Вы находитесь на странице: 1из 104

ALGEBRA WE ANALIZIŇ

BAŞLANGYÇLARYNDAN GUTARDYŞ
SYNAGY ÜÇIN ÝUMUŞLAR

ЗАДАНИЯ ДЛЯ ВЫПУСКНОГО


ЭКЗАМЕНА ПО АЛГЕБРЕ И
НАЧАЛАМ АНАЛИЗА

1
J.Töräýew, G.Şadurdyýew, H. Soltanow

ALGEBRA WE ANALIZIŇ
BAŞLANGYÇLARYNDAN GUTARDYŞ
SYNAGY ÜÇIN ÝUMUŞLAR

ЗАДАНИЯ ДЛЯ ВЫПУСКНОГО


ЭКЗАМЕНА ПО АЛГЕБРЕ И
НАЧАЛАМ АНАЛИЗА

Türkmenistanyň Bilim ministrligi tarapyndan hödürlenildi

Aşgabat
Türkmen döwlet neşirýat gullugy
2021
2
Bu ýygynda orta mekdebiň algebra we analiziň başlangyçlary dersi
boýunça geçirilmeli gutardyş synagyna degişli ýumuşlar girizildi.
Ýygyndyda 50 sany iş bolup, her iş iki tarapdan (çep we sag), her tarap
bolsa ýörite saýlanylan 7 sany ýumuşdan ybaratdyr.
Algebra we analiziň başlangyçlaryndan gutardyş synagda bir iş
hödürlenilip, şonuň birinjisini çep tarapda oturan okuwçylar, ikinjisini
bolsa sag tarapda oturan okuwçylar ýerine ýetirerler.
Her tarapdaky 7 sany ýumşuň ilkinji 6-syny okuwçylaryň ählisi,
7-njisini bolsa diňe matematIka çuňlaşdyrylyp okadylýan synplaryň
okuwçylary ýerine ýetirmelidir.
Adaty synplarda (matematika çuňlaşdyrylyp okadylan synplarda)
dogry ýerine ýetirilen dört (bäş) ýumuş üçin “3” baha, bäş (alty)
ýumuş üçin “4” baha, alty (ýedi) ýumuş üçin bolsa “5” baha goýulýar.
Algebra we analiziň başlangyçlaryndan gutardyş synagynyň
ýygyndynyň haýsy işi boýunça geçirilmelidigi Türkmenistanyň Bilim
ministrligi tarapyndan kesgitleniler hem-de synag boljak güni
telewideniýe, radio üsti bilen habar berler.
Bu ýygyndy boýunça okuwçylar orta mekdebiň matematikasy
boýunça gutardyş synaglaryna, orta hünär we ýokary okuw
mekdeplerine matematikadan giriş synaglaryna taýýarlanyp bilerler.
Matematika mugallymlary okatmak döwründe şu ýygyndydaky
ýumuşlardan peýdalanyp bilerler.
Şu ýygyndy bäş ýylyň dowamynda mekdeplerde saklanylmalydyr.

3
Этот сборник содержит задания для выпускного экзамена по
алгебре и началам анализа. Сборник содержит 50 работ, состоящих
из двух вариантов, содержащих по 7 заданий.
На екзамене из этого сборника будет предложена одна работа,
первый вариант которой будут выполнять учащиеся, сидящие с
левой стороны, второй вариант-с правой стороны.
Из 7 заданий каждого варианта первые 6 будут выполнять все
учащиеся, 7-ая задача предназначена для учащихся класс с
углубленным изучением математики.
В обычных классах (в классах с углубленным изучением
математики) оценка “3” ставится за четыре (пять), оценка “4” за
пять (шесть), оценка “5” за шесть (семь) верно выполненных
заданий.
Работа, по которой должен проводиться письменный екзамен по
алгебре и началам анализа, определяется Министерством
образования Туркменистана и обьявляется непосредственно перед
началом екзаменов по государственному радио и телевидению.
По этому сборнику учащиеся могут готовиться к выпускным
экзаменам по математике за курс средней школы и вступительным
экзаменам в средние специальные и высшие учебные заведения.
Учителя могут использовать задачи из этого сборника в
процессе обучения математике.
Данный сборник необходимо хранить в школе в течение пяти лет.

4
1-nji iş. Çep tarap

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎1,5 −𝑏1,5 𝑎2 𝑏0,5 −𝑎𝑏1,5
Упростите выражение:
𝑎0,5 −𝑏 0,5 − 𝑎1,5 −𝑎0,5 𝑏
.

2. Deňlemäni çözüň:

Решите уравнение: (у2 – 9)(√6 − 5у – у) = 0.

3. y-iň haýsy bahalarynda 4𝑦 + 3 aňlatma otrisatel däl bahalara eýe


bolýar?
При каких значениях у выражение 4𝑦 + 3 принимает не
отрицательные значения?

4. Funksiýalaryň grafiklerini guruň we bu grafikleriň kesişme


4
nokatlarynyň koordinatalaryny görkeziň: 𝑦 = we 𝑦 = 4𝑥.
𝑥
Постройте графики функций и укажите координаты точек
4
пересечения этих графиков: 𝑦 = и 𝑦 = 4𝑥.
𝑥

5. Toždestwony subut ediň:


1−cos 2𝛼
Докажите тождество: sin 2𝛼 = −ctg(900 + α).

3𝑥−2
6. 𝑓(𝑥) = funksiýanyň grafigine 𝑥0 = 1 nokatda geçirilen
𝑥+1
galtaşýan göni çyzygyň deňlemesini ýazyň.
Напишите уравнение касательной к графику функции
3𝑥−2
𝑓(𝑥) = в точке 𝑥0 = 1.
𝑥+1

7. Integraly hasaplaň:
4 5√𝑥 3 +2𝑥+3√𝑥
Вычислите интеграл: ∫1 𝑑𝑥.
2√𝑥

5
1-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑥−1
Упростите выражение: ( + 𝑥 0,5 − 1) ∙ (𝑥 1,5 − 𝑥 0,5 ).
𝑥−𝑥 0,5

2. Deňlemäni çözüň:

Решите уравнение: (у2 – 4)(√4 − 3у – у) = 0.


3. 𝑦 – iň haýsy bahalarynda 9 − 4𝑦 aňlatma položitel däl bahalara
eýe bolýar?
При каких значениях 𝑦 выражение 9 − 4𝑦 принимает не
положительные значения?

4. Funksiýalaryň grafiklerini guruň we bu grafikleriň kesişme


4
nokatlarynyň koordinatalaryny görkeziň: 𝑦 = − we 𝑦 = −4𝑥.
𝑥
Постройте графики функций и укажите координаты точек
4
пересечения этих графиков: 𝑦 = − и 𝑦 = −4𝑥.
𝑥

5. Toždestwony subut ediň:


sin 2𝛼
Докажите тождество: = ctg(900 − 𝛼).
1+cos 2𝛼

7−𝑥
6. 𝑓(𝑥) = funksiýanyň grafigine 𝑥0 = 4 nokatda geçirilen
𝑥−3
galtaşýan göni çyzygyň deňlemesini ýazyň.
Напишите уравнение касательной к графику функции
7−𝑥
𝑓(𝑥) = в точке 𝑥0 = 4.
𝑥−3
7. Integraly hasaplaň:
9 5𝑥 3 −3√𝑥 5
Вычислите интеграл: ∫4 𝑑𝑥.
4𝑥 2

6
2-nji iş. Çep tarap

1. Droby gysgaldyň:
√15у− √5
Сократите дробь: .
3у−1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 𝑥 2 + 7 = 6𝑥 ∙ log 8 𝑥 ∙ log 𝑥 16.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: (𝑥 + 5)√𝑥 2 − 4𝑥 + 3 ≥ 0.

4. −10,2; −9,5; … arifmetik progressiýanyň birinji položitel agzasyny


tapyň.
Найдите первый положительный член арифметической
прогрессии −10,2; −9,5; … .

sin A+sin B C
5. Eger A, B we C üçburçlygyň burçlary bolsa, = ctg
cos A+cos B 2
toždestwony subut ediň.
sin A+sin B C
Докажите тождество = ctg , если А, В и С-углы
cos A+cos B 2
треугольника.
6. у = 2х – 4х3 funksiýa üçin grafigi A(2; – 8) nokatdan geçýän asyl
funksiýany tapyň.
Для функции у = 2х – 4х3 найдите первообразную, график которой
проходит через точку A(2; – 8).

7. у = х4 – 2х2 + 3 funksiýany önümiň kömegi bilen derňäň. a -nyň


haýsy bahalarynda х4 – 2х2 + 3 = a deňlemäniň üç köki bar?
Исследуйте функцию у = х4 – 2х2 + 3 с помощью производной.
Определите, при каких значениях а уравнение х4 – 2х2 + 3 = а
имеет три корня.

7
2-nji iş. Sag tarap

1. Droby gysgaldyň:
√35у− √7
Сократите дробь: .
5у−1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 𝑥 2 ∙ log 𝑥 27 ∙ log 9 𝑥 = 𝑥 + 4.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: (𝑥 − 8)√𝑥 2 − 3𝑥 + 2 ≥ 0.

4. 12,5; 11, 2; … arifmetik progressiýanyň birinji otrisatel agzasyny


tapyň.
Найдите первый отрицательный член арифметической прогрессии
12,5; 11, 2; … .

cos 𝐴−cos 𝐵 C
5. Eger A, B, we C üçburçlygyň burçlary bolsa, = −ctg
sin 𝐴−sin 𝐵 2
toždestwony subut ediň.
cos 𝐴−cos 𝐵 C
Докажите тождество = −ctg , если А, В и С-углы
sin 𝐴−sin 𝐵 2
треугольника.
6. у = 2х + 6х5 funksiýa üçin grafigi В(1;3) nokatdan geçýän asyl
funksiýany tapyň.
Для функции у = 2х + 6х5 найдите первообразную, график которой
проходит через точку В(1;3).

7. у = – х4 +2х2 + 8 funksiýany önümiň kömegi bilen derňäň. a -nyň


haýsy bahalarynda – х4 +2х2 + 8 = а deňlemäniň kökleri ýok?
Исследуйте функцию у = –х4+2х2+8 с помощью производной.
Определите, при каких значениях а уравнение – х4 +2х2 + 8 = а не
имеет корней.

8
3-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3
2
− 4
(𝑥 3 ) 𝑥𝑦 −1,6
Упростите выражение: 1 3
.
0,5 −5
(𝑥 𝑦 )

2. Deňlemäni çözüň:

Решите уравнение: √2у − 1 = у – 2 .


3. x-iň haýsy bahalarynda 9𝑥 − 3 aňlatma 2-den kiçi bolan
položitel bahalary kabul edýär?
При каких значениях 𝑥 выражение 9𝑥 − 3 принимает
положительные значения, меньше 2 ?

4. 𝑦 = √𝑥 we 𝑦 = 6 − 𝑥 funksiýalaryň grafiklerini guruň. 𝑥-iň


haýsy bahalarynda 𝑦 = √𝑥 funksiýanyň bahalary 𝑦 = 6 − 𝑥
funksiýanyň bahalaryndan kiçi bolar?
Постройте графики функций 𝑦 = √𝑥 и 𝑦 = 6 − 𝑥. Укажите
значения 𝑥, при которых значения функции 𝑦 = √𝑥 меньше
значений функции 𝑦 = 6 − 𝑥.

5. Toždestwony subut ediň:


1−cos 4𝛼
Докажите тождество: = tg2𝛼.
𝑠𝑖𝑛4𝛼

10𝑥
6. 𝑓(𝑥) = 3 funksiýa üçin grafigi M(8;15) nokatdan geçýän asyl
√𝑥
funksiýany tapyň.
10𝑥
Для функции 𝑓(𝑥) = 3 найдите первообразную, график
√𝑥
которой проходит через точку M(8;15).

7. a-nyň haýsy bahalarynda 𝑥 2 + (2 − 𝑎)𝑥 − 𝑎 − 3 = 0 kwadrat


deňlemäniň kökleriniň kwadratlarynyň jemi iň kiçi baha eýe
bolar?
При каких значениях а сумма квадратов корней квадратного
уравнения 𝑥 2 + (2 − 𝑎)𝑥 − 𝑎 − 3 = 0 имеет наименьшее
значение?

9
3-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2
3
− 3
(𝑎 8 ) 𝑎𝑏 −1,5
Упростите выражение: 1 −3
.

(𝑎0,25 𝑏 3 )

2. Deňlemäni çözüň:

Решите уравнение: √2у + 1 = у – 1.


3. 𝑥-iň haýsy bahalarynda 4𝑥 + 9 aňlatma −3-den uly bolan
otrisatel bahalary kabul edýär?
При каких значениях x выражение 4𝑥 + 9 принимает
отрицательные, значения, больше −3?

4. 𝑦 = √𝑥 we 𝑦 = 𝑥 − 6 funksiýalaryň grafiklerini guruň. x-iň


haýsy bahalarynda 𝑦 = √𝑥 funksiýanyň bahalary 𝑦 = 𝑥 − 6
funksiýanyň bahalaryndan uly bolar?
Постройте графики функций 𝑦 = √𝑥 и 𝑦 = 𝑥 − 6. Укажите
значения x, при которых значения функции 𝑦 = √𝑥 больше
значений функции 𝑦 = 𝑥 − 6.

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество: sin 2 𝛼 − cos 2𝛼 ∙ tg𝛼 = tg𝛼.

6𝑥
6. 𝑓(𝑥) = funksiýa üçin grafigi M(4;12) nokatdan geçýän asyl
√𝑥
funksiýany tapyň.
6𝑥
Для функции 𝑓(𝑥) = найдите первообразную, график
√𝑥
которой проходит через точку M(4;12).

7. a-nyň haýsy bahalarynda 𝑥 2 + (𝑎 − 1)𝑥 − 2𝑎 = 0 kwadrat


deňlemäniň kökleriniň kwadratlarynyň jemi iň kiçi baha eýe
bolar?
При каких значениях а сумма квадратов корней квадратного
уравнения 𝑥 2 + (𝑎 − 1)𝑥 − 2𝑎 = 0 имеет наименьшее
значение?

10
4-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
√3 1 √3− 6
Вычислите: ( + )· .
√3 +3 √3 1−√3

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: log 6 (5 + 6−𝑥 ) = 𝑥 + 1.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


Решите систему неравенств:
2
{𝑥 − 6𝑥 + 8 > 0
5 − 2𝑥 ≤ 0.

4. Iki ýük maşyny bilelikde işläp, dänäni 8 sagatda çekip gutarýar. Eger
şol mukdardaky dänäni çekmek üçin maşynlaryň birine beýlekisinden
12 sagat köp wagt gerek bolsa, maşynlaryň her biri aýratynlykda işläp,
dänäni näçe wagtda çekip gutarar?
Два грузовика, работая вместе, перевозили зерно в течение 8 ч.
За какое время перевезет это же количество зерна каждый
грузовик в отдельности, если одному из них нужно для этого на
12 ч больше, чем другому?

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество:
𝜋 𝜋 1
sin 2𝛼 + cos ( + 𝛼) ∙ cos ( − 𝛼) = .
3 3 4

6. 𝑓(𝑥) = 4𝑥 + 3𝑥 3 funksiýa üçin grafigi 𝑀(1; −4) nokatdan geçýän


asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 4𝑥 + 3𝑥 3 найдите первообразную, график
который проходит через точку 𝑀(1; −8).

7. Dogry üçburçly piramidanyň gapdal gapyrgasynyň uzynlygy 2√3


deň. Gapdal gapyrgalaryň esasyň tekizligi bilen emele getiren burçunyň
haýsy bahasynda piramidanyň göwrümi iň uly bolar?
В правильной треугольной пирамиде длина бокового ребра
равна 2√3. При какой величине угла, образованного этим ребром с
основанием пирамиды, объём будет наибольшим?

11
4-nji iş. Sag tarap.
1. Hasaplaň:
2 6
Вычислите: ( + ) · (√3 − 1).
√3 +1 √3 − 1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: log 3 (3𝑥 + 8) = 2 − 𝑥.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


Решите систему неравенств:
2
{2𝑥 − 7𝑥 + 5 ≤ 0
2 − 3𝑥 > 0.

4. Iki adam bilelikde işläp, wagonyň ýüküni 12 sagatda düşürýär. Eger


wagonyň ýüküni düşürmek üçin ýükçüleriň birine beýlekisinden 18
sagat az wagt gerek bolsa, aýratynlykda işläp olaryň her biri wagonyň
ýüküni näçe wagtda düşürip biler?
Два чловека, работая вместе, могут разгрузить вагон за 12ч. За
какое время может разгрузить этот же вагон каждый из них,
работая в отдельности, если первому на это потребуется на 18 ч
меньше, чем второму?

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество:
𝜋 𝜋 3
sin 2𝛼 + sin ( + 𝛼) sin ( − 𝛼) = .
3 3 4

6. 𝑓(𝑥) = 2𝑥 + 6𝑥 5 funksiýa üçin grafigi 𝑀(1; 3) nokatdan geçýän


asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 2𝑥 + 6𝑥 5 найдите первообразную, график
который проходит через точку 𝑀(1; 3).

7. Dogry dörtburçly prizmada diagonalyň uzynlygy √3-e deň. Bu


diаgonalyň prizmanyň esasy bilen emele getiren burçunyň haýsy
bahasynda prizma iň uly göwrüme eýe bolar?
В правильной четырехугольной призме длина диагонали равна
√3. При какой величине угла, образованного этой диагональю с
основанием призмы, объём будет наибольшим?

12
5-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2
√2−√8 (√5−1)
Упростите выражение: + .
√2 (√7−1)(√7+1)

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 1 + log 7 ( х + 4) = log 7 ( х2+ 9 х + 20).

3. m-iň haýsy bahalarynda m + 0,9 aňlatma −2-den uly, 2-den bolsa


kiçi bahalary kabul edýär?
При каких значениях m выражение m + 0,9 принимает
значения, большие −2, но меньшие 2.

4. Funksiýanyň grafigini guruň we onuň bahalar ýaýlasyny


görkeziň:
Постройте график функции и укажите ее область значений:
𝑦 = 𝑥 2 + 6𝑥 + 3.

5. Integraly hasaplaň:
0
Вычислите интеграл: ∫−1 √4 + 3𝑥𝑑𝑥.

6. Hasaplaň:
1−sin2 150
Вычислите: 𝜋 .
2cos2 8 −1

7. 𝑦 = √2 − 𝑥 funksiýanyň grafigine haýsy nokadynda geçirilen


galtaşýan göni çyzyk koordinata oklary bilen iň kiçi meýdana
eýe bolan üçburçlugy emele getirýär?
Через какую точку графика функции 𝑦 = √2 − 𝑥 следует
провести касательную, чтобы площадь треугольника
составленного этой касательной и осъями координат, была
наименьшей?

13
5-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2
√12−√3 (1−√3)
Упростите выражение: − .
√3 (√5−1)(√5+1)

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 1 + log 5 ( х2 + 4 х – 5) = log 5 ( х + 5).
3. n-iň haýsy bahalarynda n−9 aňlatma −0,3-den uly, 0,3-den
bolsa kiçi bahalary kabul edýär?
При каких значениях n выражение n−9 принимает
значения, большие −0,3, но меньше 0,3?

4. Funksiýanyň grafigini guruň we onuň bahalar ýaýlasyny


görkeziň:
Постройте график функции и укажите ее область значений:
𝑦 = −𝑥 2 + 6𝑥 − 3.

5. Integraly hasaplaň:
4
Вычислите интеграл: ∫0 √2𝑥 + 1 d𝑥.

6. Hasaplaň:
1−sin2 670 30,
Вычислите: .
2cos2 750 −1

7. 𝑦 = 2 − 𝑥 2 , 𝑥 > 0 funksiýanyň grafigine haýsy nokadynda


geçirilen galtaşýan göni çyzyk koordinata oklary bilen iň kiçi
meýdana eýe bolan üçburçlugy emele getirýär?
Через какую точку графика функции 𝑦 = 2 − 𝑥 2 , 𝑥 > 0
следует провести касательную, чтобы площадь треугольника
составленного этой касательной и осъями координат, была
наименьшей?

14
6-njy iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
4 4
Вычислите: √√95 − √14 · √√95 + √14 ·

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 1 − 2𝑥 + 3√1 − 2𝑥 = 4.

3. Deňsizligi çözüň:
2 −5𝑥
Решите неравенство: 0,6𝑥 ≥ 1.

4. 96,4; 91,8; …. arifmetik progressiýanyň näçe sany položitel agzasy


bar?
Сколько положительных членов в арифметической прогрессии
96,4; 91,8; … . ?

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество:
1−sin 𝛼−cos 𝛼 α
= 𝑡g .
1−sin 𝛼+cos 𝛼 2

6. 𝐴 (1; 0) nokatdan 𝑓(𝑥) = √𝑥 2 + 6𝑥 + 10 funksiýanyň grafigine


çenli iň ýakyn aralygy tapyň.
Найдите ближайщее расстояние от точки 𝐴 (1; 0) до графика
функции 𝑓(𝑥) = √𝑥 2 + 6𝑥 + 10.

7. Material nokat 𝜗(𝑡) = 1 − 2 sin 22𝑡 𝑚/𝑠 tizlik bilen gönüçyzykly


𝜋 5
hereket edýär. 𝑡 = 𝑠 bolanda geçilen ýol 𝑚 bolsa, nokadyň
8 4
hereketiniň deňlemesini ýazyň.
Материальная точка движется прямолинейно со скоростью
𝜗(𝑡) = 1 − 2 sin 22𝑡 м/с . Найдите уравнение движения точки,
𝜋 5
если при 𝑡 = с пройденный путь составляет м.
8 4

15
6-njy iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
6 6
Вычислите: √√75 + √11 · √√75 − √11 ·

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 3𝑥 + 1 + 5√3𝑥 + 1 = 6.

3. Deňsizligi çözüň:
2 +𝑥
Решите неравенство: 83𝑥 ≥ 1.

4. −38,5; −35,8; … arifmetik progressiýanyň näçe sany оtrisatel


agzasy bar?
Сколько отрицательных членов в арифметической прогрессии
−38,5; −35,8; … ?

5. Toždestwony subut ediň:


1+sin 2α−cos 2α
Докажите тождество: = tgα.
1+sin 2α+cos 2α

6. 𝐴(−3; 0) nokatdan 𝑓(𝑥) = √𝑥 2 − 2𝑥 + 6 funksiýanyň grafigine


çenli iň ýakyn aralygy tapyň.
Найдите ближайщее расстояние от точки 𝐴(−3; 0) до графика
функции 𝑓(𝑥) = √𝑥 2 − 2𝑥 + 6 .

7. Material nokat 𝜗(𝑡) = 4 cos 𝑡 sin 𝑡 𝑚/𝑠 tizlik bilen gönüçyzykly


𝜋
hereket edýär. 𝑡 = 𝑠 bolanda geçilen ýol 5 m bolsa, nokadyň
2
hereketiniň deňlemesini tapyň.
Материальная точка движется прямолинейно со скоростью
𝜗(𝑡) = 4 cos 𝑡 sin 𝑡 𝑚/с. Найдите уравнение движения точки, если
𝜋
при 𝑡 = с пройденный путь составляет 5 м.
2

16
7-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3
(𝑎 −1,5) 𝑎0,5 −1
Упростите выражение: .
1−(𝑎−4 )0,5

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 2 − 𝑥𝑦 + 𝑦 2 = 63,
Решите систему уравнений: {
𝑥 − 𝑦 = −3.

3. Deňsizligi çözüň:
1 5−3𝑥
Решите неравенство: ( ) < 81.
3

4. Aşyr Orazdan 5 ýaş uly, Orazyň ýaşy bolsa Batyryň ýaşyndan


1,5 esse uly. Oglanlaryň üçüsiniň ýaşlary goşulanda 45 bolsa,
olaryň her biri näçe ýaşynda?
Ашыр старше Ораза на 5 лет, а Ораз старше Батыра в 1,5
раза. Вместе им 45 лет. Сколько лет каждому из них?

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 0,5𝑥 2 , 𝑦 = 2.

6. Deňlemäni çözüň:
𝜋
Решите уравнение: соs(3х + ) = sin х.
2

7. Funksiýanyň grafigi abssisa oky bilen haýsy burç astynda


kesişýär?
Под каким углом пересекается с осью абсцисс график
функции:
1
𝑦 = − 1?
𝑥

17
7-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3
(𝑎 −1,5) 𝑎−1,5 −1
Упростите выражение: .
1−(𝑎 −2 )1,5

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 2 + 𝑦 2 − 6𝑦 = 0,
Решите систему управлений: {
𝑦 + 2𝑥 = 0.

3. Deňsizligi çözüň:
3 4𝑥−8 125
Решите неравенство: ( ) ≤ .
5 27

4. Mamam ejemden 24 ýaş uly, ejemiň ýaşy bolsa gyzynyňkydan 2


esse uly. Üçüsiniň ýaşlary goşulanda 124 bolsa, olaryň her biri
näçe ýaşynda?
Бабушка старше мамы на 24 лет, а мама старше дочери в 2
раза. Вместе им 124 лет. Сколько лет каждой из них?

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 𝑥 2 , 𝑦 = 4.

6. Deňlemäni çözüň:
𝜋
Решите уравнение: sin(х – ) = соs3х.
2

7. Funksiýanyň grafigi abssisa oky bilen haýsy burç astynda


kesişýär?
Под каким углом пересекается с осью абсцисс график
функции:
1
𝑦=1− ?
𝑥

18
8-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
3 3
Вычислите: √9 − √17 · √9 + √17 ·

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: соs(π – х ) + sin2х = 0

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: √2𝑥 − 𝑥 2 < 5 − 𝑥.

4. Gaýyk akymyň ugruna ýüzüp 2 sagatda geçýän ýoluny, akymyň


garşysyna ýüzüp 2 sag 15 minutda geçýär. Akymyň tizligi 3 km/sag.
Gaýygyň hususy tizligini tapyň.
Катер прошёл по течению реки за 2 ч такое же растояние, какое
он проходит за 2 ч. 15 мин. против течения. Скорость течения реки
равна 3 км/ч. Найдите собственную скорость катера.

5. Synpda 12 gyz we 14 oglan bar. Çagyrylan okuwçylaryň ikisiniň


hem oglan bolmagynyň ähtimallygyny kesgitläň.
В классе 12 девочек и 14 мальчиков. Определить вероятность того
что оба вызванных ученика окажутся мальчиками.

6. Integral hasaplaň:
2 1−8𝑥 3
Вычислите интеграл: ∫1 𝑑𝑥.
1−2𝑥

7. Konusyň esasynyň diametriniň we emele getirijisiniň jemi 4 dm deň.


Gapdal üstüniň meýdany iň uly bolan şeýle konusyň emele getirijisiniň
uzynlygyny tapyň.
Найдите длину образующей конуса, имеющего наибольшую
боковую поверхность, если сумма образующей и диаметра
основания равна 4 дм.

19
8-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
1 1
Вычислите: (√53 − √ ) : (√5 − ).
53 √5

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: sin(π + х ) − sin2х = 0.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: √𝑥 2 − 3𝑥 < 𝑥 − 2.

4. Gaýyk akymyň ugruna 7 sagatda näçe kilometr ýol geçen bolsa, ol


şonça ýoly akymyň garşysyna ýüzüp 8 sagatda geçýär. Gaýygyň ýata
suwdaky tizligi 30 km/sag. Akymyň tizligini tapyň.
По течению реки катер прошел за 7 ч. столько же километров,
сколько он проходит за 8 ч. против течения. Собственная скорость
катера 30 км/ч. Найдите скорость течения реки.

5. Synpda 15 gyz we 12 oglan bar. Çagyrylan okuwçylaryň ikisiniň


hem gyz bolmagynyň ähtimallygyny kesgitläň.
В классе 15 девочек и 12 мальчиков. Определить вероятность
того, что оба вызванных ученика окажутся девочками.

6. Integraly hasaplaň:
3 1−𝑥 4
Вычислите интеграл: ∫2 𝑑𝑥.
1−𝑥

7. Konusyň beýikligi we esasynyň radiusy bilelikde 6 dm. Şeýle konus


emele getirijisiniň haýsy bahasynda iň uly göwrüme eýe bolar?
Найдите образующую конуса, имеющего наибольший
объем, если сумма высоты конуса и радиуса основания равна 6дм.

20
9-njy iş. Çep tarap.

1. Droby gysgaldyň:
6𝑥 2 +11𝑥−2
Сократите дробь: .
6𝑥−1

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


1 1 3
+ = ,
Решите систему уравнений: { 𝑥 𝑦 8
𝑥 + 𝑦 = 12.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: (0,5)5−2𝑥 > 64𝑥−1 .

4. Derýanyň boýunda ýerleşen iki obanyň arasyndaky uzaklygy


gaýykly akymyň ugruna 4 sagatda, akymyň garşysyna bolsa 12
sagatda ýüzüp geçip bolýar. Derýanyň akyş tizligi 3 km/sag
bolsa, gaýygyň hususy tizligini we obalaryň arasyndaky
uzaklygy tapyň.
Лодка может проплыть расстояние между двумя селениями,
стоящими на берегу реки за 4 ч по течению реки за 12 ч
против течения. Скорость течения реки 3км/ч. Найти
собственную скорость лодки и расстояние между селениями.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = −𝑥 2 + 1, 𝑦 = 𝑥 + 1.

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: sin2х + sin4х = cos х.
𝑥3
7. 𝑦 = sin𝑥 we 𝑦 = 𝑥 + funksiýalaryň grafikleriniň umumy
3
galtaşýan göni çyzygynyň deňlemesini ýazyň.
Напишите уравнение общей касательной к графикам
𝑥3
функций: 𝑦 = sin𝑥 и 𝑦 = 𝑥 + .
3

21
9-njy iş. Sag tarap.

1. Droby gysgaldyň:
7𝑥 2 −6𝑥−1
Сократите дробь: .
7𝑥+1

2. Deňlemeler ulgamyny çözüň:


1 1 4
− =− ,
Решите систему уравнений: {𝑥 𝑦 5
𝑥 − 𝑦 = 4.

3. Deňsizligi çözüň:
3
Решите неравенство: √8𝑥−3 ≤ √44−𝑥 .

4. Gaýykly bir duralgadan başga duralga çenli aralygy akymyň


garşysyna 9 sagatda geçdiler. Akymyň ugruna bolsa ol aralyga 3
sagat sarp etdiler. Derýanyň akyş tizligi 2 km/sag. Gaýygyň
hususy tizligini we duralgalaryň arasyndaky uzaklygy tapyň.
Лодка проплыла от одной пристани до другой против
течения реки за 9 ч. Обратный путь занял у нее 3 ч.
Скорость течения реки 2 км/ч. Найдите собственную
скорость лодки и расстояние между пристанями.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = −𝑥 2 + 1, 𝑦 = −𝑥 + 1.

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: cos5х − cos3х = sin х.

7. 𝑦 = 𝑥 3 − 7𝑥 − 2 we 𝑦 = (𝑥 − 1)2 funksiýalaryň grafikleriniň


umumy galtaşýan göni çyzygynyň deňlemesini ýazyň.
Напишите уравнение общей касательной к графикам
функций: 𝑦 = 𝑥 3 − 7𝑥 − 2 и 𝑦 = (𝑥 − 1)2 .

22
10-njy iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
у2 1
Упростите выражение: − .
2у2 −3у+1 у−1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 2 sin 3𝑥 cos 𝑥 = √3 − 2 cos 3𝑥 sin 𝑥.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 1⁄3 (𝑥 − 1) + 2 log 3 (𝑥 − 1) > 1.

4
4. a-nyň haýsy bahalarynda у + = а deňlemäniň kökleri ýok?
у
4
При каких значениях а уравнение у + = а не имеет корней?
у

5. 𝑦 = 𝑥 2 + 2𝑥 − 10 parabolanyň üstünde abssisasy we ordinatasy


garşylykly sanlar bolan nokatlary tapyň.
На параболе 𝑦 = 𝑥 2 + 2𝑥 − 10 найдите точки, у которой
абсцисса и ордината являются противоположными числами.

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = √𝑥 , 𝑦 = 0,15𝑥.
7. Apofemasy 4√3 dm deň bolan dogry üçburçly piramidanyň iň uly
göwrümini tapyň.
Найдите наибольший объем правильной треугольной
пирамиды длина апофемы которой равна 4√3 дм.

23
10-njy iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
у2 − 4 1
Упростите выражение: + .
2у2 +7у+5 у+1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 2 cos 3𝑥 ∙ cos 𝑥 = 2 sin 𝑥 ∙ sin 3𝑥 − 1.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 2 log 2 (𝑥 + 2) + log 1⁄2 (𝑥 + 2) > 1.

1
4. a-nyň haýsy bahalarynda 4у + = а deňlemäniň bir çözüwi bar?
у
1
При каких значениях а уравнение 4у + = а имеет одно решение?
у

5. 𝑦 = 𝑥 2 + 3𝑥 − 3 parabolanyň üstünde abssissasy ordinatasyna deň


bolan nokatlary tapyň.
На параболе 𝑦 = 𝑥 2 + 3𝑥 − 3 найдите точки, у которых
абсцисса и ордината равны.

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 2√𝑥 , 𝑦 = 3 − 𝑥, 𝑥 = 0.

7. Gapdal gapyrgasy 12 sm deň bolan dogry üçburçly piramidanyň iň


uly göwrümini tapyň.
Найдите наибольший объем правильной треугольной
пирамиды, боковое ребро которой 12 см.

24
11-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎 𝑏 4𝑎2 +4𝑏2
Упростите выражение: ((𝑎−𝑏)2 − ) : 𝑎2−2𝑎𝑏+𝑏2.
𝑎2 −𝑏2

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


(𝑥 − 1)(𝑦 − 1) = 2,
Решите систему управлений: {
𝑥 + 𝑦 = 5.

3. Deňsizligi çözüň:
𝑥2 −𝑥−12
Решите неравенство: 0,3 5−𝑥 < 1.

4. Funksiýanyň grafiginiň koordinata oklary bilen kesişme


nokadynyň koordinatalaryny tapyň:
Вычислите координаты точек пересечения графика функции
с осьями координат: 𝑦 = 4𝑥 2 + 7𝑥 + 3.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
3
линиями: 𝑦 = , 𝑦 = 4 − 𝑥.
𝑥

6. Trigonometrik deňlemäni çözüň:


Решите тригонометрическое уравнениe: sin2𝑥 − √3cos2𝑥 = 0.

2 𝑥
7. [0; 2,5] aralykda y = + funksiýanyň iň uly we iň kiçi
𝑥+1 2
bahalaryny tapyň.
Найдите наибольшее и наименьшее значения функции
2 𝑥
y= + на промежутке [0; 2,5].
𝑥+1 2

25
11-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3𝑥 2 +3𝑦 2 𝑥 𝑦
Упростите выражение: :( − (𝑥+𝑦)2).
2𝑥 2 +4𝑥𝑦+2𝑦 2 𝑥 2 −𝑦 2

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


(𝑥 − 2)(𝑦 + 1) = 1,
Решите систему уравнений: {
𝑥 − 𝑦 = 3.

3. Deňsizligi çözüň:
𝑥2 +2𝑥−3
Решите неравенство: 2,5 𝑥−7 > 1.

4. Funksiýanyň grafiginiň koordinata oklary bilen kesişme


nokadynyň koordinatalaryny tapyň:
Вычислите координаты точек пересечения графика функции
с осьями координат: 𝑦 = 3𝑥 2 − 𝑥 − 4.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
8
линиями: 𝑦 = , 𝑦 = 6 − 𝑥.
𝑥

6. Trigonometrik deňlemäni çözüň:


Решите тригонометрическое уравнение: √3sin𝑥 − cos𝑥 = 2.

4
𝟕. [−2; 0] aralykda y = 𝑥+ funksiýanyň iň uly we iň kiçi
𝑥−1
bahalaryny tapyň.
Найдите наибольшее и наименьшее значения функции
4
y=𝑥+ на промежутке [−2; 0].
𝑥−1

26
12-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
4 4
Упростите выражение: √7 − √33 · √7 + √33 ·

2. Deňlemäni çözüň:
6 13−7𝑥 3
Решите уравнениe: − = .
𝑥 2 −4𝑥+3 1−𝑥 𝑥−3

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 0,5𝑥+2 − 0,5𝑥 ∙ 𝑥 2 < 0.

4. Gaýyk akymyň ugruna 3 km, akymyň garşysyna 2 km ýol geçdi.


Onuň bu ýollary geçmek üçin sarp eden wagty, ýata suwda 6 kilometri
geçmek üçin sarp eden wagtyna deň. Derýanyň akyş tizligi 2 km/sag
bolsa, gaýygyň ýata suwdaky tizligini tapyň.
Лодка прошла 3 км по течению реки и 2 км против течения за
то же время, за которое она могла бы пройти 6 км в стоячей воде.
Скорость течения реки равна 2 км/ч. Найдите скорость лодки в
стоячей воде.

5. Eger sin 2α = 0,8 we 450 < α < 900 bolsa, tg α − 𝑛𝑦 tapyň.


Найдите tg α, если sin 2α = 0,8 и 450 < α < 900 .
6.Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:
y = 9х2 −6𝑥 + 1, 𝑦 = 0, 𝑥 = 0.
Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = 9х2 −6𝑥 + 1, 𝑦 = 0, 𝑥 = 0.
7. Dogry üçburçly prizmanyň umumy depesi bolan üç gapyrgasynyň
uzynlyklarynyň jemi 4-e deň. Beýikligiň haýsy bahasynda prizmanyň
gapdal üsti iň uly meýdana eýe bolar?
В правильной треугольной призме сумма длин трёх ребер,
имеющих общую вершину, равна 4. При какой длине высоты
призмы площадь боковой поверхности призмы будет наибольшей?

27
12-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
6 6
Упростите выражение: √9 − √17 · √9 + √17 ·

2. Deňlemäni çözüň:
8 1−3𝑥 4
Решите уравнениe: + = .
𝑥 2 −6𝑥+8 2−𝑥 𝑥−4

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 0,2𝑥−2 − 0,2𝑥 ∙ 𝑥 2 > 0.

4. Gaýyk akymyň ugry boýunça 3 km, akymynyň garşysyna 2 km ýoly


geçdi. Bu ýollary geçmek üçin onuň sarp eden wagty, salyň akymyň
ugruna 3 km ýoly geçmek üçin sarp eden wagtyna deňdir. Gaýygyň öz
tizligi 2 km/sag deň. Derýanyň akyş tizligini tapyň.
Лодка проплыла 3 км по течению реки и 2 км против течения за то
же время, за которое мог бы проплыть плот 3 км по течению.
Собственная скорость лодки 2 км/ч. Найдите скорость течения
реки.

5. Eger sin 2α = −0,8 we 1350 < α < 1800 bolsa, сtg α − 𝑛𝑦 tapyň.
Найдите сtg α, если sin 2α = −0,8 и 1350 < α < 1800 .
6.Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:
y = 4х2 + 12𝑥 + 9, 𝑦 = 0, 𝑥 = 0.
Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = 4х2 + 12𝑥 + 9, 𝑦 = 0, 𝑥 = 0.
7. Dogry dörtburçly prizmanyň gapdal granynyň perimetri 2-ä deň.
Beýikligiň haýsy bahasynda prizmanyň göwrümi iň uly bolar?
В правильной четырехугольной призме периметр боковой грани
равен 2. При какой длине высоты призмы объем призмы будет
наибольшим?

28
13-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
3 5 2
Вычислите: √15 − 4√0,0081 − .
8 1

16

2. x-iň haýsy bahalarynda berlen trigonometrik aňlatmalar deň


bahalara eýe bolýarlar: sin2 𝑥 + 2cos 2 𝑥 we 3sin𝑥 ∙ cos𝑥.
При каких значениях x данные тригонометрические
выражения принимают равные значения:
2 2
sin 𝑥 + 2cos 𝑥 we 3sin𝑥 ∙ cos𝑥.

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


2𝑥−3
Найдите область определения функции: 𝑦 = log 5 .
2𝑥+3

4. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 2 − х + 3√2 − х = 4.

5. 𝑓(𝑥) = 2𝑥(𝑥 − 2) funksiýa üçin grafigi M (1;3) nokatdan


geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 2𝑥(𝑥 − 2) найдите первообразную,
график которой проходит через точку M (1;3).

6. x-iň haýsy položitel bahalarynda 2x, 5−x, 6x+2 sanlar


yzygiderliligi geometrik progressiýany emele getirýär?
При каком положительном значении x последовательность
чисел 2x, 5−x, 6x+2 является геометрической прогрессией?

7. S meýdanly berlen ähli gönüburçluklaryň içinden iň kiçi


perimetrli gönüburçlugy tapyň.
Среди всех прямоугольников данной площадью S, найдите
прямоугольник наименьшего периметра.

29
13-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
41 2
Вычислите: √5 16 − 3√0,027 + 1.

4

2. x-iň haýsy bahalarynda berlen trigonometrik aňlatmalar deň


bahalara eýe bolýarlar: 2sin2 𝑥 + cos 2 𝑥 𝑤𝑒 3sin𝑥 ∙ cos𝑥?
При каких значениях x данные тригонометрические
выражения принимают равные значения:
2 2
2sin 𝑥 + cos 𝑥 и 3sin𝑥 ∙ cos𝑥?

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


4−𝑥
Найдите область определения функции: 𝑦 = log 5 .
𝑥+2

4. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 3 + х + 5√3 + х = 6.
5. 𝑓(𝑥) = 4𝑥(𝑥 − 3) funksiýa üçin grafigi M (−2; 3) nokatdan
geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 4𝑥(𝑥 − 3) найдите первообразную,
график которой проходит через точку M (−2; 3).

6. x-iň haýsy položitel bahalarynda x, 6−x, 3x+2 sanlar


yzygiderliligi geometrik progressiýany emele getirýär?
При каком положительном значении x последовательность
чисел
x, 6−x, 3x+2 является геометрической прогрессией?

7. Berlen töweregiň içinden çyzylan deňýanly üçburçlyklaryň


arasyndan iň uly perimetrli üçburçlugy tapyň.
Среди всех равнобедренных треугольников, вписанных в
данную окружность, найдите треугольник наибольшим
периметром.

30
14-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2у2 −5у−3
Упростите выражение: .
1−4у2

2. Deňlemäni çözüň:
6 9 12𝑥 2 −15
Решите уравнениe: + = .
1−2𝑥 2𝑥+1 4𝑥 2 −1

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 32𝑥−1 + 32𝑥−2 − 32𝑥−4 ≤ 315.

4. Gönüburçlugyň bir tarapy kwadratyň tarapyndan 3 esse uly, beýleki


tarapy bolsa 4 sm kiçi. Eger-de kwadratyň meýdany gönüburçlugyň
meýdanyndan 10 sm2 uly bolsa, kwadratyň meýdanyny tapyň.
Одна сторона прямоугольника в 3 раза больше, а другая на 4 см
меньше стороны квадрата. Найдите площадь квадрата, если она
больше площади прямоугольника на 10 см2.

π
5. Eger tg α = −√3 we < α < π bolsa, onda cos 𝛼-ny we cos 2α-ny
2
tapyň.
π
Найдите cos α и cos 2α, если tg α = −√3 и < α < π.
2

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
1 3
линиями: y = х, 𝑦 = 3 − 𝑥, 𝑦 = − 4𝑥.
8

7. Gapdal tarapynyň uzynlygy 5√2 sm deň bolan deňýanly üçburçluk


haçan iň uly meýdana eýe bolar?
Когда равнобедренный треугольник с боковыми сторонами 5√2 см
имеет наибольшую площадь?

31
14-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
5у2 − 3у−2
Упростите выражение: .
4−25у2

2. Deňlemäni çözüň:
𝑥 5 15𝑥+10
Решите уравнениe: − = .
2+3𝑥 3𝑥−2 4−9𝑥 2

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 72𝑥−1 + 72𝑥−2 − 72𝑥−4 ≤ 391.

4. Gönüburçlugyň taraplarynyň biri kwadratyň tarapyndan 3 sm kiçi,


beýleki 2 esse uly. Eger-de kwadratyň meýdanynyň gönüburçlugyň
meýdanyndan 8 sm2 ulylygy belli bolsa, kwadratyň meýdanyny tapyň.
Одна сторона прямоугольника на 3 см меньше, а другая в 2 раза
больше стороны квадрата. Найдите площадь квадрата, если она на
8 см2 больше плошади прямоугольника.

1 3π
5. Eger ctg α = we π < α < bolsa, onda sin 𝛼-ny we sin 2𝛼-ny
√3 2
tapyň.
1 3π
Найдите sin 𝛼 и sin 2𝛼, если ctg α = и π<α< .
√3 2

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
1 3
линиями: y=− х, 𝑦 = 4 + 𝑥, 𝑦 = 5𝑥.
4

7. 12 sm radiusly töweregiň içinden çyzylan, depeleriniň biri töweregiň


merkezinde, beýleki ikisi bolsa töweregiň üstünde ýatan üçburçluk
haçan iň uly meýdana eýe bolar?
Когда наибольшую площадь будет иметь треугольник, вписанный
в окружность с радиусом 12 см, одна вершина которого лежит в
центре окружности, а две другие на окружности?

32
15-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3𝑎+3𝑏 1 1
Упростите выражение: ∙( − ).
𝑎 𝑏−𝑎 𝑎+𝑏

2. Deňlemäniň berlen kesime degişli bolan ähli köklerini tapyň:


Найдите все корни уравнения, принадлежащие данному
отрезку: 2cos 2 𝑥 = 3sin𝑥, [0; 2𝜋]

9−2𝑎 𝑎+1
3. 𝑤𝑒 droblaryň tapawudy položitel bolar ýaly a-nyň iň
4 5
uly bitin san bahasyny tapyň.
Найдите наибольшее целое значение а, при котором
9−2𝑎 𝑎+1
разность дробей и положительна.
4 5
4. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 3 ( 1 − х) = log 3 ( 17 − х − х2).
5. [−1; 3] aralykda y = 0,25х4 − 2х2 + 1 funksiýanyň iň uly we iň
kiçi bahalaryny tapyň.
Найдите наибольшее и наименьшее значения функции
y = 0,25х4 − 2х2 + 1 на промежутке [−1; 3].

6. Uzynlygy 60 m bolan töwerek boýunça iki nokat şol bir ugra


deňölçegli hereket edýär. Doly aýlawy olaryň biri beýlekisinden
5 sekunt tiz geçýär. Şunlukda, her minutda biri beýlekisiniň
yzyndan ýetýär. Her bir nokadyň tizligini tapyň.
По окружности длиной 60 м равномерно в одном
направлении движутся две точки. Одна делает полный
оборот на 5 с скорее другой, при этом одна догоняет другую
через каждую минуту. Найдите скорость движения каждой
точки.

7. Jisim 𝜗 = 8𝑡 + 1 𝑚/𝑠 tizlik bilen gönüçyzykly hereket edýär.


Eger jisim birinji 5 sekuntda 105 m geçen bolsa, onuň
hereketiniň kanunyny tapyň.
Тело движется прямолинейно со скоростью
𝜗 = 8𝑡 + 1 𝑚/𝑠. Найдите закон движения тела, если за
первые 5 с оно прошло 105 м.

33
15-nji iş. Sag tarap

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1 1 2
Упростите выражение:( − ) : 5𝑥+5𝑦.
𝑥−𝑦 𝑥+𝑦
2. Deňlemäniň berlen kesime degişli bolan ähli köklerini tapyň:
Найдите все корни уравнения, принадлежащие данному
отрезку: 2sin2 𝑥 − 5 = −5cos𝑥, [−𝜋; 𝜋].

8−3𝑎 5−2𝑎
3. 𝑤𝑒 droblaryň jemi otrisatel bolar ýaly a-nyň iň kiçi
3 4
bitin san bahasyny tapyň.
Найдите наименьшее целое значение а, при котором сумма
8−3𝑎 5−2𝑎
дробей и отрицательна.
3 4

4. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 2 ( х2 + х – 7) = log 2 ( х + 2).
5. [0; 2] aralykda y = 6,75х4 −х + 2 funksiýanyň iň uly we iň kiçi
bahalaryny tapyň.
Найдите наибольшее и наименьшее значения функции
y = 6,75х4 − х + 2 на промежутке [0; 2].
6.Motosikletçi we tigirli durman 2 sagat sürdüler. Şunlukda,
motosikletçi tigirliden her bir kilometri 4 minut çalt geçdi. Eger
olaryň 2 sagatda geçen ýolunyň tapawudy 40 km bolsa, her biriniň
tizligini tapyň.
Мотоциклист и велосипедист совершили двухчасовую
безостановочную поездку. При этом мотоциклист проезжал
каждый километр на 4 мин. быстрее, чем велосипедист.
Найдите скорости каждого если расстояние, пройденные
каждым из них за 2 ч, отличаются на 40 км.

7. Jisim 𝜗 = 6𝑡 − 1 𝑚/𝑠 tizlik bilen gönüçyzykly hereket edýär.


Eger jisim birinji 4 sekuntda 80 m geçen bolsa, onuň hereketiniň
kanunyny tapyň.
Тело движется прямолинейно со скоростью 𝜗 = 6𝑡 − 1 𝑚/𝑠.
Найдите закон движения тела, если за первые 4 с оно прошло
80 м.

34
16-njy iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
4 10
1 √к+1 √к5
Упростите выражение: ( 4 − ): 4 .
√к−1 √к √к −2 √к+1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 2х + 4 – √х + 2 = 15.
3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 𝑥−3 (𝑥 − 1) < 2.

4. Iki kombaýn bilelikde işläp, tabşyrygy 6 sagatda ýerine ýetirip


bilýär. Birinji kombaýnyň bir özi bu tabşyrygy ikinji kombaýndan 5
sagat tiz ýerine ýetirýär. Birinji kombaýnyň bir özi tabşyrygy näçe
wagtda ýerine ýetirer?
Два комбайна, работая совместно, могут выполнить задание за
6 ч. Первый комбайин, работая один, может выполнить это
задание на 5 ч быстрее, чем второй комбаин. За сколько времени
может выполнить задание первый комбайн, работая один?

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество: 2(1 − сos 2α) − sin2 2α = 4 sin4 α.
6. Gutuda 6 sany ak şar we 4 sany gara şar bar. Gutudan yzly-yzyna 2
sany şar çykarýarlar. Şol şarlaryň ikisiniň hem ak bolmagynyň
ähtimallygyny tapyň.
В урне 6 белых и 4 черных шара. Из урны извлекают 2 шара.
Найти вероятность того, что оба шара окажутся белыми.
7. Taraply 12 sm deň bolan ABC deňtaraply üçburçlugyň içinden
çyzylan iň uly meýdana eýe bolan ADEF (DE||AC, EF||AB)
parallelogramyň taraplaryny tapyň.
В равносторонний треугольник ABC со стороной 12 см вписан
параллелограмм ADEF (DE||AC, EF||AB) с наибольшей площадью.
Найдите стороны параллелограмма.

35
16-njy iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
6 6
1 √к−1 √к4
Упростите выражение: ( 6 − 3 ): 3 6 .
√к+1 √к √к+2 √к+1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √у + 1 + у + 1 = 6.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 3−𝑥 (𝑥 2 − 5𝑥 + 6) < 1.

4. Bir wagtda işläp başlaýan iki turba howzy 2 sagatda doldurýar.


Eger-de birinji turbanyň bir özi howzy ikinji turba garanda 3 sagat çalt
dolduryp bilýän bolsa, birinji turbanyň bir özüniň howzy doldurmagy
üçin näçe wagt gerek bolar?
Бассейн наполняется двумя турбами одновременно за 2ч. За
сколько часов может наполнить бассейн первая труба, если она
наполняет бассейин на 3 ч быстрее, чем вторая?

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество: 2(1 + сos 2α) − sin2 2α = 4 cos 4 α.

6. Gutuda 3 sany ak şar we 7 sany gara şar bar. Tötänden çykarylan iki
şaryň gara bolmagynyň ähtimallygyny tapyň.
В урне 3 белых и 7 черных шара. Найти вероятность того, что
вынутые из неё наудачу два шара окажутся черными.
7. Katetleri 4 sm we 8 sm deň bolan gönüburçly üçburçlugyň içinden
taraplary berlen üçburçlugyň katetlerine parallel bolan gönüburçluk
çyzylypdyr. Iň uly meýdana eýe bolan gönüburçlugyň taraplaryny
tapyň.
В прямоугольный треугольник с катетами равными 4 см и 8 см
вписан прямоугольник, стороны которого параллельны катетам
данного треугольника. Найдите стороны прямоугольника, при
которых его площадь наибольшая.

36
17-nji iş.Çep tarap.

1. Hasaplaň:
4 4
√4−2√3∙ √4+√3
Вычислите: .
√0,5

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 1 − 4sin2 𝑥 = 0.

3. x –iň haýsy bahalarynda 𝑦 = 4𝑥 + 4 funksiýanyň bahalary


𝑦 = 𝑥 2 + 6𝑥 − 4 funksiýanyň bahalaryndan uly bolar?
При каких x значения функции 𝑦 = 4𝑥 + 4 больше, чем
значения функции 𝑦 = 𝑥 2 + 6𝑥 − 4?

4. Arifmetik progressiýa 𝑎𝑛 = 2𝑛 + 3 formula bilen berlipdir.


Onuň ilkinji ýigrimi agzasynyň jemini tapyň.
Арифметическая прогрессия задана формулой 𝑎𝑛 = 2𝑛 + 3.
Найдите сумму двадцати первых ее членов.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 2𝑥 , 𝑥 = 0, 𝑦 = 0, 𝑥 = 2.

6. Deňsizligi çözüň:
1
Решите неравенство: log 2 (𝑥 − 1) > log 0,5 (2𝑥−3).

7. Dogry dörtburçly prizmanyň göwrümi 4√2 –ä deň. Diagonal


kesiginiň perimetri iň kiçi bolan şeýle prizmanyň beýikligi näçä
deň?
Объем правильной четырехугольной призмы равен 4√2.
Чему равны высота призмы, имеющий наименьший
периметр диагонального сечения?

37
17-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
4 4
√6−3√3∙ √6+3√3
Вычислите: 1
.

3

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 1 − 2cos2 𝑥 = 0.

3. x –iň haýsy bahalarynda 𝑦 = 𝑥 2 + 4𝑥 + 9 funksiýanyň


bahalary
𝑦 = 6𝑥 + 12 funksiýanyň bahalaryndan kiçi bolar?
При каких x значения функции 𝑦 = 𝑥 2 + 4𝑥 + 9 меньше,
чем значения функции 𝑦 = 6𝑥 + 12?

4. Arifmetik progressiýa 𝑎𝑛 = 3𝑛 + 4 formula bilen berlipdir.


Onuň ilkinji on bäş agzasynyň jemini tapyň.
Арифметическая прогрессия задана формулой 𝑎𝑛 = 3𝑛 + 4.
Найдите сумму пятнадцати первых ее членов.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 3𝑥 , 𝑥 = 0, 𝑦 = 0, 𝑥 = 1.

6. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 0,5 (2𝑥 − 3) > log 0,5 (𝑥 2 − 6).

7. Dogry dörtburçly prizmanyň göwrümi 4-e deň. Gapdal granynyň


perimetri iň kiçi bolan şeýle prizmanyň beýikligi näçä deň?
Объем правильной четырехугольной призмы равен 4. Чему
равна высота призмы, имеющий наименьший периметр
боковой грани?

38
18-nji iş. Çep tarap

1. Hasaplaň:
9−4√5 9+4√5
Вычислите: + .
9+4√5 9−4√5

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 + 𝑦 = 3,
Решите систему уравнений: { 2
𝑥 + 2𝑥𝑦 + 2𝑦 2 = 18.

3. Deňsizligi çözüň:
2𝑥−3
Решите неравенство: 0,2 𝑥−2 > 5.

4. Derýanyň boýunda ýerleşen iki obanyň arasyndaky uzaklygy


gaýykly akymyň ugruna 4 sagatda, akymyň garşysyna bolsa 12 sagatda
ýüzüp geçip bolýar. Derýanyň akyş tizligi 3 km/sag bolsa, gaýygyň
hususy tizligini we obalaryň arasyndaky uzaklygy tapyň.
Лодка может проплыть расстояние между двумя селами,
стоящими на берегу реки за 4 ч по течению реки и за 12 ч против
течения. Скорость течения реки 3 км/ч. Найдите собственную
скорость лодки и расстояние между селами.

5. Toždestwony subut ediň:


α α
Докажите тождество: sin α − cos α ∙ tg = tg .
2 2

6. f (x) funksiýanyň grafigine (x0; f (x0)) nokatda galtaşýan çyzygyň


deňlemesini ýazyň:
Напишите уравнение касательной к графику функции f (x) в
1
точке (x0; f (x0)): 𝑓(𝑥) = ln ( 𝑥) − 𝑥 2 , 𝑥0 = 2.
2

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = (х − 2)(2𝑥 − 3), 𝑦 = 0.

39
18-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
7−4√3 7+4√3
Вычислите: + .
7+4√3 7−4√3

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


2𝑥 + 𝑦 = 1,
Решите систему уравнений: { 2
2𝑥 + 𝑥𝑦 + 𝑦 2 = 1.

3. Deňsizligi çözüň:
2𝑥+1
1 1−𝑥
Решите неравенство: (3) > 27.

4. Gaýykly bir duralgadan beýleki duralga çenli aralygy akymyň


garşysyna 9 sagatda geçdiler. Akymyň ugruna bolsa ol aralyga 3 sagat
sarp etdiler. Derýanyň akyş tizligi 2 km/sag. Gaýygyň hususy tizligini
we duralgalaryň arasyndaky uzaklygy tapyň.
Лодка проплыла от одной пристани до другой против течения реки
за 9 ч. Обратный путь занял у нее 3 ч. Скорость течения реки
2 км/ч. Найдите собственную скорость лодки и расстояние между
пристанями.

5. Toždestwony subut ediň:


α α
Докажите тождество: sin α + cos α ∙ ctg = ctg .
2 2

6. f (x) funksiýanyň grafigine (x0; f (x0)) nokatda galtaşýan çyzygyň


deňlemesini ýazyň:
Напишите уравнение касательной к графику функции f (x) в
точке (x0; f (x0)):
1
𝑓(𝑥) = 𝑥 ∙ ln(2𝑥), 𝑥0 = .
2

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = (3х + 2)(𝑥 − 1), 𝑦 = 0.

40
19-njy iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
2
1 −0,75 1 1,5
Вычислите: 83 − ( ) +( ) .
16 9

2. x-iň haýsy bahalarynda berlen trigonometrik aňlatmalar deň


bahalara eýe bolýarlar: cos2𝑥 𝑤𝑒 2sin𝑥 + 1?
При каких значениях x данные тригонометрические
выражения принимают равные значения:cos2𝑥 и 2sin𝑥 + 1.

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


2
Найдите область определения функции: 𝑦 = .
√3𝑥 2 +5𝑥−8

4. Deňlemeler sistemasyny grafiki usulda çözüň:


𝑥𝑦 − 3 = 0,
Решите графически систему уравнений: { 2
𝑥 − 𝑦 + 2 = 0.

5. Integraly hasaplaň:
1,5 2
Вычислите интеграл: ∫0 𝑑𝑥.
4−2𝑥

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: у + 4 + √у + 4 = 12.
7. Dogry dörtburçly piramidanyň içinden radiusy 3-e deň bolan şar
çyzylan. Şeýle piramidanyň iň kiçi göwrüme eýe bolanynyň
beýikligini tapyň.
В правильную четырехугольную пирамиду вписан шар
радиуса 3. Найдите длину высоты пирамиды, при которой ее
объем наименьший.

41
19-njy iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
2
1 −3
Вычислите: 41,5 − 9−0,5 + (64) .

2. x-iň haýsy bahalarynda berlen trigonometrik aňlatmalar deň


bahalara eýe bolýarlar: cos2𝑥 we cos𝑥 − 1?
При каких значениях x данные тригонометрические
выражения принимают равные значения: cos2𝑥 и cos𝑥 − 1?

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


5
Найдите область определения функции: 𝑦 = .
√8𝑥 2 +3𝑥−11

4. Deňlemeler sistemasyny grafiki usulda çözüň:


Решите графически систему уравнений: { 𝑦 = √𝑥,
𝑥𝑦 = 27.

5. Integraly hasaplaň:
1 3
Вычислите интеграл: ∫0 𝑑𝑥.
4−3𝑥

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 2у – 2 – √у − 1 = 15.
7. Radiusy 6-a deň bolan şaryň içinden çyzyp boljak iň uly
göwrüme eýe bolan dogry dörtburçly piramidanyň beýikligini
tapyň.
Найдите высоту правильной четырехугольной пирамиды
наибольшего объема, которую можно вписать в шар, если
радиус шара равен 6.

42
20-nji iş. Çep tarap

1. Amallary ýerine ýetiriň:


Выполните действия:√0,16 – (√13 − 2√3)(√13 + √12 ).

2. Deňlemäniň kökleriniň köpeltmek hasylyny tapyň:


Найдите произведение корней уравнения:
(3х2 – 4х – 7) log 3 (2 − х) = 0.
3. Deňsizligi çözüň:
𝑥2 +2𝑥−3
Решите неравенство: 10 𝑥−7 > 1.

4. Bir san beýleki sandan 9 san kiçi. Eger olaryň kiçisini 6-a,
beýlekisini 3-e bölsek, onda ikinji paý birinji paýdan 8 san uly bolar.
Berlen sanlary tapyň.
Одно число меньше другого на 9. Если меньшее из них разделить
на 6, а другое - на 3, то второе частное будет на 8 больше первого.
Найдите эти числа.

1 α
5.Eger sin α + cosα = bolsa, tg −ny tapyň.
5 2
α 1
Найдите tg , если sin α + cosα = .
2 5

6. y = х2 −4𝑥 − 4 funksiýanyň we 𝑦 = −𝑥 göni çyzygyň grafikleri


bilen çäklenen figuranyň meýdanyny tapyň.
Найдите площадь фигуры, ограниченной графиками функции
y = х2 −4𝑥 − 4 и прямой 𝑦 = −𝑥.
𝑥3
7. a-nyň haýsy bahalarynda 𝑦 = − 4𝑥 + 𝑎 egri çyzyk abssissa okuna
3
galtaşýar?
𝑥3
При каком значении a кривая 𝑦 = − 4𝑥 + 𝑎 касается оси
3
абсцисс?

43
20-nji iş. Sag tarap

1. Amallary ýerine ýetiriň:


Выполните действия:√0,25 – (√14 − 2√5)(√14 + √20 ).

2. Deňlemäniň kökleriniň jemini tapyň:


Найдите сумму корней уравнения: (у2 – 3у – 4) log 5 (3у − 8) = 0.
3. Deňsizligi çözüň:
𝑥2 −𝑥−12
Решите неравенство: 0,1 5−𝑥 < 1.

4. Bir san beýleki sandan 8 san kiçi. Eger olaryň kiçisini 2-ä,
beýlekisini 4-e bölsek, onda ikinji paý birinji paýdan 8 san kiçi bolar.
Berlen sanlary tapyň.
Одно число меньше другого на 8. Если меньшее из них разделить
на 2, а другое - на 4, то второе частное будет на 8 меньше первого.
Найдите эти числа.
7
5. Eger cos 4 α − sin4 α = − bolsa, tg α −ny tapyň.
25
7
Найдите tg α, если cos 4 α − sin4 α = − .
25

6. y = 3 − х2 funksiýanyň we 𝑦 = 2𝑥 göni çyzygyň grafikleri bilen


çäklenen figuranyň meýdanyny tapyň.
Найдите площадь фигуры, ограниченной графиками функции
y = 3 − х2 и прямой 𝑦 = 2𝑥.
7. a-nyň haýsy bahalarynda 𝑦 = 𝑥 + 𝑎 göni çyzyk 𝑦 = 2√𝑥 egri
çyzyga galtaşýar?
При каком значении a прямая 𝑦 =𝑥+𝑎 касается кривой
𝑦 = 2 √𝑥 ?

44
21-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
6𝑎 𝑎−3 4 𝑎−1
Упростите выражение: ( − ) ∙ 𝑎+3 − 3−𝑎.
9−𝑎2 6+2𝑎

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √𝑥 + 4 − √𝑥 − 1 = √𝑥 − 4.

3. 48,3; 47,8; ... arifmetik progressiýanyň näçe sany položitel


agzasy bar?
Сколько положительных членов в арифметической
прогрессии 48, 3; 47,8; ...?

4. у = х + 1 we у = √1 − х funksiýalaryň grafikleriniň kesişme


nokatlaryny tapyň.
Найдите точки пересечения графиков функций у = х + 1 и
у = √1 − х.

1
5. 𝑓(𝑥) = sin(1 − 4𝑥) funksiýa üçin grafigi 𝑀 ( ; 3) nokatdan
4
geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = sin(1 − 4𝑥) найдите первообразную,
1
график которой проходит через точку 𝑀 ( ; 3).
4

6. Deňlemäni çözüň:
1
Решите уравнение: 2log 2 (𝑥 + 2) − log 0,5 = −1.
1−𝑥

7. Şaryň içinden konus çyzylan. Şaryň radiusy 12-ä deň. Konusyň


göwrüminiň iň uly bolmagy, onuň beýikligi nähili bolmaly?
В шар вписан конус. Радиус шара равен 12. Какова должна
быть высота конуса, чтобы объем его был наибольшим?

45
21-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑏 1−𝑏2 1 𝑏
Упростите выражение: − ∙ ((𝑏−1)2 − ).
1−𝑏 1+𝑏2 1−𝑏2

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √12 − 𝑥 − √𝑥 + 1 = √4 − 𝑥.

3. −40, 3; −38,5; ... arifmetik progressiýanyň näçe sany otrisatel


agzasy bar?
Сколько отрицательных членов в арифметической
прогрессии −40, 3; −38,5; ...?

4. у = х – 2 we у = √2х + 4 funksiýalaryň grafikleriniň kesişme


nokatlaryny tapyň.
Найдите точки пересечения графиков функций у = х – 2 и
у = √2х + 4.

1
5. 𝑓(𝑥) = cos(4𝑥 − 1) funksiýa üçin grafigi 𝑀 ( ; 2) nokatdan
4
geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = cos(4𝑥 − 1) найдите первообразную,
1
график которой проходит через точку 𝑀 ( ; 2).
4

6. Deňlemäni çözüň:
1
Решите уравнение: 2log 4 (𝑥 − 2) − log 1 = −0,5.
4 3−𝑥

7. Parallelogramyň diagonallarynyň uzynlyklarynyň jemi 12 sm.


Onuň ähli taraplarynyň kwadratlarynyň jeminiň iň kiçi bahasyny
tapyň.
Сумма длин диагоналей параллелограмма равна 12 см.
Найдите наименьшее значение суммы квадратов всех его
сторон.

46
22-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
Упростите выражение: (√4 + √7 + √4 − √7 )2 .

2. Deňlemäni çözüň:
𝑥+4 𝑥 2 −7𝑥+10
Решите уравнениe: = .
𝑥−2 𝑥−5
3. Deňsizligi çözüň:
2
1 𝑥 +4𝑥−3
Решите неравенство: ( ) ≥ 92𝑥−4 .
3

4. 22,7; 21,4; … arifmetik progressiýanyň nola iň golaý ýerleşen


agzasyny tapyň.
Укажите наиболее близкий к нулю член арифметической
прогрессии 22,7; 21,4; …

5. Toždestwony subut ediň:


1+сos α α
Докажите тождество: ∙ tg 2 − cos 2 α = sin2 α.
1−cos α 2

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = х2 −4𝑥 + 4, 𝑦 = 0, 𝑥 = 0.
7. Bölekler üçburçlugyň katetleri hökmünde alnanda iň kiçi
gipotenuzaly gönüburçly üçburçluk emele geler ýaly edip, 10 sm
uzynlygy bolan kesimi iki bölege bölüň.
Как разрезать отрезок длиной 10 см на две части так, чтобы взяв
их за катеты, получить прямоугольный треугольник с наименьшей
гипотенузой?

47
22-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
Упростите выражение: (√7 + √13 + √7 − √13 )2.

2. Deňlemäni çözüň:
𝑥+1 𝑥 2 −4𝑥+3
Решите уравнениe: = .
𝑥−1 𝑥−3

3. Deňsizligi çözüň:
2
2 6𝑥+4−𝑥 3
Решите неравенство: ( ) <3 .
3 8

4. −15,1; −14,4; … arifmetik progressiýanyň nola iň golaý ýerleşen


agzasyny tapyň.
Укажите наиболее близкий к нулю член арифметической
прогрессии −15,1; −14,4; …

5. Toždestwony subut ediň:


1−сos α α
Докажите тождество: ∙ сtg 2 − sin2 α = cos 2 α.
1+cos α 2

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = х2 + 6𝑥 + 9, 𝑦 = 0, 𝑥 = 0.
7. Bölekler üçburçlugyň katetleri hökmünde alnanda iň uly meýdanly
gönüburçly üçburçluk emele geler ýaly edip, 10 sm uzynlygy bolan
kesimi iki bölege bölüň.
Как разрезать отрезок длиной 10 см на две части так, чтобы взяв
их за катеты, получить прямоугольный треугольник с наибольшей
площади?

48
23-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
1 −1,5 5 3,5
Вычислите: 42,5 − ( ) +( ) ∙ (0,8)3,5 .
9 4

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √2𝑥 + 5 + √𝑥 − 1 = 8.

3. Deňsizligiň [0; 10] aralyga degişli bolan çözüwini tapyň:


Найдите решения неравенства принадлежащие промежутку
4𝑥−3 3𝑥+2
[0; 10]: − > 1.
2 5

4. Iki ýük maşyny bilelikde işläp, dänäni 8 sagatda çekip


gutarýar. Eger şol mukdardaky dänäni çekmek üçin maşynlaryň
birine beýlekisinden 12 sagat köp wagt gerek bolsa, maşynlaryň
her biri aýratynlykda işläp, dänäni näçe wagtda çekip gutarar?
Два грузовика, работая вместе, перевозили зерно в течение 8
ч. За какое время перевезет это же количество зерна каждый
грузовик в отдельности, если одному из них нужно для этого
на 12 ч больше, чем другому?

𝜋 𝜋 1
5. 𝑦 = cos (𝑥 − ) funksiýanyň grafigine 𝑀 ( ; ) nokatda
6 2 2
galtaşýan göni çyzygyň deňlemesini ýazyň we onuň ýapgytlyk
burçuny tapyň.
Напишите уравнение касательной графику функции
𝜋 𝜋 1
𝑦 = cos (𝑥 − ) в точке 𝑀 ( ; ) и найдите ее
6 2 2
угол наклона.

6. Funksiýany derňäň we onuň grafigini guruň:


Исследуйте функцию и постройте ее график:
𝑦 = −𝑥 3 + 3𝑥 2 − 4.

7. Jisim ýeriň üstünden 𝜗 = (49 − 9,8𝑡) 𝑚/𝑠 tizlik bilen dik


ýokarlygyna zyňlypdyr. Jisimiň haýsy beýiklige galyp
biljekdigini kesgitläň.
Тело брошено с поверхности земли вертикально вверх со
скоростью 𝜗 = (49 − 9,8𝑡) м/с. Найти наибольшую высоту
подъема тела.
49
23-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
4
1 −3 5 4,5
Вычислите: 91,5 − (8) +( ) ∙ (1,2)4,5 .
6

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √4𝑥 + 8 − √3𝑥 − 2 = 2.

3. Deňsizligiň [−10; 10] aralygyna degişli bolan çözüwini tapyň:


Найдите решения неравенства принадлежащие промежутку
5𝑥−1 2𝑥+3
[−10; 10]: − < 1.
3 5

4. Iki ýükçi bilelikde işläp, wagonyň ýüküni 12 sagatda düşürýär.


Eger wagonyň ýüküni düşürmek üçin ýükçüleriň birine
beýlekisinden 18 sagat az wagt gerek bolsa, aýratynlykda işläp
olaryň her biri wagonyň ýüküni näçe wagtda düşürip biler?
Два грузовика, работая вместе, могут разгрузить вагон за
12 ч. За какое время может разгрузить этот же вагон каждый
грузчик, работая в отдельности, если первому на это
потребуется на 18 ч меньше, чем второму?

𝜋 𝜋
5. 𝑦 = sin (𝑥 + ) funksiýanyň grafigine 𝑀 ( ; 1) nokatda
6 3
galtaşýan göni çyzygyň deňlemesini ýazyň we onuň ýapgytlyk
burçuny tapyň.
Напишите уравнение касательной к графику функции
𝜋 𝜋
𝑦 = sin (𝑥 + ) в точке 𝑀 ( ; 1) и найдите ее угол
6 3
наклона.
6. Funksiýany derňäň we onuň grafigini guruň:
Исследуйте функцию и постройте ее график:
1
𝑦 = − 𝑥 3 + 4𝑥 − 3.
3

7. Jisim ýeriň üstünden 𝜗 = (34,8 − 8,7𝑡) 𝑚/𝑠 tizlik bilen dik


ýokarlygyna zyňlypdyr. Jisimiň haýsy beýiklige galyp
biljekdigini kesgitläň.
Тело брошено с поверхности земли вертикально вверх со
скоростью 𝜗 = (34,8 − 8,7𝑡) м/с. Найти наибольшую
высоту подъема тела.

50
24-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
5 𝑛−4 16
Упростите выражение: 4 ·( − ).
1+ 𝑛2 +4𝑛 16−𝑛2
𝑛

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 + 2𝑦 = 7,
Решите систему уравнений: { 2
2𝑦 + 𝑥𝑦 = 14.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: (𝑥 + 4) log 0,5 (2𝑥 2 − 5𝑥 + 3) < 0.

4. Derýanyň boýunda ýerleşen iki obanyň arasyndaky uzaklygy


gaýykly akymyň ugruna 4 sagatda, akymyň garşysyna bolsa 8 sagatda
ýüzüp geçip bolýar. Derýanyň akyş tizligi 2 km⁄sag bolsa, gaýygyň
hususy tizligini we obalaryň arasyndaky uzaklygy tapyň.
Лодка может проплыть расстояние между двумя селами,
стоящими на берегу реки, за 4 ч по течению реки и за 8 ч против
течения. Скорость течения реки 2 км/ч. Найдите собственную
скорость лодки и расстояние между селами.

5. Toždestwony subut ediň:


sin 4 α cos 2 α
Докажите тождество: ∙ = tg α .
1+cos 4 α 1+cos 2α

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = √𝑥 , 𝑦 = 0,5𝑥.
𝜋
7. [0; ] aralykda y = 2соs2х – соs4х funksiýanyň iň uly we iň kiçi
2
bahalaryny tapyň.
Найдите наибольшее и наименьшее значения функции
𝜋
y = 2соs2х – соs4х на промежутке [0; ].
2

51
24-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3 𝑛+3 12
Упростите выражение: 3 ·( + ).
1− 𝑛2 −3𝑛 9−𝑛2
𝑛

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


2𝑥 − 𝑦 = 2,
Решите систему уравнений:{
2𝑥 2 − 𝑥𝑦 = 6.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: (𝑥 − 5) log 2 (3𝑥 2 − 8𝑥 + 5) > 0.

4. Gaýykly bir duralgadan beýleki duralga çenli aralygy akymyň


garşysyna 4 sagatda geçdiler. Akymyň ugruna bolsa ol aralyga 3 sagat
sarp etdiler. Derýanyň akyş tizligi 1 km/sag. Gaýygyň hususy tizligini
we duralgalaryň arasyndaky uzaklygy tapyň.
Лодка проплыла от одной пристани до другой против течения реки
за 4 ч. Обратный путь занял у нее 3 ч.Скорость течения реки 1
км/ч. Найдите собственную скорость лодки и рассояние между
пристанями.
5. Toždestwony subut ediň:
sin 4 α cos 2 α
Докажите тождество: : = tg α.
1−cos 4 α 1−cos 2α

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = √𝑥 , y = х2.

𝜋
7. [0; ] aralykda y = 2sin3х + соs6х funksiýanyň iň uly we iň kiçi
6
bahalaryny tapyň.
Найдите наибольшее и наименьшее значения функции
𝜋
y = 2sin3х + соs6х на промежутке [0; ].
6

52
25-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
4+𝑎 𝑎−4 16𝑎−𝑎3
Упросите выражение: ( + )∙ .
𝑎2 −4𝑎 𝑎2 +4𝑎 𝑎2 +16

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √𝑥 + 3 + √𝑥 − 2 = 5.

3. 135-den uly bolan jemi almak üçin, 11-den başlap, yzygiderli


näçe natural sany goşmak gerek?
Сколько последовательных натуральных чисел, начиная с
11, нужно сложить, чтобы получить сумму, большую 135?

4. 𝑦 = −3𝑥 göni çyzygyň we 𝑦 = 5𝑥 2 − 7𝑥 + 1 parabolanyň


kesişmeýändigini subut ediň.
Докажите, что прямая 𝑦 = −3𝑥 и парабола 𝑦 = 5𝑥 2 − 7𝑥 + 1
не пересекаются.

1 𝜋
5. 𝑓(𝑥) = 𝜋 funksiýa üçin grafigi 𝑀 (− ; −1) nokatdan
sin2 ( 2 +𝑥) 4

geçýän asyl funksiýany tapyň.


1
Для функции 𝑓(𝑥) = 𝜋 найдите первообразную,
sin2 ( 2 +𝑥)
𝜋
график которой проходит через точку 𝑀 (− ; −1).
4

6. Funksiýany derňäň we onuň grafigini guruň:


Исследуйте функцию и постройте ее график:
𝑦 = 𝑥 3 − 3𝑥 + 2.

7. 9 sm radiusly şaryň içinden iň uly göwrüme eýe bolan konus


çyzlypdyr. Konusyň gapdal üstüniň meýdanyny tapyň.
В шар радиуса 9 см вписан конус наибольшего объема.
Найдите площадь боковой поверхности этого конуса.

53
25-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎−5 𝑎+5 25𝑎−𝑎3
Упросите выражение: ( + )∙ .
𝑎2 +5𝑎 𝑎2 −5𝑎 𝑎2 +25

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √𝑥 + 2 + √𝑥 − 3 = 5.

3. 126-den uly bolan jemi almak üçin, 12-den başlap, yzygiderli


gelýän näçe sany jübüt sany goşmak gerek?
Сколько последовательных четных чисел, начиная с 12,
нужно сложить, чтобы получить сумму, большую 126?

4. 𝑦 = 9𝑥 2 + 5𝑥 + 6 parabola bilen 𝑦 = 5 − 𝑥 göni çyzygyň


diňe bir umumy nokadynyň bardygyny subut ediň we ol
nokadyň koordinatalaryny tapyň.
Докажите, что парабола 𝑦 = 9𝑥 2 + 5𝑥 + 6 и прямая
𝑦 = 5 − 𝑥 имеют одну общую точку и найдите координаты
этой точки.

1 2𝜋
5. 𝑓(𝑥) = funksiýa üçin grafigi 𝑀 ( ; −√3) nokatdan
cos2 (𝜋−𝑥) 3
geçýän asyl funksiýany tapyň.
1
Для функции 𝑓(𝑥) = найдите первообразную,
cos2 (𝜋−𝑥)
2𝜋
график которой проходит через точку 𝑀 ( ; −√3).
3

6. Funksiýany derňäň we onuň grafigini guruň:


Исследуйте функцию и постройте ее график:
3
𝑦 = 3𝑥 − 𝑥 − 2.

7. 6 sm radiusly şaryň içinden iň uly gapdal üstli konus çyzylypdyr.


Ol konusyň göwrümini tapyň.
В шар радиуса 6 см вписан конус наибольшей площадью
боковой поверхности. Найдите объем этого конуса.

54
26-njy iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
5 5
Упростите выражение: (√2 − 𝑎 − ):( − 1).
√𝑎+2 √4−𝑎2

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


2𝑥 2 − 3𝑥𝑦 = −4,
Решите систему уравнений: { 3𝑥 + 𝑦 = 5.

3. Deňsizligi çözüň:
3𝑥+1
Решите неравенство: log 3 𝑥 > log 9 .
4𝑥

4. 120-den uly bolan jemi almak üçin 1-den başlap yzygiderli gelýän
näçe sany natural sany goşmaly?
Сколько последовательных натуральных чисел, начиная с 1, нужно
сложить, чтобы получить сумму, большую 120?

5. Toždestwony subut ediň:


1+sin 2𝛼 𝜋 𝜋
Докажите тождество: √ = sin (𝛼 + ) , 0 < 𝛼 < .
2 4 2

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными линиями:
y = 3х2, 𝑦 = 0, 𝑥 = 2.

1 1
7. у = – х3 – х2 + 12х + 1 funksiýanyň kemelýän aralyklaryny tapyň.
3 2
1 1
Найдите промежутки убывания функции у = – х3 – х2 + 12х + 1.
3 2

55
26-njy iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
Упростите выражение: (√𝐶12−1 − 3) : (3√с − 1 − √1+𝑐
1
).

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


15𝑥 2 − 2𝑥𝑦 = 5,
Решите систему уравнений: {
2𝑥 − 𝑦 = 3.

3. Deňsizligi çözüň:
3𝑥−2
Решите неравенство: log 2 𝑥 > log 4 .
𝑥

4. 200-den uly bolan jemi almak üçin 2-den başlap yzygiderli gelýän
näçe sany jübüt sany goşmaly?
Сколько последовательных четных чисел, начиная с 2,нужно
сложить, чтобы получить сумму, большую 200?

5. Toždestwony subut ediň:


1−sin 2𝛼 𝜋 𝜋 𝜋
Докажите тождество: √ = sin (𝛼 − ) , <𝛼< .
2 4 4 2

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: y = 1 − х2, 𝑦 = 0.

1
7. у = х3 – 2х2 – 8х + 4 funksiýanyň artýan aralyklaryny tapyň.
3
1
Найдите промежутки возрастания функции у = х3 – 2х2 – 8х + 4.
3

56
27-nji iş. Çep tarap.
1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
(√𝑎−1)(1+√𝑎)
Упросите выражение: 3
.
√(𝑎−1)√𝑎−1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √𝑥 + 7 + √3𝑥 − 2 − 5 = 0.

3. Deňsizligi çözüň:
𝜋
Решите неравенство: 2cos (2 − 2𝑥) − √2 ≥ 0.

1
4. 𝑦 = log 3 𝑥 funksiýanyň grafigini guruň. x-yň bahalary -den
3
27-ä çenli artanda y nähili üýtgär?

Постройте график функции 𝑦 = log 3 𝑥. Kак изменяется у,


1
когда x возрастает от до 27?
3

5. 𝑦 = √2𝑥 − 1 funksiýanyň grafiginiň haýsy nokady boýunça


𝜋
geçýän galtaşýan göni çyzyk Ox okuna burç arkaly
4
ýapgytlanar?
В какой точке графика функции 𝑦 = √2𝑥 − 1 касательная
𝜋
наклонена к оси Ox под углом ?
4

6. Parallelogramyň esasy beýikliginden 6 sm uly, meýdany bolsa


40𝑠𝑚2 –dan kiçi. Parallelogramyň beýikligi nähili bolup biler?
Основание параллелограмма на 6 см больше высоты, а его
площадь меньше 40 см2 . Какую длину может иметь высота?

7. Ýapaşak hereket edýän otlynyň tizligi 𝜗(𝑡) = 10 + 0,2𝑡 deňleme


bilen berlen. Eger otly ýoluň ýapaşak bölegini 30 sekuntda geçen
bolsa, ol uzaklygy tapyň (ýol metrlerde ölçenilýär).
Скорость поезда, движущегося под уклон, задана
уравнением 𝜗(𝑡) = 10 + 0,2𝑡. Вычислите длину уклона,
если поезд прошел его за 30 с (путь измеряется в метрах).

57
27-nji iş. Sag tarap.
1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
(√𝑚−1)(1+√𝑚)
Упросите выражение: .
√(𝑚−1)∙ 3√𝑚−1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: √𝑥 + 8 − √5𝑥 + 20 + 2 = 0.

3. Deňsizligi çözüň:
π
Решите неравенство: 2sin ( − 0,5𝑥) − √3 > 0.
2

4. 𝑦 = log 4 𝑥 funksiýanyň grafigini guruň. x-iň bahalary 0,25-den


64-e çenli artanda y nähili üýtgär?
Постройте график функции 𝑦 = log 4 𝑥. Kак изменяется у,
когда x возрастает от 0,25 до 64?

5. 𝑦 = √3𝑥 + 2 funksiýanyň grafiginiň haýsy nokady boýunça


𝜋
geçýän galtaşýan göni çyzyk Оx okuna burç arkaly
4
ýapgytlanar?
В какой точке графика функции 𝑦 = √3𝑥 + 2 касательная
𝜋
наклонена к оси Оx под углом ?
4

6. Gönüburçly üçburçlugyň katetleriniň biri beýlekisinden 4 sm uly,


meýdany bolsa 30𝑠𝑚2 − dan kiçi. Uly katetiň uzynlygy nähili
bolup biler?
Один из катетов прямоугольного треугольника на 4 см
больше другого, а его площадь меньше 30см2 . Какую длину
может иметь большой катет?

7. Tormoz berlende awtomobiliň tizligi 𝜗(𝑡) = 20 − 1,6𝑡 deňleme


arkaly aňladylýar. Eger awtomobil tormoz berlenden 5 s
geçenden soň duran bolsa, onuň tormoz ýoluny kesgitläň (ýol
metrlerde ölçenilýär).
Скорость автомобиля при торможении выражается
уравнением 𝜗(𝑡) = 20 − 1,6𝑡. Вычислите путь, пройденный
автомобилем, если он остановился через 5 с после начала
торможения (путь измеряется в метрах).
58
28-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎−1 𝑎0,5 +1 2
Упростите выражение: 1 : + .
𝑎1,5 −1 𝑎 −0,5
𝑎+𝑎2 +1

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 12 cos 4𝑥 − cos 2𝑥 = 3.

3. Deňsizligi çözüň:
16
Решите неравенство: 𝑥 − 7 + ≤ 0.
𝑥+1

4. Birinji turba arkaly howzy suwdan doldurmak üçin iki turba bilelikde
işländäki wagtdan 9 sagat köp wagt, diňe ikinji turba arkaly doldurmak
üçin gerek bolan wagtdan bolsa 7 sagat az wagt gerek. Howuz iki turba
bilelikde işlände näçe sagatda dolar?
Для наполнения бассейна через первую трубу потребуется на 9 ч
больше времени, чем при наполнении через первую и вторую
трубы, и на 7 ч меньше, чем через одну вторую трубу. За сколько
часов наполнится бассейн через oбе трубы?

5. Kompleks sany algebraik görnüşde ýazyň:


Записать в алгебраической форме комплексное число:
√3 1
𝑧 = (− + 𝑖)13
2 2
5𝑥
6. 𝑓(𝑥) = 3 funksiýa üçin grafigi M (8; 15) nokatdan geçýän asyl
√𝑥
funksiýanyň tapyň.
5𝑥
Для функции 𝑓(𝑥) = 3 найдите первообразную, график которой
√𝑥
проходит через точку М (8; 15).

7. с-niň haýsy bahalarynda 2 san √у − с = 3с – y deňlemäniň köki


bolýar?
При каких значениях с число 2 является корнем уравнения

√у − с = 3с – y?

59
28-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑏−1 𝑏0,5 −1 2
Упростите выражение: : − .
𝑏−𝑏0,5 +1 𝑏1.5 +1 𝑏−0,5

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 8 sin 4𝑥 + 13 cos 2𝑥 = 7.

3. Deňsizligi çözüň:
1
Решите неравенство: 𝑥 − 3 + 𝑥−1 ≤ 0.

4. Iki sany pagta ýygyjy kombaýn meýdanyň pagtasyny birinji


kombaýna garanda 9 gün çalt, ikinji kombaýna garanda bolsa, 4 gün
çalt ýygyp biler. Şol pagtany her kombaýn näçe günde ýygyp biler?
Два хлопкоуборочных комбайна могут собрать хлопок с поля на 9
дней быстрее, чем первый комбайн будет работать один, и на 4 дня
быстрее, чем второй комбайнер будет работать один. За сколько
дней каждый комбайн может собрать весь хлопок?

5. Kompleks sany algebraik görnüşde ýazyň:


Записать в алгебраической форме комплексное число:
13
1 √3
𝑧 = (− + 𝑖) .
2 2
3𝑥
6. 𝑓(𝑥) = funksiýa üçin grafigi M (4;12) nokatdan geçýän asyl
√𝑥
funksiýanyň tapyň.
3𝑥
Для функции 𝑓(𝑥) = найдите первообразную, график которой
√𝑥
проходит через точку М (4;12).

7. b-niň haýsy bahalarynda –2 san 3√b − у = 2b – y deňlemäniň


köki bolýar?
При каких значениях b число –2 является корнем уравнения

3√b − у = 2b – y ?

60
29-njy iş. Çep tarap.

1. Droby gysgaldyň:
2𝑥 2 −5𝑥−12
Сократите дробь: .
2𝑥+3

2. Deňlemäni çözüň:
3𝑥 2𝑥−1 3−𝑥
Решите уравнение: = + .
𝑥 2 −1 𝑥+1 𝑥−1

5−𝑥
3. 𝑦 = funksiýanyň grafigini guruň x-iň haýsy bahalarynda
4
0 ≤ 𝑦 ≤ 1,5 deňsizlik ýerine ýetýär?
5−𝑥
Постройте график функции 𝑦 = . При каких значениях x
4
выполняется неравенство 0 ≤ 𝑦 ≤ 1,5?

5
4. Eger 2sin2 𝛼 = 1 + cos𝛼 we 𝜋 < 𝛼 ≤ 𝜋 bolsa, onda cos𝛼-ny
6
tapyň.
5
Найдите cos𝛼 если 2sin2 𝛼 = 1 + cos𝛼 и 𝜋 < 𝛼 ≤ 𝜋.
6

5. 𝑓(𝑥) = 𝑒 2𝑥 + cos𝑥 funksiýa üçin grafigi 𝑀(0; −5) nokatdan


geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 𝑒 2𝑥 + cos𝑥 найдите первообразную,
график которой проходит через точку 𝑀(0; −5).

6. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: lg(2𝑥 − 1) + lg(2𝑥 − 3) > lg(3𝑥 − 3).

7. Esasynyň we beýikliginiň jemi 10-a deň bolan üçburçluklaryň


içinden iň uly meýdana eýe bolanyny tapyň.
Найдите треугольник с наибольшей площадью, сумма
основания и высоты которого равна 10.

61
29-njy iş. Sag tarap.

1. Droby gysgaldyň:
2𝑥 2 +𝑥−15
Сократите дробь: .
2𝑥−5

2. Deňlemäni çözüň:
2𝑥+1 𝑥+5 3−4𝑥
Решите уравнение: = + .
𝑥−2 𝑥+2 𝑥 2 −4

4𝑥+8
3. 𝑦 = funksiýanyň grafigini guruň. x-iň haýsy bahalarynda
3
0 ≤ 𝑦 ≤ 4 deňsizlik ýerine ýetýär?
4𝑥+8
Постройте график функции 𝑦 = . При каких значениях
3
x выполняется неравенство 0 ≤ 𝑦 ≤ 4?

𝜋 7𝜋
4. Eger 1 − sin𝛼 = 2cos 2 𝛼 𝑤𝑒 ≤𝛼< bolsa, onda 𝑠𝑖𝑛𝛼-ny
2 6
tapyň.
𝜋 7𝜋
Найдите sin𝛼 если 1 − sin𝛼 = 2cos 2 𝛼 𝑤𝑒 ≤𝛼< .
2 6

5. 𝑓(𝑥) = sin2𝑥 − 𝑒 −𝑥 funksiýa üçin grafigi 𝑀(0; 8) nokatdan


geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = sin2𝑥 − 𝑒 −𝑥 найдите первообразную,
график которой проходит через точку 𝑀(0; 8).

6. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 24 𝑥 + log 4 √𝑥 > 1,5.

7. Perimetri 6-a deň bolan deňýanly üçburçluklaryň içinden iň uly


meýdana eýe bolanyny tapyň.
Найдите равнобедренный треугольник с наибольшей
площадью, периметр которого равен 6.

62
30-njy iş. Çep tarap.

1.Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1 1
𝑎−𝑏 𝑎2 −𝑏2 𝑎
Упростите выражение: ( 3 1 1 − 1 1 )∙ 1 1 3 .
𝑎4 +𝑎 2 𝑏4 𝑎4 +𝑏4 𝑎4 𝑏2 −𝑏4

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 4 − lg𝑥 = 3√lg𝑥.

3. Deňsizligi çözüň:
𝑥 2 +2𝑥−3
Решите неравенство: ≥ 0.
𝑥+1

4. −10,2; −9,5; … arifmetik progressiýanyň birinji položitel agzasyny


tapyň.
Найдите первый положительный член арифметической прогрессии
−10,2; −9,5; ….

5. Toždestwony subut ediň:


1−cos α+sin α α
Докажите тождество: = tg .
1+cos α+sin α 2

6. 𝑓(𝑥) = 𝑥 − 4√𝑥 + 5 funksiýanyň [1; 9] kesimde iň kiçi we iň


uly bahalaryny tapyň.
Найдите наименьшее и наибольшее значения функции
𝑓(𝑥) = 𝑥 − 4√𝑥 + 5 на отрезке [1; 9].
7. Beýikligi 20 m bolan jaýyň üçeginden wertikal ýokarlygyna daş
zyňlypdyr. Eger zyňlandan 1 sekuntdan soň daş bölegi ýerden 30 m
ýokarda bolan bolsa, onda onuň başlangyç tizligi näçä deň?
Камень подброшен вертикально вверх с крыши здания высотой
20 м. Какова начальная скорость камня, если через 1с он
находился на высоте 30 м?

63
30-njy iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1 1
𝑎−𝑏 𝑎2 −𝑏2 𝑏
Упростите выражение: ( 1 1 3 − 1 1 )∙ 3 1 3 .
𝑎4 𝑏2 +𝑏4 𝑎4 +𝑏4 𝑎4 −𝑎2 𝑏4

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнениe: 5 − 2lg𝑥 = 3√lg𝑥.

3. Deňsizligi çözüň:
𝑥 2 −𝑥−2
Решите неравенство: ≥ 0.
𝑥−1

4. 12,5; 11,2; … arifmetik progressiýanyň birinji otrisatel agzasyny


tapyň.
Найдите первый отрицателный член арифметической прогрессии
12,5; 11,2; …

5. Toždestwony subut ediň:


sin 2 α−sin α
Докажите тождество: = tg α.
1−cos α+cos 2 α

6. 𝑓(𝑥) = 𝑥 − 4√𝑥 + 2 + 8 funksiýanyň [−1; 7] kesimde iň kiçi we iň uly


bahalaryny tapyň.
Найдите наименьшее и наибольшее значения функции
𝑓(𝑥) = 𝑥 − 4√𝑥 + 2 + 8 на отрезке [−1; 7].

7. 𝑓(𝑥) = x2 − 1 egriniň üstünde koordinatalar başlangyjyna iň golaý


nokady tapyň.
На кривой 𝑓(𝑥) = x2 − 1 найдите точку, ближайшую к началу
координат.

64
31-nji iş. Çep tarap.

1. Köpeldijilere dargadyň:
Разложите на множители: 𝑝𝑞 − 4𝑝 + 12 − 3𝑞.

2. Deňlemäni çözüň:
𝑥 𝑥+1 1
Решите уравнение: + = .
𝑥−1 𝑥+3 𝑥 2 +2𝑥−3

3. 𝑦 = −𝑥 2 + 𝑝𝑥 + 𝑞 parabola abssisa okuny (−4;0), ordinata


okuny bolsa (0;4) nokatda kesýär. p-ni we q-ny tapyň we
parabolany guruň.
Парабола 𝑦 = −𝑥 2 + 𝑝𝑥 + 𝑞 пересекает ось абсцисс в точке
(−4;0), а ось ординат в точке (0;4). Найдите p и q и
постройте эту параболу.

√3 𝜋
4. Eger sin𝛼 = we 0 < 𝛼 < bolsa, sin2𝛼-ny we tg𝛼-ny
2 2
tapyň.
√3 𝜋
Найдите sin2𝛼 и tg𝛼, если sin𝛼 = 𝑤𝑒 0 < 𝛼 < .
2 2

5. Integraly hasaplaň:
2 𝑑𝑥
Вычислите интеграл: ∫1 (𝑥+3)2
.

6. Deňsizligi çözüň:
𝑥−5
Решите неравенство: > 0.
log21 (𝑥−2)
3

7. Dogry dörtburçly piramidada apofemanyň uzynlygy 4√3 -e deň.


Piramidanyň beýikliginiň haýsy bahasynda onuň göwrümi iň uly
bolar?
В правильной четырехугольной пирамиде длина апофемы
равна 4√3. При какой длине высоты пирамиды объем
пирамиды будет наибольшим?

65
31-nji iş. Sag tarap.

1. Köpeldijilere dargadyň:
Разложите на множители: 𝑛𝑦 − 𝑛𝑥 + 𝑦 2 − 𝑥𝑦.

2. Deňlemäni çözüň:
4𝑥−6 𝑥 9
Решите уравнение: − = .
𝑥+2 𝑥+1 𝑥 2 +3𝑥+2

3. 𝑦 = −𝑥 2 + 𝑝𝑥 + 𝑞 parabola abssisa okuny (−3;0), ordinata


okuny bolsa (0;6) nokatda kesýär. p-ni we q-ny tapyň we
parabolany guruň.
Парабола 𝑦 = −𝑥 2 + 𝑝𝑥 + 𝑞 пересекает ось абсцисс в точке
(−3;0), а ось ординат в точке (0;6). Найдите p и q и
постройте эту параболу.

𝜋
4. Eger cos𝛼 = 0,5 we 0 < 𝛼 < bolsa, cos2𝛼 -ny we ctgα-ny
2
tapyň.
𝜋
Найдите cos2𝛼 и ctgα, если cos𝛼 = 0,5 и 0 < 𝛼 < .
2

5. Integraly hasaplaň:
7 𝑑𝑥
Вычислите интеграл: ∫0 (𝑥+1)4
.

6. Deňsizligi çözüň:
5−𝑥
Решите неравенство: < 0.
log20,5 (𝑥−3)

7. Dogry dörtburçly prizmanyň diagonalynyň uzynlygy 12 − ä deň.


Prizmanyň beýikliginiň haýsy bahasynda onuň göwrümi iň uly
bolar?
В правильной четырехугольной призме длина диагонали равна 12.
При какой длине высоты призмы объем призмы будет
наибольшим?

66
32-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
4
√𝑎𝑏∙ √𝑎 𝑎2 +4
Упростите выражение: 4 − .
(𝑎+2) √𝑎−1 𝑏 2 𝑎2 −4

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥𝑦 − 𝑦 2 = −2,
Решите систему уравнений: { 2
2𝑥 − 𝑥𝑦 − 𝑦 2 = −4.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 2 (𝑥 2 − 7𝑥 + 6) ≤ 1 + log 2 7.

4. Gönüburçly üçburçlugyň katetleriniň jemi 23 sm, meýdany 60 sm2


deň. Gönüburçly üçburçlugyň katetlerini tapyň.
Найдите катеты прямоугольного треугольника, если известно, что
их сумма равна 23 см, а площадь треугольника равна 60 см2.
5. Sanlaryň köpeltmek hasylyny tapyň:
Найдите произведение чисел:
3𝜋 3𝜋
z1 = 1 + i и z2 = √8 (cos + 𝑖 sin ).
8 8

6. Integraly hasaplaň:
3𝜋/2 𝑥
Вычислите интеграл: ∫𝜋/2 sin2 𝑑𝑥.
2

7. Goşulyjylaryň biri beýlekisinden 6 esse kiçi, olaryň üçüsiniň


köpeltmek hasyly iň uly bolar ýaly edip, 21-i üç položitel goşulyjynyň
jemi görnüşinde ýazyň.
Число 21 представьте в виде суммы трёх положительных
слагаемых так, чтобы одно слагаемое было в 6 раз меньше
другого, а произведение всех трёх слагаемых было наибольшим.

67
32-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3 6
√𝑎2 𝑏 ∙ √𝑏 𝑏2 +9
Упростите выражение: 6 − .
(𝑏+3) √𝑎4 𝑏 −3 𝑏2 −9
2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:
𝑥𝑦 + 𝑦 2 = 4,
Решите систему уравнений: { 2
𝑥 − 2𝑥𝑦 − 𝑦 2 = 2.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 0,5 (−𝑥 2 + 9𝑥 − 14) ≥ log 0,5 3 − 1.

4. Gönüburçly üçburçlugyň katetleriniň biri gipotenuzasyndan 3 sm,


beýlekisi 6 sm kiçi. Üçburçlugyň gipotenuzasyny tapyň.
В прямоугольном треугольнике один из катетов на 3 см меньше
гипотенузы, а другой на 6см меньше гипотенузы. Найдите
гипотенузу.

5. Sanlaryň köpeltmek hasylyny tapyň:


Найдите произведение чисел:
𝜋 𝜋
z1 = −1 + i и z2 = (cos + 𝑖 sin ).
3 3

6. Integraly hasaplaň:
𝜋/2 𝑥
Вычислите интеграл: ∫0 сos 2 𝑑𝑥.
2

7. 54 san üç položitel goşulyjynyň jemi görnüşinde ýazylypdyr. Birinji


goşulyjy ikinjiden iki esse uly. Goşulyjylaryň haýsy bahalarynda olaryň
köpeltmek hasyly iň uly baha eýe bolar?
Число 54 представлено в виде суммы трёх положительных
слагаемых. Первое слагаемое в два раза больше второго. Какими
должны быть слагаемые, чтобы их произведение было
наибольшим?

68
33-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
2
Вычислите: (√4 + 2√3 − √4 − 2√3) .

2. Deňlemäni çözüň:
4 1 1
Решите уравнение: = + .
𝑥 2 −4 𝑥−2 2𝑥+2

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 21 𝑥 − log 3 𝑥 ≥ 6.
3

4. 𝑦 = 𝑥 2 + 4𝑥 − 6 parabolanyň üstünde abssisasy we ordinatasy


garşylykly sanlar bolan nokatlary tapyň.
На параболе 𝑦 = 𝑥 2 + 4𝑥 − 6 найдите точки, у которой
абсцисса и ордината является противоположными числами.

𝜋
5. Eger 4cos 2 𝛼 + 5sin𝛼 = 5 we 0 < 𝛼 < bolsa, onda sin𝛼-ny
5
tapyň.
𝜋
Найдите sin𝛼, если 4cos 2 𝛼 + 5sin𝛼 = 5 и 0 < 𝛼 < .
5

6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny tapyň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
4
линиями: 𝑦 = 𝑥 , 𝑦 = 4, 𝑥 = 0,5.

7. Apofemasy 6√3 dm bolan dogry üçburçly piramidanyň iň uly


göwrümini tapyň.
Найдите наибольший объем правильной треугольной
пирамиды, длина апофемы которой равна 6√3 дм.

69
33-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
2
Вычислите: (√3 − √5 − √3 + √5) .

2. Deňlemäni çözüň:
1 1 1
Решите уравнение: + = .
6𝑥+6 3𝑥+6 𝑥+3

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 22 𝑥 + log 0,5 𝑥 ≥ 12.

4. 𝑦 = 𝑥 2 + 4𝑥 − 4 parabolanyň üstünde abssisasy ordinatasyna


deň bolan nokatlary tapyň.
На параболе 𝑦 = 𝑥 2 + 4𝑥 − 4 найдите точки, у которых
абсцисса и ордината равны.

5 𝜋 2𝜋
5. Eger 1 + cosα = sin2 α we <α< bolsa, onda cosα-ny
6 2 3
tapyň.
5 𝜋 2𝜋
Найдите cosα, если 1 + cosα = sin2 α и <α< .
6 2 3
6. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny tapyň:
Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями:
6
𝑦=− , 𝑦 = 1, 𝑥 = −1.
𝑥

7. Gapdal gapyrgasy 6 sm deň bolan dogry üçburçly piramidanyň


iň uly göwrümini tapyň.
Найдите наибольший объем правильной треугольной
пирамиды, бокового ребро которой равна 6 см.

70
34-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1
𝑏2 +1 1
Упростите выражение: 𝑏 − 3 1 : 1 .
𝑏2 +𝑏+𝑏 2 𝑏2 −𝑏2

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 42𝑥−3 − 3 ∙ 4𝑥−2 = 1.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 2 − 2 cos 𝑥 < 1.

4. A we B duralgalaryň arasyndaky uzaklygy gämi akymyň ugruna 5


sagatda, akymyň garşysyna bolsa 6 sagatda geçýär. Bu aralygy sal näçe
sagatda ýüzüp geçer?
Расстояние между пристанями А и В теплоход проходит по
течению за 5 ч, а против течения за 6 ч. За сколько часов
проплывет по течению это расстояние плот?

5. y =−x2+4x +5 funksiýanyň grafigini guruň. x-iň haýsy bahalarynda


y > 0 bolýandygyny görkeziň.
Постройте график функции y =−x2 +4x +5. Укажите значения x,
при которых y > 0.

1
6. f (x) = e--2x +1 funksiýa üçin grafigi M (0; 2 ) nokatdan geçýän asyl
2
funksiýany tapyň.
Для функции f (x) = e--2x +1 найдите первообразную, график
1
которой проходит через точку M (0; 2 ).
2

7. Birinji goşulyjynyň kuby bilen ikinji goşulyjynyň kwadratynyň jemi


iň kiçi bolar ýaly 28-i iki položitel goşulyjynyň jemi görnüşinde ýazyň.
Число 28 представьте в виде суммы двух положительных
слагаемых так, чтобы сумма куба первого слагаемого и квадрата
второго слагаемого была наименьшей.

71
34-nji iş. Sag tarap.

1.Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1 1
𝐶 2 +𝐶 2 𝐶 2 −1
Упростите выражение: √𝑐 − 1 ∙ 3 1 .
𝐶 2 +1 𝐶 2 −𝐶+𝐶 2
2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 3𝑥+1 + 18 ∙ 3−𝑥 = 29.

3. Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: 4 sin 𝑥 + √12 ≤ 0.

4. Gaýyk käbir wagtda akymyň ugruna 90 km ýoly geçdi. Ol şonça


wagtda akymyň garşysyna 70 km aralygy geçerdi. Sal şonça wagtda
näçe aralygy geçer?
Катер прошел по течению 90 км за некоторое время. За то же
время он прошел бы против течения 70 км. Какое расстояние за
это время проплывет плот?

5. y = x2+4x – 5 funksiýanyň grafigini guruň. x-iň haýsy bahalarynda


y > 0 bolýandygyny görkeziň.
Постройте график функции y = x2+4x –5. Укажите значения x, при
которых y > 0.

2
6. f (x) = funksiýa üçin grafigi M (0; 5) nokatdan geçýän asyl
𝑥+1
funksiýany tapyň.
2
Для функции f (x) = найдите первообразную, график которой
𝑥+1
проходит через точку M (0; 5).

7. 48 san üç položitel goşulyjynyň jemi görnüşinde ýazylypdyr. Şol


goşulyjylaryň ikisi özara deň. Goşulyjylaryň haýsy bahalarynda olaryň
köpeltmek hasyly iň uly baha eýe bolar?
Число 48 представлено в виде суммы трех положительных
слагаемых. Два слагаемых равны между собой. Какими должны
быть эти слагаемые, чтобы их произведение было наибольшим?

72
35-nji iş. Çep tarap.

1. Amallary ýerine ýetiriň:


2 √2
Выполните действия: (3√7,5) − √3 ∙ √0,12 + .
√8

2. Deňlemäni çözüň:
𝑥−4 2𝑥−5
Решите уравнение: = .
𝑥 𝑥−6

3. Deňsizligi çözüň:
log0,4 (3−5𝑥)
Решите уравнение: > 0.
log0,4 8

4. 𝑦 = 𝑎𝑥 2 − 4𝑥 + 4 funksiýanyň grafiginiň 𝐷(3; −11) nokadyň


üstünden geçýändigi belli bolsa, onuň grafigini guruň.
Постройте график функции 𝑦 = 𝑎𝑥 2 − 4𝑥 + 4, если известно,
что он проходит через точку 𝐷(3; −11).

2cos2 𝛼 7𝜋 3𝜋
5. Eger = 1 + sinα we ≤𝛼< bolsa, onda sinα-ny
3 6 2
tapyň.
2𝑐𝑜𝑠 2 𝛼 7𝜋 3𝜋
Найдите 𝑠𝑖𝑛𝛼, если = 1 + sinα и ≤𝛼< .
3 6 2

2+𝑡
6. Material nokat 𝑥(𝑡) = deňleme boýunça gönüçyzykly
4+𝑡
hereket edýär. 𝑡0 = 1 wagt pursatynda onuň tizligini we
tizlenmesini tapyň.
Материальная точка движется по прямой согласно
уравнению
2+𝑡
𝑥(𝑡) = . Найдите ее скорость и ускорение в момент
4+𝑡
времени 𝑡0 = 1.

𝑥
7. 𝑎-nyň haýsy bahasynda 𝑦 = göni çyzyk 𝑦 = √𝑥 − 2𝑎 egri
2
çyzyga galtaşýar?
𝑥
При каком значении 𝑎 прямая 𝑦 = касается кривой
2
𝑦 = √𝑥 − 2𝑎 ?

73
35-nji iş. Sag tarap.

1. Amallary ýerine ýetiriň:


2 √5
Выполните действия: (2√3,5) − √3 ∙ √0,27 + √20.

2. Deňlemäni çözüň:
𝑥−3 2𝑥−1
Решите уравнение: − = 0.
𝑥 𝑥+24

3. Deňsizligi çözüň:
log4 2
Решите уравнение: < 0.
log3 (7−3𝑥)

4. 𝑦 = 0,5𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 0,5 funksiýanyň grafiginiň 𝑀(−1; −4)


nokadyň üstünden geçýändigi belli bolsa, onuň grafigini guruň.
Постройте график функции 𝑦 = 0,5𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 0,5, если
известно, что он проходит через точку 𝑀(−1; −4).

5𝜋
5. Eger 3cos 2 α = 3cosα − sin2 α 𝑤𝑒 ≤ α < 2𝜋 bolsa, onda
3
cosα-ny tapyň.
5𝜋
Найдите 𝑐𝑜𝑠𝛼, если 3cos 2 α = 3cosα − sin2 α и ≤ α < 2𝜋.
3

1+𝑡
6. Material nokat 𝑥(𝑡) = deňleme boýunça gönüçyzykly
2+𝑡
hereket edýär. 𝑡0 = 2 wagt pursatynda onuň tizligini we
tizlenmesini tapyň.
Материальная точка движется по прямой согласно
1+𝑡
уравнению 𝑥(𝑡) = . Найдите ее скорость и ускорение в
2+𝑡
момент времени 𝑡0 = 2.

7. 𝑎-nyň haýsy bahasynda 𝑦 = 𝑥 + 𝑎 göni çyzyk 𝑦 = 𝑥 2 + 𝑎𝑥


parabola galtaşýar?
При каком значении 𝑎 прямая 𝑦 = 𝑥 + 𝑎 является
касательной к параболе 𝑦 = 𝑥 2 + 𝑎𝑥?

74
36-njy iş. Çep tarap.

1.Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1

1−𝑎 2 1+√𝑎−1 𝑎−1
Упростите выражение: ( −1 + −
1 ) ∙ 𝑎+1.
1+(√𝑎) 1−𝑎 2

2. Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 2 + 𝑥𝑦 = 2,
Решите систему уравнений: {
𝑦 − 3𝑥 = 7.

3.Deňsizligi çözüň:
1
Решите неравенство: log 2 (𝑥 − 1) > log 1⁄ .
2 2𝑥−3

4. Abssissalar okunyň üstünde 𝑀(1; −4) we 𝑁(3; 2) nokatlardan


deňdaşlaşan nokady tapyň.
На оси абсцисс найдите точку, равноудаленную от точек
𝑀(1; −4) и 𝑁(3; 2).

5. Toždestwony subut ediň:


Докажите тождество: tg2α – sin2α = tg2 α ∙ sin2 α.

1
6. 𝑓(𝑥) = 𝑒 𝑥 − funksiýa üçin grafigi M(1; 3e) nokatdan geçýän asyl
𝑥
funksiýany tapyň.
1
Для функции 𝑓(𝑥) = 𝑒 𝑥 − найдите первообразную, график
𝑥
которой проходит через точку M (1; 3e).

7. Birinji goşulyjynyň kwadratynyň bäş essesi bilen ikinji goşulyjynyň


kubunyň jemi iň kiçi bolar ýaly 20-ni iki položitel goşulyjynyň jemi
görnüşinde ýazyň.
Число 20 представьте в виде суммы двух положительных
слагаемых так, чтобы сумма упятереного квадрата первого
слагаемого и куба второго слагаемого была наименьшей.

75
36-njy iş. Sag tarap.

1.Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1

1+√𝑏−1 𝑏 2 −1 𝑏−1
Упростите выражение:( −
1 + −1 ) ∙ 𝑏+1.
𝑏 2 −1 1+(√𝑏)

2.Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 2 − 𝑥𝑦 − 𝑦 2 = 19,
Решите систему уравнений: {
𝑥 − 𝑦 = 7.
3.Deňsizligi çözüň:
1
Решите неравенство: log 3 (2𝑥 − 1) > log 1⁄ .
3 3𝑥−4
4. Ordinatalar okunyň üstünde 𝑃(−3; 2) we 𝐾(4; 3) nokatlardan
deňdaşlaşan nokady tapyň.
На оси ординат найдите точку, равноудаленную от точек
𝑃(−3; 2) и 𝐾(4; 3).
5. Toždestwony subut ediň:
Докажите тождество: ctg2α – cos2α = ctg2 α ∙ cos2 α.
1
6. 𝑓(𝑥) = + 𝑒 𝑥 funksiýa üçin grafigi M (1; 2e) nokatdan geçýän asyl
𝑥
funksiýany tapyň.
1
Для функции 𝑓(𝑥) = + 𝑒 𝑥 найдите первообразную, график
𝑥
которой проходит через точку M (1; 2e).
7. Birinji goşulyjynyň kuby bilen ilkinji goşulyjynyň ikeldilen
kwadratynyň jemi iň kiçi bolar ýaly 5-i iki položitel goşulyjynyň jemi
görnüşinde ýazyň.
Число 5 представьте в виде суммы двух положительных слагаемых
так, чтобы сумма куба первого слагаемого и удвоенного квадрата
второго слагаемого была наименьшей.

76
37-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
Вычислите: 𝑐𝑜𝑠150 − 𝑐𝑜𝑠750 .

2. Deňlemäni çözüň:
2 3 𝑥+1 𝑥
Решите уравнение: + = + .
2𝑥−1 𝑥−3 𝑥−3 2𝑥−1

3. Deňsizligi çözüň:
log√2 𝑐𝑜𝑠𝑥+1
Решите неравенство: > 0.
2𝑥 2 +0,3

4. 𝑦 = 𝑥 3 𝑤𝑒 𝑦 = 4𝑥 funksiýalaryň grafiklerini guruň. x-iň haýsy


bahalarynda 𝑦 = 4𝑥 funksiýanyň bahalarynyň 𝑦 = 𝑥 3
funksiýanyň bahalaryndan uly bolýandygyny görkeziň.
Постройте графики функций 𝑦 = 𝑥 3 и 𝑦 = 4𝑥, укажите
значения x, при которых значения функции 𝑦 = 4𝑥 больше
значений функции 𝑦 = 𝑥 3 .

5. Integraly hasaplaň:
8 5𝑥
Вычислите интеграл: ∫1 3 𝑑𝑥.
√𝑥

6. Deňlemäni çözüň:
1
log22 𝑥−log2 𝑥 1 log2 𝑥
Решите уравнение: 3 = (27) .

7. Konusyň esasynyň diametriniň we emele getirijisiniň jemi 8 dm.


Gapdal üstüniň meýdany iň uly bolan şeýle konusyň emele
getirijisiniň uzynlygyny tapyň.
Найдите длину образующей конуса, имеющего наибольшую
боковую поверхность, если сумма образующей и диаметра
основания равна 8 дм.

77
37-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
Вычислите: cos1050 + cos750 .

2. Deňlemäni çözüň:
1 1 2−𝑥 4
Решите уравнение: − = + .
𝑥−4 𝑥+1 𝑥+1 3(𝑥−4)

3. Deňsizligi çözüň:
log√2 𝑠𝑖𝑛𝑥+1
Решите неравенство: > 0.
2𝑥 2 +0,1

1
4. 𝑦 = 𝑥 3 we 𝑦 = 2𝑥 funksiýalaryň grafiklerini guruň. x-iň
2
1
haýsy bahalarynda 𝑦 = 2𝑥 funksiýanyň bahalarynyň 𝑦 = 𝑥 3
2
funksiýanyň bahalaryndan kiçi bolýandygyny görkeziň.
1
Постройте графики функций 𝑦 = 𝑥 3 и 𝑦 = 2𝑥, укажите
2
значения x, при которых значения функции 𝑦 = 2𝑥 меньше
1
значений функции 𝑦 = 𝑥 3 .
2

5. Integraly hasaplaň:
4 5𝑥 2
Вычислите интеграл: ∫1 𝑑𝑥.
√𝑥

6. Deňlemäni çözüň:
1
log22 𝑥−log2 𝑥 3 1 log2 𝑥+3
Решите уравнение: 3 = ( 9) .

7. Konusyň beýikligi we esasynyň radiusy bilelikde 6 m. Şeýle


konus emele getirijisiniň haýsy bahasynda iň uly göwrüme eýe
bolar?
Найдите образующую конуса, имеющего наибольший
объем, если сумма высоты конуса и радиуса основания равна
6 м.

78
38-nji iş. Çep tarap.

1.Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2
𝑎0,75−1 0,25 ( 4√𝑎+1)
Упростите выражение: ( +𝑎 ): 2 .
𝑎0,25−1 𝑎 ⁄3

2.Deňlemeler sistemasyny çözüň:


𝑥 2 − 𝑦 2 = −5,
Решите систему уравнений: { 2
2𝑥 − 𝑦 2 = −1.

3.Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 0,2 (2𝑥 − 6) > log 0,2 (𝑥 2 + 3).

4. Abssissalar okunyň üstünde 𝐴(−1; −2) we 𝐵(2; 5) nokatlardan


deňdaşlaşan nokady tapyň.
На оси абсцисс найдите точку, равноудаленную от точек
𝐴(−1; −2) и 𝐵(2; 5).
2 3π cos α+tg α
5.Eger sin α = − , π < α < bolsa, aňlatmanyň
3 2 tg α
bahasyny tapyň.
cos α+tg α
Найдите значение выражения , если
tg α

2 3π
sin α = − , π < α < .
3 2
6. у = sin x + cos x funksiýanyň grafigi abssissa oky bilen haýsy burç
astynda kesişýär.
Под каким углом пересекаются с осью абсцисс график функции
у = sin x + cos x.
7. Material nokat a(t) = 3 cos 3t m / s2 tizlenme bilen gönüçyzykly
hereket edýär. Wagtyň t=0 pursatynda nokadyň tizligi 4,5 m/s deň
bolsa, nokadyň tizliginiň deňlemesini tapyň.
Материальная точка движется прямолинейно с ускорением
a(t) = 3 cos 3t м/с2. Найдите уравнение скорости точки, если в
момент времени t=0 скорость точки была равна 4,5 м/с.

79
38-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2
𝑏1,5 +1 0,5 (1−√𝑏)
Упростите выражение: ( 0,5 − 𝑏 ): .
𝑏 +1 𝑏1,5
2.Deňlemeler sistemasyny çözüň:
𝑥 2 + 𝑦 2 = 5,
Решите систему уравнений:{ 2
𝑥 − 2𝑦 2 = −7.
3.Deňsizligi çözüň:
Решите неравенство: log 2 (𝑥 2 + 5) > log 2 (𝑥 + 7).
4. Ordinatalar okunyň üstünde 𝐶(−4; 1) we 𝐷(2; −5) nokatlardan
deňdaşlaşan nokady tapyň.
На оси ординат найдите точку, равноудаленную от точек
𝐶(−4; 1) и 𝐷(2; −5).
1 3π tg α
5.Eger sin α = − , π < α < bolsa, aňlatmanyň
2 2 tg α+cos α
bahasyny tapyň.
tg α
Найдите значение выражения , если
tg α+cos α

1 3𝜋
sin 𝛼 = − , 𝜋 < 𝛼 < .
2 2
6. у = sin x − cos x funksiýanyň grafigi abssissa oky bilen haýsy burç
astynda kesişýär.
Под каким углом пересекается с осью абсцисс график функции
у = sinx − cosx.
1
7. Material nokat a(t)=( + 𝑒 𝑡 ) m/s2 tizlenme bilen gönüçyzykly
𝑡
hereket edýär. Eger wagtyň t = 1 s pursatynda nokadyň tizligi 2 e m/s
deň bolsa, nokadyň tizliginiň deňlemesini tapyň.
Материальная точка движется прямолинейно с ускорением
1
a(t)=( + 𝑒 𝑡 ) м/с2. Найдите уравнение скорости точки, если в
𝑡
момент времени t = 1 с скорость точки была равна 2 е м/с.

80
39-njy iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
2 5 3
Вычислите: (√ + √ ) : (√10 − ).
5 2 √10

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 3 𝑥 + log 3 (𝑥 − 2) = 2log 3 √35.

3. Deňsizligi çözüň:
2𝑥−7 5𝑥+1
Решите неравенство: 𝑥 − ≤ .
3 2
2
4. 𝑎-nyň haýsy bahalarynda 𝑦 = 3𝑥 + 𝑎𝑥 + 12 funksiýa diňe
položitel bahalary kabul edýär?
При каких значениях 𝑎 функция 𝑦 = 3𝑥 2 + 𝑎𝑥 + 12
принимает только положительные значения?

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислить площадь фигуры, ограниченной заданными
𝑥
линиями: 𝑦 = sin , 𝑦 = 0, 𝑥 = 𝜋, 𝑥 = 3𝜋.
4
6. Aralaryndaky uzaklyk 30 km bolan A şäherden B şähere ýük
maşyny ugrady. 10 minutdan soň, onuň yzy bilen, tizligi ýük
maşynyňkydan 1,5 esse uly bolan ýeňil maşyn ugrady. Ýeňil
maşyn B şähere ýük maşynyndan 5 minut öň geldi. Ýük
maşynynyň tizligini tapyň.
Из города А в город В, расстояние между которыми равно 30
км, выехала грузовая автомашина, а через 10 мин вслед за
ней выехал легковой автомобиль, скорость которого в 1,5
раза больше скорости грузовой автомашины. В город В
легковой автомобиль пришел на 5 мин раньше грузовой
автомашины. Найдите скорость грузовой автомашины.
7. 𝑦 = 3𝑥 2 + 4𝑥 + 12 funksiýanyň grafiginiň haýsy nokadynda
geçirilen galtaşýan göni çyzyk koordinatalar başlangyjyndan
geçer?
В какой точке нужно провести касательную к графику
функции 𝑦 = 3𝑥 2 + 4𝑥 + 12 чтобы она прошла через начало
координат?

81
39-njy iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
5 7 1
Вычислите: (√ − √ ) : (√35 + ).
7 5 √35

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 3 √𝑥 + 3 + 0,5log 3 (𝑥 − 3) = 2log 3 2.
3. Deňsizligi çözüň:
2𝑥+1 4𝑥−3
Решите неравенство: 𝑥 − ≥ .
4 3

4. 𝑏-nyň haýsy bahalarynda 𝑦 = −𝑥 2 + 𝑏𝑥 − 4 funksiýa diňe


otrisatel bahalary kabul edýär?
При каких значениях 𝑏 функция 𝑦 = −𝑥 2 + 𝑏𝑥 − 4 принимает
только отрицательные значения?

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислить площадь фигуры, ограниченной заданными
𝜋 𝜋
линиями: 𝑦 = cos3𝑥, 𝑦 = 𝑜, 𝑥 = − 6 , 𝑥 = 6 .

6. A we B şäherleriň aralaryndaky uzaklyk 50 km. Tigirli A


şäherden B şähere ugrady. 1 sagat 30 minutdan soň, onuň yzy bilen,
motosikletçi ugrap, tigirliden ozup geçdi we B şähere 1 sagat öň
geldi. Eger-de motosikletçiniň tizligi tigirliniňkiden 2,5 esse uly
bolsa, onda motosikletçiniň tizligini tapyň.
Расстояние между городами А и В равно 50 км. Из города А в
город В выехал велосипедист, а через 1 ч 30 мин вслед за ним
выехал мотоциклист. Обогнав велосипедиста, он прибыл в
город В на 1 ч раньше его. Найдите скорость мотоциклиста,
если известно, что она в 2,5 раза больше скорости
велосипедиста.
2
7. 𝑦 = 𝑥 + funksiýanyň grafiginiň haýsy nokadynda geçirilen
𝑥
galtaşýan göni çyzyk ordinata okuny (0;4) nokatda kesip geçer?
В какой точке нужно провести касательную к графику функции
2
𝑦 = 𝑥 + , чтобы она пересекла ось ординат в точке (0:4) ?
𝑥

82
40-njy iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
Вычислите: sin750 ∙ sin150

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 22 log3 𝑥 ∙ 3log3 𝑥 = 144.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


4 − 𝑥 < 2𝑥 + 3,
Решите систему неравенств: {
4𝑥 − 2 > 1 − 3𝑥.

𝑘
4. 𝑘-nyň haýsy bahasynda 𝑦= funksiýanyň grafigi
𝑥
𝑀(√2;− 3√2) nokadyň üstünden geçer? Ol grafigi guruň.
𝑘
При каком значении 𝑘 график функции 𝑦 = проходит
𝑥
через точку 𝑀(√2;− 3√2)? Постройте этот график.

5. Önümiň kömegi bilen ýakynlaşan bahasyny tapyň:


Найдите приближенное значение с помощью производной:
5, 014 .
6. Işçiniň aýlyk haky 1000 manatdy. Iki gezek şol bir göterim
artdyrylandan soň ol 1210 manat boldy. Işçiniň aýlyk haky her
gezekde näçe göterim artdyryldy?
Зарплата рабочего составляла 1000 манатов в месяц. После
двух последовательных повышений на одно и то же число
процентов она стала составлять 1210 ман. На сколько
процентов каждый раз повышалась заработная плата
рабочего?
7. Gönüçyzykly hereket edýän nokadyň tizlenmesi 𝛼 = 4𝑡 𝑚/𝑠 2
kanun boýunça üýtgeýär. Eger ikinji sekundyň ahyrynda
nokadyň tizligi 10 𝑚/𝑠 bolup, üçünji sekundyň ahyryna çenli ol
40 m ýoly geçen bolsa, onda nokadyň haýsy kanun boýunça
hereket edýändigini kesgitläň.
Ускорение прямолинейно движущейся точки меняется по
закону 𝛼 = 4𝑡 м/с2 . Найдите закон движения тела, если к
концу второй секунды скорость точки была равна 10 м/с, а к
концу третьей секунды точка прошла 40 м.

83
40-njy iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
Вычислите: cos750 ∙ cos150

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 32log4 𝑥 ∙ 2log4𝑥 = 324.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


2𝑥 − 3 < 4𝑥 + 5,
Решите систему неравенств: {
12𝑥 + 14 > 𝑥 + 7.

𝑘
4. 𝑘-nyň haýsy bahasynda 𝑦 = funksiýanyň grafigi 𝐴(3√3; √3)
𝑥
nokadyň üstünden geçer? Ol grafigi guruň.
𝑘
При каком значении 𝑘 график функции 𝑦 = проходит через
𝑥
точку 𝐴(3√3; √3)? Постройте этот график.

5. Önümiň kömegi bilen ýakynlaşan bahasyny tapyň:


Найдите приближенное значение с помощью производной:
2, 993 .

6. Harydyň bahasy yzly-yzyna iki gezek şol bir göterim


arzanladylandan soň, 4000 manat bolanlygyndan 3240 manada
çenli aşaklady. Harydyň bahasy her gezekde näçe göterim
arzanlady?
После двух последовательных снижений цен на одно и то же
число процентов стоимость товара с 4000 маната снизилась
до 3240 маната. На сколько процентов снижалась товара
каждый раз?
7. Gönüçyzykly hereket edýän nokadyň tizlenmesi 𝑎 = 4𝑡 𝑚/𝑠 2
kanun boýunça üýtgeýär. Eger birinji sekundyň ahyrynda nokat
10 𝑚 ýoly geçen bolsa we tizligi 4 m/s bolsa, onda nokadyň
haýsy kanun boýunça hereket edýändigini kesgitläň.
Ускорение прямолинейно движущейся точки меняется по
закону 𝑎 = 4𝑡 м/с2 . Найдите закон движения тела, если к
концу первой секунды точка прошла 10 м и скорость ее была
равна 4м/с.

84
41-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1 2 𝑥 2 +𝑦 2
Упросите выражение: ( + ) (𝑥 − ).
𝑦 𝑥−𝑦 𝑥+𝑦

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 𝑥 9 − log 3 𝑥 + 1 = 0.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


4𝑥 − 1 > 6𝑥 + 0,5,
Решите систему неравенств: { 𝑥 𝑥
≥ − 1.
2 5

4. Hasaplaň:
Вычислите: sin 520 30, sin70 30, .

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny tapyň:


Вычислить площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 5 − 𝑥 2 , 𝑦 = 𝑥 + 3.

6. Kwadrat funksiýanyň grafigi depesi 𝐴(0; −2) nokatda bolan


𝐵(−2; 10) nokatdan geçýän parabola. Bu funksiýanyň
formulasyny kesgitläň.
Графиком квадратичной функции служит парабола с
вершиной в точке 𝐴(0; −2) проходящая через точку
𝐵(−2; 10). Задайте эту функцию формулой.

7. Gapdal granynyň diagonaly √6 𝑚 bolan dogry üçburçly


prizmanyň iň uly göwrümini tapyň.
Найдите наибольший объем правильной треугольной
призмы, у которой длина диагонали боковой грани равна
√6 м.

85
41-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2𝑎𝑏 𝑎−𝑏 𝑏
Упросите выражение: (𝑎 + 𝑏 − ) : (𝑎+𝑏 + 𝑎).
𝑎+𝑏

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 𝑥 16 + log 4 𝑥 − 3 = 0.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


3𝑥 − 2 < 5𝑥 + 1,5,
Решите систему неравенств: { 𝑥 𝑥
≥ − 2.
5 3

4. Hasaplaň:
Вычислите: 2sin 370 30, sin70 30, .

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny tapyň:


Вычислить площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 𝑥 2 + 3, 𝑦 = 5 − 𝑥.

6. Kwadrat funksiýanyň grafigi depesi 𝐴(0; 1) nokatda bolan


𝐵(2; −7) nokatdan geçýän parabola. Bu funksiýanyň
formulasyny kesgitläň.
Графиком квадратичной функции служит парабола с
вершиной в точке 𝐴(0; 1) проходящая через точку 𝐵(2; −7).
Задайте эту функцию формулой.

7. Göni prizmanyň esasynda deňýanly gönüburçly üçburçluk


ýatýar. Uly gapdal granynyň diagonaly 4√3 𝑑𝑚. Prizmanyň iň
uly göwrümini tapyň.
В основании прямой призмы лежит прямоугольный
равнобедренный треугольник. Диагональ большей боковой
грани равна 4√3 дм. Найдите наибольший объем призмы.

86
42-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎2 −25 1 𝑎+5
Упросите выражение: ∙ − .
𝑎+3 𝑎2 +5𝑎 𝑎2 −3𝑎

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 5 (4 + 5−𝑥 ) = 𝑥 + 1.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


2
Решите систему неравенств: {𝑥 − 2𝑥 − 24 > 0,
8 − 𝑥 ≥ 0.

𝜋
4. Eger 1 + cos2𝛼 = 2cos𝛼 𝑤𝑒 ≤ 𝛼 < 𝜋 bolsa, onda cos𝛼-ny
2
tapyň.
𝜋
Найдите cos𝛼, если 1 + cos2𝛼 = 2cos𝛼 we ≤ 𝛼 < 𝜋.
2

5. 𝑓(𝑥) = 2𝑥 − 8𝑥 3 funksiýa üçin grafigi 𝑀(2; −8) nokatdan


geçýän asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 2𝑥 − 8𝑥 3 найдите первообразную,
график которой проходит через точку 𝑀(2; −8).

6. Deňlemäni grafiki usulda çözüň:


4
Решите графически уравнение: = 3𝑥 − 𝑥 2 .
𝑥

7. Dogry üçburçly piramidanyň gapdal gapyrgasynyň uzynlygy


√3-e deň. Gapdal gapyrgalaryň esasyň tekizligi bilen emele
getiren burçunyň haýsy bahasynda piramidanyň göwrümi iň uly
bolar?
В правильной треугольной пирамиде длина бокового ребра
равна √3. При какой величине угла, образованного этим
ребром с основанием пирамиды, объем пирамиды будет
наибольшим?

87
42-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑝𝑞 𝑞 4𝑞 2 −𝑝2
Упросите выражение: ( + ) : (𝑝 − 𝑞 + ).
𝑝2 −𝑞 2 𝑞−𝑝 𝑝+𝑞

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 2 (2𝑥 + 7) = 3 − 𝑥.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


2
Решите систему неравенств: {3𝑥 + 2𝑥 − 5 ≤ 0,
1 + 𝑥 < 0.

4𝜋
4. Eger 1 − cos2𝛼 = 2sin𝛼 we 𝜋 ≤ 𝛼 < bolsa, onda sin𝛼-ny
3
tapyň.
4𝜋
Найдите sin𝛼, если 1 − cos2𝛼 = 2sin𝛼 и 𝜋 ≤ 𝛼 < .
3

5. 𝑓(𝑥) = 2𝑥 + 8𝑥 7 funksiýa üçin grafigi 𝑀(1; 3) nokatdan geçýän


asyl funksiýany tapyň.
Для функции 𝑓(𝑥) = 2𝑥 + 8𝑥 7 найдите первообразную,
график которой проходит через точку 𝑀(1; 3).

6. Deňlemäni grafiki usulda çözüň:


3
Решите графически уравнение: = (𝑥 − 2)2 .
𝑥

7. Dogry dörtburçly prizmada diagonalyň uzynlygy 2√3-e deň. Bu


diagonalyň prizmanyň esasy bilen emele getiren burçunyň haýsy
bahasynda prizma iň uly göwrüme eýe bolar?
В правильной четырехугольной призме длина диагонали
равна 2√3. При какой величине угла, образованного этой
диагональю с основанием призмы, объем призмы будет
наибольшим?

88
43-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
1 4𝑥 2
Упросите выражение: (2𝑥 + 1 − ) : (2𝑥 − 2𝑥−1).
1−2𝑥

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 𝑥 (𝑥 + 24) = 3.

3. 𝑥 2 + 4𝑥 ≤ 2 deňsizlik x-iň haýsy otrisatel bahalarynda dogry?


При каких отрицательных значениях x верно неравенство:
𝑥 2 + 4𝑥 ≤ 2.

4. Toždestwony subut ediň:


cosα+sinα 𝜋
Докажите тождество: = tg (𝛼 + ).
cosα−sinα 4

5. Önümiň kömegi bilen ýakynlaşan bahasyny tapyň:


Найдите приближенное значение с помощью производной:
√120.

6. Otlynyň duran adamyň deňinden hemişelik tizlik bilen 7


sekuntda we uzynlygy 378 m bolan platformany bolsa şol tizlik
bilen 25 sekuntda geçendigi belli bolsa, otlynyň tizligini we
uzynlygyny tapyň.
Найдите скорость и длину поезда, зная, что он проходил с
постоянной скоростью мимо неподвижного наблюдателя в
течение 7 с и затратил 25 с на то, чтобы проехать с той же
скоростью вдоль платформы длиной 378 м.

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислить площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями:
𝑦 = 2|𝑥| − 1, 𝑦 = 1.

89
43-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑏−𝑐 𝑎𝑏−𝑏2 𝑎2 −𝑐 2
Упросите выражение: − ∙ .
𝑎+𝑏 𝑎2 −𝑎𝑐 𝑎2 −𝑏2

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 𝑥 (𝑥 + 6) = 3.

3. 𝑥 2 − 4𝑥 ≤ 1 deňsizlik x-iň haýsy položitel bahalarynda dogry?


При каких положительных значениях x верно неравенство:
𝑥 2 − 4𝑥 ≤ 1.

4. Toždestwony subut ediň:


1−sinα 𝜋 𝛼
Докажите тождество: = tg 2 ( − ).
1+sinα 4 2

5. Önümiň kömegi bilen ýakynlaşan bahasyny tapyň:


Найдите приближенное значение с помощью производной:
√82.

6. Otly duran adamyň deňinden hemişelik tizlik bilen 9 sekuntda


we uzynlygy 405 m bolan platformany bolsa şol tizlik bilen 31,5
sekuntda geçen bolsa, otlynyň tizligini we uzynlygyny tapyň.
Найдите скорость и длину поезда, зная, что он проходил с
постоянной скоростью мимо неподвижного наблюдателя в
течение 9 с и затратил 31,5 с на то, чтобы проехать с той же
скоростью вдоль платформы длиной 405 м.

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислить площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями:
𝑦 = 𝑒 |𝑥| − 1, 𝑦 = 𝑒 − 1.

90
44-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
4
Вычислите: √8 − 2√7 ∙ √2√7 + 2.

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 4 𝑥 + log x 4 = 2,5.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


1
𝑥 2 − 1 ≤ 0,
Решите систему неравенств: {16
𝑥 2 > 9.

4. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
sin(1590 −α)
Упростите выражение: .
cos(690 −α)

𝜋
5. 𝑦 = sin3𝑥 funksiýanyň grafigine abssissaly nokatda geçirilen
4
galtaşýan çyzygyň deňlemesini ýazyň.
Напишите уравнение касательной к графику функции
𝜋
𝑦 = sin3𝑥 в точке с абсциссой .
4

6. 32; 16; ... geometrik progressiýanyň üçünjiden altynja çenli


agzalarynyň jemini tapyň.
Найдите сумму членов с третьего по шестой включительно
геометрической прогрессии: 32; 16; …

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
𝑥
линиями: 𝑦 = 1 − |𝑥 − 1|, 𝑦 = 1 − .
2

91
44-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
4
Вычислите: √12 − 2√11 ∙ √2√11 + 2.

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 𝑥 3 + log 3 𝑥 = 2,5.

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


1
𝑥 2 − 1 ≤ 0,
Решите систему неравенств: {25
𝑥 2 > 16.

4. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
cos(α+1240 )
Упростите выражение: .
sin(α+34 0 )

𝜋
5. 𝑦 = cos2𝑥 funksiýanyň grafigine abssissaly nokatda geçirilen
4
galtaşýan çyzygyň deňlemesini ýazyň.
Напишите уравнение касательной к графику функции
𝜋
𝑦 = cos2𝑥 в точке с абсциссой .
4

1 1
6. ; ; … geometrik progressiýanyň üçünjiden altynja çenli
16 8
agzalarynyň jemini tapyň.
Найдите сумму членов с третьего по шестой включительно
1 1
геометрической прогрессии: ; ;…
16 8

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 2 − |𝑥|, 𝑦 = 𝑥 2 .

92
45-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
5𝑥+𝑦 5𝑥−𝑦 𝑥 2 +𝑦 2
Упростите выражение:( + ) : 𝑥 2−25𝑦2 .
𝑥−5𝑦 𝑥+5𝑦

2. Deňlemäniň berlen kesime degişli bolan ähli köklerini tapyň:


Найдите все корни уравнения, принадлежащие данному
отрезку: 4sin2 𝑥 + 8cos𝑥 + 1 = 0, [𝜋; 3𝜋; ].

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


2
Решите систему неравенств: {𝑥 − 8𝑥 + 7 ≤ 0,
9 − 2𝑥 < 0.

4. Funksiýalaryň grafiklerini guruň we ol grafikleriň kesişme


4
nokatlarynyň koordinatalaryny görkeziň: 𝑦 = we 𝑦 = 2𝑥 − 2.
𝑥
Постройте графики функций и укажите координаты точек
4
пересечения этих графиков: 𝑦 = и 𝑦 = 2𝑥 − 2.
𝑥

5. Integraly hasaplaň:
𝑒 1
Вычислите интеграл: ∫1 ( − 3) 𝑑𝑥.
𝑥

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: |𝑥 − 7| ∙ log 2 𝑥 = 2(𝑥 − 7).

7. Silindriň doly üstüniň meýdany 54 𝜋 𝑠𝑚2 . Onuň esasynyň


radiusy 𝑅𝜖[1; 4] bolsa, silindriň mümkin bolan iň uly göwrümini
tapyň.
Найдите наибольший возможный объем цилиндра, площадь
полной поверхности которого равна 54 𝜋 𝑠𝑚2 , если
известно, что длина радиуса основания 𝑅𝜖[1; 4].

93
45-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎2 −9 6𝑎+1 6𝑎−1
Упростите выражение: ∙( + ).
2𝑎2 +1 𝑎−3 𝑎+3

2. Deňlemäniň berlen kesime degişli bolan ähli köklerini tapyň:


Найдите все корни уравнения, принадлежащие данному
отрезку: 4cos 2 𝑥 + 4sin𝑥 − 1 = 0, [0; 2𝜋; ].

3. Deňsizlikler sistemasyny çözüň:


2
Решите систему неравенств: {𝑥 − 9𝑥 + 8 ≤ 0,
8 − 3𝑥 < 0.

4. Funksiýalaryň grafiklerini guruň we ol grafikleriň kesişme


nokatlarynyň koordinatalaryny görkeziň:
4
𝑦 = − we 𝑦 = −2𝑥 + 2.
𝑥
Постройте графики функций и укажите координаты точек
4
пересечения этих графиков: 𝑦 = − и 𝑦 = −2𝑥 + 2.
𝑥

5. Integraly hasaplaň:
𝑒
Вычислите интеграл: ∫1 (𝑥 −1 + 3)𝑑𝑥.

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: |𝑥 − 5| ∙ log 3 𝑥 = 𝑥 − 5.

7. Silindriň göwrümi 16 𝜋 𝑠𝑚3 we esasynyň radiusynyň uzynlygy


𝑅𝜖[1; 4] bolsa, onda onuň doly üstüniň mümkin bolan iň kiçi
meýdanyny tapyň.
Найдите наименьшую возможную площадь полной
поверхности цилиндра, если его объем равен 16 𝜋 𝑠𝑚3 и
длина радиуса основания 𝑅𝜖[1; 4].

94
46-njy iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎−7𝑏 7𝑎+𝑏 𝑎2 +𝑏2
Упростите выражение: ( 2
+ ): .
𝑎𝑏−𝑏 𝑎2 −𝑎𝑏 𝑎−𝑏

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 0,5 lg(8 − 𝑥) = lg(1 + √𝑥 + 5).

3. x-yň haýsy bahalarynda aňlatmanyň manysy bar:


√12−𝑥−𝑥 2
При каких значениях х имеет смысл выражения: ?
𝑥−1

4. Kwadrat funksiýanyň grafigi depesi koordinata başlangyjynda


bolan, 𝐴(−4; 4) nokatdan geçýän parabola. Bu parabolanyň
formulasyny kesgitläň.
Графиком квадратичной функции служит парабола с
вершиной в начале координат, проходящая через точку
𝐴(−4; 4). Задайте эту функцию формулой.

5. Önümiň kömegi bilen ýakynlaşan bahasyny tapyň:


Найдите приближенное значение с помощью производной:
𝜋
sin ( + 0,02).
3

6. Bir detaly işläp bejermek üçin birinji işçi ikinjiden 0,5 minut az
sarp edýär. Eger 0,5 sagatda birinji işçi ikinjiden iki detaly artyk
işläp bejerýän bolsa, 0,5 sagatda olaryň her biri näçe detaly işläp
bejerer?
На обработку одной детали первый рабочий затрачивает на
0,5 мин меньше, чем второй. Сколько деталей обрабатывает
каждый из них за 0,5 ч, если первый обрабатывает за это
время на два деталя больше, чем второй?

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = √𝑥, 𝑥 + 2𝑦 = 3, 2𝑦 − 𝑥 = −3.

95
46-njy iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
4𝑝−8 𝑞+2 𝑝
Упростите выражение: ( − ) ∙ 2𝑞−𝑝.
𝑝3 −2𝑝2 𝑞 3 +2𝑞 2

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 0,5 lg(10 + 𝑥) = lg(√𝑥 + 17 − 1).

3. x-yň haýsy bahalarynda aňlatmanyň manysy bar:


√5−3𝑥−2𝑥 2
При каких значениях х имеет смысл выражения: ?
𝑥+1

4. Kwadrat funksiýanyň grafigi depesi koordinata başlangyjynda


bolan, 𝐵(−3; 3) nokatdan geçýän parabola. Bu parabolanyň
formulasyny kesgitläň.
Графиком квадратичной функции служит парабола с
вершиной в начале координат, проходящая через точку
𝐵(−3; 3). Задайте эту функцию формулой.

5. Önümiň kömegi bilen ýakynlaşan bahasyny tapyň:


Найдите приближенное значение с помощью производной:
𝜋
cos ( − 0,01).
4

6. Bir detaly işläp bejermek üçin birinji işçi ikinjiden 5 minut köp
wagt sarp edýär. Eger 1 sagatda birinji işçi ikinjiden 1 detaly az
işläp bejerýän bolsa, 1 sagatda olaryň her biri näçe detal işläp
bejerer?
На обработку одной детали первый рабочий затрачивает на 5
мин больше, чем второй. Сколько деталей обрабатывает
каждый из них за 1 ч, если первый рабочий обрабатывает за
это время на одну деталь меньше, чем второй?

7. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 𝑥 3 , 𝑦 = √𝑥.

96
47-nji iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑥 𝑦 𝑥 2 −𝑦 2
Упросите выражение: ( 2
− ): .
𝑥𝑦−𝑦 𝑥 2 −𝑥𝑦 8𝑥𝑦

2. Deňlemäniň berlen kesime degişli bolan ähli köklerini tapyň:


Найдите все корни уравнения, принадлежащие данному
отрезку:
1 − 4sin2 𝑥 = 0, [0; 2𝜋].

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


√3−𝑥
Найдите область определения функции: 𝑦 = .
𝑥+4

4. 𝑦 = 𝑥 2 + 6𝑥 + 5 funksiýanyň grafigini guruň.


−3 ≤ 𝑥 ≤ 0 bolanda funksiýa nähili bahalary kabul edýär?
Постройте график функции 𝑦 = 𝑥 2 + 6𝑥 + 5. Какие значения
принимает функция, если −3 ≤ 𝑥 ≤ 0?

5. Integraly hasaplaň:
2
Вычислите интеграл: ∫0 (2 − 4𝑥)2 𝑑𝑥.

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 2 (2𝑥 − 1) + log 2 (2𝑥 − 2) = 1.

7. Silindriň ok kesiginiň diagonaly 12 sm deň. Şeýle silindriň


mümkin bolan iň uly göwrümini tapyň.
Диагональ осевого сечения цилиндра равна 12 см. Найдите
наибольший возможный объем такого цилиндра.

97
47-nji iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
𝑎 𝑏 𝑎𝑏
Упросите выражение: ( − ) ∙ 𝑏−𝑎.
𝑏2 −𝑎𝑏 𝑎2 −𝑎𝑏

2. Deňlemäniň berlen kesime degişli bolan ähli köklerini tapyň:


Найдите все корни уравнения, принадлежащие данному
отрезку:
3 − 4cos 2 𝑥 = 0, [−𝜋; 𝜋].

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


√𝑥+5
Найдите область определения функции: 𝑦 = .
2−𝑥

4. 𝑦 = 𝑥 2 − 4𝑥 − 5 funksiýanyň grafigini guruň.


0 ≤ 𝑥 ≤ 4 bolanda funksiýa nähili bahalary kabul edýär?
Постройте график функции 𝑦 = 𝑥 2 − 4𝑥 − 5. Какие значения
принимает функция, если 0 ≤ 𝑥 ≤ 4?

5. Integraly hasaplaň:
3
Вычислите интеграл: ∫0 (1 + 3𝑥)3 𝑑𝑥.

6. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: log 3 (3𝑥 − 1) + log 3 (3𝑥 − 3) = 1.

7. Konusyň ok kesiginiň perimetri10 dm. Şeýle konusyň mümkin


bolan iň uly göwrümini tapyň.
Периметр осевого сечения конуса равен 10 дм. Найдите
наибольший возможный объем такого конуса.

98
48-nji iş. Çep tarap.

1. Hasaplaň:
2 −2
4−1 −3( )
3
Вычислите: 1 −1
.
5−( )
2

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 𝑥 2 + 3 ∙ 3log3𝑥 = 10.

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


√2−3𝑥−2𝑥 2
Найдите область определения функции: 𝑦 = .
𝑥2

4. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
cos2α−1
Упростите выражение: .
sin2α∙(1+tg2 α)

5. Integraly hasaplaň:
2
Вычислите интеграл: ∫−3(4𝑥 − 3)𝑑𝑥.

6. Aralaryndaky uzaklyk 120 km bolan M şäherden N şähere


awtobus ugrady. Bir sagatdan soň, onuň yzy bilen tizligi
awtobusyňkydan 20 km/sag uly bolan ýeňil maşyn ugrady. Ýeňil
maşyn N şähere awtobus bilen bir wagtda geldi. Awtobusyň we
ýeňil maşynyň tizliklerini tapyň.
Из города М в город N расстояние между которыми равно
120 км, выехал автобус. Через 1 ч. вслед заним выехала
легковая машина, скорость которой больше скорости
автобуса на 20 км/ч. Легковая машина прибыла в город N
одновременно с автобусом. Найдите скорость автобуса и
легковой машины.

7. Koordinata başlangyjyndan 𝑦 = √𝑥 funksiýanyň grafigine (1;1)


nokatda geçirilen galtaşýan göni çyzyga çenli uzaklygy tapyň.
Найдите расстояние от начала координат до касательной,
проведенной к графику функции 𝑦 = √𝑥 в точке (1;1).

99
48-nji iş. Sag tarap.

1. Hasaplaň:
3 4 1 −2
2−3 −( ) ∙(− )
4 2
Вычислите: 1 2 1 0
.
−1
2 ∙( ) +(− )
6 8

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 𝑥 2 + 2 ∙ 2log2𝑥 = 24.

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


√3−4𝑥−4𝑥 2
Найдите область определения функции: 𝑦 = .
𝑥

4. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
sin2α(1+ctg2 α)
Упростите выражение: .
1+cos2α

5. Integraly hasaplaň:
−1
Вычислите интеграл: ∫−2 (5 − 2𝑥)𝑑𝑥.

6. Kater A duralgadan B duralga ugrady. 0,5 sagatdan soň A


duralgadan şol ugra, tizligi kateriňkiden 6 km/sag uly bolan
motorly gaýyk ugrady. Motorly gaýyk we kater B duralga bir
wagtda geldiler. Duralgalaryň arasyndaky uzaklyk 90 km bolsa,
kateriň we motorly gaýygyň tizligini tapyň.
От пристани А по направлению к пристани В отошел катер.
Через 0,5ч от той же пристани в том же направлении отошла
моторная лодка, скорость которой на 6км/ч больше скорости
катера. К пристани В моторная лодка пришла одновременно
с катером. Найдите скорость катера и моторной лодки, если
известно, что расстояние между пристанями равно 90 км.
7. 𝑦 = √2 − 𝑥 funksiýanyň grafigine onuň Oy oky bilen kesişme
nokadyndan geçirilen galtaşýan göni çyzyk koordinata
başlangyjyndan näçe uzaklykda ýatar?
На каком расстоянии от начала координат проходит
касательная, проведенная к графику функции 𝑦 = √2 − 𝑥 в
точке его пересечения с осью Oу?

100
49-njy iş. Çep tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
3 2 5𝑛
Упросите выражение: ((2−𝑛)2 +
𝑛2 −4
) ∙ (𝑛 − 2)2 − 𝑛+2.

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 4sin2 𝑥 = 3sin𝑥cos𝑥 + cos 2 𝑥.

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


3𝑥−9
Найдите область определения функции: 𝑦 = log 2 .
2−𝑥

4. Grafigiň kömegi bilen deňlemäniň näçe köküniň barlygyny


kesgitläň:
С помощью графиков определите, сколько корней имеет
4
уравнение: = 𝑥 2 + 5𝑥.
𝑥

1
5. 𝑓(𝑥) = funksiýa üçin grafigi 𝑀(0; 3,5) nokatdan geçýän
√4−2𝑥
asyl funksiýany tapyň.
1
Для функции 𝑓(𝑥) = найдите первообразную, график
√4−2𝑥
которой проходит через точку 𝑀(0; 3,5).

6. Biri beýlekisiniň yzyndan gelýän iki täk sanyň kwadratlarynyň


tapawudynyň 8-e galyndysyz bölünýändigini subut ediň.
Докажите, что разность квадратов двух последовательных
нечетных чисел делится на 8.

7. Dogry üçburçly prizmanyň aşaky esasynyň merkezinden ýokarky


esasynyň depelerine çenli uzaklyk √3 m. beýikliginiň haýsy
bahasynda şeýle prizma iň uly göwrüme eýe bolar?
В правильной треугольной призме расстояние от центра
нижнего основания до вершины верхнего основания равно
√3 м. Какова должна быть высота призмы, чтобы ее объем
был наибольшим?

101
49-njy iş. Sag tarap.

1. Aňlatmany ýönekeýleşdiriň:
2 3 5𝑥
Упросите выражение: ((3−𝑥)2 +
𝑥 2 −9
) ∙ (𝑥 − 3)2 − 𝑥+3.

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: 3sin2 𝑥 + sin𝑥cos𝑥 = 2cos2 𝑥.

3. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


2𝑥−4
Найдите область определения функции: 𝑦 = log 0,5 .
3−𝑥

4. Grafigiň kömegi bilen deňlemäniň näçe köküniň barlygyny


kesgitläň:
С помощью графиков определите, сколько корней имеет
2
уравнение: 𝑥 2 − 3𝑥 = 𝑥.

1
5. 𝑓(𝑥) = funksiýa üçin grafigi 𝑀(5; 5) nokatdan geçýän
√2𝑥−1
asyl funksiýany tapyň.
1
Для функции 𝑓(𝑥) = найдите первообразную, график
√2𝑥−1
которой проходит через точку 𝑀(5; 5).

6. Täk sanyň kwadratyndan 1-i aýyrsaň, 8-e bölünýän sanyň


alynýandygyny subut ediň.
Докажите, что если от квадратов нечетного числа отнять 1,
то получится число, делящееся на 8.

7. 𝑅 = 4 𝑠𝑚 radiusly töweregiň üstünde A nokat berlipdir. ABC


üçburçlygyň iň uly meýdany bolar ýaly edip, A nokatda geçirilen
galtaşýan göni çyzyga parallel bolan BС hordany nähili
geçirmeli?
На окружности радиуса 𝑅 = 4 𝑠𝑚 дана точка А. Как
провести хорду BС параллельно касательной в точке А.
чтобы площадь треугольника АВС была наибольшей?

102
50-nji iş. Çep tarap.

1. Droby gysgaldyň:
16𝑎2 −16𝑎+3
Сократите дробь: .
1−4𝑎+𝑏−4𝑎𝑏

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: cos𝑥 + cos5𝑥 = 0.

3. 𝑥-iň haýsy bitin položitel bahalarynda deňsizlik dogry:


При каких целых положительных значениях х верно
3+𝑥 4−7𝑥 𝑥−15
неравенство: 𝑥 − + > ?
2 3 6

4. 𝑥-iň islendik bahasynda 𝑦 = −4𝑥 2 + 2𝑥 − 3 funksiýanyň


otrisatel bahalary kabul edýändigini subut ediň.
Докажите, что функция 𝑦 = −4𝑥 2 + 2𝑥 − 3 при любом 𝑥
принимает отрицательные значения.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 2𝑥 , 𝑦 = 8, 𝑥 = 0.

6. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


√25−𝑥 2
Найдите область определения функции: 𝑓(𝑥) = .
lg(𝑥−4)

7. Radiusy 2√3 dm bolan ýarym şaryň içinden depesi ýarym şaryň


merkezinde ýatan konus çyzylypdyr. Beýikligi nähili bolanda bu
konus iň uly göwrüme eýe bolar?
В полушар с радиусом 2√3 дм вписан конус, вершина
которого находится в центре полушара. При какой длине
высоты конуса объем конуса будет наибольшим?

103
50-nji iş. Sag tarap.

1. Droby gysgaldyň:
2−3𝑎−2𝑏+3𝑎𝑏
Сократите дробь: .
3𝑎2 +𝑎−2

2. Deňlemäni çözüň:
Решите уравнение: sin𝑥 + sin5𝑥 = 0.

3. 𝑥-iň haýsy bitin otrisatel bahalarynda deňsizlik dogry:


При каких целых отрицательных значениях х верно
𝑥−2 3𝑥−1 12𝑥−19
неравенство: 𝑥 + − > ?
2 7 14

4. 𝑥-iň islendik bahasynda 𝑦 = 3𝑥 2 + 2𝑥 + 6 funksiýanyň položitel


bahalary kabul edýändigini subut ediň.
Докажите, что функция 𝑦 = 3𝑥 2 + 2𝑥 + 6 при любом 𝑥
принимает положительные значения.

5. Berlen çyzyklar bilen çäklenen figuranyň meýdanyny hasaplaň:


Вычислите площадь фигуры, ограниченной заданными
линиями: 𝑦 = 3𝑥 , 𝑦 = 9, 𝑥 = 0.

6. Funksiýanyň kesgitleniş ýaýlasyny tapyň:


lg(16−𝑥 2 )
Найдите область определения функции: 𝑓(𝑥) = .
√𝑥−2

7. Radiusy 4√3 dm bolan ýarym şaryň içinden esasy ýarym şaryň


esasynda ýatan silindr çyzylan. Beýikligiň haýsy bahasynda ol
silindr iň uly göwrüme eýe bolar?
В полушар с радиусом 4√3 дм вписан цилиндр, основание
которого лежит в основании полушара. При какой длине
высоты цилиндра объем цилиндра будет наибольшим?

104

Вам также может понравиться