Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Дәулетбекова, А. . Рауандина, Р. С. Рахметова, . С.

Жайлаубаева

АЗА ТІЛІ МЕН ДЕБИЕТІ

БӘЙШЕШЕК
ОУЛЫ
5-сынып

Рекомендовано
Министерством образования и науки
Республики Казахстан

1-блiм

Ккжиек-Горизонт
2017
 ŒОЖ 373.167.1
КБЖ 81.2 аз-922
17

АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ¨ БІЛІМ ЖŒНЕ ªЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ «СЫНªАН

Авт.: Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Дәулетбекова, А. . Рауандина, Р. С. Рахметова,

. С. Жайлаубаева

ªылыми ке°есшілер:
³мірза¬ Айтбаев — филология ±ылымдарыны° докторы, профессор,
аза¬стан Республикасы «лтты¬ ±ылым академиясыны° академигі,
Халы¬аралы¬ «аза¬ тілі» ¬о±амыны° президенті
Œділ ·рманжан·лы Ахметов — филология ±ылымдарыны° докторы, профессор,
Ресей Жо±ары мектеп халы¬аралы¬ ±ылым академиясыны° академигі, Жо±ары
о¬у орындары Еуропалы¬ ¬ауымдасты±ы ат¬арушы ке°есіні° м¸шесі

17 аза¬ тілі мен әдебиеті: Бәйшешек. О¬улы¬: аза¬ тілінен бас¬а тілде о¬ытатын
11 жылды¬ жалпы білім беретін мектепті° 5-сыныбына арнал±ан. 1-блім / Ф. Ш. Оразбаева,
Ж. Т. Дәулетбекова, А. . Рауандина, Р. С. Рахметова, .С. Жайлаубаева. — Алматы: Ккжиек-
Горизонт, 2017. — 132 б.
ISBN 978-601-7832-35-3 ŒОЖ 373.167.1
КБЖ 81.2 аз-922

ISBN 978-601-7832-34-6
ISBN 978-601-7832-35-3 — (1-блім) © «Ккжиек-Горизонт» ЖШС, 2017
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

рметті жас дос!

Сен ¬аза¬ тіліні° «Балапан» деп аталатын блімін ая¬тап, енді «Бәйшешекке» ая¬
басты°. «Бәйшешек» сзі ¬аза¬ ·±ымында «сену, досты¬, адалды¬», тазалы¬ дегенді
білдіреді. Халы¬ з ауласында аппа¬ әдемі бәйшешек г¸лін сіруді «жа¬сылы¬ты°
нышаны» деп есептеген. Бәйшешек кктемде ¬ар кете салысымен сіп шы±атын г¸л
екенін зі° де білесі°. Ол ¬ысты° әлі кете ¬ойма±ан ыз±арынан ¬оры¬пай, кктемді
ша¬ырады. Ол — ерлікті° символы. Бәйшешек адамдарды° бойына жылылы¬ дәнін
себуге асы±ады. Олай болса, сен де ¬аза¬ты° ойлы, мазм·н±а бай сзін ккірегі°де,
жады°да са¬тап, ас¬а¬ армандар±а жетесі°; адам жанын т¸сінесі°; ¬орша±ан
ортаны°, таби±атты° ¬·пия сырын ·±асы°, ¬аза¬ тілін ме°геру ар¬ылы айнала°да±ы
адамдар±а ізгілікті°, жылылы¬ты° н·рын себесі°. Тілді білу ар¬ылы сені° танымы°
ке°ейеді, эстетикалы¬ тал±амы° сіп, с·лулы¬ пен әсемдікті° ас¬а¬ ¬·діретін
т¸сінесі°.
Б·л о¬улы¬ сені айнала°да±ы адамдармен еркін ¬арым-¬атынас жасау±а, пікірле-
суге, сауатты жазу±а, д·рыс, әсерлі сйлеуге ¸йретеді.
«Бәйшешек» саба¬тарында сен ¬аза¬ хал¬ыны° әдебиетімен танысасы°. Тіл мен
әдебиетті ¬атар ме°гересі°. Сені ¬ызы¬ тапсырмалар к¸теді: ¬аза¬ша сйлей білу-
ге, пікірі°ді дәлелдеп айту±а ¸йренесі°; а¬ын-жазушыларды° шы±армаларымен
танысасы°, ма¬ал-мәтел ар¬ылы ойы°ды т¸йіндеп жеткізесі°; дербес, ж·пты¬,
топты¬ тапсырмаларды орындайсы°. Тілдік жатты±улар ойлану±а, з беті°мен
жа°а сйлемдер ¬·рай білуге кмектеседі. О¬улы¬та±ы т¸рлі тапсырмалар сені
достары°мен жа¬ын араласу±а, ¬орша±ан орта°ды танып, з ойы°ды еркін жеткізу-
ге, сыры°ды блісуге кмектеседі.
М·±алімні° берген тапсырмаларын толы¬ әрі д·рыс орындай отырып, ¬аза¬
тіліні° сз байлы±ын тере° ме°герсе°, ¬ызы¬ шы±армалар о¬ыса°, ж·мба¬ шешсе°,
ма¬ал-мәтел ма±ынасын т¸сініп айта білсе°, келесі де°гейге тіп, ¬аза¬ тілінде еркін
сйлейтін боласы°.
Талабы°а н·р жаусын, жас дос!

3
1
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.

ОТБАСЫНДАҒЫ ДӘСТҮРЛЕР МЕН

Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТАҚЫРЫП
МЕРЕКЕЛЕР

аза отбасыны 1—2

САБА


дәстрлері
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР
дәстр, кеес беру, аморшы,
 рметтеу
ЖАЗЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Бірінші диаграммаа отбасымен байланысты туысты атауларын
екінші диаграммаа «андай отбасы?» деген с­раа жауап беретін
сƒздерді жаз.

әке ‡лкен

Отбасы ………………
м‡шелері отбасы

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Диаграмманы пайдаланып, ƒз отбасы‹ туралы мәтін ­рап жаз.

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Œле‹ді мәнерлеп оы. М­алімні‹ кƒмегімен ƒле‹дегі туысты атауларды тауып,
оларды‹ маынасын аныта. Œле‹ мазм­нын ƒз сƒзі‹мен айт.

Тату болса, а”а• жа–ын, Еркелейтін немере• жа–ын,

А–ылшы болса, әпке• жа–ын. Өз ¡рпа”ы• — шөбере• жа–ын.
Бауырмал болса, іні• жа–ын, Мейірімді ана• –ымбат,
Алды•а тарт–ан адал асын Ас–ар тауы• — әке• –ымбат,
›имас жа–ын — –арындасы•. Туып-өскен елі• –ымбат,
Кіндік кескен жері• –ымбат!
4 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Диалог. Жадаят: Бір-бірі‹мен пойызда кездесті‹дер. Амандасы‹дар,
танысы‹дар. Œз отбасылары‹ туралы диалог ­ры‹дар.

ОҚЫЛЫМ

ТІЛДІК БАДАР
ТУЕЛДІК ЖАЛАУЫНЫ ЖЕКЕШЕ Т РІ

Жа О‹аша тәуелдеу

1-жа– Мені• -м, -ым, ім
отбасы +м, ана +м, әже+м, доб+ым, іні+м
2-жа– Сені• -ƒ, -ыƒ, -іƒ -іƒ
отбасы + , ана+, әже+, доб+ы, іні+
Сыпайы Сізді• -ƒыз, -ыƒыз, -ініз
т¤рі отбасы+ыз, ана+ыз, әже+із, доб+ыыз, іні+із
3-жа– Оны• -сы, -сі, -ы, -і
отбасы, ана+сы, әже+сі, доб+ы, дос+ы, іні+сі

МТІНМЕН Ж’МЫС

5
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы.
Сәлем, достар! Мені• атым — ¥лібек. Мен сендерге өз отбасымды таныстырамын.
Б¡л — мені• отбасым. Мені• отбасым да бас–а –аза– отбасылары секілді ¤лкен. Мені•
отбасымда атам, әжем, әкем, анам, а”ам, інім, –арындасым бар. Бәріміз бірге т¡рамыз.
›аза– отбасыны• жа–сы дәст‡рі көп. Олар: жасы ¤лкен адам”а жол беру, т‹рге
отырŽызу, ‘арсы с‹йлемеу, ‘ызды сыйлау. §лкендер жасы кішілерге ‘ам‘оршы
болады, ке•ес береді, а–ылды болуды ¤йретеді.
›аза– отбасында жасы ¤лкен адамды ерекше –¡рметтейді. ¥кем ма”ан: «§лкенді
–¡рметте, кішіге –ам–ор бол!» — дейді. Мен де атам мен әжемді, әкем мен анамды,
а”амды –¡рметтеймін. Ал ініме, –арындасыма көмектесемін.
›аза– хал–ы ежелден ¡л бала мен –ыз баланы• тәрбиесін бөліп –ара”ан. «лды
мал ба”у”а, ‘ол‹нерге, а–ша табу”а, –ыз баланы ас пісіруге, кесте тігуге, ‹рмек
то‘уŽа ¤йреткен.
›аза– дәст¤рі бойынша, ¤йде, көшеде ер адамдар бір-біріне –ол беріп аманда-
сады. Жасы кіші адам ¤лкенге: «Ассалаума”алейкум!» — деп амандасса, ¤лкендер:
«Уа”алейкумсалам!» — деп жауап береді. Ал мектепте, –о”амды– орындарда ер адам-
мен де: әйел адамдармен де «Сәлеметсіз бе!» — деп амандасады.
Адамдарды таныстыр”анда ¤лкенге кішіні, әйел адам”а ер адамды бірінші таны-
стырады. Ондай кезде: «Танысып –ойы•ыздар», «Таныстыру”а р¡–сат еті•іздер!» — деп
айтады.
Мен өз отбасымды жа–сы көремін, –аза– отбасыны• дәст¤рлерін ‘рметтеймін,
са‘таймын.

• Мәтіндегі арамен жазылан сƒздерді сƒздік дәптері‹е аудармасымен жазып ал.

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтіндегі тәуелдік жалауы
жаланан сƒздерді теріп жаз.
лгі: отбасы + м

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ Апарат Иә Жо

7 -тапсырма.
Мәтіндегі
апаратты‹
¥лібекті• отбасы ¤лкен.
›аза– отбасында жасы кішілерді ерекше –¡рметтейді.
д­рыстыын тексер. ›аза– отбасында жа–сы дәст¤р көп.
Ата-анасы ¥лібекке а–ылды болуды ¤йретті.
¥лібекті• –арындасы жо–.
«л бала мен –ыз баланы• тәрбиесін бөліп –ара”ан.
¥лібек ¤лкендерге әр–ашан ке•ес береді.
¥лібек өз отбасыны• дәст¤рін –¡рметтейді.
6 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
аза отбасында андай дәст‡рлер бар? «Кім не істейді?» с­раына жауап жаз.

§лкендер: Жасы кішілер:

— —
— —
— —

«л бала: ›ыз бала:

— —
— —
— —

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Мәтін бойынша бес с­ра ­растырып жаз. Парталас досы‹
екеуі‹ бір-бірі‹ні‹ с­ратары‹а жауап бері‹дер.

АЙТЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Берілген сƒздерді жекеше
т‡рде тәуелдеп айт: әже, ана,
лгі:
Жекеше Жекеше
­л, ыз. 1-жа– Мені• әжем, анам 1-жа– Мені• ¡лым, –ызым
2-жа– Сені• ... 2-жа– Сені• ...
Сізді• ... Сізді• ...
ЖАЗЫЛЫМ 3-жа– Оны• ... 3-жа– Оны• ....

11 -тапсырма.
«лібекті‹ отбасы» таырыбына
синквейн (бес жолды тапа) жаз.

Бес жолды та–па–ты• –¡рылымы:

1. Та–ырып–а –атысты бір зат есім.
2. Бірінші зат есімге — екі аны–тауыш.
3. Бірінші зат есімге — ¤ш етістік.
4. Бірінші зат есімді суреттеп толы–тыратын төрт кілт сөз.
5. Бір зат есім — метафора (бірінші жолда”ы зат есімге назар аударатындай).
7
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

12 -тапсырма.
«Бинго» ойыны. Кім торды тез толтырады? р тора кімні‹ отбасында неше адам, кімдер
барын жазы‹дар. Ол ‡шін сыныптастары‹нан барынша кƒбірек с­растыруа тырысы‹дар.
Тәуелдік жалауларын олданы‹дар.
Отбасында екі адам Отбасында төрт адам Отбасында ¤ш адам Отбасында бес адам
бар. Олар: бар. Олар: бар. Олар: бар. Олар:
әкесі, . . .

ЖАЗЫЛЫМ Амандасу сөздері:

13 -тапсырма.
Толытырып жаз.
Таныстыру сөздері:
›оштасу сөздері:

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

14 -тапсырма.
«Досыммен танысы‹ыз» таырыбында
ажетті сƒз орамдарын олданып, ‡ш адамны‹
15 -тапсырма.
Отбасы‹ны‹ суретін сал не фотосу-
реттерін алып келіп, сыныпа таны-
диалогін жаз. Диалог 12—14 ‡натымнан стыр. ажетті сƒз орамдарын олдан.
т­рсын. аза тіліне тән сƒз орамдары Тәуелдік жалаулы сƒздерді олдан.
олданылсын.

АЙТЫЛЫМ

16 -тапсырма.
Полилог. Жадаят: Досы‹ екеуі‹ кƒшеде келе жатып, кƒрші атайды кƒріп алды‹дар.
Амандасы‹дар, досы‹ мен атайды таныстыр. Мәтіндегі апараттарды пайдалан.

ЖАЗЫЛЫМ

17 -тапсырма.
Шетелдік досы‹а аза отбасыны‹ ерекшелігі мен
дәст‡рлері туралы білгені‹ді айтып, хат жаз.
Кел, жаттыŽайы‘! А– тая––а с¤йеніп,
Мені• әжем, Аман-есен ж¤р, әжем!
Мені• әжем — нар әжем, адыр Мырза-лі
Көп жаса”ан кәрі әжем.
ЕСТЕ САТА!
Ауыр”анда
Мен ¤шін Өзімні• отбасымды таныстырамын. ›аза–
¥р с¤йгені — дәрі әжем. отбасыны• жа–сы дәст¤рі көп. ›аза–тар
Мені• әжем — жыр әжем, ¡л бала мен –ыз баланы• тәрбиесін бөліп
Шуа”ы мол, н¡р әжем. –ара”ан.

8 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Атам төрде отырады 3—4

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

т
р, босаа
АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Суретке ара. С­ратара жауап бер.

1. §йлері•е келген –она–ты –алай –арсы

аласы•дар?
2. ›она–тарды дастар–анда”ы дәмге
–алай ша–ырасы•дар?
3. Дастар–ан”а –андай та”ам
–оясы•дар?
4. Дастар–ан”а ша–ырыл”ан –она–тар
–ай жерге отырады?
5. §й иелері –айда отырады?
6. Сен –айда отырасы•?

ЖАЗЫЛЫМ
1.
2 -тапсырма.
Дастаран жасау тәртібін
білесі‹ бе? Ретімен жаз.
2.
3.
4.
5.

ТІЛДІК БАДАР

ЖАЛПЫ ЕСІМ ЖНЕ ЖАЛЫ ЕСІМ

Зат есім — затты• атын білдіретін, кім? не? деген с¡ра–тар”а жауап беретін сөз табы. Зат есім-
дер ма”ынасына –арай жал‘ы есім және жалпы есім болып бөлінеді. Жал‘ы есім адамны•,
–аланы•, жан-жануарларды•, шы”армаларды• және т.б. атын білдіреді. Мысалы: Алматы, Айару,
Атс. Ал жалпы есім заттарды• орта–, жалпы атауын білдіреді. Мысалы: ала, ыз, ааш, ит
және т.б.

9
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Т‡сінгені‹ді айт. Оы.

Т‹р — сыйлы орын

Төр — –она–бөлмені• жо”ар”ы жа”ы. Ол — жасы ¤лкен адамдар, –она–тар отыратын сыйлы
орын. ›аза– ¤йге келген –она–ты «Төрлеті•із!», «Төрге шы”ы•ыз!» — деп –арсы алады. Көрпе
төсеп, жасты– –ойып, төрге отыр”ызады, –¡рмет көрсетеді.
›аза– хал–ында дастар–ан”а ¤лкендерден б¡рын отыру ¡ят саналады. Себебі алдымен а–
са–алды ата мен а– шашты әжені сыйлап, төрден орын береді. §лкен кісілер — көпті көрген,
сыйлы кісілер. ›аза–та «төрі•нен –арт кетпесін» деген сөз бар. Себебі –арт тілегін айтып, бата-
сын береді. Төрде –арттар, одан төмен жастар отырады.
Тама––а да ¤лкендерден б¡рын –ол созу”а болмайды. Ол — әдепсіздікті• белгісі.
Дастар–анда ¤лкендермен жарысып сөйлеу де ¡ят саналады. ›аза– дастар–аны дос, бауыр,
туыс –ана емес, кез келген адам”а ашы–. ›аза–тар бір-біріні• ¤йіне барып, жиі аралас–анды
¡натады. ¥сіресе ата-анасын әр–ашан –¡рметтеп, ¤йіне ша–ыру, төрге отыр”ызу — –аза– бала-
сы ¤шін әрі міндет, әрі парыз. Өйткені дастар–ан — жа–сылы–ты• басы, –уанышты• белгісі.

АЙТЫЛЫМ 1. Төр — –андай орын?

4 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­ны бойынша
с­ратара жауап бер.
2.
3.
›аза– хал–ы ¤йге келген –она–ты –алай –арсы ал”ан?
›она––а –алай –¡рмет көрсеткен?
4. ›аза– хал–ы төрге кімді отыр”ыз”ан?
5. ›аза–та –арт туралы –андай аталы сөз бар?
6. Төрде кім отырады?
7. Дастар–ан”а кім бата береді?
ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Тƒменде берілген сƒздерді‹ ішінен жалпы есімдерді теріп жаз.

Төр, жасы ¤лкен, адамдар, сыйлы, –она–тар, –астерлі, орын, –аза–,

¤йге, келген, –она–ты, төрлеті•із, жасты–, –ойып, көрсетеді, дастар–ан”а,
хал–ында, атаны, ананы, кісілер, –арт, батасын, жастар, тілегін, ¡рпа”ы,
–иынды–ты, әжені, а– самайлы, көрпе, сөз, боса”а.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
«¨йге келген арт адамды алай арсы алу ке-
рек?» таырыбындаы диалогті толытыры‹дар.
— Ассалаума”алейк¤м, ата!
— Уа”алейк¤массалам, балам!
— Ата, төрге шы”ы•ыз.
Диалогтегі арт кісі мен ­л баланы‹ арасындаы — Ра–мет! Өркені• өссін,
ә‹гімені әрі арай жаластыры‹дар (хал-
шыра”ым!
жадайын с­ра‹дар, ата-аналары‹ туралы
ә‹гімеле‹дер, дастарана шаыры‹дар).
— .
— .
10 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
«Дастаран әдебі» мәтініне мына суреттерді‹ андай атысы бар? Дастаран басында не
істеуге болмайтыны туралы жаз.

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Жадаят: Шетелдік досы‹мен ƒз халы‹ны‹ дәст‡рлері туралы сƒйлесіп отырсы‹дар. Ол се-
нен аза халыны‹ дастаран әдебі туралы с­рады. Оан аза халыны‹ дастаран әдебі
туралы айт. Диалогте жалы есімдерді олданы‹дар.

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
’лаатты сƒздерді т‡сініп оы. Негізгі ойды анытап, шаын мәтін жаз.

Адам денесінде –арнынан өткен жаман ыдыс жо–. Адам баласы бірне-
ше асап жеген тама–пен шектелсе де болады. ›ажет болса, –арныны•
¤штен бірін тама––а, ¤штен бірін су”а, –ал”ан ¤штен бірін дем алып
т¡ру”а ажыратсын.
(Хадистен)

Саулы”ы•ды тілесе•, арты– ішіп-жеме. Ша–тап жесе•, сана•ды ашар,

. Науаи Арты– жесе•, ¡й–ы басар.
Ф. Бэкон

ЖАЗЫЛЫМ

10 -тапсырма. ЕСТЕ САТА!

’лаатты сƒздерден жалпы ›¡рметті –она–тар!
есімдерді тап. Сол сƒздерді Төрге шы”ы•ыз!
атыстырып, сƒйлем ­рап жаз. Астан дәм таты•ыз!
Бата бері•із!

11
 Табалдырыты баспа! 5—6
САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС
ЖА А С ЗДЕР
АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ жаман ырым, тыйым с
здер,
басу/баспау
1 -тапсырма.
Суреттерді сƒздермен алмастырып айт. Дәптері‹е жаз.

›¡р + барыс септік отырма.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ
+ жатыс септік ыс–ырма.
2 -тапсырма.
¨йде ‡лкен адамдардан андай
тыйым сƒздерді жиі естисі‹,
+ жатыс септік санын санама. дәптері‹е жаз. Оны алай
абылдайсы‹? Œз ойы‹ды
Бір + к‹мектес септік ¤збе. сыныптастары‹мен бƒліс.

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Ты‹да. Мәтінді т‡сініп оы.

›аза– отбасында”ы дәст¤рлер тыйым сөздермен де байланысты. Тыйым сөздер — ¤лкен

ма•ыз”а ие тәрбие –¡ралы. Сонды–тан –аза– хал–ында ¤лкендер жас балаларды тыйым
сөздер ар–ылы да жаманды–тан алыс, жа–сылы––а жа–ын болу”а ¤йреткен. ›аза– хал–ында
табалдыры– — ‘асиетті ¡”ым. Ол — ¤йді• сырты мен ішіні• шегарасы, байлы– пен кедейлікті•
де шегарасы. Табалдыры– — ба–ыт пен жа‘сылы‘тыƒ –арауылы. «Табалдыры–ты баспа,
ба–ыт –ашады», «Табалдыры–та т¡рма, ¤йге келетін жа–сылы–ты –айтарма», «Табалдыры–та
т¡рып, кедейлікті ша–ырма, жаман ырым бастама» деген тыйым сөздер жай айтылма”ан.
Табалдыры– — ба–ытты• белгісі. Табалдыры”ы•нан –¡тсыз адам аттаса, кедей боласы•,
–¡тты адам аттаса, бай боласы•. Сонды–тан жас келін ал”аш табалдыры–тан кіргенде, жа–сы
ырым жасалады. О”ан шашу шашып, –¡т ша–ырып, о• ая”ымен: «Бісмілла!» — деп кіргізеді.
Т рсын Ж ртбайдан.
12 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ 1. ›аза–ты• отбасы дәст¤рінде тыйым сөздер нені• –¡ралы

4 -тапсырма.
Мәтін бойынша с­ратара
жауап бер.
болып саналады?
2. Тыйым сөздер ар–ылы балаларды неге ¤йреткен?
3. Табалдыры– –аза– хал–ында –андай ¡”ым болып сана-
лады?
4. Табалдыры– — нені• шегарасы?
5. Табалдыры––а –атысты –андай тыйым сөздер айтыл”ан?
6. Табалдыры– — нені• белгісі?
7. Жас келін келгенде, –андай ырым жасалады?
ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтіндегі ƒзі‹е ­наан тыйым сƒздерді‹
маынасын аш.

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен берілген сƒздерге с­ра ой. Сƒйлемді с­раулы сƒйлемге
айналдырып жаз. Мәтіндегі жалпы есімдерді тап. Сол сƒздерге тәуелдік жалауыны‹
жекеше т‡рін жалап жаз.

лгі: ай халыта табалдыры асиетті саналады?

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Сƒздер мен сƒз тіркесін оып, суретті
сызбамен кƒрсет. Берілген сƒздерден
сƒйлем ­рап жаз.

Төр, о• боса”а, ша•ыра–, сол боса”а,

дастар–ан, санды–, есік, табалдыры–.

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Мәтіннен алынан сƒздерді‹ антонимін тауып жаз.

–асиетті — жаман — атта —

сырты — –¡тсыз — о• —
төр — жас —
кедейлік — кіру —

13
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына тиісті жалауларды ойып, оы.

›аза– хал–ы... табалдыры– — –асиетті ¡”ым. Ол — ¤йді• сырты мен ішіні• шегара ... .
Байлы– пен кедейлікті• де шегарасы. Табалдыры– — ба–ыт пен жа–сылы–ты• –арауылы.
«Табалдыры– ... баспа, ба–ыт –ашады», «Табалдыры–та т¡рма, ¤йге келетін жа–сылы–ты
–айтарма», «Табалдыры–та т¡рып, кедейлікті ша–ырма, жаман ырым бастама» деген ты-
йым сөздер жай айтылма”ан.
Табалдыры– — ба–ыт ... белгісі. Табалдыры”ы• ... –¡тсыз адам аттаса, кедей боласы•,
–¡тты адам аттаса, бай боласы•. Сонды–тан жас келін ал”аш табалдыры–тан кіргенде,
жа–сы ырым жасалады. О”ан шашу шашып, –¡т ша–ырып, о• ая”ымен: «Бісмілла!» — деп
кіргізеді.

ЖАЗЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
10 -тапсырма.
Сƒзж­мбаты д­рыс шешсе‹дер, ƒздері‹е таныс сƒз шыады. Жалпы есімді табы‹дар.

1. Төртінші септік 1
2. «Бер» сөзіні• антонимі
3. ›артты• ал”ысы 2
4. §йді• берекесін, сәнін кіргізетін адам 3
5. Ешкіні• төлі
6. ›иын кезде –асы•нан табылатын адам 4
7. Киіз ¤йді• төбесі
8. Ризашылы–ты білдіретін сөз 5
9. §немі дастар–аннан табылатын зат 6
10. «А–» сөзіні• антонимі.
7
ЖАЗЫЛЫМ 8

11 -тапсырма.
Сƒзж­мбаты‹ шешуін тәуелдеп жаз. 9

10
АЙТЫЛЫМ

12 -тапсырма.
Жадаят: Ана‹ екеуі‹ азаты‹ дәст‡рі туралы
ә‹гімелесіп отырсы‹дар. Таырып бойынша диалог
ЕСТЕ САТА!
­ры‹дар. Жалы есімдерді пайдаланы‹дар. Табалдыры–ты баспа!
Боса”аны керме!
Жаман ырым бастама!

14 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

«Тота, ботам! Ата 7—8

САБА


келеді артыда...»
ЖА А С ЗДЕР
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС жарыты, зиялы,
АЙТЫЛЫМ алжыраан

1 -тапсырма.
Диалог. Тƒмендегі суретке ара‹дар. Суреттегі сотар баланы‹ әрекеті туралы
сƒйлесі‹дер. Жалпы және жалы есімдерді олданы‹дар.

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Бата-тілекті мәнерлеп оы. М­алімні‹ кƒмегімен онда не туралы айтылып т­ранын
т‡сін. Батаны кімні‹ ашан беретінін айты‹дар.

О–уда зерек бол, Тойда сәнді бол!

«й–ыда сергек бол! §лкенге те• бол,
Істе шебер бол! Кішіге ке• бол!
А–ыл”а кемел бол! Өмірі• ¡за– болсын,
Ойда мәнді бол, Уайымы• аз-а– болсын!

(«Бата с
з» кітабынан)

15
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ АЙТЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Актер Сәбит Оразбаевты‹ ТЫҢДАЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ
орындауындаы «Тота, ботам, ата‹
келеді арты‹да» әнін ‡нтаспадан
ты‹да‹дар. С­ратара жауап бері‹дер:
4 -тапсырма.
Œле‹ді ты‹да, мәнерлеп оы. Œзі‹е
таныс сƒздерге с‡йеніп, онда не туралы
айтыланын болжап айт. Œле‹ мәтінінен
1) Б¡л әнді б¡рын ты•дап пе еді•дер?
жалпы есімдерді тап. Оларды теріп жаз.
2) ¥н кімге арнал”ан?
3) Б¡л әнні• сөзін, әнін кім жаз”ан? Олар
туралы не білесі•дер?
То–та, ботам!
Ата• келеді арты•да!
Б¡р мойны•ды ‘алжыраŽан –арт ¡л”а.
Сені• сәби сәттері•ні• мыс‘алын
Айырбастап ала алмай ж¤р алтын”а.

То–та, ботам!
Ата• келеді арты•да!
Ж¤зе ж¤ріп, ж¤з –¡был”ан саŽымда,
Жасты– дейтін көктемені• ша”ында,
Өскен едік сені• ана• екеуміз
Осы –артты• мәпелеген ба”ында.

›артты• ба”ын жайлайтынбыз иен тегін,

Ты•дайтынбыз алуан-алуан ертегін.
Жинап алып ж¤рер еді жары‘ты‘
К¤ллі ауылды• елтеƒі мен селтеƒін.
Ей, болаша–!
›арт келеді зиялы,
Кейімесін ата –ыран ¡ялы.
Сен сыйласа• сәби ша–ты• бір сәтін,
Ата• са”ан ¡за– өмірін –ияды.

А–ылына айырбаста к¤лкі•ді,

›айтесі• сол к¤лкі дейтін шіркінді?!
Бей‘ам к¤ліп өспеген со• өз басым,
Бос к¤лкіні ¡натпаймын бір т¤рлі...

То–та, ботам!
Ата• келеді арты•да.
ЖАЗЫЛЫМ Дария-шал–ар даналы”ын ал, ты•да!

5 -тапсырма.
Сƒздікті пайдаланып, мәтіндегі арамен
жазылан сƒздерді‹ аудармасын тап,
Сені• сәби сәттері•ні• мыс–алын
Айырбастап таба алмай ж¤р алтын”а.
То–та, ботам! Ата• келеді арты•да!
маынасын аныта. (М. Маатаев)
16 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтін бойынша берілген апаратты‹ д­рыс не б­рыстыын аныта.

Апарат Д­рыс ате

Өле• әкесі мен баласы туралы
Өле• ¤лкенді –¡рметтеу туралы
¥кесі баласына ке•ес берді
Атасы немересіне ке•ес берді
§лкендерге жол берсе•, олар са”ан бата береді
§лкендерге жол берсе•, олар са”ан тәтті береді
›арт адам баланы• әкесі мен анасын өсірген
Олар бір отбасында т¡рады
Атасы б¡рын көп ертегі айтып беретін

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Берілген сƒздерді оы. Екі баандаы
маынасы ­сас синоним сƒздерді тауып,
8 -тапсырма.
«Оймонша». Мәтін мазм­нын бір-бір
сƒйлемнен айтып шыы‹дар. Алды‹ы
сәйкестендір. айтан баланы‹ ойын келесі сƒйлеуші
‡збей жаластырсын.
1 ата а уа–ыт
2 ботам ә жеміс а”ашын өсіруші
3 сәт б аз, кішкене ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
4
5
мыс–ал
ба”бан
в
г
со•ы•да
–арт ¡л 10 -тапсырма.
Топа бірігі‹дер. Сурет пен мәтінді
пайдаланып, сахналы ойылымны‹
6 кейімесін ” ренжімесін
сценарийін жазы‹дар. Оны топ болып
7 арты•да д а–ылды кƒрсеті‹дер. 15—18 ‡натымнан т­ратын
8 дана ж балам ойылымда ƒле‹дегі негізгі апаратты
амты‹дар. Амандасу, танысу әдебіне
байланысты сƒздерді олданы‹дар.

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Мәтін мазм­нын әкесіні‹ атынан ба-
ласына арналан ысаша хат т‡рінде
жазы‹дар. Жалы есім сƒздерді
олданы‹дар. Хатта азаты‹ ‡лкен
кісілеріні‹ баланы еркелету сƒздерін (ба-
лам, араым, шыраым, айналайын және
т.б.) пайдаланы‹дар.

17
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС 13 -тапсырма.

«аза дәст‡рі» таырыбына синквейн
(бес жолды тапа) дайында‹дар.
ЖАЗЫЛЫМ

11 -тапсырма.
Берілген жалпы есімдерді жекеше
т‡рде тәуелдеп жаз: ата, бала, жол
Бес жолды та–па–ты• –¡рылымы:
1. Та–ырып–а –атысты бір зат есім.
2. Бірінші зат есімге — екі аны–тауыш.
3. Бірінші зат есімге — ¤ш етістік.
лгі: 4. Бірінші зат есімді суреттеп
Жекеше толы–тыратын төрт кілт сөз.
1-жа– Мені• 5. Бір зат есім — метафора (бірінші
2-жа– Сені• ... жолда”ы зат есімге назар
Сізді• ... аударатындай).
3-жа– Оны• ...

ЖАЗЫЛЫМ

12 -тапсырма.
Ата‹ды Же‹іс к‡німен
­ттытап, ашыхат жаз.
Хат мазм­нында ата‹нан
‡йренген жасы істері‹
туралы айт. Хатта жалпы
және жалы есімдерді
олдан.

КЕЛ, ЖАТТЫАЙЫ! ЕСТЕ САТА!

Ма‘ал Досым, –арт адамдарды сыйлап,
Отан отбасынан басталады. –¡рметтеу керек. Мені• атам — а–ылды
адам. Ол — зейнеткер.

18 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Атам бата береді 9—10

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС
ЖА А С ЗДЕР
АЙТЫЛЫМ ардагер, соыс, ебек,
бата беру
1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.

1. ›аза– отбасында өтетін –андай мерекелерді білесі•дер?

2. Бата деген не? Ол туралы не білесі•?
3. Батаны –андай отбасылы– мереке кезінде береді?
4. Батаны кім береді?
5. Батаны• –андай т¤рлері бар?

ЖАЗЫЛЫМ ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Тƒмендегі суретке ара. Суреттегі бата
беріп отыран атаны‹ бейнесін суреттеп
3 -тапсырма.
айнаркƒздерден балалара арналан
батаны‹ мәтінін тауып оы. Оны‹
жаз. Суреттемелік мәтінде мына сƒздерді андай жадайда берілетінін айт. Бата
олдан: батыр, соыс ардагері, мейірімді, сƒзді‹ ­рамынан жалпы есімдерді тап.
аылды, арт және т.б. Тәуелдік жалауы жаланан сƒздерді
аныта.

19
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
4 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да, оы.

›аза– отбасында”ы өте ертеден келе жат–ан ерекше дәст¤рді• бірі — бата беру.
Бата — тілі көркем, ізгі тілек т¤рінде айтылатын –ыс–а әрі мәні тере• сөз. Батаны•
тәрбиелік ма•ызы ¤лкен. Бата беруді• өз жолы, дәст¤рі, рәсімдері бар.
Дастар–ан басында, т¤рлі жиын-тойда, отбасы мерекелерінде: т¡саукесер, тілашар
кезінде жастар –ол жайып, ¤лкендерден бата с¡райды. Батаны кез келген адам бер-
мейді. Батаны көпті көрген а–са–алдар мен дана әжелер береді.
Батаны• т¤рлері бар. Ас батасы — асты ¤стелге әкелгенде немесе ас ішіп бол”ан
со• берілетін бата. Ас батасы тама– ішкен сайын беріледі. Рамазан батасы — ¤ш к¤нгі
ораза айтта айтылатын ізгі тілек, жа–сы ниет. Жол батасы ¡за– жол”а шы––анда
беріледі. Жол”а шы”арда ¤й иесі көршілерге, туыстар”а тама– беріп, ¤лкен а–са–алдан
бата алады. Тілек-бата — ¤лкендер жастар”а риза бол”анда, реті келген жерде –олын
жайып беретін батаны• т¤рі.
›аза–тар сөз өнерін өте жо”ары ба”ала”ан. «Бата адам”а к¤ш береді, жолын аша-
ды, жаман к¤штерден са–тайды» деп сенген.

ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­ны бойынша тƒмендегі
таырыптарды ретімен орналастырып,
1.
2.
Батаны• пайдасы
Бата беруді• тәртібі
жоспар ­р. 3. Батаны• т¤рлері
4. §лкендерді• батасы

АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.

1. Мәтінде –аза– отбасыны• –андай мерекелері мен дәст¤рі туралы айтыл”ан?

2. Батаны• –андай т¤рлері бар?
3. Батаны кімдер береді?
4. «То–та ботам...» өле•іні• мазм¡нын есі•е т¤сір. Сені• ойы•ша, ¤лкенге жол берген бала”а
ата –андай бата берер еді?
5. ¶аламтор көздерінен сол жа”даят–а лайы– бата мәтінін тауып жаз
((https://www.zharar.com/kz/bata)).
20 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Диалог. Мәтінні‹ мазм­нына с‡йеніп, ата мен баланы‹ рƒлінде диа-
лог ­ры‹дар. ­ран жадаяттары‹ осыны‹ алдындаы таырыппен
сәйкес болсын. Œзіне жол беріп, амандасан лібекке соыс ардагері
мәнді етіп бата берсін.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Берілген сƒздерді жекеше т‡рде тәуелдеп жаз: бата, тәрбие,
ол.

лгі:
Жекеше
1-жа– Мені•
2-жа– Сені•
Сізді•
3-жа– Оны•

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
¯аламтор кƒздерінен бата туралы осымша мәлімет
жина‹дар. Бата сƒздерді‹ адама пайдасы туралы
ой орыты‹дар.

ЕСТЕ САТА!
›аза– отбасында”ы ерекше дәст¤р —
бата беру. Батаны ¤лкен адамдар, арда-
гер аталар береді.

21

келііз, көмектесейін! 11—1
САБА

2

МТІНАЛДЫ Ж’МЫС
ЖА А С ЗДЕР
ЖАЗЫЛЫМ
сыпайылы, апарысу/әкелісу,
1 -тапсырма.
Сен ата‹а, әже‹е, ана‹а алай кƒмектесесі‹? Диаграмма-
ны ‡лгі бойынша толтыр.
тәрбие, алыс айту

лгі: Атама газет

әкелемін.

Атамны• ая–киімін
тазалаймын.

Атамны• киінуіне
көмектесемін.

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Суретке ара. Тірек сƒзді пайдаланып,
досы‹мен бірге мәтін ­рап, жаз.

Тірек сздер: әжей, сөмке, апарысу, жолдан

өту, көмектесу.

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Мәтінді оып, таырып ой. Т‡сінгені‹ді айт. МТІНМЕН Ж’МЫС

Адамдар бір-біріне ‘рмет көрсетуі керек. Б¡л — сыпайылы‘ пен әдептілікке жатады.
Кішілер ¤лкендерге –¡рмет, ¤лкендер кішілерге ‡лгі көрсеткені д¡рыс.
§лкенді сыйлау — жа–сы –асиет. ¥р бала өз ¤йінде атасын, әжесін, әкесі мен анасын
‘рметтегені жөн. Мектепте м¡”алімдерге –¡рмет көрсету — жа–сы тәрбиеніƒ белгісі.
¥лібек — өте тәрбиелі, мейірімді, а–ылды бала. Атасы о”ан а–ыл айтып, жа–сы істерге
¤йретеді. ¥лібек атасыны• сөзін ты•дайды. Атасын сыйлайды. ¥лібек көшеде ¤лкен кісілерге
көмек береді. Олар”а көшеден өтуге, автобустан т¤суге көмектеседі. §лкен кісілерді• сөмкелері
ауыр болса, ¤йіне апарысады. Олар ¥лібекке алŽысын айтады.
22 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен берілген сƒздерді‹
аудармасын дәптері‹е жаз. Мәтіннен жалпы
8 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына тиісті жалауды
ойып жаз..
есім мен жалы есімді тап. • Бізді• көмек...
• Сендерді• көмек...
• Сіздерді• көмек...
АЙТЫЛЫМ • Оларды• көмек...

5 -тапсырма.
Мәтін мазм­ны бойынша тƒмендегі
с­ратара жауап бер: АЙТЫЛЫМ

1. Адамдарды• бір-біріне –¡рмет 9 -тапсырма.

Диалог. Тірек сƒздерді пайдаланып,
досы‹мен диалог ­р. Диалогте жалпы
көрсетуі –алай аталады?
2. Кішілер ¤лкендерге –алай –¡рмет есім, жалы есімдерді олданы‹дар.
көрсетеді? Тірек сздер: –¡рмет, сыпайылы–, әдеп,
3. §лкендер кішілерге –андай ¤лгі апарысу/әкелісу, тәрбие, белгі, ¤лгі, ал”ыс
көрсетеді? айту.
4. ¥р бала ¤йде кімді –¡рметтеуі керек?
5. Жа–сы тәрбиені• белгісі не? АЙТЫЛЫМ
6. ¥лібек ¤лкендерге –алай көмектеседі?
7. §лкен кісілер кімге бата береді? 10 -тапсырма.
С­ратара жауап бер. Пікірі‹ді дәлелде.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ Иә Жо

6 -тапсырма.
Мәтіннен тәуелдік жалауы бар сƒздерді
теріп жаз. осымшаларды‹ жалану
§лкенмен кездескенде
«Сәлеметсіз бе!»,
–оштас–анда «Сау болы•ыз!»
ерекшелігін т‡сіндір. деу керек пе?
§лкендермен «сен» деп
МТІНСО§Ы Ж’МЫС сөйлескен д¡рыс па?
ЖАЗЫЛЫМ §лкенні• сөзін бөлу керек пе?

7 -тапсырма.
Кластер толтыр.
§лкенге –¡рмет, кішіге ізет
көрсету керек пе?
Барлы– бала сыпайы болуы
керек пе?
Өзі•ді, өзгені –¡рметтей
білесі• бе?
¨лкендерге
алай ЕСТЕ САТА!
кƒмектесесі‹? §лкендерге көмектесу керек. Б¡л —
сыпайылы– белгісі. Тәрбиелі о–ушы
¤немі бас–а адамдарды –¡рметтейді.
О”ан ¤лкендер ал”ыс айтады.

23
 Нәтиже саба. 13—1
САБА
4

Мен не йрендім?


ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Œз отбасы‹ туралы мәтін ­рап жаз. Онда
отбасы‹даы дәст‡рлерге кƒбірек кƒ‹іл
2 -тапсырма.
Полилог. Бір-бірі‹нен отбасылары‹даы
мерекелер мен дәст‡рлер туралы
бƒл. с­ра‹дар. Отбасы м‡шелерін
таныстыры‹дар. Суреттерін кƒрсеті‹дер.
Т‡рлерін сипатта‹дар.

АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Суреттерге арап, кім кімге не ‡шін бата беріп т­ранын айт.

24 1-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ ОҚЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Берілген сƒздерді жекеше т‡рде
тәуелде‹дер: бала, бата, аыл, жас.
7 -тапсырма.
Œле‹ді жатта.

Ата
Ата — ¤лкен, кәріміз,
АЙТЫЛЫМ ›уат берер дәріміз.

5 -тапсырма. ¥улиедей аялап,

Полилог. Ойбƒліс. «аза отбасыны‹ Арда–таймыз бәріміз.
дәст‡рлері мен мерекелері»
таырыбында ой бƒлісі‹дер. Ойбƒліс ‡шін Апа
таырып бойынша ƒтілген материалдар
айталанатындай ма‹ызды с­ратарды Мейірімді апалар,
аныта‹дар. р дәст‡рді‹ ерекшелік- Балалар кеп бата алар...
терін, ма‹ызын ашы‹дар. ›алтасына кәмпит сап,
Немереге апарар.
(. Кзембай)

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма. «Ой-бәйге». аза отбасындаы

ƒтетін мерекелер мен дәст‡рлер туралы
шыарма бәйгесін ƒткізі‹дер. Оны сы-
БІЛГЕНГЕ МАРЖАН...
¥ке а–ылы — б¡ла–,
нып алдында оы‹дар. Сынып «Е‹ ‡здік Ана а–ылы — шыра–,
шыарма» номинациясыны‹ иегерін А”а а–ылы — көмек,
анытасын. Іні а–ылы — демеу,
Ба”алау критерийлері: Бала а–ылы — ¡ш–ын,
Өз а–ылы• басы•да,
1) ойды• ж¤йелілігі — 3 ¡пай;
Іздегіш болса•, –асы•да.
2) тілді• көркемдігі — 2 ¡пай;
3) о–у материалдарыны• –амтылуы — 5
¡пай.
Барлы”ы: 10 ¡пай.

25
2 МЕКТЕП ӨМІРІ.
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТАҚЫРЫП
ӘДЕПТІ БАЛА — АРЛЫ БАЛА
Б. Со¬па¬баевты° «Мені° атым — ожа» повесінен ¸зінді
1—2
САБА

Мені мектебім


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

ыз ылт, клгін, жабдытал ан, жиаз

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

1 -тапсырма
Суреттер бойынша ә‹гімеле. 2 -тапсырма.
Сын есімдерді олданып, ƒзі‹е ­наан
сурет бойынша шаын мәтін ­ра.

26 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТІЛДІК БАДАР
Затты• сапасын, сынын, белгісін, т¤сін, сын есімдер: жасы (сз), бзы (бала) және
көлемін білдіретін сөздерді сын есім дейміз. т. б.; затты• дәмін, иісін білдіретін сын есімдер:
Сын есімні• т¤рлері: затты• т¤сін, т¤рін ащы (тама), ышыл (шырын) және т. б.;
білдіретін сын есімдер: а (а аз), кк (аспан), зат–а, –имыл-әрекетке, мезгіл-мекенге –атысты
жасыл (шп) және т. б.; затты• көлемін, сынын сынды білдіретін сын есімдер: тасты (жер),
білдіретін сын есімдер: биік (й), тар (блме) білімді (оушы), жаз ы (демалыс) және т. б.
және т. б.; затты• сапасын, сипатын білдіретін

Сын есімні‹ жіктелуі Т‡рлері Мысалдар

негізгі жа–сы, жаман, с¡лу, ысты–, суы–
жасалуына арай
туынды к¤шті, таулы, ауылды–, –ыратты, жаз”ы
дара а–, жа–сы
рамына арай
к¤рделі –ара ала, а– сары
а–, –ызыл, тар, ке•, биік, аласа, жуас, т¤зу,
сапалы–
ма ынасына арай же•іл
–атысты– т¡зды, т¤нгі, с¤ттей, айдай, –ыс–ы

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да.

Мені• отбасым биыл –ала”а көшіп келді. Мені анам ¤йді•

–асында”ы мектепке о–у”а берді. Мені• мектебім орталы–та
орналас–ан әрі ¤йге жа–ын. Мектебіміз жа•а, биік. Ол –ыз”ылт
кірпіштен салын”ан. Ол — ¤ш –абатты, әдемі ”имарат. Мектепті•
ма•дайшасына Ыбырай атамызды• «Кел, балалар, о–ылы–!» деген сөзі
ілінген. Ол алыстан көрініп т¡рады.
Мектепті• бірінші –абатында асхана, спортзал, мәжіліс залы, кітап-
хана, киім ілетін жер және м¡”алімдер бөлмесі бар.
Екінші, ¤шінші –абаттарда о–у кабинеттері орналас–ан. Кабинеттер
жары– әрі ке•. Терезелері ¤лкен. Терезеден тау көрініп т¡рады. Каби-
неттердегі жиÇаздар жа•а ¤лгіде жабды–тал”ан. Шкафта”ы сөрелерде
көп кітап бар. Дәліздері таза әрі жары–. Еденге ¡зын, к¤лгін т¤сті
кілемшелер төселген.
Мектеп ауласында шырша, –ара”ай, емен а”аштары өсіп т¡р. Ай-
налада неше т¤рлі г¤лдер бар. Мектепте балалар”а саба– о–у ¤шін
барлы– жа”дай жасал”ан. Ма”ан мектеп ¡нады. Мен –аланы• мектебі-
не тез ¤йрендім.

27
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
С­ратара толы әрі ыса жауап
бері‹дер. Жауаптары‹да аза тіліндегі тƒл
5
-тапсырма.
Мәтінде сипатталан мектеп пен ƒз
мектебі‹ді салыстырып айт.
дыбыстарды‹ дыбысталуын, ‡ндестік за‹ын
сата‹дар.
лгі:
Сра‘: Оны• отбасы –айда көшіп келді?
Толы жауап: Оны• отбасы биыл –ала”а
көшіп келді. Мәтінде
ыса жауап: ›ала”а. сипаттал”ан мек- Өз мектебі•
теп
Сра‘: Мектеп –айда орналас–ан?
Толы жауап:
ыса жауап:
Сра‘: Мектепті• ”имараты –андай?
Толы жауап:
ыса жауап:
Сра‘: Мектеп –андай кірпіштен салын”ан?
Толы жауап:
ыса жауап:
Сра‘: Кабинеттердегі жиÇаздар –андай
6 -тапсырма. Мәтіннен тƒмендегі
берілген сƒздерді‹ синонимін тап.

¤лгіде жабды–тал”ан? С¡лу, ана, ¡стаз, шаÇар

Толы жауап:
ыса жауап:
Сра‘: Еденге –андай кілемшелер
төселген?
Толы жауап:
ыса жауап:
МТІНСО§Ы Ж’МЫС

АЙТЫЛЫМ
ЖАЗЫЛЫМ
8 -тапсырма.
С­ратара толы жауап бер.
7 -тапсырма.
«Дƒ‹гелек ‡стел» ойыны
Топа бƒліні‹дер. Топтаы бірінші оушы
1. Зерттеу. Мектебі• –ай жылы
салын”ан?
аазды‹ шетіне м­алімні‹ «Не?» деген 2. Суреттеу. Сені• мектебі• –андай?
с­раына басалара кƒрсетпей жа- 3. Салыстыру. «Мектеп — кеме, білім —
уап жазады. Жауап жазылан аазды
те•із» дегенді –алай т¤сінесі•? Жа–сы о–у
б‡ктеп, келесі оушыа береді. Екінші
¤шін не істеу керек?
оушы да «андай?» деген с­раа
жауап жазып, аазды‹ шетін б‡ктеп 4. з пікіріƒ. Өз мектебі• ¡най ма? Не
келесі оушыа береді. Осы ретпен себепті ¡найды?
айталанып отырады. Со‹ында аазда 5. Біліміƒ. Мектебі•ні• –андай бол”анын
­растырылан сƒйлем оылады. –алар еді•? ›андай тілек айтар еді•?
6. олдану. Неліктен жа–сы о–у керек?

28 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Тƒмендегі сурет бойынша мәтін ­ра.

ЖАЗЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Берілген сƒздерді пайдаланып, ƒз
мектебі‹ні‹ ысаша ережесін ­растыр.
Мектеп ережесімен, мектеп шәкірттері, ішкі
тәртіп, формасын киюге, м¤лтіксіз орындау”а,
міндетті, ба”ыну, біры•”ай, намысын
–ор”ау”а, себепсіз –алмау”а, кешікпей келу-
ге, ¤йірмелерге –атысу”а.

ЕСТЕ САТА!
Отбасым –ала”а көшіп келді. §йім орталы–та
орналас–ан. Мектеп жа•а ¤лгімен салын”ан.

29
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

аза тілі мен әдебиеті 3—4

САБА
кабинеті екінші абатта 

МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

белгілі, аын, жазушы, перде, к
рме,
кемегер
АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Сƒйлемдерді аята. ЖАЗЫЛЫМ

1. ›аза– тілі мен әдебиеті кабинетінде ...

2. Математика кабинетінде...
2 -тапсырма.
Сурет бойынша сƒз тіркестерін ­ра.
Осы сƒз тіркестерін пайдаланып,
3. Орыс тілі мен әдебиеті кабинетінде ... шаын мәтін ­ра.
4. Информатика кабинетінде... Кабинет ... , ... парта, ... г¸л, ... жи¼аз, ...
5. Тарих кабинетінде.. та¬та, ... ¸стел

ТІЛДІК БАДАР
Затты• сынын, т¤р-т¤сін тікелей аны–тайтын, білдіретін сын есімдер –атысты– сын есім деп
негізгі т¤бірден бол”ан сын есімдерді сапалы– аталады. ›атысты– сын есімдер ж¡рна– жал”ану
сын есім дейміз. Белгілі бір затты• сын-сипаты ар–ылы жасалады.
мен белгісін бас–а бір затты• –атысы ар–ылы

Сын есімні‹ маыналы т‡рлері

сапалы– сын есім –атысты– сын есім
көк, жа–сы, жаман, ащы, көкшіл, өнерлі, орманды, –алалы–, ауылды–,
жап-жасыл, жа–сыра– таулы, табысты

30 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы. АЙТЫЛЫМ

Б¤гін ¥лібек мектепке ерте келді. Ол екінші

–абатта”ы –аза– тілі мен әдебиеті кабинетіне бар-
4 -тапсырма.
Мәтінді пайдаланып, диалогті
толытыры‹дар.
ды.
Кабинет ¤лкен әрі жары–. Терезеге әдемі — Мектепте –андай кабинеттер бар?
перде ілінген. Терезеден орталы– көше көрініп — Мектепте –аза– тілі мен әдебиеті,
т¡рады. Кабинетте интерактивті та‘та, ...... .
компьютер, шкаф бар. Сөрелерде әдеби кітаптар, — Екінші –абатта –андай кабинет
сөздіктер, ¤лгілі дәптерлер, грамматикалы– кес- орналас–ан?
телер жатыр. Б¡рышта ‘аза‘ хал‘ыныƒ салт- — Екінші –абатта ... .
дәст¤ріне байланысты көрме жасал”ан. Көрмеде — Кабинет –андай?
киіз ¤йді• макеті, ыдыс-ая–, санды–ша бар. Олар — Кабинет ... .
өте әдемі. Ê — Кабинетте не бар?
›абыр”а”а белгілі а–ын-жазушыларды• сурет- — Кабинетте ... .
тері мен тіл, әдебиет туралы айт–ан сөздері ілін- — Сөрелерде не жатыр?
ген. ¥лібекке Ма”жан Ж¡мабаевты•: — Сөрелерде ... .
«›ара”ым, о–у о–ы, бос–а ж¤рме!
Ойын”а, –¡р –аларсы•, кө•іл бөлме,
Жасынан о–у о–ып, өнер –у”ан,
Жан жетпес кө•ілі ж¤йрік кеме•герге», —
деген өле• жолдары ¡найды. Ол –абыр”ада ілулі ЖАЗЫЛЫМ
т¡р”ан на–ыл сөздерді• барлы”ын жаттап алды.
5 -тапсырма.
Берілген сƒздерді мәтіндегі ою
аріппен жазылан сƒздермен
сәйкестендіріп, сƒйлем ­ра.

¥дет-”¡рып, көрікті, өте, техникалы–

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ –¡ралдар

6 -тапсырма
«Желая» ойыны
Топа бƒліні‹дер. Топ санына арай мәтін
ілінеді. Топ м‡шелері кезекпен татадаы
мәтінні‹ бір сƒйлемін ішінен оиды.
Оыан сƒйлемін тобына келіп жаздыра-
ды. Ойын осы ретпен мәтін аяталанша
жаласады. Ойын со‹ында желаятар
баяндаан мәтін мен татадаы т‡пн­са
мәтін салыстырылады. Жылдам әрі
мәтінді д­рыс ­раан топ же‹імпаз ата-
нады.

31
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ аза¬ тілі Кабинетте абыр±ада Шкаф сре- Терезеде

7 -тапсырма
Мектебі‹дегі
аза тілі мен
мен әдебиеті
кабинеті
лерінде

әдебиеті кабинетін
сипаттап, диаг- кеƒ
рамманы толтыр.

жары‘

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма
Суреттер бойынша ә‹гімеле. Мәтінні‹
мазм­нымен салыстыр.

ЖАЗЫЛЫМ Бізді• мектепті• бірінші –абатында кітап- ЕСТЕ САТА!

9 -тапсырма
Мәтіннен зат есімдер
мен сын есімдерді
хана бар. Кітапхана ¤лкен. Кітапханада
мектеп о–улы–тары, әдеби кітаптар, Мектепте кітапхана
бар. Ол — кеме°гер
газет-журналдар бар. Кітапханада кітап
тауып жаз. Оларды‹ көп. Мені• о–ырман билетім бар. Ма”ан жазушы.
т‡рлерін ажыратып кітап о–ы”ан ¡найды. Мен кеше кітап-
айт. хана”а бардым. Бердібек Со–па–баевты•
«Мені• атым — ›ожа» кітабын о–у”а
алдым. Ма”ан б¡л кітап ¡найды. Өйткені
мен оны• киносын көрдім. Кино өте
–ызы–.
32 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Сйікті жазушы 5—6

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

сйікті, дниеге келу, Жазушылар Одаы,
ОҚЫЛЫМ ызмет атару

1 -тапсырма
Суретке ара. Оы.
Не істеп отыр?

та¬та±а жазып жатыр кітап о¬ып отыр сйлеп т·р

АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма
Сендер аза тілі мен әдебиеті сабаында
не істейсі‹дер? Жоарыдаы суреттерді
пайдаланып, жауап бері‹дер.

ЖАЗЫЛЫМ

3 -тапсырма.
осымшаларын жаз.

Мен жазамын. Мен ты•да... . Мен о–и... . Мен сөйле....

Сен жаз... . Сен ты•да... . Сен о–и... . Сен сөйле... .
Сіз жаз... . Сіз ты•да... . Сіз о–и... . Сіз сөйле... .
ты°дап отыр Ол жаз... . Ол ты•да... . Ол о–и... . Ол сөйле... .

33
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ
жасы
4 -тапсырма
«С‡йікті» сƒзіні‹
синонимдерін пайдаланып,
……
……

диаграмманы толтыр.

С¸йікті жазушы
……

МТІНМЕН Ж’МЫС
ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

5 -тапсырма
Мәтінді ты‹да. Т‡сініп оы.

Белгілі балалар жазушысы — Бердібек

Сопабаев 1924 жылы 13 –азанда Алматы облысы
Нарын–ол ауданы (–азіргі Райымбек ауданы) ›остөбе
ауылында д¤ниеге келген. Осы жерде мектеп бітірген.
Ол 14-15 жасынан бастап өле• жаз”ан. 1949 жылы
Абай атында”ы ›аза– педагогикалы– институтын
бітіріп, ту”ан ауылында м¡”алім болып ж¡мыс істе-
ген. Ол «Ж¡лдыз», «Балдыр”ан» журналдарында да
ж¡мыс істеген. ›аза–стан Жазушылар Ода”ында т¤рлі
–ызметтер ат–ар”ан.
Бердібек Со–па–баев балалар”а арнал”ан пьеса, көптеген ә•гіме бірнеше
кино”а сценарий жазды. «Б¡ла–» атты өле•і 1950 жылы «Пионер» журналында
жарияланды. Жазушыны• «Ба–ыт жолы», «Алыста”ы ауылда», «Балалы– ша––а
саяхат», «Дала ж¡лдызы», «Аяжан», «Жолда», «Мені• атым — ›ожа», «Өлгендер
–айтып келмейді», «›айдасы•, ГауÇар?» және т. б. шы”армалары бар. Бердібек
Со–па–баев — балаларды• с¤йікті жазушысы.
Бердібек Со–па–баевты• «Мені• атым — ›ожа» повесі ал”аш рет Мәскеудегі
«Детская литература» баспасынан орыс тілінде жары– көрді. Кейін француз тіліне
аударылды. «Мені• атым — ›ожа» повесі 30 тілге аударылып, д¤ниеж¤зіне тара-
ды.
1963 жылы «›аза–фильм» киностудиясы осы повесть бойынша сценарий жа-
зып, көркем фильм шы”арды. Фильмні• режиссері — Абдолла ›арса–баев. «Мені•
атым — ›ожа» фильмі Францияны• Канн –аласында өткен халы–аралы– кинофе-
стивальда арнайы сыйлы––а ие болды.
«Мені• атым — ›ожа» фильмін ¤лкендер де, балалар да –ызы”ып көреді. Б¡л
фильм барлы”ына ¡найды.

34 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ Апарат Д­рыс ате

6 -тапсырма.
Мәтінге
с‡йеніп,
Бердібек Со–па–баев — балалар жазушысы.
Ол 1925 жылы 13 –азанда д¤ниеге келген.
апаратты‹ Оны• ту”ан жері — Алматы облысы Нарын–ол ауданы.
д­рыстыын
тексер. Ол Алматы –аласында мектеп бітірген.
Т‡сіндір. «Б¡ла–» атты өле•і 1950 жылы «Пионер» журналында
жарияланды.
«Мені• атым — ›ожа» повесі ал”аш рет Мәскеудегі «Дет-
ская литература» баспасынан орыс тілінде жары– көрді.
«Мені• атым — ›ожа» фильмі Францияны• Канн
–аласында өткен халы–аралы– кинофестивальда арнайы
сыйлы––а ие болды.

АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Сƒздерді маынасына арай сәйкестендір.

1 балалар а бітірген 1 кптеген а журналы

2 д¸ниеге ә істеген 2 ле°дер ә тілі
3 мектеп б жазды 3 «Пионер» б шы±арды
4 ал±аш¬ы в жазушысы 4 ал±аш в фильм
5 ж·мыс г ¬ызмет 5 орыс г аударды
6 ә°гімелер ± кітабы 6 кркем ± ә°гіме
7 т¸рлі д ауылы 7 д¸ниеж¸зі д рет
8 ту±ан ж келген 8 з тілдеріне ж жина±ы

35
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті
сƒздерді ойып жаз.
— ›аза– тілі саба”ында
— О–улы–тан
жазамыз.
о–имыз.
— §нтаспадан ты•даймыз.
— М¡”алім та–та”а т¤рлі т¤сті жазады.
ажетті сздер: жатты”у, — Саба–та –ызы– тапсырмалар мен береді.
шы”арма, мәтін, ¤нтаспа, бор, — ты•даймыз.
ән.

АЙТЫЛЫМ — Бердібек Со–па–баев — кім?

9 -тапсырма
Кƒрші‹е тƒмендегі
с­ратарды ойып, диалог
—
— Ол –ай жылы д¤ниеге келген?
.

— .
­ры‹дар. — Ол –ай жерде мектеп бітірген?
— .
— Бердібек Со–па–баев –айда ж¡мыс істеген?
— .
— «Мені• атым — ›ожа» повесі ал”аш рет –ай жерде
жары– көрді?
— .
— «Мені• атым — ›ожа» фильмі –андай сыйлы––а ие
болды?
— .

ЖАЗЫЛЫМ
лгі: Бердібек Сопабаев — балалар жазушысы.

10 -тапсырма
Мәтінді пайдаланып,
сƒздерден сƒйлем ­рап
Балалар жазушысы
Д¤ниеге келген
жаз. М¡”алім
Жазушылар Ода”ы
ЕСТЕ САТА! Аударды
Бердібек Со–па–баев Ал- Ал”аш–ы
маты облысында ту”ан. Бірнеше
Ол — балалар жазушысы.
Оны• балалар”а арнал”ан Көркем фильм
шы”армасы көп.

36 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ожа— әдепті бала 7—8

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

кейіпкер, ышам, жаымды,
АЙТЫЛЫМ туу куәлігі, ес білгелі,

1 -тапсырма олайсыз, табанда
згерту,

С­ратара жауап бер. істі турасы, келемеждеп
айту
1. Сен балалар”а арнал”ан
шы”армаларды о–исы• ба?
2. ›андай шы”армаларды білесі•?
3. Ол шы”армалар са”ан ¡най ма? Не ЖАЗЫЛЫМ
себепті?
4. Балалар”а арнал”ан –андай фильмдер-
ді білесі•?
2 -тапсырма
«С‡йікті шыармам» сƒзіне
кластер жаса. Кластер
5. Ол фильмдерді• басты кейіпкерлері — бойынша шаын мәтін
кімдер? ­рап жаз.

С‡йікті шыармам

37
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНМЕН Ж’МЫС
ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
Адамны• атыны• с¤йкімді болуы да — зор ба–ыт па дей-

3 -тапсырма
Мәтінді ты‹да. Т‡сініп
оы.
мін. Мәселен, М¡рат, Болат, Ербол, Ба–ыт деген аттарды алып
–ара•даршы. Айту”а да ы–шам, естір –¡ла––а да жа”ымды.
¥рі ма”ына жа”ынан да –аза– тілінен саба– беретін Май–анова
тәтейше айт–анда, б¡лар — жо”ары идеялы есім-
дер. М¡ндайлар өз атын кәдімгідей ма–таныш көріп,
біреумен таныса –алса, мәнерлеп, көтері•кі дауыс-
пен айтады. Ал енді айту”а да, естуге де –олайсыз
есімдер бар. Өзге т¤гіл, өзі•е де ¡намайды-а–. ¥тте•,
–олдан келсе, табанда өзгертіп, әдемі аттарды•
біреуін өзгертіп алар еді•! ...
Жарайды, «Өткенге өкініш жо–» дегендей,
істі• турасына көшелік. Мені• атым — ›ожа. Көріп
отырсы•дар, пәлендей әйдік ат емес.
Шынымды айтсам, б¡л о баста ›ожа емес,
›ожаберген екен. Туу куәлігіні• өзінде солай деп
жазыл”ан....
Сонымен, мен өзім ес білгелі ›ожамын. Ауыл-айма–ты• бәрі
солай атайды.
Біз бір класта екі ›ожа бармыз. С¤ттібайды• ¤лкен баласыны•
аты да — ›ожа. О–ушылар екеуімізді шатастырып алмас ¤шін
ө•імізге –арап, мені «›ара ›ожа», оны «Сары ›ожа» деп атайды.
¥уел баста мен б¡”ан өкпелеп –алатын едім. Біра– ж¤ре-бара
–¡ла”ым ¤йреніп, да”дыланып кеттім. «›ара ›ожа» дегендерге
«¥у!» — деп жалт –арайтын болдым.
Фамилиям — ›адыров... ›адыр — мені• әкем...
(Б. Сопабаев)

ЖАЗЫЛЫМ

4 -тапсырма
Мәтіннен сын
есімдерді теріп
жазып, сƒйлем ­ра.

38 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ
Д­рыс
Апарат Д­рыс
5 -тапсырма
Мәтінге с‡йеніп,
апаратты‹
Ал енді айту”а да, естуге де –олайсыз емес есімдер
емес

бар.
д­рыстыын
тексер. Т‡сіндір. Адамны• атыны• с¤йкімді болуы да — зор ба–ыт па
деймін.
Біз бір класта төрт ›ожа бармыз.
О–ушылар екеуімізді шатастырып алмас ¤шін
ө•імізге –арап, мені «Сары ›ожа», оны «›ара ›ожа»
деп атайды.
Біра– ж¤ре-бара –¡ла”ым ¤йреніп, да”дыланып
кеттім.
«›ара ›ожа» дегендерге: «¥у!» — деп жалт
–арамайтын болдым.
Фамилиям — ›адыров... ›адыр — мені• атам.

АЙТЫЛЫМ Сын есім негізгі туынды дара к‡рделі сапалы атысты

6 -тапсырма
Семантикалы
картаны
белгілі
с¤йікті
толтыр. ы–шам
Т‡сіндіріп айт.
жа”ымды
¤лкен
жары–
әдемі

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма
ате жазылан сƒйлемдерді
тап. Себебін айт.

1. Адамны• атыны• с¤йкімді болуы да — зор ба–ыт па деймін. 2. М¡ндайлар өз атын кәдімгідей
ма–таныш көріп, біреумен таныса –алса, мәнерлеп, көтері•кі дауыспен айтасы•. 3. Жарайды,
«Өткенге өкініш жо–» дегендей, істі• турасына көшелік. 4. Шыны•ды айтсам, б¡л — о баста
›ожа емес, ›ожаберген екен. 5. Сонымен, мен өзім ес білгелі ›ожамыз. 6. С¤ттібайды• ¤лкен
баласыны• аты да — ›ожа.

39
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма
Суреттегі кейіпкерлер саан та-
ныс па? Олар туралы айт.

ЕСТЕ САТА!
›ожа — мені• с¤йікті кейіпкерім.
Ма”ан ›ожа ¡найды.
Адамны• атыны• с¤йкімді болуы
зор ба–ыт.

40 2-та¬ырып
Жанар — аылды ыз 9—10
САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

сырт бейнесі, осауыз
АЙТЫЛЫМ мылты, ірею, шеке, тап-
таыр,  лпыру
1 -тапсырма
С­ратара жауап бер.

— Сен «Мені• атым — ›ожа» фильмін көрді• бе? ОҚЫЛЫМ

— Фильмні• режиссері — кім?
— Фильмні• басты кейіпкері — кім?
— Фильм са”ан ¡най ма? Не себепті?
2 -тапсырма
Мәтінді оып, ожаны‹ портретін
диаграммаа т‡сір.
— Сені• ойы•ша, ›ожа — –андай бала?

Сөйтіп, мен сендерге өзімні• аты-жөнімді айттым. Ал көркем шы”армада

кейіпкерді• кім екені аталып –ана –оймай, сырт бейнесі де –оса
сипатталатын дәст¤р бар ”ой. Енді со”ан көшейін. ... Мынау — міне, м¡рным.
Екі танауыма екі сауса”ым еркін сыйып кетерлік, –осауыз мылты–ты•
аузындай ¤•ірейіп т¡р. Екі шекемні• шы”ы•–ылы”ы болмаса, басым
–арбыз тәрізді доп-домала–, тап-та–ыр. ... Ох, мені• шашым!. ›аттылы”ы,
–айраттылы”ы шош–аны• –ылынан бір кем емес. ... Сол жа– –¡ла”ымны•
астына таман бір т¤йір –алым бар. ... Ал бойымды біреулер: «Орта бойлы»,
дейді. ¥жем болса: «¥ке• тәрізді с¡•”а– бойлы боласы•!»— дейді
(Б.Сопабаев)

басы

мрны

шашы

т‡рі

бойы

41
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНМЕН Ж’МЫС
ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Т‡сініп
оы. Таырып ой.
4 -тапсырма.
Мәтіннен атысты сын есімдерді тауып,
сƒйлем ­ра.

Жанар! Аты• –андай әдемі! Сендерді•

б¡л –ызбен танысып –оюлары• керек.
Осы повесті• бас кейіпкеріні• бірі болу”а
Жанар — татитын –ыз. Екеуіміз бірге
о–имыз. Жанар — біріншіден, класта”ы
е• а–ылды –ыз. Екіншіден, с¡лу. ¥сіресе
–ызыл береткасын киіп ж¤ргенде, сон-
дай –¡лпырып, жайнап кетеді. Даусы
–андай шіркінні•!, ¥н сал”анда ты•даса•!.
Басына ¤кілі та–ия киіп, мы• б¡ралып
«›амажай”а» билегенін көрсе•!. Барып
т¡р”ан өнерлі –ыз!. Класта”ы бірінші ¤здік
о–ушы.
Жанарды ойыма алсам, мен –атты
–уанып кетемін.
Шіркін-ай, былай болса: адам әуелі ¤лкен болып жаралса. Өмірдегі өзіне тиісті
–ызмет-маманды”ын ат–арып бол”аннан кейін барып бала”а айналса. Сонда ма”ан
Май–анова –алай –арар еді? «§лкен кезінде ол әйгілі жазушы бол”ан, оны• есімі
б¤кіл д¤ниеж¤зіне мәлім. Олай болса, мені• о”ан ¡рса бергенім жарамас, жазушыны
сыйлау керек!» — деп ойлар еді...
Жанарды• ¤йі көшені• басына таман, өзенге таяу. ¥кесі — Балабек бригадир
болып істейді. Мамасы ›ырым”а курорт–а кеткен...
Жанарды• ¤йде жал”ыз екенін білгенде –уанып кеттім. «Не де болса, сөйлесейін»
деп ойладым.
— Кеш жары–, Жанар!
Жанарды• та•дан”ан ж¤зі дереу к¤лімсіреді. ›асыма ж¤гіріп кеп, шарба–ты•
¤шкіл басынан ¡стап, бетпе-бет т¡ра –алды.
— Кеш жары–, ›ожа! Не”ып ж¤рсі•? — деп с¡рады ол.
— Мен т¤нделетіп жайлау”а кетем.
— Мама•а барасы• ба?
— Иә. Сен неге лагерьге бармады•?
— Мамам келгенше ¤йде болып, әжеме көмектесем. Май–анова апай: «Лагерьге
келесі кезекке жолдама берем», — деді.
Жанар осыны айтты да:
— ›ожа, мені• әжем ¤йде жо–. Ж¤р, дойбы ойнайы–!, — деді.
(Б. Со–па–баев)
• Повестен ожаны‹ Жанара шыаран ƒле‹ін тауып, оы. ожаны‹ кƒ‹іл к‡йін
сипаттап айтып бер.

42 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
«Мені‹ атым — ожа» повесін оып,
Жанар туралы осымша мәлімет жина.
аылды

Жанар кім? Ол — андай ыз? деген

с­ратара жауап беріп, диаграмманы
толтыр. Жанарды‹ келбетін, мінезін си-
паттап айт.
Жанар
Талаптар:
1. Көлемі — 4-6 сөйлем.
2. Сын есім сөздерді жиі пайдалан.
3. Жа•а сөздерді міндетті т¤рде –олдан.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
«Кубизм» әдісін олдана отырып, ожа
мен Жанар туралы жаз.
8 -тапсырма.
«Бердібек Сопабаев» таырыбына
синквейн (бес жолды тапа) дайында.
• зертте; • –олдан; Бес жолды та–па–ты• –¡рылымы:
• салыстыр; • суретте;
• т¤сіндір; • тілек айт. 1. Та–ырып–а –атысты бір зат есім.
2. Бірінші зат есімге –атысты екі сын
есім.
3. Бірінші зат есімге –атысты ‡ш етістік.
АЙТЫЛЫМ 4. Бірінші зат есімді суреттеп

7 -тапсырма.
Берілген сƒйлемдерге ‡ш н­сада с­ра
ой.
толы–тыратын т‹рт кілт сөз.
5. Та–ырыпты сипаттайтын бір синоним
немесе метафора (зат есім).

лгі: Екеуіміз бірге оимыз.

• Біз –алай о–имыз?
• Бірге о–имыз ба?
• Кіммен бірге о–имыз?
• Екеуіміз бірге о–имыз ба?
• Екеуіміз бірге не істейміз? ЕСТЕ САТА!
1. Жанар — біріншіден, класта”ы е• а–ылды
Жанар екеуіміз бірге о–имыз.
–ыз. 2. Барып т¡р”ан өнерлі –ыз. 3. Класта”ы Жанарды• ¤йі өзенні• жанында.
бірінші ¤здік о–ушы. 4. ¥кесі — Балабек
бригадир болып істейді. 5. Мен т¤нделетіп
жайлау”а кетем.

43
 ожа мектепте 11—1
С
2
АБА

МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

ЖАЗЫЛЫМ желбіреген, бауырмал,
сырланан, м нтаздай, сенім,
1 -тапсырма.
Суреттерге ара. Œз мектебі‹ жайлы
мәтін ­рап жаз.
бетпе-бет, атып трегелу,
шайып жіберу

44 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Мәтінді оы. Мазм­нын айт.

Мен бесінші сыныпта о–имын. Мен сегізде мектепке барамын. Бізді• мектепті• о–ушылары
екі ауысымда о–иды. Мен т¤ске дейін о–имын. Т¤стен кейін ¤йірмеге барамын.
Бізде –аза– тілі мен әдебиеті саба”ы аптасына бес рет ж¤реді. Біз саба–та ¤нтаспа
ты•даймыз, т¤рлі тапсырмалар орындаймыз, –аза– тілінде сөйлейміз.
Біз б¤гін «Мені• атым — ›ожа» фильмін көрдік. Фильм өте –ызы–. Ма”ан ›ожа мен Жанар
¡найды. Олар — жа–сы достар. Мені• де досым көп.
Сен «Мені• атым — ›ожа» фильмін көрді• бе? Са”ан –ай кейіпкер ¡найды?

МТІНМЕН Ж’МЫС

3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы.
Мазм­ндап бер.

Б¤гін — сентябрьді• бірі. Парадта”ы солдаттай жа•а формамды –атып киіп, мектепке келе
жатырмын. ›олымда — су жа•а портфель, мойнымда — желбіреген –ызыл галстук. ...
Мектепке кірдім. Бірінші кластан бастап о–ып келе жат–ан осы мектеп ма”ан ту”ан
анамдай ысты– та бауырмал. Жа•адан сырлан”ан м¡нтаздай еден, терезе жадырап к¤ліп
т¡р”ан тәрізді. Мынау — бізді• класс, әлі ешкім келе –ойма”ан т¤рі бар. «Орынды –ай жерден
алсам екен?» деп, біраз ойланып т¡рдым. М¡”алімні• –арсы алдына отырсам, –алай бола-
ды? Жо–, одан да е• арты тиімді. Саба– зеріктіріп жібергенде партаны ашып –ойып, кітап
о–ып отыруы•а немесе өле• жазуы•а болады. Біра– әдетте арт–ы парталар”а саба–ты нашар
¤лгеретін балалар әуес келеді. Өзіне сенімі к¤штілер –ас–айып, алдында отырады. Немене?
Мен солардан кеммін бе? «Е• ал”а, м¡”аліммен бетпе-бет отырайын» деген шешімге келдім...
Кешегі к¤ні бой”ы әрекеттен кейін т¡я– серіппей –атып ¡йы–тап –алыппын. ¥жем
ж¡л–ылап оятты.
— ›ожа, ›ожатай! ¥кем-ау, сен б¤гін саба”ы•а бармаушы ма еді•?
Көзімді ашып алып, –абыр”а са”ат–а –арасам, сегізге он бес-а– минут –ал”ан екен. Атып
т¤регеліп, тез киіндім де беті-–олымды шайып жіберіп, бір кесе айранды тікемнен тік т¡р”ан
к¤йде –отара салдым. Кеше титы–тап келіп, саба– –арау”а м¡ршам болмап еді. Б¤гінгі бола-
тын пәндерді сумкама асы”ыс салып алдым да мектепке ж¤гірдім.
›о•ырау со”ылып кетіпті. Бірінші саба– орыс тілі болатын. Анфиса Михайловна клас–а
жа•а кіріп барады екен, тасырлатып ж¤гіріп келе жат–ан мені көріп, то–тай –алды...

(Б. Сопабаев)

• Анфиса Михайловна ары арай не істеді? алай ойлайсы‹?

• ожа орыс тілінен берілген ‡й тапсырмасын орындады ма? Ол сабата не істеді?
• Повестен осы с­ратарды‹ жауабын тап.

45
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ — Бізді• мектебіміз –андай?

4 -тапсырма. «Œз мектебі‹ні‹

тарихын білесі‹ бе?»
таырыбында с­ратарды
— ...
— Мектебіміз –ай жылы ашылды?
— ...
кірістіріп, досы‹мен диалог — Бізді• мектепке неше жыл болды?
­р.
— ...
— Мектепті• ала•ы –андай?
— ...
— ›азір мектеп басшысы — кім?
— ...
ЖАЗЫЛЫМ
— Мектебімізден шы––ан танымал адамдарды білесі• бе?

5 -тапсырма.
С­ратара жауап жаз.
— ...

Са”ан сыныпта –ай жерге отыр”ан ¡найды?

1
Алды•”ы жа–та ма әлде артта ма? Не себепті?
›ожаны• «Біра– әдетте, арт–ы парталар”а саба–ты
нашар ¤лгеретін балалар әуес келеді. Өзіне сенімі
2
к¤штілер –ас–айып, алдыда отырады» деген пікірімен
келісесі• бе?
Сені• саба––а кешіккен кезі• болды ма?
3
Не себепті?
4 Саба––а –алай дайындаласы•?
Саба––а дайындалмай келген к¤ні• бар ма?
5
Не себепті?
Повестегі саба––а дайындалмай келген ›ожаны•
6
кө•іл к¤йіндей сәт сенде болды ма?

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Суретті‹ мазм­ны
бойынша диалог
­ры‹дар.

46 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Мәтінді пайдаланып,
сƒздерден сƒйлем
­рап жаз.

лгі: Мойныма желбіреген ызыл галстук татым.

желбіреген
бауырмал
сырлан”ан
м¡нтаздай
сенім
бетпе-бет
атып т¤регелу
шайып жіберу

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Повестен тƒмендегі с­ратара жауап
ізде. Жауабы‹ды ыса әрі наты айтып
бер. ожа мен Жантасты‹ бейнелеріне
талдау жаса.

• Лагерьге жолдама бермегені ¤шін Май–анова апайды ренжіткен ›ожаны•

ісіне –алай –арайсы•?
• О–улы– алу ¤шін м¡”алімді алда”аны д¡рыс па?
• Орыс тілі саба”ына кешігіп, м¡”аліммен бірге кірген ›ожаны• әрекетін
–алай ба”алайсы•? «Бір секунд–а кідіріп, м¡рнымды көкке ш¤йіріп,
ма•”аздана –алдым да –олымды кеудеме –ойып, тәжім еттім. М¡ным
балаларды• –¡рметіне сыпайы –айтарыл”ан жауап болды да шы–ты. Бала-
лар ду к¤ліп жіберді» . ›ожа — –андай бала?
• «›ыс–ы кешті» жаттама”ан Жантас не істеді? Оны• істегені д¡рыс па?
• «›ыс–ы кешті» жаттама”ан ›ожа –андай к¤йде болды?

ЕСТЕ САТА!
Мені• мойнымда — желбіреген галстук.
Мектеп ма”ан ту”ан анамдай ысты–.

47
 Нәтиже саба. 13—1
САБА
4

Мен не йрендім?


АЙТЫЛЫМ
1. Сен –андай мектепте о–исы•?

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.
2. Сені• сыныбы• –ай ауысымда о–иды?
3. Аптасына неше рет –осымша саба–тар”а барасы•?
4. ›андай ¤йірмеге –атысасы•?
5. Са”ан мектебі• не ¤шін ¡найды?
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Мәтінді оы. Ондаы
ма‹ызды деректерді
• Бердібек Со–па–баев 1924 жылы 13 –азанда Алматы облы-
аныта. Осы мәліметтерді
сы Нарын–ол ауданы (–азіргі Райымбек ауданы) ›остөбе
пайдаланып, диалог ауылында д¤ниеге келген.
­ры‹дар. • Жазушыны• «Мені• атым — ›ожа» повесі бойынша кино-
фильм т¤сірілген.
• Б¡л фильм 1963 жылы экран”а шы–ты.
• Фильмні• режиссері — Абдолла ›арса–баев.
• Сценарийін жаз”ан — Б. Со–па–баев, Н. Зелеранский.
• Сазгер — Н¡р”иса Тілендиев.
• ›ожаны• рөлін ойна”ан Н¡рлан Сегізбаев — ”алым, фило-
софия ”ылымыны• кандидаты, бірнеше кітапты• авторы.
• 1967 жылы «Мені• атым — ›ожа» фильмі Францияда өткен
Канн кинофестивалінде арнайы сыйлы–пен марапатталды.

АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма. сотар
Диаграммадаы
с­раа жауап
бер. Жауабы‹ды
ызба әдепті
дәлелде.
Б­л сƒздер кімге
арналан?

т‡бі адам
болатын бала тентек

адал

48 2-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Суретті‹ орнына сƒздерді
ойып, мәтелді оы.
Мәтелді‹ біреуін таырып
ретінде алып, шаын мәтін
­ра.

лгі: †мір — лкен алтын азына.

АЙТЫЛЫМ 1 ж¤йрік ойын”а бөлме о–у о–ы

5 -тапсырма.
Берілген сƒздерден
ƒле‹ жолдарын
2
3
–ара”ым
кө•іл
жасынан
–у”ан
жан
кеме•герге
–аларсы•
жетпес
–¡р
өнер
­растыр. 4 о–ып кө•ілі бос–а о–у ж¤рме

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мен «ожаны‹ мектептегі к‡ні» деген таырыпта шыарма
жаздым. Шыармамда ожаны‹ бірінші ырг‡йек к‡ні сабаа
Ол –андай
сөйлемдер жазды
алай келгенін, Жантаспен сƒйлескенін жаздым. Оны‹ Жанармен деп ойлайсы•?
дойбы ойнааны туралы, С­лтанмен жайлауа бараны жайлы Жазып көр.
жаздым. Шыармам 15 сƒйлемнен ­ралды.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
ожаны‹ жаымды және жаымсыз жатарын айтып, белгіле‹дер. Кестеге с‡йеніп, пікір
таластыры‹дар.

ожаны‹ жаымды жатары: ожаны‹ жаымсыз жатары:

өтірікші
өз ісіне есеп бере алады
адал
сот–ар
өзін-өзі тәрбиелейді
тәртіпсіз
а•–ау
¤лкенді сыйлайды
өле• шы”ара алады

49
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Сын есімдерді олданып, повестегі
кейіпкерлерге мінездеме жаз.

Жанар
Жантас
С¡лтан
Май–анова
Анфиса Михайловна
Ахметов

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
«Мені‹ атым — ожа» повесіндегі ƒзі‹
та‹даан кейіпкер туралы постер жаса.
БІЛГЕНГЕ МАРЖАН...
Жмба‘
Постер бойынша сынып алдында сƒйле.
Білімнен мол сый-асы,
Бал”ындарды• ¡ясы.

50 2-та¬ырып
3
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАН-
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТАҚЫРЫП ЖАНУАРЛАР МЕН ӨСІМДІКТЕР

ӘЛЕМІ 1—2
ССА
АББА
А

«ызыл кітап»
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР
ерте заман, орау, ода,
АЙТЫЛЫМ
сімдіктер, деректер,
жойылып кету, сирек,

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.
тіркелген

1. Са”ан «экология» деген сөз таныс па?

2. Таби”атты –ор”ау ¤шін не істеу керек?
3. Достары• «Таби”атты, жануарларды,
өсімдіктерді –ор”ау керек!» деп санай
ма? ЖАЗЫЛЫМ

2
4. Мектебі•де таби”атты –ор”ау жөнінде -тапсырма.
–андай іс-шара өтеді? «ызыл кітап» туралы не білесі‹? Ол ту-
ралы 2-3 сƒйлем ­рап жаз.

МТІНМЕН Ж’МЫС

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ «ызыл кітап»

3 -тапсырма.Тыңда.
Мәтінді оы. 1948 жылы әлемде ал”аш рет «Таби”атты –ор”ау ода”ы»
–¡рылды. Б¡л ода– Жер бетінен жойылып бара жат–ан жануар-
лар туралы кітап шы”арды. Ол «›ызыл кітап» деп аталды. «›ызыл
кітап» деген атауды а”ылшын ”алымы Питер Скотт ¡сынды.
«›аза–станны• ›ызыл кітабы» ал”аш рет 1978 жылы шы–ты.
Онда тіркелген жануарлар мен өсімдік т¤рлері туралы –ыс–аша
–аза–ша, а”ылшынша деректер берілген. Сонымен бірге тір-
51
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

келген жануарды• суреті, ›аза–стан аума”ында таралу картасы, ол туралы а–парат

көрсетілген.
›аза–станда –¡старды• 18 отряд–а жататын 489 т¤рі бар. Оларды• 58-і «›ызыл
кітап–а» тіркелген. Оларды адамдар көп аулайды. Сол себепті азайып барады. ›азір
олар –ор”ау”а алын”ан.
«›аза–станны• ›ызыл кітабына» өсімдіктерді• 307 т¤рі кірген. «›ызыл кітап–а»
–аза– жеріндегі барыс, а––у, б¤ркіт, бір–азан, тырна, –ызыл –ас–ыр және т. б. а•дар
мен –¡стар да тіркелген.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
С­ратара жауап бер. 5 -тапсырма.
Тƒмендегі таырыптарды
мәтінні‹ мазм­ны бойынша
• «›ызыл кітап» деген не? орналастыр. р таырыпты‹
т­сына ажетті тірек сƒздерді
• Ал”аш–ы «›ызыл кітап» –ай жылы
жаз. Жоспар бойынша мәтінді
шы–ты? мазм­нда.
• «›аза–станны• ›ызыл кітабы» –ай
жылы жазылды? Та‘ырыптар:
• «›аза–станны• ›ызыл кітабында» — –аза– жеріндегі «›ызыл кітап–а» ен-
–анша өсімдік тіркелген? ген –¡стар;
• «›аза–станны• ›ызыл кітабында» — е• ал”аш–ы «›ызыл кітап»;
–анша –¡с тіркелген? — «›аза–станны• –ызыл кітабы» туралы;
• ›аза– жеріндегі –андай жануарлар — «›аза–станны• –ызыл кітабында”ы»
«›ызыл кітап–а» тіркелген? өсімдіктер мен жануарлар.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Сурет пен сƒзді сәйкестендіріп жаз. А‹-­с атауларыны‹ орыс тіліндегі
баламасын айт.

барыс а––у б¤ркіт бір–азан тырна –ызыл дуада–

–ас–ыр

52 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Сƒздерден сƒйлем ­рап, оы.

1 1948 а”ылшын ”алымы «Таби”атты –ор”ау» ода”ы бар

«›аза–станны• ›ызыл
2 бірінші рет 1978 жылы ¡сынды.
кітабы»

3 «›ызыл кітап» атауын өсімдіктерді• Питер Скотт тіркелген.

4 ›аза–станда –¡старды• жануарлар туралы –¡рылды.

5 ода– жылы 307 т¤рі шы–ты.

6 «›ызыл кітап–а» ал”аш рет 489 т¤рі кітап шы”арды.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
¯аламтордан «азастанны‹ ызыл
кітабына» енген 1 ­с пен 1 а‹ ту-
9 -тапсырма.
«ызыл кітапты‹» ма‹ызы туралы
досы‹мен ә‹гімелес.
ралы мәлімет тауып, жаз. Тапан
апараттары‹ды ауызша баянда.

ЕСТЕ САТА!
«›аза–станны• ›ызыл кітабына» енген
жануарларды –ор”ау керек. ›азір т¤рлі
жа”дайлар”а байланысты а•-–¡с азайып
барады. Олар мемлекет –ам–орлы”ына
алын”ан.

53
 ыз„алдаты 3—4
САБА


сатайы!
ЖА А С ЗДЕР
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС талас, к
пжылды

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Сƒздерді суретпен сәйкестендір. Орыс тіліндегі баламасымен жаз. Г‡л атауларын
пайдаланып, сƒйлем ­ра.

бәйшешек астра –ыз”алда– т¤ймеда– сар”алда– раушан

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
азастан картасын ара. Ондаы жер-су атауларына назар аудар. Сол атаулар мен
тƒмендегі сƒз тіркестерін пайдаланып, «Та‹ажайып азастан» таырыбына шаын мәтін
­рап жаз. Œздері‹е таныс емес сƒздерді‹ маынасын м­алімні‹ кƒмегімен аныта.

Таби”аты ерекше, айдын көл, с¡лу өзен, ас–ар тау, ке• дала, он –оры–, «¥нші –¡м», шөл дала,
көркем мекен, ана•дай –ор”ау, көзді• –арашы”ындай са–тау, «›ызыл кітап», экологиялы–
мәдениет.

ЖАЗЫЛЫМ

3 -тапсырма.
«ызалда»
таырыбына
диаграмма жаса.
ызалда

54 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

4 -тапсырма.
Мәтінді оы. Ат ой. Т‡сінгені‹ді айт.
МТІНМЕН Ж’МЫС

Ке•-байта– ›аза– даласы таби”и байлы–тар”а, алуан т¤рлі өсімдікке аса бай. Соны•
бірі — даланы• сәні, көктемні• белгісіндей болып шы”атын –ыз”алда–. Бізді• жерімізде
–ыз”алда–ты• 32 т¤рі кездеседі. Оны• 12 т¤рі — эндемикалы–, я”ни тек ›аза– жерінде ”ана
өсетін –ыз”алда– саналады. Сонды–тан ›аза–стан «›ыз”алда–ты• отаны» аталады.
«›ай ел — –ыз”алда–ты• отаны?» деген с¡ра– бойынша талас та бар. Д¤ниеж¤зінде
–ыз”алда–ты• т¡–ымын алып, өсіріп жат–ан ел көп. Біра– ›аза–станда”ы –ыз”алда–тар таби”и
таза, көпжылды– өсімдік саналады. Сонды–тан олар хош иісті, айналасына ерекше ж¡пар
шашып т¡рады. Оларды• биіктігі 30-35 см болады. ›ыз”алда–ты• т¤стері де алуан т¤рлі бо-
лып келеді: –ызыл, сары, –ыз”ылт, –ызыл сары және т.б. ›ыз”алда–тарды• ішінде көп кезде-
сетіні — –ызыл және сары т¤стілері.
Бізді• жерімізде өсетін –ыз”алда–тарды• 18 т¤рі «›ызыл кітап–а» тіркелген. Сонды–тан
–ыз”алда–тарды көзді• –арашы”ындай са–тау керек.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ 1 –ыз”алда–ты• сәні

5 -тапсырма. 2 –аза– өсімдік

Сƒздерді тіркестір, оларды 3 даланы• –арашы”ы
атыстырып сƒйлем ­рап жаз. 4 хош даласы
5 көпжылды– отаны
6 ж¡пар иісті
ЖАЗЫЛЫМ 7 көзді• шашу

6 -тапсырма.
Мәтіннен тіркесті сƒздерді тауып жаз.

АЙТЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
7 -тапсырма.
Мәтін мазм­нына с‡йеніп, с­ра-жауап
сипатында диалог ­ры‹дар.

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
¯аламтордан азастандаы ызалдатар туралы апараттарды жина. Шетелдік
досы‹а азастандаы ызалдатарды‹ ерекшелігі туралы хат жаз.

АЙТЫЛЫМ
ЕСТЕ САТА!

9 -тапсырма.
Кімге андай г‡л сыйлау керек? Ой
бƒлісі‹дер.
Бізді• жерімізде –ыз”алда–ты•
32 т¤рі кездеседі. Оны• 18-і «›ызыл
кітап–а» енген.

55
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

асыр мен тиін 5—6

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

тиін,
мір среді, б татан б таа,
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ  лайды, ашуланады, жалынады, жіберші,
орамын, орытасы, залым, жаманды
1 -тапсырма.
Суретті пайдаланып, с­раа
жауап бер.
жасамаймыз, с
з беремін, тырысып жр,
аыл с райды

›ас–ыр –айтеді? Тиін –айтеді? ›оян –айтеді?

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Берілген сƒздерді пайдаланып, с­раа жауап бер.
Диаграмманы толтыр.

ажетті сздер: мейірімді, залым, әдемі, с¡лу, жа–сы, жаман, с¡р, ашуланады,
ашуланбайды, а–ылды, а–ылсыз және т.б.

Не ‘андай?
әдемі с­р

тиін асыр
....... андай? ....... ....... .......
андай?

....... .......

56 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

3 -тапсырма.
¨ш н­саны‹ ішінен д­рыс жауабын жаз.

ашулана сы• жалына сы• ашулана сы• жалына мын

ашулана мын жалына ды ашулана мын жалына сыз
Мен Сіз
ашулана ды жалына сыз ашулана ды жалына ды
ашулана сыз жалына мын ашулана сыз жалына сы•

ашулана сы• жалына мын ашулана сы• жалына сыз

ашулана мын жалына сы• ашулана мын жалына сы•
Сен Ол
ашулана ды жалына ды ашулана ды жалына ды
ашулана сыз жалына сыз ашулана сыз жалына сы•

АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
«Кім жылдам?» ойыны
Суреттерге арап, д­рыс жауабын тез айты‹дар. Ормандаы
жануарларды ата‹дар.

57
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
5 -тапсырма.
Мәтінді оы‹дар.

Орманда кө•ілді тиін өмір с¤реді. Тиін б¡та–тан б¡та––а секіреді. Бір кезде тиін ¡йы–тап
жат–ан –ас–ырды• ¤стіне –¡лап т¤седі. ›ас–ыр ашуланып, оны жегісі келеді. Тиін –ас–ыр”а
жалынады:
— Мені жеме, жіберші! Дос болайы–, — дейді.
›ас–ыр:
— Жарайды, жіберейін. Біра– сен ма”ан айтшы: сендер, тиіндер, неге әр–ашан
кө•ілдісі•дер? ¥р–ашан секіресі•дер, ойнайсы•дар. Мен әр–ашан ашуланамын.
Сонда тиін:
— Мен сенен –ор–амын. Мені жіберші. Мен са”ан сонда айтамын, — дейді.
›ас–ыр тиінді жібереді. Тиін а”ашты• басына шы–ты. Б¡та–тан б¡та––а –айта секірді.
Сосын тиін былай дейді:
— ›ас–ыр, сен залымсы•. Сен бәрін –ор–ытасы•. Сенен барлы– а• –ор–ады. Ешкіммен
сөйлеспейсі•. Сені ешкім жа–сы көрмейді. Сонды–тан әр–ашан ашуланасы•.
Біз, тиіндер, кө•ілдіміз. Біз залым емеспіз. Біз ешкімді –ор–ытпаймыз. Ешкімге
жаманды– жасамаймыз, біз мейірімдіміз.
›ас–ыр:
— Мен енді ешкімді –ор–ытпаймын. Тиін, са”ан сөз беремін! Залым болмаймын.
Мейірімді боламын, — деді.
Сол к¤ннен бастап –ас–ыр мейірімді болу”а тырысып ж¤р. ›ас–ыр тиіннен а–ыл с¡райды.
Тиін –ас–ыр”а а–ыл айтады. Дос болса•, адал, мейірімді бол! Сен –андай доссы•?

58 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Суретке ара‹дар. С­ратара жауап беріп, диалог ­растыры‹дар.

— Алуа, бала –айтті? — Тиін ?

— . —
— Т¤лкі –айтті? — ?
— .

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ
• Аю б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.

7 -тапсырма.
Сƒйлемні‹ маынасына
арап, с­раа жауап
•
•
›оян б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.
Маймыл б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.
• ›ас–ыр б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.
жаз. • Тиін б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.
• Т¤лкі б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.
• Тор”ай б¡та–тан б¡та––а секіреді/секірмейді.

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Кестедегі апаратты‹ мәтінге сәйкестігін тексер.

№ Апарат Д­рыс Д­рыс

емес
1 Орманда кө•ілді тиін өмір с¤реді.
2 ›ас–ыр б¡та–тан б¡та––а секіреді.
3 Тиін ¡йы–тап жатады.
4 Тиін ¡йы–тап жат–ан –ас–ырды• ¤стіне –¡лап т¤седі.
5 ›ас–ыр ашуланады.
6 Тиін –ас–ыр”а жалынады.
7 ›ас–ыр тиінді жібереді.
8 Тиін залым.
9 Тиін ешкімге жаманды– жасамайды.
10 ›ас–ыр мейірімді болу”а тырысып ж¤р.

59
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
ЖАЗЫЛЫМ Орманда кө•ілді (–оян, тиін, аю) өмір с¤реді. Тиін (тас-

9 -тапсырма.
¨ш н­саны‹ ішінен ажетті
сƒздерді та‹дап жазы‹дар.
тан тас–а, б¡та–тан б¡та––а, таудан тау”а) секіреді. Тиін
(¡йы–тап жат–ан, ж¤рген, секірген) –ас–ырды• ¤стіне
–¡лайды. ›ас–ыр (–уанады, кө•ілденеді, ашуланады). Тиін
–ас–ыр”а (жылайды, –¡лайды, жалынады). Тиін –ас–ыр”а:
«Мені (көрші айтшы, жіберші)!» — дейді. ›ас–ыр тиінді
АЙТЫЛЫМ (¡рады, жібереді, жібермейді).

10 -тапсырма.
Мультфильмдер мен
ертегілердегі залым және
мейірімді кейіпкерлерді
ата‹дар.

ЖАЗЫЛЫМ

11 -тапсырма.
¨лгі бойынша жазы‹дар.

№ лгі: асыр орытады. Тиін орады. Робот орыпайды.

1 Т¤лкі –ор–ыта... . ›оян –ор–а... . Ер Төстік –оры–... .
2 Мыстан ... . ›ыз ... . Бауырса– ... .
3 АйдаÇар ... . «л ... . Золушка ... .

60 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

12 -тапсырма.
ою аріппен жазылан зат есімдер мен етістіктерді жекеше т­лада жаз.

›ас–ыр: сендер, тиіндер неге әр–ашан к‹ƒілдісіƒдер? ¥р–ашан секіресіƒдер,

ойнайсыƒдар. Мен әр–ашан ашуланамын.
Сонда тиін: Мен сенен –ор–амын. Мені жіберші, — дейді.
›ас–ыр тиінді жібереді. Тиін а”ашты• басына шы–ты. Тиін б¡та–тан б¡та––а –айта секірді.
Сосын тиін:
— ›ас–ыр, сен залымсы•. Сен бәрін –ор–ытасы•. Сенен барлы– аƒ –ор–ады. Ешкіммен
сөйлеспейсі•. Сені ешкім жа–сы көрмейді. Сонды–тан әр–ашан ашуланасы•.
Біз, тиіндер, к‹ƒілдіміз. Біз залым емеспіз. Біз ешкімді ‘ор‘ытпаймыз. Ешкімге
жаманды– жасамаймыз, біз — мейірімдіміз.

АЙТЫЛЫМ

13 -тапсырма.
Жадаят. Берілген сƒздерді пайдаланып, суреттегі жадаята диалог ­растыры‹дар:
асыр оянды онаа шаырды. Ал оянны‹ барысы келмеді.
ажетті сздер: –ор–амын, –ор–ытпаймын, сөз беремін, залым болмау, мейірімді
болу, адал дос.

ЖАЗЫЛЫМ

14
-тапсырма.
асырды‹ атынан тиінге хат жаз. Хат Тиін!
Хатта тиінді орытпайтыны‹ды, Кімге: Тиінге .............
ашуланбайтыны‹ды ескерт. Тиінмен дос Кімнен: ›ас–ырдан .............
болы‹ келетіні‹ді айтып, сƒз бер. .............

ЕСТЕ САТА! ›ас–ыр

Тиін б¡та–тан б¡та––а секіреді. Тиін
–¡лайды. ›ас–ыр ашуланады. Тиін –ор–ады.
›ас–ыр сөз береді. Ол мейірімді, адал дос
болады. ›ас–ыр залым болмайды.

61
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

«азастан барысы» 7—8

САБА

(мультфильм негізінде)


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

барыс, абан, аятан шалу,
АЙТЫЛЫМ ептілік, т
зімділік, арар, борсы,
мйізт мсы, жариялау, аыру,
1 -тапсырма.
Сурет бойынша ә‹гімеле. Сен б­л
мультфильмді кƒрді‹ бе? Б­л — ай
ырылдау, жыртыш, алдау

мультфильмні‹ кейіпкерлері?

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Тƒмендегі әріптерден басталатын тƒрт сƒз жаз.

Б
А
Р
Ы
С

62 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді оы. С­ратара жауап бер.

Ерте, ерте, ертеде б¤ркіт: «Кім к¤шті?» деген –аза–ша к¤рестен сайыс өткіземін», — деп
жан-жануарлар”а жар салыпты. Аю, жолбарыс, –ас–ыр, –оян, барыс, ар–ар мен борсы– сайыс–а
–атысу”а дайындала бастайды.
Атасы барысты сайыс–а дайындайды.
— Б¡л жарыста же•іске жету о•ай емес, балам! Сайыста к¤шті болу керек, біра– епті бол”ан
одан да пайдалы. Осыны ¡мытпа! — деп, атасы барыс–а а–ыл айтады. Барыс сайыс–а –атысу
¤шін көп жатты”ады.
Сонымен, сайыс к¤ні де келіп жетеді. Б¤ркіт, –абан, таутеке төреші болады.
— Сайыс жарыста же•ген а•ны• атымен аталатын болады, — деп б¤ркіт жариялайды.
›ас–ыр мен –оян, ар–ар мен борсы–, аю мен –абан, барыс пен келес к¤реседі. ›оян
–ас–ырды, аю –абанды, борсы– ар–арды, барыс келесті же•еді.
Жартылай сайыста аю мен –оян, барыс пен борсы– к¤реседі. Аю –оянды, барыс борсы–ты
же•еді де аю мен барыс шешуші сайыс–а шы”ады.
Барыс аюмен к¤реседі. Ол атасыны• айт–ан а–ылын есіне т¤сіреді де ептілікпен өзінен к¤шті
аюды ая–тан шалып же•еді.
Сөйтіп, барыс ептілік пен төзімділік көрсетіп, же•імпаз атанады. Содан бері –аза–ша
к¤рестен болатын сайыс барысты• атымен аталатын болды.

1. Б¤ркіт –андай жарыс өткізбекші 5. Жарыс–а –ай а•дар төреші болды?

болды? 6. Жартылай сайыс–а –ай а•дар шы–ты?
2. Жарыс–а –андай а•дар –атысты? 7. Шешуші сайыста –ай а• же•ді?
3. Барыс жарыс–а –алай дайындалды? 8. Сайыс –ай а•ны• атымен аталатын
4. О”ан атасы –андай а–ыл айтты? болды?

ОҚЫЛЫМ
Жолбарыс, барыс, –ас–ыр, аю, т¤лкі — жырт–ыш а•дар.

4 -тапсырма.
Мәтінді оы.
Жолбарыс пен барыс ырылдайды. Аю а–ырады. ›ас–ыр мен
т¤лкі ¡лиды. Т¤лкі –у, ол алдайды.

АЙТЫЛЫМ А‹дар не істейді?

5 -тапсырма.
С­раа жауап бер. Сƒйлем
­рап айт.
Жолбарыс
Барыс
›ас–ыр
Аю
Т¤лкі

63
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ № А‹ны‹ сипаты А‹

6 -тапсырма.
А‹ны‹ сипатына арап, андай
а‹ екенін айт.
Майма–, балды, б¤лдіргенді жа–сы
көреді, –ыста ¡йы–тайды
›¡йры”ы ¡зын, –у
Терісі а–, с¡р, –ор–а–
Мойны ¡зын, биік жануар
Тікені бар, са•ырау–¡ла– жинайды
ОҚЫЛЫМ Кішкентай, сары, жа•”а– жейді

7 -тапсырма.
Апаратты‹ д­рыстыын тексер,
айт.

№ А–парат Иә Жо–
1 Атасы аюды сайыс–а дайындайды.
2 Б¤ркіт, –абан, таутеке төреші бол”ан жо–.
3 ›ас–ыр мен ар–ар, –оян мен борсы–, аю мен –абан, барыс пен келес к¤реседі.
4 Аю –оянды, барыс борсы–ты же•еді де аю мен барыс шешуші сайыс–а шы–пайды.
5 Барыс ептілік пен төзімділік көрсете алмады.
6 Содан бері –аза–ша к¤рестен болатын сайыс барысты• атымен аталатын болды.

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Сƒздерге тиісті осымшаларды жалап жаз.

Бірде аю, жолбарыс, –ас–ыр, –оян, ар–ар мен борсы– жарыс... (-ге, -–а, -ке) дайындала-
ды. Ал барыс... (-ны, ты, -ті) жарыс–а атасы дайындады. Атасы барысты ептілік... (-на, -ке,
-–а) ¤йретті. Барыс аю... (-пен, -мен, -бен) к¤реседі. Ол аю... (-ты, -ді,-ды) ая”ынан шалады.
Барыс ептілік... (-ды•, -ті•, -ты•), төзімділік... (-ды•, -ты•, -ті•) ар–асында же•іске жетті.
АЙТЫЛЫМ

9 -тапсырма.
р с­раа ‡ш н­саны‹ ішінен д­рыс жауапты тауып айт.

Б¤ркіт «›аза–стан барысы» сайысын өткізді.

Б¤ркіт –андай сайыс өткізді? Б¤ркіт «Кім к¤шті?» сайысын өткізді.
Б¤ркіт «Кім тап–ыр?» сайысын өткізді.
¥кесі барысты жарыс–а дайындады.
Барысты жарыс–а кім дайындады? А”асы барысты жарыс–а дайындады.
Атасы барысты жарыс–а дайындады.
Барыс –аза–ша к¤реске –атысты.
Барыс –андай сайыс–а –атысты? Барыс ж¤зу сайысына –атысты.
Барыс дзюдо”а –атысты.

64 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Сƒздерді пайдаланып, мәтін ­ра. 11 -тапсырма.
«Оймонша» ойыны
Топтаы оушыларды‹ әрайсысы бір
›аза–ша к¤рес, жан-жануарлар жарысы, еп- сƒйлемнен айтады. Сƒйлемдер арасында
логикалы байланыс болуы керек.
тілік, төзімділік, дайындалды, көп жатты–ты,
же•імпаз, к¤ресу, ая–тан шалу, барыс, аю, Талап: Өздері• та•да”ан жан-жануарды
–оян, –ас–ыр, борсы–, ар–ар. сипатта•дар. Ол ¤шін төрт-төрттен топ–а
бөліні•дер. Топ–а бөліну жолы: ¤стел ¤стінде
а•дарды• суреттері теріс аударылып жатады.
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ Ал”ан суреттері• бойынша топтасы•дар.
Дайынды––а 3 минут беріледі. ›ай топ д¡рыс
12 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Ж­мбатарды кезекпен
оып, жауабын айты‹дар.
нәтиже көрсетсе, сол топ же•імпаз атанады.

Жазда –ыдырады,
›ыста тыны”ады.

К¤ркіреген к¤ндей ¤ні бар,

Ж¤регіні• т¤гі бар.
Жануарлар табынар
А• патшасын тауып ал.

Тар”ыл-тар”ыл тас па?

Тастан біра– бас–а.
Мекені –амыста,
Б¡л са”ан таныс па?

Жол бойында жорт–ан,

Сыбыз”ысын тарт–ан.

Халы– –у деп,
›ыл”ан к¤лкі. ЕСТЕ САТА!
Айласы көп,
Б¡л — не? Барыс –аза–ша к¤реске –атысады.
Ая–тан шалып –¡латады.
Мен –аза–ша к¤реске –атысамын.

65
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Тлкі мен ыр„ауыл 9—10

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

ырауыл, естімейді, заман,
АЙТЫЛЫМ б йры, зорлы ылмасын, алды-
артына арамастан
1 -тапсырма.
С­раа жауап бер.

1. Суретте –андай –¡с бейнеленген?

2. Ол –¡сты көрді• бе?
3. Осы –¡с туралы –андай ертегі білесі•?

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
¨лгіге арап, сƒйлем ­ра. ою аріппен берілген
сƒздерді алмастыр.

лгі: ит мысыа зорлы ылмасын.

Ит-мысы–; –ас–ыр-–ой; т¤лкі-–ыр”ауыл; т¤лкі-–оян; жолбарыс-елік.

АЙТЫЛЫМ
1. ›алай ойлайсы•, ертегі не туралы?

3 -тапсырма.
Суреттерге арап, с­раа жауап бер.
2. Т¤лкі –ыр”ауыл”а не айтып жатыр?
3. Т¤лкіні• ойы –андай?

66 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
4 -тапсырма.
Мәтінді рƒлге бƒліп оы‹дар.

Бір т¤лкі –алы• а”ашты аралап келе жатып, а”ашты• басында отыр”ан –ыр”ауылды
көреді. ›ыр”ауыл”а жа–ындап келеді де:
— Сәлеметсіз бе, –ыр”ауылым! Халі•із –алай? — дейді.
›ыр”ауыл:
— Жа–сы, өзі• –алай т¡расы•? — дейді.
Т¤лкі:
— Жерге т¤сіп, сөйлессе•із –айтеді? Бір –¡ла”ым естімеуші еді, — дейді.
›ыр”ауыл:
— Жерге т¤суге –ор–амын. Жерде әр т¤рлі а•дар бар. Бізді жеп –оюы м¤мкін, — дейді.
Т¤лкі:
— ¥й, достым, –азір заман б¡рын”ыдай емес. Жа•а ”ана келдім, б¡йры– шы–ты. «Біреу-
ге біреу зорлы– –ылмасын!» — депті. «›ой мен –ас–ыр бірге ж¤рсін, т¤лкі мен тауы– бірге
ж¤рсін!» — депті, — дейді.
›ыр”ауыл:
— Жа–сы хабары•ыз бар екен, ра–мет, достым! Мына жа–тан бір иттер келе жатыр. Ит-
терге де хабары•ызды айты•ыз. Олар да жа–сы хабарды естісін, — дейді.
«Ит» деген сөзді естіген со• т¤лкі алды-артына –арамастан, –аша жөнеледі.
›ыр”ауыл:
— ›айда барасы•, Т¤лкім, б¡йры–ты ¡мытып кетті• бе? — дейді.
Т¤лкі:
— Кім біледі, б¡йры–ты олар естімеген шы”ар, — дейді мі•гірлеп.

ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­нына сәйкес сƒздер мен сƒз тіркестерін сәйкестендір.

а –ыр”ауыл 1 естімейді а –азіргі 1 зорлы– –ылмасын

ә –¡ла”ым 2 шы–ты ә ешкім 2 –арамады
б б¡йры– 3 а”ашты• басында отыр б алды-артына 3 заман

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтінді оып, мәтінні‹ мазм­нын ашатын тірек
сƒздерді теріп жаз. Оларды пайдаланып, сƒз тіркесін
­ра.

67
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
р с­раа ‡ш н­саны‹ ішінен д­рыс жауапты тауып айт.

Т¤лкі –алы• а”ашты аралап келе жатып, –ыр”ауылды көрді.

Т¤лкі –алы• а”ашты аралап келе
Т¤лкі –алы• а”ашты аралап келе жатып, –оянды көрді.
жатып, нені көрді?
Т¤лкі –алы• а”ашты аралап келе жатып, кірпіні көрді.
›ыр”ауыл: «Жерге т¤суге сенен –ор–амын!» — деді.
Т¤лкі: «Жерге т¤сіп, сөйлессе•із
›ыр”ауыл: «Жерге т¤суге аюдан –ор–амын!» — деді.
–айтеді?» дегенде –ыр”ауыл не деді?
›ыр”ауыл: «Жерге т¤суге –ор–амын!» — деді.
«Біреуге біреу зорлы– –ылмасын!» — депті.
›андай б¡йры– шы––ан? «Біреуге біреу тама– бермесін!» — депті.
«Біреуге біреу маза бермесін!» — депті.

ЖАЗЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті сƒздерді
жазып, сƒйлемді толытыр.
10 -тапсырма.
Берілген с­ратара жауап жаз.
1. Т¤лкі –андай б¡йры– шы––анын айт-
ажетті сздер: аралап, ә•гімелесейік, ты?
т¤спеді, отыр”ан, жеп –ояды. 2. ›ыр”ауыл т¤лкіге: «Б¡йры–ты нелерге
1. Бір к¤ні т¤лкі –алы• а”ашты ... келе айт!» — деді?
жатты. 2 . Ол а”ашта ... –ыр”ауылды көрді. 3. 3. Т¤лкі –айтті?
Т¤лкі –ыр”ауыл”а « ... , жерге т¤с!» — деді.
4. ›ыр”ауыл жерге ... . 5. Ол «а•дар» ... деп
–оры–ты.
ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

АЙТЫЛЫМ
11 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтінге жоспар
­ры‹дар.

9 -тапсырма.
Оианы ары арай жаластырып айт.
Бір т¤лкі –алы• а”ашты аралап келеді. Ол
ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
–ыр”ауылды көреді.
›ыр”ауыл а”ашта отырады. Т¤лкі
–ыр”ауыл”а: «Жерге т¤с!» — дейді. ›ыр”ауыл 12 -тапсырма.
Диалогті ты‹да‹дар. Ж­п болып, т‡лкі
мен ырауылды‹ рƒлінде ойылым
т¤спейді. ›ыр”ауыл неге жерге т¤спейді?
жаса‹дар.

68 3-та¬ырып
 Тауды мекендейтін 11—1
САБА
2

а-‹с


ЖА А С ЗДЕР
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС
 ну, сусар, т ымдас, тауешкі,
арар, лар, жапала, кі
АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.

1. ›аза–стан тауларын мекендейтін –андай а•-–¡сты білесі•?

2. ›ызыл кітап–а енген а•дар мен –¡старды білесі• бе?

АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Сƒздер мен суреттерді
сәйкестендір.
2.
3.

1.

6.
4.

7.

5.

1. ¤кі 2. тауешкі 4. ар–ар 6. ¡лар 5. жапала– 3. а– тырна–ты аю 7. –¡ну

69
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді оы.

Тауда а•-–¡с көп. Кәдімгі –о•ыр аюлар бар. Ерен-›абыр”а (Тянь-Шань) тауын өте
сирек кездесетін а– тырна–ты Тянь-Шань аюы мекен етеді.
Тауда т¤лкілер мен –¡нулар да бар. Б¡л жа–та –ас–ырлар да ж¤реді. ¥деттегі с¡р
–ас–ыр мен –ызыл –ас–ыр да кездесуі м¤мкін. ¥сіресе сусар т¡–ымдастар”а жататын а•
т¤рлері көп. Олар — сусарды• өзі мен со”ан ¡–сайтын а– тыш–ан. Тау биігінен тауеш-
кілер мен ар–арларды көруге болады. Біра– барыстар азайып кеткен. Сонды–тан бары-
стар «›аза–станны• ›ызыл кітабына» енгізілген. Оларды мемлекет өз –ор”ауына ал”ан.
Жылдан-жыл”а таутеке саны кеміп, көз алдымызда –¡рып барады. Ал –¡стар”а
тауда еркіндік мол. Орман ішінде –орек етіп, шо–итыны көп. Жартастарда ¡ларлар
ай–айлайды. Та•ерте•нен кешке дейін Альпі ¡за– –ар”алары –ар–ылдап ж¤реді. ›алы•
шырша ормандарынан жапала–ты кездестіруге болады. Орманда жапала–ты• жа–ын
туысы — ¤кі де бар. Жапала– пен ¤кі — т¤нгі а•шылар. Олар тыш–андарды жеп к¤н
көреді. Тыш–ан секілді бас–а да ¡са– кеміргіштерді жейді.

АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
р с­раа ‡ш н­саны‹ ішінен д­рыс жауапты тауып айт.

Ерен-›абыр”а (Тянь-Шань) Ерен-›абыр”а тауында жиі сирек кездесетін а– тырна–ты аю бар.

тауында өте сирек кезде- Ерен-›абыр”а тауында өте сирек кездесетін а– тырна–ты аю бар.
сетін –андай а• бар? Ерен-›абыр”а тауында өте сирек кездесетін а– тырна–ты барыстар бар.
Тау биігінен нелерді көруге Тау биігінен б¤ркіттерді көруге болады.
болады? Тау биігінен –ас–ырды көруге болады.
Тау биігінен –ар”аларды көруге болады.
«›аза–станны• ›ызыл кіта- «›аза–станны• ›ызыл кітабына» еліктер енгізілген.
бына» не енгізілген? «›аза–станны• ›ызыл кітабына» барыстар енгізілген.
«›аза–станны• ›ызыл кітабына» жабайы а•дар енгізілген.

АЙТЫЛЫМ 1. Тауда т¤лкілер мен –¡нулар да бар.

6 -тапсырма.
Апаратпен келісесі‹
бе, келіспейсі‹ бе?
2. Б¡л жа–та –ас–ыр жо–.
3. Тауда с¡р –ас–ыр мен –ызыл –ас–ыр кездеседі.
4. Сусар т¡–ымдастар”а жататын а• т¤рлері көп.
5. Тауда барыстар көптеп кездеседі.
6. Сонды–тан барыстар «›аза–станны• ›ызыл кітабына»
енгізілмеген.
70 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
7 -тапсырма.
Д­рыс жауабын та‹да. ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

1. Таутеке саны кеміп

а) жайнап барады
9 -тапсырма.
Бір сƒйлемге бірнеше с­ра ­растыр.

ә) көз алдымызда –¡рып барады лгі:

1. Жылдан-жыл”а таутеке саны кеміп, көз
2. Орман ішінде –¡старды• алдымызда –¡рып барады.
а) –орек етіп шо–итындары көп — Жылдан-жыл”а не кеміп барады?
ә) ¡шатын жері көп — Жылдан-жыл”а кеміп бара жат–ан — –андай а•?
— Көз алдымызда –¡рып бара жат–ан —
3. Жартастарда ¡ларлар –андай жануар?
а) ай–айлайды
ә) ша–ырады 1. ›¡стар”а тауда еркіндік мол. 2. Орман ішін-
де –орек етіп шо–итыны көп. 3. Жартастарда
4. Та•ерте•нен кешке дейін Альпі ¡ларлар ай–айлайды. 4. Та•ерте•нен кешке дейін
¡за––ар”алары Альпі ¡за––ар”алары –ар–ылдап ж¤реді.
а) жар–ылдап ж¤реді
ә) –ар–ылдап ж¤реді

5. ›алы• шырша ормандарда

а) жапала–ты кездестіруге болады ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
ә) жапала–ты• жа–ын туысы
10 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтіннен ƒзі‹е б­рыннан
таныс а‹дар мен ­старды бір бƒлек,таныс
ЖАЗЫЛЫМ емес а‹дар мен ­старды бір бƒлек теріп
жаз. Оларды‹ айсысы сен т­ратын жерде

8 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына тиісті
осымшаны жаз.
кездеседі?

АЙТЫЛЫМ
›¡стар(-–а, -”а, -ге) тауда
еркіндік мол. Олар(-ны•, -ты•,
-ды•) орман ішінде –орек етіп
11 -тапсырма.
Мәтін бойынша с­ратара жауап бер.

шо–итыны көп. Жартастар (-ге, 1. Тауда аюларды• –андай т¤рі бар?

-”а, -да) ¡ларлар ай–айлайды. 2. Ерен-›абыр”а тауында –андай аю өте сирек кездеседі?
Та•ерте•нен кешке дейін Альпі 3. Тауда та”ы –андай а•дар кездеседі?
¡за––ар”алар(-і, -и,-ы) –ар–ылдап 4. Тауда мекендейтін –андай а• «›аза–станны• ›ызыл
ж¤реді. ›алы• шырша орман- кітабына» енген?
дарынан жапала– (-ні, -ті, -ты) 5. Тауда та”ы –андай а• азайып барады?
кездестіруге болады. Орман (-де,
-да, -те) жапала–ты• жа–ын ЕСТЕ САТА!
туысы — ¤кі кездеседі. Жапала–
Тауда а•-–¡с көп, Тауда –о•ыр аю, т¤лкі, с¡р және –ызыл
пен — ¤кі т¤нгі а•шы (-да, -тар,
–ас–ыр, сусар, тауешкі, ар–ар, барыс кездеседі.
-лар).
71
 Нәтиже саба. 13—1
САБА
4

Мен не йрендім?


ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Диалогті рƒлге бƒліп оы‹дар.

лібек: ¥нел, са”ан –андай а• ¡найды?

нел: Ма”ан аю ¡найды. Ол с¤йкімді. Аю –¡лпынай теріп жейді. О”ан
бал да ¡найды. Аюды• дауысы зор. Ол а–ырады. Аю ¡йы–та”анды
жа–сы көреді. Олар –ыс мезгілінде ¡й–ы”а кетеді.
Саша: Ма”ан –ас–ыр мен т¤лкі ¡найды. ›ас–ыр — жырт–ыш а•. Т¤лкі
өте –у. Ол көп алдайды. ›ас–ыр мен т¤лкі ¡лиды.
лібек: Мен барыс пен жолбарысты жа–сы көремін. Олар биікке
секіреді. Олар мысы––а ¡–сайды. Барыс биік тауларда болады. Жолба-
рыс пен барыс ырылдайды.
нел: Саша, «›аза–стан барысы» турниріне барды• ба?
Саша: Иә, ¥лібек екеуіміз барды–. Ма”ан –аза– к¤ресі ¡найды.
лібек: Мен –аза– к¤ресіне –атысып ж¤рмін. ›аза– к¤ресі барлы”ына
¡найды. ›аза–станда «›аза–стан барысыны•» әлемдік турнирі болады.
нел: Өте жа–сы. Мен де сендермен турнирге барайыншы!
Саша: Жарайды.

АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Кестедегі апаратты‹ диалогке сәйкестігін тексер.

Апарат Иә Жо
Аю –¡лпынай теріп жейді.
Жолбарыс ¡йы–та”анды жа–сы көреді.
Аю –ыста ¡йы–тайды.
›ас–ыр мен т¤лкі а–ырады.
Барыс биік тауларда болады.
Жолбарыс пен барыс ¡лиды.
Мен –аза– к¤ресіне –атысып ж¤рмін.

72 3-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
С­раа жауап беріп, диаграмманы
толтыр.
6 -тапсырма.
С­ратара жауап беріп, диалог
­ры‹дар.

1. «Таби”атты –ор”ау ода”ы» –ашан

–¡рылды?
2. «›аза–станны• ›ызыл кітабында»
–андай деректер бар?
Барыс
–андай 3. «›аза–станны• ›ызыл кітабына» –аза–
а•дармен жерінде өсетін –андай өсімдік тір-
к¤ресті? келген?
4. ›аза– жерінде мекендейтін –андай
жануарлар «›аза–станны• –ызыл кіта-
бына» тіркелген?
5. Бізді• жерімізде өсетін
–ыз”алда–тарды• неше т¤рі «›ызыл
АЙТЫЛЫМ кітап–а» енген?

4 -тапсырма.
«азастанны‹ ызыл кітабы-
на» енген а‹дар туралы хабар-
лама дайында (ƒзі‹е ­наан бір
а‹ды та‹да).

ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Сурет пен тірек сƒздерді пайдаланып,
«Кƒ‹ілді хайуанаттар баы» таырыбында
ә‹гіме ­растырып жаз.

Тірек сздер: хайуанаттар ба”ы, жануар-

лар, арыстан, жолбарыс, барыс, маймыл, тиін,
б¡та–тан б¡та––а секіреді, керік, піл, –ас–ыр,
–оян, аю, к¤шті, кө•ілді, а–ырады, ¡лиды, ырыл-
дайды, –у.
73
4
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТАҚЫРЫП
ЕЖЕЛГІ КӨШПЕЛІЛЕР МӘДЕНИЕТІ
Т«МАР ХАНШАЙЫМ ТУРАЛЫ АÑЫЗ
1—2
САБА

Көшпелілер туралы


тсінік
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР
к
шпелілер,
ркениет
АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Суреттерге ара. Б­л суреттер саан андай ой салды?

74 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
«Ассоциограмма». «Кƒшпелілерге»
атысты ƒзі‹ білетін сƒздерді жазып, Кƒшпелілер
диаграмманы толтыр.

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Полилог. Берілген мәтінді оы‹дар. Ол туралы ой бƒлісі‹дер. Ойбƒлісте жіктеу есімдіктерін
орынды олдан.

Парсы сарайында ¡за– уа–ыт т¡р”ан Ксенофонт са–тар туралы мына о–и”аны
жаз”ан: «Парсы патшасы ат жарысын ¡йымдастырды. Жарыста са– жігіті оза
шы”ып, мәреге бірінші болып жетті. Парсы патшасы жігітке патшалы”ын ат–а айыр-
бастауды ¡сын”анда ол бас тартып, атын ерж¤рек адамны• ал”ысына ”ана бере ала-
тынын мәлімдеді».

ТІЛДІК БАДАР
Есімдік
Есімдік — затты• атын, сынын, санын білдіретін немесе сөзге –арай аны–талады. Есімдіктер –ай
сөздерді• (зат есім, сын есім, сан есімдерді•) ор- сөз табыны• орнына ж¤рсе, сол сөз табыны•
нына ж¡мсалатын сөз табы. Есімдіктерді• на–ты с¡ра”ына жауап береді. Мысалы: Ол (кім?) — Ол
ма”ынасы өздерінен б¡рын айтыл”ан сөйлемге — ›анат.
МаŽыналарына ‘арай есімдіктер жеті топ‘а б‹лінеді:
1. жіктеу есімдіктері; 5. белгісіздік есімдіктері;
2. сілтеу есімдіктері; 6. болымсызды– есімдіктері;
3. с¡рау есімдіктері; 7. жалпылау есімдіктері.
4. өздік есімдіктері;

Есімдік

Маынасына арай

Жіктеу есімдігі: мен, сен, сіз, Сілтеу есімдігі: б л, сол, ол,

ол, біз, сендер, сіздер, олар осы, анау, мынау, әне т.б.
т.б.

С¡рау есімдігі: кім? не?

андай? ай? ашан?
айсы? т.б.

75
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНМЕН Ж’МЫС

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. О‘ы: «Жигсо» — «Б‹лшекте, жина‘та!».
Сынып ‡ш топа бірігеді. р топтаы оушылар №1, №2,
№ 3 т‡рінде белгіленеді. 1-кезе‹де әр топтаы балалар мәтінні‹ ƒздеріне тиесілі бƒлігін
оиды. 2-кезе‹де әр топтаы балалар нƒмірлеріне сәйкес бір топа бірігеді. Олар ƒздері
оыан мәтін бƒлігіні‹ мазм­нын бірігіп талдайды, ой бƒліседі. 3-кезе‹де топ м‡шелері
айта ƒз орындарына барады да жалпы мәтінні‹ мазм­ны бойынша ке‹есіп, ƒздері алаан
тәсілмен (тірек сƒздер кестесі, кластер, диаграмма, сурет, карта және т.б.) ойларын
жинатайды. 4-кезе‹де әр топ ƒз ж­мыстарын сыныпты‹ алдында орайды.

К‹шпелілер деген кімдер?

1. К‹шпелілер ‹ркениеті — мал шаруашылы”ымен айналысатын, белгілі бір –алыптас–ан
ж¤йемен к‹шіп-‘онып тіршілік ететін адамдарды• –ауымдасты”ы, өркениеті.Көшпелілікті•
шы”уына географиялы– орта мен ауа райы әсер етті. Көшпелілік белгілі бір геофизикалы–,
таби”и-климатты– айма‘тарда –алыптасады. Б¡л –андай айма–тар, оларды• экологиялы–
ж¤йесі –андай? ¥детте, б¡л — далалы, жартылай ш‹лейт, шөл және –¡р”а– далалар, тау
бөктері, тау –ойнаулары. М¡ндай жерде көбінесе жа•быр аз, жылды– ылŽалдыƒ мөлшері 200-
400 мм арасында ”ана болады. Осындай айма–тар”а ›аза–стан да кіреді.
2. Көшпелі өмір салты ол халы–тарды таби”ат–а жа–ын болу”а, таби”атты –адірлеуге, оны•
сырын тану”а м‡дделі етті. Сонды–тан көшпелі елдерде «жабайы таби”ат» деген ¡”ым м¤лде
жо–. Көшпелілерді• таби”ат аясында”ы өмірі жайында тарихшылар, философтар, орта ”асыр
ойшылдары тамсана жазды.
Са–тар туралы өзге елдерді• зерттеушілеріні• –¡нды жазбалары са–тал”ан. Олар
көшпелілерді «рухы биік, жаны таза, бейбітшілік с¤йгіш, әділ, батыр, ¡йымшыл халы–» деп
ба”алады. Бізді• заманымыз”а дейінгі V ”асырда өмір с¤рген тарихшы Геродот көшпелі скиф-
са– тайпаларын мада–тап жазды.
3. Алайда, көшпелілер туралы теріс т¤сініктер б¡рын да, кейін де кездесіп отырды. Көне
›ытайда «көшпелілер — жабайы, мәдениетті• –ас жауы» деген т¤сінік –алыптасты. Еуро-
пада да көшпелілерді «таŽы, жабайы, өркениетті• жауы» деп есептеді. Себебі са–тар соŽыс
‹неріне жетік, жауынгер, батыр, ерж¤рек халы– болды, сонды–тан айналасында”ы көршілері
олардан –ауіптеніп отырды. Ал ке•естік идеология көшпелілер туралы м¤лде кері к‹з‘арас
–алыптастырды. Өйткені б¡л саясат кез келген халы–ты• тарихын, дәст¤рі мен мәдениетін
жоюды ма‘сат етті.

76 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен жазылан сƒздерді‹ аудармасын дәптері‹е жаз. Сол
сƒздерді‹ антонимдерін айт.

ОҚЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Тƒменде берілген сƒйлемдерді толытырып оы. Жіктеу, сілтеу, с­рау есімдіктерін тап.

1. Көшпелілер өркениеті — ........, көшіп-–онып тіршілік ететін адамдарды•

–ауымдасты”ы. 2. Көшпелілікті• шы”уына......... әсер етті. 3. Далалы, жартылай шөлейт, шөл
…… ›аза–стан да кіреді. 4. Көшпелі өмір салты ол халы–тарды таби”ат–а жа–ын болу”а,
Таби”атты –адірлеуге м¤дделі етті. 5. Көшпелі елдерде «........» деген ¡”ым м¤лде жо–.
6. Бізді• заманымыз”а дейінгі V ”асырда өмір с¤рген ..... көшпелі скиф-са– тайпаларын
мада–тап жазды. 7. Көне ›ытай мен Еуропада «...........» деген т¤сінік –алыптасты.
8. Себебі са–тар ...., ...., ...., .... халы– бол”анды–тан, айналасында”ы көршілері олардан –атты
–ауіптеніп отырды.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­ны бойынша тірек сƒздерді аныта. Оларды‹ синонимін,
антонимін тап. Сол сƒздерді кірістіріп, мәтін мазм­нын ысаша жаз, айт.

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Кесте бойынша мәтіннен жіктеу, сілтеу, с­рау есімдіктерін теріп жаз.

Жіктеу есімдігі Сілтеу есімдігі С­рау есімдігі

АЙТЫЛЫМ

9 -тапсырма.
«Аквариум». Жадаятты тапсырма. Ше-
телдік досы‹ сенен ежелгі кƒшпелілер
туралы с­рады. Осы жадаятты
парталасы‹мен рƒлдік ойын т‡рінде
кƒрсет. Сынып е‹ ‡здік әрі сәтті диалог-
ті анытасын. Диалогте жіктеу, с­рау,
сілтеу есімдіктерін олданы‹дар.

77
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Суретке ара. Кƒшпелілерді‹ ƒмірі
кƒрсетілген суреттегі табиат пен
адамдарды сипаттап жаз. Мәтінде
синоним сƒздермен есімдіктерді олдан.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

11 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Тƒменде берілген мәтінді
оып, жартылай кƒшпелілер мекенде-
ген айматарды аныта‹дар. Сол бойын- «Көшпенділер»
ша «Кƒшпелілер мекендеген айматар» Кульбатырова Рашида
таырыбында азастан картасын постер
т‡рінде жаса‹дар. Жасаан постерді сынып
алдында ора‹дар.

›аза–стан ше•берінде көшпелілік –алыптас–ан айма––а Каспий ма•ы

ойпаттары, §стірт, Тор”ай, Жем жоталары, Бетпа–дала, Бал–аш ма•ы да-
лалары, Сарыар–а, М¡”алжар, Ма•”ыстау жоталары, Алтай, Тарба”атай,
Жо•”ар, Іле Алатауларыны• тау беткейлері мен таулы өлкелері жатады.
Б¡л айма–тарда”ы өзен-суларды• ма•айында, әсіресе осы айма–тар мен
отыры–шы-егінші мәдениеттер шегараларында маргиналды– айма–тар
–алыптас–ан. Олар”а — жартылай көшпелі шаруашылы–-мәдени т¡рпат.
М¡ндай айма–тар”а Сырды• бойы, жартылай Ертісті•, Тобылды•, Есілді•,
Жайы–ты• бойлары, Жетісу, Шы”ыс ›аза–станны• таулы және тау
бөктеріні• кейбір ал–аптары, Аралды• ма•айы жатады. Жо•”ар, Іле, ›ыр”ыз
Алатауында”ы тау бөктерінде жылына 500 мм-ден астам ыл”ал т¤седі. Б¡л
ө•ірлерде, әсіресе өзен-көл суларыны• ма•айында ежелден егіншілік пай-
да болып, отыры–шы мәдениет –алыптас–ан. ›¡нарлы топыра–ты, ауа райы
–олайлы бол”ан Сыр бойы, Шу, Талас айма–тарында –ола дәуірінен бастап-
а– егіншілік дамып, орта ”асырларда –ала мәдениеті дамыды. Дегенмен
осы егіншілік, отыры–шы мәдениет –алыптас–ан айма–тарды• өз ішінде де
мал шаруашылы”ы егіншілікпен –атар дамып, б¡л ө•ірлерді• шаруашылы–-
мәдени т¡рпаты жартылай отыры–шы, жартылай көшпелі бол”ан. ¥р заманда
ауа райыны• өзгеруіне, тарихи-саяси, этномәдени ахуалдар”а байланысты
б¡л ө•ірлерде бірде отыры–шы, жартылай отыры–шы егіншілік шаруашылы–
–алыптасса (мөлшермен VI-XIII ”асырлар), енді бір замандарда жартылай
көшпелі, кей аудандарында тіпті көшпелі шаруашылы–-мәдени т¡рпат
–алыптасты.

78 4-та¬ырып
 Көшпелілер — 3—4
жауынгер халы САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

данышпан, аттылы, сада
ОҚЫЛЫМ атыштар, баспана, билігін
берген
1 -тапсырма.
Суретке ара. Сатар туралы берілген мәліметтерді оы.
Оны‹ ішінен жалпы есімдерді тап.

Жауынгер сатар жайлы

тарихшылар не айтады?
І. Парсы жазбаларында: «›¡діретті ерлер».
ІІ. Иран жазбаларында: «Ж¤йрік атты турлар».
ІІІ. Грек жазбаларында: «Азиялы– скифтер батыр,
д¡шпан”а –атал, дос–а адал».
ІV. Грек тарихшысы Ктесий: «Са– әйелдері ерж¤рек
келеді, со”ыс –аупі төнгенде ерлерге көмек
көрсетіп, ¡рыс–а араласады».
V. Ежелгі са– философы Ана–арыс (Анахарсис): «Сен
асыл тастары•ды ла–тырып тастап, сада– пен
–орамса–ты ”ана асынып, са–тарды• ішінде өмір
с¤рсе•, сен де мен сия–ты еркіндікте ж¤рер еді•».

Райымбек батыр
(1705—1785)

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
М­алімні‹ кƒмегімен айтылан
пікірлерді‹ мазм­нын т‡сіні‹дер.
3 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Дереккƒздерден сатар
туралы апарат тауып, оларды‹ жауын-
Оларды‹ ішінен алаандары‹ды герлігіне атысты постер жаса‹дар. Оны
жазып алы‹дар. Айтылан ойды сыныпты‹ алдында ора‹дар. Постерде
талда‹дар. сілтеу есімдіктерін д­рыс олданы‹дар.

79
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНМЕН Ж’МЫС
ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтінді тыƒда. О‘ы: «Жигсо» — «Б‹лшекте, жина‘та!». Сынып ‡ш топа бірігеді. р
топтаы оушылар №1, №2, № 3 т‡рінде белгіленеді. 1-кезе‹де әр топтаы балалар мәтінні‹
ƒздеріне тиесілі бƒлігін оиды. 2-кезе‹де әр топтаы балалар нƒмірлеріне сәйкес бір
топа бірігеді. Олар ƒздері оыан мәтін бƒлігіні‹ мазм­нын бірігіп талдайды, ой бƒліседі.
3-кезе‹де топ м‡шелері айта ƒз орындарына барады да мәтінні‹ мазм­ны бойынша ке‹есіп,
ƒздері алаан тәсілмен (тірек сƒздер кестесі, кластер, диаграмма, сурет, карта және т.б.)
ойларын жинатайды. 4-кезе‹де әр топ ƒз ж­мыстарын сыныпты‹ алдында орайды.

«Царь Саков» А. Дузелханов

1. Са–тар мемлекетінде жауынгерлерді•, әсіресе ‘олбасшылар мен батырларды• орны

жо”ары болды. Ода–ты са– к‹семдерініƒ кеƒесі сайла”ан патшалар биледі. Тайпа көсемдерін
тайпа м¤шелері сайлады. Са– –о”амы ¤шке бөлінді: әскерлер, абыздар, ру м¤шелері (егіншілер,
малшылар, –олөнершілер және т.б.). Патша мен әскер көсемдерін тек –ана әскер тобынан
сайлады. Адамзат дамуыны• б¡л кезе•ін «¥скери демократия» деп атайды. Са– жауынгеріні•
–ару-жара”ы мен сауыт-сайманы т¤гел бол”ан. Еуропада м¡ндай –арулар орта ”асырларда ”ана
пайда болды.
2. Геродот: «Біз білетін халы–тарды• барлы”ынан да скиф хал–ы данышпан... Өздері
разылы– етпесе, оларды• еліне басып кірген ешбір жау са–тарды жаулап ала алмайды.
Олардан –ашып та –¡тыла алмайды. Өйткені скифтерді• –аласы, –амалы жо–. Баспанасын
өздерімен ала ж¤реді, барлы”ы аттылы, сада– ат–ыштар; олар же•імпаз. Ешкім же•е алмайтын
болма”анда –айтеді! Cкифтер өздерін де, аттарын да сауытпен –ор”а”ан», — деп жаз”ан.

80 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

3. Мына бір –ызы–ты деректі –ара•ызшы: «Скифтер со”ыста парсыларды әбден

шаршат–аннан кейін Иданфирс Дарий”а тарту ретінде –¡с, тыш–ан, –¡рба–амен сада–ты•
о”ын жібереді. Б¡л тартуды• шешуін Дарий: «›¡с ауаны, тыш–ан жерді, –¡рба–а суды
мекендейді ”ой. Скифтер ма”ан ¤шеуіні• билігін берген екен. Сада–ты• о”ы — скиф
ерлігіні• белгісі, оны сыйла”аны — ма”ан бас игені» — деп, өзі ¤шін жа–сылы––а
жориды. Біра– Дарийді• уәзірлеріні• бірі — Гобри б¡л ж¡мба– тартуды• ма”ынасын:
«Сендер, парсылар, –¡с болып аспан”а ¡шып, тыш–ан болып жерге кіріп, –¡рба–а болып
те•ізге т¤сіп кетпесе•дер, бізді• сада”ымызды• о”ынан –¡тыла алмайсы•дар!» дегені
болар, — деп бас–аша шешеді. Көп ¡замай ж¡мба– тартуды• ма”ынасы шынында да
осындай бол”анына көзі жеткен Дарий патша: «Б¡л жерден аман кетуді ойлау керек
екен», — деп скиф жерінен көшіп кетеді.

ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен
жазылан сƒздерді‹
аудармасын сƒздіктен
арап, дәптері‹е жаз.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
М­алімні‹ кƒмегімен мәтіндегі ою
аріппен жазылан сƒздерді‹ маынасын
7 -тапсырма.
Мәтін мазм­нына байланысты 5 с­ра
жаз. С­ратары‹да сілтеу, жіктеу, с­рау
т‡сініп алы‹дар. Мәтінні‹ мазм­нынан есімдіктерін олдан.
суреттерге атысты сƒйлемдерді
табы‹дар. Сатарды‹ жылысын су-
реттеп айты‹дар. Антоним сƒздерді
олданы‹дар.

81
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Мәтінні‹ ‡шінші бƒлігі бойынша
сахналы кƒрініс дайында‹дар. Оны
9 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен жазылан
сƒздерді‹ синонимдерін, антонимдерін
сыныпта кƒрсеті‹дер. тауып жазы‹дар.

АЙТЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Мәтін мазм­нына байланысты жазылан сƒйлемдердегі жалан
апараттарды тауып, д­рыста.

1. Са–тар мемлекетінде –олбасшылар мен батырларды• орны жо”ары болды. Ода–ты

са– көсемдеріні• ке•есі сайла”ан жауынгерлер биледі. Са– –о”амы төртке бөлінді:
әскерлер, абыздар, егіншілер, малшылар. Са– жауынгеріні• темір –ару-жара”ы мен сауыт-
сайманы т¤гел бол”ан. Еуропада м¡ндай –арулар ежелгі дәуірлерде пайда болды.
2. Геродот: «Біз білетін халы–тарды• барлы”ынан да скиф хал–ы данышпан... Өздері
разылы– етпесе, оларды• еліне басып кірген ешбір жау са–тарды жаулап ала алмайды.
Олардан –ашып –¡тылу м¤мкін. Өйткені скифтерді• –аласы, –амалы көп. Cкифтер өздерін
де, аттарын да, сауытпен –ор”а”ан», — деп жаз”ан.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ

11 -тапсырма.
«Бинго» ойыны. Кім торды тез толтырады? р тора сатара атысты ƒзі‹
білетін сƒздері‹ді жазы‹дар. Есімдіктерді олданы‹дар.

Œмір с‡рген аймаы скері Батырлыы

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

12 -тапсырма.
Дереккƒздерден Астанадаы ’лтты
м­ражай туралы материалдарды та-
13 -тапсырма. «Синектика». Œтілген
сабатардаы мәліметтерге,
дереккƒздерден алынан апараттара
уып, оны‹ ішінен са дәуіріне атысты с‡йене отырып, са жауынгеріні‹ атынан
мәліметтерді оы. Сол мәліметтерді‹ ƒзі‹ні‹ сыныптастары‹а арнап хат жаз.
негізінде «’лтты м­ражайа келі‹із!» Хатта ерлік, елді орау туралы айтыл-
таырыбында шаын жарнама мәтінін сын. Хат мәтінінде екі маал-мәтел пай-
жаз. Жарнамада негізгі сын есімдерді далан. Жіктеу, сілтеу, с­рау есімдіктерін
олдан. олдан.

82 4-та¬ырып
 Т‹мар (Томирис) 5—6
туралы аыз САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

АЙТЫЛЫМ патшайым, тәрбиелейді,
басыншылы, ашып
1 -тапсырма.
Суреттерге ара. Оларды‹ кƒшпелілерге андай атысы
барын айт. р зата сипаттама бер. Сƒзі‹де сын есімдерді
 тылан, елші

олдан.

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Тƒменде берілген ƒле‹ді жазып, жаттап ал.

Тарихы тере• те•ізден, Болмысы лайы– атына,

Ерлікпен заты егіз де!
Са–тарды егер іздесе•,
«Жауж¤рек халы–!» — деп ізде!
Тектілік сі•ген затына.
Болыпты адал са– ж¡рты
Дос т¤гіл, жау мен жатына.
(С. Раев)
83
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНМЕН Ж’МЫС

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы.

Са– патшайымы — Т¡марды•

(ж.ж.с.д. 570—520) есімі ежелгі жаз-
баларда «Томирис» деп көрсетілген.
Т¡мар — массагеттерді• патшайымы, скиф
хал–ыны• көсемі —Ишпа–айды• ¡рпа”ы,
скифтерді• патшасы — Мадийді• шөбересі,
массагеттерді• патшасы — Сыпырды•
–ызы. Патшайымны• анасы Томиристі• сәби
ша”ында ‘айтыс болады. Кішкентай –ызды
әкесі тәрбиелейді.
Томирис бала кезінен әскери іс-–имыл
мен –ару-жара– пайдаланылатын ортада
өскен. ¥кесімен бірге жаулардан бірнеше
рет ‘ашып ‘тылŽан. Ал бес жасынан бастап асау ат–а мініп ж¤рген. Алты жасында –олына
а–ина– — –ыс–а семсер ¡стап, со”ыс өнеріне жатты”а баста”ан.
Парсыларды• Кир патшасын же•ген со• Томиристі• аты тарихта –ал”ан. Кир патша
шы”ыста”ы массагеттерді жаулап алуды көздеген.
Алдымен, Кир көшпенділер еліне елші аттандырады. Оларды• патшайымы — Т¡марды•
өзіне т¡рмыс–а шы”уын с¡райды. Осылайша Кир массагеттермен со”ысу”а сылтау іздейді. Т¡мар
Кир патшаны• (ж.ж.с.д. 558—530) ¡сынысын –абылдамайды. Осыны сылтау еткен Кир жауын-
герлерін шы”ыс–а –арай аттандырады. Аракс дариясына жетіп, ¤стінен ‘ал‘ыма көпірлерді
–¡ру”а, кемелерді• кермесінде мнара –амалдар т¡р”ызу”а әмір етеді.

ЖАЗЫЛЫМ ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен жазылан
сƒздерді аудармасымен дәптері‹е жаз.
5 -тапсырма.
Мәтіндегі әр ой бƒлігін т‡сініп
оы. Сол ой бƒлігіне таырыпша
Оларды‹ синонимдерін тап. ой.

84 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­нына байланысты 7 с­ра жаз.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­нын ƒз сƒзі‹мен ысаша
айт. «Т­мар патшайым кім?» деген
Т­мар патшайым

с­раа жауап бер, оны сызба т‡рінде

жаз.

ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Мәтін бойынша тƒмендегі кестені толтыр.

Кім? Не? андай? Не істейді?

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Мәтінні‹ екінші абзацындаы пікірге байланысты ƒз ойы‹ды жаз. Антоним сƒздерді олдан.

АЙТЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
10 -тапсырма.
Диалог. Жадаят: Іні‹ аза тілі м­алімі Са патшалары туралы мәтін жазып келу-
ді тапсыранын айтып, аыл-ке‹ес с­рады. Іні‹е ке‹ес бер. Парталас кƒрші‹ екеуі‹ осы
жадаятты кƒрсеті‹дер. Сынып е‹ ма‹ызды ке‹есті‹ иесін анытасын.

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

11 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Берілген мәтіндегі ойды осыан дейінгі алан білімдері‹мен толытырып,
ке‹ейтіп жазы‹дар.

§ш мы• жыл б¡рын ›аза– даласында ата–ты ар”ы аталарымыз — –уатты са– тайпалары
өмір с¤рген. Гректер оларды «кентаврлар» (ежелгі грек а•ызында”ы ат басты адам) деп
атап, оларды а•ыз –ыл”ан. Көне грек тарихшысы Геродотты• айтуынша, әйгілі Геракл
да са– тайпасынан шы––ан. Са–тарды• жерін ешкім жаулап ала алма”ан. Д¡шпандар са–
әйелдерінен –атты –ор–атын, өйткені олар ерлермен те• дәрежеде со”ыс–ан.

85
 Аыз патшайым 7—8
САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

к
пір, жаушы, шегіну,
АЙТЫЛЫМ т тындау, шайас

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.
1. ¥лем тарихында ерлікпен да•–ы шы––ан –андай әйел патшаларды білесі•?
2. Ел ішінде аты а•ыз”а айнал”ан –андай дана әйелдерді білесі•?
3. ›аза– хал–ыны• –андай ерж¤рек жауынгер –ыздарын білесі•?

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Œле‹ді оы, жаз, жаттап ал.

¥лемге да•–ы тара”ан, Көркіне ойы сай келген,

Аузына ж¡рты –ара”ан. Ешкімді о”ан те•гермен.
Томирис — са–ты• патшасы, Падишасы өрлікті•
Ерж¤рек әрі дана жан! Тарих–а ”ажап ө• берген!
(С. Раев)

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы.

Са– даласын жаулап алу”а келген парсыларды• әр –адамын біліп отыр”ан Т¡мар оларды•
дариядан өту ¤шін к‹пір сал”алы жат–анын естиді. Ол Кирге арнайы жаушы жіберіп:
«Мадиларды• патшасы! Ниеті•нен –айт. Өз патшалы”ы•а бар да билігі•ді ж¤ргізе бер!».
Бізді к‡ндеме!. Бәрібір со”ыспай –оймаймын десе•, көпір салып, уа–ыт өткізіп, әуре болма!
Дарияны• бер жа– бетіне шы”ып со”ысамын десе•, біз ¤ш к¤ншілік жерге шегініп, жол
ашайы–. Дарияны• ар жа”ында со”ысамын десе•, ¤ш к¤ншілік жерге шегін. ›алауы•а –арай
өзі• шеш!», дейді.
Кир патша Т¡марды со”ысу”а ша–ырады. Массагеттер уәделерінде т¡рып, ¤ш к¤ншілік
жерге шегінеді. Олар кеткеннен кейін Кир б¤кіл әскерін дарияны• ар”ы бетіне өткізеді.
Массагеттерді• шабылдаушы тобын алдап –ол”а т¤сіріп, т¤гел өлтіреді. Осы шабуылшы топты•
басшысы, Т¡марды• ¡лы — Спаргапты (Спаргапис) тт‘ындайды. С¤йікті ¡лы мен жауынгер-
лері туралы хабар ал”ан Т¡мар Кирге жаушы жіберіп, о”ан өзіні• со•”ы сөзін жеткізеді:

86 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

«›ан–¡мар Кир! Сен мені• ¡лымды ашы– ай–аста

–ару –¡діретімен же•ген жо–сы•. Шарап ішкізіп,
алдап, т¡т–ын етті•. Енді мені• а–ылымды ты•да:
¡лымды өзіме –айтарып бер де есен-сауы•да жөні•ді
тап! Өйтпесе•, Тә•ірі атымен ант етейін, адам –анын
сусыны• –ан”анша ішкіземін!»
Кир өзіні• шай–асатынын айтып, Т¡марды• жау-
шысын кері –айтарады.
Осы кезде т¡т–ын”а т¤скен Т¡марды• ¡лы намыс–а
шыдай алмай, өзін-өзі өлтіреді. Б¡л хабар Т¡мар”а
жетеді.
Келесі к¤ні екі жа–ты• арасында б¡рын-со•ды
к‹з к‹ріп, ‘ла‘ естімеген с¡рапыл –ыр”ын со”ыс
басталады. А–ырында массагеттер парсыларды•
әскерін т¤гел дерлік жояды. Кирді• өзі де
жауынгерлерімен бірге ай‘ас алаƒында –аза
табады.
А•ыз бойынша шай–ас ая–тал”ан со•, Т¡мар сар-
баздарына Кир патшаны• денесін таптырып, алып,
басын кестіріп, –ан толтырыл”ан меске салады да: «Томирис патшайым». Mattia Preti
«›ан”а –¡мар еді•, сусыны• –ан”анша іш!» — деп, (1613—1699). 1672 жылы салын”ан
месті парсы еліне беріп жібереді. сурет
(Б. Адамбаев)

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен жазылан
сƒздерді‹ аудармасын сƒздіктен арап,
5 -тапсырма.
Мәтінні‹ әр ой бƒлігіндегі оианы
баянда‹дар. Мәтінні‹ мазм­нына сай ат
дәптері‹е жаз. ойы‹дар.

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­нына байланысты 5 с­ра жаз.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтін
мазм­ныны‹ негізінде тƒмендегі Тмардыƒ әрекеті: Кирдіƒ әрекеті:
диаграмманы толтыры‹дар.
Ойлары‹ды ауызша айты‹дар.

87
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
«Оймонша»
Ше‹бер ­рып т­ры‹дар. Алды‹ы сабата, осы сабата берілген оу
мәтіндеріні‹ негізінде «А‹ыз патшайым» таырыбында оймонша тізі‹дер. Ол
‡шін Томирис туралы бір оушы бір сƒйлем айтсын. аландары оны ары арай
жалап, бірт­тас мәтін ­рап шыуы керек. Кім ойды жаластыра алмаса, ол
ше‹берден шыады. Ойын со‹ында айыптылар ƒз ƒнерлерін кƒрсетеді.

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Мәтіннен айтылуы мен жазылуы бƒлек сƒздерді теріп жазып, кестені толытыр.
Себебін т‡сіндір.

№ Жазылуы: Айтылуы:
1 көпір көп¤р
2
3
4
5
6

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

АЙТЫЛЫМ ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Рƒлдік ойын. Жадаят: Сен Сурет
галереясыны‹ гидісі‹. Сурет галереясын
11 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтінді оы‹дар,
оны ары арай жаластырып, ке‹ейтіп
аралап ж‡рген бір келуші 1672 жылы жазы‹дар.
Mattia Preti салан «Томирис патшайым»
атты суретті (мәтін ортасында т­ран) Мен осы та–ырыпты о–у ар–ылы әлемге
кƒріп, та‹алды. Ол сенен сурет пен да•–ы тара”ан ерж¤рек патшайым —
суретші жайында с­рады. Оан жауап Томирис туралы білдім. Томирис — са–ты•
беру ‡шін алдын ала дереккƒздерден патшайымы. Бейбіт өмірді –алайтын
сурет пен суретшіге атысты апарат
патшайым парсыны• патшасы — Кирді
жина‹дар. Жадаятты сыныпты‹
алдында кƒрсеті‹дер. Сынып е‹ ‡здік
келісімге ша–ырады.
гидті анытасын.

88 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Алтын адам 9—10

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

әшекей, бедерленген,
АЙТЫЛЫМ  йма алтын,  мыра,
ала
1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.

1. Мына сурет таныс па? Ол тура-

лы не білесі•?
2. ›аза–стан жерінен осындай
м¡раны• нешеуі табыл”ан?
3. Б¡л — –ай заманны•
ескерткіші?

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Дереккƒздерден Алтын адам туралы апарат тауып, мәліметтер жина. Сол
материалдар бойынша республиканы‹ шаын алаларында жылжымалы кƒрме
ƒткізілетіні, онда Алтын адам экспонаты бар екені туралы ысаша хабарландыру
мәтінін жаз.

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы.

Ежелгі көшпелілерді• өнері мен мәдениетінде алтыннан т‡йін т‡ю, –ола ‘йма әдістері е•
жо”ар”ы жетістікке жетті. О”ан археологиялы– –азбалардан табыл”ан асыл заттар куә. Соны•
бірі — украин археологтары тап–ан скиф –ор”аныны• әрт¤рлі алтын әшекей заттары. Заттар
Толстая могила –ор”анынан шы––ан. Оны• ішіндегі е• –¡ндысы — пектораль ал–а. Пекто-
раль — өте на–ышты, нәзік со”ыл”ан әшекей. Ол скифтерді• Žарышты‘ ой ж‡йесін бейнелей-
ді. Алтын әшекейді• төменгі бөлігінде о д¤ние, өлім таби”аты, бедерленген, ал жо”ар”ы жа”ы
адамдар өмірінен сыр шертеді.
Екінші бір айта кетерлік д¤ние — ›ырымда”ы К¤л-Оба –ор”анынан табыл”ан алтын
‘мыра. Саф алтыннан, к¤містен –¡тылар жасал”ан. ›¡мырада скиф жауынгерлеріні• бейнесі
бедерленіп, өрнектелген.

89
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Б¤кіл Еуразияны• байта– даласын к¤н шуа–ты, алтынды а• тәсілді өнерімен көмкерген
са–тар кейінгі ¡рпа”ы ма–танарлы–тай өлмес м¡ралар –алдырды. Соны• бірі — әлемді еле•
еткізген, біртума ескерткіш — Есік –ор”анынан табыл”ан Алтын адам. Обада жерленген
мәйітті• басынан ая”ына дейін алтынмен апталŽан. Киім киісіне –ара”анда, оны• патша
сарайыны• м¤шесі не тайпаны• к‹семі екені бай–алады. Алтын адамны• киімі — әлемде
те•десі жо–, адамзат тарихында”ы ”ажайып өнер туындысы. ›азіргі та•да ›аза–стан
жерінен жеті алтын адамны• табылуы — әлемдік сенсация! Ол б¡йымдарды• жасалу
технологиясы әзірге –¡пия к¤йінде –алып отыр. Б¡лар — –¡нды археологиялы– олжа ”ана
емес, көшпелілерді• жо”ары мәдениеті мен тарихыны• белгісі! Б¡л м¡ра — ¡лтты– тарих пен
мәдениетті• алтын т¡”ыры.
Са–тарды• ›аза–стан аума”ында”ы ”ана емес, Еуразия –¡рлы”ында”ы е• көне
мемлекеттігіні• (б.з.д. VIII ”.) жәдігерлері. Шілікті даласында зерттелді. «зын саны 200-ден астам
са–-¤йсін мәдениетіні• ескерткіштері табыл”ан б¡л жазы‘та са– патшаларыны• –ыры–тан
астам обасы бар. Со•”ы кезде ¤ш ірі патшаны• обасы зерттелді. «Бәйгетөбе» деп аталатын
обадан алтын киіммен жерленген ертедегі са– патшасыны• м¤рдесі ашылды. Оба ерте
заманда-а– тоналып кеткен екен. Тонал”аннан –ал”ан алтын т¤ймелер, –аптырма әшекейлер
мен зергерлік бйымдар саны 4000-нан асады.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтіндегі ою аріппен жазылан
сƒздерді‹ аудармасын сƒздіктен
5 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтінні‹ әр ой
бƒлігіндегі апаратты талда‹дар. Сол
арап, дәптері‹е жаз. Сілтеу ой бƒлігіне таырыпша ойы‹дар. Мәтін
есімдіктерін теріп жаз. мазм­ны бойынша жоспар ­ры‹дар.

90 4-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтінні‹ мазм­нына байланысты бір-бірі‹е с­ра жазы‹дар,
жауап бері‹дер.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтін мазм­ныны‹ негізінде тƒмендегі сƒйлемдерді
толытырып жазы‹дар.

Пектораль — өте на–ышты, ... со”ыл”ан әшекей. Онда”ы бейнелер скифтерді•

… ой ж¤йесін бейнелейді. Алтын әшекейді• төменгі бөлігінде о д¤ниені, өлім
таби”атын, оны• –асіреті … , ал жо”ар”ы жа”ында … өмірінен сыр шертеді. «Алтын
адам» … –ор”анынан табыл”ан. Алтын адамны• киімі — әлемде … жо–, адамзат
тарихында”ы … өнер туындысы. ›азіргі та•да ›аза–стан жерінен … Алтын адамны•
табылуы — әлемдік сенсация! Алтын т¤ймелер, –аптырма әшекейлер мен зергерлік
б¡йымдарды• саны …-нан асады.

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Топты ж­мыс. «Оймонша». Парта бойынша мәтінні‹ мазм­нын ретімен
айты‹дар. Сƒйлем ­рай алмаан оушылар ƒнер кƒрсетеді.

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Сƒздерді тіркестіріп жаз. ­рамынан сын есімдерді тап.

1 Ежелгі жасалу техноло- 1 Алтыннан, –ымбат арышты ой жйесін

көшпелілерді• гиясы кшті. металдан бейнелейді.

2 Пектораль — скиф
те нәзік соылан 2 На–ышты, әшекей ажайып
нер туындысы.
заманында”ы ала. бейнелер —

3 Ол б¡йымдарды• алтын  мыра 3 Зергерлік кйінде алып отыр.

табылды. б¡йымдарды•
саны

4 Алтын адам киіміні•
нері мен 4 ¥зірге –¡пия тйін тйген.

мәдениеті
згеше.

5 ›ырымда”ы К¤л- әлемде тедесі 5 Адамзат 4000-нан асады.

Оба –ор”анынан жо. тарихында”ы

91
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ
12 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Мәтінді оы‹дар.
Диаграмманы толтыры‹дар.

10 -тапсырма.
Сабата алан мәліметтерге с‡йеніп,
«Кƒшпелілерді‹ ажайып м­расы»
Са–тар мен сарматтарды• өнерінде а•
стилі деген өзіндік бейнелеу өнері бол”ан.
таырыбында ойтолау жаз. Б.з.б. VII—VI ”асырларда шы––ан а• стилінде
жасал”ан б¡йымдар Орта Азия, ›аза–стан,
Сібір, О•т¤стік-шы”ыс Еуропа аума”ында
табылды. Көшпелілер ал”аш–ы боп
к¤нделікті т¡рмыста –олданылатын заттар
АЙТЫЛЫМ мен т¡тыну б¡йымдарын жаса”ан. §зе•гіні

11 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Апарат кƒздерінен
Алтын адама атысты материалдар
ал”аш рет көшпелілер –олдан”ан. Ауыр, т¤зу
семсерді• орнына –ай–ы –ылышты ал”аш
жаса”ан. Ерлерді• шалбарын көшпелілер
жинап, т­саукесер ƒткізі‹дер. өте ерте кезде ойлап тауып, бірінші болып
Т­саукесерді сынып алдында ора‹дар. киген. Ал”аш–ы боп алтын киім киген,
Пікір алмасы‹дар. ал”аш–ы боп ат әбзелдерін алтынмен аптап,
к¤міспен к¤птеген. Ал”аш рет та”ы жыл–ыны
–ол”а ¤йреткен.

92 4-та¬ырып
 Нәтиже саба. Мен 11—1
САБА

2

не йрендім?
ЖАЗЫЛЫМ

1 -тапсырма.
«Бинго» ойыны. Кім торды тез толтырады? р тора тиісті сƒздерді
жазы‹дар.

Томирис патшайым Кир патша Алтын адам Са

жауынгері

АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
«Оймонша». Шарты: сынып бес топа бƒлінеді. «Ежелгі кƒшпелілер
мәдениеті» бƒлімінде ƒтілген таырыптар жазылан аазды‹ бірін та‹дап
алып, топ ƒздеріні‹ білгендерін т­тас мәтін т‡рінде айтып шыуы тиіс. Ол
‡шін бірінші оушы сƒйлемді бастайды. алан балалар бірінен кейін бірі сол
ойды ары арай жаластырып, таырып бойынша алан білімдерін кƒрсетуі
тиіс. Сынып е‹ мәнді әрі д­рыс мәтін ­раан топты анытайды.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
«Т­мар — а‹ыз патшайым» таырыбында постер
жаса‹дар. Оны сынып алдында ора‹дар.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
ЕСТЕ САТА!

4 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. «Ежелгі кƒшпелілер
мәдениеті» таырыбынан ƒткен
материалдарды орытып, сƒзж­мба
­ра‹дар. Сƒзж­мбаты‹ ортасындаы
тірек сƒз ТОМИРИС болсын.
Са– — жауынгер халы–. Оларды• мәдениеті
өте жо”ары бол”ан. Са– –ыздары да ерж¤рек
бол”ан. Томиристі• ерлігі — адамзат
тарихында”ы ерекше ерлік. Көшпелілер әлемде
те•десі жо– м¡ралар –алдыр”ан.

93
5
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТАҚЫРЫП
СУ — ТІРШІЛІК КӨЗІ
¥. Тәжібаев «Сырдария» өле•і
1—2
САБА

Сусыз өмір жо



МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

немдеу, с рауы бар, ашты,
АЙТЫЛЫМ ш
л

1 -тапсырма.
Суды‹ ерекшелігіне байланысты берілген
сƒздерден сƒз тіркестерін ­ра. Сын
есімдерді‹ т‡рін ажырат.

• Не? (су)
• ›андай? (мөлдір, т¤ссіз, ащы, т¡щы)
• Т¤рлері (м¡хит, өзен, көл, те•із, –ар, м¡з, жауын-шашын, б¡лт, б¡ла–)
• Пайдасы (өсімдік, жануарлар, көлік, тазалы–, ауызсу)
• Зиян заттар (өндіріс –алды–тары, –о–ыс, шайынды сулар)

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Суды біз айда, алай
олданамыз? Тірек сƒздерді өсімдіктер
пайдаланып, мәтін ­ра.

бу –ондыр”ылары жануарлар

судыƒ
‘олданылуы
минералды к¤нделікті
ты•айт–ыш т¡рмыс

ауыл
шаруашылы”ы

ажетті сздер: суару керек, жай–алып

өсу, су ішу, өмір с¤ре алмау, ж¤ру, жуыну.
94 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТІЛДІК БАДАР
Сан есім
Сан есім затты• санын, ретін, мөлшерін т¤рлері: есептік, реттік, жинаты,
білдіреді. Неше? анша? Нешінші? Нешеу? б
лшектік, болжалды, топтау.
деген с¡ра–тар”а жауап береді. Сан есімні•

Сан есімні‹ т‡рлері С­раы Мысалы:

Неше?
Есептік сан Бір, екі, он сегіз, отыз ¤ш т.б.
›анша?
Реттік сан есім Нешінші? Бір+інші, екі+нші , ¤ш+інші, төрт+інші т.б.
Жина–ты– Нешеу? Бір+еу, алты+ау, жеті+еу т.б.
›анша?
Ж¤з+деген, он+да”ан, мы•+дап, елу+леп, отыз
Болжалды– Неше? ›ай
бес+тер+де, жетпіс-сексен, ж¤з-ж¤здеген т.б.
шамалы?
Нешеден? Бір+ден, екі-екі+ден, ¤ш+тен, алты+дан, он-он+нан
Топтау сан есімдері
›аншадан? т.б.
Неше?
›анша? ½ — екі+ден бір, 2,5 — екі жарым, 2,5 — екі б¤тін
Бөлшектік сан есім
Нешесі? оннан бес т.б.
›аншасы?

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Рƒлге бƒліп оы‹дар.
Т‡сінгендері‹ді айты‹дар.

— Досым, сен суды• не ¤шін керек екенін білесі• бе?

— ¥рине, білемін. Сусыз өмір жо–.
— Не себепті олай ойлайсы•?
— Себебі су адамдар”а, а•-–¡с–а, өсімдіктерге –ажет. Сусыз
тіршілік болмайды. Адам сусыз өмір с¤ре алмайды.
— Сен «Суды• да с¡рауы бар» деген мәтелді –алай т¤сінесі•?
— Суды бостан-бос–а а”ызбау керек. Суды ¤немдеп
–олдануымыз –ажет. Су — өмірді• байлы”ы.
— Иә, суды ¤немдеп –олдан”ан д¡рыс. Біз суды өте көп
а”ызамыз.
— Суды ¤немдеп –олданбаса–, таусылып –алуы м¤мкін.
— Өзен-көлдегі сулар да таусыла ма?
— ¥рине, таби”атты –ор”амаса–, олар да таусылады.
Сонды–тан суды –адірлеу керек. Адам ашты––а шыдаса да, шөлге шыдамайды. Мысалы, біз
жазда жиі шөлдейміз. Өйткені к¤н ысты– болады.
— Иә, к¤н ысты–та суды көп ішеміз. Сонды–тан суды ¤немдейік. Ал сен суды ¤немдейсі• бе?
95
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
4 -тапсырма.
Диалог бойынша «ос жазба» к‡нделігін
толтыр. Т‡сіндір.
АЙТЫЛЫМ

¨зінді Т‡сініктеме 8 -тапсырма.

«Сусыз ƒмір жо» деген таырыпта
кƒрші‹мен 4-5 сƒйлемнен т­ратын диалог
­р.

ЖАЗЫЛЫМ
АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
ою аріппен жазылан сƒздерге с­ра
9 -тапсырма.
Тƒмендегі суреттер бойынша мәтін ­ра.

ой.

¶алымдарды• айтуынша, адам а”засыны•

70—80 пайызы судан т¡рады. Адам а”засы
бір тәулікте шамамен 1,5—2 литр су
жо”алтады. Сонды–тан адам к¤ніне 2 литр су
ішіп отыруы –ажет.

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Тƒмендегі есептік сан есімдерден реттік
сан есімдер жасап, оларды сƒзбен жаз.

3, 7, 15, 21, 27, 33, 35, 45, 78, 102, 207, 506,
342, 398, 486, 674, 982.

ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті сƒздерді
ойып, маал-мәтелдерді аята.

• Сусыз ... жо–.

• Суды• да ... бар. ЕСТЕ САТА!
• Таулы жер ... болмас,
Суды ¤немдеп, –олдану –ажет суды• да
• ... жер –¡ра–сыз болмас. с¡рауы бар. Адам ашты––а шыдайды,
ажетті сздер: с¡рауы, б¡ла–сыз, өмір, біра– су”а шыдамайды.
сулы.
96 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Суды маызы 3—4

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

тамшы, оры, тіршілік к
зі,
маызы, ырау
АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Ж­мбаты шеш. Ж­мбатан суреттерде
кездесетін сƒздерді тауып, сƒз тіркес-
терін ­растыр.

Мен с¡йы–пын да, м¡збын да,

Тамшысымын жа•бырды•.
Оюлан”ан –ыраумын,
Жылымын да, сал–ынмын.
Шөлдесе• кеуіп кенеге•,
Мейірі•ді –андырдым.
Сыйлаймын мен тазалы–,
Ра–ат беріп дене•е,
Айта –ойшы кіммін мен?
(www.bilimdiler.kz сайтынан)

97
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Оы. Кестедегі с­ратара жауап беретін сƒздерді тауып жаз.

Француз ¡ш–ышы, жазушы Антуан де Сент-Экзюпери пошта таситын ¡ша–та –ызмет

еткен. Ол Тулуза, Касабланка, Аргентина, О•т¤стік Америка, Дакар, Сахарада ¡ша–пен пошта
тасы”ан. Ол со”ыс кезінде сахара шөлінде біраз уа–ытын өткізген. Суды• ма•ызын жа–сы білген
¡ш–ыш: «Сені• дәмі• де, т¤сі• де, иісі• де жо–. Сені ешкім де сипаттап бере алмайды. Сені• не
екені•ді білмей-а–, сенен ра–ат табады. Сені• өмір ¤шін –андай ма•ызды екені•ді сөзбен айтып
жеткізуге болмайды, себебі сен — өмірді• өзісі•», — деген болатын.
Сусыз біз өмір с¤ре алмаймыз. Су біз ¤шін өте ма•ызды әрі –адірлі. Сонды–тан суды ¤немдеп
–олданайы–, достар!

Кім? Не? айда? ашан? Не істеді?

«ш–ыш ¡ша– Сахарада со”ыс кезінде –ызмет істеген

3 -тапсырма.
Сƒйлемдерді‹ әрайсына екі с­ра ой.
Суды• –адірін жа–сы біледі. Ол пошта
лгі: Суды‡ адірін жасы біледі. таситын ¡ша–та –ызмет еткен. Суды• дәмі
Нені• –адірін жа–сы біледі? де, т¤сі де, иісі де жо–. Біз сусыз өмір с¤ре
Суды• несін жа–сы біледі? алмаймыз. Біз суды ¤немдеп –олданамыз.

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
4 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Т‡сініп оы. Жоспар ­р.

Су — –алыпты жа”дайларда сутегі мен оттегіні• т¡ра–тылы”ын са–тайтын –арапайым

химиялы– –осылыс. Ол –атты, с¡йы– және газ сия–ты к¤йде болатын бірден-бір минерал. Су —
т¤ссіз, иіссіз, дәмсіз с¡йы–ты–. Су — –абаты 5 метрден ас–анда көгілдір т¤сті болып көрінеді.
Жер бетіні• 77,5%-ын су алып жатыр. Су –орына м¡хит, те•із, көл, жерасты сулары жатады.
Су атмосферада б¡лт, т¡ман, бу, жа•быр т¤рінде болады. Су бу”а айналады. Будан б¡лт пайда
болады. Ол жа•быр, –ар, б¡рша– болып жерге жауады.
М¡зды–тар мен айсбергтер де су болып есептеледі. Адам, өсімдік пен жануарлар денесіні•
бір бөлігі судан т¡рады. Сусыз тіршілік жо–. Б¤кіл жан иесі сусыз өмір с¤ре алмайды. Жер
бетіндегі биологиялы– өнімдерді• 43%-ын, оттегіні• 50%-ын м¡хит пен те•іздер береді.
Жер бетінде ішетін су аз. Ол к¤н сайын азайып барады. Сонды–тан су”а –ам–орлы–пен –арау
керек. Ол бізді• өмірімізде ма•ызды рөл ат–арады.
• Мәтіннен сан есімдерді тауып, сан есімні° ¬ай т¸рі екенін айт.

98 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтінге с‡йеніп, апаратты‹ д­рыстыын тексер. Т‡сіндір.

Апарат Д­рыс ате

Су — –алыпты жа”дайларда сутегі мен оттегіні• т¡ра–тылы”ын са–тайтын
–арапайым химиялы– –осылыс.
Ол ж¡мса–, с¡йы– және газ сия–ты к¤йде болатын бірден-бір минерал.
Су — т¤ссіз, иіссіз, дәмсіз с¡йы–ты–.
Су –абаты 5 метрден ас–анда көгілдір болып көрінбейді.
Су –орына — м¡хит, те•із, көл, жерасты сулары жатады.
Ол жа•быр, –ар, б¡рша– болып жерге жаумайды.
М¡зды–тар мен айсбергтер де су болып есептеледі.
Адам, өсімдік пен жануарлар денесіні• ¤ш бөлігі судан т¡рады.
Жер бетінде ішетін су көп.
Ол бізді• өмірімізде ма•ызды рөл ат–арады.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті сан
есімдерді ойып жаз.
8 -тапсырма.
Топа бƒліні‹дер. р топ суа тән
белгілерді та‹дап алып, дәлелдесін.

Ол атасы ... су алу”а барды. 2. Арман ... Суды белгілері:

сыныпта о–иды. 3. Кешке ... кино”а • суды• пішіні (формасы);
барамыз. 4. Анам д¤кеннен ... литр су • суды• т¤сі;
әкелді. • суды• дәмі.

ажетті сздер: бесінші, бес, екеуі,

төртеуіміз.

АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
«Сƒйлемні‹ жартысы сенде» ойыны. Бір
оушы таырып бойынша сƒйлемні‹ ба-
ЕСТЕ САТА!
Су — т¤ссіз, иіссіз, дәмсіз с¡йы–ты–.
сын айтып, келесі балаа доп латырады. Су”а –ам–орлы–пен –арау керек.
Ол сƒйлемді ары арай жаластырып,
аятауы тиіс. Сан есімдерді олданып,
тез әрі сауатты сƒйлем ­раан оушы
же‹імпаз атанады.

99
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Суды пайдасы 5—6

САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

пайда, ас орыту, тасы-
АЙТЫЛЫМ малдау, жарааттану,
сауытыру, тәбеті болмау
1 -тапсырма.
Суды‹ пайдасын айтып,
диаграмманы толтыр.

Судыƒ
пайдасы

ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Суреттерді пайдаланып, шаын
мәтін ­ра.

100 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Т‡сініп оы. Т‡сінгені‹ді
баянда.

Адам а”засына суды• көп пайдасы бар. Себебі мидан бастап ас–азан”а дейінгі барлы–
м¤ше суды –ажет етеді. Сонды–тан к¤нде та•ерте• су ішу керек. Дәрігерлер суды•
төмендегідей пайдасын атап көрсетеді:
• дене температурасын т¡ра–ты ¡стап т¡р;
• оттегі тасымалдайды;
• б¤йрек пен бауырда”ы –алды–тарды (шлак) тазалайды;
• дәрумен мен минералдарды таратады;
• денені жара–аттанудан –ор”айды;
• жасушалар мен б¡лшы–еттерді біріктіреді;
• тері жасушаларын ыл”алдандырып, сауы–тырады.
Су ас ‘орытуŽа жа‘сы к‹мектеседі. Ересек адамны• денесінде 40-50 литр су
болады. ›анны• 83%, б¡лшы– еттерді• 75%, миды• 74%, с¤йектерді• 22% судан т¡рады.
Денеде 20% су жетіспесе, адам өміріне –ауіп төнеді. Адам –ажет мөлшерде су ішпесе,
миыны• ж¡мысы баяулайды. ›ан –оюланады. Ж¤рек көп ж¡мыс істеуге мәжб¤р болады.
Іші –атады. Адамны• басы айналып, ауырады. Тез шаршап, әлсіздік пайда болады. Тама–
ішуге тәбеті болмайды.
Адам т¡маумен ауыр”анда, биік жерлерде бол”анда, к¤н ысты–та көп су ішуі –ажет.

АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Сƒздерді маынасына арай сәйкестендір. Сƒйлем ­ра.

1 адам а м¤ше 1 к¤нде а ауырады

2 суды• ә ішу керек 2 оттегі ә болады
3 барлы– б а”засы 3 –алды–тарды б ауыр”анда
4 –ажет в температурасы 4 –ауіп в та•ерте•
5 су г –ор”айды 5 мәжб¤р г тасымалдайды
6 дене ” өмірі 6 басы ” жасушалары
7 жара–аттанудан д пайдасы 7 т¡маумен д төнеді
8 адамны• ж етеді 8 тері ж тазалайды

101
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
5 -тапсырма.
Жашадаы сƒздерді‹ д­рыс н­сасын
та‹дап жаз.
ОҚЫЛЫМ

Суды• адам а”засына (зияны, пайдасы)

7 -тапсырма.
Мәтінді оы. Мәтіннен сан есімдерді
тауып, андай с­раа жауап беретінін
зор. Адамны• (барлы–, кейбір) м¤шесі суды айт.
–ажет етеді. (Ай сайын, к¤нде) су ішу керек.
Су б¤йрек пен бауырда”ы –алды–тарды Суды• адам”а тигізер пайдасы көп. Мені•
(тазалайды, тазаламайды). Адам –ажет анам к¤нде та•ерте• бір ста–ан су”а бал
мөлшерде су ішпесе (–олыны•, миыны•) –осып ішеді. Ол — адамны• ас–азанына
ж¡мысы баяулайды. пайдалы. ¥кем 1,5 литр б¡ла–ты• суын
ішеді. Б¡ла– суы таза әрі мөлдір. Оны•
емдік –асиеті бар. Ма”ан су”а лимон –осып
АЙТЫЛЫМ
ішкен ¡найды. Інім екеуіміз к¤нде 1,5 ста–ан
6 -тапсырма.
Бір сƒйлемге бірнеше н­сада с­ра ой.
су”а лимон шырынын –осып ішеміз. Лимон
–осыл”ан суды• –¡рамында аскорбин
Кімні• а”засына суды• –ыш–ылы бар. Ол адамны• иммунды–
көп пайдасы бар? ж¤йесін ны”айтады. Сонымен –атар лимон
Адам а”засына
Адам а”засына нені• –осыл”ан су –ан –¡рамында”ы –антты
суды• көп
көп пайдасы бар? азайтады. А”за”а –уат береді.
пайдасы бар.
Адам а”засына суды•
–андай пайдасы бар?
Сонды–тан к¤нде
ЖАЗЫЛЫМ
та•ерте• су ішу
керек.
Су тама–ты
8 -тапсырма.
«Суды‹ пайдасы» деген таырыпта
постер дайында.
жа–сы –орыту”а
көмектеседі.
Ересек адамны•
денесінде 40—50 АЙТЫЛЫМ
литр су болады.
Денеде 20% су 9 -тапсырма.
Кƒрші‹е тƒмендегі с­ратарды ойып,
диалог ­р.
жетіспесе, адам
өміріне –ауіп — Адам а”засына суды• пайдасы бар ма?
төнеді. — ................................................................. .
— Адамны• –ай м¤шесіне су пайдалы?
— ........................................................................ .
— К¤нде та•ерте• су ішкен пайдалы ма?
ЕСТЕ САТА!
— ........................................................................... .
Суды• пайдасы бар. Ол ас –орыту”а — Сен суды көп ішесі• бе?
көмектеседі. Оттегі тасымалдайды, — .......................................................................... .
жара–аттанудан –ор”айды, тері жасушаларын
— Суды• –андай пайдасын білесі•?
сауы–тырады.
— .......................................................................... .
102 5-та¬ырып
 азастан көлдері 7—8
САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

АЙТЫЛЫМ алашы дәуір, к
не, б аз,

бастау, балшы, айын

1 -тапсырма.
Суретке ара. Сурет бойынша мына
с­ратара жауап бер.

— Мына суреттерде не бейнеленген?

— Б¡л суларды• –айсысы ішуге жарамды?
—Сен суреттегі суларды• –айсысын т¡тынасы•?

2 -тапсырма.
Œзі‹ білетін азастандаы кƒлдерді
диаграммаа жаз.

АЗАСТАН К ЛДЕРІ

БАЛАШ

103
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Т‡сініп оы. Мәтінге таырып
ойып, жоспар ­р.

Бал–аш — ›аза–станда”ы е• ірі көлдерді• бірі. Ол ал”аш–ы дәуірдегі Пятис деген

те•ізді• –алды”ы болып есептеледі. Көл Сарыар–а мен Сарыесік –¡мдарыны• аралы”ында
орналас–ан.
Со•”ы кезде Бал–аш көліні• де•гейі 2 м-ге төмендеген. ›азіргі Бал–ашты• ¡зынды”ы —
614 км, е• тере• жері — 26,5 м.
Бал–аш көне т¤ркі тілінде «балшы–», «балы–» деген ма”ынаны білдірген. Суыны• де•гейі
бірде көбейіп, бірде азайып отырады. «зынарал б¡”азы Сарыесік пен Бал–ашты байланыс-
тырады. Соны• нәтижесінде көлді• батысында су — т¡щы, ал шы”ысында — ащы. Көлге
негізгі суды Іле өзені –¡яды. Іле өзеніні• ¡зынды”ы — 2 385 км. Іле өзеніні• басы ›ытайды•
Текес және К¤нгес өзендеріні• –осылатын жерінен басталады. Іле өзеніні• ›аза–станда”ы
¡зынды”ы — 740 км. Іле — Жетісу айма”ында”ы е• ірі өзендерді• бірі. «Іле» сөзі мо•”ол тілін-
дегі «ил, илэ» деген сөзге жа–ын, я”ни «ашы–, ай–ын» дегенді білдіреді.
Іле өзеніні• Бал–аш–а –¡яр жеріндегі то”айлы-батпа–ты жерлер мемлекетті• –ор”ауына
алынды. М¡нда балы–ты• сазан, көксерке, а–балы–, а–мар–а т. б. 12 т¤рі кездеседі.
«Сен білесі бе?» энциклопедиясынан

АЙТЫЛЫМ
1. Сен ›аза–станда”ы –андай көл/өзендерді білесі•?

4 -тапсырма.
С­ратара сан есімдерді
олданып, жауап бер.
2.
3.
Олар ›аза–станны• –ай жерлерінде орналас–ан?
Ол көл/өзендерді• ¡зынды”ы –андай?
4. Сені• облысы•да –андай көл/өзен бар?
5. Ол көл/өзендерге барып көрді• бе?
6. Оларды• атыны• шы”у тарихын білесі• бе?
7. Оларды• ¡зынды”ы мен тере•дігі –андай?
8. Көл мен өзенні• –андай айырмашылы”ы бар?
ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті сƒздерді
ойып, жаз.

Ол ... дәуірдегі «Пятис» деген те•ізді• –алды”ы болып есептеледі. Со•”ы кезде Бал–аш
көліні• де•гейі 2 м-ге ... кетті. Бал–аш ... т¤ркі тілінде «балшы–», «балы–» деген ма”ынаны біл-
дірген. «зынарал ... Сарыесік пен Бал–ашты байланыстырады. Себебі көлге ... суды Іле өзені
–¡яды. Іле — Жетісу айма”ында”ы ... ірі өзенні• бірі. М¡нда ... сазан, көксерке, а–балы–, а–мар–а
т. б. 12 т¤рі кездеседі.

ажетті сздер: б¡”азы, балы–ты•, төмендеп, негізгі, е•, ал”аш–ы, көне.

104 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтінді оып, с­ратара жауап бер.

Бал–аш — ›аза–станда”ы (–андай?) көлдерді• бірі. Ол ал”аш–ы дәуірдегі (–ай?) те•ізді•

–алды”ы болып есептеледі. Со•”ы кезде Бал–аш көліні• де•гейі (–анша?) төмендеп кетті.
Бал–аш көне т¤ркі тілінде (–андай?) ма”ынаны білдірген. (›ай?) б¡”азы Сарыесік пен Бал–ашты
байланыстырады. (Нені•?) батысында су — т¡щы, ал шы”ысында — ащы. Іле өзеніні• ¡зынды”ы
(–анша?). Іле өзеніні• (–айда?) –¡яр жеріндегі то”айлы-батпа–ты жерлер мемлекетті• –ор”ауына
алынды. М¡нда балы–ты• сазан, көксерке, а–балы–, а–мар–а т. б. (неше?) т¤рі кездеседі.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Суретті пайдаланып, мәтін ­ра. 8 -тапсырма.
ате жазылан сƒздерді тап. Себебін
дәлелдеп айт.
1. Алматы облысында кішкентай
өзендерді• суынан пайда бол”ан ¤ш көл
бар. 2. Олар Көлсай көлтері деп аталады.
3. Жо”ар”ы Көлсай те•із де•гейінен
3 000 метрге, орта Көлсай 2 600 метрге,
төменгі Көлсай 2130 метрге жуы– биіктікта
орналас–ан. 4. Алакөл — Алматы және
Шы”ыс –аза–стан облыстаріні• аралы”ында
орналас–ан ¤лкен көлдерді• бірі. 5.
Бурабайда биші –айы•дар өседі. 6. Те•із
көлы А–мола облысында орналас–ан. 7.
Зайсан көліні• ¡зынды”ы 100 км-ден асады.

ЖАЗЫЛЫМ

9 -тапсырма.
«азастан кƒлдері» деген таырыпта
фотоколлаж дайында. Фотоколлажды
сыныпта ора.

ЕСТЕ САТА!
Мәтінге ‘ойылатын талаптар: Бал–аш сөзі «балшы–» деген ма”ынаны біл-
1. Көлемі — 4-6 сөйлем. діреді. Ол — Жетісу айма”ында”ы ірі өзенні•
2. Сан есім сөздерді жиі пайдалан. бірі.
3. Жа•а сөздерді міндетті т¤рде –олдан.
105
 Сырда ту„ан сырды 9—10
САБА


‹лы ЖА А С ЗДЕР
дниеге келу, жина, тсіру,
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС әмбебап

АЙТЫЛЫМ • ›аза–ты• –андай а–ындары мен жазушыларын білесі•?

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.
•
•
Ол кісілерді• –андай шы”армаларын о–ыды•?
Ол шы”армалар са”ан не себепті ¡нады/¡намады?
• ›азір –андай кітап о–ып жатырсы•?
ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Берілген есептік сан есімдерді реттік,
топтау, болжалды сан есімге айналдыр.
2, 3, 4, 7, 10, 15, 19, 20, 25, 37, 96, 44, 27, 38,
66, 100, 50, 49, 52, 97.
Осы сан есімдерді олданып, сƒйлем ­ра.

МТІНМЕН Ж’МЫС
ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы. Т‡сінгені‹ді баянда. Мәтіндегі сан
есімдерге с­ра ой.

• ¥бділда Тәжібаев — а–ын, драматург, филология ”ылымдарыны•

докторы, профессор, ›аза–станны• Халы– жазушысы. Ол 1909 жылы
›ызылорда –аласында д¤ниеге келген. ›ызылордада”ы жетім
балалар интернатында тәрбиеленіп, Шымкент –аласында”ы жеті-
жылды– мектепті бітірген. ¥бділда Тәжібаев Сырдария өзеніні•
бойында ту”ан. Сырдария — Орталы– Азияда”ы ірі өзендерді• бірі.
Сырдария өзені Тянь-Шань б¡ла–тарынан басталады. Сырдария
Арал те•ізіне –¡яды.
• ¥бділда Тәжібаев «Сырдария» өле•інде осы өзен туралы жырла”ан. Өзіні• еліне,
жеріне, Сырдария өзеніне деген ысты– махаббатын өле• ар–ылы жеткізген.

ОҚЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Мәтінге с‡йеніп, апаратты‹ д­рыстыын тексер. Т‡сіндір

Апарат Д­рыс ате

¥бділда Тәжібаев — а–ын, драматург, филология ”ылымдарыны• докто-
ры, профессор, ›аза–станны• Халы– жазушысы.

106 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Сырдария — Орталы– Азияда”ы кішкентай өзендерді• бірі.

Сырдария өзені Тянь-Шань б¡ла–тарынан басталады.
Өзіні• еліне, жеріне деген махаббатын өле• ар–ылы жеткізген.
Ол 1909 жылы Семейде д¤ниеге келген.

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Мәтінді пайдаланып, семантикалы кар-
таны толтыр.
7 -тапсырма.
Диалогті толытыры‹дар.

— ¥бділда Тәжібаев — а–ын, … ба?

Сƒздер Зат есім Сын есім Етістік — Иә, ол кісі … .
— ¥бділда Тәжібаев –ай жылы ... ?
а–ын — ¥бділда Тәжібаев 1909 жылы … .
ел — Ол –ай жерде ту”ан?
драматург — Ол … .
б¡ла– — Ол –андай өле• жаз”ан?
жетім — Ол … деген өле• жаз”ан.
ту”ан — Ол «Сырдария» өзені туралы жырла”ан.
өзен
ысты–
ірі
осы
жырла”ан
ЖАЗЫЛЫМ
өле•
жер
8 -тапсырма.
«бділда Тәжібаев» таырыбына
синквейн (бес жолды тапа) дайында.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС Бес жолды та–па–ты• –¡рылымы:

1. Та–ырып–а –атысты бір зат есім.
ЖАЗЫЛЫМ 2. Бірінші зат есімге –атысты екі сын
есім.
6 -тапсырма.
Мәтіндегі сан есімдерді тауып, оларды
сƒзбен жаз.
3. Бірінші зат есімге –атысты ‡ш етістік.
4. Бірінші зат есімді суреттеп
толы–тыратын т‹рт кілт сөз.
Сырдария өзені Орталы– Тянь-Шань 5. Та–ырыпты сипаттайтын бір синоним
жоталарынан басталады. Ол ›ыр”ызстан, немесе метафора (зат есім).
Өзбекстан, Тәжікстан ар–ылы өтіп,
›аза–станда”ы Арал те•ізіне –¡яды. Сыр-
дария өзеніні• ¡зынды”ы — 2 219 км. ЕСТЕ САТА!
›аза–станда”ы ¡зынды”ы — 1 400 км. Өзен
бойында ежелгі –алаларды• орны бар. А–ынны• көптеген драмалы–
шы”армалары бар. ¥бділда
Соны• бірі — ХІХ ”асырда салын”ан көне
Тәжібаев атында кітапхана бар.
›ызылорда –аласы.
107
 Сырды с‹лу өзені 11—1
САБА

2

ЖА А С ЗДЕР
МТІНАЛДЫ Ж’МЫС әлдилеу, жырлау, ел анасы,
 ша, жасару, а шаш тспеу,
ЖАЗЫЛЫМ ол жетпеу, айрат, те болу

1 -тапсырма.
азастанны‹ ƒзен-кƒлдері туралы
осымша апаратты тауып, кестені
толтыр.

Œзен-кƒл атауы Мәлімет

Бал–аш көлі Бал–аш — ›аза–станда”ы ірі өзендерді• бірі.
.
.
Сырдария көлі Сырдария өзені Арал те•ізіне –¡яды.
.
.

АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Суреттегі адамдар туралы не білесі‹? Айтып бер.

Александр Сергеевич Пушкин Генрих Гейне

108 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ
Рейн — Батыс Еуропада”ы е• ірі өзендерді• бірі.

3 -тапсырма.
Мәтінді оы. Сан есімдерді тауып,
сƒзбен жаз.
Оны• ¡зынды”ы — 1 320 км. Өзен ар–ылы жылына 100
млн. тоннадай ж¤к тасымалданады. Ол Швейцария,
Франция, Германия, Нидерланд, Аустрия жерлерінен
өтіп, Солт¤стік те•ізге –¡яды. Рейн өзенімен круиз
жасау”а болады.

МТІНМЕН Ж’МЫС

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Œле‹ді ты‹да. Мәнерлеп оы. Т‡сінгені‹ді айт.

Білем сені, с¤йем сені, Ел анасы — мені• анам, Электрі мы• моторлы,
Сырды• суы — –арт анам! Сырды• с¡лу өзені. Ас–ан алып –айратын.
Сенсі• мені әлдилеген, ›уан, ана, а–ыны•ны• Сен де ма”ан, жаным ана,
Ту”ан сенен мен бала•. Келді жырлар кезегі! Днепрдей жары– бер!
С¤йсе Гейне анам десе Келдім б¤гін, көрдім сені, ›ол жетпеген көк ж¡лдызын
С¤йген суы — Рейнесін. С¤йсе•, міне, ма•дайым. ›¡ша”ыма алып бер.
Сырды• суы ту”ан ол да ›¡ша”ында отырмын мен Сол кезде де, жаным ана,
Өз а–ынын — Гейнесін. Көріп көзбен ел жайын. Өзі•менен те• болам.
Жазса Тарас Днепрді, Жасарыпсы•, –адірлі ана, Сырда ту”ан сырды• ¡лы
Жазса Пушкин Еділді, А– т¤спепті шашы•а.... Жа•а Гейне мен болам.
Неге ма”ан жырламас–а ›арт Днепр — ескі досты•
Сырда ту”ан елімді?! Көремісі• айбатын? (бділда Тәжібаев)

АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Сƒздерді маынасына арай сәйкестендір.

1 –арт а жырламас–а 1 –арт а ана

2 мен ә елімді 2 жары– ә ж¡лдызы•

3 Сырды• б ана 3 б¤гін б жайын

4 мені в бала• 4 –¡ша”ында в Днепр

5 Өз г анасы 5 ел г кезегі

6 ма”ан ” әлдилеген 6 –адірлі ” көрдім

7 ту”ан д а–ынын 7 көк д бер

8 Ел ж суы 8 жырлар ж отырмын

109
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ
¥бділда Тәжібаев Днепр

6 -тапсырма.
Кім ай ƒзен туралы жырлады?
Мәтінді пайдаланып, сәйкестендір.
Генрих Гейне Еділ
Александр Сергеевич Пушкин Рейн
Сƒйлем ­ра.
Тарас Шевченко Сырдария

АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Берілген сƒздерді‹ антонимін айт.
Сƒйлем ­ра.
›арт, с¡лу, –адірлі, а–, ескі

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
ате жазылан сƒздерді тап.
Себебін дәлелдеп т‡сіндір.
9 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті сƒздерді
ойып жаз.

1. Білем сені, с¤йем сені, ›арт Днепр, — ... досты•

Сырды• суы — –арт анам. Көремісі• ... .
2. Сенсі• мені әлдилеген, Электрі мы• моторлы,
Ту”ан сенен мен бала•ыз. Ас–ан ... –айратын.
3. Неге ма”ан жырламас–а Сен де ма”ан, ... ана,
Сырда ту”ан елімді?! Днепрдей жары– бер!
4. Ел анасы — оны• анам ›ол жетпеген ... ж¡лдызын
Сырды• с¡лу өзені. ›¡ша”ыма алып бер.
5. ›уан, ана, а–ыны•ны• ... кезде де, жаным ана,
Келді жырлар кезегі! Өзі•менен те• болам.
6. ›¡ша”ында отырсы• мен Сырда ... сырды• ¡лы
Көріп көзбен ел жайын. Жа•а Гейне мен болам.

ажетті сздер: айбатын, көк, ту”ан,

жаным, сол, ескі, алып.
АЙТЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Рƒлдік ойын. Бір оушыны география
пәніні‹ м­алімі етіп сайла‹дар. Ол
азастанны‹ географиялы карта-
ЕСТЕ САТА!
сын пайдаланып, сендерден те‹із,
кƒл, ƒзендер туралы не білетіндері‹ді А. С. Пушкин Еділ өзені туралы жаз”ан. Рейн
с­расын. Д­рыс әрі тез жауап берген өзені ¡зын.
бала же‹імпаз атанады.

110 5-та¬ырып
 Нәтиже саба. 13—1
САБА
4

Мен не йрендім? 

АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Суды неге «тіршілік кƒзі» деп атаймыз? Жауабы‹ды
диаграммаа т‡сір. Дәлелдеп айт.

ОҚЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Мәтінді оы. Т‡сінгені‹ді баянда.

Су — тіршілік көзі. Адамдар сусыз тіршілік ете алмайды. Су адам ¤шін өте пайдалы.
Сонды–тан суды ¤немдеп –олдануымыз –ажет. Өзен-көлімізді са–тап, ластамауымыз керек. За-
уыт, фабрикаларды• –алды–тарын өзен-көлге –¡ймауларын –ада”алауымыз –ажет. Ол — бізді•
міндетіміз.
• Ал сен алай ойлайсы‹?

111
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Семантикалы картаны толтыр.

Есептік сан Реттік сан Жинаты Болжалды Бƒлшектік Топтау сан

Мысалдар
есім есім сан есім сан есім сан есім есімі
жетеу
төрт-төрттен
бесінші
¤штен екі
екі жарым
алпыс-жетпіс
екеу
елу бестерде
он ша–ты
–ыры–-елудей
жиырма
екі б¤тін оннан
бес

АЙТЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Диаграммадаы сƒздерді пайдаланып, бділда Тәжібаевты‹ «Сырдария»
ƒзені туралы айтып бер.

Гейне Сырдария Тарас Шевченко

Днепр А. С. Пушкин Еділ

112 5-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ЖАЗЫЛЫМ 1 Жазса Неге Еділді жырламас–а

5 -тапсырма.
Берілген сƒздерден
ƒле‹ жолдарын
2
3
Сырда
Ел
Пушкин
ма”ан
ту”ан
Сырды•
елімді
өзені
­рап жаз. 4 Мені• анам с¡лу анасы

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Тƒменде берілген таырыптарды‹ біреуін
та‹дап, сол таырып бойынша кƒрші‹мен
7 -тапсырма.
Сыныптастары‹мен суды ‡немдеуге бай-
ланысты жарнама дайында‹дар.
диалог ­р.
• Сусыз өмір жо– ЖАЗЫЛЫМ
• Суды• ма•ызы
•
•
Суды• пайдасы
›аза–стан көлдері
8 -тапсырма.
«Су — тіршілік кƒзі» деген таырыпта
эссе жаз.

БІЛГЕНГЕ МАРЖАН...
Ма‘ал-мәтел
Су ж¤рген жер — береке,
Ел ж¤рген жер — мереке.
Су бергенні• сауабы бар,
Су төккенні• жауабы бар.

113
6
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТАҚЫРЫП
ӘЛЕМДЕГІ ІРІ КІТАПХАНАЛАР
1—2
САБА


Кітап — ба„алы сыйлы

МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР
дана с
з, дние жинамайды, шаын,
АЙТЫЛЫМ
ызы мәліметтер, апарат, б
ле,

1 -тапсырма.
Суретке арап, с­ратара жауап бер.
ыпты стау, р сатымен, табасы,
таппайсы

1. О–ушылар –айда отыр? 4. Мектепте кітапхана бар ма?

2. Олар не істеп отыр? 5. Сен со•”ы рет –ашан кітап алды•?
3. Кітапхана”а не ¤шін келеді? 6. Ол — –андай кітап еді?

114 6-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТІЛДІК БАДАР
Болымды және болымсыз етістіктер
Болымды етістік — –имылды•, іс-әрекетті• Болымсыз етістік — –имылды•, іс-әрекетті•
бол”анын, болып жат–анын, болатынын білдіретін болма”анын, болмай жат–анын, алда”ы уа–ытта
етістік. Сонды–тан етістік негізгі немесе туынды болмайтынын білдіретін етістік. Мысалы: келген
т¤бір к¤йінде болымды мәнді білдіреді. Мысалы: жо, к
рген емес, барма т. б.
келді, к
ріпті, баран екен, бара жатыр т. б.
Болымсыз етістіктердіƒ жасалуы

№ Болымды Болымсыз етістік Мысалдар

етістіктер тудыратын ж­рнатар
мен кƒмекші етістіктер
1 -ма/-ме, -ба/-бе, -па/-пе барма, келме, айтпа, кетпе,
сенбе
2 -”ан/-ген, -–ан/-кен + жо– бар”ан жо–, келген жо–,
айт–ан жо–, кеткен жо–,
сенген жо–
3 -”ан/-ген, -–ан/-кен, -атын/-етін, бар”ан емес, келген емес,
-йтын/ -йтін, -ар/ -ер, -ма–/-мек, айтпа– емес, кетер емес,
-па–/-пек, -ба–/-бек + емес сенбек емес
4 Крделі етістіктер: 1) ж¡рна– негізгі етістікке айт-па-й ж¤р, сөйле-ме-й
айтып ж¤р, сөйлеп –алды, жал”анады –алды, бер-ме-п еді
беріп еді
5 айтып ж¤р, сөйлеп –ой, 2) ж¡рна– көмекші етістікке айтып ж¤р-ме, сөйлеп –ой-
беріп жібер жал”анады ма, беріп жібер-ме
6 Ескерту! Болымсызды– форма екі етістікке де (әрі негізгі, әрі көмекші етістікке) жал”анса, ол
болымды мәнді білдіреді: айт-па-й ой-ма-ды, жаз-ба-й отыр-ма-ды, с ра-ма-й кет-пе-
ді т.б.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Етістіктерді тауып, т‡бір мен
осымшаларды аныта.

Жинама, жыртпа, жазба, айтпа, берме,

көрме, ж¤рме, алма.

115
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді ты‹да. Оы. Мәтіннен болымды және болымсыз етістіктерді тап.
ою аріппен жазылан етістіктерді‹ т‡бірі мен осымшасын аныта.

Б‹леме кітап сыйладым

«Кітап — білім б¡ла”ы» деген дана сөз бар. Білімні• пайдасын білетін адам д¤ние жина-
майды,, кітап жинайды. Бізді• ¤йде ша”ын кітапхана бар. Кітапханада ертегілер, сөздіктер
және т¤рлі энциклопедиялар бар. Мен –ызы–ты мәліметтерді осы кітаптардан о–имын. Мен
кітапханада”ы барлы– кітап тізімін жасадым. Кітаптарды• авторларын жаздым, –айда, –ашан
шы––анын көрсеттім.
Кейде керек а–паратты тез таппайсыƒ. Сонды–тан өзіме керек а–паратты тез табу ¤шін,
т¤рлі-т¤сті –а”аздардан белгі жасадым.
Кітапханада әкемні• 1-сыныпта о–ы”ан әліппесі болды. ¥кем оны ту”ан к¤німе сыйлады.
Бір к¤ні мені• бөлем келді. Ол суретті әліппені көріп, –атты ¡натты. Біра– б¡л әліппе мен ¤шін
өте –ымбат. Алайда кішкентай бөлемді ренжіткім келмеді. Оны• білімге –¡штарлы”ын көріп,
әкемні• р¡–сатымен әліппені бөлеме сыйладым. Бөлеме: «¥ліппені таза ¡ста, жыртпа!»,—
дедім. Бөлем –атты –уанды, кітапты ¡–ыпты ¡стайтын боп сөз берді. Мен о”ан: «Талабы•а н¡р
жаусын!»— деп тілек айттым.
¥кемні• әліппесіні• –¡р т¡рмай, пайда”а ас–анына мен де –уандым.

«Мен оимын, ойнаймын, ойланамын» кітабынан

116 6-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).
ЖАЗЫЛЫМ
4 -тапсырма.
¨ш н­саны‹ ішінен ажетті сƒздерді
та‹дап, жаз.
«Кітап — білім б¡ла”ы» деген ... (дана сөз, әдемі
сөз, –ызы– сөз) бар. Білімні• пайдасын білетін
адам ...( ойыншы– жинамайды, д¤ние жинамай-
ды, киім жинамайды), кітап жинайды. Бізді•
¤йде ... (¤лкен, кішкентай, ша”ын) кітапхана
бар. Кітапханада ертегілер, ... (тама–тар, ыды-
стар, сөздіктер) т¤рлі энциклопедиялар бар.
Мен ... (тәтті та”амдарды, газеттерді, –ызы–ты
а–параттарды) осы кітаптардан о–имын. Мен
кітапханада”ы барлы– кітапты• тізімін жаса-
дым. Кейде керек а–паратты тез ... (таппайсы•,
іздейсі•, көресі•). А–паратты тез табу ¤шін т¤рлі
т¤сті –а”аздардан белгі жасадым.
АЙТЫЛЫМ
5 -тапсырма.
Бір сƒйлемге әрт‡рлі с­ра ой.
лгі: Білімні‡ пайдасын білетін адам кітап
жинайды.
1. Білімні• пайдасын білетін адам не жинайды?
2. Кітапты –андай адам жинайды?
3. Білімді адам неге кітап жинайды?
«Кітап — білім б¡ла”ы» деген дана сөз бар.
Мені• кітапханамда әкемні• 1-сыныпта о–ы”ан
кітабы болды. Б¡л — мен ¤шін өте –ымбат.
¥кемні• р¡–сатымен әліппені бөлеме сыйладым.
ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ
6 -тапсырма.
Мәтінні‹ мазм­ны бойынша «ос жазба»
к‡нделігін толтыр. Т‡сіндір.
¨зінді
Кітапхана кітап алатын, о–итын жер.
ЖАЗЫЛЫМ
7 -тапсырма.
ою аріппен жазылан болымсыз
етістіктерді болымды етістікке
айналдыр.
Кітапханада әкемні• 1-сыныпта
о–ы”ан әліппесі болмады. ¥кем оны
ту”ан к¤німе сыйламады. Бір к¤ні мені•
бөлем келмеді. Ол суретті әліппені көріп
–атты натпады. ¥кемнен р¡–сат алып,
әліппені бөлеме сыйламадым.
АЙТЫЛЫМ
8 -тапсырма.
Мәтінді рƒлге бƒліп оы‹дар. Мәтінні‹
мазм­нын сатап, ƒздері‹ диалог
­ры‹дар. Тƒмендегі наылдарды‹
айсысы мәтіндегі оймен ‡ндеседі?
Кітап ескірмейді
Бір к¤ні ›ожанасыр досына келсе, ол ¤йін
тазалап жатыр екен. ›ожа одан:
— Е, достым! Не істеп жатырсы•? — деп
с¡райды.
— ¥, ›ожа екенсі• ”ой! Мына киім, кітап,
–а”аздар ескіріп кетіпті. Осыларды өртейін
деп жатыр ем, — дейді досы.
— ›ой, достым! Киім ескіргенмен,
кітап ескірмейді. Кітапты• сырты ескірген-
мен, ішіндегі а–ылы ескірмейді, — депті
›ожанасыр.
• Білімді өлсе, –а”азда аты –алар.
• «ста өлсе, істеген заты –алар.
• А–ыл — тозбайтын тон,
Білім — таусылмайтын кен.
• Өнер алды — –ызыл тіл.
Т‡сініктеме
117
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
АЙТЫЛЫМ 11 -тапсырма.
Берілген с­ратарды пайдаланып, диалог

9 -тапсырма. ­ры‹дар.
ажетті сƒздерді ойып, наылдарды
толытырып айт. 1. Сен ¤шін –ымбат заттар бар ма?
• сен ¤шін –ымбат ойыншы– бар ма?
•
Білім …, білу … . • сен ¤шін –ымбат кітап бар ма?
•
… білім жо–, … к¤ні• жо–. • сен ¤шін –ымбат киім бар ма? және т.б.
•
Кітап — … –азына. 2. Сен кітапты, к¤нделікті ¡–ыпты ¡стайсы• ба?
•
Білегі … бірді жы”ар, 3. Сен –андай уа–ытта ата-ана•нан р¡–сат
Білімі … мы•ды жы”ар. аласы•?
ажетті сздер: о–усыз, е•бексіз, жа–сы, 4. Сен дала”а шы”арда әке•нен, ана•нан
¤лкен, әдепті, арзан, –ымбат, –ор–а–, білімсіз, р¡с–ат аласы• ба?
–ымбат, к¤шті, білімді, о–усыз.

ЖАЗЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Кƒп н‡ктені‹ орнына ажетті сƒздерді
ойып, жаз.

ажетті сздер: ¡–ыпты ¡стайтын боп,

бөлем, р¡–сат алдым, жыртпа, –уанды.

Мені• ... келді. ¥кемнен ... ... . Бөлеме

әкемні• әліппесін сыйладым. Бөлеме:
«¥ліппені ¡–ыпты ¡ста!» — дедім. ¥кемні•
әліппесі мен ¤шін өте –ымбат. Бөлем б¡л
кітапты ... ... сөз берді. Бөлем –атты … Мен
о”ан: «Талабы•а н¡р жаусын!» — деп тілек
айттым.

ЕСТЕ САТА!
Мен бөлеме кітап сыйладым.
Ол суретті әліппені көріп,
–атты –уанды.

118 6-та¬ырып
 ‘лтты кітапхана 3—4
САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

пайда болан, кітап орында, е ірі, мемле-
кет айраткері, басылым, рухани байлы,
АЙТЫЛЫМ
лтты ойма, ола беріледі, арнайы жоба,

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бері‹дер.
сәулет
нері, мәдени ескерткіш, орауында

1. Сен т¡ратын жерде кітапхана бар ма?

2. ›аза– тілінде –андай кітап алды•?
3. Мектептегі кітапханада о–ырмандар бөлмесі бар ма?
4. Сені• көркем әдеби кітаптарды о–итын достары• бар ма?

ТІЛДІК БАДАР
Болымсыз етістіктіƒ жасалуы
Болымсыз етістік тудыратын ж­рнатар: Мысалдар:
а) -ма/-ме, -ба/-бе, -па/-пе айтпа, барма т. б.
ә) -”ан/-ген, -–ан/-кен, + жо– айт–ан жо–, бар”ан жо– т. б.

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Болымды етістіктерге «жо» сƒзін
тіркестіріп, болымсыз етістікке айналдыр.

лгі: пайда бол ан — пайда бол ан жо.

кітап –орында бол”ан — –алада орналас–ан —

–а”аздар”а жаз”ан — басылымдарды жина”ан —
ашыл”ан — –ол”а берілген —
кітап бол”ан — арнайы жобамен салын”ан —

119
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
3 -тапсырма.
Мәтінді оы. Мәтіннен етістіктерді тап. Болымды, болымсыз
етістіктерді аныта. Оларды‹ жасалу жолын т‡сіндір.

Еƒ бірінші кітапханалар ‘ашан пайда болŽан?

Е• бірінші кітапхана осыдан сегіз мы• жыл б¡рын пайда бол”ан. Ежелгі мысырлы–тар
папирус –а”аздар”а жаз”ан. ›аза–станда е• бірінші кітапхана 1883 жылы Семейде
ашыл”ан. Кітап –орында 260 том кітап бол”ан.
›аза–стан Республикасында”ы е• ірі кітапхана — «лтты– кітапхана. Ол Алматы
–аласында орналас–ан. Кітапхана 1931 жылы ашыл”ан. Кітапхананы• ал”аш–ы директо-
ры — мемлекет –айраткері Ораз Жандосов. О. Жандосов кітапхана”а ›аза–стан туралы,
–аза– тіліндегі басылымдарды жина”ан. Кітапхана — рухани байлы–ты са–таушы ¡лтты–
кітап –оймасы. Кітапхана”а 1991жылы ««лтты– кітапхана» деген ат берілді. Кітапхана”а
1 жылда 1 миллионнан астам о–ырман келеді, 2 миллиондай кітап –ол”а беріледі. «лтты–
кітапханада 14 о–у залы ж¡мыс істейді. ›аза–стан Республикасыны• «лтты– кітап-
ханасы — әлемдегі ірі кітапханаларды• бірі. «лтты– кітапхананы• ”имараты 1971 жылы
арнайы жобамен салын”ан. Ол — Алматы –аласында”ы отанды– сәулет өнеріні• туынды-
сы. Кітапхана — ›аза–станда”ы тарихи, мәдени ескерткіштерді• бірі. «лтты– кітапхана
Мемлекетті• –ор”ауында.
• Сен ‘андай кітапханаларды білесіƒ?

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

4 -тапсырма.
Етістікті‹ т‡біріне -ан/-ген, -ан/-кен ж­рнатары мен «жо» сƒзін тір-
кестіріп, болымсыз етістікке айналдыр.

©лгі: айтылды — айтыл-Žан жо‘

ат берілді — ашуланды —
¬ол±а берілді — жинады —
ж·мыс істеді — тапты —
о¬ырман келді — ·¬ыпты ·стады —

ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Етістіктерге тиісті ж­рнатарды жалап, болымсыз етістікке айналдыр.

Е• бірінші кітапхана осыдан сегіз мы• жыл б¡рын пайда бол... . Ежелгі
мысырлы–тар папирус –а”аздар”а жаз... . ›аза–станда е• бірінші кітапхана
1883 жылы Семейде ашыл... . Кітап –орында 260 том кітап бол... .

120 6-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Кестедегі апаратты‹ мәтінге сәйкестігін тексер.

№ Апарат Д­рыс ате

1 Е• ал”аш–ы кітапхана осыдан сегіз мы• жыл б¡рын пайда бол”ан.
2 Ежелгі мысырлы–тар папирус –а”аздар”а жаз”ан жо–.
3 Ал ›аза–станда е• бірінші кітапхана 1883 жылы Семейде ашыл”ан.
4 Ол Алматы –аласында орналас–ан жо–.
5 «лтты– кітапхана — ›аза–стан Республикасында”ы е• кішкентай кітап-
хана.
6 Кітапхана 1931 жылы ашыл”ан.
7 О. Жандосов кітапхана”а ›аза–стан туралы, –аза– тіліндегі басы-
лымдарды жина”ан.
8 «лтты– кітапханада 14 о–у залы ж¡мыс істемейді.
9 2 миллиондай кітап –ол”а беріледі.
10 Кітапхана”а 1 жылда 1 миллионнан астам о–ырман келмейді.

ЖАЗЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Жаша ішіндегі сƒздерді аза тіліне аударып, сƒйлемдерді толытыр.
Етістіктерді тауып, ­рамына арай талда.

›аза–станда”ы (самый крупный) «лтты– кітапхана 1931 жылы ашыл”ан. Кітапхананы•

ал”аш–ы директоры (государственный деятель) Ораз Жандосов ›аза–стан туралы, –аза–
тіліндегі (издание) жина”ан. Кітапхана рухани байлы–ты са–таушы ¡лтты– (книжное храни-
лище). (Библиотеке) 1991жылы ««лтты– кітапхана» деген ат берілді. Кітапхана”а
1 жылда 1 миллионнан астам (читатели) келеді. 2 миллиондай кітап (выдается на руку).
(Национальной) кітапханада 14 о–у залы (работает).
АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Суреттерді пайдаланып, сƒйлемдерді толытыр.

©лгі:

-ды• ... -ды•...

(Кітап) –оры.

-ды• ...

121
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

©лгі:

Е• ірі (кітапхана). ... ... .

... ... .

... ... .
©лгі:

... ... .
(Г¤л) пайда бол”ан.

... ... .

... ... .

ЖАЗЫЛЫМ
МТІНСО§Ы Ж’МЫС
9 -тапсырма.
¨ш н­саны‹ ішінен ажетті сƒздерді
тауып жаз.
АЙТЫЛЫМ

10
›аза–стан Республикасыны• (ауылды–, -тапсырма.
халы–ты–, «лтты–) кітапханасы — әлемдегі Мәтін бойынша с­ра
ірі кітапханаларды• бірі. «лтты– кітапхана- ­растырып, диалог ­ры‹дар.
ны• ”имараты 1971 жылы (арнайы жобамен,
арнайы сызбамен, тапсырыспен) салын”ан.
Ол — Алматы –аласында”ы отанды– (би ЕСТЕ САТА!
өнеріні•, айтысты•, сәулет өнеріні•) туын- ›аза–стан Республикасында”ы е• ірі
дысы. Кітапхана — ›аза–станда”ы тари- кітапхана — «лтты– кітапхана. Ол Алматы
хи және (мәдени ескерткіштерді•, кәсіби, –аласында орналас–ан. Кітапхана — рухани
халы–аралы–) бірі. «лтты– кітапхана байлы–ты са–таушы ¡лтты– кітап –оймасы.
Мемлекетті• (өзінде, –ор”ауында, сөзінде). Кітапхана — ›аза–станда”ы тарихи және
мәдени ескерткіштерді• бірі.

122 6-та¬ырып
 Ірі кітапханалар 5—6
САБА


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

аумаы, олжазба,
АЙТЫЛЫМ сирек кездесетін, жуы

1 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.

1. ¥лемдегі е• ірі кітапхана –ай елде орналас–ан деп ойлайсы•?

2. Ірі кітапханаларда болып көрді• бе?

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. р суретке жазбаша с­ра дайында‹дар. Диалог ­ры‹дар.

123
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

Болымсыз етістік тудыратын ж­рнатар мен Мысалдар

кƒмекші етістіктер

-”ан/-ген, -–ан/-кен, -атын/-етін, -йтын/-йтін + бар”ан емес, келген емес, айтпа– емес, кетер
емес емес, сенбек емес

ОҚЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Берілген сƒздерді болымсыз етістік ту-
дыратын -ан/-ген, -ан/-ген ж­рнатары
лгі: Айт — айтан емес.
Бар, кел, ж¤р, көр, отыр, бер, ал,
мен «емес» кƒмекші етістігін пайдаланып, жу, пайда бол, –ол”а беріл, жина, тап,
болымсыз етістікке айналдыр. ¡–ыпты ¡ста.

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
4 -тапсырма.
Мәтінді оы‹дар.

Ірі кітапханалар
¥лемдегі е• ірі кітапхана — Конгресс кітапханасы. Ол — Америка ›¡рама
Штаттарыны• ¡лтты– кітапханасы. Кітапхана Вашингтон –аласында орналас–ан.
Кітапханада ¤ш ”имарат бар. Кітапхананы• аума”ы да ¤лкен. Кітап саны да көп. Кітап-
ханада 32 миллионнан аса кітап –оры бар. Кітаптар 437 тілде жазыл”ан. 61 миллион-
дай –олжазба бар.
¥лемдегі екінші ірі кітапхана — «лыбритания ²лтты‘ кітапханасы Лондон
–аласында орналас–ан. Британды– кітапханада 25 миллиондай сирек кездесетін
–олжазба мен кітап бар. Кітап –оры 150 миллионнан асады.
¥лемдегі ірі кітапханаларды• бірі — Ресей ¶ылым Академиясыны• кітапханасы.
Оны І Петр 1714 жылы салдыр”ан. Кітапханада 2 мыƒŽа жуы‘ кітап бол”ан.

АЙТЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Кестедегі апаратты‹ мәтінге сәйкестігін тексер.

№ Апарат Д­рыс ате

1 ¥лемдегі е• ірі кітапхана — Конгресс кітапханасы.
2 Ол — Америка ›¡рама Штаттарыны• ¡лтты– кітапханасы емес.
3 Кітапхана Вашингтон –аласында орналас–ан.

124 6-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

4 Кітапханада ¤ш ”имарат жо–.

5 Кітапханада 32 миллионнан аса кітап –оры бар.
6 Кітаптар 437 тілде жазыл”ан жо–.
7 Конгресс кітапханасында 61 миллиондай –олжазба жо– екен.

ЖАЗЫЛЫМ

6 -тапсырма.
Мәтінде айтылан кітапханалар туралы апаратты салыстыр.

№ Конгресс кітапханасы Британды кітапхана Ресей ¯ылым Академиясыны‹

кітапханасы
1
2

АЙТЫЛЫМ
лгі:
7 -тапсырма.
Бір сƒйлемге әрт‡рлі с­ра ой.
С
йлем:
¥лемдегі екінші ірі кітапхана — Британды– кітап-
хана.
«лыбританияны• ²лтты‘ С ра:
кітапханасы Лондон –аласында 1. ¥лемдегі екінші ірі кітапхана –ай елде
орналас–ан. Британды– кітапханада орналас–ан?
25 миллиондай сирек кездесетін 2. Британды– кітапхана — ¤лкендігі жа”ынан
–олжазба мен кітап бар. Кітап –оры әлемде нешінші кітапхана?
150 миллионнан асады. 3. ¥лемдегі екінші ірі кітапхана — –ай кітапхана?
4. Британды– кітапхана нешінші орында?

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Тƒмендегі ‡зінді мазм­ны бойынша «ос жазба» к‡нделігін толтыр. Т‡сіндір.

¨зінді Т‡сініктеме
Ресей ›аза–стан”а көрші мемлекет.

¥лемдегі ірі кітапханаларды• бірі — Ресей ¶ылым Академиясыны• кітапханасы. Оны

І Петр 1714 жылы салдыр”ан. Кітапханада 2 мыƒŽа жуы‘ кітап бол”ан.
125
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

МТІНСО§Ы Ж’МЫС

ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Болымсыз етістіктерді тап, жасалу жолдарын т‡сіндір. Болымсыз етістіктерді болымды
етістікке айналдыр.

1. Мен Конгресс кітапханасына бар”ан емеспін. 2. Ол Америка ›¡рама Штаттарында

бол”ан емес. 3. Конгресс кітапханасы — Американы• «лтты– кітапханасы емес. 4. Кітапхана
Вашингтон –аласында орналас–ан жо–. Конгресс кітапханасы — әлемдегі е• ірі кітапхана
емес. Кітапханада 32 миллионнан аса кітап –оры жо–. Кітаптар 437 тілде жазыл”ан жо–.

ЖАЗЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Суреттер бойынша с­ра ­растырып, диалог ­ры‹дар.

Конгресс кітапханасы Британды– кітапхана

ЕСТЕ САТА!
¥лемдегі е• ірі кітапханалар:
Конгресс кітапханасы, Британды–
кітапхана, Ресей ¶ылым
Академиясыны• кітапханасы.

Ресей ¶ылым Академиясыны• кітапханасы

126 6-та¬ырып
Абай. “ылым таппай 7—8
САБА

матанба


МТІНАЛДЫ Ж’МЫС ЖА А С ЗДЕР

АЙТЫЛЫМ матанба, ашы бол, асы
бол, адам болу,
сек,
тірік,
1 -тапсырма.
Тƒмендегі с­ратара
жауап бер.
матанша, бекер мал
шашпа, бес д шпан, талап,
тере ой, анаат, раым,
асыл іс

1. Абай ›¡нанбаев туралы не

білесі•?
2. Абайды• –андай
шы”армаларын о–ыды•?
Абай ›¡нанбаев
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Мәтінді оы. Диаграмманы толтыр.

...
Абай — –аза–ты• ¡лы а–ыны, фило-
соф. Абай ›¡нанбаев (ИбраÇим) –азіргі
Шы”ыс ›аза–стан облысы Абай ауда-
нында д¤ниеге келген. Ол кішкентай
кезінен зерек бол”ан. Абайды әжесі — ... АБАЙ ...
Зере тәрбиелеген. Шешесі — «лжан
а–ылды ананы• бірі бол”ан. ¥кесі
›¡нанбай Өскенбай¡лы ел бас–ар”ан.
Абайды• «›ыс», «К¤з», «Жаз» атты
өле•дері бар. ...

ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

3 -тапсырма.
Мәтінді оы. ою аріппен жазылан сƒздерді аза тіліне аудар.

Бабушка Зере звала любимого внука Абаем. Имя Абай означает «осмотрительный,
осторожный, миленький». С тех пор и окружающие стали так же обращаться к мальчику, а
настоящим именем, по сути, его никто не называл.
http://www.abay.nabrk.kz
127
 Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

ТЫҢДАЛЫМ ОҚЫЛЫМ
МТІНМЕН Ж’МЫС
4 -тапсырма.
Œле‹ді жатта. Болымсыз етістіктерді тап. Œле‹ді жатта.

ылым таппай ма‘танба

¶ылым таппай ма–танба, Тілеуі•, өмірі• алды•да,

Орын таппай баптанба, О”ан –ай”ы жесе•із.
›¡марланып, шаттанба, Өсек, өтірік, ма–танша–,
Ойнап бос–а к¤луге. Еріншек, бекер мал шашпа– —
Бес нәрседен –ашы– бол, Бес д¡шпаны•, білсе•із.
Бес нәрсеге асы– бол, Талап, е•бек, тере• ой,
Адам болам десе•із. ›ана”ат, ра–ым, ойлап –ой —
Бес асыл іс, көнсе•із.

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ

5 -тапсырма.
Берілген сƒздерді‹ т‡бірін тап, сол сƒздерді атыстырып, сƒйлем
­ра.
ма–танба ерінбе
ма–тан Ерін
ма–танша– еріншек

АЙТЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ лгі: айтпа-айт.

6 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Болымсыз етістіктерді
болымды етістікке айналдыры‹дар.
Баптанба — Асы– болма —
Шаттанба — Ма–танба —
К¤лме — ›ашы– болма
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

7 -тапсырма.
Œле‹ді таы бір рет оы. Тƒменде берілген сƒздерден жасы адам болу
‡шін ажет сƒздерді тауып, жауап бер.

Жа–сы адам болу ¤шін неден Жа–сы адам болу ¤шін неге
–ашы– болу керек? асы– болу керек?

өсек, талап, өтірік, е•бек,

ма–танша–, еріншек, тере• ой,
–ана”ат, бекер мал шашпа–,
ра–ым

128 6-та¬ырып
Данный экземпляр учебника выдан по запросу МОН РК (13-2/048 от 10.09.2019). Все права на учебник принадлежат издательству "Көкжиек-Горизонт"/защищены законом об авторском праве.
Печать и распространение учебника и его частей запрещены без письменного согласия правообладателя" (ст. 198 УК РК от 100 МРП до 7 лет лишения свободы).

АЙТЫЛЫМ

8 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Сƒйлемді ƒле‹
жолдарымен салыстырып, аза тіліне
Чтобы стать (хорошим) человеком, нуж-
но быть подальше от сплетен, от вранья, от
хвастовства, от лени, от расточительства.
аудары‹дар.

АЙТЫЛЫМ

9 -тапсырма.
Кестедегі апаратты‹ мәтінге сәйкестігін тексер.

№ Апарат Д­рыс Д­рыс емес

1 ¶ылым таппай ма–тан.
2 Бес нәрседен –ашы– бол.
3 Бес нәрсеге асы– болма.
4 Адам болам десе•із.
5 Бес д¡шпаны•: өсек, өтірік, ма–танша–,
еріншек, бекер мал шашпа–.

МТІНСО§Ы Ж’МЫС
ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

10 -тапсырма.
Ж­пты ж­мыс. Œле‹ді оы‹дар. Абай айтан бес
жасы нәрсе мен бес жаман нәрсені аныта‹дар.

Бес жасы нәрсе Бес жаман нәрсе

АЙТЫЛЫМ
ЕСТЕ САТА!

11 -тапсырма.
Абай адам болуды‹ андай шарттарын
айтады?
Талап, е•бек, тере• ой,
–ана”ат, ра–ым, ойлап –ой —
бес асыл іс, көнсе•із.

129
 Нәтиже саба. 9—10
САБА


Мен не йрендім?
ОҚЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

1 -тапсырма.
Мәтінді оып, әр сƒйлемге с­ра ой.
ою аріппен берілген сƒздер мен сƒз
3 -тапсырма.
С­ратара жауап бер.

тіркестеріні‹ маынасын т‡сіндір. 1. Абай айт–ан бес асыл іс –андай?

2. Абай айт–ан бес д¡шпан — не?
«лтты– кітапхананы• кітап ‘орында
Абайды• ‘олжазбалары бар. Абай дана
с‹здерінде жа–сы адам болуды• жолын
ЖАЗЫЛЫМ
айт–ан. «лы Абай неден ‘ашы‘ болу керек
екенін айт–ан. Абайды• шы”армалары — ру-
хани байлы‘. «лтты– кітапханада бас–а да 4 -тапсырма.
Абай айтан бес жаман нәрсені болымсыз
етістік формасында жаз.
сирек кездесетін ‘олжазба көп. «лтты–
кітапхана”а о‘ырман көп келеді. Бес жаман нәрсе: өсек, өтірік, ма–танша–,
еріншек, бекер мал шашпа–.
лгі: сек айтпа, ..., ... ,

ЖАЗЫЛЫМ ЖАЗЫЛЫМ АЙТЫЛЫМ

2 -тапсырма.
Œзі‹ні‹ кітапханаа бараны‹ды сипат-
тап, шаын мәтін жаз. Мәтінде болымды
5 -тапсырма.
Тƒрт елді‹ ’лтты кітапханалары туралы
мәлімет тауып, тора жазы‹дар. Салыс-
және болымсыз етістіктерді пайдалан. тырмалы кесте жаса‹дар. Сол жауаптар-
Болымды ет. ды пайдаланып, диалог ­ры‹дар.
Мен кітапхана”а бардым. ... ... .

›аза–стан Ресей ¶ылым Америка ›¡рама

«лыбританияны•
Республикасыны• Академиясыны• кітап- Штаттарында”ы
«лтты– кітапханасы
«лтты– кітапханасы ханасы Конгресс кітапханасы

... ... ... ...

130 6-та¬ырып
 Мазм‹ны
1. ОТБАСЫНДАЫ ДСТ РЛЕР
МЕН МЕРЕКЕЛЕР
1—2 саба¬. аза¬ отбасыны°
дәст¸рлері .........................................................4
3—4 саба¬. Атам трде отырады ..................9
5—6 саба¬. Табалдыры¬ты баспа! ..............12
7—8 саба¬. «То¬та, ботам!
Ата° келеді арты°да...» ................................15
9—10 саба¬. Атам бата береді......................19
11—12 саба¬. Œкелі°із, кмектесейін!.........22
13—14 саба¬. Нәтиже саба¬.
Мен не ¸йрендім?...........................................24
2. МЕКТЕП МІРІ. ДЕПТІ БАЛА —
АРЛЫ БАЛА
1—2 саба¬. Мені° мектебім ..........................26
3—4 саба¬. аза¬ тілі мен әдебиеті
кабинеті екінші ¬абатта ................................30
5—6 саба¬. С¸йікті жазушы ..........................33
7—8 саба¬. ожа — әдепті бала ..................37
9—10 саба¬. Жанар — а¬ылды ¬ыз.............41
11—12 саба¬. ожа мектепте .......................44
13—14 саба¬. Нәтиже саба¬.
Мен не ¸йрендім?...........................................48
3. АЗАСТАНДАЫ ЖАН-ЖАНУАРЛАР
МЕН СІМДІКТЕР ЛЕМІ
1—2 саба¬. «ызыл кітап» ............................51
3—4 саба¬. ыз±алда¬ты са¬тайы¬! ...........54
5—6 саба¬. ас¬ыр мен тиін .........................56
7—8 саба¬. «аза¬стан барысы»
(мультфильм негізінде) .................................62
9—10 саба¬. Т¸лкі мен ¬ыр±ауыл.................66
11—12 саба¬. Тауды мекендейтін
а°-¬·с ..............................................................69
13—14 саба¬. Нәтиже саба¬.
Мен не ¸йрендім?...........................................72
4. ЕЖЕЛГІ К ШПЕЛІЛЕР МДЕНИЕТІ
1—2 саба¬. Кшпелілер туралы т¸сінік .......74
3—4 саба¬. Кшпелілер — жауынгер
халы¬ ...............................................................79
5—6 саба¬. Т·мар (Томирис) туралы а°ыз .83
7—8 саба¬. А°ыз патшайым .........................86
9—10 саба¬. Алтын адам .............................89
11—12 саба¬. Нәтиже саба¬.
Мен не ¸йрендім?...........................................93
5. СУ — ТІРШІЛІК К ЗІ
1—2 саба¬. Сусыз мір жо¬ ..........................94
3—4 саба¬. Суды° ма°ызы ...........................97
5—6 саба¬. Суды° пайдасы. .......................100
7—8 саба¬. аза¬стан клдері ...................103
9—10 саба¬. Сырда ту±ан сырды° ·лы .....106
11—12 саба¬. Сырды° с·лу зені...............108
13—14 саба¬. Нәтиже саба¬.
Мен не ¸йрендім?.........................................111
6. ЛЕМДЕГІ ІРІ КІТАПХАНАЛАР
1—2 саба¬. Кітап — ба±алы сыйлы¬ ..........114
3—4 саба¬. «лтты¬ кітапхана ....................119
5—6 саба¬. Ірі кітапханалар .......................123
7—8 саба¬. Абай. ªылым таппай
ма¬танба ......................................................127
9—10 саба¬. Нәтиже саба¬.
Мен не ¸йрендім?.........................................130
 О¬у басылымы
Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Дәулетбекова,
А. . Рауандина, Р. С. Рахметова,
. С. Жайлаубаева
аза¬ тілі мен әдебиеті:
Бәйшешек
О¬улы¬
1-блім
аза¬ тілінен бас¬а тілде о¬ытылатын
11 жылды¬ жалпы білім беретін мектепті°
5-сыныбына арнал±ан
Œдіскер Б. . Мукеева
Редактор Г. . Омарбекова
Суретшілер: А. Айтжанов, Р. Байбекова,
М. Дильманов, В. Самаркина, И. Киянова,
Е. Рагозина, М. Мирошников, В. Самаркина
Фотосуретші П. Михеев
М·¬аба әрленімі Д. Н. Буксикова
Техникалы¬ редактор Д. К. Тынбаев
Беттеуші Д. К. Тынбаев, С. ыдырбай
13.02.20 басылым±а жіберілді. 60×90 форматы.
Офсеттік басылым. «DIN» ¬аріп т¸рі. Офсетті
¬а±аз. Шартты баспа таба±ы 14.5
осымша таралымы 10 000.
«Реформа» ЖШС-нде басыл±ан.
«Ккжиек-Горизонт» ЖШС, 050022,
Алматы ¬., Сейфуллин д., 597 А ¸й
тел. +7 (727) 220 76 60
www.kokziek-gorisont.com
Учебное издание
Ф. Ш. Оразбаева, Ж. Т. Даулетбекова,
А. К. Рауандина, Р. С. Рахметова,
К. С. Жайлаубаева
аза¬ тілі мен әдебиеті:
Бәйшешек
Учебник
Часть 1
Для 5 класса
11-летней общеобразовательной школы
с неказахским языком обучения
Методист Б. К. Мукеева
Редактор Г. К. Омарбекова
Художники: А. Айтжанов, Р. Байбекова,
М. Дильманов, В. Самаркина, И. Киянова,
Е. Рагозина, М. Мирошников, В. Самаркина
Фотограф П. Михеев
Дизайн обложки Д. Н. Буксикова
Технический редактор Д. К. Тынбаев
Компьютерная верстка Д. К. Тынбаев, С. Кыдырбай
Подписано в печать 13.02.20. Формат 60×90 .
Печать офсетная. Гарнитура «DIN».
Бумага офсетная. Усл. печ. л. 14.5
Дополнительный тираж 10 000.
Отпечатано ТОО «Реформа»
ТОО «Ккжиек-Горизонт», 050022,
г. Алматы, проспект Сейфуллина, дом 597 А
тел. +7 (727) 220 76 60
www.kokziek-gorisont.com