Snnper Silite Zone Grade-10 Slitigna Studin Book

የስልጥኘ አፍ አሽር
የደረሰ ኪታብ
10ኘ ጎልጌ
አስናጂላሎ፡-
• የሺፋይ ጀማል
• የሙዴይ ሸምሰዲን
• የሙሀመዲ ሱልጣን
ኤራሚ፡-
• የሀሰኒ ሙርሰል
ያጠረረይ፡-
• የሀይሉይ አብዮት
የጠሊልነት ተክታታይቸ፡-
• የቡሴሪ በድሩ
• የሸኽ ረሺዲ ሚፍተ
ሜሳዪ፡-
• የራሜይ አብዱልአዚዝ
ባሊዴተር፡-
• የተማሚ ዶር. አብዱ
• የሱንከሞይ አወል
ዲዛይነር:-
• የሀሰን ፈቱዲን
© ሀቅከ
ሀቅከ © 2014 ቶ.ኢ ለካበ ባድ ሰብጊቾ ኡመት ቀፈት

መንግስት አሽር ቤሮዋ ለስልጤ ዞን አሽር መምረ የትቄረን፡፡
ሀቅከ © 2014 ቶ.ኢ ለካበ ባድ ሰብጊቾ ኡመት

ቀፈት መንግስት አሽር ቤሮዋ ለስልጤ ዞን አሽር
መምረ የትቄረን፡፡
1. መክሼ
ያሽርዱም.....................................................................ኡፍት
ሱረ ሀድ�� 1
አፍ ዋ አመሰብ��1
ሱረ ሆሽት�� 12
.ኣደኜ ብተር��12
ሱረ ሼሽት�� 24
ኢንዳቼ አቁምሮት ዋ መሊቅ (Women empowerment) ��24
ሱረ አራት�� 43
.በሉሌነት ሀድነ��43
ሱረ አምስት�� 61
ያፍ ሂክመ፣ኡዘ (ጢለ እልም) (Witticism)��61
ሱረ ስድስት�� 69
የባሊቅቸ የብል ወጥ��69
ሱረ ሰአብት�� 86
ቀልበለቆ��86
ሱረ ሱሙት�� 100
አመኜ መትራከቤ��100
ሱረ ዚጠኜ�� 115
ብለ ህለቆት��115
የስልጥኘ አፍ አሽር የደረሰ ኪታብ 10ኘ ጎልጌ
ሱረ ሀድ
1. አፍ ዋ አመሰብ
የቅሮት ዉጣትቸ:-
ቲታይ ሱረ ዞፍ ደረሳሶ ፦
9 የቅራተይ ኡስቤ ታጥናቦኔ ታፍታቶሙ።
9 የጥናባሙይ ኡስቤ ለጎልጌ መራርቻሙ በህፈፍዝ ታቀርቦሙ።
9 የቀራሙይ ቅራተ በመ የትከተበኮ ታፍታቶሙ።
9 በኩትቢ ኡስጥ እትረከቦን የካልተ አዋልካኮ ትላሎ ትድጋለሎሙ።
9 በታበይሙ ዱም ደር አንጭር ኩትበ ትከትቦሙ።
9 ዱብሎ ቀዉልቸ ታልቆኔ በመሳወ ኡስጥ ትድጋለሎሙ።
ቅራት ሀድ አፍ ዋ አመሰብ
ቀዲመ እልመ ማንሻሸጬ ሱልቸ ፦

1. የስልጤ ኡመት አይነኮ የመጠኮ ምነ ትሽሎም ግዝ አለ?
2. የስልጥኘ አፍ አይነኮ የመጠኮ ትሽሎሙ?
3. የስልጥኘ አፍ ታይታይ ያፍ አበሮስ እትሜደባን?
ሱረ ሀድ አፍ ዋ አመሰብ 1
የስልጤ አመሰብ ዋ ስልጥኘ አፍ አይነኮ መጠ?

ስልጤ ይላነይ ባድሰብ ሱም በዚጥነኛይ በቅል አይዶ የናረኮ ሉላሉሌ ሙጣላሎ
ያቴሮን፡፡ በሉሌም በተዘራይ ዶር. ከይረዲን በትረሼ ቆማሪ ሙጣሎ ስልጤ
ይላነይ የባድሰብ ሱም በ14ኛይ በቅል አይዶ ቶ.እ. በትከተቡ ኩትብቸ የናረኮ
ያቴራን፡፡
ስልጤ በሎት መንቄካ ሱልጣን ቲላነይ የሸወ ሱልጣኔት አሚር ሱም(ቀዲሚ
ሱልጣን) ቲላነይ ቀውል የቶሰደን፡፡ በገናም ሙጣሎ ስልጤ ይላነይ ቀውል
ለቂጦ መጠሬ ተውኖትምከ በድባየ በስልጤይ አመሰብ ዋ ቦላይ አመሰብቸ
በሉላሉሌ ሱምቸ በቁርብ ወክት እጠረ ናረምኮ እቴከሳን፡፡
የእስላምኘ መትንዳደሬ ሱምቸንገ ሱልጣኔት በበሎት የጠሩኮ በሙጣሎኒሙ
ጥሽት ቆማሪ የሆኑ የወግ ሽግ ዋ የአፈወግ ሶሬሰ ሉባምቸ ይጬቅሞን፡፡
ለኢመኮ ኡስቤይ ቆማሬ ሁኖተከ ያቴራነይ ሀጂ አሊዬ ሊጄኒሙ የቀዲሚ
ስልጤ ተጫጬጠ ለናረኮ ለጀድዶት ገነ ስልጤ(ገን ስልጤ) በበሎት የጠሩይ፡
፡ የስልጤ ባድሰብ መንቄከ ተሸርቅ ቶጵየ ተሀርላ(ሀረር)፣ ተሶማሌ፣ ተአፋር
ጥሽት ቆማሪ ሩክቦ ያለይምኮ ባኩ ወክት ቢንጅ ይትረከቦን የወግ ሽግ ኩትብቸ
ያቴሮን፡፡
ይታሚ ሀራት ባድሰብቸ አቦት በበሎት ይቻሎነይ ኢስማኤል አልጀበርቲ የሆኑኮዋ
የሀጂ አሊዬ ስድስትለኜ ማልደ ሁኖተከ ኩትቢቻይ ያቴሮን፡፡ ተሸመልገ ጌሎ
ባረትለኜ ማልደ ይትራከቦነምኮ ኩትቢቻይ ያቴሮን፡፡ ሂ በሎት የባድሰብቻይ
አቦት ሀድን ለበሎት አሎን፡፡ ቲታሚ አዝጋግቸ በሉላሌ ወቅት ዋ ገራድቸ
ተኪተሎ በምጦት አኩ ላለይ የስልጤ መቃም ዋ ቆር የጄጉኮ የወግሽግ ኩትብቸ
ይጬቅሞን፡፡
የስልጤ ኡመት አኩ ያለቢ ቆር ተጂጎትከ ቀደ በገራድቸ ቆማሪ መትንዲደሬ
ይትንዳደር የናረ ትዮን ለደር በጬቀምነይ በቶጵየ ኡትብ ለናሩ የኢስላመኜ
ሱልጣኔትቸ በሎትም ለኢፋት ለሸወ፣ ለሀርለ፣ ለአዳል ዋ ለሀድየ ጅጋኜ ጥሽት
ቡር ኡግዠ ያሼን ኡመማት ናር፡፡
ቶጵየ ያውጄ በቅል ተሀርጳ አይዶ አዝጋግ አኩ ያሌተይ ቆር ቲንዞትሸ ቀደ ባድነ
በሀርብ ዋ በድ አዝጋግ ሽፍ አልበሎት ተንባሮትምከ ገነ የቂጦ መትንዳደሬ
አናሬት፡፡ ለደር የጬቀምነይሙይ ሱልጣኔትቸዋ ባድሰብቸ በቆማሪ የስያሰኜ
የቂጨ-ዱንየኜ ዋ የአመ-ሰበኜ የመትንዳደሬ ጅጋኘ ለሀድ ኪም አይዶ ያላን
የናረይሙኮ ያቴራን፡፡ ሂሚ በሎት በቶጵየ ለባድነ መሊቅዋ ጅጋኘ ቀዲም
2 ሱረ ሀድ አፍ ዋ አመሰብ
ኡግዠ ታሱይ ሱር ዋ ቆማሪ ወግ ሽግ ታለይሙ ባድሰብቸ ቡሪ የሆኑኮ

ይጬቅማን፡፡ ለደር የጬቀምነይ የስልጤ ጅጋኘ ተስልጢኘ አፍ ጥሽት ቡር
ሩክቦ ያለይኮ በአመሰቢ ውርት ሀዳለም ቢዮን የትሞጠሉ ኩትብቸ ያቴሮን፡፡
የስልጢኘ አፍ በባድነ ቲትረከቦን የሴመኜ አፍቸ ሀድኒ፡፡
የስልጢኘ አፍ አይነኮ መጠ? አኩ ላለቢ መቃም አይነኮ ጄጄ? አፈይ ምን
ያኬማያን? አፈይ ምን ያከሳያን? ይላነይ ሌገሬ ጥሽት ቆማሪ ሙጣሎ ያትኬሽያን
ቢዮንም የወግ-ሽገኜ ዋ የአፈወግ ሉባምቸ የስልጢኘ አፍ አይነኮ መጠ ቢላነይ
አላትጋቦን፡፡ ሀዳልኒሙ የስልጢኘ አፍ የመጠይ ተሀጂ አሊዬ ምጦትን ቲሉ ሀዲሊ
ሉባምቸንገ ተቀዲምኒ ስልጤ በበሎት ይትማገቶን፡፡የስልጢኘ አፍ የመጠይ
ተቀዲምኒ ስልጤ ሂሎነይ ሉባምቸ ግን ያለይሙይ ሁጀ የጠቀለን፡፡ ገናይንገ
ሉባምቸ ቀዲም የናረይ ስልጤዋ የሀጂ አሊዬ አፍኒሙ ሀድን ናር ይሎነም አሉ
ሊታይ ቲያቀርቡያነይ ሁጀ ተቀዲሚ ስልጤ ሀዲ ተናሩይ ሸመልገጌሎ ተሀጂ
አሊዬ በሀረትለኜ ማልደ ተራከቦትኒሙ የቀዲሚ ስልጤዋ የሙጀዲዲ ስልጤ
መንቄምኑም አፍምኑም ሀድን ይላነይ ይጬቅሞን:: በገናም የስልጢኘ አፍ
እስላሚኘ በበሎት ይቻል የናረኮ ባቦት ማልዳዶነ የአፈወግ ሬሬሰ ያቴራን ቲዮን
ሂሚ የስልጤ አመ ሰብ የገራድ መትንዳደሬ ቲጬጥ የሄደኮ ዋ አፍከ በሀድ
የጠረኮ ያቴራን፡፡
የጬቀምነይ የስልጢኘ አፍ ስረም ፈትዋ የሮሬ የስንጣሌ መቃም ያለይ
ለሁኖት የስልጤ የአያም የወሪ ዋ የአይዶ ሂልቅ ንበሮትከ ጥሽት ሻይደ ቢዮንም
የአፊ ሙጣሎ ዋ በብል ደር አዊሎት ግን ሰብዬ ቢሌነን መቃም ያለይ፡፡
በገነ አዘርንገ የስልጢኘ አፍ ባኩይ ወክት ጥሽተ ሊጠፈ ያቀትልቢያን ዮኑ
ቲትሩ የመጡ መልከትቸ ያሉኮ ዋ ቢዢ ቀውልቸ ባማርኘ ዋ ቢንግሊዘኘ
በቲገኖት ደር ያለኮ ሉላሉሌ ቆማሪ ያፍ ሉባምቸ ባሱይ ሙጣሎ ፈርናቸኒሙ
አትጎበሎን፡፡ ሉባምቻይ ታትጎቡይሙ ቡር ቡር ፈርናቻቾ ሀዲ የአማሪኛይ አፍ
በስልጢኛይ አፍ ጥሽት ጫል የጣለቢኮ ዋ አፊ በቲገኖት ደር ያለኮ ሸዠኑም
ዋ አይነኮ ሱተ አግቦት ያቀትሌነምኮ አትጎቦን፡፡
ገናይ አፈይ ላቂሮትዋ ላሊቆት ምካት የሆኑይ ዡባቦ ሉባምቻይ ቲያትጎቡ
የስልጥኘ አፍ የብል አፍ አሉኑትከ በስልጢኘ አፍ ይትላለፎን መትራከቤ(-
media) አልነበሮትኒሙ፣ በዞኒ ይትከተቦን ኩትቢቸ ይስናዶን ዴራሮ በስልጢኘ
አሉኖትኒሙ ዋ አማይሰብ ስልጢኘ አያዋልካነኮ የቀልበ-ተእሲር ይኸልቆን
ሃለትቸ ዋ አክላቅቸ ኒበሮትኒሙ ጥሽተ ደውሰ ያጄጉኮ በሸዠኒሙ አትጎቦን፡፡
አፈነ ባኪሞት ባሊቆትዋ ባቂሮት ያሉይ ምካትቸ ሁልሚ ሉባምቸ ሙራሮዋ

ዬድበይማን ሰብቸ ጥሽት ቆማሪ ሙጣሎ ባሶትዋ በብል ደር ባዊሎት ሂንኩምንገ
ሊኢ ቀደ የትሞጠሉይ ሙጣላሎ ሸዠኒሙ በብል ባዊሎት አፈነ በዴጋለሎት
ጎትተኜ መቃም አጂጎት ያትኬሻን፡፡ የአዴ አፍ ሊቆት ተቂጫ ደኒያ ተሲያሳ
ዋ ተአመሰብ ጅጋኜ ጥሽት ቆማርነት ሩክቦ አለይ፡፡አፍ የሌለይ ባዴ ሰብ
ስልጣኔም ኤበልነትም ዬለይኮ ሉባምቻ ያትጎቦን፡፡
(ቡቆ በስልጤ ዞን ኣደ ዋ ታወራት መምረ 5ኛይ የስልጤ ባድሰብ
የወግሽግ ዋ አፍ ሲመፖዚየም ባቴተመይ ሙጣሎ ኩትብ ተጥቃቀለ
የቶሰደ )
ፈስል ሀድ ቅሮ-ተጀረቦት
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ ተቅራቲ ዮጡ ቲዮኑ ለሱልቻይ በቅራቲ አሰነት በሱተ

ጀዉቡይሙ።
1. የስልጥኘ አፍ ታይታኒ የአፍ ጌዶ ዮናን ?
አ. ተሴመኜ በ.ተኩሸኜ መ. ተናይሎ ሰሀረ
2. የስልጤ ባድ ሰብ ቲትኬተሎነይ ሱልጣኔቸ ላይታይ የቀረበን ናር ?
አ. ኢፋት በ. ሀርለ መ. ሀዲየ ተ.ሁሊምኒሙ
3. በስልጥኘ አፍ ጫለከ የጣለቢ አፍ አይታኒ?
አ. አማሪኘ በ.ሀድይኘ መ. ሀላቢኘ ተ. ኦሮሚኘ
4. የስልጥኘ አፍ አይሌቃነኮ/አይኬማነኮዋ አቦት ማልዳዶነ ኤንዙይ በነበሩይ
ሃለት ለመጪኝት አዮዳነኮ ጥሽት ደውስ ታለይሙይ ቡር ቡር ኡስባቦ
የሎነይ አይታኒ ?
አ. የስልጥኘ መትራከቤ(media) አልንበሮት
በ. የስልጥኘ አፍ የብል አፍ አሉኖት
መ. በስልጥኘ አፍ በብል ደር ባዊሎት የቀልበ ተእሲር ያሶን ሰበቸ
ንበሮት
ተ. የስልጥኘ አፍ በሙለከ አጠለለ ዬንዜ ቆማሪ ቃሙስ አልንበሮት
5. የስልጥኘ አፍ ጥሽት ጎትተኜ የስንጣሌ መቃም ታለይሙይ አፍቸ ለውኖትከ

ይጬቅማን ያሎነይ አይታኒ ?
አ. ባፊ የአያም የወሪ ዋ የአይዶ የወክት መቃጨ ንበሮትከ
በ. አፊ ፈት የቀውል ፈሰሸ ያለይ ሁኖት
መ. በሉላሌ የስያሰኜ ቂጨ ዱኒየኜዋ አመ ሰበኜ መትንዳደሬከ ቲጬጥ
አፊ አልጥፎትከ
ተ. ሁልምከ ጀዋብን
መሮሼ ሆሽት

ጀዉቡይሙ።
1. ተስልጥኘ አፍ ቂጦ በባድነ ኡስጥ ቁርብ ሩክቦ ያለይሙ አፍቸ ሀዳለይ
ክተቡ።
2. የስልጥኘ አፍ ገናይ ሱመከ ምን ባሌ እጠሩይ ናር?
3. በቅራቲ አሰነት ሉባምቸ ታትጎቡይሙይ ቡር ቡር ፈርናቻቾ ኡስጥ
በስልጢኛይ አፍ ጥሽት ጫል የጣለቢ አፍ አይታኒ?
4. ስልጤ እሌነይ ሱም አይነኮን የመጠይ ?
በ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ በቅራቲ አሰነት "ሀቅ" አነጊነ "ክዝብ" በበሎት
ጀዉቡይሙ።
1. የስልጥኘ አፍ ተኩሸኜ አፍቸ ጉት ሀድኒ።
2. ቶጵየ ያውጄ በቅል ተሀርጳ አይዶ አዝጋግ አኩ ያሌተይ ቆር ኤንዜት ናር፡፡
3. ስልጤ የገገከ መትንዳደሬ ባጅጋኜ ዞፍ ባፊ ሀድም የመጠቢ ኢጋኘ ኤለ።
4. የስልጥኘ አፍ ባፊ አሽረ ቅሮት ተጀመረ አኩ ጃንጎ በሊቆትን ደርያለይ።
5. የስልጥኘ አፍ ቀውልቸ ብዢኒሙ ታረብ አፍ ኢትራከቦን።
ፈስል ሆሽተ አዋልኮት

አምር ሀድ፡- የኮቢድ 19 ባይረስ ቤደበ በቆረ ቆረ በዉኖት፦
አ. ምንግዝነተከ
በ. ያጄጂያነይ ደዉሰዋ ሂንኩምንገ
መ. የመትቅራቀሬ ኡንገከ ወባጀ ባሶት ለጎልጌ መራርቻሙ አቅርቦኔ
ቡስቤይ ተዋሰዳተ አሱ።
ፈስል ሼሽት ቅሮት

1. ለኮሎ የቀረበይ ቅራተ በሱኩት በቅሮት ተካኬተሎ እመጦነይ ተረሻትቸ
የሰሃለተኒሙኮ ትጀዉቦሙ።
ቅራት ሆሽት ያፍ ሺፐተኜ አህላቅቸ

1. አፍ በራሀብሽኜ የታለቁ መልከቸ ጪምጪምትን፡፡
ባድ አፍ እድጋለሎን ሰብቸ ሀድ ቀዉል ላድ ለቻለዋ ቢን ቀልብ ሊትራን ቆር
ኢዌክላነኮ/ዮክላነኮ ያሻን፡፡ ቀዉልሚ ሂነይ ቢንቀልብ ኢትራነይ ቆረ ዮክላን::
የዉን በልዳሌ ቦከለይ ቀዉል ኢንቀልብ በተለቀይ ቆር መሰ በትዌከለይ ግዝ
ሀድም አይነት አህላቀኜ ሩክቦ ኤለ፡፡ ሂንኩ በሎት ባርዱለ ደር ያለይ ግዝዋ
ታማይሰብ(አፈይ እድጋለላነይ ኡመት) ባድጋቦት ኡሃነ ቦከልቡይሙ ጠምባቦ
ጉት ያለይ ሩክቦ የራሀብሽኜን በሎትን፡፡
ሊታሚ ባይት አፍ የራሀብሽኜ የታለቁ መልከቸ ጭምት ሁኖተከ ላትሪግጦት
በለ ሬሬሰ ሊያቀርቢ ያቀትሌን፡፡ ለባይትከ፡- ‹ጤም› የባሉይ ‹ጉመረ› ቢልነይ
ያታይ የሮሬይ ግዝ ደነ/ቀለም እለጣም፡፡
2. አፍ እልብ አለይ፡-
አፍ የከሼም ቅጨ የራሀብሽኜ የታለቁ መልከቸ ጭምት ቢዮንም ኢልብ አለይ::
ሂታይ አፍ ኢልብ አለይ ኢሌነይ ኡስቤ አፍ የራሀብሽኜ ቲሌነይ ኡስቤ
ያሻጠረ ሊመስለነ ያቀትላን፡፡
ላድ ግዝ ሱም ላውጦት/አውጦቲ የራሀብሽኜ የውን በልዳሌ ሱሚ ቦጠ ዞፍ
ማንምከ የከሼኮ/የቻለኮ የጠምባይ ተርቲብ/ሱመይ ሊዪግነይ እላቀል፡፡ ለባይትከ
ሂነይ በሬሬሰ/በደሊል ላበይኖት ‹ዘገዶ› እላነይ ቀዉል እልብ አለይ፡፡ ሂታይ
ሃለት በመሳወ ኡስጥ ሃንኩመ፡፡ ለባይትከ፡- ከዲር ራንጄይ ወቀ ቀተለይ፡፡
ኢላን መሳወ የውሰድነ፡፡ ሂታይ አዋልከ ሂነይ አፈ ኢድጋለላነይ አመ ሰብ
ኢትቄበለያንዋ በፈትከ የሮሼይ ተሼቀራት ቲዮን ‹‹ከዲር›› ኢላነይ መትፈጄከ
አሼናኔ የቀሩይ ቀውልቸ በናርቡይ ኤት ቢያድግነይሙ በሎትም ‹‹ራንጄይ
ወቀ ቀተለይ ከዲር›› ቢቢሊ ኢለሽሉይ በሎት አሎን፤ ግንመ ጉረ ኢገባናን፡፡
ያለሸክ እትቄበልነያነይ ተሼቀራት ያፍቴኒ፡፡ ሂታሚ አመሰብ እትቄበለያን
የቀውልቸ ተሼቀራት ያለኮ ኢጬቅመናን፡፡ የቀተለይ ዋ የሞተይ ኤት ቢያጣምነ
በሎትም ‹‹ራንጂ ከዲርነ ወቀ ቀተለይ›› ቢዮን ዬት ተጣሞት ያለቢ ተሼቀራት
ኢረክብናን፡፡ ሂታይንገ ገነ ተጣሞት ያመጫን፡፡ የቀዳይኮ የትረሻቲ አቦትዋ
የትረሻቲ ተቄባይ ሀድ ኢሎን፡፡ ሂጲታይ ኤት ተቃጠቦት ያትኬሻን መሳምከ

ቡሪ ግዝ ቀውልቻይ ኤት ተጣጣሞት መጥ ተዮን ተጣሞቲ የብል ተጣሞትም
አትኪትሎትንከ፡፡ ሀደደግነንገ የቀውልቻይ ተሼቀራት የትሮሼዋ ማእናምኒሙ
የቻለ ዮነ መሳዋይ ፍሳሬ ዬለይ ዮንቢያን ወክት አለ፡፡ ለባይትከ ‹‹ላምቴ መኪነ
ወለት›› ኢላነይ መሳወ ኢንዞቲ ፈያን ባይት፡፡ ላፍቴ የመሳዋይ ፍሳሬ ሱተ
አሎን፡፡ ላፊ አዋላኪሎም ታንዠ አይትቻላንዋ ለንባረት ተሮሻትኒሙ አጅስን
ግዝ፣ የውን በልዳሌ፤ ያፈይ የመሳወ ተሼቀራት ተርቲብ ተኬተለ የቻበረ መሳወ
ሁኖተከ ተቻሎት አለቢ፡፡
3. ሉክተ አትላልፎትከ፡-
ባዋልከ ወክት ሉክት እትላለፋነይ በጠምባን፡፡ ጠምባይዋ ጠምባይ ዮከለይ ግዝ
ሀነግነ ሃለት ግንመ ሀዴኘ ለይትረከቡ ያቀሎትን፡፡ ሂታይ በሎት ሰብ ጠምበከ
ተሃለት ላየ ኡስቤከ ኤንዛኔ ቦክትዋ ቤት ራቀ አዋልኮት ያቀላትን በሎትን፡፡
ለበይትከ ‹ኡርበ› እላነይ ቀዉለ ቡሳዋይ ቤለቢ ኤትዋ ወክት ቢቴወድ ሀነግነ
ጠምባይ ቢሴመ ኡርባይ በቀልብነ ኢመጫን ሀነግነ ያጥራምትነያን፡፡ኡስቤይ
በመሳወ አዘርም ቢያንዥነይ ሀድን፡፡ ለባይትከ፡- ‹‹ገደሞ ኤንዘ›› ቢብልነ
‹በሉላሉሌ ሃለት ገደሞ ኤንዘ› እላን ሉክተ/ፍሳሬ እነብረያን፡፡
4. አፍ ባሽር እትረከባን/እኬማን፡-
ሀድ ሰብ ዩንዱሉሌ ጅስመከ ሃለት ቲንደትዋ ታቦት ሀነግነ ታጥም በሰር ጊቾከ
ሊረክብ ያቀትላን፡፡ አፈን ግንመ ቲንደትዋ ታቦት አሎን እረክቡያነይ፡ሂታሚ
አፈን በቅሮት እረክቡያን ሁኖተከ በሱተ ያቴራን፡፡ ለባይትምከ፡-ሀድ ስልጤ
የሎነ ሰብ በስልጤ ባድ ሌቃኔ የሀደኘዋ ዮሽተኘ መቃም አሽረምከ በስልጤ
ባድ ቢቀረ አበሮስከ ስልጤ በዮኑም ስልጥኛን ባሽር ሊረክበይ ያቀትላን፡፡
5. አፍ እጬኛን፣ እሌቃን፣ ኢሞታን፡፡

ሂታይ በሎት የሰብ ኢልም ቲፌት ሀነግነ የአለም መሊቅ ቲጣም አፍምኒሙ
ባታይ ቂጨ ቲሌቀዋ ቲደብል ዬዳን፡፡ ሂታሚ አጂስ ቀዉልቸ ቢለቆት፣
በትዋሶት፣ ሀነግነ በውረሶት ሊዮን ያቀትላን፡፡
ሀደን ኡስቤ ያበይነያነይ ቀዉለ ቶክት ቂጨ አጂስ ፍሳሬ ቲቶበይ ቀደ የናረይ
ሉበ ያድጋኔ አጂሰይ ዬንዘ ዬዳን፡፡ ሉላሉሌ ኡመትቸ ባርብ፣ በዲን፣ በዝልዛሎ፣
በኣደ፣ ባሽርዋ ገነገናም እትራከቦን ሱር ቢታይ ወክት አፈኑም እጣጣሞን፤
እትዋረሶንዋ እትላሌቆን፡፡
በለ ወክተ በስንጡልነት በለ የሌቁ፣ በኣደ የሌቁ፣ በሲያስ ሀነግነ ባርብ ቆት
ሀለፎ ሄዶ እትረከቦን ኡመትቸ ሂርክ የባሉ ኦለኒሙ ባፍኒሙ ደር ደዉሰ
አጂጎትኒሙ እለቀር፡፡ መሳምከ ለደር በጬቀሙይ ኤትቸ ሁልም የሌቁይ

ኡመትቸ አፍ ባበዞት ሊትዋለካነንኮ፡፡
(ተ Sila 212 ታሽርጌተ ማሰንጠዬ ሞጁል ተጥቃቀለ የቶሰደ)
አ. በቀራሙይ ቅራት አሰነት ኢትኬተሎነይ ኩፍተ ኤትቸ በሱተ ጀዋብ ሚሉ።

1. አፍ በረሀብሽኔኜ የተለቁ——— ጭምችምትን።
2. አፍ በረሀብሽኜ የተለቁ መልከትቸ ጭምጭምት ቢዮንም ———አለይ።
3. ባዋልከ ወክት ሉክት እትላለፋነይ በ ———ን።
4. ሀድ ስልጤ የሎነ ሰብዬ በስልጤ ኡስጥ አፈ ቢፈተ አፈ ኢፈታነይ በ ——ን።
5. ያፍ ተጣጣሞት በ ——— ፣ ——— ዋ ——— ሊተለቅ ያቀትላን።
በ. በቀራሙይ ሬሬሰ አሰነት የታቡይ እልበኒሙ የልቄሩ መሳዋዎ በሱተ
እልብኒሙ ሺቅሩይሙ።
1. መሬየ ወከበ ጣዬ።
2. ዮጠ ግነ ተጎልጌ መሪከ ኡሃም ወጠ።
3. እላቻብርነ ባሉ ተላሎኔ።
4. መዚድ ሚዴ ኣባየ ሊያንዥ ሄደ።
5. መሶ ለባድ የገጊ ሆነ።
6. ላቶ ላትፋጥሎት በሎትን ጃደ።
7. አቦት እንደተ አህብዶት ዮደያን አለሀ።
8. ሙጥሎት ያትኬሻን ለፈየ ዉጣት።
9. ሚዴ የናይል የቶጵያተ አንጡረ ዱኒየ።
10. ወገሬተ ሼጣንን አይከሻን መጥ
ፈስል አራት ክተቦት
አ. ያባይ ሚዴነ ቤደበ አነሰ በባሊ ሀደ ኡፍተ ኪተቦኔ ለጎልጌ መራርቻሙ

አቅርቡ።
ፈስል አምስት የቀዉል እልም
አ. እትኬተሎነይ ቀዉልቸ ያፍ ሽፐተኜ አህላቅቸ ቲላነይ ቅራት ዮጡኒሙ

ሰተተኜ/ቃሙሰኜ/ ማእነኒሙ ኪተቡ።
1. ሽፐት 7. ቆር
2. ኢን ቀልብ 8. ሩክቦ
3. ኢልብ 9. የረሀብሽኜ
4. ጭምት 10. ሬሬሰ
5. ዌከለ 11. ተሸቀራት
6. ተቻበረ 12. ፍሳሬ
በ. እችላን ሰበ በሳሎት አስረ የካልተ አዋለካን አይነትቸ በክተቦት ለጎልጌ

መራርቻሙ አቅርቡ።
መ. ኢትኬተሎነይ ቀዉልቸ ተሃለተኜ ማእነኒሙ ግነ አትራክቦ ጀዉቡይሙ።

አ በ
1. ቀተለ አ. የስነጠሉ
2. የሌቁ በ. ተናወረ
3. እርክ ባለ መ. አመነ/አድጋበ/
4. ጉረ ገበ ተ. ደወሰ
5. ተቄበለ ቀ. ኔቀሰ
ሰ. የሮሬ ዮኑ
ከ. ነብሰ አወጠ
የዱብሎ ቀዉል ማቴከሼ

የዱብሎ ቀዉል ምንግዝነት ዋ ባይት
ዱብሎ ቀዉል በሎት ሀድ ሀጂስ ማእነ ያለይ ቀዉለ ሊለቆት ሆሽተ ሉላሉሌ
ማእነ ያለይሙ ቀዉልቸ ሀዴኘ በልፈቆት ያለቁይን የቀዉል አይነት።
ለባይትከ፦ አሽር ዋ ጋር ሆሽት ሉላሉሌ ማእነ ያለይሙኒሙ ቀዉልቸ።
አሽር=እልም፣ቻሎት፣ንቅል፣ሸዠ…ቲዮን ጋር=እነብሩቡያን ማጬለዬን።
ሆሽቲንገ አዴት ቲደበሉ አሽር ጋር እሌን ቀዉለ ያልቃን። ማእናምከ እልም
ቻሎት እሮስቡያን ኤት፣ ስንጠለ ዮስዱቡያን ኤት…ዮናን።
መሮሼ ሀድ
አ. እትኬተላነይ ባይት መንቄ ባሶት በ”አ” ሰፈ ላሉይ ቀውልቸ ተ”በ” ሰፈ

ታሉይ ቀውልቸ ባትራክቦት ዱብሎ ቀዉለ ህለቁ፡፡
ለባይትከ፦አቦት =አቦት ወልድ
አ በ.
1. አቦት አ. ተደል
2. ጋር በ. እንግር
3. እስን መ. ሙለ
4. ደለ ተ. እንደት
5. ጪን ቀ. ወደል
6. ኢን ሰ. በደል
7. ቀልበ ከ. ሰብ
8. ደላ ጠ. ዌራትለከነቨ
9. ኢንጅ ወ. ቦዝ
10. ቀል ደ. ቢስን
11. አፍ ፈ. ቢንጅ
12. እንጃ ነ. ዱም
የቀውልቸ አወል ዋ ሀለተኜ ማእነ
የቀውልቸ አወል ዋ ሀለተኜ ማእነ

በስልጥኘ አፍ ኡስጥ አወልዋ ሃለተኘ ማእነ ያቴሮን ቀውልቸ አሉ፤ ሂታሚ
ባይት ቀውሊ ያለዪ የቃሙስ ያፍቴ ማእነ አወል ማእነ እሉያን ቲዮን ቀውሊ
በመሳወ ኡስጥ በገበቢ ሃለት ዮበያነይ ሉላሉሌ ማእነ ሃለተኜ ማእነ እሉያን፡፡
መሮሼ ሆሽት
እትኬተሎነይ ቀዉልቸ በመሳወ ኡስጥ ያለይሙይ የቃሙስ ያፍቴ ማእነ በገቡይ

ሃለት ዮበያነይ ሉላሉሌ ሃለተኜ ማእነ የቴራን ማእነ ክተቡ ።
አ. በለ ሰ. ቀበረ
በ. ከሼ ከ. ጫመ
መ. ዛፈ ጠ. አለፈ
ተ. ክነበለ ወ. ቃጠረ
ቀ. ገበ ደ. ጭም አሼ
የሱረ ሀድ አክቾት
አፍ ሀድ አመ-ሰብ ኡስቤከ ላስቶት ዋ ክሼከ ለሚሎት እድጋለለያን ሙት
በዉኖትከ ወደል አትዋጫት አለይ፡፡
አፈነ ባዳብ እድጋለለያነይ የሰብ ወልድን መጥ፡፡ ሂታይ በዉኖትምከ የነቀ ሰበነ
አፈ ፈሬ ዋ አፈነም ሰበ ፈሬ አዛህሮት ኢላቀትሉ፡፡
የስልጥኘ አፍ በባድነ ቶጵየ ኢትወለካን አፈ ቲዮን ተሴመኜ አፍቸ ጉት ሀድኒ።
ስልጤ እላነይ ሱም ተቀዲሚ የሸወ ሱልጣኔት ማቴከሼነት ቦጠይ ሱም ሱልጣን
ቲላነይ የቶሰደን እላነይ ሰበታን፡፡
ገናይንገ ስልጤ በድባየ ቲጠርቢያነይ ሱም እስላም ቲላነይ ሱም በዉሰዶት
እስላምኘ አፍ በበሎትም ቲጠረ የናረኮ አንዤናን።
ላፍ ሉላሉሌ አህላቅቸ (የደነብ ሃለትቸ ) ያሉይ ቲዮን ሂሚ ሱር፡-አፍ በራሀብሽኜ
የታለቁ መልከቸ ጪምጪምትን፤ሉክተ ያትላልፋን፤ አፍ ባሽር እትረከባን/
እኬማን ዋ አፍ እጬኛን፣እሌቃን፣እሞታን........፡፡
ዱብሎ ቀዉል በሎት ሀድ ሀጂስ ማእነ ያለይ ቀዉለ ሊለቆት ሆሽተ ሉላሉሌ
ማእነ ያለይሙ ቀዉልቸ ሀዴኘ በልፈቆት ያለቁይን የቀዉል አይነት። የቀዉለ
እልመ ቤደበ የቀዉልቸ ማእነ በሰተተኜ (አወል) ማእነ አነግን በሃለተኜ ማእነ
ሊዮን ያቀትላን፡፡
በስልጥኘ አፍ ኡስጥ አወልዋ ሃለተኘ ማእነ ያቴሮን ቀውልቸ አሉ፤ ሂታሚ
ባይት ቀውሊ ያለዪ የቃሙስ ያፍቴ ማእነ አወል ማእነ እሉያን ቲዮን ቀውሊ
በመሳወ ኡስጥ በገበቢ ሃለት ዮበያነይ ሉላሉሌ ማእነ ሃለተኜ ማእነ እሉያን፡፡
ሱረ ሆሽት
1. ኣደኜ ብተር
የብተር ኣደዋ አዳብቸ
ደረሳሶው ቲታይ ሱረ አሽር ዞፍ፡-
9 የገነ ሰብ አዋልከ ባጥናቦት ክንባዬ ቶቦን
9 ፍታፍርደ በቆረ ቶኖኔ ታሶን
9 የኩትበ ኡስቤ ትቀሮ ትትፋሀሞም
9 በሉላሉሌ ብላትቸ የኩትበ ኡስቤ ትትጀረቦም
9 ባዋልከዋ በክተቦት ኡስጥ አሽረኜዋ ሉበኜ ቀውልቸ ትድጋለሎም
9 ሰተተኜ፣ ሱለኜዋ ትዛዘኜ መሳዋዎ ትድጋለሎሙ
ቅራት 1
የመሮሼ ሱል፡-
ቢትኬተሎነይ ኡስባቦ ማፍታቼ አስቡይሙ
1. ጡቅሶት/ ጡቀሾ
2. ተካሎ ግቦት
3. ኣገ
4. የውርሽት ብተር
5. በሰ ጋራሙ ታበሮስ ሀነግን ሬሬሰ ታለይ ሰብ አትባዶኔ የሰፎላሙ ጀዋበ
12 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

የስልጥኘ አፍ አሽር ጎልጌ የደረሰ ኪታብ 10ኘ
ጎልጌ አምጦን ታሽርጌታሙዋ ተጎልጌ መራርቻሙ ወባጀ አስቡይሙ፡፡

ሙግሙጋር፡-
የሰብ ወልድ በንባረትከ (ሩህከ) ቲትቄርቡያን ዡባብቸ ኡስጥ ሀዲ ቢተርን፡፡
ቢተር በሎት ኡምሪኑም ለብተር የጄጉ ልጂዋ ገረድ ወልድቸ አበሮስ ሊለቆት፣
ለጪኖ ለትፋከኖትዋ ለንበሮት እትረሻነን ወጂብ ዡቦ፡፡ በስልጤ አደ ሀድ ገረድ
ሀነግን ልጂ ቢተር ሊቴንዝ ሀነግን ሊዬንዝ እትኬተሉይማን ሉላሉሌ አዳብቸ
ያሉኮ እቴወዳን፡፡ የስልጤ አመ-ሰብ ሂነይ ዡቦ ሊለቆት እትኬተለይማን የገጊከ
ብላትዋ ኡንጋጎ አሉይ፡፡ ሊታሚ ብላትቸ ባትኪሎት አንጭር አንጭር ማፍታቼ
ታበቢማን፡፡
1. የጡቀሾ ቢተር ሃለትዋ ተርቲብቸ
አ. ልጂ በመሪከ ላበሮስከ ሉክት ያጄጃነኮ ባትባዶት፣
በ. አቦት እንደት ለልጂኑም በመሪክ ሉክተ ባትላልፎት፣
መ. ሱልኒሙ ተቄባይነት ቲረህብ በሎትም ልጂሚ የቅደም የአበሮስ
አትጋቦትም ባለ ባሊቅ ለገረድ ጌ ላሆት፣
ተ. የገረድ ጌ ዬዶነይ ባሊቅቸ የገረድቴ ጌ አበሮስ ሊሽልም ለይችልም
ያቀላን፣
ቀ. ቢታይ ጉት የገረድ ጌ አበሮስ ተልጂ ጌ የመጡይ ባሊቅቸ በካዲሞትዋ
ቦባጀ ሀዳይለ በቄሩ ሬር የመጥቡይ ዡቦ ያሽላን ሰበ እሜጥሬ
ለገረቴ አቦት/ እንደት ያሽሉይማን፤ ባቻሉይሙ ሬር ዝኜ ዋቡነ
ባሎ ባትባዶት ዝኜ ዬንዞ እትላሎን፡፡ በዝኜይ ነገ ባሊቂ እትግረገባኔ
የጄግቡዪ ጡርተ እሳላን፡፡ አቦት እንደት ያድጋቡ ቦነ የልጂ ጌ
እሲምቡያን ብረ ዋ ሊሸ የኒከ ማህረ ኤንዞ የመጡይ ዘይሮ ባቦት ኒከ
ያግዶኔ ለቦሎቾ አያም ዚኜ ቢንዞት የገረድ ጌ የዴገሰዪ ችገ ድግሰ
እበሌ እትላሌን፡፡
2. ተካሎት
ለምንግዝን እትካሌን?
ኩል እሌነይ የብተር አዳብ ገረድምቴ ሆነ አበሮስሸ ተይችሉ ጣማይ በፈረዝ

የገረደቴ ጋረ በግቦት አለንገከ በመከዞይ ያግዳኔ ጣመቴ ክነበልታኔ ቶበያትኮ
አባዴነሸ እጦቅስቢያነን ሃል፡፡ቢታይ አዳብ ልጅሚ/ ገረድምቴ ሊቻቻሉም
ለይትቻቻሉም ያቀሎን፡፡ የገረቴ አበሮስ ልጂ የክሼተም አይክሼተም ሊሽሉ
ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 13

ያቀሎን ትዮን እትካለ እገብያነይ አያመ ተመሪከ ገነ ለገነ ሰብ እሌውድ::

በሎትም ፈረዘከ እጢነ፣ አለንገከ ዬንዘ ገረቴ ያለትቢ ጋረ ተፈረዝምከ ጋክ
በሎ በግቦትዋ አለንገ በመከዞ ያግደ ሰብ በጋር ባለ አለ…ቤለም እመጫን
ጃግ በቂሮት ገረደቴ ያቡኝ በበሎት ጡቅሶት እጀምራን፡፡ ቢታይ አዳብ ልጂ
እትቃጠበ ያሺያን ግዝ አለ ገረደቴ ጦቀሶት አልጦቀሶት ላል ተትካሎትከ ቀደ
ፊዶ አጥሮተከ ስረም እለረሰ፡፡ ሂነይ አዳበ ከመለ ተካለ ለገበ ልጂ በስልጤ
ኣደኜ የብተር ኣደ ገረደቴ ያትሩቡያን መሰ ጥሽት ኡንስን፡፡
የትካለ የገበ ልጂ ለዮንኒ/ ሊያትሩይ ያቀሉቡይማን መሳሶ በስልጤ አመ-ሰብ
ጉት ሀደደ ወክተ እተለቆን፡፡ ቲኢም መሳሶ ሀዳይሊ እትኬተሎነኒ ሱር፡-
½ ዲን፤ በሎትም ተዲንምዋ ቶለብነትኑም የትንዛዘ ዡቦ ቲነቀ፣
½ በጊቾ (ኮብነት) የቀረበ ጋር ሰብነት ባለቢይሙ በቡርነት ቢተርኑም
ኤተ ለይጄጅ ያቀላነኮ እቴወዳን፡፡
3. ዚመዶት
• ሱል ሀድ ልጂ ገረጀቴ ለዝመዶት መሰ ዮኑያን ትሎሙ ኡስባም ክተቡ፡፡
_________________ ____________________ ________________፡፡
ዚመዶት ተብተር አዳብቸ ሀደይ ቲዮን በለ ወክተ ቆፋትዋ ዘነ እበዝብያነን
የብተር ኣደ፡፡ በሎትም ሀድ ልጂ ገረደቴ ሊዘምዴት ያቀልቢይማን መሳሶ
ባትኪትሎት ያሉይ ትዮን በለ ወክተ አያቆምሳንዋ አይቀናን በዉኖትከ እለሼዥ::
ዝመዶት እተለቅቢማን እሌነይ እትኬተሎነኒ መሳሶ፡-

½ ተሳሌ ቲቀብጢ ሀነግን በሉላሉሌ መሰ ገረድቴ / አበሮስሸ ቲያምቡ፣
½ ተገነ ልጂ ባጣውቆትዋ በላትጋቦት፣
½ ቦሽቲ ጉት ዝኜ በብዞት የነቀ፣
½ ቦሎቾዋ ገነገናይ ወሬገ ለልከምሎት ቲከሲ፣
½ ገነ ሸኬዋ ቁልቁላት በጉቲ ቲተለቅዋ በምሳሰሉይ መሳሶ በለ ወክተ
የዝመዶት ቢተር ሊተለቅ ያቀላን፡፡
4. ኣገ ሂዶት
• አገ ቲሊ የልጂን የገረድን ብል ትሎሙ? መሳሙ ባንጭርከ አፍታቱይ፡፡
___________________________ ___________________________፡፡
ገረቴ ለከሼተዪ ልጂ ጌሽ በሎ በሂዶት ጋረክ ትገበ በብተር ቲጋገዶ እነብሮነኮ
ታሽብያትን የብተር አደ፡፡ ቢታይ አደ በለ ወክተ የመሰኮ እቴወዶን ጩቁትቸ
ሀዳይሊ ባትኪትሎት ያሉይ ኡስባቦ ዮኑኮ እቴወዳን፡፡

½ ገረቴ ለልጂ ሉሌ ክሼ ቲነብሬት፣

½ ታበሮስከ ስለተ ረሂም/ ኮብነት ባትኬሼ፣
½ ተገነ ገረድ ባጣውቆትዋ ባትቃድሞት የምሳሰሉይ መሳሶ ሊንካሌይ
ብተር መንቄኮ እቴከሶን፡፡
5. ውርሺት
• ሀድ ገረድ የጋርሸ አቦት ቢሞትዋ የውርሽት ቢተር ቢትከሽ ትሽሉያሙይ
ተርቲብ ባንጭር ማፍታቼ ክተቡ፡፡
___________________________ ___________________________::
የውርሽት ብተር በስልጤ አመ ሰብ የትሮሼን ኣደ፡፡ ሂታይ ቢተር የፎልከ መሰ
ያለይ ትዮን ደውስም ፋይዳም ያለዪን የብተር ኣደ፡፡ ተርቲብዋ ህልቀትምከ
ሀድ ገረድ የጋርሸ አቦት ቲሞት እተለቃነን የብተር አደ፡፡ ሊጂ ቲሞት የልጂ
ዋጂ/ ማጠ በሎነም ኡሚ ጋርዋ ሃቦት ጋር ቦሲየ ሀነግን በገረቴ ክሼ በቲሀሞት
እተለቃነን የብተር ኣደ፡፡ የውን በልዳሌ ሉላሉሌ ደውስ ያለይምኮ እቴወዳን፡፡
½ ሎሽት ሁኖት ቦነዋ ዌጅ ባለ ሊቦርስ ያቀላን፣
½ ታፍቴት የጋር ኢንደት መሺነን ሊመጭ ያቀላን፣
½ ኒብር/ ዱንያም ላለ ግን አሌተ ሊትብሳሳም ያቀላን፣
½ ነቶም ሊመጭ ያቀላን፣
½ ቢተርሚ ለትፋቶት (ታፍቴቴ ሀነግን ቱርሽቴ) በንባረት በላትጋቦት
መሺነን ሊተለቅ ያቀላን ህሎነይ ኡስባቦ የደውሰኮ እቴወዶን፡፡
(ተስልጥኘ አፍ ሙጀለድ ተጥቃቀለ የቶሰደ)
ፈስል ሀድ አጥናቦ ተጀረቦት
መሮሼ ሀድ
እትኬተሎነይ ሱልቸ በኩትቢ አሰነት በህፍዛሙ ጀውቡ፡፡
1. የስልጤ ኣደኜ ብተር አይነትቸ ማ ማኒሙ?
2. የጡቀሾ ብተር ሃለት ተትካሎት ብተር በምን እትላያን?
3. ሀድ ቀሬዘ ገረጀ የዝመዶት ኤት እግፋፉያን ሰበብቸ ምን ምንግዝኑም?
4. የዝመዶትም ሆነ የውርሽት ኣደኜ ብተር አይነትቸ ያመጡያን ደውስቸ
አፍታቶ ኢውዱ፡፡
5. በስልጤ ኣደኜ ብተር አይነትቸ ጉት ተካሎ ለግቦት ያትሮን ግዝቸ ማ
ማኑም?

6. በስልጤ ኣደኜ ብተር ሀድ ገረድ ሎደተዪ ሊጂ ጌሽ ባተ ቴድቢያቲ ሃለተ

ምን እሉያን?
መሮሼ ሆሽት
እትኬተሎነይ መሳዋዎ ተደሪ ቅራት ዮጡ ቲዮኑ ሱተ ቦኑ “ሀቅ” ሱተ በሎኑ
“ክዝብ” በበሎት ክተቡ፡፡
1. በስልጤ ኣደኜ ብተር አዳብ ሊጂዋ ገረድ ሊትዘወጁ ቲከሱ ባሊቅ እሊሄነይ
የልጄ ጌዬን ኤት፡
2. በስልጤ ኣደ ገረደ ሊጦቅሲ በሄዲ የገረድ ጌ ገረደኑም ላቦት ሀድም ሸርጥ
እላትኬሺሙ፡፡
3. የጡቅሶት የብተር አዳብ እሰብታነይ በገረድ ጌዬ ተቄባይነት ቲነብረይን፡፡
4. የውርሽት የብተር አዳብ ሀድም ፋይደ ኤለይ በሎት ያቀትሌን፡፡
5. ውርሽት እሌነይ የብተር አዳብ በለ ወክተ በሞተይ ሚሽ አቀረብ ዮናን፡፡
መሮሼ ሼሽት
እሊ ታት የቀረቡይ ሱልቸ ተቅራቲ የትንዛዙኒሙ፤ ተታቡይ ፈሰሻሾ ሱተይ
ጀዋበ ዬንዘይ ፍደለ በፊሶት ጀውቡ፡፡
1. ቲትኬተሎነይ ፈሰሻሾ ኡስጥ ሉሌ ዮነይ አይታኒ?
አ. ችግ መ. ተካሎት
በ. ዚመዶት ተ. ኣገ
2. በቀረበይ ቅራት አሰነት ማሀር(የኒከ ብረ) እቶባነይ ለማኒ ?
አ. ለገረድ ጌ መ. ለገረድቴ ለገግሸ
በ. ላቦት እንደት ተ. ለሀቦት ጋር
3. በቅራቲ አሰነት ሀድ ሊጂ ተካለ ተግቦትከ ቀደ ሊትቃጠብ አነግነ አጥሮት
እትጌባያነይ ግዝ ምንግዝን?
አ. አቦት እንደት ውደዶተኒሙ
በ. የገረጀቴ በሬድነተ
መ. ዱኒየ ያሌት ዬሌትኮ
ተ. ገነ ሰብ የጦቀሴት የልጦቀሴትኮ

4. የልጂ ጌ ባሊቅቸ የገረድ ጌ ዬድቡይ ያፍቴ አያመ ምነ ያሶን ?

አ. ኒከ ያግዶን መ. ዚኜ ዬንዞን
በ. ልባሰ ዮቦን ተ. ችገ እበሎን
5. ቲትኬተሎነይ ሀዲ የብተር አዳብ ሬርከ እላቆምስ፡፡
አ. ጡቅሶት መ. ተካሎት
በ. ዝመዶት ተ. ኣገ
6. ለኮሎ ታሉይ ባዲ የልጂ ጌዬም የገረድ ጌዬም የጠቀለ ያድጋቢያን፡፡
አ. ኣገ መ. ዝመዶት
በ. ተካሎት ተ. ጡቅሶት
7. ሊጂ ዮደዴት ገረደ ጋረ በሂዶት በመከዞ አለንገ ያግድቢያን አዳብ ምን
እሉያን ?
አ. ውርሺት መ. ኣገ
በ. ተካሎት ተ. ዝመዶት
8. በትካሎት አዳብ ገረድ ቲያትሩቡይማን መሳሶ ኡስጥ ሀዲ አይታኒ?
አ. ደነከ በምልዞት መ. ዱሬሸ በሎነ
በ. ኮብነት ባለይ ተ. አርዴ በሎነ
9. ዝመዶት በምን መሰ ሊተለቅ ያቀትላን?
አ. በጠውቅ መ. በቁልቁላት
በ. ዝኜ ባብዞት ተ. ሁልምከ ጀዋብን
10. በቅራቲ አሰነት በጡቅሶት ብተር ተርቲብ ዬለይ አይታኒ ?
አ. ችግ መ. ዘነ
በ. ባሊቀ ላሆት ተ.ዝኜ ኢንዞት
ፈስል ሆሽት አዋልኮት
የፍታፍርድ መስኒጀ ዋ አቅቅርቦት መመረ

ፍታፍርድ፡- በሎት ሆሽት ሰብቸ ሀነግን ሆሽት ቆራሮ ዳኘ አድጎበሎኔ
እከዉኑያን አዳበኜን ሙጉት፡፡ በዉኖትምከ ለፍታፍርድ ሆሽት ቃምቸ አሉይ::
ኡሁኑም የፍታፍርድ መስኒጀ ዋ አቅራርቦትኒሙ፡፡

1. የፍታፍርድ መስኒጀ መመረ

1.1 የፍታፍርደይ ዱመ ቤደበ ተሉላሉሌ የሬሬሰ ቡቆ (ለባይትከ፡-ተሉባምቸ
ዋ ተሉላሉሌ ኩትብቸ) ሬሬሰ ጭም አሶት
1.2 ተሉላሉሌ የሬሬሰ ቡቆ ጭም ያሱይ ሬሬሰ ለፍታፍርዲ ኢድገላነይ
በላሎት በሬራ ቀደ ተርቲብከ በሱተ አጅጋኞ አስናዶት
1.3 ፍታፍርደይ ለትዋሳጂ (ላጥናቢሎ) ታቅርቦት ቀደ በመራርቸ ቀደ
በዉኖት ተራሩሶት
1.4 ለፍታፍርድ ዴረ ተዉጦት ቀደ እትቄርቢናን የገገነ ቆረ (ለባይትከ፡
-የትልባበሶት ሃለት፣የገግ ጡሃርነት ዋ ገናም) በሱተ ሚሎት ቡር
ቡርቻኒ፡፡
2. የፍታፍርድ አቅራርቦት መመረ
2.1 የፍታፍርደይ ዱመ ላጥናቢሎ አቻቺሎት
2.2 የፍታፍርደይ ቡር ኡስቤ ባንጭርከ አቅርቦት
2.3 ፍታፍርደይ በረጃት ዋ በገግ በቲማመኖት ሃለት ቶዘነ አቅርቦት
2.4 ቲትፋረድቡያነይ ኡስቤ ሉክት ግን አያድጋባን (ያሻጥራን) ቅልቀሌ
አላሶት
2.5 ተፋራጂ ቆረ ሊትፋረድቢ ያቀርበያነይ ኡስቤ በሱት አጥናቦኔ ማቴከሼ
ቢንዞት ያሻጥራን (ኢካልፋን) ኡስቤ አስናዶት
2.6 ማቴከሼ በጢት ወረቀት በቀሊሎ ሃለት ቢቴንዝም የቴንዘኮ አይትቻል
2.7ለፍታፍርዲ ኢቀርባነይ ሬሬሰ ባጥናቢሎይ እልም ልክ የሁን
2.8 ለፍታፍርዲ በታበይ ወክት ቅጨ መጥ ፍተታፍርደይ ፍዶት
2.9 ተፍታፍርዲ ዱም (ኡስቤ) ቲንዛዥነት ዬለይ ገነ ትርፍ ኡስቤ
ተይነብር ተቃጠቦኔ አቅርቦት
2.10 ፍታፍርደይ ቲፈዲ አጥናቢሎይ ዋ ዳኛኞይ አሹክሮኔ ፍዶት
ቢትኬተሎነይ ዱምቸ ውርት ለፍታፍርድ ተስናዶኔ በጎልጌ ኡስጥ አቅርቡ፡፡
የፍታፍርዲ ዱም፡
½ ኣደኜ ብተር ፋይደኜን እንዶ ደዋሺን ?
ፈስል ሼሽት ቅሮ ተጀረቦት
የቅሮት ቀደ እልመ ማንሻሸጬ ሱልቸ

1. የሴጦ ምንግዝነት በኣደኜ ብተር ትሽሎሙ?
2. በሴጦ ወክት ምንግዝን እትረሻን?

ገንዬ ምንግዝን?
3. የሴጦ አዳብ እትረሻነይ በልጂን በገረድ ጌ?
ቅራት ሆሽት የሴጦ አዳብ በስልጤ ኣደኜ ብተር

ተችግ ሬር እመጫነይ አዳብ ገንዬን። ገንዬ (ተቀቦት) የቦሎቾይ አያም
ተጂጎትከ ቀደ ገረድምቴ የዉን ልጂ በሰኮበኒሙ ጋር እትረሽኒማን ፊሮትን።
በሰኮባብቸኒሙ ለገንዬ (ለትቀቦት) ኢታወሮነይ ተዉድኒሙ ሆሽተ አነግን
ሼሽተ በዉኖትን። ድግላዬም ኢጀምራነይ ተጋርን። ተኢሬር የሰኮባብቸኒሙ
ባቡይሙይ ዝኜ ሬራ ቀደ አሰነት በታወሮት ኢበሎን። ለገንዬ ቲታወሩም
ቡንገኒሙ ለቦሎቾይ አያም መራርቸኒሙ እፌሮን።
የገንዬ(የትቀቦት) አዳብ በትፈጄ ራር የማንደሮ አዳብ ኢትኬተላን። ማንደሮይ
የቦሎቾይ አያም ሊሶጅቢ አሮተከ እትረሻን የሽባልን መስኒጀ። ማንደሮ በልጂ
ጌ እሼብሌነይ አሮተይ ሙለ ለዮን ያቀትላን። መሳምከ የልጂ ጌ ቲሼብል
የገረድ ጌ ሊዬዳነንኮ። የልጅም ጌ የገረድ ጌ ቲጄጉ ምራቾቴ ኡሁነ ለትቂበሎት
ባትሬ ቴንዘ ቶጫት። ዪሻም ጌ ቲሼብል እትቄበለይማን። በሬርም ሽባል ፈየኮ
እሞቃን።
ቦሎቾ እትረሻነይ ዉጠት አነግን ከምሰን። እታሚ በትሮሻትን በልዳሌ በገነ
ኢማኘ አሎን። የቦሎቾይ አያም ፈጅር ምራቾቴ ተመራርቸሽ በዉኖት ሴጦ
ትሰቻትኮ እትረሻን። ሴጦይ ተስናዳኔ ልትሰች ቲጦቅሶት መራርቸሽ ሂንኩ
በበሎት እሼብሎን፦
መሬ ንቂ ስቺ፣
ሉሀ ብቺ፣
ንቂ ስቺ፣
ለዬ ብቺ።
ጅስመሸ ትትራጠ፣ጥፍረሽ ትቅረጠ፣ ዱመሽ ትስበስባኔ በምራቾት ሃል ትስናደ
ትለብሰ ትትጎበላት። በሬርም በለ ጀባት ሀነግን የደምበይ ታበሮስቸሸ ዋ
ተመራርቸሸ ትትቄበላት። ተኮባብቸሸ ዋ ተመራርቸሸ ኢቶቤታነይ ጀባት ሀነግን
የደምበዬ ዬዉዶነኮ ላሶት እትኬተላነይ ስንፌ በበሎት እሼብሌን።
አስቺ አስቺ፣
መሬ ሴጦ አስቺ፣

ባባሽ ተቶስጂ፣
መሬ ሴጦ አስቺ-ባዳሽ ተቶስጂ፣
መሬ ሴጦ አስቺ- በዋጃሽ ተቶስጂ፣
መሬ ሴጦ አስቺ- በዋሽታሽ ተቶስጂ፣
በበሎት ዘረሽ ሁለም እጠሮን። ቢታይ ወክት ዮቦነይ ጀባተ (የደምበዬ) ያቴሮን።
ባትኪትሎትም፦
ስቺመ ስቻቺመ፣
በመራሽ ባደሎ፣
የዉንቤት ባደሎ፣
በበሎት ትሰቻትኮ ያንሻሽጦታን። ኢሻም በግዴ ሴጦይ ተሰቻት። የሰቼትቢ
ሙተም ትክሰክሰያት። ቲኢ አዳብ ሬር ኢንኩ በበሎት እሼብሎን፦
ኢ ሁል ታሌተ ኪምቢ አነሴተ፣
ኢ ሁልም ታሌተ እምቢ አነቄተ፣
ቂምቢ ወረሴተ፣
የቡቡታሽ የቡቡታሽ ካሽ፣
ኣዴናሽ ታድጌሽ አማታሽ ቴግኜሽ፣
ኣቦናሽ ታድጌሽ አማቻሽ ቴግኜሽ።
አያመጪ ምራቾተቴ ሊዮስዶት ቲነቂ ጌሽ፣ኮባብቸሽ፣ መራርቸሽ…ለምራቾትቴ
ያስናዱይ ብረ ዮቡያን አዳብ አለ። ቢታይ ወክትም ሊታይ ደምብ የትከተበ
ስንፌ እሴንፌን። ለባይትከ፦
የደምበይ ኣባሽ ዋበሽ ወዬ፣
የደምበዬ ኣዴሽ ዋብቴት ወዬ፣
የደምበዬ ዋጃሽ ዋበሽ ወዬ፣
የደምበዬ ዋሽትሽ ዋብቴት ወዬ፣
ኣቦሽ አስረዬ ኣዴሽ አምስተዬ፣
የገግሻይ ዋጂሸ ባዉንደይ ቢንጅሸ፣
የገግሸት ዋሽትሸ ባዉነደይ ቢንጅሸ…።

መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ቀዉልቸ የሴጦ አዳብ ቲላነይ ቅራት ዮጡኒሙ፤ ለቀዉልቻይ
ሃለተኜ ማእነኒሙ ዋቡ።
1. ያስናዱይ 4. ሊዮስዶት ቲነቂ

2. ያንሻሽጦታን 5. ተቀቦት
3. የሴጦ
መሮሼ ሆሽት
አ. ኢትኬተሎነይ መሳዋዎ ቲዮቡያነይ ፋይደ አሰነት ሱለኜ፣ ትዛዘኜ ዋ ሰተተኜ
በበሎት ሉፍት ሉፍትኒሙ ኪተቡ፤ ሂንኩምንገ ያትኬሻን የጩቁት መልከተ
ኡፍትሉፍት አድጉብሉ።
1. ሴጦ ስኮት በልጂ ጌ አለ ወይ
2. በሴጦ አዳብ ጀባት እቶበያን ቲሊ ምን ለበሎትን
3. የብጠበጡይ ሴጦ ውሰጄኔ ስቼ
4. በገረድ ጌ በለ አይነት የቦሎቾ አዳብቸ ያሉኮ የቻለን
5. የስልጤ ኣደኜ ብተር በለ ሃለትቸ አሉይ
6. ገንዬ በሎት ምን በሎትን
7. በገንዬ አዳብ የልጅም የገረድም ጌ ኮበኒሙ በሰወዶ ኢዴግሶኔ እጠሩይማን
8. የሴጦ ኣደኜ ስንፋፎ በልጅም ጌ ኢሴነፎን ወይ
9. የሙት ገረጀ ተሴጦ ገረጀ በምን እትላያን
10. በገረድ ጌ አቦት እንደት የሴጦ ዋቦት አለቢሙ በሎትን
መሮሼ ሼሽት
አ. በገጋሙ በሱለኜ፣በትዛዘኜ ዋ በሰተተኜ መሳዋዎ በሰ ሀደዲ ሆሽት ሆሽተ
መሳወ ኪተቡ፤ ሱተኜ የጩቁት መልከተ ተድጋለሉ።

አ. የልጂ ጌ የጪኮ አዳበ ቤደበ ላበሮሳሙ ተሳሎኔ አንጭር ክትበት ባስናዶት ላሽርጌታሙ
አቲሩ።
በ. ተክታብቸ ሬሬሰ ርከቦት ዋ ማቴከሼ ኢንዞት

ፈስል አምስት ኢራብ

የመሳወ አይነትቸ
መሳዋዎ ቢዮቡያነይ ፋይደ አሰነት በቡርነት ባራት ኢሳዶን። ኡሁኑም፦
ሰተተኜ፣ ሱለኜ፣ ትዛዘኜ ዋ አትማሞቃተኜኒሙ።
አ. ሰተተኜ መሳወ ፦ ዪታይ የመሳወ ዝሬት ሃለትከ ሱል ተሳሎት ፣ኢንዞት
ሀነግን አትማሙቆት ቲዮን አደ ኡስቤ በሱተ አትላልፎትን። በመሳዋይ
መትፈጄ ቲያትላልፈያነይ ጥርመቼ ዋ ኡስቤ ሬር አራተ ጩቁት እድጋለሌን።
ለባየትከ፦
½ ሸዉሞሎ ሸወ ሄደ።
½ ከማል ሆሽተ ጥምደ ከራብ ወከበ ።
በ. ሱለኜ መሳወ፦ ኢታይ የመሳወ ዝሬት አድ ሰብ ኡስቤከ በመሳወ አቻበራኔ
ቢያበይንቢያን ወክት ቲድጋለልቢማን ዩስቤ ማበየኜ ሃለትቸ አድኒ። በዱሚ
የጬቀመይ ቀዉል ገገከ ያቴራነ ሱለኜ መሳወ እሳሉያነይ መንቄ ባሶት
እቀርባነን ዩስቤ ማበየኜ። ዪንካሌይ መሳወ ቡስቤይ መትፈጄ የሱል መልከት
እድጋለላን። ለባይትከ፦
½ ባደነ ላሊቆት ምነ አሶት አለብነ?
½ ምስት መራርቸ አሉሀ?
መ. ትዛዘኜ፡- መሳወ፦ኢታይ የመሳወ ዝሬት አደ ኡስቤ ላትላልፎት
ቲድገሎነይ የመሳወ ዝሬትቸ ሀዲ ቲዮን ኡስቤሚ ላትላልፎት አዲቲዬዝ
ገናይ የሁን ባላኔ ቲያሽ ያቴራነን የመሳወ ዝሬት። በመሳዋይ መትፈጄ አራተ
ጩቁት ሀነግን ያትማሞቃት መልከት ሊድጋለሊ ያቀትሌን። ለባይትከ፦
½ በረይ ዝጋይ!
½ ያቡሀይ ደዌ በመመራይ አሰነት ተድጋለል
ተ. ያትማሞቃት መሳወ፦ ዪንካሌይ መሳወበማንም ኡንገ ኢነቃን ኡስቤ
ባትማሞቃት ያቀርባነን የመሳወ አይነት። በመሳዋሚ መትፈጄ ያትማሞቃት
መልከት እድጋለሌን። ለባይትከ፦
½ አይነኮ ዤለ መሰልካ !
½ ኮ ስረም ቆማሪንከ !

መሮሼ አራት
አ. የመሳወ አይነትቻነ ፋይደኒሙ ሀድነተኒሙ ዋ ሉሌነተኒሙ ቤደበ ሀንጭር
ማፍታቼ ክተቦኔ ለጎልጌ መራርቻሙ አቅርቡኒሙ።
የሱረ ሆሽት አክቾት

የገናሚ ጊቾኮ የስልጤ ኡመት ሉላሉሌ ኣዳዶ ያሉይ ቲዮን ቲቲሚ ሱር ጉት
አዲ ኣደኜን ብተር፡፡የሰብ ወልድ በንባረትከ (ሩህከ) ቲትቄርቡያን ዡባብቸ
ኡስጥ ሀዲ ቢተርን፡፡
ቢተር በሎት ኡምሪኑም ለብተር የጄጉ ልጂዋ ገረድ ወልድቸ አበሮስ ሊለቆት፣
ለጪኖ ለትፋከኖትዋ ለንበሮት እትረሻነን ወጂብ ዡቦ፡፡
በስልጤ አደ ሀድ ገረድ ሀነግን ልጂ ቢተር ሊቴንዝ ሀነግን ሊዬንዝ እትኬተሉይማን
ሉላሉሌ አዳብቸ ያሉኮ እቴወዳን፡፡
የስልጤ አመ-ሰብ ሂነይ ዡቦ ሊለቆት እትኬተለይማን የገጊከ ብላትዋ ኡንጋጎ
አሉይ፡፡ ኡሁኑም፡-የጡቀሾ ቢተር ፣ተካሎት፣ዚመዶት፣ኣገ ሂዶት፣ውርሺትኒ::
መሳዋዎ ቢዮቡያነይ ፋይደ አሰነት በቡርነት ባራት ኢሳዶን። ኡሁኑም፦
ሰተተኜ፣ ሱለኜ፣ ትዛዘኜ ዋ አትማሞቃተኜኒሙ።
ሰተተኜ መሳወ ፦ ዪታይ የመሳወ ዝሬት ሃለትከ ሱል ተሳሎት ፣ኢንዞት ሀነግን
አትማሙቆት ቲዮን አደ ኡስቤ በሱተ አትላልፎትን። በመሳዋይ መትፈጄ
ቲያትላልፈያነይ ጥርመቼ ዋ ኡስቤ ሬር አራተ ጩቁት እድጋለሌን።
ሱለኜ መሳወ፦ ኢታይ የመሳወ ዝሬት አድ ሰብ ኡስቤከ በመሳወ አቻበራኔ
ቢያበይንቢያን ወክት ቲድጋለልቢማን ዩስቤ ማበየኜ ሃለትቸ አድኒ። በዱሚ
የጬቀመይ ቀዉል ገገከ ያቴራነ ሱለኜ መሳወ እሳሉያነይ መንቄ ባሶት እቀርባነን
ዩስቤ ማበየኜ። ዪንካሌይ መሳወ ቡስቤይ መትፈጄ የሱል መልከት እድጋለላን።
ትዛዘኜ፡- መሳወ፦ኢታይ የመሳወ ዝሬት አደ ኡስቤ ላትላልፎት ቲድገሎነይ
የመሳወ ዝሬትቸ ሀዲ ቲዮን ኡስቤሚ ላትላልፎት አዲቲዬዝ ገናይ የሁን ባላኔ
ቲያሽ ያቴራነን የመሳወ ዝሬት።
ያትማሞቃት መሳወ፦ ዪንካሌይ መሳወበማንም ኡንገ ኢነቃን ኡስቤ
ባትማሞቃት ያቀርባነን የመሳወ አይነት። በመሳዋሚ መትፈጄ ያትማሞቃት
መልከት እድጋለሌን።

ሱረ ሼሽት
1. ኢንዳቼ አቁምሮት ዋ መሊቅ (Women

empowerment)
ደረሳሶው ቲታይ ሱረ ዞፍ ፡-
9 ሉላሉሌ አመ መትራከባቦ በድጋለሎት ቢንዳች ዋ መሊቅ ዉርት
አዋላኬይ ታዞፎሙ፡፡
9 የሰበተ ኡስቤ በትቃጠቦት ትቀሮሙ፡፡
9 ቢንዳችዋ መሊቅ ዉርት በህፍዝ መስኡል ታሶኔ ለጎልጌ መራርቻሙ
ሪፖርተ ታቀርቦሙ፡፡
9 የቅራተይ ሁንዱሉሌ ኡስቤ ባድ ኣየ ትከትቦሙ፡፡
9 ንጥለ፣ ዱብሎ ዋ ሉቅሉቆ መሳዋዎ ትሼቅሮሙ፡፡
ፈስል ሀድ አጥናቦት
አ. ቲታይ ዞፍ አሽርጌታይ/ተቴ ታሽርጌታይ/ተቴ ምሳኬ ኡስጥ“ኤች ኣይ ቢ/
ኤድስ” ቢላን ዱም ስር ያለይ ቅራት እቀሩምኩማን፡፡ቲቀሩምኩም አቱም
ማቴከሼ ኢንዞኔ ቤንዜሙዪ ማቴከሼ ቤደበ ተጎልጌ መራርቻሙ አትባድቡይ::
ያጥናቦት ቁወ አኪሞት
በ. ቡረይ ኡስቤ ተቡትኒ መሌ ባሌ ለላሎት ዋ ለቻሎት አጥናቦት ኢልመ

ለንቀሎት ቡርን ሙት፡፡
24 ሱረ ሼሽት ኢንዳቼ አቁምሮትዋ መሊቅ(Women empowerment)

አጥናቦተን ቤደበ እትኬተሎነይ ነቁጥቸ ቻሎት ይድገሉናን፡፡
1. አጥናቦት ሉክተ መትቂበዬ ሁኖተከ ቻሎት፡፡

2. የሰብቻነ አዋልከ ትታጥናቡ በጉት አልግቦት(አላቃኖት) ሊያትቃኒ ጊደ ቦነንገ
ባዳብ አፈውት በለኝ/በዪኝ በሎ በሳሎት ያትቃነንኩምቡዪ መሰ ኢውዶት፡፡
3. ማነሚ ሉክተ በህፍዝ ቲዬውዱሙ አነግነ ቲቀሩንኩሙ በልበን አጥናቦት፣
ለሰብቸ አዋልከ ኤተ ዋቦት በልዳሌ በቄኜጨ ሃለት ላምሳስቶት ሁኖት
ኤለቢ፡፡
4. ትታጥናቡ እዝናሙ መጠ ዋብኩሞ አትጉበሉ፡፡
5. ትታጥናቡያይ አዋልከ ኡስጥ ቡር ቡረይ ኡስባቦ ለላሎት ጊዴ አሱ፡፡
6. ያጥናባቡይ ኡስቤ ሙርቴከ አትኬሺ ቦነ ተታስራክቱ ለገናይ አትላልፉ፡፡
7. ታጥናባሙዪ ኡስቤ ኡስጥ ዱገሾ ያለይ ቦነ ኡፍት ሉፍት “ሱት አሎንከ/ሺ
፣ ዱገሾን” ተበሎትኮ ባዳብ ዱገሾይ አቲሮት፡፡
(ዪንግደ ሀይለጎርጊስ ደበበ፣ተኮሌጅ ቀደ አማርኘ፡ 1999) ቲላነይ የትፌሰረ
መሮሼ ሀድ
አ. ይንዳቼ አቁምሮትዋ መሊቀ ቤደበ ሉላሉሌ ኣመ መትራከባቦ
(ቴሌብዥን፣ራዲዮን፣ዩቱብዋ ገነገናም) ባጥናቦት ባዋልካይ ዉርት
የገጋሙ ምዛኜ ባሶት በህፍዝ ሪፖርተ አሱ፡፡
መሮሼ ሆሽት
በ. ቢንዳች ዋ መሊቅ ዉርት በህፍዝ መስኡል አሶኔ ለጎልጌ መራርቻሙ
ሪፖርተ አቅርቡ፡፡
ፈስል ሆሽት፡- አዋልኮት

1. የሙሻወረ ማፍታቼ
በዛሂሪ አለመዱኒየ ኡስጥ ቦሽት ሰብቸ ጉት ዩስቤ አነግነ ያዋልከ ተክናናበላት
አለ፡፡ሆሽት ሰብቸ ባለይሙይ ሩክቦ አሰነት በሰ አቻካትከ ባድ ዡቦ ደር
ቲያዋልኩ አነግነ ኡስቤ ሉስቤ ቲትክናናበሉ እሰምናን፡፡ሂንካሌይ ዩስቤ
ተክናናበላት በቀልበለቆ ሙተመሲልቻም እትረሻን፡፡ ህነሚ ዩስቤ ተክናናበላት
ሀነግነ ሙሻወረ እሉያን፡፡
(የሬሬሰ ቡቆ (የአስፋው ዘሪሁን፤ የስነ ኩትብ አስለኛኞ ፤2000 )
ሱረ ሼሽት ኢንዳቼ አቁምሮትዋ መሊቅ(Women empowerment) 25

ዮባጀ መስኒጀ ዋ አቅራርቦት መመረ
ወባጀ በሎት ቀስድ ያለይ ቡጥን የስናደ ዋ ያደ ዡቦ ሉላሉሌ ለትቸ ቤደበ

እትረሻነን ብል፡፡ ወባጀ ሆሽትቃምቸ ያሉይ ቲዮን ኡሁኑም የመስኒጀ ዋ
ያቅራርቦትኒሙ ቃምቸ፡፡
2. ዮባጀ መስኒጀ መመረ
2.1 ዮባጃይ ዱመ ቴትከ በሱተ ተጀረቦት
2.2 ዱመይ ቤደበ፡-
2.2.1 ተኪታብ ጋር ዋ ተሉላሉሌ ቡቃቆ ቦባጃይ ዱም ደር የትስናዱ
ኩትብቻነ በቅሮት ቡር ቡር ኡስባቦነ ጭም ጭም አሶት፣
2.2.2 ቦባጃይ ዱም ደር የጠቀለ ተጅሪብ ታለይሙ ሉባምቸ (ኣሊምቸ)
ቅደሞ በትራከቦት ኡስቤ ጭም አሶት፣
2.2.3 ሎባጃይ ጭም ያሱይሙይ ሬሬሳሶ በሬራቀደ ተርቲብኒሙ
አጅጋኞት፣
2.2.4 ዮባጃይ መስኒጀ ቦባጃይ ተዋሳጂላሎ (ወሻሾ) እልም ዋ ተሮሻት
ቅጨ (ልክ) ሁኖትከ አጥሮት፣
2.2.5 ዮባጃይ መስኒጀ ሁለሚ ተዋሳጂላሎ (ወሻሾ) ያንሻሽጣን ዋ
ያትዋስዳን ሁኖተከ ቻሎት፣
2.2.6 መስኒጀ ዮባጃይ ዱመ ሉላሉሌ ሃለትቸከ ደበላኔ ዩስቤ ዉርት
ያሻነኮ ላሎት፣
2.2.7 ዮባጃይ መስኒጀ ወክተኜነት (ቶክቲ ክሼ) ግነ በትንዛዘ ተዋሰዳተከ
አጥሮት፣
2.2.8 ዮባጃይ መስኒጀ ድጋየ (ፋይደ) ቅጨ አዙፎትኒሙ፡፡
አ.እትኬተሎነይ ኡስባቦ ዬንዙይ መሳዋዎ የገጋሙ ባሎ አዘር ባጣሞት ወባጀ
አስቡይሙ፡፡
1. አብዞይ ጋዜጠኛኞ ሉበኜ ሰንጠለ ስነጠሎነ፡፡
2. ጋዜጠ፣ራዲዮዋ ቴሌቢዢን ያመኜ መትራከቤ ቃምቻኑም
3. በራዲዮ ቲቀርባነይ ኸበርኮ በቴሌቢዢን እቀርባነይ የጠቀለ ሬሬሰ ዮባን
4. ዩመት ኡግዠ ዬለይሙ አመኘ መትራከቤ ቀስደኑም ጂጎት ያጬጠይማን
5. ማንም ሰብ ሬሬሰ ያቦትዋ የትቂበሎት ሀቅ አለይ፡፡
የቅሮት ቀደ እልመ ማንሻሸጬ ሱልቸ

1. የእንዳች አቁምሮትዋ መሊቅ ባይት ምን ባይትን ?

2. የእንዳች አቁምሮትዋ መሊቅ ለምንግዝን ያትኬሻነይ?
3. የገረድ ወልድ ተልጂ ቂጦንት ትሎሙ? አይነኮን ቂጦ ቶናቲ?
ቅራት 1 ኢንዳቼ አቁምሮትዋ መሊቅ(Women empowerment)

1. ዪንዳቼ አቁምሮት( Women empowerment) በሎት ምን ባይትን?
እንዳቼ አቁምሮት በሎት እትጌባይማይነይ ኤት/መቃም እረክቦነኮ አሶትን፤
ማቴሬከ ሉላሉሌ ግዝቸ ሊዮኑ ያቀትሎን፡፡በሀድ አዘር የአዳበ ልጋን ቂጦነት
ባትሪክቦት ሆሽቲ የአዳበ ልገ ወሻሾ ሀደኑም ታድኑም አትላሎት ተይነብር ቂጦ
ሀቀ ዋ ተዋሰዳት እነብረይማነኮ አሶት ቲዮን፤በገነአዘርንገ ቢንዳችቸ ዉርት
ኢጄጎን ዮኑ ሉላሉሌ ዙልምቸ ባጥፎት ዪንዳችቻነ ኢኮኖመኜ፣ሲያሰኜ፣አመኜ
ዋ አዝጋገኜ ተዋሰዳት ዋ ተድጋላይነት አስብቶት በሎትን።
በቶጵየ ኢንዳቼን ቤደበ ተቄባይነት የረከቡ ሴራሮ(ሁክምቸ)

ኢቶጵየ ያለም አዱኒ ባድቸ ጅጋኘ ታጅጋኞት ጀመራኔ አለምኡንቁፍ የሰብ
ወልድ ሀቅ ማቴሬ UDHR (Universal Declaration of Human Rights) ደር
በቀዲምነት ተትዋሰዱይ ዋ ታድጋቡይ (ተፈረሙይ) ባድቸ ኡስጥ ትትረከባት።
በድባያም ዩመት ዋ የሲያሰ ሀቅቸ አድጋባት ፣ የኢኮኖሚ፣አመኜ ዋ ኣደኜ
ሀቅቸ አድጋባት፣ ቢንዳችቸ ደር ኢትረሻን ማንም አይነት አትላሎተን ያጥፎት
አድጋባትቸ መልከት ያሼት ቲዮን ባዉሮፐ እልቅ ሀምሌ 1980 አለም ኡንቁፈይ
ምነሚ አይነተ ቢንዳችቸ ዉርት እትረሻን አትላሎት ያለቢ ሉሌነት ሽቅ
ላሶት ዮጠይ አድጋባት መልከት ታሼትቢ ወክት ነቀላኔ ሉላሉሌ ሁክምቸ
ትቶብ ነበርታት። ቲታሚ ሱር ጉት ሀዲ ዪንዳችቸ ሀቅ በሁክመ መንግስቲ
ዋ በገናሚ ቡትን ሴራሮ ኡስጥ ሂንኩምንገ በፖሊሲ ዋ የእስትራቴጂ ሰነድቸ
ኡስጥ ታንቀፈ ተረከቦትንከ።
ቲታሚ የሁክመ ዋ የፖሊሲ ኡንቁፍቸ ኡስጥ ቡርቡርቻይ ኢተኬተሎነኒ
ሱር፦
½ የኢ.ፌ.ዲ.ሪ. ሁክመ መንግስት፣
½ የመንግስት ብለተኛኞ ኡሉልት፣
½ ብል አትሬሺ ዋ ብለተኘ ኡሉልት፣
½ የማሲየ ሁክም፣
½ የጥቃቀለይ ያበሮስ ሁክም ሂነኩምንገ ዪንዳችቸ ባድ ኡንቁፍ ፖሊሲ

እትረከቢያን።
ይንዳችቸ የቅሮት ሀቅ
በሁክመመንግስቲ ዋ በገናሚ ፖሊሲ ኡንቁፍቸ ጎትተኜ ልበን ታበኔ ሁክም

ተታበቢሙይ ዡባቦ ሀዲ ባሽር አዘር የቶሰዱይ ሉሌ የሆኑ አሽረ ማንሻሸጬ
ሁክምቻኒሙ። መሰከንገ ቢታይ አዘር ስር የሰደደ ልጋን መንቄ ያሼ አዳበኜ
ዋ ተኣደ ቅጦ የትንዛዘ አትላሎት ያለቢ ሉሌነት ኢትረከብ ለናረኔት። ሂነሚ
ምካተ ለፍዶት ዋ ይንዳችቻነ ያሽረ ተዋሰዳተ ላሊቆት መንግስት ይንዳችቻን
አሽረ ጋር ግቦት ዋ አሽረ የፍዶት ቅጨ ባሊቆት ደር ልበን ባቦት በሁልሚ
ያሽር መቃምቸ ተዋሰዳትኒሙ እሌቃነኮ ተረሻን።
ኢንዳችቸ በብል የትቀጠሮት ዋ ኡጅረ የርከቦት ሀቅ

ቢንዳችቸ ደር ኢጄጎን ያትላሎት ዋ ልገኜ ደዉስቸ መቃመ ብዢ ዋ ኩቱፍቱፍ
ቲዮኑ፦ በዌጅነትኒሙ ብተረ ዪንዞት፣የገረድ ወልድ ንጥረ እተሮት፣የግድ
የማል ቃም ሩክቦ፣የጋር ኡስጥ አትላሎት፣ዝመዶት፣ ቢንዳች ዝልዝሎት፣ሴረኜ
የሎነ እንዳችቻነ ታድ ባድ ገነ ባድ አጣጣሞት፣ንብረኒሙ አሌተ ዉሰዶት፣
ሂንኩምንገ በብል አዝጋግ ኢትረሶን ልገኜ ፈንፈኔ በሎት/አጥላፎት/ ያለኤት
አትላሎትኒሙ።
ልጋን መንቄ ያሼ ብለ አቲንዞት ሰተተኜ ሀነግን ሰተተኜ በሎነ ኡንገ ሊትረሽ
ያቀትላን፡፡ ለባይትከ፦ በብል ማቻያዮ ሀነግን ተዋራትቸ ደር ሆሽተሚ ልገ
ሀዴተ አላትዋስዶት በሰተተኜ ኡንገ እትረሻን ቲዮን ተትዋራት(ፈተኘ) ዞፍ
በሚጥሮቲ ከዉን፣ ተጪኖት ፣ሃሚልነትዋ ተታከሞት ቅጦ የትንዛዘ እንዳችቻነ
ላጥላሎት እትረሶን ሸርጥቸንገ ዛሂር በሎነ ኡንገ እትረሶነኒሙ፡፡
ይንዳችቸ ያፍየ ዋ የጫጪኖት ሀቅቸ

ገናይ ተቄባይነት የረሀበይ ዡቦንገ ይንዳች ያፍየ ዋ የጫጪኖት ሀቅቻን፡፡ እታይ
ሀቅ እንዳችቸ በሰብነትኒሙ መጥ ተዮን ቢንዳችነትምኒሙ ጃንጎ ያለይሙ ሀቅ
አክማምቶት የርከቦት፣ ቲታይ ቅጦ ቲንዛዥነት ባለይ መሰ ቲተለቆን ኩቱፍቱፍ
ያፍየ ምካትቸ የቂሮት ሀቅቻን እደብላን፡፡
ይንዳችቸ የብተር ዋ በብተር የንበሮት ሀቅ

የአለም ኡንቁፍ ሰበኜ ሀቅ ማፍታቼ ሰነድ ብተር ቢዬንዞነይ ሰብቸ ቦሽታዘርምከ
ክሼ ዋ አድጋባት ሁኖት ያለቢኮ ያድጎብላን፡፡ በኢ.ፌ.ድ.ሪ. ሁክመ መንግስት

ኣየ 35 ሂንኩምንገ በ1992 ቶ.እ በጥቃቀለይ ያበሮስ ሁክም ደር በዛሂር ሰፈራን::

በጥቃቀለይ ያበሮስ ሁክም ደር ብተር ቢዬንዙቡያን ኡምር ለልጅም ለገረድም
18 ዘማን ኡኖተከ ያዛህራን፡፡ ሂታሚ የገረድ ወልድቸ ኡምርኒሙ ተይጄጅ
ብተር ኢንዞተኒሙ ላጢሎት ኢቤዣን ሃለተ ያልቃነን ግዝ፡፡
ቡንዱሉሌከ የገረድ ወልድቸ ለደር የጬቀሙይ አሽረ የቅሮት፣ብለ የርከቦት፣
አፊየኒሙ የቂሮት ዋ የጫጪኖት፣ ብተረ ዪንዞት ዋ በብተር የንበሮትም ሆነ
ገናሚ ሀቅቸኒሙ ቴትከ ሊትቄረኒሙ ዋ ሀቀኒሙ በሱተ የድጋለሎተይ ሃለት
ቂሮተይ ሊንዳች ቁምሮት ዋ መሊቅ ወደል አትዋጫት አለይ፡፡
መሮሼ ሀድ
ጀዉቡይሙ።
1. የገረድ ወልደ አይነኮን አቁምሮት ያቀትሌን?
2. ቢንዳችቸ ደር ኢጄጎን ያትላሎት ዋ ልገኜ ደዉስቸ ሀዳለኑም ጪቅሙ፡፡
3. ዪንዳችቸ ሀቅቸ ቲሉይማን ሱር ሼሽተይ ክተቡ፡፡
4. በቶጵየ ሁክመ መንግስት፣ በፖሊሲ ዋ የእስትራቴጂ ሰነድቸ ኡስጥ የታንቀፉ
ዪንዳችቸ ሀቅቸ አይታይ ሱር ዮኑኮ አፍታቱ፡፡
5. በጥቃቀለይ ያበሮስ ሁክም ደር ልጂም ገረድ ብተር ዬንዙቡያነይ ኡምር
ምስትን?
6. ብተር ቢዬንዞነይ ሰብቸ ቦሽታዘርምከ ክሼ ሁኖት ያለቢኮ በኢ.ፌ.ድ.ሪ.
ሁክመ መንግስት የድጎበለቢ ኣየ ዋ ዘማነከ ኢውዱ፡፡
መሮሼ ሆሽት
ኢትኬተሎነይ መሳዋዎ ተቅራቲ ዮጡ ቲዮኑ ሱተ ቦኑ “ሀቅ ሱተ” በሎኑ “ክዝብ”
በሉ፡፡
1. የገረድ ወልድቸ ቢርክተኘ ኡምርኑም ቢያገቡ ተጊድ ማልቃም ሩክቦ
እሰልጦን፡፡
2. ዝልዝሎት፣ሴረኜ የሎነ እንዳችቻነ ታድ ባድ ገነ ባድ አጣጣሞት በብል
ገገኑም ላቅትሎት ሎነኮ ፈያን ተሮሸት፡፡

3. የአለም ኡንቁፍ ሰበኜ ሀቅ ማፍታቼ ሰነድ አሰነት ብተር ቢዬንዞነይ ሰብቸ

ቦሽታዘርምከ ክሼ ሁኖት አለቢ፡፡
4. ልጋን መንቄ ያሼ ብለ አቲንዞት ሰተተኜ ሀነግን ሰተተኜ በሎነ ኡንገ
ሊትረሽ ያቀትላን፡፡
5. በተጵየ ሁክመ መንግስት ተቄባይነት የረሀበይ ይንዳች ያፍየ ዋ የጫጪኖት
ሀቅቸ ታባቺ ሀቅቸ እለትላይ፡፡
6. ይንዳችቻን አሽረ ጋር ግቦትዋ ፍዶት ቅጨ ባሊቆት ደር ባዳሊ ያሽር
መቃምቸ መንግስት ልበን ዋባን፡፡
7. በብል ማቻያዮ ሀነግን ተዋራትቸ ሆሽተሚ ልገ ሀዴተ አላትዋስዶት በሰተተኜ
ኡንገ እትረሻነን አትላሎት፡፡
ተክታብቸ ሬሬሰ ርከቦትዋ ማቴከሼ ውሰዶት

ተሉላሉሌ የሬሬሰ ቡቃቆ ኡስባቦን ርከቦት ያቀትሌን፤ ቱሁኑም ኡስጥ ተክታብ
እረክብነያነይ ሬሬሰ ቡሪዋ ሀዲኒ፡፡የክታብ ጋር በሂዶት የካርደ ካታሎግ
እከስቡያን አዳብ ተወሻይቢ/ብቴ ተሳሎ በድጋለሎት እከሽነያነይ ሬሬሰ ርከቦት
ያቀትልናን፡፡ቢታይ ወክት በማትከሼነ ባንጭር ባንጭርከ ቡር ኡስባቦይ ፡-
አ. በሀረግ መቃም
በ. በባሳወ መቃም ኢንዞት ይነብርብናን፡፡
ሂታይ ተረሻት ተጋዜጠ፣ ተመጀላሎ፣ ቲያዋልኮን ሰብቸ፣ ተመሰሉይ ሱር ማቴከሼ
ብሎስድናን ወክትይድገለናን፡፡ሂነይ ዮሰድነዪ ማቴከሼ ድባበልነ በቅሮትዋ
ባዳብ ባቻብሮት ለከሼነይ ዡቦ በሬሬስነት ልልትድጋለልነይ ያቀትልናን፡፡
(የሬሬሰ ቡቆ (በሃይለ ጎርጊሲ ደበበ፤ ቀዲም ኮሌጅ አማርኘ ) ተፌሰረ
የቶሰደ)
1. እሊ ኮሎ የቀረበይ ኣየ ሊያትላልፈይ የከሼይ ሉክተ ቶሽት መሳዋዎ በይበዛን
ሃለት አቲንጥሮ ክተቡ፡፡
ቡቃይታቶ ሩህ ላለይ ግዝ ሁልም ጎትተኜ ፋይደ ያለይሙ ቲዮን ቡቃይታቶ
ቤሉ የሰብ ወልድም ሆነ በሂምቸ ንበሮት እላቀትሉ፡፡ የሰብ ወልድም ሆነ በሂምቸ
ለሀያትኑም በቡርነት ያትኬሺማነይ ርዝቀ እረክቦነይ ተቡቃይቶን፤ ሂንኩምንገ
ፎለኒሙ ተሳንበኒሙ አወጦ ያገቡያነይ አየረ ያቶቶነይ ቡቃይታቶኒሙ፡፡
ለዝላምዋ ለመይ ፈየኮ ተረከቦት ሰበበ ቶኑይ ቡር ግዝቸ ሀድኒ፡፡

2. ደረሳሶው ቢንዳችቸ ውርትዋ እንዳችቸ ለባድ መሊቅ ያለይሙ አትዋጫት

ያፍታታን ሀንጭር ኩትበ ባስናዶት ለጎለጌይ አቅርቡ፡፡
የፈስል አምስት ቃሙስ ቀውልቸ

አ. ኢትኬተሎነይ ቀውልቸ ተቅራቲ ዮጡ ቲዮኑ በ”አ” ሰፈ ለታቡይ ቀውልቸ
ተ”በ” ታሉይ ማእነኒሙ አትራክቡ፡፡
አ በ
1. ልገ አ. ኡስቤ ቲጋገኖት
2. አትላሎት በ. ሀደ ገረደ ቢቶድ በቶድም በቆት ውሰዶት
3. ተዋሰዶት መ. ዛሂር የሎነ
4. ዙልም ተ. ሊጂ ገረድ
5. ሲያሰ ቀ. ዛሂር
6. ዝመዶት ሰ. ለሀድ ወገን መጥ እገዞት
7. ሰተተኜ ከ. ፖቶሊከ
8. ኩቱፍቱፍ ጠ. ተዘወጆት
ወ. አሌት አሶት/ጡር አሶት
ደ. ሀደ ግዝ ቢትኖት
በ. ሊትኬተሎነይ ዱብሎ ቀውልቸ ዮነይማነይ ማእነ ኢውዱ፡፡
1. አለመዱኒየ 5. ማል ቃም
2. አለም ኡንቁፍ 6. ፈንፈኔ በሎት
3. ሁክመ መንግስት 7. ኦሽት አዘር
4. ፖሊሲ ኡንቁፍ
ፈስል ስድስት ኢራብ

አ. እትኬተላነይ ኣየ በቀራሙ ሬር በኣያይ ተሼቀራት ኡስጥ ያሉይ ንጥል፣
ዱብሎዋ ኩቱፍቱፍ መሳዋዎ ላሎ ባውጦት አቲሩ፡፡
“ሳይንስ “ በብል ሊዊሉ ያቀትሎን ሴራሮ አሉይ፡፡ አሽርጌታይ ሴራሮይ
ተቃጠቦ ቻሎት መጥ ተዮን በቻሎት ቁወዋ ቤንዣትም አዘር ያሉይ ሴራሮ
ግረገበ ያቴራን አኽላቅ አቲሮት ያቀትላን ሁኖት አለቢን እሎነይ፡፡ ቢታሚ
አሰነት አሽርጌተ ዮናን ሁልም በሰነ አሽር ሳይንስ የስነጠለ ሁኖት አለቢ እሎን::
ሀንኩ በሎነ ኡስቤይ ዬንዘይ ሉክተ ቢያቲላልፋነይዋ ሉክተይ ቢትፋሀማነይ

ሰብ ጉት የልትቻበሮት ሃለት እተለቃን፡፡
አትቃሪላሎዋ ተቀሪላሎ
ዮባጀ ሱልቸ
ለታት በታቡይ ሱልቸ ውርት አትባድቡይማኔ ጀዋበኒሙ ዋቡ።
1. አትቃሪሎ በሎት ምን በሎትን?
2. ተቀሪሎ በሎትው ምን በሎትን?
3. ተቀሪሎ ዋ አትቃሪሎ ጠምባቦ በፋይደ ምን ሉሊነት አለይሙ?
1. አትቃሪሎዋ ተቀሪሎ:-
አትቃሪሎ በሎት አትዋላኪ አነግነ ጠምበ አሴሚ (ያሴማን ጠምበ) በሎትን።
ሂንኩ በሎት አትቃሪላሎይ ሀደ ግዘ ባይትም የተቀሪሎ ጠምበ እዛሀረ እትቀራነኮ
ያሶን ጠምባቦ በሎት ቲዮን ተቀሪሎ በሎትንገ ታትቃሪሎ ግነ ተደበሎኔ ቲትቀሩ
በልዳሌ ለመጥኑም ቲትቀሩ በሱተዋ ፈየኮ ሊጥኔቡ/ ሊሴሙ አያቀትሎን ጠምባቦ
በሎትን። ባንጭርከ ተቀሪሎ በሎት እትቀሮን ጠምባቦ በሎትን።
ለባይተከ “በ” ቢላነይ ጠምበ (ቅራት) ውስጥ ሀድ አትቃሪሎዋ ሀድ ተቀሪሎ
ጠምባቦ አሉ (እትረከቦን)። ሂታይ ፍደለ (ሆሄ) ቢትቀራን ወክት ያፍቴ
ግርጬዋ ግርጬ እትላፈቃን (እትንቻቻን)። ባጲ ዞፍ ተላፈቆ የናሩይ ግርጫጮ
እትላሎን። ግርጫጮይ ያትሌፈቀይ (ያትዴበለይ) ያፍቴይ ጠምበ ተቀሪሎይ
ቲዮን የትለፈቁይ (የትንካኩይ) ግርጫጮ ያትጋፈረይ ዮሽትለኜይ ጠምበ
አትቃሪሎኒ።
በስልጥኘ አትቃሪሎ ዋ ተቀሪሎ ተላሎ ለይትከተቦነኮ ሆሽተሚ ላሎ ሊንዞት
ያትሜካን በልዳሌ (በ) ቢላነይ ፍደል ዉስጥ ሆሽት ሉሌነት ያለይሙ ጠምባቦ
አሉ። በ (በ) ውስጥ ሆሽት የትላሉ(ሉሌነት ያለይሙ) ጠምባቦ አሉ ቲብሉነ
ጉረ ኢገባናነይ ለኢን። ሂታሚ እኘ ኡፍት ሉፍት ያንዥናነይ ያዋልካይ
ጠምባቦ ተዮን የክትበተይ ቆረ መጠ ሎነን ኤት። የውን በልዳሌ በክትበትሚ
ቢዮን በስልጥኘ ክትበት ውስጥ የትመደቡይ (እድገሎነይ) ቂጥልቸ የስልጥኛይ
አትቃሪላሎ ሎክሎት (ዮክሎነኮ ላሶት የውን ባሌ የድጋለልቡይሙ) ተዮን
እላድግ። ለባይትከ (በ)ነ (ቡ) ያሻነይ በ (በ) በቀኚት አዘር ሜጠቅሸ የደበለይ
(የትቄጠለይ) (-) ብጭር ቲዮን ሂታሚ መልከት (ኡ) ኢላነይ አትቃሪሎ ወከላን
እትረከባን ሁኖትከ።
ሂታይ ሁል ኢትከወናነይ በፋጡልት ሎነ ኤት ልቤ ለበሎት ያትሜከ ላሌ

በልዳሌ በዘማነኜ ሙቸ ቲታንዥ የቂነ ሁኖተከ ሊያትሬግጢ ያቀሌን። ለደር

ባንዤነይ ማፍታቼ “በ” እላነይ ሆሄ (ፍደል) ሆሽት ያዋልከ ጠምባበቦ አሉይ።
ሂታሚ ሊዮን ያቀተለይ ስልጥኘ አትቃሪሎይዋ ተቀሪሎይ ላየ ለሰመጥኒሙ
ለይከትባነንኮ(ለይከትበይማነንኮ)። እንግሊዚኘንገ አትቃሪሎይ (vowel) ዋ
ተቀሪሎይ (consonant) ላየ ሊከትባነኮ ለላሎት እላትሜከ። ቢታይ ጠብየ
(ሃለት) ስልጥኘ ታማርኘ ቲትምሳሰል ቲንግሊዚኘንገ እትላያን። ቢታሚ የነቀ
ሀደድ ስልጥኘ እቀሮን ሰብቸ በስልጥኘ አዋልከ ወስጥ አትቃሪሎዋ ተቀሪሎ
ጠምባቦ አሉ ቲሉይሙ ክትበተይ ብንዞት መጥ (መጠ ቢንዞት) ጉረ
ኢገባይማን (አይነኮ? እሎን)። በማን/ በሁልም አፍ ቀውልቸ ውስጥ ሂታይ
ሆሽት አይነት ጠምባቦ በሎትም አትቃሪሎዋ ተቀሪሎ ጠምባቦ ተክታተሎ
በልመጡ (በልትረከቡ) ሱተኜ አዋልከ ሊታለቅ (ሊነብር) እላቀል።
አኩ የስልጥኛይ ያዋልከ ጠምባቦ
½ ቢታለቅቡያነይ ኤትዋ ቢታለቅቡያነይ ሃለት ሂንኩምንገ

½ ባትቃሪሎ ዋ በትቀሪሎ እላይነ ያንዥናን።
1. አትቃሪሎ (ጉፍረ ጥምቤ/ጠምበ)

የስልጥኘ አትቃሪላሎ ቡሪ ሃለት ጉፍረ ሁኖትን። ሂኩ ዮነይ (የባሉይሙይ)
አትቃሪሎ ጠምባቦይ ኢታለቅቡያነይ ሃለት አየረ አሊፍሮትንከ። ጉፍራኑም
ጠምባቦ። ቢታሚ መሰ (ሃለትኒሙ) ኡፉር ቶኑይ ተቀሪሎ ጠምባቦ ይትላሎን።
ቦሽትለኜ/ኛም የኑቆት/ “ያስተጋቦት” መቃምኑም ተትቀሪላሎይ የበዘ (የጠቀለ)
ሎነ ኤት ተያትሜኩ (ምካተ ፈሬ) እሴሞን። በገነንገ አዋልከ (ባሎ) አትቃሪሎ
ሊዝን ገቢ (እዝነ ማጪ) አነግነ ኖቂ ጠምባቦ ኢትባሎን (እሉይማን)። በስልጥኘ
ያሉይ (እትረከቦነ) አትቃሪሎ ጠምባቦ ለታት ያሉን ሱር።
[አ :ኡ : ኢ : ኤ :እ :ኦ] ዋ
[አአ: ኡኡ: ኢኢ: ኤኤ: ኦኦ]።
አትቃሪላሎ ሁልምኑም የአፍዋ ኑጡቄኑም። የአፍኑም የባሉይሙይ (እሉይማነይ)
ቲጠሩይሙ (ቲጠሩ) ተሳምበ እነቃነይ አየር ባፍ(በአፍ) አሸ ሊዮጫነንኮ።
አህላቅኑምዋ አይነትኑም ታረመትዋ ተግርጫጮ ሉላሉሌ ተቅላቀላት ግነ
የቲንዛዘን። የውን በልዳሌ ተቅላቀላቲ አየረ ዬፍራን ተዮን አፈ ያትኬፍታንዋ
ያቶንጣን፣ ቢ/ባታሚ ቅጨ ግርጫጮይ ያትኬባን (ኩቡቤ ያትሬሻን) ዋ ያትፌታን
(ፉቺ ያሻን)፣ አረመተም ቀደ (ኡፍትሉፍት) ዋ ሬርቾ ፎኖ ሂንኩምንገ ደረ

ዋ ታተ ፎኖ ያቅላቅላን / እትቅላቀሎነኮ ያሻን። ተቀሪላሎይ ቲጠሩ (ቲትቀሩ)

ኢታንዣነይ (ያንዥነያነይ) ካሌ (አይነት) የቃምቻይ ተንካኮት ሂንኩምንገ
ያየረ ቲፈሮት ባትቀሪላሎይ አህላቅ (አትቃሪላሎይ ቲታለቁ በሎትም ቲጠሩ /
ቲትቀሩ) እለታንዥ።
የስልጥኘ አትቃሪላሎ አስረድ ቲዮኑ ኡሁኑም አንጭር ዋ ጉደር በበሎት ቦሽት
እሳዶን።
አንጭርቻይ አትቃሪላሎ [አ] ፣ [ኡ] ፣ [ኢ] ፣ [ኤ] ፣ [እ] ፣ [ኦ]
ጉዶርቻይ አትቃሪላሎ {[ኣ][(አአ)]} ፣ [ኡኡ] ፣ [ኢኢ] ፣ [ኤኤ]፣ [ኦኦ]
አህላቅኑምዋ አይነትኑም ታረመትዋ ተግርጫጮ ሉላሉሌ ተቅላቀላት ቅጦ/
ግነ የቲንዛዘይ፣ ያለሀድም አየር ቲፈሮት እታለቆነይ ዋ ለደር የትጬቀሙይ
(የታቡይ) አስር የስልጥኘ አትቃሪሎ ጠምባቦ በትቅላቀላት መሰ/ ሃለት
በሼሽት እሳዶን። ኡሁኑም
1. የቀደ (ኡፍት ሉፍተኜ) [ኢ] ፣ [ኢኢ] ፣ [ኤ] ፣ [ኤኤ]
2. ጉተኜ (ልከኜ) [አ] ፣ {[ኣ][(አአ)]} ፣ [እ]
3. ሬርቾኜ (የሬርቾ) [ኡ] ፣ [ኡኡ] ፣ [ኦ] ፣ [ኦኦ]
ሂንኩምንገ ኢትቅላቀላነይ ያረመት ቃመ/ም ኢትረከቢያነይ ኤተ ጎትተኜ
(ደረኜ) አነግነ እርክተኜ (ታተኜ) ቅጨ፣ ሂታይ አትቃሪላሎ ጎትተኜ (ደረኜ)፣
ልከኜ ዋ እርክተኜ (ታተኜ) በበሎት አኩም በሼሽት እሳዶን።
ያረመት ቀደ ፉኖ ግፎት ዋ ሬርቾ ተክነበሎት
ፉቺ ኩቡቤ
ቀደ ኢ ጉት እ ኡ ሬር
ጉተኘ ኤ ኦ
ታት አአ/ኣ
ያትቃሪሎ ጂንጆ
ሂታይ አትቃሪላሎይ በሱኩተ ወክት በሎትም በጅግት ወክት አረመት
ቲትረከቢያነይ ኤት በንቆት ለደር (አንጉቼን) የጬቀመይኮ ቀደ ፎኖ፣ ሬርቾ
ፎኖ ሂንኩምንገ ደረዋ ታት በበሎት ቢታለቃነይ ቅልቀሌ ሃለት ቲታንዥን/
ተዛመዶት ቢታለቅቢያነኒ ሃለት ቲታንዥ። በገነንገ አዘር ግርጫጮይ ቲታይ

ያረመት ቂልቀሌ ቅጦ ቢያሱያነይ ቲጋገዞት (ሀድኖት) መሰ ኩቡቤ ሊዮኑ

(ሊትኬበቡ) ዋ ሊትፈቱ (ፉቼ ሊዮኑ) ያቀሎን። ለኢምኮ ለደር ያንዤነይሙይ
አትቃሪላሎ ኩቡቤ፣ ጉተኜዋ ፉቼ በበሎት በሼሽት ሊሳዱ ያቀትሎን። ኩቡቤ
እሉይማነይ ያረመት የሬር አዘር አንቅረ ፎኖ ቲዮጭዋ ግርጫጮሚ ቲጬፈሩ
/ሱብሱብ ዋ ጡቀ ቲዮኑ ኢታለቆነን ሱር። ኡሁኑም
የሬርቾ አትቃሪላሎ የባልነይሙይ [ኡ]፣ [ኡኡ]፣ [ኦ] ዋ [ኦኦ]ት ሱር።
ጉተኜ እሉይማነይ አረመት ቀዳም (ኡፍትሉፍትም) ሆነ ሬርቾ ተትብል
ጉተኜ ኤተ ቤንዜትኮ ግርጫጮሚ ተይጠቁዋ ተይፌቱ ልከኜ (ጉተኜ) ሆኖኔ
ቢትረከቦን ወክት ኢታለቆነን ሱር። ኡሁኑም [እ]፣ [ኣ/አአ]፣ [ኦ] ዋ [ኦኦ]
ተ። ፉቺ እሉይማነይንገ አረመት ደረ ፎኘ በሎትም ደንደነ ፎኘ ቲዘመድ
ዋ ግርጫጮሚ ልከኜ ሁኖትኑም ቀራኔ ቲትፈቱ አነግነ ቲፌቱ እታለቆነን
ሱር። ኡሁኑም የቀደ አትቃሪላሎ የባልነይሙይ [ኢ]፣ [ኢኢ]፣[ኤ] ዋ [ኤኤ]ት
ሱር። ቡንዱሉሌከ አትቃሪላሎይ ፉቺ ዋ ኩቡቤ (ሙጥሙጤ) ባሌ ቦሽት
ሊሲዱይሙ ያቀሌን።
ብለ ዋ ብሉ እሎነይ ቀውልቸ ቡልም ግዝ ቲትሚሳሰሉ በመትፈጄኑም
ባሉይሙይ ጠምባቦ (አትቃሪላሎኑም) መጥ እትላሎን። ቦሽቲ ቀውልቸ ጉት
ሉሌነት ያመጠይ፤ ብለ ቢላነይ ቀውል በመትፈጄ ያለይ አትቃሪሎ አንጭሪ [አ]
ቲዮን ብሉ ቢላነይ ቀውል መትፈጄንገ ያለይ አትቃሪሎ [ኡ] ጠምበ ሁኖትንከ።
በሎትም ሉሌነተይ ያመጡይ በቀውልቻይ መትፈጄ ያሉኒ (የገቡኒ) ጠምባቦ
(አትቃሪላሎ)። ብሊ፣ ብሌ፣ ብልዋ ብሎ ቢሎነሚ ቀውልቸ ጉት ያለይ ሉሌነት
ለደር ባንዤነይሙይ ብለ ዋ ብሉ ቢሎነይ ቀውልቸ ጉት የታለቀይ ሉሌነተኮ
ቀውልቻይ ቡልምግዝኒሙ ሀደ ቲዮኑ በመትፈጄ ባሉይሙይ አትቃሪላሎ
ሉሌነት ላለይሙኮ (ሊትላሎነኮ) የማእነ ሉሌነተ አመጦን።
1.2. ተቀሪሎ
የስልጥኘ ተቀሪሎ ጠምባቦ ኢታለቅቡያነይ ኤትዋ ኢታለቅቡያነይ ሃለት
ታትቃሪላሎይ ሉሌ ቲዮን እልቅምኑም ብዥኑም። አንጉቼን ጩሎይ ጠምበ
ቢላነይ ዱም አይኔ ዬዳነኮ ሊውዶት “መድረሰ ዬዳው::” በበሎት የዲጋለለቢይ
መሳወ ቢሎስድነ ዋ ሂታይ ጩሎ ገግከ መድረሰ ዬዳው፤ ቲላነይ አለፋኔ
ስለመድረሰ ፋይደዋ በመድረሰ ውስጥ እትረከቦነይ ግዝቸ ምንግዝነተዋ
ፋይደ ብዢ አዋልከ ቢያሽዋ ሀነሚ አዋልከ በቴብ ቀዳናኔ (በቅዶት) ቡስጥከ
ኢትረከቦነይ ጠምባቦ ላዬነ ለሰመጥ ላውጦት ብልትጃድነ ቲልረክቢነይማነይ

ጠምባቦ ቡርቡርቻይ ለታት ያሉይ ዮኑኮ እጀረብናን።

[ብ ፍ ጥ ር ጅ ክ ኽ
ፕ ድ ስ ን ች ቅ
ጵ ት ዝ ል ጭ ግ ህ
ም
ው ኝ ]
ሂታይ ሱር ኩያ ስድስት የትላሉ (ሉሌ ዮኑ) ጠምባቦኑም። ኡሁኑም ነጠላኑም
ጠምባቦ። ነጠላኑም የባሉይሙሚ መሰ ባድ በቻለ ኤትዋ የጅስም ቃም ተቅላቀላት
መንቄ ኢታለቆን ሊታለቆነንኮ።
ቡንዱሉሎከ ሂታይሱር ሁልምኑም ተቀሪሎ ጠምባቦ እሉይማን ። ተቀሪሎ
ኢሉይማነሚ መሰ ተቅላቃይ ቢትባሎነይ ቃምቸ ተሳንበ ዮጫነይ አየር ቴፈረዋ
ተገፈረ ቲዮጭ ኢታለቆን ሎኑን ኤት። ኢትቅላቀሎን የቃም ጎልጋጎ ኢሉይማነይ
ግርጫጮ፣ አረመት፣ ያንቅረ ጨረ፣ አረመተ፣ ቀልቴ አረመት (ቬለም) ዋ አንጎሮ
ውስጥ ኢትረከቦነይ ተቅላቃይ ቃምቻኑም።
ጠምባቦይ ባዴኘ ተቀሪሎ እትባሎን (እሉይማን) በልዳሌ አንጉቼን ለደር
የጬቀሙይኮ በጉትኑም ኢትራን ሉሌነት አለ። ሂታሚ ሉሌነቸ ኢታለቆነይ
ጠምባቦይ ቲታለቅቡያነይ ኤት ዋ ኢታለቅቡያነይ ሃለትን። ኢታለቅቡያነይ
ኤት ኢሉያነይ ተግርጫጮይ ጀመራኔ ኮኬ ጃንጎ ያለይ የደር አዘሪ ያፍነ
ጎልጌን። ሂታሚ የደር አዘሪ ግርጬ፣ እስን፣ ደንደነ፣ አንቀ፣ አንቅረ፣ ቀልቴ
አረመት፣ አንጎሮዋ ኮኬ ዬንዛን።
ቢታይ ኤቸ ሁልም በሎትም በሰደድኒሙ ደር ቢትቂላቀሎነይ ጎልጋጎ (ኤቸ)
መሰ አየር ቴፈረ ቲትገፈር የትላዬ (ሉሌ) ጠምበ ሊያልቅ ያቀላን። ቢታሚ
ሃለት ቲታንዥ በሰ አፊ ጉት ሊነብር ያቀላነይ የጠምበ ሉሌነት ሂነይ ኤቸ
አዳለኑም በዲጋለሎት(በልትድጋለሎት) ኢመጫነን ግዝ ለበሎት (ሊሊ)
ያቀሌን። ለባይትከ ስልጥኛነ ብሎስድነ አንጎሮዋ ቀለቴ አረመተ ኢለዲጋለል።
ለኢኮ ለስልጥኘ ያንጎሮ ዋ የቀሊቴ አረመት ጠምበ ኤለይ። በሁኖትምከ ቢጲሚ
ስልጥኘ የቲግሪኘኮ ያንጎሮ ጠምበ ያለይሙይ አፍቸዋ የቀሊቴ አረመት ጠምበ
ታለይሙይ ሀምጣንጋን ካሌ የአገው ባፍቸ ኢትላያን። ቢታሚ ሃለት ቲታንዥ
በአፍቸ ጉት ያለይ የጠምበ አይነት ሉሌነት ሀድም ቢታለቅቡያነይ ኤት ፈሰሸ
ዋ አነግነ ቢታለቅቡያነይ ሃለት ሉሌነት ኢመጫነን ግዝ ለበሎት ያቀሌን።
ኢታለቅቡያነይ ሃለት ታየር ግነ የቲንዛዘን ግዝ (ኡስቤ)። ጠምበ ኢታለቃነይ

አየር ቲነብርን። አየር ቤለ ሰብም ኢለነብር። ኢነብራን ቢሊምንገ ጠምበ

ሊያልቅ ለያቀላነኮ ባዋልከ ኡስቤከ ሊያቲላልፍ ኢላቀል።
አበዞት ወክተ ጠምበ ኢታለቃነይ ተሳንበ ቲዮጫነን አየር። አበዞት የባልነቢሚ
መሰ ባደድ አፍቸ ሳንበ ፎኖ ቲገባን አየር ኢታለቆን ጠምባቦ ላሉንኮ። በቶጵየ
/በቶጰ ለባይትከ ኦሮሚኘ ዋ ባስኬቶን ካሌ አፍቸ ቢታይ ሃለት ኢታለቆን
ጠምባቦ አሉይሙ።
ለደር የጬቀሙይኮ ጠምበ ኢታለቃነይ ተሳንበ ኢነቃነይ አየር ተኮኬ አለፋኔ
ባንጎሮ አሻኔ ባፍ አነግነ ተ/በኮንኮኖ አዘር ተበርበሬ አቢሌ ፎኖ ዮጫን።
ቢታሚ ኡንገ (ሂዶት) ለደር በጬቀሙይ የጠምበ መታለቄ ኤቸ ቲቴፈር አነግነ
ተይቴፈር የከሼኮ ሊዮጭ ያቀላን። ኢቴፈራነሚ ኢትቅላቀሎን በባልነይሙይ
ያረመት/ያፍ ቃም ጎልጋጎኒ። ሂታይ ሱር (ጎልጋጎ) ተጬቀሙይ የጠምበ
መታለቄ ኤቸ ቂጦ ቢያሱያነይ ቲትኒካኩ የነቀ አየር ቴፈረ ቲዮጭ ታለቆነይ
ጠምባቦ ተይቴፈር ቲዮጭ ቲታለቆነይ ገናም/ ገናኖይ ጠምባቦ የትላሉን።
ቢታሚ የነቀ አየር ቲቴፈር ኢታለቆነይ ጠምባቦ ቡንዱሉሎ ኡፉር፣ ተይቴፈር
ኢታለቆነይ ጉፍረ ጠምበ እልነይማን። ጉፍራሮይ ለደር (አንጉንቼነ) አትቃሪሎ
የባልነይሙ ሱር ቲዮኑ ኡፍርቻይንገ ለደር ተቀሪሎ የባልነይሙን ሱር።
አየር ቲፈሮት ኢጀምራነይ ተሳንበ ወጣኔ፣ አየር ቢያልፊቢያነይ ቱቦ አሻኔ ኮኬ
ቲጄጅን። ኢጲ ኡስጥ ኢትረከቦነይ ተቅላቃይ/ተናጣቂ ሌም ስርቸ ዮጭቢያነይ
ኡንገ ሊዮንጡቡይ ያቀሎን። በረይ ኢገፍሮነኮ ላሶት አየር ቲገፋይሙ በዘመዶት
እትቄሰቶኔ ንጠቆት ኢጀምሮን። ቢታይ ሃለት ኢታለቆነይ ጠምባቦ ሂታይ ሃለት
በሌቢ በሎትም ኡፍር ሂንኩም ተቂሰቶት ዋ ተናጠቆት በሌቢ ሃለት ቲታለቆነይ
ጠምባቦ ሉሌኑም። ቢታሚ የነቀ ስርቻይ ቲዘመዱ ዋ ቲትናጠቁ ኢታለቆነይ
ኑጡቄ፣ ሾሼ ቲሉ ዋ ተይቲናጠቁ ኢታለቆነይንገ አይነጥቆ በበሎት ጠምባቦይ
ቡንዱሉሎ ቦሽት ኢሲድነይማን። እዝነነ ቢንጅነ ቡንጦት [ብ] ብልብልነ ስርቸነ
/የደም ስርቸነ ቲትናጠቁ ኢሴማናን። በገነንገ አዘር አኩም እዝነነ ቢንጂነ
ኦንጤነ [ኝ] ቢልነ ሀድም ግዝ ተናጠቆት ኢለሴማነ። ቢሴማነምንገ ኢሴማነይ
ግዝ ስረም ጩጥን። ቢታይ አይነት ኑጡቄይ ጠምባቦ ተይነጥቆነይ ጠምባቦ
ምካተ ፈሬ ለላሎት ያቀልናን።
ኢንዴ አኩ [ክ]፣ [ግ] [ት]፣ [ድ]፣… በሎኔ ኑጡቄይዋ አይነጥቆነይ ጠምባቦ
ላሉ።
አየር ተኮኬ ወጣኔ ባንጎሮ ባሶት ባፍ አዘር አነግነ በኮንኮኖ አሻኔ ተርበሬ ሊዮጭ

ያቀላን። ባፍ አዘር ዮጫነይ ያንቅረ ጨረ “ቬለም” / ኮንኮኖ ፎኖ ዮስዳነይ በረ

(ኡንገ) ቲዮንጥቢይን። ተበርበሬ (በበርበሬ አዘር) ዮጫነይንገ አፈ ፎኖ ዮስዳነይ
በረ ሂታይ ግዝ በሎትም ቬለም ቲዮንጥቢይን። ቢታሚ በር (አየር ዮጭቢያን
በር) ሉሌነት የነቀ፣ ጠምባቦ የኮንኮኖ (የበርበሬ) ዋ ያፍ በበሎት ቦሽት እሳዶን።
ለባይትከ {[ም]፣ [ን]፣ [ኝ]} የኮንኮኖ ቲዮኑ
{[ል]፣ [ድ]፣ [ቅ]} ንገ የአፍኑም። ሀድ ጠምበ የኮንኮኖ ሁኖተከ አነግነ አሉኖተከ
ላትሪግጦት ሆሽተሚ የበርበሬ ቁድቸ (ቁዳዶ) ግፎ ቢንዞት (ቡንጦት) ጠምባይ
ለበሎት (ላሲሞት) ተጃዶትን። ጠምባይ ለበሎት ባቀተልነ ጠምባይ ያፍን፤
በላቀተልነንገ ጠምባይ የኮንኮኖን።
ቢታሚ ሃለት ዬተይኮ (ኢታለቅቢያነይ ኤተኮ) ዋ ቢቴፈርቡያነይ (ቢታተርቡያነይ)
ቅጨ ሉሌነት፣ የትላሉ (ሉላሉሌ ዮኑ) በሎትም ሉሌነት ያለይሙ ተቀሪሎ
ጠምባቦ ኢታለቆን። ቢታይ ደር ሀድ ልቤ (መሌ) ልልብልነይ ኢትጌባናን ግዝ
አለ። ሂታሚ ለጠምበ ታለቆት አረመት ምናለ ያትኬሻነንኮ። ላሊን ሀደደ ግነ
አፈ/ አዋልከ ዋ አረመተ ሀደ አሼነ ዮስድነይማነይ።
ኡንዱሉሎ ሂነሚ ግዝቸ አፍታቶ ላቲሮት የ/ጠምበ ኢታለቅቢያን ኤት ዋ
ኢታለቅቢያን ሃለት መንቄ ባሶት (በንቆት) አንጉቼን የጬቀምነይሙይ
አትቃሪሎ ጠምባቦ ለታት ባለይ/ በታበይ ሰንጠረዤ ባዴኘ ያቴርናን፡፡
ኢታለቅቡያነይ ኤት
ኢታለቀቡያነይ
ግርጬ/ እ ስ ን ደንደነ
ሃለት
ግርጫጮ ግርጬ ደንደነ አንቀ አንቀ አንቅረ ኮኬ

ኡፉር ኑጡ ብ ድ ግ
አይነ ፕ ት ክ
ጦም ጵ ጥ ቅ
ፉኪት ኑጡ ዝ ዥ
አይነ ፍ ስ ሽ ኽ ህ
ጦም
ኡፉር ፉኪት ኑጡ ጅ
አይነ ች

ጦም ጭ
ኮንኮኖኜ/ ም ን ኝ
የኮንኮኖ
ሜጠቀኜ ል
ር
ደ ረ ት ው ይ
አትቃሪሎ
ሂሊ ቀደ ያንዤነይሙይ ኩያ አምስተ ተቀሪላሎ (ጠምባቦ/ፍደልቸ) ዋ በሼሽት
ሜጠቀኜ ቆር ያትጎበልነይሙይ/ የከተብነይሙይ አስር አትቃሪላሎ ቲደበሉ፣
የስልጥኘ አፍ ሉግ ጥምባቦ ቡንዱሉሌከ እልቅኑም 35/ ሳሳ አምስት ዮኖን።
ባድኖትኑም በሎትም ቢትምሳሰልቡይማነይ ሃለትቸ አነግነ ጠብያዮ አሰነት
የስልጥኛይ ሳሳ አምስተ ጠምባቦ ሁለምኑም ባድ ሰንጠረዤ (ቆር) ልላቀርብነይሙ
(ላቅርቦት አነግነ ላትጉብሎት) ያቀልናን።
መሮሼ ሀድ
እቢታይ ታት የታቡይ መሳዋዎ ለደር በታበይ ማፍታቼ አሰነት የቀረቡ ቲዮኑ
ሱተ ቦኑ “ሀቅ” ሱተ በሎኑ “ክዝብ “ በሉ፡፡
1. አትቃሪላሎ ሁልምኑም የአፍዋ ኑጡቄኑም ቢቢሊ ክዝብ አሎን።
2. አትቃሪላሎ ሀደ ቀውለ ተገነ ቀውል ለላሎት ለይድገሎነኮ ሁሉምኒሙ
ሉግጠምባቦኑም።
3. የተቀሪሎ ጠምበ እዛሀረ እትቀራነኮ ያሶን ጠምባቦ አትቃሪላሎ እሉይማን፡፡
4. በስልጥኘ አትቃሪሎ ዋ ተቀሪሎ ተላሎ ለይትከተቦነኮ ሆሽተሚ ላሎ ሂንዞት
ያቀትሌን፡፡
5. አትቃሪላሎነ ፉቺ ዋ ኩቡቤ ባሌ ቦሽት ሊሲዱይሙ ያቀሌን።
6. የስልጥኘ አትቃሪላሎ ሃለት ተተቀሪላሎኮ ቲታንዙ ኡፉረ ሁኖትኑም።
7. አየር ቲፈሮት ኢጀምራነይ ተሳንበ ወጣኔ አየር ቢያልፍቢያነይ ቦበ አሻኔ
ኮኬ ቲጄጅን።
8. ታድ ጠምበ መታለቄ ኤት አየር ኢቴፈራነይ ሁለግነ ሙለበሙለ አዳለ
ሊዮን ያቀላን።
9. ተተቀሪሎ ጠምባቦ(ፍደልቸ) ደረት አትቃሪሎ እሉይማን ፍደልቸ አሉ፡፡
10. በስልጥኘ አፍ አንጭር ዋ ግዶር እሉይማን አስረድ አትቃሪላሎ አሉ፡፡

መሮሼ ሆሽት
እቢታይ ታት የታቡይ ቀውልቸ ለደር በታበይ ማፍታቼ አሰነት የቀረቡ ቲዮኑ
ቀውልቻይ ባትቃሪሎዋ በተቀሪሎ(በመደኜ) የክተቦት አዳብ ክተቡይሙ፡፡
ለባይትከ፡- ረከቤት — ርአ-ክአ-ብኤ-ት
1. ፈረጃት 9. ቦሽቴት 17. አበጋዝ

2. ከተበ 10. አዞፌነ 18. ባምሪከ
3. ጠምባቦ 11. ደወለ 19. ቀውለ
4. ኩቡቤ 12. አፍራን 20. ያቀሌን
5. ቀደመይ 13. ሀድኖተ 21. ድግሎተሸ
6. ማፍታቼ 14. አመሰብ 22. ተዛሀረ
7. ዛኪረ 15. ዛጬ 23. ሂንዞት
8. አተሬተ 16. ዣንዠ 24. ፈይነት
መሮሼ ሼሽት
አሽርጌታቶ ለደረሳሶይ ግዶርዋ አንጭር አትቃሪላሎ ያልቡይሙ ቀውልቸ
ክተቦ አምጡ፡፡
1. አንጭሪ አትቃሪሎ “ አ” ዋ ግዶሪ አትቃሪሎ “ አአ/ ኣ” ያልቡይሙ
አስር ቀውልቸ
2. አንጭሪ አትቃሪሎ “ ኡ” ዋ ግዶሪ አትቃሪሎ “ ኡኡ” ያልቡይሙ
3. አንጭሪ አትቃሪሎ “ ኢ” ዋ ግዶሪ አትቃሪሎ “ ኢኢ” ያልቡይሙ
4. አንጭሪ አትቃሪሎ “ ኤ” ዋ ግዶሪ አትቃሪሎ “ ኤኤ” ያልቡይሙ
5. አንጭሪ አትቃሪሎ “ ኦ” ዋ ግዶሪ አትቃሪሎ “ ኦኦ” ያልቡይሙ
6. አንጭሪ አትቃሪሎ “ እ” ያልቡይሙ አስር ቀውልቸ ኪሶ ባምጦትዋ
የሰሀደደይ ቀውለ በመደኜ አዳብከ በክተቦት ላሽርጌታሙ አቲሩ፡፡

የሱረ ሼሽት አክቾት

በዛሂሪ አለመዱኒየ ኡስጥ ቦሽት ሰብቸ ጉት ዩስቤ አነግነ ያዋልከ ተክናናበላት
አለ፡፡ሆሽት ሰብቸ ባለይሙይ ሩክቦ አሰነት በሰ አቻካትከ ባድ ዡቦ ደር
ቲያዋልኩ አነግነ ኡስቤ ሉስቤ ቲትክናናበሉ እሰምናን፡፡ሂንካሌይ ዩስቤ
ተክናናበላት በቀልበለቆ ሙተመሲልቻም እትረሻን፡፡ ህነሚ ዩስቤ ተክናናበላት
ሀነግነ ሙሻወረ እሉያን፡፡ እንዳቼ አቁምሮት በሎት እትጌባይማይነይ ኤት/
መቃም እረክቦነኮ አሶትን፤ ማቴሬከ ሉላሉሌ ግዝቸ ሊዮኑ ያቀትሎን፡፡በሀድ
አዘር የአዳበ ልጋን ቂጦነት ባትሪክቦት ሆሽቲ የአዳበ ልገ ወሻሾ ሀደኑም
ታድኑም አትላሎት ተይነብር ቂጦ ሀቀ ዋ ተዋሰዳት እነብረይማነኮ አሶት
ቲዮን፤በገነአዘርንገ ቢንዳችቸ ዉርት ኢጄጎን ዮኑ ሉላሉሌ ዙልምቸ ባጥፎት
ዪንዳችቻነ ኢኮኖመኜ፣ሲያሰኜ፣አመኜ ዋ አዝጋገኜ ተዋሰዳት ዋ ተድጋላይነት
አስብቶት በሎትን።
ኢቶጵየ ያለም አዱኒ ባድቸ ጅጋኘ ታጅጋኞት ጀመራኔ አለምኡንቁፍ የሰብ
ወልድ ሀቅ ማቴሬ UDHR (Universal Declaration of Human Rights) ደር
በቀዲምነት ተትዋሰዱይ ዋ ታድጋቡይ (ተፈረሙይ) ባድቸ ኡስጥ ትትረከባት።
በድባያም ዩመት ዋ የሲያሰ ሀቅቸ አድጋባት ፣ የኢኮኖሚ፣አመኜ ዋ ኣደኜ
ሀቅቸ አድጋባት፣ ቢንዳችቸ ደር ኢትረሻን ማንም አይነት አትላሎተን ያጥፎት
አድጋባትቸ መልከት ያሼት ቲዮን ባዉሮፐ እልቅ ሀምሌ 1980 አለም ኡንቁፈይ
ምነሚ አይነተ ቢንዳችቸ ዉርት እትረሻን አትላሎት ያለቢ ሉሌነት ሽቅ
ላሶት ዮጠይ አድጋባት መልከት ታሼትቢ ወክት ነቀላኔ ሉላሉሌ ሁክምቸ
ትቶብ ነበርታት። ቲታሚ ሱር ጉት ሀዲ ዪንዳችቸ ሀቅ በሁክመ መንግስቲ
ዋ በገናሚ ቡትን ሴራሮ ኡስጥ ሂንኩምንገ በፖሊሲ ዋ የእስትራቴጂ ሰነድቸ
ኡስጥ ታንቀፈ ተረከቦትንከ።
የሁክመ ዋ የፖሊሲ ኡንቁፍቸ ኡስጥ ቡርቡርቻይ ኢተኬተሎነኒ ሱር፦የኢ.ፌ.ዲ.ሪ.
ሁክመ መንግስት፣ የመንግስት ብለተኛኞ ኡሉልት፣ብል አትሬሺ ዋ ብለተኘ
ኡሉልት፣የማሲየ ሁክም፣የጥቃቀለይ ያበሮስ ሁክም ሂነኩምንገ ዪንዳችቸ ባድ
ኡንቁፍ ፖሊሲ እትረከቢያን።
ይንዳችቸ የቅሮት ሀቅቸ ፡-ቤደበ ኢትኬተሎነይ አለም ኡነቁፍ አድጋባትቸ
በቶጵየ ተቄባይነት ረሀቦን፡፡ ኡ0ሁኑም፡- ኢንዳችቸ በብል የትቀጠሮት ዋ
ኡጅረ የርከቦት ሀቅ፣ይንዳችቸ ያፍየ ዋ የጫጪኖት ሀቅቸ፣ይንዳችቸ የብተር ዋ

በብተር የንበሮት ሀቅኒሙ፡፡

ተሉላሉሌ የሬሬሰ ቡቃቆ ኡስባቦን ርከቦት ያቀትሌን፤ ቱሁኑም ኡስጥ ተክታብ
እረክብነያነይ ሬሬሰ ቡሪዋ ሀዲኒ፡፡የክ
ታብ ጋር በሂዶት የካርደ ካታሎግ እከስቡያን አዳብ ተወሻይቢ/ብቴ ተሳሎ
በድጋለሎት እከሽነያነይ ሬሬሰ ርከቦት ያቀትልናን፡፡

ሱረ አራት
1. በሉሌነት ሀድነ
ደረሳሶዉቲታይ ሱረ ዞፍ ፡-
9 የሉላሉሌ ሰብቸ አዋልካኮ ባጥናቦት ጡርተ ተሶሙ፡፡
9 በቅሮት ሬሬሰኜ ማእናኖን ታበይኖሙ(ትላሎሙ)፡፡
9 ባዋልኮት ዋ በክተቦት ኡስጥ ኪናየኜ መትፋሀሜ ትድጋለሎሙ፡፡
9 ለቀዉልቸ አሻጣሬ ዋ ተምሳሳዬ ማእነ ቶቦሙ፡፡
9 ሀረግቻነ ታበይኖሙ፡፡
የማንሻሸጬ ሱልቸ፡-
1. ሉላሉሌ ጊቻቾ፣ኣደ፣ ዲን ዋ ገናም ሃለት ያለይሙ ሰብቸ በባድነ ቶጵየ
ኢነብሮነኮ ትችሎሙ? ሂታይ ሉሌነት ምን ደዉሰ ያመጫን ኢመስለማን?
ፋይዳዉ አለይ?
2. የሰብ ወልድ (የሀበሸ ሰብ) ደነከ ሀደ አይነት ቢዮን ያቆምስ ናር ህንዶ?
3. ተባቢተኖት (አላቻብሮት) በባድ መሊቅ ደር ምን ደዉሰ የመጫን?
4. ደረሳሶ ሂንዴ ኢሊቀደ በሉላሉሌ ሚድያዮ (አመ መትራከቤ) የጊቻቾ ሉሌነት
በቶጵየ ያለይ ፋይደ ቤደበ የሰማሙ ግዘ ለመራርቻሙ አፍታቶ ኢዉዱ።
ሱረ አራት በሉሌነት ሀድነ 43

ቅራት ሀድ በሉሌነት ሀድነት
ለምን ኢትቤተኔን…?
በላም ብሎነ ሀድነ፤ሀድነም በላነም፡፡የህልቀት ሳይንስ ኣሊምቸ ’’አለም በበለ ሃለት
ትታንዣት፤ሉቅሉቆንት’’ ኢሎን፡፡ሉላሉሌ የአለም ተረሻትቸ ሉላሉሌ የምሰሉ
በልዳሌ ያድመይ አለም ህልቀትቸ፡፡ ቢተቴ አለም ደር ተቻበሎ(ተልቃለቆ)
ኢነብሮን፡፡ ቢተቴ አለም ደር ለቢቶከ አቆመሰቢየ ሀድም ህልቀት ኤለ፡፡
ሁልሚ ህልቀትቸ ሁለምግነ ገግተገግኒሙ ኢተራከቦን የሆኑ ዋ የትንዛዙኒሙ፡
፡ ሁልሚ ህልቀትቸ የሰገግኒሙ ሀያት የንበረይሙ በልዳሌ ለቢቶኒሙ ተላሎ
ንበሮት እላቀትሉ፡፡ ሩህ ያለይሙ ህልቀትቸ ሩህ ቴለየሙይ ገነ ሂንኩምንገ ሩህ
ዬለይሙይ ሩህ ታለይሙይ ግነ ጥሽት የትንዛዙኒሙ፡፡ በሂምቸ ዋ ቡቃይታቶ
አፈረ ፈሬ አየረ ፈሬ ዋ መዬ ፈሬ ንበሮት አያቀትሎነምኮ ሀዲ ግዝ ለገናይ
ያትኬሺያን፡፡በለ አይነት ሁኖት መቻይን፡፡
ሀድ አለም በለ አይነት ደነ ኢታንዥቢያን፡፡ የሰብ ወልድ ተህልቀት ግነ ያለይ
ተቻበራት ሀድን አይነት፡፡ የቻበሮትካይ መትፋሀሜ የሰሉሌን፡፡ የኣደ ዋ ያፍ
ሉሌነት ያመጠሚ ቢታኒ መሰ፡፡ ሀዲ የሰብ ዘር ተሉላሉሌ የኣለም ቃምቸ ዋ
ሃለታቸ ግነ ባለቀይ ሉላሉሌ ተቻበራት መሰ ሉላሉሌ ኣዳዶ ዋ አፍቸ ሀለቃን፡፡
ኑር ትልብልነ ሀድን አይነት፤ እትረከባነይ ተሉላሉሌን ግዝ፡፡ ለባይትከ፡-ታይር፣
ቶሪ፣ተከልበዦ፣ተጅረ፣… ሂታይ የኑር ቡቃቆ ሁልም ያድመይ ኑር ቡቃቆ፡፡
ሁልምነ ቲጋጋዢነ፣ አጋዢነም፣ያግዙናነም፡፡ በጩልነተነ ሀደም ለልችልነ ናረኮ
ገናይ ኡግዠ አሼናን (Depedent)፡፡ ቀለ ጎት ትልብልነ ገገነ አቀተልናን፤አጋዢ
አላትኬሼነን (Indepedent)፡፡ የጠቀለ ጎት ተልብልነንገ ገናይ ያግዘናን፡፡
ፈየኮ ትልመይዝነንገ የጠቀለ የንባረት ሃለትቸልልትጀረብናነኮ ተገናይ ሰብ
ኢትጋገዝናን (Interdeoendent)፡፡ በህልቀትቸ ሀያት ሁለግነ ያግዙያን ሀነግነ
ሁለግነ ያግዛን ኤለ፡፡ ሁልምነ ቲጋጋዢነ፡፡ሀዲ ገናይ እለዉከሽሀ ባለ ኢላድገይ፡
፡ሀዲላዲ ያትኬሺያን፡፡ በለ ሁኖት ሀደየዉኖትን ማትፋሀሜን፡፡ ሀዲ ፉርኖ (ዳቦ)
የስረይቻኒ ተቻበራትቸ ዉጣት፡፡ሊኢኮ ስረይቻይ ባይነብሩ ፉርኖ ለልነበረ፡፡
ሀድ ኩሬ የሰሀደድኒ የዝላም ተክትቸ ዉጣት፡፡
ሁልም ሰብቸ ሀድ ዋ በላኒሙ፡፡ ለባይትከ፡-ሀድተክት ሀደም ኡነፈ እታጦፍ::
በለ ተክትቸንገ ባህረ ያልቆን፡፡ ሁልምነ የሰገግነ ማቴሬ(ኢላይናን ግዝ)
አለነ፤ሂንኩምንገ የሰገግነ ኤበልነት ዋ ክሼ አለነ፡፡ ሁልምከ የሰገግከ አቁምስነ፣
ጪምነ ዋ ፋይደ አለይ፡፡የአላም አቁምስነሸ ሉላሉሌ ግዝቸ በንበሮትኒሙ፡፡
44 ሱረ አራት በሉሌነት ሀድነ

ሰመዬ ፎኔ ቲያንዚ ሰመዬይ ሙለ ዮናን ከልበዦ ያንዥናን፡፡ ሁልከ ሀደ

አይነት ቢዮን ለልጠገረ ወይ? የቆምሳነኮ ያሼይ ሉላሉሌ ጉበ ዋ ደነ ላለይንኮ፡፡
ከልበዣዦይ በለኒሙ በላም ቢዮኑ ባድን አዳብ ደር ኢነብሮነይ፡፡ማንምከ
ተላያኔ ሀያት ሊነብረይ ኢላቀትል፡፡ ሂንኩምንገ በለ መሰሎ ኢትሮን ጢትቸ
ሀድኒሙ፡፡ተላሎትኒሙ ላዳይልን ወክት፡፡ ጢትቸ በጠፉ የሮሬ(በለ) ኢለነብር
ሀነግን ኢጠፋን በሎትን፡፡ ለቢቶነ ኢነብርናን ኢመስለናን በልዳሌ ተኘ ግነ
የኪምኪምቸ አሉ፡፡
ሀድነተ ዋ ሉሌነተ ለሰቢቶ ኢላይነ ያድጎብልናን በሎት ቦኮከን በልዳሌ ሁኖት
አያቀትላነን ግዝ፡፡ኢሄተ መጥ ያለሁይ ሀነግን ኢሄ ለቢቴ ኢነብራዉ(ንበሮት
ያቀትላዉ) በሎት የክዝብን ክዝብ፡፡ ለቢታሀ ንበሮት ኢታቀትል፡፡ገናይ
አክማምቶት፣ቂሮት፣ሉሀ ባልናኔ ተዮን ለገግነ ትልብልነ፤የገናይ ንበሮት ለኘ
የግድ ያትኬሽናን በዉኖትንከ፡፡የሰብ ወልድ የደፋኔ በሂምቸ ዋ አበቃላሎ
፣ሽምብሪራሮ ተይቀር አክማምቶት ያትኬሻን፡፡
የአለም ሩህ ሺፐትከ ሀድኖትን፡፡ሁልምነ ያግዙናን ሀነግን ያግዝናን
መጠ ተሎነ ቲጋጋዢነ፡፡ እኛም የቶጵየ ኡመትቸ በለ አይነት ሁኖትነ
ለቲጋገዞት፣ለትዋደዶት፣ለቻበሮት ዋ ገናም መሰ ሊዮነነ በልዳሌለትባሎት፣
ለትላሎት፣ላጫቅሞት መሰ ሁኖት ኤለቢ፡፡ ለኢን ባሊቅቸ ’’ ሀደ በሆኒ ቀለም
ቢዮኒ ሀደም ኢሎኒ፤ሀደ በሎኒ በላም ቢዮኒ ሀደም ኢላኒ’’ኢሎነይ፡፡በለ አይነተ
ሁኖትነ አቁምስናን፡፡
ምስል1. ቲጋገዞት
ቡቆ (University of Peace ተጥቃቀለ የቶሰደ)

መሮሼ ሀድ
አ. ደረሳሶ’’በሉሌነት ሀድነት’’ ቲላነይ ቅራት ዮጡ ሱልቸ ተኬተሎ ቀረቦን፡፡

ሱልቻይ በቅራቲ አሰነት በህፍዛሙ በሱተ ጀዉቡይሙ፡፡
1. በላም ብሎነ ሀድነ በሎት ምን በሎትን?
2. ለቢቶከ አቆመሰቢየ ኢነብራን ሀድም ህልቀት ኤለ ቲሊ ምን ለበሎትን?
3. ዱሬሸ ሎነ ሰብ ሀድም ኡግዠ ኢላትኬሺ፡፡ አ. ሀቅ በ. ክዝብ
4. ሩህ ዬለይሙ ግዝቸ ለሰብ ወልድ ፋይደ አለይሙ?
5. ሩህ ዬለይሙ ግዝቸ ፋይደኒሙ በቅራቲ የጬቀመይ ምነ ላበይኖትን?
መሮሼ ሆሽት
አ. ኢትኬተሎነይ ቀዉልቸ ’’በሉሌነት ሀድነት’’ ቲላነይ ቅራት ዮጡኒሙ፡፡

ቅራተይ መንቄ ባሶት ተመሳሎኒሙ ግነ አትራክቦ ጀዉቡይሙ፡፡
አ በ
1. ሩህ አ. አፈር ቤለ
2. ሉቅሉቆ በ. አድጋባት
3. ተቻበራት መ. ቻዪ
4. አሊም ተ. ተሮሻት
5. አፈረ ፈሬ ቀ. አዉል(ቲዋዋይ)
6. ኣደ ሰ. ሀያት
7. ቲጋጋዢ ከ. በለ አይነት
8. መየዘ ጠ. ቀልበከ ቻለ
9. ተክት ወ. መጥ
10. ቢቶ ደ. ፎንጫት
ፈ. ጃሂል
ነ. መሶ
ፈስል ሆሽት፡-አዋልኮት
ቀዉለ-ቡልሻን ይንዞት መመረ
የቀዉል-ቡልሻን በሎት ባድ ዡቦ ደር ዬድበይማን ሰብቸ ሀነግን ቃምቸ በሜልቾ

ጭምጭም በበሎት በዡቦይ ደር ያልቁያን አድጋባተ ዋ ኢፈርዱያነይ ፍርደ

በኩትብ ባድጉብሎት አድጋቦተኒሙ በመልከትኒሙ ያትሬግጥቡያነን ብላት፡፡
በዉኖትምከ የቀዉል ቡልሻን ቡስጥከ ኢትኬተሎነይ ቃይዳዶ ዬንዛን፡፡
ኡሁኑም፡-
1. የሜልቾይ አይነት ኪተቦት፣
2. ሜልቾይ የትረሼቢ ኤት፣ አያም ዋ ወክት(ሳት) ኢንዞት፣
3. በሜልቾይ የትረከቡይ ዋ የልትረከቡይ ሰብቸ ለሰሉሌ በላሎት ኢኢዞት፣
4. የሜልቾይ ዱም ኪተቦት፣
5. ባለፈ የቀዉል ቡልሻን ኡስቤ (ፍርድ) ታንዣኔ የጥቃቀለ ኡስቤ ባለ
ድበሎት ኢንዞት፣
6. በሜልቾይ ወባጀ አሰነት የትረሼይ የሜልቾ ቡር ኡስቤ(ሙርቴ)
አቲንጥሮ ኢንዞት፣
7. ሜልቾይ ያከተመቢ (የትከመለቢ) ወክተ(ሳተ) ኢንዞት፣
8. ተከተበ የቴንዘይ የቀዉል ቡልሻን ለሜልቾይ ሰብ ተቀረኒያኔ በሰበተ ሬር
የሜልቾይ ወሻሾ መልከት ባትሪሶት የቀዉል ቡልሻነይ ፍዶትኒሙ፡፡
መሮሼ ሆሽት
አ. ብርቢንጀ (terrorism) በባድ አመኜ ንባርተ ደር አይነካሌ ደዉስቸ ያመጫን

ትሎሙ?
በ. ብርቢንጀ (terrorism) መሰ፣ ባርበ ዋ በራብ መሰ የሮሬ ምካት ኡስጠ
የገቡ ባድቸ ትችሎሙ? ህንዴ ለባይት ያላን ሀዳይለላን ጪቅሙ፡፡ ገናም
ያቻኬሙይሙ ምካት ሰማሙ ላሌ ኢዉዱ፡፡
ቅራት ሆሽት
የማንሻሸጬ ሱልቸ ፡-
1. የባድ ወገሬት ቲብሊ ምን ለበሎትን?
2. የባድ ወገሬት እላነይ ኡስቤ ተስልጤ ፈሬበገነ ጊቻቾ ለ ኢመስለማን?
3. የባድ ወገሬት ለምን እድገላን? አፍታቱ፡፡

የባድ ወገሬት
በባድነ ቶጵየ ብዢ ባድጊቻቾ የገግኒሙ ዮነ ሬሬሰ ኢትጋገንቡይማን ኣደኜ
ብላትቸ አሉይሙ፡፡ያፋር ኡመት’’ዳጉ’’ የስልጤ ኡመትቸንገ ’’ባያት’’ ኢሌን
ሬሬሰ ኢቲጋገንቡይማን ብላትቸ አሉይሙ፡፡ በስልጤ ኡመት ’’የባድ ወገሬት’’
በበሎት ኢቻላን፡፡ ሰብቸ ቲትራከቡ ሉላሉሌ ሬሬሳሶ ኢትዉሳሰዶን::
ሂታሚ ባኩይ ዘማን ሬሬሰ የርከቦት ሀቀ በሱተ ያህብዶት ሃለተ ያቴራን፡፡ሬሬሰንገ
የሮሬን ኡመት ዱኒየ፡፡ የባድነ የሬሬሰ መትጋገኜ የቀደ፣ኣደኜ ዋ ቲታይ ዘማኒ
ግነ ቲያትዋሩይ ፋጡለ በዮንም ሀቅነትከ ተዘማነኜይ የጠቀለን፡፡ ያኩ ወክቲ
ስንጣሌ ያለቢ የሬሬሰ መትጋገኜ በኪዝብ፣ባሊ በበሎት፣ በልትጠረሩ ሬሬሳሶ
መሰ አለም በምካት ደር ቶድቃትኮ ያሼን፡፡ የቴክኖሎጂ ዘማን ቲዮበያነይ
ፋዪደ ባሻጣሪ የጥፋት መሳም ቲዮን ኢታንዣ፡፡
የዉን በልዳሌ ተቴክኖሎጂ ሀዴኘ ላሊኮ ራቆኔ ንበሮት እላቀትሊ፡፡ ባኩ ወክትንገ
ኡመቲ ተቴክኖሎጂ ግነ ባዴኘ የተለቀ ቢመስላን ያላን ተጣበቀቢያን፡፡
አመ መትራከቤ የፋይደከ ያላን ደዉስምከ ቲበዘ ሄዳን፡፡ ሁልምከ ’’ዉር
ወለደ’’ ፣ ’’ወደቀ’’ የባሊ ግዘ ሞተ፣ አንጬይ ኢላነይ ሬሬሰ ’’ሞታን’’ በበሎት
ሬሬሰ ያጃጄጅናን፡፡ባኩይ ወክት ያትኬሻነም አያትኬሻነም ሬሬሰ በፌስ ቡክ
ኢጃጄጃነን፡፡ ወክተም ቦነ በሎነ ግዝ (በይድገላን) ቲነድን አለ፡፡ ተሀቅ በራቁ
ሂላትቸ የነቀ በለ ንባረት፣ በለ ነብስ ጠፋን፡፡ አይትጌባን ያላን ሞክ አሶት ያኩ
ወክቲ አመ መትራከቤ ምካትን፡፡ ማልተ ማልተ በፌስቡክ ተጋወዜኔ ዋሎት
አሮት አሮት ምኜት ቅበጦት የመሰሉ ምካትቸ የሮሬኒሙ የመሊቅ ’’አይብ
ነቶ’’፡፡
(ቡቆ-ተፈረጃት መጀለ-2011 ተጥቃቀለ የቶሰደ)
መሮሼ ሀድ
አ. ለድሚጌ በቀረበይ ቅራት አሰነት ኢትኬተሎነይ ሱልቸ ’’ሀቅ’’ አነግን ’’ክዝብ’’

በበሎት በህፍዝ ጀዉቡ::
1. ሬሬሰ ኢትጋገንቡይማን ብላትቸ ያሉይ ለስልጤተ ኡመት መጥ፡፡
2. ያፋር ኡመት የሬሬሰ መትጋገኜ ብላት’’ዳጉ’’ ኢሉያን፡፡
3. የባድ ወገሬት ገነ ሱምከ ’’ባያት’’ በበሎት እቻላን፡፡
4. ቴክኖሎጂ ፋይደ በልዳለ ደዉስ ኤለይ፡፡
5. ያዉጄ ወክቲ ወልድ የባድ ወገሬት ኢትዋሰዳነይ ብዢከ በራዲዮንን፡፡

6. ሬሬሰ ላድ ባድ የሮሬን ዱኒየ ለበሎት ያቀትሌን፡፡

7. ተቴክኖሎጂ ተራራቆ ንበሮት አድም ምካት ኤለቢ፡፡
8. ቴክኖሎጂ በሱተ ተድጋለሎት ፋይደ አለይ፡፡
9. ፌስቡክ በለ ወክተ ኢድጋለላነይ ባሊቅን፡፡
10. ቴክኖሎጂ ተድጋለሎት አልትድጋለሎቲ ኢጠቅላን፡፡
መሮሼ ሆሽት
አ. ሊትኬተሎነይ ቀዉልቸ አሻጣሬ ክተቡኒሙ፡፡

1. ወገሬት 3. ፋጡል 5. አሀበደ
2. ተጠረረ 4. ዉር
ፈስል ሼሽት ቅሮ ተፋሀሞት
አ. ቢትኬተላነይ ብርቢንጀ(Terrorism)ቢላን ዱም የቀረበይ ቅራተ ቅሮኔ

ተኬተሎ የመጡይ ሱልቸወብ ትሎሙ፡፡
ብርቢንጀ(Terrorism) ምንግዝን?
የቶጵየ ቡር ሚኒስቴር የአህመድ ዶክተር አብይ፡- ብርቢንጀ(Terrorism)
በሹምነት ለስንብቶት፣ ሹምነተ ሊንዞት፣ሱተ የሎነ ቆተ ተድጋለሎት ብርቢንጀ(-
Terrorism)ሊትባል ያቀትላን፡፡ የባድናይ ሁክመ መንግስት ተፓርቲ ወሽነት
አቢሌን ቢልም እትራይነይንገ ሀቅንገ ገነ ሁኖተከ አዋለኮን፡፡
ሂታይ በሎትንገ የባድቴ መንግስት ሱተ በሎነ ኡንገ ሲያሰኜ ጅጋኛኞን ሀለቃን
በሎትን፡፡ ሁክመ መንግስቲ በፍርድ ጋር የታገዱ ኡግደኛኞ በጭልመ ጋር
አድጉብሉ፣ግረፉ እላን ወይ? ኢለል፡፡ ግረፎት፣በጭልመ ጋር አድጉብሎት ዋ
የቃመ ደዉሰ አጂጎት ገግምከ ብርቢንጃን (Terrorism)፡፡
(ቡቆ የአህመድዶክተር አብይለጋዜጠኛኞ ታቡይሙ ጀዋብቸ ተጥቃቀለ የቶሰደ)
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ ተቅራቲ (ተጋዜጠኘ ሬሬሳይ) የቶሰዱኒሙ፡፡ ሊኢኮ

ሱታይ ጀዋበ ዬንዘይ ፈሰሸ በሚጥሮት ጀዉቡይሙ፡፡
1. የባድቴ ቡር ሚኒስቴር የአህመድ ዶክተር አብይ ብርብንጀ (Terrorism)
ቲተለቅቢማን መሳሶ የልጬቀሙይ ቲትኬተላነይ አይታኒ?

አ. ሹምነት ሊንዞት በ. በሹምነት ለስንብቶት

መ. ሱተ የሎነ ቆተ ተድጋለሎት ተ. ጀዋብ ኤለይ
2. የባድነ ሁክመ መንግስት ፡-
አ. ተፓርቲ ወሻይብነት የጠለለን
በ. ያደ ፓርቲ ወሸ ሊዮን ያቀትላን
መ. ያደ ፓርቲ ወሸ ሊዮንም ለዮንም ያቀትላን
ተ. ግረፉ፣ ዉቁ ኢላን
3. በባድነ ሁክመ መንግስቲ ዋ እትረሻነይ ግዝ ምነ ኢመስላን?
አ. ሁክመ መንግስቲ ኢላነይ ግዝ ቲትረሻነይ ግዝ ያቻብራን፡፡
በ. ሁክመ መንግስቲ ኢላነይ ግዝ ቲትረሻነይ ግዝ ያሻጥራን
መ. መንግስት ዋ የመንግስት ወኪልቸ ሁክመ መንግስተይ አላሀበዱያን
ተ. ’’በ’’ ዋ’’መ’’ ጀዋብኒሙ
4. ቲትኬተሎነይ ፈሰሻሾ አይታይ የብርቢንጀ(Terrorism)ዉጣት አሎን?
አ. ኡግደኛኞን በጭልመ ጋር እገዶት
በ. የቃም ደዉሰ አጂጎት
መ. የፓርቴ ወሸ ሁኖት
ተ. ሁልምከ ጀዋብ
የሀያት ወግ ሽግ የክተቦት መመረ
የሀያት ወግ ሽግ በሎት ሀድ ሰብ በሀያትከ ያሼይ ቤዘ ብለከ ለገናይ ኡመት

በመሳሎነት በኩትብ አድጉብሎት በሎትን፡፡ የሀያት ወግ ሽግ ቦሽት ኢሳዳን
ቲዮን ኡሁኑም፡- የገግ ዋ የገነ ሰብ የሀያት ወግ ሽግ በበሎት እቻሎን፡፡
1. የገግ የሀያት ወግ ሽግ የክተቦት መመረ
1.1 የጬንቡይ ኤት ዋ ዋክተ (ዘማነ) ኢዉዶት ሀነግን ክተቦት
1.2 የሌቅቡይ ሃለተ ኪተቦት
1.3 ቀሬ የጄግቡይ ያሽረ መቃመ ኪተቦት
1.4 የትከወኑ ቡር ቡር ከዉንቻነ ዋ አትዋጫተኒሙ በሬራ ቀደ ተርቲብኒም
ቢትኖኪተቦት
1.5 ተትከወኑይ ብልቸ ጉት በሉሌነት ኡራግ ለብዶት ያበቁ (ያጅቦን)

ብልቻነ ቤደበ ያለይ ጥርመቼ (ባሎ) ድበሎት

1.6 ወግ ሽገይ በሬራቀደከ አጅጋኞት
1.7 ወግ ሽገይ ለትፋሀሞት ቢቤዣን ሃለት ኩፍተ ዋ ቀሊሎ በሆነ አፍ
አስናዶት
2. የገነ ሰብ የሀያት ወግ ሽግ የክቶት መመረ
2.1 ወግሽገይ ሊከትቡኒያነይ ሰብ ሊሊ ቀደ የትከተበ ኩትብ ባለ ቅደሞኔ
ቅሮት
2.2 ወግ ሽገይ ኢከትቡኒያነይ ሰበ ኢሽሎን ገነ ሰብቸ በደሊልነት
በድጋለሎት ዮግ ሽገይ ሬሬሰ ቴትከ ጭም አሶት
2.3 ወግ ሽገ ሊከትቡኒነይ ሰብ ጭም ያሱይ ዮግ ሽግ ሬሬሰ በሬራቀደ
ተርቲብከ አጅጋኞት
2.3.1 ወግ ሽገይ ኢከትቡኒያነይ ሰበ የጬኜቢ ኤተ ፣ ወክተ (ዘማን) ዋ
ሂንኩምንገ የሞተ በሆነ የሞተቢ ወክተ (ዘማን) ድበሎ ኪተቦት
2.3.2 የመሊቀከ ሃለተ አፍታቶት
2.3.3 ያሽረከ ሃለተ ዋ የጄጄቢ መቃመ
2.3.4 የሼይሙይ ቤዘ ብልቸከ ዋ አትዋጫተኒም
2.3.5 የከወነይሙ ሉሌ ያጅቦን ብልቸከ ቤደበ የገግ ባሎ ድበሎት
2.3.6 ወግ ሽገይ የከተቡኒ ሰበ ዬደበ ሁንዱሉሌ ባሎ (ኡስቤ) በድበሎት
ወግ ሽገይ ፍዶት
2.4 ወግ ሽገይ ለከተቡኒ ሰብ የከተቡይ ወግ ሽገ ቀሊሎ ዋ ኩፍተ በሆነ አፍ
ክተቦኔ አቅርቦት
2.5 ወግ ሽገይ ለክተቦት ያኪባን ሬሬሰ ጭም ያስቡይ ቡቆ ለመትፈጄ
በሱተ ኤት ክተበ አድጉብሎት
2.6 ወግ ሽገይ ለክተቦት የድገለሉይሙይ ሉላሉሌ ሬሬሳሶ (ደሊልቸ) ቶግ
ሽጊ ግነ ለሬር አትንዛዞ አቅርቦት
2.7 በሬሬሰ ቡቆነት የድጋለሉይሙ ሉላሉሌ ኪታብቻነ ቺቅሞት

መሮሼ ሀድ
አ. ደረሳሶዉ ብርቢንጀ (Terrorism) ቤደበ ተሉላሉሌ አመ መትራከቤ ለባይትከ

ተቴሌቢዥን፣ ተጋዜጠ፣ተፌስ ቡክ ዋ ተገናም ቡቃቆ የረከብኩሙይ ሬሬሰ
ክተቦ ባምጦት ለጎልጌ መራርቻሙ ቅሩኒሙ፡፡
በ. በባድነ ቶጵየ ብርቢንጀ (Terrorism) የተለቀቢሙ ወክትቸ ዋ ለተለቆትምከ
መሰ የናሩ ሰብቸ ዋ ሃለትቸ ክተቦኔ ለጎልጌ መራርቻሙ ቅሩኒሙ፡፡
ለባይትከ፡-ጁንታይ ዋ ደረባብቸከ ቤደበ ክተቦት ታቀትሎሙ፡፡
ፈስል አምስት የቀዉል ኢልም
ለቲጋገዞት ፣ተህባበዶት ዋ ተዋደዶት ያለይሙይ ፋይደ ቤደበ አንጭር ኩትበ

ክተቦኔ ለጎልጌ መራርቻሙ በህፍዝ አቅርቡኒሙ፡፡
መሮሼ ሀድ
ኢትኬተሎነይ የቀዉለ ኢልመ ሱልቸ ማእነኒሙ ኪተቡ፡፡

1. ብርቢንጀ 3. ሁክም 5. ቆት
2. ሹምነት 4. የቃም ደዉስ
ተምሳሳይ ቀዉልቸ
ማቴከሼ
ተምሳሳይ ቀዉልቸ፡- እሉይማን ሱር ሙለ በሙለ ሀነግን ሀዳይላን ተገነ ቀዉል
ኢትምሳሰሎን ቀዉልቸ በሎትን፡፡ ሂታሚ ባድ አፍ ኡስጥ ያሉ ቀዉልቸ
ለበሎትን፡፡ በመሳወ ኡስጥ ቲጋገኖ ቢገቡ የማእነ ኢጋኘ ኢላመጡ:: ለኢኮ
ሀዲ ያደይ ኤት ኢግኖ ተጉበሎት ያቀትላን በሎትን፡፡ ለባይትከ ሆንጤ(ኦንጤ)
እላነይ ቀዉል ገብ አሼ ቲላነይ ቀዉል ግነ ኢትምሳሰላን፡፡ በሎትም፡-
½ በረይ ኦንጤ፡፡
½ በረይ ገብ አሼ፡፡
ሆሽትሚ መሳዋዎ በማእነኒሙ ሀድኒሙ በሎትን፡

ወዶ እልቅ ቀዉል ተምሳሳይ

1 በለ ተረዘቀ
2 አነቀጠ አነፈሰ
3 ኬሰለ ነደደ/ለፈ
4 ኡፉጃት ተለመ
5 ሚለዤ ጠለ
6 አትራሼ ገኜ
7 ቴሬ አፈይቱ ባለ
8 ሬበተ ኢኜ
9 ተማሜለ ተሳከ/ሆነ/
10 ጉፉቾ ያቅራፋን ግዝ
መሮሼ ሀድ
አ. ቢትኬተላነይ ሰንጠረዥ ኡስጥ ያሉይ ቀዉልቸ ለደር በታበይ ባይቲ አሰነት

ተምሳሳዬኒሙ ኪተቡ፡፡
ወዶ እልቅ ቀዉል ተምሳሳይ

1 ሴረ
2 ሴተረ
3 ሙርቴ
4 ዉላከተ
5 መሰተ
6 መለተኘ
7 ወዮ
8 ኤተበ /ሄተበ/
9 አሸፈጠ
መሮሼ ሆሽት
በ. ቢትኬተሎነይ መሳዋዎ ኡስጥ ያሜርቡይሙይ ቀዉልቸ /ሀረግቸ/ ማእነ

ዬንዘይ ፊደለ ሚጥሮ ኪተቡ፡፡
1. ሞሚነ ጮኖሸ ጎት አሼት፡፡

አ. ደረ አፎኜት መ. ነቀልት
በ. አወረት ተ. ሾት አሼት
2. ገበያይ ወደቃን፡፡
አ. ጫማን መ. ሁልግዝ ረከሳን
በ. ጬጣን ተ. አምለገጣን
3. ሙበ ጠምበከ ጠፋን፡፡
አ. አምለገጣን መ. ዶንቀ ሆናን
በ. አላንዙያን ተ. አላቆመሳን
4. ሚሺ ደምከ ተጣጣሜ::
አ. ኖዜ መ. ምገሬ
በ. ቀለ ሆነ ተ. አቆመሰቢያን
5. ጩሎይ አንገተከ ሰበረ፡፡

አ. ሞተ መ. በቼ
በ. ተሼሜ ተ. ተደወሰ
ማቴከሼ
አሻጣሪ ቀዉልቸ
የቀዉልቸ አሻጣሪ፡- በሎት ተቀዉሊ በማእነ አያድጋባን ቀዉል ለበሎትን፡፡
ያለይሙይ ሩክቦ ስረም የረቃ፣ ሩክቦ ዬለይሙ፣ ቀዉልቸ/ሀረግቸ/ አሻጣሪ
ኢሉይማን፡፡
ለባይትከ፡- መጠ -ሄደ
½ መጠ - አልመጠ
½ ወጠ-ወረደ
½ ወጠ-አሎጠ
ኢታይ ያቴራነይ ላድ ቀዉል ታድ የበዘ አሻጣሪ ማእነ ሊነብረይ ያቀትላነንኮ::
ኢታይ ዮናነይ ስረኜ አሻጣሪ በድጋለሎት ዋ ለቀዉሊ ላፍቴከ ኢዲሳን ቅጣዬ
በድጋለሎትን፡፡
½ መጠ-ሄደ ስረኜ አሻጣሪ ቀዉል
½ መጠ-አልመጠ ኢዲሳን ቅጣዬ አል- በድበሎት

መሮሼ ሼሽት
መ. ሊትኬተሎነይ ቀዉልቸ አሻጣሬ ማእነ ኪተቡ፡፡

1. ረከበ 4. ኦንጤ 7. ጎትት 10. ዱፍን
2. አገደ 5. አተረ 8. አቴለፈ 11. ቃበ
3. ፌተተ 6. ኮሞ 9. አብላሼ 12. ዘነ
የቀውል ቃምቸ
ማቴከሼ
የቀዉል ቃም ፡- ቀዉል በሎት ማእነ ያለይሙ ፊደልቸ አዳበኜ ጭምጭምት
ዉጣትን፡፡ የቀዉለ ቃምቻነ ቤደበ የሰ አፈይ ሉላሉሌ አመለ ዋ ኢራብዬ
ሃለትቸ መንቄ ባሶት የቀዉል ቃምቻም ሲጀ እትላያን፡፡ የቀዉለ ቃምቻነ ቃመ
ለላሎት በቡርነት ሸርጠ በዉኖት እድገላነይ የቀዉልቸ ቆር ዋ ኢገቡያነኒ
ኤት፡፡ ኢቢ አሰነተ በስልጥኘ አፍ የቀዉልቸ ቃም ባምስት ጎልገጋጎ ኢሳዶን::
1. ሱም፡- በሎት ላድ ግዝ መጥሬ ሀነግን ወካይ በዉኖት ያኪባነን የቀዉል
ቃም ቲዮን ሊቴለቅም ለይቴለቅም ያቀትላን፡፡
ለባይትከ፡- ቦተጌ፣ኡመት፣ነዉር፣ ባድ፣ ደረሰ ወራቤ፣ቶጵየ…(ኢቴለቃን)
መይ፣አየር፣ ሰኜ፣ደች፣ፈረንከ፣ስንቅ…(አይቴለቃን)
አ. ሱም በመሳወ ኡስጥ ጀመ እልቀ ጬቃሚ ቅጣዬ አብዞት ወክተ /ቸ/ ን
ዮስዳን፡፡
ለባይትከ፡- ከራብ -ከራብቸ፣ ላም- ላምቸ ኡንገ-ኡንጋጎ…
በ. በመሳወ ተቻበራት ኡስጥ የመሳዋይ አቦት በዉኖት እድገላን፡፡
ለባይትከ፡- ፌቅ የጋርን በሂም፡፡ ፣ ከዶ ደረሳንት፡፡ጀማል ጣዬ ወከበ፡፡
መ. በመሳወ ኡስጥ ተዛማጄ በዉኖት እድገላን፡፡
ለባይትከ፡- አሊ ወራበ ቀተለ፡፡፣ኢ ከራብ የሰማንተ፡፡
ተ. በመሳወ ኡስጥ ሃለተ ሀነግን ቅጨ አበያኝ ቀደመየ ሊመጭ ያቀትላን፡፡
ለባይትከ፡- ለዬ ቡሸ ከራብ ያጤግረኛን፡፡፣ ሆሽተ ቡሸ ከራብ ወከብኩ፡፡
ቀ. ሱም የናረ ዋ የተለቀ ሊዮን ያቀትላን ፡፡
ለባይትከ፡- የናረ ሱም- ቀረ የተለቀ ሱም - ቅሮት

2. የሱም አዘሃሪ፡- በሎት ሱመይ ቅደሞ በግቦት የሱመይ ደነ፣ቅጨ፣ሃለተ፣ወክተ

ዋ ኤተ ያዛህራነን የቀዉል ቃም፡፡ ሱመይ ቀደመ የገበ ግዝ ሁልም የሱም
አዘሃሪን በሎት እላቀትሊ፡፡
ለባይትከ፡- ጤም ከራብ፣ቀለቀሌ ኡን፣በለ ሰብ፣
½ በሬደ ጣመ መጣት፡፡ጤም ከርብ ወከበወኩ፡፡
½ በለ ሰብ መጠ፡፡ የገበያይ አራት ተቤተናን፡፡
3. አጋጂሎ ቀዉል፡-በመሳወ ኡስጥ ተረሻተ ዬዉዳነኒ ቀዉል፡፡ ሀድ መሳወ
ሙለ መሳወ ለዉኖት ያጋጂሎ ቀዉል ንበሮት የግድን(ፈርድን)፡፡ ለባይትከ፡
- በለ፣ሰቼ፣ቀረ፣መጠ፣… አጋጂሎ ቀዉለነ ተገናይ የቀዉል ቃምቸ እላሉያን
ሆሽቲ ቡር መሳሶ በመሳዋይ ኡስጥ በመትፈጄ ተረከቦትከ ዋ ቆርንከ፡፡
በቆርከ እትላይቢያነይ ሃለት የመሳወ አቦትነት ጬቃሚ ሊያትኬትላነንኮ፡፡
4. አጋጂሎ ቀዉል በመሳወ ኡስጥ፡-
አ. የመሳዋይ አቦተ ምንግዝነተ ያፍታታን ቲዮን በመትፈጄ ን፣ንት ዋ ኒሙ
እሎን ጠምባቦ ያትኬትላን፡፡
ለባይትከ፡-
½ ጩሎይ ደረሳን፡፡
½ ጩሎቴ ደረሳንት፡፡
½ ጩላልቻይ ደረሳኒሙ፡፡
በ. የመሳዋይ አቦት ተረሻተ ዬዉዳን፡፡
ለባይትከ፡-
½ ደረሳይ ኢቀራን፡፡
½ አራሺ ያርሳን፡፡
½ ዝልዛሎተኛይ ኢዝለዝላን፡፡
5. ያጋጂሎ ቀዉል አዘሃሪ፡- ያጋጂሎ ቀዉል አዘሃሪ በመሳወ ኡስጥአጋጂሎ
ቀዉለይ ቅደሞ በግቦት ሃለተ፣ወክተ ዋ ኤተሊያዛህር ያቀትላን፡፡
ለባይትከ፡-
½ ኡማሪ ቢቢሽ ሞተ፡፡
½ በሪ ታቼን ተረሼ፡፡
½ ከማል ቲረዉጥ መጠ፡፡

6. አትዋደዶ፡- ኢታይ የቀዉል ቃም በሱም ዋ ባጋጂሎ ቀዉል ላፍቴ ዋ

ለመትፈጄ በትቂጠሎት ኢተለቃን በዉኖትከ ያትዋዳን ቅጣዬ በበሎት
እቻላን፡፡
ለባይትከ፡- ተከማል፣በበር፣ የመሀመድ፣ ከዲር ተከማል፣ ኮሎ ፎኘ፣ ቲቲ
ደር፣ሀዉጄ ነገ ዋ ገነጋም፡፡
መሮሼ አራት
ተ. ኢትኬተሎነይ ቀዉልቸ በሰ ቀዉል ቃምኒሙ ላሎኔ ክተቡይሙ፡፡

1. ሳምበ 7. በጠሊል 13. መዳበል
2. ለኢኮ 8. ዝልዛሎተኘ 14. ፎኘ
3. ቁብለ 9. ጠወረ 15. ሁለነገ
4. ቁሞ 10. አትሜኪ 16. ተሰብ ቅጠ
5. ቄበበ 11. ነፈረ
6. መሳምከ 12. ሲጎ
መሮሼ ሼሽት
ቀ. አምስተይ የቀዉለ ቃምቸ የሰ አደደኒሙ ያቴራን ሙለ መሳወ ኪተቦኔ

ለጎልጌ መራርቻሙ አቲሩ፡፡
1. _________________ 4. _________________
2. _________________ 5. _________________
3. _________________
መሮሼ አራት
ሰ. ሊቴኬተሎነይ ሱልቸ ሱታይ ጀዋብ ዬንዘይ ፊደለ በሚጥሮት ጀዉቡ፡፡

1. መሬመ በገበየ ሚሽረ ወከብት፡፡ ቢታይ መሳወ ኡስጥ ያሜርቡይ ቀዉል
የቀዉል ቃምከ፡-
አ. የሱም አዘሃሪ መ. አጋጂሎ ቀዉል
በ. ሱም ተ. አትዋደዶ
2. ቲትኬተሎነይ መሳዋዎ ኡስጥ አቻበራት ኢተለቃነኮ ያሻነይ የቀዉል ቃም
አይታኒ?
አ. አትዋደዶ መ. አጋጂሎ ቀዉል
በ. ሱም ተ. የሱም አዘሃሪ

3. መይሙነ የካሚልተ ማጤት፡፡ ቢላነይ መሳወ ኡስጥ አትዋደዶይ አይታኒ?

አ. መይሙነ መ. የ-
በ. -ተ ተ. ማጤት
4. ኪታብ ጋረ ግባኔ በሱኩት ሙጥል፡፡ ቢታይ መሳወ አጋጂሎ ቀዉሊ አይታኒ?

አ. ጋር መ. ኪታብ
በ. ሙጥል ተ. ግባኔ
5. ቲትኬተሎነይ ኡስጥ ሉሌይ አይታኒ?

አ. ሙጥል መ. ሙጣሎ
በ. ሞጠሉ ተ. ሙጥሉ
6. ቲቴኬተሎነይ ኡስጥ ሉሌይ አይታኒ?

አ. ሄራት መ. ዞቀ
በ. ሱብር ተ. ጥለሎት
7. ቲትኬተሎነነይ ቀዉልቸ በተለቆት ሃለትከ ኢትላነይ አይታኒ?

አ. ቴሌቢዢን መ. ማረሸ
በ. ሸወ ተ. እረሶት
8. ሰመዪ ጤመ ዳበነ ለበሳን፡፡ ቢታይ መሳወ ኡስጥ ሱሚ አይታኒ?

አ. ሰመዪ መ. ለበሳን
በ. ዳበነ ተ. አ ዋ በ ጀዋብኒሙ
9. አዉጫጪኜ ዮጠይ ሰብ ዡቦይ በፈየ ሃለት ሀንዤይ፡፡ ቢታይ መሳወ ኡስጥ

አጋጂሎ ቀዉሊ አይታኒ?
አ. ሃለት መ. ዡቦ
በ. ሀንዤይ ተ. አዉጫጪኜ
10. ቲትኬተሎነይ ሱር በመሳወ ተሼቀራት አዳብ በስልጥኘ አፍ ተሱም ቀደ

ኢመጫነይ አይታኒ?
አ. ሱም መ. አትዋዳጂ
በ. የሱም አዘሃሪ ተ. ያጋጂሎ ቀዉል አዘሃሪ

የሀረግ አይነትቸ
ማቴከሼ
ሀረግ፡- በሎት ባድ ቀዉል ደር ሉላሉሌ ቅጣያዮ ተቄጠሎኔ ያልቁያን፣
የትንጥለጠለ ዋ ሙለ ሉክተ (ኡስቤ) አያትላልፋን፣ ተርቲበከ (አዳበከ) የቄረ
የቀዉልቸ ጭምጭምት ዋ ያዋልካን ቃም፡፡ ሀረግ ለምን? አይነኮ? መቼ? ዋ
ማ? ኢሎነይ ሱልቸ ኢለግረግብ፡፡
ለባይትከ፡- ቀዉል- ሰመይ ቅጣዬ-በ ሀረግ-በሰመይ
የቀዉለ ቃምቻነ መንቄ ባሶት በስልጥኘ አፍ ሀረግቸ ባምስት ኢሳዶን ቲዮን
ቀዉልቸ አዳብ ባለይ ኡንገ ተሰደሮኔ ኢሀልቁያን የሆነይ ሀረገ አይነተከ
ላሎት ያቀትሌነይ በሀረጊ ኡስጥ ለቀኚት አዘር (ለቀደ) ሀረገይ አትኬተለ
ቢመጫነኒ የቀዉል አይነት፡፡
1. ሱመኜ ሀረግ፡- ሱመነ ባትኬታይነት ኤንዘ ኢተለቃነን የሀረግ አይነት፡፡
ለባይትከ፡- የሶመኖ ጋር፣ በለ ሰብ፣ፈት ጋር፣ኢጪማን ጥገይ፣ቀልቀሌ ወልድ…
2. የሱም አዘሃሪ ሀረግ፡- ኢታይ ሀረግ የሱም አዘሃሪን ባትኬታይነት ኤንዘ
ኢተለቃነን ሀረግ፡፡
ለባይትከ፡- ስረም ግዶር፣ለሸወ የነቀይ፣ዋበለ ዮከበይ፣ተሰብ አያድጋባን…
3. ያጋጂሎ ቀዉል ሀረግ፡-አጋጂሎ ቀዉለነ ባትኬታይነት ኤንዘ ኢተለቃን፡፡
ለባይትከ፡- ቲበለ ዬዳን፣ጋርሸ ያቆምሳን፣ ወሮ ቀተለ፣ ኡማረ ወከበ…
4. አጋጂሎ ቀዉለ አዘሃሪ ሀረግ፡-አጋጂሎ ቀዉለ አዛሀሪነ ባትኬታይነት
ኤንዘ ኢተለቃነን የሀረግ አይነት፡፡ ለባይትከ፡- ከዲር ታደብከ፣ሚሺ
ድነበጣኔ፣ጩሎይ ኣቦነከ…
5. አትዋዳጂለኜ ሀረግ፡-በሱም ዋ ባጋጂሎ ቀዉል በትቂጠሎት እተለቆነኒሙ
የሀረግ አይነትቸ፡፡ ለባይትከ፡- በኪታቢ ኡስጥ፣ ቱመር ግነ፣ በጉረ አዘር፣
ትትበለ…
መሮሼ አምስት
ከ. ቡልሚ የሀረግ አይነትቸአምስተ አምስተ መሳዋዎ ህለቆኔ በጎልጌ ተመራርቻሙ

ግነ አትባድቡይሙ፡፡

የሱረ ሀራት አክቾት

የቶጵየ ቡር ሚኒስቴር የአህመድ ዶክተር አብይ፡- ብርቢንጀ(Terrorism)
በሹምነት ለስንብቶት፣ ሹምነተ ሊንዞት፣ሱተ የሎነ ቆተ ተድጋለሎት ብርቢንጀ(-
Terrorism) ሊትባል ያቀትላን፡፡ የባድናይ ሁክመ መንግስት ተፓርቲ ወሽነት
አቢሌን ቢልም እታንዣነይንገ ሀቅንገ ገነ ሁኖተከ አዋለኮን ፡፡
ተምሳሳይ ቀዉልቸ፡- እሉይማን ሱር ሙለ በሙለ ሀነግን ሀዳይላን ተገነ ቀዉል
ኢትምሳሰሎን ቀዉልቸ በሎትን፡፡ ሂታሚ ባድ አፍ ኡስጥ ያሉ ቀዉልቸ
ለበሎትን፡፡ በመሳወ ኡስጥ ቲጋገኖ ቢገቡ የማእነ ኢጋኘ ኢላመጡ፡፡ ለኢኮ
ሀዲ ያደይ ኤት ኢግኖ ተጉበሎት ያቀትላን በሎትን፡፡ ለባይትከ፡- ሆንጤ(ኦንጤ)
እላነይ ቀዉል ገብ አሼ ቲላነይ ቀዉል ግነ ኢትምሳሰላን፡፡
የቀዉልቸ አሻጣሪ፡- በሎት ተቀዉሊ በማእነ አያድጋባን ቀዉል ለበሎትን፡፡
ያለይሙይ ሩክቦ ስረም የረቃ፣ ሩክቦ ዬለይሙ፣ ቀዉልቸ/ሀረግቸ/ አሻጣሪ
ኢሉይማን፡፡
የቀዉል ቃም ፡- ቀዉል በሎት ማእነ ያለይሙ ፊደልቸ አዳበኜ ጭምጭምት
ዉጣትን፡፡ የቀዉለ ቃምቻነ ቤደበ የሰ አፈይ ሉላሉሌ አመለ ዋ ኢራብዬ
ሃለትቸ መንቄ ባሶት የቀዉል ቃምቻም ሲጀ እትላያን፡፡ የቀዉለ ቃምቻነ ቃመ
ለላሎት በቡርነት ሸርጠ በዉኖት እድገላነይ የቀዉልቸ ቆር ዋ ኢገቡያነኒ ኤት፡፡
ኢቢ አሰነተ በስልጥኘ አፍ የቀዉልቸ ቃም ባምስት ጎልገጋጎ ኢሳዶን፡፡
ኡሁኑም፡-ሱም፣የሱም አዘሃሪ፣ አጋጂሎ ቀዉል፣ያጋጂሎ ቀዉል አዘሃሪ ዋ
አትዋደዶኒሙ፡፡
ሀረግ፡- በሎት ባድ ቀዉል ደር ሉላሉሌ ቅጣያዮ ተቄጠሎኔ ያልቁያን፣
የትንጥለጠለ ዋ ሙለ ሉክተ (ኡስቤ) አያትላልፋን፣ ተርቲበከ (አዳበከ) የቄረ
የቀዉልቸ ጭምጭምት ዋ ያዋልካን ቃም፡፡ ሀረግ ለምን? አይነኮ? መቼ? ዋ
ማ? ኢሎነይ ሱልቸ ኢለግረግብ፡፡
የቀዉለ ቃምቻነ መንቄ ባሶት በስልጥኘ አፍ ሀረግቸ ባምስት ኢሳዶን ቲዮን
ቀዉልቸ አዳብ ባለይ ኡንገ ተሰደሮኔ ኢሀልቁያን የሆነይ ሀረገ አይነተከ ላሎት
ያቀትሌነይ በሀረጊ ኡስጥ ለቀኚት አዘር (ለቀደ) ሀረገይ አትኬተለ ቢመጫነኒ
የቀዉል አይነት፡፡ ሱመኜ ሀረግ፣የሱም አዘሃሪ ሀረግ፣አትዋዳጂለኜ ሀረግ፣አጋጂሎ
ቀዉለኜ ሀረግ ዋ ያጋጂሎ ቀዉል አዘሃሪ ሀረግ፡፡

ሱረ አምስት
1. ያፍ ሂክመ፣ኡዘ (ጢለ እልም) (Witti-

cism)
9 ያፍ ሂክመ፣ ኡዘ (ጢለ እልም) ኡስቤን ቤደበ አፍታቶት ታቀትሎሙ
9 ያፍ ሂክመ፣ ኡዘ (ጢለ እልም) አይነትቸ ታፍታቶ ቴውዶሙ፡፡
9 ሉላሉሌ አይነት መክማቾትቸ፣ ኡንቂትቸዋ ክናያዮ ትላሎሙ፡፡
9 ያፍ ሂክመ፣ ኡዘ (ጢለ እልም) አይነትቸ ኡስቤኒሙ፡፡
ቅራት 1 ያፍ ኡዘ
ቢዢነ እሽልናነምኮ በስልጥኘ ኡስጥ እትዋለካን ያዋልከ አዳብ አለ፡፡

በመኽማቾትም ፡ “የመርከ ኡዘ ኤሎ የቃወ ሳፍረ ኤሎ አላህ የክተረይ”
በበሎት ባሊቅ ያክማቻን፡፡ሀቅን የመርከ ኡዜሎ እለጪም፤ተስ እላትሬሽ፡፡
አዋልካይ ጪምነ ሊነብረይ፣ ተስ ሊያትሬሽ፣ ሊያንሻሽጥ አዋልካይ ሱተ ግቦትዋ
ሂንኩምንገ አቁምስነ ሊነብረይ እትጌባን፡፡ ተስ ሊያትሬሽ ቡስጥምከ ተይበዘ
ሀደ የጪምነ ዋ ያንሻሽጦት ኡስቤ ሊነብር ባፈኜዋ በሰበኜምከ አቁምሶት
ሊነብርቢ ያትኬሻን፡፡
ሀድ ሰብ ለስየከ( ለስሜትከ) አነግነ ለቆመፌትነ የልቀረቡዋ ሺሞ ዮኑ
ሱረ አምስት ያፍ ሂክመ፣ኡዘ (ጢለ እልም) (Witticism) 61

ኡስባቦ በነሻጠ ዋ ክንት ባለይ ኡንገ ላጥናቢሎ አነገነ ለቀሪሎ ላትላልፎትም

ለትፋሀሞትም ያቀትሉቡይማን ያፍ ኡዘ ማትሬከቤ ብላትቸ ቡርኩትኑም፡፡
ቲታሚ ሱር ሀዲ ካልትን፡፡ካልት ያፍ ሰብ አቻካተከ፣ ለሀያት ያለዪ ኤንዣት
የሌቀቢዋ ይነብርቢያነይ አዝጋግ አመኜ ሰህልቸዋ ጢለ ጥርመቼከ ተድጋለላኔ
ተትሮሱይ ያያም ተያም ቀውልቸ ተድጋለላትቸቦዶ በፎኜ ሃለት ተዛሀሪይ ግዝ
እልብጢጦ ሆነ እትራነኮ ያስቡያን ያፍ ተድጋለላት ጎትተኜ መቃምን፡፡
ባፍ ኡዘዋ አቁምስነ ቡቆንትከ ባዋልካም ኦነ በኩትብ፣ በፉቺም በስንፌ ሊትላለፍ
የትከሼይ ዡቦ አኽላቀከ፣ከውነከ የመሰሉይ ሱር የሉክት ቆትዋ ምዥግት ጉፍፍ
አሸ ባልብሶት ፉላፍለዋ ሙራደ ቢያጄጃን ኡንገ አትላልፎት ያቀትሌን፡፡ ሂታይ
አህዋልከ (አኽላቅከ) ካልተን ሰተተኜዋ ተትሮሼይ ያያም አያም ቀውል አፍ
ሉሌ ያሺያን፡፡
ያፍ ኡዘ ያትሬክቦን የቀውልቸ ተሼቀራትዋ የድጋለሎት ብላትቸ በካልት
መጥ እቃኖን አሎኒሙ፡፡ የክናየዋ የመኽማቾት አዋልካኮም ያፍ አቁምስነዋ
ዩስቤ የጥናቦት ቁወ ባትሪክቦት አዘር ጎትተኜ ፋይደ አለይሙ፡፡ የክናየ አዋልከ
ቀውልቻን በሉላሉሌ ኡንገ ባቻብሮት ሉሌ ሎነ አስል ኡስቤ ማፍታቼነት
እዊሎነኮ ያሽነቢያን የቀውልቸ የድጋለሎት ብላትን፡፡ቢታይ ብላት ሀድ ቀውል
ተገናይ ቀውል ቂጦ ቲጣመድ ባስልከ ተናረዪ ሉሌ ማእነ ያትሬክቢብያን ሃለት
ያለምኮ ቀውሊ ያፍቴ ተቃነነቢ ኡስቤቂጦ ተምሳሳይ ሎኑ ገናም ኡስባቦ ወኪል
በውኖት ማእነከ ቲያፌትም ሊዬድ ያቀትላን፡፡
ለባይትከ “ማጠ አንዤኝ” እላነይ ክናየ የቀውልቻይ አንጬ ማእነኒሙ
ቲያንዙይሙ ሊዮክበኝ ክናናበለ ቆራኝ እላን እመስላን፤ ግንመ በክናየ ማእነከ
ትልፈስርነይ “ ልኬ ሊሽል ቃጣኝ፣ ወብ ባለኝ” በሎተን ዮናነይ፡፡
የክነያዮምኮ ሳቼ የባለ ኡስቤ አንሻሸጠዋ ኡዘ አትላበሰ ኡስቤን ያባረ ሰመዬኮ
በለል አሸ ባንጭርከ ላቲሮት ቲትከሽ መኽማቾትቸ በብል ደር እዊሎን፡፡
ያድ አፈ ያዋልካን አመሰብ ባቴለፈዪ ግዶር ዘማን ተህልቀት ቂጦ ባለይ
ሩክቦ ቢዢ አቻካትቸ ኡስጥ ያልፋን፡፡መኽማቾትቻም አመሰቢ ታቻኬዪ ግዝ
በንቆት ያልቀይማንዋ ያሌቃይማን፣ ያቻካትከ ማቴሬ፣ ዩስቤከ ማዛሀሬዋ ሞክ
አሸ ያቴርቢይማን አዋልካኮኒሙ፡፡
ገናይ ተካልትቸ፣ ተክናያዮዋ ተመኽማቾትቸ በድባየ ጎት የባለ ያፍ ኡዘ
ባትሪክቦት አዘር እድገሎነይ ያፍ ቃምቸ ጁልቻኒሙ፡፡ ሀድ ጁል እሉያነይ
ቡስጥከ ዬንዘያነይ ሆሽት ሉላሉሌ ማእነ የጦረ የደነብ ቀውል ያለይ ባይትም
62 ሱረ አምስት ያፍ ሂክመ፣ኡዘ (ጢለ እልም) (Witticism)

አንጬ ቃምዋ ኡስጥ ቃም እሉይማን ማእነ ቲነብረይሙን፡፡

ቡንዱሉሌከ ለደር የነቀልነይሙይ ያፍ ኡዘ ማትሬከቤ ብላትቸ ሀድ አፈ
ሊያዋልካን ሰብኡስቤበከ ሞክ አሸዋ አጫጫመ ላትላልፎት ያበቁያን ዮኑን
ግዝቸ፡፡ የውን በለዳሌ ባፍ ተድጋለሎት ወክት ያዋልካነይ ሰብ ኡስቤይ
እትዋለክቢያነይ ሃለት ቂሮ ቢትጌባነይ ኤት እድጌባን አፍ ተድጋለሎት
እተቄራን፡፡
(ተቀዳይ 11ኘ ጎልጌ የአማርኘ የደረሰ ክታብ የቶሰደ)
ፈስል ሀድ ያፍ ኡዘ፣ የሂክመ (ጢለ ኢልም)
አ. እሊ ታት የቀረቡይ ሱልቸ ያፍ ሂክመ፣ኡዘ (ጢለ እልም) አይነትቸ ቤደበ

የስናዱ ቲዮኑ በቆረ ባትበዶት ያድጋባምቡዪ ኡስቤ ለጎልጌይ መራርቻሙ
በ. ለደር በቀረበይ ቅራት አሰነት ያፍ ሂክመ፣ ኡዘ (ጢለ እልም) አይነትቸ
ፈስል ሆሽት መኽማቾት
መሮሼ ሀድ
ለኮሎ የቀረቡይ ሉላሉሌ የመክማቾት አይነትቸ ያትላልፉያነይ ማእነዋ ሉክተ

ቤደበ ወባጀ አሶኔ ለጎልጌይ ማፍታቼ ዋቡ፡፡
1. መርከ ያምለገጠይ ያባር ቲበ ያዝላጠይ
2. ስርጠ እሽላን አይስደዳሀ ስረ እሽላን አይስደባሀ
3. መርከ በመከከ የትባዴን ተማንምከ
4. ተጎበሌ የሰቀሉይ በቃነኒ እላወርዱይ
5. ክታበኘ በፎሴቢ ኤት ቶበ እቆዥቢያን
6. ሹም ቲሻር ሰብ ቲሞት ዮርሰያን እለቀብጥ
7. ባሊቀ በርወጦት በልዳሌ በቻሎት እለቀድሙይ
8. ባርድነት የልቆጦት ሲከ በባ02ሊቅነት እለረክቦት
9. አቤሜ በሞተ ዮርሳው ቢመጫነይ ከርም ያርሳው የባለ ሆሽትምከ የዜግነትን
10. ሂንዙኝ ሂንዙኝ የባለ ሺሙኝ ሺሙኝ ተይብል እለቀር
11. እሞታን ባሊቅ አይስደባሀ ዬዳን መይ አዩሰዳሀ
12. ወራባይ አይችሉያን ባደ ሄዳን ገልበ ጪቁኝ ባለ

13. ዜገ ያለይ ተይፈጅ ምኜት ኤለይ

14. ቦቅሎ አባሽ ማኒ የባሎት ግነ ፈረዝ ኡሚቴ ባት
15. ሊኔግራን ወልድ ኡርባትከ ግንዝር ዮናን
16. ወራባይ አሮት ላጠፋዪ ማልተ እሼማን
ፈስል ሼሽት ኡንቂትቸ
መሮሼ ሆሽት
ለኮሎ የቀረቡይ ሉላሉሌ ዩንቂትት አይነትቸ ቲያትላልፉያነይ ማእነ(ፍቼ)

አ. በ.
1. ሄዶ ሄዶ አልጬጦ አ. ምኜት
2. ኩሎ ኩላሊት አፍ ዬሌት ባሪት በ. ሻሜት
3. ቴሄው ትበላሀ ለምን ትከሳሀ መ. ቅንጣፍ
4. ሀድ ሚሽት በረ ሆንጤት ተሼብላት ተ. አፍሪንጀ
5. አቦቲ ጎልማሰ ዌጂ በቅል ታምሰ ቀ. ቱሴ
6. አባ ዱዱፍ ለበር ሁሉፍ ሰ. አይር
7. ከሰሌ ከሰሌ በሼሽት አንዘሌ ከ. ቀርሼ
8. በጉመረ ኢንጥ አመረ ሚጥ ጠ. ጮርቄከ
9. ቀል ከልተ ገዎ ፈጄት ወ. ጊንዞ
10. ማልተ ማልተ ሬሰ አሮት አሮት ቀሬዘ ደ. ወራበ
11. ተይነኩይ መርከከ ቸበልትከ አትሜከ ፈ. ቡጰ
12. በገበየ ቡሸ ፈየ ነ. ምላጭ
13. እሊ አዘር እንጎርጨ ሃሊ አዘር ሄድተ ጦርጨ ሀ. ጀበን
14. የመውት ማጠ ተይረክቡይ መጠ ለ. ከራብ
15. እንግር ኤሌት ቴዳት ላምበ ኤሌት ታቆዳት ሸ. ወሪ
ዘ. መከዞ ተወጎ
የ. ውርበ
ፈስል አራት የክናየ አዋልከ
ለኮሎ የቀረቡይ ሉላሉሌ የክናየ አዋልከ አይነትቸ ያትላልፉያነይ ማእነዋ

ሉክተ ቤደበ ለሰመጣሙ ክተቦኔ ላሽርጌታሙ አቲሩ፡፡

ለባይትከ
Â ደለ ቦዝ______________አይትመረራን
Â ደለ ቤዘ______________ኡስጥከ ፈየ/ ቦዝ የሎነ
Â ደለ ዘገር_____________በለ አይጦፋን
Â ወራብ ደነ____________እንድቾ መሳሎ
Â ቀልብ ኤሎ___________አያጥራምታን
እቢታይ ኮሎ ለታቡይ የክናየ አዋልከ ማእነኒሙ ክሱ፡፡
1. ቀኚት እንጅ 8. ቀልበ አጎ 15. ጉረ ገበ
2. ኡፍተ አተረኝ 9. ኢን ደረቅ 16. ቂልበ ገበ
3. ደለ ቀል 10. እንጄ ቡስቅ 17. ኢነ ሌም
4. አፈ ሁሎ 11. ቡቅ ባለ 18. አፈ ዘርዘረ
5. ሆሽት ፎል 12. ኡፍተከ አቅማጬ 19. ጤም እሼት
6. ቀልበ ደረቅ 13. ደለ ፈት 20. ኡፍተ ቦዝ
7. ፉጀ ኤሎ 14. ኢን ገለብት
ፈስል አምስት የካልት አዋልከ አይነትቸ
የካልት አዋልከ አይነትቸ እሉይማን ሱር እትኬተሎነይ ዬንዛን፡፡
1. ሰበኜ ካልት፡-
ሰበኜ ካልት እሉያነይ ማነም ሰበ ለሎነ ግዝ የሰበ ወልደ አኽላቀዋ ብለ ወከሌ ዋቤኔ
ሰበ ያሼኮ አሴ ያሜስሉቡያን ዮነ፣ የሰበኮ ያትዋልኩቡያን፣ያሲቅቡያን፣ያትቤክቡያን፣
የመሰሉይ ሱር ዬንዘን ያዋልከ አይነት፡፡
ለባይትከ፡-
Â ወሪይ ሳቃን
Â አርዱለ ትበቻት
Â ኣቤሜ በገደለ አልነቃን ባለ ወራባይ ሉማሪ
2. ቴጋኝ ካልት፡-
ሂታይ የካልት አይነት ያደይ ብለ አነግነ ሃለተ ለገናይ ዋቦት ቲዮን ሂንካሌይ
የካልት አይነት ቴጋኝ ካልት እሉያን፡፡
ለባይትከ፡-
Â ህታይ ሚሽ ኡማርን
Â እተቴ ሚሽት ቆቄንት
Â ሰብቻይ ዉርባኑም

3. አትዋሪሎ ካልት
ሂነይ የካልት አይነት ሆሽት ሉላሉሌ ዮኑ ኡስባቦ፣ ሃለተኒሙዋ ተረሻተኒሙ
ባትዋሮት ሀነግነ ነቀሎ በጣሎት እታለቃነን የካልት አዋልከ አይነት፡፡
ለባይትከ
Â ሀውጄ ሸህ ዋጆ አይረይ መሰሎን፡፡
Â ኡፍትከ ጉንጄ ወረደቢያን እመስላን፡፡
Â የፉንጋሎ በርበሬከ መኪነ ዬደቢ እመስላን፡፡
Â ይተቴ ጣመ እንግርሸ ማቅሬት እመስላን፡፡
4. ሞክተኜ ካልት፡-
ሀደ ግዘ ታለዪ ዛሂረኜ ቃይደ ሞክ ባሶት ያቀርባን ዮነ፣ ሺሞይ ወደለ ያሻነ
ዮነዋ እልብጢጦ ያወጫን ዮነን ካልት፡፡ሀደን ልበን የልታበይ ግዘ አነግነ ሰብ
አነግነ በሂመ በህልቀትከ ታለይ ግዝ በንቆት ሞክ አሴ አጫጫሜ ባቅርቦት
ልበን እቶበያነኮ ያስቡያን ያዋልከ ካልትን፡፡
ለባይትከ፡-
Â ህነይ ጣመ ጋር እላገባይ
Â ጋሪ ፈረዝ ያትጌብታን
Â ሚሺ ምግርነከ ጋር እላገባይ
5. ኤበሌሎ ካልት፡-
በቀደ ዬለ ሰብ አነግነ ሰብ የሎነ ግዝ በቁርብ ያለኮ፣ እሰማነኮዋ ጀዋብ ዮባነኮ
አሴኔ ቢልቆት ሉክተ ያትላልፍቡያን ያዋልከ አይነትን፡፡ ተሰበኜ ካልት ሀዳለ
እትምሳሰልቢያነይ ሃለት ሆሽትሚ እድጋለሉያነይ ሰበ የሎኑ ግዝቸ ባይትም
ቡሳዋዎ ሀነግነ ሩህ ኤሎ ሩህ ያለይሙኮ ሁኖ ቅረቦትኒሙ፡፡ የውን በልዳሌ
አይትራከቡያን ሃለትም አለ፤ ህታሚ ዬበሌሎ ካልት ጀዋብ ቡፍትሉፍት ጀዋበ
ዮባን ግዘኮ አመሰሌ ያትዋልኩቡያነን ሃለት፡፡
ለባይትከ፡
Â አርዱላይ ሻይድንሽ
Â ወንደበነው ጡል ባለኛን አትፊቅረኝ
Â ዝላመው ዝለም
6. የሎቦበ (የዞቀ) ካልት
ትላዋልክነያነይ ሰተተኜ አዋልከ ባሻጣሪከ ኡስቤነ ያቀርብነቢያነን ካልት፡፡
ሂታይ ካልት በሸዠ ስድብተ፣ በናዶት አዋርዶት፣ በሳቅ መንችተን...የመሰሉይ
ሱር በሜጠቅ አዋልከ ያበይነቢያነን ካልት፡፡

ለባይትከ፡-
Â አንጭረይ ግዶር በሎት
Â ፉነገቴ በሬደቴ በሎት
Â ጤመቴ ፈረንጅቴ በሎት
7. ዱዱቃት መሳሎ ካልት
ሆሽት አሻጣሪ መስሎን ቀውልቸ ዬንዛን ካልተ ቲዮን ሂታይ ቀውልቸ አንጬኒሙ
ቲያንዚ ያሻጥሮን እመስሎን፤ ግንመ ኡስጠኒሙ ገባነ ትላንዥነይሙ የልትዛሀረ
ሀቀ ዬንዘኮ ተጀረቦት ያቀትልናን፡፡
ለባይትከ፡-
Â የግዶር ቀጪን
Â ቲሲቂ ብኮት ፈያን
Â ትሲቅም ታራት
እጲ ታት የቀረቡይ የካልት አዋልካኮ ተካልት አይነት ሱምኒሙ ግነ
ባትራክቦት ላሽርጌታሙ አቲሩ፡፡
አ በ.
1. ሂተቴ ሚሽት ኦደ ተጫፍከ ታላት፡፡ አ. የሎቦበ(ዞቀ)
2. ጅስምከ የራጄ እራዘኮ ተቅማጫን፡፡ በ. ቴጋኝ
3. ካሚለ አረመትሸ ቶሮጄን፡፡ መ. ሞክተኜ
4. ሀይ ሀይ ኮ ደቼይ ሰበርከይ፡፡ ተ. ኤበሌሎ
5. አርዳይ ጉናሽ ምስተን ኸልቀ ጦርሼሽ ቀ. አትዋሮት
6. ኡስታዝ ኡፍትኑም የበይደይ ወሬኮ ያበራን፡፡ ሰ.ጉረ ገቢ መሳሎ
ከ. ሰበኜ ካልት

የሱረ አምስት አክቾት

የመርከ ኡዘ ኤሎ የቃወ ሳፍረ ኤሎ አላህ የክተረይ” በበሎት ባሊቅ
ያክማቻን፡፡
ሀቅን የመርከ ኡዜሎ እለጪም፤ተስ እላትሬሽ፡፡ አዋልካይ ጪምነ ሊነብረይ፣ ተስ
ሊያትሬሽ፣ ሊያንሻሽጥ አዋልካይ ሱተ ግቦትዋ ሂንኩምንገ አቁምስነ ሊነብረይ
እትጌባን፡፡ ተስ ሊያትሬሽ ቡስጥምከ ተይበዘ ሀደ የጪምነ ዋ ያንሻሽጦት
ኡስቤ ሊነብር ባፈኜዋ በሰበኜምከ አቁምሶት ሊነብርቢ ያትኬሻን፡፡
ካልት ያፍ ሰብ አቻካተከ፣ ለሀያት ያለዪ ኤንዣት የሌቀቢዋ ይነብርቢያነይ
አዝጋግ አመኜ ሰህልቸዋ ጢለ ጥርመቼከ ተድጋለላኔ ተትሮሱይ ያያም ተያም
ቀውልቸ ተድጋለላትቸ ቦዶ በፎኜ ሃለት ተዛሀሪይ ግዝ እልብጢጦ ሆነ እትራነኮ
ያስቡያን ያፍ ተድጋለላት ጎትተኜ መቃምን፡፡
ባፍ ኡዘዋ አቁምስነ ቡቆንትከ ባዋልካም ኦነ በኩትብ፣ በፉቺም በስንፌ ሊትላለፍ
የትከሼይ ዡቦ አኽላቀከ፣ከውነከ የመሰሉይ ሱር የሉክት ቆትዋ ምዥግት ጉፍፍ
አሸ ባልብሶት ፉላፍለዋ ሙራደ ቢያጄጃን ኡንገ አትላልፎት ያቀትሌን፡፡ ሂታይ
አህዋልከ (አኽላቅከ) ካልተን ሰተተኜዋ ተትሮሼይ ያያም አያም ቀውል አፍ
ሉሌ ያሺያን፡፡
ያፍ ኡዘ ያትሬክቦን የቀውልቸ ተሼቀራትዋ የድጋለሎት ብላትቸ በካልት
መጥ እቃኖን አሎኒሙ፡፡አሎኒሙ፡፡ የክናየዋ የመኽማቾት አዋልካኮም ያፍ
አቁምስነዋ ዩስቤ የጥናቦት ቁወ ባትሪክቦት አዘር ጎትተኜ ፋይደ አለይሙ፡፡
ገናይ ተካልትቸ፣ ተክናያዮዋ ተመኽማቾትቸ በድባየ ጎት የባለ ያፍ ኡዘ
ባትሪክቦት አዘር እድገሎነይ ያፍ ቃምቸ ጁልቻኒሙ፡፡
ካልት ቲሉይማነ ሱር ቡር ቡርቻይ ሰበኜ፣ቴጋኚ፣አትዋሪሎ፣የሎቦበ፣የሞክት፣ጉረ
ዋ ኤበሌሎኒሙ::

ሱረ ስድስት
1. የባሊቅቸ የብል ወጥ
የቅሮት ዉጣትቸ፡-
ቲታይ ሱረ ዞፍ ደረሳሶዉ፡-
9 ቅራተይ ባጥናቦት ቡር ኡስበ ትትዋሰዶሙ፡፡
9 በፍታፍርድ በትዋሰዶት ሱተኜ መርቾ ታሶሙ፡፡
9 ቅራተይ ትቀሮኔ ቲኪቦ ትከትቦሙ፡፡
9 የብለ ማመልከቼ ትከትቦሙ፡፡
9 ቲንዣዥነት ላለይሙ ቀዉልቸ ማእነ ቶቦሙ፡፡
9 ኦጂሎዋ ኦጂሎ የሎኑ ቀዉልቻነ ታፍታቶ ትላሎሙ፡፡
ፈስል ሀድ አጥናቦት
1. ለታት የታበይ ምስለይ ቢንዞት የቅራቲ ቡር ሉክት ምን ዬቤደበ ኢመስለማን?
2. ባሊቅ ኢሌነይ ኡምር ባይታኒ ዩምር መቃም እትረከባነይ (በምስትን ኡምር
ያለይ ሰብ)?
3. የባሊቅቸ የብል ወጥ ድጋየ ምንግዝን?
4. ባሊቅቻነ አክማምቶት ያትኬሻነይ ለምንግዝን? አይነኮ?
ሱረ ስድስት የባሊቅቸ የብል ወጥ 69

የባሊቅቸ የብል ወጥ
’’ኡምር መስታወትን’’ ኢላነይ ባሎ ኢደጋለሌነይ የሰብቸ ኡምርኒሙ የደበለ
ቲመጭ (ቲባልቁ) ቡምርኒሙ ቄራት ጭም ያሱይ ዋ ያጀደዱይ የሀያት
ተሮሻተኒሙ ዋ እልመኒሙ ላስቶትን፡፡ ባሊቅቸ በሀያትኒሙ ወደለ የቻሉ፣በብዢ
ምካትቸ ተፌተኖ ያለፉ፣ ዩምር ዱኒየ አቦትኒሙ፡፡ የሀያተኒሙ ወግሽገ ቲያጠሪ
ወደለ እድገሎን ኡስባቦ (ዡባቦ) እረክቤን፡፡ ባሊቅቸ ቡምርኒሙ ጪጥነ የነቀ
የጅስምኒሙ በፋጡልት ቲኔቅስ ቢመጭም በቆትኒሙ ቅጨ ሉላሉሌ የብል
አይነትቸነ ሊከዉኑ ያቀትሎን፡፡ የዉን በልዳሌ ኢቢ ኡምርኒሙ ቡመቲ ደር
ሮረ ኢትራነይ የብል ቆት ፋጡልትኒሙ ተዮን የቻሎት ቁዋኒሙ፡፡
ባሊቅቸ ሎልድ ፈየ ስነ አህላቅ ባቲንዞት ፣በሺዞት፣ በተለቀ ዘነ ደር ኤራት
ባዉርዶት፣በሉላሉሌ ወክትቸ የተለቁ ዋ ኢተለቆን ሰብ አሼ፣ህልቀተኜ ዋ
ወጋገኜ ሽግቸ ለመጪንት ባትላልፎት (ቢዉዶት) ወግ ሽገን ያትላልፎት
ጎትተኜ አትዋጫት አለይሙ፡፡
ተጉደር ኡምር ግነ በትንዝዘ በጌ ዋ በከተማይ አመ ሰብ ያለይ ኢንዤ
እትላያን፡፡ በጌ ኢነብሮነይ ባሊቅቸ ብዢ የጌ ሰብ ሊያሀብደይማነኮ፣ ሸዠኒሙ
ዋ እልመኒሙ ሊትዋሰድኒማነኮ ያትኬሻን ሁርመ ዋ አክማምቶት እቶበይማን፡፡
የከተማይንገ አመ ሰብ አደደግነ ባሊቅቻይ አያትኬሶን ኖታምቸ አሻኔ ዪልቆት
ሃለት እታንዥቢያን፡፡ ዪንካሌይ ታንዣት የባሊቅቻይ ቀልበ ሊሰብር ሊያቀትላነኮ
ፈየ ተሮሻት አሎን፡፡
ባሊቅ እሌነይ ተ60 ሀነግነ ተ65 አይዶ ደር ዮኖን አባችቸ ሀነግን ኢንዳችቸ
ኢደብላን፡፡ብዢ ሰብ 80 ዘማን ሊዮነይሙ ጃንጎ ቆማሪ፣ ነሻጣንቾ ዋ ፋጡል
ዮኖነምኒሙ አሉ፡፡ ገነኒሙንገ በ60 ኡምርኒሙ እትርጋገፎነምኒሙ አሉ፡፡
ሀጂሰይ መጪንተ ቅልበ ላግቦት ዋ ፈየ ስነ አህላቅ ላቲንዞት ለባሊቅቸ ታለይሙይ
ወደል ፋይደ የነቀ ’’ኢሼዣን ባሊቅ አታጥቂብጠነ’’ ኢላነይ የባደነ ባሎ በድባየ
ንቀሎ ኢክሶት ያትኬሻን፡፡ መሳምከ ባሊቅቸ ሸዠ ላቦትም ሆነ ሱተ ኡንገ
ላቲንዞት ሀነግን ኤራት ላዉርዶት ወሻይብነተኒሙ ኢፈዶነይ ሉላሉሌ ብላቻነ
ተድጋለሎኔ ቲዮን ወጋወግቸንገ ኢሊ ብላትኒሙ ያፍቴኒ ማቴሬ፡፡
ሄሶት፣ካልት፣ኡንቂት፣ህፍዘኜ ስንፋፎ ዋ በሉሌም መክማቾትቸ ባሊቅቸ
ገናይ ተያጠፈ ቀደሞኔ ላትቃጥቦት፣ለሺዞት፣ጋምጋምትነተ ዋ ሰነፍነተነ
ሊተሮት፣ላንሻሽጦት፣አዉፋተ ተሳሎተነ ላቲሮት ዋ ገናሚ ኡስቤኒሙ ላትላልፎት
ኢድጋለልቡይማነኒሙ ብላትቸ፡፡
70 ሱረ ስድስት የባሊቅቸ የብል ወጥ

ለባሊቅቸ ኡምርኒሙ ወደል የቻሎት ቁወ ሀለቀኒማን፡፡ ለኢን ያድ ባሊቅ

መዉት ታድ የክታብ ጋር ንደዶት ቅጦ ኢቴለቃን እሌነይ፡፡ መሳምከ ባሊቅቸ
ፈየ ብለ ባንዙ ቅጨ ሁልም ዳዎት ያሶን፤ቦዘ ብለ ባንዙ ቅጨንገ ኢሼዞን፤ ለኢኮ
ኡመትሚ ሂነይ ቤዘ ብለኒሙ አንዣኔ ዮደይማን፣ የሀብደይማን፡፡’’ኢሌቃን
ወልድ አይጥላሀ፤ኢሞታን ባሊቅ አይስደባሀ’’ ኢሌነሚ ሸዠ ባሊቅቻነ ቡስቤኒሙ
ዋ በሸዠኒሙ ተትቂበሎት ዋ ታህብዶት ግነ የትንዛዘን፡፡ ለኢኮ ባሊቅቸ ሉመቲ
ሁንዱሉሌ ሀያት ኢቤዣን ወደል አትዋጫት ያለይ ብለ ኢከዉኖነኮ በጀረቦት
ቴትከ አክማምቶኔ ዋ አህብዶኔ ቂሮት ያትኬሻን በሎትን፡፡
ምስል1. ባሊቅቸ በባሊቅነት ብል ደር
መሮሼ ሀድ
አ. አትኬተሎነይ ቀዉልቸ ተቅራቲ ዮጡኒሙ፡፡ በቅራቲ አሰነት የቀዉልቻይ

ሃለተኜ ማእነኒሙ አፍታቱ፡፡
1. አዉፋት 4. ወጋገኜ 7. ኢንዤ 10. ተጀረቦት
2. ተፌተኑ 5. አዉፋት 8. ኖታም
3. ሮረ 6. አትዋጫት 9. እትርጋገፎን
መሮሼ ሆሽት
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ የ’’ባሊቅቸ የብል ወጥ’’ ኢላነይ ቅራት መንቄ ባሶት

በቅራቲ ኡስጥ ኢነብረይማነይ ኡስቤ በላሎት ሚሎ ኪተቡይማኔ በሬርንገ
በጀዋብቻሙ አዴኘ አትባዶኔ ተዋሰዳተ አሱ፡፡
1. ’’ኡምር መስታወትን’’….(ኣየ ሀድ)
2. ’’የብልቆት ፋጡልት’’…(ኣየ ሀድ)
3. ኢሌቃን ወልድ አይስደባሀ…(ኣየ ሀራት)

4. ተጉደር ኡምር ግን በትንዛዘ…(ኣየ ሆሽት)

5. ወጋወግቸ…(ኣየ ሼሽት)
6. ኢሼዣን ባሊቅ አታትቂብጠነ…(ኣየ ሼሽት)
መሮሼ ሼሽት
አ. ሊትኬተሎነይ ተቅራት ሎጡ ሱልቸ ሱታይ ጀዋበ ዬንዘይ ፊደለ በሚጥሮት

ጀዉቡይሙ፡፡
1. ቅራተይ መንቄ ባሶት ቲትኬተሎነይ ፈሰሻሾ ሱታይ አይታኒ?
አ. ለባሊቅቸ በላም ልበን ኢላትኬሺሙ፡፡
በ. የባሊቅቸ የብል ወጥ አልትቻላን፡፡
መ. ለባሊቅቸ አተ ባቦት አህብዶት
ተ. ባሊቅቸ ኢነብሮነይ በጌን፡፡
2. የቅራተይ ኡስቤኮ ባሊቅቸ ገናይ ሰበ ለሺዞት ኢድጋለልቡያነይ ብላት

አይታኒ?
አ. ሄሶት መ. ህፍዘኜ ስንፌ
በ. መክማቾት ተ. ሁልምከ ጀዋብን
3. የቅራተይኮ ጉተኜ የባሊቅቸ ኡምር ምስትን?

አ. ተ60-80 መ. ተ60-80
በ. ተ60-65 አቢሌ ተ. ተ60/65-80
4. ባሊቅቸ አብዞት ወክተ ኢቻልቡያን የሆነይ የብል ወጥ አይታኒ?

አ. ሰበ አሻኖት መ. ሸዠ ዋቦት
በ. ተጉበሎት ተ. ጀዋብ ኤለይ
5. ባሊቅቸ ያለይሙይ የኬመ ኢልመ ረከቡይ ባዬትን?

አ. አሽረ ቀሮኔ
በ. ጦቀሶኔ
መ. ቡምርኒሙ ቄራተ ተፌተኖ ጭም አሶኔ
ተ. ሰብ ዋበይማኔ

6. ቅራተይ መንቄ ባሶት ሱታይ ኡስቤ ቲትኬተሎነይ ፈሰሻሾ ጉት፡-

አ. ባሊቅቻነ ባክማምቶት ኢንዞት አለብነ
በ. ባሊቅቻነ በሱተ አጥናቦት ያትኬሻን
መ. ተባሊቅቸ ኢልመ ርከቦት ቻይነትን
ተ. ሁልሚ ኡስቤ ሱታን
7. ባሊቅቸ ቡመቲ ኢቶደዶነይ ለምንግዝን?

አ. ቤዘ ብለ ቲያንዙ ዳዎት ሊያሶነኮ
በ. ፈጅር ተገባት ሊሳደቦነኮ
መ. ቦዘ ብለ ቲያንዙ ሊሼዞነኮ
ተ. አ ዋ መ ጀዋብኒሙ
መሮሼ ሀድ
አ. በቆረ ቆረ በዉኖት ባሊቅቸ ላዝጋግኒሙ፣ሉመት ዋ ለባድኒሙ ታለይሙ

ሁንዱሉሌ የብል ወጥ ቅልቀሌ አሰነት አትዋጫትኒሙ
1. ኡንስን? ሀነግን ወደልን? (አትዋጫት አለይሙ? ሀነግን ኤለይሙኒሙ?)
ሀነግነንገ
2. የሳድባደ ተህባበዶት ዋ አልትህባበዶት ያትኬትሉያነይ ፋይደ ዋ ደዉሰ
ቤደበ በስናዶት በጎልጌ ኡስጥ ፍታፍርደ አቅርቡ፡፡
መሮሼ ሆሽት
አ. ባዝጋጋሙ ኢትረከቦን ባሊቅቸ ቤዛይ ብለ ላሊቆት ፣ቦዝ ብለ ሊተሮት፣

የሼነነ ሊሮት፣ ወልደ ፈየ ስነ አህላቀ ላቲንዞት፣ ሰነፈይ ላጠረኞት፣ቆማሮይ
ላሩሮት፣ላንሻሽጦት ዋ ለሺዞት ቲድጋለልቡይማን ዮጋወግ ዝሬትቸ (ሄሶትቸ
፣መክማቾትቸ፣ህፍዘኜ ስንፋፎ ዋ ገናምኒሙ ባሊቅቻይ በሳሎት ዋ ጭም
ባሶት ጎልጌ አምጦኔ ታሽርጌታሙ ግነ አትባድቡይሙ፡፡
ቅራት ሆሽት

መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተላነይ ቅራተ በሱኩተ በቀራሙ ሬር የቅራተይ ቡር ኡስቤ በገጋሙ

ፊለ አቲንጥሮኔ ካቦ ከተቡ፡፡
ለንበሮት ተጌ ተከተመ አይታይ ኢጠቅላን…?

በጌ ተንበሮት ዋ በከተመ ተንበሮት አይታይ ኢተቅላን? ለምን? ይታይ
ሱል ጀዋብ ሉላሉሌን፡፡ መሳምከ ሁልምከ የሰ ገገከ ኢንዤ ዋ ጥርመቼኮ
ግርገቤሚ ሊትላይ ሊያቀትላነንኮ፡፡ ያደደአ ሰብቸ ግርገቤኮ ቦነ በከተመ ንበሮት
የጠቀለ ራህመት ሊያትሬክባነኮ ዋ በጌ ንበሮት ተጥርመቼ ያለፈ አደም ትርፈ
ለያትሬክባኔት ተጌ በከተመ ንበሮት ኢጠቅላነንኮ፡፡ የዉን በልዳሌ የብዤከ
ጥርመቼኮ የጌ ንብረት ሽፍትከ ዋ ወገሬትከ ተከተማይ ተጋፎት፣ጪቅነት ዋ
ተጫጪነቆት ስረም የበዘ ፋይደ ያለይንኮ፡፡
በላይ ሰብ ያጥራምታነይ በሸወ የጠቀለ ፈረንከ በከተመ ኢትረከባን ሁኖተከ
ቢዮንም ባሻጣሪከንገ የጌ ንባረት የፈረንከ በለ አልክሶትንከ፡፡ የከሼሙይ ሰኜ
ዋ አበቃሎ ዘራሞ ሊታበቅሉ፣በገጋሙ ጋር ኢንግራሙ ፈታሞ ልቲኑ፣ ክቸ
ፈሬ ወጣሞ ልትገቡ ዋ ገናም ሃለትቸ የጌይ ንባረተ ተሸይ ኢበዛነኮ ያሺያን፡፡
ምነም ያላን በሻወ ንበሮት የጠቀለ ፈረንከ ቢያትሬክብም ለጋር ኩብቴ፣ለሸረት፣
ለመትግራገቤ ዋ ለገናም ግስቸ በለ ፈረንከ ሊያትኬሻነኮ የትረከበይ ፈረንከ
አሌትም ኢትፈጃን በሎነ አድም ኢለተርፍ፡፡
በጌ የንበሮት ገናይ ዋ ቡሪ ዡቦ ላፊየ ፈይነት ኢቤዣን ጡል ዋ ጠሊል
አየር፣መይ፣ህልቀተኜ የስንቅ ቡቃቆ ተቻበረ ስንቅ ግነ በትንዛዘ ቢከሱያን
ቅጨ ንበሮትኒሙ፡፡ በገነንገ አዘር የሸወ ንባረት ያፊየ ጋር ፣የሉላሉሌ ዝልዛሎ
ጋርቸ፣ተሸዋራርቸ ዋ ገናም ሃለትቸ በቀሊሎከ ለርከቦት ተጌ ንባረት የጠቀለ
አትዋጫት አለይ፡፡ ሆናኔም የጌ ንባረት ኢኮኖመኜ ቆተ በፈት ሃለት ላሊቆት
ዋ ለከተማይ ኡመ ላቅርቦት የጌ ንባረት ስረም ጥሽት አትኬሺ ለዉኖትከ ሸክ
ኢለቢ፡፡ ቡንዱሉሌከ በጌም ሆነ በሸወ ንበሮት ሆሽትምከ የፎልከ የሆነ ደዉስ ዋ
ፋይደ ያለይ ሁኖትከ የቻለን ሀቅ፡፡ ቢዮንም የሄነይ ኡስቤኮ በከተመ ተንበሮት
በከተመ ንበሮት በበለ መሳሶ የጠቀለ ዋ አትኬሺመንም ጃንጎ፡፡

በ. ለታት ተስራከቶኔ (የመሳወ ቅልበኒሙ ተይቄሩ) የትከተቡ መሳዋዎ ታቦን::

ለኢኮ መሳዋዎይ በሱኩት በቀራሙ ሬር በሱተኜ ሃለትኒሙ ቅልበ አግቦኔ
ካቦ ክተቡይሙ፡፡
1. ኑድን ኡመት ባሊቅ ፈየ ያለይ ኢሼዣን፡፡
2. የትኬሻን ቴትከ ኢንዞት ባሊክቻነ አክማምቶት፡፤
3. ፈሬ ተህባበዶት ያትኬሻነ ዘነ ለንበሮት የሳድባደ፡፡
4. ወደልን ሆነ አትዋጫት በጌ የባሊቅቸ በሸ ወ፡፡
5. ባሊቅቸ በለግነ ወጋግቻነ በፈየ ኢድጋለሎን ለሺዞት፡፡
6. ጃንጎ በሙሀበ ያትኬሻን ባሊቅቻነ ወክተኒሙ አንሻሽጦት፡፡
7. ዱኒያኒሙ ላለይሙኮ ባሊቅቸ ወደል ዱኒየ ሉመት ለባድ ዋ ኢልም፡፡
8. አለቢ የሰብ ተሀበዶት በሰብነትከ ላፍቴ ወልድ መጥ፡፡
9. ኢላን ዬለቢ ባሊቅ ኢለሳደብ ስድብት፡፡
10. ያትኬሺማን ጡር ሉምርኒሙ ተዮን ቆትኒሙ በብል ለባሊቅቸ ሁርም፡
ፈስል ሀራት ክተቦት
የብለ ሪሳለ ክተቦት

ማቴከሼ
ሪሳለ፡- በሎት ሉክተ ቲያትላልፉቡይማን ብላትቸ ሀዲ ቲዮን በቡርነት ቦሽት
ኢሳዳን፡፡ ኡሁኑም የብል ዋ የደቦኒሙ ሪሳለ፡፡
1. የብል ሪሳለ፡- ባድ የብል ጋር(ጅጋኘ) ኡስጥ ቢትረከቦን ሰብቸ ዋ ሉላሉሌ
የብል ቃምቸ ጉት ሊትረሻን ዩስጥ ሩክቦ ፣ማቴከሼ ሀነግን የሉክተ ማትላለፌ
ኡንገ በዉኖት ኢድገላነን ሁክመኜ የሆነ የመትራከቤ ብላት፡፡ በብል ሪሳለ
ሊትከተብ (ሊትላለፍ) ያቀትላነይ በጢትን (ባድን) ሰብ መጥ፡፡ ኢቢታይ
ሰነት የብል ሪሳለ ኢትምሌከተያነይ ሰበ ሀነግን ቃመ ላቲክሶት ፣አምረ ላቦት
ዋ ላትላልፎት ኢድገላን፡፡ የብል ሪሳለ የደቦ ሪሳለኮ ቡስጥከ ሰላመቼ ዋ ገነ
ትርፈ ግዝ ደበለ ኢሌንዝ፡፡ የብል ሪሳለ ቡስጥከ ኢተኬተሎነይ ቃይዳዶ
ኢንዞት ኢነብርቢያን፡-
Â የላሂ መኔ፡- ሪሳላይ የከተበ ይ፣የላሀይ ጅጋኘ (ቃም) ፣የብል ጋር
ለበሎትን፡፡
Â የትቄባይ መኔ፡- ሪሳላይ የከተቡኒ (ኢጄጂያነይ)ቃም፣ጅጋኘ፣የብል ጋር..
ለበሎትን፡፡
Â አያም፡- የብል ጋሪ(ጅጋኛይ) ሪሳላይ የትከተበቢ አያም ተላየ ተቻሎት

አለቢ፡፡
Â እልቅ፡-ተብል ጋሪ ኢሊሁያን ሪሳለ ተገናይ የሪሳለ አይነትቸ ተላየ
ኢትምዜገብያን ዋ ኢቻልቢያን የሆነን እልቅ(መትላዬ)፡፡
Â ዡቦይ፡- የሪሳላይ ቡር ዡቦ ሀንጠረ ተሙግሙጋሪ አቢሌ ባድ ማረ
ቲድጎበልን፡፡
Â ቡር ኡስበ፡- በሪሳላይ ኡስጥ ምግሙጋረ፣ማፍታቼ (ቡር ኡስቤ) ዋ
መስበቼ(አክቾተ) ዬንዛነኒ ቃም፡፡
Â ማተብ፡-ሪሳላይ ተቄባይነት ኢነብረያነኮ በብል ጋሪ የትከተበ ሁኖተከ
ላትሪግጦት ኢትረሻነን መልከት፡፡
Â የላሂ መልከት ዋ የብል ወጥ፡-ሪሳላይ የከተበይኒ የብል ጋር ወሻይብ
የብለ ወጥ፣ሱም ዋ መልከት፡፡
Â ባትኬሼ ኢጄጂማን ቃምቻኒሙ (የቻል)፡-የብል ጋሪ ሪሳላ በክተቦት
የከወነይ ሀደ ብለ (ኡስቤ) ሊዬድበይማን ቃምቸ ላሽሎት ቲከሽ
ያሽልቢያነን የሪሳለ ኡስጥ ቃም፡፡

የብል ሪሳለ ቆር
የዱሚጌ ማተብ
የትቄባይ መኔ
1. አያም________
2. እልቅ________
3. ____________
4.___________
5.___________
6.___________
7.ዡቦይ.________________________________
_________________________________________________________
________(8) ሙግሙጋር
_________________________________________________________
________(9) ቡር ኡስቤ
_________________________________________________________
_________(10) የመስበቼ ኡስቤ
ቶገሬት ግነ
የላሂ ሱም____________
የብል ወጥ____________የቻል
(ኢጄ ጂማን ቃምቸ) ዪንግርጌ (ኩቡቤ) ማተብ መልከት_____አያም______
_____________
_____________
_____________
የብል ሪሳለ አይነትቸ
ቀስደኒሙ (ያትኬስቡያነይ መሰ) መንቄ ባሶት የብል ሪሳለ ቡስጥከ ሉላሉሌ

ኡኡሰ የሪሳለ አይነትቸ ዬንዛን፡፡ ለባይትከ፡-
½ የዝልዛሎብል
½ የማመልከቸ

½ ብለተኘ የቅጠሮት(ብለ የቦት/የሳሎት)

½ ያንሻሽጦት(የሺልሞት)
½ ሹምነት ያቦት
½ ኤቾት ያቅርቦት
½ ያትቃጥቦት
½ የቲጋጋዞት(ኡግዠ) ያሶት
½ ተብል ያቃኖት(ያሺኖት)
½ አዉፋት የሳሎት ዋ ያቦት…ገነገናም
የዝልዛሎ ብል ሪሳለ፡-ተብል ሪሳለ አይነትቸ ሀዲ ቲዮን ሀድ ሰብ ሀነግን
ጅጋኘ (የብል ጋር) የዝልዛሎ ብለ የዉከቦ አዉክቦተ ባንዤ ለገነ ሰብ ሀነግን
የብልጋር ኢከትበያነን የሪሳለ አይነት፡፡ ብዤ ግነ ኢትከተባነይ የሙተ ዲነተ
ለሳሎት፣ላሽሎት ፣ክንባየ ላቦት፣ አድጋባተ ሊዉዶት፣ አላድጋባተ ላስቶት፣
በቀረበይ የሙት ዲነት ኤቾተ ላቅርቦት፣አሀተ ሊዉዶትዋ ገናም ሃለት ሊዮን
ያቀትላን፡፡ የዝልዛሎም ብል ሪሳለ ሆነ ገናይ የብል ሪሳለ አይነትቸ ኢትላሎነይ
በቃይደኒሙ (ቢያትላልፉያነይ ሉክት ሀነግን ኡስበ) በሎነ በቆርኒሙ በላም
ሉሌነት ኤለይሙ፡፡
2. የደቦ ሪሳለ፡- ሂታይ ካሌ ሪሳለ ተሪሳለ አይነትቸ ኡስጥ ኢትሜደባን ዋ
የብለ ሪሳለኮ ሁክመኜ የሎነ የመትራከቤን ብላት፡፡ መሳምከ ኢትከተባነይ
በመንግስት የብል ጋርቸ ተዮን ሀድ ሰብ ለገነ ሰብ፣ሀድ ሰብ ላድ ጅጋኘ ዋ ሀድ
ጅጋኘ ላድ ሰብ ኢከትበያን የሪሳለ አይነት ለሆነኔት፡፡ የብለ ሪሳላምኮ ኢቢ
ቡር የሪሳለ ቃም ኡስጥ ኢትኬተሎነይ ኡንስ የሪሳለ አይነትቸ ኢትረከቦን፡፡
ለባይተከ፡-
Â የጋር አበሮስ
Â ኤቾት ያቅርቦት
Â የመሪ (ዮገሬት)
Â ያልፋቴ(ሽፍሽፍ ያሶት፣ያሳብሮት)
Â የሙሀበ
Â ያንሻሽጦት
Â የአዉፋት
Â ያፍራን(የድግላዬ) ለባይትከ፡- የቦሎቾ፣ዩፍተ ዞፖሮ፣የኢድ… ገናም
የደቦ ሪሳላነ ቆረ ቤደቦ ኢታኒ ኢሌን የቻለ ዋ በደነብ የድጎበለ ሪሳለ የክተቦት
ቆር ሌለዬት ከታቢሎይ የከሼኮ ኢከትበያን የሆነን የሪሳለ አይነት፡፡ ሆናኔም

ኢትኬተላነይ ሃለት(ቆር) በለ ግን ኢቢ የሪሳለ የትሮሼ ዋ በድግሎት ደር ያለን፡
የደቦ ሪሳለ ቆር መሳሎ

1. አያም______
የትቄባይ መኔ
2.ሱም_____________
3.ኤት_____________
_________________________________________________________
__________(4) ሙግሙጋር
_________________________________________________________
__________(5) ቡር ኡስቤ/ሉክት
_________________________________________________________
__________(6) አክቾት
7.የላሂ ሱም ዋ መልከት__________
ሪሳለ የክተቦት ሃለትቸ (ሸርጥቸ)

የብልም ሆነ የደቦ ሪሳለ ሙለ ሉክተ ቴትከ ሀነግን በሱተ ዋ ተይቀብል ቢከሱያነይ
ቅጨ ላትላልፎት ኢትኬተሎነይ ሃለትቸ (ሸርጥቸ) የሜለ ሁኖት ኢነብርቢያን፡፡
አ. ሪሳላይ ቡስጥከ ኢከታን ያላን ዋ ሙለ ሬሬረሰ ኢንዞት (አቅርቦት)
አለቢ፡፡
በ. ሉክቲ ኩፍተ ዋ በቀሊሎከ ተፋሀሞት ያቀትላን ሁኖት አለቢ፡፡
መ. በክዝብ፣በባሊ ባሊ፣በሰማሁ ሰማሁ ዋ በነሲብ ተዮን በደሊል(ባያት)
መንቄ ተረሶት አለቢ፡፡
ተ. አያትኬሶን፣ዘማነኜ (የልትሮሱ)ዋአጉል ማእነ ያለይሙ
(የስድብተ፣የካልተ፣የዞቀ)ቀዉልቸ አልትድጋለሎት፡፡
ቀ. ሪሳላይ አህባብዶትነ ቢያሰቶን ዋ ሁክመኜ ቀዉልቸ ሱነ ባለይ ሃለት
ክተቦት፡፡
ሰ. የትቄባዬይ ሱመ ዋ መኔ በሱተ ያቴራን (ዬንዘ) ሁኖት አለቢ፡፡
ሸ. ሪሳላይ የትከተበቢ አያመ፣ወሬከ ዋ አይዶከ ኢንዞት አለቢ፡፡
ጠ. የላሂ ሱመ፣የብለ ወጠ፣መልከተ ዋ ባትኬሼም ሙለ መኔከ አቲሮት

አለቢ፡፡
ወ. ሪሳላይ ቢንጅ ኢትከተባን በሆነ የቀዉል ተድባበሎት ተይነብርቢ፣
ተይትፍጫረቅ፣ኑጡ ቦነ ዋ በቀሊሎከ ሊትቀረ ቢያቀትላን ሃለት
ተስናዶት አለቢ፡፡
ከ. በሪሳላይ ኡፍትሉልሚ አዘር (የቁኖ ዋ የጉድሎ) ኢከታን ያላን ኤተ
ቢደጎት ተከተቦት አለቢ፡፡
ፈ. ባድ ኡፍት ባድ አዘር መጥ ተከተቦት አለቢ (ያደ ኡፍተ ሆሽተ አዘር
አልትድጋለሎት)፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ በቆረ ቆራሙ በዉኖት ወባጀ አሶኔ ሱታይ ጀዋበኒሙ

ኪሱኒሙ፡፡
1. ሪሳለ ምንግዝን? ፋይዳዉከ?
2. የደቦ ሪሳለ ተብል ሪሳለ በምን ኢትላያን? ሉሌነተኒሙ አፍታቶ ኪተቡ፡፡
3. ሪሳለ ቲከትቢ የብል ሪሳላሎ ሊነብረይሙ ያቀትላነይ ቃይደ ዋ ቆረ አፍታቱ::
4. ማነሚ የሪሳለ አይነተ ቲከትቢ ተዳሶት ዬለቢሙ ሸርጥቸ ማማኒሙ?
5. በብል ሪሳለ ደር ማመልከቼ ዋ ብል የክሶት ሪሳላሎነ በመሳሎነት ኪተቦኔ
ላሽርጌታሙ ዋቡ፡፡
6. የዝልዛሎ ሪሳለ በምን ዋ በምን ዡቦ ደር ሊትከተብ ያቀትላን?
7. በደቦ ሪሳለ ደር የድግላዬ ዋ ያልፋቴ መሳሎ ሪሳለሎነ ኪተቦኔ ላሽርጌታሙ
ዋቡ፡፡
8. በሪሳለ ኡስጥ ማተብ ዋ ኢልቅ የትኬሻነይ መቼን? ባይታይ የሪሳላ
አይነት? ለምን?
9. በሪሳለ ኡስጥ የቻል(ኢጄጂማን)ቃምቸ ድጋየከ ምንግዝን? አያትኬሽቢያነይ
ወክት መቼን? ለምን?
10. በደቦ ዋ በብል ሪሳለ ኡስጥ በደነብ ሊነብር ያቀትሎነይ የሪሳለ ኡስጥ
ቃምቸ አይታኒ ሱሩ?
11. የብል ሪሳለ የደቦ ሪሳለኮ ቡስጥከ ሰላመቼ ዋ ገነ ትርፈ ግዝ ደበለ ኢሌንዝ
ቲሊ ምን ለበሎትን?

ፈስል አምስት የቀዉል ማእነ
የቀዉልቸ ሉበኜ ቲንዣዥነት (collocation)
የቀዉልቸ ሉበኜ ቲንዣዥነት በሎት በማእነኒሙ ሩክቦ ሀነግን ቲንዣዥነት

ያለይሙ ቀዉልቸ ህልቀተኜ (ሉበኜ) ተራከባት ዋ ቆረኜነት በሎትን፡፡
ለባይትከ፡-
ደረሰ
ደብተር
አሽር
እርሳስ
አሽርጋር
ኪታብ
አሽርጌተ
መሮሼ ሀድ
አ. ቢትኬተላነይ ሰንጠረዥ ለታቡይ ቀዉልቸ የሉበኜ ቲንዣዥነተ መንቄ

ባሶት ማእነኒሙ ክሱኒሙ፡፡
ወዶ እልቅ ቀዉል የሉበኜ ቀዉልቸ

1 ወልድ
2 ስንቅ
3 ልባስ
4 ይርሰት ብል
5 በሂም
6 አበቃሎ
7 ፉስቸ
8 ባድ

9 ተሽዋራሪ
10 መትራከቤ
11 ወክት
በ. እትኬተሎነይ ቀውልቸ ቲግዶሩ ዋ ቲያንጥሩ ዮቡያነይ ማእነ ክተቡ፡፡

ለባይትከ ጎሮ ቲገዶር — ራብ፣ ጆጆአ
ቲያንጥር — ባይዶይ ኡስጥ ታሉይ አራት ወክትቸ ሀዲ
1. ኮሎ ½ ቲገዶር 10. ሊቀ ½ ቲገዶር

½ ቲያንጥር ½ ቲያንጥር
2. ጎመ ½ ቲገዶር 11. ሎሜ ½ ቲገዶር

3. ጦረ 12. ሙት
½ ቲገዶር ½ ቲገዶር
4. ቆሮ 13. ሱረ
14. ሱሜ
5. ፊቆ ½ ቲገዶር ½ ቲገዶር
15. ሱነ
6. ሲቆ ½ ቲገዶር ½ ቲገዶር
16. ጉረ
7. ቆረ
8. ጢለ 17. ሉክ
9. ባሬ 18. ቁድ

መ. እትኬተሎነይ ቀውልቸ ቲግዶሩ ዋ ቲያንጥሩ ዮቡያነይ ማእነ ክተቡ

ቲሸደዱ ዋ ሾሼ ቲሉ ዮቡያነይ ማእነ ክተቡ፡፡
ለባይትከ ሀረመ ቲሸደድ — በሰላት ኡስጥ ገበ
ሾሼ ቲል — ሌገሬ ሆነ፣ በሰኜ ኡስጥ አያትኬሻን ቡቃይቶ
1. መጠ ½ ቲሸደድ 10. ሱር ½ ቲሸደድ

½ ሾሼ ቲል ½ ሾሼ ቲል
2. መሰከ ½ ቲሸደድ 11. ቆሰ ½ ቲሸደድ

3. ሱሜ 12. አዛፈ
½ ቲሸደድ ½ ቲገዶር
½ ሾሼ ቲል ½ ቲያንጥር
4. ሽበት 13. በመከ
½ ቲሸደድ ½ ቲሸደድ
14. ሱሜ
5. አራት ½ ቲሸደድ ½ ቲሸደድ
15. ባሬ
6. አስር ½ ቲሸደድ ½ ቲሸደድ
16. ቁለ
7. ኪስ
8. መሰነ 17. ሙለ
9. ገባት 18. ናረ

ኦጂሎ (Transitive) ዋ ኦጂሎ የሎኑ (Intransitive) አጋጂሎ ቀዉልቸ
አጋጂሎ ቀዉል በሎት በመሳወ ኡስጥ አድ ተረሻት ተከወኖተከ ዬዉዳነን

ቀዉል፡፡ ለባይትከ፡- ቀረ፣ተረዘቀ፣ሞጠለ ዋ ገናም፡፡ አጋጂሎ ቀዉልቸ ተረሻተ
ተመሳወ አቦት በንቀሎት የትረሻት ተቄባይ አተ ባቱዶት ዋ አቱደት በላቅትሎት
ሃለትኒሙ ኦጂሎ ዋ ኦጂሎ የሎኑ በበሎት ኢትቻሎን፡፡ ለባይትከ፡-
ከማል ከራበ ወከበ፡፡ የመሳወ አቦት-ከማል
ተዛማጂ(ተረሻት ተቄባየ)ከራብ
አጋጂሎ ቀዉል -ወከበ
ለኢኮ ላቢሌ በታበይ ባይት አጋጂሎ ቀዉሊ ኦጂሎ ኡኖት አሉኖተከ ለላሎት
ከማል (የመሳዋይ ኦት ምን)ምን አሼ? ኢላን ሱል ቲነቅሊ ከማል ከራብ አወከበ
ኢላን ጀዋብ ኢትረከባን፡፡ ተኢንገ ዞፍ ከራቢ(ጠረሻት ተቄባይ) ምን ሆነ
ኢላን ሱል ቲነቅሊሙለ ጀዋበ ዋቦት ያቀትሌን በሆነ አጋጂሎ ቀዉሊ ኦጂሎን
በሎትን፡፡ ለኢኮ፡-
ከማል ከራበ አወከበ=ከራቢ ቶከበ፡፡ ማእነ ላለይ ኤት ወከበ=ቶከበ ኦጂሎን
አጋጂሎ ቀዉል በሎትን፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ አጋጂሎ ቀዉልቸ ኦጂሎ ዋ ኦጂሎ ሁኖት አሉኖተኒሙ በቆረ

በዉኖት ላሉይሙ፡፡
1. ሞተ 9. ሹማተ 17. አተረ
2. ኢኜ 10. ጎረ 18. ሞጠለ
3. መጣት 11. ጬኜት 19. አገበ
4. አረሰ 12. አትባደ 20. አጥራመተ
5. መኜ 13. ወቀ 21. ሰረቀ
6. ሂደ 14. ዋበ 22. አፈላ
7. ኦንጤ 15. አፎዬ
8. ዋኜ 16. ዝለዘለ

የሱረ ስድስት አክቾት ኡስባቦ

• ቢታይ ሱረ ባሊቅቸ ቡመቲ ኡስጥ ያለይሙይ ጎትተኘ ፋይደ ቀራሞም፡፡
• ባሊቅቸ ኡምርኒሙ በድበሎትከ የነቀ ቆትኒሙ የጪጥ በልዳሌ የቻሎት
ቁወኒሙ ቲደብል ዬዳነኮ ሀንዤሞም፡፡
• ለባሊቅቸ ባማይ ሰብ ኤት ያለይሙይ አትዋጫትቸ ስረም ወደለ ዮነኮ
ቀራሞም::
• በማንም ወክት ሀጂሲ መጪኝት የባሊቅቸ የቻሎት ውጣት ዮነኮ ቀራሞም፡፡
• የባሊቀ ሁርመ ላቲሮት ያድ ባሊቅ ሙቶት ታድ ኪታብ ጋር ንደዶት ቂጦን
እሌን፡
• ባሊቅ አከርሞት/ አህብዶት ቱልምነ እትቄራን ሁኖተከ ቢዤ ሸዠ
ነቀልኩሞም::
• የቀውልቸ ሃለተኜ ማእነ ቤደበ ሀዳላን ኢልመ ለርከቦት ጃዴ ባሞም፡፡
• አንጭረ ኩትበ በገጋሙ ኡንገ አቲንጥሮ ክተቦት ተራሮሼሞም፡፡
• የሪሳለ ፋይደ ቤደበ ንቅለ ረከብኩሞም፡፡
• የሪሳለ ኡስጠኜ ቃምቸ የክተቦት ብላተ ሀንዤሞም፡፡
• የሪሳለ ቀረ በፎርማት ሊንዞት ጃዴ ባሞም፡፡
• የሪሳለ አይነትቸ ቤደበንገ በሎትም የብል ሪሳለ ዋ የደቦ ሪሳለ ቃይደ
ቀራሞም፡፡
• የሪሳለ ክተቦት ሸርጥቸ ተጀረብኩሞም፡፡
• የቀውለ ሉበኜ ቲነንዛዥነት (collocation) ቤደበ ተጅሪበ ረከብኩሞም፡፡
• ኦጂሎ (transitive) ዋ አሎጂሎ (intransitive) አጋጂሎ ቀውልቸ ቀራሞም፡፡

ሱረ ሰአብት
1. ቀልበለቆ
የቅሮት ዉጣትቸ-
ቲታይ ሱረ ዞፍ ፡-
9 የቀልበለቆ ኡስባቦነ ታፍታቶሙ፡፡
9 የቀልበለቆ ቃምቸ ታፍታቶ ትጬቅሞሙ፡፡
9 የቀልበለቆ ሃለትቸ ትላሎ ቴዉዶሙ፡፡
9 የቀልበለቆ ሀደ(ኑጥለ) ሱረ ሀነግን ሀደ ሉክተ ዬንዘ ቃመከ ትኪቦ
ትከትቦሙ፡፡
ፈስል ሀድ የቀልበለቆ ምንግዝነት
ደረሳሶዉ “የቀልበለቆ ምንግዝነት” ቢላን ዱም የስናደይ ቅራተ አሽርጌታሙ

ሀነግን አሽርጌታሙ ሀነግን አሽርጌተ አያን የቡይ ደረሰ ኢቀረንኩማን፡፡ተቅራት
ቀደ የታቡይ ሱልቸ ወብ በሉ፡፡ ቅራተይ ትታጥናቡ ሱል ባለሙ በደብተራሙ
ማቴከሼ ኢንዙ፡፡ ወብ ተባሙይ ጀዋብ ግነ አትዋሩ፡፡
ያፍቴ ወብትቸ፡-
1. ቀልበለቆ በሎት ምን በሎትን?

2. የቀልበለቆ ቃምቸ ኢሉይማን ሱር ማማኒሙ? አፍታቱ ፡፡
3. ቀልበለቆ ለምን ኢትከተባን ኢመስለማን? አፍታቱ፡፡
86 ሱረ ሰአብት ቀልበለቆ
ቅራት ሀድ
የቀልበለቆ ምንግዝነት
ቀልበለቆ በፈረንጅ አፍ (Novel) ኢሉያነይ የስነ-ኩትብ ዝሬት ዌከለ የትሜጠረን
ስነ-ኩትበኜ ሱም፡፡ ቀልበለቆ ምንግዝን? ሊላነይ ሱልንገ ሀድ የሰበተ ሁልምከ
ያድጋበቢ ብይን ዋቦት ያትሜካን፡፡ ሂታይ የስነ-ኩትብ ዘር ተታንዤቢ(ተትሬቢ)
ተ18ኛይ በቅል ሲጀ ዘማን ዞፍ የናሩ በለ የስነ ኩትብ ካቲብቸ ቢያሱያነይ
የስነ-ኩትብ ማፍታቼ ዋ ሙጣሎ ሂንኩምንገ ቲዮቡያነይ ስነ-ኩትበኜ ማስተቼ
ዋ ቀስድ በንቆት ሉላሉሌ ኡስቤ ዋቡያን፡፡
ፊለኜ ስቴቢክ ኢሉያን የስነ-ኩትብ ሉባም ኢላነኮ ለቀልበለቆ የታቡይ ማፍታቻቾ
በለኒሙ አበያኝ ቲከሺያነይ ዡቦ ግነ ሊያድጋበኒ ቲል ቢያድጋቢያን ሃለት
ማፍታቼ ዋቡያን ኢላን፡፡ ቀልበለቆ ምንግዝን? ኢላነይ ሱል ለጀዉቦት ወብ
ተበሎት የቀልበለቆ ኪነ-ሉበኜ ሃለትቸከ ዋ ቡር ቡር አመልቸከ ላሎኔ አቲሮት
የስነ-ኩትበይ ዝሬት በጠቀለ ሃለት ለቻሎት ዋ ለሙጥሎት የጠቀለ ኢፈይዳነኮ
ተፍላፋይቻይ ዬዉዶን፡፡
ለደር የጬቀመይኮ ተፍላፋይቻይ ዋ የስነ-ኩትብ ኣሊምቸ ቀለበለቆነ የሰሀጀኒሙኮ
ዋ የሰብለኒሙኮ በየኑይኮ ተቻላን፡፡ የታቡይ ብይንቸ ሁለ አፍታቶት ያትሜካን፡፡
ተትጬቀሙይ ብይንቸ ለባይት ላቲሮት፡-
ፐርሊ ሉቦክ ኢሉያን ተፍላፋይ ’’ቀልበለቆ የሀያትን ምስል’’ ኢላን፡፡ ጆሴፍ
ዋረን ቤች ’’የቀልበለቆ ሉሌ አመልከ በሀያት ዉርት ዮበያነይ ምስል ሀቀ
ዉኖትንከ’’ ኢላን፡፡ ሀቀም ቀልበለቆ የደ ሰበ ዋ የአመኜ ሀያተ ሉላሉሌ ቃምቸ
ኢትሩቡያን፡፡ በቀዉል ኢትሜሰላን ኡስበኜ ዮነ ኢትራን ሩህ ያለቢን ምስል፡፡
ዴቢድ ደቻስ ኢሉያን ተፍላፋይ ’’ቀልበለቆ ተኡስቤ የተለቁ ሀነግነ ሀቀ ዮኑ
በሬርምንገ ሀቀኜነትኒሙ የትጠረረ ሉላሉሌ አቻካትቸ ዋ ሀቅቸ ሩዋየ’’ ሁኖተከ
ያሰታን፡፡
ለካቴሪን ሌበር ኢሉያን ተፍላፋይንገ ’’ቀልበለቆ ቀሪሎይ በኡስቤ በተለቀ ሀቀኜ
አለም ኡስጥ ያገበ ያዊቻን በካቲቢ የተለቀ በዉኖትከ አጂስ ዮነ ዋ በፉቺ ሃለት
ኢትከተባን ግዶር የሩህያን ቆር’’ ኢላን፡፡ ቢታይ መንቄ ሂታይ የስነ-ኩትብ
ዝሬት ተገናይ የስነ-ኩትብ ዝሬትቸ በጉደርነትከ ዋ በቆርከ ሉሌ ዋ አጂስ
የስነ-ኩትብ አይነት ሁኖተከ እጀረብናን፡፡ (Novel) ኢላነሚ ሱም የታበዪ ቢታኒ
መሰ፡፡
ሱረ ሰአብት ቀልበለቆ 87
ኢትኬተላነይ ብይንገ ዪታይ የስነ-ኩትብ ዝሬት መቼ የጀመረኮ በጪቅሞት

ምነ ያትፋህማነኮ ያቴራን፡፡ ’’ቀልበለቆ ኢላነይ ቀዉል አኩ ቤንዘይ ማእነከ
ላፍቴ ወክት በቶ.እ. በ18 ኛይ ሲጀ ዘማን የተለቀይ ግዶር ፉቼ ሩዋየ ያቴራን፡፡
በትሜሰልቡይ የወግ ኤት ሀቀይ ሀያተ ዮክሎን ተላቡስቸ ጥርመቼ ዋ ተረሻተ
በሀቅ ያቴራን ቲንዛዥነት ያለይ ሀድ አይነትን ሩዋየ’’፡፡
ቀልበለቆ በሀቂ አለም ኢትቅላቀሎነይ ሰብቸ ሁንዱሉሌ ሰበኜ ሃለትቸ ዋ ከዉንቸ
ሀቀ ኢትሜሰላኔ ያቀርባን የስነ-ኩትብ ቆር ሁኖተከ ተጀረቦት ያቀትሌን፡፡
ጉደር በዉኖትከ የተላቡስቻይ ሀያተ ከታቢሎይ በፈት ሃለት በሜጠረይ ወክት
ያፍታታን፡፡ የሀያተ ሉላሉሌ ሃለትቸ በጢልት ቆርከ ኢቤዣን፡፡ አኩ ጃንጎ
ተጨየቀሙይ ብይንቸ ሁንዱሉሌ ኡስቤ ትልነቅነ ቀልበለቆ ተካቲቢ ኡስቤ
ፈለቃን የሰበ ሀያተ ሉላሉሌ ሃለትቸ በትምሳሰሎት ለቁሮት ያቀትላን በዛሂር
ሀቀ የሎነ የኪነ-ሉበ ብለ ሁኖተከ ኢጀረብናን፡፡
ቀልበለቆ ዛሂርከ ሀቀ አሎን ትልብልነ የትበየነይ የተላቡስቸ ሀያት በሀቂ አለም
የትረሼ ሀነግነ ወጊ በትዋለከቢ ዘማን ዋ ኤት የትሬ (የናረ) አሎን ለበሎትን፡፡
ወገይ ካቲቢ የከተበቢ ሰበ (ቡቆ) የንባረተ ሃለትቸ ሽፐተ ያሸ ያልቀያን በልዳሌ
ወጊ የልትሬን፡፡ ዮገይ ተላቡስቸ በጬቀምቡይ ሀነግን ወገይ በከወንቡይ ኤት
ብልከሽነይሙ ኢለረክብነይሙ፡፡ ዩሁነ ሃለት ሌቲ ዋ ሎክቲ ቢሳልነም የዉደናን
ኢለረክበነ፡፡
(ቡቆ ስነ-ኩትብ ሺፐትቸ ያስፋዉ ዘሪሁን)
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎኔ ሱልቸ ተቅራቲ ዮጡኒሙ፡፡ቅራተይ ሽፐት ባሶት ሱልቻይ

’’ሀቅ’’ሀነግን’’ክዝብ’’ በበሎት በህፍዝ ጀዉቡ፡፡
1. ቀልበለቆ በፈረንጅ አፍ ፊክሽን ኢሉያን፡፡
2. ቀልበለቆ የሰነ-ኩትብን ዝሬት በሎት ኢላቀትሊ፡፡
3. ቀልበለቆ ላፍቴ ተረከበቢያን ኢሌነይ ወክት በ ቶ.ኢ. በ 18 ኜኒ ሲጀ ዘማን::
4. ሉላሉሌ ቻይቸ (Scholars) ለቀልበለቆ ሀደ አይነት ማፍታቼ ዋቦን፡፡
5. የስነ-ኩትብ ተፍላፋይቸ ቀልበለቆነ የሰሀጀኒሙኮ አፍታቱያን፡፡
6. ቀልበለቆ የሀያትን ምስል የባለይ ተፍላፋይ ካትሪን ሌበር ኢሉያን፡፡
7. ቀልበለቆ’’Novel’’ የትባለቢ መሰ በቆርከ ሉሌ ዋ አጂስ በዉኖትንከ፡፡
8. በቀልበለቆ ወግ ያሉ ተላቡስቸ ጂጎኔ ሂንዞት ያቀትሌን፡፡
9. በሀቂ አለም ኢትቅላቀሎን ሰብቸ ሁንዱሉሌ ሃለተ በቀልበለቆ ያበይኔን::
10. ቀልበለቆ በዛሂርከ ሀቀን ግዝ ዬንዘ፡፡

በ. ሊትኬተሎነይ ሱልቸ ሱታይ ጀዋብ ዬንዘይ ፊደለ ሚጥሩኒሙ፡፡
1. ለቀልበ ሀኩ ጃንጎ የቂጦ ዮነ ማፍታቼ ዬለይ ለምንግዝን?
አ. ቀልበለቆ ግዶር ሎነ ኤት
በ. አኩ ጃንጌ ማፍታቼ ያቡ ሰብቸ የሉላሉሌ ባደ ሰብቸ ሎኑ ኤት
መ. ሁልሚ አፍቸ ላሎ የሰገገኒሙ ኡስቤኮ ዋ የሰገገኒሙ ሀጀኮ ላበየኑይኮ
ተ. አፍታቺላሎይ የቀልበለቆ ሱተኜ ማፍታቼ ላፍታቶት ለያቀትሎነንኮ
2. ቀልበለቆ ታንዤቢ ኢሌነይ ወክት በቶጵየ ኢልቅ መቼን?

አ. ተ18ኛይ ሲጀ ዘማን ቀደ
በ. ተ18ኛይ ሲጀ ዘማን ዞፍ
መ. ተ17ኛይ ሲጀ ዘማን ዞፍ
ተ. ካቲብቸየስነ-ኩትበ ማፍታቼ ዋቦት በጀመሩ ዞፍ
3. ለቀልበለቆ የታቡይ ማፍታቻቾ በለኒሙ ላበያኚ ቢትሜቻን ሃለት የታቡኒሙ

ባለይ ማኒ?
አ. ፍሊፕ ስቴቢክ መ. ፓርሊ ሉቡኮ
በ. ዴቢድ ቤካን ተ. ካትሪን ሌበር
4. ቀልበለቆ ዛሂርከ ሀቀ ኢሎን ቲሊ ምን ለበሎትን?

አ. ተሀቂ አለም ያያም ታያም ከዉንቸ ያሻጥራን በሎትን
በ. ያደሜን ሀቂቀኜይ ያያም ታይም ተረሻትቸ ሙለ በሙለ ዮስዳን
ለበሎትን
መ. በሀቂ አለም ሀነግነ ወክት የትረሼ ተዮን ለትምሳሰሎት የትከተበን
ለበሎትን
ተ. በትዋለከቢ ዘማን የናረን ለበሎትን
5. በቅራቲ ኡስጥ የልትጬቀመይ የቀልበለቆ ሞጣይ አይታኒ?

አ. ዴቢድ ደቻስ መ. ፍሊፕ ስቴቢክ
በ. ፓርሊ ሉቦክ ተ. ጆሴፍ ክሮሊን
ፈስል ሆሽት የቀልበለቆ ኡስባቦ
አ. የቀልበለቆ ኡስባቦ ሀነግነ የቀልበለቆ ምንግዝነተ ቤደበ ሉላሉሌ ኩትብቸ

በቅሮት ለጎልጌ መራርቻሙ ቅሩኒሙ፡፡
በ. ሊኢ ቀደ ቀልበለቆ ኩትበ ቀራሞ ትችሎሙ? ቀራሙ ላሌ ህንዴ የቀራሙይ
ቀልበለቆ ሙርቴ ቡስጥከ ያሉይ ኡስባቦ አፍታቶ ኢዉዱ፡፡
መ. ቀልበለቆ ቤደበ ተመራርቻሙ በቆረ አትባዶኔ የቀልበለቆ ቃምቻነ ምን
ምን ዮኑኮ አፍታቱ፡፡
የቀልበለቆ ቃምቸ ኢሉይማን ሱር ወግ፣ተላቡስ፣ናቁዘ፣ሙርቴ ዋ መቼት
(መቸይኔ) ኒሙ፡፡ ሂታይ ማፍታቼ ለሙጣሎ ሊቤዥ ለሌኔ የጠርቡይን በልዳሌ
በቀልበለቆይ ኡስጥ ለሰቢቶ ተላሎ ችለድጎበሉ፡፡ የወግ ዡቦ ቲቴከስ ተላቡስቸ
ተጠሮትኒሙ ኢለቀር፡፡ መሳምከ ወጊ የተላቡስቻኒ፡፡
ወገይ ነቀሌኔ ዮገይ አቦተ አይነኮ ያድጉያን? የተላቡስቻይ ወግ ኢትከወናነይ
በሰበተ ወክት ዋ ኤትን፡፡ ለኢኮ የተላቡስ ዡቦ ቲነቀ ኢነብሩቡያነይ ወክተ
(ዘማን) ዋ ኤት ተዋለኮትከ ኢለቀር፡፡ ተላቡስቸ ባለይሙ የገግ ተገግ ሩክቦ
የነቀ በጉትኒሙ በሉላሉሌ መሳሶ የነቀ መሺነን ሊያልቁ ያቀትሎን፡፡ ለኢኮ
የተላቡስቻይ ማነት ያልቡይ ሃለተ ዋ ምንግዝነተ ቲያዋልኪ በጌትኒሙ
በጉትኒሙ ዘነ ኢነቃነኮ ኢቻላን፡፡
ገናሚ የቀልበለቆ ቃምቸ ቢታይ ሃለት ሀዲ ቲጠረ ገናሚ ሀዴኘ ጠቅ ኢልቡያን
ሃለት አለ፡፡ መሳምከ ሀዲ ታዲ ግነ ያትጋግዳን ላፍቴ ተመንቄከ ተቻሎት ያለቢ
ግዝ የቀልበለቆ ፈሬ ግዝቸ ባዴኘ ተቁራኖኔ፣ቲጋገዶኔ ሀዲ ቲጠረ ገናሚ ኣዴኘ
ቲጠረ ሀዲ ቲትመሰስ ገነይ ሀዴኘ ሙስስ ባለ ቲዮጭ (ቲመጭ) ኢነብሮነኒሙ
ግዝቸ፡፡
ቀልበለቆሚ ቀለበለቆ ሊትባል ያቀትላነይ ይታይ ሙርቴ ግዝቸ ተጅጋኞት ዋ
ሀያት ሀድነት ዋ ተቻበራት ላለይን ግን፡፡ ሂታይ ሀድነት ዋ ተቻበራት ሊትረከብ
ያቀትላነይ ከታቢ ቢሜጥረይማን ኪነኜ ሀነግን ሉበኜ ብላትቸ ሙርቴይ ኡስባቦ
ቲንዛዞኔ (ተስነሰሎኔ) ቲያቀርቡን፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ የቀልበለቆ ኡስባቦ ቤደበ የቀረበይ ማፍታቼ ሽፐተ

ባሶት የቀረቡኒሙ፡፡ ሱልቻይ በኩትብ ጀዉቡ፡፡
1. ቲትኬተሎነይ የቀልበለቆ ቃምቸ በቀልበለቆ ኡስጥ ቲንዛዘም ባይመጭ
ሙግተ አያልቃነይ አይታኒ?
አ. ናቁዘ በ. ወግ መ. ከሽፍ ተ. ጀዋብ ኤለይ
2. የቀልበለቆ ቃምቸ ተላሎ ሊድጎበሉ የባሊ ለምንግዝን?

አ. አዲ ለገናይ ኡጉዣር ላለይንኮ
በ. ያዲ አልንበሮት ለገናይ ኡስቤ ተናወሮት መሰ ሎነኮ
መ. ተቀልበለቆ ቃምቸ ሀዲ ቢታደግ ቀልበለቆይ ሊትብሳማነኮ
3. የተላቡስ ዡቦ ቲነቀ ንቆተከ አይቀራነይ አይታኒ?

አ. የከዉን ኤት መ. ተረሻት(ከዉን)
በ. የከዉን ወክት ተ. ሁልምከ ጀዋብን
4. ቲትኬተሎነይ ሀቀ የሎነይ አይተኒ?

አ. የቀልበለቆ ቃምቸ ተላሎ ተጠሮት ለሰቢቶ ሊነብራነኮ
በ. የቀልበለቆ ቃምቸ ተላሎ ቢጠሩም ኢትላሎን ግዝቸ አሎኑ
መ. አድ ቃም ብቅ ቲል ገናሚ ብቅ ኢላን
ተ. የቀልበለቆ ቃምቸ ተቻበራት ለቀልበለቆይ ወሬጋኒሙ
5. ሀድ ቀልበለቆ ሀድነት ዋ ተቻበራት ሊነብረይ ያቀትላነይ ------------ቢሜጥሩይማን

ሉበኜ ብላትቻን፡፡
አ. ተላቡሲ በ. ከታቢ መ. ቀልበለቆይ ተ. ናቁዘይ
1. ወግ (Story)
ወግ ለቀልበለቆ ብል ቲያትኬሶነይ ቃምቸከ ያፍቴ ዋ ቡሪ በዉኖት ለቀልበለቆይ
ያንጬን አጥምከ፡፡ የቀልበለቆ ሽፐተኜ ሃለትከ ሀድ አይነት ወግ ቲወዶትንከ፡፡
ሀደ ቀልበለቆ የቀረ ሰብ የቀልበለቆይ ኪታበ ዡቦ ቢሳሉይ ቱልምከ ቱልምከ
ቀደ ኢመራን ወገ ቀራዉ፣አፍሬ ያትሬሻን ወገ ቀራዉ፣ስረም ፈያን የሙሀበ ወግ፣
ያትቤቻነን ወግ ዋ ገናም በበሎት ጊወ የሴማይ ሀጠራተ ያበይናን፡፡ ገናይንገድ
አፍሬ አያትሬሻናን ወግ ናር ሊል ያቀትላን፡፡ ሂታይ ያቴራነይ ቀሪሎይ ላፍቴ

ዬድባያነይ ዡቦ ወግን በሎትን፡፡ ቀሪሎ ኢቀራያነይ ቀልበለቆ ወግ ኢሎ ቦነቢ
ቅራተይ ያቃነያን፡፡ መሳምከ በነሻጠ ኢትካኬተላን ግዝ ቀበጣን በሎትን፡፡
ገናም ሰብ ምን ቀራሀ ባለ ቢሳለይ ጀዋብ ኢለነብረይ በሎትን፡፡ ቀልበለቆ
ለክተቦት ቲያስቢ ፍቴ ታሰቦት ያለቢ ወግን በሎትን፡፡
ቀልበለቆ ለክተቦት ቡሪ ዡቦ ወግን፡፡ መሳምከ ወግ ቤለ ቀልበለቆ ኤለ፡፡
በቀልበ አለቆ ኡስጥ አይቀራነን ግዝ፡፡ወግ ዬለይ ቀልበለቆ አድበላን የቀዉል
ጭምችምት በልዳሌ የቀልበለቆ ጪምነ ኢለነብረይ፡፡ ወጋ ለቀልበለቆ ሽፐትንከ::
2. ተላቡስቸ (Characters)
ተላቡስ በቀልበለቆ ኡስጥ የዛሂረይ ሰበ ወከሎኔ ወገይ ኢከዉኖነኒሙ፡፡ ተላቡስቸ

ባለም አዱኒየ የሉይ ሰብቸ ባያም ታያም ያቻኪማን ግዝቸ ያቻኪማን፡፡ ዪነሚ
ሰበኮ ተጪኖት፣ሙቶት፣ተመኮት፣ ተፍረጆት፣ ተዘወጆት፣ ተጋፈሮት፣ ታንጦት ዋ
ገናም አቻካትቸ ያቻኪማን፡፡ በቀልበለቆ ኡስጥ ተላቡስቻይ ሀዳላነኒሙ ወገይ
ላፍቴ ጀመሮኔ መትፈጄ ጃንጎ ኢከዉኖን ቲዮን ሀዳይሊንገ በጉትጉት በግቦት
ወገይ ያጫጪሞተ ብለ ያሶኔ ኢታንዞ ኢኢቀበጦን (ኢጬነሮን)፡፡ ቢታይ
መንቄ ተላቡስቸ ቡር ዋ ኡንስ ተላቡስቸ በበሎትቦሽት ሳዶት ያቀትሌን፡፡
ቡር ተላቡስቸ ሎጊ ጠሸት አትኬሽኒሙ፡፡ መሳምከ ወጊ ተከወኖት ተጀመራኔ
ኢትፈጃነይ በቡር ተላቡስቻን ደር፡፡ ኡንስ ተላቡስቸንገ ከዉኒ ተይትፈጅ
ኢቀብጡይማነኒሙ፡፡ ኡንስ ተላቡስቸ ቡር ተላቡስቻይ ዪገዞት ብለ ያሶነኒሙ::
3. ኦገት (Plot)
ኦገት በሎት በመሰ የትንዛዙ (የትጋገዱ) ከዉንቸ በሬራ ቀደ ኢቀርቡቡያነን
ሃለት፡፡ ኦገት ምን ተረሼ? ተኢዉ ምን ሆነ? በበሎት ያፍታተ በልዳሌ ሀቂ
ዮነቢ መሰ ኢሌዉድ፡፡ ሀቀይ የዉዳነይ ወጊ ቲዮን ለምን ሆነ ኢላነይ ሱለ
ኢጀዉባነይ ኦገትን፡፡ በዉኖትምከ ወግ ተላቡስነ ምን ተረሼ ናር? ምነ ሆነ?
ሊሎነይ ሱልቸ ጀዋብ ኢረክብናን፡፡ ለምን ተረሼ? ለምንግዝን ዮነይ? ሊሎነይ
ዋ ሊትምሳሰሎን ሱልቸ ጀዋብ ዮባነይ ኦገትን፡፡
4. መቸይኔ (Setting)
መቼት ቀልበለቆይ ኢትከወንቢያነይ ወክት ዋ ኤትን፡፡ ተቀዉሊ ኢጀረብናነኮ
መይኔ መቼ ዋ አይኔ ቲሎን ቀዉልቸ ሀንጠረ የትረከበን፡፡
Â መቼ- ተረሸቲ የትረሼቢ ወክት

Â አይኔ-ተረሻቲ የትረሼቢ ኤት ለበሎትን
’’መይኔ’’ ሁንዱሉሌ በቀልበለቆይ ኡስጥ ሀዳይላን ሀነግን ጢለ ቦነ ሃለት ሊቀርብ
ያቀትላን፡፡
5. ናቁዘ (Conflict)
በመሰ የቴንጠረይ ዋ ቦክት የትነደሰይ (የትንዛዘይ) የትረሻት ሩዋ ኦገት ባልነ
ኢጠርነያነይ በቀልበለቆ ኡስጥ ጥሽት ዉጣታንቾ ዮናነይ በተላቡስቻይ ጉት
ኢታመናን ዋ ሚዛነኜ ዮነ ናቁዘ ቲነብርን፡፡ ናቁዘ በቀልበለቆ ኡስጥ ያሉይ
ተላቡስቸ ለርከቦት ኢትሜኑያነይ ፣ለዉኖት ኢከሱያነይ ዋ ገነገናም ለማሚሎት
ቢትቅላቀሎን ወክት ሂነይ ያቅራፉይማን ጉፉቻቾ ሊያቻኩይሙ ያቀትሎን፡
፡ኡሁኑንገ ተሜኛተኒሙ ለሚሎት ቲሊ ተጉፉቻቾይ ግነ ኢሼነኖን፡፡ ሂነሚ
ናቁዘ ባሌ ኢጠሩያን፡፡ የቀልለቆ ካቲብ መሺነነይ በሉላሉሌ ሃለት ኢተለቃነኮ
ሊያሺ ያቀትላን፡፡
ለባይትከ፡- ተላቡስ ተተላቡስ፣ተላቡስ ታማይ ሰብ፣ተላቡስ ተመንግስት፣ተላቡስ
ተዲን/ሀደደ ግነ ተጎሽታምከ ሀነግን ተሀሊቅከ፣ተላቡስ ተገግከ ሊሼነን ያቀትላን፡፡
ቢታይ በንቆት ናቁዘ ቦሽት ሃለት ኢሳዳን፡፡ ኡሁኑም ዉስጠኜ ዋ ሀንጨኜኒሙ::
ዉስጠኜ ናቁዘ ፡-ኢሉያነይ ሀድ ተላቡስ ተገግከ ግን ያሺያነኒ ዘነ ሀነግን
መሺነንት፡፡ ለባይትከ፡- ተላቡሲ ለምን ሂንኩ አሼዉ? ለምን ሂንኩ ሆንኩ? ዋ
ገናም በበሎት ገገከ ዮቅስቢያነንሃለት፡፡ ሀንጨኜ ናቁዘ፡-ኢሉያነይንገ ተላቡሲ
ሉላሉሌ ተሆኑ ህልቀተኜ ዋ ሰብ አሼ ቶኑ ግዝቸ /ሃለትቸ ያሺያነን ዘነ፡፡
ለባይትከ፡- ተላቡስቸ በሉላሉሌ ግዝቸ ዘነ ያልቆን
6. ሙርቴ (Theme)
ሂታይ የቀልበለቆ ቃም ካቲቢ በቀልበለቆይ ሊያትላልፍ የከሼይ ሉክት በሎትን፡፡
ቀልበለቆይ የትከተበቢ ቀስድምከ ኡሃተ፡፡ሂታሚ አደይነት አመኜ ዡቦ ዬንዛኔ
ኢነቃን፡፡ በቀልበለቆ ኡስጥ መቲበልቄ ብላትን፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ የቀልበለቆ ቃምቸ ቲላነይ ማፍታቼ ቲላነይ ማቴከሼ

ዮጡኒሙ፡፡ ለሱልቻይ ሱታይ ጀዋበ ዬንዘይ ፈሰሸ በሚጥሮት ጀዉቡይሙ::
1. ቲትኬተሎነይ ኡስጥ ሀዲ የቀልበለቆን ሀንጬ አጥም፡፡

አ. ናቁዘ መ. ተላቡስ በ. መይኔ ተ. ወግ
2. ሀድ ሰብ ሀደ ቀልበለቆ ቀራኔ ቲያከት ምን ቀራሀ ባሌ ቢሳሉይ ምን ኢላን?

አ. ቀልበለቆይ የትከተበቢ ኤተ ዬዉዳን
በ. የትከወነቢ ወክተ ዬዉዳን
መ. ኢመራን ዡቦኮ ሊዬዉድ ያቀትላን
ተ. የዡቦይ ተላቡስቸ ያፍታታን
3. ቲትኬተሎነይ የቀልበለቆ ቃመ የሎነይ አይታኒ?

አ. ተላቡስ መ. ዘነ
በ. ወግ ተ. ተፍታተ
4. የተላቡስቸ ሃለተ የሎነይ ቲትኬተሎነይ አይታኒ?

አ. በተላቡስቸ ባማይ ሰብ ኢጄጃን ፈረጃት ዋ ምካት ኢጄጅቢማን
በ. ተላቡስቸ ታድም ሰብ ኢለሼነኑ
መ. መሺነን የቀልበለቆ ቃምን
ተ. ናቁዘ ኢትረሻነይ በተላቡስ ዋ ባንጬ ቃምቸ ሊዮን ያቀትላን
5. ሀንጨኜ መሺነን ኢትረሻነይ ፡-

አ. ተላቡስ ተተላቡስ መ. ተላቡስ ተሲያሰ
በ. ተላቡስ ታማይ ሰብ ተ. ሁልምከ ጀዋብ ሊዮን ያቀትላን
6. በመሰ የትንዛዙ ከዉንቸ ኢድጎበልቡያነይ፡-

አ. ኦገት (Plot) መ. ተላቡሰ (Caracter)
በ. መይኔ (Setting) ተ. ናቁዘ (Conflict)
7. ያደ ተረሻተ የትረሼቢ መሰ ባይታኒ ቃም ያፍታቴን?

አ. በወግ መ. በኦገት
በ. በሽግ ተ.’ አ’ ዋ ’መ’ ጀዋብኒሙ
8. ቲትኬተሎነይ ኡስጥ ቦሽት ቀዉል የተለቀይ አይታኒ?

አ. ተላቡስ በ. መይኔ መ. ቀስድ ተ. ተረሻት
9. ናቁዘ ኢተለቃነይ፡-
አ. የገግ ሙራድ ለሚሎት ቢትረሻን ቅልቀዬ
በ. የሰበ ሙራድ ለሚሎት ቢትረሻን ቅልቀሌ
መ. አድጋባት ቲትቀበጥ
ተ. ጉፉቻቾይ ተይነብሩ
10. በተላቡስቸ ጉት ኢታመናን ዋ ሚዛነኜ ዮነ ናቁዘ ቲነብር ምን ኢተለቃን?

አ. ኦገት ኢስራከታን መ. ኦገት ኢለነብር
በ. ኦገት ዉጣታንቾ ዮናን ተ. ኦገት ዉጣታንቾ ኢሎን
በ. ኢትኬተላነይ ሰንጠረዠ ኢቀብላነይ ኤተከ ሚሉ፡፡
የቀልበለቆ ቃም ሱም የቀልበለቆ ቃም ማፍታቼ/ምነ ያቴራን

ኦገት
ተላቡስ
መይኔ
ወግ
ናቁዘ
ሙርቴ
አ. ኢትኬተላነይ መሳሎ ቀልበቆ ቅሮኔ የቀልበለቆይ ቃምቸ ላሎኔ አዉጡ፡፡
ጀዘ ኢለቀር
ጩሎሽ ላሊቆት ምናላን ለፋት? ዳሎቸ፣ኬራቴ፣ኩተሬ፣ቅበት! በጭነሽ ፣ኩሰ
በጎተቼሽ፣ሱንከሞን ቦሽት ኢንጅሽ ቄሰ ዋ ኢሴቼ ጠወርታኔ ምናላን ኬሰልተት?
አቦት ለሞተቢ ሀድ ልጂሸ ባታኔ ለቱረሶት ክዴ ቢነብሬተም የመጠኔት ሁለም
አምቤታት፡፡ ቲሸ የበዘ ልታንዢያቲ ጩሎሸ ባታኔ ከተመ ገባታኔ ኡንቆሎ
በቁሎት ፣ሹንኩርተ በዝልዝሎት፣ ሱንኬነ ሉንበርሲቲ አጄጄተያት፡፡ሀዉጄ ጋር
ተጎበልታኔ የጩሎሽ ዩንበርሲቲ አከተማኔ ኢመጭቢያን አያም ሎኔት ኢንሸ
አስር ግነ አቢሌ አቢሌ ያንዣን፡፡ ቀለ በቄራት ሬር’’ ዳ …’’ ቲል ገባኔ’’
በጎትለኜ አከተምኮ መጣዉ’’ ባለ ባለ ሱንከሞ ያዴነከ ኡፍት ኡፍተ ቲያንዥ፡፡
አቦ ተስተ! እሸ ገግሸ ብታከትም ሀንኩ ተስ ለልባሌተ፡፡ ባፍራን የነቀ ብኮት
ጀመርት፡፡ ያፍራን እምብ ቲንሸ ቲገርን አንቀፍተያኔ አኩ አኩም የሰብዬይኮ
ሳምተይ፡፡’’ዳ አኩ ለምን ትበቼሽ?ንቆ ዉደቆታሽ አኩ ኢክነብለያዉ ፤አለሁሽ’’

ባሌተ፡፡
አያም ባያም ቲቴገን ሱንከሞ በፈየ ምንደ ተቀጠራኔ ብለ አሶት ጀመረ፡፡
ሃቦትኒሙ ያበይሙ ቀል ጋር አጥቃቀሎ ንባረተኒሙ በፈየ ሃለት ንበሮት
ጀመሩ፡፡ ኣዴምከ ተብል ቲመጭ ኢጬጣን በበሎት ፈየ ስንቀ ታስናዳኔ
ትቄራያት፡፡ ልባሰከ ታጥባት፡፡ ቢታይ ሃለት ባሉም አደ አያመ ላዴከ ብተረ
ኢንዞት ኢከሻነኮ ኤወዴት፡፡አነ ወክተ ’’ኢሄዉ አተነ ፈሬዉሃዉን በልዳሌ
ብተረ ኢንዞት ተክሶትሜ በድባየ በዲንሸ ዋ ባመልሸ ባድ ሁል ዮዴታን ያባ
የሱፍነ ገረድ ኤላዉንከ ናር’’ ባታኔ የደለሽ ኤወተይ፡፡ ’’ኣይ…ኣ ኡሃነም የጌ
ወልደ፣ኡሃነም ተክናናበልታኔ፣ ስረም ኢሻነዉ ኢለዋገቤት’’ ባሌተ፡፡ ’’ኢሄ
አግቦት ኢከሻዊ የመሬኔ የሰሚርነ ማጤተ ሊዲያነን፤መሳምከ ኢሸ ዘማነኜንት
ገረጀ’’ ባሌተ፡፡’’በድባያምንገ ኢሸ ሰላተ ስገድ፤አይኔ ገባሀ፤ አይኔ ወጣሀ ትላት
ግዝ አሎንት’’ ባላኔ መሰከ አቃቆመረይ፡፡
ተሊድየ ላፍቴ የቻቻሉይ በስልክን፡፡ መሬከ ሰሚርነ ከሻኔ ቲደዉል ማጤትከ
ሊድየ ነቀልተያኔ አትዋለክተይ፡፡አልሻም ተቻቻሉ፡፡ የሱንከሞ ኢንደት ልጄሸ
ሊታቴምን ያሼተይ ጃድ ሁለም አንዤት ቀበተይ፡፡ በመትፈጄም ተቶድም
በልጅሸ አድጋቦቲ ግደ ሆነቤተ፡፡ ሱንከሞም አገበ፡፡ ኣዴከ በጋር ተምሽትከ
ቅጦ ንበሮት ጀመርት፡፡ የሱንከሞ እንደት የምሽተከ አመል አሎደተያት፡፡ ሀየ
እሌን ግዝ ኢትችል፡፡ ተጋርም ዉጦት ታበዛት፡፡ የሱንከሞ እንደት ለልጂሸ
ሀደሀደ ግዝ ለሺዞት ጃደ ብትብልም ኢዝነ ሊዮቤት አልከሻን፡፤ የሱንከሞ
ኢንደት ቃዬሸ ቡስጥሸ ኤንዜታኔ ቡክክ ባት፡፡
አያምቸ በቴለቁ ቅጨ ይንደትምከ ባዶ(ወቀሰ) ቲደብል፤በጋር ኡስጥም ያንዙያነይ
ግዝ ቦዘኮ ቲያጤግር ሄደ፡፡ሀደደ ሃለትቸ ለሱንከሞ ሊዉዶት አላቀተልት፡፡ ደልሸ
በመንችት ዋ በነዳመ ቲነድም ጅግ ለበሎት ግደ ሆነቤት፡፡ ሊድየ ወክተ ቄራታኔ
ለሱንሞ ይንደተቴ ሞሻተ አቅርቦት ጀመርት፡፡’’...ክሼየ ኢትቄረኝ፤የሰብዬኮ
ያሼታን’’በበሎት ኣዴነከ ስደቦት ጀመርት፡፡ የሱንከሞ የሮሬይ ምካትከ ያዴነከ
ሞሻተ ቢሰምቢያነይ ኢዝንከ የምሽተከ ክዝበ አጥናባኔ ኢትቄበላን፡፡ የሱንከሞ
ኢንደት ተምሽትከ ኢጄጅቤታነይ ወቀሰ ዋ ሞሻተ በሰብር ኢለፎት ጀመርት፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. በቀረበይ ሀንጭር የቀልበለቆ ቃም ዮጡይ ሱልቸ ለጀዉቦት ወብ በሉ፡፡

1. የቀልበለቆይ ተላቡስቸ ሀድባድ ልቀሞ ክተቡ፡፡
2. በቀልበለቆይ ኡስጥ ሙርቴይ ምን ኢመስለማን?
3. የመርይ (የዡቦይ) መትፈጄ ምነ አመስለማን?
4. በቀልበለቆይ ኡስጥ ናቁዘ(ዘነ) አለ? በመ ዋ በመ የተለቀ?
5. በቀራሙይ ቀልበለቆ የቀልበለቆ ቃምቸ በሰቆረኒሙ ላሎ ክተቡ፡፤
መሮሼ ሆሽት
አ. ጀዘ እለቀር ኢላነይ ቀልበለቆ በገጋሙ ባሎ ሉክተከ ተይገፍር አቲንጥሮኔ

ኪተቡ፡፡
ፈስል አራት፡- የቀልበለቆ ብላትቸ
የመንቄ ሱልቸ፡-
1. የቀልበለቆ ብላትቸ ትሽሎሙ?
2. የቀልበለቆ ብላትቸ ለቀልበለቆይ ዮቡያነይ ፋይደ ምንግዝን?
ሀድ ክትበት ቆረ ዋ ቃይደ ሊነብረይ ዋ ሀደ ዉቅረ ሊዮን የቀልበለቆ ቃመ” ቹ
በሱተ ሃለት ዋ ልክ ሂንኩም በሱተ ተርቲብ ተቻበሮኔ ዋ ተቁራኖኔ ቲድጎበሉን፡፡
ሂይ ቲጋጋጅነተ ቲያትሬክቦነይ ሱር ጉትንገ፡-ዩስቤ ተክናናበሎት፣ሙበይን፣ከሽፍ
ዋ ግርገቤ ቡርቡርቻኒ ብላትቸ፡፡
1. ዩስቤ ተክናናበላት፡- በሀቂ አለም ቦሽት ሰብቸ ጉት ኢትረሻን ዩስቤ ሀነግን
ያዋልከ ተዋሰዶት ዩስቤ ተክናናበሎት ኢሉያን፡፡ ሆሽት ሰብቸ ባለይሙይ
ሩክቦ አሰነት በሰ አቻካትከ ባድ ዡቦ ደር ቲያዋልኩ ዋ ኡስቤ ቲትጋገኑ
ኢሴማን፡፤ኢነይ ካለ ዩስቤ ቲጋገኖት በቀልበለቀ ተላቡስቻም አለ፡፡
ተክናናበላት የተላቡስቻይ ሀጠራተ፣ ቀስደ፣ምካት ዋ ገናም ኡስጠኜ ሃለት
ያቴራነን ብላት፡፤ ተክናናበላት ኩፍተ፣ የትቃጠ ዋ አቆማሼ ሁኖት አለቢ፡፡
2. ሙበይን፡- በሎት በቀልበለቆይ ያሉይ ተላቡስቸ ደነ፣ቁኖ፣ተልባበሶተ
ሀጠራተ ያልቡይ አዝጋግ፣ የሮሬ ሃለት ፣አበረከ ዋ ገናም በጪቅሞት ቀሪሎይ
ተላቡስቻይ ታዝጋግኒሙ ግን ሊያንዢሙ ያግዛነን ብላት፡፡
3. ከሽፍ፡- በወጊ ሌገሬ ሊትረሻን ከዉን ፣አቻካት፣ሀነግነ ሃለት ጨቀመ ዮባነን
ብላት፡፡ ከሽፍ በስነ ኩትብ ብል ኡስጥ ቅደሞኔ አቲሮትጪቅሞትን፡፡ በከሽፍ

የቀልበለቆይ ኡንዱሉሌ ኡስቤ ባንጭር ኢጨየቅምቡያን፡፤ ለባዬትከ፡-
የተላቡስ ሃለትቸ ፣ናቁዘ ሃለት፣ ሄዳመጠከ…ኢጬቅማን፡፡
4. ግርገቤ፡- ግርገቤ አኩ በትበየኖት ታለይ ቡር የወጊ ቃም ሀነግን ተትረሻቲ
ቀደማኔ የትረሼይ ባትራክቦት የሬርቸ ቢዶት ያለፈይ ግዘ ያዋልኮትን ብላት፡፡
ሂታይ በሎት ባኩይ ወግ ኡስጥ ጉተ ባግቦት ያዋልከያን ሀነግነ ያቀርበያን
በሎት አሎን፡፡ ግርገቤ በቀልበለቆ ኡስጥ ያሉይ ተላቡስቸ አኩ ያለይሙይ
ሃለተ ሀነግነ ሁንዱሉሌ አመልቸ ሺፐተ ምነ ዮነኮ ላቲምኖት የሮሬ ፋይደ
አለይ፡፡
መሮሼ ሼሽት
አ. ኢትኬተሎነይ ኡስባቦ ተቀልበለቆ ብላትቸ አትራክቡ፡፡
አ በ
1. ግርገቤ አ. ሌገሬ ኡንገ አቲሮት
2. ከሽፍ በ. በተላስቸ ጉት ያዋልከ ተዋሰዶት
3. ሙበይን መ. በቀልበለቆ መሺነን ያቴራን
4. ዩስቤ ተክናናበላት ተ. የሬርቾ አዋልከ
ቀ. የተላቡስቸ ደነ፣ቆር፣…ያቲሮት
ብላት
የሱራይ አክቾት ኡስባቦ

• ቢታይ ሱረ የቀልበለቆ ምንግዝነተ ቀራሞሙ ፡፡
• ቀልበለቆ ቢንግሊዘኘ አፍ (Novel) ሊላነይ የስነ ኩትበ ዝሬት የታበ ሱመ
ሁኖተከ ቀራሞም፡፡
• ቀልበለቆ ሁልከ ያድጋቢያን የቂጦ ዮነ ማፍታቼ ዬለይኮ ቀራሞ
ተጀረብኩሞም::
• ሉላሉሌ አሊምቸ ለቀልበለቆ ምንግዝነት የሰጥርመቼኒሙኮ ማፍታቼ ያቡኮ
ቀራሞም፡፡
• ተቀራሙይ ቀልበለቆ የቀልበለቆ ሙርቴ ላውጦት ተጃድኩሞም፡፡
• የቀልበለቆ ቃምቸ ቤደበ ተጅሪበ ረከብኩሞም፡፡
• የወግ (story) ምንግዝነተ ቤደበ ሀዳላን ተጅሪበ ረከብኩሞም፡፡
• ተላቡስቸ (characters)የዛሂረይ ሰበ ወከሎ ብልቸ/ ተረሻትቸ እከውኖን
ሁኖተኒሙ ቀራሞም፡፡
• ዮገት (plot) ምንግዝነተ ቤደበ ቀራሞሙ፡፡
• ኦገት ተወግ እትላያነይ ምን ? ለምን ? ሊላነይ ሱል ጀዋብ ዮቦን፡፡
• መቸይኔ (setting) በሎት በቀልበለቆ ኡስጥ እትረሶን ተረሻትቸ የትረስቡይ
ኤት ዋ ወክተ ያበይንቡያን ዮነኮ ለቻሎት ጃዴ ባሌን፡፡
• የናቁዘ (conflict) አይነትቸ ውስጠኜ ዋ ሀንጨኜ በበሎት እትቻሎነኮ
ላፍታቶት ወብ ተባላን፡፡
• የሙርቴ (theme) በሎት ሊትላለፍ የትከሼይ ሉክተ በሎት ዮነምኮ ሀንዤናን::
• መሳሎ ቀልበለቆ ቀራሞኔ የቀልበለቆ ቃምቸ ላዬሞም፡፡
• የቀልበለቆ ብላትቸ እሉይማን ሱር ሀደደኑም ቤተነ ሀንዤናን፡
ሱረ ሱሙት
1. አመኜ መትራከቤ
የቅሮት ዉጣትቸ፡-
ቲቲ ሱረ አሽር ዞፍ፡-
9 ኢትቀረንኩማን ቅራተ በልበን ባጥናቦት የትላለፈይ ሉክተ ያክቾት
ኡስቤ ቶቦሙ፡፡
9 ባመኜ መትራከቤ ደር በታበ አዋልከ ባሎ ቶቦሙ፡፡
9 ቅራተ ትቀሮኔ የቅራተይ ቀስደ ታበይኖሙ(ትላሎሙ)፡፡
9 ያቴምናን ተርቲብ ያለይ ፍታፍርደኜ ተክቲብ ትከትቦሙ፡፡
9 ለቅራቲ ዮኖን ኢትምሳሰሎን ዋ ያሻጥሮን ቀዉልቸ በሚጥሮት
ትድጋለሎሙ፡፡
9 ሁለሚ ወክተ ጬቃሚ አጋጂሎ ቀዉልቸ በሱተ ትድጋለሎሙ፡፡
የመንቄ ሱልቸ፡-
1. ኢንተርኔት ምንግዝን?
2. ኢንተርኔት አይነኮ ያሻን?
3. ኢንተርኔት ኢላነይ ቀዉል ሺፐትከ ምነ ኢመስላን?
100 ሱረ ሱሙት አመኜ መትራከቤ

ምስል1. የኢንተርኔት ድጋየ
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ የኢኢተርኔት ምንግዝነት ቲላነይ ያጥናቦት ቅራት

ዮጡኒሙ፡፡ ቅራተይ መንቄ ባሶት ሱተ የነይ ኡስቤ’’ሀቅ’’ የሎነይንገ’’ክዝብ’’
በበሎት በህፍዝ ክንባየ ዋቡ፡፡
1. የድሮ ሰብቸ ቴክኖሎጂ ዋ ያኩ ወክተ ቴክኖሎጂ ቃይደከ ዋ ፋጡልነትከ
ሀድን፡፡
2. በ16ኛይ ሲጀ ዘማን ያድ ሰብ ቴክኖሎጂ የድጋለሎት ሃለት ታዉጄይ
ኢትላያን፡፡
3. ኢንተርኔት ተኤሌክትሪክ ታለቆት ቀደ አለምነ ኤገናን፡፡
4. የኮምፒተር (Net) ለዘማነኜይ ኢንተርኔት ታለቆት መሰ ሆናን፡፡
5. ተራራቆኔ ያሉ ኮምፒተርቸ ላፍቴ ወክት ያትራከበይ (Arpanet) ኢሉያን፡፡
6. የኢንተርኔት ዘማን መንቄ ሀድ ባላኔ የትጀመረይ በአዉሮጰ እልቅ በኦክቶበር
1990ን ዘማን፡፡
7. በኢንተርኔት ታለቆት ብል የልትዋሰደይ ሳይንቲስት ሮበርትካንተ፡፡
8. ያፍቴ አመ መትራከቤ በ’ቲምባርነስሊ’ ታለቃኔ ላማይ ሰብ ድገለላን፡፡
9. ኢንተርኔት ኮምፒተርቸ ሬሬሰ ኢትጋገኖነኮ ገግ ተገግኒሙ ኢትራከቡያነን
ኡንገ፡፡
10. አመኜ መትራከቤነ ኢንተርኔትም ባይነብር ተድጋለሎትያቀትሌን፡፡
መሮሼ ሆሽት
በ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ በቅራቲ አሰነት ሱታ ጀዋበ ዬንዘይ ፊደለ መጥ

በሚትሮት ጀዉቡይሙ፡፡
ሱረ ሱሙት አመኜ መትራከቤ 101

1. በአዉሮጰ እልቀ ተ1990 አይዶ ደረት ጃንጎ በሙላይ አለም የኣመኜ

መትራከቤ ተድጋላይቸ እልቅ ምን ያህልን ናር?
አ. 10 ሚሊዮን መ. 13 ሚሊዮን
በ. 20 ሚሊዮን ተ. 100 ሚሊዮን
2. ባኩ ዘማን ያለይ ኡመት ምነ ያላነከ የኣመኜ መትራከቤ ተድጋላይን?
አ. የኣለም ፍንቲ ኡመት መ. የኣለም ደረቲ ኡመት
በ. የኣለም ቅንጢ ኡመት ተ. አ ዋ መ ጀዋብኒሙ
3. በህልቀትኒሙ ቲትኬተሎነይ አይታይ ኢቀድማን?
አ. የኢንተርኔት ታለቆት
በ. የኢሜል መኔ ያለይሙ ሰብቸ ንበሮት
መ. ሁልም ግዝቸ ለባይትከ፡- የብል ጋርቸ በኢንተርኔት ወደሮ ተራከቦት
ተ. የ’’IPV6’’ ታለቆት
4. የ’’IPV6’’ ቲገኖት መሰከ ምንግዝን?
አ. የ’’IOT’’ የተጣቀቆት
በ. የኢንተርኔት ፕሮቶኮልተጣቀቆት
መ. የሬሬሰ ወደሮ ታለቆት
ተ. የተድጋላይ ሰብቸ ብዞት
5. ኢንተርኔት አይነኮን ያሻን?
አ. ሆሽት ሀነግን ቶሽት የበዙ ኮምፒተርቸ ባድ አይነት ሁክም ቲትንዛዙ
በ. ሁክመም ባይቄሪ ሆሽት ሀነግን ቶሽት የበዙ ኮምፒተርቸ ባትራክቦት
መጥ
መ.ኔትዎርክ ቤለቢ ሃለት በለ ኮምፒተርቸ ባጅጋኞት
ተ. ሀድም ኮምፒተር በኔትዎርክ ብላት ባገቡይ ኢንተርኔት ያሻን
አምር ሀድ፡- አመኜ መትራከቤ ፋይደ ዋ ደዉሰ ቤደበ አሽርጌታሙ

ቢያጅጋኝማነይ ቆረ አሰነት ፍታፍርደ አሱ፡፡
አምር ሆሽት፡- ደረሳሶ ህንዴ ተፌስቡክ፣ተቲዩተር ሀነግን ተገናሚ አመ
መትራከቤ የትረከበ (የሳማሙይ) አሳወ ላለ ግነ ላዋልካይ ሱትነት (ሀቀኜነት)
ያለይኮ ዋ ዬለይኮ ማፍታቼ ዋቡይ፡፡ የትዋለከይ አዋልከ ያለቢ መዲለ ላሎኔ
ለጎልጌ መራርቻሙ ኢዉዱ፡፡
ፈስል ሼሽት ቅሮት

የቅሮት ቀደ የማንሻሸጬ ሱልቸ፡-

1. አመ-መትራከቤ ኢሉይማን ሱር አፍታቱይሙ፡፡
2. ታመ-መትራከቤ ፋይደ ኡስጥ አዳይላነከ ኢዉዱ፡፡
3. አመ መትራከቤ ደዉስ አለይ ትሎሙ? ህንዴ አፍታቱ፡፡
ቅራት ሀድ
ያመ መትራከቤ (Social Media) ፋይደ ዋ ሰከበ

የኣመኜ መትራከቤ ታለቆት በሬሬሰ ኢጋኘ ደር ሀርገገ ሀጃኔ የማማገደን ሃለት፡፡
ቴክኖሎጂ ሊድጋለልቡይ ቢቤዣን ሃለት ተስናዳኔ ለቀረበ ኤት ብዤ ሰብ ያያም
ታያም ሀያተከ ቀመ አሼያን፡፡ አመኜ መትራከቤ ቲዮበያነይ ፋይደ ባሻጣሪከንገ
ያጄጂያን በለ ደዉስ ያለይን፡፡ኢታይ የቴክኖሎጂ ታለቆት ተራራቆኔ ኢነብሮን
ሰብቸ በቀሊሎከ ኢትራከቦነኮ ዋ ሰብቸ ኡስቤኒሙ በሁርነት አትፋህሞት
ያቀትሎነኮ ያሼ ቲዮን ወባጀ፣ሱተ ዮነ አመ ሰበኜ ዋ የቢቶ ፍታፍርደ ፣የስቤ
ተዋሰዶትኢነብራነኮ ወደል አትዋጫት አሻን፡፡
ሊኢ ቀደ ወደለ ቦኑ የሬሬሰ ማትላለፌ ጅጋኛኞ ኢትላለፍ የናረይ ሬሬሰ አኩንገ
ኡሁን ተያትኬሱ በቀሊሎከ በአመኜ መትራከቤ መሰ የሬሬሰ ተዋሰዳት ተረሶት
ጀመራን፡፡ ኢታሚ’’Democratazation of Data’’ በበሎት ኢቻላነይ ግዝ ተሮሬ
መንግስትቸ ዋ ኩባንያዮ እንጅ ወጣኔ በገነ ሰብ የገበቢ ሃለት የሀለቀን የዘማኒ
ከዉን፡፡ ባሻጣሪምከ መዲልነት ያለይ ሬሬሰ ኢትላለፋነኮ ሰብቸ በሬሬሰ ሱናምነተ
ቲጋገዶኔዋ የሀቂቃይ አለም ቲትከወናነይ አመኜ ሀያት ኢሪቆነኮ፣ብለተኛኞ
ብለ ኢፈቶነኮ ዋ ደረሳሶም አሽረኒሙ በሱተ አይትክታተሎነኮ መሰ ሆናን፡፡
በድባያም ቡርኩት ወክተኒሙ ገነ ዉጣታንቾ ብልቸ አሶት ቲድጌባይሙ
በቢቶነት ተጠመዶኔ ወክተኒሙ ቲያጠፉ ሂንዞት የትሮሼግዝ ሆናን፡፡
በለ ሰብቸ ኤበልነተኒሙ ላችሎት ተቻይነት ለርከቦት ቲሉ ፈቶኒሙ በለጥፎት
ዋ ኩትበ በክተቦት ገገኒሙ ቢታይ ያመኜ መትራከቤባቦ በለጥፎት’’ላይክ’’
ዋ’’ኮሜንት’’ ገበየ ባቅርቦት ደር ኢትረከቦን፡፡ ፈቶ ዋ ኩትብቸ በአመኜ
መትራከቤ በሱተኜ ሃለት ለደቦኒሙ አጃጂጎት ፈየ ግዘ ቢዮንም በለ’’ላይክቸ’’ዋ
’’ኮሜንትቸ’’ በልረከብኩሙ በገበየ ቲማመኖት ኢቀብጦን፡፡ ሂንኩምንገ
ጡልት ዬንዘይማን ያላን ኢጄጎን፡፡ሂታሚ መንችተ ያቴንዘይማን፡፡ሂታይንገ
በፈይነትኒሙ ደር የሮሬ ምካተ ያልቃን፡፡በድሮ ገደ መንግስተ የሚጥሮተ
ብለላሶት አመ መትራከቤ የርከቦተ አያን ስረም ያትሜከ ናር፡፡ በለ ፈረንከ
ያትዌጭ ናር፡፡

ሀዉጄ የመትራከቤይ የፌተተ በዉኖትከ ሲያሳሶ በጠለል ታሻጣሪኒሙ ኡፍት

ሉፍት ተራከቦኔ ገም ያትራስቡያን ሃለት ተባቤዣን፡፡ በሉሌምንገ ባማሪካን
የሲያሰ ቅልቀዬ ኡስጥ ተረሻቲ የፌተተን፡፡በ2016 ያዉሮጰ እልቅ የትረሼይ
ያማሪካን የመንግስተ ሚጥሮት ብል ሊታይ የባዬተኮ ሊጬቀም ያቀትላን፡፡
ተገናይ መሳሶ ግነ ተደበላኔ ባመ መትራከባቦ በትቤነይ ሀቅም የዉን ክዝብ ሬሬሰ
ለጣጦኛት ትጦኛትከ አሻን፡፡ ቲሸ የቀረበይ አሻጣሪሸ ትራመፕ ተጣጦኛተይ
በልትቄረ ሃለት በጡኖት 45ኛይ ያማሪካን ፕሬዝዳንት ዮነይ ዱሬሸ (ሚሊዮነር)
ዶናልድ ትራምፕ ስረም ልክ ቤለይ የትዊተር ተድጋላዬ በዉኖትከ የልትሮሼ
ያማሪካን ሲያሰኜ ሁኖተምከ ያሰተተን፡፡
በሉሌምንገ በብዥት ያዋልከ የናረይ ሙርቴ የሲያሰ ዡቦ ተዮን ስድብት ዋ
ሱተ የሎነ ሬሬሰ ሁኖተከ ዡቦይ ሉሌ አሼያን፡፡ ትራምፕም በሾሜም ዞፍ
ሂነይ ምካተከ ያድጋን ባሌ ቢያንዚም ባታመይ ሃለትከ ዘለቃን፡፡ ሂታይንገ
የበዘ ያጅባን ሁኖተከ ካቲብቸ አሰተቶን፡፡ በአመኛኞ መትራከባቦ ኢትላለፎን
ሬሬሳሶ በሉላሉሌ የኣለም ቃምቸ ወደለ ሲያሰኜ ደዉሰ ሀለቃን፡፡ ቲታይ ኡስጥ
ባፍቴነት ኢጬቀማነይ ’’የጠደይ አብዮት’’ (The Arab Spring)በበሎት ኢቻል
ናረይ፣ በምስርዋ በቱኒዝየ ባድቸ ነቀቀላኔ በበለ ባድቸ የታንዤይ የኡመት
ትብሬ ሁኖተምከ ያቴራን፡፡
(ቡቆ፡-ተፈረጃት መጀለ ተጥቃቀለ የቶሰደ፡2011 ቶ.እ)
ምስል2. ምስል 3 ያመ መትራከቤ (Social Media)
መሮሸ ሀድ
አ. ተኬተሎ ለቀረቡይ ሱልቸ ለደር የታበይ ቅራተ መንቄ ባሶት ሱታይ ጀዋበ
ዬንዘይ ፊደለ በሚጥሮት ጀዉቡይሙ፡፡
1. በሬሬሰ ኢጋኘ ደር ሀርገገ ሀጃን የባሉይ ምንግዘኒ?

አ. የሬሬሳይ ንበሮተ
በ. የኣመኜ መትራከቤይ ታለቆተ
መ. ኡስቤ በሁርት አትፋህሞት አቅትሎተይ
ተ. የኡስቤ ተዋሰዶት የንበሮት ብላት
2. ቲትኬተሎነይ ኡስጥ ሱተ የሎነይ አይታኒ?
አ. ቴክኖሎጂ ተራራቆ ኢነብሮን ሰብቸ በቀሊሎከ ያትራክበይማን
በ. ያመ መትራከቤ ታለቆትከ ወደል ጪጥነ ኔቀሳን
መ.የሮሬ የመንግስት ኩባንያዮ ባኩሚ ወክት ቴክኖሎጂ ለሰብቸ አቴለፎ
አላቦን
ተ. አመ መትራከባቦ ያትላልፉያነይ ግዝ ሁልም ሱተ አሎን
3. ቲትኬተሎነይ ኡስጥ ያመ መትራከቤ ደዉሰ ዮነይ አይታኒ?
አ. የሬሬሰ ሱናምነት
በ. ባሽር ደር ፈየ ዉጣት ለያመጢ ወክተ ኢበላን
መ. የኣደኜ ሰህልቸ ቲጠፉ መጦን
4. ላይክቸ ዋ ኮሜንትቸ በልትረከቦትኒሙ የነቀ ምን ሊተለቅ ያቀትላን?
አ. በገግ ቲማመኖት ቅበጦት ኢመጫን
በ. ጡልት ሊዬንዘይሙ ያቀትላን
መ. መንችት ሊተለቅ ያቀትላን
ተ. ሁልምከ ጀዋብ ሊዮን ያቀትላን
5. አመ መትራከባቦ ታመጡይ ምካት የሎነይ አይታኒ?
አ. የዶናልድ ትራምፕ አሌተ ተሚጠሮት
በ. የሄላሪ ክሊንተን ተሚጠሮት
መ. የጠደይ አብዮት
ተ. የምስር ኡመት ትብሬ
በ. ቢትኬተሎነይ መሳዋዎ ኡስጥ ያሜርቡይሙይ ቀዉልቸ ሃለተኜ ማእነኒሙ
ኪሱኒሙ፡፡
1. አመ መትራከቤ በሬሬሰ ኢጋኘ ደር ሀርገገ ሀጃኔ የማማገደን ሃለት፡፡
2. አመ መትራከቤ ተኩባንያዮ ወጣኔ በሰብቸ እንጅ ገባን፡፡
3. ባመ መትራከቤ ሱናምነት የቴንዙ ሰብቸ በቢቶነት ተጠመዶኔ ብለ ፈቶ
ኢታንዞን፡፡
4. ባመ መትራከቤ ሰብቸ ለላይክ ዋ ኮሜንት ገበየ ገገኒሙያቀርቦን፡፡
5. ሀዉጄ መትራከቤይ የፌተተ በዉኖትከ በቀሊሎከ መንግስተ ኢሜጥሬን::

6. በሉላሉሌ የአለም ቃምቸ ወደል ሲያሰኜ ደዉሰ ሀለቃን፡፡

7. በሲያሰ ቅልቀዬ ኡስጥ ተረሻቲ የፌተተን፡፡
8. ምካተከ ያድጋን ባሌ ቢያንዚም ባታመይ ሃለትከ ዘለቃን፡፡
9. በምስር ዋ በቱኒዝየ ነቃኔ በበለ ባድቸ የታንዤን ዩመት ትብሬ፡፡
10. በበለ ባድቸ የታነዤይ የኡመት ትብሬ ሁኖተምከ ያቴራን ፡፡
መ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ ተሳላተኒሙ በቆረ በትዋሰዶት አትባድቡይማኔ

ለጎልጌ መራርቻሙ አበይኑ፡፡
1. ያመ መትራከቤ ዡቦ ቤደበ የቀረበንኩሙይ ቅራት ለመ የትከተበ ኢመስለማን?
2. አቱም ታለምቡይ ሃለት ቅራቲ ሩክቦ አለይ ወይ?
3. አመ መትራከቤ የሙጣሎ ወክታሙ አጠፈቡሙ ትሽሎሙ?
4. አቱም ትድጋለሉያሙይ የአመ መትራከቤ አይታኒ?
ፌስቦክ፣ትዊተር፣ቴሌግራም ዋ ገናም ቦነ ጪቅሙ፡፡
5. አመ መትራከቤ በድጋለሎታሙ የትፈየድኩምቡይ አለ? ህንዴ ኢዉዱ::
6. ህንዴ አመ መትራከቤ አይነኮ ተድጋለሎት ያለብነኮ አፍታቶኔ አሳወ
በልቡይ፡፡
አምር ሀድ፡- ደረሳሶ ህንዴ አመ መትራከባቦ በሎትም ፌስቡክ ፣ ተዊተር ፣

ቴሌግራም፣ዋ ገናም የምሳሰሉ ሱር በደረሳሶ በቅራትኒሙ ደር ያመጪያነይ
ደዉሰ ኪተቡ፡፡ለከተብኩሙይ ኩትብ ሼሽተ ቃም (ሙግሙጋር፣ቡር ሉክት ዋ
መስበቼ) የንበረይ፡፡ ኩትብሚ በኣየ የትላዬ የዉናኔ ታድ ኡፍት አይብዘ፡፡
አምር ሆሽት፡-ኢትኬተላነይ ሰንጠረዤ በታበይ ባይት አሰነት ሚሉ፡፡
ቀዉል የቀዉሊ መሳሎ የቀዉሊ አሻጣሪ

አከረረ አዘዘ ጅግ አትሬሼ
ቀኜ
ጡግር
ከሰ
አጎባቺ
እልብጢጦ

ጠረረ
ተለመ
ዘግት
ፈስል አምስት የቀዉል እልም
ደረሳሶ ህንዴ ኢትኬተላነይ ቅራተ ኢንዞኔ(ቅሮኔ) በኩትቢ ኡስጥ ማረ

ያስቡይሙይ ቀዉልቸ (ሀረግቸ) መሳሎኒሙ ዋ አሻጣሬኒሙ ኪተቡ፡፡
በመሳሎነት ትድጋለሉይማሙይ ቀዉልቸ ያሜርቡይሙይ ቀዉልቸ ዬግናን
የዉን፡፡
ስልጤነት
የስልጤ ኡመት ለህልቀት ዋ ለሰብ ነብስ የሮሬ ሁርም አለይ፡፡ የስልጤ ኡመት
ተገናምከ የውን ተገናይ ጊቻቾ ግነ ቦገሬት ዋ በሙሀበ ለንበሮት አመኜ ወገሬት
ዋ አዲልነተ ሊለቆት ያቀትላነኮ ያሺያን የገግከ ሴረ አለይ፡፡ ሀዉጄ የስልጤ
ኡመት በቶጵየ በሙለሸ ተባቤተናኔ ሉላሉሌ ኣደ፣አፍ ዋ ዲን ታለይሙ ሰብቸ
በሙሀበ ዋ ቦገሬት ባዴኘ ኢነብራነይ ቲታኒ ወገሬተኜ ኡስቤከ ዋ ሰህልቸከ
የነቀ በሎት ያቀትሌን፡፡
ገናይ የስልጤ ኡመት ሰህልከ አፈይቱ በሎትንከ፡፡በዞኒ ሬሬሰ አሰነት የስልጤ
ኡመት ሉላሉሌ መንግስትቸ ጡር ቢያወጥቡይም አፈይቱ ባላኔ ለባድ መሊቅ
ጃደ ታሶት የሬርቾ ፎኘ ኢለችል፡፡ በቁርብ ወክት ገገከ በገግከ ላትንዳድሮት
ግዴ ቲያሽ የጄጄቢ ቢዲል የደፈ ባላኔ አፈይቱ በሎትከ ሊታይ ሻይድን፡፡
የስልጤ ኡመት ባትባቅሮትምከ የቻለን፡፡ የባድነ ቶጵየ የዝልዛሎ ብለ ብላተ
ለሩሶትም ያፍቴ ዮነ ሁኖትከ ዛሂርን፡፡ ዜግነተ ኢጠላን በዉኖትከ ሂነይንገ
ጥሎተከ ለጡኖት ባትባቅሮት ብለ ተይሜጥር ባሶት ዱሬሸ ለዉኖት ዋ ጎት
ለበሎት ጃድጃድ ኢላነን ኡመት፡፡
የኡመተይ ጃዳኝነተ ሁልሚ የቶጵየ ኡመት ኢሽሰለያን ሻይድነተ ዮብያነን
ዡቦ፡፡የስልጤን ኡመተ አትባቃርነተ ፣የብለ ዉዴኘ ዋ ሁርመ የሮሼ፤ ሂታይንገ
ግዝ ተሮሻተ ዮናነኮ ቲጃድ የነበረን ኡመት፡፡ የስልጤን ኡመት ገናይ ሉሌ
ያሺያነይ ግዝ ባደከ ዉደዶትንከ፡፡ ኣባዴነከ፣አዝጋገከዋ ዘርዝሬተከ ለዘይሮት
ሉላሉሌ ኢድቸ መሰ ያሻኔ ኢዘይራን ሁኖትከ ባደከ ዮዳን ሁኖተከ ያቴራን፡፡

ወክተ አቴሪ አጋጂሎ ቀዉልቸ
ወክተ አቴሪ (Tense) ቡንዱሉሌከ በሼሽት ቡር ሲጀ ኢሳዳን፡፡ ኡሁኑም፡-

1. ያኩ ወክተ አቴሪ
2. ያለፈ ወክተ አቴሪ ዋ
3. ዬገሬ ወክተ አተሪ
1. ያኩ ወክተ አቴሪ (Present Tense)

ያኩ ወክተ አቴሪ ተረሻት ባኩ ወክት በትረሶት ደር ያለ፣ ሁለም ግነ ተድባበለ
ኢትረሻን ዋ ሁለም ግነ ሀቀ ዮኑ ኡስባቦነ ያፍታትነቢያነን ወክት፡፡
ለባይትከ ፡-
1.1 ባሬንሸ ትበላት፡፡ (በትረሶት ደር ያለ ወክተ አቴሪ)
1.2 ሁለም ነገ ፈጅር ፈጅር አሽረ ጋረ ዬዳዉ፡፡ (ሁለም ግነ ተድባበለ
ኢትረሻን ወክተ አቴሪ)
1.3 ሀይርቴ ለሸርቄ ቶጫት፡፡ (ሀለም ግነ ሀቀ ዮኑ ኡስባቦ ያፍታታን ወክተ
አቴሪ)
2. ያለፈ ወክተ አቴሪ (Past Tense)
ያለፈ ወክተ አቴሪ ኢሉያነይ ተረሻኔ ያለፈ ግዝ፣ሂንኩምንገ ባለፈ ወክት
ተድባበለ ኢትረሽ የናረ ዋ የልትከመለ ተረሻተ ወክተ ያቴራነን፡፡
ለባይትከ፡-
2.1 ታቼነ እሬይ ገበየ ወሰዳኔ አወከበይ፡፡ (ተረሻኔ ያለፈ፣የትከመለ ወክተ
አቴሪ)
2.2 ህርሰተይ ክናናበላኔ ቲያርሰይን ናር፡፡ (ኢትረሽ የናረ ዋ የልትከመለ
ያለፈ ወክተ አቴሪ)
3. ዬገሬ ወክተ አቴሪ (Future Tense)
ዬገሬ ወክተ አቴሪ ኢሌነይ ሌገሬ ሊትረሽ ዉጥን የቴንዘኒ ዋ ሁኖትከ ኢትቄራን
ዮነን ወክት፡፡
ለባይትከ፡-
3.1 ጌሰ ኢመጫዉ፡፡

3.2. ያዉጄ ሳምተ አሽር ኢጀመራን፡፡

3.3 የጋር ብላሙ ታሶኔ ትመጦሙ፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. ሊትኬተሎነይ ሱል ሱታይ ጀዋበ ዬንዘይ ሆሄ ሚጥሩኒሙ፡፡

1. ያኩ ወክተ ያቴራነይ መሳወ አይታኒ?
አ. ልባሴ ሜጬሆ ከመልኩ ናር፡፡ መ. ልባሴየ ልልሜጭን፡፡
በ. ልባሴየ እሜጫሁን፡፡ ተ. ልባስ ሚጦት ሮሼታት፡፡
2. ቲትኬተሎነይ አዲ ያኩ ወክተ አቴሪ አሎን፤አይታ?
አ. የልትቻበረ ስንቀ ብሎት ነቶ የትቅራቀሮት ቁወ ኢኔቅሳነኮ ያሻን፡፡
በ. ሀይርቴ ለሸርቅ ቶጫኔ ለገርብ ትገባት፡፡
መ. ብረት በቡስቅ ኤት በድጎበለ ድሼ በሎትከ ኢለቀር፡፡
ተ. ቢመጫነይ ዘማን አሽረነ ያከትምናን፡፡
3. ሂንጥረተይ አቆመራኔ ቲዬንጥረይን ናረ፡፡ ኢታይ መሳወ የትከተበቢ ወክት፡-
አ. ያኩ ወክት
በ. ዬገሬ ወክት
መ. ያለፈ ወክት የልትከመለ
ተ. ባለፈ ወክት ተረሻኔ ያለፈ (የትከመለ)
4. ቲትኬተሎነይ ፈሰሻሾ ጉት አይታይ ወክተ አቴሪ በሱተ ተከተባን?
አ. ጌስ ፈጅረ መጣዉ፡፡
በ. ባለፈይ ሳምት ኢመጫዉ፡፡
መ. ላመቴ ቢመጫነይ ገበየ አወከብቴት፡፡
ተ. ሀዉጄ ልልመጭን፡፡
5. ቲትኬተሎነይ ሱር ሉሌይ ወክተ አቴሪ አይታኒ?
አ. ባለፈይ ሳምት መ. ያለፈይ አረፈ
በ. ታቼነ ተ. ሴስት
መሮሼ ሆሽት
አ. ኢትኬተሎነይ መሳዋዎ በታበይ ባይት አሰነት ጀዋበኒሙ ኪተቡ፡፡

ለባይትከ፡- በዝኔታም ጄጄታት ባሊ፡፡ ያለፈ ወክተ አቴሪ
1. አኩመ መጣሆ፡፡
2. ታቼነ የመጠይ ሚሽ የሙጣሎ ብለከ ቲያሽን ናር፡፡

3. ወራበ ከርመ ከርመ ያማንቀያን፡፡

4. ዜግነት ለሎቦበ ትዳርጋት፡፡
5. ቁምሮ በሙጥሎት ነዳመ ኤለቢ፡፡
6. ሊመጫነይ ያሽር ወክት ኢቆምረ ኢሞጥላዉ፡፡
7. ሀራሻሾይ ስረዬይ ዛፎ ፈዶን፡፡
8. አታትሚካኝ ኢከትባሁን፡፡
9. ቃይደከ ለልትቻለኮ ኣሊምቸ ኢሳልናን፡፡
10. ሊትራከቢ አሎን፡፡
ማቴከሼ
የቀዉልቸ ማእነ የትጋገኖት ሃለት

በስልጥኘ አፍ ቀዉልቸ በሉላሉሌ ሃለት ማእነኒሙ እትጋገናን፡፡ የቀዉልቻይ
ማእነ ቲጋገኖት በለ ወክተ ምካት ቲያልቅ ኢትራን፡፡ በኩትብ ኡስጥ’’ኮቴ’’
ኢላን ቀዉል ቢነብር ሂነይ ቀዉለ በኩትቢ ኡስጥ ባለይ (በገበቢ) ሃለት
በሱተላጥሮት ዋ ማእነከ ለቻሎት ባፊ ፈየ እልም ሊነብር ኢትጌባን፡፡
’’ኮቴ’’ እላነይ ቀዉለ ማእነከ ህንዴ በመሳወ ባግቦት ሊንዥነ፡፡
ላመቴ ኮቴሸ አንጬታን፡፡ ቢላነይ መሳወ’’ኮቴ’’ ኢላነይ ቀዉል ግዶረ ቲትቀረ
ላምቴ ትለብሰያቴ ኮቴሸ (ልባስ) ለበሎት ዮናን፡፡ ለኢኮ በመሳዋይ ኡስጥ
ያለይ’’ኮቴ’’ እላነይ ቀዉል ሀንጠራኔ ቲትቀረ ዮበያነይ ማእነ የላመቴ እንግረሸ
ሀንጬታን በሎተ ዮናን፡፡
ቢታይ ኡስቤ መንቄ በስልጥኘ አፍ ኢራብ ቀዉልቸ
-ግዶሮ ኢትቀሮን ዋ ሀንጠሮ ኢትቀሮን በበሎት ቦሽት ኢሲዱይማን፡፡ ግዶሮኔ
ኢትቀሮን ቀዉልቸ በኩትብ ላቲሮት ግዶር አትቃሪላሎነ ተድጋለሎትን፡፡
ግዶር አትቃሪላሎ
ግዶር አትቃሪሎ ኢሉይማን ሱር፡-’’አአ/ኣ’’፣’’ኡኡ’’፣’’ኢኢ’’፣’’ኤኤ’’ ዋ ’’ኦኦ’’
ኒሙ፡፡ቲትቀሩም የሰ አደዲ ተላሎኔ ተዮን ፎለ ባግዱሮትን፡፡ ሀደ ቀዉለ
ግዱሮተከ ዋ ህንጠሮተከ ላቲሮት በመደኜ ተክቲብ ተከተቦት

መደኜ ተክቲብ
በሎት መድቻይ ሀነግነ በቀዉሊ ኡስጥ ያሉይ ተቀሪላሎ ዋ አትቃሪላሎ ላሎኔ
አቲሮት በሎትን፡፡
ለባይትከ፡- ሱነ ኢላነይ ቀዉል በመደኜ ተክቲብ ቲትከተብ’’ስኡኡነ’’ ሀነግን
’’ስኡነ’’ ዮናን፡፡ ኢቢሚ መሰ ባፍቴይ መደኜ ተክቲብ ጉደር አትቃሪላሎነ
ለድጋለለ ኤት ግዶረ ኢትቀራን ቲዮን የቀዉሊ ማእነ የሰበ ሱመ ሊዮን
ያቀትላን፡፡ በድባያም ሀምጀነ ሀነግን ክሼ ሁኖተም ያቀትላን፡፡ ቦሽትለኜይንገ
መደኜ ተክቲብ ቀዉሊ ባንጭር አትቃሪሎ ለትከተበ ኤት ሀንጠረ ኢትቀራን
ቲዮን የቀዉልሚ ማእነ ቴገናን፡፡ ኡሃም ጡር፣ቆር፣ አቁምስነ ኢላን ማእነ
ዮባን በሎትን፡፡
ሀንጭር አትቃሪላሎ
ቀዉል ሊግዶር ጉደር አትቃሪሎ የድጋለሊምኮ ላቲንጥሮትንገ አንጭር
አትቃሪላሎ ኢድጋለሌን በሎትን፡፡አንጭር አትቃሪላሎ ኢሉይማን ሱር
’’አ’’፣’’ኡ’’፣’’ኢ’’፣’’ኤ’’ ዋ ’’ኦ’’ ኒሙ፡፡
መሮሼ ሀድ
አ. ኢትኬተሎነይ ቀዉልቸ በመደኜ ተክቲብ በክተቦት ቲግዶሩ ዋ ቲያንጥሩ

ዮቡያነይ ማእነ ኪተቡ፡፡
1. ጎረ 4. ሲር 7. ሱር 10. ሙጥ 13. ኮበ
2. ቆረ 5. ጦረ 8. ቆጬ 11. ሙት 14. ጢቅ
3. ኦነ 6. ቦሌት 9. ቱን 12. ኡን
በ. ህንዴ በጠምበ ጉዱሮት ዋ ህንጠሮት መሰ የማእነ ሉሌነት ዪጋግኖን

(ያመጦን) 10 ቀዉልቸ ኪተቡ፡፡

ማቴከሼ
የቀዉልቸ ሸድዶት ዋ ሾሼ በሎት

• በስልጥኘ አፍ ቀዉልቸ በጠምበ ሸድዶት ዋ ሾሼ በሎት ማእነ ይጋግኖን፡
ሂታሚ ሸድዶት ዋ ሾሼ በሎት በመሳወ ኡስጥ ኢትራን፡፡
ለባዬትከ፡-’’በለ’’ ኢላነይ ቀዉል ሾሼ ቲል ዋ ቲሸደድ ማእነ ዬግናን፡፡
• መሬየ ባሬከ በለ፡፡
• መሬየ በለ ኪታብ ወከበ፡፡
• ባፍቴይ መሳወ’’በለ’’ ኢላነይ ቀዉልቸ ’’ተረዘቀ’’ ለበሎት ቲዮን ቦሽተኛይ
መሳወንገ ብዢ ለበሎት የትጎበለን፡፡
መሮሼ ሆሽት
አ. ተኬተሎ የቀረቡይ ቀዉልቸ በባይቲ አሰነት ቲሸደዱ ዋ ሾሼ ቲሉ ዬግኑያነይ

ማእነ ኪተቡ፡፡
ወዶ ኢልቅ ቀዉሊ ቲሸደድ ዮበያነይ ማእነ ሾሼ ቲል ዮበያነይ ማእነ

1 ሱሜ መርዝ (ኢቀትላን ግዝ) የሄይ ሱም (መጠሬ)
2 መጠ
3 ሰበረ
4 መሰነ
5 ጠበ
6 ሙለ
7 ቡለ
8 ወጥ
9 ቁኔ
በ. ሾሼ በበሎት ዋ በሸድዶት ማእነ ዬግኖን ቀዉልቸ ሀነሰ በባሊኩየ (20)

ኪተቦኔ ተጎልጌ መራርቻሙ በማእነኒሙ ተዋሰድቡይሙ፡፡


• ኢንተርኔት በሎት ጥሽተ ቢዤ ዮኑ የመትራከቤ ቻቻትቸ በድጋለሎት
በአለም ያሉ ኮመፒትርቸ ሁልም ያትራክባነን ብላት፡፡
• ኢንተርኔት በማንም ኤት ያሉ ሰብቸ ሬሬሰ እትዋሰድቡያን ዋ ያድጋቡያነን
ብላት፡፡
• የዘማነኜይ ቴክኖሎጄ ታለቆት ዋ መሊቅ ወደለ ዮነ ኡግዠ አሻን ፡፡
• ሆሽት አነግነ ቶሽት የበዙ ኮምፒተርቸ ባድ አይነት ሁክም ብለ እከውኖነኮ
ያስቡያን ብላት ቻቻት(ኔትወርክ) እሉያን፡፡
• ሆሽተ ኔትወርክቸ ባዴኘ ባትራክቦት ባድ ሁክም ቢያትፌቅሩይሙ
ኢንተርኔትወርክ እታለቃን፡፡
• ኢንተርኔትወርክቸ ሁክመ ቄሮ ባዴኘ እትፌቀሮነኮ አሶቲ አዳብከንገ
ኢንተርኔት ፐሮቶኮል እሉያን፡፡
• ያለም ኡመት ባኩይ ወክት የሌቁ ቴክኖሎጃጆ
(ፌስቡክ፣ትዊተር፣ቴሌግራም፣እንስታግራም...) ተድጋለሎት ያቀትሎነኮ
ያሼይ ኢንተርኔትን፡፡
• የአመ መትራከባቦ ታለቆት በሬሬሰ ኢጋኘ ደር ጎትተኜ አትዋጫት ኸለቃን::
• የአመ መትራከባቦ ተፋይደከ ባሻጣሪ ሀዳላን ደውስም አለይ፡፡
• ደረሳሶ አሽረኒሙ በሱተ ለይሞጥሉ ሰበበ ዮኖን፡፡
• የአመ መትራከባቦ በሱተ ተድጋለሎት ሀነግነ ሊድገላን ግዝ መጥ በሎትም
ላሽርኑም መጥ ተድጋለሎት ያለቢሙኮ እትክታተለይማን ሰብ ያትኬሺማን::
• የአመ መትራከባቦ ለባይትከ የፌስቡክ፣ የቲክቶከ፣.....ሱናም ሁኖት በደረሳም
የውን በገናይ ሰብ በብልከ ውጣታንቾ አዮናነኮ ያሻን፡፡
• የቀውልቸ ሃለተኜ ማእነ ቤደበ ቀራሞም፡፡
• ዮክት ከውን አቴሪ ሼሽተይ ቀራሞም፡፡
• የቀውልቸ ጉዶሮት ዋ ህንጠሮት ፣ ሂንኩምንገ ተሸደዶት ዋ ሾሼ በሎት
ቤደበ ያመጡያነይ የማእነ ሉሊነት ተጀረብኩሞሙ፡፡

ሱረ ዚጠኜ
1. ብለ ህለቆት
9 ወባጀ ባሼሙ ሬር አድጋቦት ዋ አላድጋቦታሙ በሬሬሰ ሁኖተከ
ታጥናቦኔ ትላሎሙ
9 ብለ ህለቆት ቢላነይ ዱም ውርት ያለሙይ ሄንዣት በመሰ ታበይኖሙ
9 የታበይ ቅራት ትቀሮኔ ማነ የቀሰደኮ ትላሎም
9 ተቀዱይ አዋልከዋ ተቅራት ማቴከሼ ቴንዞም
9 ተቅራት ኡስጥ የሀጂስ ቀውልቸ ማእነ ጉመቾ ቶቦም
9 ያለፈዋ ያኩ ወክተ አቴሪ አጋጂሎ ቀውልቸ በሱተ በላሎት
ትድጋለሎም
ፈስል ሀድ ያሱያን ፍታፍርደ አጥናቦት
ሱል
በባድነ ብልን እንዶ ብለተኛን የጠፈይ ? ብል አለ ብለተኛን የጠፈይ በባሙ
መሰከ አይነኮ ዮነኮ ፍታፍርደ አስቡይ፤ ብለተኘ አለ ብልን የጠፈይ በባሙ
መሰከ ፍታፍርደ ባሶት አፍታቱ፡፡ ቢታይ በቀረበይ ሱል በንቆት ሆሽተ ሆሽተ
ቆረ በውኖት ሀዲ ሀደይ ኡስቤ ቢገዞት ሀዲዪንገ በኻሊፎት ፍታፍርደ አስቡይ
114 ሱረ ዚጠኜ ብለ ህለቆት

በሰቆራሙ ያድጋባምቡዪ ሙርቴከ ባንጭርከ ለጎልጌይ ባቀረብኩም ሬር

ታሽርጌታይ ሀዴኘ አትዋስዶኔ አሳዌ በልቡይ፡፡
1. ብል ህለቆት አይነኮን እተለቃነይ ?
2. ብለ ማኒ ህለቆት ያለቢዪ?
3. የብል ፈየዋ ቦዝ እሌን ግዝ አለ ወይ?
ቅራት ሀድ
የሀርዳዶ ብለ ቅበጦትዋ መላሎከ

በባድቴ ብለ የቅበጦት ምካት ፍዶት አነግነ መለ አሶት እላነይ ዮባጀ ዱም ሀጂስ
ሆነ እለሽል፤ ያሽነን አለነ እላነሚ ሃንኩመ፡፡ውጣትከዋ ቲታይ የባሰይ የሀጂስ
መንግስት ኢጋኛት ተመጠ ሂናፎኜ የሄደቢ ሩቅነ ኡግዠ ቲትረሽኒ የናረቢ
ብል አኩም ሱለ ያትኔቅላን፡፡
በኢቶጵየ በሰአይዶከ ቶሽት ሚሊዮን እበዛን ኡምርኑም ለብል የጄጉዋ ብለ
እከሶን አርዳዶ የብል ገበያይ ኤት ይመጦን፤ ባድቴ ታልቀያቲ የብል አይነት
ግን ሀደ ሚሊዮን ያላን መጥ ሁኖተከ በቁርብ ወክት የትጅጋኜይ የብል ኽለቆት
ኮሚሽን ሬሬሰ ይጬቅማን፡፡
በሀረማየ ዩኒበርሲቲ በትረሼይ ሀድ ዴረ የነቀምኮ በባድቴ ብለ እከሻነይ
ብሌሎ ሰብ እልቅ ቂጨ ዋ ይትረከባነይ የብል ቅጨ እልቅከ አልትራከቦት፣
ብለይ በወሻይብነት አትቻበረ እከውናን አልንበሮት የትከወነሚ እትከሻነይ
ውጣት አምጦት አላቅትሎት ተደበላኔ የብል ቅበጦት ሚካት በኢቶጰየ አኩ
የጄጄቢ መቃም ጥሽተ ቲቦዥ የመጠኮ ዋ ተቡዦትም ሀለፈ ዬደኮ ያቴራን፡፡
የሀረማየ ዩኒበርሲቲ የብልዋ ቂጨ ዱኒየ ኮሌጅ ተዩኒበርሲቲይ ኡንዱስቱሪ
ተራከባት ዋ ብለ የኽለቆት ላቶ ቂጦ በትጋገዞት የትስናደ ባድ ኡንቁፍ ዴረ
ተብል ቅበጦት የትንዛዙ ቡርኩት የሙጣሎ ኩትብቸ ቀረቦን፤ ቲታሚ ሱር ጉት
ባለፉይ ዘማንቸ በባድቴ የትጅጋኙይ የብል ተጅጋኛትቸ ያልቡይ መቃም ዬደበ
ሱረ ዚጠኜ ብለ ህለቆት 115

ይደብላን፡፡
ሙጣሎይ ያቀረቡይ በዩኒበርሲቲይ የቂጨ ዱኒየ ቃም አሽርጌተ ዮነይ
የአለማዮይ ዶር. ሞለ ቲዮን በባድቴ የብለ ቅበጦት ምካት ፍዶት(መለ አሶት)
ቢላነኒ ዱም ናር፡፡ በባድቴ ብለ የቅበጦት ምካት ፍዶት አነግነ መለ አሶት
እላነይ ዮባጀ ዱም ሀጂስ ሆነ እለሽል፤ ያሽነን አለነ እላነሚ ሃንኩመ፡፡ውጣትከዋ
ቲታይ የባሰይ የሀጂስ መንግስት ኢጋኛት ተመጠ ሂናፎኜ የሄደቢ ሩቅነ ኡግዠ
ቲትረሽኒ የናረቢ ብል አኩም ሱለ ያትኔቅላን ቦነመ አለ፡፡ ዶር. ሞለ የባለኮ
ቦነ እታይ ወክት አጀንድነት የብል ኤት እገቦነኮ የትረሱ የብል ተጅጋኛትቸ
በሉላሉሌ ሉባምቸ ቲቶበይሙ የናረይ ስንጠላም ምካት የናረቢዪንኮ በሙጣሎከ
ያሰተተይ፡፡
ዪንካሌይ ስንጠለ ክሼ ላላሉሌ ሁኖት ቢነቀም የብል ተጅጋኛትቸ ደር እቶባነይ
ስንጠለ አርዴይ ያሉይ እቤዞን ሃለትቻን እሽላነኮ ዋ እድጋለላነኮ አሶት
ያትኬሻን፤ ሂነይ ላሶት የትሜቼ ሃለት ኽለቆት ያትኬሻን የባይ ገናይ ሞጣይ
ዶር. ምትኩት፡፡
በባድቴ ለብል ቅበጦት ሰከበ ተትዳረጉይ ሰብቸ ጉት በዩኒበርሲቲቸ አከተሞ
ዮጦ አርዳዶም እትረከቡያን፡፡በዩኒበርሲቲይ ዮባጀ ዴረ የቀረበምኮ ቱንዱሉሌይ
የብለ ቅበጦት ኡስጥ ኩየ በመቶ ያላንከ እታይ አከተሞ ዮጡ ደረሳሶኒሙ፡፡
ብለ ለልርከቦቲ ሉላሉሌ መሳሶ ቢነብሩም የብለ ርከቦት አያን ኽለቆት ኮሚሽን
ባቀረበይ ሬሬሰ አሰነት አከታሚይ ደረሳሶ የብለ ኤት ለግቦት ያለቢሙ ምካትቸ
አሉ፡፡ አኩ ያለይ ብለ የቅበጦት ህልቅ ቲጋገዜ መለ በላሱኒ ያትኬትለያነይ
ደውስ ጥሸተ ወደልን እላነይ ዶር. ምትኩዋ ገናሚ ሱር የባሉኮ መንግስት፣ የቢቶ
ብለኒሙ ያሶነይ ዱሬሻሾዋ ዩኒበርሲቲቻን ደበላኔ ገናም ዬድበይማን ቃምቸ
ጃንጎ በትጋገዞት ሊያሱ እድጌባነኮዋ አኩ በፈትከ ሊትራነይ ምካት መለ ሊዮኑ
ያቀትሎን ባሎ ያድጎበሉይሙ ሱር እትኬተሎነኒ፡፡
በዩኒበርሲቲይ አዘር ሉሌ ዮኑ ኡስባቦ ዋ ብለ ዬለቆት ከውንቸ ኬሞኔ የብለ
ኽለቆት ኤት ያቶዳን ያግዛን የብል ጅጋኘ ቢንግሊዘኛይ ሱምከ “ቢዝነስ ኢኩቤሽን
ሴንተር” የሀረማየ ዩኒበርስቲ ዋ ሀደድ ጅጋኛኞ ጀምሮትኑም ተጬቀማን፡፡
በባድቴ ቲበዘ(ቲትባባስ) ለመጠይ ብለ የርከቦት ምካት መለ አሶት ሀጂስ
ሀጂስ ኡስባቦ በብል ደር ታዊሎት ነቀላኔ የፖሊሲ ማጥቃቀዬም ጃንጎ ደበሎት
ያትኬሻን የባትቴ የኮሚሽነሪ ወሻይብ ዮንትቴ ዶር. አለም ጠሀይ ሀጂስ ሀጂስ
ሴረ ዬንዙ ደንብቸ በብል ደር ላዊሎት በትረሶትን ደር ያለኮ አበየንታት፡፡

ብለ እከሻነይዋ ብለ ይረክቡቡያነይ ኤት በላም ቦኮኬ ተይብሊ በቴክኖሎጄኘ

ኡንገ እትራከቡያን ዘማነኜ ብላት በብል ደር አዊሎተን ደበላኔ ሀጂስ ሀጂስ
ብለ ያስቡይማን ኡስባቦ በብል ደር እዊሉን አለ ባላን - ብለ የኽለቆት አያን
ኮሚሽን፡፡
እርግጥን መንግስት በሰወክትከ ታዋልኮት ባለፈ ቢዤም እትቄራነይ ዋ
እትከሻነይ ያላን አገኛት(ውጣት) አላመጠቢያን ባሌ እሉያነይ የብል ቅባጨ
ምካት ፍዶት ብል ቲታይ ዞፍ አጂስ ቢጅጋኛነይ የብልኽለቆት ኮሚሽን ዋ
ዬድበይማን ወሻይብቸ(ቃምቸ) በትጋገዞት መለ እትረከብኒያን ዮናን ? ውጣተከ
ቤደበ እግረግባነይ እመጫነይ ወክት ዮናን፡፡
(ቡቆ ተፌደራል የብል ኸህለቆት ኮሚሽንዋ የሀረማየ ዩኒበርሲቲ
ባቀረበዪሙጣሎ በንቆት የጀርመን ያማርኘ ቴሌቢዢን ቂጦ በትጋገዞት
የትላለፈ ሪፖርተ)
መሮሼ ሀድ
እትኬተሎነይ ሱልቸ ተቅራቲ ዮጡ ቲዮኑ በቅራቲ አሰነት ጀዋበኑም

በህፍዛሙ ዋቡ፡፡
1. በኢቶጵየ በሰአይዶከ ኡምርኑም ለብል የጄጉዋ ብለ እከሶን አርዳዶ ምን
ያላነኒሙ?
2. በቅራቲ አሰነት ኡምርኑም ለብል የጄጉዋ ብለ እከሶን አርዳዶ የብል ገበያይ
ኤት ይመጦን ቲል ምን በሎትንከ?
3. በቅራቲ አሰነት በባድቴ ለብል ቅበጦት ሰከበ ተትዳረጉይ ሰብቸ ጉት
በመሰልነት ተትጬቀሙይ ሱር አነሰ በባሊ ሀደይ ኢውዱ፡፡
4. አኩ ያለይ ብለ የቅበጦት ህልቀ ቲጋገዜ መለ በላሱኒ ያትኬትለያነይ ደውስ
ጥሸተ ወደልን የባለይ ማኒ ናር?
5. ተብል ቅበጦት የትንዛዙ ቡርኩት የሙጣሎ ኩትብቸ ያቀረበይ ጅጋኘ
አይታኒ?
መሮሼ ሆሽት
ኢትኬተሎነይ መሳዋዎ ባርዳዶ የብል ቅባጨ ውርት ተቀረበይ ቅራት ዮጡ

ቲዮኑ ሱተ ቦኑ “ሀቅ ሱተ” በሎኑ “ክዝብ” በሉ፡፡
1. የብል ቅባጨ ሙጣሎይ ያቀረበይ የፌደራል ብለ የርከቦት ላቶ ኮሚሺንን፡፡
2. አኩ ያለይ ብለ የቅበጦት ህልቅ ቲጋገዜ መለ ሊያሱኒ ቲከሻነይ ጅጋኘ ሀዲ
መንግስትን፡፡

3. በቅራቲ አሰነት ለብል ቅባጫይ ምካት መለ ክሶት ያለቢይ መንግስትን

መጥ፡፡
4. በባድቴ ቲበዘ ለመጠይ የብል ቅባጨ ምካት መለ ታሶት እቴለቃነይ ሀጂስ
ኡስባቦ በብል ደር አዊሎትን፡፡
5. የብል ቅባጨ ቤደበ መንግስት በሰወክትከ ታዋልኮት ባለፈ ቢዤ እትቄራን
ዋ እትከሻን ያላን ውጣት አመጣን፡፡
ክታብ ጋር የድጋለሎት መመረ
ክታብ ጋር በሎት በሉላሉሌ የእልም አይነትቸ ደር የትከተቡ ክታብቸ ቲትከሱ

በቀሊሎከ ሊትረከቡ ቢያቀትሉቡያን ሃለት ተጅጋኖ ኢትረከቡያነን ኤት፡፡
መሮሼ ሆሽት
ስንፌ ሲኒፎት
1. አሽርጌታሙ ባሽርጌታይ ምሳኬ ደር እቀሩንኩማነይ ስንፌ ባጥናባሙ ሬር

ታይታይ የስንፌ አይነት እትሜደባነኮ ኢውዱ፡፡
2. አ. ያሽር ጋራሙ ግቤ አቁምስነ ቤደበ ስንፌ ስንፎኔ ላሽርጌታሙ አቲሩ፡፡
በ. ባዝምሮት ወክት ያዘምሩቡያነይ ኢለሙላለ መገነ ያቴራን ስንፌ በሲንፎኔ
የሴነፍኩሙይ ለጎልጌ መራርቻሙ ቅሩኒሙ፡፡
ፈስል አምስት የቀውል እልም
ሊትኬተሎነይ ቀውልቸ ተደሪ ቅራት ዮጡ ቲዮኑ በቅራቲ አሰነት ያለይሙይ

ማእነኒሙ
1. መለ አሶት_____________ 6. የብል ተጅጋኛት_____________

2. ኢጋኛት _____________ 7. አጀንድነት _____________
3. ብሌሎ _____________ 8. ዬድበያን _____________
4. ወሻይብነት _____________ 9. በብል ደር አዊሎት_____________
5. ቲቦዥ _____________ 10. ኬሞኔ _____________

½ ታጋጂሎ ቀውል የሱም አዛሀሪዋ ሱም ኽለቆትዋ

½ አጎቦ ቀማም ተሙለ ቀማም ላሎት
መሮሼ ሀድ
ለታት በሰንጠረዤይ ባንዤሙይ ባይት አሰነት አሊ ታት ተታቡይ አጋጂሎ

ቀውልቸ የቶለዱ ዱምቸ ኽለቆኔ አቲሩ፡፡
ለባይትከ፡-
አጋጂሎ የ ት መ ሰ ሰ ዱም ሱም ድጋየ ሰበበ አዛሃሪ

ቀውል ሱም ሱም የውኖት
ሱም
ተራከበ ሩክቦ ተራከቦት መትራከቤ አትራክቦት አትራካቢ
ከተበ ኩተብ ክተቦት መክተቤ አትኪትቦት አትኬታቢ
ቀረ ቅራት ቅሮት መቅሬ አትቂሮት አትቄሪ
ፌሰሰ ፈሰሸ ፊሶት ማትፌሰሼ አትፊሶት አትፌሳሺ
አጋጂሎ የትመሰሰ ዱም ሱም ድጋየ ሱም ሰበበ የውኖት አዛሃሪ

ቀውል ሱም ሱም
አረሰ
ቀበረ
ደበለ
ቀበጠ
ነከሰ
አጥራመተ
አቆመሰ
መሮሼ ሆሽት
ቢትኬተሎነይ ቀውልቸ ኡስጥ ያሉይ አጎቦ ቀማምቸ ተሙለ ቀማምቸ ላሉ፡፡

ለባይትከ ፡- ተሰበርት — ተ- ሰበረ- እት

½ አቦትቻይ አቦት-ቻይ
½ በሀቂቀከ በ- ሀቂቀ- ከ
½ ክነበልት ክነበለ - እት
½ አትቤቼተይ አትቤቼ - ተይ
1. ኽልቀተኜ 6. ባሽርጌትነት 11. አትክኔበልት 16. አትኬታይነት
2. ተፍላፈሎት 7. ቢትኬተሎነይ 12. ቁርብነትከ 17. ተሜኛት
3. ተፌቃርቻይ 8. ተፍላፈሎት 13. ኡንጋወሮይ 18. ተሮሻት
4. ቀኚትኑም 9. ጣይቻይ 14. ተብሳሳሜ
5. አሽብላት 10. ለደረሳሶይ 15. በቆማርነትከ
መሮሼ ሼሽት
ቲትኬተሎነይ ቀውልቸ ኡስጥ ኤተኒሙ መንቄ ባሶት ቅጣዬይ እትረክቢያነይ

ኤት አቲሩ፡፡
ለባይትከ ፡-
½ አልበላታት ..... አል- በለ - አታት ያፍቴ ዋ የመትፈጄ ቅጣዬ
½ አክባበሰ .......... -እባ- አከበሰ የጉት ቅጣዬ
½ ስባበረ ......... -እባ- ሰበረ የጉት ቅጣዬ
1. አልትቻበሮነ 4. ተፌቀረቤታን 7. በትቆጬኔት 10. የሰብነት
2. አቅራርባት 5. አልመጣታት 8. አልድገለላን
3. ኩቱፍቱፍነት 6. አልትቄበሎን 9. ቆትመኒሙ

• ቢታይ ሱረ የብል ቅባጨ ዋ መለከ ቤደበ የጀረብኩሙይ ኡስቤ አለ፡፡
• ብለ ቤደበ (በብል ውርት) የማፍታቼ ኩትበ ሀንዤሞም፡፡
• በባድነ ብለ ቅበጥን እንዶ አነግነ ብለተኘ ቅበጦጥን ያለይ ? ቢላነይ ሱል
ወባጀ አሼሞም፡
• ታጋጂሎ ቀውል የሱመ አዛሀሬ ላዬሞ አወጣሞም፡፡
• ተታበ አጋጂሎ ቀውል ሉላሉሌ ሱምቸ ኸለቅኩሞም፡፡
• አጎቦ ቀማም ዋ ሙለ ቀማም ላዬሞ ቻልኩሞሙ አነግነ ለላሎት ጃዴ
ባሞም፡፡]
• በታበ ቀውል ሙለ ቀማም ዋ አጎቦ ቀማም ላሎ አውጦት አቀተልኩሞም፡፡
• ቅጣዬ ዋ ቡር ቀውል ያለይሙይ ሉሊነተ ላሎ ላድጉብሎት ጃዴ ባሞም፡፡

Snnper Silite Zone Grade-10 Slitigna Studin Book

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Snnper Silite Zone Grade-10 Slitigna Studin Book

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

የስልጥኘ አፍ አሽር

ሀቅከ © 2014 ቶ.ኢ ለካበ ባድ ሰብጊቾ ኡመት ቀፈት

ሀቅከ © 2014 ቶ.ኢ ለካበ ባድ ሰብጊቾ ኡመት

ቀዲመ እልመ ማንሻሸጬ ሱልቸ ፦

የስልጤ አመሰብ ዋ ስልጥኘ አፍ አይነኮ መጠ?

ኡግዠ ታሱይ ሱር ዋ ቆማሪ ወግ ሽግ ታለይሙ ባድሰብቸ ቡሪ የሆኑኮ

አፈነ ባኪሞት ባሊቆትዋ ባቂሮት ያሉይ ምካትቸ ሁልሚ ሉባምቸ ሙራሮዋ

አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ ተቅራቲ ዮጡ ቲዮኑ ለሱልቻይ በቅራቲ አሰነት በሱተ

5. የስልጥኘ አፍ ጥሽት ጎትተኜ የስንጣሌ መቃም ታለይሙይ አፍቸ ለውኖትከ

አ. ኢትኬተሎነይ ሱልቸ ተቅራቲ ዮጡ ቲዮኑ ለሱልቻይ በቅራቲ አሰነት በሱተ

ፈስል ሆሽተ አዋልኮት

ፈስል ሼሽት ቅሮት

ቅራት ሆሽት ያፍ ሺፐተኜ አህላቅቸ

የትረሻቲ ተቄባይ ሀድ ኢሎን፡፡ ሂጲታይ ኤት ተቃጠቦት ያትኬሻን መሳምከ

5. አፍ እጬኛን፣ እሌቃን፣ ኢሞታን፡፡

አጂጎትኒሙ እለቀር፡፡ መሳምከ ለደር በጬቀሙይ ኤትቸ ሁልም የሌቁይ

አ. በቀራሙይ ቅራት አሰነት ኢትኬተሎነይ ኩፍተ ኤትቸ በሱተ ጀዋብ ሚሉ።

ፈስል አራት ክተቦት

አ. ያባይ ሚዴነ ቤደበ አነሰ በባሊ ሀደ ኡፍተ ኪተቦኔ ለጎልጌ መራርቻሙ

ፈስል አምስት የቀዉል እልም

አ. እትኬተሎነይ ቀዉልቸ ያፍ ሽፐተኜ አህላቅቸ ቲላነይ ቅራት ዮጡኒሙ

በ. እችላን ሰበ በሳሎት አስረ የካልተ አዋለካን አይነትቸ በክተቦት ለጎልጌ

መ. ኢትኬተሎነይ ቀዉልቸ ተሃለተኜ ማእነኒሙ ግነ አትራክቦ ጀዉቡይሙ።

የዱብሎ ቀዉል ማቴከሼ

አ. እትኬተላነይ ባይት መንቄ ባሶት በ”አ” ሰፈ ላሉይ ቀውልቸ ተ”በ” ሰፈ

የቀውልቸ አወል ዋ ሀለተኜ ማእነ

የቀውልቸ አወል ዋ ሀለተኜ ማእነ

እትኬተሎነይ ቀዉልቸ በመሳወ ኡስጥ ያለይሙይ የቃሙስ ያፍቴ ማእነ በገቡይ

12 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

ጎልጌ አምጦን ታሽርጌታሙዋ ተጎልጌ መራርቻሙ ወባጀ አስቡይሙ፡፡

ኩል እሌነይ የብተር አዳብ ገረድምቴ ሆነ አበሮስሸ ተይችሉ ጣማይ በፈረዝ

ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 13

ያቀሎን ትዮን እትካለ እገብያነይ አያመ ተመሪከ ገነ ለገነ ሰብ እሌውድ::

ዝመዶት እተለቅቢማን እሌነይ እትኬተሎነኒ መሳሶ፡-

14 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

½ ገረቴ ለልጂ ሉሌ ክሼ ቲነብሬት፣

ፈስል ሀድ አጥናቦ ተጀረቦት

ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 15

6. በስልጤ ኣደኜ ብተር ሀድ ገረድ ሎደተዪ ሊጂ ጌሽ ባተ ቴድቢያቲ ሃለተ

16 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

4. የልጂ ጌ ባሊቅቸ የገረድ ጌ ዬድቡይ ያፍቴ አያመ ምነ ያሶን ?

ፈስል ሆሽት አዋልኮት

የፍታፍርድ መስኒጀ ዋ አቅቅርቦት መመረ

ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 17

1. የፍታፍርድ መስኒጀ መመረ

ፈስል ሼሽት ቅሮ ተጀረቦት

የቅሮት ቀደ እልመ ማንሻሸጬ ሱልቸ

18 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

ቅራት ሆሽት የሴጦ አዳብ በስልጤ ኣደኜ ብተር

ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 19

20 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

1. ያስናዱይ 4. ሊዮስዶት ቲነቂ

ፈስል አራት ክተቦት

ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 21

ፈስል አምስት ኢራብ

22 ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር

የሱረ ሆሽት አክቾት

ሱረ ሆሽት ኣደኜ ብተር 23

1. ኢንዳቼ አቁምሮት ዋ መሊቅ (Women

በ. ቡረይ ኡስቤ ተቡትኒ መሌ ባሌ ለላሎት ዋ ለቻሎት አጥናቦት ኢልመ

24 ሱረ ሼሽት ኢንዳቼ አቁምሮትዋ መሊቅ(Women empowerment)

አጥናቦተን ቤደበ እትኬተሎነይ ነቁጥቸ ቻሎት ይድገሉናን፡፡

1. አጥናቦት ሉክተ መትቂበዬ ሁኖተከ ቻሎት፡፡

ፈስል ሆሽት፡- አዋልኮት