Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Сурункали гепатит.
Сурункали гепатит1- 6 ой ва ундан кўп давом этувчи жигарни яллиғланиш касаллиги.
Тарқалиши. ЖССТ маълумотига кўра дунёда 2 млрд. одам ВГВ билан касалланган,
шулардан 400 млн. сурункали ташувчи бўлиб булардан 5млн.ни Россияда яшайди. Чет эл
муаллифларнинг фикрича вирусли гепатит билан касалланган хар 3-одам перенатал
зарарланган. Соғлом ташувчиларни тарқалиши турли хил Москва, Питер, Новгородда
1,5%, Сибирда 10-15% ВГВ билан 1 млн. одам ҳалок бўлди. ВГС ташувчиси 500млн 65-
75% С.Г 10-20% С.Г жигар циррози, 15%-гепатомо.
Этиологияси: С.Г сабаби бўлиб, ВГС-HCV (30-50) хисобланса камроқ ВГВ-HBV (15-
20%) хисобланади. Д-вирус (D-HDV) билан бирга яна камроқ F ва G яна ҳам камроқ –
цитомегалия, герпес, қизилча, энтеравирус, Энштеин-барр вируси. HBV-ДНК-вирус
қолганлари-РНК. HDV-юмалоқ гибрид бўлакча, юзаси HBV-HBsAg антиген билан
щралган. HCV, HDV, HFV, HGV-фақатгина парентерал йўл билан ўтади, яъни қон қуйиш,
инъекцияларда, шприцларда. HBV-парентерал йўл билан ўтади (сўлак) ва жинсий йўл
билан (онаси тўғриқ йўлларидан).
HAV ва HEV фекал-орал ва озиқ-овқат лекин улар СГ чақирмайди. HBV ва HCV жигар
циррози ва гепатокарсиномани ривожлантирувчи омиллар. Гепатокарсиномалар-
перинатал инфекция оқибати хисобланади. Болани онадан зарарланиши HBsAg 5-10% дан
ошмайди, лекин ташувчиларда HBeAg 40-75% Агар она хомиладорликни охирги 3
ойлигида ВГВ ўтказган бўлса болани зарарланиши 50-90% . СГ ривожланиш
сабабларидан яъна бири бўлиб, болалар ва катталарда хаим изониозид , карбамазепин,
фенитоин (дифенин), андироген гармонлар, метилдопа, ацитомифен (парацетамол)
салицилат, гидралазин, интрофуран, цитотоксиклар хисобланади.
Патогенези: СГ ривожланиши вирус персистенцияси жигардан уни етарлича элиминация
булмаслиги. Жигарда интерферонни етарлича синтез бўлмаслиги, наслий омилларга
боғлиқлиги, иммун реакцияларга тегишлилиги моддалар алмашинувига тўқимани антиген
таркибига. Агар катталарда HBV томонидан чақирилган ўткир 5% холларда СГ билан
тугаса, чақалоқлар ва болаларда бу-90%.
Шу вақтда, баъзи беморларда актив С.Г. билан иммунопатологик аутоиммун реакциялар
IgGни ортиши билан, силлиқ мушакларга аутоантитела терини базал мембранасидан
жигар митохондрияга антитаналарни антиядроларига аниқланади.
С.Г ни бу варианти липоид (аутоиммун) С.Г бириктирувчи тўқима касаллиги
Коллагенозларни патогенизига яқин. Фақатгина 10-20% беморларда HBsAg топилади,
аммо Т-система субпопуляларида дисбаланс кузатилади.
Классификацияси: Бутун дунё гепатологлар конгресси (Лос Анжелис, октябр 1994).
I. Формаси бўйича:
· Сурункали вирусли гепатит чақирган вирусни кўрсатиши билан (В,
делта, С, G, F).
· Аутоиммун гепатит .
· Сурункали токсик ёки дорили гепатит.
II. Ативлиги бўйича:
· Минимал (АлТ 3 мартагача ортиши)
· Сезиларли (АлТ активлиги қон зардобида мартагача ортган)
· Етарлича ифодаланган ( 10 мартадан ортган)
· Ноактив гепатит
III. Морфологик ўзгаришга қараб:
· кўприксимон некроз кўринишидаги пеипортал некроз
· бўлаклар ичи дегенеризацияси
· Портал трактларда яллиғланиш
1
Н.П.Шабалов Детские болезни Питер. 2005. с 790
Минимал даражали фаолликда перипортал босқичли некрозлар перипортал худуд билан
чегараланган, портал трактларни айрим қисми яллиғланади, ўрта даражали фаолликда эса
барча портал трактлар шикастланади, яққол фаолликда некрозлар бўлаклар ичига кириб
қўшилган кўприксимон некрозлар намоён бўлади.
IV. Босқичига кўра
· Суст намоён бўлган перипортал некроз
· Ўртача портапортал септали фиброз
· Яққол фиброз, портамарказийсепталар билан
· Бўлакчалар структураси бўзилиши
· Жигар циррозини шаклланиши.
V. Вирус ривожланиш даврлари (вирули сурункали гепатитда):
· Репликация даври
· Интеграция даври
Клиникаси.
Қонда гиперферментемия аниқланади (АлТ, АсТ) камроқ-гипербилирубинемия ва жигар
функциясини бузилиши ва бошқа белгилар. Суст кечувчи қўзғалиши ойлаб вайиллаб
давом этиши мумкин. болаларда хеч қандай шкоят бўлмаслиги мумкин (кам симптомли
вариант) ва касаллик фақат гепатомегалия, спленомегалия, жигар гиперферментемияси
билан намоён бўлади.
Сурункали гепатит актив намоён бўлиши жигардаги ўзгаришлар билан бирга
астеновегетатив синдромлар (чарчаш, қувватсизлик, уйқусизлик, бош оғриши терлаш,
субфебрилитет, иштахасизлик, артериал гипотания), диспетик ўзгаришлар (кўнгил
айниши, қайт қилиш, ич келиши), қорин оғриғи (ўнг қовурға остида), жигар
етишмовчилигининг кам белгилари (уйқучанлик ёки уйқусизлик, ўтиб кетувчи сариқлик,
геморагик синдром, қўлларда тремор, томирли доғлар ва ангиома, терида нуқталар,жигар
кафти, миокардиопатия). Жигар катталашган, палпацияда оғриқли, сезиларсиз
спленомегалия. Қонда диспротеинемия, гипергаммаглабулинемия, трансаминазалар
сезиларли ортган, глутаматдегидрогеназалар ва бошқа жигар ферментлари, пигмент хосил
бўлишини бузилиши, углеводлар алмашинувининг бузилиши.
Холестаз сурункали гепатит болаларда кам учрайди. Асосий клиник симптоми
сариқлик, қичишиш, қичишиш сабаби қонда ўт кислоталарининг ортиши. Қондаги
консентрацияси нормага нисбатан 5 марта ортади. Жисмоний орқада қолиш, териси кир
ранг, гепатомегалия. Сариқлик доимий бўлмаслиги мумкин.
Жигарни дорили зарарланиши катталарга нисбатан кам учрайди.
2 группага бўлинади.
1. аниқ бўлган (юқори дозада гепатотоксик таъсирли моддалар)
2. идиопатик (факултатив)
Биринчи группада дорилар миқдоига боғлиқ бўлган моддалар ацетамин (парацетамол),
140 мг/кг, метотрексат, 6-меркаптопурин, волправой кислота ва бошқалар. Жигарга
тўғридан-тўғри таъсир этувчилар (гепатоцит мембранасини шикастлайди, оқсиллар
денатурацияси реактив метобалитлар хосил қилади).
Иккинчи гурухга моддалар миқдорига боғлиқ бўлмаган зарарланиш метаболитлар хосил
бўлиши, иммунопатологик реакциялар натижасида тўқима макромалекуласи билан
комплекс антиген хосил қиладиган жигардан ташқари белгилар: лихарадка, тери
қичишишлари, артралгия ва хоказолар билан намоён бўлади.
Шартли равишда токсик гепатитни 3 гурухи фарқланади.
1. Жигарни функционал бузилишлари (транзитор
гипербилирубинемия, трансаминазалар активлигини
ортиши).
2. Вирусли гепатит ўзгаришларини эслатувчи
(гепатоцитлар цитолизи, холестаз).
3. Гронулематоз гепатит ва жигар ичи циркуляциясини
бузилиши.
Гепатитга хос реакцияларда қоринда оғриқ, лихорадка, жигар катталашиши ,
трансаминазалар активлигини ортиши, гаммаглобулин ортиши. Жигар хужайралари
цитолизи хусусиятига эга бўлган моддаларга баъзи бир антибиотиклар, диуретиклар,
анестетиклар, парацетамол, индометацин, салицилатлар, волпроат кислота, силга қарши
препаратлар киради. Холезтаз доминантлигидаги гепатотоксик хусусиятлар
антибактериал, психотроп горманал моддалар билан бўлади. Бундай болаларда қичишиш,
бехоллик, диспептик ўзгаришлар, гепатомегалия, сариқлик бўлади. Жигарга хос
зарарланишлар (токсик гепатит) болаларда захарланишларда, маддалар алмашинуви
наслий бузилишларида бўлади. Баъзан болаларда дориларга нисбатан токсикоаллергик
реакциялардан оғир токсикодермиягачаўзгаришлар бўлади. Сулфаниламидлар,
фторатанда гранулёматоз гепатит ривожланиб, жигар ичи холестозлари, лихорадка,
гепатоспленомегалия билан намоён бўлади. Гранулёматозли гепатит микоз, сил билан
намоён бўлиши мумкин.
Ташхис.
Биологик
Вирусологик
Иммунологик
Морфологик
Портал гемодинамикахолатини бахолаш.
Ферментлар активлиги қондаги гепатоцитлар мембранасини бутунлигини
бузилганлигадан далолат бепради (АлТ,АсТ, фуруктозамоно- ва
фуруктозадифасфаталдалоза). Митохондрияларни бузилиши, лизосомаларни
шикастланиши, секретор ва экскретор функциясини бузилганлигидан далолат беради.
Пигмент алмашинув қуйдагиларда бузилади.
1. билирубин конюгацияси ва ажралиши бузилиши
2. ўт йўлларини обтурацияси
3. эритроцитлар парчаланиши ортиши.
Сурукали гепатит қўзғалиш даври учун ДГБ хос, холбуки гемолитик анемия билан
аутоиммун бузилишларда қондан билирубин гепатоцитлар томонидан қамраб олиниши
пасайиши бўлади. Паренхематоз сариқлик учун билирубинурия-ўт кислоталарга сийдикни
мубат рекцияси, сийдикни қора жигарранга кириши хос. Сариқликни ортиши ва
қайталанишида уробилинурия ортиши мумкин. Гемолитик сариқликда ретикулоцитлар
карбоксигемоглобин ортиши, қонда гаптоглабулин даражасини пасайиши хос.
Жигарни оқсил синтезлаш хусусияти гипоалбуминемия, ПТИ камайиши ва бошқа қон
ивиш факторларининг пасайиши витамин К га боғлиқ (VIII, IX, X) яна I, V фактор
транссферин, церулоплазмин гаптоглабулин. Жигардаги яллиғланиш жараёни
ретикулогистиоцитар система активлаб алфа-, гамма-, бетта-глабулин даражасида
диспротеинемияни ортиши бўлади.
Липид алмашинувининг бузилиши қонда фосфолипидлар ортиши, холестерин камайиши
билан намоён бўлади.
Холестатик сариқлик гиперлипедемия ва холестеринемия билан намоён бўлади.
Углевод алмашинувидан регуляцион фунцияни етишмовчили Бауэр синамаси билан
ўтказилади: лактоза юкламасидан сўнг (per os 0, 5 гр/кг) 12 соат ичида сийдикдан
галактозани ажралиши 8% дан ортмайди. Сурункали гепатитда бу кўрсаткич сезиларли
ортади, галактоза утилизациясини бузилиши хисоби.
Жигарни экскретор функциясини бромсулфамин синамаси орқали ташхисланади. Соғлом
болаларда бромсулфамин вена ичига 5 мг/кг жўнатганимиздан сўнг 45 минут давомида
қонда 0-6% қолади. Сурункали гепатит бу кўрсаткич 10-20% ташкил этади. Жигарни
ажратиб ва ютиб олиш функциясини радиактив бенгал розали азобилирубин Sни
юкломаси орқали билинади.
Жигар морфологик холатини УЗИ, радиоактив моддалар билан сканерлаш, КТ,
лапароскопия орқалианиқлаш мумкин. Диффуз ўзгаришларда жигар биопсияси
кўрсатилган гистологик текширувда сутункали гепатит сезиларсиз даражада жигар
бўлаклари архитектоникасини бузилиши, жигар хужайраларини дистрофик ўзгаришлар
(гидропик дегенерация, баллонсифат гепатоцит) чегарали лимфогистацитар инфилтрация
портал майдонларини ўртача даражадаги ўчоқли фибрози. Сурункали гепатит оғир турида
жигардаги ўзгариш: хужайраларини реструктив-некротик ўзгаришлардан кўприксимон
некрозгача жигар бўлакларини бузилиши, перипортал мойдони жигар бўлакчаларини
ичигача кириб борган лимфоид инфилтрацияси; бириктирувчи тўқимадан
интрабўлакчалараро тўсиқлар ривожланади бу эса портал трактларни яқинлаштиришга
олиб келади. Лекин паренхимани тугунли ўзгариши йўқ.
Липоид гепатитда шикастланган жигарнинг гистологик манзарасига портал
майдонларни плазматик хужайра ва лимфацитлар билан яққол инфилтрацияси,
постнекротик жигар циррозига яқин бўлган жигар бўлакчаларини архитектоникаси
бузилиши билан кечувчи диффуз фибрози характерли.
Сурункали гепатитни вирусологик текширувда ,бемор қонида HBsAg, HBcAg, HBeAg ва
антителоларни аниқлашга қаратилган.
ДНК HBV, ҳамда РНК HCV, HDV, HEV жигар биоптатида ёки
қонда (полимеразной цепной реакции) ПЦР, вирус антигенлари ҳамда уларга қарши
антителалар (antibody – Ab) (IgG, IgM) – иммунофермент анализ ёрдамида
аниқланади (ИФА).
Меъёрида
н 5
III +++ +++ +++ +++ +++ 2, 0 паст
мартадан
ортиқ
Қиёсий ташхис2. Энг аввало сурункали гепатитни ўткир гепатитни қолдиқ белгиларидан
фарқланади. СГ А да одатда соғайиш 12-16 хафтадан кейин қайд қилинади.
Шу сабаб шифохонадан чиқиб кетаётган аксарият беморларни буткул соғойди деб
хисоблаш мумкин эмас, чунки уларда умумий холатинибузилиши ёки лоборатор
тахлилларда ўзгаришлар кузатилиши мумкин. Болалар умумий холсизликка, тез чарчашга,
иштахасини пасайишига, буғилишга, кунгил айнишга, қайт қилиш, ўнг қовурға соҳасида
оғриқ, ахлатини шакли тез-тез ўзгариб туришига шикоят қиладилар.
Обектив кўрилганда жигар бироз катталашган, айрим холларда тери ва склераларни кучли
бўлмаган сариқлиқлиги; доимо унча кучли бўлмаган жигар фаолиятини бузилиши
кузатилади. Айрим болалар клиник манзарасида астенодиспептик синдром кучли бўлади,
айримларида эса сариқлиқ-қатор беморларда жигар катталашиши намоён бўлиб, бу
беморлар эса хеч қандай шикоят билдирмайдилар, лоборатор текширувларда хам
жигарнинг яхши функционал холати қайд этилади. Бу холатларда жигарнитузалиб кетиши
мумкинлиги хақида сўз юритилади. Ўткир гепати А ўтказгандан сўнг давомли
функционал гипербилирубинемия кузатилиши мумкин, бу эса болаларнинг умумий
холатига таъсир кўрсатмаслиги мумкин. Ўткир гепатит А сурункали гепатит ва жигар
циррозига ўтмайди. Мободо беморнинг ўткир даври ўтгандан сўнг хамда 1 йилдан сўнг
юқорида кўрсатилган белгилар кузатилса шунингдек HBsAg, HBcAg, HBeAg лар ёки
уларга қарши антителалари аниқланмаса ўткир гепатит А ни қолдиқ белгиларини
ташхисланади.
СГни цирроздан марфологик текширулардан кейин фарқлаш мумкин (УТТ,
радиоизотоп сканер, КТ).
СГни ирсий пигментли гепатозлар ва жигарни модда алмашинуви касалликлари билан
хам фарқланади.
Прогноз. СГни кечиши унинг формасига боғлиқ, ўртача фаоллик билан кечувчи СГда
жараён тузалиш билан якунланиши мумкин.
Энг оғир якуни жигар циррозига ёки касалликни ривожланиши билан жигар
етишмовчилигига ўтиб кетиши хисобланади. 50% холларда яққол фаоллик билан кечув
СГларни якуни шундай бўлиши мумкин.
Профилактикаси. ЖССТ тавсияларига кўра гепатит В га қарши қуйдагиларга фаол
иммунизация ўтказилади.
- ўткир гепатит В билан хасталанган оналардан туғилган чақалоқларга
- гемодиализ ва гематологик булимларнинг тиббий ходимларига хамда беморлар
қони билан бевосита мулоқотда бўлувчи шахсларда, тиббиёт институт талабалари
ёзги ишлаб чиқариш амалиёти бошланишдан олдин
2
Н.П.Шабалов Детские болезни Питер. 2005. С.802
- СГ билан оғриган беморлар ёки вирус ташувчилар оила аъзоларига
- Эпидимиологик холати яхши бўлмаган худудларга кетаётган сайёхларга
- Гемодиализ бўлимларни пациентларига
- Томир ичига наркотик қабул қилувчи наркоманларга
Минимал:
- Анамнез йиғиш;
- Қонни биохимик текшируви (билирубин ва унинг фракциялари трансаминазалар,
вирусли гепатит маркерлари, жигар вазифалари);
- Умумий қон тахлили;
- Умумий сийдик тахлили;
- Умумий сийдик ўт пигментлари;
- Жигар УЗИ.
Максимал:
- Коагулограмма;
- Гепатосцинтиграфия;
- Қизилўнгач эндоскопияси, меъдани кўрсатма билан;
- Термография;
- Компьютерная томография;
- Жигарни пункцион биопсияси.
4
Н.П.Шабалов Детские болезни Питер. 2005. С. 828