Текстовой материал для десятого задания

(Кыргыз адабияты)
Например:
Ч. Айтматовдун алгачкы аңгемеси кайсы?
«Газетчи Дзюйдо»
«Жамийла»
«Кызыл жоолук жалжалым»
«Кыямат»
В данном виде тестового задания нужно сделать единичный правильный выбор: из всех
вариантов ответа только один содержит правильный ответ. Все варианты данного задания
построены на представленных ниже двух текстах (а не на всем курсе кыргызского языка), поэтому
нужно проанализировать каждое предложение.

Тексты, используемые для интерпретации задания в тесте

Ч. АЙТМАТОВДУН ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫ

(ТВОРЧЕСТВО Ч. АЙТМАТОВА)
Кыргызстандын улуу жазуучусу Ч. Айтматов Великий писатель Кыргызстана Ч. Айтматов
Таластын Шекер айылында 1928-жылы родился с селе Шекер Таласской области в семье
кызматчынын үй-бүлөсүндө туулган. служащего в 1928 году.

Ал 1952-ж. жапондук баланын турмушун В 1952 году опубликовал свой первый рассказ о
баяндаган «Газетчи Дзюйдо» аттуу алгачкы жизни японского мальчика “Газетчик Дзюйдо”.
аңгемесин жарыялаган.

Андан соң «Ашым», «Түнкү сугат», «Ак После это он пишет рассказы “Ашым”, “Ночной
жаан», «Асма көпүрө» аңгемелерин жазат. полив”, “Белый дождь”, “Подвесной мост”.

Алгачкы аңгемелеринде эле автордун терең Уже в первых рассказах наблюдалась способность
психологиялык анализге жөндөмдүүлүгү автора к глубокому психологическому анализу.
байкалган.

«Бетме-бет» (1958) повести Ч. Айтматовду Повесть “Лицом к лицу” (1958 г.) поставила Ч.
Кыргызстандын көрүнүктүү Айтматова в ряд видных прозаиков Кыргызстана.
прозачыларынын катарына кошкон.

1958-ж. «Жамийла» повести жарык көрөт, В 1958 году увидела свет повесть “Джамиля”,
аны Л. Арагон француз тилине которот. которую Л. Арагон перевел на французский язык.
Ошондон кийин жазуучу дароо эле бүткүл После этого писатель сразу же становится
дүйнөгө таанылат. известным на весь мир.

Повесть лирикалуулугу, романтикалык Повесть связана с народными поэтическими

көтөрүңкүлүгү менен элдик поэтикалык традициями своей лиричностью, романтической
салттарга байланышат. приподнятостью.

1961-ж. «Кызыл жоолук жалжалым», В 1961 году увидел свет сборник под названием
«Ботогөз булак», «Биринчи мугалим», “Повести гор и степей”, в который вошли такие
«Жамийла» аттуу чыгармалары кирген произведения как «Тополек мой в красной
«Тоолор жана талаалар повесттери» косынке», «Родник верблюжий глаз», «Первый
жыйнагы жарык көргөн. учитель», «Джамиля».

Бул жыйнак Лениндик сыйлыкка татыган Этот сборник был удостоен «Ленинской премии»
(1963). (1963 г.).

Адам тагдыры жана ал жеңип чыккан согуш Судьба человека и ужасы войны, которые он
азабы «Саманчынын жолундагы» победил, составляют сущность конфликта
конфликттин маңызын түзөт. «Материнского поля» (дословный перевод – «Путь
соломщика»)».

1966-ж. «Гүлсарат» повести жарыяланат. В 1966 г. публикуется повесть «Прощай,

Гульсары».

Повесттин башкы каарманы Танабай карыя Герой повести старец Танабай размышляет,
ой жүгүртүп, согуштан кийинки турмуш пытается найти ответы на послевоенные
маселелерине жооп издейт. проблемы.

Ч. Айтматов кийинки чыгармаларында Ч. Айтматов в последующих произведениях («И

(«Кылым карытар бир күн» (1990-ж.), дольше века длится день» (1990 г.), «Плаха» (1986 г.)
«Кыямат» (1986-ж.) ж.б.) терең и др.) обращается к глубоким философским
философиялык темаларга кайрылат. темам.

Ч. Айтматовдун чыгармалары дүйнөнүн 127 Произведения Ч. Айтматова были переведены в

өлкөсүндө 176 тилге которулуп, 2005-жылы 2005 году на 176 языков в 127 странах и были
жалпы саны 76,5 млн. нуска менен кайталап изданы в объеме 76,5 млн. экземпляров.
басылган.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ЭЛ ЖАЗУУЧУСУ ТҮГӨЛБАЙ СЫДЫКБЕКОВ

(НАРОДНЫЙ ПИСАТЕЛЬ КЫРГЫЗСТАНА ТУГОЛБАЙ

СЫДЫКБЕКОВ)
Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу Народный писатель КР родился 14 мая 1912 года в

1912-жылы 14-майда Ысык-Көл областынын Иссык-Кульской области в селе Кен-Суу.

Кең-Суу кыштагында туулган.

Жалпы совет адабиятында эң мыкты Написал роман-эпопею «Среди гор» (Кен-Суу),

чыгармалардын бири катары эсептелген который считался одним из лучших произведений

«Тоо арасында» (Кең-Суу) роман эпопеясын советской литературы.

жазган.

Романда коллективдештирүү учурундагы В романе он тонко исследовал обычаи и традиции,

элдик турмушун салт-санаасын, тарыхын, историю, экономические и культурные изменения

экономикалык жана маданий жааттагы в народной жизни в период коллективизации.

өзгөрүштөрдү кылдат иликтеген.

Анын Улуу Ата Мекендик согуш мезгилин Его роман «Люди наших дней», отражающий

камтыган «Биздин замандын кишилери» период Великой Отечественной войны, был

романы кыргыз адабиятынын тарыхында впервые в истории кыргызской литературы был

биринчи жолу СССР Мамлекеттик удостоен Государственной премии СССР (1948 г.).

сыйлыгына (1948) татыктуу болгон.

Ал эми согуштан кийинки кыргыз айлын, Он также написал роман «Дети гор», который

мектеп турмушун көрсөткөн «Тоо балдары», отражал жизнь послевоенного села и школу;

кыргыз аялдарынын революцияга чейинки роман «Женщины», отразивший место женщины

жана андан кийинки тагдыры, коомдогу, үй- до революции, судьбу и место женщины в

бүлөдөгү ордун «Зайыптар», студенттердин обществе и семье после революции; роман

турмушун сүрөттөгөн «Курбулар», «Сыр «Друзья», «Раскрытие тайны», описывающие

ачуу» деген романдарын, «Ала-Тоодон — студенческую жизнь; очерк «Шестеро из Ала-Тоо»

алтоо» очеркин ж.б. чыгармаларды жазган. и другие произведения.

Алтымышынчы жылдардын ичинде залкар В 60-е годы великий прозаик снова обращается к

прозаик поэзия жанрына кайрадан жанру поэзии и создает сборники стихов «Не могу

кайрылып, «Көкөй кести», «Адамдарга забыть!», «Обращение к людям».

кайрылуу» ыр жыйнактарын чыгарат.

Т. Сыдыкбеков драматургия жанрында да Т. Сыдыкбеков попробовал свои силы и в

өзүнүн күчүн сынап көрүп, «Майдандан», драматургии и создал пьесы «С майдана» «Хозяева

«Кыштак ээлери» пьесаларын жана Калим села», совместно с Калимом Рахматуллиным

Рахматуллин менен бирдикте «Тоодой драмы «Огромное сердце», «Манас и Алманбет».

жүрөк», «Манас жана Алманбет» аттуу

көлөмдүү драмаларын жараткан.

«Манас» эпосунун курама вариантын түзүп Внес большой вклад в запись сборного варианта

элге тааныштырууда жана эпостун эпоса «Манас», в работу по его популяризации

элдүүлүгүн, генезисин тарыхый фактылар среди народа, в исследование его народности,

менен салыштырып изилдөөгө чоң салым генезиса, сопоставляя исторические факты.

кошкон.

Махмуд Кашкаринин «Түркий тилдер сөз Работы, написанные по «Собранию тюркских

жыйнагы», Жусуп Баласагындын «Кутадгу наречий» Махмуда Кашгари, «Благодатного

билиг» дастаны жана башкалар тууралу знания» Джусупа Баласагына и другим

жазылган эмгектери ата мурасына, тарыхка произведениям, свидетельствуют об образцовом

мамиле кылуунун жогорку деңгээлдеги подходе к наследию предков и истории.

үлгүсүн аныктай алат.

Кыргыз элинин рухий маданиятынын За огромный вклад в сокровищницу духовной

казынасына кошкон зор салымы, культуры кыргызского народа, за высокую

чыгармачылык жана коомдук иштеги гражданскую позицию в творчестве и

атуулдук бийик орду үчүн Т. Сыдыкбековго общественных делах Т. Сыдыкбекову в 1997 году

1997-жылы «Кыргыз Республикасынын присвоено звание «Героя Кыргызской

Баатыры» деген наам жана эң жогорку Республики» и особый знак «Ак шумкар».

артыкчылык даражасы «Ак Шумкар» өзгөчө

берилген.

КЫРГЫЗ ЭЛ ЖАЗУУЧУСУ ТӨЛӨГӨН КАСЫМБЕКОВ

(НАРОДНЫЙ ПИСАТЕЛЬ КЫРГЫЗСТАНА ТОЛОГОН

КАСЫМБЕКОВ)
Төлөгөн Касымбеков (1931-2011 жж.) - Тологон Касымбеков (1931-2011 гг.) – народный

кыргыз эл жазуучусу, тарыхый романистика писатель, мастер исторического романа,

чебери, коомдук ишмер. общественный деятель.

1980-жж. айрым чыгармалары үчүн В 1980-е годы подвергался гонениям со стороны

Кыргызстан Компартиясынын идеологдору Компартии Кыргызстана за некоторые свои

тарабынан жазыксыз кодуланган. произведения.

1952-жылы «Кичинекей жылкычы» аттуу В 1952 году в журнале «Советский Кыргызстан»

чыгармасы «Советтик Кыргызстан» впервые было опубликовано его произведение

журналында биринчи жолу жарыкка «Маленький табунщик».

чыккан.

«Адам болгум келет» аттуу повести 1965 – Его повесть «Хочу быть человеком» была

жылы орус тилинде жарык кɵргɵн. переведена на русский язык в 1965 году. Одним за

Жазуучунун эң манилүү чыгармаларынын самых значительных произведений писателя

бири болуп «Сынган кылыч» эсептелинет считается роман «Сломанный меч» (1971 г.), в 1980

(1971), ал 1980 – жылы англис тилине году этот роман был переведен на английский

которулган. язык.

Башка чыгармаларынын арасында Среди других произведений писателя можно

Кыргызстандын тарыхын ХIХ – кылымдын назвать романы «Келкел», «Чапкын», «Баскын»

ортосунан баштап ХХ – кылымдын башына (Нашествие), «Кыргын» (Истребление), которые

чейин баяндаган «Келкел», «Чапкын», повествуют об истории Кыргызстана с середины

«Баскын», «Кыргын» деген романдарын да XIX века до начала XX века.

атап ɵтсɵк болот.

Белгилүү жазуучу 1959-жылдан тартып Известный писатель был членом Союза писателей

СССР Жазуучулар союзунун мүчөсү болгон. СССР с 1959 года. В 1986 году получил звание

1986-жылы "Кыргыз эл жазуучусу" наамын «Народный писатель Кыргызстана».

алган.

1990-1994-жж. Кыргыз Республикасынын Эл С 1990 по 1994 годы был народным депутатом КР,

депутаты, тил, маданият жана билим руководителем межнациональной парламентской

боюнча, улуттар аралык парламенттик комиссии по языку, культуре и образованию,

комиссиянын жетекчиси жана эркин главой свободного Союза писателей Кыргызстана.

Кыргызстан Жазуучулар союзунун башчысы

болгон.