Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
1-1
КБК: 84(2Рос=Рус)1
Д-74
Достоевский, Фёдор
Жиноят ва жазо: роман / Ф.Достоевский. − Тошкент: Янги
аср авлоди, 2015. – 856 б.
ISBN 978-9943-27-379-5
ISBN 978-9943-27-379-5
© Ф.Достоевский, «Жиноят ва жазо». «Янги аср авлоди»,
2015 й.
БИРИНЧИ ¯ИСМ
Ι
Июлнинг бошларида кунлар ¢оятда исиб кетган,
о¿шом тушаётган чо¢лар эди, ёш бир йигит торро¿
С – кºчасида ºзи ижара ¿илиб турган ³ужрадан
чи¿иб, К – кºприги томон бе¿арор ¿адам ташлаб
о³иста юриб кетди.
У зиналардан туша туриб, бир амаллаб уй бека-
сига чап бериб ºтди. Унинг ³ужраси беш ¿аватли
баланд бинонинг болохонасида жойлашган бºлиб,
одам турадиган жойдан кºра кºпро¿ жавонга ºх-
шаб кетар эди. Бу ерда унинг ейиш-ичиши, ки
йим-кечагига ³ам ¿араб туришар, уй бекасининг
ºзи эса бир ¿ават пастдаги ало³ида хонадонда
яшар эди. Йигит ¿ачон кºчага чи¿адиган бºлса
уй бекасининг доимо ланг очи¿ турадиган ошхо-
на эшиги олдидан ºтиши керак эди. Ва ³ар сафар
очи¿ эшик олдидан ºтар экан, йигитнинг юраги
алла¿андай сир¿ираб кетар, пºкиллаб ура бошлар,
бундан ºзи ³ам уялар, ¢аши келиб юзини буришти-
рар эди. У бекадан бошдан-оё¿ ¿арзга ботиб яшар,
шунинг учун ³ам унга дуч келишдан ºзини олиб
¿очарди.
Йў¿, уни ¿ºр¿о¿ ва бечораваш кимса деб бºлмас-
ди, балки ³атто бунинг акси дейиш мумкин эди,
лекин кейинги пайтларда у асабий бº¢илиб юрар,
ичи чиро¿ ё¿са ёришмасди. У ºз хаёлларига ¢ар¿
бºлиб кетар, чу¿ур ºйга толар, уй бекасинигина
эмас, умуман, ³еч бир кимсани кºргиси келмасди,
биров билан юзма-юз учрашиб ¿олишдан чºчир
эди. Йº¿чилик уни абгор ¿илиб ташлаганди, биро¿
кейинги пайтларда у ºз абгорлигини ³ам ºйламай
4 Фёдор Достоевский
II
IV
VI
***
– Соат нечаларда?
– Кеч¿урун саккизларда.
– ¯аерга, айтолмайсизми?
– Кºчага.
– ¯ис¿а ва равшан.
Раскольников саволларга кесиб-кесиб жавоб
берар, ранги докадай о¿ариб кетган, ¿ора алан-
га бºлиб турган кºзларини Илья Петровичнинг тик
назаридан узмасди.
– ªзи зºр¢а оё¿да турибди-ю сен бºлсанг... – дея
гап ¿отди Никодим Фомич.
– ²еч-¿и-си йº¿! – деди унга жавобан ¿андай-
дир бош¿ача ¿илиб Илья Петрович. Никодим Фо-
мич яна нимадир демо¿чи эди, лекин ºзига жуда
ди¿¿ат билан разм солиб ¿араётган саркотибга
кºз ¿ирини ташлаб, индамай ¿ºя ¿олди. ²амма
бирдан мум тишлади. Жуда ¿изи¿ бºлди.
– Бºпти, майли, – хулоса ¿илди Илья Петрович,
– сизни ушлаб ºтирмаймиз.
Раскольников хонадан чи¿иб кетди. У чи¿¿ан
замон ¿из¢ин мунозара бошланиб кетганлиги-
ни эшитди, ³аммадан ³ам Никодим Фомичнинг
иштибо³га тºла овози баландро¿ чи¿арди... Kºча-
га чи¿иб, Раскольников бутунлай ºзига келди.
«Тинтув, тинтув, ³озир тинтув! – такрорлади у
ичида уйга етиб олишга шошиларкан, – ¿аро¿чи-
лар! Шуб³аланиб ¿олишди!» Ва³има уни яна бош-
дан-оё¿ ºз исканжасига олди.
II
III
– Келтираман.
Раскольников буларнинг барига ³анг-манг бº
либ, бемаъни бир ¿ºр¿инч ичида ¿араб турарди.
У ми¿ этмай, кутишга ¿арор ¿илди: ¿ани, бу ё¢и
нима бºларкин? «Мен ала³сираётганим йº¿, – дея
ºйларди у, – мен ростдан ³ам ала³сираётганим йº¿
шекилли...»
Икки да¿и¿адан кейин Настасья сую¿ ош кºта-
риб, ¿айтиб келди ва ³озир чой ³ам олиб келаман,
деди. Сую¿ ош билан бирга иккита ¿оши¿, икки
ликопча, тузу мурч солинган идишлар, мол гºшти-
га суртиб ейиш учун хантал сингарилар келтирил-
дики, бундай нарсаларнинг бу ³ужрага кирмаган-
лигига хийла замонлар бºлиб ¿олганди. Дастурхон
топ-тоза эди.
− Агар Прасковья Павловна иккитагина шиша
пиво жºнатиб юборсалар, хºпам ¿улинг ºргилсин
иш бºлар эди-да, Настасьюшка. Биз ичиб ташлар-
дик.
− Бу дейман, жуда ча¿¿он экансан-ку! – тºн¢ил-
лади Настасья ва айтилган нарсани олиб келиш
учун чи¿иб кетди.
Раскольников ³амон асаблари таранг тортилган
³олда тºмтайиб ниманидир кутиб ётарди, разм
соларди. Бу орада Разумихин унинг олдига ºтиб,
диванга ºтирди, беморнинг ºзи бемалол бошини
кºтариб, ºтира олиши мумкин эди, лекин шун-
га ¿арамасдан Разумихин худди айи¿¿а ºхшаб,
бесºна¿айлик билан касалнинг бошини чап ¿ºли
билан айлантириб ушлаб олди-да, ºнг ¿ºли билан
унинг о¢зига ош олиб борди, ¿оши¿даги ошни
унинг о¢зига олиб боришдан олдин уни бир неча
маротаба пуфлаб совитарди, касалнинг о¢зи куй-
масин, дерди. Аммо ошнинг ºзи илмили¿¿ина эди.
Раскольников ³апри¿иб биринчи ¿оши¿ни, кейин
186 Фёдор Достоевский
IV
– Гаплашдингми?
− Гаплашдим.
– Нима ³а¿да? Майли, башарангни ел есин, га-
пирмай ¿ºя ¿ол. Починков, ¿ир¿ етти, Бабушкин
хонадони, эсингда бºлсин!
Раскольников Садоваяга бориб кейин ¿айрилди.
Разумихин унинг ор¿асидан ºйчан ¿араб ¿олди.
Ни³оят, ¿ºл силтаб бино ичига кирди, лекин зина-
нинг ºртасига етганда тºхтаб ¿олди.
«Жин ургур! – ºзига ºзи овозини чи¿ариб дер-
ди у, – гаплари маъноли, ºзи бºлса худди... Мен
³ам а³мо¿ман! Ахир, а¿лдан озган одамлар ну¿ул
бемаъни гапларни гапиравермайдилар-ку? Зоси-
мов бºлса сезишимча, худди мана шундан ¿ºр¿иб
турибди чамамда! – У бармо¢и билан пешонасига
ну¿иб ¿ºйди. – Яна мабодо, агарда ¿андай ¿илиб
уни ёл¢из ¿ºйиб юбордим ºзи? Яна бориб ºзини
сувга ташласа-я?.. Тоза хол ¿ºйдим-да! Мумкин
эмас!» Шундан кейин у Раскольниковнинг ор¿а-
сидан чопиб кетди, лекин у алла¿ачон кºздан
¢ойиб бºлганди. Разумихин куфр бºлиб тупурди
ва зин¢иллаганча «Биллур сарой» томон йºл олди,
тезро¿ Заметовни топиб, суриштириб кºрай-чи,
деди.
Раскольников тº¢ри палон кºприкка борди, кºп
рикнинг ºртасига бориб, панжарага икки тирса-
гини ¿ºйиб, суяниб олди ва атрофга кºз югуртира
бошлади. Разумихин билан хайрлашгандан кейин
у шунчалар ³олдан тойиб ¿олдики, мана шу ерга
базºр етиб келди. Унинг кºчада бирон ерга ºтир-
гиси ёхуд бºлмаса ётгиси келди. У сувга боши-
ни солинтирганча ботиб кетган ¿уёшнинг сºнгги
нурларига, тобора ¿ую¿лашиб бораётган хуфтон
¿орон¢илигида ¿орайиб кºринган уйларга, ша-
фа¿нинг охирги нуридан худди аланга тушгандай
бºлиб яра¿лаб кетган чап со³илда, узо¿ларда, ай-
260 Фёдор Достоевский
VII
II
III
VI
II
IV
VI
II
IV
II
IV
VI
– Керакмас, керакмас!
Бола жуда шаштидан тушиб чи¿иб кетди.
«Яхши жойга ºхшайди, – деб ºйлади Свидригай-
лов, – нега аввал билмаган эканман. ²озир бирон-
та кафешантандан42 ¿айтиб келаётган, йºл-йºла-
кай бошидан бирорта саргузашт кечирган одамга
ºхшаб турган бºлсам керак. ¯изи¿, бу ерларда
кимлар тунаб ¿оларкин?
У шамни ё¿иб, хонани бир бошдан кºздан ке-
чириб чи¿ди. Бу шунчалар тор бир ³ужра эдики,
Свидригайловнинг боши шифтга тегай деб турар-
ди, унинг деразаси битта эди; кºрпа-тºшаги жуда
иркит эди, бºяб ¿ºйилган одмигина стол билан
стул хонанинг бутун сат³ини эгаллаган эди. Де-
ворлар худди тахтадан ¿о¿иб ¿ºйилганга ºхшар,
уларнинг усти хира ¿о¢оз билан ¿опланган, ¿о¢оз-
лар шунчалар чанг босиб, титилиб кетган эдики,
³али уларнинг ранги ¿андай бºлганини (сари¿) би-
либ олиш мумкин эди-ю, лекин унга ¿андай гул со-
линганлигини сира англаб бºлмас, ³амма гуллари
ºчиб кетганди. ²ужранинг бир томонидаги девор
ва шифти ¿ийши¿ тушган эди, одатда энг чекка
хоналарда шундай бºлади, лекин бу ³ужранинг
¿ийши¿лиги унинг зина тагида жойлашганлиги-
дан эди. Свидригайлов шамни стол устига ¿ºйиб,
каравотга ºтирди ва ºйга толди. Лекин ¿ºшни
³ужрадан келаётган ¢алати пичир-пичирлар, баъ-
зан ба¿ириб-ча¿иришлар ни³оят унинг хаёлини
бºлиб ди¿¿атини ºзига тортди. Бу шивир-шивир
у кириб келгандан бери тºхтамаганди. Свидри-
гайлов ¿уло¿ солди: кимдир бировга койиниб,
йи¢ламсираб сºзлар, таъна-тазарру ¿илар, лекин
иккинчи одамнинг овози эшитилмасди. Свидри-
гайлов ºрнидан туриб, шамни ¿ºли билан тºсган
42
Кафешантан – беадаб,сую¿ашула ва ра¿слар ижро этила-
диган очи¿ са³нали ¿а³вахона ёки ресторан.
Жиноят ва жазо 781
VIII
– Йº-º¿...
– Йº¿, сиз менга очи¢ини айтаверинг, º¢ил бо
ла гап бºлсин, уялманг, худди ºзингизга ºзин
гиз айтгандай ¿илиб айтинг! Хизматчилик денг,
хизматчиликнинг йºли бош¿а... сиз мени ул
фатчилик демо¿чи бºлса керак, деб ºйладин
гизми, йº¿, улфатчилик эмас, хизматчилик,
сиз топмадингиз! Улфатчилик эмас, фу¿аро ва
инсон туй¢улари, яратган Парвардигорга бºл
ган му³аббат ва одамийлик туй¢улари. Мен
хизматчилик йºсини билан расмий киши бºлиб
³ам кºринаман, лекин мен ³еч ¿ачон ºзимнинг
фу¿аро ва инсонлигимни унутмаслигим керак,
ºзимга ºзим доимо ³исоб бермо¢им лозим... Сиз
мана Заметовни эсладингиз. Заметов деганингиз
шарманда ерларда юради, французларга ºхшаб
жанжал-тºполон ³ам чи¿аради, шампан ёки
аро¿дан бир стакан ичиб олади-ю, ¢ишавасини
бошлайди, ана сизга Заметов деганингиз! Meн
бºлсам, балки кºкрагимда садо¿ат алангаси
ловиллаб ётган бир одамдирман, мен балки юксак
туй¢улар билан яшарман, бунинг устига ºзимнинг
иш¢ол ¿илган мав¿еим, унвоним, ºрним, амалим
бор! Оилапарвар одамман, фарзанди ¿обиллар
тарбиялаб ºстиряпман. Фу¿аро ва инсонлик
бурчимни шараф билан адо этяпман, энди ºзингиз
айтинг, у ким бºлибди ºзи? Сизга илм-фаннинг
олижаноб пояларига кºтарилган одам сифатида
¿арайман, сизни шундай одам деб биламан. Шу
денг, дояларнинг уру¢и кºпайиб кетди, жуда
болалаб кетди бу дояларингиз.
Раскольников англамадим, дегандай, ¿ошини
чимирди. Илья Петрович ³озиргина тºкин дастур-
хон устидан турган бºлса керак, унинг сºзлари Рас-
кольниковнинг ¿уло¢ига ша¢ал тºккандай бºлиб
эшитиларди. Лекин дºлдай ё¢илиб турган сºзлар-
822 Фёдор Достоевский
II
БИРИНЧИ ¯ИСМ........................................................... 3
ИККИНЧИ ¯ИСМ....................................................... 136
УЧИНЧИ ¯ИСМ.......................................................... 298
ТªРТИНЧИ ¯ИСМ...................................................... 428
БЕШИНЧИ ¯ИСМ...................................................... 554
ОЛТИНЧИ ¯ИСМ....................................................... 675
ЭПИОЛОГ.................................................................. 826
Àäàáèé-áàдиий íàøð
Фёдор Михайлович
Достоевский
ЖИНОЯТ ВА ЖАЗО
Роман
Ìó³àððèðлар
Феруза ¯УВОНОВА,
Ша³ноза РА²МОНОВА
Муса³³и³лар
Суннат МУСАМЕДОВ,
Садо¿ат ЭШ¯ªЗИЕВА
Бадиий ìó³àððèð
Уй¢ун СОЛИ²ОВ
Òåõíèê ìó³àððèð
Ñóðàé¸ À²ÌÅÄÎÂÀ
Са³ифаловчи
Нигора УМАР¯УЛОВА
Ëèöåíçèÿ ðà¿àìè: ÀI ¹ 252, 2014 éèë 2 îêòÿáðäà
áåðèëãàí.