A

J
I
Z
N
E
T
R
E
A
T
P
I
O
H
B
A
A
R
K
A
S
I
K
S
R
E
M
T
O
L
R
A
DIP
Kandidat:

Aleksandra Koneska
Op{ta medicinska sestra

Hipertenzijata ~esto ozna~ena kako HTA vo

lekarskite izve{tai e latinski termin koj
ozna~uva ,,poka~en krven pritisok. Normalnite
vrednost na krvniot pritisok se 120-130 /80-85
mmHg , {to e i celta na sekoja terapija za poka~en
KP. Site ostanati vrednosti nad ovie ozna~uvaat
poka~en krven pritisok. Duri i kaj lica so t.n. visoko
normalni vrednosti na KP od 130-140/85-90 mmHg,
ima pogolema za~estenost na kardiovaskularni
zaboluvawa (KVZ), sporedbeno so lica so normalni
vrednosti na KP. Kaj lica so dijabetis, prele`an srcev
ili mozo~en udar, bubrezna bolest se
prepora~uvaat vrednosti na KP pod 130/80.
Poka~eniot krven pritisok e vo direktna pri~inskoposledi~na vrska so aterosklerozata, srceviot udar i
osobeno mozo~niot udar, perifernata arteriska
bolest, bubre`nata slabost.

Arteriskata hipertenzija ili

poka~en krven pritisok e
patolo{ka sostojba koja se
karakterizira so sistolen krven
pritisok nad 140 mmHg (18.7
kPa ) i dijastolen nad 90 mmHg
(11.9 kPa ). Naj~esto se poka~eni
i edniot i drugiot. Mo`e da bide
poka~en samo sistolniot samo
dijastolniot ili sistolniot poka~en,
a dijastolniot namalen .

Nastanuvaweto ima golema

uloga vo nastanuvawe na
ovaa bolest. Golem broj na
zaboleni imaat gen za
pojava na hipertenzija. Genot
e ozna~en kako CZF kaj lu|
eto so genot DZF razni faktori
doveduvaat do poka~uvawe
na krvniot pritisok. Toa se na
primer zgolemeno vnesuvawe
na sol, (preku 3g. dnevno),
prekumerno vnesuvawe na
kafe, alkohol, nikotin,
debelinata i fizi~kata
neaktivnost.

Spored etiolo{kite faktori hipertezijata se deli na

primarna, sekundarna i idiopatska.
Primarna (esencijalna) e zastapena so 85-95od
slu~aevite
Eden i /ili pove}e faktori na nivo na arterioli ili
mazni muskulni kletki
Genetski determinirana
Faktori na sredina
Sekundarna
Bubre`na
Endokrinolo{ka
Kardiovaskularna
Nevrogena
Specifi~na za bremenosta
Predizvikana od medikamenti i dr. supstancii

Abnormalen transport na Na
Stimulacija na simpati~en
nerven sistem
Renin-angiotenzin-aldosteron
sistem
Endotelna disfunkcija
(otsustvo na vazodilatorni
medijatori, insulin, rezistencija)
Mozaik teorija
Site ovie patogenetski mehanizmi
se pod vlijanie na zgolemena
periferna vaskularna rezistencija

Koatrakcija na aorta

Arterialna hipertenzija ili poka~en krven pritisok e

patolo{ka sostojba koja se karakterizira so sistolen
krven pritisok nad 140 mmHg i dijastolen nad 90
mm Hg.
Stadium 1
Kade sistolniot e od 140-159, a dijastolniot od
90-99 mmHg
Stadium 2
Kade sistolniot e od 160-179 ,a dijastolniot od
100-109 mmHg
Stadium 3
Kade sistolniot e pogolem ili ednakov na 180, a
dijastolniot pogolem ili ednakov na 110
Izolirana
Kade sistolniot e pogolem od 140, a dijastolniot
e pomal od 90 sistolna HTA

Endotelna disfunkcija
Zabrzana
ateroskleroza
Oslabnat
arteriski yid
Koronarna arteriska
bolest
Mozo~en udar
Disekcija na aorta
Periferna
arteriska bolest
Kongnitivna
disfunkcija
Retinopatija
Bubre`na bolest

Silna, nezavisna, direktna i etiolo{ka

povrzanost na arteriska hipertenzija so
rizik za razvoj na kardiovaskularni
zabolubawa:
Framingham Heart Study
Nurses Health Study
Multiple Risk Factor intervention Trial ( MRFIT)
Seven Countries Study
Brisighella Heart Study

Pu{ewe
Diabetus melitus
Dislipidemija
Otsustvo na fizi~ka aktivnost
Debelina (obem na struk , tt , BMI)
Stres
Semejna predispozicija (m.<55g.,`.>65g.)
Vozrast (m.>45g.,`. >55g.)
Simptomi i znaci na arteriska hipertenzija:
Asimptomatska se do momentot na pojava na
o{tetuvawe na celnite organi
Po~etni simptomi n akomplicirana:
Vrtoglavica
Glavobolka
Crvenilo
Zamor
Nervoza
Epistaksa

Utvrduvawe na nivoto na KP
Identifikacija na sekundarnite pri~ini na
hipertenzija
Evaluacija na vkupniot KV rizik so:
Barawe na drugite rizik faktori,
O{tetuvawe na celnite organi, i
Postoewe na pridru`ni zaboluvawa ili
pridru`ni klini~ki sostojbi

Dijagnosti~ki proceduri

Povtoruva~ko merewe na krvniot pritisok

Anamneza
Fizikalen pregled
Laboratoriski ispituvawa:
Rutinski
Indicirani kako rezultat na naodite od
prethodnite ispituvawa ili kako rezultat na
klini~kiot tek kaj pacientot

Koristete gi Korotkoff - oviot gubitok na

zvuci koi gi identifikuvaat sistolniot i
dijastolniot KP
Merete go KP na dvete race pri
prviot kontakt so cel da se identifikuvaat
mo`nite razliki kako rezultat na
postoewe na PAB
Vo ovoj slu~aj se zema povisokata
vrednost kako referentna.
Merete ja srcevata frekvencija so
palpacija na pulsot (najmalku do 30 s)
po vtoroto merewe na pritisokot vo
sede~ka pozicija.

Plazma glikemija na gladno

Lipiden profil vo serum, vkupen holesterol, trigliceridi na gladno

K vo serum

Mokra~na kiselina vo serum

Kreatinin vo serum

Kreatinin klirens ili brzina na GF

Hemoglobin i hematokrit

Analiza na mo~ka (mikroalbuminurija so lipstik)

Elektrokardiogram

Laboratoriski ispituvawa - prepora~ani

Ehokardiogram

UZ na karotidi

Kvantitativna proteinourija ( ako dipstik - testot e pozitiven )

Glu`dno-lakoten KP indeks

Fundoskopija

Glukoza tolerans test (akoglikemijata na gladno e > 5.6 mmol /L)

Doma{no i 24~ ambulatorno KP monitorirawe

Laboratoriski ispituvawa - specijalisti~ki

Natamo{no barawe na mozo~ni bubre`ni, srcevi i vaskularni o{tetuvawa. Zadol`itelni se pri komplicirana HTA. Barawe na
sekundarna HTA koga za toa ima pri~ini spored anamnezata, fizikalniot pregled, ili rutinskite testovi.

Merewe na aldosteron, renin, kortikosteroidi, kateholamini vo plazma i/ili urina

Uz na bubrezi i nadbubreg

KTM

Magnetna rezonanca

Celta e :
da se namali KP
da se kontroliraat drugite rizik faktori
da se namali brojot i dozite na
antihipertenzivnite lekovi
namaluvawe na telesna masa
namaluvawe na upotreba na sol
vnes na zdrava hrana Dash dieta
ograni~en vnes na kafe
zgolemena fizi~ka aktivnost
namalen emocionalen stres
prekin na pu{ewe

Zelen~uk
Ovo{je
Nisko mle~ni proizvodi
Namalen vnes na zasiteni masni kiselini i holesterol
Ograni~en vnes na sol < 3.8 g dnevno
Kafe

Mo`e akutno da go zgolemi KP

Alkohol

Zgolemen rizik pri ekcesiven vnes na bilo koj

alkoholen pijalok
Nema efekt kaj onie koi {to vnesuvaat prepora~ani
koli~estva na alkohol, duri i namaluvawe od prose~no 2-4
mm Hg

Pu{ewe

Direktno go zgolemuva KP
Pri poka~en KP zgolemen rizik od KAB

Fizi~ka aktivnost - aerobna aktivnost

-Namaluvawe na KPs za 2,6 mmHg, odnosno KPd za 1,8 mmHg kaj normotenzivni
-Namaluvawe na KPs za 7,4mm Hg, odnosno KPd za5,8 mmHg kaj
hipertenzivni

Sovremen medikamentozen tretman

Tiazidni diuretici
AKE - inhibitori
Kalcium antagonisti
Angiotenzin receptor blokatori
Beta blokatori

Pretstavuva bolest na sovremeniot

~ovek i vo porast e brojot na zabolenite.
Hipertenzijata e va`en faktor na rizik za
nastanuvawe na mnogu
kardiovaskularni bolesti i promena na
krvnite sadovi na mozokot. Va`no e da
se otkrie navreme i da se lekuva.