Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Урганч филиали
«Шигеллёзлар»
«Овқатдан захарланиш»
(овқат токсикоинфекциялари)
Бактериялар чақирадиган:
а) специфик б) носпецифик
- Сальмонеллезлар - Стафилакокклар
- Ботулизм - Протеялар
- Ичак таёқчалари
Бактериялар чақирмайдиган:
- Захарли ўсимликлар, - захарли қузиқоринлар,
- оғир метал тузлари, - захарли минераллар,
- баъзи турдаи хайвонларнинг ички органлари.
Овқат
токсикоинфекциялари
• Ўткир юқумли касаллик бўлиб, овқат
орқали меъда-ичак йўлларига кирган
патоген микроблар ёки уларнинг
махсулотлари таъсирида
ривожланувчи зарарланиш бўлиб,
меъда, ичак, нерв, юрак-томир
системаларини фаолиятини
бўлишига олиб келувчи касалликдир.
Овқат токсикоинфекциялари –
таркибида бактериялар токсин
ҳи бўлган овқатларни истеъмол
қилганда ривожланадаи.
• Тўсатдан бошланади.
• Бир вақтнинг ўзида бир нечта одам касал бўлади.
• Касаллик кечиши қисқа муддатли.
• Мавсумийлик (асосан ёз ойларида).
Асосий хусусиятлари
• Яширин даври қисқа муддатли (бир неча соат).
• Ўткир бошланади.
• Соғайиш билан тугайди.
• Ўлим холатлари кўзатилмайди.
1. Овқат токсикоиняекциялари
қузғаутвчиларининг хусусиятлари
• St. aureus: грамманфий +
харакатсизкокклар. Термостабиль
энтеротоксин ажратади.
• CL. Perfingens – таёқчасимон
бактериялар грам(+) анаэроб, спора ва
капсуло хосил қилмайди. Экзотоксин
ажратади.
2. Ташқи мухитга чидамлилиги:
Қузғатувчилар ташқи мухитга ўта
чидамли, сувда, тўпроқда кам тарқалган.
Экзотоксини физик ва химик омилларга
ўта чидамли.
III. Касаллик манбаи:
• Одам ва касал хайвонлар, ташувчилар.
• Стафилакоккли ОТИ – яраларида –
йирингли яралар, панариция, пидермиялар.
IV. Юқиш йўли – алиментар.
V. Мавсумийлик – йил бўйи, кўп холларда ёз.
VI. Иммунитет – турғун эмас.
VII. Мойиллик – хамма ёшда жуда юқори.
Овқат токсикоинфекцияларини клиник –
патогнетик хусусиятлари.
Ўткир гастрит
Касаллик
Касалликнинг
бошланиши Бир вақтнинг қисқа муддатли
овқат билан ўзида бир неча кечиши
боғлиқлиги кишининг
касалланиши
Бактериологик Копрограмма:
текширув: ахлатни, ОТИ асосий элементларни
қусуқ маоддаларини бўлмаслиги
Экмадан
қузғатувчини Лейкоцитлар, ёғ клетчаткаласи
ОТИ – даволаш муолажалари
Жарохатда тупланиши
ва токсин ажратиши
Бульбар
фалажлар Ичакда тупланиши ва
токсин ажратиши
Патогенези ва патологик анатомияси:
• Ботулизм таёқчаси ва токсини овқат ҳазм қилиш трактига тушиши ва қонга
сўрилиб бутун организмга тарқалиши билан боғлиқ. Ботулизмнинг токсини
нейротроп хусусиятига эга у аввало марказий асаб тизимига, хусусан узунчоқ ва
орқа мия мотонейронларига кучли таъсир қилади. Токсин юракнинг асаб
тугунчаларини, склет мушаклари ва диафрагмани ҳаракатлантирувчи
асабларни зарарлайди. Ботулотоксин силлиқ мушакларнинг ярим фалажига,
қон – томирларнинг қисқаришига сабаб бўлади. Орка мия ва узунчоқ миядаги
мотонейронларга токсин таъсири натижасида бульбар ва паралитик синдромлар
пайдо бўлади.
• Парасимпатик асаб тизимининг тонуси пасаяди. Токсик таъсирида асаб
охирларидан ацетилхолин ажратиши тўхтайди ва натижада периферик
фалажлар ривожланади.
• Нафас мушакларини ҳаракатлантирувчи мотонейронлар фаолияти
сусайиши оқибатида организмда кислород етишмовчилиги ҳолати юз беради.
Хиқилдоқ ва томоқ мушакларининг ярим фалажи оқибатида ютиниш жараёни
бузилади. Организмда чуқур гипоксия бошланади. Ички органларда қон
димланиб қолади, бош мия шишади, меъда ичак шиллиқ қаватида майда–
майда қонталашлар пайдо бўлади. Беморларнинг деярли ҳамма органларида
патоморфологик ўзгаришлар юз беради. Бош мия, пардалар, ўпка, жигар, меъда
ва ичаклар қонга тўлади. Бош мияда тромбоз, дегенератив – некротик ва
деструктив ўзгаришлар пайдо бўлади. Айниқса ганглиоз хужайралар кўп
зарарланади. Юрак мушакларида некробиоз белгилар кўринади. Ботулизмдан
соғайган кишиларда иммунитет пайдо бўлмайди.
Клиникаси
• . Касалликнинг яширин даври 6 – 24 соат, камдан – кам ҳолларда 6 – 10
кун гача чўзилиши мумкин. Организмга қанча кўп токсин кирса
касалликнинг яширин даври шунқа қисқа бўлади ва касаллик оғир
кечади. Ботулизм кўпинча ўткир бошланади ва бир неча асосий
белгилар инфекцион–токсик, диспептик, офталмоплегик, бульбар
миастеник белгилар билан кечади.
• I вариант: бунда диспептик бузилишлар билан: бунда кўнгил
айниш, қусиш, эпигастрал сохада тортишуви оғриқлар, метеоризм, оғиз
қуриши, кучли чанқаш, касаллик бошида сусайган нажас, кейинчалик
ичак тутилиши билан алмашинади. Касалликнинг эрта белгиларидан
бири бу ютинишнинг бузилишдир. Бунда бемор шикояти халқумда катта
“кесак” борлигига ва ютиниш ҳаракатида оғриқлигига шикоят қилади.
• II вариант: кўришнинг бузилиши: бунда беморлар кўз олди
хиралашувига шикоят қилади, бу бир неча кун сақланади ва камдан –
кам окулистга мурожаат қилиб тушади.
• III – вариант: нафас бузилишлари: бунда ҳаво етишмаслик
хисси, кўкрак қафасида оғирлик хисси, кўкрак қафасида оғрик, товуш
тембрининг ўзгариши кузатилади. Нафас бузилишлари кўпинча ютиниш
бузилишлари ва умумий заҳарланиш симптомлари билан кечади,
ҳарорат нормал ёки субфебрил даражада бўлади ва беморда тезда
мионеврологик белгилар ривожланади.
Ботулизм клиникаси
Юқиши Бош мия нервларининг Тушувчи суст фалажлар:
фалажи-3,4,6,7,9
Инкубацион даври
Жароҳат орқали
юққанда-4-14 кун
Ингаляцион юққанда
24-72 соат Кўриш хиралашади
Алиментар юққанда Диплопия
18-36 соат (2соатдан Бўйин,елка,
Птоз
8 кунгача, Юз мимикаси қўллар, оёқ мушаклари
Токсиннинг бузилади фалажи,
дозасига боғлиқ) Суюқлик ютаётганда
бемор қалқиб кетади Ҳуши йўқолмайди
Дизартрия/дисфагия
Офталмоневрологик белгилар
• Кўришнинг оғирлашуви, аккомодациянинг фалажи, мидриаз
доимий ва ривожланган қорачиқ кенгайиши, анизокария,
қорачиқларниг ёруғликка реакцияси секин ёки йўқолган, птоз 2
томонлама курув ўткирлигининг пасайиши, кўз олдини туман
қоплаши, ўқишга ҳаракат қилинганда ҳарфлар ва қаторларнинг
қўшилиб кетиши.
• Ботулизм токсинининг кўзни ҳаракатлантирувчи ва
узоқлаштирувчи асабга таъсиридан кўз олмаси ҳаракатининг
бузилишлари кузатилади, бунга диплопия – нарсаларни 2 талаб
кўриш, ғилайлик, страбизмлар, вертикал нистагмлар
ривожланади.
Фагоназоглоссоневрологик белгилар
• Сўлак бези фаолияти издан чиқиб, оғиз бўшлиғи,
ҳалқум қурийди ва беморлар кўп чанқайдилар,
аммо суюқлик ичган билан ташналиклари
қолмайди, ҳалқум қисилади, овқат юта олмайди
(дисфагия). Сўнгра тил мушаклари ва кекирдак
усти қопқоғининг ҳаракати бузилади. Натижада
ейилган овқат кекирдакка тушиб, бемор қалқиб
кетаверади. Касаллик оғир кечганда ҳалқум
мушаклари фалажи кузатилади.
Фоноларингоневрологик симптомлар
• Беморнинг овози олдин
хиррилаб, кейин бутунлай
чиқмай қолади (афония), тил,
юмшоқ танглай, ва кекирдак
ташқи мушакларининг
фаолиятларнинг бузилиб бемор
сўзларни аниқ ва тиниқ
талаффуз қила олмайди, димоғи
билан гапиради.
Нафас бузилишига оид симптомлар.