Вы находитесь на странице: 1из 240

ИМОМ БУХОРИЙ ХАЛКАРО

ИЛМИЙ-ТАДК.ИК.ОТ МАР КАЗИ

Ахмад ХОДИЙ МАК.СУДИЙ

«Аллох, хузуридаги чин дин Исломдир».


(“Оли Имрон” сураси, 19-оят)

И БОДАТ И
ИСЛОМИЯ

“Имом Бухорий халк,аро маркази”


Самарканд - 2019
УУК82к5Т2“133
КБК 86.38
А 52

Масъул мууаррир:
Шайх Абдулазиз Мансур

Так,ризчи:
Абдулхдмид Мухаммад Турсун

Нашрга тайёрловчи:
Ибродим Нуруллох

Мадсудий, Ахмад Х,одий


Ибодати исломия / А.Х,.Мадсудий. - Самарканд: “Имом
Бухорий халдаро маркази” нашриёти, 2019. - 240 бет.

Ушбу китоб шариатимиз доидалари адли сунна вал жа­


моа, хусусан, ханафий маздаби курсатмаларига асосан ту-
шунтирилган. Асар утган аср бошларида уша пайтдаги тил
меъёрларига мос ифода ва иборалар ила битилган. Бу йусин-
даги ифода дозирги замон удувчисинингтушинишига бироз
дийинчилик тугдиради, албатта. Шу боис муаллиф тилини
бироз булса-да, замонавийлаштиришга журъат этдик.
Ушбу дулланма кенг китобхонлар оммасига мулжалла-
ниб, эътидоду амал масалаларини урганишда хизмат дила­
ди, деган умиддамиз.

Узбекистан Республикаси Вазирлар Мацкамаси уузуридаги


Дин иитари буйича кумитанинг 2019 йилдаги 3804-сонли
хулосаси асосида нашрга тайёрланди.

УУК 821.512.-133
КБК 86.38

ISBN 978-9943-5196-6-4 © А. Турсунов, И, Нуруллох


© “Имом Бухорий халдаро
маркази”, 2019
МУАЛЛИФ ХАКИ ДА
Адмад Х,одий Мадсудий 1868 йилнинг 28 сен-
тябрида К,озон уездидаги Тошсув дишлогида мулла
оиласида тугилди.
Углининг зиёли булишини истаган отаси Низо-
миддин уни ёшлигиданод К,озондаги «К,осимия»
мадрасасига удишга жунатди. Мадрасада 10 йил уди­
гандан сунг уша замоннинг илгор кишиси Исмоил
Гаспиралининг удитиш усули буйича «Муаллими
аввал» китобини ёзди. Жуда кенг тардалган бу дарс-
ликдан татарлардан бошда туркий халдлар дам фой-
даландилар. 30 марта дайта чоп этилган «Муаллими
аввал» Мисрда дам дарслик сифатида дулланди.
Шогирдининг муваффадиятини курган Исмоил
Распирали уни Кримдаги «Зинжирли» мадрасасига
таклиф этди. Уч йилдан сушу 1896 йилда Адмад
Хдций К,озонга дайтиб муаллимлик ишини давом
эттирди. У таълиф дилган китобларининг умумий
адади 1 миллион донадан ортиб кетган.
1906 йилда «Йоддиз» деб аталган газетага асос
солди. Адмад Хддий Щадар думасига дам сайлан-
ган. Аммо унинг барча режалари давлат тепасига
болыпевиклар келиши билан барбод булди. Унинг
уйи ва дала довлисини тортиб олишди. Бироз
вадтдан сунг муаллимлик фаолияти билан шу-
гулланишни дам тадидлаб дуйишди. Оилани бодиш
учун Адмад Хрдийдек олим киши артелга китоб
саддофи булиб ишга жойлашди... Бир данча китоб-
лар муаллифи булган олим 1941 йилнинг 28 июни-
да дорулбадога ридлат дилди.
Аллод у кишининг охиратини обод дилсин!
Бисмилладир родманир родийм

БИРИНЧИ КДСМ
ДИН ВА ШАРИАТ

Дин ва шариат нима?


Аллох, таолонинг бандаларига юборган
дукмлари туплами.

Аллох, таоло бандаларига дандай


хукмлар юборган?
Бандаларига дунё ва охират родатла-
рига етишмодлари учун тугри йул-йуридлардан
иборат хукмлар юборган.

У дукмларда дандай ишларнинг


баёни бор?
Банда дилиши лозим булган ва дилиши
таъдидланган вазифаларнинг баёни бор.

Аллод таоло дин ва шариат дукм-


ларини бандаларига дайси йул билан
билдирди?
Аллод таоло бандалари ичида энг лойидларини
пайгамбар этиб сайлади ва уша пайгамбарларга
фаришта Жаброил (а.с.) воситасида дин хукмларини
ургатди. Сунгра пайгамбарлар бу дукмларни одам-
ларга етказдилар.
И МОН ВА ИСЛОМ-

Имон нима?
Аллох, таолодан келган х,ад динга
ишонмок, имондир.

Ислом нима?
Аллох, таолодан келган хдк, диндир. Бу
динга ишониб, шу динда буюрилган
вазифаларни бажаришга интилиш барча банда-
ларнинг бурчидир.

Бизлар кдйси пайгамбарнинг уммат-


у ларимиз?
Мухдммад алайх,иссаломнинг уммат-
ларимиз. Мухдммад алайх,иссаломга келган динга
ишониб, уша динда буюрилган амалларни диламиз,
та% дйдланТанларини эса тар’к этамйз. ’

Аллох, таолодан Мухдммад алайхдс-


саломга келган диннинг номи нима?
Ислом. Алдамдулиллад, биз ушбу динга
эътидод дуйган мумин-мусулмондирмиз.

АМАЛ

Амал нима?
Банданинг хдётда дилган ишлари.
Исломда банданинг амали неча
дисмга булинади?
Х,аммаси саккиз дисмга булинади:
Биринчиси, фарз. Иккинчиси, вожиб. Учинчиси,
суннат. Туртинчиси, мустадаб. Бешинчиси, мубод.
Олтинчиси, хдром. Еттинчиси, макруд. Саккизинчи-
си, мустакрад. Ушбу саккиз дисм амалнинг баъзила-
рини бажариш, баъзиларини бажармаслик шарт.
Яна айримларини дилиш-дилмаслик ихтиёрий.

Фарз кдндай амал?


Фарз Аллох, таоло буюрган амалдир.
Уни дилган киши савоб топади. Узрсиз
бажармаган киши гунодкор булади. Унинг зарур-
лигига ишонмаган киши эса кофир ва имонсиз
саналади.

Фарз амали дайси долатларда ку­


ринади?
Аллох, таолога имон келтириш, Ислом
динидаги беш вадт намозни удиш, рамазон ойида
дар куни руза тутиш, закот бериш ва даж дилиш.

Вожиб кдндай амал?


Вожиб Ислом динида бажарилиши
шарт булган амал. Уни бажарган киши
савоб олади, бажармаганлар гунодкор булади. Вожиб
амалга ишонмаган киши кофир ва имонсиз булмаса
дам, катта гунодга ботади.
К,андай амаллар вожиб амалга
киради?
Витр намозини удиш, дайит намоз-
ларини удиш, садада ва фитр бериш, дурбонлик
суйиш, Куръондан сажда оятлари удилган пайтда
сажда дилиш кабилар.

Суннат дандай амал? -.


Пайгамбаримиз Мудаммад алайдис­
саломнинг дилган амаллари. Суннат
амалини дилган киши савоб топади. К,илмаган ки­
ши гунодкор булмаса-да, К,иёмат куни маломатга
долади, Пайгамбаримиз шафоатларига лойид
булмайди.

Суннат амали нималарда куринади?


Яхши ишларни «Бисмилладир род-
^^^манир фодим^ дея бошлашумумин
кишиларга салом бериш, Куръон удишни «Аъузу
биллади минаш шайтонир рожим» сузлари билан
бошлаш сингари амаллардир.

Мустадаб дандай амал?


Мустадаб Пайгамбаримиз Мудаммад
алайдиссалом баъзан бажарган ва
баъзан бажаришни лозим курмаган амалдир. Уни
дилган киши савоб топади. Аммо дилмаса, гунодкор
булмайди. К,иёмат куни азоб ва маломатга дам
долмайди.
Мустадаб амалига кдндай юмушлар
киради?
Нафл намоз удиш ва нафл руза тутиш,
нафл садада бериш ва доимтадоратли юриш кабилар.

Мубод дандай амал?


Мубод шундай амалки, дилинса дам,
дилинмаса дам дуруст булаверади.
Ундан киши савоб дам, гунод дам топмайди. К,илиш-
дилмаслик банданинг ихтиёридадир.

Кдндай амаллар мубодга мисол бу­


лади?
Хдлол таомларни ейиш, далол ичим-
ликларни ичиш, утириш, туриш, юриш ва зарарсиз
сузларни сузлаш.

Хдром дандай амалдир?


Х,аром Ислом динида датъий таъдид-
ланган амалдир. Уни дилган киши
даттид гунодга ботади, уни далол, дегувчилар кофир
ва имонсиз дисобланади.

Кдндай ишлар даром дилинган?


Нодад одам улдириш, одамзот ва дай-
вонотга зулм дилиш, гийбат дилиш,
угирлик, ёлгончилик, ародхурлик ва зинокорлик
каби ишлар.

Макруд дандай амал?


Макруд Ислом дини таъдидлаган амал.
Макрудни дилмаган киши савобга
долади, дилган киши эса азобланиши мумкин. Уни
дилган киши кофир булмаса-да, гунодга ботади.

Макрух, амали нималарда куринади?


Масжидга туфлаш, (фадш) нагмаларга
дулод солиш, одобсиз шеърларни куй-
лаб дофизлик дилиш, одамлар ичида масхарабозлик
дилиш, уятсиз шеърларни битиш кабилар макрух,
амаллардир.

Мустакрад дандай амал?


Мустакрад шундай амалки, уни дил-
гандан кура дилмаган яхшироддир.
К,илган киши гунодкор саналмаса-да, одобсиз
булади. К,иёматда азобга долиши мумкин.

Мустакрадга дандай амаллар ки­


ради?
-Таомни катт-а-к-атта ейиш, бозорда,
кучада овдатланиш, баланд овоз билан кекириш ва
дайдириб эснаш кабилар.

БАЛОГАТ ВА ОК.ИЛЛИК

Фарз, вожиб, суннат амалларини ди­


лиш ва даром, макруд, мустакрад
амалларини дилмаслик кимларга
буюрилган?
Балогат ёшига етган ва адлини таниган ки­
шиларга.
Балогат ёшидагилар кимлар?

@ Камолотга етган кишилардир. Гудаклар


балогат ёшида эмаслар.

Кимларни одил деса булади?


Адлли кишиларни. Адли заиф одамлар
одиллар дисобига кирмайди.

Гудаклар ва девоналар фарзу вожиб


амалларни адо дилмасалар ёки да­
ром амаллардан садланишга додир
булмасалар гунодкор буладиларми?
Гунодкор булмайдилар. Чунки улар узрлидирлар.

Неча ёшда балогатга етадилар?


Угил болалар эркаклик аломати билин-
ганида. Яъни, ун икки ёшларида. К,из-
ларда дизлик аломати зодир булганида. Яъни,
туддиз ёшларида.

Мазкур ёшларда ул аломатлар зодир


булмаса, неча ёшда балогатга етган
дисобланади?
Ун беш ёшларда. Болиг ва одил булгандан сунг
дар бир кишига умри охиригача шариат буюрган
дар бир амални дилиш ва ман этилганини дилмаслик
лозим булади.
БОДAT ____________ —

Мусулмон кишига фарз амаллар ва


ибодатларнинг улугроги дайсилар?
Улугроги бешта амалдир. Биринчиси,
Аллох, таолонинг борлигига, дар бир сифатига ва
Ислом динига, буюрилган дар бир дукмнинг дад-
лигига ишониш. Иккинчиси, дар куни беш вадт
намоз удиш. Учинчиси, рамазон ойи давомида дар
куни руза тутиш. Туртинчиси, ортидча молидан дар
Йили бир марта мудтожларга закот бериш. Бешин-
чиси, дурби етса, умри давомида бир бора Маккаи
Мукаррамага бориб даж дилиш.

ИМОН ВАИКРОР

Имон нима?_____ ______ ___


Эътидод дилмод, яъни ишонмод. Бутун
оламларнинг яратувчиси ва эгаси бул­
ган Аллод таолонинг борлигига, ёлгизлигига, улуг
сифатларига, Мудаммад алайдиссаломнинг пай-
гамбар элчи эканига, ул зотга юборилган китоб
Куръони каримнинг дад китоб эканига ишонмод
имондир.

Мусулмон булиш учун фадат Ислом


динининг дадлигига ишониш ки-
фоями?
Х,адидий мумин булмод учун киши чин дил
билан ишониши, ишонганини баён дилиши лозим.
Дилида ишонсаю тилида идрор булмаса ёки ак-
синча, тилида айтсаю дилида тан олмаса, мумин
х,исобланмайди.

Нима дилса, тили билан идрор


булган дисобланади?
Ушбу калимаи шах,одатни таъкид-
ламоги лозим:

«Ашдаду анла илада иллаллоду ва ашдаду


анна Мудаммадан ъабдуху ва росулуд».
Маъноси: «Гуводлик бераманки, Аллох, ягона,
Ундан узга плох, йук,. Ва гуводлик бераманки,
Мудаммад Аллоднинг бандаси ва пайгамбаридир
(элчисидир)».

ИМОН КАЛИМАСИ

«Аманту биллади ва малаикатиди ва кутуби-


ди ва русулиди вал явмил ахири вал додари хой-
риди ва шарриди миналлоди таъала вал баъси
баъдал мавт».
Маъноси: «Аллох; таолога ва Унинг фаришта-
ларига, китобларига, пайгамбарларига, К,иёмат
кунига ва барча ишлар яхшиликлар дам, ёмонлик-
лар дам Аллох, таолодан эканига дамда улгандан
сунг дайта тирилишга ишондим».
АЛЛОХ ТАОЛОГА ИМОН

Жф Аллох; таолонинг шакли-шамойили


у; ва зотини билиб буладими?
Йуд, билиб булмайди. Инсон адли бунга
ожизлик дилади.

Кдйси жидатларини билса булади?


Фадат исм ва сифатларини.

У сифатлар дайсилар?
Аллод таоло Мавжуддир, Кддимдир,
Бодийдир, Ягонадир, Хайдир, Олимдир,
Сомеъдир, Басирдир, Мутакаллимдир, Крдирдир,
Фариддир, Холиддир, Мухтордир, Азимдир, Жамил-
дир, Хамид дир, Куддусдир, Роббдир, Радмондир,
Радимдир, Шокирдир, Хаддордир, Одилдир, Собир-
дир, Таввобдир, Рофирдир, Мужибдир, Носирдир,
Хакимдир, Ранийдир, Каримдир, Раззоддир, Маъ-
буддир, Ходийдир.
«Аллод» сузи нимани билдиради?

© Аллод оламни яратган дад маъбуднинг


номидир. Форсийча «Худо», туркийча
«Тангри» дейилади.

«Аллод» сузининг ухшашлари дам


борми?
Бор. Катта китобларда тудсон туддиз
хил номланади. Биз эса уттиз беш туринигина таъ-
рифлаймиз.
«Мавжуд»нинг маъноси нима?
Доимо бор булган ва бундан кейин дам
бор булгувчи ва деч дандай бор дил-
гувчига мудгож булмаган Зот демакдир.

«Кддим»нинг маъноси нима?


Бошланиши йух,. Яъни, дачондир йуд
булиб, сунгра бор булган эмас, балки
доим бор булган.

«Бодий»нинг маъноси нима?


Борлигининг ва бор булмодлигининг
сунги йук,: абадийдир, борликдадир.

«Ахдд»нинг маъноси нима?


Ягона, демакдир. Яъни, «Унинг шериги
йук,» маъносидадир.
«Хай»нинг маъноси нима?

О Тирик, аммо бизлардек жон ва бадан


бирла эмас, балки Узининг идёт сифати,
мароми билан тирикдир.

«Олим»нинг маъноси нима?


Булган ва буладиган нарсаларнинг,
водеаларнинг дар биридан хабардор
билгувчидир. Аллод таолонинг билиши биз каби
урганиши ёки фикр дилиши билан эмас, балки ёлгиз
Узига хос илм сифати биландир.
«Сомеъ»нинг маъноси нима?
Эшитгувчи, деган маънодадир. Хдр бир
овоз ул Зотга эшитилмай к,олмас. Ул
Зотнинг эшитмок,лиги биз каби эмас, балки ёлгиз
Узига хос куриш сифати биландир.

«Басир»нинг маъноси нима?


Кургувчи, деган маънодадир. Аллох,
таоло х,ар нарсани куради. Курмокдиги
бизларнинг куришимиздек кузлар билан эмас,
балки ёлгиз Узига хос куриш сифати биландир.

«Мутакаллим»нинг маъноси нима?


Сузлагувчи, деган маънодадир. Аллох,
таоло сузлагувчидир. Масалан, Куръони
карим оятлари Аллохдинг сузларидир.

«Кодир»нинг МЭ'ЬИПСИ НИМЯ?-------- —


Куч-кудратли, куч-кудратининг чега-
раси йук;.

«Фарид»нинг маъноси нима?


Истагувчи, танловчи, деган маънода­
дир. Аллох, истаган иш даро топади,
истамагани амалга ошмайди. Исташи Узининг
ирода сифати биландир.

«Холик,»нинг маъноси нима?


«Пайдо дилгувчи» ва «дарор топтир-
гувчи» маъносидадир. Бу жараён 'Узи­
нинг холик, сифати билан намоён булади.
«Мухтор»нинг маъноси нима?
Аллох, таоло дар бир амални Уз ихтиёри
билан, бировнинг ихтиёрисиз дилади.

«Азим»нинг маъноси нима?


Улуг ва тенгсиз, деган маънодадир.
Аллох, таолодан улугрод, мартабаси
баландрод зот йук,.

«Жамил»нинг маъноси нима?


«Баркамол» ва «содибжамол» маъно-
сидадир.

«Хдмид»нинг маъноси нима?


«Х,ар дандай таърифу тавсифдан юксак,
дар дандай тадсимдан улугвор, пок
Зот» маъносидадир.

«Куддус»нинг маъноси нима?


«Хар дандай нудсону камчиликдан
холи, дар бир сифати етук» маъно­
сидадир.

«Робб»нинг маъноси нима?


«Тарбия бергувчи» ва «эгалик дилгув­
чи» маъносидадир.

«Радмон»нинг маъноси нима?


Дунёга инъом ва эдсон диладиган,
жамики одамзотга, махлудотга, шу
жумладан, мумину кофирга дам мардаматини да-
риг тутмайдиган, дар бир бандани тенг курадиган,
Узи истаган кишига зиёда мол-давлат берадиган
Зотнинг сифатидадир.

«Радим»нинг маъноси нима?


«Охиратда радмат дилгувчи» маъ-
носидадир. Аллох, таоло охиратда му-
мин кишиларга радм дилиб, уларни жаннатга
киритади. Аммо имонсиз кишиларга радм дилиб,
радмат назари билан бодмайди. Улар доимо азобда
буладилар.

«Шокир»нинг маъноси нима?


«Мумин бандаларнинг дилган ибо-
датларига яраша ажрини бергувчи»
маъносидадир.

«Кдддор»нинг маъноси нима?


«К,адр дилгувчи ва жазолагувчи»
^- ма-ънооидадир^Шак^шубда йудкиу
Аллод таоло имонсиз ва гунодкор бандаларини
азоблайди.

«Одил»нинг маъноси нима?


«Узининг дар бир дукмида энг одил
Зот, дукмларида заррача нудсон йуд»
маъносидадир.

«Собир»нинг маъноси нима?


Сабр этгувчи ва тодат дилгувчи, деб
англанмоги лозим. Аллод таоло
гунодкор бандаларининг айбларига сабр дилади,
жазосини бу дунёда бе
Шунингдек, савоб дилган кишиларнинг х;ам ажрини
бу дунёда бермаганини охиратда бергувчидир.

«Таввоб»нинг шарди кдндай?


«Тавбаларни дабул дилгувчи» маъ-
носидадир. Агар гунодкор мумин чин
дилдан пушаймон чекиб тавба дилса ва у гу-
нодларини такрорламасликни ният дилса, Аллод
таоло унинг тавбасини дабул дилади.

«Гофур» сифатининг таърифи


кдндай?
Гунодларни кечиргувчи, деган маъ-
нодадир. Аллод таоло баъзи кишиларнинг гунод-
ларини кечиради. Тавба дилган кишиларнинг дам
ва сира тавба дилмаганларнинг дам гунодидан ке-
чиш Узининг ихтиёридадир.

«Мужиб»нинг маъноси нима?


Дуо ва саволларни дабул этгувчидир.
Аллод таоло ихлос билан дилинган
дуоларни, мабодо Уз дикматига мувофид келса,
дабул дилади. Ва Уз фазлу карами билан банда-
ларининг дожатларини чидаради.

«Носир»нинг маъноси нима?


Носир ёрдам бергувчидир. Аллод тао­
ло ходласа, дар ишда мададкор ва
кумакдошдир.

«Хдким»нинг маъноси нима?


«Х,икматларга бой сузлагувчи» маъно-
сидадир. Хдкимнинг дар бир буйругида
инсон адли дамраб ололмайдиган дикматлар
мужассам булади.

«Ганий»нинг маъноси нима?


«Х,еч нарсага мудтож булмаган, аксинча,
барчага бойлигу салтанат тардатувчи
Зот» маъносидадир.
«Карим»нинг маъноси нима?

@ Хайр-эдсон этгувчи Зот Карим, де­


йилади.

«Раззод»нинг маъноси нима?


Ризд бергувчи ва туйдиргувчи.

«Маъбуд»нинг маъноси нима?


«Ибодатга лойид» маъносидадир. Ёл-
гиз-Аллодгина^ибодатгалойид.~Жами “
бандаларга фадат Аллодгагина ибодат дилиш
фарздир.

«Хрдий»нинг маъноси нима?


«Тугри йулга солувчи», бу Аллод тао­
лонинг сифатларидан биридир. Аллод
таоло тугри йулга ва дад динга солмод учун ер юзига
бир неча минг пайгамбар юборган.

Аллод таоло деч бир махлудотга


ухшайдими?
Аллод таоло одам ва ё бошда махлудотга
деч бир жидатдан ухшамайди. Аллод таоло жисмли
ёки суратли эмасдир. У деч бир маконда-уринда
эмас, деч тарафда эмас. Юдори ва ё паст, олд ва ё
орда, унг ва ё чап тарафларнинг деч бирида эмас.
Аллод таолода емок,, ичмод каби бандаларга хос
жидатлар йук,. Бу тарида ишлар нудсон ва кам-
чиликдир. Аллод эса нудсонлардан холи, дар жи-
датдан мукаммалдир.

ТАФАККУР ВАТАШАККУР

Тафаккур ва ташаккурнинг таърифи


дандай?
Фикр ва шукр дилиш демакдир. Бор-
лиддаги жамики мавжудотни яратишда Аллод
таолонинг бедиёс дудратини фикр ёрдамида
курамиз ва шукр диламиз.

Фикр дилиш лозимми?


Албатта, лозим. Аллод еру осмонларни
Уз изнига солиб даракатга келтирди.
Инсонларни йуналишга солди. Инсонлар родат-
ланишлари учун дора тупроддан гулу гиёдларни
ундириб чидарди. Аллоднинг дудрати билан
барча мавжудот тугилмод, яшамод ва улмод
жараёнидадир. Бутун оламлар йуддан бор булди.
Ва инсонлар мана шу борлидни англаш дудратига
эга булдилар. Бизнинг сузлашимиз, куриниши-
миз, эшитишимиз, дид сезишимиз - буларнинг
бари муъжизадир. Уз танимизга гоятда мувофид
равишда дул-оёгимиз ва ички аъзоларимиз бор.
Юрагимизнинг уриб туриши дам Аллоднинг бор-
лигига, дудратига далолатдир. Яратилган дар бир
неъматнинг ажойиблиги Аллод таолога дар данча
шукрона айтмодда етарлидир. Дунёдаги дар бир
Охиргиси-чи?
Мудаммад алайдиссалом.-

Мудаммад алайдиссаломдан сунг


яна пайгамбарлар тушдими?
К,иёмат кунигача узга пайгамбар чид-
майди. Ислом дини то диёматгача бодийдир. Жами
пайгамбарларнинг тарихий баёнлари «К,исас-ул
Анбиё» («Пайгамбарлар диссаси») номли китобда
битилгандир.

АЛЛОХ ТАОЛОНИНГ МУКАДДАС КИТОБЛАРИ

Аллох; таолонинг китоблари дандай


китоблар?
Пайгамбарларига нозил дилган дукм-
ларитупламидир. —

У китобларни Аллод таоло нима


сабабдан юборган?
Дин ва шариат дукмларини давмларга
етказиш ва ургатиш учун.

Пайгамбарларга нечта китоб нозил


дилинган?
Жами бир юзу турт китоб. Одам алай-
диссаломга ун варад, Шиш алайдиссаломга эллик
варад, Идрис алайдиссаломга уттиз варад, Ибродим
алайдиссаломга ун варад келган. Бу айтилган юз
варад юз китобга тенгдир. Мусо алайдиссаломга
Таврот китоби, Довуд алайдиссаломга Забур, Исо
алайдиссаломга Инжил, Мудаммад алайдиссаломга
Куръони карим нозил дилинган.

Уларда нималар баён дилинган?


Ваъз ва насидатлар, ибратли дисса ва
дикоялар, дуо ва ибодат сузлари баён
этилган, дунё ва охират ободлигини топмод йуллари
курсатилган.

Уларда шариат хукмлари бир-бирига


мувофид келадими ёки мувофид
келмайдими?
Куллари мувофид, баъзилари хилофли.

Нега хилофли?
Чунки замона ва инсониятнинг камолот
даражасига дараб янги-янги хукмлар
келган. Шу сабабдан сунг келган хукмлар аввалги
хукмларга ухшамайди. Аммо энг сунггиси, яъни
Куръони каримда келган хукмлар то замон охир
булгунча датъий ва узгармасдир.

КУРЪОН - КАЛОМИ ШАРИФ


Пайгамбаримиз Мудаммад алай­

© диссаломга Куръон дай тарида


келган?
Аллод таолонинг амри билан фаришта Жаброил
Мудаммад алайдиссаломга Куръондаги сура ва
оятларни баён дилган, хотираларига сингдирган.
Жаброил алайдиссалом кетганидан сунг Пай-
гамбаримиз нозил булган оятларни садобаи ки-
ромларга ёдлатганлар.
дилмодчи булса, Аллох, унга бу феълини бермодда
розидир. Агар гунод феълни бандаси касб дилса,
Аллох, таоло рози булмайди. Лекин синод муддати-
ни буйнига дуйган долда уни уз ихтиёрига дуяди.

Банданинг феълини Аллох, белги-


лайдиган булса, бандалар бажарган
юмушлари учун савоб ёки гунох;
орттирадиларми?
Албатта, агар банда яхши феълни касб дилса,
савоб олади, мабодо ёмон феълга йулидса, гунодкор
булади. Чунки Аллох; таоло танлаш ихтиёрини
бандаларнинг узларига берган.

ЗАМОННИНГОХИРИ

Замоннинг охир булиши маъноси


нима?
Ушбудунёнинг охирлаши ватугашидир.

Замон тугашининг белгилари


дандай?
Ер юзининг жами мавжудоти одамзот
ва дайвонот, осмонда эса буткул фаришталар ди-
рилиб далок булиши замон охирининг асосий
белгисидир.

Замон дай вадтда тугайди? Унга неча


йил долди?
Замоннинг дачон ва дай долатда тугаши
ёлгиз Аллодга аёндир. Биз фадат шуни айта ола-
мизки, дар куни ва дар ладзада диёмат булишининг
эдтимоли бор.
Замон тугамасидан аввал унинг
дандай аломатлари куринади?------------------
Замон тугамасидан аввал ер юзини
фадат бир миллат вакиллари эгаллаб олади. Аммо
Ислом давлатлари жуда заиф булади. Сунгра уша
кудратли миллат дам заифлашади ва узга давмнинг
тасарруфига кириб кетади. Мусулмонлар эса тарад-
дийлашиб кетади. Сунгра яна жамики одамлар
ибодатсизликка мубтало буладилар. Жабр ва зулм
купаяди. Зилзила, ернинг чукиши, шадарларни сув
босиши додисалари куп булади. Вабога ухшаш
турли-туман дардлар ва дардмандлар купаяди. Ту-
гилувчидан кура улувчи куп булади. Эркаклардан
кура аёлларнинг дисоби ортид келади. Баъзи эллар-
да тудлик, фаровонлик ортиб, баъзиларида даттид
очлик дукм суради. Машрид тарафдан Яъжуж-
Маъжуж давми ер юзига тардалади. Улар магриб
халдларининг устидан галаба дозониб, уз хукмини,
жабрини утказадилар. Сунгра бир каззоб купчилик-—
ни узига тобе дилади, фосидликни ургатади. Унинг
исми Дажжолдир. Дажжол халойидни йулдан оз-
дириб юрган вадтида Пайгамбаримиз Мудаммад
алайдиссаломнинг дизлари дазрати Фотима
наслидан булмиш солид зот халдни ваъз ва насидат
билан фосидлик ва имонсизликдан дайтариб, ях-
шилик ва одилликни таргиб дилади дамда душин
туплаб Дажжол давмига дарши жанг дилади. Ул
зотнинг исмлари Маддийдир. Уша вадтларда ос-
мондан Исо алайдиссалом ерга тушиб, дазрати
Маддийга ёрдам беради.Ушбу урушда Дажжол дал ок
булади ва аскарларининг дам аксари дирилиб
кетади. К,олганлари дазрати Исо билан Маддийга
тобеликка утадилар. Уша замонда Исо билан Мад-
дий адолатли дукумат урнатиб, бир неча йиллар
осойишта яшайдилар. Эзгу ниятли кишилар ку-
паяди. Хазина ва чорва моллари жуда баракали ва
зиёда булади. Давлатмандлар купаяди. Хдтто, закот
ва садада олувчи киши топилмайди. Сунг яна
кишилар имонсизлик ва гунод томонга юзланади-
лар. Кейин эса гарб томонда совуд шамол дузгалиб,
мумину мусулмонларни адо дилади. Ер юзида фадат
имонсиз, гунохдор кишилар долиб, дамма томонни
булгалайдилар. Ва нидоят, Аллод таолонинг дикмати
билан дуёш тескаридан, яъни магрибдан чидади.
Ушбу кун дунёнинг сунгги кунидир. Ушбу кунгача
тавба дилиб долиш керак. Сунг тавба-тазарруълар
дабул этилмас. Ер юзини дуд босиб, дар тирик ки­
шининг души йудолур. Сунг фаришта Исрофил
сурни чалиб, жондорларнинг танасидан жони
чидишига кумаклашади. Кдттид шамол туриб ер
юзини харобага, даштга айлантиради. Аллод
таолодан узга бирор тирик нарса долмас.

КИЁМАТ КУНИНИНГ ШАРКИ

Дунё махлудоти тамоман далок бул-


гандан сунг нима булади?
Ундан сунг диёмат бошланади. Аллод
таоло одамларни дайтадан тирилтиради. К,абр-
лардаги ва бошда жойлардаги уликлар Аллод
таолонинг дудрати билан бир жойга йигилиб, худди
тирик вадтларидагидек тупланишади. Сунг Аллод
таоло Исрофил алайдиссаломга сурни иккинчи
маротаба чалмодни амр дилади. Сунг дар бир банда
мадшар майдонига жам булади.
Мадшар майдони данада майдон?
t У бандаларнинг угкинчйдунёда дилган
амалларини дисоб ва тафтиш диладиган
жойдир.

Мадшар майдонида дандай ишлар


булади?
Хар бандага уткинчи дунёдаги амал-
лари ёзилган дафтар берилиб, у амалларининг дар
бири узига маълум дилинади. Ва дар кимнинг амали
тугрилик, одиллик тарозиси билан улчаниб, жаннат
ва дузах адллари сараланади.

Мадшарда бандаларнинг амал­


ларини кимлар дисоб ва тафтиш
диладилар?
Аллод таоло тарафидан буюрилган вакил
^^фариштадар._ _ _ ___________ ____

Хисоботдан сунг бандалар дайси ерга


боришади?
Жаданнам устига дурилган Сирот
купригининг ёнига борадилар.

Сирот купригидан кимлар утмодда


додир?
Хар бир солид ва гунодлари кечирил-
ган мумин зотлар. Аммо ундан утолмаган гунохдор-
лар Сирот купригидан дулаб жаданнамга тушиб
кетадилар.
ЖАННАТ ВАЖАХАННАМ

Жаннатнинг таърифи дандай?


Жаннат родат ва фарогатга туда. Унда
хушдаво боглар, зилол чашмалар, тил
билан баён дилиб булмас афзалликлар бор.

Жаннатдаги энг муъжизавий ва


дайратланарли водеа нима?
Жаннат адлининг Аллод дийдорига
етишмоги. Аммо Аллодни биз дай тарида, яъни дай
куз билан курмогимиз маълум эмас.

Жаданнам кдндай макон?


Жаданнам дабодат ва разолатга туда
азоблар маконидир. У жойда Забония
исмли фаришталар кофирлар ва гунодкорларга
аёвсиз жазо берадилар.

Жаннатга кимлар киради?


Бу уткинчи дунёда Аллод буюрган
амалларни бажариб, у Зот таъдидлаган
ишлардан дайтган диёнатли ва гунодлари кечи-
рилган мумин бандалар киради.

Жаданнамга-чи?
Кофирлар ва фосидлар.

Кишилар жаннатда доимий дола-


диларми?
Жаннат адли бодий долади ва унда
дазою дадар йуддир.
Баъзилари узларини Ибродим алайдиссалом
динида дисоблаб, унинг миллатиданмиз, деб айтар
эд ил ар.

Мудаммад алайдиссаломнинг пай-


гамбарликлари кдндай бошланган?
Мухаммад алайдиссалом цирк; ёш-
ларида дунё ишларини тарк дилдилар. Адлу эътидод
билан Аллох, таоло борлигини билдилар ва Маккаи
Мукарраманинг четидаги Хиро тогидаги торга бо­
риб, Аллодга ибодат дилдилар. Бир куни уша тогда
утирганларида фаришта Жаброил келиб «Идро»
сурасини удиди. Яна бир келганларида Аллох, таоло
у зотни пайгамбар этиб тайинлаганини ва одам-
ларни Ислом динига даъват дилмоги учун элчи этиб
сайлаганини сузлади.

Сунг нима булди?


Сунг Аллоднинг расули халойидни Ис­
лом динига таклиф дила бошладилар.

Дастлаб кимлар имон келгирди?


Хдзрати Абу Бакр Сиддид, хотинлардан
Хадичаи Кубро, ёш болалардан дазратй
Али (розияллоху анхум).

Пайгамбар булганларидан сунг


Маккаи Мукаррамада неча йил
турганлар?
Ун уч йил. Сунг Аллоднинг амри билан Мадина
шадрига дижрат дилганлар. У зот билан бирга
мусулмонлар дам дижрат дилишди. Биз Мудаммад
алайдиссалом Маккадан Мадинага дижрат дил-
ганларидан бошлаб дижрий тарих, деб дисоб
юритамиз.

Аллоднинг расули Мадинада булган


вадтларида дайси ишлар юзага
келди?
Шадар адолиси исломий дукм асосидаумр кечира
бошлади ва имонсиз халдларни Исломга киргизмод
ва Ислом давлати яратмод учун курашди. Кофирларга
дарши жанглар булди. 8-дижрий санада Макка дам
мусулмонлар дулигаутди. 10-санада барча мусулмон
адли Маккаи Мукаррамага дажга борди. Ушбу даж
вадтида Аллод таолодан Каломи шарифнинг сунггй
оятлари нозил булди. Мудаммад алайдиссалом у
оятларни айтиб Аллод таолонинг даломи Куръон
нидоясига етганини ва Ислом динининг дукмлари
бутунлай баён дилинганини сузладилар, узларининг
дазолари ядинлашаётганини айтиб, халойидда
ваъз-насидатлар дилдилар.

Мудаммад алайдиссалом неча ёшда


дазо дилдилар?
Мадинаи Мунавварада ун йил тур-
гандан сунг олтмиш уч ёшларида милодий 632
санада, дижрий 11 сананинг 12 рабиул-аввалида,
душанба куни бадога сафар дилдилар.

Ул зотнинг дабрлари даерда?


Мадинаи Мунаввара шадрида, Мас-
жиди набавийнинг ичида махсус бир
гумбазнинг остида. Хржилар Равзаи мутадаррага
зиёратга келиб кетадилар.
МУХАММАД АЛАЙХИССАЛОМНИНГ
МУЪЖИЗАЛАРИ

Пайгамбаримиз Мудаммад алай­


диссалом дам муъжизалар курсат-
ганмилар?
Ха. «Сийари набий» ва «Таворихи анбиё» ки-
тобларида бу дадда куп баён дилинган. Биринчиси,
кофирлар у кишини синамод учун муъжиза су-
рашганида, ойни икки булакка булиб курсатганлар.
Ойнинг бир булаги тогнинг бир томонида, иккинчи
булаги бошда томонида куринган. Иккинчиси,
Мудаммад алайдиссалом Абу Бакр Сиддид (р.а.)
билан Маккадан Мадинага келганларида Абу Айюб
Ансорий икки кишилик таом келтирганлар. Ушанда
Мудаммад алайдиссалом Абу Айюбга Мадина шадри
улугларини мажлисга чадиришни буюрганлар. Бир
юз саксон киши йигилган ва даммалари таомни
тановул дила бошлаганлар. Аммо муъжиза туфайли
таом сира камаймаган. Учинчиси, Худайбия сад-
росида уруш пайти садобалар ташна булишади.
Шунда Расули акрам алайдиссалом дуо билан сув
чидарадилар. Жами аскарлар туйиб сув ичадилар.
Туртинчиси, яна ушандай долатларнинг бирида
Расули акрам алайдиссалом ярим коса сувга бар-
модларини соладилар ва косага сув тулиб, етмиш-
саксон киши у сувдан ичадилар. Бешинчиси, Набий
алайдиссалом уч юз кишилик мажлис чадирадилар.
Бир кичик лаганда хурмо дуядилар, мажлис адли
хурмодан данча тановул дилса дам деч тугамаган.
Олтинчиси, Мудаммад алайдиссаломнинг олди-
ларига бир ядудий аёл задарланган гушт келтир-
ганида, гушт: «Мен задарланганман», деган экан.
Еттинчиси, бир бури, эчки ва туя Пайгамбаримиз-
нинг муьжизалари туфайли тилга кирган. Сакки-
зинчиси, бир киши: «Пайтамбар эканлигингизга
гуводингиз борми?» деб сураганида, бир дарахт
Расул алайдиссаломнинг ёнларига келиб шадодат
калимасини айтган ва дайтиб жойига бориб турган.
Туддизинчиси, Хандадда уруш пайти бир дона арпа
нонига барака келиб, минг киши туйган. Унинчиси,
Хунайн урушида Расул алайдиссалом душман
душинига бир довуч тупрод сепганларида, уларнинг
кузларига тупрод тулиб, маглубликка гирифтор
булган эди. Ун биринчиси, ул зот тасбед угир-
ганларида, тасбед тошларидан «Субданаллод», деган
овоз эшитилган. Ун иккинчиси, Мудаммад алай­
диссалом дариндошларининг хайр-дуоларини
дилиб турганларида, уйнинг деворларидан «Омин»
деган овоз эшитилган. Ун учинчиси, Мудаммад
алайдиссалом жума куни суяниб хутба удийди-
ганлари хурмо ёгочидан айрилганларида, у ёгоч
устун гамгин йиги овози чидарган. Ун туртинчиси,
Мудаммад алайдиссаломнинг энг катта муьжиза­
лари Куръони каримдир.

Мудаммад алайдиссаломнинг ота-


боболари кимлар?
Оталари Абдуллод, унинг отаси
Абдулмуттолиб, унинг отаси Х,ошим, унинг отаси
Абдуманнофдир. Оналари Омина Вадоб исмли
кишининг дизидир.

Мудаммад алайдиссаломнинг даст-


лабки хотинлари ким?
Хазрати Хадичаи Кубро розияллоду
андодир.
Мудаммад алайдиссаломнинг
фарзандлари нечта эди?
Уч угил, турт дизлари булган. Угиллари
Косим, Ибродим, Абдуллод; дизлари Рудия, Зайнаб,
Уммукулсум, Фотимадир.

САХОБАЛАР

Мудаммад алайдиссаломнинг са-


добалари ким эди?
Пайгамбаримиз Мудаммад. алайдис­
салом билан бирга мумин-мусулмонликда яшаган
ва мумин-мусулмонликда вафот дилган кишилар-
дир. Хар дайсиларини биз дуст тутмогимиз лозим.

Садобаларнинг энг афзали кимлар?


Хазрати Абу Бакр Сиддид, дазрати
Умар ибн Хаттоб, дазрати Усмон ибн
Аффон, дазрати Али Муртазо розияллоду андумлар.
Ушбу турт садоба мудтараму мукаррам чорёрлардир.
Жамики мусулмонлар ушбу чорёрларнинг дар
дайсиларини дуст тутмоги лозим.

ХАЛИФАЛАР

Расул алайдиссалом дазоларидан


сунг ким халифа булди?
Садобаларнинг кенгаши билан Абу
Бакр Сиддид икки йилу уч ой халифа булди. Сунг
дазрати Умар ун йилдан зиёдрод халифа булди.
Сунг дазрати Усмон ун йилга ядин халифалик дилди.
Сунг дазрати Али Муртазо турт йил халифа булди.
Хдзрати Али вафотидан сунг унинг угли Хдсан олти
ойга я дин халифа булди. Сунг Ислом адли ичида
фитна~чиддач, фитна босилиши учун дазратй
Муовия подшодлик тожини кийди.

АКЛИ СУННА ВАЛ ЖАМОА

Расул алайдиссаломнинг садобалари


вафот этиб кетгач, Ислом адли эъти-
додида неча фирка юзага келди?
Етмиш уч фирда. Аммо машдурлари учтадир:
адли сунна вал жамоа фирдаси, шиа фирдаси,
муътазила фирдаси.

Ушбу уч фирданинг (маздабнинг) энг


тугри йулдагиси дайси?
Адли сунна вал жамоанинг эътидоди
даддир.

Биз дайси маздабданмиз?


Биз адли сунна вал жамоа маздаби-
данмиз.

Унинг таридати дандай?


Пайгамбаримиз Мудаммад алай-
диссалом ва у кишининг садобалари
дандай йул тутган булса, дин ва шариат дукмларига
дай тарида эътидод дуйган булса, адли сунна вал
жамоа дам шу йулдан боради.

Шианинг эътидоди дай йусиндадир?


Улар куп масалада адли сунна вал
жамоа билан даммаслак булсалар-да,
жузъий ноухшашликлари дам булади. Масалан,
адли сунна вал жамоа Абу Бакр Сиддидни халифа
этиб сайлади. Аммо шиа маздабидагилар Расул
алайдиссаломдан сунг халифаликка у кишининг
дариндоши дазрати Али мустадид, дедилар. Орада
келишмовчилик пайдо булди.

Муътазила маздабининг йули


$ дандай?
Уларнинг дам ноухшашлиги бор.
Масалан, улар дабрда маййитнинг тирилмогига ва
савол этувчи фаришталар келишига, улган киши­
нинг родат ё азоб курмогига, Сирот купригига, Аллох;
таоло жаннати кишиларга куринмогига ва яна
бошда шу каби масалаларга ишонмайдилар.

Адли сунна вал жамоа маздаби-


дагиларнинг номланиши кдндай?
Сунний.

Шиа фиркдсидагиларнинг-чи?
Шиий.

Муътазила маздабидагиларнинг-чи?
Муътазилий, деб аташади. Уз адлига
таяниб, шариат дукмларига зодиран
эътидод дилмайдиганлар муътазила даторига
киради.

Шиа ва муътазила маздабидан


булган киши мусулмонми ёки
' йудми?
Ислом динининг х,адлигига имон келтириб,
дибла томонга дараб намоз удиганлари мусулмон-
дир. Баъзи масалаларда хато эътидод дилганлиги
учун гунодкордир. Уларни бесабаб кофир дейиш
яхши эмас. Чунки улар Аллох, таолонинг борлиги ва
бирлигига ишонишади. Мухдммад алайдиссалом
Аллоднинг дад пайгамбари эканлигига, Каломи
шарифга имон келтиришади.

ШАРИАТХУКМЛАРИ

Шариат хукмлари нимадир?


Ислом динидаги эътидод, ибодат ва
маишат масалалари буйича хукмлардир.

Шариат хукмлари дай ерларда баён


дилинган?
Куръон оятлари ва дадиси шарифларда.

ХДциси шариф нима?


Пайтамбаримизнинг муборак сузлари.

Куръони карим ва дадиси шарифда


шариат дукмларини дандай билса
булади?
Шариат дукмларини билиш учун мужтадид
булмод даркор.
МУЖТАХИД

Кимлар мужтадид дейилади?


Араб тилини мукаммал билган, оят-
дадислардаги дикмат ва сирларни ях­
ши биладиган кишига айтилади.

Мужтадид булмаган кишилар


шариат дукмларини дандай би-
ладилар?
Бир мужтадиднинг йулига тобеъ булиб, дар
масалада ундан масладат сурайди.

Бу дандай йулдир?
Мужтадиднинг шариат хукмларида оят
ва дадислардан ижтидод билан фикр
дилиб англаган йули, демакдир.

Машдур мужтадидлар кимлар?


Абу Ханифа имом Аъзам Собит ибн
Нуъмон радматуллоди алайд, имом
Шофеъий Мудаммад ибн Идрис радматуллоди
алайд, имом Молик ибн Анас радматуллоди алайд,
имом Адмад ибн Ханбал радматуллоди алайд.

Ушбу мужтадидларнинг маздаблари


бир-бирига мувофидми ёки кдрама-
царши?
Куп масалада мувофиддир. Баъзи масалаларда
эса келишишмайди. Масалан, имом Аъзам Абу
Ханифа маздабида бадандан дон одса, тадорат
бузилади. Имом Шофеъийда эса бузилмайди. Имом
Аъзам мазхдбида эркак киши аёлининг танини
ушлаганида тах,орати бузилмайди. Имом Шофеъий
мазхдбида бузилган х;исобланади. Имом Аъзам
мазхдбида гушти ядром булган (чучкадан бошкд)
х,айвонларнинг терилари ишланиш ва ошланиш
билан пок булади. Имом Шофеъий мазхдбида пок
булмайди. Ва яна тулки гушти имом Аъзам мазхд-
бида хдромдир. Имом Шофеъий мазхдбида эса
х,алол. Шу каби масалаларда зиддиятлар бор.

Ушбу имомлар асли кимдир?


Улар комил, акдли уламо ва тадводор
зотлар эдил ар. Х,ар дайсиси К,уръон
оятлари ва хддисларни тулид узларига синг-
диргандирлар.

Ушбу имомлардан дайси бирининг


мазхдби хдд?
Хар бирдиасалада имом Аъзам радма-
туллоди алайд мазхдби даддир. Бошкдларникида
баъзан хато куринади. Лекин зодиран хато дейилса-
да, хдк, булиши хдм мумкин.

Бизлар амалда ушбу маздабларнинг


дайсисидамиз?
Имом Аъзам Абу Х,анифа дазратлари-
нинг шариат ва тарикдт хукмларига буйсунамиз.

Имом Шофеъий, имом Молик ва


имом Адмад ибн Хднбал мазхдбла-
рида хдм тарафдорлар борми?
Бор. Мусулмонларнинг купроги имом Аъзам
мазхдбидадирл ар.
Имом Аъзамдан бошда уч имом-
нинг маздабидагилар х,ам туда
мусулмонми?
Х,а, туда мусулмондирлар. Х,ар мазхдбнинг ах,ли
иккинчи мазхдбнинг ахдини дуст билиши лозим.

Ушбу имомларнинг х,аёт тарихи


дандай?
Имом Аъзам Абу Хднифа дазратлари
хджрий 80 санада тугилиб, 150 санада 70 ёшда вафот
этганлар. Имом Шофеъий дазратлари 150 санада
тугилиб, 204 санада 54 ёшда вафот этганлар. Имом
Молик дазратлари 90 санада тугилиб, 179 санада 89
ёшда вафот этганлар. Имом Ах,мад ибн Х,анбал
дазратлари 164 санада тугилиб, 241 санада 77 ёшда
вафот этганлар.
_ ИККИНЧИ КИСМ_________
ПОКЛИК

«Иннал Ислама назифун фатаназзофу фа


иннаху ла йадхулул жанната илла назифун».
Маъноси: «Ислом покловчи диндир. Покланишга
шошилинг, нопок киши жаннатга куйилмас».

«Бунийаддину ъалан назофати».


Маъноси: «Ислом динининг пойдевори пок-
ликдир».

«Аттухуру шатрул ийман».


Маъноси: «Поклик имондандир».
Ислом дини энг тугри ва покиза, шаффоф
диндир. Шунинг учун хдм у бандаларга жисмоний
ва маънавий тозаликни, кийим кийишдаги озода-
ликни, озикданишдаги покизаликни амр этади.
Айникда, намоз чоги бу поклик мукаммал булмоги
лозим.
ТАХОРАТ

Намозхон нималарга эътибор бер-


моги лозим?
Тани, либоси, намоз удийдиган жойи
хдр хил ифлосликлардан холи булиши лозим.

Тахрратнинг йул-йурицлари кдндай?


Тахрратда саккиз тартиб бор: 1. Дастлаб
тоза сув билан аврат ювилади. 2. Кул
ювилади. 3. Огиз уч марта чайилади. 4. Бурунга уч
маротаба сув тортилиб, чайилади. 5. Юз уч бора юви­
лади. 6. Икки хул тирсакларигача сув тортилиб
ювилади, панжалар бр^ 7.
Икки кул хулланйб, аввал бошга, сунг икки кулокда,
ундан сунг гарданга масх, тортилади. 8. Аввал унг оёщ,
сунг чап оёк; тупикдаригача ювилади. Бу пайтда оёк;
панжалари хдм покланиши мустахдбдир. Агар мах,си
ёки этик кийиб юрилган булса, панжалари хулланйб,
уч бармок, баробарида уларга масх, тортилади. Лекин
урганишнинг энг яхши йули урганувчи буларни
амалда, устознинг кумагида уфганмогидир.

ТАХОРАТ ФАРЗЛ АРИ

Тахррат фарзлари нечта?


Туртта: юзни ювмок;, кулни ювмок;,
бошни хулламок;, оёкди покламок;.

Юз ювиш тартиблари кдндай?


Юзнинг пешонадан ияккача булган
очик, к,исми ювилиши лозим. Сок,ол-
муйловларга масх, тортилади.
Кулларнинг ювилиш тартиблари
дандай?
Панжалар учидан тирсаккача, тирсак
дам, тирнодлар ораси дам ювилади.

Бошнинг дулланиш тартиби кдндай?


Бошнинг сочли дисмининг туртдан
бирига масд тортилиши фарз, дам-
масига масх, тортиш суннат.

Оёднинг данчаси ювилади?


Панжадан тупиддача, сунг тупиднинг
узи хдм.

Оёдларда мадси ёки этик булган


долда-чи?
Тадорат кетмасидан олдин кийилган
булса,масд тортилади.

ТАХО РАТ СУН НАТЛАР И

Тадоратнинг суннати нечта?


Ун саккизта: 1. «Бисмилладир родма-
нир родим», деб бошламод. 2. Тадорат
дилишни дилга тугмод. 3. Кулни ювмод. 4. Тишни
мисвок ёки дул билан ювмод. 5. Унг дулга уч марта
сув олиб огиз чаймод. 6. Унг дулга уч марта сув олиб
бурунни ювмод. 7. К,ош, муйлов ва лаб остига сув ет-
казмод. 8. Содол ораларига панжа уриб ишдаламод.
9. Оёд панжаларига дул панжалари билан сув етка-
зиб чогиштирмод. 10. Юз, дул ва оёдни уч мартадан
ювмод. 11. Унг дулни чап дулдан, унг оёдни чап
оёвдан илгари ювмок;. 12. Бошга масх; тортганда
пешонадан бошламок,. 13. Бошнинг сочли жойининг
хдммасини хулламок,. 14. Курсаткич бармок; билан
кулок, ичига масх, тортмок;, бош бармок, билан эса
кулок, ташкдрисига масх, тортмок;. 15. Икки кулнинг
орт тарафи билан гарданга масх, тортмок,. 16. Та-
х,оратнинг барча фарзларини урнига куймок,. 17.
Тах,орат орасида бошк,а амаллар билан машгул
булмаслик. 18. Кул ва оёкди ювганда панжа учидан
бошламок,.

ТАХОРАТНИНГ МУСТАХАБЛАРИ

Тахррат к,ай тарзда цилинса, мус-


тахдб булади?
Тахррат кдлишда беш иш мустахдбдир:
либосларга сув сачрамаслиги учун баландда туриш;
к,иблага кдраб утириш; тах,орат сувини узи х,озирлаш;
тахррат чоги дуода булиш; тах;орат чоги тобеъ ва
сертавозеъ туриш.

ТАХОРАТДУОЛАРИ

Тахррат бошланиб, икки кул юви-


лаётганда кдйси дуо укдлади?
Ушбу дуо укилади:

«Алхдмду лиллахдллази жаъалал маа таху-


ран вал ислама нуран».
Маъноси: «Сувни хдм, Ислом динини хдм поклик
манбаи к,илиб яратган Аллохуа хдмд булсин».
Огиз чайилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллохумма тоддир накдати васдини мин


давзи набиййика».
Маъноси: «Илодим, огзимни под дил, Пайгамбар
ичган «Хдвзи давсар» сувидан ичишни насиб эт».
Бурунга сув тортилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллохумма аридни роидатал жаннати ва ла


туридни роидатан-нари».
Маъноси: «Илодим, жаннат дидидан бадраманд
эт, дузах исидан нари тут».
Юз ювилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллохумма баййиз важди би нурика йавма


табйаззу вужуду авлияика ва ла тусаввид важди
йавма тасвадду вужуду аъдоик».
Маъноси: «Илодим, севимли бандаларинг юз-
лари пок долатда турувчи куни менинг юзимни дам
ёруг дил. Гунодкорлар юзи дора булгувчи кундан
асрагил».
Унг дул ювилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллодумма аътини китаби бийамини ва


досибни дисабан йасирон».
Маъноси: «Плохим, диёмат куни амалларим
ёзилган дафтарни унгтарафимданбериб, дисобимни
енгиллатгин».
Чап кул ювилаётганда ушбу дуо удилади:

*•✓ * X

«Аллохумма ла туътини китаби бишимали


ва ла мин варои зохри ва ла тухреибни хдеабан
шадидан».
Маъноси: «Плохим, амаллар ёзилган дафтарни
чапимдан хам, ортимдан хам бермагил, даттид
дисоб-китоб дилмагил». '
Бошга масх тортилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллохумма гашшини биродматика ва анзил


ъалаййа мин барокатика».
Маъноси: «Плохим,Уз радматинг билан бошимни
силагин, устимга баракотларингни ёгдиргин».
Кулодда масх тортилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллохумма ижъални миналлазйна йаста-


миъунал довла файаттабиъуна адсанаду».
Маъноси: «Плохим, мени яхши сузларга тобеъ
дилгил ва эргаштиргил».
Буйинга масх тортилганда ушбу дуо удилади:
«Аллохумма аътик, радобати минан нари
вадфазни минас салосили вал аглоли».
Маъноси: «Илодим, менй дузах азобидан асра-
гил ва занжирларда судрамагил». ;
Унг оёд ювилаётганда ушбу дуо удилади:

4йЬ JjJ с**» (•4-^

«Аллохумма саббит додамаййа ъалас сироти


йавма тазиллу фидил аддаму».
Маъноси: «Илодим, диёматда оёдлар тойгувчи
кунда оёдларимни тойдйрмагил».
Чап оёд ювилаётганда ушбу дуо удилади:

«Аллохумма ижъал саъйи машкурон ва занби


магфурон».
Маъноси: «Илодим, дилган ишларимни савоб
йулига бургил вагунодларимни авф этгил».
Тадорат якунида ушбу дуо удилади:

«Аллодумма ижъални минат-таввабинал


мутатоддирина важъални мин ъибадидас-
солидиналлазина ла ховфун ъалайдим ва ла дум
йадзанун».
Маъноси: «Илодим, мени Уз тарафингга юзла-
нувчи покиза инсонлар сафига сол, диёмат куни
яхши бандаларинг даторида дуллагил, азоблардан
асрагил».
ТАХОРАТДАГИ МАКРУХ АМАЛЛАР

Тадоратда дайси амаллар мак­


руддир?
Улар саккизтадир: 1. Сувни куп ишла-
тиб, исроф дилмод. 2. Бурунни унг дул билан ювмод.
3. Ювилаётган аъзоларни уч мартадан куп ёки кам
ювмок,. 4. Бошга икки марта масд тортмод. 5. Юзга
сувни даттид чапламод. 6. Тадорат дилганда бошда
кишини ишга солмод. 7. Тадорат чоги дунёвий суз-
ларни сузламод. 8. Тадорат чоги сувга туфламод,
унга бурунни додмод.

ТАХОРАТНИ БУЗУВЧИ АМАЛЛАР

Нималар тадоратни бузади?


Уларнинг сони ун биттадир: 1. Орда
авратдан ел келиши. 2. Нажас чидиши.
3. Бадандан дон, йиринг ёки сарид сув одиши. 4.
Бурун ёки тишнинг донаши. 5. Касаллиги сабабли
куздан дон ё йиринг ёш келиши. 6. Кри дусиш. 7.
Огиз тулдириб таом дусиш. 8. Ётиб ёки суяниб
ухлаш. 9. Девона булиш ёки хушдан кетиш. 10. Намоз
чоги овоз чидариб кулиш. 11. Эр-хотин душилиши.

ТАХОРАТСИЗ КИШИ

Тадоратсиз киши Куръони каримни


ёки Аллод таоло сузлари ёзилган до-
гозни ушлаши жоизми?
Йуд, аммо мудовасини ушлаши мумкин.
Тадоратсиз киши Куръони карим
оятларини узича удиши мумгашми?
Мумкин, лекин таяммум билан удиш
ундан яхширокдир.

Тадоратсиз кишининг масжидга


кириши, дабристонни зиёрат этиши
мумкинми?
Мумкин.

МАХСИ ЁКИ ЭТИККА МАСХ ТОРТИШ

Этик ёки мадси кийган киши тадорат


чоги оёгини ювиши лозимми?
Йуд. Масд тортилса, кифоя. Аммо мадси
ёки этик тадорат билан кийилган булмоги лозим.

^дандай^тортиладиг^^^в
Икки дул панжалари яхшилаб сув-
ланиб, бармод тарафдан тупиддача уч
марта бармод тортилади. Мадси ёки этик юзи дам
уч бармод кенглигида тозаланади.

Тадорат билан кийилган мадси ёки


этикка неча кун масд тортилади?
Сафарда булмаган киши 24 соат, уч
кундан ортид сафарда буладиган киши 72 соат
давомида масд тортиши мумкин.

Бу муддат мадси кийилган пайтдан


дисобланадими?
Йуд, биринчи тадорат бузилган пайт­
дан бошланади.
Мадси ёки этикдан бошда яна нима-
ларга масд тортиш жоиз?
Кигизли этикка, кунжли ковушга, мах-
си устидан кийилган ковушга.

Мабодо мадси ёки этик йиртилган


булса-чи?
Улар жамланганда уч бармод катта-
лигидан катта булса жоиз эмас, кам булса жоиз.

Йиртидлар кичик-кичик, икки-учта


булса-чи?
Улар жамланганда уч бармок, каттали-
гидан катта булса, янгидан тадорат дилинади.

Агар тешиклари тупиднинг юдо


рисида булса-чи?
Масд тортилади.

Мадсига дачон масх тортиб бул­


майди?
Мадси уз хизматини бажара олмай-
диган ва товон дунжининг юдорисига чидиб кетган
булса.
Агар тадорат кетмасдан мадсилар

©
Иуд.
алмаштирилса, яъни ечилиб бироз
муддатдан сунг кийилса, тадорат
бузилиб, оёд ювиладими?
РУСЛ

Руслнинг маъноси нима?


Бутун баданни ювиш.

Русл кдй тарикд дилинади?


1. Аввало, истинжо дилинади. 2. Сунг
дул ювилади. 3. Тадорат дилинади
(бундан фадат оёд ювилиши мустасно). 4. Ундан
сунг бошга, сунгра унг елкага, сунгра таннинг
бошда аъзоларига сув етказилиб, дамма жой
ювилади. 5. Сунг яна икки марта шу тарида ювини-
лади. 6. Якунда оёд ювилади.

Русл тадорат урнига утадими?


Утади.

Руслнинг фарзи нечта?


Учта: 1. Огизга сув солиб гаргара дилиш.
2. Бурун ичини ювиш. 3. Баданнинг
дамма жойини ювиш.

Руслнинг суннатлари нечта?


Унта: 1. Истинжо дилиш. 2. Нажас бор
ерни ювиш. 3. Кулни ювиш. 4. Ун сак-
кизта суннатга амал дилиб тадорат дилиш. Лекин
оёдлар ювилмай турилади. 5. Аввал бошга, сунг унг
елкага, сунг тананинг долган барча аъзоларига бир
маротаба сув етказиб ювиш. 6. Кул етган жами
жойларни бир маротаба ишдалаб ювиш. 7. Хдр бир
аъзога уч бора сув етказиш. 8. Унг тарафни чап
тарафданолдин ювиш. 9. Сувни кераклича сарф-
лаш. 10. Русл вадти диблага олдини угирмаслик,
яъни терс туриш лозим.

Соч ва содолнинг хдр бир толасига


сув етказиш фарзми?
Эркакларга фарз. Аммо аёлларнинг соч
остиларига сув етса, бас. Урилган сочларни ёйиш
лозим эмас.

РУСЛНИНГ САБАБЛАРИ

Гусл дачон лозим булади?


Уч х,олда: 1. Жунуб булганда. 2. Аёллар-
да дайз дони келганда. 3. Нифос дони
келганда.

ЖУНУБ

Жунуб деб кдйси хрлатга айтилади?


Жисмоний ядинлик дилса, уйдудан
турган киши курпасида ё либосида
маний ё мазий топса, бу дол жунуб, дейилади.
Жунубдаги кишининг Куръон удиши, ёзиши, оят
ёзилган диний китобларни ушлаши, маежидга
кириши яхши эмас.

Жунуб долатида овдатланса була­


дими?
Кул, огиз, бурун ювилса, булади.
Жунубдан сунг бироз вадт утказиб
ювинса буладими?
Тезрод ювиниш мустадаб.

Икки-уч бор жунубда булиб, бир бор


ювинса буладими?
Булади.

ХАЙЗ ВА НИФОС

Хдйзнима?
Балогатдаги дизлар ва аёллар бача-
донидан дар ойда келадиган дон.

Буйга етмаган диздан, тугмас аёлдан,


домиладор аёлдан келган дон дайз
дисобланадими?
____ Й$дгуларгНставюзаг1Ю1шдивг===------------

Хдйз неча кун келади?


Хар аёлда дар хил. Баъзиларида уч кун,
баъзиларида ун кунгача.

Нифос нима?
Аёллар туддандан ёки бола тушгандан
сунг келадиган дон. Нифос хусусида
дар аёлнинг мижози дар хил - баъзилариники бир
соатда тухтайди, баъзилариники дирд кунгача
давом этади. Хирд кундан ошса, у истидоза донидир.

Хдйз ва нифос курган аёллар дукми


дандай?
Намоз удимайдилар, руза тутмайдилар, Куръон
удимайдилар, Куръон ва оят ёзилган нарсаларни
ушламайдилар, маежидга кирмайдилар, Каъба-
туллодни тавоф дилмайдилар, киндикдан то тиз-
заларигача жойларидан бадра олиб булмайди. К,он
тугагач, ювинмодлари фарз.

Хдйз ё нифос курган аёллар Куръ-


оннинг мудоваси ё жилдидан уш-
лашлари ва хдр хил дуолар удишлари
дуруст буладими?
Дуруст булади.

Истидозадаги аёлларга кдндай хукм

Улар пок аёллар диладиган жами амал-


ни дилишга дадлидирлар.

Хдйз ва нифосдаги аёллар намоз ва


руза дазосини кейинчалик бажа-
радиларми?
Намоз дазолари кейинчалик удилмайди, лекин
руза дазоси кейинчалик тутилади.

УЗРЛИ ОДАМ

Бир киши хасталиги сабабли на­


мознинг бошидан сунгигача тадо-
ратини ушлаб туролмаса, унга дан­
дай дукм булади?
У киши дар намоз удилиши оралигида бир бор
тадорат дилиши лозим. Тадорат дилиб, то намозга
дадар узини тутиб туролмаса, дайта тадорат дилмаса
дам жоиз.
Узрли кишилар кимлар?
Бурни доимо донаб юрувчи, кузидан
йирингли ёш доим келувчи, олдидан
доим сийдик суви келувчи кишилар. Уларнинг ушбу
аъзоларидан бошда аъзолари тадоратни синдирса,
узрга утмайди.

ТАЯМ МУ М

Тадорат ёки гуслга сув топа олмаган


киши нима дилади?
Таяммум дилади. Таяммумнинг баёни
бундай: намоз удишга ният дилинади. Икки дул
кафтлари тоза тупродда урилиб, ишдаланади,
юзга суртилади. Худди сув билан тадорат чогида-
гидай иш тутилади, датто бурун оралари, дошнинг
остларига дам масд тортилади.

Тадорат ва гуслнинг таяммумдан


фарди борми?
Х,ар иккисининг амали бир хилдир.

Таяммумда нечта амал бор?


Туртта: 1. К,илган таяммуми билан
намоз удишни ният дилмод. 2. Кул иш-
даланган нарса ер жинсларидан бири булмоги. 3. Ер
жинсига дулни уриб, юзга ишдаламоги. 4. Бу
долатларни икки мартадан дайтармоги.

Таяммумнинг суннати нечта?


Олтита: 1. «Бисмилладир родманир
родим», демод. 2. Бармодларни очиб
кафтни урмод. 3. Кул тупродда урилгач, бир оз
муддат кулни тупрок, узра тутиб турмод. 4. Кулларни
аввал олдинга келтириб назар ташламоД, сунг юзга
суртмод. 5. Аввал юзга, сунг унг дулга, сунг чап дулга
масд тортмод. 6. Худди тадоратдаги сингари бунда
Хам орага бошда амалларни душмаслик.

Сув булса хам, таяммум дилишга


кдйси долда рухсат бор?
Сув икки чахирим михдорида йирох
булса; сув иллатли булса ёки гоятда совуд булиб,
касал диладиган булса; сувга тадоратучун борадиган
таддирда узига ё мол-холига хавф яхин булса; сув
олишга идиши булмаса; мусофирликда булиб, суви
фадат ичишга мулжалланган булса, бу холлардаги
таяммум тадорат гусл урнида утади.

Намоз вадти бошланиб долганда,


тадоратга вадт долмай, таяммум
дилинса буладими?
Йуд. Чунки намоз вадти утса хам, уни хазо хилиб
удиш мумкин.

Ер жинсига нималар киради?


Утга тушса, ёнмайдиган, эримайди-
ган нарсалар киради. Масалан, туп-
рох, чанг, дум, тош хабилар. Лекин улар тоза холда
булмоги лозим.

Бир таяммум билан икди-уч вадт


намоз удиш мумкинми?
Бузилгунча неча вадт намоз келса,
удилавериши мумкин.
Таяммумни дайси амаллар син-
дирада? -------------------------- ;----------
Тадоратни дайси амал синдирса,
таяммумни дам уша амал синдиради. Тадорат
дилишга етарли сув топилгач, дилинган таяммум
дам синади.

НАЖОСАТ

Нажаслар неча тоифага булинади?


Икки тоифага. Бири огир нажаслар
(нажосати гализа), иккинчиси енгил
нажаслар (нажосати хафифа) тоифаларидир. Енгил
нажасларга дарчигай, лочин каби гушти даром
паррандаларнинг тезаги; от, дукиз, дуй каби дай-
вонларнинг сийдиги киради. Огир нажасларга
одамзот ахлати ва сийдиги; гушти далол дайвон-

заги ва сийдиги; тезаги б ад буй булган парран-


далар тезаги; дусуд, йиринг, арод, чучда гушти;
шариатга номувофид суйилган дайвонларнинг
гушти ва дони киради.

Тезаги бадбуй булмаган душларнинг


тезаги-чи?
Нажас эмас.

Сичдоннинг сийдиги ва тезаги-чи?


Сувга тушса, огир эмас, либосга тегса,
енгил нажас дисобланади.
Балик,, бурга цони-чи?
Нажасга кирмайди.

Уиган нарсанинг териси, жуни


хдлолми?
Чучдадан бопща хдйвонларники хдлол.
Фадат у терилар ошланган булмоги лозим. Шари-
атга мувофик, «Бисмиллах;» деб суйилган булса,
ошланмаса х,ам, покдир.

Чучк,а териси-чи?
Чучк,а териси тугул, бутун бадани на-
жасдир. Х,еч бир амал билан лоадал
бирор аъзосини х;ам тозалаб булмайди.

Одам териси-чи?
Инсон мудаддас зотдир. Унинг тани
ёки терисини емок;, сакдамок; гунох;.

ПОКЛАНИШ

Мах,си, этикка ухшаш чарм пойаф-


залларга нажас теккан булса, кдндай
тозаланади?
Агар тезак кдттик, булса, ерга ипщаланади, суюк,
булса, сувда ювилади.

Либосга маний теккан булса-чи?


Куриган булса, укдланади, суюк, булса,
бопща амаллардаги каби уч марта
сувга чайилади.
Либосга нажас тегиб, унинг даерга
текканлиги билинмай-долса-ёки
хотирадан чалкаштириб дуйса, киши
нима дилиши керак?
Гумондаги жойни уша гумоннинг катталигича
ювилса булади.

КУДУКНИНГТОЗАЛАНИШИ
• ./
1 Агар дудудда нажас тушеа, дай та-
! рида тозаланади?
Кудукдаги жами сув олиб ташланади.

1 Агар хдммасини олиб булмаса-чи?


Кудудда жами сув миддорича сув олиб
ташланади, ердан янги сизиб душилган
сув дисобга кирмайди.

Агар дудудда бир дайвон тушиб


улган булса-чи?
Агар хдйвон жуссаси дуйникидан катта
булса, жами сув олиб ташланади. Агар товуд, гоз
сингарилар булса, дирд челак сув олиб ташланади.
Агар олтмиш челак сув олиб ташланса, мустахдбдир.
Агар чумчуд, мусича сингарилар булса, йигирма
челак микдорида сув олиб ташланади, душимча яна
ун челак олиб ташласа, мустахдбдир. Челакнинг
катталиги уртача булмоги лозим.

Агар дудудда нажас тушган булиб,


шу сувдан тадорат дилинса, сунгра
сувнинг ифлос эканлиги англаб
долинса, нима дилмод керак?
67
Кдйтадан тадорат дилиниб, дайтадан намоз
удилади. Ювилган жойлар дайтадан ювилади,
мабодо сув ичилган булса, истигфор айтилади.

Агар дудудда дайвон улган булсаю


дачок дудудда тушиб букканлиги
ноанид булса, сув дайси кундан
ифлос деб тахминланади?
Агар уша дайвон шишган булса, дудуд уч кеча-
кундуздан бери ифлос деб, агар шишмаган булса,
бир кеча-кундуз деб дукм дилинади.

ИСТИБРО ВАИСТИНЖО

Хржатхонага дай тарида кирилади?


Аввал чап оёд, сунг унг оёд дуйилади.
Чидданда аввал унг оёдда чидилади.
Х,ожатга утирганда диблага рубару утирилмайди,
ортини дам угирмайди, диблага чап ённи дилиб
утирилади; аврати ва ахлатига дарамайди. Хожати
битгач, дожатхонани тезда тарк этади.

Очид жойда дай тарида утирилади?


Киблага, офтобга, ойга, шамолга дараб
утирилмайди.

Чунтакда, сумкада диний китоблар


булса, илож йудлигидан дожатхонага
бирга сшиб кирилса буладими?
Олиб кирилмаса, мустадаб булади.
Хржатдан сунг нима дилинади?
Истинжо, яъни ахлат чиддан жой кесак
ё тош билан артилади, сунг ювилади.
Бу амал суннат ва мустадабдир.

Истинжо ва истибро кдйси дул билан


дилинади?
Чап дул билан. Унг дулда дилиш
макрухдир.

Суяк, дайвон тезаги ё догоз билан


истинжо дилиш мумкинми?
Йуд, макрухдир.

Ювилиш тартиби дандай?


Кунгил дарор топгунча ювилса кифоя.
Авратдан елнинг узи келган булса,
.ювилмаса~хамиэулалгн-

ТОЗА СУВ

Кдйси сув тадоратга лойид?


Асосан, одар сувлар. Агар уларга тоза
нарса душилсаю сувнинг тозалик
табиати бузилмаса, лойид. Масалан, лойда сув.
Бирод айрон, сирка, шарбат душилса, жоиз эмас.
Шунингдек, тарвуз сувига дам тадорат лойид эмас,
лекин либосни артса булади.
Нажас аралашган сувга тадорат
дилиш мумкинми?
Одар сув булса, кенглиги дирд метр,
чукурлиги ярим дарич довуз ёки кул булса, мумкин.
Аммо бу шартларга мувофид келмаса, мумкин эмас.

Одам ичган сувнинг долгани тозага


утадими?
Утади, аммо огизда арок; асорати булса,
утмайди.

Гушти далол дайвонлар ичган сувга


тадорат дилса буладими?
Ха. Лекин йиртдич дайвонлар ичган
сувга тадорат дилиб булмайди. Товуд ва дарчигай
ичган сув тозага утади, лекин тадорат дилмод
макруд.

АВРАТ АЪЗОЛАР

Намоз пайти дандай кийимда булиш


лозим?
Намоз пайти аврат аъзолар либосда
булмоги фарз. Аврат жойларга эркак кишининг
тиззасидан то киндигигача киради. Бу жойлар берк
булмаса, намозга туриш яхши эмас.

Аёл кишининг дай ерлари аврат


дисобланади?
Агар аёл бировнинг чуриси булмаса,
икки дул кафти, икки оёд кафти ва юзидан бошда
дамма жойи намоз пайтида беркитилмоги лозим.
Агар аёл чури булса, киндигидан то тиззасигача
аврат жойи хисобланади. Лекин у корни ва белини
хам беркитса, яхши булади.

Аврат жойларнинг цанчаси очилса,


намоз укдлмас?
Аврат жойларнинг туртдан бири
очилса, намоз удиш яхши эмас.
Либослар ифлос булса, ювмокда сув

© булмаса, намоз мумкинми?

Либос ифлос булса х,ам, удилади, бирок;


либос була туриб ялангоч намоз удилмайди.

Либос топилмаса, дандай дилиб


намоз удилади?
Ул вакдда утириб, аврат ва гализасини
дул билан беркитиб, имо-ишора билан ибодат
дилмок, мустахабдир. Баъзан туфиб хамжоиз.
УЧИНЧИ кием
НАМОЗ УКИШ КОИДАЛАРИ
Ояти карима:

«Иннас соната канат ъалал муъминина


китабан мавдутан».
Маъноси: «Муминлар намозни уз вадтида
удишлари фарз дилинди».
Хддиси шарифлар:

Маъноси: «Муминлар беш вадт намозни канда


дилмаганлари сабабли дам Аллох, уларнинг
гунохдарини кечиради».

Маъноси: «Агар мумин банда катта гунод


дилмай, беш вадт намозни канда дилмаса, Аллод
унинг у жумадан бу жумагача дилган кичик
гунодларини кечиради».

Намоз нимадир?
Банданинг Аллодга жисму жони билан
ибодатидир.
Намоз бир.кунда неча марта уди­
лади?
Беш мадал: бомдод, пешин, аср, шом,
хуфтон, жума куни пешинда жума намози удилади.

Вожиб намози кдйсилар?


Рамазон дамда Курбон дайитлари
ва хуфтондан кейинги витр намозлари.

Суннат намози дайсилар?


Рамазон ойидаги хуфтон намозининг
суннатидан сунг таровид удимод
суннатдир.

Яна дандай намоз одатлари бор?


Яна нафл ибодатларини дилмод мус-
тадабдир. Шунингдек, маййит учун
=^канозаудиш фарзи-кифоядир.--------- ——

Фарзи кифоя нима?


Бир киши удиса, эшитиб турганларга
дам кифоя дилувчи тиловатдир.

НАМОЗ ШАРТЛАРИ

Намоз удиш учун дандай шартлар


дуйилади?
Киши пок булиши, тани ва либоси тоза
булиши, тадоратли булиши, намозгоди озода
булиши, намозни уз белгиланган вадтида удиши,
диблага дараши, дилдан ният дилишлари намоз-
нинг ташди шартларидир.
НАМОЗ ВАКТЛАРИ

Намоз вадти келмасидан ибодат


дилиш мумкинми?
Й^, чунки у фарз намозга утмайди.

Тонгги намоз вадти дачон?


Уфд ёришгандан то дуёш чиддунча
булган вадт.

\ Пешин намози вадти дачон?


' Куёш заволга кетгандан то аср вад-
тигача.

Аср вадти дачон?


Одам сояси икки баробар узайгандан
то дуёш ботгунчадир.

Шом вадти дачон?


Куёш ботгандан то уфд йудолгунча.

Хуфтон вадти дачон?


Уфд куздан йудолгандан то тонг
одаргунча.

Витр ва тарових, вадтлари дачон?


Хуфтон намозининг сунггидан то
тонггача.
Жума намози кдй пайтда келади?
Жума куни пешинда.

Хдйит намозларининг пайти-чи?


i Куёш кутарилгандан то ботгунгача.

Нафл ва жаноза кдчон укдтади?


Нафл намози кишининг эх,тиёжига
кдраб исталган пайтда ук,илиши мум-
кин. Жаноза эса шароитга к,араб, иложи булса,
кундузи ук,илади.

МАКРУХ ВАКТЛАР

Кдйси пайтда намоз уциш макрух,?


Куёш чикдётган пайтда, диемга кёл-
ганда, ботаётганда. Факдт аср намози
ук,илмай к,олган булса, бундан мустасно. Агар киши
бомдоддан кечикиб намозни куёш чикдётганда
ук,имок,чи булса, яхшиси бир оз кутиб тургани ва
кун батамом чик,иб булгач, к,азо к,илиб ук,игани
маъкул.

Киши аср намозини уциётганда


офтоб бота бошласа, намози бузи­
ладими?
Йук,, аммо уч ракатини ук;иб тамом к;илиши
лозим.
Яна дайси пайтда намоз удиш
макруд?
Имом хутба удиб турган пайтда хдмда
кундузи хайит намозидан олдин нафл удиш
макрухдир.

К.ИБЛА
Намоз дибла тарафга дараб удилиши фарздир.

Кдбла дайси тарафдир?


Арабистоннинг Макка шадрида му-
борак Байтуллохда жойлашган Каъба
тараф дибладир. Каъба номли хонаи муборакнинг
девор ва томлари дибла эмас, балки хонаи муборак
бино дилинган замин дибладир. Шул сабаб, мабодо
хонаи муборакнинг девор-томлари дуласа дам, у
заминнинг диблалиги абадий давом этаверади.

КИБЛАНИАНИКЛАМОК

\ Садро каби овлод жойда киши диб-


) лани билолмай долса, сурамодда
одам тополмаса, намозни дайси
тарафга дараб удийди?
Киши далби дайси тарафга дибла эканини англаб
мойиллик билдирса, уша тарафга дараб намоз удиса
булади.

Агар кечаси булса, атрофда деч бир


нарса куринмаса, дандай анид-
лайди?
Агар булут булмаса, Олтин дозид юлдузини
топиб, ушандан анидлайди. Олтин дозид юлдузи
доим дуёш юрадиган тарафгамудобил^вадарши
булиб, шимол тарафда туради. Офтоб юрар тарафни
топгандан сунгра чоглаб дибла тарафни билса
булади.

Шундай анидлаб, бир тарафни дибла


эътидод дилиб намоз удишга ки-
ришса, намозни тамом дилмасдан
бирор аломат туфайли дибланинг бошда тарафда
эканини англаб долса, нима дилиш керак?
Намоз удиб турган долда уша тарафга айланиб
ибодатини адо этиши лозим.

Бир неча киши диблани тополмай,


дар ким узича бир тарафни дибла
деб, дамма бир тарафга дараб ибодат
дилса, нима булади?______ ■ _____________ _
Харчим узи мойил булган тарафга ёлгиз-ёлгиз
долда ибодат дилади.

НИЯТ

Намоз удишдан олдин намоз удишни


ният дилиш шартми?
Дил билан ният дилиш фарз. Тил билан
дам дайси намоз эканини айтиб ният дилиш мус-
тадабдир. Имомга эргашган киши эргашувни дам
ният дилиши лозим. Аммо ният тилда айтилиб,
дилда айтилмаса, ният дисобга утмайди. Агар дилда
бошда намозни айтиб, тилда бошдасини айтиб
юборса, дилда айтилгани дадидийдир.
Беш вадт намозга дандай ният
дилинади?
Ниятни дар ким уз тилида дилса булади.
Масалан, бундай: «Бомдод намозининг икки ракатли
суннатини мудаддас диблам булмиш Каъба тарафга
юзланиб удишни ният дилдим. Холис Аллох, учун».
К,олган намозларда хдм шундай. Фадат номи хдмда
неча ракатлиги узгариб туради, холос.
Агар имомнинг оркдеида туриб удилаётган
булса, ниятни бундай дилиш лозим, масалан: «Шом
намозининг уч ракатли фарзини ушбу имомга
эргашиб удишни ният дилдим. К,иблам булмиш
мудаддас Каъба сари юзландим. Холис Аллох, учун».
Фарз намозлардан бошкд намозларда «Аллоднинг
Расулига эргашиб намоз удимодни ният дилдим»,
дейилса хдм булади.

АЗОН БАНКОМАТ

Намоз удишдан аввал дайси амал


суннат дисобланади?
Беш вадт фарз намозлари ва жума
намози вадти кирганда азон айтиш ва фарзларни
удишдан олдин идомат айтиш суннатдир.

Намоз удиладиган дар бир жойда


азон ва идомат айтиш лозим була­
дими?
Бир мадалланинг маежидида айтилган азон ва
идомат бутун мадалла учун кифоядир. Маежидда
удигандан сунг уйда намоз удувчи кишига азон ва
идомат лозим эмас. Агар киши хонадони масжиддан
узок; булса, айтиш афзалдир.

Азон дандай айтилади?


- (—} Турт бора «Аллоду акбар» («Аллох,
х-—улугдир»),
Икки бора «Ашдаду анла илада иллаллод»
(«Гувохдик бераманки, Аллохдан бошда илох, йук,»).
Икки бора «Ашдаду анна Мудаммадар
расулуллод» («Гувохдик бераманки, Мудаммад
Аллохдинг пайгамбаридир»).
Икки бора «Х,аййа ъалас солад» («Намозга
келингиз»).
Икки бора «Х,аййа ъалал фалах,» («Нажотга
келингиз»).
Икки бора «Аллоду акбар» ва охирида бир марта
«Ла илада иллаллох;» («Аллохдан узга плох, йук,»)
калималари айтилади. Бомдод намозининг азонида
«Хдййа ъалал фалад»дан сунг икки марта «Ас-
Тблату хойрум минан навм» («Намоз уйдудан
афзал»), дея айтилади.
Идомат дам азонга ухшаш. Идоматда «Х,аййа
ъалал фалад»дан сунг икки марта «К,од доматис
солад» («Намоз удишга даддингизни ростланглар»),
дейилади.
Яна бир фарди идомат азондан тезрод айтилади.
Муаззин идоматда «Хдййа ъалас солах,», деганда
намозхонлар жойларидан туриб намозга ният
дилмодлари, «К,од доматис солад», деганда
уринларидан туриб, сафга тизилмодлари мус-
тадабдир.
АЗОННИНГ МУСТАХАБЛАРИ

Азоннимг мустахдблари нималар?


Азон айтувчи тах,оратли булмоги,
к,иблага кдраб азон айтмоги, ишорат
бармогини кулоги ичига куйиб турмоги, азон
калималарини аник,, дона-дона айтмоги, «Хдййа
ъалас солах,»ни унг тарафга, «Хдййа ъалал фалах;»ни
чап тарафга кдраб айтмоги мустахдбдир. Азонни
эшитган киши юришдан, иш килишдан ва суз-
лашишдан тухтаб, азон калималарини такрорлаб
турмоги хдм мустахдбдир. Муаззин «Хдййа ъалас-
солах;», деганда, эшитгувчи «Ла хдвла ва ла куввата
илла биллахдл ъалиййул ъазийм» («Гунох, ишлардан
кдйтиш ва ибодатга кдцир булиш факдт Аллох,
таолодандир») дейиши ва «Хдййа ъалал фалах,»
дейилган муддатда «Маъша Аллоху кана ва маълам
яша лам якун» («Аллох, хохдаган нарса булмай
колмас, Аллох, хохдамаган нарса булмас») дейиши
хдм мустахдбдир.

Кимлар азон ва икрмат айтса, макрух,


саналади?
Тахрратсиз, жунубли, девона ва мает
кишиларнинг азон ва икрмат айтишлари макрух,.
Хотинлар, балогат ёшига етмаганлар, фосик,
кишиларнинг азон ва идомат айтиши эса жоиз
эмас.
АЗОН ДУОСИ ,

Азон айтилгандан сунг муаззин ва


эшитгувчи дайси дуони удийДилар?
Ушбу дуони удийдилар:

ilU от хий ojpaJi ел» 4б

AjdlJJl As»-j<aJ|J aJL^JJI

«LoLJijl 4xpI£u> AJJ^J ^Jlll

«Аллохумма робба дазидид-даъватит тамма.


Вассолатил-доимати ати Мудаммаданил-
василата вал фазила. Вад-дарожатар-рофиъатал
ъолийа. Вабъасду мадомам-мадмуданил-лазий
ваъадтад. Варзудна шафаъатаду йавмал-
дийамати иннака ла тухлифул мийъад».
Маъноси: «Эй ушбу комилазоннингвавакд’икирган
намознинг Содиби ва Хожаси! Мудаммад алай-
диссаломга ёрдамчиликни, ортидликни ва баланд
даражани бергин ва уни Узинг ваъда дилган яхши
уринга утказгин, диёмат дунида унинг бизга шафоати-
ни насиб эт, албатта, Сен ваъдангга хилоф дилмайсан!»

НАМОЗ ЗИКРЛАРИ

Намозда нималар удилади?


Ушбу зикр ва суралар:

aJi ijier JlxJj


«Субх,онака аллохумма ва бих;амдика ва
табарокасмука ва таъала жаддука ва ла илах;а
гойрук!»
Маъноси: «Илох,им, Сени пок ният билан ёд
дилурман, исминг муборак, мартабанг улугдир,
Сендан узга топинчим йуд!»

«Аъузу биллади минаш-шайтонир рожим».


«Рах;матдан узок; шайтоннинг ёмонлигидан
дочиб, Аллодга сигинурмиз».
X* ^9^г*

«Бисмиллахдр рохуганир рохдм».


«Медрибон ва радмли Аллох, номи билан
бошлайман».
Сунг «Фотихд» сураси удилади:

Xх •?*-* /"г - « 9 *-*’

«Алдамду лиЛлади роббил ъаламин. Ар-


родманир родим. Малики явмиддин. Ийяка
наъбуду ва ийяка настаъин. Иддинас-сиротол
мустадим. Сиротол-лазийна анъамта ъалай-
дим. Ройрил магзуби ъалайдим валаззоллин».
Сунг ушбу суралардан бири удилади:
«Ихлос» сураси: ;

& $0 21 0 кЗ 21 ji ji
0 0 0 010
«Кул хуваллоху ахдд, аллохус-сомад. Лам
йалид ва лам йулад. Ва лам йакун лаху куфуван
ахдд».
«Фалад» сураси: »
. X /с^Л з^ z > >< »>
0c>?f
Ь о 11
. <* 2 -д 1<1 . |<
\ хХх I—'‘Aj J (3**°
J

О///
J,...»-.<Ы, Z -0 '*» х5
Ju-jU-

«Кул аъузу бироббил фалад. Мин шарри ма


холад. Ва мин шарри госидин иза вадоб. Ва мин
шаррин-наффасати фил ъудоди. Ва мин шарри
хдсидин иза хдсад».
«Нос» сураси:

Jj-Ua

«Кул аъузу бироббин-наси, маликин-наси,


иладиннас. Мин шаррил васвасил хоннас.
Аллази йувасвису фи судурин-нас. Минал
жиннати ван-нас».
Рукуъ тасбеди:
«Субдана роббийал ъазийм».
«Улуг Парвардигоримнинг поклйгини дилимга
жо дилурман».
Сажда тасбеди:

«Субдана роббийал ъала».


«Юксак мадомдаги Парвардигоримнинг пок-
лигини такрорлаб сажда дилурман».
Ташахдуд удилади:

«Аттадиййату лиллади вас-солавату ват-


тоййибат. Ассаламу ъалайка аййудан набиййу
ва родматуллоди ва барокатуд! Ассаламу ъалайна
ва ъала ъибадилладис-солидийн. Ашдаду алла
илада иллаллоду ва ашдаду анна Мудаммадан
ъабдуду ва росулуд».
Маъноси: «Жисму жон ибодатлари ягона Аллод
учундир. Эй Пайгамбаримиз! Сенга Аллоднинг
радмати ва баракалари булсин! Аллод таолонинг дар
бир бандасига, шунингдек, бизга дам саломлар
булсин! Гуводлик бераманки, Аллод ягона, Ундан
узга илод йуд, яна гуводлик бераманки, Мудаммад
(алайдиссалом) Аллоднинг бандаси ва элчисидир».
Салавот:
«Аллохумма сдлли ъала Мухдммадив ва ъала
али Мухдммад, кама соллайта ъала Иброхдйма
ва ъала али Иброх,ийм, иннака хдмийдум-
мажид. Аллохумма барик ъала Мухдммадив ва
ъала али Мух;аммад, кама барокта ъала
Ибродийма ва ъала али Ибродийм, иннака
хдмийдум-мажид».
Маъноси: «Илодо, худди Ибродим алайдиссалом
ва унинг кдвмини радмат дилганингдек, Мудаммад
алайдиссалом ва унинг давмини дам радмат дилгин!
Албатта, мадтовга лойид ва улугсан! Илодо, Ибро­
дим алайдиссалом ва унинг давмини муборак
этганингдек, Мудаммад алайдиссалом ва унинг

лойид ва улугсан!»
Дуо ояти: .

«Роббана атина фид-дунйа хдсанатан ва фил


ахироти хдсанатан ва дина ъазабан нар!»
Маъноси: «Эй Парвардигоримиз! Бизларга бу
дунёда ва охиратда яхши неъматлар ато эт ва дузах
азобидан асра!»
Салом:

&\ рил
85
«Ассаламу ъалайкум ва рахдтатуллох,».
«Сизларга Аллох, таолонинг саломи ва рахдати
булсин».

«Аллохумма антас-саламу ва минкас-саламу,


табарокта йа зал-жалали вал икром».
«Эй Аллох;, Сен хдр бир балолардан садлагин, эй
катталик ва хурмат эгаси».
Кунут дуоси:

dlulAf- 01 cdJblAP cAflsij J&J

«Аллохумма инна настаъинука ва настаг-


фирука. Ва нуъмину бика ванатаваккалуъалай-
ка ва нусний ъалайкал хойр нашкурука ва ла
накфурук! Ва нахлаъу ва натруку май йафжурук.
Аллохумма иййака наъбуду ва лака нусоллий ва
насжуду ва илайка насъа ва нах;фиду. Наржу
рох^атака ва нахша ъазабака! Инна ъазабака
бил куффари мулхдд!»
Маъноси: «Илох,о, биз Сенинг ёрдамингга мух,-
тожмиз, гунохдаримизни афв этишингни сураймиз!
Сенга имон келтирурмиз! Сенга шукр к,илурмиз ва
сано айтурмиз! Неъматингга куфр келтирмасмиз ва
Сенга гунох,кор булган кимсаларни ташлаб, сенга
юзланурмиз! Эй Аллох;, бизлар Сенгагина бандалик
дилурмиз ва фадат Сенинг учун намоз удурмиз ва
сажда дилурмиз ва ибодат дилиб ядинлашурмиз!
Азобингдан дутдар! Албатта, Сенинг азобларинг
чин кофирларгадир!»

ИККИ РАКАТЛИ НАМОЗ

Икки ракатли намозда дайси амал-


лар бор?
Икки ракатли намозда икки диём (тик
туриш), икки рукуъ (букилиш), турт сажда ва бир
даъда (утириш) бордир.

Икки ракатли намоз дандай уди­


лади?
Аввало, ният дилинади. Сунг икки дул-
нинг бош бармоги дулод юмшогига теккизилиб так-
^бирайтилади/Кёйиниккижулнибир-биригабоглаб^
киндик остига (аёллар ва дизларда кукрак устига)
дуйилади ва Сано удилади. Санодан сунг «Аъузу-
биллад» ва «Бисмиллад»ни айтиб, Фотида сураси
удилади. «Омин», дегач, яна бир сура удилади-да,
такбир айтиб, рукуъга борилади. Рукуъда уч марта
рукуъ тасбеди айтилади. Рукуъдан «Самиаллоду
лиман дамидад, роббана лакал дамд», деб тик
турилади ва яна такбир айтиб, икки марта саждага
борилади. Х,ар иккала саждада дам уч мартадан
сажда тасбеди айтилади. Такбир билан иккинчи ра-
катнинг диёмига турилади. Иккинчи ракатнинг
диёмида дуллар богланиб «Бисмиллад»ни айтиб,
Фотида ва душимча бирор сура удилади. Яна аввал­
ги ракатдагига ухшаш рукуъга ва икки марта сажда-
га борилади. Иккинчи саждадан сунг даъдага ути-
риб, шу долда аввал «Ташаддуд», сунгра «Салавот»,
дуо ояти удилади. Шундан кейин аввал унг томонга,
сунг чап тарафга салом берилади. Ушбу амаллар би­
лан икки ракатли намоз тамом булади.
Бомдоднинг икки ракат суннати ва икки ракат
фарзи, пешиннинг икки ракат суннати, шомнинг
икки ракат суннати ва хуфтоннинг икки ракат
суннати мана шундай тарзда удилади. Фард фадат
ният дилищда долади.

ТУРТ РАКАТЛИ НАМОЗ БАЁНИ


Турт ракатли намозда турт днём, турт рукуъ,
саккиз сажда, икки даъда бор. Аввалги икки ракатдан
кейин биринчи даъда ва туртинчи ракатдан кейин
яна бир даъда булади.

Турт ракатли намоз дай тарида


удилади?
Турт ракатли намоз дам икки ракатли
намозга ухшайди. Фарди шуки, икки ракат удиб,
даъдада «Ташаддуд»нинг узи удилади ва «Салавот»
удилмай, учинчи ракатга турилади. Иккинчи
даъдада эса «Ташаддуд»дан сунг «Салавот» удилади
ва дуо дилиниб салом берилади. Агар турт ракатли
намоз пешиннинг турт ракатли суннатига ухшаш
суннат намози булса, дар турт ракатида дам Фотида
сурасидан сунг душимча бирор сура удилади.
Пешин, аср ва хуфтон намозларининг фарзларига
ухшаш фарз намоз булса, унда Фотида сурасидан
сунг аввалги икки ракатда душимча сура удилади,
учинчи, туртинчи ракатда сура душилмайди, яъни
Фотида сураси удилгандан сунг рукуъ дилинади.
Уч ракатли намоз дай тарида
удилади? -----------------------------
Уч ракатли намозда дам икки даъда
булади. Бири аввалги икки ракатнинг охирида,
иккинчиси учинчи ракатнинг охирида. Шом намози
уч ракат фарзининг аввалги икки ракатида Фотида
сурасидан сунг бирор сура удилади, аммо учинчи
ракатида Фотидадан сунг сура удилмайди.
Уч ракатли витр намозининг дар бир ракатида
Фотидадан сунг бир сура душимча дилинади ва
учинчи ракатида душимча сурадан кейин «Аллоху
Акбар», деб бош бармодлар учи дулоднинг юм-
шогига теккизилиб, дайтадан яна богланиб,
«Бисмиллад»ни айтиб Кунут дуоси удилади. Уни
тамом дилгандан сунг рукуъ, сажда ва даъда билан
намоз тамом дилинади.

Аёллар намози дандай фардланади?


Эркаклар намозидан саккиз жойда
фард дилади:
1) Такбирда аёллар дулларини елкагача кута-
радилар;
2) Кул кутарилган пайтда дуллар енг ичида
булади;
3) Аёллар дулларини кукракларининг устига
дуядилар;
4) Эркаклар рукуъда тиззаларини букмайди-
лар, балки ёзиб турадилар, аёллар озрод букиб
турадилар;
5) Эркаклар рукуъда тиззаларига суянган вак,т-
ларида кул бармокдарини очиб турадилар, аёллар
очмайдилар;
6) Саждада булган вакдда эркаклар билак-
ларини ердан ва довургаларидан, цоринларини
сонларидан ва ердан узок; тутадилар, аммо хотин-
лар сонларини к,оринларига ёпиштириб, йиги-
либрок, сажда циладилар;
7) Эркаклар кдъдада утирган х;олларида оёк,-
ларини тик босиб, бармокдарини к;иблага угириб
турадилар, чап оёкдарини ётк;изиб, унинг устига
утирадилар, аммо аёллар икки оёкдарининг учла-
рини унт тарафга кдратиб, чап думбаларини ерга
теккизиб утирадилар;
8) Эркаклар фарз намозини азон ва ик,омат ай-
тиб жамоат бирла ук,ийдилар, аёллар учун азон ва
икрмат шарт эмас. Уларга намозни жамоат ва имом
бирла ук;иш макрух,.

ТАСБЕХ В А ДУО
Намоз тугагач, ушбу зикрлар ук,илади:

Шj 'Ж & iU-lj

«Субхдналлохд валхдмду лиллахд ва ла илахд


иллаллоху валлоху акбар».
Яъни, «Аллохди поклик ила ёд килурман ва
хдмдларим Аллохда хосдир хдмда Аллох; ягона ва
буюкдир».

3& у, Us uj. u
«Маша Аллоху кана ва ма лам йашаъ лам
якун».
Яъни, «Аллоднинг мардамати билангина
гунодлардан юз угирмогимиз ва ибодатга юзлан-
могимиз мумкин, йудса, мумкин эмас!»

«Аллоду ла илада иллаху алдаййул доййум.


Ла таъхузуху синатув ва ла навм ладу ма фис-
самавати ва ма фил арз. Ман заллази йашфаъу
ъиндаду илла би изниди йаъламу ма байна
айдидим ва ма холфадум ва ла йудитуна
бишай’им мин ъилмиди илла бима ша’а васиъа
курсиййудус самавати вал арзо вала йаудуду
хдфзухума ва хувал ъалиййул ъазийм»,
Яъни, «Аллоддан узга деч дандай тангри йуд.
Фадат Унинг Узи бордир. У тирик ва абадий тур-
гувчидир. Уни на мудрод, на уйду олмайди. Само-
вот ва ердаги бор нарсалар Унингдир. Унинг
хузурида деч ким (бировни) Унинг изнисиз одлай
олмайди. У уларнинг (барча одамларнинг) олди-
ларидаги ва ордаларидаги бор нарсани билади.
Ва улар У зотнинг илмидан фадат Узи истаган
нарсаларнигина биладилар. Унинг арши курсиси
осмонлар ва ердан кенгдир. Ва Уни осмонлар ва
ерни дифзу димоятда садлаб туриш дийнамайди.
У энг юксак ва буюкдир».
Ушбу зикр-оятлар удилгандан сунг
дайси амал келади?
Уттиз уч марта «Субданаллод», уттиз уч
марта «Алдамдулиллад», уттиз уч марта «Аллоду
акбар» айтилади. Сунг кулларни кукрак тугрисигача
кутариб ушбу дуо удилади.

«Аллодумма тадоббал минна солатана ва


сийамана ва дийамана ва дироатана ва рукуъа-
на ва сужудана ва дуъудана ва тасбедана ва
тадлилана ва тахошшуъана ва тазорруъана.
Аллодумма таммим тадсирона ва тадоббал
тамамана вастажиб дуъа’ана вагфир адйана
вардам мавтана йа мавлана. Аллодумма та­
доббал минна дазидис солатал фарзи маъас
суннати маъа жамиъи нудсонатида бифазлика
ва каромика ва ла тазриб бида вужудана. Йа
иладал ъаламин ва йа хойрон насирин таваф-
фана муслимина ва алдидна бис-солидин. Ва
соллалоду таъала ъала хойри холдиди Мудам-
мадин ва ъала алиди ва асдабиди ажмаъин!»
Маъноси: «Илодо, бизларнинг намозимизни,
диёмимизни, рузамизни, рукуъмизни, тадлилимизни,
тавозеъмизни, илтижомизни ва жами амаллари-
мизни дабул дилгин дамда дуоимизни ижобат дил,
ёрладагин,утганларни радмат кил, бало ва иллатлардан
садлагин! Бизларни имонли долимизда бу уткинчи
дунёни тарк этишимизда кумаклашгин. Яратил-
ганларнинг энгяхшиси Мудаммад алайдиссаломни ва
унинг оиласини, дустларини радмат дилгин!

НАМОЗ ШАРТЛАРИ
Намоз удиш учун дуйидагилар шарт:
1. Тадоратда булиш.
2. Либоснинг поклиги.
3. Намозгоднинг озодалиги.
4. Авратлар даммаси либосда булиши.
5. Намоз уз вадтида удилиши.
6. К,иблага дараб туриш.
7. Дилдан ният дилиш.

НАМОЗ РУКНЛАРИ
Намозга киришишдан аввал «Аллоду акбар»,
дейиш, тик туриш, диёмда уч оят миддорича Куръон
удиш, пешонани ерга етказиб икки марта сажда
дилиш, даъдада булиш, намоз рукнларининг дар
дайсисини уз урнида бажариш, намоздан уз ихтиёри
билан чидиш намоз рукнларига киради.

НАМОЗ ВОЖИБЛАРИ

Намознинг вожиблари нечта?


Ун бешта: Фотида сурасини удимод,
фарз намозининг аввалги икки рака-
93
тига, суннат ва нафл намозларининг дар ракатига
бир бор Фотида сурасидан сунг бирор сура ёки уч
оят Куръон зам дилмод, туманинията рукуъ ва
сужудда тасбед айтар микдорида утирмод, давма
рукуъдан дайтган вадтда даддини тугри дилиб бир
оз турмод, жалса икки сажда орасида бир оз утир­
мод, даъдаи уъло уч-турт ракатлик намозларнинг
иккинчи ракати охирида «Аттадиёт» удиш мид­
дорича утирмод, ташахдуд дар даъдада «Аттадиёт»
удимод, салом намоздан салом лафзи билан чид-
мод, мувалот намоз амалларини бирин-кетин
бажармод, жадр бомдод, шом ва хуфтон намоз­
ларининг аввалги икки ракатида имомнинг овозини
чидариб дироат дилмоги, ихфо долган ракатларда
овозни махфий дилмод, инсот имом дироат дилган
пайтда мудтадийнинг сукут дилмоги, такбирот дайит
намозларининг дар ракатида уч марта такбир айт-
мод, Кунут витрнинг учинчи ракатида дуойи Кунутни
удимод, саждаи садвунутиб фарз амални кечиктирган
ё вожибни тарк дилган кишининг саждаси.

НАМОЗ СУННАТЛАРИ
Намозда йигирма бешта суннат бор: фарз
намозини жамоат билан удиш; фарз намози учун
азон айтиш; фарз намозидан олдин такбир айтиш;
фарз намозидан олдин дулни дулодда етказиш;
аёлларнинг дулларини кукраккача кутаришлари;
диёмда турганда дулни боглаш; такбирдан сунг
намоз бошида Сано айтиш; Санодан сунг «Аъузу
биллад»ни айтиш; Фотида сурасидан сунг «Омин»,
дейиш; рукуъга борганда ва ундан дайтганда дамда
саждага борганда «Аллоду акбар», дейиш; рукуъда
уч марта тасбед айтиш; саждада уч марта тасбед
айтиш; рукуъдан дайтилганда имом билан ёки ёлгиз
94
удувчи «Самиъаллоду лиман дамидад», дейиши;
сунг «Роббана лакал дамд», дейиш; иккинчи даъдада
салавотнл-охиригача-уд-ишу икк-инчи-д-аъдада-
салавотдан сунг оят ук,иш; такрор салом, яъни унг ва
сул тарафга салом бериш; ният саломини бериш;
такбйрни, тасмияни, саломни баланд овозда айтиш;
имом билан намоз удиганда дар амални тенгма-
тенг бажариш.

НАМОЗ МУСТАХАБЛАРИ
Намоз мустадаблари йигирмата: намозга
киришаётиб дул кутарганда бармодлар орасини
очид тутиш; бош бармодлар дулод юмшогига тек-
кизилиши; тик турган пайтда икки оёд орасининг
сал очиД туриши; дул богланганда чап дулнинг кафт
бугинини унг дулнинг бош бармоги ва чинчалоги
билан боглаб ушлаш; сура ва зикрларни бурро-
бурро удиш; бомдод ва пешинда Фотида сурасидан
кейин узунрод сураларни удиш; аср ва хуфтон
намозидауртача^узунликдаги сураларни удиш;
шом намозида дисда сураларни удиш; аввал узун,
кейин калта сураларни удиш; сажда чоги бош
бармод дулод ёнида булиши; саждада дул бар-
модлари бир-бирига тегиб туриши; саждада оёд
бармодлари ерга тегиб, товон кутарилиб туриши;
дул ва оёд бармодлари диблага дараб туриши;
даъдада дул бармодларини паст дилиб турмасдан уз
долича сон устига дуйиш; рукуъ ва саждада тас-
бедларни тод айтиб, учдан зиёда айтиш; уч ва турт
ракатли фарз намозларининг икки ракатидан сунгги
ракатларида Фотида сурасини удиш, аммо суннат,
вожиб ва нафл намозларида Фотида сурасидан сунг
бир сура душиб удиш; намоз ичида йуталмаслик,
эснамаслик, тавозеълик, салом берганда ордадаги
кишини курар даражада юзни буриш.

НАМОЗ ПАЙТИДАГИ МАКРУХ ХОЛАТЛАР


Улар олтмиш битта: узрсиз йуталиш; дироатга
халал берувчи нарсани огизда садлаш; рукуъ
долатида бош елкадан баланд туриши; нухот
катталигида таом ейиш; оят ва тасбедларни бармод
билан санаш; суннатлардан бирортасини даеддан
тарк этиш; дироатни рукуъда тамом дилиш; икки
кузни юмиб туриш; намоз тугамай, пешонасини
артиш; намоз пайти либосни текислаш; даракат
дилиш; туфлаш; ечиниш, даеддан бир Оятни ярмида
тухтатиб, бошдасини бошлаш; керишиш;пешонани
ерга теккизмай, саллани теккизиш; жамоатга одам
душилганда имом овозини пасайтирищи; намозни
имом чузиб юбориши; енг тирсаккача чидиши,
бурун додиш; такбирни такрор айтиш; узрсиз де-
ворга ёки устунга суяниш; медроб ичига бутунлай
кириб олиб намоз удиш; бармодлари билан бирор
сузни ёзиб курсатиш; бош ё дош билан бирон сузни
ишора дилиш; тадорат танг булиб турганда намоз
удиш; дабрга ё нажасга дараб намоз удиш; олдинда
жой булса-да, ортда намоз удиш; бошяланг намоз
удиш буларнинг бари намоз чоги дилинса,
макруддир.

НАМОЗНИ БУЗУВЧИ АМАЛЛАР


Намозни ушбу йигирма икки амал бузади:
сузлашиш; даеддан бир кишига салом бериш;
даеддан алик олиш; дуода одамлардан нарса талаб
дилиш; дунё иши учун овоз чидариб йиглаш; кам
булса-да, таом ейиш; мает долда булиш; шароб
ичиш; иш дилиш, яъни либос кийиш, дашиниш;
Куръоннинг маъносини бузиб удиш; имомдан
илгари туриш; офтоб чидаётганда бомдод удиш;
фарз амалларининг бирортасини тарк дилиш;
либосининг ёки узининг булганиши ва пгу кабилар
намозни бузувчи амаллардир.

НАМОЗНИНГ МУБОХ АМАЛЛАРИ


Юз утирмай, куз дири билан назар ташлаш; илон
ё чаён улдириш; нафл намозда бир ракатга бир
сурани икки марта удиш; нафл намозда девор ё
устунга суяниш; имомнинг вожиб даракатини
билиш учун ёндаги кишига назар солиш.

НАМОЗ ПАЙТИДА ТАХОРАТНИНГ БУЗИЛИШИ

Бурун донаса ё пгунга ухшаш хунук


додиса булса, ибодатдаги кишининг
намози бузиладими? ’ ’
Ха. Бундай долда киши тадоратини янгилаб,
бошдан ёки тухтаган жойидан удиши лозим. Бу
пайтда имом намозни тугатган булса, у киши ёлгиз
удийди.

Намоз удиб турган кишининг


олдидан кесиб утса буладими?
Йуд, бу долат макруддир. Анча наридан
булса, жоиз. Намоз удиётган киши узини билди-
риши учун «Субданаллод» деб дуйса булади ёки бир
газ олдинга таёдча судуб дуяди. Жамоат булиб
удилса дам, олдиндаги йулакни беркитмаслик учун
таёдча тидиб дуйилади.
ЗАИФ ВА НОГИРОН КИШИЛАР БАЁНИ

Заиф ва ногирон кишиларнинг


намозда хукми дандай?
Киши заифлиги сабабли диёмга
туролмаса, утириб удийди. Утирган долича букилиб
рукуъ дилади, саждада эса эл датори бошини ерга
теккизиб удийди. Агар рукуъ ва саждага доли кел-
маса, утирган куйи рукуъ ва саждага бир оз эгилиб,
ишора дилиб удиса дам булади. Агар утиришга дам
дуввати етмаса, оёдларини дибла тарафга узатиб,
чалданча ётиб, боши билан ишора дилиб удийди.
Агар бунга дам дуввати келмаса, у зотга маъзурдир.
К,ачон дувватга кирса, дазосини удиш нияти билан
кейинга долдиради.
Намозни узреиз утириб удиса

© буладими?

Сувда, кемада келаётганларга мумкин.


Суннат ва нафл намозини отда туриб
удиса буладими?
Булади.

Отда удилса, дайси тарафга дараб


удилади?
От кетаётган тарафга дараб.

К,арилиги ёки гоятда совудлиги


туфайли тили Куръонни тугри талаф-
фуз дила олмайдиганлар намозни
дандай удигани маъдул?
Ундай кишилар имомга идтидо дилсин. Ёлгиз
булса, билган оятини бир неча бор такрорлаб
удийди. ------

Бир сабаб билан киши душидан


кетиб ётиб долса, удилмай долган
намозни нима дилади?
Хушсизлик 24 соат ичида булса, дар бир намозни
дазо дилиб удийди, агар 24 соатдан ошса, у долда
янги куннинг намозларига киришади.
ТУРТИНЧИ КДСМ
ЖАМОАТ БАЁНИ
Намозни имом ва жамоат билан удимод ёлгиз ва
тандо удимоддан йигирма етти даража ортид
савоблидир.

Икки, уч ва ундан зиёда киши фарз


намозини дандай долда удисин?
Уларнинг орасидан бир киши имом
булиб, долганлари унга эргашиб (идтидо дилиб)
удимодлари суннатдир.

Жамоат билан удиладиган намоз


дандай долда удилади?
Имом бош булиб, долган кишилар
намозга эргашиб удийдилар. Намознинг дар рукни
ва дар амалини имомдан кейин ёки имом билан
баробар бажарадилар, деч бир амални имомдан
илгари дилмайдилар.

\ Имомга эргашувчилар (мудта-


дийлар) намоз ичида булган дамма
зикрларни удийдиларми?
Йуд, даммасини эмас, балки диёмда такбири
тадримадан сунгра фадат Санони удийди. «Аъузу
биллад», «Бисмиллад»ни ва сураларни усимайди, балки
сукут дилади. Рукуъдан диёмга дайтганда имом
«Самиъаллоду лиман дамидад»нингузинигина айтади.
Ордадагилар «Роббана лакал дамд»ни айтадилар,
«Самиъаллоду лиман дамидад»ни айтмаслар. Бошда
зикрларни имом дам айтади, эргашувчилар дам
айтадилар. Аммо имом такбирларни ва «Самиъал-
лод»ни, саломни овоз чидариб айтади. Эргашувчилар
зикрларни ичда айтадилар. Овоз чидариб удиладиган
намозларда Фотида сураси тамом булгандан сунг
эргашувчилар ичларида «Омин», дейдилар.

Эргашувчи бир киши булган вадтда


имомнинг дайси тарафида туради?
Имомнинг унг тарафида. Имомга шу
дадар ядин турадики, эргашувчининг оёд бармод-
лари имомнинг товонига баробар туради. Имомнинг
чан тарафи ва ордасида турса дам жоиздир, лекин
суннатга хилоф булади.

Эргашувчининг дадами имомнинг


дадами билан баробар булса ёки
имомдан кейинрод булса, аммо
утирган долда тиззаси имомнинг тиззасидан
илгари утиб турса, зарари борми?____________
Зарари йуддир, дадам муътабардир.

Балогатга етган катта кишилар


билан ёш болалар душилиб бир
имомга эргашсалар, дандай долда
саф оладилар?
Ёш болалар улуг кишилар сафида эмас, узлари
ортда саф булиб турадилар.

Ёш бола улуг кишилар сафида туриб


намоз удиса, улуг кишиларнинг
намозига зарари борми?
Улуг кишиларнинг намозига зарари йуд. Лекин
суннатга хилоф булади.
Хотинлар эркак кишига эргашиб
намоз $чщмодлари дурустми?
Дуруст, лекин бунда имом хотинларга
имом булмодни дабул дилмоги ва ният этмоги шарт.
Агар имом хотинларга имом булмодни ният дил-
маган булса ёки имом булмасликни ният дилган
булса, у хотинларнинг намози дуруст булмайди.

Д Хотинлар дайси сафда турадилар?


5/ Хдммадан охирги сафда турадилар, бо-
лалардан дам кейинги сафда турадилар.

Агар хотин киши эркак кишилар


сафига кириб, эркакларга баробар
турса, эркакларнинг намозига
зарари борми?
Агар имом хотинларга имом булмодни ният
дилган булса, эркакларнинг намози бузилади,
агар хотинларга имом булмодни ният дилмаган
булса, хотинларнинг намози бузилиши шу суратда
буладики, эркак билан хотин киши бир намоз
учун тахмира бойлаган булсалару икковларининг
удиган намозлари адо намози булса.

kХотинларнинг жамоат учун мас-


1J жидларга чидишлари дуруст була-
дими?
Ёш хотинларнинг дар дайси намоз учун жамоат-
га чидишлари макруддир. Аммо дариган хотин­
ларнинг фадат пешин ва аср намозига жамоатга
чидишлари макруддир. Ундан бошда намозларга
дариган хотинларнинг чидиши макруд эмасдир.
Балогатга етган кишилар ёш бола
вахотин кишиларгаэргашиб жамо­
ат билан намоз удисалар, дуруст
буладими?
Дуруст булмас.

Бир ёш болага бошда ёш бола


эргашиб жамоат билан намоз уди-
моги дуруст буладими?
Дуруст булади.

Бир хотин бошда хотинга эргашиб


жамоат билан намоз удимоги дуруст
буладими?
Намоз дуруст булади, лекин макруддир.
Хотинлар узлари жамоат булиб

© намоз удишни ходласалар, имоми


дай ерда туради?
Эркаклар имомидек буткул илгари утиб, давм-
дан ажраб турмас, балки саф уртасида турар, лекин
сезилмас дадар олдинродда туриши яхширод.

/О) ) \ Имом ордасида турадиган эрга-


р// шувчиларнинг дай тарида турмод-
лари суннат?
Х,ар бир эргашувчи сафни тугри олиши учун
ораларида бирор киши сигарлик ё ундан. дам кам-
род буш жой долдирмасликка гоятда даттид эътибор
бериш суннатдир.
Узрсиз киши узрли кишига эрга-
шиши дуруст буладими? Масалан,
бир кишининг жародати булса, уша
жародатдан дамма вадт дон ва йиринг келиб
турса, бирор намознинг вадти дадар замон пок
турмаса, шу кишига бунада долда пок кишининг
эргашиши дуруст буладими?
Дуруст булмайди.

Фарз намоз удийдиган кишига нафл


намоз удийдиган кишининг эрга­
шиши дуруст буладими?
Аср намози ва шом намозидан бошда намоз-
ларда дуруст булади. Аммо аср намозидан сунгра
нафл намоз удиш макруд булгани сабабли ва нафл
намозни уч ракатли дилиб удиш дуруст булмагани
сабабли бу икки намозга нафл нияти билан эргашиб
$лсиш дуруст булмас.

ИМОМЛИККАХАКЛИ КИШИЛАР

Жамоат билан намоз удимодчи


булсалар, дандай киши имом булса,
яхширод?
Кдй бири олимрод булса, уша имомликка утади.
Агар илмда баробар булса, дай бирининг дироати
яхширод ва тажвидга мувофидрод булса, уша киши
имом булади. Агар дироатда дам баробар булсалар,
энг тадволиги имом булади. Агар тадвода дам бир
хил булсалар, хулди яхшироги имом булади. Агар
хулдда дам баробар булсалар, хушруй ва чиройли-
роги имом булади. Агар хушруйликда дам баробар
булсалар, кдй бирининг наели ва насаби покизарод
булса, уша имомликка утади. Аммо дар важддан
баробар булсалар, дар дайсисининг ймомбулмоги
дуруст булади.

Кдндай кишиларнинг имом булиши


макрух,?
Гоятда илмсиз кишининг, кур киши­
нинг, эътидоди бузук, кишининг ва зинодан тугил-
ган кишининг имом булишлари макрухдир.

Ушбу кишиларга идтидо дилиб


удилган намоз дуруст буладими?
Дуруст булади, лекин макрухдир.

МУДРИК ВА МАСБУК

.Имомга аввалги ракатда эргаш-


ган (идтидо дилган) киши нима
дейилади?
«Мудрик» дейилади.

Имомга аввалги ракатда эргашол-


май, сунгги ракатларда эргащган
киши нима дейилади?
«Масбуд» дейилади.

Ракатнинг дайси ерига етиб эргаш-


ган булса, уша ракат топганга дисоб
дилинади?
Рукуъга етиб эргашеа, уша ракат дам дисобга
утади.
Биринчи ракатнинг рукуъсига етиб
эргашса, мудрик буладими ёки
масбуд буладими?
Мудрик булади.

Агар бир киши турт ракатли намоз-


нинг охиридаги туртинчи ракатни
топса, имомдан кейин неча ракат
дазо дилади?
Уч ракат дазо дилади. К,олган уч ракат намоздан
бир ракат удиб, даъдага утириб ташаддуд айтиб,
ташаддуддан кейин яна диёмга туриб, икки ракат
удиб тамом дилади.

Шу У4 ракатнинг дайсиларида “Фо­


тида” сурасидан сунг сура душилади?
Уша уч ракатнинг аввалги икки ра-
катида зам сура дилади, сунггидаги бир ракатда зам
сура дилмайди.

Бир киши охирги ракатнинг рукуъ­


сига етишмаса, имомга эргашадими
ёки йудми?
Албатта, имомга эргашади. Ход охирги саждаси,
ход даъдасида булсин, тезлик билан имомга эр-
гашиб, жамоат савобини топишга даракат дилиши
лозим.

Бундай долда у одам имомдан кейин


неча ракат дазо удийди?
Неча ракатли намоз булса, шунча ракат­
ни ёлгиз намоз удиган кишидек дазо дилиб удийди.
Шом намозига ухшаш уч ракатли
■намознинг охирги ракатини топсау-
имомдан сунгра неча ракатни дазо
дилиб удийди?
Икки ракатни.
Шу икки ракатнинг аввалги ракатида

© саждадан кейин даъда диладими ёки


диёмга турадими?
Кдъдага утириб ташаддуд удиб, кейин диёмга
туради ва охирги ракатни удиб, намозни тамом
дилади.

Бир киши икки ракатли намознинг


аввалги ракатига улгурмаса, балки
имом сажда дилган вадтда етишса,
нима дилади?
Тезлик билан имомга эргашади ва имом дайси
амалнйгдилса, у дамуша^амОни дйшГбошлайди.
Масалан, сажда дилган замонда етишса, тезлик
билан саждадила бошлайди.

) ,\ Шу киши мудрик буладими, масбуд


буладими?
Мудрик булмайди, масбуд булади.

Энди у киши долган бир ракатни


нима дилади?
Имом охирги даъдага утирганда у ки­
ши дам утиради. «Ат-тадийят»ни удиб, аммо салавот
ва дуони удимасдан сукут садлаб, имом салом
бергунича дараб туради. Имом салом берганидан
сунгра туриб долган бир ракатни удийди.
МАСЖИД ВА ЖАМОАТ

Беш вадт намозни жамоат билан


удиш савоблими ёки тандо удиш
савоблими?
Албатта, жамоат билан удиш савоблидир.
Жамоат билан удилган намознинг савоби ёлгиз
удилган намоздан йигирма етти даража зиёдадир.
Пайгамбаримиз (с.а.в.) жамоатни тарк этган ки­
шиларга дашном берар эдилар, шу сабабдан намоз­
ни жамоат билан удиш суннати муаккададир.

Жамоат дисобланиши учун неча


киши булиши керак?
Имомдан бошда бир киши булса,
жамоат булади. Лекин жамоат данча куп булса,
савоби шунча зиёда булади.

Масжид булмаса дам жамоат була-


У дими?
Имом билан удилса, дайси ерда удилса
дам жамоат булаверади.

Намозни маежидга бориб удиш


зарурми?
Албатта, гоятда зарурдир. Узр булмаган
долда дар намозни маежидга бориб удишга даракат
дилмод керак.

Маежидга кирганда ва чидданда


дайси оёдни аввал дуйиш лозим?
Маежидга кирганда аввал унг оёдни,
чидданда эса чап оёдни дуйиш керак.
Масжидга кирганда нима деб дуо
дилинади? -----------------------

«Аллохумма ифтах; лий абваба рохциатик»,


деб дуо дилинади.
Маъноси: «Эй Аллох;, менга радматинг эшик-
ларини очгин».

Масжиддан чидданда нима деб дуо


дилинади?

«Аллохумма инни ас’алука мин фазликал


ъазим», деб дуо дилинади.
Маъноси: «Эй Аллох,, албатта, мен Сендан улуг
фазлингни талаб диламан». ____

Масжидга кирганда нима дилмод


керак?
Масжидга кирганда суннат намозини
ва «Тадийятил масжид» (масжид дадига), деб
номланган намозни удиш лозим.

Масжид ичида дандай утириш керак?


Гоятда одоб ва тавозеъ билан утириш
керак. Дунёвий деч бир иш дилмаслик,
дунёвий сузларни сузламаслик, уйнамаслик ва
кулмаслик керак. Аксинча, мумкин дадар зикрда,
тасбехда, дуода булиш, Куръон удиб утириш ё нафл
намозга машгул булиш лозим. Масжид ичида туф-
ламаслик ва бурунни додмаслик, маежид Аллодга
ибодат диладиган жой, деб гоятда сиддидилдан
эътидод дилиб утириш лозим. Саримсодпиёзга
ухшаш бадбуй нарсаларни еб маежидга кириш
макруддир.

Имом бомдод намозининг фар-


зини удиётганда етишган кимса
икки ракат суннатни удийдими
ёки удимайдими?
Фарзнинг охирги ракатига етишиш мумкин
булса, маежиднинг бир тарафида суннатни тезрод
удиб, сунгра имомга эргашган маъдул. Агар суннат­
ни удиган долда фарзнинг охирги ракатига етиш-
майдиган булса, суннатни удимайди, балки тезлик
билан имомга эргашади.

У долган икки ракат суннатни


фарзни удигандан кейин дазо
диладими?
Кдзо дилмайди, долган долина долади.

Имом пешин намозининг фарзига


) киришган пайтда етишган киши
нима дилади?
Тезлик билан имомга эргашади, суннатга маш-
гул булмайди.

Фарзни удигандан сунг турт ракат


суннатни дазо диладими?
Фарздан сунг уша турт ракат суннатни
дазо дилади, кейин икки ракат удийди.
Бир киши масжидга кириб пешин
намозининг турт ракат-суннатини-----
удишга киришганда муаззин идомат
айтиб такбир туширса ва имом фарзни удишни
бошласа, у киши нима дилади?
Бошланган намозни икки ракат дилиб салом
бериб, нафлга долдириб, тезлик билан имомга
эргашади. Имом билан фарзни $п<,игандан сунг турт
ракат суннатни аввал дазо сифатида удиб, сунг икки
ракатни удийди.

Пешин намозининг турт ракат


суннатидан уч ракатини удигандан
сунг муаззин идомат айтса, нима
дилади?
У вадтда турт ракатни тамом дилиб, имомга
эргашади. Фарздан сунг турт ракат суннатни дазо
дилиш лозим эмас.

К.АЗО НАМОЗИ

Бир киши намозни узр сабабли уз


вадтида удимаса, нима дилади?
Сунгра дазо дилиб удийди.

Бир кишининг бир намози дазо


булиб, иккинчи намознинг вадти
кириб долса, у киши дайси намозни
удийди, яъни аввал дазо намозни удийдими ёки
вадти кирган намозни удийдими? Масалан,
пешин намози дазо булиб, дануз дазосини
удимай, аср намозининг вадти кириб долса,
аввал пешин намозининг дазосини удийдими
ёки аерни удийдими?
Умрида намозларни беш мартадан ортид дазо
дилмаган киши булса, аввал дазо булган намозни
удиб, ундан сунг вадти кирган намозни удиши
фарздир. К,азо булган намозни удимасдан вадти
кирган намозни удиши дуруст эмас. Аммо умри
давомида беш намоздан ортик; дазо дилган киши-
дан бу тартиб содитдир. Яъни, унга тартиб фарз
эмас, у тартиб эгаси эмас. Демак, у киши ходласа,
дазо булган намозни аввал удийди.

Тартиб содит булмаган киши дазо


намозни эсдан чидариб, вадти
кирган намозни удиса, намози
тамом булмасдан дазо булган намози эсига
тушеа, удиб турган намози бузиладими?
Бузилади.

Вадти кирган намозни удиб тамом


дилгандан сунгра дазо дилган
намози эсига тушеа, удилган намози
дуруст буладими?
Дуруст булади, бошдатдан удиш лозим эмас.

Кдзо булган намозга машгул булса,


кейинги намознинг вадти чидиб
кетиш хавфи булса, аввал дайси
намозни удийди?
Аввал вадти кирган намозни удийди, дазо
намозни ундан кейин удийди.
Узрсиз бирор намозни уз вадтида
удимасдан дазога долдириш дуруст—
буладими?
Дуруст булмайди, нидоятда катта гунохдардандир.

Бир куннинг беш вадт намози дазо


булса, аввал дайсини дазо дилади?
Бомдод намозидан бошлаб то хуфтон
намозигача уз тартибида дазо дилади.

К,азо булган намознинг фадат фар-


зини удийдими ёки суннатни дам
удийдими?
Фадат фарзини удийди, суннатини удимайди,
лекин бомдод намози дазо булган булса, пешин
вадти кирмасдан дазосини удиса, у вадтда бом-
доднинг суннатини дам дазо дилади.

Витр намдзй^адгида удилмаса дазо


дилинадими?
Кдзо дилинади.

Жума ва дайит намозлари-чи?


К,азо дилинмайди. Жумани удимай
долган киши урнига пешин намозини
удийди. Аммо дайит намозини дазо дам дилмайди
ва урнига удиладиган намоз дам йуд.

Бомдод намози, шом намози ва


хуфтон намози дазо дилинганда
аввалги икки ракатлар овоз чидариб
удиладими ёки ичида удиладими?
Ушбу намозлар жамоат билан дазо к,илинса, овоз
чидариб удиш имомга вожибдир. Ёлгиз дазо ди-
лувчига ичда удиш вожибдир.

САЖДАИ САХВ
(Хатони тузатадиган сажда)

/'Ср } \ Бир киши намозда бирор фарзни


W с/ J унутиб долдирса, намози дуруст
VLzl/ буладими?
Дуруст булмайди.

Агар намозда бирор вожибни унутиб


долдирса, намози бузиладими?
Бузилмайди, лекин у киши намоз охи-
рида саждаи садв (хатони тузатадиган сажда), деган
саждани дилиши вожиб булади.

Саждаи садв дандай адо дилинади?


у Саждаи садв диладиган киши охирги
даъдада утирганда ташаддуддан сунг
салавот дуосини удимайди. Ёлгиз удийдиган киши
булса, икки тарафга салом беради. Имом булиб
удийдиган киши булса, бир тарафга салом беради.
Салом бергандан кейин намознинг саждасига ух-
шаш икки маротаба сажда дилиб, дар саждада ка-
мида уч маротаба «Субдана роббиал ъала», дейди ва
даъдага утириб ташаддуд, салавот ва дуони удиб,
икки тарафга салом бериб намозни тамом дилади.

эргашувчилар намоз тамом булди, деб уринларидан


дузгалиб долиши мумкин. Шунинг олдини олиш учун.
Имом унутиб бирор вожибни уди-
маса, эргашувчи-дам имомга буйсу-
ниб сажда дилиши вожибми?
Вожиб булади.

Имом саждаи садв дилса, масбуд дам


саждаи садв диладими?
Имомга тобе булиб саждаи садв дилгач,
долган ракатларни удийди, шунинг учун масбуд
имомнинг саломини кутиб туриши лозим.

Эргашувчи унутиб намознинг бирор


вожибини ташлаб кетса, саждаи садв
вожиб буладими?
Имомга дам, эргашувчига дам вожиб булмайди.
Имом сажда дилмаган долда эргашувчи тандо узи,
албатта, сажда дилмайди.

=/-^ I \ Кир ки ш и в ожи би и-дасддант^’З’


V ;• LZ J ихтиёри билан ташлаб кетса, саждаи
садв вожиб буладими?
Вожиб булмайди, лекин вожибни тарк дилгани
учун гунодкор булади.

Бир киши намозда суннат ёки мус-


тадаблардан бирини ташлаб кетса,
саждаи садв вожиб буладими?
Вожиб булмайди.

Унутиб икки-уч вожибни ташлаб кет­


са, неча марта саждаи садв дилади?
Неча вожиб ташлаб кетилган булса дам,
бир марта саждаи садв дилади.
Унутиб кдйси ишларни дилса, саждаи
садв вожиб булади?
Ушбу ун турт тур ишнинг бирини дилса,
саждаи садв вожиб булади: 1) фарз намозининг
аввалги биринчи ракатида Фотида сурасини уди-
масдан бошда бир сура удиса; 2) аввалги икки ракат-
да Фотида сурасидан сунг бирор сура ёки бирор узун
оят удимаса; 3) уч ракатли ёки турт ракатли на-
мозларда аввалги даъдада утирмаса; 4) бирор даъдада
ташаддуд удимаса; 5) аввалги даъдада ташаддуддан
сунг салавот удиса; 6) аввалги даъдада салом бериб
дуйса; 7) овоз чидариб удийдиган намозларни ичида
удиб дуйса; 8) ичида удиладиган намозларни овоз
чидариб удиса; 9) витр намозида Кунут дуосини
удимаса; 10) дироатдан илгари рукуъ дилса; 11) икки
марта рукуъ дилса; 12) уч марта сажда дилса; 13)
охирги даъдадан диёмга туриб кетса; 14) ташаддуддан
сунг дайси ракат, нечанчи ракат эканини уйлаб
долиб, салом беришни чузиб юборса.

НАМОЗДА УНУТМОК

Бир киши турт ракатли намозда


аввалги даъдада утир май, диёмга
тура бошласа, шу орада хато дилган-
лиги хотирага келса, нима дилади?
Агар тиззаларини тугрилаб диём долига ядин-
лашмаган булса, яъни тиззалари букилган долича
турган булса, дайтиб даъдага утиради. Намоз
охирида саждаи садв дилиши вожиб булмайди. Агар
тиззалари тугриланиб диёмга ядинлашган булса,
дайтиб даъдага утирмайди. Балки диёмга туриб
кетади ва бу долда саждаи садв вожиб булади.
:Д Бир киши охирги даъдага утирмай,
W диёмга туриб кетса, ундан сунг хато
дилганлиги хотирасига кёлса, нима
дилади?
Хато дилгани хатога йул дуйган ракатда сажда
дилишдан олдин хотирасига келиб долса, тезлик билан
дайтиб даъдага утириб ташахдуд удиб, салом бериб,
саждаи садв дилади. Агар хато дилинган ракатнинг
саждасини дилса, намози фарзликдан чидиб, нафл
дисобига утади. Ходласа, бир ракатига яна бир ракат
душиб икки ракат дилади, ходласа, салом бериб уша
намоздан чидиб, фарзни бошдатдан удийди.

Бир киши охирги даъдани аввалги


даъда, деб гумон дилиб, ташахдуд удиб
диёмга туриб кетса, нима дилади?
К,олган ракатнинг саждасини дилмасдан хато
дилганини билиб долса, тезлик билан дайтиб даъ-
дага:утириб5саломЛериб„саждаи=садвд<,илиб^на^
мозни тамом дилади. Агар хато дилган ракатнинг
саждасини дилиб дуйса, у вадт аввал бошлаган фарз
намози тамом булади, хато билан бошлаган бир
ракатга яна бир ракат душиб, намоз охирида саждаи
садв дилади.

Хато дилиниб удилгандан сунгги


икки ракат данада намоз булади?
Нафл намоз булади.

Уч ракатли ёки турт ракатли намоз-


ларда унутиб намоз тамом булди, деб
икки тарафга салом бериб дуйса,
нима булади?
Салом бергандан сунг намозни бузадиган бирор
иш дилмаган булса, тезлик ила диёмга туриб долган
ракатни удиб, намозни тамом дилади, лекин намоз
охирида саждаи садв дилади. Аммо салом берган­
дан сунг намозни бузадиган бирор иш дилиб дуй-
ган булса, удиган намози нафл булади, фарзни
бошдатдан удимоги лозим.

Бир киши намозда неча ракат уди-


ганини унутса, дозир неча ракат
булганини дам билмаса, у киши нима
дилади?
Агар умрида биринчи унутиши булса, удиб
турган намоздан чидиб, намозни бошдатдан удийди.

Намоздан дай тарида чидади?


К,иёмда булса, диёмда булган долича,
даъдада булса, даъдада булган долича
икки тарафга салом бериб намоздан чидади.

Агар бир киши куп намозда шу та­


рида неча ракат удиганини унутган
булса ва намози неча ракат булга­
нини яна унутса, нима булади?
Дилида неча ракат удигани ядинрод булса, шуни
эътиборга олиб, ушбу дисоб ила намозни тамом
дилади.

\ Дилига деч бир тарафи ядинрод


булмаса, балки бир тарафга эдтимол
булса, нима дилади?
Узини оз ракат удиган дисоб дилиб намозини
тамом дилади. Масалан, удиб турган ракатнинг
биринчи ракатми ёки иккинчи ракатми, деб пгубдага
тушса, аввалги ракат дисоб дилиб намозини давом
эттиради. Иккинчи ракатми ёки учинчи ракатми,
деб шубхдга тушса, иккинчи ракат дисоб дилиб
намозини давом эттиради. Учинчи ракатми ёки
туртинчи ракатми, деб шубдага тушса, учинчи ракат
дисоб дилиб намозини давом эттиради.

Ушбу тарида шубда дилган намоз-


да охирги ракатга тургунча нима
дилмод лозим?
Ташахдудни удиш миддорича даъдада утириб
турмод лозимдир.

Нима учун бундай дилмод лозим?


Чунки уша ракатнинг фадат охирги
ракат булмогининг эдтимоли бор. Агар
водеан у ракат охирги ракат булса, унда даъдага
утармрдл|^здириПу;фарзни^тарддилмаслик^з1ун
у ракатда дам даъдага утириб туриш лозим.

/Ср Л\шу тарида удилган намознинг


V <=г J охирида саждаи садв дилиш лозим
буладими?
Лозим булади, чунки бунда саломни таъхир
дилган эдтимоли бордир.

ТИЛОВАТ САЖДАСИ

Тиловат саждаси дандай сажда?


Куръондаги сажда оятларининг бирини
удиган ва эшитган кишининг дилиши
вожиб булган саждадир.
Куръоннинг неча ерида сажда ояти
бор?
1) «Аъроф»; 2) «Раъд»; 3) «Нахд»; 4) «Ис-
роил»; 5) «Марям»; 6) «Хдж»; 7) «Фурк,он»; 8) «Намл»;
9) «Сажда»; 10) «Сод»; 11) «Фуссилат; 12) «Нажм»;
13) «Иншикрд»; 14) «Алак;» сураларидадир.

Бир киши ушбу сажда оятларидан


бирини бир утиришда икки ёки уч
маротаба удиса, неча марта сажда
дилмоги вожиб булади?
Бир утиришда бир оятни неча марта удиса дам,
бир сажда вожиб булади.

Бир утиришда бир ёки икки сурадаги


сажда оятини удиса, неча сажда
вожиб булади?
Неча сурадагини удиса, шунча сажда дилмоги
вожиб булади. Масалан, икки сурадаги сажда оятини
удиса, икки сажда вожиб булади. Уч сурадаги сажда
оятини удиса, уч марта сажда дилиши вожиб булади.

Бир сажда оятини аввал бир утир-


ганда бир маротаба удиса, ундан сунг
иккинчи утиришда удиса, неча марта
сажда дилиши вожиб булади?
Неча утиришда удиса, шунча сажда дилмоги
вожиб булади.

Бир сажда оятини икки марта


эшитса, неча марта сажда дилмоги
вожиб булади?
Эшитиш хдм удиганга ухшашдир. Бир утиришда
неча марта эшитса хдм, бир маротаба сажда дил-
моги вожиб булади. Икки утиришда эшитса, икки
маротаба сажда дилмоги вожиб булади.

Куръон удиганда сажда оятининг


фадат узини ташлаб удиш дурустми?
Дуруст эмас, макрухдир. Сажда оятини
ташлаб удиш лозим булса, бошда бир-икки оятни
душиб ташласа, макрух, булмайди.

Сажда оятини овозни баланд дилиб


удиш лозимми ёки ичда удиладими?
Киши эшитадиган булса, ичда удиш
мустадабдир.

Тиловат саждаси дай тарида ди­


линади?

саждасини диламан», деб ният дилади ва такбир


айтиб сажда дилади. Саждада уч маротаба «Субдана
роббийал ъала», дейди. Сунг такбир айтиб диёмга
турадиган кишидек тиззани бироз кутариб, яна
дайтиб даъдага утиради ва ушбу дуони удийди:

«Сажадту лир-родман ва аманту бир-родман


фагфир лий зунубий йа родман. Самиъна ва
атоъна гуфронака роббана ва илайкал масийр».
Маъноси: «Аллод учун сажда дилдим ва ул Аллод-
га имон келтирдим, бас, менинг гунодларимни авф
дилгин, эй радмат дилувчи Аллох,. Эй Парвар-
дигоримиз, биз Сенинг афв дилмогингни эшитдик ва
дам Сенга итоат дилдик ва охиратда дам Сенинг
хукмингга рожеъ булиб ва Унга дайтурмиз».

Улар дайсилар?
Намозда булгандек тадоратда булиш;
бадан, либос ва уриннинг пок булиши;
аврат беркитилган булиши; диблага дараб туриш;
ният дилиш.

Тиловат саждасида дул кутариб


такбир айтиш ва рукуъ дилиш лозим
буладими?
Такбирда дул кутариш ва рукуъ дилиш лозим
эмас, балки диёмда туриб ёки утириб ният дилиш
ила тугри саждага кетиш лозимдир.

Намознинг саждасига ухшаш бу


сажда дам икки марта дилинадими?
Бир марта дилинади.

Бу сажда дай вадт дилинади?


Сажда оятини удиганда. Намоз удиш
макруд булмаган вадгларда дуруст булади.

Сажда ояти удилгач, саждани шу кун


ё шу соатда дилмасдан кейин дилса,
дуруст буладими?
Дуруст булади, лекин сажда оятини удиган вадтда
тезлик ила дилса, савоблироддир.

Бир киши сажда оятларидан бирини


намоз ичида удиса, нима дилади?
Сажда оятини удиб туриб тухтамасдан
рукуъ дилса, сажда урнига утади. Бошда сажда
дилиши лозим эмас. Агар сажда оятини удиган
долда рукуъ дилмодчи, аммо рукуъгача яна бир
неча оят удимодчи булса, унда сажда оятини удиган
вадт такбир айтиб саждага боради-да, бир сажда
дилиб яна диёмга дайтади. Сунг рукуъ дилгунча
удимодчи булган оятларни удиб, рукуъ дилади.

Имом сажда тиловатини дилганида


имомга эргашган киши ва масбуд
(намозга кеч кирган киши) дам сажда
диладими?
^лар^амимомЕа эрга,щган-булиб-са-жда
диладилар.

МУКИМ ВА МУСОФИР

Мудим дандай кишидир?


Уз шадрида турувчи, мусофир булмаган
кишилардир.

Мусофир дандай кишидир?


Урта юриш ила уч кунда етарлик
масофадаги бирор шадар ёки дишлодда
боришни ният дилиб йулга чиддан кишидир.
Йулга чиддач, дайси ердан мусо-
фирлик бошланади?
Узи турадиган шадар ёки дишлоднинг
жойларидан узок, булгандан сунг
бошланади.

Уша киши дайси замонгача мусофир


саналади?
Токи уз шадрига дайтиб киргунга да-
дар. Ёки бошда ерда ун беш кунгача туришни ният
дилганлар дам мусофир саналади.

Урта юриш дандай юришдир?


Курид ерда булганда пиёда ва туяда
юришга ухшаш юришдир. Дарёда
булганда кеманинг урта шамол билан юришидир.

Мусофир саналиши учун энг камида


неча чадиримлик ерга боришни ният
дилган булиши керак?
Энг ками тудсон чадиримлик жойга боришни
ният дилиши лозим.

Уша ерда турган вадти мусофирликка


кирадими ёки мудимликка ки-
радими?
Мусофирликка киради.

Бир ерга мусофир булиб бориб етган-


дан сунгра уша ерда ун беш кун
туришни ният дилса, мусофирликдан
чидадими?
Албатта, мусофирликдан чидади. Гуёки уйига
дайтиб келган кишидек мудим хукмида булади.

Бир ерга мусофир булиб бориб


етгандан кейин ун беш кун туришни
ният дилмаса, бир-икки куйдан ёки
ун турт кундан сунг бу ердан кетмодчи булса, уша
ерда турган вадти мусофир буладими ёки мудим
буладими?
Мусофир булади.

Аввалдан у ерда ун беш кун туришни


ният дилмасдан, бирор иш чидиб
долгани сабабли ёки бирор хабарга
мунтазир булганлиги сабабли ун беш кунга дадар
ёки зиёдрод туриб долса, мудим буладими ё
мусофир буладими?
Хамон мусофирлиги садланади.

"Бйр'нёчаГкун ^ургандавГсунгра ун
беш кун туришни ният дилса,
мусофирликдан чидадими?
Албатта, чидади.
ц\ Бир киши борган ерида аввалдан ун

€ > у беш кун туришни ният дилиб, мудим


' хукмида булса, лекин бир неча кун
туриб (ун беш кун туролмасдан) уз шадриг
дайтса ёки бошда бир сафарга чидса, мудим
буладими, мусофирми?
Мудимлиги тамом булиб, яна мусофир хукмига
утади.
Бир ерга бориб етгандан сунг ун беш
кун туришни ният дилиб, бир кун
тургач, ун беш кун тулгунча у ердан
кетишни ният дилса, мудим буладими ёки
мусофир буладими?
Мусофир булади.

Бир кишининг икки шадарда дов-


лиси булса, у шадарларнинг ораси уч
кунлик йул булса, бир довлидан ик-
кинчи довлига борганда мусофир буладими?
Кайсисига борса дам, йулда мусофир булади,
аммо довли бор шадарга бориб кириши билан мусо-
фирлиги тамом булиб, мудим булади.

МУСОФИРЛАРНИНГХУКМЛАРИ

Мусофир кишига нима лозим


булади?
Турт ракатли намозларни, масалан,
пешинни, аерни, хуфтонни дисда (даср) дилиб, икки
ракатдан удиши лозим. Шом ва витр намозини
дисдартирмайди.

Турт ракатли суннатларни дисда


диладими?
Иуд.

Мусофирларга дандай ишларни ди-


лиш дуруст булади?
Мадсига ёки этикка уч кеча-кундузгача
масд тортиш дам, даттид машаддатли булган
126
таддирда намознинг суннатларини удимаса,
рамазон ойида рузани тутмасдан дазога долдирса
дам булади. --- ——------------------------

Турт ракатли намозда мусофир киши


мудим кишига имом булса, дуруст
буладими?
Дуруст булади.

Бу холда намозни неча ракат дилиб


Удийдилар?
Мусофир икки ракат удиб салом бериб,
намозни тамом дилади. Ордасидан эргашган киши
ташаддудни удийди, аммо салавот ва дуони $димай,
имом булган мусофирнинг салом беришини кутиб
туради. Мусофир салом бергандан кейин мудимлар
диёмга турадилар ва долган икки ракатни удиб,
намозларини тамом диладилар.

рТурт ракатлйТгамбзда мусофир ки­


шининг мудимга эргашиши дуруст
буладими?
К,азо намоз булса, дуруст булмайди, аммо вад-
тида адо дилинадиган намоз булса, дуруст булади.

Бу долда мусофир неча ракат удийди?


Имомга тобеъ булиб турт ракат удийди.

Мусофир киши турт ракатли намозни


икки ракат удимай, турт ракат дилиб
тула удиса, намози дуруст буладими?
Дуруст булади, лекин икки ракат удимай, турт
ракат удигани учун гунодкор булади.
127
Мусофир киши уз шадрида удилмай,
дазога долган турт ракатли намозни
сафарда дазо дилмодчи булса, неча
ракат дилиб дазо удийди?
Турт ракат дилиб дазо удийди.

Бир мусофир сафардалик чогида турт


ракатли намози дазога долган булса,
уз шадрига дайтиб келгандан кейин
неча ракат дилиб дазо удийди?
Сафарда булган вадтидагидек икки ракат дилиб
дазо удийди.

ЖУМАНАМОЗИ

Жума намози дандай намоздир?


Жума куни пешин намозининг урнига
удиладиган намоздир.

Жума намозининг вадти дай


вадтдир?
Жума намозининг вадти пешин на­
мозининг вадтидир, яъни кун диёмдан оддандан
бошлаб аср намозининг вадти киргунчадир.
Жума намозининг фарз булиши учун

@ неча шарт бор?

Олти шарт бор:


1. Балогатга етган эр киши бул моги;
2. Ихтиёрли киши булмоги;
3. Саломат киши булмоги;
4. Оёдлари юришга кифоя диладиган киши
булмоги;
5. Мудим киши булмоги;
6. Икки кузи сог булмоги.
Хотинларга (ёш бодали), сабийларга,’зийдин~
даги кишиларга, ухлаш ихтиёри узида булмаган
кишиларга, дудрати етмаган бетоб кишига, мусофир
кишиларга, икки кузи кур булган кишиларга, оёд-
сиз кишиларга жума намози фарз булмайди, у
кишилар узрли кишилардир.
Бу узрли кишилар жума куни масжидга бориб
жума намозини удисалар, пешин намозини уди-
масалар дам, дуруст булади, удиган жума намозлари
пешин урнига утади.

Жума намозининг адо дилинмогига


неча щарт бор?
Яна олти шарт бор:
1. Шадар, деб аталадиган ерда булмоги;
2. Хдр ким кириши учун рухсат берилган жомеъ
масжиди булмоги;
^З.^ум^намозигал^момбуладиганкиши^мам^^^-
лакатнинг подшоди ёки дозиси тарафидан ижозат
олган булмоги;
4. Жамоат булмод учун имомдан бошда лоадал
уч киши булмоги;
5. Пешин намозининг вадти кирмоги;
6. Жума намозининг икки ракат фарзидан илгари
имом хутба удимоги.

Кдндай жойлар шадарга дисоб


дилинади?
Бу хусусда ихтилоф куп, аммо айрим
уламоларнинг сузларига дараганда, дамма мас-
жидлардан катта булган масжид, яъни жами
одамлари сигмайдиган булса, дишлод номида булса
дам, шадар дисоб дилинади.
Шадарнинг атрофида шадарга
керакли ерларда, масалан, уд отиш,
от чоптириш ва аскар жам утиши,
улик дафн этиш каби зарур ишлар буладиган
ерларда жума намози удиш дуруст буладими?
Дуруст булади, чунки шадарнинг атрофи дукми
дам шадар хукмид ад ир.

Бир киши жума намозига охирида


келиб етишса, нима дилади?
Тезлик билан имомга эргашиши керак.
Имом салом берганидан сунг бошда намозлардан дол­
ган ракатларини масбудда ухшаб узи тамом дилади.

Бир киши узрли сабаб билан ёки узр-


сиз жума намозига етолмаса, яъни
киши масжидга келганда имом
салом берган булса, нима дилади?
Пешин намозини удийди.

Бир киши бирор узрли сабаб билан мас­


жидга боролмай долса, нима дилади?
Пешин намозини удийди. Агар деч бир
узрсиз хушёдмаслик дилиб бормаса, жумага
бормаганлиги учун гунодкор булади. Агар пешинни
дам удимаса, зиёдарод гунодкор булади.

ЖУМАНИНГ ХУТБАЛАРИ

Жума намозининг хутбаси дайси


вадгда удилади?
Жуманинг турт ракат суннати удил-
гандан сунг удилади.
Хутба дай тарида бошланади?
Муаззин минбар тугрисигакелиб, хутба
асосини кулига ушлаб, «Ускуту ради-
макумуллод», дейди (маъноси: «Эй жамоат, хатиб-
нинг хутбасига дулод солиб сукут дилиб турингизлар.
Аллод таоло сизларни радмат дилсин»). Ундан сунг
хатиб минбар ёнига келиб, минбарнинг учинчи
зинасига чидиб, муаззинга тугри булиб утиради.
Ундан сунг муаззин хатибга рупара туриб азон
айтади. Азон тамом булгач, имом-хатиб урнидан
туриб, минбар устида масжиддаги одамларга дараб
хутба удишга киришади.

Имом нечта хутба удийди?


Икки хутба удийди. Икки хутбанинг
орасида Аллодга дамд айтади, калимаи
шадодатни удийди. Пайгамбар Мудаммад (а.с.)га
салавот айтади, турт улуг садоба ва бошда садоба-
л арн и ма д д д и л а д иг КуРъо ндагг б1ир^йккй” вi аъ з
удийди, дамма одамларга зарур буладиган ваъз-
насидатларни дилади дамда барча мусулмонларни
хайрли дуо дилади.

Хутба тамом булгандан кейин нима


дилади?
Муаззин идомат айтиб такбир туши-
ради, имом медроб тарафга бориб жума намозининг
икки ракат фарзини удишга киришади, жамоат
имомга эргашади.

Жума намозининг фарзи дай тарида


удилади?
Овоз чидариб удилади.
Фарз тамом булгандан сунг нима
дилади?
Жума намозининг турт ракат суннати
укилади.

Ундан сунг-чи?
Ундан сунг имом ва жамоат хдммалари
фотихдга дул кутариб дуо дилиб, мас-
жиддан чикддилар.

Имом минбарда хутба удиб турганда


маежиддаги одамларга сузлашиш ва
хутбага дулод солмай утириш дуруст
буладими?
Асло дуруст булмайди. Бундай дилиш хдромдир.

Зикр ё тасбед айтиш ёки Куръон тило-


ват дилиш ёхуд нафл ва суннат намоз-
ларини удиб утириш дуруст буладими?
Буларнинг деч бири дуруст булмайди. Хдр ким
хатибнинг хутбадаги сузларини ихлос ила эшитиб,
англаб, ибратланиб утириши лозим.

Хутба кдйси тилда удилади?


Араб тилида удилади.

Арабчани билмаган кишилар хут­


бадаги ваъз ва насихдтларни дандай
англайдилар?
Хар бир мусулмон киши араб тилини билишга
даракат дилиши лозим. Агар жумага келган жамо-
атнинг купроги араб тилини билмаса, хатиб хутбада
удилган ваъз ва насихат сузларини хутба охирида
мадаллий тилларда хам англатмоги савоблироддир.

Бир киши жомеъ масжидга имом


минбарга чидиб хутба удиб турган
вадтида келиб кирса, нима дилади?
Кирган вадтидан бошлаб дулод солиб утиради.
Тадиййати масжидни ва жума намозининг турт
ракат суннатини удимайди.

Буларни фарздан сунгра удийдими?


Турт ракат суннатни удийди, аммо
тадиййати масжид удилмаган долина
долади.

Бир киши тадиййати масжидни ёки


жуманинг турт ракат суннатини
_________ удишни бошлаган вадтда имом
минбарга чидиб хутба бошласа, нима дилади?
Бошлаган намозни тамом дилади (тухтатади).

ХАЙИТКУНЛАРИ

Хдйит куни дандай кундир?


Шодлик ва хурсандлик кунидир.

Ислом адлига бир йилда неча дайит


куни бор?
Икки дайит куни бордир: бириси фитр
ийди (рамазон дайити), иккинчиси дурбон
дайитидир.
Фитр хдйитининг маъноси нима?
Рузадан чидиш байрамидир.

Курбон хдйитининг маъноси нима?


Курбонлик дилинадиган байрамдир.

Фитр дайити дайси кунда булади?


Рамазон ойи тамом булгандан сунг
шавволнинг биринчи кунида булади.

Курбон хдйити дайси кунда булади?


Зулдижжа ойининг 10-кунида булади.

Хдйит кунлари нима учун Ислом


адлига хурсандлик булади?
Чунки бу кунларни улуг куриб, фадир-
ларга садада берган кишиларнинг, ихлос билан
тавба ва истигфор дилган кишиларнинг гунодла-
рини афв дилмодлик ваъда дилинган.

Хдйит кунларида дандай ишларни


дилиш суннат?
Фитр дайити кунида тонг отгандан сунг
дайит намозини удимасдан илгари фитр сададасини
бериш; Курбон дайити кунида тонг отгандан сунг
дурбон намозини адо дилгунча рузадор кишига
ухшаб деч бир таом ёки шароб емасдан-ичмасдан
туриш ва намоздан сунг курбонлик гушти, шурваси
ёки бирор ширин таом ейиш кабилар суннатдир.
Курбон дайити намозига боришда йулда овоз
чидариб такбир айтиш савоблидир. Х,ар хайитда тонг
отгандан сунг туриб гусл дилйпдтйисвок ила огизни
поклаш, яхши либослар кийиш, хушбуй нарсалар
сепиш, намоз удиладиган ерга пиёда бориш, борар-
дайтарда фадир ва мискинларга садада бериш, куп
жамоат дайит намозига тупланган вадтда диёмат
кунини ва мадшар кунларини хотирага тушириш,
астойдил тавба ва истигфор дилиш, даром ишларни
аралаштирмасдан дайит байрамини шодлик билан
утказиш каби амаллар суннатдир.

ХАЙИТ НАМОЗЛАРИ

Х,айит намозлари кимларга вожиб


булади?
Жума намозига ухшаш дайит намо-
зининг вожиб булишига дам олти шарт бордир:
1. -Эркак-киши булиши^_ ^--__ __
2. Ихтиёрли киши булиши;
3. Саломат киши булиши;
4. Мудим киши булиши;
5. Кузи курадиган булиши;
6. Оёги юришга ярайдиган булиши.
Хотинларга, сабийларга, зиндондаги кишиларга,
ихтиёри узида булмаганларга, беморларга, мусо-
фирларга, икки кузи кур кишиларга, оёдсиз киши­
ларга дайит намози вожиб булмайди. Улар узрли
кишилар дисобланадилар.

Узрли булсалар-да, дайит намозла-


рини удисалар, дуруст буладими?
Дуруст булади.
Хдйит намозини удишнинг дандай
шартлари бор?
Беш шарти бор: биринчиси, жума
намози шарти сингари шадар деб аталадиган ерда
уди лиши; иккинчиси, дар ким киришга рухсат бе-
рилган жомеъ масжиди булиши; учинчиси, имом
буладиган киши мамлакатнинг подшоди ёки
дозиси тарафидан намоз удишга изн олган киши
булиши; туртинчиси жамоат булмод учун имом-
дан бошда камида уч киши булиши; бешинчиси,
дайит намозининг вадти кирган булиши лозим.

Х,айит намозларида хутба удиш


шартми?
Шарт эмас, балки суннатдир. Хутба
удилмаса дам, намоз дуруст булади, лекин
макрухдир.

Х,айит намозининг вадти дайси


вадгдир?
Офтоб чидиб уч газ кутарилгандан
бошлаб диёмгача дайит намозининг вадтидир.
Аммо диём вадтида удиб булмайди.
Бирор узр сабабли дайит намозини

@ уз кунидан долдириб, кечиктириб


удиса, дуруст буладими?
Фитр дайити намозини уз кунидан бир кунгина
кечиктирса булади. Ундан зиёда кечиктирса, дуруст
эмас. Аммо Курбон намозини уч кунгача кечиктирса,
дурустдир.
ХАЙИТ НАМОЗИНИНГУКИЛИШИ

Хдйит намози неча ракатдир?


Фитр дайити ва Курбон хайити намоз -
лари икки ракатдандир.

\ Хайит намозлари дай долда удилади?


Хар иккиси имом ва жамоат билан
удилади, деч вадт ёлгиз удилмайди.
Хайит намозлари учун азон ва идомат айтилмайди.

Махалла одамларига намоз вадти


булганлиги дай тарида билдирилади?
Муаззин минората чидиб бир неча
маротаба «Ас-солату», деб дичдиради.

Хайит намозларини удишга ният


^дандай-'-дилинади?- - ----------- —----- “
Фитр дайити намози булса, «Икки ра-
катли фитр дайити намозини олдда турган имомга
эргашиб удишни ният дилдим. Холис Аллод таоло
учун», деб дилдан ният утказилади. Агар Хурбон
дайити намози булса, «Икки ракатли Хурбон дайити
намозини олдда турган имомга эргашиб удишни
ният дилдим. Холис Аллод таоло учун», деб ният
дилинади.

Хайит намозлари дай тарида


удилади?
Хар иккисининг дам фарди йуд. Ният
дилинади. Тадрима такбири айтилгандан сунг Сано
удилади. Ундан сунгра имом ва давм яна уч маротаба
«Аллоду акбар», деб такбир айтадилар. Хар айтганда
дулларини кутариб бош бармодларини дулод
юмшодларйга еткизадилар. Тадрима такбиридан
бошда уч такбир айтилгандан сунг имом овозини
баланд чидариб Фотида сурасини ва яна бир сурани
удийди. Тамом дилгандан сунг рукуъга, кейин
саждага бориб, саждадан сунг иккинчи ракатнинг
диёмига туради ва яна Фотида сурасини дамда яна
бирор сурани овоз чидариб удийди. Сура тамом
булгандан сунг имом рукуъга бормасдан илгари
аввалги ракатдагидек яна бош бармодни дулод
юмшодларига етказиб, уч маротаба такбир айтади.
Уч такбир тамом булгандан сунг яна такбир айтиб
рукуъга ва саждага боради. Кейин утирган долда
бошда намозлар сингари давом эттириб, охири
салом беради ва намозни тамом дилади.

Хдйит намозларининг бошда намоз-


лардан фарди борми?
Фарди шуки, дар ракатида уч марота-
бадан олти маротаба зиёда такбир айтилади. Бу
такбирлар аввалги ракатда Санодан сунг “Фотида”
сурасидан илгари айтилади, иккинчи ракатда “Фо­
тида” сурасидан ва унга душилган сурадан кейин
айтилади, шундан сунггина рукуъ дилинади. Ушбу
такбирлар орасида дуллар тушириб турилади.

Ушбу такбирлар нима деб аталади?


Зоида такбири, деб аталади.

Хдйит намози тамом булгач, имом


нима дилади?
Минбарга чидиб икки маротаба хутба удийди.
Фитр дайити хутбасида фитр сададасининг
дукмларини-суйлайди, Курбон хайити хутбасида
курбонлик дукмларини суйлайди.

Хайит намозининг бир дисми удил-


гандан сунг имом салом бермасдан
илгари бир киши келиб имомга
эргашса, у киши нима дилади?
Бошда намозларда булганидек долган ракатини
масбуд булиб узи тамом дилади.

Бирор киши имом салом бергандан


сунг хдйит намозига келиб долса, у
киши нима дилади?
Шу долина долади, дазо дилмайди.

КУРБОН ХАЙИТИ КУНЛАРИ

Курбон дайитидан олдинги кун


у дандай кун деб аталади?
Тарвия куни, деб аталади.

Тарвия куни дандай водеа булган


кундир?
Хазрати Ибродим алайдиссалом угли
Исмоил алайдиссаломни дурбон дилиб суйиш
дадида туш куриб, «Бу нечук туш?» деб фикр ва
андишага тушган кундир.

Арафа куни дандай водеа булган


кундир?
Ибродим алайдиссалом дилган назри
хотирига келиб, тушини англаган кундир.
139
Курбон дайити куни дандай водеа
булган кундир?
Ибродим алайдиссалом угли Исмоил
алайдиссаломни назри буйича курбонлик дилишга
дозир булган кундир.

Ибродим алайдиссалом Исмоил


алайдиссаломни бугизлаганми?
Бугизлайман, дёб турганда Жаброил
алайдиссалом келиб бугизлашга дуймаган. Аллох,
таоло амри билан Исмоил алайдиссаломнинг ур-
нига куй келтириб бериб, шу куйни курбонлик
дилишни буюрган. Шундан сунг Ибродим алайдисса-
лом углини озод дилиб, унинг урнига уша дуйни
дурбонлик дилган. Курбон дайити кунида мазкур
тарида дурбонлик дилиш Ислом адлига Ибродим
алайдиссаломдан долган амалдир.

ТАШРИК, ТАКБИРИ

Арафа, курбон дайити ва ташрид


кунларида беш вадг намоздан сунгра
дандай амал вожиб саналади?
Арафа куни бомдод намозидан бошлаб учинчи
ташрид кунининг аср намозигача дар бир намознинг
фарзини удиб салом бергандан сунг ташрид
такбирини айтиш вожибдир.

Ташрид такбири нимадир?

4ii jJ'f 4jij /4л Sh 4ii ^'\ 4ii


140
«Аллоху акбар, Аллоху акбар, ла илахд иллал-
лоху валлоху акбар. Аллоху акбар ва лиллахдл
хдмд». ' ~
Яъни, «Аллод таоло дар бир нарсадан улугрод-
дир. Аллод таолодан бошда ибодат дилинадиган
маъбуд йух,. Аллох, таоло дар бир нарсадан улугрод-
дир ва мадтовлар Аллох, таолога махсусдир». .
Ушбу ташрик, такбири имом билан

® жамоат булиб удилганда вожиб


буладими ёки тандо удилганда дам
вожиб буладими?
Жамоат билан удилганда хдм, тандо удилганда
хдм вожиб булади.

ТАРОВИХ НАМОЗИ

Тарових, намози дандай амал?


Эркакларга^хдм, хотинларга хам уки-^
лиши лозим булган суннат амалдир.

Тарових, намози дайси ойда ва дайси


вадтда удилади?
Рамазон ойида хдр куни хуфтон на-
мозидан сунг, витрдан илгари удилади.

Имом жамоат билан бирга тарових,-


ни удиб турган замонда масжидга
кириб долган киши нима дилади?
Аввал хуфтон намозининг фарзини узи тандо
удийди, ундан сунг тарових, учун имомга эргашади.
Хуфтоннинг икки ракат суннати $ж,илмаган долича
долади. Таровиднинг долган ракатларини сунгра
удийди.
Таровид даммаси неча ракатдир?
Хдммаси йигирма ракатдир.

Неча ракатдан удилади?


Икки ракатдан удиб, дар икки ракатда
даъдага утириб салом беради, даммаси
булиб ун салом билан тамом булади. Турт ракатли
дилиб удилса дам булади, лекин икки ракатни бир
салом билан удиш афзалдир.

Таровид жамоат билан удиладими


ёки тандо удиладими?
Тандо удилса дам булади, аммо жамоат
билан удиш савоблидир.

Таровид намозида идомат такбири


айтиладими?
Айтилмайди.

Таровид намозини удиш учун дай


тарида ният дилинади?
«Икки ракат таровид намозини удиш
учун ният дилиб, олдда турган имомга эргашдим.
Холис Аллод таоло учун», деб ният дилинади.

Таровид намози орасида дар турт


ракат удилгандан сунгра дилина-
диган суннат амал нима?
Турт ракат удиш миддорича дам олиб утириб
туриш суннатдир.
Утирган пайт дилинадиган мустахдб
амал нима? ----------------------
Тасбед ёки тадлил айтиб утириш
мустадабдир.

Бизларнинг мамлакатларда дайси


тасбех, айтилади?
Ушбу тасбех, айтилади:

«Субдана зил мулки вал малакут. Субдана зил


ъиззати вал ъазомати вал кудроти вал кибрийаи z
вал жабарут. Субданал маликил даййил лази ла
йамут. Суббудун куддусур роббуна ва роббул
малаикати варруд. Ла илада иллаллоху настаг-
фируллод. Насъалукал жанната ва наъузу бика
минан нар».
Яъни: «Ердаги ва осмондаги махлудот содиби ва
эгаси булган Аллох, таолога тасбех; айтаман (яъни,
Уни дар турли нудсон ва камчиликдан покдир, деб
эътидод диламан). Иззат, улуглик, дам дудрат ва
гоятда баландлик эгаси булувчи Аллох; таолога
тасбех, айтурман. У нудсон ва камчиликлардан пок
ва муназзахдир. Фаришталарнинг ва Жаброилнинг
Яратувчиси ва Парвардигоридир. Бир Аллоддан
бошда деч бир маъбуд йуддир. Биз Аллохдан
гунохдаримизни афв дилмодни сурармиз. Ё Рабб,
Сендан жаннатни сурармиз, дузах утидан Сенга
панод тилаб сигинамиз».

Тарових, намози тугагунча неча

Х,ар турт ракатдан сунг удилади.


Хдммаси булиб, беш маротаба удилади.

Тарових; намозида имом “Фотида”


сурасидан сунг нима удийди?
Камида уч оятни ёки дисда суралардан
бирини удийди, аммо Куръоннинг аввалидан
бошлаб дар ракатда Фотида сурасига бир оз душиб,
рамазон тамом булгунча Каломи шарифни тамом
битириб хатм дилиш суннатдир. Хулоса: рамазон
ичида Куръонни бир маротаба хатм дилиш (удиб
тугатиш) суннатдир.

Имом ташаддудни удиб тамом дил-


гандан сунг, яъни «...ъабдуху ва
расулух,»га етгандан кейин салавот
ва дуоларни удийдими?
Имом давмнинг долйга назар дилади: агар
давмга огир келса, дуони тарк дилади. Аммо сала-
вотни тарк дилмайди. Лекин «Аллодумма солли
ъала Мудаммадин ва ъала али Мудаммад»га дадар
удиса дам, кифоя дилади. Чунки ушбу дадар ила,
Имом Шофеъийнинг наздида, фарз бажо келади,
бизларнинг маздабимизда суннат бажо келади.

Имом таровидда дироатни ичида


удийдими ёки овоз чидариб удий­
дими?
Овоз чидариб удийди.
144
Таровид намози тамом булгандан
кейин дайси дуо удилади?
Ушбу дуо удилади:

«Аллохумма солли ъала Мудаммадин ва


саллим. Аллохумма заййина би зийнатил ий-
ман ва шаррифна би шарофатил дидайати вал
ъирфон ва акримна би сийами шадри рамазон
варзуднал жаннати валгуфрон ва тадоббал
минна таровидана йа Субдану, вастажиб дуъа-
’ана йа Хдннон би фазлика ва жудика йа Ман-
нон, биродматика йа ардамар родимин».
Яъни: «Ё Рабб, Мудаммад алайдиссаломга ва дам
унинг оиласйга радмат ва салом етказгил. Ё Рабб,
бизларни дидоят ва маърифат шарофатига Му­
шарраф дилгин ва дам бизларни рамазон ойи рузаси
билан икром ва хурматли дилгин ва бизларга жан-
натни ва дам гунодларимизни афв дилмодликни
насиб дилгин. Эй пок Парвардигоро, бизлардан
таровид намозларимизни дабул дилгин. Эй радм
дилувчи Аллод ва дам сурамасдан берувчи Аллод, Уз
фазлинг ва вужудинг билан дуоларимизни дабул
дилгин. Эй Аллод, гоятда радмат ва яхшилик фадат
Сенинг радматинг бирла досил булгувчидир».
Тарових, тамом булгандан сунг нима
удилади?
Витр намози удилади.

Витр намози тандо удиладими ёки


имом билан удиладими?
Рамазон ойида имом билан удилади.

Имом витр намозини ичда удийди-


ми ёки овоз чидариб удийдими?
Уч ракатнинг дар дайсисида дам овоз
чидариб удийди.

В Кунут дуосини-чи?
& Ичда удийди.

Кунут дуосини имом ордасида тур-


ганлар дам удийдиларми?
Албатта, дар дайсилари удийдилар.

ЖАНОЗАНАМОЗИ

Жаноза намози данада намоздир?


Маййит, яъни улик учун удиладиган
намоздир.

Жаноза намози фарзми, вожибми?


Фарзи кифоядир. Шу таридаки, бир
маййитга мадалла жамоасидан бир
киши удиса, кифоя дилади, бошда кишилардан
содит булади. Улар удимаганлари сабабли гунодкор
булмайдилар. Агар деч бир киши удимаса, гунодкор
буладилар. К,анча киши удиса, удиганларнинг дар
дайсиси савобга зга буладилар.

Жаноза намозининг шартлари


нечта?
Саккизтадир: 1) тадоратли булиш; 2)
баданнинг пок булиши; 3) либоснинг пок булиши;
4) оёд тарафи пок булиши; 5) авратни бекитиш; 6)
диблага дараб туриш; 7) ният дилиш; 8) маййит
ювилган булиши (маййит зулм билан улиб, шадид
булган булса, ювилмаган долина жаноза удилади).

Жаноза неча ракатдир?


Жаноза намозида ракат йуд. Турт
такбир билан тамом булади. Ушбу турт
такбир турт ракат дукмидадир. Жаноза намозида
рукуъ, сажда, даъда дилинмайди, диёмда турган
долда тамом дилинади._ _ ________ _ ___ _ __ _

Жаноза намози дандай удилади?


«Ушбу маййит учун жаноза намозини
удишни ният дилдим. Олдда турган
имомга эргашдим. Холис Аллод таоло учун. Аллоду
акбар», деб дулод юмшогига дул бармогини
етказади. Сунгра дулларни боглаб Сано удийди.
Сано удигандан сунг дуллари богланган долида
иккинчи марта такбир айтади ва салавот удийди.
Салавотдан кейин учинчи такбирни айтади. Сунгра
маййит балогатга етган улуг киши булса, ушбу
дуони удийди:
«Аллохуммагфир лихдййина ва маййитина
ва шадидина ва гоибина ва согирина ва каби-
рина ва закарина ва унсана. Аллохумма ман
ах,йайтаху минна фа адйиди ъалал Ислам ва
ман таваффайтаху минна фатаваффаху ъалал
ийман, би рохдиатика йа архдмар рохдмин».
Яъни: «Ё Рабб, бизларнинг тирикларимизни,
уликларимизни, дозирларимизни, йудларимизни
ва кичикларимизни ва улугларимизни, эркакла-
римизни ва хотинларимизни магфират дилгин. Ё
Рабб, бизлардан кимларга тириклик берсанг, Ислом
дини устида тургизгин ва бизлардан кимни вафот
дилдирсанг, имон устида вафот дилдиргин».
Агар маййит ёш бола булса, ушбу дуо удилади:

«Аллохумма ижъалху лана фаротон важъалху


лана зухров ва ажрон важъалху лана шафиъам
мушаффаъан».
Яъни: «Ва бизлар учун шафоат дилувчи дилгин».
Ушбу дуоларни удигандан сунг туртинчи такбирни
айтиб, диёмда турган долича икки тарафга салом
беради. Шу тарида жаноза намози тамом булади.

Жаноза намози тамом булгандан


кейин кдндай дуолар дилинади?
«Роббигфир лана ва ли хдзал маййити вафтад
лаху фи добриди. Аллохумма зид ажроху ва ла
тузиллана баъдаху», деб дуо дилинади.
Маъноси: «Ё Раббим, бизларнинг гунодлари-
мизни ва ушбу маййитнинг гунодини афв дилгин,
унга дабрида кенглик бергин. Эй Аллод, ушбу
маййитнинг ажрини зиёда дилгин ва бизларни
залолатга ташламагин».

Жаноза намозида датнашаётган


киши такбирларни айтаётган чогда
бошини бироз кутарадими?
Йуд, кутармайди.

Жаноза намози удилганда маййит


даерда булади?
Жаноза намози удиётганларнинг
олдида Кдбла тарафда булади.

Кдй тарида дуйилади?


Боши шимол тарафда, оёги жануб
тарафда, чалданчасига дуйилади.

Имом даерда туради?


Кавмдан илгарирод, маййитнинг
кукраги тугрисида туради. Орадаги
масофа сажда дилганда маййитнинг кукрагига
сажда дилгудек ядин булиши лозим.
Бир киши жаноза намози бошланиб,
бирор такбир айтилгандан кейин
келиб долса, у киши нима дилади?
Имомга эргашиб, имом салом бергандан сунг
долган такбирни, салавотни, дуони дазо дилиб
намозни тугатади.

Агар жаноза бошланиб долса, лекин


тадорати булмаса, агар тадоратга
машгул булса, жаноза намозига
етишмаслик эдтимоли булса, нима дилади?
Таяммум дилиб жаноза намозини удийди.

НАФЛ НАМОЗЛАРИ

Кдндай нафл намозлари машхурдир?


Ушбу ун турт турли намозлар машхур­
дир: истисдо намози, кусуф намози,
хусуф намози, хавф намози, истихора намози, дожат
намози, шукр намози, истигфор намози, ишрод
намози, зудр намози, аввобин намози, тадажжуд
намози, давл намози, мустадаб намозлари.

Истисдо намози дандай намоз?


Куп вадт ёмгир ёгмай долиб, экинлар
ва дайвонларга зарар келиши эдтимоли
булганда Аллод таолодан ёмгир тилаб удиладиган
икки ракат нафл намозидир.

Истисдонинг маъноси нима?


Аллод таолодан ёмгир тилаш, де-
макдир.
Истисдо намози даерда ва дай
тарида удилади?
Бутун шадар ва бутун дишлод мусул-
монлари жам булиб, садрога чидадилар. Ёш
болаларни ва дайвонларни олиб чидадилар ва ким-
ки гоят ожиз булса, бечора ва ожизлик суратида
чидадилар ва фадирларга садада берадилар. Зо-
лимлар мазлумларни рози диладилар. Садрога
чидданда тадоратли долда дар дайси одам имомга
дарши булиб туради. Шундан кейин имом хало-
йидда куп ваъз-насидатлар дилади ва давмларни
гунодлардан тавба ва истигфор дилишга таклиф
этади. Хдммалари тавба-истигфор диладилар. Унд ан
кейин дар дайсилари ёлгиз долда икки ракат намоз
удийдилар.

У намозда нима деб ният дилинади?


wHtl/ «Икки ракат нафл намозни удишни_____
— ният дилдим: Холис Аллод таолоучун»,
деб ният дилинади.

)Д Киёмда нима удилади?


I, .1 т- -п > п

ру Бошда намозларга ухшаб Фотида


сураси билан бирор сура удилади.

\ Намоздан сунгра нима деб дуо


Ж^Ху удилади?
Ушбу дуо удилади:
«Аллодум-масди ъибадака вардам бадаи-
мака. Аллохумма амартана бидуъаик ва ваъад-
тана ижабатака фадод даъавнака кама амар­
тана ва ажабна кама ваъадтана. Аллохумма ин
лам тардам лианфусина ликасароти зунубина
фардам сибйанана».
Яъни: «Эй бор Худоё, бандаларингни сероб,
хдйвонларингга рахдо этгин. Эй бор Худоё, бизларни
дуо этмодда буюрдинг ва хдм дуоларимизни ижобат
этмодда ваъда бердинг. Энди биз Сенга Уз амринг
билан дуо дилдик, бас, энди Сен ваъданг буйича
бизларнинг дуоларимизни дабул этгин. Ё Рабб, агар
гунохдаримизнинг куплиги учун узларимизга радм
дилмасанг, гунодсиз ёш болаларимизга ва дай-
вонларимизга радм дилгин».

Шу тарида неча кун истисдога


чидадилар?
Ёмгир ёгмаса, уч кунгача чидадилар.

Ёмгир ёга бошласа, нима диладилар?


Бошларини очиб, ёмгир сувига тутиб
Худога шукр диладилар.

Кусуф намози дандай намоз?


Офтоб тутилиб, нури кетганда имому
жамоат билан маежидда удиладиган
икки ракат намоздир.

Кусуф намозини имом дандай


удийди?
К,ироатни ичда дилади ва узун су-
раларни удийди.
Намоздан сунгра нима диладилар?
Офтобнинг нури очйлиб равшанбул-
гунча тавба ва истигфор айтиб, дуо
дилиб турадилар.

Хусуф намози дандай намоз?


Ой тутилиб, нури кетган замонда уди­
ладиган икки ракат намоздир.

Хусуф намози даерда ва дандай


удилади?
Х,ар ким уз уйида ёлгиз долда удийди.

Ушбу кусуф ва хусуф нима сабабдан


булади?
Х,ар иккиси Аллод таолонинг дудрати
асаридир. Уларнинг сабабларини тафтиш дилиш
бизларнинг вазифамиз эмасдир.

Кусуф ва хусуф булган вадтларда


нима учун намоз удилади?
Шу дадар зур махлудларнинг нурлари
кетишидан ибратланиб, уларнинг нурли булиши
бандаларга гоятда фойдали улуг неъмат эканини
хотирга тушириб, шукр дилиш учун намоз Дилади.

Хавф намози дандай намоз?


К,аттид шамол, зилзила, ёмгир куп
ёгиб, сувлар тошдин булганда ёки
даттид совудлар булганда ва ушбуларга ухшаган
хавфли водеалар содир булганда удиладиган икки
ракат нафл намоздир.
Ушбу хавф намозини удигандан сунг
нима дилинади?
Тавба ва истигфор дилинади: «Ё Рабб,
ушбу водеанинг зараридан садлагин», деб дуо
удилади.

Истихора намози дандай намоз?


Бир улугрод ишни дилиш хайрли бу­
ладими ёки булмайдими, деб шубдага
борган замонда удиладиган икки ракат нафл
намоздир. Бир киши бир ишни дилишдан аввал шу
тарида шубдага тушса, Аллод таолодан хайрли ишини
тилаб икки ракат нафл намози удийди. Намоздан
сунг келадиган истихора дуосини комил ихлос билан
маъносини уйлаб удийди, дуодан сунг узининг
дилига дарайди: дили дайси тарафга тортса ва дайси
тарафга купрод мойил булса, уша тарафни дилади.
Яъни, фараз дилинган ишнинг булишини истаб
долса, у ишни Худога топшириб дилади, агар дуо
удигандан сунг у ишга дили асло тортмаса, дилмайди.
Ёки тадорат дилиб икки ракат намоз удиб, истихора
дуосини удигандан сунг тадоратли долина дибла
тарафга дараб унг ёнини босиб ётади, шу уйдусида
хайрли туш курса, уша дасд дилган ишни дилади.
Агар хайрсиз туш курса, у ишни дилмайди.

Истихора дуоси кдндай дуо?


Ушбу дуодир:
«Аллохумма инни астахийрука би ъилмика
ва астаддирука би кудротика ва ас’алука мин
фазликал азийм. Фаиннака такдиру вала акдиру
ва таъламу вала аъламу ва анта ъалламул гуйуб.
Аллохумма ин хунта таъламу анна дазал амро
хойрун ли фи дини ва маъаши ва ъадибати амри
фацдирду ли ва яссирху ли сумма борик ли
фийди ва ин хунта таъламу анна хдзал амро
шаррун ли фи дини ва маъаши ва ъадибати
амри фасрифху ъанни васрифни ъанху вакдур
лийал хойро айнама хунту иннака ъала кулли
шайъин додир».
Маъноси: «Ё Рабб, батаддид, мен Сендан яхши-
лик талаб дилурман ва дам кудрат талаб дилурман,
Сенинг улуг фазлингни сурарман, чунки Сен дар
нарсага додирсан, мен эсам деч бир нарсага дуд-
ратим етмас. Сен дар нарсани билурсан, мен эсам
деч бир нарсани билмасман. Сен дар дайси гайб
нарсаларни билурсан, ё Рабб, агар ушбу мен дасд
этган ишимни диним учун, дунёим учун ва охира-
тим учун ёмон деб билсанг, ул ишни мендан ва
мени ул ишдан дайтаргин ва узод дилгин,
батаддидки, Сенинг дамма нарсага дудратинг ва
дучинг етгувчидир».
Хржат намози дандай намоз?
Бир кишининг Аллод таолодан талаб
диладиган дожати булган вадтда (яъни,
бир мадсаднинг досил булмогини тилаган замонда)
удиладиган икки ракат нафл намозидир.

Намозни удигандан сунг нима


дилинади?
Боятда ихлос ила Аллод таолодан узи­
нинг дожатини тилайди.

Шукр намози дандай намоз?


7 Бир мадсади досил булган замонда ва
ёки бир хайрли неъмат келган замонда
шукрона дилиш учун $ж,иладиган икки ракат нафл
намоздир.

Тавба ва истигфор намози дандай


намоздир?
Хатолик билан бир гунод иш дилса,
пушаймон булса, тавба дилиб уша гунодининг афв
дилинишини Аллод таолодан тилаб удиладиган
икки ракатли нафл намоздир.

Бир киши шу тарида тавба дилиб икки


ракат нафл намоз удиб Аллох, тао­
лодан гунодини тиласа, нима булади?
Аллох, таоло гунодини кечиришни ваъда
дилгандир.

Ундай намозни удигандан кейин


дандай дуо дилинади?
Ушбу истигфорни удийди:

^Ji uJlli Ji Ь5^ jt V jl iiu>


Oj^tll OjI fcUJl c£ J uJJDl
«Астагфируллод, астагфируллод, астагфи-
руллохд таъала мин кулли занбин азнабтуду
ъамдан ав хотоан сиррон ав ъаланиятан ва ату-
бу илайди миназ-занбиллази аъламу ва миназ-
занбиллази ла аъламу иннака анта ъалламул
гуйуб».
Маъноси: «Аллох, таолодан дар бир дилган гу-
нодларимни афв дилишини талаб дилурман,
дасддан хатолик ила ошкора, махфий, узим би-
либ ва билмай дилган гунодларимдан Аллох, тао-
лога тавба дилурман. Ё Раббим, Сен гайбларни
билувчисан».__ - ------

Ишрок, намози кдндай намоз?


Офтоб тамом чидиб булгандан кейин
удиладиган намоз.

Ишрок; намози неча ракат булади?


Икки ракат, турт ракат, олти ракат,
саккиз ракат дилиб удилади. Садкиз
ракатдан зиёда дилинмайди.

Зухо намози кдндай намоз?


Офтоб чидиб кутарилгандан сунг
удиладиган нафл намоздир.
Зухо намози неча ракат?
Икки ракат, турт ракат ёки олти ракат,
саккиз ракат, ун икки ракатдир. Ун
икки ракатдан зиёда дилинмайди.

Аввобин намози дандай намоз?


Шом намозини удигандан кейин
удиладиган нафл намоздир.

Неча ракат булади?


Икки ракат, турт ракат ёки олти ракат
булади.

Тадажжуд намози дандай намоз?


Кечаси ярим кечадан сунгра уйду-
дан туриб тонг отгунча удиладиган
намоздир.

Неча ракат удилади?


Икки, турт, олти ракат.

Хдвл намози дандай намоз?


Бир мусулмон кишининг вафоти куни
савобини уша маййитга багишлаш
учун шом намозидан кейин удиладиган намоздир.
Унга «Алдакумут-такасуру» сураси удилади.
БЕШИНЧИ КИСМ _____
РУЗА, ЗАКОТ, ХАЖ

Ислом динида фарз булган улуг


ибодатларнингучинчиси нима?
Рамазон ойида дар куни руза тутиш.

Руза тутиш дай тарида булади?


Тонгдан то дуёш ботгунча огзини
ёпишга ният дилиб, ейиш, ичиш ва
жинсий алода дилишдан садланилади.

Рузанинг фарзи нечта?


Учта. Биринчиси ният; иккинчиси
ейиш ва ичишдан садланиш; учинчиси
жинсий алода дилмаслик.

Ниятсиз кунни емасдан, ичмасдан ва


жинсий алода дилмасдан кеч дилса,
рузага дисоб дилинадими?
Руза дисобига утмайди.

Рузага дайси вадтдан ният ди­


линади?
Садарликдан сунг тонг отгунча ди-
линган ният афзал. Тонг отгандан кейин катта
чошгодгача ният дилса дам дуруст. Ундан кейин
ният дилиш дуруст эмас. Катта чошгод диёмдан
икки соат ёки икки соату чорак дадида аввалдир.
\ Бир киши тонгдан катта чошгодгача
рузага зид нарсани дилмасдан турса,
катта чошгоддан озгина мудаддам
уша куннинг рузасини ният дилса, шу руза рузага
дисоб буладими?
Албатта, рузага дисоб булади.

Бир киши тонгдан кейин дам есаю


ундан кейин чошгодгача шу куннинг
рузасини ният дилса, рузаси дуруст
буладими?
Дуруст булмайди.

Рузага ниятни тил билан дилиш


керакми ёки фадат дил билан ният
дилса кифоями?
Тил билан дам ният дилиш афзалдир, лекин
фадат дил билан ният дилса дам кифоя. Аммо огод
булиш керакки, фадат тил билан ният дилиб дил-
нинг бехабар долиши ният эмас, чунки ният дилнинг
ишидир. Чунончи, аксар авом одамлар тил билан
булган ниятни ният деб эътидод диладилар. Ма-
салан, намозда «ният дилдим»ни тил билан айтишни
ният, дейдилар, долбуки, ният фарз булган ибо-
датларнинг даммаларига фадат тил билан ният
дилиш ила ибодат дуруст булмайди. Муътабар ният
фалон амал ва фалон ибодатни диламан, деб дилда
дасд дилиш, дилдан утказишдир.

Руза тутишда тил билан арабча ният


дилмодчи булса, нима деб ният
дилади?
«Наввайту ан асума совма шах,ри ромазона
минал фажри клал магриби, холисан лиллахд
таъала. Аллоху акбар», деб ният к,илинади.
Маъноси: «Аллох,таоло учун ихлос билан тонгдан
то офтоб ботгунича рамазон ойининг рузасини
тутмокдикни ният к,илдим».

Куёш ботгач, рузаси тамом булганда


нима кдлади?
Олов тегмаган бирор таом ёки сув ила
огзини очади. Хурмога ухшаш ширин таомлар би­
лан огиз очиш мустахдбдир. Ориз очилаётганда:

«Аллохумма лака сумту ва бика аманту ва


йлайка таваккалту ва ъала ризцика афторту
фагфир ли йа гоффару ма цоддамту ва ма ах-
хорту», деб айтилади.
Маъноси: «Эй бор Худое, ушбу рузамни фадат
Сен учун тутдим ва Сенга имон келтирдим ва Сенга
таваккал к;илдим ва Сенинг берган ризцинг билан
ифтор к,илдим. Эй гунохдаримни афв к;илувчи Ал-
лох,! Сен энди менинг аввалги гунохдаримни ва
охирги гунохдаримни кечиргин ва ёрлакдгин».
РУЗАНИНГ СУННАТ, МАКРУХ, ВА МУФСИДЛАРИ

Руза тутган кишига дандай ишларни


дилиш суннат?
Садарлик дилиш; субддан илгари ру­
зага ният дилиш; руза билан нафсни ёмон ният-
лардан тухтатишни дасд дилиш; руза булган дол-
да бефойда дамда ибосиз сузларни гапириш ва
эшитишдан узини садлаш; киши билан уришмод-
дан ва дар бир гунод ишлардан узини тортиш;
мумкин дадар зикр ва тасбед ила ва дам Куръон
удимо дда машгул булиш; дуёш ботган вадтда шом
намозиниудимасдан илгари огиз очиш суннатдир.

Руза тутган кишиларга дандай


ишлар макруд дисобланади?
Фойдасиз сузларни сузлаш; ибосиз
сузларни сузлаш; одамлар билан ёдалашиш;
даммомга тушиш; сувга шунгиш; таомни татиб
куриш; утар руза, яъни бир кун кечгача руза тутиб
огиз очмасдан иккинчи кун рузасини давом этти-
риш каби ишлар макруд.

Руза тутган кишига дандай ишларни


дилиш дуруст булади?
Сотиб оладиган нарсаларни тил
теккизиб татиб куриш, зарур булганда таом чайнаб
бериш, кузига сурма тортиш, юзини мойлаш,
мисвокдан фойдаланиш, дон олдириш, зулук сол-
дириш, обдаста билан гусл дилиш, совун билан
покланиш дуруст булади, макруд эмас.
Рузани дандай нарсалар бузади?
^—Кунжут дадар булса дам^таом-ейиш;
бир датра булса дам, сув ичиш; эр билан
хотиннинг жинсий алода дилиши рузани бузади.

Бир киши узининг руза эканини


била туриб ихтиёрий равишда
рузани бузадиган ишларни биринчи
марта дилса, у киши нима дилиши лозим?
Рузасининг дазосини тутиши ва дам каффорат
дилиши лозим.

КАЗО ВА КАФФОРАТ

Рузани дазо дилиш нима дегани?


Бузилган рузасининг урнига рамазонт
дан кейин руза тутишдир. Неча кун
рузаси бузилган булса, шунча он вуза тутади.___ _—

Каффорат дилиш нима дегани?


Бир дул озод дилиш, агар бунга додир
булмаса, рамазондан кейин орада
бирор кун долдирмай, муттасил олтмиш кун руза
тутиш, агар заифлик ва нотавонлик сабабидан
олтмиш кун руза тутишга додир булмаса, олтмиш
мискинга таом бериш каффорат дилишдир.

Олтмиш кун руза муттасил булмаса,


каффоратга кифоя диладими?
Кифоя дилмайди, каффоратга олтмиш
кун муттасил булиши лозим.
Бир киши каффорат учун руза тута
бошласа, олтмиш кунга етмасдан
бирор кун руза тутмай долса, нима
дилади?
Каффорат учун янгидан бошлаб олтмиш кун
муттасил руза тутади, аввалги тутган рузаси каф-
форатга кирмайди.

Бир киши ният билан тутган рама-


зон рузасидан бир неча кунни хато
дилиб бузса, масалан, турт-беш
кунни хато дилса, нима дилиши лозим?
Х,ар бир хато дилган кун учун бир кундан дазо
руза тутади, ундан кейин неча кун хато дилган
булса, даммаси учун бир каффорат лозим булади.

Бир киши бир ё бир неча кун руза


тутишни ният дилмасдан фосидлик
ила кундуз кун таом еб юрса, у киши
нима дилмоги лозим?
У киши руза тутмай долган кунлари учун дазо
руза тутади, ушбу дилган фисд ишига пушаймон бу­
либ, тавба ва истигфор дилади. Аммо у кишига каф­
форат лозим эмас, чунки унинг гуноди гоятда зур ва
катта гуноддирки, каффорат билан афв дилина-
диган эмас, балки тавба ва истигфор лозимдир.

Бир киши узининг руза эканини


билиб туриб хатолик билан огзидан
бирор таом кетса ёки сув ичиб
юборса ёки бир кишининг зурлик билан
рузасини бузса ёки рузадор киши огзини
тулдириб дайт дилса ёки тонг отмаган деб уйлаб
таом еса, долбуки, тонг отган булса ёки цуёш
ботган деб ифтор дилса, шу кишининг рузаси
бузиладими?
Бузилади.

Энди у киши нима дилиши керак?


Уша куни дуёш ботгунча рузадор
кишидек рузани бузадиган нарсадан
узини садлашй ва дам рамазондан кейин уша кун
учун руза тутиб бериши лозим. Аммо каффорат
лозим эмас.

Руза тутган кишининг димогига


чанг-губор ёки тупрод, жун ёки
тутунга ухшаш нарсалар кирса,
рузаси бузиладими?
Бузилмайди, дазо дам, каффорат дам лозим
эмас.

Огзига дор ёки ёмгир кирса, рузаси


бузиладими?
Бузилади. Кдзо дилиш лозим булади,
аммо каффорат лозим эмас.

Узининг тупугини ютса, нима


булади?
Руза бузилмайди.

Бир рузадор киши узининг руза


эканини эсдан чидариб бирор таом
еса, сув ичса, жинсий алода дилса,
рузаси бузиладими?
Бузилмайди, дазо дам, каффорат дам лозим
эмас.

Бир рузадор киши уйдудан жунуб


булиб турса, хотинига дул теккизиб
эдтилом дилса, рузаси бузиладими?
Бузилмайди.

У кишига гусл дилиш дурустми?


Сув ичига тушиб узод муддат утир-
масдан ва дам обдаста билан гусл
дилиш дуруст. Аммо сув ичига тушиб узод муддат
туришда баъзи жойларидан сув кириб руза бузи-
лиши эдтимоли бор.

Руза тутган киши тиш орасида


долган таомни еса, рузаси бузи­
ладими?
Нухатдан кичик булса, огзидан ташдарига
чидармай ютиб юборса, рузаси бузилмайди, агар
нухот миддорича булса ёки огзидан чидариб кейин
ютса, бузилади.

У киши нима дилиши лозим?


Рузасини дазо дилмоги лозим булади,
каффорат лозим эмас.

Кдзо ва каффорат учун тутиладиган


рузаларга дай вадт ният дилиш
лозим булади?
Кечаси ният дилиш лозим булади. Тонг отгандан
кейин ният дилиш муътабар эмас.
Х,айз ва нифосли аёлларга руза
тутиш лозимми?
Дуруст эмас.

Бир аёл рамазон ичида дайзли ёки


нифосли булса, нима дилади?
Хдйзли ва нифосли кунларда руза тут-
майди. Неча кун рузаси долган булса, шунча кун
дазосини тутади.

РУЗА ФИДЯСИ

Бир дари киши руза тутишга дуввати


етмаса, нима дилади?
Х,ар бир куннинг рузаси учун бир
мискинга сададаи фитр миддорича фидя беради.

Агар шу дари киши рамазондан


кейин руза тутишга дуввати етгудек
булса, нима дилади?
Рамазонда тутилмай долган кунларнинг дазо-
сини тутади.

Х,омиладор хотин ёки бола эмиза-


диган аёллар руза тутган долда
узига ёки боласига зарар були-
шидан хавфсираса, руза тутмаса дам дуруст
буладими?
Дуруст булади, лекин зарар етиши эдтимоли
аригандан сунгра рузаларининг дазосини тутади.
ш Бир бетоб киши руза тутсам, бетоб-

€ лигим зиёда булади, деб хавфсираса

У ва ё бир ишончли табиб руза тутиш


зарар дилади, деб дукм дилса, шу бетобга руза
тутмаслик дурустми?
Дуруст, соглиги тикланган пайтда рузасининг
дазосини тутади.

Мусофир кишига руза тутмаслик


дурустми?
Сафар куп машаддатли булмаса, руза
тутиш афзал. Тутмаса х;ам дуруст, сафардан дайт-
гандан сунг дазосини тутади.

Бир куннинг рузасини тутиб бош-


лагандан кейин сафарга чидиб кетса,
рузаси нима булади?
Агар рузасини бузса, дазо лозим булади,
каффорат лозим эмас.

Бир мусофир киши руза тутишни


ният дилмасдан эрта билан таом еса,
ундан кейин кундуз куни уйига дай-
тиб келса, нима дилади?
Шу куни офтоб ботгунча руза кишидек емак-
ичмакдан узини садлаб туради. Агар еса, ичса, дазо
кифоя дилади, каффорат лозим эмас.

Бир кишининг дазога долдирган


рузалари булса, тезлик билан дазо-
сини тутиш лозимми?
Албатта, мумкин дадар вадтни ганимат билиб,
тезлик ила дазосини тутиш афзалдир.
Бир кишининг дазо рузаларини
тутишга вадти булсаю тутмасдан,
орада яна бетоб булиб, вафоти ядин-
лашиб долса, у киши нима дилса, вожиб?
Колган рузаларининг фидяси учун ворисларига
васият дилиши вожиб булади.

У киши вафот дилса, ворислари нима


дилади?
Уша маййитдан долган молнинг учдан
бир булаги дисобидан фидя берадилар.

НАЗР ВА НАФЛ РУЗАЛАР

Бир киши фалон иш булса, фалон


кунда руза тутаман, деса ёки фалон
кун дадар руза тутарман, деб назр

Айтган назрини адо дилиш вожиб.

Назр рузага дайси вадт ният дили­


нади?
Фалон кунда, деб ният дилса дам була­
ди, кундуз куни катта чошгодгача ният дилинса
булади, аммо дайси куни тутиши тайин дилинмаган
булса, тонг отгунча ният дилиб долиш лозимдир.
Ундан кейин булмайди.

Рамазондан бошда вадтда руза


тутиш дурустми?
Икки дайит кунларидан ва ташрид
кунларидан бошда кунларда нафл руза тутиш ду-
169
руст булади. Мустадабдир. Хусусан, душанба,
пайшанба кунларида, ашур, ражаб ойи, барот ва
арафа кунларида дам зулдижжа ва мударрам
ойларининг аввалги жума кунларида нафл руза
тутиш куп савобли мустадаб амаллардандир.

РУЗА ТУТИШ МАКРУХ БУЛГАН КУНЛАР

Кайей кунлар руза тутиш макруд


булади?
Икки дайит кунларида, Курбон дайити
кунидан кейинги уч кунгача, ёлгиз жума кунида ва
ёлгиз шанба кунида руза тутиш макрухдир.

Жума ва шанба куни ёлгиз тутмай,


у бир кун-икки кун кушиб тутса, ма-
Мй/ салан, пайшанба ва жума куни ёки
шанба ила якшанба куни нафл руза тутса, макрух,
буладими?
Макрух, булмайди, дуруст булади.

Ният билан нафл рузага киргандан


сунг шу рузани бузиш дурустми?
Дуруст эмас, макрухдир.

Зиёфатга чадирилгани сабабли ёки


уйига медмон келгани сабабдан нафл
рузани бузса буладими?
Зиёфат дилган киши кунгли долгудек булса ёки
медмон булган кишининг кунглига огир келгудек
булса, заволдан, яъни офтоб огишидан илгари булса,
бузмод дуруст булади. Аммо заволдан сунг рузани
бузиш яхши эмас, бузмаган афзал.
Бир киши тутган нафл рузасини
бузса, нима цилишикерак булади?
Бузилган рузасининг дазосини тутиши
лозим.

ОЙ КУРИБ РУЗАГА КИРИШ

Рамазон ойининг боши дайси кун


булади?
Шаъбон ойининг йигирма тудди-
зинчи, яъни охирги куни кечаси дилол, яъни янги
тугилган ой курилса, эртаси руза рамазон бошидир.

Шаъбон ойининг йигирма туддизин-


чисида ой куринмаса, нима булади?
Шаъбон ойини уттиз дилиб, уттиз
биринчи куни рамазон боши, деб дисоб дилинади.

Фитр хдйити дайси кун булади?


Шаввол ойининг биринчи кунида бу­
лади. Рамазон ойининг йигирма туд-
дизинчи ё уттизинчи кунида кечаси шаввол ойи
курилса, эртага фитр хдйити кунидир.

Уттиз кун руза тутгандан сунгра


кечдурун шаввол ойи куринмаса,
нима булади?
Рамазон ойининг боши шубдали дисоб ди-
линмаган булса, эртаси фитр дайити кунидир. Агар
рамазон боши шубдали дисоб дилинган булса, уттиз
бир кун руза тутилади, уттиз иккинчи куни фитр
дайити булади.
Ой куриш хусусида неча кишининг
гуводлиги лозим?
Офтоб ботган вадтда будут булмаса,
янги ойни куп киши курмоги шарт. Бир, икки, уч
кишининг сузи дабул дилинмайди. Аммо агар
тепада будут булса, руза тутмод учун ход эркак киши
булсин, ХОХ, ХОТИН киши булсин, бир одил кишининг
сузи к;абул дилинади. Аммо рузадан чидиш, фитр
ийди учун икки одил эркак ва ё бир одил эркак ва
икки одил хотин ойни куриб гуводлик бермоги
лозимдир.

Кимлар одил киши саналади?


Улуг гунодлардан узини сакдагувчи
болиг, одил ва комил мусулмон киши-
лар одил саналадилар.

Шаъбоннинг йигирма туддизинчи


куни янги ой куринмай долса,
уттизинчи куни дайси ойдан дисоб
дилинади?
Шаъбон билан рамазон орасидаги кун уртодда
ухшаш булади. У кун шаъбоннинг уттизинчи куни
булиши дам мумкин, рамазоннинг биринчи куни
булиши дам мумкин, шу сабабдан у шак куни, деб
аталади.

Шак кунида нима дилиш лозим?


Х,ар бир киши кун оддан вадтдан
илгаригача ой курилгани тугрисида
хабар келиб долиши мумкин, деб рузадор булиб
туриши лозим.
Ой курилган деб хабар келса ва
султон дабул дилса, нима дилинади?-----------
Хар бир киши ният дилиб руза тутади.

Ой курилганнинг хабари етмаса,


нима дилади?
Хар ким еб-ичиб юраверади, руза
тутмайди.

Шак кунида руза тутиш дуруст


буладими?
Рамазон рузаси, деб ният дилиб руза
тутиш дуруст булмайди, аммо нафл руза тутиш
дуруст булади. Агар шак куни нафл руза ният
дилгандан сунг ушбу кун рамазондан эканлиги
маълум булиб долса> шу тутган рузаси рамазон
рузасидан дисоб дилинаверади.

ЭЪТИКОФ БАЁНИ

Эътикоф нимадир?
Ният ва руза билан жамоат масжидида
умр кечирмоддир.

Эътикоф зарур амалми?


Хар бир эркакка суннатдир.

Эътикофнинг энг ози неча кун?


Энг ози бир кун ва купроги ун кун.
Рамазоннинг дайси кунларида
эътикоф дилиш суннат?
Охирги ун кунлигида.

Хотинлар даерда эътикоф дила-


дилар?
Уйларида намоз учун тайёрланган
жойлари булса, уша ерда эътикоф диладилар. Агар
намоз учун тайёрланган жойлари булмаса, эътикоф
дилмайдилар.

Эътикоф дилган киши даерда еб-


ичади, даерда ухлайди?
Масжидда.

Эътикоф дилаётган кишининг мае­


жиддан чидиши дуруст буладими?
Тадорат синдириши ва тадорат дилиш
ва жума намози учун жомеъ маежидига бориш
сингари узрли ишлар учун чидса булади. Бошда
ишлар учун чидиши дуруст эмас.

Узрсиз, бирор дунёвий иш учун


маежиддан чидса, нима булади?
Узрсиз, дунёвий иш учун маежиддан
чидиб олти соатга дадар вадт утказса, эътикоф бузи-
лади. Бошдатдан эътикоф бошлаши лозим булади.

Эътикофда утирган кишилар мас­


жидда нима диладилар?
Намоз удийдилар, тасбед айтадилар,
Куръон ва китоб удийдилар, илм ургатадилар ва
урганадилар, дуо диладилар, китоб сузидан суз-
лашадилар, зарур булмаса, дунё сузидан суз-
ламайдилар, дунё ишини дилмайдилар----------------

Эътикоф дилган киши хотинига


якинлашиши, баданини ушлаши,
дучодлаши ва упиши дуруст
буладими?
Дуруст булмайди, эътикоф бузилади.

ЗАКОТ
Ислом динида фарз булган улуг ибодатларнинг
туртинчиси молга закот беришдир. Болиг ва одил
мусулмон булган бештоифа кишиларга закот бериш
фарз дилинган. Закот бериш ёш болага, девона
кишига, фак;ир кишига фарз булмайди, датто бой
булсалар дам.

Одамнинг моли данча булса, закот


бёрйш лозим булада?
Закот бериладиган молларнинг дар
дайсисидан нисоб микдорида молга эга булса, лозим
булади. Бундан ташдари уша мол узининг ва
оиласининг тириклиги учун зарур моллардан зиёда
булиши ва уз дулида булиши дамда узининг соф
далол моли булиши керак.

Нисоб миддоридан кам булган


молдан закот бериладими?
Берилмайдй. Хрвли-ер, либос, идиш ва
асбоблар дамда олим кйшиларнинг китобаларига
ухшаш уз дожатидаги моллардан дам закот лозим
булмайди.
К,арздор кишининг дулидаги мо­
лидан хдм закот бериладими?
Карзга етарли миддордан берил-
майди, дарздан ортиб долган миддори нисобга
етса, ундан берилади.

Масалан, бир кишининг уз дожа­


тидан зиёда юз сум адчаси булса ва
дам бир кишига берадиган юз сум
дарзи булса, шу юз сумдан закот бериладими?
Берилмайди, чунки у уз моли эмас, балки дарз
берган кишининг молидир.

Бир кишининг икки юз сум адчаси


бор булса, юз сум дарзи булса, ушбу
икки юз сумдан закот бериладими?
Кдрзга тегишли юз сумдан бермайди, ортган юз
сум учун беради.

Уз дулида булмаган молдан закот


бериладими?
Узининг вакили кулида булса ёки бир
бошда кишининг кулида булса ва унда борлигига
хужжати булса, беради.

Бир кишининг бировга дарз берган


моли булса, уша молга закот бермод
лозимми?
Кдрздор киши уша молнинг борлигига идрор
булса ёди мундар булса-да, лекин уша молнинг
борлигига хужжати булса, закот бериши лозим.
Йудолган молга закот бериладими?
Берилмайди.---------------

ЗАКОТ БЕРИЛАДИГАН МОЛЛАР

Кдндай молларга закот берилади?


Ушбу уч турли молдан закот берилади:
биринчиси олтин ва кумушдан; ик-
кинчиси сотиладиган молдан; учинчиси садрода
утлайдиган дайвонлардан.

Ушбу уч турли молдан бошда уз


дожатидан ортик, булган моллардан
закот бериладими?
Берилмайди.

Истидомат дилинадиган довлига ва


довлида бор булган мато ва асбоб-
ларга закот бериладими?
Берилмайди.

Ижарага дуйиладиган довли ва


;■/ дуралар учун ва яна уз мулки булган
пичанлик ва экинлик ерлар учун
закот бериладими?
Ушбу довли ва ерларнинг уз бадоларидан закот
берилмайди, аммо улардан пайдо булган досил
нисобга етса, закот берилади.

Олтин-кумушдан дай тарзда закот


берилади?
Ход утга солиб танга ясалган булса дам,
ход бир асбоб дилинган булса дам, ход деч бир нима
177
ясалмаган ва уз долича турган булса дам, дар
дайсисидан закот берилади.

Мис ёки бирор нарса душилган ол-


тин-кумушдан закот бериладими?
Мис душилган олтин-кумушда олтин
ва кумуш куп булса, закот берилади, миси куп булса,
берилмайди.

Мис ацчадан закот бериладими?


Мис адча олтин-кумуш адча урнига
бадал булиб юргани учун, албатта, бе­
рилади.

Кргоз адчага закот бериладими?


К,огоз адча деч бир важддан пул эмас,
балки хазинага дарз учун берилган
кумуш ёки олтин адчанинг санад ва дужжатидир.
Шу сабабдан догоз адчанинг узгинасидан закот
берилмайди. Лекин шу догоз адчанинг устига
ёзилган сум миддорича хазинада садланадиган
кумуш ёки олтиндан берилади.

К,айси моллар сотиладиган мол-


лардир?
К,анак,а мол булса дам, сотишга ният
дилинган молдир.

Закот бериладиган дайвонлар дайси


дайвонлардир?
Куй, эчки, хукиз, сигир, туя, от синга-
рилар, агар улар олти ойдан зиёд садрода
утлайдиган булса, закот бериладиган дайвонлар
даторига утади. Хачир, эшак, одуга ухшаш дай-
вонлардан закот берилмайди.

Хрвлида хизмат учун ёки сути учун


ёки жуни учун садланадиган дайвон-
лардан дам закот бериладими?
Берилмайди.

AA-'j Даштда ёки тогда булган экин ва


пичанга ухшаш ва асал учун дам
закот бериладими?
Уларга ухшаш ердан чидадиган нарса учун ва
асал учун хдм закот берилмайди, ушур берилади.
Ушурнинг баёни дуйиродда келади.

ПУЛ ВА САВДО МОЛЛАРИНИНГ НИСОБЛАРИ

Олтиннинг нисоби данча?


'-Йигирмамисдол^Яъни,йигирма"мис^-
дол олтини бор кишига ушбу олтиндан
закот бермоги фарз булади. (1 мисдол 4,68 граммга
тенг.)

Йигирма мисдол олтиндан данча


закот берилади?
К,ирддан бири, яъни уч ярим мисдоли
берилади.

Кумушнинг нисоби данча?


Икки юз танга. Яъни, юз дирд мисдол
кумуши бор кишига ушбу кумушдан
закот бермоги фарз дисобланади.
Юз дирд мисдол кумушдан данчаси
закотга берилади?
К,ирддан бири, яъни уч ярим мисдол
микдори берилади.

Кулида нисобга етган адчаси булиб,


довлиси ва ери ва бошда зарур нарса-
лари булмаган, ижарада истидомат
диладиган кишининг закот бериши фарзми?
Фарз булмаса керак, ихтилофлидир.

Сотиладиган мол нисобининг


микдори данча?
Бадоси юз дирд мисдол кумуш бадоси
булса. Чунки сотиладиган мол уз бадоси миддо-
ридаги кумуш дукмидадир.

Нисобга етган сотиладиган молидан


данчаси закот берилади?
Олтин-кумушга ухшаш дирд булакдан
бир булаги берилади. Масалан, дирд сумлик
сотиладиган мол булса, бир сум закот берилади.

Бир кишининг бироз олтини, бироз


кумуши ва бироз сотиладиган моли
булса-да, лекин алодида-алодида деч
бири нисобга етмаса, у кишига закот бермак
фарз буладими?
Мазкур молларнинг бадоси бир-бирига душиб
дисобланади, агар жами бадоси кумуш нисобига
етса, закот бериши фарз булади, етмаса, фарз
булмайди.
ХАЙВОНЛАРНИНГНИСОБЛАРИ

Куйнинг нисоби кднчадир?


К,ирцтадир. Яъни, кирк куйи бор ки­
шига закот бериш фарз булади. К,ирк
Куйдан то бир юз йигирма куйгача бир куй бери­
лади. Бир юз йигирма бир куйдан то икки юз куй­
гача икки куй берилади. Икки юз бир куйдан то уч
юз туксон куйгача уч куй берилади. Турт юз куй
учун турт куй берилади. Ундан сунг кар бир юз куй
учун бир куй берилади.

Совлик куй билан эчкидан кай


тарзда закот берилади?
Совлик куй билан эчки куй хукмида-
дир, куй билан кушиб хисоб килинади.

Сигиршжг нисоби к,анча?


Уттизтадир. Яъни, уттизта сигири бор
кишига закот бериш фарз булади.
Уттиз сигир учун бир яшарлик эркак ёки ургочи
тана берилади.

Уттиздан зиёдасига нима берилади?


Х,ар бир сигир учун бир яшар тана
бахосининг киркдан бири микДорича
пул берилади.

Кдрк сигир учун нима берилади?


Икки яшарлик тана берилади. К,иркдан
зиёдасига хар бир сигир учун икки
яшар тана бахосининг киркдан бири микдорича
пул берилади. Олтмиш сигир учун икки дона бир
яшарлик эркак ё ургочи тана берилади. Етмиш сигир
учун битта бир яшар ва битта икки яшар тана
берилади.

Туянинг нисоби кднча?


Бешта. Яъни, бешта туяси бор киши
закот бериши фарздир.

Беш туя учун кднча закот берилади?


Беш туядан то тукдиз туягача бир куй
берилади. Ун бир туядан то ун турт
туягача икки куй берилади. Ун беш туядан то ун
тукдиз туягача уч куй берилади. Йигирма туядан то
йигирма турт туягача турт куй берилади. Йигирма
беш туядан то уттиз беш туягача бир яшарлик бир
туя берилади.

Отнинг нисоби кднча?


Икки донадир. Лекин иккови ва ёки
бири байтал булиши шартдир.

Отлар учун закотга нима берилади?


Хдр отга бадо куйилиб, уша бадонинг
дирддан бири берилади. Масалан, дирд
сумлик от булса, бир сум берилади, юз сумлик от
булса, икки ярим сум берилади.

Хдйвонларнинг закоти учун бери-


лиши лозим булган дайвоннинг
урнига бадолари миддорича адча
берилса дам дурустми?
Албатта, дуруст булади.
НИСОБИГА ЙИЛ ТУЛМОК БАЁНИ

Закот бир йилда неча марта бери­


лади?
Йилда бир марта берилади.

Бир фадир кишининг кулига нисоб


миддорича мол кирса, у молдан да-
чон закот бериши фарз булади?
Бир йил тулгандан сунгра закот фарз булади.
Кейин шу моли кам булиб долмаса, дар Йили закот
бериб туради.

\ Закот фарз булгандан сунг бермасдан


дулида садлаш дурустми?
Дуруст эмас, фарз булгандан кейин
закот бериш керак, пайсалга солса, гунодкор бу-
лади,--ле-кинбаъ-зи-уламоларайтганларки,-пайсалга
солиб орттирган гунодлари закот бергандан сунг
кутарилади.

Бир кишининг йил аввалида дам,


йил охирида дам нисоб миддорича
моли булса, лекин йил уртасида
камайиб турган булса, у кишининг закот бериши
фарз буладими?
Албатта, фарз булади. Чунки йилнинг охири
муътабардир.

Бир кишининг йил аввалида бир


нисоб моли булса, йил тулгунча шу
мол устига мол душилиб, миддори
бир неча нисобга етса, бу кишининг неча
нисобдан закот бериши фарз булади?
Йил охирида мол неча нисобга тулган булса,
шунча нисобга закот бериши фарз булади.

ЗАКОТ НИЯТИ

Бирор кишига садада деб бироз адча


ёки бироз мол берилса, берган вад-
У тида закотга деб ният дилинмаса,
шу садада закотга дисоб дилинса, дуруст була­
дими?
Дуруст булмайди, чунки садада закот дисобига
утиши учун у бериладиган вадтда ёки атаб айириб
дуйилган вадтда закотга ният дилиниши шартдир.
Закот деб ният дилинмасдан берилган садада
закотдан дисоб дилинмайди.

Закот деб бериладиган мол дандай


жинс ва зотдан булмоги лозим?
Соф олтин ёки кумуш адча ёки со-
тиб олинадиган бошда мол булмоги лозим.

Кргоз адча закот деб берилса, закотга


дисоб дилинадими?
Шубдалидир, чунки догоз адча
дадидий адча эмасдир, балки дарз догози ва дарз
дужжатидир.
ЗАКОТ БЕРИЛАДИГАН КИШИЛАР

Закотни дандай кишиларга бермод


дуруст?
Нисобга етгудек моли булмаган фадир
ва мискин кишиларга, моли уз дулида булмаган
мусофир кишига ва байтул мол учун закот йигмод-
чи булган кишига бериш дуруст булади.

Кдй тарида берилади?


у Байтул молга тайин дилинган кишидан
бошдага уз кулларига мол дилиб, мулк
дилиб топшириш лозим.

Сададаларни йигишга тайинланган


закот омили булган кишига закотни
топшираётганда закот учун йигилган

берса, дуруст буладими?


Хд, закот йигувчи бой киши булса дам, унга закот
молидан бир миддор бериш шариатда дуруст
саналади.

Фадирларга таом дилиб берса, ош


дилиб едирса, закотдан дисоб ди-
линадими?
Закотдан дисоб дилинмайди, чунки ош дилиб
ошатиш бутун топшириб мулкидан чидариб бериш
эмасдир. Агар ошни бутунлай уз дулларига бериб
юборса, закот дисобланаверади.
Закотни хайрия жамиятига берса,
закот дисобига утадими?
Туппа-тугри хайрия жамиятига берса,
дисоб булмайди, хайрия жамияти хазинадорини
фударога топшириш учун вакил дилиб берса,
хазинадор у адчани хайрия жамияти акдасига ара-
лаштирмасдан алодида садлаб, фударога тамлик
дилиб берса, албатта, закотдан дисобланади.

Закотга деган адча ила мактаб,


Мадраса, маежид бино дилиш ёки
куприк дурит ва ёки йул тузатиш,
маййит дафн дилиш ва шунга ухшаш ишларни
дилиш дуруст буладими, закот дисоб ди-
линадими?
Хдеоб дилинмайди.

Кишининг гарданида булган оли-


надиган пул ёки молни закотга дисоб
дилиш дуруст буладими?
Дуруст булмайди.

Кишидаги олинадиган адчаси закот


урнига дисоб дилмодни ходлаган
кишига нима дилиш лозим?
Кдрздор кишига дарз миддорича закотдан бериш
керак, шунда у адча дарздорнинг адчаси булади,
кейин у дарздор дарзини адо дилади.
ЗАКОТ БЕРИБ БУЛМАЙДИГАН КИШИЛАР

Кдндай кишиларга закот бериб


булмайди?
Узининг ота-онасига, бобо ва бувисига,
узидан тугилган болаларига, болаларининг бола-
ларига, эр хотинига ва хотин эрига, нисоб дадар
моли булган бой кишига ва бой кишининг сагир
болаларига закот бериш дуруст эмас.

Закотни кимларга бериш яхширод?


Узининг фадир дариндошларига, илм
толибларига, касб дилолмайдиган
уламоларга, фадир, бева хотинларга, касбдан ожиз
булган дадидий фадир кишиларга бериш ях-
широддир.

ЪогГ кишига берилган~ садада закот


дисоб дилинадими?
Закот дисоб дилинмайди, нафл садада
дам булмайди, балки тудфа ва дадя дукмида булади,
давлати була туриб закот олган киши гунодкор
булади.

Бир киши закот фарз булиб адо


дилолмасдан вафот этиб кетса,
долган молидан закотни чидариш
лозим буладими?
Закотни чидаринглар, деб васият дилмаган
булса, закот чидариш лозим эмас, аммо закот
чидаринглар, деб васият дилган булса, долган
молининг уч булагининг бир булагидан закот
чидарилади.

УШУР

Ушурнинг маъноси нима?


Молнинг ун булагидан бир булаги,
демакдир.

К,анада молнинг ушурини бериш


вожиб булади?
Ёмгир суви ва жилга суви билан усган
галлалар, мевалар ва бедалар ушурини дамда шу
ерда досил булган асалнинг ушурини бериш фарз
булади.

Галла данча булса, ушурини бермак


лозим булади?
Хох, оз булсин ва ход куп булсин, данча
булса хдм, ушурини бериш лозим. Ушурда закотга
тайин дилинган нисоб иуд.

Кдндай кишилар галлаларидан ушур


бермодлари лозим булади?
Бойми, фадирми, балогатга етганми,
етмаганми дамма ушур бериши лозим. Закотга
ухшаш ушурга бойлик, балогатга етишлик шарт
дилиб дуйилмаган.

Х,осил булган галланинг данчасига


ушур берилади?
Кднча досил булса, шунчасига ушур
берилади, харажатлари дам чегирилмайди.
Утин ва дамишга ухшаш нарсалардан
хдм ушур бериладими?
Берилмайди.

Ёмгир ёгмайдиган ерларда асбоб


билан сув ташиб устирилган экин-
ларга тула ушур бериладими?
Тула ушур берилмайди, балки ушурнинг дисми
берилади, яъни йигирма булагидан бир булаги
берилади.

Ушур кимларга берилади?


Фадирларга берилади, бошда уринлар-
га берилмайди.
Ижарага олинган ерда усган экин-

© ларга ушурни ким беради? Ер эга-


сими ё ижарага олиб экин эккан
кишими?___________ _— ;___________
Ерни ижарага олиб экин дилган киши беради.
Баъзи уламолар ер эгаси беради, деганлар.

ФИТР САДАК.АСИ

Фитр сададаси данада садададир?


Рамазон ойидан кейин фитр дайити
кунида бериладиган садададир.
Фитр сададаси бериш дандай киши­

О ларга вожиб?

Шариатда бой деб дисоб дилинадиган


кишиларга вожиб булади.
К,анча моли булган кишилар ша-
риатда бой хисобланади?
Уз дожатидан ортид кумуш нисоб
миддорича (яъни, уттиз сум ва ундан зиёда) моли
булган киши бой дисоб дилинади.

Шунча моли булган киши садада


олса буладими?
Дуруст булмайди, даромдир. Ундай
кишига берилган закот, ушур, фитр сададаси, фидя
ва бошда сададалар деч дайсиси садададан дисоб
дилинмайди.

Уз дожатидан зиёда уттиз сум мид­


дорича моли булмаган кишига фитр
сададаси бериш вожиб буладими?
Вожиб булмайди, лекин агар берса, савобсиз
долмайди.

Факир кишиларга хдм фитр садаца-


си бериш вожиб, дейиш дурустми?
Дуруст эмас. Садада бериш вожиб,
деган киши гунодкор булади. Гуё шариатга хиёнат
дилган дисобланади.

Фитр сададасини бир киши фадат


узи учунгина берадими ёки узига
дарашли бошда кишилар учун дам
бериши вожибми?
Узи учун дам ва ёш болалари учун дам бериши
вожибдир.
Хотини учун, катта ёшдаги болалари
учун, мол-лик сабий ёш-болалари
учун фитр сададасини бериш вожиб
буладими?
Вожиб булмайди. Агар бой булсалар, уларнинг
уз гарданларига вожиб булади.

Агар бир киши хотини, катта ёшдаги


болалари ва моллик сабий ёш бо­
лалари, хизматкорлари учун фитр
сададасини узи берса, дуруст буладими?
Албатта, дуруст булади.

Фитр сададасини дайси вадтда бе­


риш вожиб булади?
Рамазон уггандан сунг, дайит куни тонг
отгач, бериш вожиб булади.

^адтда^берсаухавоблирод
булади?
Фитр дайити куни дайит намози удил-
масдан илгари бериш савоблироддир.

Агар бир киши фитр сададасини


дайит намозини удигунча адо ди-
лолмаса, у киши нима дилади?
Х,айит намозини удигандан сунг беради,
бермасдан долдирмайди.

Хдйит куни булгунча рамазон ичида


фитр сададасини бериб дуйиш ду­
руст буладими?
Дуруст булади.
Фитр сададаси дандай кишиларга
берилади?
Закот бериладиган фадир кишиларга.

Х,ар бир киши учун фитр садада-


сининг миддори данча?
Хдр бир киши ярим соъ бугдой ёки бир
соъ арпа ёки ярим соъ хурмо ёки бир соъ майиз
бериши вожиб булади.

«Соъ» данчага тенг келадиган


улчовдир?
Саккиз юз йигирма саккиз мисдол,
яъни саккиз дадод миддорича бугдой сигадиган
улчовдир.

Ярим соъ бугдой неча мисдол


булади?
Уч юз олтмиш турт мисдол булади.

Бугдой, арпа, хурмо, майиз урнига


бадолари баробар адча берса бу­
ладими?
Булади. Х,атто фадирларга фойдалирод булади.

Бир неча киши фитр сададасини


туплаб бирдан берса, дуруст бу­
ладими?
Дуруст булади, лекин шундай булса дам, дар
киши сададасини уз номига атаб бергани афзалдир.
ФИДЯ

Фидя данада садада?


Маййитнинг, яъни улган кишининг
удилмай долган намозлари ва тутил-
май долган рузалари учун садададир.

Хдр бир дазо дилинган руза учун


данча фидя берилади?
Х,ар кун учун бир фитр сададаси
миддорича берилади, яъни уч юз олтмиш турт
мисдол дадар бурдой ёки етти юз йигирма саккиз
мисдол дадар арпа берилади.

Хдр бир удилмаган намоз учун данча


фидя берилади?
Беш вадт намознинг дар бири учун дам,
^витр намози-учун-дам^фитр^сададаси-миддорича- --
берилади.

Умри ичида баъзи намози ва баъзи


рузаси дазога долган киши вафот
дилишидан хавфланган замонда
нима дилса, вожиб булади?
К,олган намоз-рузалари учун ворисларига васият
этмоги вожибдир.

Киши шу тарида васият дилиб вафот


этгач, ворислар данча миддор фидя
беришлари керак?
Маййитдан долган молнинг уч булагининг бир
булагидан бериши лозим булади.
К,олган молнинг учдан бири фидя-
сига етмайдиган булса, нима дилади?
Учдан бири данча булса, ушанча бери-
лади, етмаган миддори берилмайди. Агар ворислари
учдан биридан зиёда дилиб берсалар, савобли
булади. Бир маййит фидя беринглар, деб васият
дилмасдан вафот дилса, унинг учун ворислари
долган молидан фидя берсалар, гоятда савобли
булади.

Бир маййитнинг деч бир моли


долмаса, у маййит учун бошда ки­
ши уз молидан фидя берса, дуруст
буладими?
Дуруст булади.

Ц Маййитнинг дазога долган руза ва


Р намозлари миддори маълум
булмаса, нима дилинади?
Тахмин дилиб берилади. Балогатга етган за-
мондан дисоб дилиб, вафот дилган замонигача дар
бир намози ва рузаси учун фидя берилади. Тутил-
ган руза ва удилган намозлари учун дам берса,
зарари йуддир, чунки дар бир дилинган амалнинг
мадбул булмоги маълум эмасдир. Хдттоки, деч бир
руза ва намози дазога долмаган киши дам бутун
умрида руза ва намозлари учун фидя берса,
фойдадан доли эмасдир.

Фидянинг таридаси дандай?


Эр киши булса, ун икки ёшини, хотин
киши булса, туддиз ёшини чидариб
дисобланади. Кейин маййитнинг бодий долган умри
учун фадирга фидя берилади.

m Фидя дай миддорда берилади?


9 Агар уша маййитнинг долган молининг
учдан бири фидяга кифоя дилгудек
булса, даммаси бирдан фадирга берилади.

А Бир йиллик руза ва намознинг


фидяси данча миддор бугдой
булади?
Икки юз уттиз олти пуд ва йигирма ярим дадод
бугдой булади.

Ушбу бугдой ва арпа урнига бадоси


дадар адча берса, дуруст буладими?
Дуруст булади.

Сададаси данада кишиларга


берилади?
Закот бериладиган фадир кишиларга
берилади.

НАФЛ САДАК.А

Нафл садада дандай садада?


Закот, ушур, фитр сададаси, фидя ва
каффоратлардан бошда, кишига фарз ё
вожиб ёки лозим булмаган садададир.

Нафл садада бермод лозимми?


Фарз ё вожиб эмас, лекин гоятда са-
вобли, мустадаб амалдир. Гунодлар-
195
нинг афв дилинишига, балолардан садланишга
сабаб булади.

Фадирлиги сабабидан садада сура-


ган кишига данада муомала ди-
линади?
Оз булса-да, бирор нарса бериб юборишга даракат
дилиш керак. Бермаганда дам унга даттид суз
айтмай, берганини миннат дилмай, юмшод суз
билан кунглини кутариш лозим. «Х,ар иккимизга
Аллох; таоло хайрли давлат берсин», деб дуо дилган
яхши.

Садада олган киши садада берган


кишини нима деб дуо дилади?
Ушбу дуо билан дуо дилади:

«Аллодум-мадфаз содиба дазидис-содадоти


ъанил офоти вал балиййати вагфир зунубаду
ва аккид ийманаду ва ваффидду ъала хойри
мадосидид».
Маъноси: «Эй бор Худое, ушбу садада дилувчи
кишини дар турли офат ва балолардан садлагин ва
дам унинг имонини дутлуг дилгин ва дам унинг
молларини куп дилгин ва дам уни хайрли мад-
садларига етказгин».
КУРБОНЛИК

Курбонликнинг маъноси нима?


Аллод таоло учун бугизланадиган
дайвондир.

Курбонлик дандай кишига вожиб-


дир?
Уз дожатидан ортид кумуш нисоби
микдорича моли булган бой кишига вожиб булади.

Курбонлик дайси вадтда суйилади?


Курбон дайити куни, яъни зулдижжа
ойининг унинчи кунида курбон дайити
намози удилган сунг суйилади.

У кунда суйилмай долса, нима ди­


лади?—;—=—..—- =-^-
Ун биринчи ёкиун иккинчи зулдижжада
суйилса дам дуруст булади.

Ун учинчи куни суйилса-чи?


Дуруст булмайди, чунки ун иккинчи
зулдижжада дуёш ботгандан кейин
курбонлик суйишнинг вадти чидади.

Курбонликни кечаси суйса була-


дими?
Дуруст булмайди, макруд булади.
Бир киши ун биринчи ва ун иккинчи
зулдижжада дурбонликни суя олмай
долга, нима дилади?
Курбонлик учун олган дайвонни ёки уша дайвон
бадоси миддорича адчани садада дилади.

Курбонликка дандай дайвонларни


суйса булади?
Куй, эчки, сигир, туя каби туёги ёрид
дайвонларни курбонликка суйиш дуруст.

Товук, роз ва отга ухшаш дайвон-


лардан курбонлик дилса булмай-
дими?
Дуруст булмайди.

Куй, эчки неча киши учун курбон­


ликка кифоя дилади?
Х,ар бири бир киши учун кифоя дилади.

Сигир, туя неча киши учун курбон­


ликка кифоя дилади?
Х,ар бириси бир кишидан то етти ки-
шигача кифоя дилади.

Етти киши жам булиб бир сигирни


дурбонлик дилсалар, гуштини дай
тарида булиб оладилар?
Тарози билан улчаб оладилар.
Курбонликнинг териси нима ди-
линаДи? --------------
ч<—Фадирларга берилади ёки сотиб пули
фадирларга садада дилинади.
Терини масжид имомига берса

© буладими?

Агар фадир булса, берса булади.

Курбонлик дилган киши дурбон-


лигининг гуштини нима дилади?
Фадирларга улашади ва зиёфат дилади
дамда узининг оила аъзоларига улашади.
Курбонликни ким бугизлайди?
Курбонлик дилган киши бугизлашни
яхши билса, узи бугизлайди, билмаса,

туради.

Курбонлик дилинадиган дуй ёки


эчки неча ёшли булиши керак?
Бир яшар булиши керак.

Олти ойлик дуйни курбонлик дилса,


дуруст буладими?
Агар уша дуй семиз ва жуссаси бир
яшар дуйнинг жуссасидек катта булса, дуруст булади.

Курбонлик буладиган сигир ва ё


к/ дукиз неча яшар булмоги керак?
Икки яшар булмоги лозим.
Туя неча яшар булмоги лозим?
Беш яшар булмоги лозим.

Девона, кутир, дирчанги, шохсиз,


ахта дилинган хдйвонлар дурбон-
ликка ярайдими?
Курбонликка ярайди.

Кдндай дайвонлар курбонликка


ярамайди?
Нидоятда орид, юролмайдиган, одсод,
дулогининг ё думининг учдан биридан ортидроги
кесик булган хдйвонлар, бир ё икки кузи кур, огзида
деч бир тиши долмаган хдйвонлар курбонликка
ярамайди.

Курбонлик учун дайси хдйвонлар


афзалрод?
Ок, ёки к$ш рангли, катта шохли, аъзоси
саломат, семиз дучдор афзалдир.

КУРБОНЛИК СУЙИШНИНГ ЙУЛИ

Курбонлик дай тарида суйилади?


Аталган хдйвон юмшодлик, муло-
йимлик ва шафкдт ила суйиладиган
жойга келтирилади хдмда пичодни хдйвонга кур-
сатмасдан дайраб, уткир дилиб, диблага тугрилаб,
чап тарафи билан ётдизиб суйилади, тамом жони
чидмасдан териси ажратилмайди.
/Ср Т \ Курбонликни суядиган киши
V J-суядиган вадтда дайси—дуони
удийди?
Ушбу дуони удийди:

«Аллодумма инна солатий ва нусуки ва


мадйайа ва мамати лиллади роббил ъаламийн
ла шарика ладу ва бизалика умирту ва ана
аввалул муслимийн».
Яъни: «Ё Рабб, менинг намозим ва ибодатларим
ва тириклигим ва улмаклигим барча оламнинг
эгаси булган ва зотида деч шериги йуд Аллод таоло
учундир ва ушбу дурбонлик дилмодда буюрилиб-
дурман, ул амал хусусида ишонгувчи ва итоат
дилувчилардандурман».

А Курбонликнинг кимдан аталгани


■ у дай тарида билинади?
Курбонлик эгаси ёки дурбонликни
суядиган киши узи тилида: «Эй Аллод таоло, ушбу
дурбонликни фалон-фалон углидан ё фалон-фалон
дизидан дабул дилгин», дейди. Шундан кейин
«Бисмилладу Аллоду акбар» деб бугизлайди.

Курбонлик диладиган киши сочини


олдирса ва тирногини олса, дуруст
буладими?
Хржиларга ухшаш учун курбон ойи киргандан
сунг курбонлик дилгунча сочини олдирмасдан ва
тирногини олмасдан туриши мустадабдир.

назрваакика

Агар бир киши фалон мадсадим


досил булса, жонлид суяман, деб
айтса, суймод лозим буладими?
Мадсадим досил булса, жонлик; суйиб гуштини
ва терисини фадирларга садада дилиб бераман,
деса, лозим булади. Агар гушти ва терисини садада
дилишни ният дилмаса, лозим булмайди.

Шу киши назр дилган дайвонни


бугизласа, кейин нима дилади?
Назри буйича гушти ва терисини фа-
дирларга садада дилади.

Адиданима?
Бола тугилгандан сунг еттинчи куни
жонлид суймоддир.

Бола тугилганда неча жонлид бу-


гизланади?
Угил болалар учун икки дуй, диз
болалар учун бир дуй бугизланади.

Адида кимга берилади?


Устихонларини синдирмасдан булак-
лаб пишириб ёди пиширмасдан бола
доясига ва бошда фадирларга дам берилади.
Адида дилиш суннатми ё муст-
- адабми? -------------------------- —
Мустадабдир, лекин баъзи уламолар
суннат, демишлар ва баъзилари макруд демишлар.

Худодан бошдага назр дилиш


нечукдир?
Масалан, «Хдзрати Гавсил Аъзамга бир
куй ва ёкиун бир танга назр дилдим» ва ёки «Хдзрати
Бадоуддинга етти танга назр дилдим» ва ёки «Ушбу
углимнинг бошини дазрати Занги отага назр
дилдим» ва пгунга ухшаш иборалар авом одамлар
урталарида куп учрайди. Чунончи, бир киши бирор
эшонга инобат дилиб зиёратига борганда бирор
нарса олиб борса, уни назр исми билан атаб, ушбу
нарса сизга назрдур, дейди. Бунга ухшаш гап-суз-
ларни баъзи уламолардан дам эшитса булади. Бу
тарида назрлари асло жоиз дам, дуруст дам эмас. Шу
тарида назр дилган кйшилар гунбдкор буладилар.
Х,атто, баъзилар буни куфрга нисбат берганлар.
Ушбу нарсани менга назр дилган экан, деб олган
кишига дам далол эмас. Хддя ё садада деб берилса,
олса булади.
ХАЖ
Ислом динида фарз булган амал ва ибодат-
ларнинг бешинчиси Маккаи Мукаррамага бориб
хдж дилмоддир.

Хдж дилмод дандай кишига фарз


булади?
Одил ва болиг, аъзоси саломат булиб,
Маккаи Мукаррамага бориб дайтгунча кифоя
дилгудек йул харажати ва дам бориб дайтиб кел-
гунча уйида оила аъзоларининг нафадаларига хдм
кифоя дилгудек моли булган бой кишига фарздир.
Девона кишига, вояга етмаган болага, фадир ки­
шига, бетоб кишига ва кур кишига даж дилиш фарз
булмас.
Маккаи Мукарраманинг узида ва

© ядин атрофида булган фадир


кишиларга даж дилиш фарз
буладими?
Албатта, фарз булади, чунки уларга йул харажати
керак эмас, шу сабабдан фадир булсалар хдм, бой
кишиларнинг дукмидадирлар.

Маккаи Мукаррамадан узод ерда


булган бир фадир киши жидду жадд
ила машаддатлар чекиб Маккаи
Мукаррамага етиб борса, шу фадир кишига даж
фарз буладими?
Маккаи Мукаррамага ядинлашгунча фарз
булмайди. Ядинлашгандан кейин фадир булса-да,
хаж дилиш мумкин булиб турса, хаж дилиш фарз
булади.

Хдж хилишнинг шарти нима?


Маккаи Мукаррамага боргунча йулда
Хар турли офат ва зарарлардан тинч ва
омонликда булиш.

Хотинларга хдж дилиш фарзми?


Давлати ва саломатлиги булиб, узи
билан хамрох боришга эри ёки бирор
махрам дариндоши булса, фарз булади, ёлгиз узи
бормайди.

а 1 Д Умр ичида неча марта хдж дилиш


фарздир?
Бир марта хаж дилиш фарз, иккинчи
марта хаж дилмодлик нафл ибодатдир.

Гарданида даж дилиш фарз булган


киши щу йилда хаж дилолмасдан
кейинги йилга долдириши дуруст
буладими?
Дуруст булмайди, йул хавфсиз ва эминлик
булганда тезлик билан дажни адо дилмоги лозим.

Йул нотинч булганда долдирса-чи?


Тинчлик булгунча долдириб турса,
дуруст булади. Бир кишига хаж фарз
булиб вадтида адо дилолмаса, ундан сунгра йул
юришга дудрати етмайдиган даражада заиф ва
нотавон, дувватсиз булиб долса, у киши уз урнига
бошда кишини юбориб хдж дилдириши лозим
булади.

Узидан бошда кишини юбориб, хдж


содит булиб, иккинчи марта узига
хджга бориш лозим эмасми?
Нотавонлик, бекувватлик билан улиб кетса, х,аж
гард анид ан содит булади, даж дилган кишининг
хукмида кетади. Аммо бир кишини юбориб хдж
дилдиргандан сунг согайиб, кувватланиб кетса, уша
вадтда давлати булса, иккинчи х,аж дилиш унга
фарздир.

Уша нотавон киши узи даёт вад-


тида бошда кишини юбориб х,аж
дилдирмасдан вафот этиб кетса,
нима булади?
Хдж дилдиринглар, деб васият дилган булса,
долган молининг учдан биридан ворислари хдж
дилдирадилар, кажи хдж бадалидадир.

Хдж амаллари дайси ойда дилинади?


Зулдижжа ойида дилинади.

Хджнинг фарзи нечта?


Хджнинг фарзи учта: биринчиси, эд-
ром, яъни хджни дилй билан ният ди­
лиш; иккинчиси, Маккаи Мукаррамадан ташдари-
да жойлашган Арафот деган тогда тухтаб зикру
дуода булиб туриш; учинчиси, Маккаи Мукаррамада
Каъба номли муборак уйни тавоф дилиш, яъни
айланиш.
Танбех: аксар авом одамлар эхром, деб ният
дилган холатда боглайдиган лунгини айтадилар. Бу
хатодир. Чунки «эхром»нинг маъноеи-ният дил--
моддир ва у лунги дожиларнинг эхромда булган
долатдаги либослари, холос.

ХАЖ АМАЛЛАРИ

Хаж амаллари нималардан бош-


ланади?
Эхром (ният) дилмоддан бошланади.

Кдйси жойдан эхром дилинади?


Маккаи Мукаррамага етмасдан «Мий-
хот» деб аталадиган жойлар бор. Уша
жойларнинг бирида эхром дилинади.

Хожилар дай тарида эхром дила­


дилар?_______ _ _ __ _
Мийдотга бориб етгандан сунг муй-
лабларини диска диладилар, тирнодларини
оладилар, одатда киядиган либосларини таш-
лайдилар, русл дилиб, эхром либосини киядилар.

Эхром либоси дандай либос?


Эхром либослари икки булак матодан
иборат. Бири «изор» деб аталади ва
белдан дуйиси уралади, иккинчиси «ридо» деб
аталади ва белдан юдориси уралади.

Кейин нима дилинади?


Икки ракат намоз удилади, ундан сунг:
«Аллодумма инни урийдул дажжа файас-
сирду ли ва тадоббалду минни», деб дажни ният
дилади.
Маъноси: «Эй Рабб, мен, албатта, даж дилмодни
ният диламан, уни менга енгил дилгин ва дам дажни
мендан дабул дилгин».

Сунгра нима дилади?


Талбия айтади:

«Лаббайкаллодумма лаббайк, лаббайка ла


шарика лака лаббайк. Иннал дамда ван-неъмата
лака вал мулк ла шарика лак», деб такрорлай
бошлайди.
Маъноси: «Ё Рабб, чадиригингга биноан лаббай,
деб келдим. Сенга деч шерик йуддир. Хамма яхши­
лик ва дамма мадтов ва дар бир неъмат Сенга мах-
сусдир ва хожалик Сенгадур. Сенга деч шерик йуд-
дир».

Ушбу талбия айтилгандан сунг нима


дилинади?
Ушбу талбия билан даж амалига кириш
дисми тамом булади. Энди у киши Курбон дайити
кунларида эдромдан чиддунча «мудрим» деб
аталади. Мудрим эдромли киши, демакдир. Ва у
мудрим долича Маккаи Мукаррамага боради.
ЭХРОМЛИкиши

Мудрим киши дайси ишларни


к,илиши ва дайси ишлардан сад-
ланиши лозим?
Одобдан ташдари суз сузлаш, хотини билан
ядинлик дилиш, гунод ишларга дул уриш, бир-
бири билан дичдиришиб-гижиллашишдан
садланиши лозим. Мудрим киши дуруд ерлардаги
дайвонларни улдирмайди, игна билан тикилган
либосни киймайди, оёгига мадси, этик ва пайпод
киймайди. Юзи ва бошини бирор нарса билан бер-
китмайди, хушбуй нарса суртмайди, тирногини,
сочини ва бошда муйларини олдирмайди, соч-
содолини тарамайди ва дам мойламайди, даж
амаллари тугагунча ялангбош, ялангоёд, од эдром
либоси билан юради. Талбия удиладиган дар бир
ерда талбия айтади._____ ___________;_

Эдромда булган долда дилиши дуруст


булмаган бирор ишни дилиб дуйса,
нима булади?
Хаж китобларида баён дилинган таридада у
кишига бир дайвон суйиш ёки садада дилиш лозим
булади.

Мудрим киши дайси ишларни дилса,


дуруст булади?
Ейиши, ичиши, ухлаши, тадорат
дилиши, русл дилиши, белига адча солинадиган ка-
марни боглаши, соябон билан сояланиши, оёгига
дисда ёзлик кавуш кийиши мумкин.
Хаж амалларида хотинларнинг
эркаклардан фарди борми?
Бор. Хаж амалларида хотинлар эркак
кишидан ушбу олти тур амалларда фардланадилар:
1. Эдром либосини киймайдилар, балки уз
либосларида юрадилар.
2. Игна билан тикил ган л ибосл арни хдм киядилар.
3. Бошлари очид юрмайдилар.
4. Талбияни ичда айтадилар.
5. Эдромдан чикданда сочларини олдирмайдилар
ва диска дам дилдирмайдилар.
6. Агар дайзли булсалар, дайздан пок булгунча
фарз тавофни дилмайдилар, пок булгандан сунг
дазосини диладилар.

ХОЖИЛАР МАККАИ МУКАРРАМАДА


К, И Л АД И ГАН АМАЛЛАР

Хожилар Маккаи Мукаррамага


етганда нима диладилар?
Аввал тугри Каъба маежидига бора­
дилар. Кабаъи муаззамани курган он такбир ва
тадлил айтадилар. Каъбанинг деворидаги Хажарул
асвад (Кора тош) исмли муборак тошни упиб ба-
ракотланадилар, Каъбани етти марта айланиб,
суннат булмиш тавофни адо диладилар.

Ундан сунг нима диладилар?


«Ибродим мадоми» деган ерда Каъбага
дараб икки ракат намоз удийдилар.
Ундан сунг-чи?
Улуг зам-замга бориб-сувичадилар, ~
юзларига, бошлари ва баданларига
сепадилар.

Улуг зам-зам сувини дай тарида


ичадилар?
Зам-зам устида дамиша издидом бу-
либ тургани учун тик турган долича диблага тугри
булиб, уч ютум дилиб ичади.

Зам-зам сувини ичганда нима деб


дуо диладилар?
Ушбу дуони удийдилар:

«Аллохумма инни ас’алука риздон васиъан


за ъилман нафиъан ва шифа’ан мин кулли
дайн».
Маъноси: «Эй Парвардигорим,.мен Сендан кенг
ризд ва фойдали илм ва дар иллатдан садламодни
тилайман».

Ундан сунг нима диладилар?


Масжиддан чидиб Сафо ва Марва деган
ерларнинг орасида у ёд-бу ёдда етти
марта югурадилар.

Ундан кейин-чи?
Зулдижжанинг саккизинчи кунигача
Маккада туриб муборак жойларни
зиёрат этиб, ходлаганларича нафл тавоф диладилар.
Ундан сунг нима кдладилар?
Саккизинчи зулдижжада дамма дожи-
лар Мино исмли бир жойга борадилар.
Арафа куни, яъни зулдижжанинг туддизинчи куни-
да Арафот тогига борадилар. Арафотда пешин на-
мозининг вадти киргандан сунг даж имоми хутба
удийди. Сунг ушбу вадтда пешин намози ила аср
намози удилади. Аввал азон ва идомат ила пешин
намози удилади. Сунг фадат идомат ила аср намози
удилади. Русл дилиб, Арафот тогининг уртасида
тухтаб, зикр ва талбия айтиб (вудуф) оёдда тик
турадилар. Ходлаган дуолар ва талабларни дилади-
лар. Офтоб ботгандан кейин Муздалифа деган жой­
га бориб, у ерда шом вадтида шом намозини уди-
масдан туриб, хуфтон вадти киргандан сунг аввал
шом намозини, ундан кейин хуфтон намозини
удийдилар. Кечани Муздалифада утказиб, тонг
отиб хуб одаргунча Муздалифада бир тог ёнида ву­
дуф дилиб, талбия айтиб турадилар, мадсадларини
тилаб дуолар айтадилар. Тонг тамом одарганда яна
Минога бориб, махсус жойда етти маротаба жамра
тошларини отадилар, дар бир тошни отганда
такбир айтадилар ва дам уша ерда дурбонликларини
бугизлаб, гушти ва терисини садада диладилар.
Сунг сочларини олдириб ёки дисда дилдириб
Маккаи Мукаррамага дайтадилар. Маккаи Мукар-
рамада тавоф фарзини адо дилиб, эдромдан тамом
чидадилар. Эдромдан чиддандан дейин узлари-
нинг расмий либосларини киядилар.
Х,ожилар дайит намозини даерда
/ ук,ийдилар? --------------
Минодан Маккага бориб етишсалар,
Маккада удийдилар, етишмасалар, удимаган
холларича доладилар. Мусофир хожиларга дайит
намозини удиш вожиб хам эмас.

Фарз тавофни адо этганлар кейин


нима диладилар?
Яна Минога бориб, ун биринчи, ун
иккинчи ва ун учинчи зулхижжада хар кун махсус
жойларда отиладиган жамра тошларини отадилар.

Ундан кейин-чи?
Яна Маккаи Мукаррамага дайтиб, видо
тавофини диладилар. Зам-зам сувидан
ичадилар. Бошлари ва юзларига сепадилар. Каъбаи
муаззама остонасини буса диладилар. Каъба эшиги
билан Хажарул асвад орасидаги «Мултазам» деган
жойга юзлари ва сийналарини суртиб муборакла-
надилар. Каъбанинг пардасини тутиб юзларига
суртадилар, хонаи Каъбадан ва бошда муборак
жойлардан жудо буладилар, гоятда ихлос ила ход-
лаган мадсудларини тилаб дуо диладилар, ундан
сунг Каъбага юзланган холларича ордалари билан
юриб Каъбадан чидадилар. Сунгра Маккаи Мукар-
рамадан чидиб дайтишга тайёр буладилар.
МАДИНАИ МУНАВВАРАГА БОРИШ

Х,ожиларга Мадинаи Мунавварага


бориб Пайгамбаримиз дазрати
Расули акрам (с.а.в.)нинг шарафли
цабрларини равзаи мутоддараларини зиёрат
дилиш фарзми?
Фарз эмас. Лекин фарз булмаса дам, гоятда зарур
мустадаб амалдир, чунки дазрати Расули акрам
(с.а.в.): «Мен вафот дилганимдан сунг дар ким
дабримни зиёрат дилса, гуё узимни тирик долимда
зиёрат дилган дукмидадир, мен у кишини диёматда
шафоат диламан», деб ваъда этганлар.
Танбед: даж амалларини дилишда ва дам
Мадинаи Мунавварада муборак жойларни ва дабр-
ларни зиёрат дилишда риоя этиш зарур булган куп
одоблар ва удиладиган дуолар бор. Уларнинг
даммасини бу китобда баён дилишнинг имкони
иуд. Хджга борадиган кишилар «Хджнома» ва «Ма-
носики даж» номли китобларни бирор мартаба удиб
чидиши ва даж мавсумида узи билан дамрод дилиб,
удиб юриши лозим. Бундай китоблар дуоларни
таълим беради вадам зиёрат дилишнинг одобларини
ургатади.
БОЛА ТУРИЛГАНДА КИЛИНАДИГАН АМАЛЛАР
ВА У КИЛ АД ИГАН ДУОЛАР

Бола тугилганда нима дилинади?


Ушбу дуо удилади:

«Аллохум-мажъалху баррон ва анбитду фил


ислами набатан дасанан».
Маъноси: «Ё Рабб, ушбу болани солид дилгин ва
дам яхши усмод бирла Ислом динида устиргин».
Ундан сунг боланинг унг дулогига азон, чап
дулогига идомат айтилади, ундан сунг хурмо билан
ё бирор ширин нарсанинг таъми билан бола
озидлантирилади. Бола туддандан сунг она дам-
мадан илгари хурмо еса, яхши булади. Еттинчи
куни болага бирор яхши исм куйилади. Сочини
олиб, сочи вазнича олтин ёки кумуш садада дили­
нади ва ушбу кунда угил бола булса, икки дуй, диз
бола булса, бир дуй адида дилинади.

Болани ким эмизади?


Албатта, онаси эмизади, болага она-
сининг сути нидоятда фойдалидир.
Бошда хотин эмизса дам, дуруст булади, лекин тани
сидат, хушхулдли ва хуштабиат хотин булиши ло­
зим. Чунки сут берган хотиннинг хулди ва табиати
эмган болага таъсир дилади.
Бола неча ёшгача эмизилади?
Икки ёшга тулгунча эмизилади.

Кдйси вадтда хатна дилинади?


Етти кундан бошлаб етти ёшгача кдйси
вадтда хатна дилса булаверади. Ундан
кейин дилса дам булади.

ВАСИЯТ

Бир мусулмон киши бетоб булса,


нима дилади?
Гунодларига тавба дилади ва истигфор
айтади. Амал ва ибодатни купрод дилишга зур
беради ва дам бирор ишончли табибга узини
курсатади, табиб буюрган ишларни дилишга ва ман
этган ишларни дилмасликка интилади.

Бетобнинг дустлари нима дилиш -


лари лозим?
Бетобнинг долини сураши ва ёрдам-
чиси булмаса, ёрдам дилиши лозимдир.

Бетоб булган киши нима дилиши


лозим?
Ворисларига ва бошда кишиларга
васият дилмоги ва дар кимдан розилик истамоги ва
рози булмоги лозим.
Кдй тарида васият дилмод вожиб?
Ортидан долаётган молидан дарз-
ларини беришни ва берилмай долган
закот, ушур ва фитр сададасига ухшаш вожиб са-
дадаларни беришни, дазо булган намоз ва руза-
ларнинг фидясини беришни васият дилиши вожиб-
дир.

Кдндай нарсаларга васият дилиш


суннат?
Х,ар бир мусулмонни яхши ва муттадий
булишга ва душманларни рози дилишга васият ди­
лиши суннатдир.

К,айси нарсаларга васият дилиш


мустадаб?
К,олган молидан масжид ва мактаблар
биноси1л<,уришгаг куприк-ва-йулларни тузатишга
ухшаш амалларга ва фадирларга садада улашишга
васият дилиш мустадабдир.

Бетоб киши вафот этса, ворислари


нима дилади?
Маййитнинг тарикасидан, яъни долган
молидан аввал кафан ва дафн учун харажатни
олади, ундан кейин долган молларининг уч бу-
лагидан бир булаги билан бошда васиятларни адо
дилади, ундан долган молни фаройиз китобларида
баён дилинган таридада тадсим дилади.
МАЙЙИТ

Бетоб киши жон беришга ядин-


лашганда нима дилинади?
Оёдларини дибла тарафга дилиб
чалданчасига ётдизилади. Охирги сузи имон
калимаси булсин учун калимаи шадодатни таллин
дилиб турилади. Ёдига тушириш учун улаётган
кишининг олдида баланд овоз билан айтиб
турадилар. Аммо айтгин, деб амр дилинмайди ва
хам жони чиддунча олдида Ёсин сураси удилади.

Жони чиддандан сунг нима ди­


линади?
Кузларини юмиб, иягини бошига
боглаш ва огзини ёпиш лозим. Устига бирор нарса
ёпиб, юзи беркитилади, хушбуй нарсалар билан
маййит атрофига дуд дилинади.

МАЙЙИТНИ ЮВИШ

Ювгучи маййитни дай тарида


ювади?
Кулига бирор буз латта ураб, аввал
истинжо дилдиради. Кейин икки дулига бошда латта
ураб, огзи-бурнини ювмасдан тадорат дилдиради.
Сунгра барча аъзосини ювади, мумкин дадар
авратига куз туширмасликка харакат дилади. Май-
йитнинг соч, тирнод ва муйловлари олинмайди.
Соч, содоллари таралмайди ва урилмайди. Бошига
ва содолига хушбуй нарсалар суртилади.
Маййитга кафан кдй тарифа булади?
Ка ф ан н и ё з и б ёсу з лаб б и л д ир и ш
дийин. Куз билан курмагунча яхши
фадмлаб булмайди. Муаллим ва имомлар кафан-
нинг кдй тарифа булишини догоздан ясаб курса-
тишлари лозим.

Маййит учун жаноза намози удил-


гандан сунг нима булади?
Имом ёки бошда бир киши жаноза
намозига дозир булган кишилардан «Бу маййит
кдндай киши эди?» деб гуводлик олади. Шу тарида
савол дилинганда жанозада дозир булган киши-
лар: «Гоятда яхши киши эди», деб яхшилигига
шадодат берадилар. Хдр дайсилари «Аллод таоло
радмат дилиб, жойини жаннатда дилсин», деб дуо
диладилар.

МАЙЙИТНИ УЗАТИШ

Маййитни кдй тарикд кдбрга олйб


бориш лозим?
Кутариб олиб борилади. Оз булганда
турт киши кутариш суннатдир ва имом булган
кишига маййитни бир оз кутариб бориш, то-
бутнинг турт оёгини машдур таридада ушлаб
кутариш суннатдир. Хотин ва диз тобутининг
устига бирор парда ташлаш, ладад ичига дуйгунча
уша парда билан дабрнинг устини беркитиб
туриш лозим.
Тобут ордасида дабристонга садада
олишни ният дилмасдан, ибрат учун
бориш дуруст буладими?
Мустадабдир, савобли булади.

Кдбристонга дай тарида борилса


яхши?
Дунё сузидан сузламасдан ва кулмас-
дан, тасбед ва тадлил айтиб, маййитга радмат тилаб
борилса яхши.

Бировнинг вафотини эшитган киши


нима деб дуо дилади?
Ушбу дуони айтади:

«Инна лиллади ва инна йлайди рожиъун.


Аллодумма ин кана дазал маййиту мудсинан
фазид фи идсаниди ва ин кана мусиан фата-
жаваз ъанду».
Маъноси: «Албатта, даммамиз Аллодникимиз ва
албатта, Аллод таолога дайтамиз. Ё Рабб, агар бу
маййит яхши кишилардан булса, яхшиликни зиёда
дилгин ва агар гунодкор кишилардан булса, гу-
нодини кечиргин».
МОТАМ, ЙИТИ ВА ТАЪЗИЯ

Мотам нима?
Маййитни согиниб, гамгин булиб йиг-
лаш.

Йиги нима?
К,ичдириб-дичдириб маййитни мад-
тай-мадтай йиглаш.

Ушбу ишлар дуруст буладими?


Мотам дурустдир, аммо йиги дилиш
дуруст эмас. Йиги жодилият замони-
дан долган одатдир.

Маййит учун гамгин булиб ёдала-


рини йиртиш, бошларига уриш,
юшг7
Асло дуруст булмайди, даромдир.

Таъзия нима?
Маййитнинг ядин дишиси ила гам-
гинлик суратида куришиш таъзиядир.
«Мардум гоятда яхши киши эди, Аллод таоло рад-
мат дилиб, жойини жаннатда дилсин», деб май­
йитни мадд ва дам дуо дилиш; «Энди долганла-
римизга Худо хайрлик берсин, куп йиглама, сабр
дилгин, дар дайсимиз бу дунёда мусофирмиз,
одибат даммамиз уша ерга борамиз, Аллод таоло
дар биримизга жаннатда куришмодликни насиб
айласин», демакдир.
КАБРИСТОНГА БОРИБ ЗИЁРАТ КИЛИШ

Улган кишининг дабри олдига бориб


зиёрат дилиш дуруст буладими?
Дуруст булади. Ибратланмод учун
дабристонга бориб утириш гоятда маъноли мус-
тадаблардан дисобланади.

Кдйси кунлари дабристонга зиёрат


учун бориш авлород?
Пайшанба, жума кунлари бориш
авлороддир, демишлар.
Кдбрлар олдига дай тарида бори-

О
борилади.
лади?

Тадорат дилиб, одоб ва тавозеъ ила

Кдбрлар олдига бориб етгандан сунг


нима дилинади?
Тик туриб ушбу айтилади:

& Jit й

«Ассаламу ъалайкум йа адлал дубури вад-


дийари родималлодул мустаддимийна минна
вал мутааххирина минкум. Антум лана салафун
ва надну лакум холафун ва инна иншааллоду
бикум ладидун» Нас’алуллода лана ва лакумул
ъафийад».
Маъноси: «Эй дабристон адли, сизларга'Аллод
таолонинг саломи булсин, Аллод таоло дунёдан
аввал кетган сизларга, кейинда долган бизларга
радмат дилгай. Сизлар бизлардан илгариги
кишиларсиз, бизлар сунгра долган кишилармиз,
албатта тезлик бирла бизлар дам сизларга етурмиз.
Аллод таолодан узларимиз ва дам сизлар учун
саломатлик ва офият тилаб доламиз».
Сунг узи ходлаган дабрнинг олдига бориб оёд
кийимини ечиб, маййитнинг юзи ва кукраги туг-
рисига келиб, диблага орда угириб, дабрга рупара
булиб утириб, ходлаганича Куръон удиб, савобини
узи ходлаган маййитларнинг арводига ва даб-
ристондаги дамма маййитларнинг арводига дадя
дилади.

Кдбристонда дай тарида юрилади?


ТуеТйриД’^ишилЩз орасйда^рган1"
дек тавозеъ ва одоб билан, деч бир
дабрни босмасдан, узининг дам бир замонда
улардек дабристонга келиб дафн дилинишини ва
у ерда буладиган савол ва дисобларни, диёмат
кунларини, жаннат ва жаданнамни хотирига
келтириб, гоятда тафаккур ва андиша дилади. «Ё
Рабб, ушбу маййитларнинг арводини радмат
дилгил ва гунодларини магфират дилгил, мен
заиф бандага тавфид ва дидоят бериб, яхши
амаллар дилмодни насиб этгил. Хдмма бор гунод-
ларимни кечиргил», деб гунодларини юмшатиб,
йиглаб, куп дуолар дилишга гоятда жидду жадд
дилади. Маййитларнинг рудларига дабр олдига
келган киши маълум булар эмиш. Улар учун
223
удилган Куръоннинг ва берилган сададанинг
савоби уларга етар, дуо дилган кишини улар дам
дуои хайр дилар эмишлар.

К,абристонга бормасдан уйда ё


масжидда удиб хддя дилган Куръон­
нинг савоби уларга етадими?
Албатта, етса керак.

Арводга Куръон удиб багишланганда


нима деб дуо дилинади?
Бундай дуо дилинади:

«Аллохумма баллиг саваба ма дуриъа фи


дазидис-соъатиш-шарифати мин китабикал
карими ила арвади жамиъил муслимина каф-
фатан ва ъамматан, хусусан минхум ила арвахд
адробаи ва асдидои аллазина азкурудум
билисаний».
Маъноси: «Ё Рабб, дадрли китобингдан ушбу
тариф соатда удиганимнинг савобини мусулмон
маййитларнинг рудларига етказгин. Хусусан,
дозир зикр дилинган узимга ядин дариндош ва
дустларимнинг рудларига етказгин».
Бу дуонинг удигандан сунг узи хеш ва дуст тутган
маййитларнинг исмлари ва оталарининг исмла-
рини бир-бир зикр дилади. Масалан, ушбу тарида:
«Ё Рабб, ушбу удилмиш Куръоннинг савобини отам
фалончи фалон углининг ва дустим фалончи фалон
углининг рухд шарифларига етказгин».

ЯМИН, КАСАМ, ОНТ

Ямин нима демакдир?


Онт этмод ва дасамёд дилмод, де­
макдир.

Нима билан дасамёд дилинади?


Биллоди, Валлохи, Таллохи, деб Аллох
таоло исми билан дасамёд дилинади.

Ой, дуёш, Куръон, пайгамбар, Каъба


каби Аллод таолодан бошда нарсалар
ила дасамёд дилиш дуруст буладими?
Дуруст булмайди.

Сдсам неча турлидир? ____ __ _


Уч турлидир: дадлик дасами, алдов
дасами, адд дасами.

Хддлик дасами данада?


Хад ишга дасамёд дилишдир. Масалан,
булган ишга «Биллоди, булди», деб ва
булмаган ишга «Биллоди, булмади», деб дасамёд
дилиш каби.

Ушбу тарида дад ишга дасамёд ди­


лиш дуруст буладими?
Зарур булганда дуруст булади, лекин
зарур булмаганда арзимас ишлар учун дасамёд
дилишдан садланиш лозим. Чунки дар бир ишга
кдеамёд дилиш Аллод таоло исмини таддир ва хор
этиш булади.

Кдеам билан айтилган сузга ишониш


керакми?
Албатта. Диёнатли ва комил мусул-
мон кишининг дасамига ишониш лозим, чунки
комил мусулмон киши дар ишга дасамёд дила-
вермайди.

Алдов кдеам данададир?


Ёлгон ва нодад ишга кдеамёд этишдир.
Масалан, булмаган ишни «Биллоди,
булди», деб ва булган ишни «Биллоди, булмади», деб
кдеамёд дилиш каби.

Ушбу тарида кдеам дуруст буладими?


Х,еч хдм дуруст булмайди, гоятда катта
гуноддир. Ёлгон ишга кдеамёд дилган
киши дунёда ва охиратда хдм хор булади, офати
дунёда хдм зодир булмасдан долмайди.

Бир кишининг дилига бир иш булди,


деб урнашиб долган булса ва уша
ишни булган гумон дилиб «Биллохд,
шу иш булди», деб дасамёд дилса, лекин аслида у
иш булмаган булса, гунохдор буладими? ____
У ямин «ямини лагу»дир. Хатолик ила, хотирадан
унутиш ила булгани учун гунохдор булмаса хдм,
Аллох, таолодан афв сураши умидлидир. Лекин
шундай шубхдли дасамни ёд дилмаслик лозим.
АСр ) Д Адд дасами данада дасам?
\ ПР/- Келажак замонда бир-ишни-диламан ва -------
ё дилмасман, деб дасамёд дилишдир.
Ушбу тарида дасам одамлар орасида гоятда купдир.
Масалан, «Биллоди, фалон ишни диламан ёки
дилмайман», деб дасамёд дилиш кабидир.

Ушбу тарида дасамёд дилиш дуруст


буладими?
Х,алол, фарз ва вожиб булган ишни
дилиш учун булса, дуруст булади. Масалан, «Бил­
лоди, хотин оламан, намоз удийман ва дурбонлик
диламан», деб дасамёд дилса булади.

Агар бир киши шунада дасамёд этса,


нима дилиши лозим?
Аддига вафо дилмоги лозим. Яъни,
нима иш учун дасамёд дилган булса, уша ишни адо
этмоти лозимГАддига вафо дилмаса, хонис, яъни
гунодкор булади. Хонис булган киши каффорат
дилади.

Кдй тарида каффорат дилади?


Кул озод дилади, унга кучи етмаса, ун
фадир ва бир мискинга туйгулик таом
ёки таомнинг пулини беради, унга дам додир
булмаса, каффорат учун ният дилиб уч кун пайдар-
пай руза тутади.

Бир киши бир даром ишни диламан,


деб ёки фарз ё вожибни дилмайман,
деб дасамёд дилса, нима булади?
Ахдига вафо дилмайди, балки хонис булиб
каффорат беради.

ТУРЛИ ДУОЛАР

1. Уйкуга ётаётганда ушбу дуо удилади:


«Аллохумма иным ас’алука бисмикал офийата
фид-дунйа вал ахироти. Аллохумма асламту
нафси илайка ва фаввазту амри илайка ва
розийту бика роббан ва бимудаммадин сол-
лаллоху ъалайди васаллама набиййан ва бил
ислами дийнан».
Маъноси: «Ё Рабб, мен фадат Сенинг исминг
хурмати ила дунёда ва охиратда саломатлик ва
офият талаб дилурман. Ё Рабб, мен узимни ва дар
бир ишимни Сенга топширдим ва хам Сени Худо-
йим ва Мухаммад алайхиссаломни пайгамбарим
ва Исломни диним, деб эътидод дилганман».
2. Уйкудан тураётганда ушбу дуо удилади:

«Алдамду лиллахиллазий адйана баъда ма


аматана ва илайдин-нушур. Аллохум-мафтад ли
дазал йавма бил хуйури вал дасанати вадфазни
фийди минаш шурури вас саййиати».
Маънбси: «Мени уйдуга кётказиб, яна тургйзган
Аллодга дамдлар булсин. Киёмат кунида х;ар бир
улик тирилиб Аллод таоло хузурига келадилар. Эй
Аллох,, уша куни менга яхшилик дилгин ва яхшилик
ила очгин ва мени ёмонликдан садлагин».
3. Кийим кийганда ушбу дуо удил ади:

«Алдамду лилладиллазий касани дазас сав-


ба ва розадниди жаъалаллоду ли хойрон ва ла
шаррон».
Маъноси: «Менга бу либосни насиб этиб.кий-
дирган Аллод таолога дамд булсин. Бу либосни
Аллод таоло менинг учун хайрли дилсин».

булгандан сунг ушбу дуо удилади:

«Алдамду лилладиллазий атъамана ва садона


ва жаъалана муслимин».
Маъноси: «Бизни туйдирган ва чандогимизни
дондирган ва дам Ислом адли тоифасидан дилган
Аллод таолога дамд булсин».
5. Уйдан кучага чидаётганда ушбу дуо удилади:
«Аъузу биллями мин азлима ах,адан ав
йузлама ахддун ъалаййа ла хдвла ва ла куввата
илла биллах,ил ъалиййил ъазим, таваккалту
ъалаллохд таъала ва илайхд униб».
Маъноси: «Дунёда ва охиратда рах,мат к,илувчи
Аллохдинг исми иродасй ила уйдан чикдман.
Узимни х,ар кишига зулм кдлишдан ва х,ар кишидан
мазлум булишдан (асрашни сураб) Аллох, таолога
сигинаман, хдр бир х;олда ва х;ар бир кувват фак,ат у
улуг Аллох, таолодандир. Мен Аллох, таолога таваккал
дилдим ва х,ам Унга инобат кдлдим (яъни, Унга
кдйтдим)».
6. Бир ищга киришган вакдда ушбу дуо удилади:

«Роббана атина мин ладунка родматан ва


хдййиъ лана мин амрина рошадан. Роббиш-рох,
ли содрй ва йассир ли амри».
Маъноси: «Бу ишни дунёда ва охиратда рахдеат
кдлувчи Аллохдинг исми билан бошлайман. Эй
Парвардигор, бизга ишларимизда рахдеатликни ато
кдлгин ва х,ам бизга ишимизда рахдгатликни тайёр
кдлгин. Эй Аллох,, кунглимни очик, кдлгин ва хдм
ишимниенгил кдлгин». ..... . _____ ________
7. Бир киши билан куришганда ушбу дуо укдл ади:
oixJ-u йХи «Ufij ЦЬ

«Аллохумма ажмиъ байнана бил хойри вал


ислам ва аллиф байнана би их,санил калам».
Маъноси: «Ё Рабб, бизларни яхшилик ва са-
ломатлик билан куриштиргил ва хущ сузлик ила
улфат тщлдиргил». "”
8. Бир ерда ёки бир мажлисда утиргандан сунг
ушбудуо удилади:

«Аллохумма анзилни мунзалан мубаракан


ва анта хойрул мунзилин».
Маъноси: «Ё Рабб, мени муборак уринга ту-
ширгил, Сен хайрлик тущургувчисан».
9. Бир зарар-зиён курилса, ушбу ояти карима
укдлади:

«Аса роббуна ан йубдилана хойрон минх,а


инна ила роббина рогибун». - _________ '
~ Маъноси: «Шоядки, Парвардйгоримиз бизнинг ;
хрлимизни бу хрлдан яхширок, х;олга айлантирса.
Албатта, бизлар Парвардигоримйзга рагбат ва майл
килувчидирмиз».
10. Бирор мадсади х,осил булганда ушбу дуо
удилади:

«Алхдмду лиллах^ллазий би х,икматихи ва


кудротихд татиммус солихдт».
Маъноси: «Х,ар бир яхшилик Аллох; таолога
хосдир, х;ар бир яхши ишлар Унинг хикмати ва
кудратй бирла хрсил булур».
11. Мацсуди х;осил булган х,олда ушбу дуо укдлади:

«Алдамду лиллах,и ъала кулли х,алин фа


иннаху мухдввилул ахрали».
Маъноси: «Х,ар бир х,олда Алл ох; таолога х,амд
лозимдир, чунки Аллох, таоло бир х,олни бошк,а
х,олга алиштирувчидир».
12. Гамгин булган х;олда ушбу дуо удилади:

fl Hl

«Аллохумма инни ъабдука вабну ъабдика ро-


зийту хукмака ва к,озоака ас’алука ан тазхдба
ъанни гамми ва хузни ва ан тарзукрни йасиран
ъусри».
Маъноси: «Ё Рабб, албатта мен Сенинг банданг-
ман, х,ам банданг углидирман, сенинг хукмингга,
такдирингга розидирман, менинг кунглимдан гам
ва андухди кетказишингни ва х;ам гамдан сунгра
шодлик беришингни тилайман».
13. Янги ойни курганда уч марта «Аллоху акбар»,
деб ушбу дуо укдлади:

«Аллохумма ахдллаху ъалайна бил амни вас


саламати вал ислами. Аллохуммажъалху хртлала
хойрин ва рушдин».
Маъноси: «Аллох, буюкдир. Ё Рабб, бу ойни биз-
ларга эминлик ва имон ила саломатлик ва мусулмон-
лик ила тугдиргил, яхшилик ва тугрилик ойи кдлгил».
14. Осмон гулдираганда ва чадмок, чакданда бу
дуо удилади:
«Аллодумма ла тадтулна бигозобйкагва ла
тадликна би ъазабика ва ъафина биродматика».
Маъноси: «Ё Рабб, бизларни аччигинг ила
улдирмагин ва азобинг ила далок дилмагин ва
радматинг ила бизларга сихат ва офият дилгил».
15. Ёмгир ёдданда ушбу дуо удилади:

gjlg аЬу*- lJg Xujh


«Аллохуммажъалху садйан даниан нофиъан.
Аллодуммажъалду сойба родматин ва ла
тажъалду сойба ъазобин».
Маъноси: «Ё Рабб, бу ёмгирни радмат ёмгири
дилгин, азоб ёмгири дилмагин».
16. Даре удишдан илгари ушбу дуо удилади:

dp dpj likj ted Ub tejjl

«Аллодуммарзудна ъилман нофиъан ва


дифзон комилан ва зеднаи шомилан ва фадман
закиййан ва тавфидон литадсилил ъулуми.
Аллодумма ахрижна миназ зулуматил жадли
вал вадми ва акримна би нурил ъилми вал
фадми. Аллодуммафтад лана абваба ъилмика
ваншур ъалайна хозаина родматик. Биродма­
тика йа ардамар родимин».
Маъноси: Ё Рабб бизни манфаатли илм, мукам-
мал дифз, уткир зедн ва фадм-фаросат билан ризд-
лантиргин х,амда илм хосил цилишликда кумак
бергин. Ё Рабб бизни адашишлик ва жахрлат зулма-
тидан чицаргин. Бизни фадм-фаросат ва илм нури
ила икром цилгин. Ё Рабб бизларга илминг эшикла-
рини очгин. Бизни устимизга рахдиатинг хазинала-
рини сочиб куйгин. Эй рахм килувчиларнинг paxyi-
лироги, Сенинг Рахдатинг билан. Омийн.
17. Даре тамом булгандан сунг ушбу дуо укдлади:

LjOUJllaJl

pLj Ш JiU GLi GJ tSjjj UJU> GCU


«Алхдмду лиллах;иллазий ахрожана миназ
зулуматил жахди вал вахдш ва наввир кулубана
би нурил ъилми вал фах,ми. Аллохуммагфир
лана вали валидина вали устазина ва саллим
динана ва дуняна важъал маликана солиман ва
рауфан лана би х,акди набиййина Мухдммади-
нил мустофа соллаллоху ъалайхд васаллам».
Маъноси: Бизни адашишлик ва жах;олат зулма-
тидан чицарган Аллох, таолога х,амд булсин. Фахдо-
фаросат ва илм нури билан кдлбларимизни нурлан-
тиргин. Ё Рабб бизни, ота-оналаримизни ва уетоз-
ларимизни магфират к,илгин. Динимиз ва дунёйи-
мизни саломат дилгин. Пайгамбаримиз (с.а.в.) хак,-
к,и хурматларидан рах,баримизни саломат-ва уни
бизга нисбатан рахутли к,илгин.
***

Ла^л^амдувалминназарурийатидиниййаэътицодийа
вал ъамалийага муштамал булган китоб мустатаб
«Ибодати Исломия» зийурит тибо ила музаййин булиб,
толибин киромига мушаррада еткурди.
МУНДАРИЖА
Муаллиф х;ак,ида........................ 3

биринчикисм
Дин ва шариат........................ ,........................................................... 4
Имон ва Ислом.............................. 5
Амал.......................................... ................................................... ....... ...5
Балотат ва ок,иллик............................. 9
Ибодат.......................................... ...11
Имон ва ик,рор................................................................ .....11
Имон калимаси........................................................ ;...............12
Аллох, таолога имон..................................... 13
Тафаккур ва ташаккур....................................................................20
Фаришталар............................ 21
Пайгамбарлар............................................... 22
Пайгамбарларнинг муьжизалари........................ ;............. 23
Пайтамбарларнинг^саноти.. ................. ........24^
Аллох, таолонинг мукдддас китоблари...... ............ 25
Куръон - Каломи шариф................ ...26
Такдир ва к,азо.................................. :................. .................:.......... 27
Бандаларнинг феъл-атвори......................................................... 29
Замоннинг охири......................... 30
Киёмат кунининг шарх,и................................... ...32
Жаннат ва жахдннам................................................................ 34
Гунох,корлар............... .................................. :....... 35
Хазрати Одам (а.с.) ва Хдвво........................... .............. ........ .....36
Мухдммад алайх,иссолату васаллам...................................... ;...36
Мухдммад алайх,иссаломнинг муьжизалари...... ..;..... ........... 40
Сах,обалар...........................................................................................42
Халифалар.......................................................................................... 42
Ахди сунна вал жамоа.................................................................... 43
Шариат хукмлари............................................................................. 45
Мужтах,ид............................................................................................ 46

иккинчи КИСМ
Поклик..................................................................................................49
Тахррат................................................................................................. 50
Тахррат фарзлари............................................................................. 50
Тах,орат суннатлари...........................................................................51
Тахрратнинг мустах,аблари............................................................ 52
Тах,орат дуолари................................................................................ 52
Тахрратдаги макрух, амаллар....................................................... 56
Тахдратни бузувчи амаллар.......................................................... 56
Тахрратсиз киши............................................................................... 56
Мах,си ёки этикка маехдортиш....................................................57
Гусл........................................................................................................ 59
Гуелнинг сабаблари.......................................................................... 60
Жунуб................................................................................................... 60
Хайз ва нифос................................................................................... 61
Узрли одам..........................................................................................62
Таяммум............................................................................................... 63
Нажосат................................................................................................ 65
Покланиш............................................................................................ 66
Кудукдингтозаланиши.................................................................... 67
Истибро ва истинжо.........................................................................68
Тоза сув................................................................................................ 69
Аврат аъзолар.................................................................................... 70
УЧИНЧИ кием
------ Намоз укиш коидалари ........................................................................72
Намоз шартлари............................................................................... 73
Намоз вак^тлари..................................................... 74
Макрух, вакдиар............................................................................... 75
Кибла................................................................................................... 76
Киблани аникдамок,................... 76
Ният............................................................................. 77
Азон ва ик,омат............................................................... 78
Азоннинг мусгахдблари................................................................. 80
Азон дуоси....... .................................................................................. 81
Намоз зикрлари............................................................... 81
Икки ракатли намоз....................................................................... 87
Турт ракатли намоз баёни............................. 88
Аёллар намози.............................................. 89
Тасбех, ва дуо.............................................................................................90
Намоз шартлари.......... :--------- .-------j....... ...д..................... ...93
Намоз рукнлари................................................................. 93
Намоз вожиблари................. 93
Намоз суннатлари........................................................................... 94
Намоз мустахдблари............. 95
Намоз пайтидаги макрух; х,олатлар........................................... 96
Намозни бузувчи амаллар,..................................... 96
Намознинг мубох, амаллари........... ................. 97
Намоз пайтида тахрратнинг бузилиши........ ........................... 97
Заиф ва ногирон кишилар баёни.............................. ............98
ТУРТИНЧИ КИСМ
Жамоат баёни.................................................................................. 100
Имомликка хакди кишилар........................................................ 104
Мудрик ва масбук,.......................................................................... 105
Маежид ва жамоат......................................................................... 108
К,азо намози.....................................................................................111
Саждаи сах;в.....................................................................................114
Намозда унутмок,............................................................................116
Тиловат саждаси............................................................................. 119
Мук,им ва мусофир......................................................................... 123
Мусофирларнинг хукмлари........................................................ 126
Жума намози.................................................................................... 128
Жуманинг хутбалари..................................................................... 130
Хайит кунлари................................................................................. 133
Хайит намозлари............................................................................135
Хайит намозининг ук,илиши....................................................... 137
Курбон х,айити кунлари................................................................ 139
Ташрик, такбири.............................................................................. 140
Тарових намози.............................................................................. 141
Жаноза намози........................................................... 146
Нафл намозлари............................................................................. 150

БЕШИНЧИ КИСМ
Руза, закот, х,аж................................................................................ 159
Рузанинг суннат, макрух, вамуфсидлари............ ..................... 162
Казо ва каффорат........................................................................... 163
Руза фидяси......................................................................................167
Назр ва нафл рузалар..... ;.............................................................169
Руза тутиш макрух булганкунлар.............................................. 170
Ой куриб рузага кириш................................................................ 171
Эътикоф баёни..............................................................................173
Закот................................................................................................. 175
Закот бериладиган моллар.............. л....™..™.........;;-........ YH
Пул ва савдо молларининг нисоблари....... .......................... 179
Хайвонларнинг нисоблари........................................................ 181
Нисобига йил тулмок, баёни...................................................... 183
Закот нияти...................... 184
Закот бериладиган кишилар..................................................... 185
Закот бериб булмайдиган кишилар........................................ 187
Ушур................................................................................................... 188
Фитр садакдси................................................................................ 189
Фидя.................................................................................................. 193
Нафл садак,а.................................................................................... 195
Курбонлик....................................................................................... 197
Курбонлик суйишнинг йули....................................................... 200
Назр ва ак,ик,а................................................................................. 202
Хаж..................................................................................................... 204
Хаж амаллари..................______
Эхромли киши........................................................... 209
Хожилар Маккаи Мукаррамада к,иладиган амаллар........ 210
Мадинаи Мунавварага бориш.................................................. 214
Бола тугилганда к,илинадиган амаллар
ва укиладиган дуолар................................................................. 215
Васият................................................................................................ 216
Маййит......................... 218
Маййитни ювиш............................................................................ 218
Маййитни узатиш.......................................................................... 219
Мотам, йити ва таъзия................................................................. 221
Кабристонга бориб зиёрат к,илиш.......................................... 222
Ямин, касам, онт............................................................................ 225
Адмад Х.ОДИЙ МАК,СУДИЙ

ИБОДАТ И
ИСЛОМИЯ

Мударрир: Бобомурод Эралиев


Бадий мударрир: Отабек Муцаммадиев
Техник мударрир: Аббос Турсунов
Садифаловчи: Толибжон Крдиров
Мус аддид: Олим Жураев

Нашр. лиц. № 154.14.08.09.


Босишга 06.09.2019 й. да рухсат этилди.
Бичими 60x90 71б. PT Serif гарнитураси. Офсет боем;
15,0 шартли босма тобод. 12,5 нашр тобоги.
Адади 10000 нусха. 19т360 радамли буюртма,.....
Бадоси шартнома асосида.

Узбекистан Республикаси Президенти


Администрацияси дузуридаги Ахборот ва оммавиг
коммуникациялар агентлиги
«0‘zbekiston» НМИУ ДУКда чоп этилди.
Тошкент шадри, Навоий кучаси, 30-уй.

Вам также может понравиться