Вы находитесь на странице: 1из 37

МАВЗУ: БОШ МИЯДА КОН АЙЛАНИШИНИНГ

УТКИР БУЗИЛИШИ: ИШЕМИК ВА


ГЕМОРРАГИК ИНСУЛЬТЛАР
ЭТИОЛОГИЯСИ, ПАТОГЕНЕЗИ, КЛИНИК
БЕЛГИЛАРИ, КЕЧИШИ, ДИАГНОСТИКАСИ,
ДАВОЛАШ УСУЛЛАРИ ВА
ПРОФИЛАКТИКАСИ
ТТА Урганч филиали
Асаб ва рухий касалликлар кафедраси
Проф: И.А.Киличев
 Инсултлар мия функциясининг хар хил даражадаги
тургун узгаришларига олиб келувчи мия кон
айланишини уткир бузилишидир.
 Инсультлар куп учрайдиган касаллик булиб, улим
сабабалари орасида 3-чи уринни эгаллайди. Шу
билан бирга инсультдан кейин одамларни мехнат
кобилиятини тиклаш чегараланган.
 Агарда миокард инфарктидан кейин мехнат
фаолиятига 8О% бемор кайтса, инсультдан кейин
эса факат 2О%. Фан ривожланишининг замонавий
даражаси инсультларнинг олдини олишга имконият
яратади, чунки инсульт олди кассаллаклари вактида
аникланиб адекват даволаш утказиш инсультларни
олдини олишга ердам беради.
Инсульт

Исходы при инсульте

Возвращаются к
труду; 20%
Умирают; 35%

Инвалиды; 45%
Клинические формы инсульта

15%

85%

ишемический геморрагический
Показатели первичной инвалидности
с последствиями инсульта в Узбекистане
за 1996-2000г.г.

2000 г. 20,3%

1999 г. 18,9%

1998 г. 17,7%

1997 г. 15,7%

1996 г. 15,2%
Мия кон айланиши бузилишининг
патогенези: Асосий факторлар.

 1. Мия кон томирлари нерв


регуляциясининг бузилиши, узок вакт давом
этувчи спазм чакиради, бу эса мия
тукимасининг ишемиясига ва гипоксик
некрозига олиб келади.
 2. Умумий гемодинамиканинг бузилиши,
АКБ кескин тушиб кетиши (миокард
инфарктида, аритмияларда).
 3. Кон куйилиши еки мия кон томирларини
тикилиб колиши натижада келиб чикадилар.
Мия томирлари тромбози патогенезида куйидаги
факторлар иштирок этади :

 1. Кон ивишининг тезлашиши


 2. Кон таначалари (бутунлиги) узгариши.
 3. Кон окишининг секинлашиши.
 4. Кон томир деворлари узгариши.
Мия кон томирлари эмболияси
куйидагиларга булинади:
 1. Кон лахтаси билан.
 2. Хаволи.
 3. Ёгли эмболиялар.
Асосий факторлари:
 1. Кон окишининг секинлашиши
 2. Томир деворларини деструктив
узгариши.
 3. Кондаги биохимик узгаришлар коннинг
коагуляция хусусиятини узгариши.
Патологик жараен характерига караб инсультлар иккита
катта гурухга булинадилар: геморрагик ва ишемик.

 Геморрагик инсультлар:
 1. Катта ярим шарларда кон куйилиш жойлашиши
буйича:
 - паренхиматоз: медиал, латерал.
 - субарахноидал
 - субдурал (купинча травматик).
 - коринчалар ичига кон куйилиши (кам учрайди).
 - аралаш: субурахноидал - паренхиматоз.
 - паренхиматоз ва коринчаларга кон куйилиш.
 2. Мия устинига кон куйилиши.
 3. Миячага кон куйилиши.
 Геморрагик инсульт асосий сабаби
артериал гипертензия (эссециал,
симптоматик). Кам холларда кон
касалликлари (лейкозлар, гемофилия,
тромбоцитопеник пурпура),
инфекциялар, васкулитлар, мия
усмалари ва бошкалар геморрагик
инсультлар сабаби булиши мумкин.
П а т о г е н е з:
 Гематома типида кечадиган кон куйилишлар мия томири ерилиши
пайтида келиб чикади. Бундан ташкари кон томир деворлари бутунлиги
бузилмасдан геморрагик диапедез натижасида хам геморрагик
инсультлар келиб чикади.
 Бир неча теориялар мавжуд.
 - кон куйилишлар майда артерияларнинг бирламчи узгариши:
фибриноид дегенерацияси ва некрози натижасида келиб чикади. Бу
узгаришлар томирлар утказувчанлигининг ошиши, периваскуляр
транссудация кон диапедези, томир деворлари некрози ва йиртилишига
олиб келади.
 - миянинг ишемияга учраган кисмида артериялар уз таранглигини
йукотади, бу эса АКБ ошиши билан артериялар девори йиртилиб кон
куйилишига олиб келади.
 - аневризма ерилиши.
 - веноз кон айланишининг бузилиши, капиллярларда стаз ва тулиб
кетишига олиб келади, бундай капиллярлар девори дегенерацияга
учраб йиртилади ва мияга кон куйилади ва бошкалар.
 Клиника: Геморрагик инсульт (ГИ) бирданига,
огир жисмоний зурикишдан кейин, кучли
эмоциялардан кейин, хамда, спиртли ичимлик
истеъмол килганда купинча кундуз куни келиб
чикади, 45-6О ешдаги одамларда куп учрайди.
 Бемор бирданига хушдан кетади, гапириб
улгиролмайди, кайт килиши мумкин. Айрим
пайтларда кучли бош огриги пайдо булганини
айтиб улгиради.
 Психомотор кузгалиш ва паракинезлар куп
учрайди, бемор саволларга жавоб бермайди.
Юзи кизарган, кул ва оеклари совуган, АКБ
купинча ошган.
 ГИ биринчи соатларида тана харорати
нормада булади, кейинчалик эса 38'С ва ундан
юкори булиши мумкин.
 ГИ симмптоматикасининг куйидаги
гурухларга ажратиш мумкин.
 - умумий мия симптомлари: бош огриши,
онгнинг бузилиши, бош айланиши, кайт
килиш, менингиал белгилар, вегетатив
реакция, нафас олишнинг бузилиши, юрак-
кон-томир фаолияти бузилиши билан
характер ланади.
 - учокли симптомлари кон куйилган
сохага боглик
 1) латерал гематомалар карама-карши томонда
марказий типдагигемипарез ва гемигипестезия
чакиради. 6О-8О% холларда мушаклар тонуси ва пай
рефлексларининг ошиши, патологик рефлексларнинг
пайдо булиши билан кечади. Чап ярим шарларда
жойлашганда афазия кузатилади.
 2) медиал гематомалар огир кечиши, капсуляр
гемипарез, айрим
 пайтларда коннинг коринчаларга куйилиши билан
характерланади. Гипоталамик соха шикастланиши
натижасида ва вегетатив узгаришлар кузатилади.
 3) вентрикуляр, купинча иккиламчи, бирламчилари
кам учрайди. Коннинг коринчаларга утиши бемор
ахволини кескин емонлаштиради: комага тушади,
аник намаен буладиган вегетатив бузилишлар
ривожланади, нафас олиш ва юрак кон томир
системасида узгаришлар кучаяди.
 Гормотония, автоматлашган харакатлар, химоя
рефлекслари, сузувчи нигох, патологик рефлекслар,
бехосдан дефекация ва сийиш жуда эрта пайдо
булади. Коринчаларга кон куйилиш купинча улимга
олиб келади.
 4) миячага кон куйилиш.
 Координациянинг бузилиши, мушаклар тонусининг
пасайиши, горизонтал нистагм, атаксия,
скандирланган нутк ва х. к. билан ифодаланади,
 5). Мия устунига кон куйилиш. Нафас олиш ва юрак кон томир
системаси томонидан узгаришлар, онгнинг бузилишлари билан
ифодаланади. БМН ядролари шикастланганда альтернирловчи
синдромлар Вебер Мийяр-Гублер, Джексон ва хакоза билан
кечади.
 6). Субарахноидал кон куйилишлар.
 Купинча аневризмалар ерилганда кузатилади. Умумий мия
симптомлари: бош огрик, кунгил айниши ва кусиш билан кечади.
Хушдан кетиш, ликворда кон булиши, куриш нерви диски
сургичларида димланиш, рухият бузилиши, эпилептик
тутканоклар хосдир.
 Субарахноидал кон куйилиш учун менингеал белгиларнинг
тез ривожланиши характерли, еругликдан куркиш, умумий
гиперестезия, энсада огрик, умуртка погонаси буйлаб огрик,
энса мушакларининг таранглиги ошиши, Кернига, Брудзинский
симптомлари мусбат, Тана харорати 39'С гача ошади. Агарда
паренхематоз-субарахноидал кон куйилиш булса учокли
симптомлар шикастланиш учогига боглик булади.
 ИШЕМИК ИНСУЛЬТ
 Гипертония касаллиги билан актив курашиш
туфайли геморрагик инсультлар анча камайиб ишемик
инсультлар сони ошиши содир булади.
 Э т и о л о г и я:
 - атеросклероз
 - гипертония касаллиги
 - ревматизм
 - артериитлар (васкулитлар).
 - кон касаллиги (лейккемия, _______________)
 - томирларнинг травматик окклюзияси,
 - коннинг физико-химик хусусиятларининг узгариши.
 - кандли диабет
 - алкоголизм ва х.к..
 Патогенез. 6О% ишемик инсультлар нотромботик генез, колган 4О%
холларда инсульт сабаби тромблар булади.
 Тромб кон томир девори бузилиши, кон окишининг секинлашиши ва
коннинг физик- химик хусусиятлари узгариши натижасида содир
булади. Нотромботик ишемик инсультлар патогенези мураккаб ва
учта факторлар билан боглик булади: ангиостеноз, гемодинамик
узгаришлар (мия кон томир етишмовчилиги) ва транзитор окклюзия
кейнчалик реканализация булиши.
 1. Ангиоспазм ишемик инсульт гипертония касалиги фонида булса
 асосий рол уйнайди.
 2. Гемодинамик бузилишлар 2 факторни уз ичига олади:
 - церебрал (артериал стенози, акклюзия) - компенсирланган
ишемия учоги хосил булади,
 - экстрацеребрал умумий гемодинамиканинг бузилиши (АКБнинг
пасайиши) - ишемия учогида декомпенсация ривожланади ва ишемик
инсульт содир булади.
 3. Транзитор акклюзия - бунда реканализация спонтан еки даволаш
натижасида келиб чикади.
 К л и н и к а:
 Ишемик инсульт хар хил вактда пайдо булиши
мумкин, лекин купинча эрталаб еки кечаси
кузатилади. Учокли симптомлар астаекин бир
неча соат, кун, кам холларда хафта давомида
юзага чикади. Симптомлар узгариб туради
(камайиб ва яна кучайиб), Кам холлларда (1О-
15%) бир неча хафта ва ойлар давомида
касалликнинг секин "усмасимон" кечиши
кузатилади. Бундай кечиш купинча иккала уйку
артериясида акклюзия булса кузатилади.
 Ишемик инсультга учокли симптомларнинг
умумий мия симптомларидан устунлиги
характерлидир.
 Мия кон айланишини ишемик бузилиши асосан
каротид ва вертебробазиляр кон айланиш
хавзаларида ривожланади.
 1. Каротид инсульт учун яримшарлар
етишмовчилиги хос. Инсультдан олдин утиб
кетувчи узгаришлар еки симптомларнинг узгариб
туриши хос. Учокга карама карши томонда спастик
гемипарез, сезги бузилиши, афазия ва бошкалар.
 2. Вертебро-базиляр инсультда - бош
айланиши, кулокларда шовкин, юрганда тентраш,
куришнинг бузилиши, нистагм, координациянинг
бузилиши, атаксия, нуткнинг бузилиши. Бошнинг
холати узгарганда симптомлар кучаяди, айрим
пайтларда фалаж ва нимфалажлар, нафас
бузилишлари, юрак кон-томир системаси
фаолиятининг бузилиши кузатилади.
 Уткир мия кон айланиши бузилишининг уткир даврида
шикастланган томонни аниклашга ердам берадиган асосий
симптомлар:
 1. Куз ериги фалаж томонида кам епилади, орбикуляр
мушаклар гипотонияси кузатилади.
 2. Фалаж томонида огиз бурчаги пастга силжиган,
"елканлар" ("парус") симптоми мусбат, фалаж томонида
огиз бурчаги тортилганда кам каршилик килинади.
 3. Псевдобульбар симптомлар: учок томонига аник
чакирилади, фалаж томонида эса деярли чакирилмайди.
 4. Айрим пайтларда бош ва кузларнинг фалаж томонига
буралиши кузатилади.
 5. Соглом кул билан бемор химоя харакатларини
бажаради, автоматлашган харакатлар ва нотинчлик соглом
оек кулларда кузатилади.

 6. Фалаж томонида атония (гипотония) кузатилади.
Беморни иккала узатилган кулини кутарганда фалаж
томонида кул "камчидек" тушади.
 7. Фалаж томонида Керниг симптомлари
текширилганда каршиликсезилмайди.
 8. Фалаж томонида юкори Брудзинский симптоми
текширилганда жавоб реакцияси кам ифодаланган
булади.
 9. Фалаж томонида товоннинг ташкарига ротацияси
купрок булади.
 1О. Нимфалаж томонида куч камаяди.
 11. Пай ва периостал рефлекслар фалаж томонида
камаяди. Икки томонлама пирамида йулининг
шикастланишида псевдобульбарсиндром хос.
 Мия устини шикастланса
альтернирлашган синдромлар пайдо
булади:
 - Вебер III жуфт
 - Мийяр-Гублер YII жуфт
 - Джексон XII жуфт.
 Мия инсультларини асосий асоратлари:
 1. Церебрал асоратлар:
 - бош мия шиши. Ишемия ва некрозга учраган зона
атрофида оралик зона жойлашган, ундан кейин эса
шиш зонаси.
 Бош мия шиши билан курашиш асосий
максадларга киради. Мия шишида - бош мия хажми
ошади, бу эса бош мия айрим кисмла рининг
силжишига олиб келади ва дислокацион симптомлар
пайдо булади.
 - кон куйилишларда кон субарахноидал бушликка
еки коринчаларга утади. Коринчаларга кон куйилганда
ликвор йулларининг тикилиши ва айрим
коринчаларнинг хажми ошиши кузатилади. Бу эса бош
мия кисмларининг силжишига олиб келади.
 2. Яллигланиши асоратлари:
 Асептик яллигланиш синдроми купинча
геморрагик инсультларда кузатилади.
 Субарахноидал кон куйилишларда эрта
(биринчи дакикаларда) яллигланиш белгилари
пайдо булади, Яллигланиш жараени узидан
кейин чандикли узгаришларни колдиради, бу
эса янги симптомлар, синдромлар, -
тутканоклар пайдо булишига олиб келади.
 3. Нейрогуморал синдром. Хар хил
патологик холатларда биринчи навбатда
гуморал гомеостаз узгаради.
 4. Коннинг физико-химик хусусиятларини
узгариши: Диссеминирланган кон томир ичида
конни ивиши (ДВСК - диссемминированное
внутрисосудистое свертывание крови).
 5. Церебросоматик синдром - мия инсультларида
ички органлдар фаолияти бузилади, миокард
инфаркти кузатилиши мумкин.
 Инсульт- инфаркт синдроми:
 - инфаркт тулик ангиоспазм натижасида пайдо
булади.
 - тромбоэмболиялар
 - кардиоцеребрал синдром
 Бунда миокард инфаркти фонида бош мия
инсульти кузатилади.
 - нафас системаси фаолияти бузилиши - упка
шиши.
 6. Инфекцион яллигланиш асоратлари.
пневмония, пиелонефрит ва бошкалар куп учрайди.
 7. Нейродинамик асоратлар:
 - марказий гипертермия,
 - эпилептик тутканоклар,
 - сийдик тутилиши; икки томонлама пирамида йули
шикастланиши натижасида сфинктерлар спазми
пайдо булади.
 - эрта контрактуралар
 - огрик синдромлари пайдо булади (гемиальгия,
таламик).
 8. Нейродистрофик синдромлар, моддалар
алмашинуви бузилади,
 кахексия келиб чикади, трофик яралар, еток яралар
пайдо булади.
 9. Организмнинг химоя кучлари камайиб кетади
(иммунитет), бу эса хар хил иккиламчи асоратларга
олиб келади.
 Д а в о л а ш:
 I этап - биринчи дифференциалашмаган ердамни неврологик
бригада курсатади
 - имконият борича беморларни интенсив терапия палатасига
еки реанимацион булимига еткизиш керак. Агар бемор чукур
комада булса, коринчаларга кон куйилганда, инфаркт- инсульт
синдромида беморларни транспортировка килиш мумкин эмас.
 II этап - интенсив терапия палатаси еки реанимация.
 1. Юрак кон томир системаси фаолиятини тиклашга
каратилган чора тадбирларни бошлаш:
 а) АКБ кескин пасайиб кетганда: кофеин бензоат натрий 2%
2,О
 т/о, мезатон - 1% 2 мл м/о еки в/и, гормонлар,
 коктейль: корглюкон О,О6% - 1,О
 эффедрин гидрохлорид 5% - 1,О
 преднизолон гидрохлорид 1,О
 кокарбоксилаза - 1ОО мг.
 глюкоза - 5% - 25О мл.
 томирга томчилаб куйилади
 2. Юрак етишмовчилигида строфантин О,О5% ли -
О,5 - 1.О корглюкон О,О6% - 1,О в/ичига секин
юборилади.
 3. Тахикардияда: аймалин 4О-5О мг, в/и
 новокаинамид 1О% 5 - 1О,О 1ОО,О мл.
 физ. растворда коктейлль, глюкоза 5% -
25О
 кокарбоксилаза - 1ОО мг.
 инсулин - 8 ЕД
 панангин 1О мл (еки индерал О,1% - 5,О)
Тромбозларда 15-2О минг ед. гепарин кушса булади
АКБ такрор ошса
 - дибазол О,5% - 2,О - 5,О
 - клафелин О,15 мг 1ОО физ. растворда, О,О15
дан. кунига 3-4
 марта.
 - папаверин 2% - 2,4 мл м/о.
 Ишемик инсультда даволаш тактикаси
 1. Кон айланши яхшилаш
 - микроциркуляцияни яхшилаш.
 - гемоделюция
 - суюклик ва тузларни урнини тулдириш (полиглюкин,
реополиглюкин, гемодез ва бошкалар).
 2. Шиш билан курашиш:
 - маннит
 - урегит, лазикс, диакарб
 - салуретиклар, инфузиядан 2 соатдан кейин киритилади.
 3. Конни реологик хусусиятларни адгезивлигини, гематокритни
нормаллаштириш, бунинг учун антиагрегантлар кулланилади:
 - аспирин, трентал, кавинтон, курантил, эуфиллин, никотин
кислота.
 - гематокритни нормаллаштириш учун кон урнини босивчулар:
 полиглюкин, реополиглюкин ва бошкалар куйилади.
 4. ДВСК синдром билан курашиш
 - гепарин 5ООО ЕД суткага 5 маротаба
 - курантил
 - глютамин кислотаси.
 Вегетатив бузилишлари норманлаштириш:
амидопирин, анальгин.
 Гипертермияда: Катта томирлар устига
муз куйиш - 2О мл натрий оксибутират,
юбориш Дифференциялашган даво.
 Геморрагик инсультда: кон кетишни тухтатиш, бош
мия шиши билан курашиш, артериал кон босимини
нормаллаштириш. Бошни юкори холатда куйиш,
бошга муз куйиш, артериал кон босимини тушириш
учун бензогексоний, пентамин килиш керак.
 - конни ивишини нормаллаштириш учун
 - кальций хлорид 1О% ли -1О мл. 1-2 маротаба
вена ичига.
 - викасол 1% ли 1-2 мл мушак орасига.
 - желатин 5% ли 2О-5О мл.
 - эпсилон аминокапрон кислота 5% -1ОО мл. 1-4
маротаба вена ичига.
 контрикал 25-75 минг ЕД физрастворда вена ичига.
 Ишемик инсультда: Умумий гемодинамикани
нормаллаштириш, юрак кон томир системасини
нормаллаштириш, бош мияда кон айланишини
нормалаштириш, конни физик химик хусусиятларни
яхшилаш, артериал кон босими аста-секин тушуриш
керак. Микроциркуляцияни яхшилашда трентал,
курантил, эуфиллин, кавинтон кулланилади.
Метаболизм яхшилаш ноотропил, пирацетам, вена
ичига суткасига 1-2 маротаба.
 Бемор хаетини саклаб колиш
дифференциаллашмаган даволаш билан
 бошланади:
 - юрак кон томир системаси фаолиятини тиклаш
 - артериал кон босимни нормаллаштириш
 - мия шиши билан курашиш
 - гипертермия билан курашиш
 - сув-туз алмашинуви бузилиши билан курашиш
 - кислота-ишкор мувозанатини нормаллаштириш.
 Юрак кон томир системаси фаолиятини тиклаш:
 - корглюкон в/и 0,06% 0,4-1,0
 - строфантин в/и 0,05% 0,2-1,0
 - кордиамин 1,0 т/о, камфора 20% 2,0-3,0 т/о
 - сульфакамфокаин 10% 1,0-2,0 т/о
 Юрак тухтаганда юрак мушагига 1,О мл
адреналин килинади. Коллапсда в/и мезатон 1% -
1,0 килинади
 - эфедрин, кофеин.
 Упка шишида: -кислород берилади
 - лазикс
 - димедрол
 - бронхларни тозалаш
 - антибиотиклар
 Такроран артериал кон босим ошса клофеллин, гемитон,
дибазол, раунатин, О,5 - О,7 - 1,О килинади.
 Гемоделюцияни яхщилаш учун полиглюкин, реополиглюкин
суткасига 2-3 литргача суюклик куйилади.
 Мия шишида биринчи дакикаларидан бошлаб 2,4% 5-1О мл
в/и секин эуфиллин юборилади. Глицерин ичиш учун берилади.
Диуретиклар, салуретиклар.
 Преднизолон 6О-12О мл суткасига. (1,5-2 мг дан тана
огрилиги
 хар кг.га).
 Дексаметазон 8-16 мг суткасига
 Вегетатив бузилишларни нормаллаштириш:
 - амидопирин, аналгин.
 Гипертермияда:
 - йирик кон томирлар устига муз куйиш
 - 2О мл натрий оксибутират.

Вам также может понравиться