Определение болезни.

Причины заболевания

Остеоартроз (артроз) — заболевание суставов, характеризующееся

дегенеративным изменением покрывающего кость хряща, проще говоря, его
разрушением.

Подавляющее число поражаемых суставов — это коленный, тазобедренный, плечевой и

первый плюсне-фаланговый. Поражение других суставов встречается намного реже и
часто является вторичным. Остеоартроз поражает 12% трудоспособного населения
только европейской части Российской Федерации, причем в последние годы вызванная
им нетрудоспособность выросла в 2 раза.

Артрит и артроз: в чём разница

Различий нет, и то и другое название корректное. В зарубежных руководствах

болезнь называют остеоартритом (ОА).

Причины артроза

Как и у любого заболевания, у остеоартроза также имеются факторы риска его

развития, которые и сегодня активно изучаются, и список ежегодно расширяется.
[5]

Основными факторами риска артроза принято считать:

- возраст;

- наследственность;

- нарушения обмена веществ;

- повышенный вес тела;

- остеопороз;

- неполноценное и нерегулярное питание;

- эндокринные нарушения;

- менопауза;

- частые переохлаждения;

- травмы;

- артрит (воспалительный процесс в суставе);

- очаги хронической инфекции или воспаления (например, хронический

тонзиллит).
- варикозное расширение вен нижних конечностей.

Артроз у детей

У детей заболевание встречается редко. В основном оно возникает при тяжёлых

остеохондропатиях, например при болезни Пертеса, и протекает с сильной болью.
Тактика лечения такая же, как у взрослых, но с акцентом на органосохраняющую
хирургию.

Симптомы остеоартроза

Общие симптомы артроза включают:

1. боль во время нагрузок;

2. ограничение движений в суставе;
3. чувство скованности по утрам, чувство «хруста»;
4. боль после долгого отдыха (так называемая «стартовая»).

Суставные боли при артрозе редко бывают острыми, чаще ноющего или тупого
характера, как правило, прекращающиеся во время покоя. Симптомы часто носят
волнообразный характер, могут возникать и прекращаться без попыток лечения.
Они могут быть незначительными, умеренными или тяжелыми. Жалобы при
остеоартрозе могут оставаться примерно одинаковыми в течение многих лет, но
со временем прогрессируют, и состояние ухудшается. Незначительные и
умеренные симптомы возможно контролировать на одном уровне, а вот тяжелое
течение заболевания может привести к хронической боли, неспособности
выполнять ежедневные бытовые действия, что влечет за собой и потерю
трудоспособности, вплоть до инвалидизации.

Патогенез остеоартроза

Основной питательной средой сустава является синовиальная жидкость. Она же

выполняет и роль смазывающего агента между суставными поверхностями.
Огромную и главную роль в развитии остеоартроза отводят метаболическим
процессам в суставе и в его структурах. На начальной стадии, когда развиваются
биохимические нарушения в синовиальной жидкости, ее свойства снижаются, что
запускает механизм разрушения. Первой под удар попадает синовиальная
оболочка сустава, которая выполняет важную роль мембраны и является
подобием фильтра для самого главного питательного вещества хряща —
гиалуроновой кислоты, не давая ей покинуть ее основное место работы —
полость сустава. Насыщенность свойств суставной жидкости определяет ее
циркуляция, чего без регулярного движения самого сустава быть не может.
Отсюда и известная фраза «движение — это жизнь». Постоянная циркуляция
синовиальной жидкости в полости сустава — залог полноценного обмена веществ
в нем. При недостатке питательных веществ хрящ истончается, образование
новых клеток останавливается, суставная поверхность становится неровной,
грубой, с участками дефектов. Известна взаимосвязь между заболеваниями вен
нижних конечностей (например, варикоз) и развитием нарушений обмена веществ
в суставах, преимущественно коленных.[6] Костная структура, находящаяся под
хрящевой, отвечает на процесс компенсаторным механизмом — она утолщается,
становится грубее и расширяет зону покрытия, в результате чего образуются
экзостозы и остеофиты, что и является основной причиной ограничений и
деформаций сустава. Синовиальная жидкость насыщается клетками воспаления и
элементами распада, суставная капсула в ответ на это утолщается, становится
грубой и теряет эластичность, мягкие ткани буквально становятся сухими
(происходит их дегидратация), отсюда и жалобы на утреннюю скованность,
«стартовые боли». Патологический процесс в последних стадиях провоцирует
организм включить последний компенсаторный механизм — обездвиживание. В
состоянии покоя и так называемом физиологическом положении болезненность
минимальна, связочный аппарат максимально расправлен. В таком положении
сустав стремится зафиксироваться, и ему это удается быстрым образованием
более грубых экзостозов, которые «фиксируют» сустав, а пациент при этом теряет
способность полноценно двигать им. Мышцы такой конечности гипотрофируются,
становятся слабее и меньше. Такие изменения уже считаются необратимыми.

Классификация и стадии развития остеоартроза

Разделяют заболевание на 2 большие группы: первичный (или идиопатический) и

вторичный.

Первичная и вторичная форма артроза

Первая группа развивается в результате либо неясной причины, либо в

результате возрастных изменений. Вторая характеризуется четкими причинами и
развивается в результате их патологического процесса (например, на фоне
туберкулеза, рассекающего остеохондрита, субхондрального некроза и т.д.)

Стадии артроза

Независимо от причин, которые явились фактором развития остеоартроза,

различаются 4 стадии его развития:
 Стадии остеоартроза

1 стадия: твердые структуры сустава в процесс разрушения не вовлекаются,

имеются начальные изменения в его мягких структурах и в составе суставной
жидкости (которая является питательной средой и снижающей трение сустава),
происходит нарушение питания сустава.

2 стадия: сопровождается «запуском» механизма разрушения твердых структур

сустава, образуются краевые твердые образования (экзостозы, остеофиты).
Умеренные жалобы на изменения в объеме движений.

3 стадия: сопровождается сужением суставного просвета, выраженным

разрушением нагружаемой поверхности с образованием костно-хрящевых
дефектов, выраженным ограничением движений, постоянным чувством «хруста»
при движении, начальными изменениями оси конечности.

4 стадия: тяжелая, при которой движения выраженно ограничены в суставе вплоть

до полного его отсутствия (анкилоз), выраженным воспалительным процессом,
его деформацией, образованием костных дефектов (в результате полного
отсутствия хрящевого покрова).

Классификация артроза по локализации

Выделяют следующие виды артроза:

 пателлофеморальный артроз (поражение надколеннико-бедренного сочленения);

 артроз голеностопного сустава и суставов стопы;
 артроз коленного сустава;
  артроз тазобедренных суставов;
 артроз челюстно-лицевого сустава;
 остеоартроз акромиально-ключичного сочленения;
 артроз локтевого сустава;
 остеоартроз кистей;
 дегенеративные изменения суставов позвоночника (вертебральный артроз).

Все перечисленные виды артроза проявляются болью и нарушением функции

сустава. Специфических симптомов для каждой локализации нет.

Осложнения остеоартроза

Без лечения любое заболевание дает осложнения, и артроз не исключение. Если

это первичная форма, то к основным осложнениям относятся:

 повреждения мягких структур сустава (дегенеративные разрывы менисков,

разрывы связок и т. д.);
 хронический воспалительный процесс;
 анкилоз (полное отсутствие движений в суставе);
 деформация сустава.

Если это вторичная форма, то осложнения зависят от процесса, вызвавшего

развитие артроза. Например, это может привести к остеопорозу, хроническому
заболеванию, которое характеризуется прогрессирующим нарушением обмена
веществ в костной ткани. Вследствие этого кости становятся хрупкими,
нарушается их питание, в итоге остеоартроз осложняется угрозой
внутрисуставных переломов. Поэтому так важно обратиться к врачу
своевременно. Как писал выдающийся русский хирург Н.И.Пирогов: «Будущее
принадлежит медицине профилактической».

Аурудың анықтамасы. Аурудың себептері

Остеоартрит (артроз) - сүйекті жабатын шеміршектің дегенеративті өзгеруімен, қарапайым тілмен

айтқанда, оның бұзылуымен сипатталатын буын ауруы.

Зақымдалған буындардың басым көпшілігі тізе, жамбас, иық және бірінші метатарсофаланга.
Басқа буындардың зақымдануы әлдеқайда сирек кездеседі және көбінесе қайталама болып
табылады. Остеоартрит тек Ресей Федерациясының еуропалық бөлігіндегі еңбекке қабілетті
халықтың 12% -. әсер етеді, ал соңғы жылдары оның еңбекке жарамсыздығы 2 есе өсті.

Артрит және артроз: айырмашылығы неде

Айырмашылықтар жоқ, екеуі де дұрыс атау. Шетелдік нұсқаулықтарда ауру остеоартрит (ОА) деп
аталады.

Артроздың себептері
Кез-келген ауру сияқты, остеоартриттің де даму қаупі бар, олар бүгінде белсенді зерттелуде және
тізім жыл сайын кеңейіп келеді.[5]

Артроздың негізгі қауіп факторлары әдетте қарастырылады:

- жасы;

- тұқым қуалаушылық;

- метаболикалық бұзылулар;

- дене салмағының жоғарылауы;

- остеопороз

- дұрыс емес және тұрақты емес тамақтану;

- эндокриндік бұзылулар;

- менопауза;

- жиі гипотермия;

- жарақаттар;

- артрит (буындағы қабыну процесі);

- созылмалы инфекция немесе қабыну ошақтары (мысалы, созылмалы тонзиллит).

- төменгі аяқтың варикозды тамырлары.

Балалардағы Артроз

Балаларда ауру сирек кездеседі. Ол негізінен пертес ауруы сияқты ауыр остеохондропатияларда
пайда болады және қатты ауырсынумен жүреді. Емдеу тактикасы ересектермен бірдей, бірақ
орган сақтайтын хирургияға баса назар аударады.

Остеоартриттің белгілері

Артроздың жалпы белгілеріне мыналар жатады:

1. жүктеме кезінде ауырсыну;

2. бірлескен қозғалыстарды шектеу;

3. таңертең қаттылық сезімі, "қытырлақ"сезімі;

4. ұзақ демалудан кейінгі ауырсыну ("бастау"деп аталады).

Артроздың артикулярлық ауруы сирек өткір, көбінесе ауырсыну немесе түтіккен, әдетте тыныштық
кезінде тоқтайды. Симптомдар көбінесе толқынды, емделуге тырыспай-ақ пайда болуы және
тоқтауы мүмкін. Олар шамалы, орташа немесе ауыр болуы мүмкін. Остеоартриттің шағымдары
жылдар бойы бірдей болып қалуы мүмкін, бірақ уақыт өте келе дамиды және жағдай
нашарлайды. Кішкентай және орташа симптомдарды бір деңгейде бақылауға болады, бірақ
аурудың ауыр ағымы созылмалы ауырсынуға, күнделікті тұрмыстық әрекеттерді орындай алмауға
әкелуі мүмкін, бұл мүгедектікке дейін мүгедектікке әкеледі.

Остеоартриттің патогенезі

Буынның негізгі өсу ортасы-синовиальды сұйықтық. Ол сонымен қатар буын беттері арасындағы
майлау агентінің рөлін атқарады. Остеоартриттің дамуындағы үлкен және басты рөл буындағы
және оның құрылымындағы метаболикалық процестерге беріледі. Бастапқы кезеңде
синовиальды сұйықтықта биохимиялық бұзылулар дамыған кезде оның қасиеттері төмендейді,
бұл бұзылу механизмін тудырады. Алдымен буынның синовиальды қабығы әсер етеді, ол
мембрананың маңызды рөлін атқарады және шеміршектің ең маңызды қоректік заты — гиалурон
қышқылы үшін сүзгіге ұқсайды, бұл оның негізгі жұмыс орнынан — буын қуысынан кетуіне жол
бермейді. Буын сұйықтығының қасиеттерінің қанықтылығы оның айналымын анықтайды, бұл
буынның тұрақты қозғалысынсыз мүмкін емес. Демек, әйгілі "қозғалыс — өмір"тіркесі. Буын
қуысында синовиальды сұйықтықтың тұрақты айналымы ондағы толық метаболизмнің кілті
болып табылады. Қоректік заттардың жетіспеушілігімен шеміршек жұқарады, жаңа
жасушалардың пайда болуы тоқтайды, буын беті тегіс емес, өрескел, ақаулар пайда болады.
Төменгі аяқтың тамыр аурулары (мысалы, варикозды тамырлар) мен буындардағы, негізінен
тізедегі метаболикалық бұзылулардың дамуы арасындағы байланыс белгілі.[6] шеміршек
астындағы сүйек құрылымы процеске компенсаторлық механизммен жауап береді — ол
қалыңдайды, дөрекі болады және жабын аймағын кеңейтеді, нәтижесінде экзостоздар мен
остеофиттер пайда болады, бұл буын шектеулері мен деформацияларының негізгі себебі болып
табылады. Синовиальды сұйықтық қабыну жасушаларымен және ыдырау элементтерімен
қаныққан, артикулярлық капсула бұған жауап ретінде қалыңдайды, дөрекі болады және
икемділігін жоғалтады, жұмсақ тіндер сөзбе-сөз құрғайды (олардың дегидратациясы пайда
болады), сондықтан таңертеңгі қаттылық, "бастапқы ауырсыну"шағымдары. Соңғы кезеңдердегі
патологиялық процесс денені соңғы компенсаторлық механизмді — иммобилизацияны қосуға
итермелейді. Тыныштық жағдайында және физиологиялық позиция деп аталатын ауырсыну
минималды, байлам аппараты мүмкіндігінше түзетіледі. Бұл позицияда буын бекітуге тырысады
және ол буынды "бекітетін" дөрекі экзостоздардың тез қалыптасуына қол жеткізеді, ал пациент
оны толығымен жылжыту қабілетін жоғалтады. Мұндай аяқтың бұлшықеттері гипотрофияға
ұшырайды, әлсірейді және кішірейеді. Мұндай өзгерістер қазірдің өзінде қайтымсыз болып
саналады.

Остеоартриттің жіктелуі және даму кезеңдері

Ауруды 2 үлкен топқа бөліңіз: бастапқы (немесе идиопатиялық) және қайталама.

Артроздың бастапқы және қайталама түрі

Бірінші топ түсініксіз себептермен немесе жасқа байланысты өзгерістермен дамиды. Екіншісі
айқын себептермен сипатталады және олардың патологиялық процесінің нәтижесінде дамиды
(мысалы, туберкулез, диссекциялық остеохондрит, субхондральды некроз және т. б.)

Артроздың кезеңдері

Остеоартриттің даму факторы болған себептерге қарамастан, оның дамуының 4 кезеңі әртүрлі:
1 кезең: буынның қатты құрылымдары бұзылу процесіне қатыспайды, оның жұмсақ
құрылымдарында және буын сұйықтығының құрамында бастапқы өзгерістер бар (бұл өсіп келе
жатқан орта және буынның үйкелісін азайтады), буынның тамақтануы бұзылады.

2 кезең: буынның қатты құрылымдарын бұзу механизмінің "іске қосылуымен" бірге жүреді, шеткі
қатты түзілімдер пайда болады (экзостоздар, остеофиттер). Қозғалыс көлемінің өзгеруіне қатысты
орташа шағымдар.

3 кезең: артикулярлық люменнің тарылуымен, сүйек-шеміршек ақауларының пайда болуымен

жүктелетін беттің айқын бұзылуымен, қозғалыстардың айқын шектелуімен, қозғалыс кезінде
тұрақты "қысылу" сезімімен, аяқ-қол осінің бастапқы өзгерістерімен бірге жүреді.

4 кезең: ауыр, онда қозғалыстар буында оның толық болмауына дейін (анкилоз), айқын қабыну
процесіне, оның деформациясына, сүйек ақауларының пайда болуына (шеміршектің толық
болмауының нәтижесінде) дейін айқын шектеледі.

Артроздың орналасуы бойынша жіктелуі

Артроздың келесі түрлері бар:

* пателлофеморальды артроз (пателлофеморальды артикуляцияның зақымдануы);

* тобық пен аяқ буындарының артрозы;

* тізе артрозы;

* жамбас буындарының артрозы;

* жақ-бет буынының артрозы;

* акромиоклавикулярлы артикуляциялық остеоартрит;

* шынтақ буынының артрозы;

* қолдың остеоартриті;

* омыртқа буындарының дегенеративті өзгерістері (вертебральды артроз).

Артроздың барлық аталған түрлері ауырсыну мен буын функциясының бұзылуымен көрінеді.
Әрбір локализация үшін нақты белгілер жоқ.

Остеоартриттің асқынуы

Емдеу болмаса, кез-келген ауру асқынулар тудырады, ал артроз да ерекшелік емес. Егер бұл
бастапқы форма болса, онда негізгі асқынуларға мыналар жатады:

* буынның жұмсақ құрылымдарының зақымдануы (менискустың дегенеративті жыртылуы,

байламдардың жыртылуы және т. б.);

* созылмалы қабыну процесі;

* анкилоз (буын қозғалысының толық болмауы);

* буын деформациясы.
Егер бұл қайталама форма болса, онда асқынулар артроздың дамуына себеп болған процеске
байланысты. Мысалы, бұл остеопорозға әкелуі мүмкін, созылмалы ауру, ол сүйек тініндегі
метаболизмнің прогрессивті бұзылуымен сипатталады. Нәтижесінде сүйектер сынғыш болады,
олардың тамақтануы бұзылады, нәтижесінде остеоартрит буынішілік сыну қаупімен қиындайды.
Сондықтан дәрігерге уақтылы бару өте маңызды. Көрнекті орыс хирургі Н.И.Пирогов жазғандай:
"Болашақ профилактикалық медицинаға жатады".

Остеоартроз