ar un­da gas­cdes grZno­
ba­di cdis sazR­vrebs, Se­mec­ne­ba un­da Se­mo­i­far­glos cdi­dan

331
mi­Re­bu­li cod­nis lo­gi­ku­ri ana­li­ziT. de­bu­le­ba, ro­me­lic
cda­Si ar mow­mde­ba, mcda­ri­a.
vir­tu­a­lu­ri – (laT. Za­la, una­ri) – Sem­Zle.
vi­ta­lu­ri – ada­mi­a­nis cxo­vel­moq­me­di ener­gia.
vo­lun­ta­riz­mi – (laT. ne­ba) – fi­lo­so­fi­u­ri mim­di­na­re­
o­ba, ro­me­lic uar­yofs obi­eq­tu­ri ka­no­ne­bi­sa da ada­mi­a­nis
go­ne­bis rols sa­zo­ga­do­e­bis is­to­ri­a­Si. is­to­ri­is ma­moZ­ra­
ve­bel Za­lad mi­iC­nevs RvTa­eb­riv an did pi­rov­ne­ba­Ta ne­bas.
swo­red ami­tom ewo­de­ba mas ne­bis­yo­fis anu vo­lun­ta­riz­mis
Te­o­ri­a. vo­lun­ta­riz­mi aris ira­ci­o­na­lis­tu­ri Te­o­ri­a. mi­
si Zi­ri­Ta­di war­mo­mad­gen­le­bi ari­an: So­pen­ha­u­e­ri, har­tma­ni,
nic­Se da sxv.
vul­ga­ru­li ma­te­ri­a­liz­mi – (laT. ub­ra­lo) - XIX s. fi­lo­
so­fi­u­ri mim­di­na­re­o­ba, ro­me­lic bu­ne­bis mec­ni­e­ru­li mo­na­ce­
me­biT cdi­lob­da ada­mi­a­nis da mi­si cno­bi­e­re­bis ax­snas. isi­ni
ma­te­ri­a­lur si­nam­dvi­les da cno­bi­e­re­bas er­Ti­me­o­res­Tan ai­gi­
veb­dnen, cno­bi­e­re­bas fi­zi­o­lo­gi­u­ri pro­ce­se­biT xsnid­nen. mi­
si war­mo­mad­gen­le­bi ari­an: fog­ti, mo­le­So­ti, bi­ux­ne­ri da sxva.
za­ra­tus­tra – (da­ax. Zv. w. X-VI ss.) – Zve­li ira­nu­li re­li­gi­
is qu­ru­mi da re­for­ma­to­ri. mis swav­le­bas gad­mos­cems am re­
li­gi­is wmin­da wig­ni `a­ves­ta~.
zne­ob­ri­o­ba – nor­ma­ti­u­li dad­ge­ni­le­be­bis sis­te­ma, ro­me­
lic icavs ada­mi­a­nu­ri ar­se­bo­bis uni­ver­sa­lur Ri­re­bu­le­bebs
– si­cocx­le, Ta­vi­suf­le­ba, Rir­se­ba da sxva.
Tal­mu­di – (Zv. ebr. Ses­wav­la) – iu­da­iz­mis re­li­gi­ur­-e­Ti­
ku­ri da sa­mar­Tleb­ri­vi de­bu­le­be­bis kre­bu­li.
Te­za, Te­zi­si – (berZ. fu­Zem­deb­lu­ri de­bu­le­ba) – mtki­ce­
bu­le­ba, de­bu­le­ba. lo­gi­ka­Si – mtki­ce­bu­le­ba, ro­me­lic dam­
tki­ce­bas mo­iTx­ovs.
Te­iz­mi – (berZ. Rmer­Ti) – re­li­gi­ur­-fi­lo­so­fi­u­ri moZR­
vre­ba, aRi­a­rebs pi­rov­nu­li Rmer­Tis ar­se­bo­bas, ro­me­lic ze­
moq­me­de­bas ax­dens yve­la ma­te­ri­a­lur da su­li­er pro­ces­sze.
ami­tom yo­ve­li­ve, rac sam­ya­ro­Si xde­ba, Rmer­Tis Ca­na­fiq­ris
gan­xor­ci­el­ e­bas war­mo­ad­gens.

332
 Te­o­go­nia – (berZ.) – Rmer­Te­bis da­ba­de­ba; mi­Ti Rmer­Te­bis
war­mo­So­ba­ze.
Te­ok­ra­tia – (berZ.) – sa­xel­mwi­fos mmar­Tve­lo­bis for­ma,
rom­lis dro­sac sa­e­ro po­li­ti­ku­ri Za­la­uf­le­ba sa­su­li­e­ro
pir­Ta xel­Si­a.
Te­o­so­fia – (berZ.) – RvTa­eb­ri­vi sib­rZne; uSu­a­lo Wvre­tiT
miR­we­u­li umaR­le­si cod­na Rmer­Ti­sa da RvTa­eb­ri­vi Se­saq­mis
sa­i­dum­lo­e­bis Se­sa­xeb.
Te­o­lo­gia – re­li­gi­u­ri moZR­vre­ba anu RvTis­mety­ve­le­ba,
ro­me­lic ama Tu im re­li­gi­is sar­wmu­no­e­bis prin­ci­pe­bi­sa da
dog­me­bis sis­te­ma­ti­za­ci­as ax­dens. qris­ti­a­nu­li Te­o­lo­gia ey­
rdno­ba bib­li­as, sa­ek­le­sio kre­be­bis dad­ge­ni­le­bebs da `ek­le­
si­is ma­me­bis~ moZR­vre­bas.
ide­al
­ i – (berZ. sa­xe, xa­ti) – ada­mi­a­nis an sa­zo­ga­do­e­bis
umaR­le­si mi­za­ni, ro­me­lic azrs aZ­levs ada­mi­a­nis da sa­zo­ga­
do­e­bis Se­moq­me­de­biT aq­ti­vo­bas. ide­a­li aris is umaR­le­si Ri­
re­bu­le­ba, rom­lis­Tvi­sac ada­mi­a­ni yve­la­fers swi­ravs, TviT
si­cocx­le­sac ki. ide­a­lis cne­ba sxva mniS­vne­lo­bi­Tac ix­ma­re­ba.
ma­ga­li­Tad, ro­de­sac ada­mi­a­ni ra­i­mes Se­fa­se­bas ax­dens (i­de­a­
lu­ri ada­mi­an ­ i, ide­a­lu­ri qan­da­ke­ba, ide­a­lu­ri mu­si­ka da a.S.),
ide­a­lu­ri Se­far­de­bi­Ti mniS­vne­lo­bis cne­bas ga­mo­xa­tavs, rad­
gan Se­fa­se­ba su­bi­eq­tur ge­mov­ne­ba­zea da­mo­ki­de­bu­li.
ide­al
­ iz­mi – fi­lo­so­fi­u­ri mim­di­na­re­ob ­ a, ro­me­lic ma­te­
ri­a­lur­Tan Se­da­re­biT su­li­e­re­bis upi­ra­te­so­bas am­tki­cebs;
ide­e­bi pir­ve­la­di da ma­ra­di­u­li­a, xo­lo ma­te­ri­a­lu­ri sag­ne­
bi me­or­ a­di da war­ma­va­li. es iyo pla­to­nis fi­lo­so­fi­is amo­
sa­va­li prin­ci­pi, ro­me­lic ga­na­vi­Ta­res de­kar­tma, la­ib­nic­ma,
he­gel­ma... obi­eq­tu­ri ide­a­liz­mis gar­da, ar­se­bobs su­bi­eq­tu­ri
ide­a­liz­mis Te­o­ri­ac, ro­me­lic ma­te­ri­a­lur­Tan mi­mar­Te­ba­Si
obi­eq­tu­ri ide­e­bis nac­vlad, Seg­rZne­be­bi­sa da aR­qme­bis upi­ra­
te­so­bas asa­bu­Tebs. Aam mim­di­na­re­o­bis war­mo­mad­gen­leb­Ta (ber­
kli, iu­mi, ave­na­ri­u­si) az­riT, ma­te­ri­a­lu­ri si­nam­dvi­le su­bi­
eq­tu­ri Seg­rZne­be­biT ga­ni­sazR­vre­ba.

333
 iden­tu­ro­ba – (laT. – igi­ve) – igi­ve­ob­ri­o­ba, sru­li dam­
Txve­va.
ide­ol ­ o­gia – po­li­ti­ku­ri, sa­mar­Tleb­ri­vi, zne­ob­ri­vi, re­
li­gi­u­ri Se­xe­du­le­be­bis sis­te­ma, ro­mel­sac esa Tu is fi­lo­
so­fia an po­li­ti­ku­ri or­ga­ni­za­cia aya­li­bebs sa­zo­ga­do­e­bis
mo­mav­lis, mi­si mar­Tvi­sa da cxov­re­bis we­sis Se­sa­xeb.
ima­nen­tu­ri – (laT. ni­San­dob­li­vi) – Si­na­ga­nad da­ma­xa­si­a­Te­
be­li Tvi­se­ba (ka­non­zo­mi­e­re­ba). gno­se­o­lo­gi­a­Si es ter­mi­ni ga­
mo­i­ye­ne­ba su­bi­eq­tis Si­na­ga­ni ka­non­zo­mi­e­re­bis aR­mniS­vne­lad.
am ter­mins kan­ti iye­nebs tran­scen­den­tu­ris (is rac su­bi­eq­tis
ga­reT aris da ar mo­i­az­re­ba) sa­pi­ris­pi­ro mniS­vne­lo­biT. kan­
tma Ta­vi­si fi­lo­so­fia swo­red ima­nen­tu­ris ka­non­zo­mi­e­re­bis
Ses­wav­las mi­uZR­vna. ima­nen­tu­ri cne­bis ir­gvliv yve­la dro­is
fi­lo­so­fi­aS ­ i iyo ka­ma­Ti, rac dRe­sac grZel­de­ba, rad­gan is
fe­no­me­no­lo­gi­u­ri fi­lo­so­fi­is cen­tra­lur prob­le­mas war­
mo­ad­gens.
ima­te­ri­a­lu­ri – (laT.) – ara­sag­nob­ri­vi, aras­xe­u­leb­ri­vi,
su­li­e­ri.
imo­ra­liz­mi – mo­ra­lis prin­ci­pe­bi­sa da moTx­ov­ne­bis au­ci­
leb­lo­bis uar­yo­fa.
im­pe­ra­ti­vi – (laT.) – moTx­ov­na, brZa­ne­ba, ka­no­ni.
in­de­ter­mi­niz­mi – de­ter­mi­niz­mis sa­pi­ris­pi­rod am­tki­cebs,
rom sam­ya­ro­Si obi­eq­tu­rad ar ar­se­bobs mi­ze­zob­ri­o­bi­sa da
au­ci­leb­lo­bis ka­no­ni, ara­med sam­ya­ro­Si ga­ba­to­ne­bu­lia mxo­
lod Sem­Txve­vi­To­ba da al­ba­To­ba. in­de­ter­mi­niz­mi gan­sa­kuT­
re­biT Ta­na­med­ro­ve kvan­tu­ri fi­zi­kis mo­na­ce­mebs em­ya­re­ba,
sa­dac mi­ze­zob­ri­ob ­ is kla­si­ku­ri ga­ge­ba Za­las kar­gavs. kla­si­
kur fi­zi­ka­Si mi­Re­bu­li iyo, rom er­Ti da igi­ve mov­le­na, er­
Tsa da ima­ve pi­ro­beb­Si, er­Tsa da ima­ve Se­degs iZ­le­va. xo­lo
kvan­tur­ma fi­zi­kam da­ad­gi­na, rom mik­ro na­wi­la­ki am ka­nons ar
emor­Ci­le­ba da moq­me­debs ara­er­TmniS­vne­lov­nad, ara­med usas­
ru­lod mra­va­li Se­saZ­le­be­li mi­mar­Tu­le­biT. mog­vi­a­ne­biT ga­
ir­kva, rom mik­ro si­nam­dvi­les aqvs al­ba­Tu­ri sta­tis­ti­ku­ri
mi­ze­zob­ri­o­ba.

334
 in­tu­i­cia – (laT. da­Ji­ne­biT mze­ra) – uSu­a­lo Se­mec­ne­bis
arac­no­bi­e­ri una­ri. ar­se­bobs in­tu­i­ci­is sxva­das­xva for­me­bi:
grZno­ba­di, in­te­leq­tu­a­lu­ri, emo­ci­o­na­lu­ri da mis­ti­ku­ri.
grZno­ba­di in­tu­i­cia grZno­bad­-kon­kre­tul si­nam­dvi­les exe­ba,
in­te­leq­tu­a­lu­ri – zo­gad cne­bebs, emo­ci­o­na­lu­ri – su­bi­eq­tur
gan­cdebs, xo­lo mis­ti­ku­ri – Rmer­Tis Se­mec­ne­bas axor­ci­e­lebs.
in­tu­it ­ i­viz­mi – fi­lo­so­fi­u­ri Te­o­ri­a, ro­me­lic Se­mec­ne­
ba­Si upi­ra­te­so­bas ani­Webs in­tu­i­ci­as da am­tki­cebs, rom ada­mi­
a­nis Se­moq­me­de­bi­Ti aq­ti­vo­ba da sa­si­cocx­lo swraf­va mxo­lod
in­tu­ic­ i­ur­ i arac­no­bi­e­ri al­Ros sa­fuZ­vel­ze mim­di­na­re­obs,
rom ada­mi­a­nis si­cocx­lis usas­ru­lo swraf­vis Se­mec­ne­ba da
wvdo­ma mxo­lod in­tu­i­ci­iT xde­ba. rac Se­e­xe­ba in­te­leqts, mas
mxo­lod ma­te­ri­a­lu­ri sag­ne­bis Se­mec­ne­ba Se­uZ­lia da me­ti ara­
fe­ri. ma­Ti az­riT, in­te­leq­ti da sa­er­Tod mec­ni­e­re­ba, xels
uS­lis da win eRo­be­ba nam­dvi­li si­cocx­lis gan­xor­ci­e­le­bas.
in­tu­it ­ i­u­ri me­To­di – Se­mec­ne­biT sa­Su­a­le­ba­Ta er­Tob­li­
o­ba, ro­me­lic ey­rdno­ba ma­te­ri­i­sa da su­lis, su­bi­eq­ti­sa da
obi­eq­tis, cno­bi­er ­ i­sa da arac­no­bi­e­ris er­Ti­a­no­bis ide­as da
aRi­a­rebs ada­mi­an ­ is su­lis mi­er er­Ti­a­ni sam­ya­ro­sa da mi­si cal­
ke­u­li na­wi­le­bis, maT So­ris, sa­mar­Tleb­ri­vi re­a­lo­bis ar­sis,
uSu­a­lo, ara­ra­ci­o­na­lu­ri wvdo­mis stra­te­gi­as.
in­fan­ti­lu­ri – (laT.) – bav­Svu­ri.
in­fan­ti­liz­mi – bav­Svo­bis etap­ze fi­zi­ku­ri da go­neb­riv­-
su­li­e­ri gan­vi­Ta­re­bis Se­fer­xe­ba.
in­ces­ti – (laT. – bi­wi­er ­ i, man­ki­e­ri) – sis­xlis aR­re­va, sis­
xlis na­Te­sav­Ta So­ris seq­su­a­lu­ri kav­Si­ri.
ira­ci­o­na­liz­mi – (laT. ara­go­ni­e­ri) – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­
vre­ba, ro­me­lic Se­mec­ne­bis Zi­ri­Tad una­rad in­tu­ic ­ i­as mi­iC­
nevs, xo­lo ada­mi­a­nis az­rov­ne­bis rols Se­mec­ne­ba­Si um­niS­
vne­lod Tvlis. ira­ci­o­na­liz­mis mi­xed­viT, ada­mi­a­nis go­ne­ba
uZ­lu­ria Caw­vdes sam­ya­ros sa­i­dum­lo­e­bas da gan­sa­kuT­re­biT
ada­mi­an­ is si­cocx­lis ka­non­zo­mi­er ­ e­bas.
ka­Tar­si­si – (berZ. – gan­wmen­da) – emo­ci­u­ri gan­mux­tva; su­
lis mis­ti­ku­ri gan­wmen­da.

335
 ka­ni­ba­liz­mi – ka­ci­Wa­mi­a­o­ba; cno­bi­lia ka­ni­ba­liz­mis ram­de­
ni­me sa­xes­xva­o­ba:
1. nek­ro­fa­gia – ube­du­ri Sem­Txve­ve­bis, avad­myo­fo­bis, si­be­
ris Se­de­gad gar­dac­vli­li ada­mi­a­ne­bis xor­cis Wa­ma;
2. eg­zo­ka­ni­ba­liz­mi – mtre­bis, tyve­e­bis, ag­reT­ve ada­mi­a­neb­
ze mi­zan­mi­mar­Tu­li na­di­ro­bis msxver­plTa xor­cis ga­mo­ye­ne­ba
sak­veb­Si;
3. en­do­ka­ni­ba­liz­mi – na­Te­sa­ve­bis, ri­tu­a­lu­ri msxver­pli­sa
da mo­xu­ce­bul Tvis­tom­Ta xor­cis Wa­ma.
ka­te­go­ria – (berZ. ga­moT­qma, mtki­ce­ba) – cod­nis for­ma,
ro­mel­Sic ga­mo­iT­qme­ba si­nam­dvi­lis sxva­das­xva kav­Si­re­bi, mi­
mar­Tu­le­be­bi, Tvi­se­be­bi da ka­non­zo­mi­e­re­ba­ni. ganasxvaveben
universalur da specifikur kategoriebs.
ka­te­go­ri­e­bi fi­lo­so­fi­ur – sa­mar­Tleb­ri­vi, fi­lo­so­fi­ur
– iu­ri­di­u­li dis­kur­sis mniS­vne­lo­va­ni Si­na­ar­sob­riv­-az­rob­
ri­vi dat­vir­Tvis mqo­ne sak­van­Zo cne­be­bi, rom­le­bic maq­si­ma­
lu­ri aq­ti­vo­biT mo­na­wi­le­o­ben sa­mar­Tlis su­bi­eq­tis fi­lo­
so­fi­u­ri TviT­Seg­ne­bis ana­li­ti­kur moR­va­we­o­ba­Si. maT ricxvs
ga­ne­kuT­vne­ba ise­Ti cne­be­bi, ro­go­ri­caa nor­ma, ka­no­ni, sa­mar­
Tli­a­no­ba, bu­ne­bi­Ti da po­zi­ti­u­ri sa­mar­Ta­li, Ta­vi­suf­le­ba,
Za­la­uf­le­ba, mar­Tlmsa­ju­le­ba, da­na­Sa­u­li, sas­je­li, sa­mar­
Tleb­ri­vi ur­Ti­er­To­be­bi, so­ci­a­lur-sa­mar­Tleb­ri­vi wi­na­aR­
mde­go­be­bi, so­ci­a­lu­ri wes­ri­gi da sxva.
ka­no­ni – er­Ti­a­ni sis­te­mis ele­men­teb­sa da Tvi­se­bebs So­ris
obi­eq­tu­ri xa­si­a­Tis mdgra­di, ar­se­bi­Ti kav­Si­ri.
ka­no­ni­ku­ri sa­mar­Ta­li – re­li­gi­u­ri da iu­ri­di­u­li nor­me­bis
sis­te­ma, ro­me­lic Ca­mo­ya­lib­da sa­ek­le­sio ka­no­ne­bis sa­fuZ­vel­ze.
ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­vi – kan­tis `praq­ti­ku­li go­ne­bis
kri­ti­kis~ ga­moq­vey­ne­bis Sem­deg im­pe­ra­ti­vi ga­ni­xi­le­ba, ro­
gorc sa­yo­vel­Ta­od mniS­vne­lo­va­ni zne­ob­ri­vi dad­ge­ni­le­ba
(maq­si­mis – pi­ra­di prin­ci­pis – sa­wi­na­aR­mde­god); we­si, ro­me­lic
val­de­bu­le­bas ga­mo­xa­tavs (o­bi­eq­tu­ri da­val­de­bu­le­ba – mo­i­
qe­ci ase da ara sxvag­va­rad). hi­po­Te­tu­ri im­pe­ra­ti­vi moq­me­debs
mxo­lod gan­sazR­vrul pi­ro­beb­Si; ka­te­go­ri­u­li im­pe­ra­ti­vi

336
gu­lis­xmobs upi­ro­bo val­de­bu­le­bas. igi ad­gens qce­vis au­ci­
le­bel for­ma­sa da prin­cips.
ka­u­za­lo­ba – mi­ze­zob­ri­o­ba, mi­ze­zi­sa da Se­de­gis ka­non­zo­
mi­e­ri kav­Si­ri.
ko­li­zia – (laT.) – da­pi­ris­pi­re­bu­li Za­le­bis, mis­wra­fe­be­
bis, Se­xe­du­le­be­bis, in­te­re­se­bis Se­ja­xe­ba.
kon­se­su­si mo­ra­lur – sa­mar­Tleb­ri­vi – (laT. Se­Tan­xme­bu­
lo­ba) – so­ci­al ­ u­ri wi­na­aR­mde­go­bis gan­sa­kuT­re­bu­li ti­pi,
ro­me­lic gu­lis­xmobs mxa­re­Ta mzad­yof­nas po­zi­ci­e­bis ur­Ti­
er­TSe­Tan­xme­bi­sa da kom­pro­mi­se­bi­sa­ken.
kon­fliq­to­lo­gia sa­mar­Tleb­ri­vi (i­u­ri­di­u­li) – Te­o­ri­
u­li dis­cip­li­na, rom­lis sa­gans war­mo­ad­gens sa­mar­Tleb­riv
ur­Ti­er­To­ba­Ta sfe­ro­Si su­bi­eq­tebs So­ris ar­se­bu­li da in­di­
vi­du­al ­ ur da sa­zo­ga­do­eb­riv mar­TlSeg­ne­ba­Si fes­vgad­gmu­li
mo­ti­va­ci­u­ri kon­fliq­te­bi.
kos­mo­go­nia – (berZ. sam­ya­ros Seq­mna) – sam­ya­ros Seq­mni­sa da
gan­vi­Ta­re­bis mec­ni­e­re­bam­de­li mi­To­sur-re­li­gi­u­ri moZR­vre­ba.
kos­mo­lo­gia – (berZ. moZR­vre­ba sam­ya­ros Se­sa­xeb) – kos­mo­
go­ni­is sa­fuZ­vel­ze kos­mo­sis, sam­ya­ros fi­lo­so­fi­ur – mec­ni­
e­ru­li gan­xil­va.
kos­mo­si – (berZ. sam­ya­ro) – mo­wes­ri­ge­bul er­Ti­a­no­bad mo­
az­re­bu­li sam­ya­ro (qa­o­sis sa­wi­na­aR­mde­go); Tav­da­pir­ve­lad,
igi­ve iyo, rac wes­ri­gi, mowy­ob ­ a; sam­ya­ros kos­mo­si pir­ve­lad
pi­Ta­go­ram uwo­da, mi­aq­cia ra yu­radR­e­ba mas­Si ga­me­fe­bul wes­
rig­sa da har­mo­ni­as.
kre­a­tu­lo­ba – ra­Rac ax­lis ga­ke­Te­bis an ax­le­bu­rad Seq­
mnis una­ri; prob­le­mis ax­le­bu­rad ga­dawy­ve­ta, axa­li me­To­di
an in­stru­men­ti.
kre­a­ci­o­niz­mi – re­li­gi­u­ri kon­cef­ci­a, rom­lis Ta­nax­mad yo­
ve­li­ve ar­se­bu­li war­mo­ad­gens RvTa­eb­ri­vi Se­moq­me­de­bis Se­degs.
kri­mi­na­lu­ri cno­bi­e­re­ba – fsi­qi­kur­-ne­be­lo­bi­Ti, men­ta­
lu­ri Tvi­se­be­bis er­Tob­li­o­ba, ro­me­lic in­di­vids sa­Su­a­le­bas
aZ­levs sa­zo­ga­dod mi­Re­bul mo­ra­lur-sa­mar­Tleb­riv Ri­re­
bu­le­ba­Ta sis­te­mas ara mar­to da­u­pi­ris­pi­ros al­ter­na­ti­u­li

337
nor­me­bi, ara­med, am uka­nas­knel­ze day­rdno­biT, Ca­i­di­nos mar­
Tlsa­wi­na­aR­mde­go, so­ci­a­lu­rad sa­Si­Si qme­de­ba.
le­gi­ti­mo­ba – (laT. ka­no­ni­e­ri, da­ka­no­ne­bu­li) – sa­xel­mwi­
fo xe­li­suf­le­bis ka­no­ni­e­re­bis aR­mniS­vne­li prin­ci­pi, ro­me­
lic uf­le­ba­mo­sils xdis mis ar­se­bo­bas da ani­Webs mis su­bi­eq­
tebs sa­xel­mwi­fos mar­Tvis ka­no­ni­er uf­le­bas.
li­be­ra­liz­mi – (laT. Ta­vi­suf­le­bas na­zi­a­re­bi) – so­ci­a­
lur – fi­lo­so­fi­u­ri, po­li­ti­ku­ri da sa­mar­Tleb­ri­vi ide­e­bis
er­Ti­an­ o­ba, ro­mel­Ta mi­za­nia pi­rov­ne­bis, mi­si uf­le­be­bi­sa da
Ta­vi­suf­le­be­bis dac­va sa­xel­mwi­fo diq­ta­ti­sa­gan.
lo­go­si – (berZ.) – sity­va, moZR­vre­ba, ka­no­ni, az­ri.
man­ti­ka – (berZ. wi­nas­war­mety­ve­li) – wi­nas­war­mety­ve­le­
bis xe­lov­ne­ba, ma­ga­li­Tad, as­tro­lo­gi­a, qi­ro­man­tia (xel­ze
mkiTx­a­o­ba), ban­qo­Ti mkiTx­a­o­ba, siz­mre­bis ax­sna da sxva.
ma­te­ria – (laT. niv­Ti­e­ri) – ma­te­ri­a­lis­tu­ri fi­lo­so­fi­
is Zi­ri­Ta­di cne­ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac ma­te­ria war­mo­ad­gens
sam­ya­ros sub­stan­ci­as (sawy­iss), ro­me­lic ar war­mo­So­bi­la da
ar is­po­ba, ma­ra­di­u­lad moZ­ra­obs dro­Si da siv­rce­Si, ga­nic­dis
gan­vi­Ta­re­bas da am gan­vi­Ta­re­bis pro­ces­Si war­mo­iS ­ o­ba yve­la­
fe­ri am sam­ya­ro­Si. TviT ada­mi­a­nic Ta­vi­si cno­bi­e­re­biT, ma­te­
ri­is gan­vi­Ta­re­bis Se­degs war­mo­ad­gens. am­de­nad, cno­bi­e­re­ba
ma­Ral­gan­vi­Ta­re­bu­li ma­te­ri­is anu ada­mi­a­nis tvi­nis ga­mov­le­
naa da ar ar­se­bobs ara­vi­Ta­ri cno­bi­e­re­ba da ara­vi­Ta­ri ide­e­bi
ma­te­ri­is ga­re­Se.
ma­te­ri­al­ iz­mi – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, ro­me­lic upi­
ris­pir­de­ba ide­a­lizms da sam­ya­ros sawy­i­sad ma­te­ri­as mi­iC­
nevs. ar­se­bobs ma­te­ri­a­liz­mis is­to­ri­u­li for­me­bi: Zve­li
ber­Znu­li gu­lub­ryvi­lo ma­te­ri­a­liz­mi, me­qa­nis­tu­ri da me­ta­
fi­zi­ku­ri, vul­ga­ru­li da di­a­leq­ti­ku­ri ma­te­ri­a­liz­mi.
me­To­di – (berZ. gza, kvle­va) – gar­kve­u­li miz­nis miR­we­vis sa­
Su­a­le­ba, si­nam­dvi­lis praq­ti­ku­li an Te­o­ri­u­li aT­vi­se­bis xer­
xe­bis an ope­ra­ci­e­bis er­Tob­li­o­ba. sa­mec­ni­e­ro sfe­ro­Si – sa­
Su­a­le­ba, rom­lis meS­ve­o­bi­Tac mkvle­va­ri sa­ku­Ta­ri hi­po­Te­zis
sa­fuZ­vel­ze imec­nebs mis­Tvis sa­in­te­re­so sa­gans (prob­le­mas).

338
 men­ta­lo­ba – (laT.) – ada­mi­a­nis, gar­kve­u­li jgu­fis az­rov­
ne­bis we­si, sa­er­To su­li­e­ri gan­wyo­ba.
mo­va­le­o­ba – pi­rov­ne­bi­sad­mi mimar­Tu­li mo­ra­lu­ri an sa­
mar­Tleb­ri­vi je­rar­sis kon­kre­tu­li for­ma. igi ga­mo­xa­tavs
kon­kre­tul so­ci­a­lur pi­ro­beb­sa da si­tu­a­ci­a­Si cal­ke­u­li
in­di­vi­dis, ada­mi­an­Ta jgu­fis, kla­sis, xal­xis mi­er Si­na­ga­nad
mi­Re­bul da gac­no­bi­e­re­bul zneobriv val­de­bu­le­bebs. Mmo­va­
le­o­ba ar­se­bobs sa­zo­ga­do­e­bis, sa­xel­mwi­fos, uax­lo­e­si so­ci­a­
lu­ri ga­re­moc­vis (na­Te­sa­ve­bis, me­gob­re­bis, ko­le­ge­bis da a.S.)
wi­na­Se, ag­reT­ve, sa­ku­Ta­ri Ta­vis wi­na­Se. nor­ma­ti­u­li re­a­lo­bis
pi­ro­beb­Si ga­nas­xva­ve­ben da­ma­val­de­bu­le­be­li ze­moq­me­de­bis
or me­qa­nizms – ga­re­ga­ni, ro­me­lic sa­Ta­na­do qce­vas ga­na­pi­ro­
bebs iZu­le­bis sa­fuZ­vel­ze da Si­na­ga­ni, rom­lis sa­fuZ­ve­lia
mo­ti­va­ci­u­ri sur­vi­li, moTx­ov­ni­le­ba. pir­ve­li, met­wi­lad, da­
ma­xa­si­a­Te­be­lia sa­mar­Tleb­ri­vi re­gu­li­re­bis me­qa­niz­me­bi­saT­
vis, me­o­re – mo­ra­lu­ri­saT­vis.
mo­ti­va­cia – (laT. Se­gu­li­a­ne­ba, wa­qe­ze­ba) – gar­kve­u­li qce­
ve­bi­sa da moq­me­de­be­bis mi­marT Si­na­ga­ni sur­vi­le­bis (mo­ti­ve­
bis) war­mo­So­bi­sa da ga­mov­le­nis fsi­qo­di­na­mi­ka.
me­ta­fi­zi­ka – fi­lo­so­fi­a­Si es cne­ba ori mniS­vne­lo­biT ix­
ma­re­ba: me­ta­fi­zi­ka, ro­gorc fi­lo­so­fi­is si­no­ni­mi da me­ta­
fi­zi­ka, ro­gorc er­T-er­Ti me­To­dis aR­mniS­vne­li. es ter­mi­ni
pir­ve­lad ga­mo­i­ye­nes aris­to­te­les `pir­ve­li fi­lo­so­fi­is mi­
marT~. imis ga­mo, rom am Sro­mas sa­Ta­u­ri ar aR­mo­aC­nda da ido
aris­to­te­les Sro­mis `fi­zi­kis~ Sem­deg, mas uwo­des me­ta­fi­zi­
ka, e. i. is, rac fi­zi­kis miR­ma­a. dro­Ta gan­mav­lo­ba­Si am ter­min­ma
gan­sa­kuT­re­bu­li mniS­vne­lo­ba Se­i­Zi­na. igi aR­niS­navs yve­la fi­
lo­so­fi­ur moZR­vre­bas yo­fi­e­re­bi­sa da Se­mec­ne­bis sawy­is ­ eb­ze.
mis­ti­ciz­mi – (berZ. sa­i­dum­lo) – re­li­gi­ur­-fi­lo­so­fi­u­
ri Se­xe­du­le­ba, ro­me­lic rwme­nas em­ya­re­ba da miz­nad isa­xavs
Rmer­TTan mi­ax­lo­e­bas da ur­Ti­er­To­bas. Rmer­TTan mi­ax­lo­e­bis
sa­Su­a­le­bad mas eq­sta­zur mdgo­ma­re­o­ba­Si yof­na da in­tu­i­ci­u­
ri Wvre­ta mi­aC­ni­a, ro­mel­Sic qre­ba su­bi­eq­tad da obi­eq­tad da­
yo­fa da ada­mi­a­ni er­wymis su­li­er pir­vel­sawy­iss anu RmerTs.

339
 mo­niz­mi – (berZ. er­Ti) – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, ro­me­
lic yo­ve­li ar­se­bu­lis sa­fuZ­vlad acx­a­debs erT sawy­iss. ma­
te­ri­a­liz­mi aseT sawy­i­sad ma­te­ri­as mi­iC­nevs, xo­lo ide­a­liz­mi
RmerTs.
mo­no­Te­iz­mi – (berZ. er­Ti) – er­TRmer­Ti­a­no­ba, ro­me­lic
uar­yofs mi­To­lo­gi­ur mra­val­Rmer­Ti­a­no­bas anu po­li­Te­izms
da sam­ya­ros Sem­qmne­lad da yve­laf­ris sa­fuZ­vlad erT RmerTs
aRi­ar­ ebs. mo­ni­Te­i­tu­ri re­li­gi­e­bi­a: iu­da­iz­mi, bu­diz­mi, qris­
ti­a­no­ba, is­la­mi.
mu­za­ge­ti ­– (berZ.) – mu­ze­bis wi­nam­ZRo­li; apo­lo­nis met­sa­
xe­li. aR­niS­navs mu­ze­bi­sa da xe­lov­ne­bis mfar­vels.
ne­ga­cia – (laT.) – mTli­a­nad su­bi­eq­tis an mi­si pre­di­ka­tis
uar­yo­fa (ma­ga­li­Tad, an­ti­Te­zi­si aris Te­zi­sis ne­ga­ci­a).
ne­o­To­miz­mi – ka­To­lo­ku­ri ek­le­si­is ofi­ci­a­lu­ri fi­lo­
so­fi­a, ro­me­lic Sua sa­u­ku­ne­e­bis re­li­gi­u­ri mo­az­rov­nis To­ma
aq­vi­ne­lis Te­o­lo­gi­as em­ya­re­ba. mi­si war­mo­mad­gen­le­bi ari­an:
ma­ri­te­ni, Jil­so­ni, bo­xen­ski da sxve­bi. ne­o­To­miz­mi aris obi­eq­
tur­-i­de­al ­ is­tu­ri fi­lo­so­fi­a, ro­me­lic pla­to­ni­sa da aris­
to­te­les fi­lo­so­fi­as re­li­gi­ur moZR­vre­bas­Tan aTav­sebs.
ne­o­kan­ti­an
­ e­lo­ba – fi­lo­so­fi­u­ri mim­di­na­re­o­ba, ro­me­lic
ger­ma­ni­aS
­ i war­mo­iS­va XIX sa­u­ku­nis me­o­re na­xe­var­Si. ne­o­kan­
ti­a­nur­ma fi­lo­so­fi­am wa­mo­a­ye­na lo­zun­gi: `u­kan kan­ti­sa­ken~.
ne­o­kan­ti­a­nu­ri fi­lo­so­fia Zi­ri­Ta­dad Ca­mo­ya­lib­da or - mar­
bur­gis (ko­he­ni, nat­ro­pi, ka­si­re­ri da sxva) da fra­i­bur­gis
(vin­del­ban­di, ri­ker­ti da sxva) sko­lad. am fi­lo­so­fi­is kvle­
vis amo­ca­nas war­mo­ad­gens kan­tis tran­scen­den­ta­lu­ri su­bi­eq­
tis ax­le­bu­rad ga­az­re­ba. maT kan­tis fi­lo­so­fi­id ­ an amo­i­Res
`niv­Ti Ta­vis­Ta­va­dis~ cne­ba da amiT tran­scen­den­ta­lur su­bi­
eqts Se­uzR­u­da­vi as­pa­re­zi mis­ces. am­de­nad su­bi­eq­tis ima­nen­
tur si­nam­dvi­le­Si tran­scen­den­ta­lur su­bi­eqts mo­u­az­re­be­
li ara­fe­ri rCe­ba. ba­de­nis sko­lis war­mo­mad­gen­leb­ma bu­ne­ba
da sa­zo­ga­do­e­ba or gan­sxva­ve­bul si­nam­dvi­led mi­iC­ni­es. ma­Ti
az­riT, bu­ne­ba­Si moq­me­debs ka­no­ne­bi da ka­non­zo­mi­e­re­ba, xo­lo
sa­zo­ga­do­e­ba­Si ara­vi­Ta­ri obi­eq­tu­ri ka­no­ne­bi ar ar­se­bobs.

340
am­de­nad, sa­zo­ga­do­e­bis pro­ce­se­bis Se­mec­ne­ba da mo­mav­lis gan­
sazR­vra Se­uZ­le­be­li­a.
ne­op­la­to­niz­mi – re­li­gi­ur­-fi­lo­so­fi­ur ­ i moZR­vre­ba, ro­
me­lic III sa­u­ku­ne­Si Ca­mo­a­ya­li­ba plo­tin­ma, xo­lo uf­ro ma­Ral
do­ne­ze ga­na­vi­Ta­ra prok­lem. ne­op­la­to­niz­mi em­ya­re­ba pla­to­
nis fi­lo­so­fi­as, mag­ram mis­gan gan­sxva­ve­biT aya­li­bebs su­li­e­
ri pir­vel­sawy­is ­ i­dan mTe­li ma­te­ri­a­lu­ri sam­ya­ros ema­na­ci­as
(ga­mos­xi­ve­bas). ema­na­ci­is yve­la­ze da­bal sa­fe­xurs am­qvey­ni­
u­ri sam­ya­ros ie­rar­qi­a­Si ara­cocx­a­li ma­te­ria war­mo­ad­gens,
xo­lo ma­Rals – ada­mi­a­ni. yve­la­fe­ri, rac su­li­e­ri sawy­i­si­dan
(Rmer­Ti­dan) ga­mos­xiv­de­ba, Sem­deg­Si isev su­li­e­ri sawy­i­si­sa­ken
mi­is­wraf­vis. es aris swraf­va umaR­le­si si­ke­Ti­sa­ken, umaR­le­
si si­naT­li­sa­ken anu Rmer­Ti­sa­ken. ne­op­la­to­niz­mis mi­xed­viT,
ada­mi­ans eq­sta­zis (Zli­e­ri gan­cdis) gziT Se­uZ­lia Rmer­TTan
mis­vla da Se­mec­ne­ba. ne­op­la­to­niz­mi­s Te­o­ria XI sa­u­ku­ne­Si ga­
na­vi­Ta­ra qar­Tvel­ma fi­lo­so­fos­ma io­a­ne pet­riw­ma.
ne­o­po­zi­ti­viz­mi – XX sa­u­ku­nis fi­lo­so­fi­a, ro­me­lic eq­
sis­ten­ci­al­ iz­mi­sa­gan gan­sxva­ve­biT, fi­lo­so­fi­is sag­nad mi­iC­
nevs mec­ni­e­ru­li Te­or ­ i­eb
­ is lo­gi­kur da sin­taq­sur ana­lizs.
mis­Tvis mi­u­Re­be­lia me­ta­fi­zi­ku­ri da msof­lmxed­ve­lob­ri­vi
prob­le­me­bis kvle­va.
ni­hi­liz­mi – (laT. arar­si) – Tval­saz­ri­si, ro­me­lic yve­la­
fers eW­vis Tva­liT uyu­rebs da uar­yofs war­su­li­sa da Ta­na­
med­ro­ve­o­bis zne-­Cve­u­le­bebs, Ri­re­bu­le­bebs da kul­tu­ras.
amis kla­si­kur ma­ga­liTs war­mo­ad­gens nic­Ses fi­lo­so­fi­a, ro­
mel­mac uar­yo tra­di­ci­u­li mo­ra­li da mis nac­vlad `ze­ka­cis
Te­o­ri­a~ iqa­da­ga.
no­mi­na­liz­mi – (laT. sa­xe­li) – mi­mar­Tu­le­ba Sua sa­u­ku­ne­e­
bis fi­lo­so­fi­a­Si, ro­me­lic er­Te­u­li sag­ne­bis sa­xel­wo­de­bad
zo­gad cne­bebs mi­iC­nev­da. no­mi­na­lis­te­bi am­tki­ceb­dnen, rom
re­a­lu­rad ar­se­bo­ben mxo­lod er­Te­u­li sag­ne­bi, xo­lo zo­ga­di
cne­be­bi Seq­mni­lia az­rov­ne­bis mi­er da maT re­a­lu­ri ar­se­bo­bis
sa­fuZ­ve­li ar ga­aC­ni­aT.

341
 nor­ma – (laT. we­si, ni­mu­Si) – so­ci­a­lu­ri qce­vis mtki­ce for­
mu­la, ro­me­lic ada­mi­an­Ta um­rav­le­so­bis mi­er sa­yo­vel­Tao
ni­mu­Sad aris aRi­a­re­bu­li. nor­ma mo­wo­de­bu­lia mo­a­wes­ri­gos
ada­mi­an­Ta So­ris ur­Ti­er­To­be­bi, aa­maR­los sa­zo­ga­do­eb­ri­vi
cxov­re­bis xa­ris­xi, gan­sazR­vros so­ci­o­kul­tu­ru­li siv­rcis
sazR­vre­bi, rom­lis far­gleb­Sic ada­mi­ans Se­uZ­lia icx­ov­ros
ci­vi­li­ze­bu­li su­bi­eq­ti­saT­vis Se­sa­fe­ri­si praq­ti­ku­li da su­
li­e­ri cxov­re­biT.
nor­me­bi sa­mar­Tlis – so­ci­a­lu­ri re­gu­la­to­re­bi, rom­le­
bic ai­Zu­le­ben ada­mi­a­nebs ma­Ti sa­zo­ga­do­eb­ri­vi aq­ti­vo­bis
yve­la ga­mov­le­na mi­u­sa­da­gon sa­xel­mwi­fo­sa da mTe­li ci­vi­
li­ze­bu­li sam­ya­ros moTx­ov­nebs. sa­mar­Tlis nor­me­bis mi­za­
nia ci­vi­li­ze­bu­li Ta­nacx­ov­re­bis sa­fuZ­vle­bi­saT­vis sa­Si­Si,
des­truq­ci­u­li mux­tis mqo­ne aq­ti­vo­bis for­me­bis blo­ki­re­
ba. sa­mar­Tlis nor­me­bi aval­de­bu­le­ben in­di­vids ga­moas­wo­
ron an Sec­va­lon Ta­vi­si so­ci­a­lu­ri qce­va, mra­va­li sa­moq­me­
do va­ri­an­ti­dan upi­ra­te­so­ba mi­a­ni­Won da air­Ci­on iu­ri­di­u­li
kri­te­ri­u­me­bis Se­sa­ba­mi­si qce­vis sa­ni­mu­So mo­de­li, ro­me­lic
uz­run­vel­yofs sa­zo­ga­do­e­bis wo­nas­wo­ro­ba­sa da di­na­mi­ur
mdgo­ma­re­o­bas.
no­u­me­ni – (berZ.) – az­ris, go­ne­bis obi­eq­ti.
on­to­lo­gia – (berZ. ar­se­bu­li) – moZR­vre­ba sam­ya­ros ar­sis
Se­sa­xeb. sam­ya­ros ar­sSi igu­lis­xme­ba ro­gorc sa­zo­ga­do­eb­ri­
vi, ase­ve Tvi­Ton ada­mi­a­nis pi­rov­nu­li yo­fi­e­re­bac. on­to­lo­
gi­is cen­tra­lur sa­gans war­mo­ad­gens sub­stan­ci­is prob­le­ma.
aqe­dan ga­mom­di­na­re, yve­la fi­lo­so­fia Ta­vi­se­bu­rad wyvets
sam­ya­ros ka­non­zo­mi­e­re­bis sa­kiTxs. on­to­lo­gi­ur prob­le­meb­
ze sa­er­Tod uars am­bobs ne­o­po­zi­ti­vis­tu­ri fi­lo­so­fi­a. am­
de­nad, Tu tra­di­ci­u­li on­to­lo­gi­u­ri sis­te­me­bi, Zi­ri­Ta­dad,
sam­ya­ros sub­stan­ci­i­sa da ka­non­zo­mi­e­re­bis prob­le­mebs ik­
vlev­dnen, Ta­na­med­ro­ve fi­lo­so­fi­a­Si on­to­lo­gi­ur­ma kvle­vam
ada­mi­an­Si gad­mo­i­nac­vla. kvle­vis obi­eq­ti gax­da Tvi­Ton ada­
mi­an
­ i, mi­si Sem­mec­ne­be­li una­re­bi, emo­ci­e­bi, gan­cde­bi da sa­er­
Tod su­li­e­ri fe­no­me­ne­bi.

342
 pan­Te­iz­mi – (berZ. `pan­~ – yve­la­fe­ri, `Te­os­~-Rmer­Ti) – fi­
lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac Rmer­Ti war­mo­ad­
gens upi­rov­no sawy­iss, ro­me­lic bu­ne­bis miR­ma ki ar ar­se­bobs,
ara­med mas­Tan ga­i­gi­ve­bu­li­a. spi­no­zas mi­xed­viT, Rmer­Ti Tvi­
Ton bu­ne­ba­Si­a, is Se­moq­me­di da mwar­mo­e­be­li bu­ne­ba­a, xo­lo
yve­la­fe­ri da­nar­Ce­ni war­mo­e­bul bu­ne­bas ga­ne­kuT­ne­ba.
pa­ra­dig­ma – (berZ. ma­ga­li­Ti, ni­mu­Si):
1. an­ti­kur fi­lo­so­fi­a­Si cne­ba, ro­me­lic axa­si­a­Tebs su­li­
e­ri da re­al ­ u­ri sam­ya­ros ur­Ti­er­Tda­mo­ki­de­bu­le­bas;
2. sak­vle­vi amo­ca­ne­bis ni­mu­Sad miC­ne­u­li Te­o­ria (an prob­
le­mis da­ye­ne­bis mo­de­li).
per­cef­cia – (laT.) – aR­qma, ro­gorc aq­ti.
pi­rov­ne­bis sa­mar­Tleb­ri­vi cno­bi­e­re­ba – in­di­vi­du­a­lu­ri
su­li­e­ri Tvi­se­be­bis er­Tob­li­o­ba, rom­lic uz­run­vel­yo­fs
su­bi­eq­tis ori­en­ta­ci­as sa­mar­Tleb­riv re­a­lo­ba­Si. es Ta­vi­se­
bu­ri `mar­Tvis pul­ti­a~, ro­mel­Sic Tavs iy­ris ori­ve mxri­dan,
ci­vi­li­ze­bu­li sis­te­mi­dan da Ta­vad su­bi­eq­ti­sa­gan, mo­wo­
de­bu­li in­for­ma­ci­a. mar­Tlcno­bi­e­re­bis amo­ca­naa mo­Zeb­nos
ori­ve mxris mis­wra­fe­ba­Ta Se­Tan­xme­bi­saT­vis sa­Wi­ro sa­Su­a­
le­be­bi, Se­ar­bi­los wi­na­aR­mde­go­be­bi, wi­nas­war gan­Wvri­tos
da Ta­vi­dan ai­ci­los mo­sa­lod­ne­li kon­fliq­te­bi, Se­i­mu­Sa­os
Se­saZ­lo kom­pro­mi­se­bis va­ri­an­te­bi, Sem­deg ki Ca­mo­a­ya­li­bos
di­req­ti­ve­bi, gas­ces brZa­ne­be­bi iu­ri­di­u­li kri­te­ri­u­me­bis
Se­sa­ba­mis gar­kve­ul so­ci­a­lur moq­me­de­beb­ze.
pi­rov­ne­bis mar­Tlcno­bi­e­re­ba vlin­de­ba ori for­miT – he­
te­ro­no­mi­u­ri da av­to­no­mi­u­ri. pir­ve­lis Ta­nax­mad, sa­mar­
Tlis nor­me­bi ga­re­dan Tavs mox­ve­u­li da sak­ma­od mtru­lia
ada­mi­a­ni­saT­vis. ada­mi­a­ni val­de­bu­lia ixel­mZRva­ne­los Tavs
mox­ve­u­li ni­mu­Se­biT, rom­le­bic mis in­te­re­sebs ar Se­e­sa­ba­me­
b­a. am­de­nad, igi iZu­le­bu­lia Se­e­gu­os am moTx­ov­nebs. av­to­no­
mi­u­ri mar­Tlcno­bi­e­re­bac ase­ve xel­mZRva­ne­lobs ci­vi­li­ze­
bu­li sis­te­mis moTx­ov­ne­biT, mag­ram es nor­ma­ti­ve­bi im­de­nad
Rrmad aris in­teg­ri­re­bu­li in­di­vi­du­a­lur `me ~-Si, rom su­
bi­eq­ti maT sak­ma­od xSi­rad sa­ku­Tar nor­me­bad mi­iC­nevs. am­de­

343
nad, mis­Tvis nor­ma­ti­ve­bis Ses­ru­le­ba Si­na­ga­ni Ta­vi­suf­le­bis
ga­mo­xat­vis aq­ti­a.
plu­ra­liz­mi – (laT. mrav­lo­bi­Ti):
1. po­zi­ci­a, rom­lis Ta­nax­mad, ar­se­bobs cod­nis mra­va­li
da­mo­uk­ i­de­be­li da er­Tma­ne­Ti­sa­gan gan­sxva­ve­bu­li sawy­i­si, sa­
fuZ­ve­li da for­ma;
2. fi­lo­so­fi­u­ri Te­or ­ i­a, ro­me­lic sam­ya­ros mra­val sawy­
iss aRi­ar ­ ebs. am mra­val sawy­is­Si igu­lis­xme­ba ab­so­lu­tu­rad
ga­nu­yo­fe­li da izo­li­re­bu­li an ma­te­ri­a­lu­ri na­wi­la­ke­bi da
ato­me­bi (de­mok­ri­te), an ide­a­lu­ri sawy­is ­ e­bi (la­ib­ni­ci). Pplu­
ra­liz­mi, gno­se­o­lo­gi­is Tval­saz­ri­siT, niS­navs iseT Te­o­ri­as,
ro­me­lic WeS­ma­ri­te­ba­Ta sim­rav­les aRi­a­rebs. ma­ga­li­Tad: Zve­
li ber­Ze­ni fi­lo­so­fo­si pro­ta­go­ra am­tki­ceb­da, rom WeS­ma­ri­
te­ba im­de­ni­a, ram­de­ni ada­mi­a­ni­ca­a.
pnev­ma – (berZ. sun­Tqva, Se­sun­Tqu­li ha­e­ri, mog­vi­a­ne­biT –
su­li) – su­li; sa­si­cocx­lo Za­la. Te­o­lo­gi­a­Si su­li wmin­da.
po­li­Te­iz­mi – (berZ.) – mra­val­Rmer­Ta­no­ba.
po­li­ti­ku­ri da­na­Sa­u­li – mar­Tlsa­wi­na­aR­mde­go me­To­de­bi­sa
da sa­Su­a­le­ba­Ta ga­mo­ye­ne­biT Ca­de­ni­li so­ci­a­lu­ri qme­de­ba, rom­
lis mi­za­nia ar­se­bu­li po­li­ti­ku­ri wyo­bis dac­va (kri­mi­na­lur­-
ti­ra­nu­li sa­xel­mwi­fos pi­ro­beb­Si), an Sec­vla (ci­vi­li­ze­bu­li
sa­zo­ga­do­eb­ri­vi sis­te­mis pi­ro­beb­Si). po­li­ti­kur da­na­Sa­ul­Ta
rigs ga­ne­kuT­vne­ba sa­xel­mwi­fos wi­na­aR­mdeg mi­mar­Tu­li aq­ci­e­
bi, rom­le­bic Zirs uTx­ri­an mis kon­sti­tu­ci­ur sa­fuZ­vlebs da
Tav­dac­vi­su­na­ri­a­no­bas; sa­xel­mwi­fo­eb­ri­vi Ra­la­ti; po­li­ti­ku­
ri SeT­qmu­le­be­bi; Spi­o­na­Ji sxva sa­xel­mwi­fo­e­bis sa­sar­geb­lod;
sa­xel­mwi­fos me­Ta­u­ri­sa da par­la­men­tis wev­re­bis wi­na­aR­mdeg
mi­mar­Tu­li po­li­ti­ku­rad mo­ti­vi­re­bu­li da­na­Sa­u­li.
ar­se­bobs po­li­ti­ku­ri da­na­Sa­u­lis sxva sa­xec – im pir­Ta
moR­va­we­o­ba, rom­leb­mac Seq­mnes kri­mi­na­lu­ri sa­xel­mwi­fo­eb­
ri­vi sis­te­ma, mo­ax­di­nes xe­li­suf­le­bis uzur­pi­re­ba, sis­te­ma­
tu­rad mi­mar­Ta­ven rep­re­si­ebs mo­qa­la­qe­Ta wi­na­aR­mdeg, ar­Rve­
ven maT uf­le­beb­sa da Ta­vi­suf­le­bebs.
pre­di­ka­ti – is, rac ga­mo­iT­qmis su­bi­eq­tze.

344
 po­zi­ti­viz­mi – (laT. da­de­bi­Ti) – fi­lo­so­fi­u­ri mim­di­na­
re­o­ba, ro­me­lic da­u­pi­ris­pir­da yo­vel­gvar me­ta­fi­zi­kur fi­
lo­so­fi­as, bra­li das­do maT, rom isi­ni msje­lo­ben iseT sa­
kiTx­eb­ze, rac araf­ris mom­ce­mi da usar­geb­lo­a. po­zi­ti­viz­mis
mi­xed­viT, fi­lo­so­fi­am un­da ik­vli­os is, rac da­de­bi­Ti da po­
zi­ti­u­ria da rac ama­ve dros sa­sar­geb­lo­a. ami­tom fi­lo­so­fi­
am ua­ri un­da Tqvas go­ne­bis usar­geb­lo me­ta­fi­zi­kur ma­ni­pu­
la­ci­eb­ze da miz­nad da­i­sa­xos imis Ses­wav­la da ana­li­zi, rac
cda­Si aqvs mo­ce­mu­li mec­ni­e­re­bas. po­zi­ti­viz­mis gan­vi­Ta­re­
ba­Si ga­mo­yo­fen sam etaps: pir­ve­li eta­pis war­mo­mad­gen­le­bi­a:
kon­ti, mi­li, spen­se­ri, me­o­re eta­pi­sa – ma­xi da ave­na­ri­u­si, xo­
lo me­sa­me po­zi­ti­vizms ne­o­po­zi­ti­viz­mi war­mo­ad­gens (Sli­ki,
kar­na­pi, ra­se­li, vid­gen­Ste­i­ni, fran­ki da sxva).
prag­ma­tiz­mi – (berZ. saq­me, moq­me­de­ba) – fi­lo­so­fi­u­ri mim­
di­na­re­o­ba, ro­me­lic po­zi­ti­viz­mis na­ir­sa­xe­o­bas war­mo­ad­gens.
po­zi­ti­viz­mis msgav­sad, prag­ma­tiz­mic mxo­lod cdas em­ya­re­ba
da uar­yofs yo­vel­gvar me­ta­fi­zi­kas. prag­ma­tiz­mi cod­nis Si­
na­arss mi­si praq­ti­ku­li Se­de­ge­biT gan­sazR­vravs. ma­Ti az­riT,
WeS­ma­ri­ti aris is, `rac uk­ve mu­Sa­obs~ Cven­Tvis, rac yve­la­ze
ukeT Se­e­sa­ba­me­ba cxov­re­bis yo­vel na­wils da su­bi­eq­tur in­te­
re­sebs ak­ma­yo­fi­lebs. prag­ma­tiz­mis Zi­ri­Ta­di war­mo­mad­gen­le­
bi ari­an jem­si, pir­si, di­u­i da sxva.
pro­vi­den­ci­al­ iz­mi – (laT.) – gan­ge­ba.
ra­ci­o­na­liz­mi – (laT. go­ni­e­ri) – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba,
rom­lis mi­xed­vi­Tac sa­yo­vel­Ta­o­ba da au­ci­leb­lo­ba ver ga­mo­
iy­va­ne­ba cdi­dan da mi­si gan­zo­ga­do­e­bi­dan, ara­med isi­ni un­da
mo­i­Zeb­nos mxo­lod go­ne­ba­Si. ra­ci­o­na­liz­mis mi­xed­viT, sa­yo­
vel­Tao da zo­ga­di ide­e­bi ada­mi­ans go­ne­ba­Si Tan­da­yo­li­li aqvs.
am ide­ebs ada­mi­a­ni mxo­lod lo­gi­ku­ri az­rov­ne­biT da in­te­leq­
tu­a­lu­ri in­tu­i­ci­iT wvde­ba. rac Se­e­xe­ba grZno­bad Se­mec­ne­bas,
is WeS­ma­ri­te­bas ve­ra­so­des da­ad­gens. e. i. cod­nis da WeS­ma­ri­te­
bis mi­Re­bis er­Ta­derT una­rad, ra­ci­o­na­liz­mSi go­ne­baa miC­ne­u­
li. ra­ci­o­na­lis­tur fi­lo­so­fi­as sxva­das­xva for­miT aya­li­beb­
dnen pla­to­ni, de­kar­te, spi­no­za, kan­ti, he­ge­li da sxve­bi.

345
 re­al­ o­ba – (Zv. laT. sag­nob­ri­vi, ar­se­bu­li) – si­nam­dvi­le­Si
ar­se­bu­li. re­al­ u­ro­ba mi­e­we­re­ba yo­ve­li­ve imas, rac Se­iZ­le­ba
war­mo­iS­vas an war­mo­iS­va dro­Si, rac ar­se­bobs da war­ma­va­li­a.
re­al­ o­ba sa­mar­Tleb­ri­vi – lo­ka­lu­ri an msof­lio ci­vi­li­
za­ci­is so­ci­a­lur siv­rce­Si ar­se­bu­li sa­mar­Tlis uk­leb­liv
yve­la fe­no­me­nis er­Tob­li­ob ­ a. ga­nas­xva­ve­ben sa­mar­Tleb­ri­vi
re­a­lo­bis or for­mas – obi­eq­turs da su­bi­eq­turs. obi­eq­tur
re­a­lo­ba­Si mo­i­az­re­ba sa­mar­Tleb­ri­vi ur­Ti­er­To­be­bi da so­ci­
a­lu­ri in­sti­tu­te­bi. su­bi­eq­tur re­a­lo­ba­Si – in­di­vi­du­a­lu­
ri mar­TlSeg­ne­bis nor­ma­ti­ul­–Ri­re­bu­le­bi­Ti, mo­ti­va­ci­ur
–o­ri­en­ti­re­ba­di struq­tu­re­bi.
reg­re­si – (laT.) – ukus­vla, ukan dab­ru­ne­ba.
reg­re­sia kri­mi­na­lu­ri – in­stin­qte­bis, afeq­te­bi­sa da vne­
be­bis do­mi­ni­re­ba­di ze­moq­me­de­biT gan­pi­ro­be­bu­li qce­vi­Ti
stra­te­gi­a. afeq­te­bi da vne­be­bi sak­ma­od aq­ti­u­rad ere­vi­an in­
di­vi­dis sa­va­ra­u­do moq­me­de­ba­Ta lo­gi­ka­Si, mTli­a­nad imor­Ci­
le­ben ada­mi­an­ is ne­bas da sa­SiSs xdi­an mas sa­zo­ga­do­e­bi­saT­vis.
maT Za­la Ses­wevT Sec­va­lon ada­mi­a­nis cno­bi­e­re­ba; mniS­vne­lov­
nad Se­a­sus­ton kri­ti­kis una­ri; dro­e­biT an xan­grZli­vi pe­ri­o­
dis man­Zil­ze ga­a­u­fa­su­ron mo­ra­li­sa da sa­mar­Tlis nor­me­bi;
xe­li Se­uwy­on sxva­das­xva sa­xis sa­mar­Tal­dar­Rve­ve­bi­sa da da­
na­Sa­ul
­ is Ca­de­nas.
rep­re­si­u­lo­ba – Za­lo­va­ni in­sti­tu­te­bis so­ci­a­lu­ri praq­
ti­ka, ro­me­lic gu­lis­xmobs ada­mi­a­nis wi­na­aR­mdeg ara­sa­mar­
Tleb­ri­vi iZu­le­bi­sa da Za­la­do­bis sxva­das­xva for­me­bis (sxe­
u­leb­ri­vi, so­ci­a­lu­ri, su­li­e­ri) sis­te­ma­tur ga­mo­ye­ne­bas.
rep­re­sia Se­iZ­le­ba iyos ke­ro­va­ni an sis­te­ma­tu­ri xa­si­a­Tis.
sis­te­ma­tu­ri rep­re­si­e­bis su­bi­eq­te­bia des­po­tur­-to­ta­li­ta­
ru­li re­Ji­me­bis pi­ro­beb­Si moq­me­di Za­lo­va­ni struq­tu­re­bi da
maT­ze daq­vem­de­ba­re­bu­li or­ga­no­e­bi.
re­la­ti­viz­mi – (laT, Se­far­de­bi­Ti) – fi­lo­so­fi­u­ri Te­o­
ri­a, ro­me­lic uar­yofs ab­so­lu­tur WeS­ma­ri­te­bas da mTe­li
mec­ni­e­ru­li cod­na dah­yavs Se­far­de­biT­ze. ma­Ti az­riT, cod­na
Se­far­de­bi­Ti­a, ara mxo­lod im ga­ge­biT, rom ada­mi­ans ar Se­uZ­

346
lia Caw­vdes sam­ya­ros ab­so­lu­tur mTli­a­no­bas, ara­me­d i­mi­tom,
rom ar ar­se­bobs sam­ya­ro­Si obi­eq­tu­ri au­ci­leb­lo­ba da sa­yo­
vel­Ta­o­ba, ris ga­moc ar Se­iZ­le­ba cod­na mis Se­sa­xeb au­ci­leb­
lo­bis da sa­yo­vel­Ta­o­bis ma­ta­re­be­li iyos.
ref­leq­sia – (laT. ukan mi­mar­Tva) – TviT­dak­vir­ve­ba sa­ku­
Tar az­reb­ze, gan­cdeb­ze da emo­ci­eb­ze, rom­li­Tac ada­mi­a­ni ax­
dens su­li­e­ri sam­ya­ros fe­no­me­ne­bis TviT­Se­mec­ne­bas. Se­mec­ne­
bis aseT me­Tods iye­nebs fe­no­me­no­lo­gi­u­ri fi­lo­so­fi­a.
ri­to­ri­ka – (berZ.) – ora­to­ru­li xe­lov­ne­ba.
sa­mar­Tal­dar­Rve­va – sa­zo­ga­do­eb­ri­vad sa­Si­Si so­ci­a­lu­ri
qme­de­ba, ro­me­lic ar­Rvevs sa­xel­mwi­fos mi­er sa­mar­Tleb­riv
ko­deq­seb­Si da­fiq­si­re­bul nor­mebs da mi­mar­Tu­lia ci­vi­li­ze­
bu­li Ta­na­cxov­re­bis sa­fuZ­vle­bis ngre­vi­sa­ken.
sa­mar­Tleb­ri­vi sa­xel­mwi­fo – sa­zo­ga­do­e­bis mar­Tvis mik­
ro­so­ci­al ­ u­ri me­qa­niz­mi, ro­me­lic sa­mar­Tlis sis­te­mas sa­Su­a­
le­bas aZ­levs TviT­ne­bo­bis ne­bis­mi­e­ri for­mis ga­mov­le­ni­sa­gan
da­ic­vas mo­qa­la­qe­e­bi, ma­Ti si­cocx­le, Ta­vi­suf­le­ba, sa­kuT­re­
ba da pi­ra­di Rir­se­ba.
sa­mo­qa­la­qo sa­zo­ga­do­e­ba – in­di­vi­debs So­ris bu­neb­ri­vad
Ca­mo­ya­li­be­bu­li so­ci­a­lu­ri ur­Ti­er­To­be­bis mra­val­gan­zo­
mi­le­bi­an­ i, Tvi­Tor­ga­ni­ze­ba­di sis­te­ma, sa­dac Ti­To­e­u­li ada­
mi­a­ni war­mo­ad­gens gan­sa­kuT­re­bu­li cxov­re­bi­se­u­li miz­ne­bis
mqo­ne pirs da ara sa­xel­mwi­fos qve­Sev­rdoms.
sa­xel­mwi­fo – wes­ri­gis dac­vi­sa­ken mi­mar­Tu­li gi­gan­tu­ri
mak­ro­in­sti­tu­ti, so­ci­og ­ e­nu­ri Za­lo­va­ni struq­tu­ra, ro­me­
lic mo­i­cavs mTel sa­zo­ga­do­eb­riv or­ga­nizms da axor­ci­e­lebs
mar­Tvis, Si­na­ga­ni da ga­re­ga­ni des­truq­ci­e­bis sa­SiS­ro­e­bi­sa­gan
Tav­dac­vis, da­ba­lan­se­bul­–di­na­mi­u­ri mdgo­ma­re­o­bis uz­run­
vel­yo­fi­sa da Se­nar­Cu­ne­bis fun­qci­ebs. am amo­ca­na­Ta ga­daW­ri­
saT­vis sa­xel­mwi­fos xel­Sia spe­ci­a­lu­ri sa­Su­a­le­be­bi – Za­la­
uf­le­bi­sa da mar­Tvis or­ga­no­e­bis sis­te­ma, iZu­le­bis apa­ra­ti,
ar­mi­a, po­li­ci­a, sas­je­laR­sru­le­bi­Ti da­we­se­bu­le­be­bi.
si­ke­Te – eTi­ku­ri ka­te­go­ri­a; Zri­Ta­di mo­ra­lu­ri Ri­re­bu­
le­ba; Ta­vis­Ta­vad war­mo­ad­gens zne­ob­riv fa­se­u­lo­bas. si­ke­Te

347
ar Se­iZ­le­ba gan­vi­xi­loT `si­ke­Ted ra­Ra­cas­Tan mi­mar­Te­ba­Si~.
igi ar Se­iZ­le­ba iyos `u­maR­le­si si­ke­Te~ an ra­Rac Se­sa­da­re­be­
li si­di­de. si­ke­Te yo­vel­Tvis ub­ra­lo po­zi­ti­u­ro­ba­a. eTi­ku­
rad Ri­re­bu­lia (a­nu si­ke­Te­a) im ada­mi­a­nis saq­ci­e­li, ro­me­lic
ne­bis­mi­er kon­kre­tul si­tu­a­ci­a­Si yo­vel­Tvis si­ke­Tes ir­Cevs.
sen­su­a­liz­mi – (laT. grZno­ba, Seg­rZne­ba) – gno­se­o­lo­gi­u­ri
moZR­vre­ba, rom­lis mi­xed­vi­Tac Se­mec­ne­bis er­Ta­derT wya­ros
Seg­rZne­be­bi war­mo­ad­gens. ar­se­bobs ma­te­ri­a­lis­tu­ri da ide­a­
lis­tu­ri sen­su­a­liz­mi. ma­te­ri­a­lis­tu­ri sen­su­a­liz­mis mi­xed­
viT, Seg­rZne­be­bi aris obi­eq­tu­ri si­nam­dvi­lis asax­va. xo­lo
ide­a­lis­tu­ri sen­su­a­liz­mis mi­xed­viT, obi­eq­tur si­nam­dvi­les
Tvi­Ton su­bi­eq­tu­ri Seg­rZne­be­bi gan­sazR­vra­ven. ami­tom cod­
nas mxo­lod Seg­rZne­ba­Ta kom­bi­na­cia war­mo­ad­gens.
skep­ti­ciz­mi – (berZ. gan­xil­va) – fi­lo­so­fi­u­ri kon­cef­ci­a,
ro­mel­sac eW­vi Se­aqvs cod­nis WeS­ma­ri­te­ba­Si da yo­vel­gva­ri
cod­na mxo­lod Se­far­de­biT­ze dah­yavs. skep­ti­ciz­mi war­mo­iS­va
Zv. sa­ber­ZneT­Si (Zv, w. IV s.). mi­si war­mo­mad­gen­le­bi iy­vnen pi­ro­
ni, ar­qe­zi­la, ene­zi­de­mi, seqst em­pi­ri­ko­si da sxva.
sub­stan­cia – (laT. ar­se­ba) – sam­ya­ros sawy­i­si, sa­fuZ­ve­
li, rac yve­la­fers gan­sazR­vravs da ra­zec da­mo­ki­de­bu­lia
yve­la­fe­ri, ro­me­lic ma­ra­di­u­li­a, ar war­mo­i­So­ba da ar is­po­
ba, ro­me­lic yo­vel­gva­ri moZ­ra­o­bis mi­ze­zic aris da mi­za­nic.
sub­stan­ci­is es da­xa­si­a­Te­ba pi­ro­bi­Ti­a, rad­gan sub­stan­cia ga­
nu­sazR­vre­li ar­sia da mi­si cne­be­biT gan­sazR­vra amo­u­wu­ra­vi­a.
sub­stan­ci­is cne­ba sxva­das­xva fi­lo­so­fi­ur sis­te­meb­Si gan­
sxva­ve­bu­li­a, mag­ram yve­la aRi­a­rebs, rom is aris yve­laf­ris sa­
fuZ­ve­li da pir­vel­mi­ze­zi. fi­lo­so­fi­u­ri da­va ar­se­bobs mxo­
lod ima­ze, ma­te­ri­a­lu­ria is Tu ide­a­lu­ri, er­Tia Tu mra­va­li.
vinc mi­iC­nevs, rom sam­ya­ros sub­stan­cia ma­te­ri­a­lu­ri­a, ma­te­
ri­a­lis­ti ewo­de­ba; vinc mi­iC­nevs, rom sam­ya­ros sub­stan­cia
aris ab­so­lu­tu­ri idea an Rmer­Ti, ide­a­lis­ti­a. fi­lo­so­fos­Ta
ume­te­so­ba mi­iC­nevs, rom sam­ya­ros er­Ti sub­stan­cia aqvs. aseT
Se­xe­du­le­bas mo­niz­mi ewo­de­ba. ar­se­bobs ide­a­lis­tu­ri mo­niz­
mi da ma­te­ri­a­lis­tu­ri mo­niz­mi. vinc aRi­a­rebs, rom sam­ya­ros

348
ori sawy­i­si aqvs, du­a­lis­ti­a. maT­Tvis ma­te­ria da su­li Ta­na­
bar sawy­i­se­ba­daa ga­mocx­a­de­bu­li (de­kar­te). vinc sam­ya­ros
mra­val sawy­iss aRi­a­rebs, plu­ra­lis­ti ewo­de­ba.
sqo­las­ti­ka – (berZ. sas­ko­lo) – Sua sa­u­ku­ne­e­bis re­li­gi­u­
ri fi­lo­so­fia (sas­ko­lo fi­lo­so­fi­a), rom­lis war­mo­mad­gen­
le­bi cdi­lob­dnen qris­ti­a­nu­li rwme­ni­saT­vis ra­ci­o­na­lu­ri
da­sa­bu­Te­ba mi­ec­ aT da mo­ex­di­naT mi­si sis­te­ma­ti­za­ci­a. sqo­
las­ti­kis fi­lo­so­fi­ur ba­ziss war­mo­ad­gen­da pla­to­nis, aris­
to­te­les da ne­op­la­to­niz­mis mim­de­var­Ta fi­lo­so­fi­a. Sua
sa­u­ku­ne­eb
­ is did sqo­las­ti­ko­se­bad iT­vle­bi­an eri­u­ge­na, ken­
ter­be­ri­e­li, To­ma aq­vi­ne­li da sxve­bi.
ta­bu – re­li­gi­u­ri ak­rZal­va. Ta­nam. – ak­rZa­lu­li sag­ne­bi,
az­re­bi.
tav­to­lo­gia – (berZ. ila­pa­ra­ke igi­ve­ze) – ra­im ­ e ga­moT­qmis
zed­me­ti, usar­geb­lo, zog­jer sa­Wi­ro ga­me­o­re­ba.
ten­den­cia – (laT. ra­Ra­ci­sad­mi mis­wra­fe­ba) – ra­i­me mov­le­
nis gan­vi­Ta­re­bis mi­mar­Tu­le­ba, sur­vi­li, mis­wra­fe­ba, mi­za­ni.
ter­mi­ni – (laT. zRva­ri) – cne­ba; cne­bis ga­mom­xat­ve­li
sity­va; lo­gi­ka­Si – msje­lo­bis (su­bi­eq­ti da pre­di­ka­ti) an si­
lo­giz­mis Se­mad­ge­ne­li ele­men­ti.
te­le­o­lo­gia – (berZ. mi­za­ni) – re­li­gi­ur­-fi­lo­so­fi­u­ri
moZR­vre­ba sam­ya­ro­Si ada­mi­a­ni­sa­gan da­mo­u­ki­de­be­li obi­eq­
tu­ri miz­ne­bi­sa da mi­zan­Se­wo­ni­lo­bis ar­se­bo­bis Se­sa­xeb. te­
le­o­lo­gi­ur moZR­vre­bas icavs yve­la fi­lo­so­fi­a, ro­me­lic
sam­ya­ros sawy­is­ ad uZ­rav da uc­vlel RmerTs aRi­a­rebs. es exe­
ba pla­to­nis, aris­to­te­les, ne­op­la­to­nizms, sqo­las­ti­kas,
he­ge­lis da sxva­Ta fi­lo­so­fi­as. yve­la es fi­lo­so­fia uS­vebs
wi­nas­wa­ri uc­vle­li miz­nis cne­bas, rom­lis­ke­nac yve­la­fe­ri
mi­is­wraf­vis da ver ac­de­ba am gzas. ase­Ti ga­ge­ba au­ci­leb­lo­
biT mi­dis fa­ta­liz­mis aRi­a­re­bam­de, rom­lis mi­xed­vi­Tac yve­
la­fe­ri be­dis­we­ras eq­vem­de­ba­re­ba. Rmer­Tis ar­se­bo­bas arc
si­cocx­lis fi­lo­so­fia da arc re­li­gi­u­ri eq­sis­ten­ci­a­liz­mi
uar­yofs, mag­ram isi­ni uar­yo­fen ab­so­lu­tu­rad uc­vle­li miz­
nis anu Rmer­Tis ar­se­bo­bas. ma­Ti az­riT, Rmer­Ti Tvi­Ton aris

349
ab­so­lu­tu­ri qmna­do­ba da amis ga­mo ada­mi­a­neb­sac eZ­le­vaT Ta­
vi­su­fa­li Se­moq­me­de­bis sa­Su­a­le­ba. am ga­ge­biT, ada­mi­a­nis si­
cocx­le da cxov­re­bis mi­za­ni ar aris mkacr gar­da­u­val Car­Co­
eb­Si moq­ce­ul­ i.
teq­nok­ra­tia – (berZ.) – teq­ni­kis ba­to­no­ba; sa­zo­ga­do­eb­ri­vi
az­ris er­T-er­Ti mi­mar­Tu­le­ba, ro­me­lic so­ci­a­lur cxov­re­ba­
Si teq­ni­kas ani­Webs gan­msazR­vrel rols da Tvlis, rom mxo­lod
in­dus­tri­a­li­za­ci­as Se­uZ­lia ra­ci­o­na­lu­rad mo­a­wes­ri­gos da
srul­yos sa­zo­ga­do­e­bi­sa da pi­rov­ne­bis cxov­re­ba. ada­mi­a­ni,
xSir Sem­Txve­va­Si, ga­ni­xi­le­ba ro­gorc `man­qa­nis mo­na~.
to­le­ran­to­ba – (laT. moT­mi­ne­ba):
1. gan­sxva­ve­bu­li Se­xe­du­le­be­bis, po­zi­ci­e­bis, zne – Cve­u­le­
be­bi­sad­mi Sem­wyna­reb­lu­ri da­mo­ki­de­bu­le­ba;
2. or­ga­niz­mis una­ri Se­eg­ u­os da ga­da­i­ta­nos ga­re­mos ama Tu
im ara­xel­say­re­li faq­to­ris ze­moq­me­de­ba.
to­ta­li­ta­riz­mi – (laT. mTli­a­ni, sru­li) – sa­zo­ga­do­eb­
riv – po­li­ti­ku­ri wyo­ba, ro­me­lic xa­si­aT­de­ba av­to­ri­ta­ru­
li sa­xel­mwi­fos yov­lis­mom­cve­li Ca­re­viT sa­zo­ga­do­e­bi­sa da
cal­ke­ul ­ i pi­rov­ne­bis cxov­re­ba­sa da moR­va­we­o­ba­Si. ma­ga­li­
Tad, to­ta­li­ta­ru­li xa­si­a­Ti­saa bo­na­par­tis­tu­li, fa­Sis­tu­
ri, so­ci­a­lis­tu­ri re­Ji­me­bi. ma­Ti da­ma­xa­si­a­Te­be­li niS­ne­bia
– xe­li­suf­le­bis usazR­vro uf­le­ba­mo­si­le­ba, de­mok­ra­ti­u­li
in­sti­tu­te­bis ak­rZal­va, mo­qa­la­qe­Ta uf­le­be­bi­sa da Ta­vi­suf­
le­be­bis lik­vi­da­ci­a, er­Tpar­ti­u­li sis­te­ma, eko­no­mi­kis mi­li­
ta­ri­za­ci­a, rep­re­si­e­bi opo­zi­ci­i­sa da sxvag­va­rad mo­az­rov­ne­
e­bis mi­marT da sxva.
tran­scen­den­ta­lu­ri – (laT. ga­da­bi­je­ba) – aR­niS­navs ap­
ri­o­rul, e. i. cdam­de ar­se­bul cno­bi­e­re­bas, ro­me­lic Ta­vi­si
sa­yo­vel­Ta­o­biT da au­ci­leb­lo­biT gan­sazR­vravs ga­re si­nam­
dvi­les. kan­tis fi­lo­so­fi­a­Si wmin­da az­ris for­mis tran­scen­
den­ta­lu­ri cno­bi­e­re­ba anu su­bi­eq­ti ar­se­bobs em­pi­ri­u­li
su­bi­eq­tis siR­rme­Si da ar aris da­mo­ki­de­bu­li em­pi­ri­ul su­bi­
eq­tze. pi­ri­qiT, em­pi­ri­u­li su­bi­eq­tis Te­o­ri­u­li moR­va­we­o­ba
niS­navs tran­scen­den­ta­lur su­bi­eq­tam­de amaR­le­bas.

350
 tran­scen­den­tu­ri – ima­nen­tu­ris sa­pi­ris­pi­ro. aR­niS­navs
imas, rac cno­bi­e­re­bi­sa da Se­mec­ne­bis sazR­vrebs miR­ma­a. am
ter­mins gan­sa­kuT­re­biT di­di mniS­vne­lo­ba aqvs ag­nos­ti­ciz­
mSi, rom­lis mi­xed­vi­Tac tran­scen­den­tu­ri niS­navs su­bi­eq­
ti­saT­vis mi­uw­vdo­mels, Se­u­mec­ne­bads `nivTs Ta­vis­Ta­vad­s~
(kan­ti). Tu ada­mi­a­ni Se­ec­de­ba Se­mec­ne­bis miz­niT ga­vi­des ima­
nen­tu­ri sfe­ro­dan tran­scen­den­tur­Si, is ve­ra­vi­Tar WeS­ma­ri­
te­bas ver da­ad­gens, ara­med aR­moC­nde­ba ga­da­uW­re­li prob­le­
me­bis anu an­ti­no­mi­e­bis wi­na­Se.
uni­ver­sa­lu­ri – (laT. zo­ga­di) – sa­yo­vel­Ta­o, yve­laf­ris­
mom­cve­li, mra­val­mxri­vi.
uni­ver­su­mi – er­Ti­a­ni sam­ya­ro, `sam­ya­ro, ro­gorc mTe­li~.
fa­ta­liz­mi – (laT. sa­be­dis­we­ro) – re­li­gi­ur­-fi­lo­so­fi­u­
ri rwme­na be­dis gar­da­u­va­lo­bis Se­sa­xeb, rom­lis mi­xed­vi­Tac
sam­ya­ro­Si yve­la­fe­ri gan­ge­bis Za­liT aris gan­sazR­vru­li; rac
mox­da, rac xde­ba da rac un­da mox­des yve­la­fe­ri wi­nas­wa­raa
da­ge­ni­li Rmer­Tis mi­er. es exe­ba mTel bu­ne­bas, ada­mi­ans da
sa­zo­ga­do­e­bis is­to­ri­as. ase­Ti ga­ge­biT, ada­mi­a­nis Ta­vi­suf­
le­ba mxo­lod moC­ve­ne­bi­Ti­a, rad­gan ada­mi­a­nis yo­vel­gvar moq­
me­de­bas da ga­dawy­ve­ti­le­bis mi­Re­bas ze­bu­neb­ri­vi RvTa­eb­ri­vi
Za­le­bi gan­sazR­vra­ven. am­de­nad, moR­va­we­o­bis pro­ces­Si ada­
mi­a­nis Si­na­ga­ni Ta­vi­suf­le­bis ro­li ab­so­lu­tu­rad ga­mo­ricx­
u­li­a, yo­vel­gva­ri moq­me­de­ba mxo­lod ga­re­ga­ni gan­ge­bis Za­liT
srul­de­ba.
fa­tu­mi – (laT.) – be­di, bu­ne­bis brma au­ci­leb­lo­ba.
fe­no­me­ni – (berZ. mov­le­ni­li) – cda­Si, grZno­bad Se­mec­ne­ba­
Si mo­ce­mu­li mov­le­na.
fe­no­me­no­lo­gia – fi­lo­so­fi­u­ri moZR­vre­ba, ro­me­lic fi­
lo­so­fi­is upir­ve­les amo­ca­nad su­li­e­ri fe­no­me­ne­bis TviT­Se­
mec­ne­bas acx­ad ­ ebs. kvle­vis me­To­dad iye­nebs re­duq­ci­as, ro­me­
lic in­duq­ci­u­ri me­To­dis sa­pi­ris­pi­ro­a. in­duq­ci­u­ri me­To­di
mi­ze­ze­bi­dan Se­de­ge­bis Zi­e­bas em­sa­xu­re­ba, xo­lo re­duq­ci­u­li
me­To­di – Se­de­ge­bi­dan mi­ze­ze­bis Zi­e­ba­ze ga­das­vlas niS­navs.
in­duq­ci­is ­ a­gan gan­sxva­ve­biT, saq­me exe­ba ara win­svlas, ara­med

351
ukus­vlas, ukan dab­ru­ne­bas, ada­mi­a­nis moq­me­de­bi­dan da emo­
ci­u­ri gan­cde­bi­dan ma­Ti ga­mom­wve­vi mi­ze­ze­bis Zi­e­bas. fe­no­me­
no­lo­gi­u­ri Se­mec­ne­bis mi­za­nia ga­i­gos da da­ad­gi­nos is su­li­
e­ri Ri­re­bu­le­be­bi, ris sa­fuZ­vel­zec qmnis ada­mi­a­ni su­li­er
kul­tu­ras, rad­gan su­li­e­ri Ri­re­bu­le­be­bi anu eq­sis­ten­ci­u­ri
fe­no­me­ne­bi, war­mo­ad­ge­nen ada­mi­a­nis cxov­re­bis we­si­sa da ada­
mi­an
­ ad yof­nis sa­fuZ­vlebs. su­lis fe­no­me­no­lo­gi­u­ri ga­mok­
vle­ve­bi mo­ce­mu­li aqvs loks, iums, kants, he­gels, eq­sis­ten­ci­
a­liz­mi­sa da sxva fi­lo­so­fi­u­ri Te­o­ri­e­bis war­mo­mad­gen­lebs.
fo­bia – (berZ. Si­Si) – Si­Sis ak­vi­a­te­bu­li mdgo­ma­re­o­ba.
fsi­qo­a­na­li­zu­ri me­To­di – z. fro­id ­ i­sa da mi­si mim­dev­re­
bis mi­er Se­mu­Sa­ve­bu­li Se­mec­ne­biT sa­Su­a­le­ba­Ta sis­te­ma; mi­si
ga­mo­ye­ne­biT, pi­rov­ne­bis nor­ma­ti­ul qce­veb­Si ra­ci­o­na­lur,
gac­no­bi­e­re­bul ma­moZ­ra­ve­bel mo­ti­veb­Tan er­Tad, Se­saZ­le­be­
lia aR­mo­C­ndes siR­rmi­se­u­li, qvec­no­bi­e­ri mo­ti­ve­bi, rom­le­
bic xSi­rad ga­na­pi­ro­be­ben in­di­vi­dis nor­ma­ti­ul­-Ri­re­bu­le­
biT ori­en­ta­ci­a­sa da mis praq­ti­kul moq­me­de­bebs.
fsi­qo­lo­gia sa­mar­Tlis – prob­le­ma­Ta kom­pleq­si, ro­me­
lic da­kav­Si­re­bu­lia in­di­vi­du­a­lu­ri da sa­zo­ga­do­eb­ri­vi
mar­TlSeg­ne­bis fsi­qi­ku­ri mdgo­ma­re­o­bis Ca­mo­ya­li­be­ba­sa da
sa­mar­Tleb­riv ur­Ti­er­To­ba­Ta fun­qci­o­ni­re­bis mo­ti­va­ci­ur
uz­run­vel­yo­fas­Tan.
qa­riz­ma – (berZ. mad­li, RvTis sa­Cu­qa­ri) – RvTis wya­lo­bad
aR­qmu­li araC­ve­u­leb­ri­vi Se­saZ­leb­lo­be­bi an gan­sa­kuT­re­bu­li
ni­Wi­e­re­ba.
qa­riz­ma­tu­li pi­rov­ne­ba – cne­ba, ro­me­lic ix­ma­re­bo­da qris­
ti­a­nul (ka­To­li­kur) Te­ol ­ o­gi­a­Si da aR­niS­nav­da ga­mor­Ce­u­li,
gan­sa­kuT­re­bu­li Tvi­se­be­biT (RvTa­eb­ri­vi mad­lis gad­mos­vlis
sa­fuZ­vel­ze) da­jil­do­e­bul ada­mi­ans. so­ci­a­lur Te­o­ri­a­Si am
cne­bis ga­mo­ye­ne­ba XIX s-Si da­iwy­es ger­ma­nel­ma so­ci­o­lo­geb­ma
e. trel­Cma da m. ve­ber­ma.
qa­riz­ma­tu­lo­ba am­bi­va­len­tu­ria da Ta­vis Tav­Si Se­i­cavs
ro­gorc ko­lo­sa­lur aR­mSe­neb­lur po­ten­ci­als, ase­ve uzar­
ma­zar da­man­gre­vel ener­gi­as. pir­vel Sem­Txve­va­Si igi vlin­de­ba

352
ro­gorc RvTis­rCe­u­lo­bis na­Te­li mad­li, ro­gorc Se­moq­me­de­
bi­Ti ge­nia (mo­se, so­lo­mo­ni, pe­rik­le, bu­da, qris­te, mu­ha­me­di,
lu­Te­ri, gan­di da sxva), me­o­re­Si, ro­gorc bo­ro­ti ge­nia (Cin­
gis­xa­ni, iva­ne mris­xa­ne, hit­le­ri, le­ni­ni, sta­li­ni da sxva).
amas­Tan er­Tad, ar­se­bo­ben cno­bi­li ada­mi­a­ne­bi, ro­mel­Ta qa­
riz­mas er­TmniS­vne­lov­nad ver mi­a­kuT­neb verc na­Tel da verc
bnel Za­lebs. Ees, upir­ve­les yov­li­sa, ga­mo­Ce­ni­li mxe­dar­mTav­
re­bi­a, ro­mel­Ta moR­va­we­ob ­ as er­Tdro­u­lad kon­struq­ci­u­li
da des­truq­ci­u­li Se­de­ge­bi hqon­da (ma­ga­li­Tad, aleq­san­dre
ma­ke­do­ne­li, iu­li­us ke­i­sa­ri, na­po­le­o­ni da sxva).
qvec­no­bi­e­ri – war­mod­ge­na­Ta kon­cep­tu­a­lu­ri kom­pleq­si
ada­mi­an
­ is fsi­qi­kis im sfe­ro­e­bis Se­sa­xeb, sa­dac gan­la­ge­bu­
lia in­di­vi­dis su­li­er­-praq­ti­ku­li cxov­re­bis gan­sa­kuT­re­bu­
li fsi­qi­ku­ri mo­ce­mu­lo­be­bi – in­stin­qtu­ri, emo­ci­o­na­lur­-
grZno­ba­di, in­tu­i­ti­u­ri da sxva Sre­e­bi, rom­le­bic scil­de­bi­an
go­ne­bi­sa da gan­sjis sazR­vrebs da ar eq­vem­de­ba­re­bi­an ra­ci­o­
na­lur ax­snas.
qse­no­fo­bia – (berZ. ucx­os Si­Si) – ucx­o­e­bis (sxva ra­sis, gan­
sxva­ve­bu­li re­li­gi­u­ri Se­xe­du­le­be­bis, ucx­o­e­le­bis, ltol­vi­
le­bis, imig­ran­te­bis da a. S.) mi­marT mtru­li, SiS­sa da si­Zul­
vil­Tan Se­za­ve­bu­li da­mo­ki­de­bu­le­ba.
Ri­re­bu­le­be­bi – ma­te­ri­a­lu­ri da su­li­e­ri re­a­lo­be­bi, rom­
le­bic sa­Su­a­le­bas aZ­le­ven ada­mi­a­nebs da­ik­ma­yo­fi­lon sur­vi­
le­bi, moTx­ov­ni­le­be­bi, oc­ne­be­bi, ime­di da sa­Wi­ro­e­ben gar­kve­
ul Za­lis­xme­vas ma­Ti miR­we­vis, da­fuZ­ne­bi­sa da dac­vi­saT­vis.
Ri­re­bu­le­bi­Ti ori­en­ta­ci­e­bi – pi­rov­ne­bis Si­na­ga­ni struq­
tu­ris um­niS­vne­lo­va­ne­si ele­men­te­bi, rom­le­bic gam­ya­re­bu­
lia in­di­vi­dis cxov­re­bi­se­u­li ga­moc­di­le­biT, mi­si gan­cde­bis
er­Tob­li­o­biT da ro­mel­Ta sa­fuZ­vel­zec pi­rov­ne­bas Se­uZ­lia
ga­mij­nos er­Tma­ne­Ti­sa­gan, mi­si mo­saz­re­biT, ar­se­bi­Ti ara­ar­
se­bi­Ti­sa­gan, mniS­vne­lo­va­ni um­niS­vne­lo­sa­gan. Ca­mo­ya­li­be­bu­
li, fes­vgad­gmu­li Ri­re­bu­le­bi­Ti ori­en­ta­ci­e­bis er­Tob­li­
o­ba aya­li­bebs pi­rov­ne­bis myar po­zi­ci­as, rac, Ta­vis mxriv,
uz­run­vel­yofs gar­kve­u­li ti­pis qce­ve­bi­sa da moR­va­we­o­bis

353
mem­kvid­re­o­bi­To­bas, mi­mar­Tu­le­bas aZ­levs in­te­re­sebs, moTx­
ov­ni­le­beb­sa da miz­nebs da mo­ti­vi­re­buls xdis maT. ase­Ti miz­
ne­bi Se­iZ­le­ba iyos: a) cxov­re­bi­se­u­li Ri­re­bu­le­be­bi – siy­va­
ru­li, me­gob­ro­ba, oja­xi, zrun­va STa­mo­mav­lo­ba­ze, ada­mi­a­nu­ri
ur­Ti­er­To­be­bi; b) ci­vi­li­za­ci­is Ri­re­bu­le­be­bi – ma­te­ri­a­lu­
ri ke­Til­dRe­o­ba, ka­ri­e­ra, Za­la­uf­le­ba, teq­ni­ku­ri miR­we­ve­bis
flo­ba, pi­ra­di da sa­zo­ga­do­eb­ri­vi cxov­re­bis ga­ran­ti­re­bu­li
usaf­rTxo­e­ba da sxva; g) kul­tu­ru­li Ri­re­bu­le­be­bi – Se­moq­me­
de­ba, Ta­vi­suf­le­ba, ro­gorc su­li­e­ri moR­va­we­o­bis sa­Su­a­le­ba,
tra­di­ci­e­bi da sxva.
Rir­se­ba – aRi­a­re­ba, ro­mel­sac ga­re­moc­va mi­a­gebs pi­rov­ne­
bas mi­si in­di­vi­du­a­lu­ri Tvi­se­be­bi­sa da su­li­e­ri Ri­re­bu­le­be­
bis sa­fuZ­vel­ze (pa­ti­vis­ce­ma); aRi­a­re­bis is for­ma, ro­mel­sac
ada­mi­a­ni ga­nic­dis sa­ku­Ta­ri Ta­vi­sad­mi, ro­gorc pi­rov­ne­bi­
sad­mi (sa­ku­Ta­ri Rir­se­bis grZno­ba) an ro­mel­sac igi, mi­si mo­
saz­re­biT, im­sa­xu­rebs Ta­vi­si so­ci­a­lu­ri wris ada­mi­a­ne­bi­sa­gan
(di­de­bis­moy­va­re­o­ba, pa­tiv­moy­va­re­o­ba).
Su­ris­Zi­e­ba – msxver­plis an mi­si ax­lob­lis mxri­dan, Ca­de­
ni­li da­na­Sa­ul­ is, mi­ye­ne­bu­li zi­a­ni­saT­vis dam­na­Sa­vis das­jis
mar­Tlsa­wi­na­aR­mde­go (TviT­ne­bu­ri) aq­ci­a. war­mo­ad­gens `mi­sa­
ge­be­li sa­mar­Tli­a­no­bis~ prin­ci­pis er­T-erT yve­la­ze ar­qa­ul
for­mas, ada­mi­an­Ta So­ris ur­Ti­er­To­ba­Ta re­gu­la­ci­is sa­Su­a­
le­bas. Ca­mo­ya­lib­da sa­xel­mwi­fo­sa da sa­mar­Tlis war­mo­So­bam­
de. axa­si­a­Teb­da is­to­ri­u­li gan­vi­Ta­re­bis sa­xel­mwi­fom­del
sta­di­a­ze myof yve­la ers. Su­ris­Zi­e­bis yve­la­ze ra­di­ka­lu­ri
for­maa sis­xlis aRe­ba.
cod­na – si­nam­dvi­lis aR­qmis praq­ti­kiT Se­mow­me­bu­li Se­de­
gi, mi­si swo­ri asax­va ada­mi­a­nis az­rov­ne­ba­Si; su­bi­eq­tu­ri da
obi­eq­tu­ri Tval­saz­ri­siT, swo­ri wvdo­mis for­me­bi­sa da ga­
moc­di­le­bis flo­ba, ro­mel­Ta sa­fuZ­vel­ze Se­saZ­le­be­li xde­ba
cod­nis ga­mom­xat­ve­li msje­lo­be­bi­sa da WeS­ma­ri­ti das­kvne­bis
Ca­mo­ya­li­be­ba.
ci­vi­li­za­cia – (laT. sa­mo­qa­la­qo) – xe­lov­nu­ri, an­Tro­po­
ge­nu­ri, mra­val­miz­nob­ri­vi so­ci­a­lu­ri me­ga­sis­te­ma, ro­me­lic

354
mi­is­wraf­vis ga­wo­nas­wo­re­bul-di­na­mi­u­ri mdgo­ma­re­o­bi­sa­ken,
xa­si­aT­de­ba TviT­re­gu­la­ci­i­sa da TviT­srul­yo­fis una­riT da
mud­mi­vi Za­lis­xme­viT, Se­a­sus­tos da Se­aC­ e­ros ar­se­bu­li des­
truq­ci­e­bi da qa­o­sis sa­SiS­ro­e­ba.
ci­niz­mi – sa­yo­vel­Ta­od mi­Re­bu­li so­ci­ok ­ ul­tu­ru­li nor­
me­bi­sa da Ri­re­bu­le­be­bis mi­marT de­mon­stra­ti­u­li to­ta­lu­ri
ne­ga­ti­viz­mis po­zi­ci­a. cne­ba `ci­niz­mi~-s war­mo­So­ba da­kav­Si­re­
bu­lia Zve­li ber­Ze­ni fi­lo­so­fos­-ci­ni­ke­bis sa­xel­Tan, rom­le­
bic cno­bi­li iy­vnen ci­vi­li­za­ci­i­sa da kul­tu­ris miR­we­veb­Tan
Ta­vi­si uar­yo­fi­Ti da­mo­ki­de­bu­le­biT.
Za­la­do­ba – msxver­plze fi­zi­ku­ri da fsi­qi­ku­ri ze­moq­me­
de­bis sa­Su­a­le­biT gan­xor­ci­e­le­bu­li ara­sa­mar­Tleb­ri­vi iZu­
le­ba. msxver­pli Se­iZ­le­ba iyos cal­ke­u­li idi­vi­di, ada­mi­an­Ta
mci­re­ricx­o­va­ni an di­di jgu­fi, mTe­li eri. Za­la­do­ba gu­lis­
xmobs su­bi­eq­te­bi­saT­vis ma­Ti bu­ne­bi­Ti uf­le­be­bis (si­cocx­
lis, jan­mrTe­lo­bis, ada­mi­a­nu­ri Rir­se­bis, TviT­ga­mor­kve­vis
da sxva) Ca­mor­Tme­vas. Za­la­do­bis su­bi­eq­te­bi Se­iZ­le­ba gax­dnen
cal­ke­u­li pi­rov­ne­be­bi, sis­xlis sa­mar­Tlis dam­na­Sa­ve­e­bi, po­
li­ti­ku­ri ra­di­ka­le­bi, ag­reT­ve sa­xe­li­suf­lo struq­tu­re­bi
da maT­ze daq­vem­de­ba­re­bu­li dam­sje­li or­ga­no­e­bi. ga­nas­xva­ve­
ben spo­ra­du­li (cal­ke­u­li da­na­Sa­u­li, te­ro­ris­tu­li aq­te­bi)
da sis­te­mu­ri (to­ta­li­ta­ru­li re­Ji­me­bis mi­er gan­xor­ci­e­le­
bu­li ma­sob­ri­vi rep­re­si­e­bi) xa­si­a­Tis Za­la­do­bas.
wa­nam­ZRva­ri – is, rac sxvis pi­ro­bas war­mo­ad­gens.
we­si – (laT.) - obi­eq­tu­ri az­riT, cne­be­bis sa­Su­a­le­biT Ca­
mo­ya­li­be­bu­li (mag­ram jer ki­dev Se­u­mec­ne­be­li, ro­gorc ka­
non­zo­mi­e­rad ar­se­bu­li) yo­fi­e­re­bis, mov­le­nis an moq­me­de­bis
Ta­na­zo­mi­e­re­ba, er­Tgva­rov­ne­ba. su­bi­eq­tu­ri mo­saz­re­biT, xSi­
rad ga­mo­i­ye­ne­ba mi­Ti­Te­be­bis mniS­vne­lo­biT (ma­ga­li­Tad, ro­me­
li­me sa­xe­li­suf­le­bo or­ga­nos an pi­ris mi­Ti­Te­ba). we­sis cne­
bas­Tan da­kav­Si­re­bu­lia e. w. ga­mo­nak­li­se­bi (a­nu ise­Ti we­se­bi,
rom­le­bic ka­no­nis cne­bas ar em­Txve­vi­an, ma­ga­li­Tad, `zne­ob­ri­
o­bis oq­ros we­si~).

355
 we­si das­kvnis – gan­sazR­vravs wa­nam­ZRvre­bi­dan Se­deg­ze ga­
das­vlas; uf­ro zus­tad, ad­gens Se­sa­ba­mi­so­bas ga­mo­naT­qva­me­bis
gar­kve­ul er­Tob­li­o­bas (for­mu­lebs), ro­mel­Tac wa­nam­ZRvre­bi
ewo­de­baT da erT gan­sazR­vrul ga­mo­naT­qvams (for­mu­las) So­
ris, ro­mel­sac am wa­nam­ZRvre­bi­dan ga­moy­va­ni­li Se­de­gi ewo­de­ba.
WeS­ma­ri­te­ba – Sem­mec­ne­be­li su­bi­eq­tis mi­er si­nam­dvi­lis
sag­ne­bi­sa da mov­le­ne­bis swo­ri, adek­va­te­ri asax­va.
xa­si­a­Ti – ada­mi­a­nis qce­vis gan­sa­kuT­re­bu­lo­ba, ro­me­lic
vlin­de­ba mis ma­ne­reb­Si, qce­veb­sa da az­rTa wyo­ba­Si. igi war­mo­
ad­gens pi­rov­ne­bis fsi­qi­ku­ri mdgra­do­bi­sa da zne­ob­ri­vi po­
zi­ci­is sa­fuZ­vels.
je­ro­va­ni (sa­Ta­na­do) – mo­ra­lur­-sa­mar­Tleb­ri­vi cno­bi­
e­re­bis nor­ma­ti­ul-Ri­re­bu­le­bi­Ti ka­te­go­ri­a, ro­me­lic aR­
niS­navs 1) re­li­gi­u­ri mcne­be­bis, rwme­nis moTx­ov­ne­bis for­miT
war­mod­ge­nil Rmer­Tis mi­Ti­Te­bebs; 2) sxva­das­xva sa­xis sa­zo­ga­
do­e­be­bis kor­po­ra­ci­u­li in­te­re­se­biT na­kar­na­xeb ga­re­gan mo­
ra­lur, sa­mar­Tleb­riv, po­li­ti­kur, ide­o­lo­gi­ur moTx­ov­nebs;
3) su­bi­eq­tu­rad mo­ti­vi­re­bul, pi­rov­nul im­pe­ra­ti­vebs – mo­va­
le­o­bis grZno­ba, pa­su­xis­mgeb­lo­bis gac­no­bi­e­re­ba da sxva.
he­te­ro­no­mia – (berZ. he­te­ro – sxva, ucx­o, no­mia – ka­no­ni)
– pi­rov­ne­bis mo­ra­lu­ri da ka­non­mor­Ci­li qce­vis gan­pi­ro­be­
bu­lo­ba ga­re­ga­ni mi­ze­ze­biT da ara Si­na­ga­ni moTx­ov­ne­bi­Ta da
Ta­vi­su­fa­li ne­biT.
hi­lo­Zo­iz­mi – (laT. hil – niv­Ti­e­re­ba, Zoe – si­cocx­le) -
fi­lo­so­fi­ur ­ i moZR­vre­ba, ro­me­lic mTel ma­te­ri­a­lur sam­ya­
ros gan­su­li­e­re­bu­lad war­mo­id­gens. aseT azrs icav­dnen Zve­
li ber­Ze­ni ma­te­ri­a­lis­te­bi (he­rak­li­te, anaq­sa­go­ra da sxve­bi).
am Te­o­ri­is mi­xed­viT, bu­ne­ba cocx­a­li si­nam­dvi­lea da Ta­vis
Tavs Tvi­Ton awar­mo­ebs; mas ar sWir­de­ba ga­re­ga­ni RvTa­eb­ri­
vi Za­le­bis moS­ve­li­e­ba bu­ne­bis moZ­ra­o­bis asax­sne­lad, ara­med
bu­ne­ba Tvi­Ton aris Rmer­Ti; Rmer­Ti bu­ne­ba­Sia da is ga­na­gebs
bu­ne­bis qmna­do­bas.
hi­po­Te­tu­ri – (berZ. sa­fuZ­ve­li) – pi­ro­bi­Ti, sa­va­ra­u­do;
msje­lo­ba hi­po­Te­tu­ri­a, Tu me­o­re de­bu­le­bis ar­se­bo­ba gan­

356
pi­ro­be­bu­lia pir­ve­li de­bu­le­bis ar­se­bo­biT. ma­ga­li­Tad, Tu
aris AA, iq­ne­ba B
B -c.
hu­ma­niz­mi – (laT. ada­mi­a­nu­ri) – is­to­ri­u­lad cva­le­bad
Se­xe­du­le­ba­Ta sis­te­ma, ro­me­lic aRi­a­rebs ada­mi­a­nis, ro­
gorc pi­rov­ne­bis Ri­re­bu­le­bas, mis uf­le­bebs Ta­vi­suf­le­ba­
ze, bed­ni­e­re­ba­ze, sa­ku­Ta­ri Se­saZ­leb­lo­be­bis gan­vi­Ta­re­ba­sa
da re­a­li­za­ci­az ­ e; ada­mi­a­nis si­ke­Te­sa da ke­Til­dRe­o­bas Tvlis
so­ci­a­lu­ri in­sti­tu­te­bis Se­fa­se­bis kri­te­ri­u­mad, xo­lo Ta­
nas­wo­ro­bis, sa­mar­Tli­a­no­bis, ada­mi­a­nu­ro­bis prin­ci­pebs mi­iC­
nevs ada­mi­an­ u­ri ur­Ti­er­To­be­bis sa­sur­vel nor­mad. viw­ro ga­
ge­biT, aRor­Zi­ne­bis epo­qis kul­tu­ru­li moZ­ra­o­ba.

357
li­te­ra­tu­ra

1. av­re­li­us mar­kus. fiq­re­bi, Tb., 1972.

2. aTe­iz­mis fi­lo­so­fi­u­ri prob­le­me­bi. Tb., 1989.
3. bib­li­a. Tb., 1989.
4. be­ri­Ze ia. ma­si­sa da brbos gan­sxva­ve­bis prob­le­ma fi­lo­
so­fi­a­Si, Tb., 1997.
5. be­ri­Ze ia. des­truq­cia da ada­mi­a­nu­ri yo­fi­e­re­bis kri­
zi­si, di­ser­ta­ci­a, Tb., 2002.
6. ge­ge­Si­Ze da­vi­Ti. sik­vdi­lis apo­lo­gi­a. Tb; 1999.
7. ge­lo­va­ni aka­ki. mi­To­lo­gi­u­ri leq­si­ko­ni. Tb., 1983.
8. gomarTeli a. qarTuli simbolisturi proza. Tb., 1997.
9. da­ne­lia ser­gi. an­ti­ku­ri fi­lo­so­fi­is nar­kve­ve­bi. Tb.,
1983.
10. er­qo­ma­iS­vi­li vax­tang. fi­lo­so­fi­a. Tb., 1993.
11. Tev­za­Ze gu­ra­mi. XX sa­u­ku­nis fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a. Tb.,
2002.
12. ka­ka­ba­Ze zu­ra­bi. fi­lo­so­fi­u­ri sa­ub­re­bi. Tb; 1988.
13. ka­ka­ba­Ze zu­ra­bi. xe­lov­ne­ba, fi­lo­so­fi­a, cxov­re­ba. Tb;
1979.
14. kan­ti i. wm. go­ne­bis kri­ti­ka. Tb., 1979.
15. kan­ti i. re­li­gia mxo­lod go­ne­bis sazR­vreb­Si. Tb., 1984.
16. kva­racx­e­lia na­po. ada­mi­a­ni da me­ta­fi­zi­ka. Tb., 2005.
17. ku­ni n.a. Zve­li sa­ber­Zne­Tis mi­Te­bi da le­gen­de­bi. Tb.,
1965
18. mamardaSvili merabi. `saubrebi filosofiaze~. mec-
niereba. Tb., 1992.
19. ma­mu­laS­vi­li be­la. bi­oe ­ ­Ti­ka. Tb., 2004.
20. mon­te­ni m. fiq­re­bi. 1992.
21. mWed­liS­vi­li l., iva­ni­Ze n. lo­gi­ka. Tb., 1997.
22. nic­Se f. `a­se ity­o­da za­ra­tus­tra~. Tb., 1984.
23. po­pi­aS­vi­li a. in­di­vi­dis prob­le­ma s. kir­ke­go­ri­sa da f.
nic­Ses fi­lo­so­fi­a­Si. Tb., 1988
24. pas­ka­li b. az­re­bi. Tb. 1981.
25. rex­vi­aS­vi­li t., Wi­a­u­re­li v. fi­lo­so­fi­a. Tb., 2006.
358
26. si­ra­Ze r. sa­xis­mety­ve­le­ba. Tb., 1982.
27. fi­lo­so­fi­u­ri an­Tro­po­lo­gi­is sa­kiTx­e­bi. saq. mec. aka­
de­mi­a, fil. inst. t I-II Tb., 1970.
28. qse­no­fon­ti. mo­go­ne­be­bi sok­ra­te­ze. sok­ra­tes apo­lo­
gi­a. Tb., 1973
29. we­re­Te­li sav­le. nar­kve­ve­bi fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a­Si. t.
I. an­ti­ku­ri fi­lo­so­fi­a. Tb., 1973.
30. xi­da­Se­li Sal­va. qar­Tu­li fi­lo­so­fi­is is­to­ri­a. Tb.,
1988
31. ha­i­de­ge­ri m. yo­fi­e­re­ba da dro. ger­ma­nu­li­dan Tar­gmna
gu­ram Tev­za­Zem. Tb., 1989.
32. han­Tig­to­ni s. `ci­vi­li­za­ci­a­Ta Sex­la~. Tb., 1999.
33. XX sa­uk ­ u­nis bur­Ju­a­zi­u­li fi­lo­so­fi­a. Tb; 1970.A
34. Академия наук СССР Институт философии. `Буржуазная
философская антропология XX века~. М. 1986.
35. Бердяев Н.А.. `О значении человека~. М., 1993
36. Бердяев Н.А. `Человек и машина~. Вопросы философии. №2,
1969.
37. Биоэтика: проблемы и перспективы. Под ред. А.П.Огурцова. М.,
2003.
38. Биомедицинская этика. Под ред. В.И. Покровского. М., 1997.
39. Гейден Г. `Критика немецкой геополитики~. М., 1960.
40. Григорьева Г. `Японская художественная традиция~. М., 1979.
41. Григогян `Человек, его положение и призвание в современном
обществе~. М. 1973.
42. Достоевский Ф.М. `Братья Карамазовы~. В двух томах. М., 1972.
43. Какабадзе З. `Человек как философская проблема~. Тб., 1970.
44. Каннети Э. `Человек нашего столетия~. М., 1990.
45. Кант Е. Сочинения. М., 1965.
46. Кон Н. `Открытие `Я~. М., 1978.
47. Кодуа Э. `Современное немарксистское мышление о сущности
философии~. Тб., 1990.
359
48. `Логос~ - философско-литературный журнал. №2, 1991.
49. Лебон Г. `Психология народов и масс~. СПБ, 1896.
50. Маркс К., Энгельс Ф. Сочинения. т.42.
51. Ницше Ф. Антихрист. В сб., `Сумерки Богов~. М., 1998.
52. Ортега-и-Гассет Х. `Человек и люди~. М., 1991.
53. Ортега-и-Гассет Х. `Почему мы вновь пришли к философии?~.
Сборник. М., 1991.
54. Проблема человека в западной философии. М., 1989.
55. Руткевич. `От Фрейда к Хейдеггеру~. М., 1985.
56. Силуянова И.В. Биоэтика в России: ценности и законы. М.,A2002.
57. `С чего начинается личность?~. Под общ. ред. Р.И. Косолапова.
М., 1984.
58. Тадеуш М., Ярошевский. `Личность и общество~. М., 1973.
59. Тард Г. `Личность и толпа~. СПБ. 1903.
60. Фейербах Л. Избранные философские произведения. М., 1956.
61. Философский энциклопедический словарь. М., 1983.
62. Фихте И. Т. `Название человека~. СПБ. 1913.
63. Фромм Э. `Душа человека~. М., 1992.
64. Фромм Э. `Иметь или быть?~. М.. 1986.
65. Фромм Э. `Анатомия деструктивности~. М., 1994.
66. Человек. Мыслители прошлого и настоящего о его жизни,
смерти и бессмертии. М., 1991.
67. Шварц Т. `От Шопенгауэра к Хейдеггеру~. М., 1964.
68. Юнг К. `Архетип и символ~. М., 1991.
69. Jas­pers K. Pho­lo­sop­hie Bd. I. Ber­lin. 1956.

360