ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ САУДА ЖӘНЕ ИНТЕГРАЦИЯ

МИНИСТРЛІГІ

« …Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамды ұйымдарды

институтционалдық күшейту және белсенді пайдалану қажет»
Елбасы Н.Ә.Назарбаев. 2018 жыл 5 қазан.

".... тұтынушылардың құқықтарын қорғауда өзін-өзі реттеу және

қоғамдық бақылау құралдарын жандандыру қажет»
Мемлекет басшысы Қ.К.Тоқаев 2019 жыл 2 қыркүйек.

«ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ КЕЙБІР

ЗАҢНАМАЛЫҚ АКТІЛЕРІНЕ ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ
ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ МӘСЕЛЕЛЕРІ БОЙЫНША ӨЗГЕРІСТЕР
МЕН ТОЛЫҚТЫРУЛАР ЕНГІЗУ ТУРАЛЫ» ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫ ЗАҢЫНЫҢ ЖОБАСЫ

Нұр-Сұлтан қаласы,
2020 жылғы ақпан
Сауда және интеграция министрлігі: сауда саясатын және экспортты ілгерілетуді бірыңғай үйлестіру

Мемлекет басшысының Жарлығымен сауда саласының

барлық тізбегін біріктіруге арналған жаңа ведомство құрылды–
САУДА ЖӘНЕ ИНТЕГРАЦИЯ МИНИСТРЛІГІ

ТЖҚ сапасы мен

Жаңа өткізу Тиімді қорғау
қауіпсіздігін
Мемлекеттік Сауда тауашаларын шаралары мен
қамтамасыз ету,
саясатты инфрақұрылымы іздеу, ОТӨ әкімшілік
тұтынушылардың
қалыптастыру н жақсарту экспортқа шараларды
құқықтарын тиімді
сүйемелдеу қолдану
қорғауды құру

Техникалық реттеу және

Комитет тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті
метрология комитеті
 Техникалық реттеуді тауарлар мен  Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тұтас жүйесін

Мақсаты мен
Мақсаты мен

қалыптастыру

міндеттері
қызметтердің сапасына қайта бағдарлау
міндеттері

 Қауіпсіз емес өнімнің тізілімін жасау  Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелерінде

мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру, ТҚҚ
 Қазақстандық өнімнің сапасын арттыру
Комитетінің рөлін күшейту
жөніндегі жоспар "Сапалы Қазақстан»
 Тиімді бақылауды енгізу, сотқа дейінгі реттеу
институтына үкіметтік емес ұйымдарды тарту

Техникалық реттеу мәселелері Тұтынушылардың құқықтарын қорғау

бойынша ҚР Заңының жобасын әзірлеу мәселелері бойынша ҚР Заңының
жобасын әзірлеу
2
 Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың әлемдік тәжірибесі

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАҢДАУЫ
АРАЛАС - ЭЫДҰ ЕЛДЕРІНІҢ МОДЕЛІ
Мемлекет "ақылды" әкімшілік реттеуді жүзеге асырады,
бұзылған құқықтарды қалпына келтірумен сотқа дейінгі институттар айналысады
2018
ЛИТВА Еуропалық Одақтағы шағымдардың Топ-10 санаты
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы Авиакомпаниялардың
қызметтері
* 13.44%
институттардың қызметін үйлестіруді жүзеге асыратын Киім және аяқ киім 10.88%
тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі мемлекеттік Акт өнімдері 6.72%
қызмет жұмыс істейді
Белгілі бір шарттар сақталған жағдайда мемлекет
Электрондық тауарлар 4.62%
тарапынан қаржылық көмек көрсетілетін тұтынушылар Қонақ үй қызметтері 3.63%
қауымдастығы жұмыс істейді Жиһаз 3.61%
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы Ойын-сауық тауарлары 3.27%
мемлекеттік ақпараттық жүйе жұмыс істейді, ол арқылы
тұтынушылар электрондық тәсілмен шағымдар береді
Автобөлшектер
Ұялы операторлардың
қызметтері
2.68%
2.52% Шағымдардың жалпы саны – 159 127
Ірі тұрмыстық техника 2.23%

ГЕРМАНИЯ Ресей Федерациясындағы шағымдардың Топ-10

Мемлекеттік органдарда тұтыну саласын реттейтін
Тұрғын үй-коммуналдық қызметтер санаты* 27%
Қаржы нарығындағы қызметтер 13%
заңдарды әзірлеу кезінде көмек көрсететін арнайы бөлімдер
жұмыс істейді
Байланыс қызметтері 10%
Экономика министрінің төрағалығымен тұтынушылардың Тұрмыстық қызметтер 10%
проблемалары жөніндегі министрлікаралық Комитет жұмыс Медициналық қызметтер 5%
істейді Көлік қызметтері 4%
Жер деңгейінде тұтынушылар шағымдарын қарайтын және Қоғамдық тамақтану 3%
заң қызметтерін көрсететін қалаларда консультациялық КҚ техникалық қызмет көрсету және жөндеу 2%
бюролары бар тұтыну орталықтары жұмыс істейді
30 ұйымды біріктіретін тұтынушылар одағы жұмыс
Туристік қызметтер
Тұрғын үйдің үлестік құрылысы 1%
2% Шағымдардың жалпы саны – 322 862
істейді және тұтынушылардың құқықтарын қорғаумен
айналысады. Одақ шығыстарының 2/3 бөлігі үкіметтік
субсидиялар есебінен жабылады
Қазақстандағы шағымдардың Топ-10
Қаржы қызметтері
Сауда
санаты 49.13%
9.97%
Медициналық қызметтер 2.16%
ЖАПОНИЯ Өнімнің қауіпсіздігі 1.96%
1965 жылдан бастап өмір сапасы бойынша Саяси Электр энергетикасы 1.38%
Бюро жұмыс істейді Көлік қызметтері 0.43%
Басты бет философия "өндірушінің абсолютті Құрылысы 0.18%
жауапкершілігі" дайындалатын тауар үшін Туристік қызметтер
Тұтыну құқықтарын зерттеу мектеп қабырғасынан 0.10%
басталады Энергиямен жабдықтау
ТКШ қызметтері
0.08%
0.02%
Шағымдардың жалпы саны – 23 871
* Дерек көздері: Online Dispute Resolution (European Commission); Роспотребнадзор 3
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың ұлттық моделі
ТАЛАПШЫЛ ТҰТЫНУШЫ = АДАЛ КӘСІПКЕР
Мемлекет
 Әлеуметтік шиеленісті төмендету
 Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
институтына сенімін арттыру
 Азаматтық қоғамды тарту
 Экономикалық тиімділіктің өсуі
 Мемлекеттік органдар қызметінің
есептілігі және транспаренттілігі
 Сот органдарына жүктемені
төмендету
Тұтынушы
 Тауарлардың/жұмыстардың/қызметтердің
сапасын арттыру
 Білікті қорғау
 Тұтыну құқықтық сауаттылықты
арттыру
 Бұзылған құқықтар мен заңды мүдделерді
тез, тиімді және кедергісіз қалпына келтіру
БИЗНЕС
 Адал кәсіпкерлердің өсуі
 Бәсекеге қабілеттілікті арттыру
 Бизнестің өзін-өзі реттеу және өзін-өзі
тазарту
 Әлеуметтік жауапкершілікті күшейту
және беделге тәуелділік
 Әкімшілік қысымды төмендету
Мақсаттар
ҮКІМЕТТІК емес
ҰЙЫМДАСТЫРУ
 Тұтыну дауларын қарау мәселелерінде
рөлді күшейту (сотқа дейінгі реттеу
субъектілері)
 Тұтынушылардың мүдделерін білдіру
мәселелерінде рөлді күшейту
(тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері,
заңгерлер және адвокаттар)
 Мемлекеттік қолдау
 Мемлекеттік басқару жүйесіне тарту
4
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай жүйесі

Тұтынушылардың құқықтарын
қорғаудың бірыңғай жүйесі:

17 Мемлекеттік органдар 208 Үкіметтік емес ұйымдар

ҚР АШМ фитосанитариялық және
ҚР БҒМ
Көпшілігі жергілікті жерлерде аумақтық ведомстволар мен ЖАО арқылы іске асырылады

білім беру қызметтері

55 Қоғамдық ұйымдар
ветеринарлық қызметтер

ҚР ӘМ заң қызметтері ҚР МСМ туризм

25 Медиаторлар
сан-эпид халықтың әл-ауқаты,
ҚР ДСМ медициналық қызметтер

ҚР ҚМ қаржылық, аудиторлық қызметтер, салық салу, сауда қызметі

ҚР ЕХӘҚМ
еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау, халықты жұмыспен қамту, әлеуметтік
қамсыздандыру (зейнетақымен қамсыздандыру және әлеуметтік сақтандыру)

коммуналдық қызметтер, көлік( авто, т / ж, қоғамдық), құрылыс,

16 Арбитраждар
ҚР ИИДМ Сумен жабдықтау және су бұру

ҰЭМ ҚР табиғи монополиялар субъектілері ұсынатын қызметтер

76 Заң консультанттарының ӨРҰ
телекоммуникациялық,
ҚР ЦДИАӨМ пошталық қызметтер ҚР ҰБ қаржы қызметтері 36 Кәсіпкерлердің ӨРҰ
Электр энергетикасы, энергиямен
ҚР ЭМ жабдықтау, газбен жабдықтау

ҚР ТЖМ сауда, өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ету

ЭКОЛОГИЯ МИН қоршаған ортаны қорғау

НМЖБ-ҚР Балалардың денсаулығы мен дамуына зиян келтіретін ақпараттан

қорғау, азаматтық қорғау

ҚР СІМ шетелде құқықтарды қорғау

ҚР ІІМ өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету

5
ТҚҚ саласындағы келіп түскен шағымдардың статистикасы және құрылымы
(2018 жылдың қорытындысы бойынша Мемлекеттік органдардың есептері)*

Келіп түскен шағымдардың динамикасы Тұтынушылар шағымдарының құрылымы

49 Қаржы қызметтері; 11727

51% 853
60 000 Сауда қызметі саласы; 2381
50 000 32 48% Медициналық қызметтер; 515
40 000 925 23 Өнімнің қауіпсіздігі; 468
30 000
871 Электр энергетикасы; 330
20 000 Көлік қызметтері
10 000
Құрылысы; 42
-
2016 2017 2018 Туризм саласы; 24
Электрмен жабдықтау; 20
Тұтынушылардың құқықтарын бұзу серпіні ПИК қызметтері; 20

5 Газбен жабдықтау: 7
ТКШ қызметтері; 5
7 000 4 4 955 Өзгелері; 1270

550 673
6 000

5 000
Тұтынушылар шағымдарының ең көп саны бар салалар
4 000

3 000

2 000
Қаржы
1 000

-
қызметтері 11727
2016 2017 2018

ҚОРЫТЫНДЫ қарама-қайшы Сауда

1. Келіп түскен шағымдар санының төмендеуі тұтынушылардың қызметтері 2381
құқықтарын бұзу фактілерін қысқартпайды
2. Тәртіп бұзушылық фактілерінің өсуі мемлекеттік органдардың Медициналық
неғұрлым сапалы жұмысын растайды қызметтер 515
3. Келіп түскен шағымдардың жоғары құбылмалылығы
мемлекеттік органдардың шағымдар статистикасын нашар
қалыптастырғанын және оны өңдеуді білдіреді

* Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы қызмет туралы Мемлекеттік органдарды жыл сайын хабардар ету. ҰЭМ ҚМҚК ақпараты 2018 жыл 6
 Халықтың тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесімен қанағаттануы
(әлеуметтік 2018 қорытындысы бойынша зерттеу)*

Тұтынушылардың құқықтарын бұзу жиілігі Сапасыз тауарларды өндіру орны

36%
34%
32%
29%
25% 26% 25% 86% 87% 86% 85% 89% 89% 84% 83% 84% 84% 87% 84% 88% 85% 87% 88% 88% 86%
23%
21% 20%
16% 5% 3% 4% 7% 5% 4% 6% 6% 4% 7% 5% 6% 5% 8% 5% 5% 4% 5%
13% 9% 10% 10% 8% 6% 7% 10% 11% 12% 9% 8% 10% 7% 7% 8% 7% 8% 9%

Ал бе

зы ай
Ақ а

н
а
мк қ.
.

Ақ қ.

ҚР
Қо ды
Ж ҚО

ра О

Тү ҚО
у

ав ау
ты
Ал ан қ

ра

та
да
л

ма орд
бы

Қ
т
Ш аты

Қы тан

ст
тө
мо

н
Б
Ш

С
ма
ен

іс
ы

ло
ға
ам
т

ы
л

рк
Ат
ул

с
м

ңғ
-С

Қа

П
ур
Н
ҚР басқа өңірлерінен отандық өндіруші
3 реттен 3-7 рет 7 реттен бірде-бір Импорттаушы

кем емес артық рет Сапасыз азық-түлік тауарларының түрлері

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
13%
2016 жыл 2017 жыл 2018 жыл 14%
12%
10% 13%
Кондитерлік өнімдер 12%
2% 20%
«Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» ҚР 3%
19%
Көкөністер және жеміс-жидектер 44%
Заңының нормаларын білу 40%
9% 14%
13%
17% 19%
Балық және балық өнімдері 16%
БІЛЕДІ 17% 21%

8% 5% Қышқыл сүт өнімдері

16%
18%
32%
30%
23% ҚОЛДАНАДЫ 2016 жыл 2018 жыл 2017 жыл
Сапасыз азық-түлік емес тауарлардың түрлері
БІЛМЕЙДІ
41% 43%
35% 34% 37% 36%
23% 18%
28% 28%
ЕСТІДІ 17%
64% 3%
Киім, аяқ киім Тұрмыстық техника Шаруашылық Дәрі-дәрмектер,
тауарлар медициналық
бұйымдар
2016 жыл 2017 жыл 2018 жыл
* 2018 жылы тұтынушылардың құқықтары мәселелері бойынша социологиялық және талдамалық зерттеулер жүргізу бойынша есеп. Респонденттер саны-8500 7
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері
ТҚҚ саласындағы мемлекеттік реттеу
Өз құқықтарын қорғау ниеті Сотта өз құқықтарын қорғау ниеті*
тиімділігінің деңгейін бағалау*

3 Иә, дайын
11%
8% 11%
Мемлекетке сенім % Иә, ТҚҚ бойынша
16%
Барлығы тауар
деңгейі артты 30% құнына
уәкілетті мемлекеттік байланысты, егер
6%
38% органға жүгіндім аз болса, онда жоқ
Иә, заңгерлердің
Мемлекетке деген 14% көмегіне жүгіндім Барлығы тауардың
сенім деңгейі Жоқ, жүгінбедім құнына
азайды ИЯ, ТҚҚ бойынша байланысты, егер
5 48% көп болса, ия
Қоғамға жүгіндім
1
% 6 ИЯ, келісім мен
Жоқ, мен
Бұрынғы деңгейде ымыраға келуге
қалды 4 тырысты
сенбеймін сот
менің құқығымды

Қорытынды Қорытынды % Қорытынды

шегереді

халықтың сенім деңгейі Көптеген азаматтар Бизнестің жазасыздығына

мемлекеттік органдарға ТҚҚ байланысты өз құқықтарын қорғай алмайды
48% сот төрелігіне сенбейді
мәселелері бойынша Уәкілетті органға бар-жоғы 11%
(64%) Бастамамен жүгінуі сотқа байланысты
егер тауардың бағасы (16%)
төмендейді (51%)
* 2018 жылы тұтынушылардың құқықтары мәселелері бойынша социологиялы қ ж әне талдамалы қ зерттеулер ж үргізу бойынша есеп. Респонденттер саны-8500

ТҰТЫНУШЫЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚОРҒАУДЫҢ НЕГІЗГІ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

 қолданыстағы жүйе әкімшілік шараларға шоғырланған және бұзылған құқықтарды қалпына келтіруге және шығындарды
өтеуге қатысы жоқ (әкімгер. айыппұл, бюджет, сондықтан тұтынушы өз құқықтарын қалпына келтіру үшін қосымша сотқа жүгінуге мәжбүр);
 сотқа дейінгі реттеу институты тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесіне әлсіз интеграцияланған;
 мемлекеттік органдар мен үкіметтік емес ұйымдардың тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы өз рөлі мен
міндеттерін (есептілік, Статистика, мониторинг және тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы проблемаларды талдау деңгейінің
төмендігі);

 Тұтынушылардың сауаттылығының әлсіз деңгейі, өз құқықтарын қорғаудың қарапайым және түсінікті алгоритмінің
болмауы (шағым жазу, қайда жіберу, не істеу, кімнің құзыреті);
 жазасыз кәсіпкерлерге тұтынушылардың қарапайым базалық құқықтарын бұзуға мүмкіндік беретін заңнаманың
жетілмегендігі.
8
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы заң жобасының негізгі ережелері (ТҚҚ)

1 2 3
ТҚҚ Шағымдарды
институционалдық Дауларды сотқа дейін
қараудың 3 сатылы
жүйесі қарау институттарын
жүйесін енгізу
тұтынушылардың құқықтарын
I деңгей – сатушы және тұтынушы
қорғауды қамтамасыз ететін
субъектілердің тізбесі II деңгей – дауларды сотқа дейін өкілдерінің тізбесін
қарау институттары және/немесе
базалық қағидаттарды бекіту
ТҚҚ шараларын шоғырландыру уәкілетті орган бекіту
пәні нақтыланды III деңгей – сот органдары

4 5
ТҚҚ саласындағы
ТҚҚ саласындағы уәкілетті
шағымдарды
органның рөлін күшейту
қабылдаудың бірыңғай -АҚ және үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-
ақпараттық жүйесі қимыл саласындағы үйлестіру рөлі
-тұтынушы үшін оның құқықтарын -құқық бұзушылықтың алдын алу мен алдын алуға
қорғау бойынша "бір терезе" құру басымдықпен бақылау функцияларын беру
- СӨҚ барлық құралдары туралы
бірыңғай ақпаратты қалыптастыру

6 7 8
ТҚҚ саласында азаматтық
ТҚҚ бойынша Жауапкершілікті
қоғамды қолдау
ведомствоаралық күшейту тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері
-Профилактикалық бақылау
кеңес құру институтын кеңейту
мен Заң консультанттарының ӨРҰ үшін
мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс
-МТИ жанынан кеңес құру
-адал емес 3 тақырып бойынша:
- отырыс жылына кемінде 1 сатушылар/өндірушілер - әлеуметтік сауалнама сапасы бойынша
рет -тұтынушылар өкілдері Тұтынушылардың құқықтарын қорғау;
- АҚ және АҚ саласындағы
-дауларды сотқа дейін қарау - тұтынушылық сауаттылықты арттыру;
үкіметтік емес ұйымдардың институттары - өкілдік институтын қолдау
қызметін бағалау

9
1. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың институционалдық жүйесі (ТҚҚ)

ИНСТИТУЦИОНАЛДЫҚ Базалық ережелерді бекіту

ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІНІҢ
БОЛМАУЫ МӘСЕЛЕЛЕРІ - қатынастарды реттеу
ТҚҚ мәні - ТҰТЫНУШЫ-САТУШЫ
- тұтынушылардың құқықтарын тиімді
нақтыланды қорғау
 Мемлекеттік органдар мен үкіметтік - ТЖҚ сапасы мен қауіпсіздігі
емес ұйымдар қызметінің ТҚҚ
мәселелерінде бағдарлануы
ТҚҚ - мемлекеттік органдар
- дауларды сотқа дейінгі қарау
 Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы институттары (медиация, төрелік,
пәнінің болмауы және түсінілмеуі қатысушыларды бизнес ӨРҰ)
- тұтынушылар өкілдері

шешімі
 Өзінің бұзылған құқықтары мен заңды ң тізімі - (тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктері,
мүдделерін қорғау мәселелеріндегі Әкімшілік шаралар СРО юр. консультанттар, адвокаттар)
тұтынушылық сауаттылықтың әлсіздігі
алдында бұзылған
 Тұтынушылардың құқықтарын құқықтарды
қорғаудың базалық қағидаттарын Сотқа дейінгі реттеу шаралары:
сақтау мәселелерінде жосықсыз
қалпына бұзылған құқықтарды қалпына келтіру
кәсіпкерлерді теріс пайдалану келтірудің залалды өтетуге бөгетсіз құқық
Мемлекеттік ықпал ету шаралары:
басымдылығы жауапкершілікке тарту
 "ЖАЛҒАН ӨКІЛДЕРДІҢ" ӨСУІ.
Тұтынушылар тәртіп бұзушы – кәсіпкер қағидаты (әкімшілік / қылмыстық)

тарапынан да, оның өкілі тарапынан да

алданып қалған жағдайларды ұлғайту ТҚҚ саласындағы- тұтынушылардың құқықтарын қорғау
қатысушылар жөніндегі ведомствоаралық кеңесте
талдау және талқылау үшін
қызметінің шағымдарды қарау нәтижелері туралы
есептілігі және ақпарат ұсыну
транспаренттілігі
10
2. Тұтынушылардың шағымдарын қараудың үш сатылы жүйесін енгізу

МАҚСАТЫ: ШАҒЫМДАРДЫҢ САНЫН

ҚЫСҚАРТУ
тұтынушылардың шағымдарының өту
сатысына байланысты III САТЫ
СОТ ОРГАНДАРЫ
II САТЫ
 ДАУЛАРДЫ ҚАРАУДЫҢ
 ҚР АІЖК 152 және 279-баптарының
СОТҚА ДЕЙІНГІ ИНСТИТУТЫ қолданыстағы нормаларын іске асыру
 УӘКІЛЕТТІ ОРГАН қажет болған жағдайда дауды сотқа дейін
қарау кезеңінен өту

 Рөлді күшейту  Дауларды сотқа дейін қарау  Дау сотқа дейінгі тәртіппен
Кәсіпкерлердің ӨРҰ институттарының
I САТЫ тұтынушылардың қоғамдық тұтынушылардың құқықтарын
шешілген жағдайда
кәсіпкерлерді әкімшілік
бірлестіктері қорғау саласындағы тиісті жауаптылықтан босату
ДАУДЫ САТУШЫ ДЕҢГЕЙІНДЕ Медиация емес жұмысы үшін
ШЕШУ жауапкершілігін бекіту
төрелік

 Сатушымен мәселені   ТЖҚ-ны іске асыру

Сатушыларға  Сатушының шағымдарды  Шағым берудің
шешудің міндетті сатысы шағымдарды қарау орындарында ТҚҚК мен
қарауды елемегені үшін үлгілік нысаны
мерзімдерін белгілеу сотқа дейінгі органдардың
әкімшілік жауапкершілікті (БАЖ арқылы)
байланыстарын міндетті
енгізу
түрде орналастыру

МЕЖДУНАРОДНЫЙ ОПЫТ

ИРЛАНДИЯ - ҰЛЫБРИТАНИЯ- ФИНЛЯНДИЯ –

ГЕРМАНИЯ –
егер медиация нәтижелері тараптар дауды сот дауды шешу үшін
ерікті делдалдықтан басқа
болмаса, онда сот айыппұл медиациямен шешуге медиацияға жүгінуді
міндетті делдалдық бар
салуға құқылы тырысуға міндетті ұсынады

11
3. Дауларды сотқа дейін қарау институттары және тұтынушылар өкілдерінің тізбесі

Дауларды сотқа дейін қарау институттары НОВЕЛЛАЛАР

МАҚСАТЫ: БҰЗЫЛҒАН ҚҰҚЫҚТАРДЫ ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
ЖӘНЕ МАТЕРИАЛДЫҚ ЗАЛАЛДЫ ӨТЕУ БАСЫМДЫҚ  Дауды сотқа дейінгі тәртіппен қарау
РЕТІНДЕ БАСТАМАНЫҢ БАСЫМДЫҒЫ
тұтынушыға тиесілі;
 олардың рөлін заңнамалық
деңгейде бекіту
 мүмкіндігі бекітілген субъектілеріне
ӨРЖ  ТҚК саласындағы дауларды
қарау бойынша есептілікті сотқа дейін реттеу тұтыну дау
МТИ-ге жіберу (ТҚК) МОРАЛЬДЫҚ ШЫҒЫН өтеуге
 өкілдер тізбесін кеңейту келіскен жағдайда, тараптардың;
 дауды тиісінше/ сапасыз
Тө
е д иа ре қараған жағдайда тізілімнен
 сотқа дейінгі реттеу субъектісі
М ия
ц ік л шығару (ТҚК өтінішімен)
Құзыретті емес, мүдделі немесе
тәуелді болған жағдайда оларды
құзыретті органдардың / ұйымдардың
Тұтынушылар өкілдерінің тізбесі жауапкершілік ШАРАЛАРЫНА ТАРТУ
мүмкіндігі көзделген
МАҚСАТЫ: "ТҰТЫНУШЫЛАР ҚОРҒАУШЫЛАРЫНЫҢ"
БІЛІКТІ ҚАБАТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ»
 Өкілдердің НЕГІЗГІ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
МІНДЕТТЕРІ, өкілдік қызметтерді
ресімдеуге және олардың төлеміне
қойылатын ТАЛАПТАР, сондай-ақ
оларды қайтару мүмкіндігі бекітілді
Тұтынушы Адвока Заңнамада
Тұтынушылардың Заң
өзі көзделген
қоғамдық консультанттары ттар өзге де
бірлестіктері (ӨРҰ мүшелері)
тұлғалар

12
4. Тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы шағымдарды қабылдаудың
бірыңғай ақпараттық жүйесі
Сатушы (өндіруші,  ерікті тіркеу кезінде
Шағым беру дайындаушы)

 Қоғамдық консультантта
БАЖ Тұтынушылардың құқықтарын
қорғау жөніндегі өкілдердің бірлестіктер р
немесеүйден
ұялы телефон тізбесі  Заң  Адвокаттар

Таңдау
арқыы
Қолданыстағы сотқа дейінгі
реттеу институттарының  Медиация  ӨРЖ
тізбесі  Төрелік
Үлгі нысаны
 17 Мемлекетті  17 ЖАО
ШАҒЫМДАРДЫ Мемлекеттік органдардың
ХҚО ҚАЛЫПТАСТЫРУ тізбесі
арқылы орган  ТҚҚК
өкіл арқылы немесе СОТҚА ДЕЙІНГІ РЕТТЕУ Шағымдарды
дербес ИНСТИТУТЫ (медиация, қарау Бұзылған
төрелік, ӨРҰ) құқықтарды
қалпына келтіру
мемлекеттік органға Будет предложено обратиться в
Тұтынушының қалауы бойынша институты досудебного регулирования для возмещения ущерба
ЖҮЙЕДЕ ШАҒЫМДАРДЫ
МІНДЕТТІ ТҮРДЕ ТІРКЕУ
шағым беру нысанына
қарамастан ТЕКСЕРУ
БАЖ ФУНКЦИОНАЛЫ МЕМЛЕКЕТТІК жауапкершілікке
ОРГАНДАР
 Статистиканы қалыптастыру тарту
 Мемлекеттік органдар мен тұтынушылардың құқықтарын қорғау
институттарының және олардың өкілдерінің қызметіне мониторинг
жүргізу және бағалау ШАҒЫМДАРДЫ
 Тұтынушылардың бұзылған құқықтарының тәуекел деңгейіне Есептілікті қалыптастыру ҚАРАУ
арқылы НӘТИЖЕЛЕРІ
Мемлекеттік органдардың талаптарын бағалау
 Шағымдарды талдау жыл сайын ТҚҚ жөніндегі ведомствоаралық
кеңестің қарауына шығарылады

БАЖ ҚҰРУ МАҚСАТЫ

БАРЛЫҚ ШАРАЛАРДЫҢ ЖЕҢІЛДЕТУ ЖӘНЕ БАРЛЫҚ ӨТІНІШТЕРДІ ТІЗБЕНІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ:
ЦИФРЛАУ және оларды -мемлекеттік органдардың;
ШОҒЫРЛАНУЫ АРЗАНДАТУ үлгі нысандарды
- тұтынушылардың "қорғаушылары" ;
тұтынушылардың енгізу есебінен шағымдарды қарау нәтижелері
- дауларды сотқа дейін қарау субъектілері
құқықтарын қорғау бір жерде дайындау рәсімдері 13
5-6. СИМ (ТҚҚК) рөлін күшейту және ведомствоаралық кеңес құру

5. Уәкілетті органның рөлін күшейту 6. ТҚҚ бойынша ведомствоаралық кеңес құру

 СӨҚ деңгейінің ағымдағы жай-күйі

 Мемлекеттік органдарды және ТҚҚ
мәселелері бойынша жылына кемінде 1
саласындағы дауларды сотқа дейін
рет өтетін уәкілетті органның жанындағы
шешу институтын үйлестіру
алқалы орган
 БАЖ-ға келіп түсетін шағымдарды
 Құрамы:
қарау нәтижелерінің есептілігін
қалыптастыру Төраға - Сауда және интеграция министрі;

 Шағымдардың баж-ін жүргізу,

мемлекеттік органның қызметін
бағалау мәніне шағымдарды
талдау,тұтынушының құқықтарын
қорғауды қамтамасыз ететін бизнес
субъектілеріне қойылатын
талаптарды бағалау
 Тұтынушылардың құқықтарын
 Профилактикалық бақылауға
басымдық берілген, ТҚҚ
саласындағы бақылауды жүзеге
асыру бойынша құзыреттілік беру
Кеңес мүшелері - ҚР Парламентінің
депутаттары, мемлекеттік органдар, қоғамдық
бірлестіктер, азаматтық қоғам, бизнес
субъектілері;
Жұмыс органы - тұтынушылардың құқықтарын
қорғау комитеті.
қорғау жүйесін жетілдіру бойынша
ұсынымдар әзірлеу, мемлекеттік
органдар мен дауларды сотқа дейін
қарау институттарының қызметін
бағалау 14
7-8. Жауапкершілікті күшейту және азаматтық қоғамды қолдау

7. Жауапкершілікті күшейту
НОВЕЛЛЫ
 тұтынушының шағымын қараудан бас тартқаны үшін адал Тұтынушылардың құқықтарын тиімді қорғауды
емес кәсіпкерлерді тарту қамтамасыз ететін талаптар мен санкциялар:
 екі жақтың келісімі бойынша шағымдарды сотқа дейінгі жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді өткізу орындарында
тәртіппен қарауға қатысу сатушының, ТҚҚК мен сотқа дейінгі органдардың
байланыстарын міндетті түрде орналастыру
 сауда қызметі саласында жауапкершілікті енгізу
 тұрақсыздық айыбының мөлшері 1%-дан кем болмауы тиіс
(қолданыста болған ұрланған тауарлардың айналымы, базар
әкімшілігінің әрекетсіздігі)  қолма-қол ақшасыз төлеу орнында ақша төленетін тауардың
құнынан жоғары болмауы тиіс.
 дауларды сотқа дейін қарау институттарының, тұтынушылар
өкілдерінің және жосықсыз кәсіпкерлердің тиімді  бақылау субъектілеріне бармай профилактикалық бақылау.
жауаптылығы  кіріспе адм. сатушының ТҚҚ туралы Заңның негізгі талаптарын
бұзғаны үшін 10-50 АЕК айыппұл салу және ұсыныстар мен
8. Азаматтық қоғамды қолдау ескертулерді елемеу жағдайында ғана

 Үкіметтік  уәкілетті органның қасиеттері туралы хабарламау, құжаттарсыз,

емес ұйымдарға мемлекеттік әлеуметтік тауарды уақытылы айырбастамау немесе ақшаны қайтару
тапсырысты жыл сайын ұсыну
Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс тақырыптары:
 тұтынушылардың сауаттылығын тұтынушының
құқықтарын қорғау арттыру және құқықтарын қорғау
сапасымен ағарту мәселелерінде
халықты
қанағаттандыруды
консультациялық
көмек
НОВЕЛЛАЛАР
әлеуметтік зерттеу  Тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктеріне қоғамдық
бақылауды жүзеге асыру бойынша құзыреттер берілген
 Қоғамдық бақылауды енгізу
 Белгілі бір тұлғалар санаты үшін мемлекеттік әлеуметтік
Қоғамдық бақылау қадамдары:
 өкілдік тапсырыс шеңберінде тұтынушылардың құқықтарын қорғау
 тұтыну
Арнайы комиссияның институттарына
 Тауарларға (жұмыстарға,  Халықты қоғамдық және өкілдік қызметтер мәселелері бойынша консультациялық
тауарларды қызметтерге) байланысты бақылау нәтижелері көмек ұсыну мүмкіндігі енгізілді
(жұмыстарды, бұзушылықтар болатын туралы хабардар ету
қызметтерді) өткізу жерлерде Фото, видео
орындарына баруы тіркеу)
(кемінде 3 адам)

15
Заңды қабылдау әсері

Әлеуметтік шиеленістің төмендеуі және халықтың сенімінің өсуі тұтынушыларды

қорғаудың түсінікті және тиімді жүйесін қалыптастыру жолымен мемлекеттік билік
институттарына

Халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру. ТЖҚ сапасы мәселесі бойынша

тұтынушылардың пікіріне кәсіпкерлердің тәуелділігін күшейту

Үкіметтік емес ұйымдардың рөлін институционалдық күшейту тұтыну

дауларын шешу және тұтынушыларды қорғау

ТҚҚ жүйесінің басымдығы – тұтынушылардың бұзылған құқықтары мен заңды

мүдделерін қалпына келтіруге, материалдық залалды өтеуге

Сот органдарына түсетін шағымдарды қысқарту, дауларды сотқа дейін реттеу

тетіктерін күшейту есебінен

Бизнестің әлеуметтік және материалдық жауапкершілігі айтарлықтай артады, ал

тауар, жұмыс және қызмет сапасы артады

16