Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
ﺑﮕﺬار اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻊ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻴﺮاث ﻋﺰﻳـﺰ ﮔﺬﺷـﺘﮕﺎن ﻣـﺎ دﺳـﺘﺮس ﻫـﺮ...»
«ﺧﺎﻧﺪان ﺗﺎﺟﻴﻚ و ﻛﺘﺎب روي ﻣﻴﺰي ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎ ﻧﻨﮓ و ﻧﺎﻣﻮس ﻣﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ
اﻣﺎم ﻋﻠﻲ رﺣﻤﺎن
اﻛﺪﻳﻤﻴﺔ ﻋﻠﻢﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن
ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﺑﻪ ﻧﺎم رودﻛﻲ
زﻳﺮ ﺗﺤﺮﻳﺮ
ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻈﺮزاده )رﺋﻴﺲ( ،اﺣﻤﺪﺟﺎن ﺳﻨﮕﻴﻦاف،
ﺳﻴﺪ ﻛﺮﻳﻢاف ،ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻦ ﺳﻠﻄﺎن
ФАРЊАНГИ
ТАФСИРИИ ЗАБОНИ ТОЉИКЇ
(иборат аз 2 љилд)
ЉИЛДИ 2
(О-Я)
Зери тањрири
Сайфиддин Назарзода (раис), Ањмадљон Сангинов,
Саид Каримов, Мирзо Њасани Султон
Душанбе – 2008
– 4–
ББК92 Я2+81.2 Тољик – 4 +81.2 Форс – 4
Ф-41
Тартибдињандагон:
С. Назарзода, А. Сангинов, Р. Њошим, Њ. Рауфзода
Иштирокдорони тањрир ва такмили аввал:
С. Назарзода, С.Сабзаев
М.-Њ. Султон, О. Ќосимов, С. Матробов,
М. Музафаршоев, О.Саидљаъфаров, Ќ.Тўрањасанов.
Иштирокдорони тањрири нињої:
С. Назарзода, С. Каримов, М.-Њ. Султон, А. Сангинов
Њамгунсозї ва коркарди фарњангнигорї: С. Холматова, С. Каримов
Тањрири назоратї: Ѓ. Ќодиров, С. Холматова
Фарњанги тафсирии забони тољикї беш аз 80 њазор вожаву ибора ва таркибњои забони
тољикиро фаро гирифта, аз лињози сохтор калимаву таркиб ва истилоњоти њам давраи классикии
инкишофи забон ва њам давраи муосири рушди онро дар бар гирифтааст.
Дар охири фарњанг мифтоњи арабї замима шудааст.
Фарњанг барои истифодаи доираи васеи хонандагон пешбинї мешавад.
ОБГЎШТ آﺑﮕﻮﺷﺖ1. обе, ки дар он гўшт пухта ОБДОН I آﺑﺪان1. зарфи об, митњара 2. обхўра
шудааст. 2. як навъ хўрок, ки аз гўшт, кар- барои мурѓон, ки ба ќафас гузоранд.
тошка, нахўд ва ѓ. тањия мешавад, як навъи
шўрбо. ОБДОН II آﺑﺪانшиногар, оббур; касе ки
гузаргоњи дарёро медонад.
ОБГЎШТЇ آﺑﮕﻮﺷﺘﻲ1. мансуб ва марбут ба
обгўшт. 2. муносиб барои тањияи обгўшт. ОБДОР I آﺑﺪار1. обомехта: барфи обдор. 2.
сершира, шодоб, хушоб: харбузаи обдор, себи
ОБЃАЛТ آﺑﻐﻠﺖхамгашти оби дар љараён. обдор. 3. фасењ, равон, пуртаъсир, маънидор:
шеъри обдор, сухани обдор, садои обдор. 4. об
ОБДАВ آﺑﺪوнишебї ё пастхамие, ки об аз он додашуда, љавњардор, тез, буранда: шамше-
љорї мегардад, љўйча; обдави бом тарзи со- ри обдор, теѓи обдор. 5. базарба, сахт, каши-
хтани сатњи бом, ки оби барфу борон аз њама даву кушода, задашуда: тарсакии обдор, то-
тараф ба новадон равон мешавад. зиёнаи обдор. 6. дурахшон, соф, беѓубор: ал-
моси обдор, дурри обдор. 7. сахт, нешдор:
ОБДАВАК آﺑﺪوكзоол. канаи обї, канае, ки рў- дашноми обдор; чашми обдор чашми зинда,
рўи об шино мекунад. љаззоб, мењрангез.
ОБДАНДОН آﺑﺪﻧﺪانкит. 1. як навъ ширинї. 2. ОБДОР II آﺑﺪار мутасаддии обёрии кишт, об-
як навъ амруди ширини обдор. 3. навъе аз мон.
–9– ОБИ
ОБДОРЇ آﺑﺪاري1. об додан ба кишт, об мон- ОБИКОРЇ آﺑﻲ ﻛﺎريкишти обї, зироаткорӣ дар
дан, обёрї; обдорї кардан об мондан ба замини обёришаванда.
кишт. 2. хушобї, тарутозагї.
ОБИЛА آﺑﻠﻪ1. варами обгирифта ва ќубла-
ОБДУЗД آﺑﺪدزد1. он ки бе риояти навбат, задаи пўст аз сўхтагї, судашавї, ќубла; оби-
пинњонї обро ба кишти худ љорї мекунад; ла кардан варами обдор баровардан, ќубла
обдузд гирифтан киноя аз кори ношоями ка- задани даст, по ва ѓ. 2. тиб. бемории сироят-
серо кашф кардан. 2. рахнаи ноаёни кунанда, ки дар бадан доначањои риму фа-
зеризаминї, ки об ба он фурў меравад. соддор пайдо мешаванд, наѓзак, чечак.
ОБДУЗДАК آﺑﺪزدك1. олат барои об кашидан, ОБИЛАГУЗАРОНЇ آﺑﻠﻪﮔﺬراﻧﻲдору задан барои
тулумбаи дастї. 2. тиб. сўзандору. 3. ниг. об- пешгирї аз обила, наѓзак задан, обилакўбї.
чинак.
ОБИЛАДОР آﺑﻠﻪدار1. он чи обила (ќубла) до-
ОБДУЗДЇ آﺑﺪزديкори обдузд, бе навбат љорї рад: дасти обиладор. 2. он ки дар рўяш осори
кардани об ба кишти худ. обила њаст, парзадарўй.
ОБДЎЃ آﺑﺪوغдўѓ, мости беравѓан, дўѓоб. ОБИЛАДОРЇ آﺑﻠﻪداري обила доштан, наѓзак
доштан.
ОБДЎСТ آﺑﺪوﺳﺖ1. вижагии маводе, ки љињати
њал шудан ба об тамоюли зиёд дорад. 2. чизе ОБИЛАЗАДА آﺑﻠﻪ زدهобиладор, ќубладор: дасти
ё касе ки обро зиёд дўст медорад (мас., обилазада.
биринљ, ѓаввас).
ОБИЛАЗОР آﺑﻠﻪ زارпуробила, серобила, бада-
ОБДЎСТЇ آب دوﺳﺘﻲобдўст будан. не, ки обилаву наѓзаки зиёд дорад.
ОБЁР آﺑﻴﺎر1. оброн, обёрикунанда,обљо- ОБИЛАКЎБЇ آﺑﻠﻪﻛﻮﺑﻲниг. обилагузаронї.
рикунанда ба кишт; обёр шудан об хўрдан,
сероб шудан (замин). ОБИЛАПО آﺑﻠﻪﭘﺎон ки аз бисёр роњ гаштан по-
яш обила кардааст.
ОБЁРИКУНАНДА آﺑﻴﺎريﻛﻨﻨﺪهниг. обёр.
ОБИЛАРЕЗ آﺑﻠﻪ رﻳﺰпуробила, серобила.
ОБЁРИШАВАНДА آﺑﻴﺎريﺷﻮﻧﺪهсифати феълии
замони њозира аз обёрї шудан, замин ва ОБИЛАРЎ(Й) (آﺑﻠﻪرو)ي парзадарўй, доѓи
мањалли мавриди обёрї. наѓзакдор.
ОБЁРЇ آﺑﻴﺎري1. об додан ба кишт; обдињї. 2. ОБИЛАФАРСО آﺑﻠﻪﻓﺮﺳﺎ кит. обиладор, обила-
обёришаванда; низоми обёрї; обёрї кардан нок.
об додан, бо об таъмин кардан, сероб кар-
дан; обёрї шудан об хўрдан, сероб шудан, об ОБИНАБОТ آﺑﻨﺒﺎت1. номи њалво. 2. навъе аз
гирифтан (аз љўйборе, нањре). харбуза; харбузаи обинабот навъи хеле ши-
рини харбуза.
ОБЗАН آﺑﺰن1. он ки љоеро об (мас., бо маќсади
хомўш кардани оташ). 2. маљ. таскиндињанда, ОБИРАНГ//ОБРАНГ آﺑﺮﻧﮓ//آﺑﻲرﻧﮓ ба ранги
тасаллибахш. 3. таѓораи калони баробари об, маљ. кабудранг.
ќади одам, ки беморонро дар он бо оби гар-
ми дорунок шустушўй ва муолиља мекар- ОБИС I а. ﻋﺎﺑﺚ кит. абаскор, бењудакор,
данд. 4. њавзча. њарзакор.
ОДАМКУШ آدمﻛﺶкушандаи одам, ќотил. ОДАТ а. ﻋﺎدت1. хулќ, хў, хислат. 2. расм, ќоида,
таомул; урфу одат расму таомул; аз одат бе-
ОДАМКУШЇ آدمﻛﺸﻲќотилї, кушандагї. рун а) бар хилофи одат; б) берун аз њадди
муќаррарї, аз њад зиёд; аз рўи одат а) аз рўи
ОДАММУРЇ آدم ﻣﺮيмарг, маргу мири одамон. хулќу хислат; б) аз рўи расму таомул,
мувофиќи ќоида; одат кардан хў гирифтан,
ОДАМНАДИДА آدم ﻧﺪﻳﺪهмаљ. он ки аз одоби омўхта шудан (ба коре, чизе); одат доштан
муошират, нишасту бархост ва одамгарї, омўхта шудан, омўхта будан ба коре; одати
рафторњои иљтимої дур аст, вањшї. худро партофтан тарки одат кардан; одат ку-
нондан омўхта кардан; одат шудан а) ба
ОДАМНАМО آدمﻧﻤﺎмонанди одам, шабењи њукми одат даромадани коре дар касе; б)
одам, он чи зоњиран монанди одам аст. расм шудан, таомул гардидани урфе.
ОДАМНИШИН آدمﻧﺸﻴﻦљое, ки дар он одам ОДАТАН ً ﻋﺎدﺗﺎаз рўи одат, мувофиќи одат;
имкони нишастан ё сукунатро дорад. ќоидатан, аз рўи таомул, маъмулан.
ОДАМНОГУЗАР آدمﻧﺎﮔﺬرгузаргоњи ѓайри ОДАТЇ ﻋﺎدﺗﻲодатшуда, муќаррарї.
ќобили убур, роњи мўњлик.
ОДАМНОШИНОС آدمﻧﺎﺷﻨﺎسбегона бо одамон, ОДИЛ а. ﻋﺎدلадолатнок, боадолат, боинсоф;
неку бади одамро нашиносанда. муќоб. золим.
ОДАМОНА آدﻣﺎﻧﻪ одамвор, инсонвор; ниг. ода- ОДИЛОНА ﻋﺎدﻻﻧﻪаз рўи адлу инсоф, боинсо-
миёна. фона, боадолатона.
ОДАМПАРВАР آدم ﭘﺮورниг. инсонпарвар. ОДИНА آدﻳﻨﻪкњн. рўзи љумъа. масљиди одина
масљиде, ки дар он намози љумъа хонда ме-
ОДАМРАБО آدم رﺑﺎњуќ., ниг. одамдузд. шавад.
ОДАМРАБОЇ آدم رﺑﺎﻳﻲњуќ., ниг. одамдуздї. ОДИЯНДА آدﻳﻨﺪهкит. тиру камон, ќавси ќузањ,
рангинкамон, ки агар њангоми борон офтоб
ОДАМСАНЉИДА آدمﺳﻨﺠﻴﺪه ниг. одамдида; барояд, дар осмон намоён мешавад, тирожа.
одамшинос.
ОДИЁНА ﻋﺎدﻳﺎﻧﻪгуфт. 1. либоси тираранг, ки
ОДАМСАР آدم ﺳﺮтоссар, кал, бемўй. одатан ваќти азодорї ва умуман занњои со-
лманд пўшанд (ѓайри сурх). 2. либоси на хубу
ОДАМСУРАТ آدم ﺻﻮرتба шакли одам, монанд на бад, либоси миёна.
ба одам: шайтони одамсурат.
ОДЇ ﻋﺎديмуќаррарї, сода; коргари одї коргари
ОДАМХОР//ОДАМХЎР آدمﺧﻮر// آدمﺧﻮارмаљ. ќаторї, коргари бетахассус; либоси одї ли-
хунхўр, бадкор, золим; гурги одамхўр а) гур- боси муќаррарї, бе ягон љињати фарќнок аз
ги хунхор б) маљ. одами золими хунрез. дигарњо, бекарру фар.
ОДАМХЎРЇ آدمﺧﻮري1. хўрдани гўшти одам. 2. ОДОБ а. آداب1. љ. адаб. 2. рафтор ва кирдори
маљ. золимї, берањмї. неку писандида дар зиндагї, муомилаи
эњтиромкорона, боназокат ва аз рўи одоб;
ОДАМШАВАНДА آدمﺷﻮﻧﺪه одами шоёни шарти одоб таќозои рафтори эњтиромкорона
эњтиром. ва боназокат дар муомила бо одамон; одоби
муошират тарзи муомилаи некў дар
ОДАМШАКЛ آدم ﺷﻜﻞниг. одамсурат. муносибат бо одамон.
ОДАМШИКОР آدمﺷﻜﺎر:сайёди одамшикор касе ОДОБДОН آدابدانон ки аз одоби муошират,
ки ќасди љони одамонро дорад, бадкор, бад- расму анъана ва меъёрњои ахлоќї огоњ аст.
ният.
ОДОБДОНЇ آدابداﻧﻲдонистани одоби муоши-
ОДАМШИНОС آدمﺷﻨﺎسон ки ва он чи будани рат, шину хез ва расму русум.
касеро аз атвор ва рафтори вай муайян ме-
кунад. ОДРАМ آدرمниг. одарм.
ОДАРМ آدرمкит. намади зери зини асп, намад- ОДОЃ آداغмухаффафи обдоѓ; ду соњили дарё, ки
зин. аз маљрои он болотар љойгир шуда аз об бе-
..
ОЕ – 20 –
насиб мемонанд. ОЗАРГОН آذرﮔﺎنкит. љашн дар Эрони бостон,
ки дар рўзи нӯњуми озармоњ ба муносибати
ОЁ آﻳﺎњиссачаи саволї, ки тааљљубро низ ифода як шудани номи рўз бо номи моњ барпо ме-
мекунад; магар, наход. шудааст.
ОЁН آﻳﺎنфеъли њол аз масдари омадан. ОЗАРГУН(А) آذرﮔﻮﻧﻪ// آذرﮔﻮن1. ба ранги оташ,
монанди оташ. 2. гули лола.
ОЁНЇ آﻳﺎﻧﻲкит. 1. хушояндагї. 2. осонї.
ОЗАРГУШАСБ آذرﮔﺸﺴﺐ1. номи оташкадае аз
آﻳﺎتљ. оят//оя.
ОЁТ а. чор оташкадаи асосии зардуштиён. 2. маљ.
барќ. 3. номи фариштаест муваккал бар
ОЖАДА آژدهкит. 1. сифати феълии замони гу- оташ, ки пайваста бар оташ мақом дорад ва
зашта аз ожадан 1. 2. рангкарда; музайян. 3. маънии таркибии он оташи љањанда аст.
дўхта, бахя кардашуда. 4. сўрох кардашуда.
ОЗАРЇ I آذري1. мансуб ба оташ; оташранг,
ОЖАДАН//ОЖИДАН//ОЉИДАН //آژﻳﺪن//آژدن сурхранг.
آﺟﻴﺪنкит. 1. халондан; сўрох кардан (мас.,
бо тир, сўзан ва ѓ.), хастан. 2. сўњон кардан, ОЗАРЇ II آذريбошандаи Озарбойљон, озар-
њамвор намудан. 3. киноя. аз бахя кардан, бойљонї.
дўхтан.
ОЗАРКАДА آذرﻛﺪهниг. оташкада.
ОЖАНГ آژﻧﮓчине, ки ба сабаби пирї ё хашму
ѓазаб дар љабин пайдо мешавад, чин, ољинг. ОЗАРКЕШ آذرﻛﻴﺶниг. оташпараст.
ОЖАНГДОР آژﻧﮓ دارчиндор; он ки бар асари ОЗАРМ آزرم1. шарм, њаё. 2. иззат, њурмат;
пирї дар љабинаш чин пайдо мешавад. эътибор, бузургї. 3. рањм, мењр, шафќат;
нармї, нармдилї.
ОЖАНГЧЕЊР ﭼﻬﺮ آژﻧﮓ он ки рўяш пурожанг
аст, ожангрў. ОЗАРМОЊ آذرﻣﺎحниг. озар II.
ОЖИДА آژﻳﺪهниг. ожада. ОЗАРМЉЎ(Й) ( آزرم ﺟﻮ)ي1. баинсоф, боадо-
лат; адлпеша. 2. шафиќ. рањмдил.
ОЖИДАН آژﻳﺪنниг. ожадан.
ОЗАРПАРАСТ آزرﭘﺮﺳﺖниг. оташпараст.
ОЖИР آژﻳﺮкит. 1. омода, муњайё, тайёр: њу-
шёр, хабардор. 2. зиёд, бисёр, фаровон. ОЗАХ آزخдонаи сахти гўштї ба ќадри мош ва ё
нахўд, ки бештар дар дасту пои инсон ва дар
ОЗ آزтамаъ, њирс, тангчашмї. бадани баъзе њайвонот мебарояд; севол.
ОЗАР I آذرоташ. ОЗАХДОР آزخ دارон ки дар даст, по ё љои дига-
ри бадан озах дорад.
ОЗАР II آذرноми моњи нўњуми солшумории
шамсї (22 ноябр-21 декабр). ОЗВАР//ОЗУР آزورкит. њарис, тамаъкор; он ки
оз дорад.
ОЗАР III آذرшакли кўтоњшудаи Озарбойљон.
ОЗДОР آزدارниг. озвар.
ОЗАР IV آذرшакли дигари озор II.
ОЗИЛ а. ﻋﺎزلкит. маломатгар; таъназананда,
ОЗАРАНГ//ОДАРАНГ آدرﻧﮓ//[ آذرﻧﮓмухаф- накўњишкунанда.
фаф аз озарранг], ба ранги шўъла, оташранг,
зардранги ба сурхї моил; тобон. ОЗИМ а. ﻋﺎزمкит. 1. он ки ба иљрои коре ќасд
ва ирода кардааст; ќасдкунанда. 2. равона,
ОЗАРАФРЎЗ آذراﻓﺮوزниг. оташафрўз. рањї.
ОЗАРАХШ//ОДАРАХШ آدرﺧﺶ//آذرﺧﺶ кит. ОЗИН آذﻳﻦ1. ороиши шањр ва роњњо, хавоза,
барќ, соиќа. чодиру хайма, чорчўба, тоќи зафар,
нишемангоњ, зебу зинат ва ороиш, ки дар
ОЗАРБОЙЉОНЇ آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ мансуб ба рўзњои ид ва гоњи омадани подшоњон дар
Озарбойљон. 2. ањли Озарбойљон. кўчаву роњњо месохтанд; шањророї; зебу зи-
нат, ороиш; озин бастан зинат додан, оро
– 21 – ОЗО
додан, оростан; озин кардан зинат додан, оро ОЗМУНЇ آزﻣﻮﻧﻲниг. озмоишї.
додан. 2. олате, ки бо он равѓанро аз дуѓ
људо мекунанд, ширзана, гуппї. ОЗОД آزاد1. рањошуда, рањида, новобаста,
номуќайяд, фориѓ, вораста. 2. он ки бандї ва
ОЗИНБАНДЇ آذﻳﻦﺑﻨﺪيоинабандї, озин бастан, асир нест. 3. таър. он ки ѓулом нест,
ороиш додан. мустаќил. 4. тамом, пурра, комил; рўзи озод
тамоми рўз. 5. бемалол, бедушворї, баосонї.
ОЗЇ آزيниг. озвар. 6. фориѓболона, бемонеа; сарви озод а) сарви
росту баланд; б) ќомати росту мавзуни зебо;
ОЗМАНД آزﻣﻨﺪњарис, тамаъкор. озод будан а) вобаста набудан, дар ќайду
банд набудан; б) маоф будан (аз адои ё пар-
ОЗМАНДЇ آزﻣﻨﺪيњирс, тамаъ; пурхоњї. дохти чизе); озод кардан а) рањо намудан, ба
сари худ вогузоштан, халос намудан,
ОЗМАНДОНА آزﻣﻨﺪاﻧﻪ њарисона, тамаъкорона, рањонидан; б) љавоб додан; озод шудан а)
томеона. рањої ёфтан аз банд ва вобастагї, халос гар-
дидан; б) фориѓ гаштан (аз кор, аз дарс).
ОЗМОИДАН آزﻣﺎﺋﻴﺪنниг. озмудан.
ОЗОДА آزاده1. тоза, покиза, ороставу пероста.
ОЗМОИШ آزﻣﺎﻳﺶсанљиш, имтињон: аз озмоиш 2. таър. асил ва наљиб, љавонмард; озодагон
гузаштан. кит. эрониёни ќадим, яке аз номњои
ОЗМОИШГАР آزﻣﺎﻳﺸﮕﺮозмоянда, таљриба- тољикон.
кунанда, имтињонкунанда. ОЗОДАГАРДЇ آزادهﮔﺮدي рафтори озодона ва
ОЗМОИШГОЊ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎهмакони озмоиш, беќайду баст.
мањалли таљрибаву имтињон. ОЗОДАГЇ آزاد ﮔﻲтозагї, покизагї.
ОЗМОИШГОЊЇ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲмарбут ба оз- ОЗОДАМАРД//ОЗОДМАРД آزادﻣﺮد//آزادهﻣﺮد
моишгоњ; пажўњишгоњи озмоишгоњї: махсус марди дорои хислатњои нек, асил, шариф,
барои озмоишгоњ. наљиб; љавонмард.
ОЗМОИШЇ آزﻣﺎﻳﺸﻲмансуб ба озмоиш. ОЗОДАНДЕШ آزاد اﻧﺪﻳﺶон ки афкору андешаи
ОЗМОИШКОР آزﻣﺎﻳﺸﻜﺎرниг. озмоишгар. озоду мустаќил дорад, озодфикр.
ОЗМУН آزﻣﻮنозмоиш, имтињон, таљриба; оз- ОЗОДИДЎСТЇ آزاديدوﺳﺘﻲ шуѓлу амали озоди-
мун кардан санљидан, санљида дидан, дўст.
имтињон кардан, аз таљриба гузарондан. ОЗОДИДЎСТДОР آزادي دوﺳﺖ دارниг. озодидўст.
ОЗМУНА нав. آزﻣﻮﻧﻪ1. њар яке аз саволњо ва ОЗОДИНОМА آزاديﻧﺎﻣﻪтаър. њуљљат дар бораи
маљмўи пурсишњо, ки яке аз онњо дуруст ме- озодии касе аз ќайду бандагї, хати озодї.
бошад, тест. 2. имтињон, санљиш.
ОЗО – 22 –
ОЗОДИПАРАСТ آزادي ﭘﺮﺳﺖниг. озодидўст. ОЗОДШАВЇ آزادﺷﻮيаз ќайду банд ростан; озод
шудан.
ОЗОДИТАЛАБ آزادي ﻃﻠﺐниг. озодихоњ.
ОЗОДШУДА آزادﺷﺪه ба озодї расида, озоди-
ОЗОДИТАЛАБЇ آزادي ﻃﻠﺒﻲниг. озодихоњї. ёфта, озод.
ОЗОДИХОЊ آزاديﺧﻮاه1. он ки озодї мехоњад: озор آزارасоси замони њозира аз озурдан.
озодиталаб. 2. таър. гурўњ, њизб ё созмоне,
ки бад-ин ном аст. ОЗОР І а. آذارмоњи чоруми солшумории румї,
ки ба моњи март баробар меояд.
ОЗОДИХОЊЇ آزاديﺧﻮاﻫﻲозодиталабї, истиќ-
лолталабї, кўшиш бањри ба даст овардани ОЗОР ІІ آزارранљ, азоб, азият; озор додан (ра-
озодї ва истиќлолият. сондан) ранљондан, боиси ранљу малоли касе
гардидан, азоб додан; озор дидан озурда шу-
ОЗОДИХОЊОНА آزاديﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ њаракати дан, дар ранљу азоб будан; озор ёфтан озурда
озодихоњона муборизаи озодихоњї. шудан, ранљ дидан, осеб дидан.
ОЗОДЇ آزادي 1. халосї, рањої, наљот. 2. њур- ОЗОРДАН آزاردنранљондан, озор додан.
рият.
ОЗОРДЕЊ آزارده озордињанда, ранљдењ, ситам-
ОЗОДКАРД آزادﻛﺮدозод кардан. кор.
ОЗОДКУНЇ آزادﻛﻨﻲниг. озодкард. ОЗОРДИДА آزاردﻳﺪه он ки озору ранљ дидааст,
ранљур.
ОЗОДМАНИШ آزادﻣﻨﺶниг. озодандеш.
ОЗОРДИЊАНДА آزاردﻫﻨﺪهниг. озордењ.
ОЗОДМАНИШЇ آزادﻣﻨﺸﻲниг. озодандешї.
ОЗОРДИЊЇ آزاردﻫﻲамали озордењ; ранљдињї.
ОЗОДМАРД آزادﻣﺮدниг. озодамард.
ОЗОРИШ آزارشкит. озор, ранљ, азоб, азият.
ОЗОДМОЊЇ آزاد ﻣﺎﻫﻲмоњии хўрданї, ки даро-
зиаш то як метр мерасад ва гўшти хуштаъми ОЗОРЇ I آزاريмансуб ба озор I; абри озорї абри
сурхтоб дорад. бањорї; боди озорї насими бањорон.
ОЗОДОНА آزاداﻧﻪ1. ба озодї, бидуни вобас- ОЗОРЇ II آزاري1. озоранда, озурдакунанда,
тагї, ба ихтиёри худ, ба сари худ.2. ниг. озод озордињанда. 2. ранљ, азият.
V.
ОЗОРДОДА آزارداده1. озоркашида, ранљур. 2.
ОЗОДНОМА آزادﻧﺎﻣﻪкит. номае, ки барои озо- озордењ, ранљдињанда.
дии касе аз ѓуломиву бандагї медоданд.
ОЗОРДОР آزاردارдардманд, ранљур.
ОЗОДСАЙР آزادﺳﻴﺮкит. озода, озодаманиш,
озодарафтор. ОЗОРМАНД آزارﻣﻨﺪниг. озордењ; ранљур, хаста.
ОЗОДСАРВ آزادﺳﺮوадш., маљ. сарви озод, сарви ОЗОРПАРАСТ آزارﭘﺮﺳﺖниг. озордењ; он ки
рост ва озод аз ќайди шоху барг; ишора бар озори дигаронро хоњад.
маъшуќ љињати болобаландї ва мавзунии ў.
ОЗПАРАСТ آزﭘﺮﺳﺖ тамаъкор, њарис, гурусна-
ОЗОДСОЗЇ آزادﺳﺎزيаз мањдудият, ќайд, чашм.
мањбас, юѓ ва ѓ. озод кардани касе ё чизе.
ОЗПАРАСТЇ آزﭘﺮﺳﺘﻲ тамаъкорї, њарисї,
ОЗОДТАБЪ آزادﻃﺒﻊозодтабиат; ниг. озодандеш. гурусначашмї.
ОЗОДФИКР آزادﻓﻜﺮниг. озодандеш. ОЗПИСАНД آزﭘﺴﻨﺪниг. озвар.
ОЗОДФИКРЇ آزادﻓﻜﺮيниг. озодандешї. ОЗУЌ//ОЗУЌА т. آزوﻗﻪ// آزوقхўрокворї, хўрок,
хўрданињо.
ОЗОДЧЕЊР آزادﭼﻬﺮ кушодарў; хушхулќ, хуш-
феъл. ОЗУЌАВЇ آزوﻗﻮيмансуб ба озуќа; хўрокворї.
– 23 – ОИН
ОЗУЌАВОРЇ آزوﻗﻪ واريниг. озуќа. ОИЛАВАЙРОН ﻋﺎﺋﻠﻪوﻳﺮانон ки оилааш људо
шудаст, хонавайрон.
ОЗУЌАФУРЎШ آزوﻗﻪ ﻓﺮوشон ки хўрокворї
мефурўшад. ОИЛАВЇ ﻋﺎﺋﻠﻮيмансуб ба оила; шабнишинии
оилавї нишасте, ки ањли оила гирди њам
ОЗУЌАФУРЎШЇ آزوﻗﻪ ﻓﺮوﺷﻲ1. кори озу- љамъ омада бошанд.
ќафурўш, фурўши озуќа. 2. љое, ки озуќа
мефурўшанд. ОИЛАДОР ﻋﺎﺋﻠﻪدارон ки зану фарзанд дорад,
зандор; соњиби хонавода; аёлдор, аёлманд,
ОЗУРАХШ آزرﺧﺶниг. озарахш. муаййил.
ОЗУРДА آزرده1. ранљдида, озордида, осебдида. ОИЛАДОРЇ ﻋﺎﺋﻠﻪ داريхонадорї, фарзанддорї.
2. ранљидахотир, димоѓсўхта; озурда будан
ранљур будан, аз ягон чиз ранљидагї доштан; ОИЛАДЎСТ ﻋﺎﺋﻠﻪ دوﺳﺘﻲмарди ба хонаводааш
озурда шудан ранљидан, малол шудан. алоќаманд, дилбаста ба хонавода.
ОЗУРДАГЇ آزردﮔﻲ ранљиш, димоѓсўхтагї, ОИЛАДЎСТДОР ﻋﺎﺋﻠﻪ دوﺳﺘﺪارниг. оиладўст.
ранљидагї.
ОИЛАДЎСТЇ ﻋﺎﺋﻠﻪ دوﺳﺘﻲдўст доштани оилаву
ОЗУРДАДИЛ آزردهدلранљида, ранљидахотир, хонавода; майл бар оила ва таоњул.
озурдахотир.
ОИЛАНОК ﻋﺎﺋﻠﻪ ﻧﺎكниг. оиладор.
ОЗУРДАДИЛЇ آزردهدﻟﻲ ранљурхотирї, озурда-
хотирї. ОИН I آﺋﻴﻦ1. расм, урф, одат, тарзу тариќ,
ќоида; оини вафо расму тарзу ќоидаи
ОЗУРДАН آزردن ранљондан, озор додан, хафа вафодорї; оини падарон оини ниёгон; расму
кардан. одатњое, ки гузаштагон ба он пайравї ме-
кардаанд. 2. шариат, мазњаб, кеш, дин,
ОЗУРДАХОТИР آزرده ﺧﺎﻃﺮниг. озурдадил. суннат, тариќат. 3. ҷашн, сур. 4. шева, оҳанг.
ОЗУРДАХОТИРЇ آزرده ﺧﺎﻃﺮيниг. озурдадилї. ОИН ІІ آﺋﻴﻦороиш, зинат; оин бастан оростан,
зинат додан (мас., љоеро ба муносибати
ОЗУРДАЉОН ﺟﺎن آزرده ранљур, дардманд, бе- љашне).
мор, касалманд.
ОИН ІІІ آﺋﻴﻦасбобе, ки бо он мост ва равѓанро
ОЗФАНДОК آزﻓﻨﺪاكниг. рангинкамон. аз ҳам ҷудо мекунанд, ширзана.
ОИД а. ﻋﺎﺋﺪ1. рољеъ, дар бораи..., оид ба...; до- ОИНА I آﺋﻴﻨﻪ1. шишаи пушташ сирдавонда, ки
ир ба...; оид будан мансуб будан, дахл дош- сурати чизњоро дар худ акс мекунад, миръот.
тан; оид кардан (намудан) бурда расондан; 2. гуфт. шиша. 3. гуфт. тиреза. 4. адш., маљ.
оид шудан (гаштан) анљомидан, рафта раси- дил, ќалб. 5. адш., маљ. дили соф; ◊ оинаи
дан. 2. аёдаткунанда, зиёраткунанда. гетинамой асот. оинаи Искандарї, оинаи
љањоннамо; оинаи ёд киноя аз хотира; оинаи
ОИДА а. ﻋﺎﺋﺪهсуд, фоида, даромад, мадохил. нилгун телевизор; оинаи огоњї киноя аз аќлу
шуур; оинаи ховар киноя аз хуршед.
ОИДОТ а. ﻋﺎﺋﺪاتљ. оид; манфиат, суд; даромад.
ОИНА II آﺋﻴﻨﻪпораҳои оҳан, ки ҷанговарон ба
ОИДОТЇ а. ﻋﺎﺋﺪاﺗﻲмансуб ба оидот. мақсади дифоъ дар пушт, сари сина ва ронҳо
насб мекарданд ва онро чоройна низ
ОИЌ а. ﻋﺎﺋﻖкит. монеъ, боздоранда. меномиданд.
ОИЛ а. ﻋﺎﺋﻞниёзманд; аёлманд. ОИНА III ﻋﺎﻳﻨﻪњол, сурат, маврид; њар оина ба
ОИЛА а. ﻋﺎﺋﻠﻪхонавода, зану фарзанд; хешу та- њар њол, дар њар сурат.
бор; оила барпо кардан (сохтан) хонавода ОИНАБАНД آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪ1. шишакорї; оинабанд
ташкил кардан; оила доштан соњиби зану кардан тирезадор кардан, шиша шинондан
фарзанд ва хешу табор будан. (ба пеш ё атрофи љое). 2. шахси шишакор ва
ОИЛАБЕЗОР ﻋﺎﺋﻠﻪﺑﻴﺰارон ки ба хонаводааш шишабанд. 3. киноя аз муљалло ва музайян
дилбастагї надорад. кардан.
ОИН – 24 –
ОИНАБАНДЇ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪيамали оинабанд; оина- сибатњои мутаќобилаи онњоро бо созмону
дорї: айвони калони оинабандї. шањрвандони дигар танзим менамоянд.
ОИНАБАНДОН آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪانбо оина зинат додани ОИННОМАВЇ آﺋﻴﻦ ﻧﺎﻣﻮيмансуб ба оиннома.
дару девори хона, айвон ва ѓ.
ОИНПАРАСТ آﺋﻴﻦ ﭘﺮﺳﺖ1. урфпараст, анъана-
ОИНАБИН آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻴﻦон ки бо роњи ба оина хоњ, расмпараст. 2. кўњнапараст.
нигоњ кардан гўё љои шахс ва чизи гум-
шударо нишон медињад. ОИС а. آﻳﺲкит. ноумед, маъюс.
ОИНАБОЗЇ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﺎزيба таври пайваста ва ой آيасоси замони њозира аз омадан, биё.
доимї ба оина нигоњ кардан ва худро ороиш
додан. ОЙ آيнидо њой!, эй!
ОИНАВОР آﺋﻴﻨﻪوارчун оина, шаффоф ва ОКАСА آﻛﺴﻪкит. даровехта, чангзада, овезон.
дурахшон.
ОКАЉ آﻛﺞкњн. чангаки оњанине, ки бо он ях ва
ОИНАГАР آﺋﻴﻨﻪﮔﺮоинабанд, оинакор, ши- киштиро мекашанд, яхгир; ќуллоб.
шагар, усто ва косиби кори оинаву шиша.
ОКИЛ а. آﻛﻞхўранда, хўрокхўр.
ОИНАГАРЇ آﺋﻴﻨﻪﮔﺮيниг. оинасозї, оинабандї.
ОКИЛА а. آﻛﻠﻪтиб. бемории хўра, хўрабод.
ОИНАГУН آﺋﻴﻨﻪﮔﻮن1. шаффоф, љилодор чун
оина. 2. маљ. соф, дурахшон, муљалло: осмони ОКИФ а. ﻋﺎﻛﻒкит. 1. бо љидду љањд маш-
оинагун, ќалби оинагун. ѓулшаванда ба коре; риёзаткаш. 2. муќим,
муваттин, иќоматкунанда дар љое. 3. дар
ОИНАДОН آﺋﻴﻨﻪ دانљилди оина, ѓилофи оина. масљид барои ибодат нишаста, гўшанишин,
хилватгузин, мўътакиф.
ОИНАДОР آﺋﻴﻨﻪ دار1. он кас ё он љое, ки оина
дорад. 2. он ки дар пеши касе оина нигоњ ОКСИГЕН ю. آﻛﺴﮕﻴﻦ унсури химиявї, тур-
медорад. шизо.
ОИНАДЎЗЇ آﺋﻴﻨﻪدوزيбо оинањои хурд-хурд ОКСИДЊО آﻛﺴﺪﻫﺎ хим. омезиши унсурњо бо
ороиш додани либосњо. оксиген.
ОИНАКИРДОР آﺋﻴﻨﻪﻛﺮدارниг. оинагун. ОКТЯБР ю. آﻛﺘﻴﺒﺮ1. моњи дањуми солшумории
мелодї. 2. таър. инќилоби Октябр.
ОИНАКОРЇ آﺋﻴﻨﻪﻛﺎري1. оинабандї, шиша-
бандї. 2. маљ. музайянкорї. ОКТЯБРЇ آﻛﺘﻴﺒﺮيмансуб ба октябр; он чи дар
моњи октябр рўй додааст.
ОИНАЌАДЇ آﺋﻴﻨﻪﻗﺪيоинае, ки дар он тамоми
бадан дида мешавад, оинаи ќаднамо. ОЌ а. ﻋﺎقфарзанде, ки аз фармуди падару мо-
дар баромадааст ва эшон аз ў рў тофтаанд;
ОИНАРУХСОР آﺋﻴﻨﻪرﺧﺴﺎر маљ. зебо, хушрў, ба лаънати падару модар гирифторшуда;
нозанин. фарзанди саркаш, нофармон; оќи ватан мар-
дуди ватан; оќи падар лаънаткардаи падар;
ОИНАРЎ(Й) ( آﺋﻴﻨﻪ رو)يниг. оинарухсор. оќ кардан лаънат кардан (падар писарро, ус-
тод шогирдро), рад кардан, мардуд кардан.
ОИНАСОЗ آﺋﻴﻨﻪ ﺳﺎزниг. оинагар.
ОЌИБ ﻋﺎ ﻗﺐшакли гуфтугўии аќиб.
ОИНАСОЗЇ آﺋﻴﻨﻪ ﺳﺎزيоинагарї, оинабандї.
ОЌИБАНДОЗ ﻋﺎﻗﺐ اﻧﺪازгуфт. захира, пасандоз,
ОИНАСОН آﺋﻴﻨﻪﺳﺎن1. чун оина, шаффоф. 2. андўхта; оќибандоз кардан пасандоз кардан,
маљ. муљалло ва музайян. захира кардан, андўхта мондан (чизеро барои
рўзи мабодо).
ОИНАТОБ آﺋﻴﻨﻪﺗﺎبмаљ. чун оина, тобанда,
рахшанда. ОЌИБАТ а. ﻋﺎﻗﺒﺖ1. охир, дар охир, нињоят. 2.
саранљом, натиља; оќибати кор анљоми кор;
ОИННОМА آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪмаљмўи ќоидањое, ки фаъо- оќибаташ ба хайр шавад! ба некї анљомад
лияти созмон, њизб, муассиса ва муно- (орзуи некї).
– 25 – ОЛА
ОЌИБАТАНДЕШ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻧﺪﻳﺶ1. он ки анљоми ОЛАВХОНА آﻟﻮ ﺧﺎﻧﻪгуфт., ниг. аловхона; љое,
кореро андеша мекунад. 2. маљ. дурбин, ки оташ гиронда мешавад, оташдони дегњои
мулоњизакор. бухорї.
ОЌИБАТАНДЕШЇ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻧﺪﻳﺸﻲмулоњиза кар- ОЛАК آﻟﻚ1. сурхча; кафши олак. 2. гуфт. бад,
дан, охир ва натиљаи кореро андешидан. ганда.
ОЌИБАТУЛАМР а. ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻻﻣﺮ саранљом, ин- ОЛАМ а. ﻋﺎﻟﻢ1. љањон, дунё. 2. муњит, вазъият,
тињои кор. шароит; њолат; дар олами бехудї дар ша-
роити (њолати) бехудї; олами ислом киш-
ОЌИЛ а. ﻋﺎﻗﻞбоаќл, хирадманд, доно, бофањму варњое, ки пайравони дини ислом он љо
идрок. зиндагї мекунанд: олами наботот, олами
њайвонот ; дар олами худ ба фикри худ, дар
ОЌИЛЇ ﻋﺎﻗﻠﻲбоаќлї, хирадмандї. хаёли худ, ба таври худ; рўи олам гирду ат-
роф, гўшаю канор; як олам, олам-олам хеле
ОЌИЛОНА ﻋﺎﻗﻼﻧﻪхирадмандона, аз рўи аќл ва бисёр; аз олам бехабар нодон, љоњил, ноогоњ;
фаросат: кори оќилона, тадбири оќилона. оламу одам дидан љањондида будан,
таљрибакор будан, аз њама чиз воќиф будан;
ОЌИЛТАРОШ ﻋﺎﻗﻞ ﺗﺮاشмаљ. он ки худро доно аз олам гузаштан мурдан, фавт кардан; ◊
мешуморад ва худро оќил ба ќалам медињад. олам гулистон њама чиз хуб, њама кор ба љо;
олами њодис дунёи модї, моддиёт, дорулфа-
ОЌИЛТАРОШЇ ﻋﺎﻗﻞ ﺗﺮاﺷﻲамали оќилтарош; но.
худро оќил вонамудан.
ОЛАМАФРЎЗ ﻋﺎﻟﻢ اﻓﺮوزмаљ. Офтоб, Хуршед,
ОЌИПАДАР ﻋﺎق ﭘﺪرниг. оќ. Мењр (сифати Офтоб).
ОЌО т. آﻗﺎниг. оѓо. ОЛАМБИН ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻴﻦ:маљ. чашми оламбин чашми
ОЌСАЌОЛ//ОЌСАЌЌОЛ т. ﻋﺎﻗﺴﻘﺎل1. ришса- бисёр бино (сифати одами мулоњизакор, ду-
фед, пирмарди соњибэњтиром; калонтари дењ, рандеш).
сардор. 2. таър. сардор, сардори мањалла, ОЛАМГАРД ﮔﺮد ﻋﺎﻟﻢљањонгард, сайру сафарку-
дења ё сардори як гурўњ косиб ва нанда, сайёњ.
њунарпешагон (яке аз мансабњои хурди
маъмурї дар гузашта). ОЛАМГИР ﻋﺎﻟﻢ ﮔﻴﺮ1. он чи тамоми оламро
фаро мегирад; шўњратёфта, хеле машњур;
ОЌСАЌЌОЛЇ т. ﻋﺎﻗﺴﻘﺎﻟﻲ1. кор ва мансаби оламгир шудан њама љоро фаро гирифтан,
оќсаќќол, он чї мансуб ба оќсаќол аст. 2. машњуру маъруф гардидан (дар коре). 2.
маљ. маѓрурї: оќсаќќолї кардан дањанкалонї љањонгир.
кардан.
ОЛАМДИДА ﻋﺎﻟﻢ دﻳﺪهниг. љањондида.
ОЌУБАТ ﻋﺎﻗﺒﺖшакли гуфтугўии оќибат.
ОЛАМИЁН ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن1. ањли олам, мардумон. 2.
ОЌШУДА ﻋﺎق ﺷﺪهсифати феълии замони гу- таър. яке аз мансабњои рўњониён дар Бухо-
зашта аз оќ шудан; ниг. оќ. рои давраи амирї.
ОЛ І آلсурхча, гулгун; ашки ол ашки сурх, му- ОЛАМНАМО ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎниг. љањоннамо.
род аз гиряи сахти пурсўзу гудоз.
ОЛАМОРО(Й) ( ﻋﺎﻟﻢ آرا)ي1. маљ. њар кас ва њар
ОЛ ІІ آلфарзандон, авлод, хонавода; оли Со- чиз, ки бар зебоии олам сањм дорад. 2. маљ.
мон авлоди Сомон, Сомониён. офтоб: офтоби оламоро.
ОЛ ІІІ آل1. мӯњри подшоњї, сикка, имзо. 2. ОЛАМОШЎБ ﻋﺎﻟﻢ آﺷﻮبшўрангез.
таър. мӯњри подшоњони муѓул ва элхонон,
ки бо ранги сурх зада мешуд . ОЛАМПАНОЊ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﻨﺎهмаљ. 1. хуб, наѓз, аъло;
зебо. 2. мурољиат ба подшоњону амирону
ОЛАВ آﻟﻮгуфт., ниг. алов. султонон.
ОЛАВМОН آﻟﻮ ﻣﺎنгуфт., ниг. оташмон. ОЛАМПИСАНД ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺴﻨﺪ маљ. маќбули њама;
ОЛАВМОНЇ آﻟﻮﻣﺎﻧﻲгуфт., ниг. оташмонї. зебо, хуб, наѓз.
ОЛА – 26 –
ОЛАМСЎЗ ﺳﻮز ﻋﺎﻟﻢ маљ. шўрангез, пуршўр, ОЛИМПЇ آﻟﻴﻤﭙﻲмансуб ба олимпиада; бозињои
њасратангез. олимпї мусобиќањои байналхалќї дар тамо-
ми навъњои асосии варзиш.
ОЛАМТОБ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺎبнурбахш, фурўѓафкан ба
њама (сифати Офтоб ва Моњ). ОЛИМТАРОШ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮاشниг. олимнамо.
ОЛАМФУРЎЗ ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺮوزниг. оламафрўз. ОЛИМШАВАНДА ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮﻧﺬهон ки дар роњи
олим шудан мекўшад, он ки аз вай умеди
ОЛАМШУМУЛ а. ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻤﻮلон чи ба тамоми олим шудан њаст.
олам шомил аст, он чи ањамияти љањонї до-
рад, умумиљањонї. ОЛИНАЖОД ﻋﺎﻟﻲ ﻧﮋادон ки нажоди олї дорад,
он ки ба хонадони олї нисбат дорад; асилзо-
ОЛАТ а. آﻟﺖ1. асбоб, анљом. 2. маљ. восита; да, озоданажод, шарафманд.
олат шудан (дар дасти касе) бозичаи дасти
касе гардидан. 3. узв, андом; узви таносул. ОЛИНАСАБ ﻋﺎﻟﻲ ﻧﺴﺐниг. олинажод.
ОЛАШ т. آﻟﺶбот. як навъ дарахти шам- ОЛИРУТБА ﻋﺎﻟﻲ رﺗﺒﻪниг .олимартаба.
шодмонанд, бук.
ОЛИСИФАТ ﺻﻔﺖ ﻋﺎﻟﻲ дорои сифат ва хислати
ОЛАШЗОР آﻟﺶ زارљои анбўњи дарахти олаш. некў ва баланд.
ОЛБОЛУ آﻟﺒﺎﻟﻮниг. олуболу. ОЛИТАБИАТ ﻋﺎﻟﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖон ки дорои сифатњои
нек мебошад, наљиб.
ОЛЃУНА آﻟﻐﻮﻧﻪкит. сурхї, ки занон ба рўй ме-
моланд, ѓоза, гулгуна. ОЛИТАБОР ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺒﺎرниг. олинажод.
ОЛИДАРАЉА ﻋﺎﻟﻲ درﺟﻪон ки маќом ва дараљаи ОЛИЊА а. آﻟﻬﻪ1. асот. он чи дар љоњилият па-
баланд дорад; он чи сифат ва ќурби воло до- растиш мекарданд, санам, бут. 2. маљ. зебо,
рад. љамил; ◊ олињаи њусн, зебосанам.
ОЛИЌАДР ﻗﺪر ﻋﺎﻟﻲ баландмартаба, баландпоя, ОЛИЊАЗРАТ ﻋﺎﻟﻲ ﺣﻀﺮتбаландмартаба, оли-
мўњтарам. љоњ (лаќаби подшоњон).
ОЛИМ а. ﻋﺎﻟﻢсоњиби илм, донишманд, донанда; ОЛИЊАШАМ ﻋﺎﻟﻲ ﺣﺸﻢон ки њашамат ва даб-
олими беамал он ки мувофиќи дониши худ дабаи баланд дорад.
кордорї намекунад, касе, ки илм дораду
амал надорад. ОЛИЊИММАТ ﻋﺎﻟﻲ ﻫﻤﺖсахї, њимматбаланд.
ОЛИМАЌОМ ﻣﻘﺎم ﻋﺎﻟﻲ олидараља, баландпоя ОЛИЊИММАТЇ ﻋﺎﻟﻲ ﻫﻤﺘﻲ њимматбаландї, са-
(дар мансаб). ховат.
ОЛИМАНСАБ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻨﺼﺐон ки мансаб ва ма- ОЛИЊИММАТОНА ﻋﺎﻟﻲ ﻫﻤﺘﺎﻧﻪбосаховат, са-
ќоми баланд дорад. хиёна, назарбаландона, бузургворона.
ОЛИМАРТАБА ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺮﺗﺒﻪ1. ниг. олидараља. 2. ОЛИЉАНОБ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﻨﺎب1. баландќадр, арљманд.
унвони эњтиромии мансабдорони баланд- 2. олињиммат, назарбаланд. 3. гуфт. хуб,
мартаба. наѓз, сазовори тањсин ва таќдир: филми
олиљаноб, асари олиљаноб.
ОЛИМЇ ﻋﺎﻟﻤﻲдонишмандї, донандагї, вуќуфи
зиёд дошта дар соњае. ОЛИЉАНОБЇ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﻨﺎﺑﻲ1. бузургї. 2. баланд-
њимматї.
ОЛИМНАМО ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎон ки худро олим мета-
рошад, он ки олими њаќиќї нест. ОЛИЉАНОБОНА ﺟﻨﺎﺑﺎﻧﻪ ﻋﺎﻟﻲ1. бузургворона.
2. баландњимматона.
ОЛИМОНА ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪолимвор, монанди олим: му-
нозираи олимона. ОЛИЉОЊ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﺎهниг. олимартаба.
ОЛИМПИАДА ю. آﻟﻴﻤﭙﻴﺌﺪهмусобиќањои вар- ОЛИШАЪН ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺄن1. дорои шаън ва мартабаи
зишї; мусобиќањои мактабиён: олимпиадаи олї, бисёр наҷиб. 2. яке аз унвонҳои ашхоси
байналхалќї. олитабор.
– 27 – ОЛУ
ОН II آنлањза, як дам, муддати андак; дар як он ОППОРТУНИЗМ фр. ﺎرﺗﻮﻧﻴﺰم آﭘс. сиёсати со-
дар як лањза, дар як дам, дар андак муддат; зишгарона, њамкорї ва муросохоњона бо
дар они воњид дар айни замон, дар як ваќт, буржуазия дар њаракати коргарї.
дар як лањза. ОППОРТУНИСТ фр. ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺖآﭘ с. созишгар,
ОНА т. آﻧﻪгуфт. модар; ◊ онаи (зори) касеро муросокор.
нишон додан касеро сахт љазо додан. ОППОРТУНИСТЇ ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺘﻲ آﭘс. мансуб ба оп-
ОНАКАЛОН آﻧﻪ ﻛﻼنмодаркалон. портунист; созишгарона, бо роњи мувосо.
орзу и висол, нияти орзу. 2. умед, армон, ОРИЁЇ آرﻳﺎيмансуб ба ориё: нажоди ориёї.
чашмдошт, интизорї. 3. њавас, иштиёќ. 4.
матлуб, дилхоњ (шахс, мањбуба); орзуи хушк ОРИЁН آرﻳﺎنниг. ориё I.
орзуи њавої, орзуи хоми амалинашаванда;
орзуву њавас армон ва иштиёќ (умед); дар ор- ОРИЁНАЖОД آرﻳﺎﻧﮋادон ки аз нажоди ориёї
зуи чизе будан умедворї доштан(ба чизе); дар аст, нажоди ориёї.
хаёли ба даст овардани ягон чизи матлуб ва
дилхоњ будан; орзу ба хок бурдан ба маќсад ОРИЁНЇ آرﻳﺎﻧﻲмансуб ба нажоди ориёї.
нарасида мурдан; орзу доштан хоњиш ва
майли чизеро дар дил парваридан, муштоќ ОРИЗ а. ﻋﺎرض1. кит. аризадињанда, арзкунан-
будан ба чизе; орзу кардан хоњиш доштан, да, шикоятгар, шиквагар. 2. кит. баҳисоб-
майли чизеро дар дил парваридан; ба орзу гирандаи лашкар; таъмингари сипоҳ. 3. бо-
расидан муяссар гардидан ба чизи дилхоњ(-и рон. 4. дандон. 5. кӯҳ. 6. рўйдода, пайдо-
касе), ба маќсад расидан, ба муроди худ ноил шуда, пайдошаванда, воќеъшаванда; ориз
омадан; орзуи дўѓро дар мањтоб шикастан ба шудан рўй додан, пайдо шудан.
ягон хоњиш ва матлаби худ норасида, ќусури
онро аз чизи дигар баровардан; орзую њавас ОРИЗА а. ﻋﺎرﺿﻪ1. кит. пешомад, њодиса, во-
доштан нияти тўю тамошо барпо кардан ќеа, он чи воќеъ мешавад. 2. кит. дард, бе-
доштан; орзую њавас кардан тўю тамошо морї, ранљ, касолат, мараз. 3. њоҷат.
барпо кардан. ОРИЗЇ ﻋﺎرﺿﻲкит. 1. ѓайриаслї, сохта, сох-
ОРЗУБАХШ آرزو ﺑﺨﺶон ки орзуи шахсеро ба ташуда. 2. њисобдорї; таъминоти лашкар.
љо меоварад, орзу ба љо оваранда. ОРИНЉ آرﻧﭻниг. оранљ.
ОРЗУДОР آرزودارорзуманд, муштоќ, толиб. ОРИНЉБАНД آرﻧﭻ ﺑﻨﺪ1. он ки соиди бозу
ОРЗУДОРЇ آرزوداريниг. орзумандї. (умуман даст) мебандад. 2. маљ. табиби усту-
хонбанд. 3. он чи бад-он дасту оринљро ме-
ОРЗУКУШ آرزوﻛﺶ барбоддињандаи умеду хо- банданд.
њишњо.
ОРИНЉМОНАК آرﻧﭻ ﻣﺎﻧﻚон чи дар дасту
ОРЗУМАНД آرزوﻣﻨﺪниг. орзудор; он ки хоњиш, оринљ мемонанд ё мебанданд.
иштиёќ ва умеди чизеро дорад, муштоќ,
умедвор, толиб, хоњишманд. ОРИНЉШОР آرﻧﭻ ﺷﺎرон чи аз оринљ мешорад
ва метаровад; ◊ палави оринљшор палави
ОРЗУМАНДЇ آرزوﻣﻨﺪيдар дил доштани умеде, нињоят серравѓан.
маќсаде; орзудорї, иштиёќ.
ОРИФ а. ﻋﺎرف1. огоњ, воќиф, маърифат, доно,
ОРЗУМАНДОНА آرزوﻣﻨﺪاﻧﻪба орзумандї, бо шиносанда. 2. порсо, ањли ирфону тасаввуф.
иштиёќ, боумед, некбинона.
ОРИФА а. ﻋﺎرﻓﻪмуаннаси ориф.
ОРЗУПАЗИР آرزوﭘﺰﻳﺮниг. орзуманд.
ОРИФАНДЕШ ﻋﺎرف اﻧﺪﻳﺶфикри орифона дош-
ОРЗУПАРВАР آرزوﭘﺮور1. он ки дар дил орзу тан, муњаќќиќ, пажўњишгар.
мепарварад; ниг. орзудор. 2. маљ. њавасманд,
њаваскор, булњавас. ОРИФЇ ﻋﺎرﻓﻲпарњезгорї; донишмандї, су-
фигї, порсої.
ОРЗУПАРВАРЇ آرزوﭘﺮوري1. ниг. орзумандї. 2.
маљ. њаваскорї, булњавасї. ОРИФОНА ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪон чи махсус ва марбут бар
орифон аст.
ОРЗУСАНЉ آرزوﺳﻨﺞорзуманд, хоњон.
ОРИЯ آرﻳﻪсӯрохе, ки дандон дар он ҷой дорад.
ОРИДАН ﻋﺎرﻳﺪنор кардан, нанг доштан, шарм
кардан. ОРИЯТ I а. ﻋﺎرﻳﺖчизеро аз касе барои истифо-
даи муваќќат (ба шарти пас гардонда додан)
ОРИЁ آرﻳﺎ1. номи ќавмњое, ки аз рўзгорони би- гирифтан: ба орият гирифтан барои истифо-
сёр ќадим дар Эрон, Њинд ва Урупо маскан даи муваќќатї гирифтан чизеро аз касе; ба
гирифтаанд, нажоди њиндуаврупої. 2. номи орият додан чизеро барои истифодаи
кишвари ориёиён. муваќќатї додани чизе ба касе.
ОРИ – 34 –
ОРИЯТ II آرﻳﺖор, нанг, шарму њаё; орият кар- ОРОГАРЇ آراﮔﺮيон чи мансуб ва марбут ба
дан ору номус кардан, кореро боиси нанг орогар аст, зинат додан, оро додан, ороиш
шумурдан. додан, тазйин.
ОРИЯТАН а. ً ﻋﺎرﻳﺘﺎба таври ориятї. ОРОДЕЊ آرادهниг. орогар.
ОРИЯТЇ ﻋﺎرﻳﺘﻲон чи мансуб ва марбут бар ОРОДЕЊЇ آرادﻫﻲниг. орогарї.
орият аст: њуљраи ориятї, китоби ориятї.
ОРОИДАН آراﻳﺪن1. зинат додан, ороиш додан.
ОРИЯТНИШИН ﻋﺎرﻳﺘﻨﺸﻴﻦон ки дар љое 2. барпо кардан, мураттаб сохтан; базм орои-
(њуљрае, хонае) ба орият (ба таври ориятї) дан базм барпо кардан; саф ороидан саф бас-
истиќомат мекунад. тан; сўњбат ороидан сўњбат барпо кардан,
барои сўњбат ба даври њам љамъ шудан.
ОРИЯТНОК ﻋﺎرﻳﺘﻨﺎك он ки орият (II) дорад,
баномус. ОРОИШ آراﻳﺶ1. зинат додан, тазйин. 2. зеб,
зинат; ороиш додан ниг. оро; оро додан, оро-
ОРЇ I آريмухаффафи ориёї; ниг. ориёї. стан; ороиш ёфтан ороста шудан, базебу зи-
нат шудан.
ОРЇ II а. ﻋﺎري1. бараҳна. 2. холї, пок, озод,
мубарро. 3. сода, нодон. 4. ниг. ордор. ОРОИШГАР آراﻳﺸﮕﺮон ки (касе ё чизеро) оро-
иш медињад; машшота.
ОРКЕСТР фр. آرﻛﺴﺘﺮдастаи мусиќанавозон, ки
бо созњои гуногун якљоя оњангеро менаво- ОРОИШГОЊ آراﻳﺸﮕﺎهљои ороишдињї, макони
занд: оркестри симфонї. махсус барои ороишдињї; коргоњи машшота.
ОРМОН آرﻣﺎنорзу, умед, њасрат. ОРОИШДИЊАНДА آراﻳﺶ دﻫﻨﺪهниг. орогар.
ОРМОНГАРО آرﻣﺎن ﮔﺮاон ки дар тасаввур ва ОРОИШЇ آراﻳﺸﻲон чи мансуб бар ороиш аст;
хаёл орзуи ба таври матлуб сохтани зинда- асбоби ороишї.
гии худро дорад, тасаввурот ва орзуњое, ки
амалї шудани он хеле душвор аст, идеалист. ОРОМ آرام1. сокит, хомўш, осуда, бе сару са-
до, сокин. 2. сукун, субот, ќарор, тоќат. 3.
ОРМОНГАРОЇ آرﻣﺎن ﮔﺮاﻳﻲтафаккури ормон- оњиста, њамвор, ба як ќарор; муќоб. шитоб. 4.
гаро, идеалист будан, идеализм. батааннї, батамкин, вазнин; хоби ором хоби
роњат, хоби осуда ва беташвиш, хоби
ОРМОНЇ آرﻣﺎﻧﻲмансуб ба ормон; он чи дар- бароњат; ором будан а) сокит будан,
баргирандаи орзуву ормон аст; андешаи беѓалоѓула ва беташвиш будан; б) осуда,
ормонї мутобиќ ва созгори ормон. хотирљамъ будан; ором гардидан (ёфтан, шу-
дан) а) оромидан, осудан; б) аз њаракат мон-
ОРМОНТАЛАБ آرﻣﺎن ﻃﻠﺐниг. ормонгаро. дан, боз истодан, ќатъ шудан; в) фурў ниша-
стан (хашм, изтироб, љўшу хурўш); ором ги-
ОРМОНТАЛАБЇ آرﻣﺎن ﻃﻠﺒﻲниг. ормонгарої. рифтан а) дам гирифтан, орамидан, осудан;
б) ќатъ шудан, пасанда шудан, хомўш шудан
ОРМОНХОЊ آرﻣﺎن ﺧﻮاهорзуманд, ормонгаро. (садо); в) боз истодан (аз коре, њаракате); г)
ОРМОНХОЊЇ آرﻣﺎن ﺧﻮاﻫﻲ орзумандї, ормон- таскин ёфтан, осуда шудан, аз њолати изти-
гарої. роб ва беќарорї баромадан; д) кам шудан ё
рафъ гардидани дарди узве (дарди сар,чашм,
оро آرا1. асоси замони њозира аз оростан (оро по ва ѓ.); е) барпо шудани тинљї ва амонї;
додан). 2. љузъи пасини баъзе калимањои му- ором гузоштан касеро кордор нашудан, осу-
раккаб ба маънои ороянда: базморо, суханоро, да, ба њоли худ мондан (касеро); ором додан
худоро... сокит кардан, фурў нишондани хашму, изти-
роби касе ё дарде; ором додан (нафсро) гу-
ОРО آراороиш, зеб, зиннат; орову торо зебу руснагии худро то њадде бартараф кардан;
зиннат; оро додан зиннат додан, оростан, ором кардан касеро таскин додан, фурў ни-
хушнамо гардонидан.. шондани хашм ё изтироби касе, сокит наму-
дан, хомўш кардан, таскин додан; ором на-
ОРОГАР آراﮔﺮ1. ородињанда, ороишгар, оро- доштан беќарор будан, хотир осуда набудан,
янда, тазйингар. 2. машшота. сукун ва тоќат надоштан; ороми дил (хотир)
боиси осудагии хотир, тасаллобахши дил;
– 35 – ОС
ороми љон а) боиси тасалло ва таскини дил; ОРОСТА آراﺳﺘﻪзинатдодашуда, бо зебу зинат,
б) маљ. маъшуќа; ором-ором ба оромї, оро- ороишнок, ба назму ба тартиб оварда; оро-
мона. ста кардан чунонки бояду шояд, ба љо овар-
дани коре; ба шариат ороста кардани чизе ба
ОРОМАФАЗО آرام اﻓﺰاниг. оромбахш. шариат мутобиќ ва мувофиќ гардонидани
чизе.
ОРОМБАНД آراﻣﺒﻨﺪнав. василае, ки ором баста
шудан ва кушода шудани дару дарича ва ди- ОРОСТАГЇ آراﺳﺘﮕﻲороиш; зебу зинат.
гар таљњизотро танзим мекунад.
ОРОСТАН آراﺳﺘﻦ1. зинат додан, ороиш до-
ОРОМБАХШ آراﻣﺒﺨﺶтаскиндињанда, оромио- дан. 2. барпо кардан, мураттаб сохтан; базм
вар, он ки ва он чи бар одамї оромї мебах- оростан базм барпо кардан; саф оростан
шад: табиати оромбахш, доруи оромбахш. саф бастан; сўњбат оростан сўњбат барпо
кардан, барои сўњбат ба даври њам љамъ шу-
ОРОМГАЊ آراﻣﮕﻪниг. оромгоњ. дан.
ОРОМГОЊ آراﻣﮕﺎه1. љои осоиш ва истироњат; ОРО-ТОРО آرا ﺗﺎراгуфт. зинат, зеб, ороиш.
хона, маскан. 2. маќбара, дахма, макони
фавтидагон. ОРОЪ а. آرأљ. раъй.
ОРОМИДА//ОРАМИДА آرﻣﻴﺪه// آراﻣﻴﺪه1. си- ОРОЯНДА آراﻳﻨﺪهниг. орогар.
фати феълии замони гузашта аз орамидан. 2.
вазнин, бурдбор, ботамкин; ором. 3. ОРТАЛАБ ﻋﺎرﻃﻠﺐориятталаб.
хотирљамъ, беташвиш.
ОРУ آروгуфт. занбўр.
ОРОМИДАН آراﻣﻴﺪنниг. орамидан.
ОРУЃ آروغбоди меъда, ки бо садо аз гулў ме-
ОРОМИШ آراﻣﺶ1. бењаракатї, сукунат, су- барояд: оруѓ додан, оруѓ задан.
кут. 2. фароѓат, роњат, осоиш, дамгирї,
таскинёбї. 3. амният, эминї, тинљї. ОРУЃДА آروﻏﺪهхашмгин, ѓазабнок.
ОРОМИШГОЊ آراﻣﺸﮕﺎهниг. оромгоњ. ОРУХОНА آروﺧﺎﻧﻪ1. хонаи занбўр. 2. маљ. љои
сердаробурои сермаѓал.
ОРОМЇ آراﻣﻲ1. осудагї, беташвишї; ба оромї
гузаштан. 2. хомўшї, сукунат. 3. таскинёбї, ОРФОГРАФИЯ ю. آرﻓﺎﮔﺮﻓﻴﻪниг. имло.
фурў нишастани изтироб, хашм ва асабияту
љўшу хурўш. 4. амният, тинљї; ба оромї ОРФОЭПИЯ ю. آرﻓﺎﺋﭙﻴﻪ ќоидањои тарзи талаф-
батамкинї, бидуни изњори асабоният, хун- фузи дуруст.
сардона, бе изњори љўшу хурўш.
ОРФОЭПЇ آرﻓﺎﺋﭙﻲмансуб ба орфоэпия.
ОРОМОНА آراﻣﺎﻧﻪ1. бо сукут, ба оромї. 2.
бофароѓат, бароњат. 3. бешитоб, ботамкин, ОС І آسсанги гирде, ки ѓалларо ба воситаи он
хотирљамъона, бо сукуну ќарор. орд мекунанд; ин санг агар бо ќуввати об
кор кунад, «осиё» ё «осиёб»; агар бо ќувваи
ОРОМОНДАН آراﻣﺎﻧﺪنором кардан, аз њара- даст кор кунад, «дастос» мегўянд.
кат монондан, сокит гардондан.
ОС ІІ آسкит., зоол. љонвари сафедранге, ки
ОРОМПАЗ آرام ﭘﺰнав. деги барќї, ки хўрокро нӯги думаш сиёњ аст ва аз пўсту мӯи он
дар замони муайян ва оњиставу ором мепа- пўстин медўзанд, ќоќум.
зад.
ОС ІІІ آسкит., бот. дарахтест њамешасабз, ки
ОРОМСЎЗ آرام ﺳﻮزон ки ва он чи сабаби нестї баландтар аз анор буда, баргу гулаш хуш-
оромї мегардад: бањси оромсўз, бути ором- бўст, дар тиб њамчун даво кор фармуда ме-
сўз. шавад, мӯрд, ранд, исмор.
ОРОМФИЗО//ОРОМАФЗО آرام اﻓﺰا// آرام ﻓﺰاниг. ОС ІV آسкит. 1. қабр. 2. ёр, соҳиб. 3.
оромбахш. хокистаре, ки дар оташдон боқӣ монда аст.
4. нишона; нишона ва аломатҳои иморат ва
ОРОМЉОЙ آرام ﺟﺎي1. љои ором ва осуда. 2. ободӣ.
љои оромиш, љои истироњат.
ОС – 36 –
ОС V آسкит. 1. тирандози моҳир, камонвар. 2. ОСЕТИНЇ آﺳﻴﺘﻴﻨﻲ мансуб ба осетин; забони
камон, силоҳи тирандозӣ. осетинї.
ОС VІ آسкит. номи қавми эронии сокини ОСИВОР آﺳﻴﻮارкит. монанди гунањкор,
Ќафќози Марказї, ки ҳамчунин бо номҳои гунањгорсифат.
ирун, эсҳо ва осетҳо маълуманд.
ОСЇ I а. ﻋﺎﺳﻲгунањкор, нофармон, он ки хило-
ОСА آﺳﻪкит. замини барои кишт омода; киш- фи нишондоди дину шариат амал мекунад.
тзор.
ОСЇ IІ آﺳﻲмансуб ва марбут ба ос VІ.
ОСАЃДА آﺳﻐﺪهкит. муњайё, тайёр, омода.
ОСИЁ І آﺳﻴﺎ1. дастгоње, ки дар он ѓалла-
ОСАФ آﺻﻒкит. 1. номи вазири Сулаймон, ки донаро орд мекунанд. 2. љои ѓалла орд
ба доної машњур будааст. 2. маљ. вазири до- кардан; осиё ба навбат (маќ.) њар кор ба
но, вазири ботадбир. навбати худ, ба навбат бояд риоя кард; санги
зерини осиё маљ. устувор, барќарор, собит; як
ОСАФЇ آﺻﻔﻲкит. вазирї, вазирї кардан. осиё об обе, ки тавоноии гардондани як
осиёберо дорад; ба осиё(б)и касе об рехтан ба
ОСЕБ آﺳﻴﺐ1. озор, ранљ, дард. 2. зарар, зиён, пешрафти кори касе боис шудан.
газанд. 3. офат, накбат, бало. 4. зарба, сада-
ма, кўфт; осеб расондан зарар расондан, зиён ОСИЁ ІІ ю. آﺳﻴﺎ яке аз ќитъањои шашгонаи
ворид сохтан ба чизе. олам.
ОСЕБДЕЊ آﺳﻴﺒﺪهосебдињанда, ранљдињанда, ОСИЁБ آﺳﻴﺎبниг. осиё І.
газандрасон.
ОСИЁБОН آﺳﻴﺎﺑﺎنон ки осиёбонї мекунад;
ОСЕБДИДА ( آﺳﻴﺒﺪﻳﺪهшахси) зарардида, он ки соњиби осиё.
ба вай газанде расидааст.
ОСИЁБОНЇ آﺳﻴﺎﺑﺎﻧﻲкасбу кори осиёбон.
ОСЕБДИЊАНДА آﺳﻴﺒﺪﻫﻨﺪهниг. осебдењ.
ОСИЁНА ﻋﺎﺻﻴﺎﻧﻪнофармонбардорона, исёнко-
ОСЕБРАСОН آﺳﻴﺒﺮﺳﺎنкасе ва чизе, ки ба дига- рона, осивор, монанди осї.
рон осеб мерасонад; ниг. осебдењ.
ОСИЁПУЛЇ آﺳﻴﺎﭘﻮﻟﻲмузде, ки ба осиёбон ба-
ОСЕБШИНОС آﺳﻴﺒﺸﻨﺎس тиб. пизишки осеб- рои орд кардани ѓалла дода мешавад.
шинос.
ОСИЁСАНГ آﺳﻴﺎﺳﻨﮓ1. санги осиё. 2. маљ.
ОСЕБШИНОСЇ آﺳﻴﺒﺸﻨﺎﺳﻲтиб. як бахши илми санги бузург, санги гарон.
тиб, ки осеб, сабаби пайдоиш ва анвои он,
њамчунин равишњои пешгирию табобати он- ОСИЁХОНА آﺳﻴﺎﺣﺎﻧﻪбинои осиё, љои орд кар-
ро мавриди омўзиш ќарор медињад. дани ѓалла.
ОСЕВАН آﺳﻴﻮنниг. осема. ОСИЁЧАРХ آﺳﻴﺎﭼﺮخосиёи бодї.
ОСЕМА آﺳﻴﻤﻪпарешон, музтариб, мушавваш; ОСИМ а. آﺛﻢгунањгор, муҷрим, базаҳкор, осї.
саросема; њайрон, шефта; саргашта, дево-
намиљоз, осеван; осема гаштан (шудан) њай- ОСИМАСАР آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺮниг. осемасар.
рон ва парешонхотир шудан; девона шудан.
ОСИФ I а. ﻋﺎﺻﻒкит. боди сахт, тундбод.
ОСЕМАНАЗАР آﺳﻴﻤﻪ ﻧﻈﺮкит. шўрида, нигоњ,
ошуфтаназар; мадњуш, азњушрафта, азњол- ОСИФ II а. ﻋﺎﺛﻒкит. пасрав, тобеъ.
рафта.
ОСМОН آﺳﻤﺎنфазои бенињояти атрофи Замин,
ОСЕМАСАР//ОСЕМАСОР آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺎر//آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺮ ки ба назар кабудранг ва гунбадшакл мена-
саргардон, мутањаййир, парешонњол, саро- мояд, сипењр; аз осмон афтодани чизе
сема. ногањонї ва муфт ба даст даромадани чизе;
осмонро ба сар бардоштан сахт ва баланд до-
ОСЕТИН آﺳﻴﺘﻴﻦмиллати эронинажод, ки дар ду фарёд кардан; осмон ба сари касе фурў
Ќафкоз зиндагонї мекунад. рафтан ба мушкили сахт афтодан, бадбахтии
калоне рўй додан; ба осмон бардоштан касеро
– 37 – ОСМ
касеро бисёр ва берун аз њад таъриф кардан; навохтан хеле баланду пурѓулѓула доира за-
ба осмон дакка задан хеле баланд бардошта дан.
шудан; ба осмон расидан бисёр баланд шудан
(мас., овоз); осмонро ба замин овардан иљро ОСМОННАВАРД آﺳﻤﺎن ﻧﻮردосмонгард, ба-
кардани кори мањоле; сари касе ба осмон ра- ландпарвоз, њавопаймо (мас., паранда).
сидан хеле сарбаланд ва ифтихорманд шу-
дан; осмон ба замин начаспидан ягон њодисаи ОСМОННАМО آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎабзоре барои намои-
фавќулодда ё ислоњнопазир ба вуќўъ наома- ши тасвири љирмњои осмонї, ситорањо ва ѓ.,
дан; осмон шудан маљ. соњиби мартабаи ба- афлокнамо.
ланд шудан; њавобаланд, маѓрур, каснорас,
касношинос ва дастнорас шудан; осмон ба- ОСМОННИЊОД آﺳﻤﺎن ﻧﻬﺎد1. ниг. осмонасос. 2.
ланд (дур), замин сахт дар мавриди ноилољ маљ. асилзода, покнажод.
мондан ва ба мушкили худ чора наёфтан
гуфта мешавад; дар њафт осмон ситорае на- ОСМОНПАЙМО(Й) ( آﺳﻤﺎن ﭘﻴﻤﺎ)يосмонсайр,
доштан нињоят нодор ва камбаѓал будан. он ки, он чи дар осмон сайр ва гардиш меку-
над.
ОСМОНА آﺳﻤﺎﻧﻪкит. саќф, шифти хона, шифти
бино. ОСМОНРАНГ آﺳﻤﺎن رﻧﮓниг. осмонгун.
ОСМОНГАРД آﺳﻤﺎن ﮔﺮدон чи дар осмон пар- ОСМОНСОЙ آﺳﻤﺎن ﺳﺎيосмонхарош, осмонрас,
воз мекунад (паранда, њавопаймо). нињоят баланд.
ОСМОНГУН آﺳﻤﺎن ﮔﻮن1. ба ранги осмон. 2. ОСМОНФАР آﺳﻤﺎن ﻓﺮпуршаъну пуршукўњ, бо-
маљ. кабуд, обиранг, лољувардї. шукўњ.
шудан; осуда гузоштан касеро ба њоли худ овардан; оташ афрўхтан алав даргирондан;
мондан, кордор нашудан, ташвиш надодан, оташ афтодан ба љое даргирифтан, сўхтан;
безобита накардан (касеро); осуда кардан оташ афтодан ба дили касе безобита шудан,
(намудан) аз ташвиш рањонидан, ором кар- њаросон шудан, бетоќат шудан; оташ аф-
дан, хотирљамъ намудан. шондан (фишондан) оташ пошидан, алав сар
додан; оташ боридан аз чашм дар њолати
ОСУДАГЇ آﺳﻮدﮔﻲоромї, тинљї, осоиш; хашму ѓазаб будан; оташ гирифтан а) дарги-
фароѓат, дар роњат будан, хотирљамъї. рифтан, сўхтан; љомааш оташ гирифт; б) маљ.
хашмгин шудан, тез ва асабонї шудан; оташ
ОСУДАДИЛ آﺳﻮده دلором, хотирљамъ, беташ- даргирондан оташ афрўхтан; оташ додан
виш, беизтироб. сўзондан, даргирондан; оташ задан сўзондан,
алав мондан, алав сар додан ба љое; оташи
ОСУДАДИЛОНА آﺳﻮده دﻻﻧﻪ баоромї, беташ- касеро доман задан маљ. касеро хашмгин
виш. кардан, барангехтан; оташ кушодан (аз тўп,
туфанг) тир холї кардан; оташ(ро) куштан
ОСУДАКОРЇ آﺳﻮده ﻛﺎريкит. сусткорї, танба- оташро хомўш кардан; оташ мондан ба чизе
лї, коњилї. даргирондани чизе; оташ паридан аз чашм
сахт зарба расидан ба чашм; оташи касеро
ОСУДАН آﺳﻮدنором гирифтан, дам гирифтан, паст кардан хашму ѓазаби касеро фурў ни-
роњат кардан; дами беѓам задан. шондан, ором кардан, таскин додан; оташ
ОСУДАХАЁЛ ниг. осудахотир. пошидани чашм барќ задан, дурахшидани
чашм; оташ(ро) фурў нишондан а) оташро
ОСУДАХОТИР آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮниг. осудадил. куштан, хомўш кардан; б) маљ. фитнаеро
паст кардан; миёни ду оташ мондан маљ. чи
ОСУДАЊГОЊ آﺳﻮده ﮔﺎهкит. мањал ва макони кор кардан ва ба куљо рафтани худро надо-
осоишу истироњат, осоишгоњ. нистан.
ОСУДАЊОЛ آﺳﻮده ﺧﺎلосударўзгор, он ки вазъ- ОТАШАК І آﺗﺸﻚ1. шакли тасѓири оташ; лах-
аш тинљу ором аст; дењќони осудањол. ча. 2. барќ, соиќа.
ОСУДАЊОЛЇ آﺳﻮده ﺣﺎﻟﻲосудањол будан. ОТАШАК ІІ آﺗﺸﻚяк навъ бемории мева (себ,
зардолу), ки дар рўи он холњои сиёњи сахт
ОСУДАЊОЛОНА آﺳﻮده ﺣﺎﻻﻧﻪ ба осудагї, оро- пайдо мешавад ва мева сахту камоб мегар-
мона. дад.
ОТАШДИЊАНДА آﺗﺶ دﻫﻨﺪهсифати феълии за- шинтабъ шоире, ки салиќаи баланд дорад.
мони њозира аз оташ додан; оташафрўз;
сўзонанда (љоеро); оташдињандагони љанг ки- ОТАШИНХОНА آﺗﺸﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ:оташинхонаи сахт-
ноя аз касони афрўзандаи љанг, ононе ки ба- љўш кит. киноя аз дунё, љањон.
рои сар кардани љанг бањонае мељўянд.
ОТАШИНХЎ(Й) ( آﺗﺸﻴﻦ ﺧﻮ)يниг. оташинмизољ.
ОТАШДОН آﺗﺶ دانљое, ки оташ афрўхтаанд,
кўра; манќал, дегдон; сарфаи сари оташдон ОТАШИНХЎЇ آﺗﺸﻴﻦ ﺧﻮﺋﻲниг. оташинмизољї.
бењ аз савдогари Њиндустон (зарб.).
ОТАШЇ آﺗﺸﻲ1. мансуб ба оташ. 2. маљ. бисёр
ОТАШЗАБОН آﺗﺶ زﺑﺎنниг. оташбаён. базеб, назаррас.
ОТАШЗАБОНЇ آﺗﺶ زﺑﺎﻧﻲниг. оташбаёнї. ОТАШКАДА آﺗﺸﻜﺪهтаър. ибодатгоњи зар-
душтиён, ки дар он оташ ба таври доимї
ОТАШЗАН آﺗﺶ زنоташафрўз, сўзонандаи чизе. фурӯзон буд.
ОТАШЗАНА آﺗﺶ زﻧﻪ1. пешдаргирон, алавдар- ОТАШКОВ آﺗﺶ ﻛﺎوолати чўбин ва ё оњанин
гирон, пешгирон. 2. санги оташ, санги барои кофтани оташ.
чаќмоќ, оташбарг, санг ё оњане, ки онро ба
санге зада, оташ мебароранд. ОТАШКОВАК آﺗﺶ ﮔﺎوكниг. оташков.
ОТАШЗАНАНДА آﺗﺶ زﻧﻨﺪهниг. оташангез. ОТАШКОР آﺗﺶ ﻛﺎرон ки бо оташ сару кор до-
рад; оњангар, кўрабон, гўлахї ва ѓ.
ОТАШИН آﺗﺸﻴﻦ1. мансуб ба оташ; чун оташ,
ба ранги оташ, аз оташ пайдошуда. 2. маљ. ОТАШКУШ آﺗﺶ ﻛﺶ1. кушандаи оташ, хомўш-
пурњарорат, оташбор, гарму љўшон, њаяљо- кунандаи оташ. 2. маљ. он ки фитнаву
нангез; нутќи оташин, оњи оташин, саломи машѓаларо фурў менишонад.
оташин. 3. хашмгин, ќањролуд, ѓазабнок;
оташин кардан касеро боиси хашми касе гар- ОТАШКУШАК آﺗﺶ ﻛﺸﻚвоситаи оташкушї;
дидан, ба хашму ѓазаб овардан; оташин шу- асбоби оташкушї воситаи фурӯ нишондани
дан ѓазабнок шудан, хашм гирифтан, дар оташ.
ќањр шудан.
ОТАШКУШЇ آﺗﺶ ﻛﺸﻲ1. хомўш кардани сўх-
ОТАШИНЇ آﺗﺸﻴﻨﻲ1. бадќањрї, хашмнокї, њо- тор ва оташ. 2. маљ. хомўш кардани фитнаву
лати хашму ѓазаб, хашмгин будан. 2. пур- маѓал.
њароратї, пурњайяљонї.
ОТАШКУШОЇ آﺗﺶ ﻛﺸﺎﻳﻲоғоз кардан ба
ОТАШИНЌАЛАМ آﺗﺸﻴﻦ ﻗﻠﻢќаламдасте, ки су- тирандозї ( аз тўп, пулемёт, милтиќ ва ѓ.).
ханаш муассир ва њаяљоновар аст: шоири
оташинќалам. ОТАШЌАЛАМ آﺗﺶ ﻗﻠﻢниг. оташинќалам.
ОТАШРАНГ آﺗﺶ رﻧﮓ1. ба ранги оташ. 2. маљ. ОТИЛ а. ﻋﺎﻃﻞ1. барањна ва холї аз чизе;
сурхранг, сурхи баланд. мањрум, људо. 2. бекор, бењуда.
ОТАШРЕЗ آﺗﺶ رﻳﺰ1. сўзон, фурўзон; шўъ- ОТИР а. ﻋﺎﻃﺮкит. муаттар, атромез, хушбўй;
лавар. 2. ниг. оташафрўз II. хотири отир хотири беѓубор, хотири софу
бекудурат.
ОТАШСУРХКУН آﺗﺶ ﺳﺮﺧﻜﻦ кит., ниг. оташ-
гардон. ОТИФА//ОТИФАТ ﻋﺎﻃﻔﺖ// ﻋﺎﻃﻔﻪкит. мењрубо-
нї, шафќат, илтифот.
ОТАШСУХАН آﺗﺶ ﺳﺨﻦмаљ., ниг. оташбаён:
нотиќи оташсухан, шоири оташсухан. ОТИЯ а. آﺗﻴﻪмуаннаси отї.
– 43 – ОФТ
охируламр; дар охири кор дар анљоми кор, ОХИРУЗЗАМОН а. آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎنниг. охирзамон.
баъди тамом шудани кор; ба охир расидан
тамом шудан, анљом ёфтан, поён ёфтан; ба ОХИРУЛАМР آﺧﺮاﻻﻣﺮ саранљом, дар поёни
охир расонидан ба анљом расонидан, то кор, нињоят.
интињо бурдан; охир шудан ба поён расидан,
сар омадан; охири охирон нињоят, дар ОХОЛ آﺧﺎلкит. њар чизи афканданї ва нодар-
нињояти кор. кор ба мисли пўстлох, хасу хошок, хокрўба;
ахлот.
ОХИРАН а. ً آﺧﺮاдар охир, пас аз њама.
ОХТА آﺧﺘﻪ1. сифати феълии замони гузаштаи
ОХИРАНДЕШ آﺧﺮاﻧﺪﻳﺶон ки охиру анљоми охтан. 2. овезон.
кореро доимо андеша мекунад, оќибатбин.
ОХТАН آﺧﺘﻦ1. књн. кашидан, баровардан
ОХИРАНДЕШЇ آﺧﺮاﻧﺪﻳﺸﻲоќибатандешї, оќи- (мас., теѓро аз ѓилоф). 2. овехтан.
батбинї.
ОХУНД آﺧﻮﻧﺪтаър. 1. мулло, муаллим, пеш-
ОХИРАТ а. آﺧﺮتд. он дунё, љањони дигар, са- вои динї. 2. дар Бухорои замони амир яке аз
рои дигар, уќбо, олами уќбо, дорулбаќо. мансабњои олии динї.
ОХИРАТГАРО آﺧﺮﺗﮕﺮاон ки ба охират ва ОХУНДНАМО آﺧﻮﻧﺪﻧﻤﺎон ки ба зоњир охунд
парњезгорї дода шудааст, парњезгор. аст, вале шариатро риоя намекунад, мулло-
намо, он ки зоњиран ба мулло монанд аст.
ОХИРАТГАРОЇ آﺧﺮﺗﮕﺮاﻳﻲохиратгаро будан,
парњезгорї, амали охиратгаро. ОХУР آﺧﻮر// آﺧﺮ1. љои махсуси хўрокхўрии
чорпоён; аз охури баланд (боло) ем хўрдан;
ОХИРАТШИНОСЇ آﺧﺮت ﺷﻨﺎﺳﻲд. љараёни маљ. ашрофона рўз гузарондан, назарбаланд
фалсафии диние, ки дар бораи поёни љањон будан.
сарнавишти башар дар охират бањс мекунад,
меодшиносї. ОХУРА//ОХУРАК آﺧﺮك// آﺧﺮهтиб. устухони
зери гардану гулў.
ОХИРБИН ﺑﻴﻦ آﺧﺮ маљ. оќибатандеш, дуран-
деш, дурбин. ОХУРЇ آﺧﺮي1. чорвое, ки аз охур ем мехўрад.
2. чорвои парвої.
ОХИРБИНЇ آﺧﺮ ﺑﻴﻨﻲмаљ. оќибатандешї.
ОХУРСОЛОР آﺧﺮﺳﺎﻻر кит. мирохур, сардори
ОХИРЗАМОН آﺧﺮ زﻣﺎنд. давраи охир, давраи саисхона.
вопасини дунё, наздик ба рўзи ќиёмат;
пайѓамбари охирзамон Муњаммади Муста- ОХУРЧА آﺧﺮﭼﻪ1. охури хурд. 2. маљ. жарфнои
фо(с); Мањдии охирзамон Мањдии Мавъуд (а) хурд; дари (остонаи) љоеро, касеро охурча
охирин имом аз имомони дувоздањгонаи ши- кардан ба љое бисёр рафту омад кардан, ба
аи имомия, ки ба эътимоди ањли ташаййуъ љое барои коре бисёр рафтуой кардан, хира-
пас аз ѓайбати кубро дар давраи охири дунё гии зиёд кардан. 2. ниг. охурак.
зуњур мекунад.
ОХУРЧЇ آﺧﺮﭼﻲходими саисхона, саис, он ки
ОХИРИН آﺧﺮﻳﻦ1. пасин, вопасин, баъд аз ди- ба охури чорпоён алаф мерезад.
гарон, баъд аз њама, баъдина. 2. нињої,
интињої; сухани охирин сухани охир, сухани ОХУРЧЎБ آﺧﺮﭼﻮبчўби охур, чўби саис.
вопасин; ќарори охирин ќарори вопасин,
ќарори ќатъї. ОХШИГ آﺧﺸﻴﮓниг. охшиљ.
ОХИРИУМРЇ آﺧﺮﻋﻤﺮيвоќеъгашта дар айёми ОХШИЉ آﺧﺸﻴﺞ1. зид, мухолиф. 2. маљ. унсур,
охирини умр. њар як аз унсурњои чоргона, ки иборат аз хо-
ку обу боду оташ аст.
ОХИРЇ آﺧﺮيохирин, вопасин, аз њама баъ-
дина, мансуб ба давраи охири чизе; амирони ОЊ آه1. калимае, ки дар пайомади дарду ѓам ва
охирии Бухоро. пушаймонї аз сина мебарояд. 2. нидо; вой,
воњ; оњ, вой, оњи оташбор, оњи сўзон; оњи сард
ОХИРСУХАН آﺧﺮﺳﺨﻦсухани вопасин, каломи оњи њасратомез; оњу воњ кардан зорї кардан,
мунтањо. изњори дарду њасрат кардан; оњ кашидан аз
шиддати дарду њасрат нафаси чуќур баро-
ОЊА – 46 –
вардан. ОЊАНГАРХОНА ﺧﺎﻧﻪ آﻫﻨﮕﺮ коргоњи оњангар,
устохонаи оњангар.
ОЊАК آﻫﻚхим. моддае, ки аз пухтани санги
махсусе њосил мешавад ва дар сохтмон ба ОЊАНГДОР آﻫﻨﮓ دار1. он чи овозу садо до-
кор меравад; оњаки кушта ё шукуфта оњаки рад. 2. хушовоз, мавзуновоз.
обрасида.
ОЊАНГСОЗ ﺳﺎز آﻫﻨﮓ он ки оњанги мусиќї
ОЊАКЗАНЇ آﻫﻜﺰﻧﻲоњак задан, оњак кардан, эљод мекунад.
сафед кардан (-и девор, дарахт ва ѓ.).
ОЊАНГСОЗЇ آﻫﻨﮓ ﺳﺎزيкору амали оњангсоз.
ОЊАКЗАРНИХ آﻫﻚ زرﻧﻴﺦоњаки бо хокаи зар-
них омехта барои тоза кардани мўи бадан. ОЊАНГУДОЗ آﻫﻦ ﮔﺪاز1. коргари оњангудозї.
2. маљ. сахт гарм, тафсон: офтоби оњангудози
ОЊАКЇ آﻫﻜﻲоњакдор; намади оњакї намаде, ки тобистон.
пашми он аз пўсти њайвонот ба воситаи
оњакоб људо карда шудааст. ОЊАНГУДОЗЇ آﻫﻦ ﮔﺪازيкасб ва амали оњанг-
удоз, гудозиш ё об кардани оњан.
ОЊАКНОК آﻫﻜﻨﺎكон чи бо оњак омехта аст:
оби оњакї. ОЊАНДИЛ آﻫﻦ دل1. маљ. сахтдил, сангдил, бе-
рањм. 2. маљ. ќавиирода; шердил, нотарс.
ОЊАКОБ آﻫﻚ آبобе, ки бо оњак омехта шуда-
аст. ОЊАНДОР آﻫﻦ دارон чи ки оњан дорад: чархи
оњандори ароба.
ОЊАКПАЗ آﻫﻚ ﭘﺰон ки сангро сўзонда оњак
њосил мекунад. ОЊАНИН آﻫﻨﻴﻦ1. мансуб ба оњан; чизи аз оњан
сохташуда: белчаи оњанин, сандуќи оњанин,
ОЊАКПАЗЇ آﻫﻚ ﭘﺰيоњак пухтан; кўраи мах- ќафаси оњанин. 2. маљ. сахт, ќавї, мањкам,
сус барои тайёр кардани оњак. нерўманд: азми оњанин, бозуи оњанин, дили
оњанин, иродаи оњанин.
ОЊАКСАНГ ﺳﻨﮓ آﻫﻚ маъд. санге, ки аз он
оњак мепазанд. ОЊАНИНБОЗУ آﻫﻨﻴﻦ ﺑﺎزوмаљ. ќавї, зўр.
ОЊАН آﻫﻦфилизи сахти маъруф; роњи оњан ро- ОЊАНИНДИЛ آﻫﻨﻴﻦ دلниг. оњандил.
њи релс гузошташуда барои њаракати
ќаторањо; ◊ оњани сард кўфтан кори бенатиља ОЊАНИНИРОДА اراده آﻫﻨﻴﻦмаљ. он, ки иродаи
ва бењуда кардан. ќавї дорад, матин.
ОЊАНБАДАН آﻫﻦ ﺑﺪن маљ. одами ќавї, пур- ОЊАНИНПАЙКАР آﻫﻨﻴﻦ ﭘﻴﻜﺮ1. он чи аз оњан
тоќат. сохта шудааст. 2. маљ. ќавї, мусстањкам.
ОЊАНБУР آﻫﻦ ﺑﺮ1. арраи оњанбурї. ОЊАНИНПАНЉА آﻫﻨﻴﻦ ﭘﻨﺠﻪ маљ. боќувват,
зўрманд.
ОЊАНБОЛ آﻫﻦ ﺑﺎل он чи боли оњанї дорад;
мурѓи оњанбол киноя аз њавопаймо. ОЊАНИНРОЙ آﻫﻨﻴﻦ راي маљ. сахтирода, ќави-
ирода.
ОЊАНГ I آﻫﻨﮓмус. 1. мавзунии садо. 2. наѓма,
наво; оњанги тор овози тор: ба оњанг андох- ОЊАНИНТАН آﻫﻨﻴﻦ ﺗﻦмаљ., ниг. оњанинпайкар.
тан оњанг бастан ба шеъре. 3. тарз, равиш,
тарзи гуфтор: бо оњанги маъюсона, бо оњанги ОЊАНЇ آﻫﻨﻲниг. оњанин.
узрхоњона, бо оњанги шодї, бо оњанги шўхї.
ОЊАНКЎБ آﻫﻦ ﻛﻮبбо оњан пўшондашуда.
ОЊАНГ II آﻫﻨﮓќасд, азм, ирода, ният.
ОЊАНМАЙДА آﻫﻦ ﻣﻴﺪهрезањои оњан, резањои
ОЊАНГАР آﻫﻨﮕﺮон ки аз оњан асбобу анљоми сўњонхўрдаи оњан.
гуногун месозад: устои оњангар.
ОЊАНПОРА آﻫﻦ ﭘﺎره порањои филизи партов-
ОЊАНГАРЇ آﻫﻨﮕﺮي1. касбу кори оњангар, сох- шуда.
тани олату анљоми гуногун аз оњан. 2. мансуб
ба оњангар: кўраи оњангарї, устохонаи ОЊАНПОЯ آﻫﻦ ﭘﺎﻳﻪпояи њар чиз, ки оњанин аст.
оњангарї.
– 47 – ОЊУ
додан; ош(ро) дам кардан ошро буѓ додан; ОШИЌОНА ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪмансуб ба ошиќ; ошиќвор;
ош кардан а) ош пухтан, палав пухтан; б) ки- шеъри ошиќона шеър дар баёни ишќ, шеъри
ноя аз њазм кардан, аз худ кардан; ош каши- ѓиної.
дан оши пухташударо аз дег ба табаќ гириф-
тан; ошу нон додан ба касе хўрондан, ѓизо ОШИЌПЕЧОН ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻴﭽﺎن бот., маљ. гули ни-
додан, сер кардан, касеро бо хўроки луфар.
рўзмарра таъмин кардан; ошу об кардан
мењмондорї кардан, зиёфат додан; ош пух- ОШИЌПЕША ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻴﺸﻪниг. ошиќмизољ.
тан палав пухтан; ошро обу равѓан кардан
зирбаки оши палавро тайёр кардан; ош ша- ОШЇ آﺷﻲмансуб ба ош: намаки ошї.
вад! нўши љон бод!, њазм шавад!, ба оши касе
магас афтидан ба кори касе халал расидан; ОШКАДУ آش ﻛﺪوкадуи хўрокї.
оши касе ба касе напухтан бо њам созгор на-
будан, муросо ва тавофуќ карда натавони- ОШКОР آﺷﻜﺎرба њама маълум, намоён, аён,
стан ба њамдигар; ◊ ба њар ош ќайла, ба њар падидор; муќоб. пинњон; ошкору нињон аёну
коса љазза шудан ниг. ба њар ош ќошуќ шу- пўшида, намоёну махфї; ошкор кардан аён
дан; ба њар ош ќошуќ (ќатиќ) шудан ба њар кардан, маълум кардан, ба рўи об баровар-
кори ба худ дахлдор ё бедахл њамроњ шудан; дан; ошкор шудан(гардидан) маълум гарди-
њамон ош, њамон коса њама чиз мисли пешта- дан.
ра, бе таѓйир; ба оши тайёр бакавул толиби ОШКОРБАЁНЇ آﺷﻜﺎرﺑﻴﺎﻧﻲошкоро баён кардни
чизи муфт, чизи бе дарди миён ба даст ома- андешаву афкори худ.
даро аз худ кардан, тайёрхўр; айб дар ош ё
дар мош? кї айбдор? (ваќти номаълум будани ОШКОРКУНАНДА آﺷﻜﺎرﻛﻨﻨﺪهон ки чизеро
айбдори коре мегўянд); оши бибихон яке аз парда аз рух мебардорад ва ошкор мекунад.
маросимњои динї, ки занон барпо мекунанд,
монанди бибисешанбе. 3. даббоѓї; ош дода- ОШКОРО آﺷﻜﺎراба таври намоён, ба тарзи аён,
ни пўст бо усули махсусе даббоѓї кардани аёнан; рўирост; муќоб. пинњонї; ба ошкоро
пўсти хом. 4. нидои ом(м), ки њангоми сурфа пинњон накарда, ба тарзи ба њама маълум;
кардани касе бар пушти ў мењрубонона зада, ошкоро гуфтан баръало гуфтан, рўирост
ин калимаро баён мекунанд; зоњиран маънои гуфтан.
«њалолат бод», «гулўятро нагирад»-ро дорад.
ОШКЎБА آﺷﻜﻮﺑﻪ1. саќфи хона; бом. 2. њар чи-
ОШДОН آﺷﺪان1. љое, ки деги ошпазї шинонда наи девор; похса. 3. њар табаќаи иморат,
шудааст. 2 ошхона. ошёна. 4. њар табаќаи осмон.
ОШЁН//ОШЁНА آﺷﻴﺎﻧﻪ// آﺷﻴﺎن1. лона, хонаи ОШКЎХИДАН//АШКЎХИДАН
парандагон. 2. маљ. хона, маскан, ватан; اﺷﻜﻮﺧﻴﺪن//آﺷﻜﻮﺧﻴﺪنлаѓжидан, лаѓжида афто-
ошён доштан љой доштан, љойгузин будан; дан.
ошён мондан лона сохтан, хона кардан. 3.
њар ќабати хона дар хонањои чандинќабата. ОШМОЛ آﺷﻤﺎلхушомадгў, мутамаллиќ.
ОШИЌ а. ﻋﺎﺷﻖон ки касе ё чизеро аз њад зиёд ОШМОЛЇ آﺷﻤﺎﻟﻲон чи мансуб ба хушомадгў
дўст медорад; дўстдоранда, дилдода, дил- аст, чоплусї, хушомадгўї, тамаллуќ.
бохта; ошиќи чароѓ парвона; ошиќи шайдо
ошиќи сахт дилбохта, ошиќи ошуфтањол; ОШНО I آﺷﻨﺎ1. шинос, балад, огоњ, бохабар. 2.
ошиќу маъшуќ а) дўстдоранда ва дўстдош- ёр, дўст, улфат; муќоб. бегона: ошнои дерин.
ташуда; б) гуфт. часпаки дару тиреза ошиќ 3. шиносо, маълум; овози ошно овози шино-
шудан.касеро наѓз дидан, ба касе дил бохтан; со; ошно будан а) шинос будан (бо касе); б)
ошиќи печон гули нилуфар. воќиф будан (аз коре); ошно гирифтан касеро
ошної пайдо кардан, дўст шудан бо касе;
ОШИЌЇ ﻋﺎﺷﻘﻲошиќ шудан, ошиќ будан; он чї ошно кардан касеро бо касе ё бо чизе шино-
мансуб ба ошиќ аст. сондан, шинос кардан; ошно шудан шинос
шудан, шиносої пайдо кардан, воќиф гарди-
ОШИЌМИЗОЉ ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺰاخ ишќварз, ошиќпеша, дан.
ошиќ.
ОШНО II آﺷﻨﺎ кит. шино, шиноварї, оббозї,
ОШИЌНАВОЗ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻮازмаъшуќ, он ки ба оббурї.
ошиќи худ навозишу илтифот дорад.
ОШНОБЕЗОР آﺷﻨﺎﺑﻴﺰار он ки аз ёру дўсти худ
ОШН – 50 –
мегурезад. ОШТИДИЊАНДА آﺷﺘﻲ دﻫﻨﺪهон ки мухолиф-
атдоштаро оштї медињад..
ОШНОБОЗ آﺷﻨﺎﺑﺎزљўрабоз, ошнопарвар.
ОШТИДИЊЇ آﺷﺘﻲ دﻫﻲду нафари бо њам љан-
ОШНОБОЗЇ I آﺷﻨﺎﺑﺎزيљўрабозї, ошно- гиро оштї додан.
парварї, риояткорї нисбат ба ёру шиноси
худ. ОШТИНАШАВАНДА آﺷﺘﻲ ﻧﺸﻮﻧﺪهсулњнопазир,
он чи ки ќобили сулњу оштї нест.
ОШНОБОЗЇ II آﺷﻨﺎزيкит. шиноварї, оббозї.
2. шиноварї, оббозї. ОШТИНОПАЗИР ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ آﺷﺘﻲ роњнадињанда ба
њељ гуна созишу сулњ.
ОШНОВАР آﺷﻨﺎورшиновар, оббоз, оббур.
ОШТИНОПАЗИРЇ آﺷﺘﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮيмухосимат, ду-
ОШНОЁНА آﺷﻨﺎﻳﺎﻧﻪба чашми ошної, њамчун шманї, адоват.
ошно ва шинос.
ОШТИХОЊЇ آﺷﺘﻲ ﺧﻮاﻫﻲсулњљўї, муросо.
ОШНОЇ آﺷﻨﺎﺋﻲ1. ошно будан, шиносої, ошно
шудан. 2. илтифоту изњори шиносої тавассу- ОШТИХЎРА(К) ( آﺷﺘﻲ ﺧﻮره)كзиёфате, ки ба
ти оѓўш гирифтану бўсидан; ба тарзи ошної муносибати оштї шудани ду кас ё ду тарафи
дўстона; ошної доштан шинос будан (бо ка- ба њам љангї барпо кунанд.
се), воќиф будан, огоњ будан (аз коре); ошної
пайдо кардан шинос шудан. ОШТИЉЎЁНА آﺷﺘﻲ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪсулњљўёна.
ОШНОНАМО آﺷﻨﺎﻧﻤﺎ мисли ошно, монанд ба ОШТЇ آﺷﺘﻲсозиш ва оштї баъд аз љангу ни-
ошно. зоъ; оштї додан касеро бо касе сулњ кунони-
дан; оштї кардан сулњ кардан, бас кардани
ОШНОРЎ(Й) ( آﺷﻨﺎرو)ي1. шинос, ошно, дўст. 2. љангу низоъ; ошно шудан сулњ кардан, ошно
маљ. дилнишин, дилпазир (мас., одам). кунонидан ниг. оштї додан.
ОШНОХОНА آﺷﻨﺎﺧﺎﻧﻪхонаи каси ошно ва ши- ОШУФТА آﺷﻔﺘﻪ1. парешон, мушавваш, ба њам
нос. омехта: зулфи ошуфта, хотири ошуфта. 2.
маљ. парешонњол, мушаввашхотир. 3. маљ.
ОШОЛУД ﻟﻮدĤ آﺷгуфт. ношуд, миљморуќ. хашмгин. 4. маљ. дилдода, ошиќ.
ошом آﺷﺎم1. асоси замони њозира аз феъли ошо- ОШУФТАБАХТ آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺨﺖ маљ. бадбахт, бето-
мидан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба леъ.
маънои ошоманда: хуношом, майошом, дув-
дошом... ОШУФТАГЇ آﺷﻔﺘﮕﻲ1. парешонї, мушаввашї,
парешонњолї. 2. маљ. шўридагї, љунун.
ОШОМИДАН آﺷﺎﻣﻴﺪنнўшидан, хўрдан (беш-
тар нисбат ба хўрокњои обакї). ОШУФТАДИЛ آﺷﻔﺘﻪ دل1. маљ. парешонњол, па-
решонхотир; шўрида, музтариб. 2. ошиќ.
ОШОМИДАНЇ آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲон чи мансуб ба ошо-
мидан аст; оби ошомиданї. ОШУФТАКОКУЛ آﺷﻔﺘﻪ ﻛﺎﻛﻞ он ки кокулаш
парешон аст.
ОШПАЗ آﺷﭙﺰон ки кораш хўрок пухтан аст,
касе, ки хўрок мепазад, хўрокпаз, таббох. ОШУФТАМАЃЗ آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰ кит. шефта, девона,
девонаавзоъ.
ОШПАЗЇ آﺷﭙﺰي хўрокпазї, касби ошпаз,
таббохї. ОШУФТАМЎЙ آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻮيон ки мўяш дарњаму
барњам ва шона нокарда аст, парешонмўй.
ОШПАЗХОНА آﺷﭙﺰ ﺧﺎﻧﻪљое, ки дар он хўрок
мепазанд, матбах. ОШУФТАН آﺷﻔﺘﻦ1. маљ. ба њаяљон омадан,
музтариб шудан. 2. маљ. оташин шудан, ба
ОШТАХТА آش ﺗﺤﺘﻪтахтаи махсус, ки ба рўи хашм омадан, тезу тунд шудан.
вай хамири оширо пањн карда мебуранд.
ОШУФТАРЎЗ روز آﺷﻔﺘﻪкит. бадбахт, бетолеъ,
ОШТИГЇ آﺷﺘﻴﮕﻲ1. оштї, мусолиња. 2. маљ. ошуфтарўзгор.
дўстї, рафоќат.
ОШУФТАРЎЗГОР آﺷﻔﺘﻪ روزﮔﺎر кит. ошуфта-
– 51 – ОЯН
њол, бадбахт, бетолеъ. ба хўрок медињанд.
ОШУФТАСОМОН آﺷﻔﺘﻪ ﺳﺎﻣﺎنниг. ошуфтадил. ОШХЎРАК آش ﺧﻮركдастмоле, ки ваќти хў-
рокхўрї ба сари синаи кўдакон мебанданд,
ОШУФТАХОТИР آﺷﻔﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮмаљ. парешонхо- пешгирак.
тир, ба њаяљон омада, хашмгин, музтариб-
њол. ОШХЎРЇ آش ﺧﻮريхўрдани таом, сарфи хўрок
(палав); зарфњои ошхўрї зарфњое, ки таоми
ОШУФТАЊОЛ ﺣﺎل آﺷﻔﺘﻪ ниг. ошуфтадил ва тайёрро ба онњо мекашанд (табаќ, коса ва
ошуфтахотир. ѓ.).
ОШУФТАЊОЛЇ آﺷﻔﺘﻪ ﺣﺎﻟﻲмансуб ба ошуфта- ОЯ I //ОЯТ آﻳﺖ// آﻳﻪкит. 1. нишон, аломат.
њол; парешонњолї, изтироб, шефтагї. 2. далел, њуљљат, бурњон. 3. мўъљиза, каро-
мат. 4. д. як сухани тамом аз Ќуръон, ки дар
ошўб آﺷﻮب1. асоси замони њозира аз ошуфтан. он сураҳо аз оёт таркиб ёфтаанд; њар кадом
2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои фиќраи Ќуръони Маљид, ки бад-он ваќф ку-
шўрангез: дилошўб, шањрошўб... нанд.
ОШЎБ آﺷﻮبѓавѓо, шўр, фитна, шўриш; ошўб ОЯ II آﻳﻪгуфт. 1. модар. 2. мурољиати муадда-
барпо кардан шўридан, ба шўриш бархостан; бона ба зани солманд.
ошўб бархостан сар шудани шўриш.
ОЯНД آﻳﻨﺪшакли шеърии оянда.
ОШЎБГАР آﺷﻮﺑﮕﺮшўришкунанда, фитнаангез.
ОЯНДА آﻳﻨﺪه1. сифати феълии замони њозира
ОШЎБГАРЇ آﺷﻮﺑﮕﺮيисёнкорї, фитнаангезї. аз омадан; он ки ва он чи меояд; ояндаву ра-
ванда рафту омадкунанда. 2. дар пеш истода,
ОШЎБГАРОНА آﺷﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ исёнкорона, фитна- он чи воќеъ хоњад шуд; панљшанбеи оянда
гарона. панљшанбее, ки дар пеш аст, фарзанди оянда
фарзанде, ки акнун таваллуд хоњад ёфт. 3.
ОШЎБИДАН آﺷﻮﺑﻴﺪنшўридан, фитна кардан. истиќбол; муќоб. гузашта; дар оянда мин-
баъд.
ОШЎБКОР آﺷﻮب ﻛﺎرниг. ошўбгар.
ОШЎЃ آﺷﻮغшахси номаълум, ѓайри шинос,
ОЯНДАБИНЇ آﻳﻨﺪه ﺑﻴﻨﻲпешбинї, пешгўї; дур-
бинї.
ноошно.
ОЯНДАДОР آﻳﻨﺪه دارон ки ва он чи дорои оян-
ОШХОНА آش ﺧﺎﻧﻪ1. љое, ки хўрок мепазанд. 2. да аст, он ки ояндаи дурахшон дорад, он чи
љое, ки таомњои гуногун пухта мефурўшанд. истиќболи равшан дорад; умедбахш.
ОШХОНАДОР آش ﺧﺎﻧﻪ دار1. љое (њавлие), ки
ошхона дорад. 2. соњиби ошхона.
ОШХЎР آش ﺧﻮر1. он ки ош хўрданро дўст ме-
дорад. 2. хўранда; ошхўру нонхўри атроф
њамаи сокинони гирду пеши як мањал.
ОШХЎРА آش ﺧﻮرهзарфе, ки дар он ба сагу гур-
П
пар ﭘﺮ1. асоси замони њозира аз паридан. 2. ПАРАК I ﭘﺮك1. шакли тасѓири пар I, 1. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба номи дигар ситораи Суњайл.
– 69 – ПАР
ПАРАК II ﭘﺮك1. харсанг, шах, сангпорањои эътиќод дорад ва онро парастиш мекунад,
овезон. 2. параи бинї, нармаи ду пањлўи парастишкунанда; парастандаи хаёл киноя
бинї. аз шоир.
ПАРАЛЕЛ ю. ﭘﺮﻟﻴﻞ1. риёз. хатти мувозї. 2. ПАРАСТИДАН ﭘﺮﺳﺘﻴﺪن1. д. ибодат кардан,
љуѓр. хатти арз. 3. муќоиса, татбиќ. бандагї кардан. 2. хеле дўст доштан (чизе-
ро). 3. хизмати бемор кардан.
ПАРАЛЛЕЛЇ ﭘﺮﻟﻴﻠﻲниг. мувозї.
ПАРАСТИШ ﭘﺮﺳﺘﺶ1. д. бандагї, ибодат. 2.
ПАРАЛЛЕЛОГРАММ ю. ﭘﺮﻟﻴﻼﮔﺮمриёз. шакли таъзиму такрим, ситоиш. 3. хизматгорї;
чоргўшае, ки тарафњои муќобилаш ба бемордорї; парастиш кардан а) ибодат
њамдигар баробар ва мутавозї мебошанд. кардан; б) хизмат намудан, парасторї кар-
дан, нигоњубин кардан.
ПАРАМ ﭘﺮمниг. мушхор.
ПАРАСТИШГАР ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺮкит. 1. обид, пара-
ПАРАМЕТР ﭘﺮﻣﻴﺘﺮ1. риёз. бузургии доимии станда. 2. ходим, чокар.
бо њарф ифодашуда, ки ќимати њамешагии
худро фаќат дар доираи њисоби муайян ПАРАСТИШГАРЇ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺮي1. парастандагї,
нигоњ медорад. 2. мушаххас, бузургї. ибодат кардан. 2. хидмат, хидматгузорї.
ПАРАН ﭘﺮنшакли кўтоњшудаи Парвин. ПАРАСТИШГОЊ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎهљои парастиш,
маъбад, ибодатгоњ.
ПАРАНД I ﭘﺮﻧﺪкит. як навъ матои абрешимї,
њарир; парниён. ПАРАСТИШКАДА ﭘﺮﺳﺘﺸﻜﺪه ниг. парастиш-
гоњ.
ПАРАНД II ﭘﺮﻧﺪкит. љавњари теѓ, шамшер.
ПАРАСТИШХОНА ﭘﺮﺳﺘﺸﺨﺎﻧﻪ ниг. парастиш-
ПАРАНДА ﭘﺮﻧﺪه1. сифати феълии замони гоњ.
њозира аз паридан. 2. парвозкунанда,
парвозї. 3. мурѓ (-и хонагї ва њавої), мурѓи ПАРАСТОР ﭘﺮﺳﺘﺎر1. нигоњубинкунанда (-и
њавої. касе), ёрирасон, мададгор, ѓамхор. 2. он ки
ба нигоњубини бемор машѓул аст,
ПАРАНДАПАРВАР ﭘﺮﻧﺪهﭘﺮورпарваришку- њамшираи шафќат, њамшираи тиббї. 3.
нандаи паранда, он ки парандаро парва- тарбиятгар; мураббї. 4. кит. хизматгор,
риш мекунад; мурѓпарвар. ходим.
ПАРАНДАПАРВАРЇ ﭘﺮﻧﺪهﭘﺮوريпарвариши ПАРАСТОРЗАН ﭘﺮﺳﺘﺎرزنњамшираи шафќат.
паранда; мурѓпарварї.
ПАРАСТОРЇ ﭘﺮﺳﺘﺎريнигоњубин, ѓамхорї,
ПАРАНДАШИНОС ﭘﺮﻧﺪهﺷﻨﺎسмутахассиси хизматгузорї; парасторї кардан нигоњубин
соњаи парандашиносї, орнитолог. кардан, хизмат расондан; ба парасторї ги-
рифтан ба тарбияи худ гирифтан.
ПАРАНДАШИНОСЇ ﭘﺮﻧﺪهﺷﻨﺎﺳﻲяк соњаи зоо-
логия, ки ба омўзиши парандањо машѓул ПАРАСТУ ﭘﺮﺳﺘﻮзоол. фароштурук.
аст, орнитология.
ПАРАФШОН ﭘﺮاﻓﺸﺎن1. дар њолати парвоз,
ПАРАНДБОФЇ ﭘﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲкит. њарирбофї. парвозкунон, болу парзанон. 2. дар њолати
эњтизоз (љунбиш), мас., парчам; а) пара-
ПАРАНДОХ ﭘﺮﻧﺪاخкит. 1. пўсти бузи фшон шудан парвоз кардан; б) дар љунбиш
даббоѓишуда. 2. тасма. шудан.
параст ﭘﺮﺳﺖ1. асоси замони њозира аз пара- ПАРАФШОНЇ ﭘﺮاﻓﺸﺎﻧﻲ1. бол задан. 2. парвоз
стидан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб кардан, паридан; парафшонї кардан а) пар-
ба, маънои парастанда, дўстдоранд: майпа- воз кардан; б) љилвагар будан; в) маљ. ба-
раст, пулпараст, мансабпараст. рои расидан ба маќсаде кўшиш кардан.
ПАРАСТА ﭘﺮﺳﺘﻪон чи, ки онро мепарастанд, ПАРАХА ﭘﺮﺧﻪчўбмайдањои тунук, ки ваќти
он чи мавриди парастиш аст. тарошидани чўб аз дами ранда ё теша ме-
барояд; ◊ параха паридан аз чизе, касе аз
ПАРАСТАНДА ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه1. сифати феълии за- тарафи касе ё чизе фоидае ба даст омадан.
мони њозира аз парастидан. 2. он ки ба чизе
ПАР – 70 –
ПАРАШУТ фр. ﭘﺮﺷﻮتасбоби чатрмонанди вариш мекунанд.
дар њаво кушодашаванда, ки ба воситаи он
аз њавопаймо мељањанд ё бор мепартоянд. ПАРВАРДИГОР ﭘﺮوردﮔﺎر1. д. офаридгор,
халќкунанда (сифати Худо). 2. кит. тарби-
ПАРБАСТА ﭘﺮﺑﺴﺘﻪ :болу парбаста; маљ. ятгар, мураббї.
муќайяд, бандшуда, побанд.
ПАРВАРИШ ﭘﺮورشнигоњубин, тарбият;
ПАРБИСТАР ﭘﺮﺑﺴﺘﺮнавъи болишт, ки аз пари парасторї; парвариш кардан а) нигоњубин
парандагон дўхта мешавад. кардан, тарбият кардан; б) рўёнидан, хосил
кардан; парвариш ёфтан (додан) тарбия ги-
ПАРВА ﭘﺮوهкит. 1. чизи аз љанг ба даст овар- рифтан (додан).
дашуда, ѓанимат.
ПАРВАРИШГОЊ ﭘﺮورﺷﮕﺎهљои тарбият; хонаи
ПАРВАЗ ﭘﺮوزкит. 1. фаровези љома, шероза, тарбияи кўдакон.
зењ. 2. аслу насаб; хеш; ◊ парвази сабза ки-
ноя аз сабзаи нозуки латиф, ки монанди ПАРВАРИШЁФТА ﭘﺮورشﻳﺎﻓﺘﻪ1. сифати феъ-
шероза, фаровез дароз кашида мешавад. лии замони гузашта аз парвариш ёфтан;
тарбиягирифта. 2. парвариши хуб дода (оид
ПАРВАНД ﭘﺮوﻧﺪ кит. 1. гулобї. 2. амруд, ба растанињо).
мурўд.
ПАРВАРИШКУНАНДА ﭘﺮورشﻛﻨﻨﺪه1. сифати
ПАРВАНДА I ﭘﺮوﻧﺪهкит. 1. бастаи љома, феълии замони њозира аз парвариш кардан.
буѓча. 2. хўрљин. 2. тарбиятгар, парастор.
ПАРВАНДА II ﭘﺮوﻧﺪه1. њуќ. њуљљатњои судие, ПАРВАРОНИДАН ﭘﺮوراﻧﻴﺪن шакли бавоситаи
ки барои мањкум кардани шахси гунањкор парвар(и)дан.
тайёр мешаванд: парвандаи љиної. 2. бастаи
њуљљатњо: парвандаи шахсї. ПАРВАЊОН ﭘﺮوﻫﺎنкит. зоњир, ошкор.
ПАРВАРАНДА ﭘﺮورﻧﺪهпарваришкунанда, ПАРВЕЗАН//ПАРВИЗАН ﭘﺮوﻳﺰنкит. 1. афзо-
нигоњубинкунанда; тарбиятгар, мураббї. рест барои бехтани орд, ѓирбол, элак, ор-
дбез. 2. њар чизи шабакадор ва тўршакл.
ПАРВАРД ﭘﺮوردпарвардан, парвариш,
парасторї, тарбия. ПАРВИН ﭘﺮوﻳﻦ1. нуљ. маљмўи ситорањое, ки
дар як љо дар бурљи Савр љамъ омадааст;
ПАРВАРДА I ﭘﺮورده1. сифати феълии замони Сурайё, Њафтдодарон. 2. маљ. ашк: хўшаи
њозира аз парваридан. 2. парваришёфта, парвин.
парваридашуда; нигоњубиншуда. 3.
навдањои буридаи баъзе дарахтон (ток, бед, ПАРВО ﭘﺮوا1. андеша, фикр; парво накардан
сафедор ва ѓ.), ки ба замин гўронида, баъди а) ањамият надодан: эътибор надодан; б)
реша баровардан дар љои дигар мешино- фикр накардан; в) натарсидан,
над; нињоле , ки дар як љо баромадааст ва нањаросидан; парвои фалак надоштан беѓам
ба љои дигар бурда мешинонанд. будан, фикри чизеро накардан; бепарвофа-
лак. 2. раѓбат, майл, таваљљўњ; ба гапи касе
ПАРВАРДА II ﭘﺮورده1. як хел њалво, ки дона- парво накардан ба гапи касе таваљљўњ надо-
дона бурида мешавад. 2. меваи ба шакар дан. 3. тарс, бим, њарос, бок; муќоб. бепар-
хобондашуда: лимуи парварда. во; парво надоштан а) ањамият надодан ба
эътибор нагирифтан, бок надоштан; б) на-
ПАРВАРИДА ﭘﺮورﻳﺪه1. кит. сифати феълии тарсидан, нањаросидан. 4. парвариш,
замони гузашта аз парвар(и)да. 2. парвари- нигоњубин; поидан, чаро; парво кардан
шёфта, тарбиятдида; маљ. шогирд, фарзанд. нигоњубин кардан, парвариш кардан;
фарбењ кардан (чорпоро).
ПАРВАР(И)ДАН ﭘﺮورﻳﺪن// ﭘﺮوردنкит. 1. пар-
вариш кардан, парасторї намудан, ПАРВОЗ ﭘﺮواز1. пар кушода ва болу пар зада
нигоњубин кардан; ба воя расонидан. 2. дар њаво паридани мурѓ. 2. паридан ба во-
тарбия кардан; ба дил парваридан чизеро ситаи наќлиёти њавої: парвози њавої, пар-
дар дил њифз кардан; орзу намудан. вози кайњонї; парвоз доштан дар парвоз
будан, парвоз кардан; парвоз гирифтан; ба
ПАРВАРДАХОНА ﭘﺮوردهﺧﺎﻧﻪгармхона, ки парвоз даромадан паридан, дар парвоз шу-
нињолњо ва буттањои гулро дар он љо пар- дан; ба парвоз омадан (шудан) паридан;
– 71 – ПАР
парвоз кардан паридани мурѓ дар њаво. мансабњои олї дар Аморати Бухоро. 2.
тањиякунанда ва ирсолкунандаи фармонњо.
ПАРВОЗА ﭘﺮوازهкит. 1. ниг. парвоз. 2. лавози-
моти сафар, хўрокї. ПАРВОНЧА ﭘﺮواﻧﭽﻪниг. парвона II.
ПАРВОЗГАЊ ﭘﺮوازﮔﻪниг. парвозгоњ. ПАРВОР ﭘﺮوارкит. 1. парвариш, парваридан;
танпарастї; ба парвор доштан парвариш
ПАРВОЗГОЊ ﭘﺮوازﮔﺎه1. љои парвоз, майдони намудан, бонї кардан. 2. фарбењкарда,
парвоз. 2. мањалли (майдони) парвози фарбењ; парвор гирифтан фарбењ шудан. 3.
њавопаймо ё чархбол. пуштибон, такягоњ; воситаи дилгармї. 4.
миљмараи удсўз, зарфи удсўзї, манќале, ки
ПАРВОЗЇ ﭘﺮوازيмансуб ба парвоз; парвозку- ба он уд андохта хонаро хушбў мекунанд.
нанда.
ПАРВОРА I ﭘﺮوارهкит. раф, тоќча.
ПАРВОЗКУНАНДА ﭘﺮوازﻛﻨﻨﺪه1. сифати
феълии замони њозира аз парвоз кардан. 2. ПАРВОРА II ﭘﺮوارهкит. парваришёфта, пар-
он чи парвоз мекунад, паранда. варишдода.
ПАРВОЗКУНОН ﭘﺮوازﻛﻨﺎنфеъли њол аз парвоз ПАРВОРБАНД ﭘﺮوارﺑﻨﺪкит. он ки чорво пар-
кардан; дар њолати парвоз. во карда, фарбењ намуда барои гўшт омода
мекунад.
ПАРВОЇ ﭘﺮواﺋﻲпарворї, парваридашуда,
фарбењ карда: гусфанди парвої. ПАРВОРБАНДЇ ﭘﺮوارﺑﻨﺪي кит. амал ва кори
парворбанд.
ПАРВОНА I ﭘﺮواﻧﻪзоол. 1. њашароте, ки дар
шаб гирди чароѓ, шамъ ва ѓ. мегардад ва ПАРВОРЇ ﭘﺮواريпарвої, фарбењкарда, пар-
худро ба онњо мезанад: парвонаи чароѓ. 2. варида; гўсфанди парворї гусфанди парва-
маљ. ошиќ; муштоќ; иштиёќманд; парвона ридашуда.
шудан ба чизе, касе а) гирди чизе, касе гаш-
тан, дар атрофи чизе, касе чарх задан; б) ба ПАРВОС ﭘﺮواسкит. озодї, растагорї.
чизе касе бисёр наздик шудан; дил додан ба
касе, чизе. ПАРВОСИДАН ﭘﺮواﺳﻴﺪنкит. ламс кардан, ба
даст судан, даст ба чизе молидан, даст-даст
ПАРВОНА II ﭘﺮواﻧﻪ1. таър. фармони шоњ, кардан.
њукм. 2. иљозатнома; роњхат, рухсат: парво-
наи духул. ПАРГАНДА ﭘﺮﮔﻨﺪه шакли кўтоњшудаи паро-
ганда.
ПАРВОНА III ﭘﺮواﻧﻪкит., зоол. сиёњгўш,
њайвони вањшии аз саг калонтар. ПАРГАР ﭘﺮﮔﺮкит. гарданбанди мурассаъ,
тавќи тилло.
ПАРВОНАВОР ﭘﺮواﻧﻪوارмисли парвона, мо-
нанди парвона, парвонасифат. ПАРГАС//ПАРГАСТ ﭘﺮﮔﺴﺖ//ﭘﺮﮔﺲ кит. ма-
бодо, њаргиз, њошо.
ПАРВОНАГЇ ﭘﺮواﻧﮕﻲ 1. парвона будан. 2.
маљ. ошиќї. ПАРГОЛА ﭘﺮﮔﺎﻟﻪкит. 1. пина, васла, ямоќ,
пора. 2. маљ. наќшу нигори рўи чизе.
ПАРВОНАДЕЊ ﭘﺮواﻧﻪدهамркунанда, фар-
мондењ, иљозатдињанда. ПАРГОР ﭘﺮﮔﺎر1. афзорест барои кашидани
доира, сиркул. 2. доира. 3. маљ. роњ, равиш;
ПАРВОНАДОР ﭘﺮواﻧﻪدارдорои иљозатнома тариќ; чора.
барои анљоми коре, дорои рухсатнома,
иљозатдор. ПАРГОРДОН ﭘﺮﮔﺎردانќуттие, ки дар он пар-
гор нигоњ дошта мешавад.
ПАРВОНАК ﭘﺮواﻧﻚниг. парвона III.
ПАРГОРЗАН ﭘﺮﮔﺎرزنпаргоркаш, доиракаш.
ПАРВОНАСИФАТ ﭘﺮواﻧﻪﺻﻔﺖ ниг. парво-
навор. ПАРГОРЇ ﭘﺮﮔﺎريмансуб ба паргор; хати бо
паргор кашида, хати доиравї.
ПАРВОНАСОН ﭘﺮواﻧﻪﺳﺎنниг. парвонавор.
ПАРГУСАСТА ﭘﺮﮔﺴﺴﺘﻪ1. парканда, бепару
ПАРВОНАЧЇ ﭘﺮواﻧﭽﻲ таър. 1. яке аз бол. 2. маљ. ољиз, нотавон.
ПАР – 72 –
ПАРДА I ﭘﺮده1. матое, ки барои пўшонидани ПАРДАВОРЇ ( ﭘﺮدهوار)يмансуб ба парда; ма-
дару тиреза меовезанд; пардаи тиреза; ма- тоъ барои парда.
тои сербаре, ки пеши сањнаи театр кашида
мешавад: пардаи сањна. 2. чодаре, ки занону ПАРДАГАР ﭘﺮدهﮔﺮпардасоз, он ки парда
духтарон барои аз мардони бегона пинњон тањия мекунад, дўзандаи парда, пардасоз.
кардани рўи худ ба сар мегирифтанд,
рўйпўш, њиљоб, сарандоз. 3. пардаи бисёр ПАРДАГИЛЕМ ﭘﺮدهﮔﻠﻴﻢкит. навъе аз палос,
нозуки сафед дар таки пўсти тухми мурѓ, ки барои хобидан ва рў пўшидан ба кор
байни ќисматњои пиёз ва анор. 4. пўсти би- мебурдаанд; палосе, ки айёрон истифода
сёр нозук, ки рўи баъзе аз аъзои бадани ин- мекарданд; палоси тунук.
сонро пўшондааст: пардаи гўш, пардаи гур-
да. 5. ба тарзи истиора њар чизи фароги- ПАРДАГЇ ﭘﺮدﮔﻲ1. дар парда будан. 2. пар-
ранда ва ињотакунанда; пардаи шаб; дар данишин; пардадор, мастур; пўшида,
парда, зери парда корњои пинњонї, но- пинњон. 3. маљ. тоза, покиза; нав. 4. ниг.
маълум, асрори пўшида; пардаи сиёњ киноя пардавор(ї).
аз фаранљї ва чашмбанд; парда аз рўи чизе
афтодан парда-парда ќабат ба ќабат, тањ ПАРДАГОЊ ﭘﺮدهﮔﺎهљои пинњонї, мањалли
бар тањ; ошкор шудани чизе, фош гардони- пинњонї, мањрамхона.
дани чизе; шарманда шудани касе; парда
бардоштан (кушодан) аз рўи чизе асрори чи- ПАРДАДАР ﭘﺮدهدر1. ошкоркунанда; фошку-
зеро ошкор кардан, фош сохтан чизеро; нанда. 2. шармандакунанда, беобрўкунанда.
парда боз кардан рўй намудан, рўпўшро ги- 3. маљ. айбљў, бењаё.
рифтан; парда даридан, пардаи касеро да- ПАРДАДАРИДА ﭘﺮدهدرﻳﺪهсифати феълии за-
рондан маљ. шарманда кардан; фош ва рас- мони гузашта аз парда даридан;
во кардан; пардаи гулў дарондан бо овози беобрўшуда, расвошуда.
хеле баланд гап задан; парда кушодан аз
рўи чизе ошкор сохтан чизеро, фош наму- ПАРДАДАРЇ ﭘﺮدهدري1. ошкор кардан, фош
дан чизеро; парда кашидан а) парда овех- кардан. 2. расвої. 3. гуфт. парда барои
тан; б) маљ. пинњон кардан, махфї гардо- дар; матое, ки барои пардаи дарњо муносиб
нидан; аз парда озод намудан озодї бахши- аст.
дан аз зери чодар рањої додан.
ПАРДАДАРОН ﭘﺮدهدرانниг. пардадар.
ПАРДА II ﭘﺮده1. мус. зењ ва бандњое аз пай,
рўда ё филиз, ки ба дастаи дутор, танбўр ва ПАРДАДОР I ﭘﺮدهدار1. он ки ё он чи рўйпўш
дигар асбобњои мусиќии торї ба фосилаи аст; рўпўшкунанда, пинњонкунанда. 2.
муайян мебанданд ва ваќти навохтан ан- таър. дарбон, њољиб (дар дарборњо).
гуштро ба болои онњо зер мекунанд. 2. на-
во, оњанг; маќом. ПАРДАДОР II ﭘﺮدهدارмус. дорои парда (оид ба
асбобњои мусиќии торї).
ПАРДААРЎСАК ﭘﺮدهﻋﺮوﺳﻚбот. як навъ
гиёњи буттааш ба ќаланфур монанд, ки ме- ПАРДАДЎЗ ﭘﺮدهدوز1. дўзандаи парда. 2. ниго-
вааш даруни ѓўзаи тунукаш сурх шуда ме- рандаи сирру асрори хеш; ◊ бар тани худ
пазад, њамчун меваи табобатї истифода пардадўз шудан.
мешавад.
ПАРДАК ﭘﺮدكкит. чистон, луѓз; муаммо.
ПАРДАБАРДОР ﭘﺮدهﺑﺮدار1. он ки аз рўи чизе
чодар ё парда мебардорад. 2. ошкоркунан- ПАРДАКАШ ﭘﺮدهﻛﺶниг. пардадар.
да; парда бардоштан а) чодар аз рўи чизе
бардоштан; б) маљ. ошкор сохтан, намудор ПАРДАКУШО ﭘﺮدهﻛﺸﺎкиноя аз ошкоркунан-
кардан. да, намоёнкунанда.
ПАРДАБАРДОРЇ ﭘﺮدهﺑﺮداري1. исми амал аз ПАРДАНИШИН ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻦ1. хилватнишин,
парда бардоштан. 2. маросими кушодани гўшанишин. 2. зан ё духтари мастур ва
рўи ягон ёдгории меъморї (мас. њайкал, пасипардагї.
нимпайкара ва ѓ.)
ПАРДАНИШИНЇ ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻦхилватнишинї,
ПАРДАБОЛ ﭘﺮدهﺑﺎلзоол. :пардаболњо њаша- гўшанишинї, кунљи узлат ихтиёр кардан.
роти ќанотњояш пардадор.
ПАРДАПЎШ ﭘﺮدهﭘﻮش1. сарпўш, рўпўш. 2.
ПАРДАВОР ﭘﺮدهوارниг. пардаворї. роздор. 3. айбпўш; пардапўш кардан а)
– 73 – ПАР
пинњон кардан, ошкор нанамудан; б) маљ. тавсиф; пардоз додан а) оро додан; сайќал
хомўш кардан. додан; б) суфта кардан: масолењи пардоз.
ПАРДАПЎШЇ ﭘﺮدهﭘﻮﺷﻲпинњон кардан, ПАРДОЗАНДА ﭘﺮدازﻧﺪهитт. абзоре дар ком-
рўпўш намудан, махфї нигоњдорї (чизеро, пютер, ки иттилоотро пардозиш мекунад,
фикреро). протсесор.
ПАРДАПЎШОНА ﭘﺮدهﭘﻮﺷﺎﻧﻪдар њолати ПАРДОЗГАР ﭘﺮدازﮔﺮон ки пардоз мекунад,
пардапўш будан, пинњонї, нонамоён. пардоздињанда, ороишдињанда.
ПАРДАСАРО(Й) I ( ﭘﺮدهﺳﺮا)ي1. хайма, чодири ПАРДОЗГАРЇ ﭘﺮدازﮔﺮي1. амали пардозгар. 2.
подшоњ, саропарда. 2. хаймаи занони сайќалдињї, ороишгарї; дастгоњи
подшоњ. пардозгарї дастгоњи ороишї, сайќалдињї.
ПАРДАСАРО(Й) II (ﭘﺮدهﺳﺮا)ي књн. сароянда, ПАРДОЗДИЊАНДА ﭘﺮدازدﻫﻨﺪه1. сифати
мутриб. феълии замони њозира аз пардоз додан. 2.
пардозгар.
ПАРДАСОЗ ﭘﺮدهﺳﺎزниг. пардадўз.
ПАРДОЗДИЊЇ ﭘﺮدازدﻫﻲпардоз додан, зебу
ПАРДАСЎЗ ﭘﺮدهﺳﻮز1. сўзонандаи парда. 2. зинат додан: корхонаи пардоздињї.
киноя аз ошкоркунандаи розњо.
ПАРДОЗИДАН ﭘﺮدازﻳﺪنкит. машѓул шудан,
ПАРДАХТ ﭘﺮدﺧﺖ:пардахт кардан кит. холї ба коре шурўъ кардан.
кардан, тињї намудан; пардахт мондан кит.
холї мондан, тињї гаштан; пардахт шудан ПАРДОЗНОК ﭘﺮدازﻧﺎكпардоздода, пардоз-
ниг. пардахта шудан. карда, обурангдор.
ПАРДАХТА ﭘﺮدﺧﺘﻪсифати феълии замони гу- ПАРДОР ﭘﺮدار1. болдор, соњиби болу пар. 2.
зашта аз пардахтан; холї, тињї; пардахта маљ. тезрав (сифати асп).
мондан холї гаштан; ◊ пардахта шудан а)
фориѓ шудан; б) анљом ёфтан, ба охир ра- ПАРДОХТ ﭘﺮداﺧﺖдодани ќарз, адои ќарз;
сидан. маблаѓе, ки ба адои ќарз дода мешавад;
пардохти ѓайринаќдї маблаѓе, ки
ПАРДАХТАН ( ﭘﺮدﺧﺘﻦмуќ. пардохтан) кит. 1. ѓайринаќд дода мешавад; пардохти мењнат
холї кардан, тињї кардан; адо кардан. 2. музди мењнат, маош; ќудрати пардохт
машѓул шудан, андармон шудан. 3. тамом ќудрати адои ќарз; пардохт кардан пул су-
кардан, ба анљом расонидан; буд кардан, поридан; пул додан, маош додан.
сохтан. 4. фориѓ шудан, фароѓат ёфтан,
осуда гаштан. 5. маљ. мурдан, вафот ёфтан; ПАРДОХТАН ﭘﺮداﺧﺘﻦ1. адо намудан (ќарзро);
пардахтан аз касе ба ќатл овардани касе. супурдани маблаѓе, ки бояд пардохта ша-
вад. 2. ба коре машѓул шудан, оѓоз наму-
ПАРДАШИКОФ ﭘﺮدهﺷﻜﺎفкиноя аз фошку- дан(кореро): ба коре пардохтан. 3. оростан,
нанда, ошкоркунанда. перостан. 4. сароидан, хондан, иљро кардан
(сурудро), навохтан (оњангеро); пардохта
ПАРДАШИНОС ﭘﺮدهﺷﻨﺎس1. мутриб, навозан- шудан анљом ёфтан, иљро шудан; адо карда
да, мусиќидон. 2. маљ. ориф, соњиби фањм. шудан (ќарз).
ПАРДЕВОРЇ ﭘﺮدﻳﻮاريќисми болоии девор, ПАРДОХТАНЇ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲниг. пардохтшаванда.
ќабати деворпўш.
ПАРДОХТГАР ﭘﺮداﺧﺘﮕﺮниг. пардохткунанда.
ПАРДЕЗ ﭘﺮدﻳﺰкит. мамнўъгоњ.
ПАРДОХТЇ ﭘﺮداﺧﺘﻲ мансуб ба пардохт; пар-
пардоз ﭘﺮداز1. асоси замони њозира аз пардох- дохтшуда.
тан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба
маънои зебу ородињанда, навозанда: нукта- ПАРДОХТКУНАНДА ﭘﺮداﺧﺖﻛﻨﻨﺪه1. сифати
пардоз, наѓмапардоз ва ѓ. феълии замони њозира аз пардохт кардан. 2.
пулдињанда; ќарздор.
ПАРДОЗ ﭘﺮداز1. ороиш, зебу зинат. 2. сайќал;
пардозу андоз а) зебу зинати бисёр, рангу ПАРДОХТШАВАНДА ﭘﺮداﺧﺖﺷﻮﻧﺪهсифати
бори аз њад афзун; б) муболиѓа, таърифу феълии замони њозира аз пардохт шудан; су-
ПАР – 74 –
пурдшаванда. тибї; тафриќа. 2. ошуфтагї, беќарорї,
ташвиш, хафагї. 3. маљ. тарс, бим, хавф.
ПАРЕЗ ﭘﺮﻳﺰкит. фарёд, наъра, фиѓон.
ПАРЕШОНКОР ﭘﺮﻳﺸﺎنﻛﺎرкит. ошуфтакор, он
ПАРЕР ﭘﺮﻳﺮшакли кўтоњшудаи парерўз. ки ба парешон ва ошуфта кардан раѓбат
дорад.
ПАРЕРЎЗ ﭘﺮﻳﺮوزяк рўз пеш аз рўзи гузашта,
рўзи пеш аз дирўз, ду рўз пеш; рўзи сеюм. ПАРЕШОНМЎЙ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻣﻮي1. он ки мўяш
дарњаму барњам аст. 2. љўлидамўй,
ПАРЕШ ﭘﺮﻳﺶшакли кўтоњшудаи парешон. пахмоќмўй.
ПАРЕШАБ ﭘﺮﻳﺸﺐшаби гузашта; як шаб пеш ПАРЕШОННАЗАР ﭘﺮﻳﺸﺎنﻧﻈﺰ1. дорои назари
аз шаби гузашта; шаби пеш аз дишаб. парешон, ба њар сўй нигаранда, ба њар та-
раф булњавасона нигаранда. 2. маљ.
ПАРЕШАН ﭘﺮﻳﺸﻦниг. парешон. булњавас.
ПАРЕШИДАН ﭘﺮﻳﺸﻴﺪن1. парешон гардондан, ПАРЕШОННАФАС ﭘﺮﻳﺸﺎنﻧﻔﺲ1. ошуфта,
бадњол намудан, парешон кардан, паро- њайрон, парешонхотир. 2. маљ. булњавас.
канда сохтан, бар бод додан; афшондан. 2.
бехуд гаштан. 3. маљ. ошкор кардан, фош ПАРЕШОННИГОЊ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻧﮕﺎه ниг. парешон-
намудан. назар.
ПАРЕШОН ﭘﺮﻳﺸﺎن1. пароканда, дарњаму ПАРЕШОНРЎЗГОР ﭘﺮﻳﺸﺎنروزﮔﺎر1. овора,
барњам, бетартиб. 2. маљ. ошуфта, мушав- сияњрўз, сияњбахт. 2. тангдаст; бесомон,
ваш, ѓамгин. 3. маљ. бечора, бенаво, бечиз, бесараљом, ошуфтањол.
камбаѓал; мўи парешон мўи љўлида,
пахмоќ; сухани парешон гапи бењуда, гапи ПАРЕШОНРЎЗГОРЇ ﭘﺮﻳﺸﺎنروزﮔﺎريоворагї,
сафсата; хоби парешон хоби бесару нўг, хо- бесомонї, бечорагї.
би ошуфта; њоли парешон дар њолати изти-
роб, њолати изтироб, музтариб; парешон ПАРЕШОНСАЙР ﭘﺮﻳﺸﺎنﺳﻴﺮ парешонгард,
гаштан (шудан) а) пароканда шудан; б) ошуфта, бесаранљом.
мушавваш шудан, ошуфта шудан гаштан,
парешонхотир шудан; парешон кардан а) ПАРЕШОНСАФАР ﭘﺮﻳﺸﺎنﺳﻔﺮсаргардон, ово-
пароканда кардан, аз њам људо намудан рагард.
мутафарриќ гардонидан; б) ошуфта наму-
дан; пањну парешон титу пит, пароканда; ПАРЕШОНФИКР ﭘﺮﻳﺸﺎنﻓﻜﺮ хотирпарешон;
пањну парешон шудан а) пањн гаштан, ба ошуфтањол.
њар тараф овоза шудан, сартосар пањн шу-
дан; б) таќсим шудан; титу парешон шудан ПАРЕШОНФИКРЇ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻓﻜﺮيпарешонфикр
(гардидан) пањну пароканда шудан (гарди- будан; хотирпарешонї; ошуфтањолї.
дан); хотири касе парешон шудан ошуфта
шудани касе, ѓамгин шудани касе. ПАРЕШОНХАЁЛ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﻴﺎل ниг. парешон-
хотир.
ПАРЕШОНАЊВОЛ ﭘﺮﻳﺸﺎناﺣﻮال хотир-
ПАРЕШОНХОТИР ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﺎﻃﺮ1. мушавваш,
парешон, ошуфтањол; мушаввашхотир; дар
њолати ногувор монда. ошуфта, парешонфикр; парешонхаёл. 2.
музтариб; ѓамгин; паридахаёл.
ПАРЕШОНАЊВОЛЇ ﭘﺮﻳﺸﺎناﺣﻮاﻟﻲпарешонњол
будан, хотирпарешонї; ошуфтањолї ПАРЕШОНХОТИРЇ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﺎﻃﺮي1. ошуф-
тагї, ошуфтањолї, ташвиш. 2. хотирпа-
ПАРЕШОНГЎЇ ﭘﺮﻳﺸﺎنﮔﻮﺋﻲпарешон гуфтан, решонї, изтироб.
суханњои бењуда гуфтан.
ПАРЕШОНХОТИРОНА ﭘﺮﻳﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮاﻧﻪбо
ПАРЕШОНДИЛ ﭘﺮﻳﺸﺎندلпарешонхотир, муз- парешонхотирї, дар њолати изтироб ва
тариб. ташвиш.
ПАРТОВ I ﭘﺮﺗﺎو 1. пасмонда, боќимонда (пас ПАРХОШ ﭘﺮﺧﺎشкњн. 1. љанг, љанљол. 2. итоб;
ПАР – 80 –
гапи сахт; пархош љустан хусумат кардан. 3. ПАРЧА I ﭘﺮﭼﻪ1. ниг. порча. 2. ќитъа; як порча
маљ. зулм, ситам. замин як бўлак замин. 3. фиќра, як њисса аз
навиштаљот; парча-палос гилему палосњои
ПАРХОШГАЊ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﻪниг. пархошгоњ. кўњна; чизу чора, майда чуйдаи хона; пар-
ча-парча ќисм-ќисм, њисса-њисса; парча-
ПАРХОШГОЊ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺎه кит. майдони љанг, парча кардан ба њиссањо таќсим кардан.
љанггоњ.
ПАРЧА II ﭘﺮﭼﻪбоф. зарбафт, зарбофт, кин-
ПАРХОШДИДА ﭘﺮﺧﺎشدﻳﺪهкит. он ки таљриба хоб, дебо.
ва собиќаи зиёди љангї дорад; љангдида,
љангозмуда. ПАРЧАБУРЇ ﭘﺮﭼﻪﺑﺮيон чи парча мебурад;
ќайчии парчабурї ќайчие, ки ба воситаи он
ПАРХОШКЕШ ﭘﺮﺧﺎشﻛﻴﺶкит. љанговар, му- матоъ бурида мешавад.
бориз.
ПАРЧАГУЛ ﭘﺮﭼﻪﻛﻞбоф. наќши гулаш калон-
ПАРХОШСОЗ ﭘﺮﺧﺎشﺳﺎز кит. љангљўй, мубо- калон; матое, ки наќши гули калон-калон
риз. дорад.
ПАРХОШЉЎЙ ﭘﺮﺧﺎشﺟﻮي кит. љангљў; љан- ПАРЧАМ ﭘﺮﭼﻢкит. 1. байраќ, ливо. 2. пўпаки
гара. абрешимин, ки ба байраќ баста мешавад.
ПАРЊЕЗ ﭘﺮﻫﻴﺰ1. худдорї аз чизе (аз хўрдани ПАРЧАМДОР ﭘﺮﭼﻤﺪار1. он ки парчам дорад;
хўроке, ё амале), иљтиноб, њазар, байраќдор. 2. маљ. пешсаф, пешрав.
канорагирї; парњез кардан худдорї кардан
аз чизе, нахўрдани хўрокие ба сабаби ПАРЧАМДОРЇ ﭘﺮﭼﻤﺪاريпарчамдор будан,
беморї; парњез шикастан ба парњез эътибор байраќбардорї, њомии байраќ.
надода чизи носозеро хўрдан. 2. маљ.
порсої, таќво. ПАРЧАМЇ ﭘﺮﭼﻤﻲмансуб ба парчам; монанд
ва ба ранги парчам.
ПАРЊЕЗГОР ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎر1. он ки аз корњои бад
худдорї мекунад, худдорикунанда. 2. пор- ПАРЧИН I ﭘﺮﭼﻴﻦ1. бо мех сахт часпон-
со, таќводор. дашуда, бо мех кўфта сахт пайвастшуда;
парчин кардан мех зада часпондан; ба за-
ПАРЊЕЗГОРЇ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري1. худдорї кардан аз мин парчин шудан маљ. ба замин сахт час-
корњои бад, аз истеъмоли хўроки зиёд ва ѓ. пидан. 2. кит. њисор ё деворе, ки ба гирди
2. порсої, таќводорї; тарки дунё, аскетизм. боѓ ё киштзор месозанд; девор.
ПАРЊЕЗИДАН ﭘﺮﻫﻴﺰﻳﺪن1. дурї кардан, худро ПАРЧИН II ﭘﺮﭼﻴﻦмеъ. сафолпорае ки барои
дур нигоњ доштан; худдорї кардан. 2. њазар ороиши биноњо кор мефармоянд.
кардан, тарсидан.
ПАРЧИНКОР ﭘﺮﭼﻴﻦﻛﺎر он ки парчин меку-
ПАРЊЕЗЇ ﭘﺮﻫﻴﺰي1. парњезгор; парњезриоя- над.
кунанда. 2. чизи барои парњез истифодаша-
ванда; таѓораи парњезї таѓораи шустушў; ПАРЧИНКОРЇ ﭘﺮﭼﻴﻦﻛﺎري1. парчин кардан.
ошхонаи парњезї ошхонае, ки таомњои хоси 2. пайванд бо ёри парчимехњо.
беморонро тайёр мекунад; хўроки парњезї
хўроки хос барои бемор. ПАРЧИНМЕХ ﭘﺮﭼﻴﻦﻣﻴﺦмилаи мудавваре, ки
як нўгаш аз саракњои тайёри нимгирда ва
ПАРЊЕЗКОР ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎرниг. парњезгор. нўги дигараш аз саракњои парчинкунанда
иборат аст.
ПАРЊЕЗКОРЇ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎريниг. парњезгорї.
ПАРЧИНПАЙВАНД ﭘﺮﭼﻴﻦﭘﻴﻮﻧﺪпайванд на-
ПАРЊЕЗОНА ﭘﺮﻫﻴﺰاﻧﻪтаоме, ки ба беморон мудани чизе бо парчинмех.
медињанд; хўроке, ки табиб ба бемор фар-
мудааст. ПАРШИКАСТА ﭘﺮﺷﻜﺴﺘﻪ1. болу пар шикаста.
2. маљ. ољиз, нотавон; ноумед, парсўхта.
ПАРЊУН ﭘﺮﻫﻮنкит. доира, њалќа, чанбар; њар
чизи доирашакл, тавќ; њола, хирмани моњ; ПАС ﭘﺲ1. аќиб, пушт, ќафо; муќоб. пеш. 2.
парњун кашидан доира кашидан, њалќа на- сонї, баъд, баъд аз он; пас аз... баъди...,
мудан, ињота кардан. баъд аз...; пас аз он баъди он, баъд аз он; аз
– 81 – ПАС
ин пас, пас аз ин баъд аз ин, минбаъд; як ПАСАФКАНД ﭘﺲاﻓﻜﻨﺪ1. кит. пасандоз,
рўз пас баъди як рўз; пас андохтан (партоф- андўхта. 2. натиља, паёмад. 3. ниг. пасаф-
тан) иљрои кореро ба ќафо партофтан, ба канда.
таъхир андохтан, дер монондан; пас гар-
дондан а) ба аќиб гардондан; б) гардонда ПАСАФКАНДА ﭘﺲاﻓﻜﻨﺪه саргини чорпо ва
додан (мас., ќарзро); пас гаштан баргашта парандагон.
рафтан, аќиб гаштан; пас нишастан
аќибнишинї кардан (дар љанг ё дар масъа- ПАСАФТОДА ﭘﺲاﻓﺘﺎده1. аќибафтода, аќиб-
лае); пас омадан баргаштан, гашта омадан; монда, пасмонда. 2. маљ. ба дунё омада, ба
пас рафтан а) ба ќафо рафтан, баргаштан; вуљуд омада.
б) аќиб мондан, таназзул кардан; муќоб.
пеш рафтан; пасу пеш рафтан ин тарафу он ПАСАФТОДАГЇ ﭘﺲاﻓﺘﺎدﮔﻲ аќибмонда, пас-
тараф гаштан. 3. збш. бе изофа ё бо изофа ва афтода будан.
пешоянд њамчун пешоянди номии таркибї
маъноњои гуногунро ифода мекунад; паси... ПАСВАНД ﭘﺲوﻧﺪзбш. ќисми калимае, ки пас
аз аќиби..., дар ќафои..., баъди...; пасу пеш аз реша меояд ва маънои онро таѓйир
а) пешу ќафо; б) пайи њам, аз аќиби якди- медињад, пасоянд.
гар; паси њам пайи њам, пайи якдигар; аз
паси... а) аз пайи...; аз ќафои..., аз аќиби...; ПАСИН ﭘﺴﻴﻦ1. баъдї; охир, охирин; рўзи па-
б) аз паи..., барои иљрои....; аз паси ин баъд син маљ. рўзи марг, рўзи вафот. 2. пайрави-
аз ин; ба (дар) паси... ба аќиби;... ба пушти, кунанда. 3. ваќти рўз (мобайни пешин ва
ба ќафои; дар пушти...: дар паси кўњ; пешу ѓуруби офтоб); ваќти аср.
пас тарафи рўю тарафи аќиб. 4. аз ин меба- ПАСИНА ﭘﺴﻴﻨﻪниг. пасин 1.
рояд, ки..., маълум мешавад, ки..., аз ин рў,
дар ин сурат. 5. дар охир, оќибат; он гоњ, он ПАСИНГОЊ ﭘﺴﻴﻦﮔﺎهкит. бегоњї, аср.
ваќт; пас задан (кореро, чизеро) беэътибор
гардонидан, кам шуморидан; паси сар кар- ПАСИНИЁН ﭘﺴﻴﻨﻴﺎنкит., исми љомеъ аз пасо-
дан (мондан) воќеаро аз сар гузаронидан, яндагон; мутааххирин.
марњилаеро тай кардан; гузашта рафтани
њодиса; пас мондан ќафо мондан, аќиб мон- ПАСИПАРДАГЇ ﭘﺴﭙﺮدﮔﻲон чи дар аќиби
дан; паси сар хоридан њайрон мондан; но- парда рўх медињад; махфї, пўшида:
чор шуда мондан; пасу пешро дидан вазъ- гуфтугўзори пасипардагї.
иятро муайян кардан, вазъиятро аз назар
гузаронидан ва ба эътибор гирифтан; аз па- ПАСИПО ﭘﺲﭘﺎ:пасипо задан а) ба эътибор
си касе рафтан ба касе пайравї намудан; нагирифтан, писанд накардан; б) ба аќиби
кори касеро давом додан; дар паси касе бу- пои касе задан дар мусобиќањои варзишии
дан мададгор будан, њомї будан; бало ба гуштингирї ё дар љанги тан ба тан.
пасаш! њар балое, ки бошад, ба худаш!
ПАСИЧ ﭘﺴﻴﭻниг. басич.
ПАСАЗЉАНГЇ ﭘﺲازﺟﻨﮕﻲдавраи баъдиљангї
(бештар дар мавриди баъди Љанги Бузурги ПАСИЧИДАН ﭘﺴﻴﭽﻴﺪنниг. басичидан.
Ватанї гуфта мешавад).
ПАСКАШ ﭘﺴﻜﺶон ки корро ба аќиб мека-
ПАСАНД ﭘﺴﻨﺪниг. писанд. шад, аќибкаш; он ки дар масъалањои сиёсї,
иљтимої, маданї монеи пешравист,
ПАСАНДА ﭘﺴﻨﺪه:пасанда кардан гуфт. хо- муртаљеъ.
бондан, хомўш кардан; фурў нишондан; па-
санда шудан хобидан, хомўш шудан, паст ПАСКАШЇ ﭘﺴﻜﺸﻲ1. ба ќафо кашидан,
шудан. аќибкашї. 2. маљ. иртиљоъ [консерватизм].
ПАСАНДЕШ ﭘﺲاﻧﺪﻳﺶ1. он ки дар бораи айё- ПАСКЎЧА ﭘﺴﻜﻮﭼﻪкўчаи хурд, кўчаи танг.
ми гузашта андеша мекунад; муќоб. пеш-
бин. 2. он ки оќибат ва ояндаи худро анде- ПАСЌАДАМ ﭘﺲﻗﺪمќафомонда; муќоб. пешќа-
ша мекунад, оќибатбин, дурбин. дам.
ПАСАНДОЗ ﭘﺲاﻧﺪازчизи захирашуда, чизи аз ПАСМОНДА ﭘﺲﻣﺎﻧﺪه1. сифати феълии замони
харољот пас мононда, захира; пасандоз кар- гузашта аз пас мондан. 2. ќафомонда,
дан захира кардан; сарфаљўї карда аќибмонда (аз касе дар коре). 3. боќимонда,
маблаѓеро барои эњтиёт нигоњ доштан. боќимондаи хўрок, пасхўрда.
ПАС – 82 –
ПАСМОНДАГЇ ﭘﺲﻣﺎﻧﺪﮔﻲ1. шакли дигари си- омадани њаво сербориш будани њаво; пасту
фати феълии пасмонда. 2. ќафомонї, баланд нишебу фароз, поёну боло,
аќибмонї. ноњамвор, ноњамворї, пасту баланди роњ,
пасту баланди зиндагї; паст задан бад кар-
ПАСНИШИНЇ ﭘﺲﻧﺸﻴﻨﻲ аќибнишинї, дан, беэътибор гардонидан, њаќир шумори-
ќафоравї. дан (касе, чизеро); паст кардан а) оњиста
кардан, костан (овозеро); б) суст кардан,
ПАСНОГАРД ﭘﺲﻧﺎﮔﺮدон ки аќиб намегардад, фурў нишондан; паст наомадан (нафарома-
он ки аќибнишинї намекунад. дан) сустї накардан, тан надодан, таслим
нашудан (дар бањс); дар гуфтаи худ исрор
ПАСНОКЇ ﭘﺲﻧﺎﻛﻲаќибнокї, пуштнокї; ба кардан; паст рафтан поён шудан, кам шу-
аќиб: паснокї гурехтан; паснокї рафтан ба дан, суст шудан, беравнаќ шудан; паст фу-
ќафо нигоњ карда рафтан. ромадан поён шудан, кам шудан (доир ба
нарх, наво ва ѓ.); пасту баланд гап задан
ПАСОБ ﭘﺲآب1. оби истифодашуда. 2. оби суханњои сахту ногувор гуфтан; паст ши-
чиркини љомашўї. нондан хобондан, фурў нишондан; паст шу-
дан а) кам шудан, фуромадан; б) суст шу-
ПАСОВАНД ﭘﺴﺎوﻧﺪ1. адш. ќофияи шеър. 2. дан, аз шиддати худ костан; пасанда шудан;
збш. пасоянд. сар паст накардан а) сар хам накардан; б)
ПАСОВИДАН ﭘﺴﺎوﻳﺪن молидан, даст судан, таслим нашуда; паст-паст гап задан оњиста-
ламс кардан. оњиста, гап задан.
ПАСТАК ﭘﺴﺘﻚ1. шакли тасѓири паст; на чан-
ПАСОДАСТ ﭘﺴﺎدﺳﺖбо нася, чизе, ки ба нася дон баланд; даричаи пастак, хонаи пастак.
гирифта мешавад. 2. кўтоњќад, ќадкалта; одами пастак одами
кўтоњќад.
ПАСОМАД ﭘﺲآﻣﺪпаёмад; натиља.
ПАСТАКАК ﭘﺴﺘﻜﻚшакли тасѓир ва навози-
ПАСОПЕШ ﭘﺴﺎﭘﻴﺶаз паси њам, яке аз пайи шии пастак: суфачаи пастакак.
дигаре, пешу дунбол.
ПАСТАКЧА ﭘﺴﺘﻜﭽﻪ шакли навозишии пас-
ПАСОЊАН ﭘﺲآﻫﻦоњане, ки мўзадўзон дар так.
пушти пойафзол барои ќолабрезї ва васеъ
кардани кафш мегузоранд. ПАСТБОЛО ﭘﺴﺘﺒﺎﻻпастќад, кўтоњќад.
ПАСОЧИН ﭘﺴﺎﭼﻴﻦмевањои дар дарахт пас аз ПАСТГОНЇ ﭘﺴﺖﮔﺎﻧﻲкњн. маоши лашкар,
чидан боќимонда. маблаѓ ё чизе, ки барои маоши лашкару
сипоњ људо мегардид.
ПАСОЯНД ﭘﺴﺎﻳﻨﺪон чи баъд меояд; муќоб.
пешоянд. 2. збш. як ќисми њиссањои ёварии ПАСТЗЕЊН ﭘﺴﺖذﻫﻦкундзењн, камзењн, дорои
нутќ, ки барои робитаи њиссањои дарк ва фањмиши суст.
мустаќили нутќ хизмат мекунанд (мас., па-
соянди -ро, ќатї ва ѓ.). ПАСТЇ ﭘﺴﺘﻲ1. поён будан, поёнї, фурўдї;
муќоб. баландї. 2. чуќурї, нишебї,
ПАСОЯНДАГОН ﭘﺴﺎﻳﻨﺪﮔﺎن насли минбаъда, пастхамї. 3. кўтоњї: пастии ќад, пастии
мутааххирин. саќф. 4. сустї, заифї; савияи баланд на-
доштан. 5. маљ. хорї, забунї, беќадрї;
ПАСПАГОЊ ﭘﺲﭘﮕﺎهгуфт., ниг. пасфардо. разилї, сифлагї, нокасї: хорию пастї;
пастї кардан сифлагї кардан, нокасї кар-
ПАСПОРТ ит. ﭘﺴﭙﺎرتниг. шиноснома. дан; ◊ пастию баландии дунё баду неки ду-
нё; хушию нохушии зиндагї.
ПАСРАВЇ ﭘﺲرويаќибравї; аќибнишинї.
ПАСТЌАД ﭘﺴﺖﻗﺪ ќадпаст, ќадаш паст,
ПАСТ ﭘﺴﺖ1. зер, поён, тањ; муќоб. боло. 2. кўтоњќад; калта.
поён, нишеб, пастї. 3. кўтоњ, калта; ќади ПАСТЌОМАТ ﭘﺴﺖﻗﺎﻣﺖниг. пастќад.
паст. 4. суст, заиф, оњиста (дар бораи овоз);
овози паст. 5. кам; каммиќдор, намакаш ПАСТМАЗМУН ﭘﺴﺖﻣﻀﻤﻮنмазмунаш паст ва
паст, музди кораш паст. 6. бадсифат, муќоб. каммазмун: иншои пастмазмун.
аъло, хуб; коѓази паст, сифаташ паст. 7.
маљ. нокас, ноодам, бад, ногувор; забун; ра- ПАСТНАЗАР ﭘﺴﺖﻧﻈﺮ 1. назараш паст. 2. но-
зил, сифла, фурўмоя (сифати одам); паст
– 83 – ПАТ
мард, нокас. замони њозира аз паст шудан. 2. збш. пас-
траванда, сустшаванда (нисбат ба овоз); за-
ПАСТНАЗАРЇ ﭘﺴﺖﻧﻈﺮي1. пастназар будан. даи пастшаванда.
2. номардї, нокасї.
ПАСТШАВЇ ﭘﺴﺖﺷﻮي1. паст шудан; фурома-
ПАСТНИЊОД ﭘﺴﺖﻧﻬﺎدниг. пастфитрат. дани чизе (мас., об); сустшавї. 2. камшавї.
ПАСТОБ ﭘﺴﺖآبљои пасти об. ПАСФАРДО ﭘﺲﻓﺮداяк рўз баъд аз пагоњ.
ПАСТРАВАНДА ﭘﺴﺖروﻧﺪهсифати феълии за- ПАСХАМ ﭘﺴﺨﻢчуќур, нишеб, пастхам.
мони њозира аз паст рафтан; поён шудан;
камшаванда, сустшаванда. ПАСХАМЇ ﭘﺴﺨﻤﻲниг. пастхамї.
ПАСТРАВЇ ﭘﺴﺖروي1. паст рафтан, ќафо ПАСХЕЗ ﭘﺲﺧﻴﺮшогирди гўштигир, ки баъд
рафтан. 2. таназзул. аз таълими гўштигирї бо устоди худ гўштї
мегирад.
ПАСТСАЃРЇ ﭘﺴﺖﺳﻐﺮي1. сурини паст дош-
тан, рони паст доштан; пасткафал (нисбат ПАСХЎРДА ﭘﺴﺨﻮرده боќимондаи хўроки
ба асп, хар ва ѓ.). 2. маљ. пастќад (нисбат ба хўрдашуда.
асп, хар ва ѓ.).
ПАТ ﭘﺖ1. пашми нарме, ки аз таги мўи
ПАСТСАЛИЌА ﭘﺴﺖﺳﻠﻴﻘﻪон ки мањорати хуби њайвонот аз ќабили буз ва гўсфанд мебаро-
эљодї надорад; камсалиќа, каммањорат, яд, тибит. 2. ќабати нарми пашммонанд, ки
камистеъдод. бар рўи баъзе чизњои бофта пайваста аст:
пати бахмал, пати ќолин. 3. аз пат бофта-
ПАСТСИФАТ ﭘﺴﺖﺻﻔﺖбо сифати паст, сифа- шуда: гилеми пат.
тан бад; бадсифат, дорои кайфияти паст.
ПАТАК ﭘﺘﻚпорчаи мулоими матоъ ё намад,
ПАСТСИФАТЇ ﭘﺴﺖﺻﻔﺘﻲ пастсифат будан, ки барои нарм доштани пой дар даруни
бадсифатї. пойафзор гузошта мешавад; ◊ патаку пай-
тоба шудан саросема ба коре машѓул шу-
ПАСТТИНАТ ﭘﺴﺖﻃﻴﻨﺖсифла, нокас, дун, ра- дан; дар атрофи касе, чизе чарх задан (ба-
зил, баднињод, пастнињод. рои хизмати вай); кафшро монда ба патак
(патакро пўшида) гурехтан сахт саросема
ПАСТТИНАТЇ ﭘﺴﺖﻃﻴﻨﺘﻲнокасї, разилї, шуда гурехтан.
лаинї, сифлагї; пастфитратї баднињодї,
пастнињодї. ПАТАКФУРЎШ ﭘﺘﻚﻓﺮوشон ки патак
мефурўшад, фурўшандаи патак.
ПАСТТОЛЕЪ ﭘﺴﺖﻃﺎﻟﻊон ки кораш кам омад
мекунад; назарногир, камбахт, шўртолеъ. ПАТАКЧА ﭘﺘﻜﭽﻪ биол. љонвари содатарини
обї.
ПАСТФИТРАТ ﭘﺴﺖﻓﻄﺮتлаин, разил, сифла;
одами пастфитрат одами пастнињод. ПАТАР ﭘﺘﺮкит. тангаи филизї, ки дар он ти-
лисмот наќш мекунанд; таъвиз, тўмор.
ПАСТФИТРАТЇ ﭘﺴﺖﻓﻄﺮﺗﻲлаинї, разилї,
сифлагї, пастнињодї. ПАТАР-ПАТАР ﭘﺘﺮﭘﺘﺮкалимаи таќлиди овоз,
ки паси њам баромадани овозеро ифода ме-
ПАСТХАМЇ ﭘﺴﺖﺧﻤﻲхамгашти кўњ, девор; кунад: патар-патар кардан.
љое, ки рост набуда, аз назар пинњон аст.
ПАТАРРОС ﭘﺘﺮّاسкалимаи таќлиди овоз аз
ПАСТЊИММАТ ﭘﺴﺖﻫﻤﺖњимматаш паст, ќабили патар-патар; патаррос задан патар-
бењиммат, хасис. патар кардан.
ПАСТЊИММАТЇ ﭘﺴﺖﻫﻤﺘﻲ бењимматї, ПАТВОЗ ﭘﺘﻮازкит. нишемангоњи кабўтар, боз
хасисї. ва дигар мурѓони шикорї, ки аз ду чўби ба
замин кўфташуда ва чўби дигари болои он
ПАСТЉИНС ﭘﺴﺖﺟﻨﺲаз љинси паст; аз мар- нињодашуда иборат аст.
думони нокас; разил, пастнињод, пастфит-
рат. ПАТДОР ﭘﺘﺪارбофтае, ки ба рўяш пат дорад,
патнок: гилеми патдор.
ПАСТШАВАНДА ﭘﺴﺖﺷﻮﻧﺪه1. сифати феълии
ПАТ – 84 –
ПАТЕНТ лот. ﭘﺘﻴﻨﺖ1. њуљљате ки соњиби их- решим ниг. пахтаи мањиннах; пахтаи
тироъ будани касеро тасдиќ мекунад. 2. мањиннах пахтае, ки нахаш мањини борик
шањодатнома барои тиљорат, харидуфурўш аст; пахтаи љойдорї пахтаи мањаллии на-
ва истењсоли моле ва ѓ. въаш таѓйирнаёфта, ѓўза; пахтаи мисрї на-
въе аз пахта, пахтаи мањиннах; ◊ пахта дар
ПАТЕФОН фр. ﭘﺘﻴﻔﺎنкњн. граммафони бекар- гўш доштан сухан нашунидан, худро ба
най. карї задан; ба дами чизе пахта шудан дами
чизеро гардондан; ба чизе монеъ шудан.
ПАТЁРА ﭘﺘﻴﺎره1. офат, бало. 2. зишт, муњиб,
њавлнок, бадњайбат. 3. инод, адоват, ПАХТАГИН ﭘﺨﺘﮕﻴﻦниг. пахтагї; пахта андох-
душманї. 4. маљ. дев. та дўхташуда, пахтадор, пахтанок: камзўли
пахтагин.
ПАТИЛА ﭘﺘﻴﻠﻪниг. фатила.
ПАХТАГЇ ﭘﺨﺘﮕﻲаз пахта бофташуда: газвори
ПАТНОК ﭘﺘﻨﺎكпатдор, дорои пат. пахтагї.
ПАТОЛОГИЯ ю. ﭘﺘﺎﻻﮔﻴﻪяк ќисми илми тиб, ПАХТАЃУНДОРЇ ﭘﺨﺘﻪﻏﻨﺪاريпахтачинї.
ки љараёни касалї ва њолати бадан, иллати
пайдоиш ва сабабњои беморињоро ПАХТАДОР ﭘﺨﺘﻪدارпахта андохта дўхташуда,
меомўзад. пахтанок: љомаи пахтадор.
ПАТОЛОГЇ ﭘﺘﺎﻻﮔﻲмансуб ба патология. ПАХТАЗОР ﭘﺨﺘﻪزارмайдони киштзори пахта.
ПАТФУЗ ﭘﺘﻔﻮزлабу лунљ, гирдогирди дањон. ПАХТАКАШ ﭘﺨﺘﻪﻛﺶон ки пахтаро аз ѓўза
људо карда њаллољї кор карда чигиташро
ПАХ ﭘﺦкалимаи таќлиди овозе, ки бо он гурба мегирад.
ва сагро меронанд.
ПАХТАКАШЇ ﭘﺨﺘﻪﻛﺸﻲамали аз ѓўза људо
ПАХМОЌ ﭘﺨﻤﺎقмўйсар ва риши шона накар- карда аз чигит тоза намудани пахта.
да ва ба њам печида.
ПАХТАКАШОНЇ ﭘﺨﺘﻪﻛﺸﺎﻧﻲаз як љо ба љои
ПАХМОЌМЎ(Й) (ﭘﺨﻤﺎق ﻣﻮ)ي мўяш пахмоќ, дигар кашондани пахта.
жўлидамўй.
ПАХТАКОР ﭘﺨﺘﻜﺎرон ки пахта кишт мекунад,
ПАХНУ ﭘﺨﻨﻮкит. раъд, тундур. он ки пахта мерўёнад.
ПАХОЛ ﭘﺨﺎلхошоки пояи шолї ё заѓир баъди ПАХТАКОРЇ ﭘﺨﺘﻜﺎريсоњаи пахта коридан;
кўфта шуданаш. кишти пахта, парвариши пахта,
пахтарўёнї.
ПАХОЛЇ//ПАХОЛИН ﭘﺨﺎﻟﻴﻦ// ﭘﺨﺎﻟﻲмансуб ба
пахол; аз пахол тайёршуда. ПАХТАНОК ﭘﺨﺘﻨﺎكлибоси пахта андохта
дўхташуда: камзўли пахтанок, љомаи пах-
ПАХОЛПЎШ ﭘﺨﺎﻟﭙﻮشбо пахол пўшида. танок.
ПАХСОН ﭘﺨﺴﺎنкит. пажмурда, афсурдашуда ПАХТАРЕСЇ ﭘﺨﺘﻪرﻳﺴﻲпахта ресидан, аз пах-
(аз дарду ѓам). та нах тайёр кардан, ресидани нахи пахта.
ПАХТ ﭘﺨﺖкит. он чи дар зери пои одам, ПАХТАСЕБ ﭘﺨﺘﻪﺳﻴﺐяк навъ себи сафедранг.
њайвон ё чизи дигар пахш шуда бошад; ◊
рахту пахт либосу анљом, моликият. ПАХТАСОЗЇ ﭘﺨﺘﻪﺳﺎزيбо сабадчўб зада титу
пахмоќ кардани пахта.
ПАХТА ﭘﺨﺘﻪ1. гиёњи алафии яксолаи зироати-
ву коштанї бо баргњои пањну гулњои зарду ПАХТАСУПОРЇ ﭘﺨﺘﻪﺳﭙﺎريсупоридани пахта
сафедранг ва тухми равѓании дона-дона. . (ба хирман, ба корхона ва ѓ.).
2. њосили ин гиёњ, ки сафедранг буда аз он
нах мересанд ва барои саноати нассољї ПАХТАТОЗАКУНЇ ﭘﺨﺘﻪﺗﺎزهﻛﻨﻲтоза кардани
ашёи хом буда, аз тухми он равѓан ва маво- пахта аз чигит; корхонаи пахтатозакунї
ди дигари саноатї ва хуроки чорво њосил корхонае, ки пахтаро аз чигит тоза карда
мекунанд; нахи аз чигит тозакардаи онро той мебандад.
ба кўрпа, болиш ё љома низ меандозанд;
пахта барин хеле нарм ва сафед; пахтаи аб- ПАХТАХУШККУНАК ﭘﺨﺘﻪﺧﺸﻚﻛﻨﻚафзоре,
– 85 – ПАЊ
ки бо ёрии он пахтаро хушк мекунанд. ПАХШХЎРДА ﭘﺨﺶﺧﻮردهпахшшуда.
ПАХТАХУШКОНЇ ﭘﺨﺘﻪﺧﺸﻜﺎﻧﻲпахтаи намро ПАЊЛАВИШИНОС ﭘﻬﻠﻮيﺷﻨﺎسон ки забони
хушк кардан. пањлавиро медонад ва ба тањќиќу
пажўњиши он машѓул аст, мутахассиси за-
ПАХТАЧИН ﭘﺨﺘﻪﭼﻴﻦон ки пахта мечинад, он бони пањлавї.
ки ба љамъоварии пахта машѓул аст.
ПАЊЛАВЇ ﭘﻬﻠﻮي1. мансуб ба давраи Ашко-
ПАХТАЧИНЇ ﭘﺨﺘﻪﭼﻴﻨﻲпахта чидан; ниён ва Сосониён ё мардуми он давра
пахтаѓундорї; чамъоварии пахта; мошини (асрњои аввали баъд аз милод то асри VII):
пахтачинї мошини махсус (комбайн), ки ду забони пањлавї. 2. номи хате, ки дар ањди
ё чор ќатори (љўяки) пахтаро якбора мечи- Сосониён мустаъмал будааст: хати
над. пањлавї.
ПАЊНБАРГ ﭘﻬﻦ ﺑﺮگбаргаш пањн; муќоб. бо- ПАЊНШОНА ﭘﻬﻦﺷﺎﻧﻪ пањндўш, пањнкитф,
рикбарг, сўзанбарг: хонаводаи дарахтони чорпањлу.
пањнбарг.
ПАЊНШУДА ﭘﻬﻦﺷﺪهсифати феълии замони
ПАЊНБОЛ ﭘﻬﻦﺑﺎلболи васеъ дошта; болаш гузашта аз пањн шудан; интишорёфта; ово-
пањн: парандаи пањнбол. зашуда: овозањои пањншуда.
ПАЊНГЎШ ﭘﻬﻦﮔﻮشдорои гўши пањн, гўш- ПАЊ-ПАЊ ﭘﻪﭘﻪ1. калимаи нидої барои ифодаи
калон, лапаргўш. њиссиёти хурсандї ва навозиш офарин,
тањсин; пањ-пањ задан офарин кардан. 2.
ПАЊНДАШТ ﭘﻬﻦدﺷﺖ дашт ва сањрои васеи калимае, ки њангоми ќароњат аз чизе гуфта
пањновар. мешавад: пањ-пањ бўи бад меояд.
ПЕШТОЗ ﭘﻴﺶﺗﺎز1. ба пеш даванда. 2. пешќа- ПИАНИНО ит. ﭘﻴﻪﻧﻴﻨﺎ мус. дастгоњи муси-
дам, пешоњанг. ќавии маъруф.
ПОЁБ ﭘﺎﻳﺎبкит. 1. обе, ки пой ба таги он ме- ПОЗЕР ﭘﺎزﻳﺮтиргак; хода; такя, сутунча.
расад, пастоб, гузаргоњи об. 2. таги об,
ќаъри об. 3. маљ. истодагарї, муќовимат, ПОЗИТИВИЗМ лот. ﭘﺎزﻳﺘﻮﻳﺰمљараёни фалса-
тобу тоќат. фии идеалистї, ки имконияти идроки
ќонуният ва муносибатњои њастиро эъти-
ПОЁН ﭘﺎﻳﺎن1. поин, паст; муќоб. боло. 2. роф намекунад ва роли илмро фаќат аз
интињо, охир, анљом. 3. нишеб, сарнишеб, ќайди асноду њодисањо иборат медонад.
тарафи паст; муќоб. баланд. 4. таг, зер, ка-
нор; дар поён... а) дар канори..., дар ќисми ПОЗИТИВЇ ﭘﺎزﻳﺘﻴﻮيба таљриба ва далел асо-
поёнии...; б) дар интињои..., дар охири... ; сёфта.
поён ёфтан ба охир расидан, тамом шудан;
поён рафтан ба пастї фуромадан; поён фу- ПОЗОЧ ﭘﺎزاچкит., доя, дояи ширдињанда, до-
ромадан паст кардан, ба зер шинондан; по- яи тарбиятгар.
ён фаромадан ба паст фаромадан, аз боло ПОИДАН ﭘﺎﺋﻴﺪن1. истодан, давом кардан, по-
ба пастї фуруд омадан; аз аспи љањл поён янда будан, барќарор мондан, пойдор бу-
фуромадан таскин ёфтан, паст шудани дан, истодагї кардан. 2. пинњонї дидбонї
хашми касе; ба поён омадан (расидан) анљом кардан, посбонї кардан. 3. интизор будан,
ёфтан, тамом шудан; сар поён фуровардан мунтазир шудан. 4. нигоњубин кардан, пар-
сар хам кардан: ◊ поёни шаби сияњ сафед вариш кардан. 5. чаронидан, парво кардани
аст (зарб.). њайвонот: асппої, говпої; поида гаштан чи-
ПОЁНБИН ﭘﺎﻳﺎنﺑﻴﻦдурандеш, дурбин, зеро, касеро тањти назар гирифта гаштан
оќибатбин, оќибатандеш. касеро, чизеро; пинњонї дидбонї кардан;
пайт поидан фурсати муносиб љустан; поида
ПОЁНБИНЇ ﭘﺎﻳﺎنﺑﻴﻨﻲдурандешї, оќибат- истодан мунтазири касе, чизе шудан;
андешї; дурандеш будан. пинњонї (касе, чизеро) таъќиб кардан роњи
касеро поидан интизор шудан ба касе. фур-
ПОЁНЇ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ1. дар поён воќеъшуда; зерин. 2. сат поидан ваќти муносиб љустан; поида-
интињої, охирин. 3. муќоб. болої: синфњои поида пинњонї, рустї; почида-почида; по-
поёнї. ида-поида рафтан пинњонї аз ќафои касе
рафтан; касеро таъќиб кардан.
ПОЁННИШИН ﭘﺎﻳﺎنﻧﺸﻴﻦ кит. пастнишин,
ПОИ – 108 –
ПОИЖА ﭘﺎﻳﮋهниг. поиза 1. ПОЙАФЗОЛДЎЗ ﭘﺎياﻓﺰالدوزон ки поафзол
медўзад, кафшдўз.
ПОИЗ ﭘﺎﻳﻴﺰфасли хазон, тирамоњ.
ПОЙАФЗОЛДЎЗЇ ﭘﺎياﻓﺰالدوزي1. шуѓл ва
ПОИЗА ﭘﺎﻳﺰهтаър. 1. њукму фармони подшоњ, амали пойафзолдўз; пойафзол дўхтан. 2.
ки ба касе дода мешуд ва мардум мувофиќи љой ва макони дўхтани пойафзол.
он ба њамон шахс итоат мекарданд. 2. ни-
шон ё аломате, ки дар давраи салтанати ПОЙАФЗОЛФУРЎШ ﭘﺎياﻓﺰالﻓﺮوشон ки пой-
муѓул дар шакли шер ва сари шер ё афзол мефурўшад, фурўшандаи пойафзол.
њайвоноти дигар сохта мешуд ва ба
њокимону элчиён мувофиќи мартабаашон ПОЙАФЗОЛФУРЎШЇ ﭘﺎياﻓﺰالﻓﺮوﺷﻲ1. шуѓл
дода мешуд. ва амали пойафзолфурўш. 2. љой ва
мањалли пойафзол фурўхтан.
ПОИЗГОЊ ﭘﺎﻳﺰﮔﺎهкит. мавсими хазонрезї,
фасли тирамоњ, муќ. поиз. ПОЙАФЗОР ﭘﺎياﻓﺰارниг. поафзол.
ПОИЗОН ﭘﺎﻳﺰان1. фасли хазон, мавсими ПОЙБАНД ﭘﺎيﺑﻨﺪ1. ниг. побанд. 2. пойдевор,
тирамоњ. 2. маљ. айёми пирї. тањкурсї.
ПОИН ﭘﺎﻳﻴﻦниг. поён. ПОЙБАРАЊНА ﭘﺎيﺑﺮﻫﻨﻪниг. побарањна.
ПОИНГОЊ ﭘﺎﻳﻴﻦﮔﺎهкит. тарафи поин, тарафи ПОЙБАСТ ﭘﺎيﺑﺴﺖниг. побаст.
зер; поингоњи маѓриб маѓриб, тарафи ѓарб.
ПОЙБАСТА ﭘﺎيﺑﺴﺘﻪниг. побаста.
ПОИНЇ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲниг. поёнї.
ПОЙБОЗЇ ﭘﺎيﺑﺎزي1. покубї, пойзанї. 2.
ПОИННИГАР ﭘﺎﻳﻴﻦﻧﮕﺮдурандеш, оќибатан- раќсу бозї, раќќосї.
деш, охирбин.
ПОЙБОРИК ﭘﺎيﺑﺎرﻳﻚ борикпой; пои борик-
ПОИНОБ ﭘﺎﻳﻴﻦآبниг. поёноб. дошта.
ПОИНПАРАСТ ﭘﺎﻳﻴﻦﭘﺮﺳﺖкиноя аз итоаткор, ПОЙБЎСЇ ﭘﺎيﺑﻮﺳﻲниг. побўсї.
хидматкор, банда.
ПОЙГА ﭘﺎيﮔﻪмусобиќаи аспдавонї, мусоби-
ПОИНПАРАСТЇ ﭘﺎﻳﻴﻦﭘﺮﺳﺘﻲ киноя аз итоат- ќаи давидан; пойга мондан дар давидан
корї, бандагї. мусобиќа кардан; майдони пойга майдони
мусобиќа.
ПОИНТАЛАБ ﭘﺎﻳﻴﻦﻃﻠﺐзердаст, банда, мутеъ.
ПОЙГАВЇ ﭘﺎيﮔﻮيмансуб ба пойга: автомо-
ПОИСТА ﭘﺎﻳﺴﺘﻪ поянда, доимї, барќарор, били пойгавї.
љовид.
ПОЙГАЊ ﭘﺎيﮔﻪдаромадгоњи хона (дар хона-
ПОИСТАН ﭘﺎﻳﺴﺘﻦ1. поидан, боќї мондан, њои кўњна), ки пойафзолро дар он љо мека-
пойдор мондан, доимї будан, поянда бу- шанд, поёни хона аз тарафи дар (барои ка-
дан. шидани пойафзол), кафшкан; пойгањро холї
ёфтан фурсатро ѓанимат донистан; пойгањ
ПОЇ ﭘﺎﺋﻲмансуб ба по: мошинаи дарздўзии холї шудан хилват шудан, касе набудан,
пої. барои кори махфї ё сўњбати пўшида шаро-
ит пайдо шудан.
пой ﭘﺎيасоси замони њозира аз поидан.
ПОЙГАЊНИШИН ﭘﺎيﻛﻬﻨﺸﻴﻦон ки дар пойгањ
ПОЙ ﭘﺎيниг. по. нишастааст, поённишин.
ПОЙАНДОЗ ﭘﺎياﻧﺪاز1. фарш ё матое, ки ба- ПОЙГАЧЇ ﭘﺎيﮔﭽﻲиштирокдор пойга.
рои иззату эњтиром ба зери пои арўсу до-
мод ё мењмони мўњтарам пањн мекунанд. 2. ПОЙГОЊ ﭘﺎيﮔﺎهниг. пойгањ.
шол ё гилеми камбар барои густурдан ба
роњрави хона. ПОЙДАРОЗ ﭘﺎدرازниг. подароз.
ПОЙАФЗОЛ ﭘﺎياﻓﺰالафзоли по, чизе, ки ба по ПОЙДЕВОР ﭘﺎيدﻳﻮارбунёди девор, тањкурсии
мепўшанд (мўза, кафш ва ѓ.). девори хона ва иморат.
– 109 – ПОЙ
ПОЙДОМ ﭘﺎيدامнавъе аз дом, ки барои сайд хароб гардонидан, зоеъ сохтан, нобуд кар-
кардани љонварон ба кор мебаранд; паран- дан.
дае, ки сайёдон барои фиреб дода ба даст
даровардани дигар парандагон дар назди ПОЙМОЛГАШТА ﭘﺎﻳﻤﺎلﮔﺸﺘﻪ1. сифати феъ-
дом мебанданд. лии замони гузашта аз поймол гаштан; зери
по шудан, лагадкўб шудан. 2. лањљ. хору
ПОЙДОН ﭘﺎيدانкит. пойафзол, кафш. зоргашта.
ПОЙДОР ﭘﺎيدار1. устувор, ќоим, мустањкам. ПОЙМОЛКУНАНДА ﭘﺎﻳﻤﺎلﻛﻨﻨﺪه1. сифати
2. барќарор; мављуд; пойдор гардидан (шу- феълии замони њозира аз поймол кардан;
дан) устувор ва мустањкам гардидан (шу- лагадкўб кардан; нобуд кардан. 2. вайрон-
дан), барќарор гардидан; пойдор истодан кунанда.
устувор будан; пойдор кардан барќарор
кардан; пойдор мондан барќарор мондан. 3. ПОЙМОЛКУНЇ ﭘﺎﻳﻤﺎلﻛﻨﻲ1. поймол кардан.
маљ. нерўманд, тавоно, пурќудрат, подор. 2. маљ. вайрон кардан.
ПОЙДОРА ﭘﺎيدارهкит. мададгор, ёридињанда; ПОЙМОЛШУДА ﭘﺎﻳﻤﺎلﺷﺪهниг. поймолгашта.
нигањдор.
ПОЙМОНАК ﭘﺎيﻣﺎﻧﻚљои пой мондан дар
ПОЙДОРЇ ﭘﺎيداريустуворї; истодагарї, то- чизе; зинапоя, помонак.
боварї; барќарорї.
ПОЙМОНЇ ﭘﺎيﻣﺎﻧﻲпой мондан, ќадам задан;
ПОЙДОС ﭘﺎي داسдоси дастдароз. роњ гаштан.
ПОЙКОР ﭘﺎيﻛﺎر1. кит. ходими гузар, ПОЙМУЗД ﭘﺎيﻣﺰدњаќќи ташриф, музди
мањалла, ки мардумро ба маъракањо хабар ќадам, музде, ки ба табибон, мутрибон ва ѓ.
мекунад. 2. хизматгор, покор. барои ќадам ранља кардан дода мешуд;
пойранљ.
ПОЙКЎБ I ﭘﺎيﻛﻮب1. зерипомонда, сумзада,
поймол. 2. чўби ѓафси дарози (пои) ПОЙМУЗДЇ ﭘﺎيﻣﺰديмансуб ба поймузд.
обљувоз, ки бо вай шолиро мекўбанд.
ПОЙНАРАСИДА ﭘﺎيﻧﺮﺳﻴﺪهљое, ки ќадами кас
ПОЙКЎБ II ﭘﺎيﻛﻮب1. раќќос, раќскунанда. 2. ба он љо нарасидааст.
пойбоз, тезњаракат.
ПОЙНОРАС ﭘﺎﻧﺎرسљое, ки ќадами касе ба он
ПОЙКЎБЇ ﭘﺎيﻛﻮﺑﻲ1. љоеро бо пой задан ба- љо расида наметавонад; душворгузар; даст-
рои шибба кардан. 2. пойро ба замин норас.
кўфта-кўфта раќсидан; раќќосї.
ПОЙОВАР آور ﭘﺎي кит. калон, бузург; ќавї,
ПОЙЛАЃЗ ﭘﺎيﻟﻐﺰ1. љои лаѓжидани по; лаѓзиш. боќудрат.
2. маљ. хато; гунањкор; 3. маљ. осеб, зиён,
зарар. ПОЙПАРТОЇ ﭘﺎي ﭘﺮﺗﺎﺋﻲниг. поймонї.
ПОЙЛУЧ ﭘﺎيﻟﭻ1. побарањна, барањнапо, бе- ПОЙПАШ ﭘﺎي ﭘﺶкит. овози пой, шарфаи пой
пойафзол. 2. камбаѓал, нодор, бечора, бе- њангоми роњ рафтан.
чизу чора.
ПОЙПЕЧ ﭘﺎي ﭘﻴﭻниг. пойтоба.
ПОЙМАРД ﭘﺎﻳﻤﺮدкит. 1. мададгор, ёридињан-
да, ёвар, дастгир. 2. шафеъ, шафоаткунан- ПОЙПЕЧАК ﭘﺎي ﭘﻴﭽﻚпойро ба пои каси ди-
да, восита, миёнарав. гар печ додан барои ѓалтондани вай, њалук;
пойпечак додан њалук андохтан.
ПОЙМАРДЇ ﭘﺎيﻣﺮديкит. 1. мададгорї, ёрї,
ёрирасонї, дастгирї. 2. шафеъ, шафоатку- ПОЙПЎШ ﭘﺎي ﭘﻮشниг. попўш.
нанда, восита, миёнарав.
ПОЙРАНЉ ﭘﺎي رﻧﺞниг. поймузд.
ПОЙМОЛ ﭘﺎﻳﻤﺎل1. зери по, лагадкўб. 2. хароб,
вайрон, абгор, зоеъ, нобуд; поймол гаштан ПОЙСУТУН ﭘﺎي ﺳﺘﻮنмеъ. сутунњои асоси
а) зери по шудан, таги по шудан, лагадкўб иморатњои калон;
шудан; б) харобу вайрон шудан, зоеъ гаш-
тан; поймол кардан а) лагадкўб кардан, б) ПОЙСЎХТА//ПОСЎХТА ﭘﺎﺳﻮﺧﺘﻪ//ﭘﺎي ﺳﻮﺧﺘﻪ
беќарор, беором; ◊ мурѓи пойсўхта барин
ПОЙ – 110 –
хеле беќарор ва безобита. кунад, вай пояшро зуд аз давра мекашад.
ПОЙТАК ﭘﺎي ﺗﻚкит. якказод, яккафарзанд. ПОКАШАКБОЗЇ ﭘﺎﻛﺸﻚﺑﺎزيниг. покашак.
ПОЙТАХТ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ1. марказ; љои нишасти ПОКАШОЛ ﭘﺎﻛﺸﺎل1. суст, кашолакор. 2. тан-
роњбарияти давлат. 2. шањре, ки маркази бал.
мамлакату давлат интихоб шудааст: Ду-
шанбе - пойтахти Љумњурии Тољикистон. ПОКБИН ﭘﺎكﺑﻴﻦниг. покназар.
ПОЙТЕША ﭘﺎي ﺗﻴﺸﻪтешаи калони дастадароз, ПОКБОЗ ﭘﺎكﺑﺎز1. касе, ки бе њила ва макр
ки бо вай рост истода чўб метарошанд. ќимор мебозад; касе, ки то охирин пули худ
ќимор мебозад. 2. росткор, њалолкор, дуру-
ПОЙТОБА ﭘﺎي ﺗﺎﺑﻪниг. пайтоба. сткор. 3. ошиќи босадоќат, ошиќи беѓараз.
4. порсо, парњезгор.
ПОЙХАСТ ﺧﺴﺖ ﭘﺎيлагадкўб, помол, зери по
кардашуда. ПОКБОЗЇ ﭘﺎكﺑﺎزيкит. ошиќи садо-
ќатмандона, муњаббати беѓаразона.
ПОЙЧА//ПОЧА ﭘﺎﭼﻪ// ﭘﺎي ﭼﻪ1. шакли тасѓири
по(й). 2. пои чорпоён аз ќабили буз, ПОКБОТИН ﭘﺎكﺑﺎﻃﻦниг. покзамир.
гўсфанд, гов, ки барои пухтан омода шуда-
аст. 3. ќисми поёнии шалвор ё эзор, њар ду ПОКВИЉДОН ﭘﺎكوﺟﺪانвиљдонаш пок, дил-
дањони эзор ё шалвор аз тарафи поён, эзор- соф; њалолкор.
поча.
ПОКВИЉДОНЇ ﭘﺎكوﺟﺪاﻧﻲпокдилї, њалол-
ПОЙЧАПАЗ//ПОЙЧОПАЗ ﭘﺎيﭼﺎﭘﺰ// ﭘﺎيﭼﻪﭘﺰон корї, поксиришт, поктинат.
ки каллаву почаи бузу гўсфанд ва говро
пухта мефурўшад; каллапаз, почафурўш. ПОКГАВЊАР ﭘﺎكﮔﻮﻫﺮ1. покнасл, покнажод,
некзод. 2. поксиришт, поктинат, покдил.
ПОЙЉОМА//ПОЉОМА ﭘﺎﺟﺎﻣﻪ//ﺟﺎﻣﻪ ﭘﺎيэзори
занона, шалвори занона, лозимї. ПОКДАСТ ﭘﺎكدﺳﺖњалолкор.
ПОЙШИКАН ﭘﺎي ﺷﻜﻦмаљ. боќувват, зўрманд; ПОКДАЊОН ﭘﺎكدﻫﺎنниг. покзабон.
сахт.
ПОКДИДА ﭘﺎكدﻳﺪهпокназар, покчашм, он ки
ПОЙШИКАСТА//ПОШИКАСТА дорои назари беѓараз аст.
ﭘﺎﺷﻜﺴﺘﻪ//ﭘﺎيﺷﻜﺴﺘﻪ 1. он ки пояш шикаста бо- ПОКДИЛ ﭘﺎكدلон ки дар дил кинаву ѓараз
шад. 2. маљ. ољиз, нотавон, заиф, беќудрат. надорад, он ки дар дил њилаю макр надо-
рад, софдил, покзамир.
ПОЙШЎЙХОНА ﭘﺎي ﺷﻮي ﺧﺎﻧﻪхонаи либоска-
шї дар њамом. ПОКДИЛЇ ﭘﺎكدﻟﻲпокдил будан, софдилї,
беѓаразї, покизадилї.
ПОК ﭘﺎك1. покиза, беолоиш; соф, баѓаллу
ѓаш. 2. бе айбу нуќс; муќаддас. 3. покдоман, ПОКДИЛОНА ﭘﺎكدﻻﻧﻪ софдилона; самимї,
афифа; духтари пок. 4. тамом, њамагї; ишќи беѓаразона.
пок ишќи њаќиќї, ишќи соф; пок-покиза а)
тамоман покиза, беолоиш; б) тамоман, ба- ПОКДИН ﭘﺎكدﻳﻦ1. он ки расму оин ва кешу
тамом, то охир; пок-покиза хўрдан то охир мазњаби худро софдилона меписандад; бо-
хўрдан, њељ намонда хўрдан; пок будан му- дин; боимон. 2. маљ. одами бовиљдон, ода-
барро будан, олуда ё омехта набудан ба ми некў ва соф, нексират.
олоише; пок гардидан (шудан) тоза шудан;
пок кардан тоза кардан: ◊ хас каму љањон ПОКДИНЇ ﭘﺎكدﻳﻨﻲпокдин будан; эътиќоди
пок. ќавї доштан.
ПОНСАД ﭘﺎﻧﺼﺪ1. ниг. панљсад. 2. таър. яке аз ПОРАЇ ﭘﺎرهايмансуб ба пора; порча-порча,
мансабњои њарбї дар аморати Бухоро. порашуда.
ПУЛЉУДОКУНЇ ﭘﻮلﺟﺪاﻛﻨﻲпул људо кардан ПУРАВЉ ﭘﺮاوجдар айни ављ, дар болоравї; ба
барои иљрои корњои муњим (мас., сохтмон). дараљаи баланд расида, бо пешрафту
комёбї.
ПУНБА ﭘﻨﺒﻪниг. пахта.
ПУРАДО ﭘﺮادا1. пурноз, пуристиѓно, ишвагар:
ПУНБА(К) ﭘﻨﺒﻚ// ﭘﻨﺒﻪдоначае, ки бањорон дар чашмони пурадо. 2. бањонагир.
шохаи дарахтон пайдо мешавад ва аз он
барг сар мезанад, муѓча. ПУРАЗАМАТ ﭘﺮﻋﻈﻤﺖхеле бузург, боњашаат;
кохи пуразамат кохи боњашамат.
ПУНБАДАРГЎШ ﭘﻨﺒﻪدرﮔﻮش1. он ки пахта дар
гўш мегузорад. 2. маљ. ѓофил, бехабар, кар. ПУРАЗМ ﭘﺮﻋﺰمазмаш ќавї, ќавиирода, тас-
мими ќатъї гирифта.
ПУНБАДОНА ﭘﻨﺒﻪداﻧﻪтухми пахта, чигит, до-
наи пунба, пунбадона. ПУРАЗОБ ﭘﺮﻋﺬابпуразият, боранљ, бома-
шаќќат, бо азоби зиёд.
ПУНБАЗОР ﭘﻨﺒﻪزارкит. киштзори пахта, пах-
тазор. ПУРАЛАМ ﭘﺮاﻟﻢ пур аз ранљу њасрат,
пурандўњ, андўњнок, дарднок; гиряи пура-
ПУНБАСИФАТ ﭘﻨﺒﻪﺻﻔﺖпунбамонанд, сафед. лам гиряи дарднок.
ПУНБАЧЎБ ﭘﻨﺒﻪﭼﻮب чўби буттаи пунба, ПУРАНВОР ﭘﺮاﻧﻮارпурнур, дурахшон.
ѓўзапоя.
ПУРАНДЕШ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺶниг. пурандеша.
ПУНДОНА ﭘﻨﺪاﻧﻪниг. пунбадона.
ПУРАНДЕША ﭘﺮاﻧﺪﻳﺸﻪ1. хаёломез: чашмони
ПУНШ англ. ﭘﻮﻧﺶ нўшобаи спиртдор, ки аз пурандеша. 2. пурташвиш, пуризтироб. 3.
– 121 – ПУР
оќибатандеш, бомулоњиза; хирадманд. ќадањи пурбода.
ПУРАНДЕШАГЇ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺸﮕﻲ1. андўњгинї, ПУРБОР ﭘﺮﺑﺎر1. пур аз бор, чизе, ки бар вай
ѓамгинї. 2. хаёломез будан. 3. бомуло- бори бисёр нињода шудааст, боркарда: аро-
њизагї. баи пурбор, мошини пурбор. 2. пур аз њосил,
серњосил, пурмева: дарахти пурбор, хўшаи
ПУРАНДЕШЇ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺸﻲпурандеш будан, пурбор, шохаи пурбор.
хирадмандї, бомулоњиза будан.
ПУРБОРЇ ﭘﺮﺑﺎري1. пурбор будан. 2. сер-
ПУРАНДЎЊ ﭘﺮاﻧﺪوه андўњгин, ѓамгин, пура- њосилї, сермевагї, зиёда ва вазнинии њосил
лам. (мевањо).
ПУРАРЗИШ ﭘﺮارزشарзишнок, ќиматбањо, ПУРВАЗН ﭘﺮوزن бењад вазнин, дорои вазни
пурќимат, гаронбањо. зиёд.
ПУРАСРОР ﭘﺮاﺳﺮارпур аз муаммо, сирдор: ПУРВАЛВАЛА ﭘﺮوﻟﻮﻟﻪ серѓавѓо, пурѓавѓо,
нигоњи пурасрор. пуршўр.
ПУРАФЃОН ﭘﺮاﻓﻐﺎنгирён, нолон. ПУРВАСАХ ﭘﺮوﺳﺦ пур аз чирк, чиркин, иф-
лос.
ПУРАФСУН ﭘﺮاﻓﺴﻮنпурњила, фиребанда;
мафтункунанда: олами пурафсуни кўдакї. ПУРВАЊШАТ ﭘﺮوﺣﺸﺖпурбим, тарснок, пур-
њарос, воњимаангез: дашти пурвањшат.
ПУРАФСОНА ﭘﺮاﻓﺴﺎﻧﻪфиребанда, бењуда,
беасос; пурасрор: ◊кохи пурафсона дунё. ПУРВАЉД ﭘﺮوﺟﺪба ваљд омада, бо шавќу
завќи баланд.
ПУРАШК ﭘﺮاﺷﻚ пурсиришк, гирён: чашми
пурашк. ПУРВИЌОР ﭘﺮوﻗﺎرбовиќор, ботамкин, боса-
лобат, назарбаланд.
ПУРБАР ﭘﺮﺑﺮпур аз њосил, серњосил, пурмева,
сермева. ПУРВОЊИМА ﭘﺮواﻫﻤﻪвоњиманок, пурвањшат:
садои пурвоњима.
ПУРБАРАКАТ ﭘﺮﺑﺮﻛﺖ1. баракатнок, зиёд,
афзун. 2. пурњосил, пурнеъмат: замини пур- ПУРВУСЪАТ ﭘﺮوﺳﻌﺖбовусъат, васеъ; муфас-
неъмат. сал.
ПУРБАРГ ﭘﺮ ﺑﺮگбарги зиёд дошта, сербарг: ПУРГАВЊАР ﭘﺮﮔﻮﻫﺮ1. пур аз љавоњирот, бо
дарахти пурбарг. зару зевар. 2. маљ. асилзода, наљиб.
ПУРБАРДОШТ ﭘﺮﺑﺮداﺷﺖ1. бардоштнок, дер- ПУРГАП ﭘﺮﮔﭗ он ки зиёд сухан мегўяд, сер-
пой. 2. пурсабр, пуртоќат, вазнин. гап.
ПУРСАОДАТ ﭘﺮﺳﻌﺎدت саодатманд, пур аз ПУРСОН ﭘﺮﺳﺎن феъли њоли замони њозира аз
– 127 – ПУР
пурсидан; пурсон шудан пурсидан, суол маѓрур ва мутакаббир.
кардан, љўё шудан.
ПУРТАЛАБ ﭘﺮﻃﻠﺐон ки зиёд талаб мекунад;
ПУРСОПУРС ﭘﺮﺳﺎﭘﺮسпурсупоси бисёр, хоњишманд, талабгор; серхарид (мол).
ањволпурсї, суолу љавоби зиёд.
ПУРТАЛОТУМ ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ1. пуртўфон, пурљўш,
ПУРСОЯ ﭘﺮﺳﺎﻳﻪсерсоя (љой) љое, ки дарахтони пуршўр, пуртуѓён: бањри пурталотум. 2.
серсояи зиёд дорад. маљ. пурѓавѓо, пурмаѓал, пуршўр: айёми
пурталотум, давраи пурталотум, рўзњои
ПУРСУКОВ ﭘﺮسوﻛﺎو1. пурсуљў, кофтуков, пурталотум.
љустуљў. 2. тафтиш, истинтоќ; пурсиш,
санљиш. ПУРТАМАЪ ﭘﺮﻃﻤﻊон ки тамаи зиёд дорад,
сахт тамаъкор, њарис.
ПУРСУПОС ﭘﺮسوﭘﺎسањволи якдигарро пур-
сидан, ањволпурсї ваќти салому алейк, ПУРТАМКИН ﭘﺮﺗﻤﻜﻴﻦбовиќор, вазнин: ода-
њолпурсї; пурсупос кардан њолпурсї кар- ми пуртамкин.
дан.
ПУРТАНТАНА ﭘﺮﺗﻨﺘﻨﻪ// ﭘﺮﻃﻨﻄﻨﻪ1. тантанок,
ПУРСУРАТ ﭘﺮﺻﻮرت1. сурати бисёр. 2. гуно- мутантан: маљлиси пуртантана. 2.
гунранг, мунаќќаш, наќшунигор. боњашамат, пурдабда: иморати пуртантана.
ПУРСУРУР ﭘﺮﺳﺮور1. нињоят шод, хуррам: ПУРТАРОВАТ ﭘﺮﻃﺮاوتбисёр тару тоза, бисёр
дили пурсурур, мардуми пурсурур. 2. хурра- шодоб: боѓи пуртароват, гули пуртароват.
мибахш, шодиовар: суруди пурсурур.
ПУРТАЊДИД ﭘﺮﺗﻬﺪﻳﺪтањдидомез, дањшатнок,
ПУРСУТЎЊ ﭘﺮﺳﺘﻮه пуралам, пурдард, мудњишбо тањдиди муќаррар.
пурандўњ.
ПУРТАЊЛУКА ﭘﺮﺗﻬﻠﻜﻪсерхавфу хатар; хавф-
ПУРСУЉЎ(Й) ( ﭘﺮسوﺟﻮ)ي1. љустуљўй, пур- нок: вазъияти пуртањлука.
суков (ба воситаи пурсиш аз якдигар). 2.
пурсупос, њолпурсї, ањволпурсї: пурсуљўи ПУРТАЉРИБА ﭘﺮﺗﺠﺮﺑﻪтаљрибадор, кор-
ањвол, ба пурсуљўй даромадан. 3. пурсиш, озмуда, пухтакор, малакадор.
пурсидан; пурсуљўй кардан а) пурсиш кар-
дан; б) пурсуков кардан, љустуљўй кардан. ПУРТАШВИШ ﭘﺮﺗﺸﻮﻳﺶсерташвиш, серта-
раддуд; бисёр ошўфта ва беќарор: ањволи
ПУРСЎЗ ﭘﺮﺳﻮزбо сўзу гудоз, пургудоз, ба пурташвиш, рўзи пурташвиш.
љўши њиссиёт, пур аз дарду алам: оњи
пурсўз, саргузашти пурсўзу гудоз; пурсўзу ПУРТАЪСИР ﭘﺮﺗﺎﺛﻴﺮ муассир, таъсирнок,
гудоз навишта шудани чизе бо дарду алам мусмир.
навишта шудани чизе.
ПУРТОБ ﭘﺮﺗﺎبкит. 1. пургирењ, пурпеч, пур-
ПУРСЎЗУГУДОЗ ﭘﺮﺳﻮزوﮔﺪازпур аз сўзу гу- чин. 2. маљ. пурмакру фиреб. 3. бисёр гарм,
доз, пурандўњ, пурѓам, пургудоз. сўзон. 4. маљ. пурхашм, ѓазабнок, бурдбор.
ПУРТААФФУН ﭘﺮﺗﻌﻔّﻦбисёр бадбўй (хона, ПУРТОЌАТ ﭘﺮﻃﺎﻗﺖ тоќатнок, пурсабр, тобо-
њаво), гандида, бўй гирифта. вар.
ПУРТАБ ﭘﺮﺗﺐпурњарорат, бо таби баланд; ПУРТОЌАТЇ ﭘﺮﻃﺎﻗﺘﻲтоќатнокї, пуртоќат
пуртабу тоб пурсўзу гудоз, дардманд, пура- будан, пурсабр, бурдборї.
лам.
ПУРТОЌАТОНА ﭘﺮﻃﺎﻗﺘﺎﻧﻪпурсаброна, тобо-
ПУРТАВОН ﭘﺮﺗﻮانтавоно, муќтадир, дорои варона, бурдборона.
имконият ва ќудрати зиёд.
ПУРТУЃЁН ﭘﺮﻃﻐﻴﺎنниг. пурталотум.
ПУРТАДБИР ﭘﺮﺗﺪﺑﻴﺮботадбир, илољу чора
ёбанда, чораљўй, халосгар. ПУРФАЗАЪ ﭘﺮﻓﺰعкит. пурњарос, пурбим,
вањшатнок.
ПУРТАЗВИР ﭘﺮﺗﺰوﻳﺮ пурњила, пурмакр, пур-
фиреб. ПУРФАЗИЛАТ ﭘﺮﻓﻀﻴﻠﺖфазилатнок, фозил,
комил (оид ба хислатњои шоиста,
ПУРТАКАББУР ﭘﺮﺗﻜﺒﺮ такаббурнок, хеле донишмандї).
ПУР – 128 –
ПУРФАЙЗ ﭘﺮﻓﻴﺾниг. пурбаракат. ПУРХОР I ﭘﺮﺧﺎرпур аз хор, он чи хор зиёд
дорад; хордор: буттаи пурхор, љангали пур-
ПУРФАН ﭘﺮﻓﻦкит. бисёр њилагар, маккор, хор.
фиребгар; ѓамзаи пурфан ѓамзаи фитнаан-
гез. ПУРХОР II ﭘﺮﺧﻮارпурхўр, бисёрхўр, шикам-
параст, баднафс, шикамбора, шикампараст.
ПУРФАРАЊ ﭘﺮﻓﺮهпур аз шодию хурсандї,
хурсандибахш, пурсурур. ПУРХОСИЯТ ﭘﺮﺧﺎﺻﻴﺖхосиятнок, нек, фар-
хунда, саодатманд: рўзи пурхосият.
ПУРФАСОЊАТ ﭘﺮﻓﺼﺎﺣﺖхушбаён, бурросу-
хан, равшанбаён, даќиќбаён. ПУРХОШОК ﭘﺮﺧﺎﺷﺎك1. пур аз хошок, хасу
хошокдор. 2. маљ. монеадор, банду бастор.
ПУРФИРЕБ ﭘﺮﻓﺮﻳﺐњилагар, маккор.
ПУРХУМОР ﭘﺮﺧﻤﺎرбисёр хуморолуд, хумор-
ПУРФИТНА ﭘﺮﻓﺘﻨﻪкит. он ки фитнаангезу нок; чашми пурхумор а) чашми хуморолуд;
вайронкор мебошад, пурфитна, пурфиреб. б) чашми зебо.
ПУРФОИДА ﭘﺮﻓﺎﻳﺪهсудманд, бањрарасон, ПУРХУН ﭘﺮﺧﻮن1. пур аз хун, хунолуд. 2. сурх,
манфиатнок; сердаромад, судбахш. суп-сурх: рўи сурхчаи пурхун. 3. маљ.
пурандўњ, аламзада, ѓамгин: дили пурхун. 4.
ПУРФИТНА ﭘﺮﻓﻄﻪпурошўб, пурѓавѓо, фитна- маљ. хунгирифта, ѓазабнок: чашми пурхун.
ангез, њиллагар.
ПУРХУРЎШ ﭘﺮﺧﺮوشсерљўшу хурўш.
ПУРФОЉИА ﭘﺮﻓﺎﺟﻌﻪ пур аз фољиа, пур аз
бадбахтї. ПУРХЎР ﭘﺮﺧﻮر бисёрхўр, шикампараст, бад-
нафс.
ПУРФУСУН ﭘﺮﻓﺴﻮنниг. пурафсун.
ПУРХЎРЇ ﭘﺮﺧﻮري шикампарастї, баднафсї,
ПУРФУТЎЊ ﭘﺮﻓﺘﻮحдорои файзу баракат ва носерї.
кушоиш; рўњи пурфўтўњ рўњи пок.
ПУРЊАВАС ﭘﺮﻫﻮس пур аз њавасу орзу,
ПУРХАВОТИР ﭘﺮﺧﻮاﻃﺮпурхавф, пуризтироб. пуриштиёќ.
ПУРХАВФ ﭘﺮﺧﻮفхавфнок, пурхатар: пур- ПУРЊАВОДИС ﭘﺮﺣﻮادثпур аз њодисањо,
хавфу хатар. серњодиса: рўзњои пурњаводис.
ПУРХАЁЛ ﭘﺮﺧﻴﺎل1. хаёлангез. 2. њардамхаёл. ПУРЊАДАС ﭘﺮﺣﺪثбисёр ифлос, бисёр олуда.
ПУРХАМ ﭘﺮﺧﻢпурпеч, пурчин, пуршикан, ПУРЊАЁЊУ ﭘﺮﻫﻴﺎﻫﻮпурѓавѓо, пурѓулѓула,
њалќа-њалќа. серќилу ќол.
ПУРХАНДА ﭘﺮﺧﻨﺪه1. хандон: рўи пурханда. 2. ПУРЊАЗАР ﭘﺮﺣﺬرбоњазар, бисёр боэњтиёт.
маљ. зебо; рўњбахш: гули пурханда.
ПУРЊАЙБАТ ﭘﺮﻫﻴﺒﺖ пурбим, пурвањшат,
ПУРХАТАР ﭘﺮﺧﻄﺮхатарнок, хавфнок, пур- пурвоњима.
хавф.
ПУРЊАЙРАТ ﭘﺮﺣﻴﺮت пуртааљљуб, тааљљуб-
ПУРХАШМ ﭘﺮﺧﺸﻢ хашмгин, бадќањр, ѓазаб- овар.
нок.
ПУРЊАЛОВАТ ﭘﺮﺣﻼوتњаловатнок, њаловат-
ПУРХАШМОНА ﭘﺮﺧﺸﻤﺎﻧﻪхашмгинона, бад- бахш.
ќањрона, ѓазаболуд.
ПУРЊАРАКАТ ﭘﺮﺣﺮﻛﺖ серњаракат, чобук,
ПУРХИРАД ﭘﺮﺧﺮدхирадманд, оќил, бошуур, чаќќон.
боаќл, ботадбир.
ПУРЊАРАЉ ﭘﺮﺣﺮج пур аз сахтї, бо
ПУРХОБ ﭘﺮﺧﻮاب1. серхоб, хоболуд. 2. маљ. душворињои бисёр.
хуморнок.
ПУРЊАРОРАТ ﭘﺮﺣﺮارتбисёр гарм, пуроташ,
ПУРХОК ﭘﺮﺧﺎكсерхок, хоки бисёр дошта. оташин; пурљўш, пурхурўш (ба маънои аслї
ва маљозї): нафаси пурњарорат, нутќи (суха-
– 129 – ПУР
ни) пурњарорат. ПУРЉИЛВА ﭘﺮﺟﻠﻮه1. пур аз љилва, љилвагар.
2. пурљило, тобон; дилкаш: манзараи
ПУРЊАСАД ﭘﺮﺣﺴﺪ пуррашк, дорои њасаду пурљилва.
бадбинї.
ПУРЉИЛО ﭘﺮﺟﻼ1. бисёр равшан: 2. дурах-
ПУРЊАСРАТ ﭘﺮﺣﺴﺮتпур аз ѓаму дард, шон, тобон: рангњои пурљило.
пурандўњ, пурѓам.
ПУРЉОЗИБА ﭘﺮﺟﺎذﺑﻪљозибанок, љозиб, ба худ
ПУРЊАШАМ ﭘﺮﺣﺸﻢкит. бољалол, бошукўњ, кашанда: нигоњи пурљозиба.
пурдабдаба, боњашамат.
ПУРЉУССА ﭘﺮﺟﺜﻪ1. тануманд, танованд,
ПУРЊАШАМАТ ﭘﺮﺣﺸﻤﺖдабданок, пураза- калонљусса, бузургљусса. 2. хеле вазнин.
мат, соњиби љоњу љалоли зиёд.
ПУРЉЎШ ﭘﺮﺟﻮش1. пурталотум, љўшон,
ПУРЊАЯЉОН ﭘﺮﻫﻴﺨﺎن њаяљоннок, пуризти- хурўшон (мас., дарё). 2. пуршўр, пурњаяљон;
роб. дили пурљўш дили дар шўру њаяљон.
ПУРЊИКМАТ ﭘﺮﺣﻜﻤﺖдорои андарзи зиёд, ПУРШАВКАТ ﭘﺮﺷﻮﻛﺖ1. пурќудрат, пур-
њикматомез: сухани пурњикмат. ќувват; 2. баландмартаба, боэътибор; пур-
шаън; пуршавкату шон пурљоњу љалол, бо
ПУРЊИЛА ﭘﺮﺣﻴﻠﻪпурмакр, пур аз фиребу да- эътибори бузург.
сиса, бисёр маккору њилагар.
ПУРШАВЌ ﭘﺮﺷﻮقсоњиби завќи баланд,
ПУРЊИММАТ ﭘﺮﻫﻤﺖ1. бо азму иродаи ќавї. соњибзавќ; пуршавќу завќ пурњавас.
2. босаховат, саховатманд, њимматбаланд.
ПУРШАК(К)АР ﭘﺮﺷﻜﺮ бисёр ширин, лазиз,
ПУРЊУЗН ﭘﺮﺣﺰنпурандўњ, пурѓам. бомазза.
ПУРЊУНАР ﭘﺮﻫﻨﺮњунарманд, соњибњунар, ПУРШАР ﭘﺮﺷﺮ:пуршару шўр пур аз ѓавѓо,
моњир, њунарвари панљ панљааш њунар. пурошўб, пур аз ѓиреву ѓалоѓула.
ПУРЊУШ ﭘﺮﻫﻮشњушёр, њушманд, зирак. ПУРШАРАР ﭘﺮﺷﺮرпуршарора, шарорафи-
шон, шўълавар: оташи пуршарар.
ПУРЧАМИН ﭘﺮﭼﻤﻴﻦпур аз ифлосї.
ПУРШАРАФ ﭘﺮﺷﺮفпуршаън, шарофатманд,
ПУРЧАНГ ﭘﺮﭼﻨﮓ чангнок, анголуд, ѓубор- пурифтихор: кори пуршараф, роњи пурша-
олуд. раф.
ПУРЧИН ﭘﺮﭼﻴﻦ1. чиндор, ољингдор, пур- ПУРШАРМ ﭘﺮﺷﺮمпурњаё, бо ору номус; пур-
ољинг: пешонаи пурчин, рўи пурчин. 2. чин- шарм будан бењад шарм кардан: духтари
чин, гирењдор, пуршикан: мўи пурчин. пуршарм.
ПУРЉАДАЛ ﭘﺮﺟﺪلпур аз љадал, пурхашхаша, ПУРШАРОБ ﭘﺮﺷﺮاب1. пур аз шароб, аз ша-
серњаракат. роб саршор. 2. маљ. маст.
ПУРЉАНЉОЛ ﭘﺮﺟﻨﺠﺎل1. пурљанљол, пур аз ПУРШАРОРА ﭘﺮﺷﺮارهпуроташ, шўълавар:
љангу љанљол. 2. бењад љанљолї, хеле дили пуршарора.
љангара.
ПУРШАРОФАТ ﭘﺮﺷﺮاﻓﺖ бошарофат, бо-
ПУРЉАСОРАТ ﭘﺮﺟﺴﺎرتљасур, нотарс, шараф.
пуршуљоат, бод илу гурда.
ПУРШАФАЌ ﭘﺮﺷﻔﻖкит., киноя аз сурх, суп –
ПУРЉАФО ﭘﺮﺟﻔﺎпур аз ранљу љафо, сурх
пурмашаќќат, пуразоб.
ПУРШАФЌАТ ﭘﺮﺷﻔﻘﺖпур аз мењру шафќат,
ПУРЉИГАР ﭘﺮﺟﮕﺮкит. пурљуръат, бисёр но- мењрубонии бењад, дилсўзї, ѓамхорї.
тарсу далер, бод илу љигар.
ПУРШАЊД ﭘﺮﺷﻬﺪпур аз шањд, бисёр ширин;
ПУРЉИГАРЇ ﭘﺮﺟﮕﺮي кит. пурљуръатї, болаззат: харбузањои пуршањд, пуршањду
нотарсї, далерї. шакар.
ПУР – 130 –
ПУРШАЊОМАТ ﭘﺮﺷﻬﺎﻣﺖ бузург, далер, но- ПУРЭЪЉОЗ ﭘﺮاﻋﺠﺎزд. мўъљизанок, мўъљиза-
тарс. кор, пур аз корњои њайратовар.
ПУРШАЪН ﭘﺮﺷﺄنпуршавкат, пуршараф; ба- ПУС ﭘﺲшакли кўтоњшудаи писар.
ландмартаба: пуршаъну шавкат, пуршаъну
шараф. ПУСАНДАР ﭘﺴﻨﺪر шакли кўтоњшудаи пуса-
рандар.
ПУРШЕБ ﭘﺮﺷﻴﺐпурнишеб, пуркаљу килеб;
пуршебу фароз пасту баланд. ПУСАР ﭘﺴﺮниг. писар.
ПУРШИДДАТ ﭘﺮﺷﺪتхеле шиддатнок; тезу ПУСАРАНДАР ﭘﺴﺮاﻧﺪرниг. писарандар.
тунд: муборизаи пуршиддат, љанги пуршид-
дат. ПУТ ﭘﺖ:луту пут књн. таомњои лазиз бо маш-
рубот; хурданї ва нўшиданї.
ПУРШИКАН ﭘﺮﺷﻜﻦ1. пурчин, пурхам, пур-
гирењ, пурпечу тоб. 2. пурољинг. ПУТК ﭘﺘﻚболѓаи калони оњангарї, чакуши
калон; болѓа.
ПУРШИКАСТ ﭘﺮﺷﻜﺴﺖпурпечу тоб, пурхам,
пуршикан. ПУФ ﭘﻒдам ё боде, ки барои куштани чароѓ,
гирондани оташ, сард кардани чизњои
ПУРШИТОБ ﭘﺮﺷﺘﺎب1. бошитоб, ботаъљил, гарм, дур кардани гарди рўи чизе ё дамон-
чусту чолок. 2. музтариб, мушавваш, дани баъзе чизњои даманда аз дањон меба-
пурошўб, беќарор. роранд; пуф карда куштани чизе; пуф карда
дам кардани чизњои дамандаро; пуф-пуф
ПУРШОН ﭘﺮﺷﺎنниг. пуршаън. карда тоза кардан чизеро; ◊ аз карнайчї як
пуф кору њаракати андак, ки натиља ме-
ПУРШУКУФА ﭘﺮﺷﻜﻮﻓﻪшукуфон, пур аз гул. бахшад ё не (зарб.); ба як пуф маътал назири
ба як ишора маътал; оби худро пуф карда
ПУРШУКЎЊ ﭘﺮﺷﻜﻮهбисёр бузург, азим, пур- хўрдан бо эњтиёт кор кардан.
шавкат, пурњашамат: љашни пуршукўњ.
ПУФАК ﭘﻔﻚњар чизе, ки даруни онро бо бод
ПУРШУЉОАТ ﭘﺮﺷﺠﺎﻋﺖпур аз шуљоату, пур карда бошанд, ё бо бод пур шуда бо-
далерї, диловарї, љасорат. шад.
ПУРШЎР ﭘﺮﺷﻮر1. пурталотум, пурѓулѓула, ПУХТА ﭘﺨﺘﻪ1. сифати феълии замони гузашта
пурѓавѓо, пурњаёњу. 2. пурошўб, пуртуѓён, аз пухтан. 2. сифати он чи, ки дар оташ ме-
пурљўшу хурўш. пазанд; муќоб. хом: гўшти пухта. 3. расида,
ќобили хўрдан шуда: ангури пухта, харбу-
ПУРШЎЊРАТ ﭘﺮﺷﻬﺮتшўњратманд, машњур, заи пухта. 4. дар оташ пазондашуда, дар
пуровоза, овозадор. хумдон тайёршуда: хишти пухта. 5. маљ.
таљрибанок, кордида, корозмуда, кордон;
ПУРШЎЪЛА ﭘﺮﺷﻌﻠﻪпур аз шўъла, пур-аланга, оќил, доно: одами пухта. 6. њар чизе, ки аз
шўълафишон, фурўзон: оташи пуршўъла. рўи ќоида мањкаму пойдор сохта шуда бо-
шад: ин иморат бисёр пухта аст. 7. аниќ, ду-
ПУРЭЊСОН ﭘﺮاﺣﺴﺎن1. накўкор, пурлутфу руст, мукаммал, комил: маълумоти пухта,
марњамат. 2. пурнозу неъмат. саводи пухта. 8. оќилона, мўътабар, ба
њаќиќат наздик: маслињати пухта, сухани
ПУРЭЊСОС ﭘﺮاﺣﺴﺎسпурњис, зудфањм, њасос пухта, љавоби пухта; пухта гап задан
(мас., дил, шеър). оќилона гап задан, бомаънї сухан кардан;
пухта кардан а) ба њадди эътидол расони-
ПУРЭЊТИЗОЗ ﭘﺮاﻫﺘﺰاز1. пурљунбиш, бењад дан; б) дуруст ва бекаму кост гардонидан;
ларзанда (мас., барги дарахт). 2. пур аз ху- аниќ ва равшан кардан; пухта расидан
шию хурсандї. тайёр шудан, барои амал омода гаштан, ба
воя расидан; пухта шудан а) мукаммал шу-
ПУРЭЊТИРОМ ﭘﺮاﺣﺘﺮام пур аз эњтиром, дан, мустањкам шудан, бекаму кост шудан;
соњибэњтиром. б) таљриба њосил кардан, кор ёд гирифтан;
доно гаштан; корро пухта кардан ягон
ПУРЭЊТИРОС ﭘﺮاﺣﺘﺮاسбо шавќу завќи би- амалро хуб фикр карда тайёр кардан, па-
сёр: каломи пурэњтирос. зондан.
ПУРЭЪТИМОД ﭘﺮاﻋﺘﻤﺎد боэътимод, эъти- ПУХТАГЇ ﭘﺨﺘﮕﻲ1. шакли дигари сифати
борнок; боварибахш. феълии замони гузашта аз пухта. 2. пухта
будан, расидагї. 3. доної, оќилї;
– 131 – ПУШ
таљрибанокї, кордонї. 4. комилї, ПУЧИДАН ﭘﻮچﻳﺪنгуфт. 1. бо ду ангушти худ
мукаммалї. 5. њал шудагї; муайян шудагї. ягон љои бадани касеро мањкам гирифта
фишор додан, то ки ба дард ояд. 2. нўги
ПУХТАКОР ﭘﺨﺘﻪﻛﺎرдар кори худ боэњтиёт; растанињоро бо нохун бурида гирифтан, то
таљрибанок; кордон, корозмуда, ки шохањои пањлў ќувват гиранд.
таљрибадор.
ПУЧМАЃЗ ﭘﻮچﻣﻐﺰ1. бемаѓз. 2. нодон, ањмаќ.
ПУХТАКОРЇ ﭘﺨﺘﻪﻛﺎريкордонї, мањорат-
нокї, таљрибадорї. ПУЧМАЃЗЇ ﭘﻮچﻣﻐﺰي кит. нодон будан,
нофањмї, бефањмї; ањмаќї.
ПУХТАКОРОНА ﭘﺨﺘﻪﻛﺎراﻧﻪ бо кордонї, бо
пухтакорї. ПУЧУЌ т. ﭘﭽﻖбинии пањн ва пачаќ; бинии
пучуќ, он ки бинии пањн ва пачаќ дорад.
ПУХТАМАЃЗ ﭘﺨﺘﻪﻣﻐﺰ1. маѓзи расида, маѓзи
пухташуда . 2. маљ. ботаљриба, оќил, доно. ПУЧЧАК ﭘﻮﭼﻚ1. ниг. пучак. 2. як навъ туг-
маи либос.
ПУХТАН ﭘﺨﺘﻦ1. чизеро ба воситаи оташ па-
зондан, љўшондан, нарм кардан барои ПУШАЙМОН ﭘﺸﻴﻤﺎنнохушнудї ва афсўсхўрї
хўрдан: ош пухтан, нон пухтан, хўрок пух- аз кори кардаи худ; пушаймон будан дар
тан. 2. расидани њосил (аз ќабили мевањо, надомат будан, мутаассиф будан (аз кардаи
ѓалладона ва ѓ.). 3. расида ба кафидан на- худ); пушаймон шудан афсўс хўрдан,
здик шудан (-и реш ва монанди инњо). 4. тай- водареѓ гуфтан; аз зоида шуданаш пушай-
ёр ва омода кардан (шудан); дуруст кардан мон дар њаќќи касе гўянд, ки аз њама чиз
(шудан); бо фикру мулоњиза ё бо маслињат норозї бошад.
амале шуѓлеро анљом додан ё тайёр кардан;
корро пухтан тайёр кардан. 5. обутоб ёфтан ПУШАЙМОНИОВАР ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲآورон чи боиси
(додан), мустањкам шудан (кардан); гап пушаймонї мешавад.
пухтан ба як ќарори муайян омадан,
њамфикр шудан, мувофиќат кардан; ПУШАЙМОНЇ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲнадомат, таассуф,
маслињат пухтан ба ќарори муайян омадан; афсўс; нохушнудї аз ягон кор ё аз гуфтори
◊ бо вай атола пухта намешавад бо вай ко- худ; пушаймонї хўрдан пушаймон шудан:
ри хурдеро њам анљом додан мумкин нест. кори бад пушаймонї меоварад (зарб.), ан-
деша кардан, ки чї гўям, бењ аз пушаймонї,
ПУХТАРОЙ ﭘﺨﺘﻪرايхирадманд, оќил, доно. ки чаро гуфтам (зарб.).
ПУХТАСОЗЇ ﭘﺨﺘﻪﺳﺎزيпухтакорї, кори ПУШАК ﭘﺸﻚкит. гурба, пишак.
оќилона ба љо овардан.
ПУШК ﭘﺸﻚпишк, саргини буз, гўсфанд, шу-
ПУХТАСУХАН ﭘﺨﺘﻪﺳﺨﻦон ки суханаш бо тур, оњу ва ѓ.
мазмуни баланд ва салис аст.
ПУШЛАНГ ﭘﺸﻠﻨﮓ кит. бемаънї, њарза;
ПУХТАХОР ﭘﺨﺘﻪﺧﺎرтайёрхўр, муфтхўр. ноќис, маъюб.
ПУХТУПАЗ ﭘﺨﺖوﭘﺰхўрокпазї, таомпазї. ПУШТ ﭘﺸﺖ1. ќисми ќафои бадан аз миён бо-
ло то китфу шона ва гардан; тахтапушт. 2.
ПУЧ ﭘﻮچ1. дарунхолї, бемаѓз: пистаи пуч. 2. тарафи аќиби њар чиз, ќафо, аќиб, пас:
бемазмун, бемаънї; бењуда, беасос; њама пушти дар, пушти хона, аз пушт аз пас, аз
гапи пучу бекор; пуч баромадан беасос ба- ќафо; аз пушти а) аз паси, аз аќиби, баъди;
ромадан, дурўѓ будан; баѓали (домани) ка- б) дар ѓайби, дар набудани (касе). 3. пай,
серо бо чормаѓзи пуч пур кардан бо гапњои дунбол; пушти њам паи њам; пушти
дурўѓ касеро бовар кунонидан, ваъдаи њамдигар дунболи якдигар, пушт ба пушт;
хушку бењуда додан. пушт-пушти… аз ќафои..., ба дунболи.... 4.
боло, ќисми болои њайвонот. 5. пуштибонї,
ПУЧАК I ﭘﻮﭼﻚ1. пуч, холї, дарунхолї, њимоят; аз пушти... аз шарофати, бо мадад-
бемаѓз. 2. маљ. беарзиш беќадр; пули пучак гории...; пушту паноњ такягоњ, мададгор,
а) тангаи аз истифода баромада; б) тангаи њомї; ба пушти… а) ба тахтапушти…; б) ба
беарзиш, тангаи камбањо; ба як пули пучак ќафои…, ба паси...; дар пушти… дар па-
наарзидан тамоман беќадр ва бекора будан. си…, дар ќафои…. 6. насаб, авлод, нажод;
пушташ ба замин нарасида маѓлубнашуда
ПУЧАК II ﭘﻮﭼﻚтиб. думмал, чипќон. дар гуштин, зўр, пањлавон; пушти сари касе
дар ѓайби касе, дар набудани касе; пушт
ПУЧАЛА(К) ﭘﻮﭼﻠﻚ//ﭘﻮﭼﻠﻪ пажмурда, хазон- гардонидан гурехтан; пушти касеро дидан
шуда. гурехтани касеро дидан; пушти касеро хок
ПУШ – 132 –
хўронидан касеро дар гўштин маѓлуб кар- ПУШТБОНЇ ﭘﺸﺖ ﺑﺎﻧﻲниг. пуштибонї.
дан; пушти корро хунук накардан кореро
дар ваќташ иљро кардан, барои дар ваќташ ПУШТВОН ﭘﺸﺘﻮان1. сутун ва чўбе, ки барои
иљро кардани коре кўшидан; пушти ману нигоњ доштани девор ва ё ќисмњои дигари
табари ќассоб (маќ.) аз касе чизе парвое на- иморат гузошта мешавад; тиргак, пуштак.
кардан, ба гапи касе чизе ањамият надодан, 2. нигањбон, муњофиз; њомї, пушту паноњ.
чизеро нодида гирифтан; пушти по задан
чизеро чизеро рад кардан, аз чизе рўй гар- ПУШТВОРА ﭘﺸﺘﻮارهяк баста бор, ки бар пушт
донидан, эътибор надодан; пушти сарам мебардоранд; пуштї; пуштора.
њам набинад њаргиз набинам, безор будан.
пушти сар кардани чизеро а) чизеро аз сар ПУШТГАРМ ﭘﺸﺘﮕﺮم:пуштгарм будан ба ма-
гузаронидан; б) чизеро тарк кардан; пушти дад ва њимояи касе боварї дошта ба коре
сар хоридан њайрон шудан; пушт мањкам иќдом кардан.
будан пурзўр ва пурќувват будан, њомї
доштан; пушт хам шудан ќомат хамидан, ПУШТГАРМЇ ﭘﺸﺘﮕﺮﻣﻲэътимод, итминон
ќомат дуто шудан (аз ѓам, аз ѓусса, аз фи- (ба касе, чизе), умеди мададгорї аз касе.
шору тазйиќ); ба пушту пеш... (пањлу) нигоњ
карда гап задан вазъиятро ба њисоб гириф- ПУШТИБОН ﭘﺸﺘﻲ ﺑﺎنњомї, нигањбон, пушту
тан гап задан. паноњ, такягоњ; пуштвон.
ПУШТА ﭘﺸﺘﻪ1. баландї, тал, теппаи начан- ПУШТИБОНДОР ﭘﺸﺘﺒﺎندار он ки пуштибон
дон баланд. 2. хоктўдаи рўи ќабр; ќабр; дорад, њомидор.
ќабристон. 3. болои љўяки растанињои
палакї , ки дар он љо шоху навдањои онњо ПУШТИБОНЇ ﭘﺸﺘﺒﺎﻧﻲ њимоят, мададгорї,
пањн мешавад: пуштаи харбуза, пуштаи дастгирї, ёрї.
хок. 4. баста ё тўдаи њезум, хас, алаф ва ѓ,
ки ба як бор ба пушт бардошта мешавад; ПУШТИВОНЇ ﭘﺸﺘﻲواﻧﻲниг.пуштвон 1.
пуштора: як пушта њезум, як пушта алаф;
пушта-пушта тўда-тўда; пуштора-пуштора. ПУШТИГИР ﭘﺸﺘﻲﮔﻴﺮниг. пуштбон.
ва форам гуфтан, ширинзабонї ба кор бур- кунандаи равѓан. 2. тех. дањана ва љои рех-
дан. тани равѓан ба муњаррики мошин ва
таљњизоти техникї.
РАВЃАНЗАДА روﻏﻦزدهон чи бо равѓан молида
шудааст. РАВЃАНХЎРДА روﻏﻦﺧﻮردهон чи равѓан мо-
лида бошад; хумчаи равѓанхўрда хумчае, ки
РАВЃАНИН روﻏﻨﻴﻦ1. равѓанї, равѓандор,
дар он муддати зиёд равѓан нигоњ доштаанд.
серравѓан. 2. равѓанолуд. 3. маљ. сердаромад.
РАВЃАНЉАЛЛОБ روﻏﻦﺟﻼّبон ки равѓанро
РАВЃАНЇ روﻏﻨﻲсерравѓан, равѓандор, бо
арзон харида, ќимат мефурўшад, савдогари
равѓан сиришташуда; њалвои равѓанї яке аз
равѓан.
навъњои марѓуби њалво; кори равѓанї кори
сердаромад; овози равѓанї овози расои фо- РАВЃАНШОР روﻏﻦﺷﺎر:ангуштони равѓаншор
рам, овози ѓулѓуладор. ангуштоне, ки ваќти хўрдани ош аз онњо
равѓан мечакад.
РАВЃАНКАДУ روﻏﻦﻛﺪوкадуи дарунхолї барои
нигоњ доштани равѓан. РАВЗА а. روﺿﻪ1. боѓ, гулзор; равзаи ризвон д.
љаннат, боѓи бињишт. 2. он чи дар маросими
РАВЃАНКАШ روﻏﻦﻛﺶон ки равѓан мекашад.
сўгвории ањли хонаводаи пайѓамбар (с), ба-
РАВЃАНКАШЇ روﻏﻦﻛﺸﻲгирифтани равѓан аз хусус дар маросими сўгвории шањидони
донањои наботї. Карбало хонда мешавад. 3. маљ. маљлис ва ё
маросиме, ки ба ин муносибат барпо меша-
РАВЃАНКОРЇ روﻏﻦﻛﺎريбо равѓани махсус ан-
вад. 4. маљ. маќбараи одамони бузург.
дудани мошин ва таљњизот, равѓанмолї: ма-
води сўхту равѓанкорї. РАВЗАГОЊ روﺿﻪﮔﺎهкит. 1. боѓ, сабзазор,
марѓзор, гулистон. 2. бињишт. 3. маљ.
РАВЃАНМОЛЇ روﻏﻦﻣﺎﻟﻲмолидани равѓан ба
маќбара, ќабр, гўр, марќад.
чизе, чарб кардани чизе.
РАВЗАН//РАВЗАНА روزﻧﻪ// روزنљои сўрох ва
РАВЃАНМОНАНД روﻏﻦﻣﺎﻧﻨﺪмонанди равѓан
њаводаро дар саќф ва девори хона, дарича,
будан, чарбмонанд.
тирезача: равзани бом, равзани гулхан.
РАВЃАНМОЊЇ روﻏﻦﻣﺎﻫﻲ як навъ моњии
РАВЗАРАНГ روﺿﻪرﻧﮓсабзаранг, кабуд.
серравѓан.
РАВИШ روشисми феълї аз рафтан; рафтор,
РАВЃАННОКЇ روﻏﻦﻧﺎﻛﻲдараљаи равѓандорї
тарзи рафтор, тарз, љараёни коре, расм; роњу
(мас., шир): равѓаннокии шир.
равиш рафти (љараёни) коре, тариќа, тарз,
РАВЃАНОЛУД روﻏﻦآﻟﻮدолуда бо равѓан, бо усул.
равѓан омехта будан.
РАВИШОМЎЗ روشآﻣﻮزнав. он ки роњу равиш
РАВЃАНРЕЗЇ روﻏﻦرﻳﺰيисми амал аз равѓан меомўзад.
рехтан: ба муњаррики мошин равѓан рехтан.
РАВИШОМЎЗЇ روشآﻣﻮزي нав. шуѓлу амали
РАВЃАНСЎЗЇ روﻏﻦﺳﻮزيамали сўхтани равѓан; равишомўз.
пок кардани баъзе зарфњо ва таљњизоти
РАВИЯ روﻳﻪ1. тарз, вазъ, роњ. 2. усул, равиш.
техникї ба воситаи сўзондани равѓан.
РАВЇ а. روي1. кит. абри серборон. 2. оби фа-
РАВЃАНФУРЎШ روﻏﻦﻓﺮوشфурўшандаи рав-
ровону ширин. 3. соќї. 4. адш. њарфи охири-
ѓан, он ки равѓан фурўшад.
ни решагии калима, ки дар ќофия нигоњ
РАВЃАНФУРЎШЇ روﻏﻦﻓﺮوﺷﻲкасбу кори доштани он њатмист.
равѓанфурўш; љои фурўши равѓан.
РАВНАЌ а. روﻧﻖ1. фурўѓ, тобиш, тароват. 2.
РАВЃАНХОНА روﻏﻦﺧﺎﻧﻪ:равѓанхонаи љувоз љои пешрафт, тараќќї, ривољ; равнаќ доштан дар
косамонанде, ки равѓани кашида дар онљо тараќќї ва пешрафт будан; равнаќ ёфтан
љамъ меояд. тараќќї кардан, пеш рафтан, дар ављ будан;
аз равнаќ афтодан ривољ надоштан, аз пеш-
РАВЃАНХЎР روﻏﻦﺧﻮر 1. хўранда ва истеъмол-
РАВ – 140 –
рои ягон рафтор ва кирдори носазои худ); рад- РАДИОЇ ردﻳﺎﺋﻲмансуб ба радио; ба воситаи ра-
ди маърака шудан (гардидан) барои ягон дио, тавассути радио.
рафтори ношоиста аз ќатори љамъият хориљ
РАДИОМАВЉ ردﻳﺎﻣﻮجмављњои радио, мављњои
карда шудан. 2. кит. пањлавон, далер.
гунгогунбасомади радио.
РАД(Д) III ردнаќши чизе дар замин, асар, пай;
РАДИОСТАНСИЯ лот. ردﻳﺎﺳﺘﻨﺴﻴﻪмарказ ба-
радди по паи по.
рои додан ва гирифтани садоњо ва ишорањои
РАДА ردهсаф, ќатор, раста (одамњо, дарахтњо дигари радио.
ва ѓ.).
РАДИОСТУДИЯ лот. ردﻳﺎﺳﺘﻮدﻳﻪмаркази пањн-
РАДАР англ. ردرкўтоњшудаи radio delection and кунандаи садоњои радио.
ranging (radаr) – ёфтан ва муайян намудани
масофа бо ёрии радио номи мухтасар ва
РАДИОТЕХНИК лот. ردﻳﺎﺗﺨﻨﻴﻚ мутахассиси
техникаи радио.
кўтоњшудаи таљњизоти радиолокатсионї.
РАДИОТЕХНИКА лот. ردﻳﺎﺗﺨﻨﻴﻜﻪтехникаи
РАДДИЯ а. ﻳﻪ ردэътирознома, њуљљати расмие,
соњаи радио, таљњизоти радиої.
ки дар он хабаре ё даъвое рад ва такзиб ме-
шавад, ботил кардани чизе ба тариќи эъти- РАДИОХОНА ردﻳﺎﺧﺎﻧﻪмарказ ва ё муассисае,
роз. ки дар байни ањолї нуќтањои радио таъсис
мекунад.
РАДИАТОР лот. ردﺋﺘﺎرасбоби махсуси хунук-
кунандаи об дар муњаррикњои дарунсўз. РАДИОШУНАВОНЇ ردﻳﺎﺷﻨﻮاﻧﻲшуна–вонидан
ба воситаи радио: шабакаи радиошунавонї.
РАДИАТСИОНЇ ردﻳﺘﺴﻴﺎﻧﻲмансуб ба радиатсия.
РАДИСТ лот. ردﻳﺴﺖмутахассиси додан ва ги-
РАДИАТСИЯ лот. ردﻳﺘﺴﻴﻪафкандани нур, ну-
рифтани хабарњо бо радио.
рафшонии моддањои радиоктивї.
РАДИУС лот. ردﻳﻮسриёз. хатти росте, ки мар-
РАДИЙ лот. ردﻳﻲунсури химиявї, филизе, ки
кази доира ё кураро бо њар ду нуќтаи
хосияти радиоактивї дорад.
интињои он мепайвандад.
РАДИКУЛИТ лот. ردﻛﻮﻟﻴﺖнавъи бемории
РАДИФ а. ردﻳﻒ1. саф, ќатор, рада. 2. ду нафа-
торњои асаби њароммаѓз, ки бо дарди сахти
ре, ки паси њам ба як асп савор бошанд,
миён, тахтапушт, гардан зоњир мегардад.
пањлўи њам ё паси њам ќарор гирифтан. 3.
РАДИО ردﻳﺎлот. 1. ба воситаи мављ, бе сим ба адш. калима ё ибора, ки дар охири њар байти
масофаи дур фиристодан ва гирифтани овоз. шеър пас аз ќофия такрор меёбад.
2. дастгоњи гирандаи овоз аз масофаи дур.
РАДНАШАВАНДА ردﻧﺸﻮﻧﺪهон чи ќобили рад
РАДИОАКТИВ лот. ردﻳﺎاﻛﺘﻴﻮниг. радиоактивї. набошад, раднопазир.
РАДИОАКТИВИЯТ ردﻳﺎاﻛﺘﻴﻮﻳﺖаз њам пош- РАДНОПАЗИР ردﻧﺎﭘﺬﻳﺮраднашаванда, собит-
хўрии њастањои баъзе унсурњои химиявї, ки шуда, мувассаќ.
ќувваи шуодињии фаъол доранд.
РАДОАТ а. رداﺋﺖ кит. бадї, пастсифатї,
РАДИОАКТИВЇ ردﻳﺎاﻛﺘﻴﻮيаз њам пошида шу- табоњї.
дани њастањои баъзе унсурњои химиявї бо
РАДОН лот. ردانунсури химиявии радиоактив,
ќувваи шуои фаъол.
ки дар техника ва тиб ба кор меравад.
РАДИОАЛОЌА ردﻳﺎﻋﻼﻗﻪалоќаи радиої, ирти-
РАЁСАТ//РИЁСАТ а. رﻳﺎﺳﺖраисї, сардорї,
боти садої, робитаи бесим.
садорат, маќоми болотарини идора дар му-
РАДИОГРАММА лот. ﻪ ردﻳﺎﮔﺮﻣхабаре, ки ба ассиса, корхона, созмон, њизб ва ѓ., саридора;
воситаи радиотелеграф дода шудааст. раёсат кардан сардор будан, идора кардан;
њайати раёсат маќоми идоракунанда.
РАДИОГУЗАРОНЇ ردﻳﺎﮔﺬراﻧﻲсохтани нуќта-
њои радиошунавонї. РАЁЊИН а. رﻳﺎﺣﻴﻦљ. райњон; испарѓам, номи
умумї барои гиёњњои хушбў.
РАЖ – 144 –
РАЖА رژه1. ресмон, танобе, ки бинокорон ба- аст, хоњони пайкор, љанговар.
рои рост гирифтани девор ба кор мебаранд,
РАЗОЛАТ а. رذاﻟﺖпастї, фурўмоягї, ноодамї,
ресмони шоќул. 2. торе, ки либоси шусташу-
пасттинатї.
даро барои хушконидан меовезанд.
РАЗОНАТ а. رزاﻧﺖустуворї, пойдорї, мус-
РАЖД رژدкит. бисёрхўр, пурхўр; њарис дар
тањкамї; виќор, вазнинї, оромї, оњистагї.
њама чиз.
РАИЙЯ//РАИЙЯТ а. رﻋﻴﺖ// رﻋﻴﻪмардуми тобеи
РАЗ رزкит. ток; духтари раз маљ. ангур.
мамлакат, табаа, ањолии фармонбардор,
РАЗБОН رزﺑﺎنбоѓбон, боѓбони токзор, нигоњ- шањрванд.
бони боѓи ангур.
РАИС а. رﺋﻴﺲ1. сардор, сарпараст ва идора-
РАЗЕЪ а. رﺿﻴﻊкит. 1. ширхор. 2. њамшир. кунандаи муассиса, корхона, созмон ва ѓ. 2.
таър. дар аморати Бухоро соњибмансаби
РАЗЗОЌ а. اق رزризќдињанда, серкунанда, (си-
рўњоние, ки ба иљрои ќоидаю ќонунњои ша-
фати Худо).
риат назорат мекард; раиси љамоа раиси
РАЗИДАН رزﻳﺪنкит. ранг кардан, ранг задан. шўрои дења ва ё дењот.
РАЗИЛ а. رذﻳﻞпаст, нокас, ноодам, фурўмоя. РАИСБОБ رﺋﻴﺲﺑﺎبон ки ба раисї мувофиќ ва
муносиб аст; он чи ба раис муносиб аст.
РАЗИЛАТ а. رذﻳﻠﺖпастї, нокасї, фурўмоягї.
РАИСИКУНАНДА رﺋﻴﺴﻲﻛﻨﻨﺪهон ки дар идора
РАЗИЛЇ а. رذﻳﻠﻲпастї, нокасї, ноодамї,
ё дар маљлисе вазифаи сардориро ба љо мео-
фурўмоягї, пастфитратї.
рад.
РАЗИЛОНА رذﻳﻼﻧﻪ ноодамона, нокасона, душ-
РАИСЇ رﺋﻴﺴﻲсардорї, ба љо овардани вазифаи
манона.
раис; раисї кардан вазифаи раисии муасси-
РАЗИН а. رزﻳﻦкит. мањкам, устувор, матин, саеро ба љо овардан ё маљлисро идора кар-
бовиќор. дан.
РАЗЇ а. رﺿﻲкит. ризоманд, розї, мамнун, РАИСХОНА رﺋﻴﺲﺧﺎﻧﻪтаър. мањкамаи раис дар
хушнуд. аморатї Бухоро.
РАЗМ رزمкит. 1. љанг, набард. 2. гуфт. вазн, РАИСШИНОС رﺋﻴﺲﺷﻨﺎسон ки бо раисон раф-
оњанг. туой ва шину хез мекунад, раисбоз.
РАЗМА а. رزﻣﻪкит. бухча, баста, асбобу абзори РАИЯТ а. رﻋﻴﺖниг. раийя//раийят; фуќаро, та-
дар бухча басташуда. баа; шањрвандї.
РАЗМАНДА رزﻣﻨﺪه љанганда, љанговар, РАИЯТЇ رﻋﻴﺘﻲтабааї, шањрвандї.
љангљўй, мубориз.
РАИЯТНАВОЗ رﻋﻴﺖﻧﻮازфуќаропарвар.
РАЗМГАР رزﻣﮕﺮљанговар.
РАИЯТНАВОЗЇ رﻋﻴﺖﻧﻮازيфуќаропарварї.
РАЗМГАЊ//РАЗМГОЊ رزﻣﮕﺎه// رزﻣﮕﻪмайдони
РАИЯТПАРВАР رﻋﻴﺖﭘﺮورѓамхорикунанда нис-
љанг, набардгоњ, нарбгоњ.
бат ба фуќаро, фуќаропарвар.
РАЗМДЎСТ رزمدوﺳﺖон ки толиби љанг аст, он
ки аз љанг рў намегардонад.
РАИЯТПАРВАРЇ رﻋﻴﺖﭘﺮوري мардумпарварї,
фуќаропарварї.
РАЗМИДАН رزﻣﻴﺪنљангидан, њарб кардан,
РАЙБ а. رﻳﺐкит. дудилагї, шак, шубња.
разм кардан, набард кардан.
РАЙЁН а. رﻳﺎنсероб, пуроб, сабзу хуррам, тару
РАЗМЇ رزﻣﻲмарбут ба разм; љангљў, љанганда,
тоза.
ањли љангу пайкор.
РАЙЊОН а. رﻳﺤﺎنгиёње аз хонаводаи наъно, ки
РАЗМОВАР رزمآورљанговар, разманда.
баргњо ва шохањои муаттари он барои хўрок
РАЗМЉЎ(Й) (رزمﺟﻮ)ي он ки толиби љангидан истифода мешавад, испарѓам, нозбўй.
– 145 – РАМ
њаросида гурехтан (аз чизе), хўсидан; рам до- РАМЗАН а. ً رﻣﺰاба сурати рамз, монанди рамз,
дан тарсонидани ягон њайвон ва ё ягон рамзї, ба тариќи рамз.
љонваре монанди асп, оњу ва ѓ.
РАМЗГАР رﻣﺰﮔﺮниг. рамзкушо.
РАМ II رمшакли кўтоњшудаи рама.
РАМЗДОР رﻣﺰدارдорои рамз, борамз.
РАМА رﻣﻪтўда ва анбўњи чорпои хурд: рамаи
РАМЗЇ رﻣﺰيрамзнок, бо рамзу ишора навиш-
гўсфандон; рама рондан гўсфандонро равона
ташуда.
кардан (ба рафтан водоштан).
РАМЗКУШО رﻣﺰﻛﺸﺎон ки маънии рамзро
РАМАБОН//РАМАВОН رﻣﻪوان// رﻣﻪﺑﺎنгўсфанд-
мефањмад ва мефањмонад; њалкунандаи
бон, чўпони мол ва чорвои майда.
масъалањои мушкил ва муаммову чистонњо.
РАМАД а. رﻣﺪтиб. навъе аз дарди чашм, ки
РАМЗКУШОЇ رﻣﺰﻛﺸﺎﻳﻲмаъникушої, ошкор
чашм сурх ва обрав мешавад.
кардани рамз, кушодани рамз.
РАМАЗОН а. رﻣﻀﺎنмоњи нўњум аз сол–
РАМЗНАВИС رﻣﺰﻧﻮﻳﺲон ки бо рамзу аломати
шумории ќамарї; моњи рўза моњи сиюм;
хос менависад, нависанда ва тартиб-
моњи рамазонро дидан дар осмон пайдоша-
дињандагони рамз.
вии њилоли моњи навро дидан, ки оѓози моњи
рамазон, саршавии рўзадорї мебошад. РАМЗНАВИСЇ رﻣﺰﻧﻮﻳﺴﻲамалу шуѓли рамз-
навис, навиштан ва тартиб додани рамз.
РАМАЌ а. رﻣﻖтобу тавони охирин, нафаси во-
пасин; рамаќи касеро кашидан (гирифтан) РАМЗНОК رﻣﺰﻧﺎكдорои рамз, бо рамз навиш-
маљ. тобу тавони ўро гирифтан; рамаќ ги- ташуда.
рифтан љон гирифтан: рамаќ ёфтан рамаќ
РАМЗОМЕЗ رﻣﺰآﻣﻴﺰрамзнок, бо рамз.
гирифтан: то рамаќи охирин то ќувва ва тобу
тавони вопасин, то дами нафаси охирин; љон РАМЗОШНО رﻣﺰآﺷﻨﺎон ки ошно ба рамз ва
дар рамаќ доштан дорои тобу тавони охирин имост, рамузфањм.
будан.
РАМЗХОНЇ رﻣﺰﺧﻮاﻧﻲ хондану дарк кардани
РАМАЛ а. رﻣﻞадш. яке аз нуздањ бањри арўз; рамз.
рамали мусамман бањри пурраи рамал, ки
РАМИДА رﻣﻴﺪهрам хўрда, њаросон, тарсидаю
дар ду мисраи он «фоилотун» њашт бор так-
гурехта, хўсида; дили рамида дили њаросон,
рор мешавад.
дили бовањму њарос.
РАМАНДА رﻣﻨﺪهон ки ё он чи аз чизе ва ё аз
РАМИДАН رﻣﻴﺪنрам хўрдан, њаросидан, тар-
касе рам мехўрад.
сидану гурехтан, хўсидан, эњтироз кардан.
РАМАНДАГЇ رﻣﻨﺪﮔﻲдурї љустан, канора ги-
РАМЛ а. رﻣﻞ1. рег. 2. илме, ки гўё ба воситаи
рифтан, рам хўрдан.
он толеи касонро муайян мекунанд ва аз
РАМАПО(Й) ( رﻣﻪﭘﺎ)يон ки рамаро посбонї ме- оянда хабар медињанд; рамл андохтан бо
кунад, нигањбони рама, чўпон, шўбон. усули рамл фол дидан; ◊ рамл задан андохта-
ни донањои рег ё мўњрањои махсуси рамл ва
РАМА-РАМА رﻣﻪرﻣﻪгала-гала, бисёр (гов,
пешгўї кардани оянда.
гўсфандон), даста-даста, пода-пода.
РАММОЛ а. ﺎل رﻣдонандаи илми рамл, фолби-
РАМАРОН رﻣﻪرانон ки рамаро аз љое ба љое
нанда ба воситаи рамл, фолгир.
мебарад, чўпон, шўбон.
РАММОЛЇ а. ﺎﻟﻲ رﻣкор ва шуѓли раммол, кас-
РАМЕЊ а. رﻣﻴﺢкит. найза, синон.
би фолбинї.
РАМЗ а. رﻣﺰ1. сухани маънояш пўшида,
РАМОД а. رﻣﺎدкит. хокистар.
фањмонидани матлабе бо ифодаи чашм, лаб,
абрў ва ѓ.; имо, ишора. 2. нишонаи махсусе, РАМОНДАН رﻣﺎﻧﺪنхўсондан, рам додан, тар-
ки матлаберо мефањмонад. сондан, ба гурез водоштан.
– 147 – РАН
шида њамвор кардани тахта; ранда кардан РАНЉЗО رﻧﺞزاкит. он чи ё он ки боиси пайдо
тарошидан, тарошида њамвор кардан (чўбу шудани ранљу азоб мешавад, мўљиби ранљу
тахтаро). андўњ, сабабгори ѓаму андўњ.
РАНДА II رﻧﺪهкњн., бот. як навъ гиёњи бањорї, РАНЉДИДА رﻧﺞدﻳﺪهазобкашида, сахтикашида,
ки гўсфанд аз хўрдани он фарбењ мешавад. касе, ки дар зиндагї сахтињо дидааст.
РАНДАГАР رﻧﺪهﮔﺮон ки бо ранда кор мекунад, РАНЉИДА رﻧﺠﻴﺪهозурда, дилтангшуда, дилгир;
рандакунанда. ранљида будан озурдадил будан, ба ягон са-
баб озурдагї доштан (аз касе).
РАНДАГАРЇ رﻧﺪهﮔﺮيбо ранда кор кардан,
рандагир будан. РАНЉИДАГЇ رﻧﺠﻴﺪﮔﻲгуфт. 1. озурдахотирї.
2. он ки озурдахотирї дорад, ранљида.
РАНДАКОРЇ رﻧﺪهﻛﺎريњамвору сайќал додани
чўбу тахта, рандагирї. РАНЉИДАН رﻧﺠﻴﺪنозурда шудан, дилгир шу-
дан, хафа шудан.
РАНДАКУНЇ رﻧﺪهﻛﻨﻲранда кардан, њамвор
кардани чўбу тахта. РАНЉИДАХОТИР رﻧﺠﻴﺪهﺧﺎﻃﺮозурдадил, дил-
гир, хафа; ранљидахотир гаштан (шудан)
РАНДИДАН رﻧﺪﻳﺪن1. бо дастафзори махсус та-
озурдадил шудан, хафа шудан, озурдахотир
рошида њамвор кардан, ранда кардан. 2. бо
шудан.
ноз хиромидан.
РАНЉИШ رﻧﺠﺶозурдагї, дилтангї, хафагї;
РАНЉ رﻧﺞ1. зањмат, машаќќат, азоб. 2. дард,
ранљиши хотир озурдадилї, хафагї, малол;
озор. 3. мењнат, кор; ранљ бурдан (дидан)
ранљиш доштан озурдадил будан, малоли хо-
машаќќат кашидан; ранљ кашидан гирифто-
тир доштан.
ри азобу дард будан, дар азобу машаќќат
будан; нобурда ранљ, ганљ муяссар намешавад РАНЉИШОМЕЗ رﻧﺠﺶآﻣﻴﺰ1. тавъам бо ран-
(зарб.). љиш. 2. озурдакунанда, малолатовар.
РАНЉА رﻧﺠﻪранљур, азобдида, дар азоб; ќадам РАНЉКАШ رﻧﺞﻛﺶмењнаткаш, зањматкаш,
ранља кардан омадан, лутфу мењрубонї кар- ранљдида, кордида.
да ба дидани касе омадан, ба худ ранљ раво
РАНЉМАНД رﻧﺠﻤﻨﺪкит. ранљур, дардманд.
дида, ба љое рафтан.
РАНЉМАНДЇ رﻧﺠﻤﻨﺪيкит. ранљурї.
РАНЉБАР رﻧﺠﺒﺮмењнаткаш, коргар, он ки бо
мењнати сахту кори пурмашаќќат зиндаги- РАНЉОВАР رﻧﺞآورон чи ранљ эљод мекунад,
ашро пеш мебарад, зањматкаш, коргар. машаќќат ва зањматафзо.
РАНЉБАРДОР رﻧﺞﺑﺮدارкит. 1. тањаммулкунан- РАНЉОН(И)ДАН رﻧﺠﺎﻧﻴﺪن// رﻧﺠﺎﻧﺪنранљ додан,
да ва тоќаткунандаи ранљу зањмат, азоббар- озурдан, хафа кардан, боиси дилгирии касе
дор. 2. ранљбар. шудан.
РАНЉБАРЗОДА رﻧﺠﺒﺮزادهфарзанди коргар, он РАНЉУР رﻧﺠﻮر1. ранљдида, машаќќаткашида.
ки аз коргар таваллуд ёфтааст, авлоди кор- 2. дардманд, бемор.
гар.
РАНЉУРЇ رﻧﺠﻮريбеморї, дардмандї.
РАНЉБАРЇ رﻧﺞﺑﺮيамали ранљбар, коргарї,
РАОЁ а. رﻋﺎﻳﺎљ. раийя(т); табаа, фуќаро.
зањматкашї.
РАПСОДИЯ ю. رﭘﺴﺎدﻳﻪ1. таър. достон, ривоят
РАНЉБУРД رﻧﺞﺑﺮدкит. 1. њосили зањмат, он чи
(дар Юнони ќадим). 2. мус. асари мусиќї, ки
аз мењнати касе ба даст меояд, дастранљ. 2.
дар њавои суруду раќсњои халќї офарида
ранљ бурдан, зањмат кашидан.
мешавад.
РАНЉБУРДА رﻧﺠﺒﺮدهранљкашида, зањмат-
РАСАД I رﺳﺪон чи аз рўи таќсим ба касе мера-
кашида, тањаммулкунандаи сахтиву
сад, њисса, сањм, расама.
душворињо.
РАСАД II а. رﺻﺪ мушоњида, тањти назар ва
РАС – 150 –
РАСТАН II رﺳﺘﻦ [аслаш рустан] рўидан, боли- РАФ رف1. љои махсус дар девори хонањо барои
дан. чида мондани зарфњо, тоќча. 2. китобмонак,
ќафасаи тахтагї барои чидани китоб, дар
РАСТАНИПАРВАР رﺳﺘﻨﻲﭘﺮورон ки ба парва-
дўконњо барои чидани молњо. 3. суфаи ни-
риши растаниву гиёњон машѓул аст.
шаст дар пеши дарвоза.
РАСТАНИПАРВАРЇ رﺳﺘﻨﻲﭘﺮوريшуѓлу пешаи
РАФАК رﻓﻚмаљ. барљастагие дар биноњо, ки
растанипарвар; парвариш ва нигоњубини
новадон, пешайвон ва ѓайраро нигоњ медо-
растанињо.
рад.
РАСТАНИШИНОС رﺳﺘﻨﻲﺷﻨﺎسниг. гиёњшинос.
РАФЕЪ а. رﻓﻴﻊ1. баланд, олї, афрошта. 2. маљ.
РАСТАНИШИНОСЇ رﺳﺘﻨﻲﺷﻨﺎﺳﻲ ниг. гиёњ- боањамият, арзишманд.
шиносї.
РАФИДА رﻓﻴﺪهболиштчаи гирде, ки хамири
РАСТАНЇ I رﺳﺘﻨﻲаслаш рустанї, он чи аз за- нонро ба болои он монда ба танўр мечаспо-
мин мерўяд, гиёњ, алаф, наботот. нанд.
РАСТАНЇ II رﺳﺘﻨﻲон ки растан (рањо шудан) РАФИДАМОЊЇ رﻓﻴﺪه ﻣﺎﻫﻲяк навъи моњї.
мехоњад, халос шуданї, рањо шуданї.
РАФИДАПО رﻓﻴﺪهﭘﺎпойи гирди пањн, пойи шу-
РАСТАЧА رﺳﺘﻪﭼﻪбозорча, дўконча. тур.
РАСТОХЕЗ رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ1. д. рўзи ќиёмат; рўзи РАФИДАРЎЙ رﻓﻴﺪهروي гирдарўй, дорои рўи
мањшар. 2. маљ. њангома, шўру ѓавѓо, калони гирд.
ѓалоѓула.
РАФИЌ а. رﻓﻴﻖдўст, њамдам, њамнишин; рафиќ
РАСУЛ а. رﺳﻮل1. фиристода, ќосид. 2. д. шудан дўст шудан, дўстї кардан.
пайѓамбар, паёмбар; расули Акрам (с) унво-
РАФИЌЇ رﻓﻴﻘﻲниг. рафоќат.
ни Муњаммад(с), пайѓамбар (с).
РАФИЌОНА а. رﻓﻴﻘﺎﻧﻪчун дўст, чун ёр ва
РАСУЛДОР رﺳﻮلدار1. кит. он ки њамроњи ра-
њамнишин; дўстона: муносибати рафиќона.
сул мегардад, хидматгузори расул. 2. он ки
дар дарбор маъмури ќабули сафирону расу- РАФОЌАТ а. رﻓﺎﻗﺖдўстї, ёрї, рафиќ шудан,
лон аст. њамроњї кардан, њамроњї.
РАСУЛЇ رﺳﻮﻟﻲ1. ќосидї, пайкрасонї. 2. РАФОЊ//РИФОЊ а. رﻓﺎهкит. осудагї, осоиш,
пайѓамбарї, паёмбарї. роњат; рафоњи њол, некўањволї.
РАСУЛХОНА رﺳﻮلﺧﺎﻧﻪкит. мањал ва маконе, РАФОЊАТ//РАФОЊИЯТ а. رﻓﺎﻫﻴﺖ// رﻓﺎﻫﺖосу-
ки дар он љо сафирону фиристодагон дагї, осоиш, роњат, некўањволї.
пазирої шуда истироњат мекунанд.
РАФРАФ а. I رفرفкит. 1. болљунбонии мурѓ
РАТБ а. رﻃﺐ1. яке аз мизољњои чањоргона, тар; њангоми фуруд омадан. 2. љунбиши мављи
ратбу ёбис а) тару хушк; б) киноя аз њарзагўй, тез.
суханњои пасту баланд; муќ. ёбис (ёбису
РАФРАФ II а. رفرفкит. фарш, бисот; њар чи-
ратб). 2. тоза, нав.
зи густурданї.
РАТИБ а. رﻃﻴﺐкит. тар, намнок, мартуб.
рафт رﻓﺖасоси замони гузашта аз рафтан;
РАТЛ I а. رﻃﻞкњн. воњиди андозагирии вазн, ки љараён, равиш (об, кор); дар рафти... дар ас-
ба 449,28г баробар аст. нои...; то рафт рафта-рафта, ба тадриљ.
РАТЛ II а. رﻃﻞпиёла, паймона, љом, ќадањ, РАФТА رﻓﺘﻪ1. сифати феълии замони гузашта
пиёлаи шароб; ратли гарон љоми калони пур аз рафтан. 2. равоншуда, гузашта, сипари-
аз шароб. шуда; аз рафта маяндешу аз оянда матарс
(маќ.). 3. аз даст баромада.
РАТСИЯ лот. رﺗﺴﻴﻪкўтоњшудаи радиостансия;
дастгоњи радиоии хурди сайёр. РАФТАГОР رﻓﺘﻪﮔﺎر раванда, он ки рафтан
РАФ – 154 –
мехоњад, роњї, озим; рафтагор будан равона РАФТОВАРЇ رﻓﺖآوري кит. мулоќот, зиёрат:
будан, хаёли рафтан доштан; рафтагор шу- рафту омад.
дан равона гардидан, рафтан хостан.
РАФТОР رﻓﺘﺎر1. равиш, гашт, тарзи роњравї;
РАФТАГЇ رﻓﺘﮕﻲон ки рафтааст, рафта. рафтор кардан муомила кардан. 2. љузъи па-
сини баъзе калимањои мураккаб ба маънињои
РАФТАН رﻓﺘﻦ1. ќадам бардошта роњї шудан;
сифат ва чигунагии рафтор: хушрафтор, бад-
муќоб. истодан, равона гардидан; муќоб.
рафтор, тезрафтор.
омадан. 2. љой ва макони худро дигар кар-
дан, кўчидан, сафар кардан. 3. гузаштан, РАФТУО(Й) ( رﻓﺖوآ)ي1. рафтан ва омадан аз
сипарї шудан, тай шудан. 4. баромадан, љое ба љое, робита, рафтуомад. 2. бо њам
хориљ шудан. 5. сарф шудан. 6. давом кар- дўстї ва омаду рафт доштан, улфатї, ниша-
дан, идома доштан, ба вуќўъ пайвастан, рўй стухез; рафтуой доштан робита доштан, бо
додан. 7. мурдан. 8. дар феълњои таркибї ба касе дўстї ва рафтуомади доимї доштан. 3.
љои шудан ва кардан меояд: ба ѓорат рафтан, њаракати наќлиёт, алоќа бо воситањои
барбод рафтан, хоб рафтан; рафта истодан наќлиёт: рафтуойи мошинњо.
дар њини рафтан будан; берун рафтан баро-
РАФТУОМАД رﻓﺖوآﻣﺪравуой, рафтан ва ома-
мадан, хориљ шудан; гумон рафтан пиндош-
дан, дўстї, наздикї; рафтуомад доштан (кар-
тан, тахмин кардан; аз даст рафтан гум (нест)
дан) алоќаманд будан, муносибати дўстї
шудан; дил рафтан ба чизе сахт майл ва
доштан, њамнишин будан.
раѓбат пайдо шудан ба чизе; аз дунё рафтан
мурдан; аз ёд рафтан фаромўш шудан; аз ми- РАФЧА رﻓﭽﻪтоќча, тахтабанди махсус дар де-
ён рафтан барњам хўрдан, нест шудан; об вор барои мондани зарф, китоб ва ѓ.; тахта-
рафтан аз чашм љорї шудани ашк; (ба) пинак банди ќатора дар дўконњо барои чидани
рафтан дар њолати нимхобу нимбедорї бу- молњо.
дан, ѓанаб кардан; роњ рафтан роњ гаштан;
РАФЪ а. رﻓﻊаз байн бурдан ё бартараф кардани
сарфањм рафтан фањмидан, дарёфтан, дарк
монеае; рафъ шудан аз байн рафтан, рафъи
кардан; фурў рафтан ба таги об ѓўтидан,
оќибатњои офати табиї.
ѓуруб кардан (Офтоб, Моњ); пеш аз фурў
рафтани Офтоб; чашм сиёњ рафтан сахт РАФЪАТ//РИФЪАТ а. رﻓﻌﺖбаландќадрї,
ошуфта ва њайрон шудан, дар пеши назар баландї, бузургворї, љоњу љалол, улвият.
чизеро надида мондан (аз њаяљон ё сабаби ди-
РАХ رخхати борики рост дар болои коѓаз ва ѓ.;
гар); ба хаёл рафтан ѓарќи фикру хаёл гарди-
рах кашидан хати борик наќш кардан ба бо-
дан; ба хато рафтан (тир) ба њадаф нараси-
лои чизе; рах задан болои њам чидани
дан; аз худ рафтан маѓрур (худписанд) шу-
кўрпаву болиштњо ва ѓ.
дан, касонро писанд накардан; хун рафтан
љорї шудани хун аз ягон љои бадан; ба њаво РАХАПЕЧ رﺧﻪﭘﻴﭻтех. 1. дандона. 2. дорои
рафтан пучу бесамар гардидан, њадар шудан; дандона; њалќаи рахапеч њалќаи дандонадор.
аз њол рафтан бемадор шудан, бетобу тавон
РАХБАРОР رخﺑﺮارхаткаш, хаткашанда.
гардидан; аз худ рафтан бењуш шудан, ѓаш
кардан; аз мо чї меравад... ба маънои «аз РАХБАРОРЇ رخﺑﺮاري хат кашидан, рах баро-
карнайчї як пуф»; даст ба кор нарафтан ба вардан.
иљрои кор майлу раѓбат надоштан; рафту
(раваду)... мабодо..., балки... гирем, ки...,
РАХБИН رخﺑﻴﻦ кит. дўѓи турши сахтшуда,
ќурут.
фарз кунем, ки...
РАХБОРИК رخﺑﺎرﻳﻚдорои хатњои борик:
РАФТАНЇ رﻓﺘﻨﻲон ки рафтагор аст, он чи бояд
љомаи алочаи рахборик.
биравад, рафтагор; рафтанї шудан ќасди
рафтан доштан, рафтан хостан. РАХДОР رخدار1. он чї дар болояш хатњои бо-
рики ба њамдигар мувозї дорад. 2. ќиррадор:
РАФТА-РАФТА رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪбо мурури замон,
санги рахдор.
тадриљан, андак-андак, оњиста-оњиста, оќи-
бат. РАХНА رﺧﻨﻪ 1. шикофе, ки дар девор пайдо
– 155 – РАЊ
РАШ III а. رشкит. боридан, чакидан, рехтан; РАЪДОВАР رﻋﺪآورчун раъд, монанди тундар;
пош хўрдан, пошидан. хеле баланд, ѓуранда (овоз).
РАШ IV رش кит. рўзи ёздањуми њар моњи РАЪДОСО رﻋﺪآﺳﺎмисли раъд, раъдвор, ба сони
шамсї. раъд.
РАШИД а. رﺷﻴﺪ1. раванда бо роњи рост. 2. ба РАЪЙ I رأي1. андеша, фикр, аќида, овоз; раъйи
синни рушд расида, далер, шуљоъ, дорои разин фикр ва аќидаи матину устувор; раъй
ќомати баланд. додан розї шудан, овоз додан. 2. хоњиш,
майл; бар хилофи раъй ба раѓми хоњиш ва
РАШК رﺷﻚба касе њасад бурдан, њасадбарї;
майл; раъй доштан ба чизе хоњишманд будан,
рашк бурдан њасад кардан; ба рашк овардан
хостан, моил будан.
боиси рашки касе шудан, дар касе њисси
њасад барангехтан. РАЪЙ II а. رﻋﻲкит. 1. чарон(и)дан, чорпоёнро
ба чарогоњ бурдан.
РАШКАНГЕЗ رﺷﻚاﻧﮕﻴﺰбоиси њасад, рашко-
вар, ангезандаи рашк. РАЪНО а. رﻋﻨﺎ1. номи навъи гули сурхтоб, ки
дарунаш сурху берунаш зард аст. 2. зебо,
РАШКДОР رﺷﻚ دارниг. рашкин.
хубрўй, дилкаш; зане, ки ба њусни худ маѓрур
РАШКИН رﺷﻜﻴﻦ касе, ки рашк мебарад, раш- аст. 3. заиф, нарм, мулоим.
кдор.
РАЪНОЇ رﻋﻨﺎﻳﻲ1. зебої, хубї, дилкаш будан.
РАШКНОК رﺷﻚﻧﺎكниг. рашкин. 2. худорої, худнамої.
РАШКОВАР رﺷﻚآورон чи боиси њасад мебо- РАЪС رأس1. сар. 2. болои њар чиз. 3. аввали њар
шад, њасадангез, ангезандаи њасаду рашк. чиз.
РАШКОМЕЗ رﺷﻚآﻣﻴﺰрашковар, њасудона: РАЪША а. رﻋﺸﻪ1. ларза. 2. бемории асаб, ки
нигоњи рашкомез. бадани мубталои ин беморї бар он мелар-
зад.
РАШОД а. رﺷﺎدкит. 1. бо роњи рост рафтан,
дар роњи рост будан; ростї; росткорї. 2. РЕ رњарфи дувоздањуми алифбои арабиасоси
пойдорї, субот. тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади 200 ба-
робар аст.
РАШОДАТ а. رﺷﺎدت кит. далерї, диловарї,
шуљоат. РЕАКТИВ лот. رﻳﺎَﻛﺘﻴﻮмоддае, ки дар омезиш
бо моддаи дигар реаксияи химиявї ба вуљуд
РАШОША//РИШОША а. رﺷﺎﺷﻪќатрањои ягон
меорад.
чизи обакї, ќатрањои борони реза.
РЕАКТИВЇ رﻳﺎَﻛﺘﻴﻮي1. он чи ваќти тањлилњои
РАШТ رﺷﺖхок, хокрўба, чангу ѓубор; чизе, ки
химиявї чун реактив амал мекунад. 2. тех.
аз кўњнагї ва пўсидагї аз њам рехта меша-
он чи дар асоси истифодаи ќувваи вокуниш
вад.
сохта шудааст: њавопаймои реактивї.
РАШЊ а. رﺷﺢкит. таровидан, таровида баро-
РЕАКТОР фр. رﻳﺎَﻛﺘﺎرдастгоње, ки дар асоси
мадан; араќ кардан.
типњои гуногуни реаксияњои физикию
РАШЊА а. رﺷﺤﻪон чи аз љое таровида барома- химиявї кор мекунад.
дааст, чакра, ќатра.
РЕАЛИЗМ фр. رﻳﺎَﻟﻴﺰم1. дуруст фањмидан ва ба
РАЪД а. رﻋﺪѓуррише, ки аз њаракати абр шуни- њисоб гирифтани воќеият. 2. адш. ба воситаи
да мешавад, тундар; раъду барќ тундар ва образњои бадеї дуруст ва њаќќонї тасвир
чароѓак дар њаво. кардани воќеият бо хусусиятњои типии он,
воќеънигорї.
РАЪДБОНГ رﻋﺪﺑﺎﻧﮓон ки овозе монанди ово-
зи раъд дорад, дорои овози хеле баланд. РЕВ رﻳﻮкњн. фиреб, макр, тазвир, њила.
РАЪДВОР رﻋﺪوار мисли раъду барќ, раъдмо- РЕВА رﻳﻮهкит. пушта, теппа.
нанд.
– 159 – РЕЗ
босуръати оњанги мусиќї; њавои рез оњанги РЕЗАЧИНЇ رﻳﺰهﭼﻴﻨﻲ1. хушачинї. 2. маљ.
тезу босуръат; бе резу чош овардан чизеро хасисї, пасттинатї
пурра, нобуд нокарда оварда расондан; рез
РЕЗАЧОРПО رﻳﺰهﭼﺎرﭘﺎтарзи тохти асп, лўкка.
кардани дард шиддат гирифтани дард. 3.
рафтори асп, йўрѓа: корњои резу ров корњои РЕЗБАРГА رﻳﺰﺑﺮﮔﻪбаргаи хурди реза.
майда-чуйда; рез кардан йўрѓа гирифтан, тез
РЕЗБИН رﻳﺰﺑﻴﻦон ки хурдтарин љузъиёти чизе-
роњ рафтан; рез-рез шудан пора-пора шудан;
ро мебинад ё дарк мекунад, даќиќбин, бо-
майдаборон, резаборон.
рикбин, даќиќпазир.
РЕЗА رﻳﺰهмайда, хурд; реза кардан майда (по-
РЕЗБИНЇ رﻳﺰﺑﻴﻨﻲдаќиќбинї, борикбинї, наза-
ра-пора) кардан; хурду резањо бачагони хур-
ри даќиќ доштан.
дсол; реза-реза хурд-хурд, майда-майда, по-
ра-пора. РЕЗБОФ رﻳﺰﺑﺎفматоъ ё порчае, ки тору пўди
он бо торњои борик бофта шудааст.
РЕЗААНДОМ رﻳﺰهاﻧﺪام хурд, хароб; лоѓар,
лоѓарбадан. РЕЗБОФТ رﻳﺰﺑﺎﻓﺖниг. резбоф.
РЕЗАБОЗ رﻳﺰه ﺑﺎزхасис, мумсик. РЕЗГЇ رﻳﺰﮔﻲон чи ваќти буридани пўст, матоъ
ё чарм боќї мемонад, порањои майдаи чарм,
РЕЗАБОРОН رﻳﺰهﺑﺎرانбороне, ки майда-майда,
матоъ ва ѓ. 2. хурд, майда, камсинну сол.
сим-сим меборад.
РЕЗЕРВАТСИЯ лот. رﻳﺰﻳﺮوﺗﺴﻴﻪмавзеи иќомати
РЕЗАВОР رﻳﺰه وارмолњои гуногуни атторї.
маљбурии њиндуёни мањаллї дар Амрико,
РЕЗАВОРФУРЎШ رﻳﺰهوارﻓﺮوشсавдогари бо- Канада ва ѓ.
зоргарде, ки резавор ва молњои гуногуни
РЕЗИДАН رﻳﺰﻳﺪنрехтан, рехта шудан; маљ. аз
атторї мефурўшад.
њам људо рехтан, фарсуда шуда рехтан.
РЕЗАВОРФУРЎШЇ رﻳﺰهوارﻓﺮوﺷﻲ савдо бо
РЕЗИДЕНТ лот. رﻳﺰﻳﺪﻳﻨﺖ1. намояндаи дип-
молњои резавор.
ломатии давлате дар мамлакати дигар;
РЕЗАДАНДОН رﻳﺰهدﻧﺪانон ки дандонњои май- шањрванди ягон мамлакат, ки дар мамлакати
да-майдаи зебо дорад. хориљї сокини муќимї шудааст. 2. намоян-
даи махфии љосусии давлати хориљї дар до-
РЕЗАДОНА رﻳﺰهداﻧﻪдорои донањои майда- май- хили мамлакати дигар, љосуси амалкунанда
да.
дар љои муайяни мамлакате.
РЕЗАКОРЇ رﻳﺰهﻛﺎريдиќќат ва њунарнамої дар
РЕЗИН//РЕЗИНА лот. رﻳﺰﻳﻨﻪ// رﻳﺰﻳﻦмаводи
майдатарин љузъиёти корњои дастї
чандире, ки аз каучук ва ѓ. ба даст меояд.
(дўзандагї, рассомї, заргарї, хаттотї ва ѓ.).
РЕЗИНВОР رﻳﺰﻳﻨﻮارмонанди резин, кашишдор,
РЕЗАКУНЇ رﻳﺰهﻛﻨﻲмайда кардан, хурд кардан.
чандир, ёзанда.
РЕЗАМЎЊРА رﻳﺰهﻣﻬﺮه мўњраи майда, гарди ха-
РЕЗИНЇ رﻳﺰﻳﻨﻲмансуб ба резин; аз резин сохта-
зана.
шуда: дастпўшаки резинї.
РЕЗАНДА رﻳﺰﻧﺪهпошхўранда; шоранда, моеъ.
РЕЗИНПЎШ رﻳﺰﻳﻦﭘﻮشон чи болояш бо резин
РЕЗАНДАГЇ رﻳﺰﻧﺪﮔﻲмансуб ба резанда; резан- пўшида шуда ё ба ѓилофи резинї печонда
да будан. шудааст; сими резинї симе, ки лифофаи
резинї дорад.
РЕЗАСАНГ رﻳﺰه ﺳﻨﮓсангмайда, сангреза.
РЕЗИШ رﻳﺰش1. исми феълї аз рехтан; амали
РЕЗАХОР//РЕЗАХЎР رﻳﺰهﺧﻮر// رﻳﺰهﺧﻮارон ки бо
рехтан, рехташавї. 2. реше, ки аз он њамеша
пасмондаи дастархони касон рўз мегузаро-
зардоб ва чирк меояд.
над, он ки сарќути касонро мехўрад; маљ. па-
сттинати дунтабиат. РЕЗИШГОЊ رﻳﺰﺷﮕﺎهљои резиши об, љое ки оби
дарё омада, ба кўл ё бањр њамроњ мешавад.
РЕЗАЧИН رﻳﺰهﭼﻴﻦниг. резахор.
– 161 – РЕС
кардан, зиёд шудан; ривољ додан пеш бурдан, РИЁЗАТ а. رﻳﺎﺿﺖ1. тоб овардан ба ранљу
тараќќї кунондан, равнаќ додан; ривољ дош- машаќќат, сахтї, азоб; машќи варзишї,
тан дар њоли равнаќ ва пешравї будан; ривољ таълим додани љонварон, махсусан асп; риё-
гирифтани бозори чизе зиёд будани талаб ба зат додан маљ. ранљу азоб додан касеро, риё-
чизе, серхаридор ва часпон будани бозори зат кардан ранљу зањмат кардан: риёзати
чизе; маъмул будан, роиљ будан, мутадовил: шоќќа мењнати сахт, порсої, зоњидї. 2.
ривољ ёфтан ривољ гирифтан. гўшанишинї, парњезгорї бо маќсади ибодат,
зоњидї; риёзат кашидан ранљ бурдан, ба
РИВОЉДИЊАНДА رواجدﻫﻨﺪهон ки ва ё он чи
машаќќат тоб овардан дар роњи расидан ба
боиси тараќќї ва пешрафти коре мешавад,
маќсаде.
пешбаранда.
РИЁЗАТКАШ رﻳﺎﺿﺖﻛﺶон ки бо маќсади ра-
РИВОЉНОК رواجﻧﺎك равнаќнок, тараќќи-
сидан ба камолот ба худ ранљу машаќќатро
кунанда.
раво мебинад, азобкашанда, ранљкашанда.
РИВОЯТ а. رواﻳﺖ1. наќл кардани сухане ё ха-
баре аз ќавли касе, наќл. 2. таър. санади на-
РИЁЗАТКАШЇ رﻳﺎﺿﺖﻛﺸﻲ азобкашї, ранљ-
кашї.
виштаи муфтї дар асоси ќонунњои шариат
дар бораи ягон масъалаи мурофиавї, ки ќозї РИЁЗИДОН رﻳﺎﺿﻲدان шахсе, ки илми риёзиро
истинодан бар он њукм мебаровард; ривоят медонад.
додан аз рўи ќонунњои шариат барои
РИЁЗИЁТ а. رﻳﺎﺿﻴﺎتилми адад, математика,
њукмбарорї асос нишон додани муфтї; ри-
шумор, шуморнома.
воят кардан а) сухане ё хабареро аз ќавли ка-
се наќл намудан; б) мувофиќи ќонунњои ша- РИЁЗЇ а. رﻳﺎﺿﻲ мансуб ба риёзиёт; мансуб ба
риат барои њукме асос нишон додан; сухане ё шумор.
хабареро аз гузаштагон наќл кардан; наќли
РИЁКОР رﻳﺎﻛﺎرон ки худро дар зоњир порсову
сухан ё њадисе аз зиндагї ё суннати
покдоман нишон медињад, дурўя, мунофиќ,
пайѓамбар, бозљў.
порсои зоњирпараст.
РИВОЯТКУНАНДА رواﻳﺖﻛﻨﻨﺪهнаќлкунанда,
РИЁКОРЇ رﻳﺎﻛﺎريамал ва њолати риёкор,
ќиссакунанда; бозљўкунанда.
мунофиќї, дурўягї.
РИВОЯТНИГОР رواﻳﺖﻧﮕﺎر нигорандаи наќлу
РИЁКОРОНА رﻳﺎﻛﺎراﻧﻪаз рўи зоњирфиребї,
њодисањо.
дурўягї ва мунофиќї.
РИВОЯТМАЊЗАР а. رواﻳﺖﻣﺤﻀﺮривояте, ки
РИЁЛ رﻳﺎلвоњиди пулї дар Эрон ва як ќатор
муфтї дар асоси шариат менавишт.
мамлакатњои араб.
РИДАК ردكкит. ѓулом, ѓуломи љавон.
РИЗВОН а. رﺿﻮان1. хушнудї, хурсандї, ризо-
РИДДАТ а. ردتаз дин гаштан, махсусан аз ди- мандї. 2. маљ. бињишт.
ни ислом.
РИЗЌ а. رزقхўрок, ќути њар рўза; ризќ ёфтан
РИДО а. رداءкњн. љомае, ки дар ќадим аз болои барои худ хўрокї ба даст овардан; васоили
либосњои дигар мепўшиданд, болопўш, або. зиндагї фароњам кардан; ризќи маќсум
ризќи ќисматшудаи рўзмарра, насиб.
РИЁ а. رﻳﺎхудро некўкор ва покдоман ба ќалам
додан, ба љо овардани коре барои худнамої РИЗО а. رﺿﺎ1. хушнудї, хурсандї, розигї,
ва намуди зоњирї, дурўягї, мунофиќї; рўю ќаноатмандї. 2. хушнуд, хурсанд, розї,
риё кардан а) поси хотири касеро нигоњ дош- ќаноатманд; ризо ба ќазо додан таслим шу-
тан; б) дурўягї (мунофиќї) кардан. дан ба пешомад, ба сарнавишти худ ќонеъ
будан; ризо шудан розї будан, тан додан; ба-
РИЁВАРЗ رﻳﺎورزшахсе, ки покдоманї ва
рои ризои хотири касе барои хурсандии касе;
накўкорї мекунад.
ризо додан розигї додан, ќаноат кардан; ◊
РИЁВАРЗЇ رﻳﺎورزي мансуб ба риёварз; риёварз дар маќоми ризо будан ба сарнавишти худ
будан. розї будан.
– 165 – РИТ
РОСТЌАВЛЇ راﺳﺖ ﻗﻮﻟﻲ ќавлу гуфтори рост ва РОФА راﻓﻪбот. гиёњи кўњсор, ки ба сири кўњї
дуруст. монанд аст.
РОСТЌАЛАМ راﺳﺖ ﻗﻠﻢон ки дуруст ва сањењ РОФАТ а. راﻓﺖниг. раъфат.
менависад; маљ. одами ростгў, бовиљдон.
РОФЕЪ а. راﻓﻊ1. касе, ки чизеро баланд мебар-
РОСТНАМО راﺳﺖﻧﻤﺎон чи дар зоњир дуруст ба дорад, баландкунанда. 2. он ки арзу дод пе-
назар меояд. ши њокиму ќозї мебарад; касе, ки пайѓом
бурда меорад.
РОСТНОКЇ راﺳﺖ ﻧﺎﻛﻲгуфт. 1. рост. 2. рост ис-
тода. РОФИЗЇ а. راﻓﻀﻲ1. гурўње аз лашкар ё одамо-
ни одї, ки сардори худро тарк карда, рафта
РОСТО راﺳﺘﺎдуруст, сањењ, рост; ба росто ду-
бошанд. 2. д. як гурўњ аз пайравони мазњаби
руст, њаќиќатан, ба ростї.
шиа, ки бо сабаби низое сардори худ Зиёд
РОСТОЇ راﺳﺘﺎﺋﻲтасодуф, бо њам нохост рў ба ибни Алиро тарк карданд. 3. киноя аз ањли
рў омада мондан. ташаййўъ.
РОСТРАВ راﺳﺖروдурусткор, одами нек, одил. РОЊ I راه1. љое, ки мардум аз он рафтуой меку-
нанд, љода, гузаргоњ. 2. равиш, тарз; роњу
РОСТФИКР راﺳﺖﻓﻜﺮон ки фикру андешаи
расм.
рост дорад, ростандеш.
РОЊ II راهмаќом, наѓма, оњанг, наво.
РОСТФИКРЇ راﺳﺖﻓﻜﺮيандешаи дуруст рон-
дан, ростандешї. РОЊ III а. راح1. шодї, хурсандї, шодмонї. 2.
шароб, май.
РОСТХАТТА راﺳﺖﺧﻄّﻪдорои хати рост, бо ха-
ти рост. РОЊАКЇ راﻫﻜﻲгуфт. роњгузар, роњакї, пиёда-
гард, сафаркунанда; роњакї шудан равона
РОСТХАТТЇ راﺳﺖﺧﻄّﻲхати рост доштан.
шудан, ба роњ баромадан.
РОСУ راﺳﻮњайвонест калонтар аз муши хонагї,
РОЊАТ а. راﺣﺖосудагї, осоиш, истироњат;
рангаш хокистарии зардчатоб, ки мор ва
муќоб. азоб ва машаќќат.
муши одиро шикор мекунад, онро мири му-
шон ё муши хурмо низ меноманд. РОЊАТАНГЕЗ راﺣﺖاﻧﮕﻴﺰроњатбахш, он чи
боиси осудагї гардад; роњатангези рўњ киноя
РОТА фр. راﺗﻪќисми њарбї, ки аз се взвод ибо-
аз шароб.
рат буда, ба њайати баталион ворид мегар-
дад. РОЊАТАФЗО راﺣﺖاﻓﺰاниг. роњатфазо.
РОТИБ I а. راﺗﺐ собит, устувор, барќарор, РОЊАТБАХШ راﺣﺖﺑﺨﺶон чи боиси осоишу
мустањкам. фароѓати кас мебошад.
РОТИБ II а. راﺗﺐњаќќи муќаррарї; миќдори РОЊАТИЉОН راﺣﺖﺟﺎنбарфшира, хўрише, ки
муайяни хўроквории якрўза; маош, ќарорї. ба барфу ях ширинї рехта тайёр мекунанд.
РОТИБА а. راﺗﺒﻪмуаннаси ротиб II; маош, РОЊАТЇ راﺣﺘﻲ1. истироњат, осоиш, фароѓат. 2.
нафаќа; стипендия. гуфт. бемори роњатї, беморе, ки солњо дар
бистари беморї мехобад.
РОТИБАХЎР راﺗﺒﻪﺧﻮر књн. он ки маоши
муќаррарии моњона ё солона мегирад, РОЊАТКУРСЇ راﺣﺖﻛﺮﺳﻲ курсии роњат, кур-
нафаќагир. сии нарм.
РОТИЌ а. راﺗﻖкит. идоракунанда, касе, ки РОЊАТОВАР راﺣﺖآورниг. роњатбахш.
њалли масъала дар дасти ўст; ротиќу фотиќ
РОЊАТОМЕЗ راﺣﺖآﻣﻴﺰосоишбахш, хушњол-
иљрокунанда, коргузори соњибтадбир.
ангез; омехта ба осоиш.
РОТОР лот. راﺗﺎرчарх ё ќисми њаракаткунанда
РОЊАТУЛЊУЛЌУМ а. راﺣﺖاﻟﺤﻠﻘﻮمшириние, ки
(гарданда) дар мошинњо.
аз нашоиста, орд, ќанд ва маѓзи бодому љавз
– 171 – РОЊ
равона; роњї кардан равона кардан, фири- роњраванда. 2. маљ. асп, маркаб.
стодан; роњї шудан равона шудан, ба роњ
РОЊРАВ//РАЊРАВ رهرو// راهرو1. роњраванда,
даромадан.
роњпаймо. 2. гузаргоњ, долон.
РОЊКИРО راهﻛﺮاмузде, ки њангоми сафар ба-
РОЊРАВЇ راهرويпиёда сайру гашт намудан.
рои воситаи наќлиёт пардохта мешавад, пу-
ли кирояи наќлёт. РОЊРАВОН راهروانдар њолати роњравї, роњ
гашта истода.
РОЊКУШО//РОЊКУШОЯНДА //راهﻛﺸﺎ
راهﻛﺸﺎﻳﻨﺪهон ки роњи бастаро боз мекунад; РОЊСАНЉ//РАЊСАНЉ رهﺳﻨﺞ// راهﺳﻨﺞон ки
маљ. мушкилкушо, чорасоз; кушояндаи роњ, роњро ба хубї ва дурустї медонад ва ба
он ки роњ мекушояд. осонї тай мекунад, роњпаймо.
РОЊКУШОЇ راهﻛﺸﺎﻳﻲ маљ. чораандешї, муш- РОЊСИПОР راهﺳﭙﺎرтайкунандаи роњ, раванда.
килкушої.
РОЊСОЗ راهﺳﺎزон ки роњ (љода) дуруст меку-
РОЊКУШОЯНДА راهﻛﺸﺎﻳﻨﺪهниг. роњкушо. над, мутахассиси роњсозї, љодасоз.
РОЊНАВАРД راهﻧﻮرد1. мусофири пиёдарав, РОЊСОЗЇ راهﺳﺎزيсохтани роњ, љодасозї.
роњпаймо. 2. маљ. маркаб, асп.
РОЊТЎША//РАЊТЎША رهﺗﻮﺷﻪ// راهﺗﻮﺷﻪтўшаи
РОЊНАВАРДЇ راهﻧﻮرديпиёдагардї, пиёдаравї. роњ, захираи хўрок барои роњ, зоди сафар.
РОЊНАМО(Й) ( راهﻧﻤﺎ)يон ки роњ нишон меди- РОЊХАРЉЇ راهﺧﺮﺟﻲмаблаѓе, ки барои масо-
њад, роњбар, пешво. рифи роњ ваќти сафар бо худ гирифта меша-
вад.
РОЊНАМОЇ راهﻧﻤﺎﺋﻲ роњнишондињї, роњбарї,
њидоят. РОЊХАТ راهﺧﻂњуљљат ё рухсатномаи сафар.
РОЊНАМУН راهﻧﻤﻮن роњнамо, роњбар, роњ- РОЊХАТЇ راهﺧﻄﻲниг. роњхат.
намої.
РОЊЉЎ(Й) ( راهﺟﻮ)يон ки роњ мељўяд; маљ.
РОЊНИШИН راهﻧﺸﻴﻦон ки дар сари роњи мар- љўяндаи илољи коре, илољёб.
дум менишинад, гадои сари роњ; маљ. ѓариб,
РОЊШИНОС راهﺷﻨﺎسон ки роњро наѓз медо-
бехонумон.
над, роњдон, роњбалад.
РОЊНИШОНДИЊЇ راهﻧﺸﺎن دﻫﻲниг. роњнамої.
РОЉА њ. راﺟﻪњукмдор дар Њиндустон.
РОЊНОМА راهﻧﺎﻣﻪкитоби роњнамоии мусо-
РОЉЕУННАЌД а. راﺟﻊاﻟﻨﻘﺪнаќд баргардонда-
фирон ё киштибонон.
шаванда; ќарзе, ки наќдан баргардонда ме-
РОЊОВАРД راهآوردтўњфае, ки аз сафар чун њадя шавад.
меоранд, савѓотї.
РОЉЕЪ а. راﺟﻊ1. кит. бозгашткунанда, бар-
РОЊПАЙМО راهﭘﻴﻤﺎ1. роњраванда, сафарку- гарданда. 2. оид..., доир...,оид ба..., доир
нанда. 2. он ки бо маќсади иброз намудани ба..., дар хусуси...
маќсади сиёсии худ бо гурўње аз мардум дар
хиёбон ё кўчае роњпаймої мекунад.
РОЉЇ а. راﺟﻲ умедвор, нигарон, таваќќўъку-
нанда.
РОЊПАЙМОЇ راهﭘﻴﻤﺎﻳﻲамали роњпаймо; даст
РОШ راش1. канорњои баланд кардашудаи
ба роњпаймої задан ба тариќи роњпаймої
кишт, ки онро аз ќитъањои дигар људо меку-
эътироз баён кардан.
над, вод, марза. 2. як навъ дарахти булутмо-
РОЊПОЙ راهﭘﺎيпосбони роњ, нигоњубин- нанд.
кунанда ба тартибу дурустии роњњо.
РОШИД а. راﺷﺪ1. касе, ки бо роњи рост мера-
РОЊПУЛЇ راهﭘﻮﻟﻲ1. маблаѓе, ки барои убур аз вад, бо роњи рост раванда, он ки рост ва
роњњо гирифта мешавад. 2. ниг. роњкиро. њаќро ёфтааст. 2. нишондињандаи роњи рост,
роњнамои тариќи роњи рост; хулафои роши-
РОЊПЎЙ راهﭘﻮي 1. он ки роњ меравад,
– 173 – РУС
РЎИСИНАГЇ رويﺳﻴﻨﮕﻲон чи дар рўи сина РЎЙБОРИК رويﺑﺎركон ки рўяш борики дароз
ќарор дорад, он чи болои сина аст (мас., ни- аст; муќоб. кулчарўй.
шон).
РЎЙГАРДОН//РЎГАРДОН رو)ي(ﮔﺮدان1. љомае,
РЎИУСТУХОНЇ روياﺳﺘﺨﻮاﻧﻲдар болои усту- ки баъди чиркин шуданаш абраашро
хон, болои устухонї. рўгардон карда, аз нав дўхта бошанд. 2. он
ки аз касе ё чизе нафрат карда аз он рў тофта
РЎИХОТИР رويﺧﺎﻃﺮэњтиром; барои рўихотири бошад.
шумо ба њурмати шумо, барои поси хотири
шумо; рўихотир кардан иззат ва њурмати ка- РЎЙГАРДОНЇ رويﮔﺮداﻧﻲ рўй тофтан аз касе ё
серо дар назар доштан. аз чизе.
САББОЊЇ ﺎﺣﻲ ﺳﺒкит. шиноварї, ободонї. САБЗИДОН ﺳﺒﺰيدانљои махсус барои нигоњ
доштани сабзї; заѓомаи сабзидон.
САБЕЊ а. ﺻﺒﻴﺢкит. зебо, хушрўй.
САБЗИКАЊАК ﺳﺒﺰيﻛﻬﻚбот. сабзии худрўй.
САБЗ ﺳﺒﺰба ранги гиёњи тару тоза; сабз шудан
рўидани гиёњ, барг баровардани дарахт, саб- САБЗИНА ﺳﺒﺰﻳﻨﻪсабзранг; гандумгун.
зидан; мўйлаб сабз кардан нав мўйлаб баро- САБЗИНАГЇ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲсабзранг будан, пўсти ба-
вардан. дани гандумгун доштан.
САБЗА ﺳﺒﺰهгиёњи тару тозаи ба гандум ва љави САБЗИНАРАНГ ﺳﺒﺰﻳﻨﻪرﻧﮓниг. сабзина.
навхез монанд, ки аз замин чида нашуда бо-
шад; сабзаи навхез гиёњи акнун нешзада ва САБЗИНАРЎ(Й) ( ﺳﺒﺰﻳﻨﻪرو)يгандумирўй.
сабзида.
САБЗИНАЧЕЊРА ﺳﺒﺰﻳﻨﻪﭼﻬﺮهниг. сабзинарў.
САБЗАБАНДЇ ﺳﺒﺰهﺑﻨﺪيбо сабзањо ороста (мас.,
тоќ, дарвоза). САБЗИПОРАКУНЇ ﺳﺒﺰيﭘﺎرهﻛﻨﻲ ниг. сабзи-
резакунї.
САБЗАВОТ ﺳﺒﺰواتмањсули обчакорї (сабзї,
пиёз, карам ва дигар гиёњњои хўрокї). САБЗИРАНГ ﺳﺒﺰيرﻧﮓзарди сурхранг, ранги
сабзимонанд.
САБЗАВОТЇ ﺳﺒﺰواﺗﻲ мансуб ба сабзавот;
киштњои сабзавотї. САБЗИРЕЗАКУНАК ﺳﺒﺰيرﻳﺰهﻛﻨﻚасбоб махсус
барои реза (пора) кардани сабзї.
САБЗАВОТКОР ﺳﺒﺰواتﻛﺎرон ки сабзавот пар-
вариш мекунад, обчакор. САБЗИРЕЗАКУНЇ ﺳﺒﺰيرﻳﺰهﻛﻨﻲсабзї пора кар-
– 185 –
САБ
дан: тахтаи сабзирезакунї. маъно.
САБЗИФУРЎШ ﺳﺒﺰيﻓﺮوشфурўшандаи сабзї. САБИЛ I а. ﺳﺒﻴﻞ роњ, тариќ; бар сабили… ба
роњи…
САБЗИФУРЎШЇ ﺳﺒﺰيﻓﺮوﺷﻲ1. шуѓли сабзи-
фурўш. 2. дўкони фурўши сабзї. САБИЛ II а. ﺳﺒﻴﻞгуфт. афганда дар роњ,
фурўмонда, бесоњиб; сабил монад бесоњиб
САБЗИЉОТФУРЎШ ﺳﺒﺰيﺟﺎتﻓﺮوش ниг. сабза- монад!, бало ба сараш!, зор монад! (дар мав-
вотфурўш. риди дилхунукї аз касе ё чизе гуфта мешавад).
САБЗИЉОТФУРЎШЇ ﺳﺒﺰيﺟﺎتﻓﺮوﺷﻲниг. сабза- САБИЛМОНДА I ﺳﺒﻴﻞﻣﺎﻧﺪه1. дар роњ монда;
вотфурўшї. овора, саргардон, бесоњиб. 2. зормонда, боз-
монда.
САБЗИШ ﺳﺒﺰش1. сабзидан, рўидан, нашъу-
намо. 2. маљ. тараќќї, пешрафт, шукуфої. САБИЛМОНДА II ﺳﺒﻴﻞﻣﺎﻧﺪهниг. сабил II.
САБЗЇ I ﺳﺒﺰيсабз будан, ба ранги алаф. САБИР а. ﺻﺒﻴﺮкит. собир, сабркунанда.
САБЗЇ II ﺳﺒﺰيбот. навъе аз бехмевањо –зардак, САБИЯ а. ﺻﺒﻴﻪкит. духтар, духтарча.
бехї.
САБЇ а. ﺻﺒﻲкит. писарбача.
САБЗКОРЇ ﺳﺒﺰﻛﺎريсабз кардан, кабудизор на-
мудан. САБК I а. ﺳﺒﻚ1. тарз, равиш. 2. услуб, тарзи
баён, тарзи ифодаи фикр.
САБЗЌАБО ﺳﺒﺰﻗﺒﺎ ќабои сабз пўшанда; муќ.
сабзпўш. САБК II а. ﺳﺒﻚ1. ќолаби рехтагарї. 2. ба ќолаб
резондани филизи љўшон.
САБЗНАМО ﺳﺒﺰﻧﻤﺎ 1. сабзгуна. 2. сабзина, ган-
думгун. САБКШИНОСЇ ﺳﺒﻚﺷﻨﺎﺳﻲадш. услубшиносї.
САБЗОБ ﺳﺒﺰآبнўшокии масткунандае, ки дар САБЌАТ а. ﺳﺒﻘﺖ1. пешдастї кардан, пеш гу-
Њиндунстон аз як навъ алафи баргаш канаб- заштан (аз касе дар коре). 2. мусобиќа; шарти
монанд мекашанд. сабќат шарти мусобиќа.
САБЗОН(И)ДАН ﺳﺒﺰاﻧﻴﺪن// ﺳﺒﺰاﻧﺪنрўёнидан, сабз САБЌУЛЛИСОН а. ﺳﺒﻖاﻟﻠﺴﺎنсухани ба ногоњ
кардан; ба воя расидан. сарзада, гапи бадоњатан гуфташуда.
САБЗПОЙ ﺳﺒﺰﭘﺎيшумќадам, бадбахтиовар. САБЛАТ а. ﺳﺒﻠﺖ1. мўйлаб, бурут. 2. маљ.
сермўйлаб, бадњайбат. 3. маљ. хашму ѓазаб.
САБЗПЎШ ﺳﺒﺰﭘﻮش1. он ки либоси сабз пўши-
дааст. 2. њирќапўш; шайх, зоњид; фаришта- САБО I а. ﺻﺒﺎбоде, ки аз љониби шарќ мевазад;
гон; ◊ сабзпўшони нўњ хонаќоњ. боди серуни пагоњонї; боди сабо боди
сањаргоњї.
САБЗРАНГ ﺳﺒﺰرﻧﮓба ранги сабз монанд.
САБО II а. ﺻﺒﺎкњн. кўдакї, бачагї; айёми сабо
САБЗТОБ ﺳﺒﺰﺗﺎب моил ба ранги сабз, сабз- на- даврони бачагї.
мо.
САБОЁ I а. ﺻﺒﺎﻳﺎљ. сабї I.
САБЗФОМ ﺳﺒﺰﻓﺎمниг. сабзранг.
САБОЁ II а. ﺻﺒﺎﻳﺎљ. сабия (духтарбачањо).
САБЗХАТ ﺳﺒﺰﺧﻂљавони навхат, нављавон.
САБОСУРЪАТ ﺻﺒﺎﺳﺮﻋﺖчун боди сабо, бодраф-
САБЗЧА ﺳﺒﺰﭼﻪгуфт. сабзтоб. тор, тезрафтор.
САБЗЧАШМ ﺳﺒﺰﭼﺸﻢон ки чашми сабзранг до- САБОТ а. ﺛﺒﺎتпойдорї, устуворї; ќарор.
рад.
САБОТКОРЇ ﺛﺒﺎتﻛﺎريпойдор ва устувор дар
САБЗЧЕЊРА ﺳﺒﺰﭼﻬﺮهниг. сабзинарў(й). иљрои коре, собитќадам.
САБИКА а. ﺳﺒﻴﻜﻪтилло ва ё нуќраи дар ќолаб САБОТКОРОНА ﺛﺒﺎتﻛﺎراﻧﻪ бо собит ва исто-
рехта; ◊ сабикаи сухан сухани зебои пур- дагарї.
– 186 –
САБ
САБОЊ а. ﺻﺒﺎحбомдод, сапедадам, субњгоњ. хестан, худро каме бењтар њис кардан, рў ба
бењбудї овардан аз беморї; бемории сабук ка-
САБОЊАТ I а. ﺻﺒﺎﺣﺖ1. зебої, хубрўї. 2. шино- салии на он ќадар хавфнок, касалии андак;
варї. хўроки сабук хўроки зудњазм; сабук(тар) кар-
да гуфтан бе воњима гуфтани чизе ба касе;
САБОЊАТ II //СИБОЊАТ а. ﺻﺒﺎﺣﺖшино кар- худро сабук њис кардан а) худро озод ва беѓам
дан, шиноварї; сабоњат кардан шино кардан, њис кардан; фориѓбол будан, камташвиш шу-
шиноварї намудан, оббурї кардан. дан; б) бењтар шудани саломатї, шифо ёфтан.
САБОЊЇ ﺻﺒﺎﺣﻲсањаргоњї; насими сабоњї боди сабук-сабук а) андак-андак, кам-кам; б) нарм-
сањаргоњї, боди сабо. нарм, бомулоимат.
САБР I а. ﺻﺒﺮбурдборї; бардошт, тоќат; сабр аз САБУКАК ﺳﺒﻜﻚшакли тасѓири сабук; хеле са-
даст додан дигар тоќат карда натавонистан; бук.
сабр кардан тоќат кардан, бардошт кардан; САБУКАНДЕШ(А) ﺳﺒﻚاﻧﺪﻳﺸﻪ// ﺳﺒﻚاﻧﺪﻳﺶон ки
косаи сабр лабрез шудан маљ. дигар тоќату бемулоњиза кор мекунад; он ки њама љониби
бардошт намондан. корро насанљида ба он иќдом меварзад;
САБР II а. ﺻﺒﺮбот. 1. гиёњест бо баргњои теѓдор, муќоб. дурандеш.
ки дар миёнаи соќаи дарозе руста дар нўги он САБУКАШ ﺳﺒﻮﻛﺶкўзакаш; аз сабу нўшида.
гул пайдо мешавад, алоэ. 2. шираи гиёњи
сабр, ки дар тиб(б) ба сифати дору истифода САБУКБОЛ ﺳﺒﻚﺑﺎلтезпар (паранда).
мешавад.
САБУКБОР ﺳﺒﻚﺑﺎر1. он ки бораш сабук ва ё
САБРНОК ﺻﺒﺮﻧﺎكниг. босабр. кам аст. 2. маљ. фориѓбол, осуда, бехаёл, бе-
парво.
САБТ I а. ﺛﺒﺖнавиштан, ќайд кардан, зикр на-
мудан; сабт будан навишта будан, ќайд ёфтан, САБУКБОРЇ ﺳﺒﻚﺑﺎري1. бори кам ва сабук бар
зикр шудан; сабт кардан навиштан, ќайд кар- дўш доштан. 2. бемулоњизагї, беѓамї,
дан, зикр намудан, дарљ намудан (чизеро дар бепарвої.
љое); сабт шудан навишта шудан, зикр ёфтан.
САБУКВАЗН ﺳﺒﻚوزن1. он ки (ё он чи) вазнаш
САБТ II а. ﺳﺒﺖ кит. шанбе; асњоби сабт ќавми кам ва сабук аст. 2. варз. варзишгари камвазн.
яњуд.
САБУКВАЗНЇ ﺳﺒﻚوزﻧﻲ вазни сабук доштан,
САБТДОРУ ﺛﺒﺖداروмоддаи кимиёвї барои чопи камвазнї.
сурат.
САБУКВОР ﺳﺒﻚوار чобукона, бо чобукї, бо
САБУ//САБЎ(Й) а. (ﺳﺒﻮ)ي//ﺳﺒﻮ кит. кўза барои чолокї.
об, шароб ва ѓ.
САБУКГАРД ﺳﺒﻚﮔﺮدниг. сабукрав.
САБУК ﺳﺒﻚ1. камвазн; муќоб. вазнин, гарон. 2.
андак, кам; лабханди сабук, изтироби сабук, САБУКДАВ ﺳﺒﻚدوон ки дар давидан чусту чо-
табассуми сабук; љазои сабук љазои андак, лок аст; тезгард.
љазои начандон сахт; сабук шудани гуноњ кам
шудани гуноњ. 3. хафиф; нарм, мулоим: боди САБУКДАСТ ﺳﺒﻚدﺳﺖ1. чобукдаст; тезкор,
сабук. 4. осон; ба осонї; муќоб. душвор; кори моњир. 2. маљ. он ки дасташ кушоиш мебах-
сабук, сабук бардоштан; сабук нафас гириф- шад, яъне њар кор, хусусан савдо, аз вай ку-
тан. 5. љусту чолок (дар рафтор ва кор), чобук; шоиш меёбад; (байъкушо дар харидуфурўш).
чобукона; тез, басуръат. 6. маљ. бетамкин,
бемулоњиза (нисбат ба одам); муќоб. вазнин, САБУКДАСТЇ ﺳﺒﻚدﺳﺘﻲ чобукї, чолокї;
батамкин; сабук будан а) камвазн будан; б) байъкушої.
маљ. бемулоњиза ва беандеша будан, бетамкин САБУКДЎШ ﺳﺒﻚدوش:аз вазифа сабукдўш кар-
будан (одам); сабук кардан кам кардан (бор, дан аз вазифаи ишѓолкарда озод намудан.
харљ, ќарз ва м. инњо); сабук шудан а) аз зери
бор ва вазнинии чизе рањо шудан, камбор САБУКЗАБОН ﺳﺒﻚزﺑﺎنсергап, лаќќї.
шудан, зоидан; в) маљ. беандеша будан,
бемулоњиза кору рафтор кардан; г) маљ. аз САБУКИРОДА ﺳﺒﻚاراده он ки иродааш суст
шиддати беморї рањо ёфтан, аз беморї ба по аст.
– 187 –
САБ
САБУКЇ ﺳﺒﻜﻲ1. сабук будан, вазни зиёд на- САБУКСАР ﺳﺒﻚﺳﺮкамаќл, кўтоњандеш.
доштан, камвазнї. 2. осонї, сањлї (дар коре).
3. имтиёз додан, гузашт кардан. 4. маљ. САБУКСАРЇ ﺳﺒﻚﺳﺮي1. сабукї, дарунхолигї.
бетамкинї, бемулоњизагї; рафтори ношоями 2. маљ. сабукмаѓзї; камаќлї, беандешагї. 3.
бачагона; бо сабукї ба осонї, бедушворї, ба- бетоќатї, бењушона сафсата гуфтани бемор аз
хайр; сабукї кардан рафтори кўтоњандешона шиддати таб.
(бемулоњиза, бетамкинона) кардан.
САБУКСОР ﺳﺒﻜﺴﺎرниг. сабуксар.
САБУКЌАДАМ ﺳﺒﻚﻗﺪمфархундапай, хуљис-
тапай, муборакќадам. САБУКСОРЇ ﺳﺒﻜﺴﺎريниг. сабуксарї.
САВЛАТ II а. ﺻﻮﻟﺖњамлаи бо хашму ѓазаб, бо САВОБЉЎ ﺛﻮابﺟﻮ љўяндаи савоб; ниг. савобта-
ќањр њуљум кардан; хашмгинї, ќањру ѓазаб. лаб.
САГБОЗ ﺳﮓﺑﺎز 1. дўстдори саг. 2. омўзандаи САЃАЛ ﺳﻐﻞгуфт. устухони калони њайвони
саг. хонагї (ки дар шўрбо ё ош пухта бошад).
САГБОН ﺳﮓﺑﺎنбонигари сагон, он ки ба бонї САЃИР а. ﺻﻐﻴﺮхурд, майда; хурдсол; муќоб. ка-
кардани сагон машѓул аст. бир, калон; саѓиру кабир хурду калон, њама;
саѓир мондан бе падару модар шудан.
САГДИДА ﺳﮓدﻳﺪه:гурбаи сагдида њаросон, ба
воњимаафтода. САЃИРА ﺻﻐﻴﺮه1. духтари хурдсол. 2. ятима, дух-
тари бе падару модар. 3. умуман кўдак, бачаи
САГДИЛ ﺳﮓدلкиноя аз берањм, сангиндил. бе падару модар.
САГМИЗОЉ ﺳﮓﻣﺰاج он ки хўи сагона дорад; САЃР II а. ﺛﻐﺮкит. 1. тангно, гузаргоњи танг. 2.
бадхашм. марз, сарњад, њудуд; замини сарњадї.
САДОГИР ﺻﺪاﮔﻴﺮгирандаи садо, ќабулкунанда САДОРАТ а. ﺻﺪارت1. раис будан, раисї кардан.
ё ба худ кашандаи садо. 2. њайати раёсат, раёсати маљлис. 3. таър.
сарвазирї, вазорат. 4. яке аз мансабњои динї
САДОГИРИФТА ﺻﺪاﮔﺮﻓﺘﻪон ки овозаш гириф- дар аморати Бухоро.
та бошад.
САДОФУРУБАРЇ ﺻﺪاﻓﺮوﺑﺮيсадонишон будан.
САДОГУЗАРОН ﺻﺪاﮔﺬرانгузаронандаи садо, он
чи садоро аз тариќи худ мегузаронад. САДОСАНЉ ﺻﺪاﺳﻨﺞандозагири садо, андозаги-
ри овоз.
САДОД а. ﺳﺪادкит. 1. ростї, дурустї. 2. адолат.
САДПОРА ﺻﺪﭘﺎرهчок-чок, реш-реш (дил, љигар
САДОДЕЊ ﺻﺪادهсадодињанда, овоздињанда. аз таъсири ишќ, ѓаму андўњ); дили садпора ди-
ли пора – пора.
САДОДИЊЇ ﺻﺪادﻫﻲ садо додан, овоз баровар-
дан. САДР а. ﺻﺪر1. сина. 2. аввал, оѓоз, авали чизе. 3.
нишастагоњи боло, пешгоњ. 4. маљ. миёна;
САДОДОР ﺻﺪادارдорандаи садо, овоздињанда: марказ. 5. болонишин, раис, сардор, пешво;
зангулачаи садодор. вазир; сарвазир. 6. таър. олитарин унвони
илмї дар Бухорои асрњои охир, ки пас аз ўроќ
САДОЌАТ а. ﺻﺪاﻗﺖдўстии самимї, дўстї аз рўи ва судур меояд.
ростї ва дурустї; самимият; вафодорї; бо
садоќат самимона, аз тањти дил; бо камоли САДРАНГ ﺻﺪرﻧﮓ рангин, гуногунранг, ранго-
садоќат аз рўи ихлосу самимият, бо самимия- ранг.
ти комил; садоќат доштан ба касе самимї бу-
дан, вафодор будан ба касе. САДРЕШ ﺻﺪرﻳﺶ бисёр решдор, чок-чок (дил,
сина).
САДОЌАТКОР ﺻﺪاﻗﺖﻛﺎرниг. садоќатманд.
САДРЇ ﺻﺪري1. раисї, раёсат, сардорї. 2. ман-
САДОЌАТМАНД ﺻﺪاﻗﺘﻤﻨﺪсамимї, вафодор, их- саби садорат.
лосманд.
САДРНИШИН ﺻﺪرﻧﺸﻴﻦ болонишин, пешгоњ-
САДОЌАТМАНДЇ ﺻﺪاﻗﺘﻤﻨﺪي самимият, ихлос- нишин.
мандї, вафодорї.
САДСОЛА ﺻﺪﺳﺎﻟﻪ1. он ки сад сол умр дидааст;
САДОЌАТМАНДОНА ﺻﺪاﻗﺘﻤﻨﺪاﻧﻪаз рўи ихлос, пир, куњансол. 2. ќадим, дерин: ќиссаи садсо-
аз тањти дил, бо самимият, самимона, ихлос- ла.
мандона.
САДСОЛАГЇ ﺻﺪﺳﺎﻟﮕﻲ:љашни садсолагї љашне,
САДОНИШОН ﺻﺪاﻧﺸﺎنфурўнишони садо. ки ба ифтихори садсолагї баргузор мешавад.
САДОНОГУЗАР ﺻﺪاﻧﺎﮔﺬر хосияти нагуза- САДТО ﺻﺪﺗﺎсад дона; садто-садто сад-сад,
ронидани садо. садтогї.
САДОНОГУЗАРЇ ﺻﺪاﻧﺎﮔﺬريнагузаронидани САДТЎ ﺻﺪﺗﻮкит. садќабат, серќабат, ќабат-
садо, ќобилияти садо ё овозро нагузаронидан. ќабат.
САД
– 194 –
САДУМ ﺻﺪمраќами тартибї аз сад. САИР а. ﺳﻌﻴﺮ кит. 1. оташи шўълавар. 2. маљ.
дўзах.
САДУМИН ﺻﺪﻣﻴﻦниг. садум.
САИС а. ﺳﺌﻴﺲаспбон.
САДЧАНД ﺻﺪﭼﻨﺪсад баробар, аз аввалааш сад
бор зиёдтар. САИСЇ ﺳﺌﻴﺴﻲшуѓли саис, аспбонї.
САДЧОК ﺻﺪﭼﺎكсахт чок – чок; реш– реш. САИСХОНА ﺳﺌﻴﺲﺧﺎﻧﻪаспхона.
САДШИКАН ﺳﺪﺷﻜﻦон чи банд, монеањоро аз САЙД а. ﺻﻴﺪ1. шикор кардан, шикор. 2. он чи
байн мебардорад. онро шикор мекунанд, љонвари шикоршаван-
да; ба як тир ду сайд задан ( маќ.); ба сайди ка-
САДЯК ﺻﺪﻳﻚаз сад њисса як њисса, кам, ночиз. се афтодан ба доми касе гирифтор шудан.
САДЯМОЌ ﺻﺪﻳﻤﺎقгуфт. 1. љома ва ё либосе, ки САЙДАФКАН ﺻﻴﺪاﻓﻜﻦсайёди моњир.
бисёр васла-ямоќ дорад. 2. хеле кўњна, фарсу-
да, дарбењдор, ямоќдор.. САЙДГИР ﺻﻴﺪﮔﻴﺮ1. шикоркунанда, шикорї. 2.
сайёд.
САДЯМОЌЇ ﺻﺪﻳﻤﺎﻗﻲ љомаи фарсудаи бис-
ёрвасла. САЙДГОЊ ﺻﻴﺪﮔﺎهљои шикор.
САЁЌ ﺳﻴﺎقгуфт. :саёќ-саёќ гаштан овора гаш- САЙДОЗМУД ﺻﻴﺪآزﻣﻮدшикорчии ботаљриба,
тан, бекору бењуда гаштан (дар љое). сайёди таљрибадор.
САЁЊАТ а. ﺳﻴﺎﺣﺖсайр, гардиш, сафар (бо САЙДПАРАСТ ﺻﻴﺪﭘﺮﺳﺖшикорчии ашаддї,
маќсади тамошо); љањонгардї; саёњати фаннї сайёди боиштиёќ.
экскурсия.
САЙЁД а. ﺻﻴﺎدсайдкунанда, шикорчї.
САЁЊАТГОЊ ﺳﻴﺎﺣﺖﮔﺎه љои гардиш, љои сайру
тамошо. САЙЁДЇ ﺻﻴﺎديшуѓли сайёд; шикор кардан.
САЛИТА а. ﺳﻠﻴﻄﻪзани пургўй; љангара, пургўй. САЛО а. ﺻﻼкалимаест, ки ваќти даъвати љамоа
барои зиёфат, тўй ё анљоми коре гуфта меша-
САЛКАШ ﺳﻠﻜﺶ1. паромчї, ронандаи киштии вад; љеѓ, нидо; даъват; салои ом даъват карда-
гузора. 2. амадрон, салчї. ни њамаи мардум, даъвати умумї; сало задан
љеѓ задан, нидо кардан; даъват кардан.
САЛЌ//СИЛЌ а. ﺳﻠﻖлаблабуи ќанд.
САЛОБАТ а. ﺻﻼﺑﺖ1. сахтї, мустањкамї, ќоимї.
САЛЌИН ﺳﻠﻘﻴﻦгуфт. њавои сарди форам, серун. 2. савлат, мањобат, њашамат; салобати касе зер
кардан касеро аз њашамат ва салобати касе
САЛЌИНЇ ﺳﻠﻘﻴﻨﻲњавои серуни форам. худро гум кардан. 3. кит. тарс, вањм.
САЛЌИНШАВЇ ﺳﻠﻘﻴﻦﺷﻮيсеруншавии њаво. САЛОБАТДОР ﺻﻼﺑﺖدارбоњайбат, њайбатнок,
САЛЌУД т. ﺳﻠﻘﻮدлањљ. сустшуда; муќоб. таранг. босалобат, дорои салобат.
САМАР І а. ﺛﻤﺮ1. мева, бор, бори дарахт; то ре- САМИМИЯТ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖсидќї будан, садоќат.
ша дар об аст, умеди самаре њаст (зарб.). 2.
маљ. њосил, натиља; самар додан а) бор овар- САМИМЇ ﺻﻤﻴﻤﻲсидќї, аз тањти дил; дўсти
дан, мева кардан, борвар шудан; б) маљ. самимї дўсти содиќ.
натиља бахшидан. САМИМОНА ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪаз сидќи дил, бо садоќат.
САМАР II а. 1. бегоњї, торикии шаб. 2. сухан; САМИН I а. ﺛﻤﻴﻦкит. гаронбањо, пурќимат.
афсона ва њикояи шабона; афсона; њикоя.
САМИН II а. ﺳﻤﻴﻦфарбењ, чоќ; ѓафс; нони самин
САМАРА а. ﺛﻤﺮهниг. самар І. нони ѓафси фахин.
САМАРАБАХШ//САМАРБАХШ САММ а. ﺳﻢниг. сам(м).
ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ// ﺛﻤﺮهﺑﺨﺶ1. њосилдињанда, боровар. 2.
маљ. натиљанок. САММИТ ﺳﻤﻴﺖљаласаи якљояи сарони якчанд
кишвари иттињод.
САМАРАДОР ﺛﻤﺮهدارниг. самаранок.
САММО а. ﺻﻤﺎءмуаннаси асамм; 1. санги сахт. 2.
САМАРАНОК ﺛﻤﺮهﻧﺎك1. боровар, њосил- номи санге дар Байтулмуќаддас.
дињанда. 2. натиљадињанда; судманд, фоидао-
вар. САММУЛХИЁТ а. ﺳﻢاﻟﺨﻴﺎطсўрохи сўзан.
САМАРАНОКЇ ﺛﻤﺮهﻧﺎﻛﻲ бороварї, фоидаовар САМО а. ﺳﻤﺎосмон.
будан.
САМОВЇ ﺳﻤﺎويосмонї, мансуб ба осмон;
САМАРАОВАР ﺛﻤﺮهآورниг. самаранок. љисмњои самовї.
САМАРЌАНДЇ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪيњар кї ва њар чизи ман- САМОВОР р. ﺳﻤﺎوار1. зарфи филизии љумак-
суб ба Самарќанд: нони самарќандї. дори махсус барои љўшонидани об. 2. само-
ворхона, чойхона; самовор мондан об
САМБО р. ﺳﻤﺒﺎварз. як навъ гўштини маъмул. љўшондан дар самовор барои чой, оташ мон-
САМБОЧЇ ﺳﻤﺒﺎﭼﻲон ки ба самбо машѓул аст. дан ба самовор.
САРАЁН ﺳﺮﻳﺎنкит. љорї шуда омехтан ба чизе, САРАТОНШИНОС ﺳﺮﻃﺎنﺷﻨﺎس пизишки бемо-
ба њама љо расидан; сироят кардан (беморї). рињои саратон.
САРОПО(Й) (ﺳﺮاﭘﺎ)ي1. аз сар то по, сар то ќадам. САРПАРАСТ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ1. парастор, нигањбон;
2. њама, њамагї; тамоман; саропо гўш шудан бузурги оила. 2. мол. шахси мўътамад, ки мо-
бо диќќат ва њуши тамом ба гапе гўш додан. ликияти шахси эътимодбастаро ба манфиати
ў ихтиёрдорї мекунад.
САРОСАР ﺳﺮاﺳﺮаз як сар то сари дигар, сарто-
сар; њамагї, саропо. САРПАРАСТЇ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ нигањбонї, парвариш,
тарбия.
САРОСАРЇ ﺳﺮاﺳﺮيсартосарї, комил; сулњи
саросарї сулњи њамагонї. САРПАРАСТОР ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎرсардори касоне, ки
дар беморхонањо ба беморон нигоњубин –
САРОСЕМА ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪњаросон, ошуфтањол, па- парасторї мекунанд, сардори парасторон.
решонхотирона; бо шитобу њарос; саросема
кардан (касеро) а) ба изтироб андохтан; б) САРПАРАСТОРЇ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎري нигоњубин кар-
шитоб кунондан; саросема шудан ба изтироб дани беморон.
афтодан, ошуфтањол гардидан; ба њарос (тал-
воса) афтодан. САРПАРТО(ЯК) ( ﺳﺮﭘﺮﺗﺎ)ﻳﻚлањљ., ниг. саргирак.
САРТАРОШЇ ﺳﺮﺗﺮاﺷﻲ1. тарошидани мўи сар. САРФА а. ﺻﺮﻓﻪ1. фоида, манфиат, суд. 2. зиёд-
2. кор ва шуѓли сартарош; сартарошї кардан тар аз андози даркорї харљ ва сарф нашудани
машѓул будан ба шуѓли сартарошї. чизе, худдорї дар сарфи чизе, эњтиёткорї
њангоми харљ; сарфаи сари оташдон, савдога-
САРТАРОШОН ﺳﺮﺗﺮاﺷﺎن1. маросими тароши- ри Њиндустон (зарб.); сарфа кардан (дар харљи
дани сари кўдак њангоми хатнасур. 2. маро- чизе) зиёдахарљї накардан; миќдоре аз чизеро
сими тарошидани сари домод дар базми сарф накарда нигоњ доштан.
арўсї (њоло дар аксар манотиќи љумњурї аз
байн рафтааст). САРФАБАР ﺻﺮﻓﻪﺑﺮкит. 1. фоидабар, судбар. 2.
сарроњ.
САРТАРОШХОНА ﺳﺮﺗﺮاشﺧﺎﻧﻪустохонаи (љои
кори) сартарош, сартарошї. САРФАГАР ﺻﺮﻓﻪﮔﺮон ки аз харљи зиёд худдорї
мекунад, он ки исрофкор нест; сарфаљўй.
САРТЕЗ ﺳﺮﺗﻴﺰон чи нўги тези буранда ва халан-
да дорад, нўгтез. САРФАГАРЇ ﺻﺮﻓﻪﮔﺮيниг. сарфаљўї.
САФО II а. ﺻﻔﺎкит. оштї, сулњ, осоиш: сидќу САФОРОЇ ﺻﻒآراﺋﻲ1. саф бастан. 2. ба љанг
сафо, сулњу сафо. омода шудан.
САЪЙ а. ﺳﻌﻲкўшиш, љидду љањд, ѓайрат; саъй СЕБЌОЌ ﺳﻴﺐﻗﺎقсеби хушккарда; себе, ки бури-
доштан (кардан) кўшидан, ѓайрат кардан. да хушк мекунанд.
САЪЌА а. ﺻﻌﻘﻪкит. 1. барќ задан, оташак задан. СЕБОРА ﺳﻪﺑﺎرهсеюмбора; бори сеюм.
2. оташ.
СЕБОФА(К) ﺳﻪ ﺑﺎﻓﻚ// ﺳﻪ ﺑﺎﻓﻪяк навъи мўйбофї,
САЪЛАБ I а. ﺛﻌﻠﺐкит., ниг. рўбоњ. ки муйро ба се ќисм људо карда мебофанд.
САЪЛАБ II а. ﺛﻌﻠﺐбот. як навъ растании худрўи СЕБУРЉА ﺳﻪﺑﺮﺟﻪњанд. шакли њандасие, ки се
кўњї. кунљ – зовия дорад.
– 230 –
СЕБ
СЕБЧА ﺳﻴﺒﭽﻪ1. ниг. себак. 2. як навъ њалвое, ки тартибиаш дар љадвали даврї ба 55 баробар
ба шакли гулўла – лўнда сохта мешуд. аст(Cs).
СЕБЧИНЇ ﺳﻴﺐﭼﻴﻨﻲисми амал аз себ чидан; чи- СЕЇ ﺳﻪﺋﻲвараќаи се холдор дар ќарта.
дани себ.
СЕЙМ пол. ﺳﻴﻢ номи парламенти баъзе
СЕБЧОЙ ﺳﻴﺐﭼﺎيчойе, ки аз себи реза бурида- давлатњо.
шудаи хушк дам карда шудааст.
СЕЙСМОГРАФ ю. ﺳﻴﺴﻤﺎ ﮔﺮفниг. зилзиланигор.
СЕВАНЧЇ ﺳﻴﻮﻧﭽﻲгуфт. мукофот ё њадя, ки ба
овардани хабари хуш дода мешавад, мужда, СЕЙСМОГРАФИЯ ю. ﺳﻴﺴﻤﺎ ﮔﺮﻓﻴﻪ ниг. зилзила-
муждагонї; севанчї гирифтан хабари хуше нигорї.
оварда аз касе подош дарёфт кардан.
СЕЙСМОЛОГ ю. ﺳﻴﺴﻤﺎﻻگниг. зилзилашинос.
СЕВОЃАР ﺳﻴﻮاﻏﺮзоол. парандаи хурди хокиран-
ги синасурх аз љинси гунљишк. СЕЙСМОЛОГИЯ ю. ﺳﻴﺴﻤﺎﻻﮔﻴﻪ ниг. зилзила-
шиносї.
СЕВОЛ ﺳﻴﻮالдонача, ќуббачаи хурду сахти бе-
дарде, ки дар пўсти бадан пайдо мешавад, СЕЙУМ ﺳﻪ ﻳﻢниг. сеюм.
озах. СЕЙУМИН ﺳﻪ ﻳﻤﻴﻦниг. сеюмин.
СЕГАЗА//СЕГАЗЇ ﺳﻪﮔﺰي// ﺳﻪﮔﺰهон чи се газ СЕЙФ англ. ﺳﻴﻒсандуќи оњании насўзанда ба-
дарзї дорад: чўбдасти чўпонии сегаза. рои нигањ доштани пул ва њуљљатњо, ганља,
СЕГОНА ﺳﻪﮔﺎﻧﻪсекаса; сељониба; сеќисма: аса- сандуќи носўз.
ри сегона, иттињоди сегона. СЕКАРАТА ﺳﻪﻛﺮﺗﻪниг. себора.
СЕГОНАГЇ ﺳﻪﮔﺎﻧﮕﻲсегона будан, хусусияти СЕКАРАТЇ ﺳﻪ ﻛﺮﺗﻲсе бор-се бор, се-се.
сегона доштан.
СЕКАСА//СЕКАСЇ ﺳﻪﻛﺴﻲ//ﺳﻪﻛﺴﻪ иборат аз се
СЕГОЊ ﺳﻪﮔﺎهмус. яке аз маќомњои таркибии нафар, сенафарї.
Шашмаќом.
СЕКИН ﺳﻜﻴﻦгуфт. оњиста, явош; бешитоб.
СЕГЎША ﺳﻪﮔﻮﺷﻪниг. секунља.
СЕКУНЉА ﺳﻪﻛﻨﺠﻪњанд. шакле, ки аз се хати
СЕДАНДОНА ﺳﻪدﻧﺪاﻧﻪдорои се дандон, дорои се рости њамдигарро буранда иборат буда, се
дандона. кунљи дохилї ба вуљуд меорад.
СЕЗАБОНА ﺳﻪزﺑﺎﻧﻪба се забон таълифшуда: СЕЌАБАТА ﺳﻪ ﻗﺒﻄﻪ1. он чи се ќабат дорад: би-
луѓати сезабона. нои сеќабата. 2. сеошёнадор; андоваи сеќаба-
СЕЗАНА ﺳﻪزﻧﻪмарди дорои се зан. та.
СЕЛРОЊА ﺳﻴﻞراﻫﻪљараёнгоњи сел, роње, ки сел СЕНАТ лот. ﺳﻨﺖ1. мањкамаи олии мурофиавї –
љорї гашта хокро шуста бурдааст. маъмурї дар Русияи подшоњї. 2. палатаи
олии ќонунгузорї дар ИМА, Фаронса ва ѓ.
СЕМАНТИКА ﺳﻴﻤﻨﺘﻜﻪзбш. маънои калимаи
алоњида ва тарзи таркиб ёфтани он. СЕНАТОР ﺳﻨﺘﺎرузви сенат.
СЕМАНТИКЇ ﺳﻴﻤﻨﺘﻜﻲ мансуб ба семантика; СЕНЗДАЊ ﺳﻨﺰدهниг. сездањ.
маъно.
– 232 –
СЕН
СЕНСУАЛИЗМ ﺳﻨﺴﺎَﻟﻴﺰمфалс. яке аз равияњои СЕРАБР ﺳﻴﺮاﺑﺮпурабр, пўшида ба абр (осмон).
фалсафї, ки њиссиётро ягона манбаи идрок
медонад. СЕРАВЛОД ﺳﻴﺮاوﻻد1. серфарзанд. 2. сернасл
(нисбати инсон).
СЕНТИМЕНТАЛИЗМ фр. ﺳﻨﺘﻤﻨﺘﻠﻴﺰمадш. яке аз
равияњои адабї, ки тасвири олами ботинии СЕРАВЛОДЇ ﺳﻴﺮاوﻻديсерфарзандї ва сернаслї.
одами одї, тасвири рўњияро пеш меронад.
СЕРАВЉ ﺳﻴﺮاوج1. инкишофи тез ва пурљўш. 2.
СЕНТНЕР лот. ﺳﻨﺘﻨﻴﺮвоњиди андозаи вазн, ба- пурљўшу хурўш ва тезу тунд (мас., бозор).
робар ба 100кг. (0,1 тонна).
СЕРАДАД ﺳﻴﺮﻋﺪدбисёр, зиёд; шумораи зиёд.
СЕНТРИФУГА олм. ﺳﻨﺘﺮﻓﻮﮔﻪ1. дастгоњест ба-
рои таљзияи таркиби махлулњо бо таъсири СЕРАЗОБ ﺳﻴﺮﻋﺬابон чи азобу мењнати зиёд до-
ќувваи марказгурез. 2. иншоотест барои ба рад.
вуљуд овардани вазнинии зарурї барои оз- СЕРАЙБ ﺳﻴﺮﻋﻴﺐон ки ва он чи камбудї,
моиши асбобњо ва санљиши кайњоннавардон. норасої нуќсону хатои зиёд дорад.
СЕНТЯБР лот. ﺳﻨﺘﻴﺒﺮмоњи нуњуми солшумории СЕРАЛАФ ﺳﻴﺮﻋﻠﻒмарѓзоре, ки алафу гиёњаш
милодї. зиёд аст: дашти сералаф.
СЕНУЌТА ﺳﻪﻧﻘﻄﻪаломати китобатист, ки барои СЕРАМАЛ ﺳﻴﺮﻋﻤﻞсеркор, серњаракат; фаъол.
муносиб надонистани давом додани фикр ва
дигар маъноњои дастурї хизмат мекунад. СЕРАМАЛЇ ﺳﻴﺮﻋﻤﻠﻲ серкорї, серњаракатї;
фаъол будан.
СЕОВОЗ ﺳﻪآوازмусиќї ё суруде, ки бо иштироки
се асбоби мусиќї ё се овозхон иљро мешавад. СЕРАНГА ﺳﻪرﻧﮕﻪдорои се ранг (мас., парчам).
СЕОШЁНА ﺳﻪآﺷﻴﺎﻧﻪсетабаќа, биное, ки аз се СЕРАНДЕША ﺳﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﻪфикру хаёли зиёд (дар
табаќа – ошёна иборат аст. сар) доштан; дар шубњаву гумон ѓарќ шудан.
СЕПАР ﺳﻪﭘﺮсепара, он чи се пара дорад; хадан- СЕРАРАЌ ﺳﻴﺮﻋﺮقон ки баданаш зуд араќ ме-
ги сепар тири сепара. кунад, бисёр араќкунанда.
СЕПАРА ﺳﻪﭘﺮهсепарадор (ниг. пара). СЕРАХА ﺳﻪرﺧﻪсе хат дошта; серўя.
СЕПАРАТИЗМ лот. ﺳﻪﭘﺮﺗﻴﺰمниг. људоиталабї. СЕРАЊА ﺳﻪرﻫﻪљои људошавии се роњ; љойе ки
роњ ба се тараф меравад.
СЕПАРАТОР лот. ﺳﭙﺮﺗﺎرтех. дастгоњ барои
берун кашидани моддае аз таркиби чизе (мас., СЕРАЊАМИЯТ ﺳﻴﺮاﻫﻤﻴﺖдорои ањамияти калон:
маска аз шир). мавзўи серањамият.
СЕПОЯ ﺳﻪﭘﺎﻳﻪњар чизи сешоха – поядоре, ки бо СЕРАЊОЛЇ ﺳﻴﺮاﻫﺎﻟﻲљое, ки ањолї – бошандаи
њар сеи онњо бар замин устувор аст. зиёд дорад, пурнуфус, сернуфус, бисёрањолї.
СЕР I ﺳﻴﺮ1. он ки нав хўрок хўрда шикамаш пур СЕРБАР ﺳﻴﺮﺑﺮ1. он чи бари зиёд дорад: матои
аст ва майли хўрокхўрї надорад; муќоб. гу- сербар. 2. он чи вусъати калон дорад: кўчаи
русна. 2. маљ. пур, саршор. 3. љузъи пешини сербар, роњи оњани сербар.
баъзе калимањои мураккаб ба маънои зиёд ва
фаровон будани чизе: серкор, серталаб, СЕРБАРАКАТ ﺳﻴﺮﺑﺮﻛﺖон чи фоидаи калон
серѓайрат, серташвиш, сероб ва ѓ.; сер дидан аз орад, зиёдшаванда, пурбаракат.
дидори касе хуб бањраманд; сер шудан а) ба
ќадри пурии шикам таом хўрдан, дигар май- СЕРБАРГ ﺳﻴﺮﺑﺮگдарахте, ки шохаю барги зиёд
ли хўрокхўрї надоштан; б) маљ. безор шудан, дорад: тути сербарг.
ба танг омадан аз чизе; аз хоб сер шудан СЕРБАРДОШТ ﺳﻴﺮﺑﺮداﺷﺖниг. пурбардошт.
мувофиќи табъ, чунон ки бояд хоб карда хес-
тан, аз хоб ќонеъ шудан. СЕРБАРЇ ﺳﻴﺮﺑﺮيбар ва пањноии калон дошта.
СЕР II ﺳﻴﺮкњн. миќёси паймоиш, ки њар панљ сер СЕРБАЧА ﺳﻴﺮﺑﭽﻪниг. серфарзанд.
як пуд (16 кг) аст.
– 233 –
СЕР
СЕРБАЧАГЇ ﺳﻴﺮﺑﭽﮕﻲниг. серфарзандї. хољагидориашро ташкил медињад: кишвари
серѓалла.
СЕРБЕША ﺳﻴﺮﺑﻴﺸﻪминтаќаи серљангал, макони
сердарахт. СЕРЃАЛОЃУЛА ﺳﻴﺮﻏﻼﻏﻠﻪљои серодам ва ягон
маърака, ки мардум он љо бо овози баланд
СЕРБОР ﺳﻴﺮﺑﺎر1. он чи бори зиёди гарон дорад, сўњбат ва муносибат мекунанд (мас., тўй, бо-
гаронбор: мошини сербор. 2. дарахте, ки ме- зор ва ѓ.).
ваи фаровон дорад.
СЕРЃАМЗА ﺳﻴﺮﻏﻤﺰهниг. серишва.
СЕРБОРИШ ﺳﻴﺮﺑﺎرشзиёдии боришот (борон,
барф): зимистони сербориш. СЕРЃИЗО ﺳﺮﻏﺬاхўроке, ки ѓизояш бисёр бошад.
СЕРБОРИШЇ ﺳﻴﺮﺑﺎرﺷﻲ бориши зиёди барф ё СЕРЃИЗОЇ ﺳﻴﺮﻏﺬايѓизонокии баланд дошта.
борон.
СЕРЃОР ﺳﻴﺮﻏﺎرкўњ ё теппае, ки ѓори бисёр до-
СЕРБОРОН ﺳﻴﺮﺑﺎرانљое, ки бориши борон зиёд рад.
аст; мавсиме, ки борон зиёд меборад: бањори
серборон. СЕРЃУЛЃУЛА ﺳﻴﺮﻏﻠﻐﻠﻪниг. серѓалоѓула.
СЕРГАП ﺳﻴﺮﮔﭗон ки зиёд гап мезанад; серљоѓ, СЕРДАРБЕЊ ﺳﻴﺮدرﺑﻪлибосе, ки ямоќи зиёд до-
пургўй, лаќќї (аз сифатњои манфї). рад, либоси пур аз дарбењ.
СЕРЃАЙРАТЇ ﺳﻴﺮﻏﻴﺮﺗﻲ кўшишу љидду љањд СЕРЗАН ﺳﻴﺮزنмарде, ки зани бисёр дорад.
кардан.
СЕРЗАНЇ ﺳﻴﺮزﻧﻲзани бисёр доштан; муќ.
СЕРЃАЛЛА ﺳﻴﺮﻏﻠﻪљой, минтаќае, ки ѓалла асоси бисёрзанї.
– 234 –
СЕР
СЕРЗАЊ ﺳﻴﺮزهпурнам, сернам: замини серзањ. серсўк.
СЕРЗАЊМАТ ﺳﻴﺮزﺣﻤﺖмењнату азоб ва ранљи СЕРЌИЛТИЌЇ ﺳﻴﺮﻗﻠﺘﻘﻲ серсўкї, хўшањои
бисёр кашида. бисёрќилтиќа.
СЕРЗИЛЗИЛА ﺳﻴﺮزﻟﺰﻟﻪзилзилахез, минтаќаи СЕРЌИР(Р)А ﺳﺮﻗﺮهњанд. бисёррўя.
зилзилахезии зиёд: ноњияњои серзилзила.
СЕРЌИР(Р)АГЇ ﺳﻴﺮﻗﺮﮔﻲбисёррўягї.
СЕРЗИНА ﺳﻴﺮزﻳﻨﻪдорои зинањои зиёд.
СЕРЛОЙ ﺳﻴﺮﻻيниг. пурлой.
СЕРИДДАО ﺳﻴﺮادﻋﺎдаъвою иддаои зиёдкунанда;
пур аз даъво: мактуби сериддао. СЕРМАЃАЛ ﺳﻴﺮﻣﻐﻞљое, ки шўру ѓавѓо зиёд аст;
љои пурљанљол ва пурташвиш, серѓавѓо.
СЕРИЛТИФОТ ﺳﻴﺮاﻟﻄﻔﺎتбо лутфу мењрубонии
фаровон, саршор аз лутфу мењрубонї. СЕРМАЃЗ ﺳﻴﺮﻣﻐﺰдарунпур, дорои маѓзи пурра
ва расидагї: гандуми сермаѓз.
СЕРИНОПАЗИР ﺳﻴﺮيﻧﺎﭘﺬﻳﺮсернашуданї, носер:
нафси сиринопазир. СЕРМАЗМУН ﺳﻴﺮ ﻣﻀﻤﻮنбаландмазмун.
СЕРИСТЕЪМОЛ ﺳﻴﺮاﺳﺘﻌﻤﺎلон чи доираи ис- СЕРМАНАЊ ﺳﻴﺮﻣﻨﻪниг. сергап, лаќќї.
теъмол ва харидори зиёд дорад: моли серис-
теъмол, бозори серистеъмол. СЕРМАСРИФ ﺳﻴﺮﻣﺼﺮفниг. серистеъмол.
СЕРНАМЇ ﺳﻴﺮﻧﻤﻲ намнокии бисёр дошта, пур- СЕРОФТОБ ﺳﻴﺮآﻓﺘﺎبљои офтобї, минтаќае, ки
нам. њавояш соф ва гарму офтобист.
СЕРНАСЛ ﺳﻴﺮﻧﺴﻞ дорои насли зиёд; серфар- СЕРОЊА ﺳﻪراﻫﻪ1. сари се роњ. 2. секарата, се бор
занд. гаштаву баргашта.
СЕРНАСЛЇ ﺳﻴﺮﻧﺴﻠﻲ серфарзандї, насли зиёд СЕРОЉИНГ ﺳﻴﺮآﺟﻨﮓниг. серожанг.
доштан.
СЕРОШЁН//СЕРОШЁНА ﺳﻴﺮآﺷﻴﺎﻧﻪ// ﺳﻴﺮآﺷﻴﺎنби-
СЕРНАШУДАНЇ ﺳﻴﺮﻧﺸﺪﻧﻲон ки ѓизои бисёр нои чандошёнадор, бисёрошёна.
хўрад, аммо боз хўрдан хоњад, чашмгурусна,
гурусначашм, њарис. СЕРОШЎБ ﺳﻴﺮآﺷﻮبсерѓавѓо, ноором, пур-
талотум (мас., бањр).
СЕРНОЗ ﺳﻴﺮﻧﺎزон ки нозу карашма ва дилрабо-
ии зиёд дорад. СЕРПАЙ ﺳﻴﺮﭘﻲнисбати бадан ё гўште гўянд, ки
рагу пайяш бисёр аст.
СЕРНОЗУНУЗ ﺳﻴﺮﻧﺎزوﻧﻮزниг. серноз.
СЕРПАХТА ﺳﻴﺮﭘﺨﺘﻪпахтааш зиёд, ќабати пах-
СЕРНОЛИШ ﺳﻴﺮﻧﺎﻟﺶон ки доим шикоят дорад, тагиаш ѓафс: кўрпаи серпахта, љомаи серпах-
њамеша норозї. та.
СИБОЪ ﺳﺒﺎعљ. сабъ; дарандагон, љонварони да- СИЃАР а. ﺻﻐﺮкит. хурдї; кўдакї: сиѓари син
ранда. хурдсолї.
СИВО ﺳﻮاѓайр, дигар; сивои… ба ѓайри…, ба СИЃОР ﺻﻐﺎرљ. саѓир; сиѓору кибор хурдону бу-
ѓайр аз… зургон; њама.
СИЛИЌ ﺳﻠﻖгуфт. њамвори ялаќќосї мисли рўи СИЛОЊСОЗЇ ﺳﻼحﺳﺎزيистењсоли силоњ, сох-
тани силоњ: корхонаи силоњсозї.
– 244 –
СИЛ
СИЛОЊФУРЎШ ﺳﻼحﻓﺮوشфурўшандаи силоњ. СИМАНДУД ﺳﻴﻢاﻧﺪود ба рўяш нуќра давонида,
нуќраолуд.
СИЛОЊФУРЎШЇ ﺳﻼحﻓﺮوﺷﻲфурўши силоњ:
маѓозаи силоњфурўшї. СИМАНДУДА ﺳﻴﻢاﻧﺪوده нуќрапўш карда, бо
нуќра олуда.
СИЛОЊХОНА ﺳﻼحﺧﺎﻧﻪаслињахона, яроќхона,
анбори аслиња. СИМАРРА ﺳﻴﻢ ارهаррачаи заргарї.
СИЛОЊЉАЛЛОБ ﺳﻼحﺟﻼبон ки аслињаро ар- СИМАТ а. ﺳﻤﺖ доѓ, нишон, наќш, аломат; си-
зон харида ќимат фурўшад. фат.
СИЛОЊЉАЛЛОБЇ ﺳﻼحﺟﻼﺑﻲмансуб ба сиёњ- СИМБАЁЗ ﺳﻴﻢﺑﻴﺎض1. сафед ба мисли нуќра,
љаллоб амали сиёњљаллоб. нуќрамонанд. 2. гардани нуќраранг.
СИЛОЊШЎР ﺳﻼحﺷﻮرниг. силањшўр. СИМБАР ﺳﻴﻢﺑﺮ 1. сафедбадан. 2. маљ. хушрўй,
зебо.
СИЛСИЛА а. ﺳﻠﺴﻠﻪ1. њар чизи монанди занљир
пайи њам бо њам пайваста. 2. занљир, банд, СИМБОЗ ﺳﻴﻢﺑﺎزон ки дар болои сими таранг-
баст. 3. ќатор, пайи њам ќаторшуда; силсилаи кашидашуда њар навъ бозињо иљро мекунад,
абрњои боронї; силсилаи кўњсор ќатораи паё- дорбоз.
пайи кўњњо; силсилаи маќолањо маќолањое, ки
пайи њам оид ба масъалањои ба њам марбут СИМБОР ﺳﻴﻢ ﺑﺎر1. нуќрабор, нукрарез. 2. маљ.
навишта мешаванд. 4. маљ. авлод, хонадон. ашкафшон, ашкрез.
СИЛСИЛАБАНД ﺳﻠﺴﻠﻪﺑﻨﺪ ба занљир баста, СИМБУР ﺳﻴﻢﺑﺮанбўр барои буридани сим, ан-
занљирбанд. бури симбурї.
СИЛСИЛАБАНДЇ ﺳﻠﺴﻠﻪﺑﻨﺪي занљирбандї кар- СИМГУН ﺳﻴﻢﮔﻮنба ранги сим, нуќрагун, са-
дан. федранги тобон.
СИЛСИЛАДОР ﺳﻠﺴﻠﻪ دار1. дорои силсила. 2. СИМГУНА ﺳﻴﻢﮔﻮﻧﻪнуќрамонанд, нуќрагун.
маљ. давомдор, бардавом.
СИМДОР ﺳﻴﻢدار 1. нуќрадор. 2. пулдор, бадав-
СИЛСИЛАЗУЛФ ﺳﻠﺴﻠﻪذﻟﻒниг. силсиламўй. лат.
СИЛСИЛАКЎЊ ﺳﻠﺴﻠﻪﻛﻮهќаторкўњ. СИМДЎЗЇ ﺳﻴﻢدوزي1. бо риштаи нуќрагї
дўхтан, наќшу нигор бастан дар рўи порчае.
СИЛСИЛАМЎ(Й) (ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﻮ)ي љингиламўй, печи- 2. амали симдўз.
дамўй.
СИМИЁ ﺳﻴﻤﻴﺎкњн. яке аз илмњои хурофии асри-
СИЛСИЛАНОМА ﺳﻠﺴﻠﻪﻧﺎﻣﻪниг. насабнома. миёнагї – илми тилисм, љоду; найранг.
СИЛСИЛАПАЙВАНД ﺳﻠﺴﻠﻪﭘﻴﻮﻧﺪ пайвасти зан- СИМИН ﺳﻴﻤﻴﻦ1. нуќрагї, нуќрагин, нуќра-
љирмонанд. монанд. 2. маљ. сафед; бозуи симин бозуи сап –
сафед. 3. аз сим бофта ё сохташуда; ќафаси
СИЛСИЛАЉУНБОН ﺳﻠﺴﻠﻪﺟﻨﺒﺎنба њаракат- симин.
оваранда; сабабгор; боиси коре.
СИМИНА ﺳﻴﻤﻴﻨﻪсимин, нуќрагин; (асбоби) аз
СИЛТАВ ﺳﻠﺘﻮгуфт. якбора кашидан (афшон- нуќра сохташуда.
дан) чизеро: силтав додан.
СИМИНАНДОМ ﺳﻴﻤﻴﻦاﻧﺪامниг. симинбадан.
СИМ I ﺳﻴﻢ1. нуќра; симу зар нуќраю тилло. 2.
пули нуќра. СИМИНБАДАН ﺳﻴﻤﻴﻦﺑﺪنнуќраандом; сафедба-
дан, хушрўй.
СИМ II ﺳﻴﻢбанди филизї; сими барќ, сими теле-
граф, сими телефон; сим задан гуфт. телефон СИМИНБАНД ﺳﻴﻤﻴﻦﺑﻨﺪсафедтан, зебо.
кардан.
СИМИНБАР ﺳﻴﻤﻴﻦﺑﺮниг. симинбадан.
СИМАНДОМ ﺳﻴﻢاﻧﺪامон ки бадани чун нуќра
сафед дорад. СИМИНПАЙКАР ﺳﻴﻤﻴﻦﭘﻴﻜﺮниг. симинбадан.
– 245 –
СИН
СИМИНРАНГ ﺳﻴﻤﻴﻦ رﻧﮓниг. симгун. СИМОЪ а. ﺳﻤﺎعниг. самоъ.
СИМИНТАН ﺳﻴﻤﻴﻦﺗﻦниг. симинбадан. СИМПАЙКАР ﺳﻴﻢﭘﻴﻜﺮниг. симинбадан.
СИМИНФОМ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻓﺎنниг. симгун. СИМПЕЧ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻбо сим печондашуда.
СИМЇ ﺳﻴﻤﻲмансуб ба сим; аз сим сохташуда. СИМПОЗИУМ ю. ﺳﻤﭙﺎزﻳﻮمљамъомад барои бањс
дар масъалањои илмї.
СИМКАШ ﺳﻴﻢﻛﺶ1. устои заргар, ки бо кирё-
тахта аз тиллову нуќра симришта месозад. 2. СИМПОЛО ﺳﻴﻤﭙﺎﻻ1.асбоб барои об кардани
касе, ки симњои телефон, телеграф ва ѓайраро нуќра. 2. устои нуќрагар.
аз љое ба љое кашида дар сари сутунњо усту-
вор мекунад. СИМСИМ а. ﺳﻤﺴﻢкунљид; тухми кунљид.
СИМКАШЇ ﺳﻴﻢﻛﺸﻲ1. сохтани риштањои симї СИМ – СИМ ﺳﻴﻢ ﺳﻴﻢгуфт. оњиста – оњистаи
дар заргарї. 2. гузаронидани симњо аз љое ба бетаваќќуф (нисбат ба дард, борон): сим–сим
љое. боридани борон.
СИМКОР ﺳﻴﻢﻛﺎرон ки аз нуќра њар чизи СИМСОР ﺳﻤﺴﺎرкит. 1. даллол; 2. он ки чизи
ороишї месозад. мардумро фурўхта музд мегирад.
СИМО ﺳﻴﻤﺎ1. рўй, чењра; шамоил, шакл, ќиёфа. СИМФОНИЯ ﺳﻤﻔﺎﻧﻴﻪмус. 1. асари бузурги
2. шахсият. 3. образ, тип. 4. маљ. телевизион. мусиќї барои оркестр. 2. маљ. ба як љо љамъ
омадани чизњои зебои њамоњанг ва ба
СИМОБ ﺳﻴﻤﺎبмаъ. унсури кимиё, филизи моеи њамдигар наздик: симфонияи гулњо, симфони-
нуќра, ранги љева; симоб андохтан ба гўши ка- яи рангњо.
се кар кардан касеро.
СИМФОНЇ ﺳﻤﻔﺎﻧﻲмансуб ба симфония; ор-
СИМОБВОР ﺳﻴﻤﺎبوار чун симоб, монанди си- кестри симфонї оркестри якљояи асбобњои
моб. торї, дамї ва зарбї.
СИМОБДИЛ ﺳﻴﻤﺎبدلбеќарор, музтариб. СИМХОР ﺳﻴﻤﺨﺎرсими хордор барои тавора ва
чапарак.
СИМОБИРАНГ ﺳﻴﻤﺎﺑﻲرﻧﮓнуќраранги бўр.
СИМЧЎБ ﺳﻴﻢﭼﻮبсутун(њо)и махсус барои гу-
СИМОБИЧАШМ ﺳﻴﻤﺎﺑﻲﭼﺸﻢ чашмони хоки- заронидани сими барќ, телефон ва ѓ.
старранг.
СИМЪИЗОР ﺳﻴﻢ ﻋﺬارон ки рўяш мисли нуќра
СИМОБЇ ﺳﻴﻤﺎﺑﻲмансуб ба симоб; симобмонанд. сафед аст, сафедчењра, хушрў.
хокистарранги осмонї.
СИМЭЛАК ﺳﻴﻢ اﻳﻠﻚэлаке, ки торњои симї до-
СИМОЇ ﺳﻴﻤﺎيба худ хос, махсус; якранг, якхе- рад.
ла, типї.
СИН ﺳﻴﻦноми њарфи понздањуми алифбои ара-
СИМОМ а. ﺻﻤﺎمсарпўш, дањантиќќї. биасоси тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади
60 баробар аст.
СИМОР а. ﺛﻤﺎرљ. самар I.
СИН(Н) ﺳﻦ1. теъдоди солњо (-и умр), муддати
СИМОТ а. ﺳﻤﺎطкит. дастурхон. умр; сол. 2. дандон.
СИМОХ а. ﺳﻤﺎخ// ﺻﻤﺎخсўрохи гўш, даруни гўш. СИНА ﺳﻴﻨﻪ1. ќисми болоии тарафи пешини та-
СИН
– 246 –
на, тўш. 2. холигии ќафасаи сина; сандуќи си- СИНАСЎЗ ﺳﻴﻨﻪﺳﻮز аламнок, пурдард: оњи си-
на холигии ќисми пешинии болоии бадан; насўз.
даст бар сина нињодан самимият ва эњтиром
изњор кардан бар касе; сина сипар кардан ба СИНАТАХТ ﺳﻴﻨﻪﺗﺨﺖсинаи пањну њамвор.
пешвози хатар нотарсона баромадан, ба му-
дофиаи касе пеш баромадан. 3. маљ. дил; сина СИНАФАРОХ ﺳﻴﻨﻪﻓﺮاخон ки сандуќи синааш
дар назди касе суфра кардан рози дили худро калону васеъ аст.
дар назди касе кушодан. 4. пистони занон; си- СИНАХАЛТА ﺳﻴﻨﻪﺧﻠﺘﻪхалтачае, ки ба пистони
на додан шир макондан аз пистон ба тифл; аз буз ё гўсфанд мебанданд то бачааш ширро
сина људо кардан кўдаки ширхораро аз пис- намакад.
тони модар људо кардан.
СИНАХАРОШ ﺳﻴﻨﻪﺧﺮاشдилхарош, дилрешку-
СИНААФГОР ﺳﻴﻨﻪاﻓﮕﺎرмаљ. дилреш, дилозурда. нанда, синачок.
СИНАБАНД ﺳﻴﻨﻪﺑﻨﺪпорчаи ба шакли махсус СИНАХУРЎШ ﺳﻴﻨﻪ ﺧﺮوشниг. синахарош.
дўхташудае, ки занњо ба ду пистон мебан-
данд, пистонбанд, базаранг. СИНАХЉ ﺳﻨﺨﺞниг. санахљ.
СИНАБИРЁН ﺳﻴﻨﻪﺑﺮﻳﺎنмаљ. 1. дилозурда; СИНАЧОК ﺳﻴﻨﻪﭼﺎك1. дилреш. 2. маљ. озурда-
доѓдида. 2. ташналаб, ташна, беоб: дашти си- дил, мотамзада.
набирён.
СИНАШИКОФ ﺳﻴﻨﻪﺷﻜﺎفмаљрўњкунандаи дил:
СИНАГУДОЗ ﺳﻴﻨﻪﮔﺪازдилгудоз; дилсўз. тири синашикоф.
СИНАДАРД ﺳﻴﻨﻪدرد1. дард дар ќафаси сина. 2. СИНГА I ﺳﻨﮕﻪ:нони синга нони наѓз пухташуда,
тиб. ихтилољи рагњои дил, стенокардия. тафтон.
СИНАДЎЗ ﺳﻴﻨﻪدوزкит. ѓамовар; дардовар. СИНГА II ﺳﻨﮕﻪбемориест, ки аз нарасидани
витаминњои С сар мезанад ва боиси рехтани
СИНАЗАНЇ ﺳﻴﻨﻪزﻧﻲаз дарду алам муштзанї дандон мешавад, зангила.
бар сари сина.
СИНГАК ﺳﻨﮕﻚ:сингак зада дард кардан гуфт.
СИНАКАБОБ ﺳﻴﻨﻪﻛﺒﺎبдоѓдида, аламзада. сахт дард кардан.
СИНАКАЛОН ﺳﻴﻨﻪﻛﻼنон ки ё он чи СИНГОР ﺳﻨﮕﺎرгуфт. монанд, мисл, њамчун,
пистонњояш бузург аст: гови синакалон. сингори… мисли …, монанди…
СИНАКЎБ ﺳﻴﻨﻪﻛﻮب1. он кї ба синаи худ зада, СИНД ﺳﻨﺪкит. њаромзода, фарзанди беникоњ.
навња мекунад; синазан, ба сина зананда. 2.
маљ. зиќ ва тангкунанда, дилтангкунанда. СИНДИКАЛИЗМ фр. ﺳﻨﺪﻳﻜﻠﻴﺰمс. љараёнест, ки
зарурати муборизаи сиёсиро инкор карда,
СИНАМАК ﺳﻴﻨﻪﻣﻚкўдаки ширхора аз пистони фаќат муборизаи иќтисодиро дар чорчўбаи
модар. иттињодияњои касабавї лозим мешуморад.
СИНАМО ﺳﻴﻨﻤﺎкино, филм: синамои тољик. СИНДИКАЛИСТ фр. ﺳﻨﺪﻳﻜﻠﻴﺴﺖ тарафдори
СИНАМОЇ ﺳﻴﻨﻤﺎﺋﻲмарбут ба синамо. синдикализм.
СИПАРДОР ﺳﭙﺮدار1. сипар дар даст дошта. 2. СИПОР ﺳﭙﺎر1. асбоби шудгорпоза. 2. асбобу
мањфуз, њимоятгардида. анљоми хона, љињоз, абзор.
СИПАРДОРЇ ﺳﭙﺮداريбо сипар мудофиа кар- СИПОРА ﺳﭙﺎرهсанги фасон; санг, ќайроќсанг.
дан; мудофиа, муњофиза; сипардорї кардан СИПОС ﺳﭙﺎس1. њамду сано, шукр. 2 миннат,
муњофизат намудан, мудофиа кардан. шукрона.
СИПАРЇ I ﺳﭙﺮي:сипарї шудан гузаштан (ваќт, СИПОСА ﺳﭙﺎﺳﻪ лутф, марњамат, шафќат; мин-
масофа); ба охир расидан, тамом шудан. нат.
СИПАРЇ II ﺳﭙﺮيмансуб ба сипар. СИПОСГУЗОР ﺳﭙﺎﺳﮕﺬارшукркунанда, касе, ки
СИПАРМОНАНД ﺳﭙﺮﻣﺎﻧﻨﺪ1. ба сипар монанд. 2. ба лутфу эњсони касе ташаккур мекунад; ба-
тиб. ѓадудњои сипармонанд. ёнкунандаи миннатдорї, миннатдор.
СИПАРЧАГУЛ ﺳﭙﺮﭼﻪﮔﻞ биол. як навъ гули СИПОСГУЗОРЇ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاري1. њамду сано гуф-
ороишї. тан. 2. миннатдорї.
СИРПИЁЗ ﺳﻴﺮﭘﻴﺎزсир, пиёзи сир. СИТАБР ﺳﺘﺒﺮ// ﺳﻄﺒﺮкит. ѓафс, фарбењ, калон;
баќувват: абри ситабр, бабри ситабр.
СИРПЎШЇ ﺳﺮﭘﻮﺷﻲроз нигоњ доштан, сир
пинњон кардан. СИТАБРЇ ﺳﺘﺒﺮيѓафсї, кулуфтї; андозаи
кулуфтї ва ѓафсї.
СИРР а. ﺳﺮ ниг. сир I; сирри давлатї, сирри
њарбї. СИТАД ﺳﺘﺪ:доду ситад доду гирифт, муомилаи
тиљоратї, тиљорат.
СИРРАН а. ً ﺳﺮاба таври махфї, пинњонї.
СИТИДАН ﺳﺘﻴﺪنниг. ситондан.
СИРРЇ ﺳﺮيпинњонї, махфї.
СИТАМ ﺳﺘﻢзулм, љабру љафо, бедодгарї,
СИРФ а. ﺻﺮف1. холис, соф: шароби сирф. 2. та- ноинсофї дар њаќќи касе.
моман, бакуллї; мањз; сирф ѓалат тамоман
ѓалат. СИТАМАНДЕШ ﺳﺘﻢاﻧﺪﻳﺶон ки дар пайи зулму
– 251 –
СИТ
ситам кардан аст, зулмандеш, бадандеш, мар- СИТЕЗАРОЇ ﺳﺘﻴﺰه راﺋﻲхусуматандешї; якравї,
думозор, љафопеша. инодкорї.
СИТАМГАР//СИТАМГОР ﺳﺘﻤﮕﺎر// ﺳﺘﻢﮔﺮзолим, СИТЕЗАРЎ(Й) (ﺳﺘﻴﺰهرو)ي ситезакор, якрав;
љабркунанда, бедодгар. гаљир, бадхулќ.
СИТАМГАРЇ ﺳﺘﻢﮔﺮيзулм, бедодгарї. СИТЕЗАЉЎ(Й) ( ﺳﺘﻴﺰﺟﻮ)يон ки шуѓлаш љангу
хусумат бошад.
СИТАМГОР(А) ( ﺳﺘﻤﮕﺎر)هситамкунанда, мардум-
озор, золим. СИТЕЗИДАН ﺳﺘﻴﺰﻳﺪن1. љангу љидол кардан. 2.
якрањагї кардан, нофармонї кардан.
СИТАМГОРЇ//СИТАМГАРЇ ﺳﺘﻢﮔﺮي//ﺳﺘﻢﮔﺎري
золимї, љаврпешагї, беадолатї, берањмї. СИТЕМ ﺳﺘﻴﻢкит. 1. рим, мадда, фасоди
љароњат. 2. газак кардани љароњат.
СИТАМДИДА ﺳﺘﻢدﻳﺪهситамкашида, касе, ки ба
ў зулму љабр шуда бошад, мазлум. СИТЕР ﺳﺘﻴﺮмиќёси вазн, чиляки ман, ки дар њар
љо њар хел буд.
СИТАМЗАДА ﺳﺘﻢزدهниг. ситамдида.
СИТЕЊИДАН ﺳﺘﻴﻬﻴﺪنниг. ситезидан.
СИТАМКАДА ﺳﺘﻢ ﻛﺪهкиноя аз дунё.
сито ﺳﺘﺎасоси замони њозира аз ситудан//сутудан.
СИТАМКАШ ﺳﺘﻢﻛﺶон ки ба зулму ситам ги-
рифтор шудааст, ситамдида, љафокашида. СИТО ﺳﺘﺎситоиш, мадњу сано.
СИТАМКАШИДА ﺳﺘﻢﻛﺸﻴﺪهзулмдида, љафока- СИТО(Й) ﺳﺘﺎي// ﺳﺘﺎ1. мус. яке аз лањнњои мусиќї.
шида, ситамрасида. 2. мус. номи созе њамчун танбўр, сетор.
СИТАМКОР ﺳﺘﻢﻛﺎرниг. ситамгар. СИТОЃ ﺳﺘﺎغаспе, ки њанўз зин надидааст, той,
курраи асп.
СИТАМКОРЇ ﺳﺘﻢ ﻛﺎريниг. ситамгарї.
СИТОЃКУРРА ﺳﺘﺎغ ﻛﺮهниг. ситоѓ.
СИТАМПЕША ﺳﺘﻢﭘﻴﺸﻪниг. ситамгар.
СИТОД ﺳﺘﺎد1. маркази фармондењии артиш ё
СИТАМПЕШАГЇ ﺳﺘﻢﻳﺸﮕﻲљафопешагї, ситам- ягон воњиди низомї, ки тањияи наќшањои
гарї, озордињї. амалиёт дар замони осоишта ва љанг,
њамчунин назорати иљрои онњо ба зиммаи
СИТАМРАСИДА ﺳﺘﻢرﺳﻴﺪهниг. ситамдида. ўст. 2. маркази амалиёт дар њолатњои
СИТАНБА ﺳﺘﻨﺒﻪ1. ќавї ва калонљусса. 2. фавќулода.
ќарењманзар, зишт, хунукшакл, бадафт. СИТОДАН ﺳﺘﺎدنниг. истодан.
СИТЕЃ ﺳﺘﻴﻎ1. кит. рост; боло. 2. ќуллаи кўњ. СИТОЗАН ﺳﺘﺎزنсеторнавоз, навозандаи сетор.
СИТЕЗ ﺳﺘﻴﺰ1. љанг, љидол, хусумат. 2. инод, СИТОИДАН ﺳﺘﺎﻳﺪنниг. ситудан.
саркашї, носозгорї, якрањагї, бо ќасди касе
коре кардан, хашму ѓазаб (ба ин маънї беш- СИТОИШ ﺳﺘﺎﻳﺶ1. мадњ, сано. 2. тавсиф,
тар дар шакли ситеза кор фармуда мешавад). таъриф; ситоиш кардан сутудан, хубии касеро
гуфтан, таъриф кардан.
СИТЕЗА ﺳﺘﻴﺰهниг. ситез; ситеза кардан
муќобилият кардан, љангу љидол кардан, СИТОИШГАР ﺳﺘﺎﻳﺶﮔﺮниг. ситоишкор.
инод варзидан; бо худодода ситеза макун, ки
худододаро Худо додаст (зарб.). СИТОИШГОЊ ﺳﺘﺎﻳﺶﮔﺎهадш. гурезгоњи ќасида,
гузариш аз тасвири умумї (ташбиб) ба мадњ.
СИТЕЗАНДА ﺳﺘﻴﺰﻧﺪهниг. ситезаљў(й).
СИТОИШКОР ﺳﺘﺎﻳﺶﻛﺎرситоишкунанда, таъри-
СИТЕЗАКОР ﺳﺘﻴﺰهﻛﺎرинодкор, якрања, сите- фу тавсифкунанда, мадњгўй.
занда; љангара.
СИТОИШСАРО ﺳﺘﺎﻳﺶﺳﺮا санохон, таърифку-
СИТЕЗАКОРЇ ﺳﺘﻴﺰهﻛﺎري1. љангу хусумат. 2. нанда, вассоф.
носозгорї, мухолифат варзидан. 3. ситам,
таадї. СИТОК ﺳﺘﺎك навда, нарт, шохи наврустаи да-
– 252 –
СИТ
рахт ва ток. СИТОРАЗОР ﺳﺘﺎرهزارпурситора: осмони ситора-
зор.
СИТОМ ﺳﺘﺎمкњн. лаљоми асп.
СИТОРАМОНАНД ﺳﺘﺎره ﻣﺎﻧﻨﺪба ситора монанд,
СИТОН ﺳﺘﺎنкит. рўболо хобида, ба пўшт хоби- мисли ситора.
да; мубоќ. нигун.
СИТОРАСИПОЊ ﺳﺘﺎره ﺳﭙﺎهфаровонсипоњ, сер-
СИТОНА ﺳﺘﺎﻧﻪшакли дигари остона. лашкар, дорои лашкари бешумор.
СИТОНАНДА ﺳﺘﺎﻧﻨﺪه1. сифати феълии замони СИТОРАСЎХТА ﺳﺘﺎره ﺳﻮﺧﺘﻪбадбахт, бадтолеъ.
њозира аз ситондан. 2. гиранда.
СИТОРАТЎДА ﺳﺘﺎرهﺗﻮدهситоразор, пур аз сито-
СИТОН(И)ДАН ﺳﺘﺎﻧﻴﺪن// ﺳﺘﺎﻧﺪن1. гирифтан, ба ра.
зўр гирифтан, кашида гирифтан. 2. рўёндан
(ќарзро), ба даст даровардан. СИТОРАХУНУК ﺳﺘﺎرهﺧﻨﻚдилнокаш, безеб,
муќоб. ситорагарм.
СИТОНИШ ﺳﺘﺎﻧﺶ1. ниг. ситонидан 1, 2. 2. ба
даст даровардан, тасарруф кардан. СИТОРАШАКЛ ﺳﺘﺎره ﺷﻜﻞба шакли ситора, мо-
нанди ситора.
СИТОПЛАЗМА ю. ﺳﻴﺘﺎﭘﻠﺰﻣﻪзоол. як ќисми про-
толазмаи бофтаи њайвонот ва растанї, ки ба СИТОРАШИНОС ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎسдонишманди илми
њастаи он дохил намешавад. њайат, мунаљљим, ахтаршинос.
СИТОРА I ﺳﺘﺎره1. љирми осмоние, ки дар осмон СИТОРАШИНОСЇ ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳﻲ1. илми ахтар-
шабона чун нуќтаи дурахшоне дида мешавад, шиносї, илми нуљум. 2. илми ањкоми нуљум.
кавкаб; ахтар; ситораи думдор љирми осмо-
ние, ки дар пасаш дунболаи туманмонанде СИТОРАШУМОР ﺳﺘﺎرهﺷﻤﺎرниг. ситорашинос.
дорад, ситораи корвонкуш ситораи њурмузд,
ки нисфи шаб дар љои ноњид – ситораи сањарї СИТОРАШУМОРЇ ﺳﺘﺎرهﺷﻤﺎري1. машѓулї бо
баромада корвонро ба иштибоњ меандозад. 2. илми њайат; шумурдан ва њисоб кардани
шакли парадори ситорамонанд; ситораи ситорањо. 2. бедорхобї, шабзиндадорї.
панљгўша; «Ситораи сурх» яке аз орден – СИТР а. ﺳﺘﺮкит. 1. парда. 2. шарму њаё; ситри
нишонњои олии њарбии собиќ шўравї. 3. маљ. исмат киноя аз иффат, покдоманї.
шахси мумтоз дар соњае (бештар дар соњаи
илм ва санъат); ситораи илм, ситораи олами СИТВУС ﺳﺘﻮسбиол. дарахт ва буттаи мевадор
санъат; ситораи рањнамо а) ситораи ќутбї; б) аз навъи лиму, афлесун ва ѓ.
маљ. роњбар, пешрав; аз ситора афзун (зиёд)
будан хеле зиёд будан, бешумор будан; ситора СИТРУС ﺳﻴﺘﺮسбиол. дарахт ва буттаи мевагии
шумурдан киноя аз шабњо бедор будан, бехоб гармсер аз ќабила афлесун, лиму ва ѓ.
будан, шабзиндадорї кардан; ситорааш гарм
одами дўстрў, дилчасп, он ки дар бинанда СИТРУСЇ ﺳﺘﺮﺳﻲ мансуб ба ситрус: меваи
њусни таваљљўњ бармеангезад; ситораи касе бо ситрусї.
касе рост (хуш) наомадан тавофуќ надоштан, СИТРУСПАРВАР ﺳﺘﺮسﭘﺮورпарваришкунандаи
созгор набудан, писанд нашудан. ситрус.
СИТОР(А) II ( ﺳﺘﺎر)هкит. парда, чодир. СИТРУСПАРВАРЇ ﺳﺘﺮﺳﭙﺮوريпарвариши сит-
СИТОРАБОР ﺳﺘﺎرهﺑﺎرкит. 1. афтиши ситорањо. рус: соњаи ситруспарварї.
2. маљ. ашкрез, гирён. СИТУДА//СУТУДА ﺳﺘﻮده1. мадњ кардашуда,
СИТОРАВОР ﺳﺘﺎرهوار монанди ситора; дуррах- таъриф кардашуда. 2. писандида.
шон, тобон. СИТУДАМАОШ ﺳﺘﻮده ﻣﻌﺎش писандидарафтор,
СИТОРАГАРМ ﺳﺘﺎرهﮔﺮمдилкаш, љалбкунанда, хушмуомила.
љозибадор (одам), мафтункунанда. СИТУДАН ﺳﺘﻮدنтаъриф кардан, мадњ намудан,
СИТОРАГАРМЇ ﺳﺘﺎرهﮔﺮﻣﻲ дилкашї, мафтун- ситоиш кардан.
кунандагї. СИТУДАХИСОЛ ﺳﺘﻮدهﺧﺼﺎلон ки дорои хис-
латњои писандида аст.
– 253 –
СИЊ
СИТУРГ ﺳﺘﺮگниг. сутург. мутаваљљењ кардани гўш барои бењтар шуни-
дани садое; сих шудан а) сих барин рост хес-
СИТУРДАН//СУТУРДАН ﺳﺘﺮدن1. тарошидан, тани мўй (аз хашм, тарс ва ѓ.); б) барои наѓз
пок ва тоза кардан(дар бораи мўй, риш ва ѓ.). шунидани гуфтаи касе бо диќќат гўш фаро
2. тоза кардан, пок кардан (мас., ќашав карда- додан. 2. дандонањон тези борик (мас., дар
ни асп). сихмола); сих задан хала зада дард кардани
узве; сих мондан а) њайрон шудан; б) рах – рах
СИФАТ а. ﺻﻔﺖ1. хусусияти аз дигарњо фарќ- шудан, торњо пайдо кардан.
кунандаи касе ё чизе, бартарї, дараљаи бако-
роии чизе, чигунагї; ба сифати… њамчун, ба СИХ ІІ ﺳﻴﺦ1. чубчаи майдаи нўгтез. 2. асбоби
монанди… 2. хосият, хислат, кайфият, хусу- дастбофї. 3. сихчањои оњанї барои бастани
сият; сифат кардан чизе, касеро тавсиф кардан мўи сар. 4. сихи нўгтез барои сайди паранда.
касеро, чизеро. 3. збш. њиссаи нутќ, ки
чигунагї, хусусият ва мансубияти ашёро СИХГЎШ ﺳﻴﺦ ﮔﻮشмаљ. тезшунав, зудшунав.
ифода мекунад.
СИХКАБОБ ﺳﻴﺦﻛﺒﺎبгўшти ба сих кашида дар
СИФАТАН а. ً ﺻﻔﺘﺎаз љињати сифат: сифатан оташ пухташуда, кабоби сихпаз.
бењтар шудани коре.
СИХКАБОБПАЗ ﺳﻴﺦﻛﺒﺎبﭘﺰшашликпаз, он ки
СИФАТЇ ﺻﻔﺘﻲмансуб ба сифат; оид ба сифат: кабоби сихї мепазад.
тањлили сифатї.
СИХ МОЛА ﺳﻴﺦﻣﺎﻟﻪмолаи дандонањояш оњанї.
СИФАТНОК ﺳﻔﺖﻧﺎكдорои хосият ва кайфияти
хуб, бењтар. СИХМОЛАКУНЇ ﺳﻴﺨﻤﺎﻟﻪﻛﻨﻲкишов. баъди
љуфтронї пўшондани тухмї ва њамвор карда-
СИФЛА а. ﺳﻔﻠﻪпастфитрат, ноодам, нокас, дун. ни кишт.
СИФЛАГЇ ﺳﻔﻠﮕﻲнокасї, пастфитратї, дунї. СИХМОЛАРОНЇ ﺳﻴﺨﻤﺎﻟﻪراﻧﻲниг. сихмолакунї.
СИФЛАПАРВАР ﺳﻔﻠﻪﭘﺮورон ки ё он чи нока- СИХПАР ﺳﻴﺨﭙﺮпарандаи акнун болу пар баро-
сонро мепарварад; гардуни сифлапарвар. варда истода; сихпар шудан нав болупар ба-
ровардан.
СИФЛАТАБЪ ﺳﻔﻠﻪ ﻃﺒﻊпасттабиат, бадсиришт;
дунњиммат: хасис. СИХРОЊА ﺳﻴﺦراﻫﻪпайрањаи борик.
СИФЛЇ а. ﺳﻔﻠﻲкит. пастї; поинї, олами сифлї; СИХРЎДА ﺳﻴﺨﺮودهанат. рўдаи ѓафс.
муќоб. улвї.
СИХЧА ﺳﻴﺨﭽﻪсихи майда, сихи калта, сихи
СИФОТ а. ﺻﻔﺎتљ. сифат; сифатњо. хурд; сихча зада баромадани мўй нав неш зада
баромадани муй.
СИФР I а. ﺻﻔﺮ1. холї; њељ. 2. аломатест дар
њисоб, ки ба танњої ќимат надорад, аломати СИЊАТ ﺻﺤﺖ1. тандурустї саломатї. 2. танду-
њељї. руст, саломат; сињату саломат тандуруст ва
баофият; сињат ёфтан (шудан) тандуруст шу-
СИФР II а. ﺳﻔﺮ1. китоб; китоби мўътабар; ки- дан, аз беморї шифо ёфтан.
тоби муќаддас. 2. љилд, пора ва ќисми муайя-
ни китоб; ќисме аз ќисмњои Таврот: сифри СИЊАТБАХШ ﺻﺤﺖﺑﺨﺶон ки ва ё он чи дармон
таквин, сифри тасния ва ѓ. мебахшад.
СИФРВОР ﺻﻔﺮوارсифрмонанд, холї, тињї, њељ. СИЊАТЁБАНДА ﺻﺤﺖﻳﺎﺑﻨﺪه он ки ва ё он чи
сињат меёбад.
СИХ І ﺳﻴﺦ1. мили борики оњании нўгтез, мили
оњание, ки парчањои гўштро ба он гузаронда СИЊАТЁБЇ ﺻﺤﺖﻳﺎﺑﻲшифо ёфтан, сињат шудан.
дар оташ кабоб мекунанд; на сих сўзад, на ка-
боб (зарб.); сихи тилло тиллое, ки онро гудох- СИЊАТЇ ﺻﺤﺘﻲсаломатї, тандурустї.
та ба ќолиби новамонанд рехта ба шакли ми-
ла дароварда бошанд, ки инро шимш мено- СИЊАТКУНАНДА ﺻﺤﺖﻛﻨﻨﺪهниг. сињатбахш.
манд; ба сих задан гўштро барои кабобкунї СИЊАТШАВАНДА ﺻﺤﺖﺷﻮﻧﺪهниг. сињатёбанда.
ба мила гузаронидан; сих кардани гўш гўши
худро сих барин рост кардани чорпоён; СИЊАТШАВЇ ﺻﺤﺖ ﺷﻮي шифоёбї, тандуруст
– 254 –
СИЊ
шудан. СИЯЊКЎШ ﺳﻴﻪ ﻛﻮشбадхоњ, бадкор, љинояткор.
СИЊЊАТ а. ﺻﺤﺖниг. сињат. СИЯЊМАСТ ﺳﻴﻪﻣﺴﺖ масти аласт, масту
мадњуш.
СИЊИЌАД ﺳﻬﻲﻗﺪ кит. соњиби ќомати баланди
зебо. СИЯЊНОМ ﺳﻴﻪﻧﺎمниг. сиёњном.
СИЊИСАРВ ﺳﻬﻲﺳﺮوниг. сињиќад. СИЯЊНОМА ﺳﻴﻪﻧﺎﻣﻪниг. сиёњнома.
СИЊЇ//САЊЇ а. ﺻﺤﻲкит. рост, баланд, СИЯЊНОМЇ ﺳﻴﻪﻧﺎﻣﻲниг. сиёњномї.
ростќомат; сарви сињї сарви рости баланд.
СИЯЊОЛУ ﺳﻴﻪآﻟﻮолуи сиёњ.
СИЊОМ а. ﺳﻬﺎمљ. сањм.
СИЯЊПИСТОН ﺳﻴﻪﭘﺴﺘﺎنкит. зане, ки
СИЉИЛ ﺳﺠﻞкњн. санади расмї, њукми ќозї; ха- кўдаконаш дар тифлї мемиранд.
ти сиљил хати расмї дар бораи бар-
тарафшавии мурофиае. СИЯЊПЎШ ﺳﻴﻪﭘﻮشниг. сиёњпўш.
СИЯЊКОМ ﺳﻴﻪﻛﺎم бадбахт, бебахт, бето- СИЯЊЉОМА ﺳﻴﻪﺟﺎﻣﻪ1. дорои љомаи сиёњ, он ки
леъ,бетавфиќ. љомаи сиёњ пўшидааст. 2. кит., маљ. азодор,
мотамгирифта.
СИЯЊКОМЇ ﺳﻴﻪﻛﺎﻣﻲбадбахтї, бетолеъгї.
СЇ ﺳﻲадад, се карат дањ, 30.
СИЯЊКОР ﺳﻴﻪﻛﺎرниг. сиёњкор; бадкор, фосиќ,
бадтинат; золим. СКАФАНДР фр. ﺳﻜﻔﻨﺪرлибоси махсуси ѓав-
восон ва кайњоннавардон.
СИЯЊКОРЇ ﺳﻴﻪﻛﺎريниг. сиёњкорї. СКЕПТИТСИЗМ ю. ﺳﻜﻴﭙﺘﺘﺴﻴﺰمфалс. равияи
СИЯЊКОСА ﺳﻴﻪﻛﺎﺳﻪниг. сиёњкоса. фалсафї, ки њама гуна имконияти дарк ва да-
рёфти воќеияти обективиро инкор мекунад.
– 255 –
СОБ
СКИПИДАР р. ﺳﻜﭙﻴﺪرмоеи тундбўе, ки аз СОБИР а. ﺻﺎﺑﺮсабркунанда, батоќат, бобар-
таќтири самѓи дарахтони сўзанбарг њосил дошт, шикебо.
мешавад.
СОБИРЇ ﺻﺎﺑﺮيсабру тоќат, шикебої.
СКЛЕРОЗ ю. ﺳﻜﻠﻴﺮازтиб. беморие, ки аз иллатё-
бии (сахтшавии) бофтаи баъзе узвњо пайдо СОБИРОНА ﺻﺎﺑﺮاﻧﻪаз рўи сабру тоќат, батоќат.
мешавад.
СОБИТ а. ﺛﺎﺑﺖ1. устувор, мањкам, мустањкам,
СКРИПКА р. ﺳﻜﺮﻳﭙﻜﻪмус. навъе аз ѓиљљак. пойдор. 2. барќароршуда, исботёфта; собит
будан а) аниќ маълум будан; б) пойдор будан,
СЛАВЯНЇ ﺳﻠﻮﻳﻨﻲ мансуб ба славянњо: забонњои барќарор истодан. 3. нуљ. ситора ва ё љирми
славянї. осмоние, ки бењаракат аст. муќ. сайёра; собит
кардан (намудан) чизеро ба санад ва далелњо
СЛАВЯНШИНОС ﺳﻠﻮﻳﻦﺷﻨﺎسмутахассиси за- тайид кардан, ба субут расонидан; собит шу-
боншинос, ки забонњои славяниро меомўзад дан исбот ёфтан.
ва тањќиќ мекунад.
СОБИТАЗМ ﺛﺎﺑﻴﺖﻋﺰمон ки дар азми худ устувор
СЛАВЯНШИНОСЇ ﺳﻠﻮﻳﻦﺷﻨﺎﺳﻲилме, ки забон- бошад.
њои славяниро меомўзад.
СОБИТЌАДАМ ﺛﺎﺑﺖﻗﺪمпойдор, матин, устувор
СЛОВАКЇ ﺳﻼوﻛﻲмансуб ба словакњо. (касе дар коре ё фикре).
СМЕТА ﺳﻤﻴﺘﻪниг. баровард, харљнома. СОБИТЌАДАМЇ ﺛﺎﺑﺖﻗﺪﻣﻲустуворї, пойдорї,
матонат (дар иљрои коре).
СНАЙПЕР англ. ﺳﻨﻴﭙﺮтирандози моњир, нишон-
зан, њадафгир. СОБИТЌАДАМОНА ﺛﺎﺑﺖﻗﺪﻣﺎﻧﻪ бо пойдорї, бо
устуворї
СОАТ а. ﺳﺎﻋﺖ1. асбоб барои паймоиши ваќт
дар тўли як шабонарўз, ваќтсанљ: соати СОБИТРОЙ ﺛﺎﺑﺖرأي он, ки дар аќидаи худ
баѓалї, соати деворї, соати дастї, соати обї, побарљост.
соати регї ва ѓ. 2. миќёси замон, як љузъ аз
бисту чор љузъи як шабонарўз, ки 60 даќиќа СОБОТ ﺳﺎﺑﺎتбинои тарафи пешинаш кушода;
аст; соат ба соат њар дам, њар замон, дам ба љои болопўшидаи чор сўяш кушода.
дам; њамон соат њамон дам, дарњол.
СОБОТНОК ﺳﺎﺑﺎﺗﻨﺎك дорои собот, пешайвон-
СОАТБАЙЪ ﺳﺎﻋﺖﺑﻴﻊаз њисоби њар соати коре; дор.
музди соатбайъ музде, ки ба њар соати коре
пардохта мешавад. СОБУН ю. ﺻﺎﺑﻮنљисми сахте, ки аз чарбу ва
ишќорњои гуногун тайёр карда бо он дастурў
СОАТКИСА ﺳﺎﻋﺖﻛﻴﺴﻪкисаи хурди баѓалї дар ва либос мешўянд; собуни алќундї боќи-
либос барои нигоњ доштани соат. мондаи собуни истеъмол шуда; собуни муш-
кин собуни атр; бо собуни касе љомашўї кар-
СОАТСОЗ ﺳﺎﻋﺖﺳﺎزустои созандаи соат ва дан а) кореро бо дасти (воситаи) касе иљро
таъмиркунандаи он. кардан; б) бо касе сару кор доштан.
СОАТСОЗЇ ﺳﺎﻋﺖﺳﺎزيамал ва шуѓли соатсоз. СОБУНАК ﺻﺎﺑﻮﻧﻚниг. буѓма II.
СОБИЌ а. ﺳﺎﺑﻖ1. гузашта, пешина, пештара. 2. СОБУНГАР ﺻﺎﺑﻮﻧﮕﺮниг. собунпаз.
дар замони пеш, дар гузашта.
СОБУНГАРЇ ﺻﺎﺑﻮﻧﮕﺮيниг. собунпазї.
СОБИЌА а. ﺳﺎﺑﻘﻪгузашта, рўйдода, воќеъшуда;
пештара; одати собиќа одати пештара; собиќа СОБУНПАЗ ﺻﺎﺑﻮنﭘﺰон ки собун истењсол меку-
надоштан дар собиќ (гузашта) маъмул ва над.
љорї набудан.
СОБУНПАЗЇ ﺻﺎﺑﻮنﭘﺰي1. амал ва шуѓли собун-
СОБИЌАН а. ً ﺳﺎﺑﻘﺎдар собиќ, пеш, дар гузашта. паз. 2. љое ё муассисае, ки дар он љо собун
истењсол карда мешавад.
СОБИЌУЗЗИКР а. ﺳﺎﺑﻖاﻟﺬﻛﺮзикрёфта пеш аз
чизе, дар гузашта зикршуда. СОБУНПАЗХОНА ﺻﺎﺑﻮﻧﭙﺰﺧﺎﻧﻪ биное, ки дар он
собун пазанд.
– 256 –
СОБ
СОБУНШЎЇ ﺻﺎﺑﻮنﺷﻮﺋﻲ:собуншўї кардан бо СОДАДИЛЇ ﺳﺎدهدﻟﻲ1. покдилї, софтинатї. 2.
собун шустан. нодонї, гўлї.
СОБУТА ﺳﺎﺑﻮﺗﻪ// ﺻﺎﺑﻮﺗﻪзани пир, пиразан. СОДАДИЛОНА ﺳﺎدهدﻻﻧﻪ1. аз рўи покдилї ва
софтинатї. 2. аз рўи нодонї ва зудбоварї.
СОВ ﺳﺎوфилизмайдае, ки дар натиљаи совидани
оњан бо суњон пайдо мешавад, оњансов. СОДАЗАНАХ ﺳﺎدهزﻧﺦкит. љавоне, ки њанўз ри-
шу мўйлаб набаровардаст.
СОВ(А) ﺳﺎوه// ﺳﺎوхолис (дар бораи тилло); тиллои
реза–реза. СОДАИЗОР ﺳﺎدهﻋﺬار1. содарўй, софрўй. 2. маљ.
зебо.
СОВАРЇ ﺳﺎوريтўњфа, ато, инъом, њадя.
СОДАИЗОРЇ ﺳﺎدهﻋﺬاري1. содарўї, тозарўї,
СОВЕТЇ ﺳﺎوﻳﺘﻲкњн., ниг. шўравї. софрўї. 2. маљ. хушрўї.
СОВИДАН ﺳﺎوﻳﺪنниг. соидан, судан. СОДАЛАВЊ ﺳﺎده ﻟﻮح киноя аз содадил, нодон,
гўл.
СОВЛИЌ т. ﺳﺎوﻟﻖгуфт. гўсфанди мода, меш.
СОДАЛАВЊЇ ﺳﺎده ﻟﻮﺣﻲсодадилї; гўлї.
СОВХОЗ ﺳﺎوﺧﺎزкњн. хољагии шўравї–муассисаи
сотсиалистии давлатї дар кишоварзї. СОДАЛАВЊОНА ﺳﺎده ﻟﻮﺣﺎﻧﻪниг. содадилона.
СОЃ ﺳﺎغгуфт. солим, саломат, тандуруст. СОДАНАВИСЇ ﺳﺎدهﻧﻮﻳﺴﻲфикри худро бе орои-
ши печдарпечи лафзї соф ва фањмо ба ќалам
СОЃАР ﺳﺎﻏﺮзарфи шаробнушї, пиёла, ќадањ. овардан.
СОЃАРКАШ ﺳﺎﻏﺮﻛﺶон ки май ба соѓар мере- СОДАРАФТОР ﺳﺎدهرﻓﺘﺎر1. он ки холисона муно-
зад. сибат мекунад, беѓараз. 2. бефикр, камаќл.
СОЃАРКАШЇ ﺳﺎﻏﺮﻛﺸﻲмайхўрї, майкашї. СОДАРАФТОРЇ ﺳﺎده رﻓﺘﺎري исми амал аз сода-
СОЃУ ﺳﺎﻏﻮ1. зарфи чўбин барои гирифтани об, рафтор.
лабаниёт ва ѓ. 2. ченаки њаљм: як соѓу орд дањ СОДАРЎ(Й) ( ﺳﺎدهرو)يкит., маљ. зебо, хушрўй.
соѓу чой.
СОДАРЎЇ ﺳﺎده روﺋﻲзебої, хушрўї.
СОЃУТАРОШ ﺳﺎﻏﻮﺗﺮاشон ки аз чўб соѓу месо-
зад. СОДИЌ а. ﺻﺎدق1. ростгўй, росткор; самимї, ва-
фодор; дўсти содиќ, субњи содиќ сапедаи
СОЃУТАРОШЇ ﺳﺎﻏﻮﺗﺮاﺷﻲ кор ва амали сањарї.
соѓутарош.
СОД ﺻﺎدноми њарфи њабдањуми алифбои араби-
СОДИЌЌАВЛ ﺻﺎدقﻗﻮل ростгўй; ба гуфтаи худ
устувор.
асоси тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади 90
баробар аст. СОДИЌОНА ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪаз рўи ростию дурустї, ва-
фодорона, бо садоќат, бо самимият.
СОДА I ит. ﺳﺎدهхим. моддаи сафеди ишќордор.
СОДИЌУЛЌАВЛ а. ﺻﺎدق اﻟﻘﻮلростгўй, ростгуф-
СОДА II ﺳﺎده1. бенаќшу нигор, беороиши тор, мўътамад, ростќавл.
зиёдатї, соф; ѓайримураккаб, одї. 2. бетакал-
луф, бедабдаба, одї; муќаррарї. 3. покдил, СОДИР а. ﺻﺎدر1. берун бароянда, берунраванда;
поктинат; муќоб. њилагар. 4. маљ. нодон, гўл, муќоб. ворид. 2. баромада, рўйдода,
содалавњ, камаќл, зудбовар. 5. маљ. љавони воќеъгардида; содир шудан а) рўй додан,
ришу мўйлаб набароварда, бериш; љумлаи со- воќеъ гардидан, ба амал омадан; б) барома-
да збш. љумлаи ѓайримураккаб; сода кардан дан.
осон кардан; сањл гардонидан.
СОДИРА а. ﺻﺎدرهмуаннаси содир; номаи берун-
СОДАГЇ ﺳﺎدﮔﻲ1. одигї, бетакаллуфї. 2. сода- раванда; муќоб. ворида.
дилї, нофањмї, гўлї; содагї кардан содалав-
њона рафтор кардан, нодонї кардан. СОДИРКУНАНДА ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪهкишваре, ки амвол
ё дигар дороии худро ба кишварњои дигар со-
СОДАДИЛ ﺳﺎدهدلниг. сода 3, 4. дир мекунад: созмони кишварњои содиркунан-
– 257 –
СОИ
даи нафт. СОЗИШ ﺳﺎزش1. исми феълї аз сохтан. 2. муросо.
3. мувофиќат, дар бораи коре ба як ќарор
СОДИРОТ а. ﺻﺎدراتмолњое, ки аз мамлакате ба омадан; созиш кардан мувосо кардан,
мамлакати дигар ирсол мешавад. мувофиќат кардан, дар бораи масъалае ба як
фикр (ќарор) омадан.
СОДИРОТЇ ﺻﺎدراﺗﻲсодиршуда, содиршаванда;
амволи содиротї. СОЗИШГАР ﺳﺎزﺷﮕﺮниг. созишкор.
СОДОТ а. ﺳﺎداتљ. сайид. СОЗИШГАРЇ ﺳﺎزﺷﮕﺮيниг. созишкорї.
соз ﺳﺎز1. асоси замони њозира аз сохтан; асбоб, СОЗИШГАРОНА ﺳﺎزﺷﮕﺮاﻧﻪниг. созишкорона.
анљом; об љињоз, сомон созу барг асбобу
анљом, лавозимот, созу барги љанг аслиња ва СОЗИШКОР ﺳﺎزﺷﻜﺎرон ки дар коре роњи муро-
лавозимоти љанг. 2. љузъи пасини баъзе со ва созишро пеш мегирад, бо роњи мутори-
калимањои мураккаб ба маънои кунанда, со- каву мусолиња раванда, созишкунанда, муво-
занда: соатсоз, роњсоз. сокунанда.
СОЗ I ﺳﺎزмус. 1. номи умумии асбобњои торї СОЗИШКОРЇ ﺳﺎزﺷﻜﺎري 1. муросогарї. 2.
(танбўр, дутор ва ѓ.). 2. умуман асбоби мувофиќат.
мусиќї. 3. оњанг, наво; созу овоз, созу суруд
навохтан ва сурудан; ба сози касе раќсидан СОЗИШКОРОНА ﺳﺎزﺷﻜﺎراﻧﻪбо роњи мувосо ва
маљ. ба гуфтаи касе кўркўрона тобеъ шуда созиш.
коре кардан, беирода будан.
СОЗИШКУНЇ ﺳﺎزشﻛﻨﻲниг. созишкорї.
СОЗ II ﺳﺎز1. тайёр, омода. 2. муносиб, мувофиќ,
хуб; соз будан мувофиќ будан, мусоид будан; СОЗИШНОМА ﺳﺎزشﻧﺎﻣﻪњуљљат дар бораи со-
соз кардан (намудан) а) тайёр кардан, омода зиш дар масъалае.
намудан; б) ба тартиб даровардан, мувофиќ СОЗИШНОПАЗИР ﺳﺎزشﻧﺎﭘﺬﻳﺮмувофиќанаша-
гардонидан (чизеро бо чизе); љўр кардан; в) ванда; ба созиш нарасанда.
кореро чусту чолок ва наѓз ба љо овардан; г)
боб кардан; кореро хеле моњирона ба љо СОЗМОН ﺳﺎزﻣﺎنмаљмўи дастгоњ, шўъба ва кор-
овардан; д) подоши кори бади касеро додан, мандони як идора ё як ташкилот, муассиса:
адаби касеро додан. Созмони Милали Муттањид, созмони
ѓайридавлатї, созмон додан ташкил кардан,
СОЗАНДА I ﺳﺎزﻧﺪهон ки чизеро сохтааст ё месо- таъсис намудан; созмон ёфтан ташкил гарди-
зад, бинокунанда, эљодгар. дан, таъсис ёфтан.
СОЗАНДА II ﺳﺎزﻧﺪهсознавоз, мусиќинавоз; со- СОЗМОНДЕЊ ﺳﺎزﻣﺎنده ташкилкунанда, таъсис-
зандаву бозанда навозанда ва раќсанда. дињанда.
СОЗАНДАГЇ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲамали созанда I , II. СОЗМОНДИЊАНДА ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻨﺪهниг. созмондењ.
СОЗАНДАКОР ﺳﺎزﻧﺪه ﻛﺎرкорсоз, таљрибакор. СОЗМОНДИЊЇ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ созмон додан, таш-
СОЗВАР ﺳﺎزورсохта ва омода, ба тартиб овар- кил намудан.
дашуда; созгор, мувофиќ. СОЗОНДАН ﺳﺎزاﻧﺪنфеъли бавосита аз сохтан;
СОЗВОР ﺳﺎزوارниг. созгор. чизеро ба касе фармуда сохтан.
СОХТАГЇ ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ќаллобї, сохта будан, ќалб СОЊИБАХЛОЌ ﺻﺎﺣﺐ اﺧﻼقхушахлоќ, боодоб,
будан. аз љињати маънавї устувор.
СОЉ II ﺳﺎجпарандаи сиёњчаи зоѓчамонанди СОЯГЇ ﺳﺎﻳﮕﻲ1. он чи дар сояљой парвариш ёф-
хурдтар аз зоѓ, ки бештар малахро шикор ку- та бошад. 2. меваи дар соя хушк карда шуда:
над. мавизи соягї.
талоќе, ки аз рўи шариат пас аз он баъд аз ТАЛОЯ а. ﻃﻼﻳﻪгурўњи пешгарди лашкар; аска-
гузаштани муддати ду моњ ба зани пештара роне, ки ваќти шаб лашкарро посбонї ме-
баргаштан мумкин нест; талоќи раљъї кунанд.
талоќе, ки дар муддати муайян баргаштан
ТАЛОЯГЇ ﻃﻼﻳﮕﻲдар талоя будан, пешгарди
ба зани пештара бе никоњ мумкин аст; талоќ
лашкар будан, посбонии шабонаи лашкар.
гирифтан људо шуда рафтани зан аз шавњар;
талоќ кардан талоќ додан, аз зан људо шу- ТАЛХ ﺗﻠﺦ1. он чи мазаи тунду тез дорад; муќоб.
дан, бо ќоидаи шариат занро сар додан; ширин. 2. ногувор, сахт (сухан); талх шудани
хати талоќ њуљљат дар бори људо шудани за- зиндагї мушкил шудани зиндагї; љавоби
ну шавњар. талх љавоби сахтрасанда; талх гуфтан суха-
ни дурушту ногувор гуфтан; авќот талх на-
ТАЛОЌАТ а. ﻃﻼﻗﺖкит. хушбаёнї, суханварї,
мудан димоѓи касеро сўзондан.
фасоњати гуфтор, њунари нотиќї: талоќати
лисон хушзабонї, фасоњат. ТАЛХА I ﺗﻠﺨﻪ1. моеи зарди сабзинатоби талх,
ки аз љигари одам људо шуда меистад; саф-
ТАЛОЌХАТ ﻃﻼقﺧﻂгуфт. хати талоќ.
ро, зањра. 2. халтачае, ки ин моеъ дар даруни
ТАЛОН I фр. ﺗﻼنнисфи вараќаи њуљљате, хатча он љамъ мешавад, зањрадон; ◊ талха кафи-
ё вараќае, ки ба љойи пул истифода меша- дан тарсидан, сахт ба тарс афтодан,
вад, ки ба дасти кас дода шуда, нисфи дига- зањракаф шудан.
раш дар идора мемонад.
ТАЛХА II ﺗﻠﺨﻪбот. алафи бисёр талх, ки ба
ТАЛОН II ﺗﻼنниг. толон. димоѓи кас расад, талхиаш ба зудї намера-
вад, талхак; талха чашидан талхком шудан,
ТАЛОТУМ а. ﺗﻼﻃﻢ1. ба њам задани мављњои
ба сахтию душворї мондан.
бањр. 2. маљ. шўру ѓавѓо, маѓал; талотум за-
дан ба њам задани амвољи дарё; ба талотум ТАЛХАДОН ﺗﻠﺨﻪدانзањрадон.
даромадан ба мављзанї сар кардани оби
ТАЛХАК ﺗﻠﺨﻚниг. талха II.
бањр; талотум кардан мављ задан.
ТАЛОТУФ т. ﺗﻼﺗﻮف1. шўру ѓавѓо, маѓал. 2. он
ТАЛХАКАФ ﺗﻠﺨﻪﻛﻒ :талхакаф шудан сахт
тарсидан.
ки худро чиркин нигоњ дорад, касиф.
ТАЛХГУФТОР ﺗﻠﺦﮔﻔﺘﺎرниг. талхсухан.
ТАЛОТЎБ т. ﺗﻼﺗﻮبгуфт. ѓавѓо, маѓал,
тўпаланг; талотўб кардан ѓавѓо (тўпаланг) ТАЛХГУФТОРЇ ﺗﻠﺦﮔﻔﺘﺎريниг. талхсуханї.
кардан, талотуф.
ТАЛХГЎЇ ﺗﻠﺦﮔﻮﺋﻲгуфтани гапњои талх,
ТАЛОФЇ а. ﺗﻼﻓﻲкит. пур шудани љои чизи нешзабонї, бадзабонї.
талафшуда, љуброн, товон, иваз, ќусур;
ТАЛХГЎЙ ﺗﻠﺦﮔﻮيон ки сухани нешдор мегўяд,
талофї кардан љуброн кардан, ќусури чизи
бадзабон.
аз- дастрафтаро баровардан.
ТАЛХЗАБОН ﺗﻠﺦزﺑﺎنон ки гапњои дурушту но-
ТАЛОШ ﺗﻼش1. саъю кўшиш; љидду љањд,
форам мегўяд, бадзабон.
љадал; тараддуд. 2. даст ба гиребон шудани
ду ё чанд кас, кашмакаш, кашокаш; талоши ТАЛХЗАБОНЇ ﺗﻠﺦزﺑﺎﻧﻲгуфтани гапњои дуруш-
маош мубориза барои зиндагї; талоши њаёт ти нешдор, бадзабонї.
ташвиши (кашмакаши) зиндагї; дар талош
ТАЛХИПИСАНД ﺗﻠﺨﻲﭘﺴﻨﺪкит. он ки сахтиву
афтодан ба кашмакаш даромадан, кашокаш
ногувориро ќабул мекунад ва аз он гила на-
кардан; талош доштан љадал кардан, муно-
мекунад; тобовар, пазирандаи сахтиву
зира доштан; талош кардан кашмакаш
мушкилї.
(љадал) кардан.
ТАЛХИС а. ﺗﻠﺨﻴﺺгузориши кўтоњ, мухтасар,
ТАЛОШИДАН ﺗﻼﺷﻴﺪنкит. љустуљў кардан,
хулоса, ихтисора.
кофтан; пањну парешон кардан, пошидан.
ТАЛХЇ ﺗﻠﺨﻲ1. бадмазагї, мазаи талху ногу-
ТАЛОШЇ ﺗﻼﺷﻲ1. нестї, нобудї. 2. пањну па-
вор: дар дањон талхї њис кардан. 2. сахтї,
решон кардан.
ногуворї, душворї; муќоб. хушї: талхии
ТАЛ – 302 –
рўзгор, талхии танњої, талхии ятимї; тал- дан хушомад кардан.
хию ширинии зиндагиро чашидан гармию
ТАМАЛЛУЌГЎ(Й) ( ﺗﻤﻠﻖﮔﻮ )يон ки тамаллуќ
сардии њаётро аз сар гузарондан, неку бади
мегўяд, чоплус, хушомадгўй, лаганбардор.
зиндагиро дидан; талхии ком ногувории
ањвол, димоѓсўхтагї. ТАМАЛЛУЌГЎЇ ﺗﻤﻠﻖﮔﻮﺋﻲ хушомадгўї, чарб-
забонї.
ТАЛХКАШ ﺗﻠﺦﻛﺶкит. он ки ба азобу
машаќќат тоб меорад. ТАМАЛЛУЌКОР ﺗﻤﻠﻖﻛﺎر лаганбардор, хуш-
омадгўй.
ТАЛХКОМ ﺗﻠﺦﻛﺎمон ки зиндагониаш сахт ме-
гузарад; он ки ба матлабу орзуяш нарасида- ТАМАЛЛУЌКОРЇ ﺗﻤﻠﻖﻛﺎري лаганбардорї,
аст. хушомадгўї.
ТАЛХКОМЇ ﺗﻠﺦﻛﺎﻣﻲ маъюсї, нарасидан ба ТАМАЛЛУЌКОРОНА ﺗﻤﻠﻖﻛﺎراﻧﻪхушомадгў-
орзуи худ. ёна, аз рўи тамаллуќ ва риё.
ТАЛХМАЗА ﺗﻠﺦﻣﺰه1. мазаи талх доштан. 2. ТАМАЛЛУЌОМЕЗ ﺗﻤﻠﻖآﻣﻴﺰтамаллуќдор; хуш-
маљ. нофорам. омадгўёна; сухани тамаллуќомез.
ТАЛХМИЗОЉ ﺗﻠﺦﻣﺰاجдорои мизољи талх. ТАМАЛЛУЌПЕША ﺗﻤﻠﻖﭘﻴﺸﻪхушомадгўй, он
ки кораш тамаллуќ аст.
ТАЛХНАМО ﺗﻠﺦﻧﻤﺎкаме талх, ќариб талх: оби
талхнамо. ТАМАННО а. ﺗﻤﻨﻲ// ﺗﻤﻨﺎ1. орзу, њавас, умед,
хоњиш. 2. гуфт. ноз, карашма, ишва; бо та-
ТАЛХОБ ﺗﻠﺦآبсафро, зардоб.
манною ѓурур бо нозу карашма, бо такаб-
ТАЛХОБА ﺗﻠﺦآﺑﻪ1. ниг. талхоб. 2. маљ. май. бур; таманно доштан хоњишманд будан, ил-
тимос кардан; таманнои касе ё чизе бар сар
ТАЛХСИРИШТ ﺗﻠﺦﺳﺮﺷﺖон ки тинати бад до-
кардан орзуи касеро ё чизеро кардан, орзуи
рад, бадасл, бадгуњар, бадхў.
чизеро ба дил парвардан; таманно кардан
ТАЛХСУХАН ﺗﻠﺦﺳﺨﻦон ки суханони баду но- ноз (карашма) кардан.
форам мегўяд, бадсухан, бадгап, дурушт-
ТАМАРКУЗ а. ﺗﻤﺮﻛﺰкит. марказият додан,
сухан.
марказонидан, ба як марказ љамъ овардан.
ТАЛХСУХАНЇ ﺗﻠﺦﺳﺨﻨﻲбадгапї, дуруштсу-
ТАМАСХУР а. ﺗﻤﺴﺨﺮмасхара кардан; риш-
ханї, талхгўї, талхгуфторї.
ханд задан; масхара, ришханд; бо чашми та-
ТАЛХФОМ ﺗﻠﺦﻓﺎمкит. тираранг, хираранг, но- масхур нигоњ кардан беэътиноёна (ришхан-
соф. домез) нигаристан ба чизе ё касе; тамасхур
кардан масхара кардан.
ТАЛЧА ﺗﻞﭼﻪтеппаи хурд.
ТАМАСХУРОМЕЗ ﺗﻤﺴﺨﺮآﻣﻴﺰмасхараомез, бо
ТАЛЪАТ а. ﻃﻠﻌﺖрўй, чењра, симо, дидор;
тамасхур, бо ришханд.
талъати ѓарро чењраи зебо, симои хуб.
ТАМАТТЎЪ а. ﺗﻤﺘﻊкит. бањравар шудан, ман-
ТАМАВВУЛ а. ﺗﻤﻮل кит. молдорї, давлат-
фиат бурдан, фоида, бањра.
мандї.
ТАМАЪ а. ﻃﻤﻊбо њирс чашм дўхтан ба чизе;
ТАМАДДУН а. ﺗﻤﺪن1. шањрнишин шудан. 2.
умеди чизе аз касе доштан аз рўи њирс; та-
доро шудан ба илму фанни замонї; мада-
маъ бурдан аз касе ба чизе чашм доштан;
нияти бузург.
тамаъ доштан умедвори чизе будан; тамаъ
ТАМАЙЮЗ а. ﺗﻤﻴﺰ фарќ пайдо кардан; фарќ кардан умед кардан; чашмдор будан; чашми
доштан. тамаъ дўхтан ба касе ё чизе; ниг. тамаъ дош-
тан.
ТАМАЛЛУК а. ﺗﻤﻠﻚмолик шудан, зўран аз
они худ кардан, тасарруф кардан. ТАМАЪВАРЗЇ ﻃﻤﻊورزيчашмтангї, гуруснагї,
тамаъкорї, тамаъварз будан.
ТАМАЛЛУЌ а. ﺗﻤﻠﻖхушомадгўї, лаганбар-
дорї, чоплусї; њурмати риёї; тамалуќ кар- ТАМАЪДОР ﻃﻤﻊدارшахсе, ки тамаъ дорад, он
– 303 – ТАМ
ки аз рўи њирсу тамаъ ба чизе ё касе менига- ТАММОЪ а. ﻃﻤﺎعпуртамаъ, тамаъкор, та-
рад. маъкунанда.
ТАМАЪКОР ﻃﻤﻊﻛﺎرњарис, њорис, озманд. ТАМОИЛ а. ﺗﻤﺎﻳﻞниг. тамоюл.
ТАМАЪКОРЇ ﻃﻤﻊﻛﺎريњарисї, озмандї. ТАМОКУ ﺗﻤﺎﻛﻮбарги гиёњи тамоку, ки онро
хушк карда бурида мекашанд (дар чилим ё ба
ТАМАЪКОРОНА ﻃﻤﻊﻛﺎراﻧﻪаз рўи тамаъ (њирс),
коѓаз печонда); тамокуи духтарпеч навъи
бо њирсу оз.
аълои чилимтамокуи љойдорї; тамокуро
ТАМАЪЉЎ(Й) (ﻃﻤﻊﺟﻮ)يон ки аз паи тамаъ ме- партофтан тамокукаширо бас кардан.
гардад.
ТАМОКУДОН ﺗﻤﺎﻛﻮدانќуттї ё халтачаи махсус
ТАМАЪЉЎЇ ﻃﻤﻊﺟﻮﺋﻲозмандї, њарисї. барои нигоњ доштани тамоку.
ТАМБА ﺗﻤﺒﻪниг. танба. ТАМОКУЗОР ﺗﻤﺎﻛﻮزار љойе, ки тамоку меши-
нонанд.
ТАМБАЛ ﺗﻤﺒﻞниг. танбал.
ТАМОКУКАШ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺶон ки папирос ё чи-
ТАМБАЛЇ ﺗﻤﺒﻠﻲниг. танбалї.
лим мекашад.
ТАМБАЛОНА ﺗﻤﺒﻼﻧﻪниг. танбалона.
ТАМОКУКАШЇ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺸﻲсигоркашї, чилим-
ТАМБУР ф. ﺗﻤﺒﻮرр.оњ. айвончаи пешидарї дар кашї.
даромадгоњи вагонњои мусофирбар.
ТАМОКУКОР ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺎرпарварандаи тамоку,
ТАМЃА//ТАМЃО т.ﺗﻤﻐﺎ// ﺗﻤﻐﻪмўњре, ки ба њай- коранда ва нигоњубинкунандаи тамоку.
вонот ва тойњои њар гуна мол мезананд; ни-
ТАМОКУКОРЇ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺎريкишту кори тамоку,
шон, аломат; тамѓа задан мўњр (аломати
шинондани тамоку.
махсус) задан ба чизе.
ТАМОКУЌУТТЇ ﺗﻤﺎﻛﻮﻗﻄﻲ ниг. тамокудон.
ТАМЃО т. ﺗﻤﻐﺎниг. тамѓа.
ТАМОКУПАРВАР ﺗﻤﺎﻛﻮﭘﺮورон ки ба парва-
ТАМДЕЊ а. ﺗﻤﺪﻳﺢкит. мадњ кардан касеро, си-
риши тамоку машѓул аст, шахсе, ки тамоку
тоиш, таъриф.
мекорад.
ТАМДИД ﺗﻤﺪﻳﺪ дароз кардани муддат ва
ТАМОКУПАРВАРЇ ﺗﻤﺎﻛﻮﭘﺮوريпарваридани
мўњлат.
тамоку, тамокупарвар будан.
ТАМИЗ а. ﺗﻤﻴﺰбартарї додан чизеро бар чизе,
ТАМОКУФУРЎШЇ ﺗﻤﺎﻛﻮﻓﺮوﺷﻲљое, ки дар он
фарќ карда тавонистан наѓзро аз бад; тамиз
њар гуна тамоку ва маснуоти он фурўхта
додан фарќ кардан, ташхис додан; тамиз
мешавад.
доштан фарќ карда тавонистан (наѓзро аз
бад); арбоби хирад ва тамиз ањли оќил ва ТАМОКУХАЛТА ﺗﻤﺎﻛﻮﺧﻠﺘﻪниг. тамокудон.
фарќкунандаи нек аз бад.
ТАМОЛУК а. ﺗﻤﺎﻟﻚхудро дошта тавонистан,
ТАМЙИЗ а. ﺗﻤﻴﻴﺰ солимфикрї, покизагї, аќлу ба нафси худ молик будан.
њуш.
ТАМОМ а. ﺗﻤﺎم1. њама, њамагї, пурра, комил,
ТАМКИН а. ﺗﻤﻜﻴﻦ1. виќор, вазнинї, нигоњ саросар. 2. пурра, комил; бо суръати тамом,
доштани ќадру иззати худ ва дигарон; бо бо њозирии тамом, баъд аз тамом сер шудани
камоли тамкин бо виќор ва вазнинии тамом; шикамаш. 3. басанда, кофї. 4. ба поён раси-
сабру тамкин тоќат ва вазнинї (дар муомила дани чизе, оќибат, анљом, интињо; тамом
ва рафтор бо касон); тамкин карда истодан кардан а) ба охир расонидан, буд кардан
худдорї карда истодан. 2. љо додан, побарљо (кореро); б) хатм кардан (мактабро); тамом
кардан. шудан а) ба итмом (ба охир) расидан; б) маљ.
мурдан.
ТАМЛИК а. ﺗﻤﻠﻴﻚкит. 1. молик (соњиб) гар-
донидан касеро ба мулке. 2. мулки касе; там- ТАМОМАН а. ً ﺗﻤﺎﻣﺎпурра, комилан.
лики касе шудан ба мулкияти касе дарома-
дани чизе.
ТАМОМИЯТ а. ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ пуррагї, комилї, му-
ТАМ – 304 –
каммалї: тамомияти арзї. ба тамошо машѓул будан, тамошо кардан.
ТАМОМЇ ﺗﻤﺎﻣﻲпуррагї, њамагї. ТАМОШОГАЊ//ТАМОШОГОЊ //ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﻪ
ТАМОМКУНАНДА ﺗﻤﺎمﻛﻨﻨﺪهсифати феълии
ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺎهљойи тамошо, љойе, ки чизе намоиш
дода мешавад.
замони њозира аз тамом кардан; хатм-
кунанда (мактаберо). ТАМОШОДЎСТ ﺗﻤﺎﺷﺎدوﺳﺖон ки сайру гашт
ва дидани чизњои аљибро дўст медорад.
ТАМОМНАШАВАНДА ﺗﻤﺎمﻧﺸﻮﻧﺪه бардавом,
итмомнашаванда. ТАМОШОЇ ﺗﻤﺎﺷﺎﺋﻲ ањли тамошо, тамошоку-
нанда.
ТАМОМНАШУДАНЇ ﺗﻤﺎمﻧﺸﺪﻧﻲ ба охир
нарасиданї. ТАМОШОКАДА ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﺪهкит., ниг. тамошогоњ.
ТАМОМРУХ ﺗﻤﺎمرخмаљ. зебо, хушрўй. ТАМОШОКАДУ ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﺪو1. кадуи гирдаи
пањн. 2. њар чизи боиси тамошо.
ТАМОМТАЪРИХ а. ﺗﻤﺎمﺗﺄرﻳﺦкњн. ќасидае, ки
аз њар байташ таърихи матлуб мебарояд. ТАМОШОКУН ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﻦниг. тамошогар.
ТАМОМШУДА ﺗﻤﺎمﺷﺪهба охир расида, ТАМОШОКУНОН ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﻨﺎنдар њоли тамошо,
дар њоли нигаристан ба манзарае.
ТАМОМШУДАНЇ ﺗﻤﺎمﺷﺪﻧﻲ он чи ки ба охир
мерасад. ТАМОШОТАЛАБ ﺗﻤﺎﺷﺎﻃﻠﺐниг. тамошодўст.
ТАМОМИЁР а. ﺗﻤﺎمﻋﻴﺎر комил, пурарзиш, хо- ТАМОШОХОНА ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪљое, ки дар он бозие
лис. намоиш дода мешавад; театр.
ТАМОРУЗ ﺗﻤﺎروضкит. худро бардурўѓ ба ТАМОЮЛ а. ﺗﻤﺎﻳﻞмоил шудан, майл, майлон,
беморї задани одами солим, беморангорї. изњори майл ва раѓбат.
ТАМОС а. ﺗﻤﺎسназдикї, пайвастагї; алоќа: ТАМОЮЛОТ а. ﺗﻤﺎﻳﻼتљ. тамоюл.
нуќтаи тамос, тамос гирифтан, дар тамос бу-
ТАМР I а. ﺗﻤﺮхурмо; тамри њиндї меваи тур-
дан.
шест дар Њиндустон, ки мазаи моил ба
ТАМОСУК а. ﺗﻤﺎﺳﻚ1. худдорї, хештандорї. ширинї дорад.
2. маљ. сабру тањаммул.
ТАМР II //ТИМР ﺗﻤﺮтиб. бемории чашм, ки ба
ТАМОШО а. ﺗﻤﺎﺷﺎ1. дидани чизе, назар кардан кўрї сабаб мешавад ва онро оби марворид
ба ягон чизи аљиб: тамошои идгоњ. 2. сайр, њам мегўянд.
гашт, саргарми сайру гашт, љањон-гардї;
ТАМРИН а. ﺗﻤﺮﻳﻦкит. машќ карда худро одат
тамошо додан нишон додан, љоеро сайр ку-
кунонидан ба коре; машќ, варзиш.
нондан, намоиш додан; тамошо доштан та-
мошобоб будан, диданбоб будан; тамошо ТАМС а. ﻃﻤﺚ1. хуни њайз, њайз дидани занон.
кардан дидан, сайр кардан, нигоњ кардан, аз 2. рим, чирку фасод.
назар гузарондан; тўю тамошо љашну
ТАМСИЛ а. ﺗﻤﺜﻴﻞ1. мисол овардан, монанд
хурсандї.
кардан. 2. адш. достонеро чун масал наќл
ТАМОШОБИН ﺗﻤﺎﺷﺎﺑﻴﻦон ки маърака, бозї ё кардан; номи жанри адабї.
мусобиќаеро тамошо мекунад; тамошобин
шудан аз дур воќеаеро нигаристан.
ТАМСИЛЇ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ мансуб ба тамсил: њикояти
тамсилї.
ТАМОШОБИНЇ ﺗﻤﺎﺷﺎﺑﻴﻨﻲамали тамошобин,
ТАМТАМЇ ﺗﻤﺘﻤﻲкит. сатангї, худро боло-
тамошо кардан.
гирї, кибру таманно.
ТАМОШОБОБ ﺗﻤﺎﺷﺎﺑﺎبон чи кирои дидан ме-
ТАМУЗ ﺗﻤﻮز1. таър. моњи дањуми суриёнї, ки
кунад, диданї: чизи тамошобоб.
ба моњи июл рост меояд. 2. аввали тобистон,
ТАМОШОГАР ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮон ки ба њодисае аз дур саратон. 3. рўзњои бисёр гарм, гармои сахт.
нигоњ мекунад, бинанда, тамошобин.
ТАМУК ﺗﻤﻮكкит. 1. нишонаи тир, њадаф. 2.
ТАМОШОГАРЇ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮي амали тамошогар, як навъ тири нўгпањн, ки аз тан ба осонї
– 305 – ТАБ
ТАОЊУД а. ﺗﻌﺎﻫﺪкит. ба њам ањд бастан, (нам) шудан; унноби тар киноя аз лаби
њампаймон шудан. мањбуба, ёќути тар ёќути обдор, аълосифат;
анбари тар киноя аз зулф, њалќаи зулф.
ТАПАНДА ﺗﭙﻨﺪه дар њолати тапиш; музтариб,
беќарор. ТАР(Р)А ﺗﺮهбарги баъзе аз наботот, ки барои
нонхўриш ба кор мебаранд, сабзавоти
ТАПАРРОС ﺗﭙﺮّاس:тапаррос задан тапар–тапар
хўрокї.
карда садо баровардан.
ТАРАБ а. ﻃﺮبшодї, хушї, хушдилї; њаракат-
ТАПАР–ТАПАР ﺗﭙﺮﺗﭙﺮ садои поймонї, тапар-
њои шодиёна; асбоби тараб он чи барои айш
тупур.
ва хушї лозим аст; тараб ангехтан шод кар-
ТАПИДАН ﺗﭙﻴﺪن1. беќарор шудан, ба изтироб дан, хурсанд кардан; тараб кардан хурсан-
афтодан; печутоб хўрдан, тапидани дил; ба диву шодї кардан.
хун тапидан ба хун оѓўштан; дар оташи ин-
ТАРАБАНГЕЗ ﻃﺮباﻧﮕﻴﺰон чи боиси айшу
тизор тапидан сахт интизорї кашидан.
хушњолї аст, шодиовар, хурсандибахш.
ТАПИШ ﺗﭙﺶисми феълї аз тапидан.
ТАРАБАФЗО ﻃﺮباﻓﺰاшодиовар.
ТАПОНДАН ﺗﭙﺎﻧﺪنба тапиш андохтан.
ТАРАБГОЊ ﻃﺮبﮔﺎه љои базм, макони айшу
ТАП(П)ОНЧА І ﻃﭙﺎﻧﭽﻪаслињаи оташбори дас- шодмонї.
тии милкўтоњ.
ТАРАБЗО ﻃﺮبزاзояндаи тарабу сурур, тарабо-
ТАП(П)ОНЧА ІІ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪторсакї, шаппотї, вар.
шаллоќ тапонча задан маљ. торсакї задан,
ТАРАБНОК ﻃﺮبﻧﺎكшодиовар, хурсандиовар.
шаппотї задан.
ТАППА ﺗﭙﻪ:таппа тайёр комилан тайёр; тапа
ТАРАБОВАР ﻃﺮبآور шодибахш, хурсандио-
вар.
тар комилан тар; таппа тахт баробар, ду-
руст. ТАРАБПЕША ﻃﺮبﭘﻴﺸﻪон ки њамеша шоду
хуррам мебошад.
ТАППАК ﺗﭙﻚниг. тапї.
ТАРАБСАРО(Й) ( ﻃﺮبﺳﺮا)يљои хушњолї ва
ТАППАС ﺗﭙﺲкалимаи таќлиди овози афтиши
сурур, макони хурсандї.
чизе ба замин; таппас зада афтодан.
ТАРАБХЕЗ ﻃﺮبﺧﻴﺰхурсандиовар, шодиафзо.
ТАПЇ I ﺗﭙﻲсаргини хушконидашудаи чорво;
тапї задан тапиро барои хушконидан тайёр ТАРАБХОНА ﻃﺮبﺧﺎﻧﻪ ниг. тарабсаро(й); рес-
кардан. торан.
ТАППЇ II ﺗﭙﻲтаќлиди овози яку якбора афти- ТАРАДДУД а. ﺗﺮدد1. рафтуой кардан, рафтуой.
ши чизе, банохост афтодани чизе. 2. кўшиш; љустуљў. 3. тадорук, тайёрї,
омодагї; ба тараддуди чизе афтодан дар та-
ТАП-ТАП ﺗﭗ ﺗﭗтаќлиди овози паињами чизе.
доруки чизе шудан. 4. дудилагї, шакку
ТАПУР ﺗﭙﻮر:хоки тапур хоки лагадмолшудаи шубња; ташвиш; ба тараддуд андохтан касе-
нарм, тапурхок. ро боиси ташвиши касе гардидан.
ТАПУРКУЛЎХ ﺗﭙﻮرﻛﻠﺦкулўхмайда. ТАРАК ﺗﺮكяк навъ њалво, њалвои тар, тар-
њалво.
ТАПУРХОК ﺗﭙﻮرﺧﺎكхоки нарми роњи
муќаррарї. ТАРАКА а. ﺗﺮﻛﻪ1. молу мулке, ки пас аз марги
касе аз вай боќї мондааст, мерос. 2. таќсими
ТАР ﺗﺮ1. он чи бо моеот омехта шуда бошад,
молу мулки меросї байни меросхўрњо; тара-
нам; муќоб. хушк. 2. тоза, нав, обдор; гул-
ка кардан мероси мондаро таќсим кардан;
барги тар, меваи тар, чашми тар чашми
хати тарака њуљљате, ки дар он таќсими ме-
ашколуд; тару тоза а) нав; бо тароват; сабзу
рос байни меросхўрон ќайд шудааст, тара-
хуррам; б) маљ. хуб, фасењу обдор; чизеро тар
кахат.
кардан чизеро ба моеъ ѓўтондан, чизеро ба
об задан, нам кардан; тар шудан оболуд ТАРАКАЧЇ ﺗﺮﻛﭽﻲ таър. маъмури расмї дар
ТАР – 312 –
аморати Бухоро, ки меросро таќсим мекард. интизорї кашидан, мунтазир будан.
ТАРАЌЌИЁТ а. ﺗﺮﻗﻴﺎتљ. тараќќї. ТАРАССУЛ а. ﺗﺮﺳﻞ1. номанависї; рисола на-
виштан. 2. номанигорї, илми тарассул
ТАРАЌЌИПАРВАР ﺗﺮﻗﻲﭘﺮورон ки толиби
маљмўи равишњои номанигорї дар асрњои
тараќќї ва пешравї аст, пешќадам, кушо-
миёна.
дафикр.
ТАРАТЕЗАК ﺗﺮهﺗﻴﺰكноми гиёњ.
ТАРАЌЌИХОЊ ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاهниг. тараќќипарвар.
ТАРАФ а. ﻃﺮف1. љониб, самт, сўй; тарафи рост,
ТАРАЌЌИХОЊЇ ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاﻫﻲ тараќќипарварї,
тарафи чап, аз њар тараф. 2. бар, канор. 3. он
пешравихоњї.
ки дар масъалае ё коре дар љониби дигар
ТАРАЌЌИХОЊОНА ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ бо таври та- (дар муќобил) истодааст; њариф (дар бозї,
раќќихоњї. мусобиќа); тарафи сўњбат мусоњиб, њамгап:
тарафи шом њангоми шом, наздикии шом:
ТАРАЌЌЇ а. ﺗﺮﻗّﻲрасидан ба пояи баланди чи-
тарафњои манфиатдор; дар тарафњои шумо…
зе; болоравї, пешрафт; тараќќї кардан (на-
дар мамлакати шумо, дар диёри шумо; бисту
мудан) пеш рафтан.
шаш сол ин тараф бисту шаш сол боз…, ин
ТАРАЌЌО ﺗﺮﻗّﺎтараќќо-туруќ тараќ-туруќ. тараф он тараф њама љонибњо, атроф; он та-
рафаш љињатњои дигараш; ќисми дигараш,
ТАРАЌЌОС ﺗﺮﻗّﺎسкалимаи таќлиди овози са-
боќимондааш; он тараф истад… ќатъи на-
дои баланди љисми сахт; тараќќос задан ба-
зар, аз он…, як тараф монед; ин тараф шу-
ланд садо додан.
дан аз бозе, ки… шудааст; ба тарафи худ
ТАРАЌЌОСЗАНОН ﺗﺮﻗﺎسزﻧﺎن садои чизеро кашидан ба сўи худ љалб намудан; тарафи
бароварда. касеро гирифтан дар коре аз касе љонибдорї
намудан, њикоят кардан (касеро).
ТАРАЌОТУРУЌ ﺗﺮﻗﺎﺗﺮقсадои баланди чизе.
ТАРАЌ-ТУРУЌ ﺗُﺮُق ﺗﺮقтаќлиди овози садои
ТАРАФАЙН а. ﻃﺮﻓﻴﻦ њар ду тараф, њар ду
љониб.
баланди ба њам расидани љисмњои сахт.
ТАРАФГИР ﻃﺮﻓﮕﻴﺮон ки аз касе љонибдорї
ТАРАНГ ﺗﺮﻧﮓсахт кашидашуда, ќаиш, чан-
мекунад, тарафдор, њимоягар, њомї.
дир, шах; таранг кардан а) сахт кашидан, ба
сахт кашида шудан водоштан, (мас., пўсти ТАРАФГИРЇ ﻃﺮﻓﮕﻴﺮيљонибдорї, тарафдорї,
даф ё наќораро); б) бо исрор чизеро аз касе њимоят; тарафгирї кардан касеро њимоя
талаб кардан, ба иљрои амале водор кардан; кардан.
таранг кашидан сахт кашидан, шах кардан
ТАРАФДОР ﻃﺮﻓﺪارљонибдор; он ки касеро
(мас., ресмон, тор, банд ва ѓ.); миёнро таранг
њимоя мекунад; тарафдор шудан розї шудан,
бастан камарро сахт кашида бастан.
мувофиќат кардан.
ТАРАНГЇ ﺗﺮﻧﮕﻲчандирї, ќаишї, њолати сахт
ТАРАФДОРЇ ﻃﺮﻓﺪاريњимоя, љонибдорї;
кашида шудан.
тарафдорї кардан (намудан) љониби касеро
ТАРАНДОМ ﺗﺮاﻧﺪامдорои намуди латиф ва гирифтан, кор ё сухани касеро дуруст донис-
пайкари тару тоза. тан.
ТАРАННУМ а. ﺗﺮﻧﻢсароидан; сурудхонї; ТАРАФКАШЇ ﻃﺮﻓﻜﺸﻲякеро тарафгирї наму-
наѓма, суруд; тараннум кардан (намудан) су- дан, ба як сў майл кардан.
руд хондан, замзама кардан.
ТАРАФОНА ﻃﺮﻓﺎﻧﻪгуфт. бо роњи мусобиќа ё
ТАРАНЉАБИН ﺗﺮﻧﺠﺒﻴﻦширае, ки дар болои аз рўи раќобат кореро кардани ду ё чанд
барг ва соќањои хоришутур пайдо мешавад кас: тарафона шеър хондан.
ва дар таркибаш ќанду ширањои табобатї
ТАРАЊЊУМ а. ﺗﺮﺣﻢрањм; навозиш, мењру-
дорад.
бонї; тарањњум кардан (намудан) рањм кар-
ТАРАССУД а. ﺗﺮﺻﺪ1. кит. зери чашм доштан, дан, дилсўзї нишон додан.
дидбонї; муроќибат; камин кардан. 2.
ТАРАЊЊУМОВАР ﺗﺮﺣﻢآور он чи боиси
– 313 – ТАР
таљаммул воситањои шукўњу дабдаба, чизу андоза хориљ шудан. 2. мудохилаи мусалла-
чораи ороишї. њона ба хоки мамлакати дигар. 3. маљ. дасти
зўр кардан.
ТАЉАММУЛЇ ﻠﻲ ﺗﺠﻤба таври дабдабанок.
ТАЉОВУЗГАР ﺗﺠﺎوزﮔﺮњамлагар, тааррузгар.
ТАЉАММУЛОТ а. ﻼت ﺗﺠﻤљ таљаммул.
ТАЉОВУЗКОР ﺗﺠﺎوزﻛﺎرон ки таљовуз мекунад
ТАЉАММЎЪ а. ﻊ ﺗﺠﻤљамъ шудан, гирд омадан;
(ба сарзамину хоки бегона).
маљлис.
ТАЉОВУЗКОРЇ ﺗﺠﺎوزﻛﺎريамали таљовузкор;
ТАЉАНГ ﺗﺠﻨﮓгуфт. оташин, асабї; таљанг
таљовуз кардан.
кардан оташин (асабонї) кардан; таљанг
шудан асабї шудан. ТАЉОВУЗКОРОНА ﺗﺠﺎوزﻛﺎراﻧﻪ ба таври таљо-
вуз, њамла.
ﺗﺠﻨﺪ// ﺗﺠﻦниг. таљанг.
ТАЉАН (Д)
ТАЉОРИБ а. ﺗﺠﺎربљ. таљриба.
ТАЉАРРУД а. ﺗﺠﺮّدкит. 1. танњої. 2. маљ. му-
љаррадї, безанї. 3. гўшагирї, гўшанишинї. ТАЉОЊУЛ а. ﺗﺠﺎﻫﻞкит. худро ба нодонї задан
ё дониста истода худро бехабар нишон до-
ТАЉАССУМ а. ﻢ ﺗﺠﺴшакли моддї (мушаххас)
дан; таљоњули ориф адш. тарзи худро ќасдан
пайдо кардани ѓояе, фикре, орзуе; таљассум
ба нодонї зада савол кардани нависанда дар
ёфтан падидор шудан, шакл пайдо кардан;
асари бадеї.
таљассум кунондан равшан ва ошкор (намо-
ён) сохтан. ТАЉРИБА а. ﺗﺠﺮﺑﻪозмоиш, санљиш; озмуда
дидани коре; амал; таљриба доштан короз-
ТАЉАССУС а. ﺲ ﺗﺠﺴкит. љустуљў, кофтуков;
муда будан; таљриба кардан озмудан, сан-
таљассус кардан љустуљў (кофтуков) кардан.
љидан, озмуда дидан; таљриба њосил (пайдо)
ТАЉВИД а. ﺗﺠﻮﻳﺪд. мувофиќи ќоидањои та- кардан мањорат пайдо кардан, кордида ва
лаффузи араб хондани Ќуръон ва иборањои корозмуда шуда (дар соњае).
динии арабї.
ТАЉРИБАВЇ ﺗﺠﺮﺑﻮيозмоишї, барои озмоиш.
ТАЉВИЗ а. ﺗﺠﻮﻳﺰ1. рухсат додан, иљозат додан,
ТАЉРИБАГУЗАРОНЇ ﺗﺠﺮﺑﻪﮔﺰراﻧﻲдар муасси-
љоиз донистан, раво доштан. 2. озмоиш кар-
са ё корхонае муддати маълуме кор кардан
дан, озмудан; озмоиш.
барои коромўзї; мавриди таљриба ќарор
ТАЉВИФ а. ﺗﺠﻮﻳﻒмиён холї кардан, ковок додан.
кардан, шикофтан; кофтан (мас., заминро).
ТАЉРИБАДИДА ﺗﺠﺮﺑﻪدﻳﺪهкорозмуда, кордида.
ТАЉДИД а. ﺗﺠﺪﻳﺪкит. аз нав сохтани чизе, нав
ТАЉРИБАДОР ﺗﺠﺮﺑﻪدارон ки дар коре омўхта
кардани чизи мављуд.
мебошад; аз моњияти кор хабардор, короз-
ТАЉЗИЯ ﺗﺠﺰﻳﻪба љузъњо људо кардан, људо муда.
шудан як љисм ба чанд љисми содатар.
ТАЉРИБАКОР ﺗﺠﺮﺑﻪﻛﺎرниг. таљрибадида; дењ-
ТАЉЗИЯКУНАНДА ﺗﺠﺰﻳﻪﻛﻨﻨﺪه људокунанда, ќони таљрибадида дењќони кордон.
тањлилкунанда.
ТАЉРИБАНОК ﺗﺠﺮﺑﻪﻧﺎكкорозмуда, кордон.
ТАЉЗИЯХОНА ﺗﺠﺰﻳﻪﺧﺎﻧﻪ љое, ки моддањоро
ТАЉРИБАОМЎЗ ﺗﺠﺮﺑﻪآﻣﻮزон ки дар корхонае
месўзонанд.
ба коромўзї машѓул аст.
ТАЉЛИЛ а. ﺗﺠﻠﻴﻞэњтиром кардан, бузург шу-
ТАЉРИБАОМЎЗЇ ﺗﺠﺮﺑﻪآﻣﻮزيамал, касбу пе-
мурдан, бузургдошт.
шаи худро дар амал аз худ кардан.
ТАЉНИС а. ﺗﺠﻨﻴﺲ1. њамљинс кардан, монанд
ТАЉРИБАХОНА ﺗﺠﺮﺑﻪﺧﺎﻧﻪљойе, ки он љо
кардан. 2. адш. овардани љинс, истифодаи
таљриба меомўзанд.
калимањои дар шакл ва талаффуз ба њам
монанди дорои маънои мухталиф дар як ТАЉРИД а. ﺗﺠﺮﻳﺪаз дигарон дур кардан, аз ди-
мисраъ ё байт. гарон дур гаштан, танњо мондан.
ТАЉОВУЗ а. ﺗﺠﺎوز1. гузаштан аз њадди худ, аз ТАЉРИДЇ ﺗﺠﺮﻳﺪيтанњої.
ТАЉ – 330 –
ТАЉЊИЗ а. ﺗﺠﻬﻴﺰљињозонидану оростан ё омо- навъи ташбењ аст, ки дар он чунин ба назар
да кардани асбобу лавозимоти коре; таљњиз мерасад, ки нависанда ѓайр аз ташбењ ќасди
ёфтан љињозонида шудан, бо асбобу анљоми дигаре дорад, аммо баъд аз диќќат маълум
даркорї ороста шудан. мешавад, ки ќасдаш њамон ташбењ будааст.
ТАЉЊИЗОНИДАН ﺗﺠﻬﻴﺰاﻧﻴﺪنбо таљњизоти (ас- ТАШБИБ а. ﺗﺸﺒﻴﺐадш. ќисми оѓози ќасида, ки
бобу анљоми) даркорї оростан. шоир дар он майю мањбуба, сўзу гудози
ишќро тасвир намуда, ёде аз љавонї меку-
ТАЉЊИЗОНИДАШУДА ﺗﺠﻬﻴﺰاﻧﻴﺪهﺷﺪهмуљањњаз,
над.
бо чизњои даркорї таъминшуда: аз љињати
техникї таљњизонидашуда. ТАШВИЌ а. ﺗﺸﻮﻳﻖовардани шавќу њавас;
роѓиб гардонидан ба коре.
ТАЉЊИЗОТ а. ﺗﺠﻬﻴﺰاتмаљмўи асбобу анљом,
созу барги даркорї. ТАШВИЌКУНАНДА ﺗﺸﻮﻳﻖﻛﻨﻨﺪهраѓбаткунан-
да, шавќангез.
ТАШ І ﺗﺶшакли кўтоњшудаи оташ.
ТАШВИЌОТ а. ﺗﺸﻮﻳﻘﺎتљ. ташвиќ; тарѓиб;
ТАШ ІІ ﺗﺶлањљ. каланд; тешаи калон, пой-
ташвиќот бурдан (кардан) тарѓиб кардан,
теша, табар.
таблиѓот.
ТАШАББУС а. ﺗﺸﺒﺚбарои иљрои коре сахт
часпидан, бо ќатъият аз паи коре шудани
ТАШВИЌОТГАР ﺗﺸﻮﻳﻘﺎﺗﮕﺮ тарѓибгар, таблиѓ-
гар.
касе, ибтикор.
ТАШВИЌОТЇ ﺗﺸﻮﻳﻘﺎﺗﻲтаблиѓотї.
ТАШАББУСКОР ﺚﻛﺎر ﺗﺸﺒиќдомкунанда ба
иљрои коре, он ки аз худ ташаббусу ибтикор ТАШВИР а. ﺗﺸﻮﻳﺮ1. шармсорї, шармгинї. 2.
нишон медињад. шўриш, талотум, изтироб, ба њаяљон ома-
дан.
ТАШАББУСКОРЇ ﺚﻛﺎري ﺗﺸﺒамали ташаббус-
кор. ТАШВИШ а. ﺗﺸﻮﻳﺶнооромї, парешонї,
ошуфтагї; зањмат; ба ташвиш андохтан ка-
ТАШАВВУЌ а. ق ﺗﺸﻮшавќмандї, иштиёќ.
серо боиси зањмат ва ошуфтагии касе шудан;
ТАШАДДУД а. د ﺗﺸﺪсахтгирї, шиддат; тундї. ташвиш додан бесаранљом кардан; ба таш-
виш мондан нотинљ шудан, парешонхотир
ТАШАККУЛ а. ﺗﺸﻜّﻞшакл пайдо кардан ё ба
шудан.
як шакл даромадани чизе.
ТАШАККУЛЁБЇ ﺗﺸﻜّﻞﻳﺎﺑﻲрушд, инкишофёбї.
ТАШВИШАНГЕЗ ﺗﺸﻮﻳﺶاﻧﮕﻴﺰба ошуфтагї ан-
дозанда.
ТАШАККУР а. ﺗﺸﻜّﺮшукргузорї, сипосгузо‐
рї, изњори миннатдорї.
ТАШВИШДИЊАНДА ﺗﺸﻮﻳﺶدﻫﻨﺪهсифати
феълии замони њозира аз ташвиш додан; чизе
ТАШАККУРНОМА ﺗﺸﻜّﺮﻧﺎﻣﻪномае, ки дар он ё касе, ки бесаранљомї меорад.
барои иљрои коре сипосгузорї баён шуда-
ТАШВИШДИЊЇ ﺗﺸﻮﻳﺶدﻫﻲисми амал аз таш-
аст.
виш додан; ќобили ташвиш.
ТАШАННУЉ а. ﺗﺸﻨّﺞ1. ларзиш ва њаракати
ТАШВИШКАШЇ ﺗﺸﻮﻳﺶﻛﺸﻲисми амал аз
беихтиёронаи бадан. 2. маљ. чину ољинг.
ташвиш кашидан; бесаранљомї, ошуфтагї.
ТАШАННУЉОВАР ﺗﺸﻨّﺞآورба ларза оваранда.
ТАШВИШНОК ﺗﺸﻮﻳﺸﻨﺎك бесаранљом;
ТАШАТТУТ а. ﺗﺸﺘّﺖкит. парешонї, паро- зањматталаб.
кандагї; ташаттути хотир парешонии хотир.
ТАШВИШОВАР ﺗﺸﻮﻳﺶآورон чи бесаранљом
ТАШАФФЇ а. ﺗﺸﻔّﻲ кит. шифо ёфтан, шифо- ва ошуфта мекунад.
ёбї.
ТАШВИШОМЕЗ ﺗﺸﻮﻳﺶآﻣﻴﺰташвишнок.
ТАШБЕЊ а. ﺗﺸﺒﻴﻪмонанд кардани чизе ба чизе
ТАШДИД а. ﺗﺸﺪﻳﺪ1. шиддатнок кардан,
(яке аз санъатњои бадеї); ташбењ кардан чи-
сахтгирї. 2. грам. аломати ташдид дар
зеро ба чизе монанд кардан; ташбењи измор
алифбои арабї, ки шиддатнок талаффуз
– 331 – ТАШ
кардани овоз, ду бор талаффуз кардани он- ТАШНАЛАБ ﺗﺸﻨﻪﻟﺐташна, обталаб; биёбони
ро нишон медињад. ташналаб дашти беоб.
ТАШКИЛ а. ﺗﺸﻜﻴﻞшакл ва сурат додан ба ко- ТАШНАХОР ﺗﺸﻨﻪﺧﻮارон чи ташнагон фурў
ре, ё чизе; дуруст кардан, созмон додан таш- мебарад, бисёр сўзон, ташнакаш.
кил додан (кардан) ба вуљуд овардан,
ТАШНАХУН ﺗﺸﻨﻪﺧﻮنташна ба хун, хунхор.
фароњам овардан; ташкил ёфтан ба вуљуд
омадан. ТАШНАЊОЛ ﺗﺸﻨﻪﺣﺎلгурусначашм, њарис.
ТАШКИЛДИЊАНДА ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪهсифати феъ- ТАШНАЧАШМ ﺗﺸﻨﻪﭼﺸﻢкит. њарис, гурусна-
лии замони њозира аз ташкил додан; соз- чашм, озманд.
мондињанда.
ТАШНАЉИГАР ﺗﺸﻨﻪﺟﮕﺮон ки иштиёќи аз њад
ТАШКИЛДИЊЇ ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻲисми амал аз таш- зиёд дорад.
кил додан; созмондињї.
ТАШНАШИКАН ﺗﺸﻨﻪﺷﻜﻦ1. рафъкунандаи
ТАШКИЛЇ ﺗﺸﻜﻴﻠﻲ:кори ташкилї корњои оид ташнагї. 2. маљ. њар чизи андаке, ки
ба созмондињї. иштиёќи ба он чиз бударо андак кам меку-
над.
ТАШКИЛОТ ﺗﺸﻜﻴﻼتидора ё муассисаи дав-
латї ё љамъиятї; созмонњои гуногуни ТАШНОБ ﺗﺸﻨﺎبљои обравдори махсус дар
љамъиятї ё давлатї. дањлези хонањо барои шустушў.
ТАШКИЛОТЧИГЇ ﺗﺸﻜﻴﻼتﭼﻴﮕﻲќобилияти ТАШРЕЊ а. ﺗﺸﺮﻳﺢ1. шарњ додан, баён кардан.
созмон додан ба коре. 2. колбудшиносї, анатомия.
ТАШКИЛОТЇ ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ мансуб ба ташкилот; ТАШРЕЊЇ ﺗﺸﺮﻳﺤﻲмарбут ба ташрењ; ќобили
ташкилї. шарњу баён, тавзењ шуда.
ТАШНА ﺗﺸﻨﻪ1. он ки ба нўшидани об эњтиёљ ТАШРИК а. ﺗﺸﺮﻳﻚкит. шарикї, ширкат; ша-
дорад. 2. маљ. муштоќ, хоњон, толиб; ташна рик кунонидан; њамдастї, њамфикрї.
кардан касеро ба обнўшї роѓиб гардонидан
ТАШРИФ а. ﺗﺸﺮﻳﻒбузург доштан, бузургќадр
(мас., хўроки шўр); ташна мондан об талаб
гардонидан; ташриф овардан омадан, бо
шудан; ташна шудан ба чизе маљ. толиб ва
омадани худ сарфароз гардонидан; ташриф
роѓиб шудан ба коре, ба чизе.
додан љома пўшонидан, љома бахшидан:
ТАШНАГИШИКАН ﺗﺸﻨﮕﻲﺷﻜﻦ рафъкунандаи ташриф бурдан рафтан (дар бораи одами
ташнагї. мўњтарам).
ТАШНАГЇ ﺗﺸﻨﮕﻲ1. ташна будан, эњтиёљ ба об ТАШРИФОВАР ﺗﺸﺮﻳﻒآورниг. ташриффармо.
доштан; аташ. 2. беобї, хушкї. 3. иштиёќ;
ташнагии фаъолият; ташнагиро шикастан
ТАШРИФОВАРЇ ﺗﺸﺮﻳﻒآوري ќадам ранља
карда омадан.
рафъи аташ (эњтиёљи об) кардан.
ТАШРИФОТ а. ﺗﺸﺮﻳﻔﺎتмаросими пазироии
ТАШНАДИЛ ﺗﺸﻨﻪدلон ки ба чизе раѓбати зиёд
пуршукўњ, пазирої.
дорад.
ТАШРИФОТЇ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲмарбут ба ташрифот.
ТАШНАДИЛЇ ﺗﺸﻨﻪدﻟﻲ орзумандї, иштиёќ
доштан. ТАШРИФФАРМО ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎташрифовар, он
ки бо омадани худ касеро сарфароз мегар-
ТАШНАЗАБОН ﺗﺸﻨﻪزﺑﺎنниг. ташналаб.
донад.
ТАШНАЗАДА ﺗﺸﻨﻪزده муштоќи об, иштиёќ-
ТАШТ ﻃﺸﺖ// ﺗﺸﺖдастшўй, лаган, тос; ташти
манд ба об.
касе аз бом афтодан расвои ом шудан, фош
ТАШНАКОМ ﺗﺸﻨﻪﻛﺎمниг. ташналаб. гардидани чигунагии касе.
ТАШНАКОМЇ ﺗﺸﻨﻪﻛﺎﻣﻲорзумандї, ташна- ТАШТАК ﺗﺸﺘﻚтасѓири ташт; дастшўяк, ла-
дилї, хоњон ва иштиёќманди чизе будан. ган, тос.
ТАШ – 332 –
ТАШТГАР ﺗﺸﺘﮕﺮкит. он ки ташт месозад. ТАЪЗИМ а. ﺗﻌﻈﻴﻢиззат, њурмат; хам шуда са-
лом додан ба бузургон.
ТАШХИС а. ﺗﺸﺨﻴﺺкит. муайян кардан ё до-
ниста гирифтани чизе; ташхиси беморї, ТАЪЗИР а. ﺗﻌﺰﻳﺮкит. љазодињї (бо задан);
ташхис додани дард. коњиш кардан; таъзир кардан љазо додан,
задан.
ТАШХИСОТ а. ﺗﺸﺨﻴﺼﺎتљ. ташхис.
ТАЪЗИЯ(Т) а. ﺗﻌﺰﻳﺖ// ﺗﻌﺰﻳﻪ1. тасаллї додан ба
ТАШЊИР а. ﺗﺸﻬﻴﺮмашњур гардонидан; ташњир
муносибати мотам; њамдардї баён кардан
кардан д. расвои ом кардан, гунањкорро ба
ба мотамзадае; таъзият баён кардан ба мо-
хар ё гов савор карда, дар шањр намоиш до-
тамзадае тасалло баён кардан (дилдорї до-
дан.
дан). 2. азодорї, мотам гирифтан.
ТАЪБИР а. ﺗﻌﺒﻴﺮ1. баён. 2. иборате, ки матла-
ТАЪЙИД а. ﺗﺄﻳﻴﺪкит. ќувватдињї, мадад-
беро баён мекунад; ба таъбири дигар ба ибо-
расонї; тасдиќ; таъйид кардан ќувват додан,
раи дигар, дигар хел карда гўем. 3. хоби ди-
тасдиќ кардан.
даи касеро тафсир кардан: таъбири хоб.
ТАЪЙИН а. ﺗﻌﻴﻴﻦ1. муайян кардан(-и њадди
ТАЪБИРГАР ﺗﻌﺒﻴﺮﮔﺮбаёнгари хоб.
фосила). 2. касеро гумоштан ба коре; таъйин
ТАЪБИРГЎЙ ﺗﻌﺒﻴﺮﮔﻮيон ки хобро таъбир ме- кардан (намудан) а) касеро ба коре гумош-
кунад. тан б) муќаррар намудан; таъйин шудан а)
гумошта шудан (ба иљрои вазифае); б)
ТАЪБИРДИЊАНДА ﺗﻌﺒﻴﺮدﻫﻨﺪه шарњдињандаи
муќаррар карда шудан; таъйин будан њатмї
хоби касе.
(аниќ, ногузир) будан.
ТАЪБИРДОН ﺗﻌﺒﻴﺮدانдонандаи баёни хоб.
ТАЪЙИННОМА ﺗﻌﻴﻴﻦﻧﺎﻣﻪњуљљат дар бораи гу-
ТАЪБИРКУНАНДА ﺗﻌﺒﻴﺮﻛﻨﻨﺪهтафсирдињандаи мошта шудани касе ба коре.
хоб.
ТАЪЙИНОТ а. ﺗﻌﻴﻴﻨﺎت1. муайян кардани ода-
ТАЪБИРНОМА ﺗﻌﺒﻴﺮﻧﺎﻣﻪкњн. китоб ё рисолае, мон ба вазифањо. 2. супоришњо ва таъкидњо.
ки дар он чї гуна таъбир кардани хоб баён
ТАЪКИД а. ﺗﺄﻛﻴﺪ1. аниќ кардани фикр ё сухане
ёфтааст.
бо такроран гуфтани он, собит кардани су-
ТАЪБИЯ а. ﺗﻌﺒﻴﻪкит. 1. оростан ё омода кар- хани пеш гуфташуда бо далелњо; таъкид ёф-
дан (-и сипоњ ба љанг). 2. нишондан, љой до- тан ба такрор аниќ ва ќувватноктар шудан
дан, љойгирї. (-и фикре); таъкид кардан (намудан) дубора
аниќтар карда гуфтан (суханеро). 2. исрор
ТАЪВИЗ I а. ﺗﻌﻮﻳﺬдуоњои бар коѓаз навиштае,
кардан, истодагарї кардан.
ки ањли хурофот барои дафъи бало ё захми
чашм ба бозу ё гардан мебанданд, тўмор, ТАЪКИДАН а. ً ﺗﺄﻛﻴﺪاбо таври љиддї гуфтан.
бозубанд.
ТАЪКИДЇ ﺗﺄﻛﻴﺪيмарбут ба таъкид, ба таври
ТАЪВИЗ II а. ﺗﻌﻮﻳﺾкит. 1. иваз. 2. товон; му- таъкидона.
кофот.
ТАЪЌИБ а. ﺗﻌﻘﻴﺐафтодан аз паи коре (чизе),
ТАЪВИЌ а. ﺗﻌﻮﻳﻖбо таъхир андохтан, таъхир, дунболагирї; пайгирї: таъќиб кардан.
дермонї.
ТАЪЌИБКУНАНДА ﺗﻌﻘﻴﺐﻛﻨﻨﺪهдунболагиран-
ТАЪВИЛ I а. ﺗﺄوﻳﻞкит. тафсир, баён. да, поянда, аз паи касе раванда.
ТАЪВИЛ ІІ а. ﺗﻌﻮﻳﻞ1. бо садои баланд гиря ТАЪЌИБОТ а. ﺗﻌﻘﻴﺒﺎتљ. таъќиб.
кардан, мадад хостан. 2. такя кардан ба чизе.
ТАЪЌИБОТЇ ﺗﻌﻘﻴﺒﺎﺗﻲба таври дунболагарї.
ТАЪДИБ а. ﺗﺄدﻳﺐкит. адабомўзї; тарбия;
ТАЪЛИМ а. ﺗﻌﻠﻴﻢомўхтани дониш, ёд додани
гўшмол (барои кори баде).
чизе ба касе; таълим гирифтан аз касе чизеро
ТАЪДОД//ТЕЪДОД а. ﺗﻌﺪادшумор, њисоб; миќ- ёд гирифтан; таълим додан ба касе чизе ёд
дор. додан; асбоби таълим асбоб ва таљњизоте, ки
дар мактабњо барои омўзиши аёнї лози-
– 333 – ТАЪ
манд. эмин ва осуда шудан; ба воситањои кор ва
зиндагї соњиб шудан.
ТАЪЛИМГИРИФТА ﺗﻌﻠﻴﻢﮔﺮﻓﺘﻪсоњиби маълу-
мот буда, донишгирифта. ТАЪМИНГАР ﺗﺄﻣﻴﻨﮕﺮон ки таъмин мекунад.
ТАЪЛИМГИРЇ ﺗﻌﻠﻴﻢﮔﻴﺮيомўзиш. ТАЪМИНКУНАНДА ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪهсифати феълии
замони њозира аз таъмин кардан; амнияти ка-
ТАЪЛИМГОЊ ﺗﻌﻠﻴﻢﮔﺎه љое, ки дарс мехонанд,
серо њифз кардан, таъмингар.
мактаб.
ТАЪМИНОТ а. ﺗﺎﻣﻴﻨﺎت1. љ. таъмин; амният,
ТАЪЛИМДИДА ﺗﻌﻠﻴﻢدﻳﺪهшахси маълумотдор.
бехавфї; хотирљамъ кардани касе: таъмино-
ТАЪЛИМДИЊЇ ﺗﻌﻠﻴﻢدﻫﻲтаълим додан, ёд до- ти иљтимої. 2. барои касе, коре чизњои зару-
дан, омўзиш. риро муњайё кардан.
ТАЪЛИМЇ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲмансуб ба таълим: барномаи ТАЪМИНОТЇ ﺗﺎﻣﻴﻨﺎﺗﻲмансуб ба таъминот;
таълимї. амниятї, хотирљамъї.
ТАЪЛИМОТ а. ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت1. љ. таълим. 2. нишон ТАЪМИР а. ﺗﻌﻤﻴﺮ1. обод (иморат) кардан. 2.
додани роњ ва тариќаи амал; нишондоди ислоњ кардани шикасту рехти бино; таъмир
амалкард; таълимот гирифтан аз касе дар кардан.
бораи коре нишондоди даркорї гирифтан;
ТАЪМИРБОБ ﺗﻌﻤﻴﺮﺑﺎبтаъмирталаб.
таълимот додан тариќи чї гуна амал кар-
данро ба касе нишон додан. 3. аќида, ѓоя. ТАЪМИРГАР ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺮон ки таъмир мекунад.
ТАЪЛИМХОНА ﺗﻌﻠﻴﻢﺧﺎﻧﻪљое, ки таълим ТАЪМИРГОЊ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺎهљое, ки баъзе дастгоњ-
медињанд, мактабхона; ◊ таълимхонаи адаб њоро таъмир мекунанд.
зиндон, њабсхона.
ТАЪМИРОТ а. ﺗﻌﻤﻴﺮاتљ. таъмир.
ТАЪЛИФ а. ﺗﺄﻟﻴﻒ1. фароњам овардан ва ба њам
ТАЪМИРТАЛАБ ﺗﻌﻤﻴﺮﻃﻠﺐэњтиёљманд ба таъ-
пайвастани чанд чиз. 2. навиштани ягон
мир: иморати таъмирталаб.
асари илмї ё адабї.
ТАЪН а. ﻃﻌﻦайбгирї; сарзаниш, коњиш; таъну
ТАЪЛИФКУНАНДА ﺗﺄﻟﻴﻒﻛﻨﻨﺪهшахсе, ки асар
лаън коњиш ва маломат.
менависад, эљод мекунад.
ТАЪНА а. ﻃﻌﻨﻪсарзаниш, маломат, коњиш;
ТАЪЛИФОТ а. ﺗﻌﻠﻴﻔﺎتљ. таълиф; маљмўи
таъна задан (кардан) айб гирифтан, маломат
навиштањои касе.
кардан; сарзаниш ва хоњиш кардан; таъна
ТАЪМ а. ﻃﻌﻢмаза, мазаи чизе, ки аз чашидани шунидан мавриди коњишу маломат гаштан.
он пайдо мешавад (талхї, ширинї, шўрї ва
ТАЪНАБОРОН ﻃﻌﻨﻪﺑﺎران:таънаборон кардан
ѓ.) таъми чизеро чашидан.
коњишу маломати зиёд кардан касеро.
ТАЪМИД I а. ﺗﻌﻤﻴﺪ:ѓусли таъмид д. мувофиќи
ТАЪНАЗАН ﺗﻌﻨﻪزنон ки таъна мезанад, мало-
маросими махсус дар калисо ѓусл додан.
матгар, айбљўй, бадгўй.
ТАЪМИД II а. ﺗﻌﻤﻴﺪ ќасд кардан, ќасдан коре
ТАЪНАЗАНЇ ﻃﻌﻨﻪزﻧﻲтаъна кардан.
кардан.
ТАЪНАОМЕЗ ﻃﻌﻨﻪآﻣﻴﺰбо коњишу маломат.
ТАЪМИМ а. ﺗﻌﻤﻴﻢкит. умумиятдињї, умумї
гардонидан, ба њам шомил гардондани чизе. ТАЪНАОМЕЗОНА ﻃﻌﻨﻪآﻣﻴﺰاﻧﻪмаломатомезона.
ТАЪМИН а. ﺗﺄﻣﻴﻦ1. омин гуфтан ба дуои касе. ТАЪНАСОР ﻃﻌﻨﻪﺳﺎرмаломати мардум шудан.
2. амният додан ба касе, хотирљамъ кардани
ТАЪРИФ а. ﺗﻌﺮﻳﻒ1. ситоиш, тањсин. 2. шино-
касе; таъмини маош (маишат) омода сохтани
сондан ё огоњонидан (дар бораи чизе), бо
васоили зиндагї; таъмин будан муњайё бу-
шарњу эзоњ чизеро шиносонидан.
дани васоили кор ва зиндагї барои касе;
таъмин кардан (намудан) эмин ва хотирљамъ ТАЪРИФА а. ﺗﻌﺮﻳﻔﻪнизоми меъёрбандї, ки аз
гардонидан касеро ба васоили зиндагї ё аз рўи он барои хизматрасонї маблаѓ ситони-
рўй додани хатаре; таъмин шудан (гардидан) да мешавад.
ТАЪ – 334 –
ТАЪРИФГАР ﺗﻌﺮﻳﻒﮔﺮтаърифкунанда. ТАЪРИХШИНОС ﺗﺄرﻳﺦﺷﻨﺎسмутахассиси илми
таърих, таърихдон.
ТАЪРИФДЎСТ ﺗﻌﺮﻳﻒدوﺳﺖон ки сутуда шу-
данро (таърифро) наѓз мебинад. ТАЪРИХШИНОСЇ ﺗﺄرﻳﺦﺷﻨﺎﺳﻲ илме, ки
таърихро меомўзад.
ТАЪРИФЇ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲшоёни таъриф, сазовори
таърифу ситоиш. ТАЪСИР I а. ﺗﺄﺛﻴﺮ1. асар ва нишона гузоштан
дар чизе; нуфуз. 2. зарб, асар. 3. амал; таъсир
ТАЪРИФНОМА ﺗﻌﺮﻳﻒﻧﺎﻣﻪхислатнома
бахшидан асар гузоштан, асар кардан;
(њуљљат); тавсифнома.
таъсир гузоштан ниг. таъсир бахшидан;
ТАЪРИФОТ а. ﺗﻌﺮﻳﻔﺎتљ. таъриф. таъсир кардан (намудан) асар (нуфуз) кар-
дан, корї шудан.
ТАЪРИХ а. ﺗﺄرﻳﺦ1. илм дар бораи инкишофи
љамъият ва табиат; шарњу баёни силсилаи ТАЪСИР II а. ﺗﻌﺴﻴﺮкит. душвор сохтан, муш-
воќеа ва њодисањо бо тартиби санаи вуќўи кил кардан.
онњо. 2. китобе, ки дар он воќеањо бо тарти-
ТАЪСИРБАХШ ﺗﺄﺛﻴﺮﺑﺨﺶасаркунанда, амал-
би вуќўъ зикр ёфтаанд; Таърихи Бухоро,
кунанда, муассир.
Таърихи Табарї. 3. санаи вуќўи њодисае;
таърихи фармон; таърихи навишта шудани ТАЪСИРБАХШО ﺗﺄﺛﻴﺮﺑﺨﺸﺎниг. таъсирбахш.
асар. 4. маљ. саргузашт.
ТАЪСИРНОК ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎكмуассир, нуфузнок.
ТАЪРИХАН а. ً ﺗﺄرﻳﺨﺎаз рўи таърих.
ТАЪСИРНОКЇ ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎﻛﻲботаъсир, асарбахш.
ТАЪРИХДОН ﺗﺎرﻳﺦدانвоќиф аз воќеоти гузаш-
та, касе, ки таърихро хуб медонад.
ТАЪСИРНОПАЗИР ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ бетаъсир, беа-
сар.
ТАЪРИХДОР ﺗﺄرﻳﺦدارњуљљате, ки таърихи (со-
ли навишти) он маълум мебошад; марсияи
ТАЪСИРНОПАЗИРЇ ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮي таъсирно-
бахшанда.
таърихдор марсияе, ки дар он солу моњи ва-
фоти касе зикр ёфтааст. ТАЪСИРОТ а. ﺗﺄﺛﻴﺮاتљ. таъсир.
ТАЪРИХЇ ﺗﺄرﻳﺨﻲ1. мансуб ба таърих, бањс- ТАЪСИРПАЗИР ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮтаъсиргиранда, му-
кунанда аз таърих: романи таърихї. 2. њоди- таассиршаванда.
саи ќобили зикр дар таърих; њуљљати
ТАЪСИРПАЗИРЇ ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮيтаъсиргирандагї,
муњимми таърихї; ањамияти таърихї дош-
таъсир пазируфтан.
тан дорои ањамият будан, ќобили зикр дар
таърих будан. 3. таърихдор; одами таърихї ТАЪСИРРАСОНАНДА ﺗﺄﺛﻴﺮرﺳﺎﻧﻨﺪه таъсирбах-
одами дар гузашта машњур; бинои таърихї шанда.
бинои ќадимае, ки аз љињати таърихи гузаш-
ТАЪСИРРАСОНЇ ﺗﺄﺛﻴﺮرﺳﺎﻧﻲрасонидани таъ-
та ањамият дорад.
сири худ ба чиз ё воќеаи дигар.
ТАЪРИХНАВИС ﺗﺄرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲон ки воќеањои
ТАЪСИС а. ﺗﺄﺳﻴﺲбино кардан, бунёд гузош-
гузаштаро ќайд мекунад, муаллифи асари
тан ва чизе; таъсис ёфтан (шудан) бино шу-
таърихї.
дан; барпо гардидан; таъсис кардан (наму-
ТАЪРИХНАВИСЇ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺗﺄرﻳﺦ ба навиштани дан) бино кардан, барпо намудан.
воќеањо машѓул шудан.
ТАЪСИСДИЊАНДА ﺗﺄﺳﻴﺲدﻫﻨﺪهбинокунанда,
ТАЪРИХНИГОР ﺗﺄرﻳﺦﻧﮕﺎرниг. таърихнавис. барпокунанда, муассис.
ТАЪРИХНИГОРЇ ﺗﺄرﻳﺦﻧﮕﺎري ниг. таърихна- ТАЪТИЛ а. ﺗﻌﻄﻴﻞистироњат, ба муддати
висї. маълум мутаваќќиф шудани машѓулиятњо
дар мактабњо барои дамгирї; рўзи таътил
ТАЪРИХНОМА ﺗﺄرﻳﺦﻧﺎﻣﻪномаи таърихї, ки-
рўзи истироњат; таътил шудан мутаваќќиф
тобе оид ба воќеањои гузашта.
шудан (кор, машѓулият).
ТАЪРИХЧЇ ﺗﺄرﻳﺨﭽﻲгуфт. муаррих, таърих-
ТАЪХИР а. ﺗﺄﺧﻴﺮба ќафо андохтани коре; дер
навис; мутахассиси фанни таърих.
кашидан (дер омадан) ба љое, дермонї, да-
– 335 – ТЕЃ
ранг; ба таъхир андохтан ба ќафо монон-дан дастгоњи бофандагї, ки торњои чизи боф-
(иљрои кореро); таъхир кардан дер мондан, танї аз даруни он мегузарад; аз дами теѓ гу-
дер омадан. зарондан куштан, ќатл кардан; теѓ задан а)
бо шамшер зада ќатл кардан, шамшер за-
ТАЪХИРНОПАЗИР ﺗﺄﺧﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮон чи ба ќафо
дан; б) љангидан; худро ба теѓу табар задан
андохтанаш номумкин аст.
ба њељ сахтї ва монеа нанигариста, ба коре
ТАЪХИРНОПАЗИРЇ ﺗﺄﺧﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮيба ќафо ан- иќдом кардан, худро ба обу оташ задан; теѓ
дохтанашаванда. кашидан шамшер аз ѓилоф баровардан, ба
љанг баромадан; теѓ рондан теѓ (поку) ба кор
ТАЪЉИЛ а. ﺗﻌﺠﻴﻞшитоб кардан; шитоб, аљала.
бурдан, бо устура тарошидан (мўйро); теѓ
ТАЪЉИЛЇ ﺗﻌﺠﻴﻠﻲшитобталаб, фаврї; таъхир- кашида нигоњ кардан бо нигоњи тунду тез
нопазир; ёрии таъљилии тиббї дастаи махсу- бар касе (чизе) нигаристан.
си тиббї барои фавран мадад расонидан дар
ТЕЃА ﺗﻴﻐﻪ1. њар чизи монанди теѓ тез ва буран-
мавриди фалокатњои ногањонї; чораи
да; дами корд, ханљар ва ѓ.. 2. баландии кўњ,
таъљилї чораи фаврї, илољи таъхирнопазир.
нўги кўњ, ќулла. 3. љои баланди њар чиз:
ТАЯММУМ а. ﺗﻴﻤﻢд. ба љо овардани тањорат теѓаи бинї, теѓаи рег. 4. шуоъ, партав; теѓаи
бо хок ё рег дар мавриди набудани об. офтоб шуои офтоб, партави хуршед. 5. дами
корд, дами шамшер.
ТАЯММУН а. ﺗﻴﻤﻦба фоли нек гирифтану му-
борак донистани чизе. ТЕЃАДОР ﺗﻴﻐﻪدارќулладор; бинии теѓадор би-
нии уќобї.
ТЕ تноми њарфи чоруми алифбои арабиасоси
тољикї, ки дар њисоби абљад ба 400 баробар ТЕЃАКМОНАНД ﺗﻴﻐﻚﻣﺎﻧﻨﺪ монанд ба устура,
аст. покушакл.
ТЕАТР лот. ﺗﺄﺗﺮ1. санъати намоиш додани ТЕЃАФРЎЗ ﺗﻴﻎاﻓﺮوزкит. љилодињандаи шам-
асари драмавї дар сањна. 2. биное, ки дар он шер, шамшеррез, кордсоз.
асари драмавї ба намоиш гузошта мешавад.
ТЕЃАФШОН ﺗﻴﻎاﻓﺸﺎنкит. афшонандаи шам-
ТЕАТРДЎСТ ﺗﺄﺗﺮدوﺳﺖон ки тамошои асарњои шер, шамшерзани моњир.
сањнавиро дўст медорад.
ТЕЃБАНД ﺗﻴﻐﺒﻨﺪон ки теѓ ба камар мебандад,
ТЕАТРЇ ﺗﺄﺗﺮيмансуб ба театр. њарбї, сипоњї.
ТЕАТРШИНОС ﺗﺄﺗﺮﺷﻨﺎسмутахассис ва кор- ТЕЃБАЛАНД ﺗﻴﻐﺒﻠﻨﺪдорои теѓаи калон будан,
шиноси риштаи театршиносї. ќуллаи баланд доштан (кўњ).
ТЕАТРШИНОСЇ ﺗﺄﺗﺮﺷﻨﺎﺳﻲилме, ки бо ТЕЃБОЗ ﺗﻴﻎﺑﺎزкит. теѓзан, шамшербози моњир,
омўхтани масъалањои санъати театрї кордбоз.
машѓул аст.
ТЕЃБОЗЇ ﺗﻴﻎﺑﺎزيкит. шамшербозї, кордзанї,
ТЕБ ﺗﻴﺐкит. саргашта, овора, њайрон, шитоб- бо шамшер љангидан.
зада.
ТЕЃБОРОН ﺗﻴﻎﺑﺎرانкит. љангу набарди сахт бо
ТЕВ ﺗﻴﻮкит. тоб, тавоної, ќувват, ќудрат, шамшер, бороне аз шамшеру теѓ.
тоќат.
ТЕЃДОР ﺗﻴﻐﺪارдорандаи теѓ, ањли шамшер;
ТЕВАНА ﺗﻴﻮﻧﻪгуфт. сўзани калон барои љанговар.
дўхтани чизњои дурушт, љуволдўз.
ТЕЃЗАН ﺗﻴﻎزنкит. шамшерзан, кордзан,
ТЕГИН ﺗﮕﻴﻦгуфт. муфт, бепул, ройгон. љанговар.
ТЕГИНХЎР ﺗﮕﻴﻦﺧﻮرгуфт. муфтхўр, туфайлї. ТЕЃЇ ﺗﻴﻐﻲмансуб ба теѓ; дорои теѓу корд.
ТЕЃ ﺗﻴﻎ1. шамшер, ханљар. 2. поку, устураи ТЕЃКАШЇ ﺗﻴﻐﻜﺸﻲаз ѓилоф баровардани
сартарошї; теѓу ташт маљ. нур ва офтоб. 3. шамшер, баромадан ба љанг.
лабаи тез ва бурандаи шамшер, корд, поку
ва ѓ; дами тези олатњои буранда. 4. шона дар
ТЕЃОЗМОЙ ﺗﻴﻎآزﻣﺎيкит. шамшерзан,
ТЕЃ – 336 –
љанговар. тараке, ки ба бадани одам сахт неш мезанад.
ТЕЃОРОЙ ﺗﻴﻎآرايкит. моњиру чобук дар шам- ТЕЗГАР ﺗﻴﺰﮔﺮустои тезкунанда.
шерзанї.
ТЕЗГАРД ﺗﻴﺰﮔﺮدтезрафтор, сареърафтор; бо
ТЕЃПАРТОФТА ﺗﻴﻎﭘﺮﺗﺎﻓﺘﻪ теѓдоршуда, ќирра- суръати зиёд роњраванда: ќатораи тезгард.
доршуда.
ТЕЗГАРДЇ ﺗﻴﺰﮔﺮديсареърафторї, чолокї дар
ТЕЗ ﺗﻴﺰ1. бурро, буранда (корд, шамшер); рафтор.
муќоб. кунд. 2. нўги њар чизе, ки борик ва
ТЕЗГИР ﺗﻴﺰﮔﻴﺮон ки ва он чи чизеро ба чолокї
тунук тарошида шуда бошад. 3. зуд, боши-
ба даст медарорад; тезчангол (паранда).
тоб; тезтар биёед њаял накунед. 4. сареъ; са-
реъгуфтор, суръатнок. 5. он чї таъм ва бўяш ТЕЗГОМ ﺗﻴﺰﮔﺎمкит. тезрафтор, чобукрав, тун-
забон ва димоѓро ба сўзиш меорад, тунд. 6. драфтор.
маљ. одами тундмиљоз, зудхашм; он ки зуд аз
ТЕЗГУДОЗ ﺗﻴﺰﮔﺪازзуд гудохташаванда, осон-
њолати эътидол баромада, асабї мешавад;
гудоз, зудгудоз.
тезу тунд бо касе бо хашм рафтор кардан, бо
муљодала пардохтан бо касе; аќли зењни тез ТЕЗГУЗАР ﺗﻴﺰﮔﺰرзуд гузаранда, зуд тайша-
зудфањм, њушёр, зуд дарёбанда; бозори тез ванда; нопойдор.
бозори часпон, серхаридор; забони тез маљ.
ТЕЗГУФТОР ﺗﻴﺰﮔﻔﺘﺎرон ки бо шитоб ва зуд-
гуфтори тунду талхи нешдор; нигоњи тез
зуд гап мезанад.
нигоњи гиро, нигоњи пуртаъсир; нигоњи тун-
ди хашмолуд; нури тез рўшноии баланди ТЕЗГЎШ ﺗﻴﺰﮔﻮشон ки гўши шунаво дорад; он,
нуфузкунанда, рўшноии баланд; оташи тез ки њама чизро ба гўш мегирад; суханчинони
оташи баланд, оташи сўзон; ќуллаи тез тезгўш.
ќуллаи нўгборик; тез кардан а) чарх доштан,
сўњон кардан, бурро гардонидан (лаб ё нўги
ТЕЗГЎША ﺗﻴﺰﮔﻮﺷﻪ риёз. дорои гўшаи тез,
тезкунља.
чизеро монанди корд, найза ва ѓ.); б) баран-
гехтан, шўрондан касеро бар зидди касе; ТЕЗДАВ ﺗﻴﺰدوдаванд, зуд даванда.
хашмгин (асабонї) кардан; тез шудан а) бур-
ТЕЗДАМ ﺗﻴﺰدم1. касе ё њайвоне, ки нафасаш
ро шудан, буранда гардидан; б) ба шўр ома-
тезу сўзон аст. 2. корд ё асбобе, ки дамаш тез
дан, хашмгин шудан; оташин шудан.
аст.
ТЕЗБИН ﺗﻴﺰﺑﻴﻦбодиќќат, њамаро зуд фароги-
ТЕЗДАНДОН ﺗﻴﺰدﻧﺪانон ки дандони буранда
ранда; маљ. мушоњидакор, даќиќназар; чаш-
(гузаранда) дорад.
ми тезбин.
ТЕЗДАРГИРАНДА ﺗﻴﺰدرﮔﻴﺮﻧﺪهтезоташгиранда.
ТЕЗБИНЇ ﺗﻴﺰﺑﻴﻨﻲзудбинандагї, зудбинї.
ТЕЗДАСТ ﺗﻴﺰدﺳﺖчолок, чобук, ўњдабаро.
ТЕЗБОЛ ﺗﻴﺰﺑﺎلтезпар, парандае, ки парвози
сареъ дорад, тезпарвоз. ТЕЗДАСТЇ ﺗﻴﺰدﺳﺘﻲчолокї, чобукї, ўњдабарої.
ТЕЗБОЗОР ﺗﻴﺰﺑﺎزارбозори гарму пурмуштарї, ТЕЗЗАБОН ﺗﻴﺰزﺑﺎنон ки забонаш (гуфтораш)
бозоре, ки серодаму пурбор аст, бозори тунду нешдор аст, тундгуфтор.
боравнаќ.
ТЕЗЗАБОНЇ ﺗﻴﺰزﺑﺎﻧﻲтундгуфторї,
ТЕЗБОЗОРЇ ﺗﻴﺰﺑﺎزاريмаљ. гарм будани бозор, сахтгуфторї, сахтгўї.
пурравнаќии бозор.
ТЕЗЗЕЊН ﺗﻴﺰذﻫﻦбофаросат, зирак, њушёр.
ТЕЗБЎ(Й) ( ﺗﻴﺰﺑﻮ)يон чи бўйи тез дорад, монан-
ди сирпиёз, пиёз ва ѓ.
ТЕЗЗЕЊНЇ ﺗﻴﺰذﻫﻨﻲ фаросатнокї, зиракї,
њушёрї.
ТЕЗВАЉД ﺗﻴﺰوﺟﺪзуд ба ваљд оянда, он ки зуд
ТЕЗИС ю. ﺗﺰﻳﺲфикри асосие, ки муаллиф ё
ба љўшу хурўш меояд.
нотиќ дар таълиф ё баромади худ онро ис-
ТЕЗВИР ﺗﻴﺰوﻳﺮкит. тезњуш, бањуш, тезфањм. бот, таъкид, ё рад кардан мехоњад; баёни
мухтасари фикр ва мулоњизањои асосии як
ТЕЗГАЗАК ﺗﻴﺰﮔﺰك њашараи сиёњчаи хурд-
– 337 – ТЕЗ
асар ё суханронї. шўронидан (касеро ба муќобили касе).
ТЕЗЇ ﺗﻴﺰي1. буррогї, бурандагї. 2. суръат. 3. ТЕЗПАЗ ﺗﻴﺰﭘﺰзудпаз: хўроки тезпаз, меваи тез-
тундї (дар таъм ва бў). 4. баландї, паз.
нуфузкунандагї (овоз, рушної). 5. маљ. тунд-
ТЕЗПАЗАК ﺗﻴﺰﭘﺰكмевае, ки нисбат ба
миљозї, асабоният, ѓазабнокї, хашмгирї; ба
њамнавъони худ зудтар мепазад.
тезї, бо тезї а) бо суръат; б) бо зудї, бо ши-
тоб; тезї кардан хашмгин шудан, дурушт- ТЕЗПАЙКОН ﺗﻴﺰﭘﺎﻳﻜﺎنкит. пайкони тез ва зуд
рафторї кардан, асабонї шудан. фурўраванда, пайконе, ки нўгаш бисёр бо-
рику тез аст.
ТЕЗКИН ﺗﻴﺰﻛﻴﻦбадкина, бадљањл, кинагир.
ТЕЗПАР ﺗﻴﺰﭘﺮниг. тезпарвоз.
ТЕЗКОР ﺗﻴﺰﻛﺎرчобукдаст; он, ки дар иљрои кор
чолоку чаќќон аст. ТЕЗПАРВОЗ ﺗﻴﺰﭘﺮوازон чи бо суръат мепарад.
ТЕЗКОРЇ ﺗﻴﺰﻛﺎري корро тез анљом додан, ТЕЗПО ﺗﻴﺰﭘﺎниг. тезрафтор.
чолокї.
ТЕЗРАВ ﺗﻴﺰروон ки тез роњ меравад; зудгар-
ТЕЗКУНАНДА ﺗﻴﺰﻛﻨﻨﺪه тезонанда касеро бар данда, бо суръат њаракаткунанда (мас., мо-
зидди касе. шин).
ТЕЗКУНЉА ﺗﻴﺰﻛﻨﺠﻪкунљи тез. ТЕЗРАВЇ ﺗﻴﺰرويзудравї, тундравї, зудгардан-
дагї, тез роњ гаштан.
ТЕЗМАЃЗ ﺗﻴﺰﻣﻐﺰ зудранљ, зуд хашмгиншаван-
да. ТЕЗРАНЉ ﺗﻴﺰرﻧﺞзудранљ; он ки аз чизе хеле ба
осонї ва зуд озурдахотир мешавад.
ТЕЗМИЗОЉ ﺗﻴﺰﻣﺰاجзудхашм, тундмизољ.
ТЕЗРАФТОР ﺗﻴﺰرﻓﺘﺎرниг. тезрав.
ТЕЗНАВИС ﺗﻴﺰﻧﻮﻳﺲон ки бо суръат менависад,
дар навиштан чобукдаст. ТЕЗСАЙРОН ﺗﻴﺰﺳﻴﺮانниг. тезрафтор.
ТЕЗНАВИСЇ ﺗﻴﺰﻧﻮﻳﺴﻲтез китобат кардан. ТЕЗСУРЪАТ ﺗﻴﺰﺳﺮﻋﺖбаландсуръат, он чи
ТЕЗНИГОЊ ﺗﻴﺰﻧﮕﺎهон ки нигоњи тезу гиро до- суръати зиёд дорад (мас., њавопаймо).
рад.
ТЕЗТАК ﺗﻴﺰﺗﻚтезрафтор (асп), бодпо, даванд.
ТЕЗНОХУН ﺗﻴﺰﻧﺎﺧﻮنниг. тезчангол. ТЕЗ-ТЕЗ ﺗﻴﺰﺗﻴﺰ1. зуд-зуд, бо суръат; шитобон.
ТЕЗНЎЛ ﺗﻴﺰﻧﻮلтезминќор, парандае, ки 2. дам ба дам; бисёр.
минќори буррову гузаро дорад. ТЕЗУТУНД ﺗﻴﺰوﺗﻨﺪ1. шадид, муташанниљ. 2.
ТЕЗОБ I ﺗﻴﺰآبоби тез, оби љараёнаш босуръат, хашмгин, ѓазаболуд.
оби тез љоришаванда. ТЕЗФАЊМ ﺗﻴﺰﻓﻬﻢњушёр, заковатманд.
ТЕЗОБ II ﺗﻴﺰآبасид, кислота, мањлули кисло- ТЕЗФАЊМЇ ﺗﻴﺰﻓﻬﻤﻲќобиляти зуд дарк кардани
та; кислотаи азотї. матлабе, заковатмандї, њушёрї.
ТЕЗОБА ﺗﻴﺰآﺑﻪниг. тезоб I. ТЕЗФИКР ﺗﻴﺰﻓﻜﺮниг. тезфањм.
ТЕЗОБДИЊАНДА ﺗﻴﺰآﺑﺪﻫﻨﺪه1. тез об додан. 2. ТЕЗФИКРЇ ﺗﻴﺰﻓﻜﺮيниг. тезфањмї.
он ки филизотро бо кислота обутоб ТЕЗХАШМ ﺗﻴﺰﺧﺸﻢ он ки зуд хашм мегирад,
медињад. тундхўй.
ТЕЗОБДИЊЇ ﺗﻴﺰآﺑﺪﻫﻲтезоб додани филизњо. ТЕЗЊАРАКАТ ﺗﻴﺰﺣﺮﻛﺖзудњаракат.
ТЕЗОБЇ ﺗﻴﺰآﺑﻲмансуб ба тезоб; тезобзада. ТЕЗЊАРАКАТЇ ﺗﻴﺰﺣﺮﻛﺘﻲзудњаракатї.
ТЕЗОБХЎРДА ﺗﻴﺰابﺧﻮرده асидхўрда: филизи ТЕЗЊУШ ﺗﻴﺰﻫﻮشњушёр, зирак, зудфањм, зако-
тезобхўрда. ватманд.
ТЕЗОН(И)ДАН ﺗﻴﺰاﻧﻴﺪن// ﺗﻴﺰاﻧﺪن1. суръати чизе- ТЕЗЧАНГ ﺗﻴﺰﭼﻨﮓ1. ниг. тездаст. 2. ниг. тезчан-
ро афзудан, сареътар гардонидан. 2. маљ. гол.
ТЕЗ – 338 –
ТЕЗЧАНГОЛ ﺗﻴﺰﭼﻨﮕﺎلдорои панљаи сахту ги- ТЕЛЕВИЗИОНЇ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﺎﻧﻲон чи ки тариќи те-
ро (сифати парандаи гўштхўр). левизион пахш мегардад.
ТЕЗЧАШМ ﺗﻴﺰﭼﺸﻢниг. тезбин. ТЕЛЕВИЗОР лот. ﺗﻠﻮﻳﺰارдастгоњи экрандор
барои гирифтани намоишњои телевизионї.
ТЕЗЧАШМЇ ﺗﻴﺰﭼﺸﻤﻲ чашми тез (бино) дош-
тан. ТЕЛЕГРАММА ю. ﺗﻠﮕﺮﻣﻪниг. барќия.
ТЕЗЧОП ﺗﻴﺰﭼﺎپон чи ки тез чоп карда меша- ТЕЛЕГРАФ ю. ﺗﻠﮕﺮفсистемаи дастгоњњои тех-
вад. никии махсус барои мухобира (хабардињї)
аз масофаи дур (дастгоњи фиристанда,
ТЕЗЉАРАЁН ﺗﻴﺰﺟﺮﻳﺎنсифати дарё, ки обаш
дастгоњи гиранда ва симњои васл).
босуръат љараён дорад: тезоб.
ТЕЛЕГРАФЇ ﺗﻠﮕﺮﻓﻲ1. мансуб ба телеграф. 2.
ТЕЗШИКАН ﺗﻴﺰﺷﻜﻦзудшикан.
ба воситаи телеграф; агентии телеграфї му-
ТЕЗШИКАНЇ ﺗﻴﺰﺷﻜﻨﻲба зудї шикастан. ассисаи додан ва гирифтани ахбор ба воси-
таи телеграф; алоќаи телеграфї мухобира ба
ТЕЗШУНАВ ﺗﻴﺰﺷﻨﻮниг. тезгўш.
воситаи телеграф. мухобироти телеграфї
ТЕКТОНИКА ю. ﺗﻴﻜﺘﺎﻧﻴﻜﻪгеол. яке аз соњањои алоќаи телеграфї; хабар фиристодан ва ги-
илми геология, ки бо омўхтани сох-ти рифтан ба воситаи телеграф.
ќишри Замин, ќонунияти њаракат ва
ТЕЛЕГРАФХОНА ﺗﻠﮕﺮﻓﺨﺎﻧﻪљое, ки дастгоњњои
таѓйироти он машѓул аст.
телеграфї насб шудааст ва ахбори телег-
ТЕКТОНИКЇ ﺗﻴﻜﺘﺎﻧﻴﻜﻲгеол. мансуб ба сохти рафї ќабул карда мешавад.
ќишри Замин ва њодисањое, ки дар он рўй
ТЕЛЕДАСТГОЊ ﺗﻠﻪدﺳﺘﮕﺎهдастгоњи телевизионї.
медињад: њодисаи тектоникї зилзила.
ТЕЛЕМАНОРА ﺗﻠﻪﻣﻨﺎرهманораи телевизионї.
ТЕЛА ﺗﻴﻠﻪгуфт. такон; тела додан (кардан) та-
кон додан. ТЕЛЕМЕТР ю. ﺗﻠﻪﻣﺘﺮдурсанљ, асбоб барои ан-
дозагирии масофа.
ТЕЛАДИЊЇ ﺗﻴﻠﻪدﻫﻲгуфт. тела додан, (махсу-
сан, дар издињоми зиёди одамон, дар љойњои ТЕЛЕМЕТРЇ ﺗﻠﻪﻣﺘﺮيмансуб ба телеметр.
љамъиятї).
ТЕЛЕМЕХАНИКА ю. ﺗﻠﻪﻣﺨﻨﻴﻜﻪидора кардани
ТЕЛБА ﺗﻠﺒﻪгуфт. 1. саросема, шитобкор. 2. амалиёти истењсолї ва назорат бар онњо аз
ноќисулаќл; телба кардан касеро саросема масофаи дур ба воситаи васоили махсус;
кардан, њадања кунонидан; телба шудан са- соњаи илме, ки бо ин кор машѓул аст.
росема шудан, сари њисоби худро гум кар-
дан, чї кор кардани худро надониста мон-
ТЕЛЕМЕХАНИКЇ ﺗﻠﻪﻣﺨﻨﻴﻜﻲ мансуб ба теле-
механика.
дан.
ТЕЛЕСКОП ю. ﺗﻠﺴﻜﺎپдурбини калони астро-
ТЕЛБАГЇ ﺗﻠﺒﮕﻲгуфт. саросемагї, њаросонї;
номї барои расад кардани ситорањо ва
шитобкорї.
љисмњои осмонї.
ТЕЛБАКОР ﺗﻠﺒﻪﻛﺎرгуфт. он ки дар иљрои коре
ТЕЛЕСКОПЇ ﺗﻠﺴﻜﺎﭘﻲмарбут ба телескоп.
саросема мешавад ва шитоб мекунад; он ки
кореро бемулоњиза, насанљида ва њадања ба ТЕЛЕСТУДИЯ ю. ﺗﻠﻪﺳﺘﻮدﻳﻪстудияи телевизион;
љо меорад. маркази намоишњои телевизионї.
ТЕЛБАКОРЇ ﺗﻠﺒﻪﻛﺎريкори њадања, саросема. ТЕЛЕТАЙП англ. ﺗﻠﻪﺗﻴﭗдастгоње аз ќабили
мошинкаи хатнависї, ки ахбори телегра-
ТЕЛЕБАРНОМА ﺗﻠﻪﺑﺮﻧﺎﻣﻪ барномаи симої
фиро худ менависад.
(телевизионї).
ТЕЛЕТАЙПЇ ﺗﻠﻪﺗﻴﭙﻲба таври худнависї.
ТЕЛЕВИЗИОН лот. ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﺎنсоњаи илм, техни-
ка ва фарњанг, ки барои тавассути ТЕЛЕФОН ю. ﺗﻠﻔﺎنдастгоњи махсус барои
дастгоњњои радиоэлектронї ба масофа инти- интиќоли овоз аз масофаи дур ба воситаи
ќол додани тасвир мусоидат мекунад. симњо ва ќувваи барќ; телефон гузарондан
– 339 – ТЕР
алоќаи телефонї барпо кардан; телефон руњониён мебошад.
кардан гап задан бо телефон; ◊ телефони
ТЕОЛОГИЯ ю. ﺗﺌﺎﻻﮔﻴﻪилми илоњиёт, илми
дастї дастгоњи махсусе, ки алоќаро бе сим
дин; фиќњ, диншиносї.
пайваст мекунад.
ТЕОРЕМА ю. ﺗﻴﺎرﻳﻤﻪ1. фикр кардан, дида ба-
ТЕЛЕФОНЇ ﺗﻠﻔﺎﻧﻲмансуб ба телефон; ба воси-
ромадан. 2. риёз. даъво ва иддаое, ки ба
таи телефон; алоќаи (гуфтугўи) телефонї
далелњо исбот мешавад; ќазия.
гуфтугў, мухобира ба воситаи телефон.
ТЕППА ﺗﭙﻪ1. баландї, пуштаи баланд баро-
ТЕЛЕФОННИГОШТ ﺗﻠﻪﻓﺎنﻧﮕﺎﺷﺖхабари расмї,
мада аз замин, тал. 2. болои (фарќи) чизе;
ки мазмуни он ба воситаи телефон дода ме-
теппа-теппа талу теппањои ба таври паињам
шавад; хабари телефонї.
омада.
ТЕЛЕФОНЧЇ ﺗﻠﻔﺎنﭼﻲгуфт. корманди теле-
ТЕППАДОР ﺗﭙﻪدارдорои баландї, дорои
фон; он ки дар сари дастгоњи робитаи
теппањо, пуштаву баландињо.
телефонї кор мекунад ва мухобиракунанда-
гонро бо њам мепайвандад. ТЕППАКЎЊ ﺗﭙﻪﻛﻮه талу теппаи доманаи
кўњмонанд.
ТЕЛПАК ﺗﻠﭙﻚкаллапўши пўстї (аз мўина).
ТЕППАЧА ﺗﭙﻪﭼﻪтали на чандон баланд.
ТЕЛПАКДОР ﺗﻠﭙﻚدارдорои телпак, он ки дар
сар телпак дорад: телпаки ќароќўлї ТЕРАПЕВТ ю. ﺗﺮﭘﻮتтиб. пизишки беморињои
каллапўши аз пўсти ќароќўлї дўхташуда. дарунї, пизишки беморињои дохили бадан,
дармоншинос.
ТЕЛПАКДЎЗ ﺗﻠﭙﻚدوز дўзандаи каллапўшњои
пўстї. ТЕРАПЕВТЇ ﺗﺮاﭘﻮﺗﻲтиб. дармоншиносї, оид
ба касалињои дарунї: шўъбаи терапевтї.
ТЕЛПАКДЎЗЇ ﺗﻠﭙﻚدوزيамали (кори) телпак-
дўз, дўзандае, ки аз пўст ва мўина пўшиши ТЕРАПИЯ ю. ﺗﺮاﭘﻴﻪтиб. яке аз соњањои асосии
сар медўзад. тиб, ки бе дорую дармон муолиља кардани
касалињои даруниро меомўзад.
ТЕЛПАКМЎЙ ﺗﻠﭙﻚﻣﻮيон ки мўи ѓулии тел-
пакшакл дорад. ТЕРГАВ т. ﺗﺮﮔﻮгуфт. истинтоќ, бозпурсї,
тафтиш ва маълум кардани шароити вуќўи
ТЕМОР ﺗﻴﻤﺎر1. ѓам, андўњ, ѓусса. 2. ѓамхорї,
љинояте; тергав кардан аз касе гап гирифтан;
парасторї, нигоњубин: темор кашидан ѓам
ба тергав афтодан мавриди истинтоќ ва
хўрдан, андўњгин шудан.
бозпурсї ќарор гирифтан, ба мањкамаи дах-
ТЕНДЕР англ. ﺗﻨﺪرба даст овардани шартнома лдори тафтиш љалб карда шудан (барои
ба воситаи гузаронидани музоядањо. истинтоќ).
ТЕНДЕРЇ ﺗﻨﺪري мансуб ба тендер, ба воситаи ТЕРМЕКС ю. ﺗﺮﻣﻴﻜﺲдастгоњи гармидињанда.
тендер.
ТЕРМИТ лот. ﺗﺮﻣﻴﺖ1. зоол. мўриёна. 2. тех.
ТЕННИС англ. ﺗﻴﻨﺲварз. бозии варзишї байни омехтаи алюминї бо оксиди оњан, ки аз
ду кас бо ракетка ва тўбчаи майда. сўзондани он њарорати баланд њосил меша-
вад.
ТЕННИСБОЗ ﺗﻴﻨﺴﺒﺎزиштироккунанда дар бо-
зии теннис, бозингари теннис. ТЕРМИН лот. ﺗﺮﻣﻴﻦниг. истиллоњ.
ТЕННИСБОЗЇ ﺗﻴﻨﺴﺒﺎزيбозии теннис. ТЕРМОГРАФ ю. ﺗﺮﻣﺎﮔﺮفгармосанљ, асбоб ба-
рои ба таври автоматї ќайд кардани
ТЕНОР ит. ﺗﻨﺎر1. баландтарин овози мардона.
таѓйироти њарорат.
2. соњиби чунин овоз.
ТЕРМОГРАФИЯ ю. ﺗﺮﻣﺎﮔﺮﻓﻴﻪгармосанљї.
ТЕОДОЛИТ ю. داﻟﻴﺖĤﺗﻴ асбоби геодезии
зовиясанљ, кунљсанљ. ТЕРМОДИНАМИКА ю. ﺗﺮﻣﺎدﻳﻨﻤﻴﻜﻪфиз. фасли
физика, ки хосиятњои умдаи мувозинати
ТЕОКРАТИЯ ю. ﻛﺮﺗﻴﻪĤ ﺗﻴяк тарзи давлатдорї,
њарорати системањо, љараёни мувозинат ва
ки дар он њокимияти сиёсї дар дасти
ба намудњои дигар табдил ёфтани энергияи
ТЕР – 340 –
њароратро тадќиќ менамояд. ТЕХНИКЇ ﺗﺨﻨﻴﻜﻲмансуб ба техника; адабиёти
техникї китобњо оид ба техника; муњаррири
ТЕРМОДИНАМИКЇ ю. ﺗﺮﻣﺎدﻧﻤﻴﻜﻲ мансуб ба
техникї он ки масъули сохти техникии ки-
термодинамика.
тоб аст.
ТЕРМОМЕТР ю. ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮњароратсанљ.
ТЕХНОЛОГ ю. ﺗﺨﻨﺎﻻگмутахассиси соњаи тех-
ТЕРМОС ю. ﺗﺮﻣﺎسобдони махсус барои дар як нология дар истењсолот, фановар.
њарорати муайян нигоњ доштани гармии мо-
ТЕХНОЛОГИЯ ю. ﺗﺨﻨﺎﻻﮔﻴﻪмаљмўи донишњо
еи дарунаи он.
оид ба тарз ва василањои љорї кардани
ТЕРМОЯДРОЇ ﺗﺮﻣﺎﻳﺪراي:реаксияи термоядрої љараёнњои истењсолї; фановарї.
реаксияи табдили њастањои њидроген (обзо)
ТЕХНОЛОГЇ ﺗﺨﻨﺎﻻﮔﻲмансуб ба технология.
ба њастањои унсурњои муќтадиртари дигар:
яроќи термоядрої. ТЕША ﺗﻴﺸﻪафзори оњании болѓашакли дамаш
тез (барои чўбтарошї ё заминканї); теша за-
ТЕРРАКОТА ит. ﺗﺮهﻛﺎﺗﻪмаснуоти сафолї.
дан бо теша кор кардан (чўб тарошидан ва
ТЕРРАРИУМ ﺗﺮهرﻳﻮم бино барои њифзи ѓ.); ба пои (решаи) касе теша задан маљ. ба
хазандањо. нобудии касе кўшидан; теша ба сўи худ за-
дан маљ. тамаъкор будан; њар корро ба на-
ТЕРРОР лот. ﺗﺮارситам ва љазои љисмонї
фъи худ кардан.
(куштан, њабс ва бадарѓа) бар муќобили му-
холифони сиёсї; кору амали берањмона (бар ТЕЪДОД//ТАЪДОД а. ﺗﻌﺪادниг. таъдод.
муќобили мухолифони сиёсї); љабру фишор,
ТИБ(Б) а. ﻃﺐмаљмўи донишњо оид ба бемо-
нобуд ва зўроварї барои маѓлуб кардани
рињо, тарзи муолиља ва роњњои пешгирии
мухолифони сиёсї.
онњо, пизишкї.
ТЕРРОРИЗМ лот. ﺗﺮارﻳﺰمсиёсати тарсондан ва
ТИБ ﻃﺐ1. бўи хуш, форам; ◊ бўи тиб бўи хуш,
фурў нишондани душманони сиёсї, мазњабї
хушбўй. 2. покї, покизагї: тиби хулќ поки-
ва ѓ. бо роњи зурї, нобудсозї ва куштор.
загии хулќ, хушхулќї.
ТЕРРОРИСТ лот. ﺗﺮارﻳﺴﺖтарафдор ё ишти-
ТИББЇ ﻃﺒﻲмансуб ба тиб; њамшираи тиббї за-
роккунанда дар нобудсозї ва дигар амалиё-
не, ки дар касалхона беморонро парасторї
ти террористї.
мекунад, парастор; ёрии тиббї ташкилоте,
ТЕРРОРИСТЇ ﺗﺮارﺳﺘﻲмансуб ба террорист; ки дар мавриди рўй додани ягон фалокат ё
амали террористї. бемории ногањонї ба имдоди тиббї меши-
тобад.
ТЕХНИК ю. ﺗﺨﻨﻴﻚ1. мутахассиси соњаи тех-
ника. 2. мутахассисе, ки маълумоти миёнаи ТИБИТ ﺗﺒﻴﺖмўи нарму нозуке, ки дар зери па-
техникї дорад. ри мурѓон ё зери пашми баѓали чорпоён
мерўяд ва аз нахи он матоъњои латифу нозук
ТЕХНИКА ю. ﺗﺨﻨﻴﻜﻪ1. маљмўи воситањои
мебофанд.
фаъолияти инсон, ки дар љараёни инкишофи
истењсолот дар љомеа љамъ шудааст. 2. тех. ТИБИТЇ ﺗﺒﻴﺘﻲаз тибит бофташуда.
маљмўи техника, мошину таљњизот ва ѓ. 3.
ТИБЌ а. ﻃﺒﻖмувофиќ, мутобиќ: тибќи...
маљмўи малака, намуд ва тарзњои пешбурди
мувофиќї... аз рўи...
истењсолоти риштаи муайян; техникаи сохт-
мон, техникаи љамъоварии њосил. ТИЗ ﺗﻴﺰкит. боде, ки аз шимол мебарояд, боди
шикам.
ТЕХНИКАДОН ﺗﺨﻨﻴﻜﻪدانмутахассиси яке аз
соњањои техника. ТИК ﺗﻚматои бадошти ѓафси нахї, ки рахњои
рангоранг дорад.
ТЕХНИКАПАРАСТ ﺗﺨﻨﻴﻜﻪﭘﺮﺳﺖ он ки техни-
каро мепарастад. ТИККА I ﺗﻜﻪпорае аз чизе, пора, парча; як
тикка нон, тикка-тикка пора-пора; тикка-
ТЕХНИКАПАРАСТЇ ﺗﺨﻨﻴﻜﻪﭘﺮﺳﺘﻲпарастиши
тикка кардан чизеро пора-пора кардан, ба
техника, дўст доштани техника.
порчањои майда људо намудан; тикка-тикка
– 341 – ТИЛ
шудан пора-пора шудан; ◊ тиккаи муњаббат ТИЛ(Л)ОГИН ﻃﻼﮔﻴﻦаз тил(л)о сохташуда.
он чи аз хўрокворї ба касе дода мешавад
ТИЛ(Л)ОГУН ﻃﻼﮔﻮنмонанди тил(л)о.
(барои бурдан ба хона), залла.
ТИЛ(Л)ОДОР ﻃﻼدارон ки тил(л)о дорад ва он
ТИККА II ﺗﻜﻪгуфт. рост; фароз; муќоб. нишеб.
чи дар таркиби худ тил(л)о дорад; реги
ТИЌЌОНДАН ﺗﻘﺎﻧﺪنгуфт. зўран даровардан, тил(л)одор реге, ки дар он заррањои тил(л)о
фурў бурдан (чизеро ба љойе) чизеро бо зўр омехтааст.
ва фишор ба љойе љо кардан; даровардан.
ТИЛ(Л)ОЗАМИН ﻃﻼزﻣﻴﻦмаљ. замини њосил-
ТИЌЌОНЉ ﺗﻘﺎﻧﺞгуфт. дањанбанди шиша. хези пурбаракат.
ТИЌ-ТИЌ ﻃﻖ- ﻃﻖтаќлиди овозї, садои пасти ТИЛ(Л)ОЇ ﻃﻼﺋﻲмансуб ба тил(л)о; аз тил(л)о
чизе; тиќ-тиќи соат садои кор кардани соат; сохташуда; асри тил(л)ої даврони равнаќу
тиќ-тиќ кардан дарро оњиста задан (кўбидан) дурахшандагї.
дарро.
ТИЛ(Л)ОКАМАР ﻃﻼﻛﻤﺮ1. камарбанди тил‐
ТИЛИМ ﻃﻠﻢгуфт. як ќисми буридашудаи на (л)ої. 2. он ки камарбанди тил(л)ої баста-
чандон калони харбуза ё тарбуз, карч; як аст. 3. маљ. мансабдор.
тилим харбуза як карч харбуза.
ТИЛ(Л)ОКОВ ﻃﻼﻛﺎو1. он ки бо кофтан ва ёф-
ТИЛИСМ а. ﻃﻠﺴﻢтаъвиз ва љодуе, ки фолбин тани тил(л)о машѓул аст. 2. коргари кони
ва љодугарон навишта медињанд ва ба тил(л)о; заршўй.
эътиќоди хурофотї гўё он дорандаашро аз
ТИЛ(Л)ОКОВЇ ﻃﻼﻛﺎوي кофтани тил(л)о,
балову озор нигоњ медорад ё ба вай бахт ва
љустуљўи тил(л)о.
кушоиши кор меорад; тилисми чизеро
шикастан а) ботил ва бетаъсир гардонидани ТИЛ(Л)ОКОР ﻃﻼﻛﺎر1. устои асбобу анљоми
тилисм (љоду); б) маљ. душвории кореро зинатии тил(л)ої; заркўб. 2. он чи бо тил(л)о
бартараф кардан; тилисм бастан љоду кар- оро дода ё андуда шудааст.
дан: тилисми њайрати авњом а) лавњањои
ТИЛ(Л)ОКОРЇ ﻃﻼﻛﺎريзаркўбї, ба рўяш оби
фикру хаёлот; б) олами вањмњои ботил.
тил(л)о давондашуда, зарандуд.
ТИЛИСМБАНД ﻃﻠﺴﻢﺑﻨﺪљодугар.
ТИЛ(Л)ОКЎБ ﻃﻼﻛﻮب1. бо тил(л)о ородода-
ТИЛИСМБОН ﻃﻠﺴﻤﺒﺎنон ки сирри тилисмро шуда, зарандуд; зулфњои тил(л)окўб
(љодуро) дар даст дорад; аждањои тилисмбон овезањои зарандуди лаљоми асп. 2. кўбандаи
аждањои мавњуме, ки гўё посбони ганљњои тил(л)о, устои зарандудкор, тил(л)окор,
тилисм аст. заркўб.
ТИЛИСМШИКАН ﻃﻠﺴﻢﺷﻜﻦон ки тилисмро ТИЛ(Л)ОКЎБЇ ﻃﻼﻛﻮﺑﻲзаркўбї, тил(л)окорї.
бетаъсир ва бекор мегардонад; Эраљи ти-
ТИЛ(Л)ОНОК ﻃﻼﻧﺎكдорои тил(л)о; он чи дар
лисмшикан кањрамони достони халќї.
таркибаш тил(л)о њаст (мас., рег.) дорад.
ТИЛ(Л)О ﻃﻼ1. унсури химиявї, филизи
ТИЛ(Л)ОРАНГ ﻃﻼرﻧﮓба ранги тил(л)о, зард;
гаронбањои зардранг; зар, зари холис, зари
мўи тил(л)оранг мўи зарди рахшон.
сурх; тил(л)ои рег тил(л)ое, ки заршўён ба
воситаи шустани рег њосил кардаанд; ТИЛ(Л)ОХЕЗ ﻃﻼﺧﻴﺰљое, ки аз он тил(л)о ба
тил(л)ои сафед маљ. пахта; тил(л)ои сиёњ маљ. даст меояд; водии тил(л)охез минтаќае, ки
нафт ва ангиштсанг. 2. таър. воњиди пул. хоки њосилноки пурманфиате дорад.
ТИЛ(Л)ОБАРКАШ ﻃﻼﺑﺮﻛﺶгуфт. хеле ТИЛЛО ﻃﻼниг. тил(л)о.
гаронбањо ва баландќадр, он чи баробари
ТИЛМОЧ т. ﺗﻴﻠﻤﺎچгуфт. тарљумон, бештар
зар ќадр дорад, бисёр ќимат; тил(л)обаркаш
тарљумони лафзї.
кардан хеле даќиќ вазн кардан.
ТИЛЛОАНДУД ﻃﻼاﻧﺪودон чи ба рўяш оби
ТИЛ(Л)ОВОРЇ ﻃﻼواريасбобњои зиннат ва
тил(л)о давонда шудааст, зарандуд.
ороиши аз тил(л)о сохташуда.
ТИЛЛОВАТ ﺗﻼوتбо оњанг ва ќироати махсус
ТИЛ – 342 –
хондани Ќуръон; тилловат кардан. бадеие, ки хислатњои характерноки умуми-
ятдодашудаи як гурўњ одамонро дарбар до-
ТИЛЛОЯ ﻃﻼﻳﻪ1. ниг. талоя. 2. чизи моли-
рад.
дашаванда, марњам.
ТИП II ﺗﻴﭗ:тип-торик тамоман торик.
ТИМ І ﺗﻴﻢ1. растаи болопўшида. 2. корвонса-
рой. ТИПОЛОГИЯ ю. ﺗﻴﭙﺎﻻﮔﻴﻪтаснифот аз рўи ин ё
он аломату нишонањои умумї; умумият.
ТИМ ІІ ﺗﻴﻢѓам, андўњ.
ТИПОЛОГЇ ﺗﻴﭙﻮﻟﻮژيмансуб ба типология.
ТИМ ІІІ англ. ﺗﻴﻢдастаи варзишї: тими мун-
тахаби футбол. ТИПСОЗЇ ﺗﻴﭗﺳﺎزيадш. офарандаи об- разњои
типии бадеї.
ТИМОЃ//ТИМОЌ т. ﺗﻤﺎق// ﺗﻤﺎغгуфт. илтињоби
пардаи луобии димоѓ, ки боиси гирифтагии ТИР I ﺗﻴﺮ1. чўби рости борике, ки ба як нўгаш
бинї ва резиши об аз он мешавад, зуком, оњани нўгтезе шинонда, бо камон мепар-
назла; тимоѓ шудан зуком шудан. тофтанд. 2. гулўлае, ки бо милтиќ, тўп ва ѓ.
партоб мекунанд, (мепарронанд); тир андох-
ТИМОР ﺗﻴﻤﺎرкит. парасторї ва нигоњубин ба
тан а) партоб кардани тир (ба воситаи ка-
одами бемор; ниг. темор.
мон, милтиќ, тўп ва ѓ.); б) маљ. таъна задан,
ТИМОЉ ﺗﻴﻤﺎجпўсти перосташуда, навъи чарми пичинг, гап паррондан; тир задан паррон-
нозук. дан, холї кардан (тирро аз туфанг); тир бар
санг расидан (хурдан) ба маќсад ноил нашу-
ТИМСОЛ а. ﺗﻤﺜﺎل1. сурат, расм. 2. монанд кар-
дан; аз коре ноумед шудан; тир хўрдан
дан чизеро ба чизи дигаре; тимсоли… ба
маљрўњ шудан; тир ба нишон расидан њосил
мисли…, ба монанди.. .
шудани маќсад, ба даст даромадани чизи
ТИМСОЊ а. ﺗﻤﺴﺎحсусмори калонљуссаи обї. матлуб; ба як тир ду нишон (сайд, шикор)
задан дар айни замон ду корро кардан; тир
ТИМЧА ﺗﻤﭽﻪ растаи танг ва хурди болопў-
хок хўрдан ба њадаф нарасидани тир; ба
шида.
даст надаромадани маќсад; тир аз камон
ТИН I а. ﺗﻴﻦанљир. љаст–љаст кор, ки аз кор гузашт, пушаймонї
ва чораљўї фоида надорад: тири ахтардўз
ТИН II т. ﺗﻴﻦкњн. тангаи хурдтарини пул дар
тири дуррав; тиру камон а) ќавси ќўзањ; б)
муомилот, садяки сўм; тин ба тин хеле аниќ
абрўву мижгони ёр.
ва муайян; як тин њам нест пул тамоман
нест; ба як тин њам намеарзад хеле беќадр ТИР II ﺗﻴﺮ1. чўби ѓафси дарозе, ки дар
аст. бинокорї ба кор меравад, болор. 2. мењвар;
тири ароба оњане, ки чархњои ароба ба ду
ТИН III а. ﻃﻴﻦхок, гил, лой.
тарафи он гузаронида мешавад; тири ош
ТИНАТ а. ﻃﻴﻨﺖнињод, табиат; хулќ, сиришт. чўби дарози лўндаи тарошидашудае, ки бо
он хамирро мекушоянд, тирак; ё тир мека-
ТИНГ-ТИНГ ﺗﻨﮓ ﺗﻨﮓтаќлиди овози асбобњои
фад ё љувоз (зарб.).
торї (мас., танбўр); тинг-тинг кунондан
танбўрро танбўрро оњиста-оњиста ба садо ТИР III ﺗﻴﺮнуљ. 1. сайёраи Уторид, ки дар илми
дароварда ситорашиносии бостон ба шакли котиб, да-
бир тасвир мегардид; тири фалак киноя аз
ТИНЉ т. ﺗﻨﺞгуфт. осуда, осоишта; ором; тинљ
Уторид. 2. моњи чоруми соли шамсї, ки ба
будан осуда будан; осудањол будан; тинљ
22 июн – 22 июл рост меояд.
кардан касеро ором кардан, осуда гардони-
дан: тинљ шудан осуда шудан. ТИР IV ﺗﻴﺮфасли сол, ки баъд аз тобистон ояд,
тирамоњ.
ТИНЉЇ ﺗﻨﺠﻲгуфт. осудагї, осоиштагї;
оромї; сулњ. ТИР V ﺗﻴﺮњисса, бањра, насиба, ќисмат.
ТИП I ю. ﺗﻴﭗкњн. 1. навъ, хели чизе, ки ТИР VІ ﺗﻴﺮбиёбон.
аломатњои хос дорад (мас., тип – навъњои
асосии муносибатњои истењсолї). 2. образи
ТИРА I ﺗﻴﺮه 1. торик, тор; сиёњ. 2. гилолуд,
– 343 – ТИР
ѓайрисоф (об); бахти тира бахти сиёњ, бахти мевае, ки дар тирамоњ мепазад, меваи дер-
бад, бахти шум; хоки тира хоки сиёњ; чашми паз: себи тирамоњї; кишти тирамоњї киште,
тира чашми хира; чашми ќувваи биноияш ки дар тирамоњ, пас аз ѓундоштани њосил
кам; њавои тира њавои гирифта (абрнок); ти- анљом дода мешавад, љави тирамоњї љави
ра гаштан (шудан) а) торик (хира) шудан; б) дар тирамоњ кишташуда.
гилолуд шудан; в) бад шудан, шиддат пайдо
ТИРАМОЊРЎЯ ﺗﻴﺮهﻣﺎﻫﺮوﻳﻪќарибии тирамоњ;
кардан (муносибат, робита); тира гаштани
айёми тирамоњ;
аќл халал пайдо намудани аќл, ошуфтагии
аќл; тира кардан торик кардан; гилолуд кар- ТИРАНДОЗ ﺗﻴﺮاﻧﺪاز он ки дар тир андохтан
дан; тираву тор сахт торик, торику сиёњ. моњир аст.
ТИРА II ﻃﻴﺮه кит. 1. сабукї. 2. хиљил, шар- ТИРАНДОЗЇ ﺗﻴﺮاﻧﺪازيтирпаронї, тирзанї.
манда.
ТИРАНИЊОД ﺗﻴﺮهﻧﻬﺎد бадсиришт, тирагуњар,
ТИРААЌЛ ﺗﻴﺮهﻋﻘﻞошуфтааќл, он ки ќувваи тираравон.
аќлиаш халал пайдо кардааст.
ТИРАРАНГ ﺗﺮهرﻧﮓхира, сиёњтоб, сиёњранг.
ТИРАБАХТ ﺗﻴﺮهﺑﺨﺖбадбахт, шумтолеъ,
ТИРАРОЙ ﺗﻴﺮهرايбадният, сиёњдил.
сиёњбахт, беаќл, камаќл.
ТИРАРЎ(Й) ( ﺗﻴﺮهرو)يон ки чењрааш хираву
ТИРАБАХТЇ ﺗﻴﺮهﺑﺨﺘﻲбадбахтї, сиёњбахтї,
гирифта аст.
шумтолеї; носозгории бахт.
ТИРАРЎЗ ﺗﻴﺮهروزсиёњрўз, бадбахт, сияњрўзгор.
ТИРАБЕРУН ﺗﻴﺮهﺑﻴﺮونон ки зоњираш торик
аст, одаме, ки зоњиран бадќавоќ аст. ТИРАРЎЗГОР ﺗﻴﺮهروزﮔﺎرниг. тирарўз.
ТИРАГЇ ﺗﻴﺮﮔﻲторикї, сиёњї, хирагї; носозї; ТИРАРЎЗЇ ﺗﻴﺮهروزي бадбахтї, сиёњрўзгорї,
шиддат ва кашидагї (дар робитањо); куду- шумтолеї.
рат.
ТИРАСЎЗ ﺗﻴﺮهﺳﻮزон чи хира месўзад, он чи
ТИРАГУН ﺗﻴﺮﮔﻮنхираранг, сиёњтоб, хира. рўшноии баланди расо надорад (чароѓ).
ТИРАДИЛ ﺗﻴﺮهدل сиёњдил, баддил, бадхоњи ТИРАФКАН ﺗﻴﺮاﻓﻜﻦ он ки тир меафканад, ти-
мардум. рандоз.
ТИРАДИЛЇ ﺗﻴﺮهدﻟﻲбадхоњї, сиёњдилї, бадхоњ ТИРАФОМ ﺗﻴﺮهﻓﺎمтираранг, сиёњфом.
будан.
ТИРАЧАШМ ﺗﻴﺮهﭼﺸﻢон ки чашмаш хира ме-
ТИРАЗАМИР ﺗﻴﺮهﺿﻤﻴﺮтирадил, сиёњдил. бинад; он ки биниши чашмаш кам аст; но-
бино.
ТИРАЖ фр. ﺗﻴﺮژкњн. 1. адади нашри рўзнома,
китоб ва ѓ.; адади дар як бор чоп кардашу- ТИРАШАБ ﺗﻴﺮهﺷﺐшаби торик, шаби зулмонї.
даи рўзнома, китоб ва ѓ. 2. як давраи бозии
ТИРАШАБЇ ﺗﻴﺮهﺷﺒﻲдар тирашаб, дар торикї.
вомбарг.
ТИРБАНД ﺗﻴﺮﺑﻨﺪкит. камарбанд ё миёнбанди
ТИРАК ﺗﻴﺮك1. тири ош, чўби махсус барои
бофта аз пашми шутур, ки ба он тир ва њар
кушодани хамир; тахтаву тирак маљ. молу
гуна асбоби сафар овезон кунанд.
мулк, бисот; тахтаву тираки худро
ѓундоштан кореро бас кардан, бисоти кори ТИРБАРГ ﺗﻴﺮﺑﺮگбарги дорои нўгњои тез.
худро барчидан. 2. дарахти ар-ар, як навъ
ТИРБОЛ а. ﻃﺮﺑﺎلбурљи баланд дар болои теп-
сафедор.
па; бинои баланд, иморати баланд.
ТИРАМАЃЗ ﺗﻴﺮهﻣﻐﺰ тиработин, тиранињод,
ТИРБОРОН ﺗﻴﺮﺑﺎرانпайдарњам (бефосила)
дарунсияњ.
фурў рехтани тир аз њар тараф; тирборон
ТИРАМОЊ ﺗﻴﺮهﻣﺎهфасли сеюми сол, фасли паси кардан якбора тири бисёре холї кардан ба
тобистон, фасли хазон, пойиз. љое ё тарафи касе; бо тир куштан касеро,
эъдом бо тир; ба зери оташи тир гирифтан
ТИРАМОЊЇ ﺗﻴﺮهﻣﺎﻫﻲ 1. мансуб ба тирамоњ. 2.
(љоеро); тирборон шудан эъдом шудан; бо
ТИР – 344 –
тир кушта шудани одами мањкум ба эъдом. ТИРМОР ﺗﻴﺮﻣﺎرнавъи мор, ки чун тир рост па-
рида – парида меравад ё њуљум мекунад.
ТИРВОР ﺗﻴﺮوارчун тир, монанди тир; хеле тез
ва босуръат. ТИРМОРВОР ﺗﻴﺮﻣﺎروارчун тирмор; рост.
ТИРГАК ﺗﻴﺮﮔﻚчўбе, ки онро ба чизе чун такя ТИРНОГУЗАР ﺗﻴﺮﻧﺎﮔﺬرон чи тир ва гулўла ба он
мегузоранд, такя, тамба, тирак; тиргак кар- асар намекунад; зирењпўш.
дан тирак (тамба) кардан.
ТИРНОРАС ﺗﻴﺮﻧﺎرسљое, ки ба он тир намера-
ТИРГАКМОН ﺗﻴﺮﮔﻜﻤﺎنтамбамон, тамбагузар, сад.
такягузар.
ТИРОЗ ﺗﻴﺮازзеб, зинат, ороиш; наќшу нигор;
ТИРГОН ﺗﻴﺮﮔﺎنдар Эрони ќадим љашне, ки тирози љањон унвони ќадимаи шањри Хуљанд.
дар сездањуми Тир ба муносибати як шуда-
ТИРОЖА ﺗﻴﺮاژهкит., ниг. тироза.
ни номи рўз бо номи моњ баргузор мешуд.
ТИРОЗА ﺗﻴﺮازهкит. рангинкамон, тирожа, ќавси
ТИРДОН ﺗﻴﺮدانљои тирмонї, тиркаш.
ќузањ, камони Рустам.
ТИРЕ ﺗﻴﺮهхатчаи уфуќї (-), ки рабт ва алоќаи
ТИРОЗАНДА ﺗﻴﺮازﻧﺪهзебо ороишдињанда, зеб-
зичи ду калимаро байни њамдигар нишон
бахш, зинатбахш.
медињад (мас., иљтимої-сиёсї).
ТИРПАРВОЗ ﺗﻴﺮﭘﺮوازтезпарвоз чун тир.
ТИРЕЗ//ТИРИЗ ﺗﻴﺮﻳﺰпорчаи сегўша бурида-
шудае, ки ба ду тарафи доман ё таги баѓали ТИРПАРРОНЇ ﺗﻴﺮﭘﺮاﻧﻲтирандозї; тирпаронї
љома гузошта дўхта мешавад. кардан тир андохтан (аз ду љониб ба сўи
њамдигар).
ТИРЕЗА ﺗﻴﺮﻳﺰهдаричае дар девори хона барои
даромадани њаво ва рушної; чорчўбаи ши- ТИРРАС ﺗﻴﺮرسљое, ки тир омада мерасад, ма-
шадоре, ки ба ин дарича шинонда мешавад. софае, ки тир омада ба њадаф расида метаво-
ТИРЕЗАКОРЇ ﺗﻴﺮﻳﺰهﻛﺎريхонае, ки деворњояш над.
тирезабанд аст, хонаи сертиреза. ТИРРОМ ﺗﻴﺮرامгуфт. маккор, фиребгар.
ТИРЕЗАЧА ﺗﻴﺮﻳﺰهﭼﻪтирезаи хурд. ТИРРОМЇ ﺗﻴﺮراﻣﻲгуфт. маккорї, фиребгарї.
ТИРЗАН ﺗﻴﺮزن1. он ки тир мезанад, тирандоз. 2. ТИРРОНЧА(К) ﺗﻴﺮاﻧﭽﻚ// ﺗﻴﺮاﻧﭽﻪтирмизак, мањ-
маљ. мањбубае, ки нигоњаш шўху тез мебошад. мадонои якрав.
ТИРЗАНЇ ﺗﻴﺮزﻧﻲамали тирзан, тирандозї.
ТИРСОЗ ﺗﻴﺮﺳﺎز1. он ки тир месозад. 2. маљ. миз-
ТИРИСТ ﺗﻴﺮﺳﺖкит. сесад. роб, захма.
ТИРКАШ ﺗﻴﺮﻛﺶ1. тирдон. 2. зењи камон, ки он- ТИРУКАМОН ﺗﻴﺮوﻛﻤﺎنнимдоираи рангоранге,
ро кашида тирро партоб мекунанд. 3. сўрохи ки ваќти борон дар осмон намудор мешавад,
тирандозї дар девори ќалъањои ќадим. камони Рустам, ќавси ќузањ.
ТИРКАШОН ﺗﻴﺮﻛﺸﺎنон ки ба майдони љанг ба- ТИРХОНА ﺗﻴﺮﺧﺎﻧﻪ гуфт. тирдон, магазин (дар
рои силоњњо тир мекашонад.
милтиќ).
ТИРКИШ ﺗﻴﺮﻛﺶтасмае, ки ваќти ба ароба бас-
тани асп аз як шоту ба шотуи дигар меравад ТИРХЎРДА ﺗﻴﺮﺧﻮردهсифати феълии замони
(ба воситаи њалќаи зинча). њозира аз тир хўрдан; захмдор, захмї, маљрўњ.
ТИРКИШЇ ﺗﻴﺮﻛﺸﻲмансуб ба тиркиш. ТИРЉЎЙ ﺗﻴﺮﺟﻮيљўи рости асосї дар пахтазор,
шолизор ва майдонњои дигари кишти обї.
ТИРКИШТАСМА ﺗﻴﺮﻛﺶﺗﺴﻤﻪтасмаи тиркиш.
ТИТ ﺗﻴﺖгуфт. пош, пароканда, дарњаму
ТИРМЕХ ﺗﻴﺮﻣﻴﺦмансуб ба тири мехмонанд. барњам, зеру рў; тит кардан пароканда кар-
ТИРМИЗАК ﺗﻴﺮﻣﺰكбачаи шўхи гапдон. дан, пош додан, зеру рў намудан; титу ѓози
касе, чизеро баровардан маљ. расво кардан,
ТИРМОНАНД ﺗﻴﺮﻣﺎﻧﻨﺪба монанди тир, ба сони сирри касеро фош кардан; титу пит парокан-
тир. да, рехтаву пошида; тит кардан пароканда
– 345 – ТОБ
кардан, рехтану пошидан; титу ѓоз кардан зе- ТИЊЇ ﺗﻬﻲ1. холї, холї будани даруни чизе;
ру рў (дарњаму барњам) кардан; тит шудан па- муќоб. пур; тињї кардан холї кардан; ќолаб
роканда шудан, пош хўрдан; парешону тињї кардан маљ. љон додан, мурдан. 2. соф,
дарњаму барњам шудан. пок, барї.
ТИТАВ ﺗﻴﺘﻮтазарв, мурѓи даштї. ТИЊУ ﺗﻴﻬﻮбедона.
ТИТОЛ ﺗﻴﺘﺎلсуханњои мутоибаомез; ибора ва ТИЉОРАТ а. ﺗﺠﺎرتдоду гирифт, хариду фурўш;
љумлањои ширинкоронаи муаммоомези савдо; тиљорат кардан хариду фурўш кардан,
зоњиран ба њамдигар зид ва ночаспон, ки савдогарї кардан.
маънои маљозї ва киноявии иљтимої дорад.
ТИЉОРАТЇ ﺗﺠﺎرﺗﻲмансуб ба тиљорат, марбут ба
бењтарин намунаи титол тарзи нигориши
корњои хариду фурўш: муносибати тиљоратї.
Шамсиддини Шоњин дар «Бадоеъуссаноеъ»
аст. ТИЉОРАТХОНА ﺗﺠﺎرتﺧﺎﻧﻪмуассисаи тиљоратї,
љои савдо ва хариду фурўш.
ТИТОЛБОФЇ ﺗﻴﺘﺎلﺑﺎﻓﻲмуаммогўї, суханони
зоњиран ночаспони муаммоомез гуфтан. ТО I ﺗﺎ1. пешоянд њадди масофа ва ваќтро ифода
мекунад: аз кўњ то ба кўње, аз дашт то ба даш-
ТИТР фр. ﺗﻴﺘﺮунвони як навиштае, ки ќабл аз
те; аз аввал то охир; сар то сар; то дидан то
шурўи матлаб маъмулан бо њуруфи дурушт-
мулоќоти дигар.
тар аз матн чоп мешавад.
ТО II ﺗﺎ1. пайвандак модоме ки, агар, ваќте ки…
ТИТШУДА ﺗﻴﺖﺷﺪهпарокандашуда.
2. њамин ки, ба мањзи он ки, ба муљарради он
ТИФЛ а. ﻃﻔﻞкўдаки навзод; кўдак; бача кўдак; ки. 3. ба ќадре... ки; ба андозае ки…. 4. иллат,
тифли разеъ бачаи ширхор; тифли ашк донаи сабаб ва боисро мефањмонад; то ки барои он
ашк, ќатраи оби дида; тифли резон киноя аз ки; ба хотири он ки...; то њол, то ба њол то ин
шароби ангур. ваќт.
ТИФЛДОР ﻃﻔﻠﺪارкўдакдор, зане, ки бачаи шир- ТО III ﺗﺎкалимаи таъкид ва нидо: 1. њаргиз, асло.
мак дорад. 2. боэњтиёт бош!, њазар кун!, зинњор!. 3. охир,
нињоят (дар хитоб ва савол). 4. њатто.
ТИФЛДЎСТ ﻃﻔﻞدوﺳﺖбачадўст, кўдакдўст.
ТО IV // ТА ﺗﻪ// ﺗﺎпасванди нумератив адад, дона.
ТИФЛЇ ﻃﻔﻠﻲбачагї, хурдї, кўдакї.
ТОАТ а. ﻃﺎﻋﺖ1. итоат, фармонбардорї. 2. д.
ТИФЛОНА ﻃﻔﻼﻧﻪбачагона, кўдакона.
ибодат, парастидан; тоату ибодат.
ТИФОЌ а. ﺗﻔﺎق иттифоќ, муттафиќ; мувофиќат,
ТОАТВАРЇ ﻃﺎﻋﺘﻮريибодатгарї.
якдилї
ТОАТГАЊ ﻃﺎﻋﺖﮔﻪниг. тоатгоњ.
ТИФОЌАН а. ًﺗﻔﺎﻗﺎ гуфт. тасодуфан; баногоњ,
нохост. ТОАТГОЊ ﻃﺎﻋﺖﮔﺎهибодатгоњ.
ТИФОЌЇ ﺗﻔﺎﻗﻲягонагї, вањдат. ТОАТФУРЎШ ﻃﺎﻋﺖﻓﺮوشон ки ба ибодат
кардан худнамої мекунад.
ТИФОЌО ﺗﻔﺎﻗﺎниг. тифоќан.
ТОАТПЕША ﻃﺎﻋﺖﭘﻴﺸﻪон ки пайваста ба тоату
ТИФОЌОНА ﺗﻔﺎﻗﺎﻧﻪдўстона.
ибодат машѓул аст.
ТИЊИГОЊ ﺗﻬﻲ ﮔﺎه1. ќисми бадан байни шикам тоб ﺗﺎب1. асоси замони њозира аз феъли
ва пањлу; тарафи рост ва чапи шикам. 2. маљ. тобидан ва тофтан. 2. љузъи пасини баъзе
дарун. калимањои мураккаб ба маънои тобдињанда;
(мас. ресмонтоб) тобон, фурўзон; (маљ.
ТИЊИДАСТ ﺗﻬﻲدﺳﺖнодор, бечиз, камбаѓал; бе-
оламтоб, шабтоб...).
пул.
ТОБ II ﺗﺎبтоќат, бардошт, сабр, ором, ќудрат,
ТИЊИДАСТЇ ﺗﻬﻲدﺳﺘﻲнодорї, тангдастї,
тавоної; тоб овардан тоќат (бардошт, исто-
камбаѓалї, бепулї.
дагї, пойдорї) кардан; тоб надоштан тоќат
ТИЊИМАЃЗ ﺗﻬﻲﻣﻐﺰбемаѓз, беаќл; аблањ. надоштан, бардошт карда ната-вонистан; б)
ТОБ – 346 –
бемор будан, ранљур будан; тоб гурехтан (мўи) тобдор мўи фатила.
бемор (ранљур) шудан.
ТОБДОР II ﺗﺎﺑﺪارдурахшон, тобнок, тобишнок.
ТОБ III ﺗﺎبпеч, печу хам (дар таноб, мўй); тоб
ТОБЕИН а. ﺗﺎﺑﻌﻴﻦтобеъ; тобеот; тобеин будан
додан тофтан, печ додан, печухамдор кардан
тобеъ будан, фармонбардор будан; тобеъ бу-
(ресмон, мўйро): гўши касеро тоб додан а) гўши
дан ба марказе.
касеро бо даст тофтан, печ додан; б) маљ.
касеро танбењ кардан; тоб хўрдан а) печиш ТОБЕИЯТ а. ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ1. итоат кардан. 2. фуќарои
пайдо кардан, тофта шудан, тобида шудан; б) (райяти) давлате будан.
печу хамдор шудан, каљу килеб шудан; в) ба
ТОБЕОТ а. ﻃﺎﺑﻌﺎتдења ва љойњои маскуне, ки
печутоб афтодан, музтариб шудан; г) гаштан,
тобеи як маркази маъмурї мебошанд.
гардиш кардан ба тарафе; ба тоб гирифтан
танбењ кардан; љазо додан, сахт гирифтан; тоб ТОБЕЪ а. ﺗﺎﺑﻊфармонбардор, итоаткунанда, му-
партофтан хушкида каљ шудан (мас., тахта, теъ; тобеъ будан фармонбардор будан, дар
чўб). тањти итоати касе ё љое будан; тобеъ гардидан
(шудан) мутеъ шудан, дар итоати касе ё мар-
ТОБ IV ﺗﺎبтобиш, нур, дурахш, рушної, фурўѓ,
казе будан; фармонбардор гаштан; пайравї
гармї; ба тоб будан дурахшону тобанда
кардан.
будан; дар тоб будан фурўзон будан;
шўълавар будан; обу тоб а) дурахшонї, ТОБЕЪКУНАНДА ﺗﺎﺑﻊﻛﻨﻨﺪهтобеъ кардан.
шукуфої; б) маљ. равнаќ, ривољ, хуррамї; ба
ТОБИДАН I ﺗﺎﺑﻴﺪن1. тоб додан, тофтан, печи-
обу тоб омадан сабзу хуррам ва шукуфон
дан, печондан. 2. маљ. гардондан, рў гардон-
шудан; обу тоб ёфтан пухта шудан.
дан, баргаштан, итоат накардан.
ТОБА//ТОВА ﺗﺎوه// ﺗﺎﺑﻪзарфи филизие, ки дар он
ТОБИДАН II ﺗﺎﺑﻴﺪن1. дурахшидан, нур додан,
гўшт, моњї ё тухмро бирён мекунанд; тоба
рўшної додан. 2. сахт тафсидан, тафсондан,
гирифтан ќатор шудан, саф кашидан ваќти
сўзондан. 3. маљ. озурда шудан, ѓамгин шу-
иљрои кори дастљамъї (мас., њангоми дарав); ◊
дан, парешон шудан.
тобаи зар киноя аз офтоб.
ТОБИДАН III ﺗﺎﺑﻴﺪنтоб овардан, тоќат кардан,
ТОБАДОН//ТОБДОН ﺗﺎﺑﻪدان||ﺗﺎﺑﺪانравзанае, ки
бардошт кардан.
аз он љо ба хона њаво ва рўшної медарояд.
ТОБИСТОН ﺗﺎﺑﺴﺘﺎنфасли дувуми сол, ки баъди
ТОБАК ﺗﺎﺑﻚгуфт. дард; печиш; тобаки шикам
бањор меояд; фасли гармо, тамуз.
дарди шикам.
ТОБАНДА ﺗﺎﺑﻨﺪه1. тобдињанда. 2. дурахшанда,
ТОБИСТОНА ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻪ мансуб ба тобистон;
тобистонї.
рўшноидињанда, рахшанда, тобон.
ТОБИСТОНБОБ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎنﺑﺎبтобистонї, муно-
ТОБАНДАГЇ ﺗﺎﺑﻨﺪﮔﻲдурахшандагї, тобиш,
сиби тобистон; молњои тобистонбоб молњое,
тобонї; давраи тобандагї маљ. давраи
ки мавриди истеъмол ва мавсими фурўшашон
шукуфої (ављ ва тараќќї).
фасли тобистон аст.
ТОБАСАНГ ﺗﺎﺑﻪﺳﻨﮓсанги рўяш њамвору пањн,
ТОБИСТОНЇ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲмансуб ба тобистон; хонаи
санги мусаттањ.
тобистонї; либоси тобистонї.
ТОБЃУЛА ﺗﺎبﻏﻮﻟﻪпечу тоби чизе; он чи печу тоб
хўрдааст; тобѓула кардан печ додан.
ТОБИШ ﺗﺎﺑﺶ дурахш, рахшандагї, партав,
љило.
ТОБДИЊЇ ﺗﺎﺑﺪﻫﻲтофтан, тоб додан, печу тоб
додани чизе.
ТОБИШНОК ﺗﺎﺑﺸﻨﺎك тобон, љилодор, дурах-
шон.
ТОБДОДА ﺗﺎﺑﺪادهтофташуда, ба њам бофташуда
ТОБНОК ﺗﺎﺑﻨﺎك1. тобон, рахшон, дурахшон. 2.
(мас., мўй).
тафсон, тафсанда, сўзон.
ТОБДОН ﺗﺎﺑﺪانниг. тобадон.
ТОБОВАР ﺗﺎبآورбардоштнок, тоќаткунанда.
ТОБДОР I ﺗﺎﺑﺪارпечу хамдор, чиндор; гесўи
ТОБОВАРЇ ﺗﺎبآوريтоќат, тањаммул, бардошт,
– 347 – ТОЗ
истодагарї дар пеши чизе; тобоварї кардан ТОВУСХИРОМ ﻃﺎوسﺧﺮامмаљ. хушрафтор.
тоќат кардан, сабру тањаммул доштан.
ТОЃЇ а. ﻃﺎﻏﻲтуѓёнкунанда, саркаш, аз њад
ТОБОВАРОНА ﺗﺎبآوراﻧﻪаз рўи тобоварї. таљовузкунанда, нофармон; гарданкаш.
ТОБОН ﺗﺎﺑﺎنдурахшон, мунаввар, рахшон; моњи ТОЃУТ а. ﻃﺎﻏﻮت1. бут, дар эътиќоди мусулмо-
тобон моњи мунаввар; рухсори тобон рўи зебо; нон ба ѓайр аз Худо њар чизе, ки онро пара-
тобон будан дурахшидан, дурахшон ва рах- стиш мекунанд. 2. иблис, шайтон.
шанда будан; тобон шудан дурахшон (рав-
ТОЃУТПАРАСТ ﻃﺎﻏﻮتﭘﺮﺳﺖ1. бутпараст. 2.
шан) шудан.
девпараст, иблиспараст.
ТОБОНЇ ﺗﺎﺑﺎﻧﻲдурахшонї, фурўзонї.
ТОЃУТПАРАСТЇ ﻃﺎﻏﻮتﭘﺮﺳﺘﻲдевпарастї,
ТОБСИТОН ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن бетобу тавонкунанда, бутпарастї, иблиспарастї.
тоќатрабо.
ТОЖ ﺗﺎژкит. хайма, чодар, хиргоњ.
ТОБУТ ﺗﺎﺑﻮتсандуќи чўбин, ки мурдаро дар он
ТОЖИК ﺗﺎژﻳﻚниг. тољик.
гузошта ба ќабристон мебаранд.
тоз ﺗﺎزасоси замони њозира аз тохтан, тозидан;
ТОБУТКАШ ﺗﺎﺑﻮتﻛﺶон ки тобутро ба дўш
амр ба давидан.
бардошта ба гўристон мебарад.
ТОЗ I ﺗﺎزшакли кўтоњшудаи тоза.
ТОБУТСОЗ ﺗﺎﺑﻮﺗﺴﺎزустое, ки тобут месозад.
ТОЗ ІІ ﺗﺎزтохт, дав; тозу дав; дар този асп асп
ТОБУТХОНА ﺗﺎﺑﻮﺗﺨﺎﻧﻪљои махсус дар назди
тозондан, асп давондан; ба тоз тозон, давон.
масљидњо, ки дар он љо тобут нигоњ дошта
мешавад. ТОЗ III ﺗﺎزкит. ниёи бузург, саравлод; Тоз аз
рўи хабарњои “Бундањишн” ниёи бузург ва
ТОБХОНА ﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ гармхона; гулхона, хонаи зи-
саравлоди ќабилаи эрониён бо номи тозї, ё
мистона.
тозик аст, ки ба номи тољик алоќаманд дорад.
ТОБХЎРДА ﺗﺎبﺧﻮردهтоб додашуда; печдор шу-
ТОЗА І ﺗﺎزه1. нав, љадид; муќоб. кўњна. 2. покиза,
да, тобидашуда.
пок, беолоиш; соф; тозаву тар, тару тоза нав,
ТОВ ﺗﺎوшакли дигари тоб. ботароват, сабзу хуррам; њавои тоза њавои бе-
гарду ѓубор, њавои соф; тоза кардан а) нав
ТОВА ﺗﺎوهниг. тоба.
кардан; б) покиза кардан; тоза шудан а) нав
ТОВАЛ ﺗﺎولкит. гўсола; курра. шудан, таљдид ёфтан; б) покиза гардидан, по-
ку ороста шудан; тоза-тоза нав ба нав; тоза ба
ТОВАСАНГ ﺗﺎوهﺳﻨﮓниг. тобасанг.
тоза паи њам омадани чизњои нав, нав ба нав,
ТОВИДАН ﺗﺎوﻳﺪنтоб овардан, сабру тоќат кар- зебо; топ-тоза тамоман тоза, бе њељ гуна гарду
дан. олоиш.
ТОВОН ﺗﺎوانљаримае, ки дар бадали зарари во- ТОЗА II ﺗﺎزه:тоза њам гуфт. аљаб, хело, нињоят,
ридшуда гирифта мешавад, бадал ва ивазе, ки расо њам.
бояд барои чизи талафшуда пардохта шавад;
ѓаромат; товон додан љарима (иваз) додан.
ТОЗААНДЕША ﺗﺎزهاﻧﺪﻳﺸﻪ навандеш, андешаи
тоза.
ТОВОНГИРЇ ﺗﻮانﮔﻴﺮيтовон гирифтан.
ТОЗАБАР ﺗﺎزهﺑﺮон чи меваи нав медињад.
ТОВОНДИЊЇ ﺗﻮاندﻫﻲдодани товон, супурдани
ТОЗАБАРГ ﺗﺎزهﺑﺮگпуртароват, љавон, хуррам,
товон.
пурнишот.
ТОВОТОВ ﺗﺎواﺗﺎوќудрат, тавоної, ќувват.
ТОЗАБАЊОР ﺗﺎزهﺑﻬﺎر навбањор, бањори ботаро-
ТОВУС ﻃﺎوس1. мурѓе, ки парњои рангоранги ват.
зебо дорад. 2. маљ. одами зебо, хушрў; товуси
ТОЗАБУМ ﺗﺎزهﺑﻮمљо ва макони нав.
маст киноя аз мањбуба.
ТОВУСЇ ﻃﺎوﺳﻲаз пари товус сохташуда.
ТОЗАБУНЁД ﺗﺎزهﺑﻨﻴﺎد нав сохташуда, нав
эљодёфта.
ТОЗ – 348 –
ТОЗАВОРИД ﺗﺎزهوارﻳﺪнавдаромада. хўрдан, мањкум ба љазо шудан.
ТОЗАГЇ ﺗﺎزﮔﻲпокизагї, озодагї; тароват, ба ТОЗИЁНАЗАНЇ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪزﻧﻲќамчинзанї.
тозагї навї; ба ќарибї, ба наздикї, андаке
ТОЗИШ ﺗﺎزشтохт, дав, такудав; тозиши асп.
пеш.
ТОЗЇ I ﺗﺎزيмансуб ба араб, арабї; аспи тозї ас-
ТОЗАГУЛ ﺗﺎزهﮔﻞ1. гули навшукуфта, гули пур-
пи арабинажод.
тароват. 2. маљ. нављавони зебо.
ТОЗЇ II ﺗﺎزيсаги шикорї, саги даванд.
ТОЗАЗУЊУР ﺗﺎزهﻇﻬﻮرнавпайдо.
ТОЗОН ﺗﺎزانфеъли њол аз тохтан; дар њоли тох-
ТОЗАКОР ﺗﺎزهﻛﺎرнавовар.
тан, давида-давида, давон, тозон-тозон дави-
ТОЗАКОРЇ ﺗﺎزهﻛﺎري навигарї, навоварї; да–давида, батохт, босуръат.
форамсозї.
ТОЗОН(И)ДАН ﺗﺎزاﻧﻴﺪن// ﺗﺎزاﻧﺪنдавондан, ба тоз
ТОЗАМУСУЛМОН ﺗﺎزهﻣﺴﻠﻤﺎنнавмусулмон, он даровардан, ба суръат рондан (аспро).
ки ба тозагї дини исломро пазируфтааст.
ТОИР а. ﻃﺎﻳﺮ// ﻃﺎﺋﺮкит. парвозкунанда; паранда,
ТОЗАНАФАС ﺗﺎزهﻧﻔﺲнавомада, нав ба кор да- мурѓ.
ромада, њанўз монданашуда; ќувваи њарбии
ТОИФА а. ﻃﺎﻳﻔﻪ// ﺗﺎﺋﻔﻪгурўње аз мардум; ќабила.
тозанафас.
ТОИФЇ ﻃﺎﻳﻔﻲ// ﻃﺎﺋﻔﻲнавъе аз ангур, ки пўсташ
ТОЗАНАШАВАНДА ﺗﺎزهﻧﺸﻮﻧﺪهон чи ки бетаѓйир
сурхтоб ва донањояш калон мешавад.
мемонад.
ТОЙ I ﺗﺎيкурраи асп, аспи љавон.
ТОЗАНДА ﺗﺎزﻧﺪه даванда, батохт раванда, тез-
дав. ТОЙ II ﺗﺎيбори баста; той бастан молеро ба
таври хоса бастан (мас., пахтаи тозашуда);
ТОЗАНИЊОЛ ﺗﺎزهﻧﻬﺎلнињоли нав шинондашуда,
той-той тойњои зиёди як навъи мол.
нињоли навруста.
ТОЗАПАЙКАР ﺗﺎزهﭘﻴﻜﺮнављавон, хушандом.
ТОЙБАНД ﺗﺎﻳﺒﻨﺪ он чи ки бо он тойро мебан-
данд.
ТОЗАПАРВОЗ ﺗﺎزهﭘﺮوازнав ба парвоз омада, нав
ТОЙБАНДЇ ﺗﺎﻳﺒﻨﺪيбастани той.
пару бол кушода.
ТОК I ﺗﺎكдарахти ангур; ◊ ток фурўхтану чар-
ТОЗАРАС ﺗﺎزهرسнаврас, нављавон.
хушт харидан чизи асосиро дода, чизеро, ки
ТОЗАРУХ ﺗﺎزهرخниг. тозарў(й). бе он чизи асосї ба кор намеравад, гирифтан;
ток аз сояву аз њамсоя метарсад (маќ.) ток љои
ТОЗАРУХСОР ﺗﺎزهرﺧﺴﺎرниг. тозарў(й).
васеи офтобрасро мехоњад.
ТОЗАРЎ(Й) ( ﺗﺎزهرو)ي1. наврўида, нав ба зуњур-
ТОК II ﺗﺎكрафчаи девори хона барои гузошта-
омада. 2. хушрўй, ботароват, зебо, хандон,
ни чизњо.
шодон, кушодарўй.
ТОК III ﺗﺎكљараёни барќ дар ноќил.
ТОЗАСОЗ ﺗﺎزهﺳﺎزнавсоз, навсохта.
ТОКБУР ﺗﺎﻛﺒﺮќайчии токбурї.
ТОЗАСУХАН ﺗﺎزهﺳﺨﻦ маљ. хушсухан, нав-
пардоз, некгуфтор. ТОКБУР(Р)Ї ﺗﺎﻛﺒﺮي буридани навдањои
бењосили токи ангур.
ТОЗАХАТ ﺗﺎزهﺧﻂон ки ба тозагї ришу мўйлаб
баровардааст, нављавон, навхат. ТОКГЎРКУНЇ ﺗﺎكﮔﻮرﻛﻨﻲба хок пўшондани
ток дар охири тирамоњ барои аз яхбандони
ТОЗАЉАВОН ﺗﺎزهﺟﻮان љавони наврасида, нав-
зимистон нигоњ доштани он.
љавон.
ТОКДОН ﺗﺎكدانниг. ток, токча.
ТОЗАЉАНГ ﺗﺎزهﺟﻨﮓон ки нав ба љанг дарома-
дааст, љангнадида, ноозмуда. ТОКДОР ﺗﺎكدارхонае, ки токча дорад.
ТОЗИЁНА ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪон чи чорпоёнро бо вай зада ТОКДОРЇ ﺗﺎكداريтокпарварї.
меронанд, ќамчин; тозиёна хўрдан шаллоќ
– 349 – ТОЛ
ТУНДЇ ﺗﻨﺪي1. тезї, шиддат, њиддат, суръат; ТУНДХЎ(Й) (ﺗﻨﺪﺧﻮ)ي бадхулќ, оташмизољ, тез-
тезї дар таъм ва маза. хашм.
ТУНДМАЗА ﺗﻨﺪﻣﺰهњар чизе, ки мазаи он тунд ТУНДХЎЇ ﺗﻨﺪﺧﻮﺋﻲ бадљањлї, тезхашмї, бад-
мебошад, тезмаза. хулќї.
ТУНДНАВИС ﺗﻨﺪﻧﻮﻳﺲон ки тез менависад, касе, ТУНЕЛ англ. ﺗﻨﻞнаќб, долони дар зери замин ва
ки љараёни љаласаеро менависад. ё аз байни кўњњо канда ва махсусан таљњи-
зонидашуда барои гузариши ќатори роњи
ТУНДНАВИСЇ ﺗﻨﺪﻧﻮﻳﺴﻲтез навиштан, оњан, роњи автомобилї, оби иншоотњои
тезнависї, амали тунднавис. обрасонї ва ѓ.
ТУНДМИЉОЗ ﺗﻨﺪﻣﺠﺎزбадхў, хашмгин, бадза- ТУНЕЛСОЗ ﺗﻨﻠﺴﺎزон ки дар сохтмони роњи
бон, бадрафтор, бадфеъл. зеризаминї иштирок менамояд.
ТУНДМИЉОЗЇ ﺗﻨﺪﻣﺠﺎزيбадрафторї, хашм-
гинї, бадфеълї, оташинї. ТУНЕЛСОЗЇ ﺗﻨﻠﺴﺎزي мансуб ба сохтани роњи
зеризаминї.
ТУНДПАРВОЗ ﺗﻨﺪﭘﺮوازтезпарвоз, ба шитоб ва
тез парвозкунанда. ТУНТОБ ﺗﻮنﺗﺎبкит. касе, ки дар оташдони
њаммом оташ меафрўзад, гулахї.
ТУНДРАВ ﺗﻨﺪروон ки тез роњ меравад; тезрав,
тезтак; муќоб. танграв, кундрав. ТУНЇ ﺗﻮﻧﻲкит. 1. гулханї, гулхантоб, гулахї. 2.
айёр, дузд.
ТУНДРАВЇ ﺗﻨﺪرويтез рафтан, якравї.
ТУНУК ﺗﻨﻚ1. пањни нозук, мањин, латиф;
ТУНДРАФТОР ﺗﻨﺪرﻓﺘﺎر1. бадрафтор, бадмуо- муќоб. ѓафс; нони тунук нони пањни нозук. 2.
мила, даѓал дар муомила бо касон (нисбат ба сирак; кам, андак; муќоб. анбўњ ва ѓулї; хоби
одам). 2. тезгард (асп). тунук муќоб. хоби сахт; шўрбои тунук шўрбои
суюќ (раќиќ), муќоб.ѓализ.
ТУНДРАФТОРЇ ﺗﻨﺪرﻓﺘﺎريбадмуомила будан,
рафтори бад доштан, бадрафторї. ТУНУКА ﺗﻨﻜﻪоњани пањну тунуки вараќ – вараќ,
ки бо он бомњоро мепўшанд ва асбобу
ТУНДРОЇ ﺗﻨﺪراﺋﻲ кит. беандешагї, саросема- анљоми гуногун месозанд.
корї.
ТУНУКАГЇ ﺗﻨﻜﮕﻲаз тунук сохташуда.
ТУНДРОЙ ( ﺗﻨﺪرو)يбеандеша, саросемакор, раф-
тори беандеша, муносибати саросеманок. ТУНУКАКОРЇ ﺗﻨﻜﻪﻛﺎريбо тунука пўшонида.
ТУНДРЎ(Й) ( ﺗﻨﺪرو)يтуршрўй. ТУНУКАПОРА ﺗﻨﻜﻪﭘﺎرهпораи тунука.
ТУНДТОЗ ﺗﻨﺪﺗﺎز он ки тез метозад, тезрав, тез- ТУНУКАПЎШ ﺗﻨﻜﻪﭘﻮش бо тунука пўшонида-
рафтор. шуда.
– 357 – ТУР
ТУНУКАСОЗ ﺗﻨﻜﻪﺳﺎزон ки аз тунука асбобњои ТУРБАТХОНА ﺗﺮﺑﺖﺧﺎﻧﻪхонаи охират.
гуногун месозад.
ТУРБИНА фр. ﺗﺮﺑﻴﻨﻪмуњаррики паррадоре, ки
ТУНУКАСОЗЇ ﺗﻨﻜﻪﺳﺎزيамал ва шуѓли тунука- дар он ќувваи буѓ, газ ё оби равон ба ќувваи
соз, устохонаи (коргоњи) тунукасоз. механикї табдил меёбад.
ТУНУКБИЗОАТ ﺗﻨﻚﺑﻀﺎﻋﺖ кит. камбаѓал, ТУРБИНАСОЗЇ ﺗﺮﺑﻴﻨﻪﺳﺎزيсохтани турбин.
ќашшоќ.
ТУРБОГЕНЕРАТОР фр. ﺗﺮﺑﺎﮔﻨﻴﺮﺗﺎرгенератори
ТУНУКДИЛ ﺗﻨﻚدلкиноя аз рањмдил, нармдил. барќї, ки бо ќувваи турбинаи газ ё бухор кор
мекунад.
ТУНУКЗАРФ ﺗﻨﻚﻇﺮفкит. 1. дорои зарфи ту-
нук. 2. киноя аз камтоќат, бетоќат. ТУРБТАРОШ ﺗﺮبﺗﺮاشасбоби филизї, ки
сўрохчањои майда-майдаи зиёде дорад, турб,
ТУНУКЇ ﺗﻨﻜﻲнозукї, мањинї, ѓафсу анбўњ на- сабзї ва ѓайраро ба он суда майда мекунанд.
будан.
ТУРБЧА ﺗﺮﺑﭽﻪаз сабзавоти хўрданї, турби хурд,
ТУНУКЌАБАТ ﺗﻨﻚﻗﺒﺖќабати тунук ва мањин. ки сурхранг мешавад; шалѓамча.
ТУНУКМАЃЗ ﺗﻨﻚﻣﻐﺰкит., киноя аз одами са- ТУРИЗМ фр. ﺗﺮزمниг. љањонгардї.
бук, сабукмаѓз, камаќл.
ТУРИСТ фр. ﺗﻮرﺳﺖниг. љањонгард.
ТУНУКМОЯ ﺗﻨﻚﻣﺎﻳﻪкит. камсармоя, кам-
бизоат, камбаѓал. ТУРК ﺗﺮكхалќи забонаш мансуб ба гурўњи
забонњои туркї, ки сокинони асосии Туркия-
ТУНУКОБ ﺗﻨﻚآبдарё, нањр, љўй, ки обаш зиёд ро ташкил медињад.
нест; камумќ, камоб; љои камоби дарё, ки аз
он љо гузаштан мумкин аст. ТУРКЗАБОН ﺗﺮكزﺑﺎنхалќе ё касе, ки ба забони
туркї гуфтугў мекунад.
ТУНУКОБА ﺗﻨﻚآﺑﻪљойи камоби дарё.
ТУРКИДОН ﺗﺮﻛﻲدانон ки забони туркиро
ТУНУКПЎСТ ﺗﻨﻚﭘﻮﺳﺖон чи пўсти тунук до- мефањмад ва бо он гап мезананд.
рад: лимўи тунукпўст.
ТУРКЇ ﺗﺮﻛﻲ1. мансуб ба турк. 2. забони туркон.
ТУНУКРИШ ﺗﻨﻚرﻳﺶон ки мўи ришаш анбўњ 3. маљ. њуљуми ногањонї, ѓоратгарї, зулму си-
нест, камриш. там. 4. маљ. тундї, тундхўї.
ТУНУКРЎЙ ﺗﻨﻚرويкит. шармгин, мањљуб. ТУРКМАН ﺗﺮﻛﻤﻦхалќи забонаш мансуб ба
гурўњи забонњои туркї, мардуми асосии
ТУНУКРЎШНОЇ ﺗﻨﻚروﺷﻨﺎﺋﻲкит. нимрав- Туркманистон.
шанї, нимторикї; он чи рўшноии кам дорад.
ТУРКОНА ﺗﺮﻛﺎﻧﻪба мисли туркон, ба расму ои-
ТУНУКШАРОБ ﺗﻨﻚﺷﺮاب кит. он ки зуд маст ни туркон, турквор.
мешавад.
ТУРКОНХИДЕВ ﺗﺮﻛﺎنﺧﺪﻳﻮкит. шоњи туркон.
ТУППА ﺗﻮﭘﻪлањљ. угро; навъи таоми хамирї, ки
он пањн-пањн бурида мешавад. ТУРКТОЗ ﺗﺮكﺗﺎزкит. ба мисли туркон њуљум
кардан, ба ногоњ њуљум кардан, њамлаи
ТУППАКАШАК ﺗﻮﭘﻪﻛﺸﻚон чи бо он туппаро ногањонї барои торољу куштор.
мекашанд.
ТУРКЉЎШ ﺗﺮكﺟﻮشкит. гўшти нимпухта, ки
ТУР ﺗﺮкалимае, ки ваќти рондани саг гуфта ме- хўрдани он одати туркон аст; туркљўш кардан
шавад. а) гўштро андак љўшондан; б) киноя аз саро-
семавор ва нимкола анљом додани коре.
ТУРБ ﺗﺮبрешаи хўрокии сабзаи полизї, ки ма-
за ва бўи тунд дорад. ТУРКШИНОС ﺗﺮﻛﺸﻨﺎسон ки забону таъриху
маданияти турќњоро меомўзад.
ТУРБАТ а. ﺗﺮﺑﺖ1. хок. 2. маљ. ќабр, гўр.
ТУРКШИНОСЇ ﺗﺮكﺷﻨﺎﺳﻲяк соњаи илм, ки за-
ТУР – 358 –
бон, адабиёт, иќтисод, таърих ва дигар ТУРШРЎЁНА ﺗﺮشروﻳﺎﻧﻪтирарўёна.
масъалањои халќњои туркро тањќиќ менамояд.
ТУРШРЎЇ ﺗﺮشروي бадќавоќї, тирарўї, тунд-
ТУРМ ﺗﺮمпояи дар; он ќисми дар, ки ба остонаю хўї.
болодарї банд мешавад.
ТУТ ﺗﻮتдарахти машњур, ки баргаш ѓизои
ТУРНА ﺗﺮﻧﻪкуланг. кирми пилла аст ва меваи ширини он
хўрданист; тути балхї тути калон – калони
ТУРНАЌАТОР ﺗﺮﻧﻪﻗﻄﺎرмаљ. сафкашида, ќатор- сершираи ширин; тути марворид тути майда–
шуда, паси њам. майдаи сафеди ширин; тути хасак тути ёбої,
тути бепайванди камшира ва фач; тут барин
ТУРОБ а. ﺗﺮابхок; замин; хоку туроб кардан рехтан якбора ва паёпай афтодан, кушта
несту нобуд (помолу мањв) кардан; хоку туроб шудан (мас., аз тирборон).
шудан тамоман несту нобуд шудан.
ТУТАНЉИР ﺗﻮتاﻧﺠﻴﺮанљири тутмонанд.
ТУРОНЇ ﺗﻮراﻧﻲмансуб ба тур; ањли Турон.
ТУТАФШОНЇ ﺗﻮتاﻓﺸﺎﻧﻲшохи дарахти тутро
ТУРРА ﻃﺮه1. фаши салла. 2. дастаи мўи тобида таконда ба рўи боѓљома резондани донањои
дар канори пешонї, зулф; турраи сунбул пухтаи он.
хўшаи сунбул; маљ. зулфи мањбуба
ТУТЗОР ﺗﻮتزارљои анбўњии дарахтони тут, ту-
ТУРС I ﺗﺮسкит. мањкам, сахт, устувор. тистон.
ТУРС II ﺗﺮسкит. сипар. ТУТИЛА ﺗﻮﺗﻴﻠﻪон ки ваќти гап задан забонаш
гирифта њарфњоро дуруст талаффуз карда
ТУРУНЉ ﺗﺮﻧﺞ1. мевае аз љинси лиму ва афлесун. наметавонад; он ки забонаш лакнат дорад;
2. маљ. занахдон, занахдони ёр. алкан, кундзабон, саќав.
ТУРУШ ﺗﺮشниг. турш. ТУТИЛАГЇ ﺗﻮﺗﻴﻠﮕﻲтутила будан, гирифтани
ТУРФА а. ﻃﺮﻓﻪчизи тоза, нав; аљиб, хушоянд, забон, кундзабонї.
шигифтовар; камёб. ТУТМАВИЗ ﺗﻮتﻣﻮﻳﺰдонањои хушк кардашудаи
ТУРШ//ТУРУШ ﺗﺮشон чи мазаи лиму ё сирко тут.
дорад; турш кардан рўй (пешона)-ро пешонї ТУТПАЗ(Ї) ( ﺗﻮتﭘﺰ)يмавсими пухтани тут.
ва рўйро пурчин кардан ба аломати норизої ё
ѓазаб. ТУТПАРВАРЇ ﺗﻮتﭘﺮوريпарвариши дарахтони
тут барои хўроки кирми пилла.
ТУРШАК ﺗﺮﺷﻚнавъи ѓўлинг.
ТУТХЎРЇ ﺗﻮتﺧﻮريмеваи тутро хўрдан; ба
ТУРШИДАН ﺗﺮﺷﻴﺪنтурш шудан, туршї пайдо тутхурї баромадан ба сайри тутзор баро-
кардан; туршида вайрон шудан (мас., шир). мадан бо маќсади чида хўрдани тут.
ТУРШЇ ﺗﺮﺷﻲ1. њолати чизи турш, сиркодорї. 2. ТУТШИНОНЇ ﺗﻮتﺷﻨﺎﻧﻲ амали шинондани
сабзавоти ба сирко хобонидашуда; туршии нињоли тут.
меъда дараљаи турш будани (оби) меъда;
сўзиши меъда. ТУФ ﺗﻒоби дањон, оби дањон, ки аз дањон берун
андозанд; туфи лаънат ба аломати нафрин ва
ТУРШМАЗА ﺗﺮشﻣﺰهон чи таъми турш дорад. изњори танаффур оби дањон андохтан ба касе;
ТУРШМОНАНД ﺗﺮشﻣﺎﻧﻨﺪ ба сони турш, дорои туф кардан (ба рўи касе) изњори нафрат
мазаи турш. кардан; туф бар ту! лаънат бод бар ту!.
ТУРШОН(И)ДАН ﺗﺮﺷﺎﻧﻴﺪن// ﺗﺮﺷﺎﻧﺪنтурш кардан, ТУФАЙЛ а. ﻃﻔﻴﻞ1. аз (ба) туфайли… дар сояи…,
ба њоли туршї расондан. ба сабаби…, барои…, аз боиси…, ба
воситаи… 2. мењмони нохонда, мењмоне, ки
ТУРШРЎ(Й) ( ﺗﺮﺷﺮو)يон ки рўи пурчин дорад; бо мењмони хонда омадааст; маљ. муфтхўр.
бадќавоќ, тирарўй.
ТУФАЙЛИХЎР ﻃﻔﻴﻠﻲﺧﻮرмуфтхўр.
– 359 – ТЎ
ТУФАЙЛЇ ﻃﻔﻴﻠﻲ1. нохонда, ногањонї омада. 2. ТУХМИКОР ﺗﺨﻤﻲﻛﺎرон ки тухм мепошад,
маљ. муфтхўр; мењмони туфайлї он ки бе дењќон, барзгар.
даъват ба дигарон њамроњ шуда ба мењмонї
омадааст. ТУХМИКОРЇ ﺗﺨﻤﻲﻛﺎريмансуб ба тухм.
Ў
Ў I њарфи бисту панљуми алифбои њозираи ЎЃУРКЎБЇ اوﻏﺮ ﻛﻮﺑﻲдар ўѓур чизеро кўфтан.
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї дар
ЎЃУРЧА اوﻏﺮ ﭼﻪниг. уѓурак.
аввали калимањо ба воситаи алифу вов ()او
(мас., اوردهўрда) ва дар мобайн ва охири ЎЃУРЧАДАСТА اوﻏﺮﭼﻪدﺳﺘﻪдастаи ўѓурак; муќ.
калимањо бо вови маљњул (( )وмас., гўл ﮔﻮل ўѓурдаста.
гулў )ﮔﻠﻮифода мегардад; дар њиљоњои баста
ЎЃУРШАКЛ اوﻏﺮﺷﻜﻞњар чизи ба ўѓур монанд;
пеш аз «њ» ( )هва пеш аз айн ( )عмеояд (мас.,
гардани ѓафси ўѓуршакл гардани ѓафси бе-
мўњтарам ﻣﺤﺘﺮم, мўъљиза ;)ﻣﻌﺠﺰهдар аввали
зеб.
калимањо њарфи айн ( )عагар замма ќабул ку-
над, ў хонда мешавад (мас., ўњда )ﻋﻬﺪه. ЎЗАК т اوزكгуфт. маѓзи миёни танаи дарахт
ва ѓайри ќобили хўрдании миёни баъзе саб-
Ў II اوљонишини шахси сеюми танњо; аз ў, ба ў.
завот: ўзаки карам; ўзаки сабзї; сабзии ўзак
ЎБА т.-м. اوﺑﻪкњн. хаймаи истиќоматии сабзии сахти ба реша табдилшуда.
кўчманчиён, юрт, бошишгоњи кўчманчиён.
ЎЗБАК اوزﺑﻚноми халќи туркизабон, ки
ЎБАДА اوﺑﺪهгуфт. дарида, порашуда, либоси ањолии асосии Љумњурии Ўзбакистони њам-
пахтањояш баромадаи овезон. сояро ташкил медињад.
ЎГАЙ т. اوﮔﻲгуфт. ѓайрихунї, ѓайрихудї; ЎЗБАКЇ اوزﺑﻜﻲмансуб ба ўзбак: забони ўзбакї.
духтари ўгай духтарандар, рабиба; додари
ЎЗБЕК اوزﺑﻴﻚниг. ўзбак.
ўгай додарандар, додари сабабї; модари ўгай
модарандар; падари ўгай падарандар; фар- ЎЗБЕКЇ اوزﺑﻴﻜﻲниг.ўзбакї.
занди ўгай писар ё духтари ба зан ё шавњари
ЎЙ اويІ шакли шеърии ў; андар ўй дар вай.
пештара тааллуќдошта, рабиб, рабиба.
ЎЙ ІІ нидо ой, њой (дар ваќти мурољиат, хабар-
ЎЃУР اوﻏﺮниг. уѓур.
дор кардани касе гуфта мешавад).
ЎЃУРАК اوﻏﺮكниг. уѓурак.
ЎЛАНГ I т. اوﻟﻨﮓсуруде, ки дар байни халќњои
ЎЃУРДАСТА اوﻏﺮدﺳﺘﻪниг. уѓурдаста. туркизабон дар тўйњо ва маросимњо асосан
– 377 – ЎЊД
донї; лаёќатнокї; чустучолокї дар иљрои ЎЊДАНОБАРО ﻋﻬﺪهﻧﺎﺑﺮاон ки аз ўњдаи коре на-
корњо. мебарояд: белаёќат, ноўњдабаро.
ЎЊДАДОР ﻋﻬﺪهدارвазифадор, муваззаф, масъул; ЎЊДАНОБАРОЇ ﻋﻬﺪهﻧﺎﺑﺮاﻳﻲноўњдабарої, бела-
љавобгар, кореро (чизеро) бар ўњда гиранда; ёќатї.
ўњдадор кардан барои коре масъул гардони-
ЎЊЎ-ЎЊЎ اوﻫﻮ اوﻫﻮкалимаи таќлиди овоз, ки
дан, вазифадор кардан, кореро ба зиммаи
сурфаи сахтро ифода мекунад.
касе гузоштан; ўњдадор шудан вазифадор
шудан, масъули коре шудан, ба зимма ги- ЎЊЊЎ ﻮ اوﻫнидо њайронї, тааљљуб, таъриф,
рифтан. тањсин, норизої ва ѓ.-ро ифода мекунад: эње,
эња; аљаб!
ЎЊДАДОРЇ ﻋﻬﺪه داريиљрои чизеро ё кореро ба
зимма гирифтан, маљбурият; вазифадор шу- ЎЪЉУБА а. اﻋﺠﻮﺑﻪниг.аъљуба.
дан (барои иљрои коре), вазифадорї:
ўњдадории њарбї.
Ф
Ф њарфи бисту шашуми алифбои њозираи ФАВЌУЗЗИКР а. ﻓﻮقاﻟﺬّﻛﺮдар боло зикршуда;
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї зикре, ки дар боло шудааст; мазкур.
њарфи фе ( ;)فдар њисоби абљад ба адади 80
баробар аст.
ФАВЌУЛВАСФ а. ﻓﻮقاﻟﻮﺻﻒ кит. болотар аз
њадди тавсиф.
ФААММО а. ﻓﺎﻣﺎпас, аммо, валекин.
ФАВЌУЛИЌТИДОР а. ﻓﻮقاﻻﻗﺘﺪارболотар аз
ФАБИЊО а. ﻓﺒﻬﺎ пас хубтар, боз бењтар, боз иќтидор, бенињоят муќтадир.
хуштар.
ФАВЌУЛМИЛЛЇ ﻓﻮقاﻟﻤﻠّﻲболотар аз манфиат-
ФАБРИКА лот. ﻓﺒﺮﻳﻜﻪмуассисаи саноатї њои миллї.
барои коркарди мошинии ашёи хом;
ФАВЌУЛОДА а. ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهаз одат берун, берун
корхона.
ва зиёда аз њадди муќаррарї, берун аз
ФАБРИКЇ ﻓﺒﺮﻳﻜﻲмансуб ба фабрика; моле, ки доираи одоту муќаррарот; дорои њуќуќи
дар фабрика истењсол шудааст, на дар мустасно: сафири фавќулода ва мухтор,
коргоњњои пешаварї; моли истењсоли анљумани фавќулода.
фабрикї.
ФАВЌУЛОДАГЇ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدﮔﻲфавќулода будан;
ФАВВОРА а. ﻓﻮارهшарраи об ё моеъ, ки аз берун аз њадди муќаррарї будан; ҳуқуқу
сўрохї ё лўлае бо ќувваи фишор љўш зада, салоҳиятҳои истисноӣ доштан.
баланд мебарояд; фаввора задан љўш зада
баромадани об, хун ва моеоти дигар; ◊
ФАВЌУЛФАВЌ а. ﻓﻮقاﻟﻔﻮقаз њад берун, аз њад
афзун, бисёр.
фаввораи нур чашмаи нур, ҷараёни нур.
ФАВЌУЛХОЛИС ﻓﻮقاﻟﺨﺎﻟﺺбенињоят холис; аз
ФАВВОРАЗАНЇ ﻓﻮارهزﻧﻲ љўш задани об аз
њадди муќаррарӣ холистар.
фаввора.
ФАВЗ а. ﻓﻮزкит. 1. ѓалаба, пирўзї, нусрат. 2.
ФАВЌУЛЊАД а. ﻓﻮقاﻟﺤﺪ аз њад берун, аз њад
афзун, бисёр.
рањої, растагорї; наљот, халосї; фавзи азим
саодати бузург. ФАВЌУЛЊАССОС а. ﻓﻮقاﻟﺤﺴﺎسбурун аз њис-
сиёт, аз доираи эњсос берун, њиснашаванда.
ФАВЌ а. ﻓﻮق1. боло, забар, фарози чизе, рўи
чизе; муќоб. тањт, зер. 2. берун аз..., зиёда аз ФАВЌУННОЌИЛ а. ﻓﻮقاﻟﻨﺎﻗﻞноќили ѓайри-
…, зиёдтар, болотар. муќаррарї; ноқили дорои қобилияти аз ҳад
зиёд.
ФАВЌАН а. ًﻓﻮﻗﺎ дар боло, он чи марбут ба
фавќ аст . ФАВЌУННОЌИЛИЯТ ﻓﻮقاﻟﻨﺎﻗﻠﻴﺖноќилияти
ѓайримуќаррарї; дорои қобилияти гузаро-
ФАВЌИЯТ а. ﻓﻮﻗﻴﺖболо будан, бартарї, ба-
нандагии аз ҳад зиёд будан.
ландї нисбат ба чизе.
ФАВЌУССАДО а. ﻓﻮقاﻟﺼﺪاфиз. берун аз њадди
ФАВЌЇ ﻓﻮﻗﻲболої, фарозї. садо: суръати фавќуссадо.
ФАВЌОНЇ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲниг. фавќї.
– 380 –
ФАВ
ФИШ-ФИШ ﻓﺶ ﻓﺶлањљ., овози таќлидии тас- фоиданок будан, фоидае доштан, бенафъ
вири нафасгирї. набудан.
ФИШШОС ﻓﺸﺎسовози таќлидии нафасгирї ё ФОИДАБАРДОР ﻓﺎﺋﺪه ﺑﺮدارон ки аз коре нафъе
нафасбарории чизе, ки ба талаффузи ба даст медарорад; фоидабардор шудан аз
давомдори садои «ш» монанд аст (мас. садои коре манфиат гирифтан, истифода кардан.
мор, садои об): фишшос задан.
ФОИДАБАРЇ ﻓﺎﺋﺪهﺑﺮي судбарї, манфиатси-
ФИШШОСЗАНЇ ﻓﺸﺎس زﻧﻲвижагии он ки ва тонї.
он чи фишшос мезанад: фишшосзании мор.
ФОИДАБАХШ ﻓﺎﺋﺪه ﺑﺨﺶсудманд, нафърасон,
ФЛЕГМАТИК ю. ﻓﻠﻴﮕﻤﺘﻴﻚтиб. 1. як навъи натиљаи хубдињанда, он ки ё он чи аз он суде
миҷоз. 2.одами карахти дар рафтор вазнин, ба даст меояд.
балѓаммизољ.
ФОИДАБАХШЇ ﻓﺎﺋﺪهﺑﺨﺸﻲ суддиҳї, манфиат-
ФЛЕКСИЯ лот. ﻓﻠﻴﻜﺴﻴﻪзбш. 1. њиссаи охири расонї.
таѓйирёбандаи калима, бандак. 2. тасриф,
ФОИДАГАРЇ ﻓﺎﺋﺪه ﮔﺮيниг. фоидабарї.
ќоидаи калимасозї бо роњи таѓйир додани
бандакњо. ФОИДАДЕЊ ﻓﺎﺋﺪه دهниг. фоидабахш.
ФЛЕКТИВЇ ﻓﻠﻴﻜﺘﻴﻮيон чи мансуб ба флексия ФОИДАДИЊАНДА ﻓﺎﺋﺪه دﻫﻨﺪهниг. фоидабахш.
аст; забонњои флективї забонњое, ки ба
ФОИДАДОР ﻓﺎﺋﺪه دارон ки ва он чи бар касе ва
воситаи таркибњои дохили калима маъно-
бар чизе фоида мерасонад, манфиатбахш.
њои нав месозанд.
ФОИДАДОРЇ ﻓﺎﺋﺪه داريвижагии он ки ва он чи
ФОЕЊ а. ﻓﺎﺋﺢ1. бўихушдињанда, хушбўибахш.
фоида дорад.
2. маљ. пањнкунанда, мунташир.
ФОИДАКОР ﻓﺎﺋﺪه ﻛﺎرниг. фоидабахш.
ФОЖ(А) ﻓﺎژه// ﻓﺎژхамёза.
ФОИДАМАНД ﻓﺎﺋﺪهﻣﻨﺪниг. фоидабахш; фоида-
ФОЖИДАН ﻓﺎژﻳﺪنхамёза кашидан.
манд шудан (аз чизе) истифода кардан, кор
ФОЗИЛ а. ﻓﺎﺿﻞ1. соњиби фазилат, фазилат- фармуда нафъ ба даст даровардан.
манд, донишманд, доно. 2. барзиёд, афзун. 3.
ФОИДАНОК ﻓﺎﺋﺪه ﻧﺎكсудманд, нафърасон;
афзалтар, бењтар.
кори фоиданок коре, ки аз он нафъе ба даст
ФОИДА а. ﻓﺎﺋﺪه1. суд, нафъ, манфиат. 2. иќт. меояд.
бањрае, ки ќарздињанда аз ќарзгиранда
ФОИДАНОКЇ ﻓﺎﺋﺪه ﻧﺎﻛﻲниг. фоидабахшї.
изофа мегирад, рибо, суд; фоидаи пул
маблаѓе, ки суддињанда аз судгиранда ме- ФОИДАОВАР ﻓﺎﺋﺪه آورон ки ва он чи бар касе
ситонад, рибо; фоида бахшидан нафъ ва бар чизе фоида меоварад.
расондан; судманд шудан; фоида бурдан
ФОИДАОВАРЇ ﻓﺎﺋﺪه آوريвижагии он ки ва он
истифода кардан, манфиатдор шудан; фоида
чи фоида меоварад.
дидан нафъ бурдан, фоидаманд шудан;
фоидаи худро дидан дар коре манфиати ФОИДАРАСОН ﻓﺎﺋﺪه رﺳﺎنниг. фоидабахш.
худро ба назар гирифтан, ба эътибори
ФОИДАРАСОНЇ ﻓﺎﺋﺪه رﺳﺎنниг. фоидабахшї.
нафъи худ кореро анљом додан; фоида дидан
ниг. фоида бахшидан; ба фоида додан ФОИДАСИТОН ﺳﺘﺎن ﻓﺎﺋﺪهфоидагир, гирандаи
маблаѓеро ба касе бо изофаи суд ба ќарз фоида, судситон.
додан; фоида доштан нофеъ будан, судманд
ФОИДАСИТОНЇ ﻓﺎﺋﺪهﺳﺘﺎﻧﻲфоидагирї, ба даст
будан; фоида кардан суд бахшидан, манфиат
овардани фоида, судситонї.
расондан, нафъ дидан; ба фоида мондан
(маблаѓеро) ниг. ба фоида додан; фоидаи касе ФОИДАТАЛАБ ﻓﺎﺋﺪهﻃﻠﺐон ки ба коре бо
ба касе расидан барои касе аз ягон љињат маќсади њосил кардани суде иќдом мекунад,
нафърасон будан; расидани нафъ ба касе; нафъљўй.
фоида расондан барои коре нофеъ ва
ФОИДАХЎР ﻓﺎﺋﺪه ﺧﻮرрибохор, ба суддињандаи
судманд будан; аз фоида холї набудан
– 406 –
ФОИ
пул, судхўр. (бинондан).
ФОИДАХЎРЇ ﻓﺎﺋﺪه ﺧﻮريрибохорї, судхўрї. ФОЛБИН ﻓﺎل ﺑﻴﻦон ки фол мегўяд, баёнкунан-
даи фол, шугунгў, шугунгар.
ФОИДАЉЎЇ ﻓﺎﺋﺪه ﺟﻮﺋﻲвижагии он ки дар коре
љињати фоидаи љустан иќдом мекунад. ФОЛБИНЇ ﻓﺎل ﺑﻴﻨﻲфолгўї, амали фолбин.
ФОИДАЉЎЙ ﻓﺎﺋﺪه ﺟﻮيон ки дар њама љо дар ФОЛГИР ﻓﺎل ﮔﻴﺮниг. фолбин.
пайи нафъе, фоидае мебошад, ниг. фои-
ФОЛГИРЇ ﻓﺎل ﮔﻴﺮيниг. фолбинї.
даталаб.
ФОЛГЎЇ ﻓﺎل ﮔﻮﻳﻲниг. фолбинї.
ФОИДАШАРИК ﻓﺎﺋﺪه ﺷﺮﻳﻚмуомилае, ки дар
он нафъи њосилшуда дар байни шарикон ФОЛГЎЙ ﻓﺎل ﮔﻮيниг. фолбинї.
таќсим меёбад.
ФОЛЗАН ﻓﺎل زنниг. фолбин.
ФОИЗ I а. ﻓﺎﺋﺾ1. иќт. барзиёд, зиёдатї, дар-
ФОЛЗАНЇ ﻓﺎل زﻧﻲниг. фолбинї.
сад; саршор, лабрез; фаровон. 2. файзбахш.
3. файзёб, бањравар. ФОЛИЉ а. ﻓﺎﻟﺞ1. гирифтори бемории фалаљ, он
ки ќисме ё љузве аз танаш фалаљ шуда аз
ФОИЗ II а. ﻓﺎﺋﺰ1. расанда, ноилшаванда; фоиз
њиссу њаракат бозмондааст.
шудан (гаштан) муваффаќ шудан, комёб
шудан. 2. рањоиёфта, растагор, халосшуда. ФОЛКЛОР англ. ﻓﺎﻟﻜﻼر1. эљодиёти дањонии
халќ. 2. маљмўи одатњо, маросимњо, афсона
ФОИЌ а. ﻓﺎﺋﻖ1. он ки фавќи њама чиз бошад,
ва сурудњои оммаи мардум.
болотар, бартар; бењтарин, баргузидатарин;
бењтар, афзал. 2. ѓолиб, забардаст. ФОЛКЛОРЇ ﻓﺎﻟﻜﻼريмансуб ба фолклор;
адабиёти шифоњии халќ.
ФОИЛ а. ﻓﺎﻋﻞ1. кунанда, омил, соњиби
њаракату кор, анљомдињандаи кор. 2. грам. ФОЛКЛОРШИНОС ﻓﺎﻟﻜﻼرﺷﻨﺎسмутахассиси
мубтадо (субъект); муќоб. мафъул; фоилу эљодиёти шифоњии халќ.
мафъул мубтадо ва пуркунанда; фоилу
ФОЛКЛОРШИНОСЇ ﻓﺎﻟﻜﻼرﺷﻨﺎﺳﻲилм дар
мунфаил фоилу мафъул, кунанда ва кар-
бораи эљодиёти дањонии халќ ва одобу
дашуда.
русуми он; илме, ки мавзўи мавриди бањси
ФОЙТУН ю. ﻓﺎﻳﺘﻮنкњн. аробаи чорчархаи он фолклор аст.
одамкашонї, ки онро асп мекашад.
ФОЛКУШО ﻓﺎل ﻛﺸﺎниг. фолбин.
ФОЙТУНЧЇ ﻓﺎﻳﺘﻮﻧﭽﻲкњн. ронандаи фойтун.
ФОЛКУШОЇ ﻓﺎل ﻛﺸﺎﻳﻲниг. фолбинї.
ФОКУС фр. ﻓﺎﻛﺲсанъ. найранг, шўъбада, ки
ФОЛНОМА ﻓﺎل ﻧﺎﻣﻪкитоб ё рисолае, ки дар он
тарзи иљрояш тамошобинро ба њайрат
роњу тариќи фолгирї навишта шудааст.
меандозад, чашмбандӣ, сењр, соњирї.
ФОМ I ﻓﺎمранг, намо; сиёњфом, сиёњранг.
ФОЌА а. ﻓﺎﻗﻪкит. фаќр; камбаѓалї, нодорї,
тангдастї, мўњтољї, тињидастї, эњтиёљ- ФОМ II ﻓﺎمшакли дигари вом; фом тӯхтан
мандї. қарзро пардохтан.
ФОЛ а. ﻓﺎل1. амали хурофие, ки ба воситаи он ФОМИЛ//ФОМИЛЇ англ. ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ//ﻓﺎﻣﻴﻞ гуфт.
кор ё њоле (ба некї ё бадї) гўё пешбинї навъе аз чой, чои сиёњ.
карда мешавад. 2. шугун; бовар; чизе ё
ФОН фр. ﻓﺎنон ќисми сатњ, ки дар он унсур ё
њодисаеро нишони некї ё бадї шумурдан;
ашёи асосӣ тасвир кашида мешавад.
фоли нек гирифтан (шумурдан) шугуни нек
њисоб кардан; фол дидан бо амали махсус ФОНА ﻓﺎﻧﻪ1. оњани нўктезе, ки барои осонтар
ояндаи касе ё кореро пешгўї кардан; фол кафондани њезум ва ѓўлачўб кор фармуда
задан маљ. тасодуферо пешакї нишонаи мешавад. 2. чўбаке, ки барои устувории
оќибати нек ё бади коре њисоб кардан; фол сутун, ќолиби кафш ва ѓ. ба зер ё мобайни
кушодан ниг. фол дидан; фол кушоёндан маљ. онњо зада мешавад; фона задан бо воситаи
ба назди фолбин рафта фол дидан фона сахт љафс ё устувор кардани чизе.
– 407 –
ФОР
ФОНАЗАНЇ ﻓﺎﻧﻪ زﻧﻲба чўб, њезум ва ѓ. фона гу- тирљамъї, осудадилї.
зошта таранг кардан.
ФОРИЃБОЛОНА ﻓﺎرﻏﺒﺎﻻﻧﻪмаљ. бо хотири
ФОНАМОНАНД ﻓﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪон чи шабењи фона љамъ, бо хотири осуда, осудадилона.
аст; чўби фонамонанд.
ФОРИЃДИЛ ﻓﺎرغدل маљ. осудадил, хушдил,
ФОНАШАКЛ ﻓﺎﻧﻪ ﺷﻜﻞниг. фонамонанд. бепарво.
ФОНЕМА ю. ﻓﺎﻧﻴﻤﻪзбш. овоз, ки дар калима ФОРИЃДИЛЇ ﻓﺎرغدﻟﻲ осудадилї, оромї, бе-
маъноро дигар мекунад. парвої.
ФОНЕНДОСКОП ю. ﻓﺎﻧﻴﻨﺪاﺳﻜﺎپтиб. абзоре, ФОРИЃЇ ﻓﺎرﻏﻲ1. осудагї, хотирљамъї. 2.
ки ба воситаи он задани дил ва садои бепарвої, оромї.
ҳаракати шушро гўш мекунанд.
ФОРИЃУТТАЊСИЛ а. ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞон ки аз
ФОНЕТИКА ю. ﻓﺎﻧﻴﺘﻴﻜﻪзбш. як соњаи илми тањсил озод гаштааст, хатмкардаи тањсил.
забоншиносї, ки сохти овозии забонро ме-
ФОРИДАН ﻓﺎرﻳﺪنхуш омадан, гуворо будан.
омўзад; таркиби садоии забон; савтиёт,
овошиносї. ФОРИЌ а. ﻓﺎرقаз њам људокунанда, фарќ
гузоранда, тамйиздињанда. миёни њаќ ва
ФОНЕТИКЇ ﻓﺎﻧﻴﺘﻴﻜﻲон чи мансуб ба фонетика
ботил.
аст.
ФОРИС а. ﻓﺎرسкит. асптоз, аспсавор.
ФОНИД//ФОНИЗ а. ﻓﺎﻧﻴﺬ// ﻓﺎﻧﻴﺪќанди сафед,
шакари сафед, навъе аз њалво. ФОРИСЇ ﻓﺎرﺳﻲаспсаворї, асптозї.
ФОНЇ а. ﻓﺎﻧﻲфаношаванда, нестшаванда, но- ФОРМАЛИЗМ лот. ﻓﺎرﻣﻠﻴﺰم1. риояти шакли
будшаванда, заволпазир, бебаќо; дунёи фонї берунї дар ягон кор ба зарари моњияти он.
дунёи бебаќо. 2. санъ., адш. љараёне дар санъат, адабиёт ва
илмњои дигар, ки фаќат ба шакл ањамияти
ФОНОЛОГИЯ ю. ﻓﺎﻧﺎﻻﮔﻴﻪилм дар бораи таш- асосї дода, мазмуни ѓоявиро ба эътибор
хиси овоз.
намегирад; шаклпарастї, зоњирписандї,
ФОНУС ю. ﻓﺎﻧﻮسолате, ки аз филиз, шиша ва ѓ. шаклгарої.
сохта ба дарунаш шамъ ё чароѓ афрўхта дар
ФОРМАЛИН фр. ﻓﺎرﻣﻠﻴﻦхим. моддаи зидди
љое меовезанд ё бо худ мебаранд; ◊ фонуси
уфунї, ки бўи тунде дорад.
хаёл а) фонусе, ки ба даруни он суратњо
мекашанд ва он суратњо бо таъсири гармї ФОРМАЛИСТ фр. ﻓﺎرﻣﻠﻴﺴﺖпайрави љараёни
ва дуд ба њаракат меоянд; б) адш., маљ. формализм, шаклгаро, зоњирпараст.
санъати истиора дар маънои хаёлоти рангин
ва хуби шоирона.
ФОРМАЛИСТЇ ﻓﺎرﻣﻠﻴﺴﺘﻲ мансуб ба форма-
лизм.
ФОРАМ ﻓﺎرمгуворо, дилкаш, дилнишин; боди
ФОРОНИДАН//ФОРОНДАН ﻓﺎراﻧﺪن// ﻓﺎراﻧﻴﺪن1.
форам боди хуш, боди дилнишин.
тарзи бавоситаи форидан. 2. хуш ќабул
ФОРАМЇ ﻓﺎرﻣﻲ гуворо будан, дилкашї, кардан.
дилнишинї.
ФОРС ﻓﺎرس1. он ки ба забони порсї - форсї
ФОРИЃ а. ﻓﺎرغ1. халосшуда, наљотёфта, озод, гап мезанад. 2. як ќисми сарзамини њозираи
осуда, ором; фориѓ кардан осуда кардан, Эрон, вилояти Форс, ки аз халиљи Форс сар
хотирљамъ кардан. 2. бепарво, бехабар. 3. карда Кирмон, Хузистон, Язд, Исфањон ва
осуда, хуш, осудахотир, хотирљамъ; фориѓ чанд ноњияти дигарро дар бар мегирад.
шудан озод шудан аз чизе, осуда шудан аз
ФОРСИГЎЙ ﻓﺎرﺳﻲ ﮔﻮيон ки бо забони форсї
ташвиш.
такаллум мекунад, форсизабон.
ФОРИЃБОЛ ﻓﺎرغﺑﺎلмаљ., осудахотир, осуда-
ФОРСИЗАБОН ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎنниг. форсигўй.
дил, хотирљамъ.
ФОРСЇ [ ﻓﺎرﺳﻲмуарраби порсї] 1. мансуб ба
ФОРИЃБОЛЇ ﻓﺎرغﺑﺎﻟﻲ маљ. осудахотирї, хо-
форс; забони форсї. 2. мансуб ба Эрон ва
– 408 –
ФОР
ќавмњои эронинажод. арвоњи гузаштагон дуои хайр кардан.
ФОРТЕПИАНО ит. ﻓﺎرﺗﻴﭙﻴﺌَﻨﺎсанъ. олати ФОТЕЊОНА ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪфирўзмандона, бо музаф-
мусиќавии торї, ки ба воситаи зер кардан фарият, ѓолибона.
ба клавишњо ба садо медарояд.
ФОТИЌ а. ﻓﺎﺗﻖ1. шикофанда, кушоянда. 2. маљ.
ФОРУМ лот. ﻓﺎرم1. майдони баромадњои њалкунанда, иљрокунандаи тадбирњо ва
оммавї дар Рими ќадим. 2. љамъомад, умурот.
анљуман, љашнвора.
ФОТИН а. ﻓﺎﺗﻦкит. дилбар, дилкаш, дилрабо,
ФОРУЌ а. ﻓﺎروقниг. фориќ. љозиб, фаттон.
ФОСИД а. ﻓﺎﺳﺪ вайроншуда, гандида; фасод- ФОТИР I а. ﻓﺎﺗﺮсуст, забун, нотавон; хотири
ёфта. фотир зењни кунд, хотир ва зењни заиф.
ФОСИЌ а ﻓﺎﺳﻖбадахлоќ, бадкор; бадкирдор. ФОТИР II а. ﻓﺎﻃﺮхолиқ, халќкунанда, халлоќ,
офаринанда, офаридгор њаётбахш; сањоби
ФОСИЌЇ ﻓﺎﺳﻘﻲбадкорї, табањкорї, бадах-
фотир абри њаётбахш .
лоќї; зинокорї.
ФОТИЊА а. ﻓﺎﺗﺤﻪд. ниг. фотења.
ФОСИЌОНА ﻓﺎﺳﻘﺎﻧﻪбадкорона, бо ахлоќи бад,
фосиќвор, њамчун фосиќ: амали фосиќона, ФОТИЊАДИЊАНДА ﻓﺎﺗﺤﻪ دﻫﻨﺪه дуодињанда,
рафтори фосиќона. дуогўй.
ФОСИЛА а. ﻓﺎﺻﻠﻪвақт ва масоҳати байни ду ФОТИЊАХОНЇ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺧﻮاﻧﻲхондани дуои хайр
чиз, масофати миёни ду чиз. дар хаќќи рўњи марҳум.
ФОСИЛАВЇ ﻓﺎﺻﻠﻮيњар чи ки бо фосила аст, ФОТОНАВОР ﻓﺎﺗﺎﻧﻮارсанъ. навор ва аксе, ки
фосиладор, масофадор. тавассути дастгоњи аккосї бардошта
мешавад.
ФОСИЛАДОР ﻓﺎﺻﻠﻪ دارдорои фосила, ду ё чанд
чиз, ки аз њам фосила доранд. ФОТОНУСХА ﻓﺎﺗﺎﻧﺴﺨﻪ нусхае, ки аксбардорї
шудааст.
ФОСИЛАСАНЉ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻨﺞдастгоњи махсус
барои муайян кардани мизони дурї ва ФОТОСИНТЕЗ фр. ﻓﺎﺗﺎﺳﻴﻨﺘﻴﺰбот. падидае, ки
масофа. дар он гиёњони сабз бо истифода аз нерўи
офтоб моддањои органикї тавлид мекунанд.
ФОСФОР ю. ﻓﺎﺳﻔﺎرунсури химиявї, ки зуд
шўълавар мешавад; моддаи дар торикї ФОТОСФЕРА фр. ﻓﺎﺗﺎﺳﻔﻴﺮهнуљ. равшантарин
равшанидињанда, ки дар баъзе маъданњо ва ќисмати дидории Офтоб, ки то умќи 400 км.
устухони ҷисмҳои зинда мављуд аст. аз сатҳи он имтидод дорад.
ФОСФОРИТ ю. ﻓﺎﺳﻔﺎرﻳﺖхим. як хел маъдани ФОТОХИМИЯ фр. ﻓﺎﺗﺎﺧﻴﻤﻴﻪхим. соҳае аз илми
зардча ё бӯрранг, ки дар таркибаш оњаки химия, ки асари нурро бар вокунишњо –
асиди фосфат дорад ва дар зироат њамчун аксуламалњои химиявї баррасї мекунад.
нурї кор фармуда мешавад.
ФОХИР(А) а. ( ﻓﺎﺧﺮ)ه1. фахркунанда. 2. маљ. њар
ФОТЕЊ а. ﻓﺎﺗﺢ1. фатњкунанда, кушоянда. 2. чизи наѓз ва гаронбањо, ки боиси фахр аст;
ѓолиб, зафарёб; фотењ шудан ѓалаба кардан, олї, бошукўњ: либоси фохир.
музаффар гардидан (ба душман).
ФОХТА ﻓﺎﺧﺘﻪмусича, ќумрї, куку.
ФОТЕЊА//ФОТИЊА а. ﻓﺎﺗﺤﻪ1. оѓоз ва ибтидои
ФОЊИШ а. ﻓﺎﺣﺶќабењ, зишт, дар бадї аз њад
коре, аввали њар чизе; фотења гирифтан дар
гузаранда; ѓалати фоњиш ѓалати бисёр
оѓози коре барои пешрафти он дуои хайр
ошкор.
гирифтан; фотењаи сафед (додан) нияти нек,
дуои хайр кардан барои пешрафт ва ФОЊИША I а. ﻓﺎﺣﺸﻪмуаннаси фоњиш; зани
хайрияти коре дар оѓози он; фотења кардан сабукпо, зани зинокор, тардоман.
духтареро ба љавоне номзад кардан; фотења
ФОЊИША II а. кори зишт, кори бад, бадкорї.
хондан дар маљлиси сўгворї дар њаќќи
– 409 –
ФУЌ
ФУРЉА а. ﻓﺮﺟﻪ 1. ниг. фарља. 2. маљ. ваќт, ФУТА ﻓﻮﻃﻪ// ﻓﻮﺗﻪ1. миёнбанде аз матоъ, ки
фурсат. ҷузъи либоси сӯгвории занон дар маросими
азо мебошад. 2. дасторча. 3. рўймол. 4. лўн-
ФУСАЌО а. ﻓﺴﻘﺎљ. фосиќ. гї, ки дар ваќти оббозї ва дар њаммом ба
камар мебанданд.
ФУСАЊО а. ﻓﺼﺤﺎљ. фасењ.
ФУТБОЛ англ. ﻓﻮﺗﺒﺎلварз. бозиест бо тўб байни
ФУСУЌ а. ﻓﺴﻮقфисќ, фосиќї, бадахлоќї. ду гурўњ, ки дар майдон ёздањнафарӣ бо ҳам
мусобиқа мекунанд.
ФУСУН ﻓﺴﻮنшакли дигари афсун, макр, њила,
тазвир; љоду, сењр, азоим; фусун кардан њила ФУТБОЛБОЗ ﻓﻮﺗﺒﺎلﺑﺎزбозингари мусобиқаи
кардан, макр ба кор бурдан, сењр кардан, футбол; он ки бо футбол ҳамчун намуди
љоду кардан. варзиш машғул аст.
ФУСУНБАЁН ﻓﺴﻮن ﺑﻴﺎنмаљ. он ки истеъдоди ФУТБОЛБОЗЇ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺑﺎزيмашғул будан бо
балеѓи суханбаёнї дорад; нотиќи сомеонро бозии футбол; як навъи машҳуртарини
ба худ сахт љазбкунанда. варзиш, ки мусобиқоти он дар сатҳҳои
гуногун то миқёси ҷаҳонӣ баргузор ме-
ФУСУНБАЁНЇ ﻓﺴﻮن ﺑﻴﺎﻧﻲмаљ. амали гардад.
фусунбаён; тавассути нутќ ва баёни љозиб
ФУТУР а. ﻓﺘﻮر1. сустї, заъф, афсурдагї,
љалб кардан. бењолї; харобї, вайронї; футур расонидан
ФУСУНГАР ﻓﺴﻮﻧﮕﺮ1. он ки афсун мекунад; хароб кардан, осеб расонидан; футур рафтан
(аз чизе) рў додани заъфу харобї ба чизе.
љодугар, соњир. 2. маљ. њилагар, маккор.
ФУТУРИЗМ фр. ﻓﺘﻮرﻳﺰمљараёне дар адабиёт ва
ФУСУНГАРЇ ﻓﺴﻮﻧﮕﺮيамалу шуѓли фусунгар, санъат, ки воќеиятро рад ва тамоми
афсунгарї, љодугарї, соњирї. анъанањоро инкор мекунад.
ФУСУНКОР ﻓﺴﻮن ﻛﺎرњилагар, маккор. ФУТУРИСТ фр. ﻓﺘﻮرﻳﺴﺖадш. пайрави футу-
ризм дар адабиёт ва санъат.
ФУСУНКОРЇ ﻓﺴﻮن ﻛﺎريњилагарї, маккорї.
ФУТЎЊ а. ﻓﺘﻮح1. љ. фатњ. 2. маљ. кушоиши кор,
ФУСУНПАРДОЗ ﻓﺴﻮن ﭘﺮدازмаљ., ниг. фусунгар. пешрафт дар корњо.
ФУСУНПАРДОЗЇ ﻓﺴﻮنﭘﺮدازي маљ., ниг. фу- ФУТЎЊОТ ﻓﺘﻮﺣﺎت љ. футўњ ё љамъулљамъи
сунгарї. фатњ.
– 414 –
ФУЊ
ФУЊУЛ а. ﻓﺤﻮلљ. фањл 1.
ФУЧФУЧ//ФУЉФУЉ ﻓﺠﻔﺞ// ﻓﭽﻔﭻгуфт., маљ. 1. ФЎЛА ﻓﻮﻟﻪдар даруни пўст мулоимшуда (мас.
пичир-пичир гап задан, зери лаб гап задан, харбуза ва монанди ин); фўла кардан сусту
бо овози паст, пинњон гап задан. 2. маљ. паљаќ кардан.
бўсадињї.
ФЎЛОД ﻓﻮﻻدниг. пўлод.
ФУЉОАТ ﻓﺠﺎﺌﺔниг. фаљоат.
ФЎЛОДБОЗУ ﻓﻮﻻدﺑﺎزوмаљ. мањкамбозу, ќави-
ФУЉУР а. ﻓﺠﻮرбаромадан аз роњи рост, бозу, зўрманд.
бадкорї, бадахлоќї, зинокорї: фисќу фуљур.
ФЎЛОДГУДОЗЇ ﻓﻮﻻدﮔﺪازيхим. гудохтан ва
ФУЉЉОР а. ﺎر ﻓﺠљ. фољир. об кардани фўлод.
ФУШОР ﻓﺸﺎر1. гапи фач, бемаза, њазён, ФЎЛОДЇ//ФЎЛОДИН ﻓﻮﻻدﻳﻦ// ﻓﻮﻻديаз пўлод
сафсата. 2. дашном, њаќорат. сохташуда, он чи аз пўлод сохта мешавад.
ФУШУРДА ﻓﺸﺮده1. пахшшуда, зеркардашуда; ФЎЛОДРЕЗЇ ﻓﻮﻻدرﻳﺰيниг. пўлодрезї.
фушурда шудан пахш ва зер шудан, дар
таъзиќ ва фишор мондан. 2. мухтасар, кӯтоҳ; ФЎТА ﻓﻮﻃﻪ// ﻓﻮﺗﻪниг. фута.
фушурдаи мақола мухтасари мақола, тезис.
ФЎТАБОФ ﻓﻮﺗﻪ ﺑﺎف он ки фўта тайёр мекунад.
ФУШУРДАН ﻓﺸﺮدنфишор додан, дар тазйиќ
гирифтан, зер ва пахш кардан, љафидан; ФЎТАБОФЇ ﻓﻮﺗﻪﺑﺎﻓﻲамалу шуѓли фўтабоф,
даст фушурдан дасти њамдигарро фишор фўта бофтан.
дода вохўрї кардан. ФЎЊШ ﻓﺤﺶниг. фањш.
ФЎЗИДАН ﻓﻮزﻳﺪنоруѓ додан, ниг. пўзидан.
Х
Х њарфи бисту њафтуми алифбои њозираи хабар расонидан касеро аз коре огоњ сохтан,
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї њарфи хабари чизеро ба касе дарак додан.
«хе, хо», ( ;)خдар њисоби абљад ба адади 600
ХАБАРБАР ﺧﺒﺮﺑﺮ1. он ки хабар, паём мебарад.
баробар аст.
2. хабаркаш; суханчин.
ХАБА//ХАФА ﺧﻔﻪ// ﺧﺒﻪгулўфишурдагї: хаба
кардан буѓї кардан.
ХАБАРБАРЇ ﺧﺒﺮﺑﺮي 1. ниг. хабардињї. 2. ниг.
хабаркашї.
ХАБАБ а. ﺧﺒﺐ1. ба навбат бар сари як пой ис-
ХАБАРБИЁР ﺧﺒﺮﺑﻴﺎرгуфт., ниг. хабаровар.
тодан. 2. навъе аз тохтани асп.
ХАБАРБИЁРЇ ﺧﺒﺮﺑﻴﺎريгуфт., ниг. хабароварї.
ХАБАЗДЎ//ХАБАЗДЎК ﺧﺒﺰدوك//ﺧﺒﺰدو кит.
гамбуск. ХАБАРГИР ﺧﺒﺮﮔﻴﺮ1. он ки аз ањволи касе хабар
мегирад, он ки дараки чизеро мегирад,
ХАБАК ﺧﺒﻚкит. фишурда шудани гулў,
ањволпурс. 2. љосус.
ѓиљовак.
ХАБАРГИРЇ ﺧﺒﺮﮔﻴﺮي1. хабар гирифтан,
ХАБАР а. ﺧﺒﺮ1. огоњї, дарак, иттилоъ. 2. мат-
ањволи чизеро фањмидан. 2. љосусї.
лабе, ки барои огоњии умум дар матбуот, ра-
дио ва ѓ. дода мешавад. 3. грам. он љузъи ХАБАРГИРОН ﺧﺒﺮﮔﻴﺮانхабар гирифта истодан,
љумла, ки кору њаракат, амалу њолат ё чигу- доимо ба хабаргирї рафтан (омадан).
нагии муносибати мубтадоро ифода мекунад;
ХАБАРГУЗОР ﺧﺒﺮﮔﺬارкит. оваранда, расо-
аз љињати сохту таркиб ва воситаи ифода
нанда ва ё фиристонандаи хабар.
хелњои гуногун дорад: хабари сода, хабари
таркибї, хабари феълї, хабари номї ва ѓ.; ха- ХАБАРГУЗОРЇ ﺧﺒﺮﮔﺬاري1. созмон ва идорае,
бар гирифтан ањвол пурсидан, сињату салома- ки ба гирдоварї ва пахши хабарњо барои
тии касеро љўё шудан; хабар додан дарак до- расонањои гурўњї машѓул аст: хабаргузории
дан, огоњ кардан; хабар доштан огоњ будан, ховар. 2. гумоштагї, вакилї. 3. дастнишон–
дараки чизеро донистан; хабар ёфтан огоњ дагї, љосусї.
шудан, донистан, фањмидан, иттилоъ пайдо
ХАБАРДИЊАНДА ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪهхабаррасон, ахбор-
намудан; хабар кардан а) огоњ кардан, дарак
дињанда, огоњкунанда.
додан ба касе чизеро; б) даъват кардан, љеѓ
задан, таклиф намудан; хабар кашидан мат- ХАБАРДИЊЇ ﺧﺒﺮدﻫﻲхабаррасонї, ахбордињї,
лаберо ба касе расондан, суханчинї кардан, огоњ кардан.
сухани касеро ба назди касе рафта гуфтан;
ХАБАРДОР ﺧﺒﺮدارбохабар, огоњ, воќиф, мут-
хабар овардан матлаберо ба касе расондан;
талеъ; хабардор кардан огоњ намудан, воќиф
– 416 –
ХАБ
сохтан (касеро аз коре ё њодисае), маълум кар-
ХАБАРРАСОН ﺧﺒﺮرﺳﺎن1. муждарасон, пайк. 2.
дан (чизеро ба касе); хабардор шудан (гарди-
маълумотдињанда, ахбордињанда, мухбир; ха-
дан) огоњ шудан, воќиф гардидан; хабардор
баркаш.
бош! огоњ бош!, эњтиёт шав!, дар ѓафлат на-
мон!. ХАБАРРАСОНЇ ﺧﺒﺮرﺳﺎﻧﻲ1. муждарасонї. 2.
ХАБАРДОРЇ ﺧﺒﺮداريогоњї, воќифї, огоњ бу- маълумотдињї; хабаркашї.
дан; хабардорї кардан хабар гирифта исто- ХАБАРХОН ﺧﺒﺮﺧﻮانон ки дар шабакаи хабарї
дан. барои ислоњ кардани хабар онро баланд ме-
ХАБАРДОРКУНАНДА ﺧﺒﺮدارﻛﻨﻨﺪهниг. хабар- хонад.
дињанда. ХАБАРЧИН ﺧﺒﺮﭼﻴﻦсуханчин, хабаркаш.
ХАБАРЇ ﺧﺒﺮيдаъватшуда, хабар карда (ба љое);
хабарї будан хабаршуда будан. ХАБАРЧИНЇ ﺧﺒﺮﭼﻴﻨﻲсуханчинї, хабаркашї.
ХАБАРКАШ ﺧﺒﺮﻛﺶон ки гапи касеро ба ХАБАРЧЇ ﺧﺒﺮﭼﻲ1. хабаровар, хабаррасонанда,
маќсади низоъандозї ба каси дигаре мерасо- огоњ ва воќифкунанда. 2. он ки касонро ба
над; гапчин, суханчин, љосус. тўй ё маъракае даъват мекунад; даъваткунан-
ХАБАРКАШЇ ﺧﺒﺮﻛﺸﻲгапи касеро рафта дар да.
назди касе гуфтан, суханчинї; хабаркашї ХАББОЗ а. ﺧﺒﺎزнонвой, нонпаз; нонфурўш.
кардан суханчинї кардан, гапи касеро рафта
ХАББОЗЇ ﺧﺒﺎزيнонвойї, нонпазї; нонфурўшї
ба касе расондан (бо маќсади вайронкорї).
ХАБЕРА ﺧﺒﻴﺮهкит. љамъ, љамъи њисоб; хабера
ХАБАРНАВИС ﺧﺒﺮﻧﻮﻳﺲон ки барои рўзнома шудан љамъ шудан, фароњам омадан.
-
дар бораи њодисае маълумоти мухтасар мена
висад, мухбир. ХАБИР а. ﺧﺒﻴﺮбисёр огоњ ва хабардор; бисёр
доно ва кордон.
ХАБАРНАВИСЇ ﺧﺒﺮﻧﻮﻳﺴﻲба рўзнома ва дигар
расонањои гурўњї ва ё барои хабаргузорї аз ХАБИС а. ﺧﺒﻴﺚпалид, паст, бадкирдор, лаим.
мањалњо хабар навиштан, ахбордињї.
ХАБИСЇ ﺧﺒﻴﺜﻲпалидї, пастї, лаимї,
ХАБАРНИГОР ﺧﺒﺮﻧﮕﺎرон ки дар бораи њодисае бадтинатї, разолат.
барои рўзнома хабар мефиристонад; ахбор-
навис, мухбир. ХАБОК ﺧﺒﺎكкит. чордевори саркушода, ки
чорворо шабњо дар он нигоњ медоранд.
ХАБАРНИГОРЇ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري1. касб ва шуѓли ха-
барнавис, мухбирї, навиштани ахбор барои ХАБОСАТ а. ﺧﺒﺎﺛﺖ палидї, нопокї,
рўзнома, радио ва ѓ. 2. хабаргузорї. бадкирдорї.
ХАБАРНОМА ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ1. огоњинома, барои анљо- ХАВ I ﺧﻮалафи бегонае, ки дар миёни ѓалла ва ѓ.
ми коре хабари хаттї фиристодан. 2. нашрия мерўяд, алафи печак.
ё расонае, ки гузоришњои хабарии ягон муас- ХАВ II ﺧﻮхараки чўбин барои болои он истодан
сисаро пахш мекунад. дар ваќти кор кардани гилкор.
ХАБАРОВАР ﺧﺒﺮآورон ки хабареро аз касе ё ХАВЗ а. ﺧﻮضба коре бо диќќат машѓул шудан;
љое ба касе ё ба љое овардааст. хавз кардан (ё намудан) а) чуќур рафтан дар
ХАБАРОВАРЇ ﺧﺒﺮآوريрасондани хабар, овар- коре, чуќур фикр кардан; машѓул ва саргарми
дани маълумот. чизе будан; б) тўњмат кардан, бўњтон кардан,
бадї кардан; фитна кардан, иѓво кардан.
ХАБАРПАРОКАНЇ ﺧﺒﺮﭘﺮاﻛﻨﻲ1. пароканиши
хабарњо, пањн кардани хабар. 2. пањн кардани ХАВИД//ХАВЕД//ХИВЕД//ХЕД ﺧﻴﺪ// ﺧﻮﻳﺪбот.
хабарњои бардурўѓ. сабза ва гиёњ, пояњои љав ва гандуми њанўз
сарак набаста.
ХАБАРПУРС ﺧﺒﺮﭘﺮسон ки хабар мепурсад, ха-
баргир, ањволпурс. ХАВОЗА ﺧﻮازهчўбњои бар сари сутунњо баста, ки
соида дар об ё сирко тар карда барои кушо- будан; ќобилияти харидорї имконияти хариди
дани иштињо бо ѓизо мехўранд. чизе, ќудрати харидан; бо чашми харидорї
нигаристан ба чизе толиб шудан, чизеро аз
ХАРДАНДОН ﺧﺮدﻧﺪان1. гуфт. он ки дандонњои
њар љињат санљидан бо маќсади харидани он.
нињоят калон дорад. 2. биол. номи гиёњи
биёбонї, аз ќабили явшон, хоршутур ва ѓ. ХАРИДОРТАЛАБ ﺧﺮﻳﺪارﻃﻠﺐон ки харидор
мељўяд, он ки чизеро ба фурўш гузоштааст,
ХАРЕШИДАН ﺧﺮﻳﺸﻴﺪنкит. хурўшидан, шўру
љўёи муштарї.
ѓавѓо кардан.
ХАРЗ а. ﺧﺮزкит. дўхтан, халонда дўхтан;
ХАРИДУФУРЎХТ ﺧﺮﻳﺪوﻓﺮوﺧﺖ харидану
фурўхтан.
пўстиндўзї, мўзадўзї.
ХАРЗАН ﺧﺮزنтозиёна, ќамчин.
ХАРИДУФУРЎШ ﺧﺮﻳﺪوﻓﺮوش тољирї; љаллобї,
њаннотї; савдо.
ХАРЗИН ﺧﺮزﻳﻦкит. 1. як навъ чўби дароз барои
ХАРИТА ﺧﺮﻳﻄﻪнаќшаи љуѓрофї, наќшаи рўи
овезон кардани зин. 2. полон.
замин, мамлакат ё љое.
ХАРЗАЊРА ﺧﺮزﻫﺮهбиол. дарахти баргзањр, ки
ХАРИТАКАШ ﺧﺮﻳﻄﻪ ﻛﺶон ки наќшаи љуѓрофї
баргаш ба барги бед монанд аст.
мекашад, тарроњи харита, наќшакаш.
ХАРИГАРЇ ﺧﺮيﮔﺮيмаљ. аблањї, њамоќат,
ХАРИТАКАШЇ ﺧﺮﻳﻄﻪﻛﺸﻲамали харитакаш,
нодонї, нофањмї.
кашидани тарњ (наќшаи) љое.
харид ﺧﺮﻳﺪасоси замони гузашта аз харидан.
ХАРИТАНАВИС ﺧﺮﻳﻄﻪ ﻧﻮﻳﺲниг. харитакаш.
ХАРИД ﺧﺮﻳﺪ1. амали харидани чизе, байъ;
ХАРИТАНАВИСЇ ﺧﺮﻳﻄﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲниг. харитакашї.
муќоб. фурўш. 2. он чи харида шудааст; хари-
ду фурўш доду ситад; харид кардан харидан, ХАРИФ I а. ﺧﺮﻳﻒкасе, ки аќлаш аз пирї суст
гирифтани чизе аз касе бо додани бањои он. шудааст; парешонхотир, фартут.
ХАРИДА ﺧﺮﻳﺪهхаридашуда, байъшуда; он чи ХАРИФ II а. ﺧﺮﻳﻒтирамоњ, поиз, хазон, мавси-
дар бадали пул ба даст дароварда шудааст; ми баргрезон, фасли дарав.
гувоњони харид гувоњи сохтаи ба пул
фурўхташуда, шоњиди бардурўѓ.
ХАРЇ ﺧﺮيниг. харигарї.
ХАРКАЛЛА ﺧﺮﻛﻠﻪнодон, нофањм, бефаросат,
ХАРИДАН ﺧﺮﻳﺪنчизеро аз касе дар бадали пар-
каллаварам.
дохти бањои он гирифтан, байъ; муќоб.
фурўхтан. ХАРКОР ﺧﺮﻛﺎر1. он ки тавоноии анљоми
корњои душворро дорад, пуркор. 2. маљ. до-
ХАРИДАФУРЎШ ﺧﺮﻳﺪه ﻓﺮوش тољир; љаллоб,
рои ќудрат ва мустањкамии зиёд.
њаннот.
ХАРКАМОН ﺧﺮﻛﻤﺎن1. камони калон. 2. доме,
ХАРИДАХЎР ﺧﺮﻳﺪه ﺧﻮرкасе, ки хўроквории
ки ба шакли камон аст ва онро дар сари роњи
мавриди эњтиёљи худро истењсол накарда, аз
гургу шаѓол ва ѓ. гузошта, дар он тире пинњон
бозор мехарад: шањрнишини харидахўр.
мекунанд, ќапќон.
ХАРИДАНЇ ﺧﺮﻳﺪﻧﻲон чи ќобили харидан аст;
ХАРКУРРА ﺧﺮﻛﺮهкурраи хар, бачаи хар.
хариданї шудан ба чизе толиб шудан, ба
фикри харидани чизе афтодан. ХАРЌ а. ﺧﺮقсурох, рахна, шикоф.
ХАРИДКУНАНДА ﺧﺮﻳﺪﻛﻨﻨﺪهсифати феълии за- ХАРМАГАС ﺧﺮﻣﮕﺲнавъе аз магас, ки хеле ка-
мони њозира аз харид кардан, он ки харид ме- лон буда, нештари дароз дорад; ◊ хармагаси
кунад, харидор. маърака касе ки нохонда ба љое омада боиси
дарди сар шудааст.
ХАРИДОР ﺧﺮﻳﺪارхаридкунанда, толиб ба хари-
дани чизе, талабгор; харидор шудан толиб ХАРМАЃЗ ﺧﺮﻣﻐﺰаблањ, нодон, гўл.
шудан ба харидани чизе.
ХАРМИЗОЉ ﺧﺮﻣﺰاج маљ. одами якрања, ино-
ХАРИДОРЇ ﺧﺮﻳﺪاري моилї ба харид, харидор дкор.
– 427 –
ХАР
ХАРРА ﺧﺮهчош, ѓарам, хирвор; ниг. хара 2; хар- ХАРХАШАЉЎЇ ﺧﺮﺧﺸﻪ ﺟﻮﺋﻲхурдагирї, айбљўї,
ра задан чош кардан, ѓарам кардан, болои љанљолљўї, арбадаљўї.
њам чида баланд бардоштан.
ХАРХАШАЉЎЙ ﺧﺮﺧﺸﻪﺟﻮيарбадакор, љанљо-
ХАРРОЗ а. ﺧﺮازкит. мўзадўз, машкдўз. лї, љангара, шўрапушт.
ХАРРОЗЇ ﺧﺮازيкит. мўзадўзї, машкдўзї. ХАРХОНА ﺧﺮﺧﺎﻧﻪ1. оѓили хар. 2. маљ. љои
љамъомади аблањ ва нодонњо.
ХАРРОТ а. ﺧﺮاتчўбтарош, он ки ба воситаи
олати махсус чўбу ашёи дигарро тарошида аз ХАРХУТЎК ﺧﺮﺧﻮﺗﻮكкурраи хар, хутўк.
он њар гуна ашё месозад.
ХАРХЎР ﺧﺮﺧﻮرмеваи ёбоии бемаза (мас., тути
ХАРРОТЇ ﺧﺮاﺗﻲ1. мансуб ба касби харрот: хасак, себи хасак ва ѓ.).
таљњизоти харротї, кўбачаи харротї. 2. касбу
ХАРЧАНГ ﺧﺮﭼﻨﮓљонвари буѓумпой, ки
кори харрот. 3. устохонаи харрот;
чанголњои дароз дорад, асосан дар об
ХАРРУБ ﺧﺮّوبкит. гиёње, ки дар вайронањо зиндагонї мекунад, дар хушкї њам мегардад,
мерўяд. панљпо, саратон.
ХАРСАВОР ﺧﺮﺳﻮارон ки савори хар аст. ХАРЧАНГГИР ﺧﺮﭼﻨﮓ ﮔﻴﺮшикорчии харчанг.
ХАРСАВОРА ﺧﺮﺳﻮارهба хар саворшуда. ХАРЧОЛ ﺧﺮﭼﺎلкит., зоол. парандаи обии ка-
будранг; мурѓобии калон.
ХАРСАВОРЇ ﺧﺮﺳﻮاريба хар савор шудан;
харсаворї кардан ба хар савор шудан, ба хар ХАРЉ ﺧﺮجсарф, харољот; харљ кардан сарф на-
тохтан. мудан; ба харљ додан сарф кардан.
ХАРСАНГ ﺧﺮﺳﻨﮓсанги калон, санги калони ХАРЉАЛЛОБ ﺧﺮ ﺟﻼبкасе ки ба маќсади
нотарошида. фоидабинї ба хариду фурўши хар машѓул
аст.
ХАРСАНГДЕВОР ﺧﺮﺳﻨﮓدﻳﻮارдевори харсангї.
ХАРЉБАРДОР ﺧﺮج ﺑﺮدارсерхарљ, он чи харљи
ХАРТАБИАТ ﺧﺮﻃﺒﻴﻌﺖон ки аз ахлоќ ва одоби
зиёд талаб мекунад.
одамгарї бенасиб аст, ноодам; ахмаќ, аблањ.
ХАРЉИДАН ﺧﺮﺟﻴﺪن1. сарф кардан, харљ кар-
ХАРТИЯ ю. ﺧﺮﺗﻴﻪ1. дастнависи ќадим. 2. њуљљат.
дан. 2. гиря кардан, гиристан.
ХАРТОЗ ﺧﺮﺗﺎز:хартоз шудани роњ аз барфу ях
ХАРЉЇ ﺧﺮﺟﻲмаблаѓ барои харољоти майда-
пок ва тоза шудани роњњои кўњї, кушода шу-
чуйда, маблаѓи харољотї; харљї додан додани
дани роњ пас аз зимистон.
пул барои маош, додани маблаѓе барои мас-
ХАРТОЗЇ ﺧﺮﺗﺎزي1. хардавонї, мусобиќаи рафи њаррўза.
хардавонї; пойгањи хардавонї. 2. маљ. кори
ХАРЉКУНЇ ﺧﺮجﻛﻨﻲсарфкардан, харљ кардан.
бачагона; ◊ пириву хартозї.
ХАРШАЛЃАМ ﺧﺮ ﺷﻠﻐﻢбот. карамшалѓам.
ХАРТОЛ ﺧﺮﻃﺎلкит. киса ё халтае аз пўсти гов,
ки аз нуќра ё тило пур мекарданд. ХАС ﺧﺲ1. хошок, коњ ва алафи хушк. 2. маљ.
ночиз, беарзиш, одами паст ва фурўмоя; хас
ХАРТУМ ﺧﺮﻃﻮمбинии фил, ки дароз ва овезон каму љањон пок (зарб.).
аст.
ХАСАК ﺧﺴﻚ1. ниг. хас. 2. меваи ёбої. 3.
ХАРТУМДОР ﺧﺮﻃﻮم دارдорандаи хартум; гам-
хорњои сегўшаи аз оњан сохташуда, ки ба сари
буски хартумдор зоол. ѓалламус, митта.
роњи душман андохта мешуд, то гузашта на-
ХАРТУМЇ ﺧﺮﻃﻮﻣﻲмонанди хартум. тавонад.
ХАРТУМЧА ﺧﺮﻃﻮم ﭼﻪхартуми майда. ХАСАКЇ ﺧﺴﻜﻲёбої, худрўй ва мањсули он.
ХАРХАША ﺧﺮﺧﺸﻪљанљол, кашмакаш, даъво, ХАСАКХОР ﺧﺴﻚ ﺧﻮارниг. хорхасак.
низоъ, муљодала; хархаша кардан љанљол
ХАСБЕДА ﺧﺲ ﺑﻴﺪهбедаи алафњои худрўй.
кардан, кашмакаш кардан.
ХАСБУР ﺧﺲ ﺑﻮر :хасбур кардан књн. тахминан
– 429 –
ХАС
муайян кардани њосили њанўз надаравида ва сахтї.
ѓундоштанашуда.
ХАСПАРВАР ﺧﺲ ﭘﺮورдунпарвар, нокаспарвар.
ХАСГЎГИРД ﺧﺲ ﮔﻮﮔﺮدгўгирди љойдорї, ки ба
ХАСПАРДА ﺧﺲ ﭘﺮدهпардаи хасин.
оташ дошта дармегиронанд.
ХАСПОЯ ﺧﺲ ﭘﺎﻳﻪпояи хас ё ягон гиёњ.
ХАСДУЗД ﺧﺲدزدкасе ки майда-чуйда ва чизњои
беарзишро медуздад. ХАСПУЛЇ ﺧﺲ ﭘﻮﻟﻲкњн. навъе аз андози замони
амирї (барои заминњои киштношуда).
ХАСИН ﺧﺴﻴﻦмарбут ба хас, аз хас бофта ё со-
хташуда. ХАСПЎШ ﺧﺲ ﭘﻮشбо хас пўшондашуда; боми
хаспўш, боме, ки бо хас пўшонда шудааст;
ХАСИС ﺧﺴﻴﺲ лаим, мумсик, одами дар харљ
хаспўш кардан а) бо хошок пўшонидан болои
сахт.
чизеро; б) маљ. пўшондан, махфї нигоњ дош-
ХАСИСЇ ﺧﺴﻴﺴﻲлаимї, мумсикї, сахтї; хасисї тан сирро ё гуноњеро; хаспўш шудан пўшида
кардан мумсикї кардан, дар харљ сахтї кар- шудани сирре, пинњон мондан, фош нашуда-
дан. ни сирре, рўпўш карда шудани гуноњ ё
љинояте.
ХАСИСОНА ﺧﺴﻴﺴﺎﻧﻪ лаимона, мумсикона, аз
рўи сахтї. ХАСРЎБА ﺧﺲ روﺑﻪхасу хошоки рўфта ба як љо
љамъ кардашуда; ахлот.
ХАСЇ I ﺧﺴﻲфурўмоягї, пастї, ќабоњат.
ХАСРЎБАДОН دان ﺧﺲ روﺑﻪахлотдон, љои рех-
ХАСЇ II а. ﺧﺼﻲон ки хояњояш кашида шуда
тани хасрўбањо.
бошад, ахта.
ХАСТА I ﺧﺴﺘﻪ1. харошёфта, озурда. 2. дард-
ХАСЇ III ﺧﺴﻲниг. хасин.
манд, бемор. 3. ранљдида, фарсуда, шалпар-
ХАСКАППА ﺧﺲﻛﭙﻪшипанги хасин, козаи ка- шуда, кўфта (аз коре ё аз паймудани рањи дур);
лони хасин. овози хаста садои гирифта; хаста кардан а)
озурдан, маљрўњ кардан; б) мондаву фарсуда
ХАСКАШ ﺧﺲ ﻛﺶон ки хасу хошок мекашонад.
кардан; в) харошидан; хаста шудан а) харош
ХАСКАШАК ﺧﺲﻛﺸﻚпанљшоха (ё сешоха) ба- ёфтан; б) монда шудан, шалпар шудан, озурда
рои бардоштани хасу хошок. шудан.
ХАСКУЛОЊ ﺧﺲ ﻛﻼهкулоњи хасин, кулоњи аз ХАСТА II ﺧﺴﺘﻪдонак, маѓзи донак; хастаи зар-
хас бофташуда. долу донаки зардолу.
ХАСМ а. ﺧﺼﻢдушман, душманикунанда. ХАСТАГЇ ﺧﺴﺘﮕﻲ1. беморї, касалї, ранљурї. 2.
мондагї, бемадорї, шалпарї (аз кори зиёд ё
ХАСМАЙДА ﺧﺲ ﻣﻴﺪهрехтаву майдањои гиёњ.
роњи дур).
ХАСМГИР ﺧﺼﻢ ﮔﻴﺮон ки душманро мегирад,
ХАСТАДИЛ ﺧﺴﺘﻪدل1. он ки дилаш маљрўњ шуда
гирандаи душман, маѓлубкунандаи душман.
бошад; ѓамгин, андўњгин; озурдадил, ран-
ХАСМОЛ ﺧﺲ ﻣﺎلкасалии устухонхора, ки дар љида. 2. маљ. ошиќ.
нўги ангуштони даст пайдо мешавад, пана-
ХАСТАДИЛЇ ﺧﺴﺘﻪ دﻟﻲ1. ѓамгинї, озурдадилї,
ритсия.
ранљидагї. 2. маљ. ошиќї.
ХАСМОНА ﺧﺼﻤﺎﻧﻪдушманона, аз рўи душманї,
ХАСТАКУНАНДА ﺧﺴﺘﻪﻛﻨﻨﺪهсифати феълии за-
ах рўи хусумат, чун хасм.
мони њозира аз хаста кардан; дилгиркунанда;
ХАСМСЎЗ ﺧﺼﻢ ﺳﻮزон ки душманро нобуд ме- дурудароз; тўлонї; чизе, ки боиси мондашавї
кунад. мегардад.
ХАСОРАТ а. ﺧﺴﺎرتкит. зиён дидан; зарар, зи- ХАСТАН ﺧﺴﺘﻦ1. харошидан, ханљол кардан;
ён, осеб; хасорат дидан зарар дидан, ба зарар озурдан, маљрўњ кардан. 2. халондан.
дучор шудан.
ХАСТАНАШАВАНДА ﺧﺴﺘﻪﻧﺸﻮﻧﺪهмонданаша-
ХАСОСАТ а. ﺧﺴﺎﺳﺖ хасисї, лаимї, мумсикї, ванда, дилгирнашаванда.
– 430 –
ХАС
ХАСТАНОПАЗИР ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ниг. хастагинопа- 1940 љорї буд; хати русиасоси тољикї хати
зир. дар асоси алифбои кириллї тањияшудаи
тољикї; 3. тарзи навишт: хати хуб, хати хоно;
ХАСТАХОТИР ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮниг. хастадил.
хату савод хондан ва навиштан; хату савод
ХАСТАЊОЛ ﺧﺴﺘﻪ ﺣﺎل1. озурда, бетобу тавон. 2. доштан хондан ва навиштан тавонистан;
ѓамдида. њусни хат зебоии тарзи навишт, санъати
зебонависї, хушнависї. 4. мактуб, нома; хати
ХАСТАЊОЛЇ ﺧﺴﺘﻪﺣﺎﻟﻲдилшикастагї, озурдагї,
сиёњ хате, ки ваќти љанг дар бораи кушта шу-
ранљидагї.
дани касе ба наздиконаш фиристода мешуд;
ХАСТАЊОЛОНА ﺧﺴﺘﻪ ﺣﺎﻻﻧﻪ шалпарона, бема- хат гирифтан нома гирифтан, омадани мактуб
дорона. аз љое ба касе; хат задан хат кашида ботил
кардани он чи навишта шудааст, аз эътибор
ХАСТАЉИГАР ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮниг. хастадил.
соќит кардан; хат кардан нома навиштан, но-
ХАСТАЉОН ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎنниг. хастадил. ма фиристодан, мактуб навиштан; хату мўњр
карда додан дар барои масъалае ба касе хати
ХАСТАЉОНЇ ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎﻧﻲниг. хастањолї.
(њуљљати) расмї додан.
ХАСТАШАВЇ ﺧﺴﺘﻪﺷﻮي монда шудан, шалпар
ХАТАК ﺧﻄﻚ1. љўяк, шиёр. 2. маљ. ожанг.
шудан.
ХАТАНАК ﺧﺘﻨﻚяк хел дарахти буттагии кўњї,
ХАСТУВОНА//ХУСТУВОНА ﺧﺴﺘﻮاﻧﻪ либоси
ки меваи ширини сиёњи хурдтар аз олуболу
пашмини дарвешон.
дорад; номи дигараш яхманак.
ХАСТУТ ﺧﺴﺘﻮتтути хасак, тути ёбоии пай-
ХАТАР а. ﺧﻄﺮњолати хавфнок, хавф, бим; бими
ванднашуда.
нобудшавии чизе; бонги хатар огоњї дар бо-
ХАСУР ﺧﺴﻮرзиёндида, зарардида. раи эњтимоли рўй додани хавфе; хатари љанг
хавфи сар задани љанг.
ХАСФ а. ﺧﺴﻒ1. фурўравї ба зери замин, хасф
кардан фурў бурдан, пинњон кардан. 2. ги- ХАТАРАНГЕЗ ﺧﻄﺮاﻧﮕﻴﺰниг. хатаровар.
рифтани Моњ, гирифта шудани Моњ.
ХАТАРНОК ﺧﻄﺮﻧﺎك хавфнок, пурхатар, бим-
ХАСХОНА ﺧﺴﺨﺎﻧﻪкоза, чайла, каппа, хонаи ха- нок.
син.
ХАТАРНОКЇ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲимконияти тањдид ва рўй
ХАТ І ﺧﻂ1. фосилаи байни ду нуќта, он чи (ка- додани ягон њодисаи хавфнок ва њалокатовар.
шиши ќалам ё дигар) байни ду нуќтаро бо
ХАТАРОВАР ﺧﻄﺮآور хатарангез, хатрэљод–
њам мепайвандад; хати рост хате, ки
кунанда, хатарзо.
кўтоњтарин фосилаи байни ду нуќтаро бо њам
мепайвандад; хати устуво доираи тасаввурї, ХАТБАР ﺧﻂ ﺑﺮон ки аз як кас ба каси дигар
ки кураи заминро ба ду нимкура (шимолї ва мактуб мебарад, ќосид, пайк.
љанубї) људо мекунад, экватор; хат кашидан
ХАТБАРАК ﺧﻂ ﺑﺮكниг. хатбар.
а) љадвал кашидан, хатдор кардан; б) ботил
кардан, нест кардан, хат задан, аз эътибор ХАТБАРДОР ﺧﻂ ﺑﺮدارхатбар, хатбаранда.
соќит шумурдан. 2. маљ. тарз, роњ, равиши
ХАТБАРДОРЇ ﺧﻂ ﺑﺮداريхатбарандагї.
пешгирифташуда дар коре; хати сайр сайрхат;
хати њаракат тарзи амал. ХАТБАРЇ ﺧﻂ ﺑﺮيхаткашонї, номабарї, нома-
расонї.
ХАТ ІІ ﺧﻂ1. он чи навишта шудааст, навишта.
2. маљмўи аломатњое, ки дар як забон ваќти ХАТБИЁР ﺧﻂ ﺑﻴﺎر хатовар, номаовар; номара-
навиштан ба кор меравад (њарфњо ва сон.
аломатњои дигар): хати русї, хати арабї; хати
ХАТБОРОН ﺧﻂ ﺑﺎرانба касе бисёр ва паи њам
арабиасоси тољикї хати дар асоси алифбои
мактуб навиштан; хатборон кардан бисёр ва
арабї тањияшудаи тољикї (форсї); хати лоти-
ба такрор ба касе ё ба љое нома навиштан.
нии тољикї хати дар асоси алифбои лотинї
тањияшудаи тољикї, ки аз соли 1930 то соли ХАТВА//ХАТВАТ а. ﺧﻄﻮت// ﺧﻄﻮهќадам, фосилаи
– 431 –
ХАТ
ХАТОПЎШ ﺧﻄﺎ ﭘﻮشкасе, ки гуноњи дигареро ХАФАНАМО ﺧﻔﻪ ﻧﻤﺎѓамгин барин, дар намуд
авф мекунад ва мепўшонад. дилтанг ва озурда.
ХАТОРАВЇ ﺧﻄﺎرويгумроњшавї, ѓалатравї, ХАФИФ а. ﺧﻔﻴﻒ1. кит. сабук; муќоб. саќил-
каљравї, бо роњи хато рафтан. вазнин; овози хафиф овози паст, овози нарму
оњиста. 2. нарм, оњиста. 3. яке аз бањрњои ваз-
ХАТОФАЊМЇ ﺧﻄﺎﻓﻬﻤﻲнодуруст фањмидан;
ни арўз (фоилотун мустаъфилун фоилотун).
хатоандешї, мулоњизаи нодуруст.
ХАФЇ ﺧﻔﻲпўшида, нињон; муќоб. ошкор; хафї
ХАТОШУНАВЇ ﺧﻄﺎﺷﻨﻮيѓалатшунавї, ноду-
ва љалї пинњону ошкор.
руст шунидан, ѓалат фањмидан.
ХАФО а. ﺧﻔﺎпўшидагї, мастур, пинњон ва
ХАТ(Т)Ї ﺧﻄﻲбо њарф навишташуда; аз рўи хат;
махфї будан.
дар шакли навишта.
ХАФТОН ﺧﻔﺘﺎنкит. љомаи сипоњиён, ки аз таги
ХАТТОТ ﺧﻄﺎتхатнавис, хушхат.
зирењ мепўшиданд.
ХАТТОТЇ ﺧﻄﺎﻃﻲшуѓли хаттот, хатнависї.
ХАФФОШ а. ﺧﻔﺎش кўршапарак, муши паррон,
ХАТХОН ﺧﻂ ﺧﻮانбосавод, дорои хату савод, он шабпарак.
ки хонда метавонад.
ХАФЧА ﺧﻔﭽﻪкит. шўша, порчаи рехтаи тилло ё
ХАТЧА ﺧﻄﭽﻪмактубча, арзнома. нуќра.
ХАТЧЎБ ﺧﻄﭽﻮب1. чарм, чўбча ё коѓазпорае, ки ХАЧИР ﺧﭽﻴﺮњайвонест, ки аз насли хар ва мо-
барои ёфтани сањифањои даркор байни диёни асп ба вуљуд меояд, њайвони хеле бор-
сањифањои китоб гузошта мешавад. 2. бардор ва пуртоќат.
њисобчўби чор тарафаш тарошидае, ки барои
ХАЧИРБОН ﺧﭽﻴﺮﺑﺎنнигањбони хачирњо,
нигоњ доштани њисоби чизе ба њар воњиди му-
нигоњубинкунандаи хачир, соњиби хачир.
айян дар рўи он бо корд рахнае зада ё ишора-
те карда мешавад. ХАФЉА ﺧﻔﺠﻪ1. кит. дарахте аз љинси дарахти
дўлона. 2. маљ. зулф, кокул.
ХАТШИНОС ﺧﻂ ﺷﻨﺎسшиносандаи хат, огоњ аз
хусусиятњои хушнависї. ХАШ I ﺧﺶ:либоси хашу бархаш либоси пур-
карру фар.
ХАТШИНОСЇ ﺧﻂﺷﻨﺎﺳﻲхатшинос будан, амали
хатшинос. ХАШ I ﺧﺶмодарзан, модарарўс; модаршавњар,
хушдоман.
ХАФ ﺧﻒгиёње, ки зуд оташ мегирад; пахта ё
латтае, ки барои даргирондани алав истифода ХАШАБ а. ﺧﺸﺐчўб, тахта.
мешавад, пешгирон.
ХАШАН ﺧﺸﻦяк навъи гиёње, ки аз он љома ме-
ХАФА ﺧﻔﻪѓамгин, озурда, дилгир, дилтанг, зиќ; бофтанд ва онро камбаѓалону ќашшоќон
хафа кардан а) ранљондан, боиси ранљиш ва мепўшанд.
озори касе гардидан; б) буѓї кардан; хафа
ХАШАНСОР ﺧﺸﻦﺳﺎرкит. навъе аз мурѓобї, ки
шудан ѓамгин шудан, озурда шудан,
ранги баданаш тира ва сараш сафед аст.
ранљидан, зиќ шудан, дилтанг шудан.
ХАШАР-ХАШАР ﺧﺸﺮﺧﺸﺮовозе, ки аз ба њам
ХАФАБУЃ ﺧﻔﻪ ﺑﻎбуѓикарда, хафакарда; хафабуѓ
расидани матои абрешимї, коѓаз ва ѓ. њосил
кардан буѓї карда куштан.
мекунад.
ХАФАГЇ ﺧﻔﮕﻲ1. ѓамгинї. 2. озурдагї,
ХАШИН а. ﺧﺸﻴﻦсахт, дурушт, зумухт, ноњам-
озурдахотирї, дилмондагї, дилтангї.
вор; бадхў, бадмуомила.
ХАФАКУНАНДА ﺧﻔﻪﻛﻨﻨﺪه1. зиќкунанда, озор-
ХАШИНА ﺧﺸﻴﻨﻪкит. хокистарранг, хокис–
дињанда. 2. буѓикунанда.
таррангї, сиёњтоб.
ХАФАЌОН ﺧﻔﻪ ﻗﺎنтиб. бемории таппиши дил;
ХАШМ ﺧﺸﻢќањр, ѓазаб, љањл; дар сари хашм
хафаќон гирифтан таппиши дил пайдо шудан,
њангоми ќањру ѓазаб, аз рўи хашм ва итоб;
њамлаи (ављгирии) бемории дил.
хашм гирифтан хашмгин шудан, ѓазабнок
– 433 –
ХЕШ
шудан; хашм кардан бар касе ѓазабнок шудан, хез бо як љањиш. 2. хезидан, бархостан, ба-
аз рўи ќањр итоб кардан; ба хашм овардан ка- ланд шудан.
серо касеро ѓазабнок кардан; ба хашм омадан
хашмгин шудан, ѓазабнок шудан, барошуф-
ХЕЗЗАНАНДА ﺧﻴﺰزﻧﻨﺪه љањанда, аз љой боло-
паранда.
тан; дар хашм шудан хашм гирифтан, ба
ќањру ѓазаб омадан, ѓазабнок шудан; хашмро ХЕЗЗАНЇ ﺧﻴﺰزﻧﻲљањиш, љастан, болопарї.
фурў бурдан хашми худро паст кардан, аз
изњори ѓазаб худдорї намудан.
ХЕЗОБ ﺧﻴﺰآبљањиши об, мављи об.
ХЕЗОН ﺧﻴﺰانдар њолати хестан; афтону хезон
ХАШМАНГЕЗ ﺧﺸﻢ اﻧﮕﻴﺰниг. хашмовар.
афтодаву хеста, афтидан ва бархостан.
ХАШМГИН ﺧﺸﻢﮔﻴﻦоташин, ѓазабнок, дар
ХЕЗОН(И)ДАН ﺧﻴﺰاﻧﻴﺪن// ﺧﻴﺰاﻧﺪن1. аз љои нишаст
њолати хашм; хашмгин шудан ба ѓазаб ома-
баланд кардан, сари по гузоштан. 2. барпо
дан, оташин шудан.
кардан, сабабгор ва ангезонандаи коре шу-
ХАШМГИНЇ ﺧﺸﻢﮔﻴﻨﻲ хашмнокї, ѓазабнокї, дан, шўронидан: љанљол хезондан, балво хе-
оташинї. зондан.
ХАШМГИНОНА ﺧﺸﻢ ﮔﻴﻨﺎﻧﻪдар њолати ќањру ХЕКИРТАК ﺧﻴﻜﺮﺗﻚгулў, нои гулў.
ѓазаб, бо ќањру ѓазаб, ќањролуд.
ХЕЛ I ﺧﻴﻞнавъ, гуна; хел ба хел гуна-гуна, навъ
ХАШМИН ﺧﺸﻤﻴﻦниг. хашмгин. ба навъ; њамин хел ин тавр, ин тариќ, ин гуна,
ин ќабил.
ХАШМНОК ﺧﺸﻢ ﻧﺎكниг. хашмгин.
ХЕЛ II ﺧﻴﻞниг. хайл; даста, гурўњ, тўда, тоифа,
ХАШМНОКЇ ﺧﺸﻢﻧﺎﻛﻲѓазабнокї, ѓазаболудагї,
ќабила.
хашмгинї.
ХЕЛЕ ﺧﻴﻠﻲзиёд, бисёр, фаровон, анча.
ХАШМОВАР ﺧﺸﻢآور хашмангез,
хашмэљодкунанда, хашмзо. ХЕЛМАХЕЛ ﺧﻴﻞﻣﺨﻴﻞрангоранг, гуногун.
ХАШМОЛУД ﺧﺸﻢآﻟﻮدбо осори ќањру ѓазаб, ХЕЛО ﺧﻴﻼниг. хеле.
ѓазабнок, хашмгин.
ХЕСИДАН ﺧﻴﺴﻴﺪنкит. 1. тар кардан, намнок
ХАШУК//ХУШУК ﺧﺸﻮكкит. 1. фарзанди кардан. 2. тар шудан, намнок шудан, хес (хис)
њаромї, њаромзода. 2. маљ. одами бад, зишт. шудан.
ХАШ-ХАШ ﺧﺶ ﺧﺶхашмолуд нафас гирифтан, ХЕСОНИДАН ﺧﺴﺎﻧﻴﺪنкит. шакли бавоситаи
канда-канда бо овоз нафас кашидан. хесидан, тар кардан, намнок кардан.
ХАШХОШ ﺧﺸﺨﺎشкўкнордона, донањои майдаи ХЕСТАН//ХЕЉИДАН ﺧﻴﺠﻴﺪن// ﺧﻴﺴﺘﻦ1. баланд
сафеди ѓўзаи кўкнор, ки аз онњо равѓан мека- шудан аз љо. 2. бархостан, сар шудан, оѓоз
шанд. ёфтан. 3. бедор шудан (аз хоб). 4. ќиём кардан,
шўридан. 5. пайдо шудан, баромадан
ХАШШОС ﺧﺸﺎسовози хаш-хаш; хашшос задан
садои хаш-хаш баровардан, гирифтани гулў ХЕШ I ﺧﻮﻳﺶ1. худ, аз они худ. 2. касе ки бо касе
ва хиррї шудани овоз. нисбате дорад; аввал хеш, баъд дарвеш
(зарб.); хешу табор хешовандон, аќрабо; хеши
ХВАШ ﺧﻮشниг. хуш.
дур аќрабои дур; муќоб. хеши наздик; хеш бу-
ХЕ خноми њарфи нўњуми алифбои арабии тољикї, дан нисбати аќрабої доштан; хеш шудан бо
ки дар њисоби абљад ба адади 600 баробар аст. њам ба нисбати аќрабо шудан, хешї пайдо
кардан.
хез ﺧﻴﺰ1. асоси замони њозира аз хестан. 2. љузъи
пасини баъзе калимањои мураккаб ба маънои ХЕШ//ХАЙШ II ﺧﻴﺶкит. матои даѓали
фаровонии чизе, рўянда, бароянда, хезанда: заѓирпоягї, ки аз он парда, ќолин ва ѓ. тайёр
сањархез, њосилхез, нафтхез, зархез ва ѓ. мекунанд.
ХЕЗ ﺧﻴﺰ1. љањиш, аз љой баланд паридан бо як ХЕШ III ﺧﻮﻳﺶкит. чўбе, ки бар гардани гов ме-
љаст; хез задан (кардан) љастан, љањидан; бо як бастанд.
– 434 –
ХЕШ
ХЕШБАЧА ﺧﻮﻳﺶﺑﭽﻪ фарзанди яке аз хешон ва хидматї аст, он ки барои кори идорї ба љое
аќрабо. фиристода шудааст: сафари хидматї.
ХЕШБИН ﺧﻮﻳﺶﺑﻴﻦхудбин, худписанд, маѓрур, ХИДМАТПАНОЊ ﺧﺪﻣﺖﭘﻨﺎهниг. хизматгузор.
мутакаббир.
ХИДР а. ﺧﺪر1. парда барои духтарон дар гўшаи
ХЕШИГАРЇ ﺧﻮﻳﺸﻲﮔﺮي таборї, хешовандї, хона; љойгоњ барои занон дар манзил; 2. пар-
аќрабої. да, чодир, ниќоб; ◊ хидри муалло ибораи
лаќабмонанд, ки дар њаќќи зани мўњтарам
ХЕШЇ ﺧﻮﻳﺸﻲтаборї, аќрабо будан, наздикї;
гуфта мешавад.
хешї доштан бо њам нисбати аќрабогї дош-
тан, хешу табор будан. ХИЁБОН ﺧﻴﺎﺑﺎن роњи рости васеъ ва дароз дар
шањр.
ХЕШКОМ ﺧﻮﻳﺶﻛﺎمхудсар, инодкор, худрой.
ХИЁМ а. ﺧﻴﺎمљ. хайма.
ХЕШКОР ﺧﻮﻳﺶﻛﺎرдењќон, барзгор, кишоварз.
ХИЁНАТ а. ﺧﻴﺎﻧﺖнаќзи ањду паймон,
ХЕШНАШИНОС ﺧﻮﻳﺶﻧﺸﻨﺎس бењаё, беадаб,
ањдшиканї, бевафої; хиёнат бар амонат мол ё
беобрў.
чизи барои нигоњдорї супурдашударо дуруст
ХЕШОВАНД ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪкасе, ки бо касе нисбати нигоњ надоштан; хиёнат кардан нисбат ба ка-
хешу таборї дорад, яке аз хешон. се, ё вазифае, ё ватани худ бевафої ва
ањдшиканї кардан.
ХЕШОВАНДЇ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي таборї, ќаробат,
хешї. ХИЁНАТГАР ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮔﺮниг. хоин.
ХЕШТАН ﺧﻮﻳﺸﺘﻦниг. хеш 1. ХИЁНАТГАРЇ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮔﺮيхиёнаткорї, хоинї.
ХЕШТАНБИН ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻦниг. хешбин. ХИЁНАТГАРОНА ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮔﺮاﻧﻪниг. хоинона.
ХЕШТАНБИНЇ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻨﻲниг. худпарастї. ХИЁНАТКОР ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺎرниг. хоин.
ХЕШТАНПАРАСТ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﭘﺮﺳﺖниг. худпараст. ХИЁНАТКОРЇ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺎريхиёнат, ањдшиканї,
бевафої ба ањду паймон.
ХЕШТАНПАРАСТЇ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦﭘﺮﺳﺘﻲниг. худ–
парастї. ХИЁНАТКОРОНА ﺧﻴﺎﻧﺖﻛﺎراﻧﻪ бевафоёна; бо
макру фиреб.
ХЕШТАНШИНОС ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺷﻨﺎسхудшинос.
ХИЁНАТПЕША ﺧﻴﺎﻧﺖ ﭘﻴﺸﻪниг. хиёнаткор.
ХЕШТАНШИНОСЇ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲхудшиносї.
ХИЁР І а. ﺧﻴﺎرбодиринг; як навъ бодиринг.
ХЕШУАЌРАБОЇ ﺧﻮﻳﺶ و اﻗﺮﺑﺎﺋﻲниг. хешовандї.
ХИЁР ІІ а. ﺧﻴﺎرирода, ихтиёр.
ХЕШУТАБОРБОЗЇ ﺧﻮﻳﺶوﺗﺒﺎرﺑﺎزيхешованд-
бозї, хешовандпарастї. ХИЁРА а. ﺧﻴﺎرهчизи ихтиёр карда, баргузида,
интихобшуда, хушкарда; хиёра кардан хуш
ХЕШУТАБОРЇ ﺧﻮﻳﺶ و ﺗﺒﺎريниг. хешовандї.
кардан, баргузидан.
ХИБРАТ а. ﺧﺒﺮتдониш, дониши расо; доної,
ХИЗМАТ//ХИДМАТ ﺧﺪﻣﺖ// ﺧﺬﻣﺖ1. кор кардан
таљрибанокї.
барои касе. 2. кор, фаъолият. 3.вазифа, коре,
ХИДМАТ а. ﺧﺪﻣﺖниг. хизмат. ки инсон ё чизи дигар ба иљрои он ўњдадор
аст: хизмати њарбї, хизмати наќлиёт. 4. кор ва
ХИДМАТГОР ﺧﺪﻣﺖﮔﺎرходим, он ки хизмат ме-
фаъолияти шоёни эњтиром ва сазовори
кунад, он ки ба касе кор мекунад.
тањсини умум; њаќќи хизмат музди кор; ба
ХИДМАТГУЗОР ﺧﺪﻣﺖﮔﺬار хидматкунанда, хизмат гирифтан касеро барои иљрои коре
хидматгор, ходим. ќабул кардан; ба хизмат камар бастан ба
иљрои коре омода будан; хизмат кардан кор
ХИДМАТГУЗОРЇ ﺧﺪﻣﺖﮔﺬاريхизматкунї, хо-
кардан, вазифаеро ба љо овардан, супорише-
димї, хизматгузорї.
ро иљро кардан.
ХИДМАТЇ ﺧﺪﻣﺘﻲ1. хизматгорї, ба љо овардани
ХИЗМАТГОР ﺧﺬﻣﺖ ﮔﺎرпешхизмат, он ки барои
хизмати касе, навкарї. 2. он ки дар сафари
– 435 –
ХИЛ
касе кор мекунад: хизматгори дари хона, хиз- ХИЛВАТЇ ﺧﻠﻮﺗﻲкасе, ки дар хилват нишаста-
матгори халќ. аст, гўшанишин, парданишин.
ХИЗМАТГОРЗАН(АК) ﺧﺬﻣﺖﮔﺎرزﻧﻚ//ﺧﺬﻣﺖﮔﺎرزن ХИЛВАТКАДА ﺧﻠﻮتﻛﺪهхилватхона, љои осоиш;
зане, ки хизматгор аст, он ки дар хонаи касе љое, ки суфиён гўшагиру узлатнишин мешу-
ба хидматгузорї машѓул аст. данд.
ХИЗМАТГОРЇ ﺧﺬﻣﺖﮔﺎري навкарї, хизмат- ХИЛВАТНИШИН ﺧﻠﻮت ﻧﺸﻴﻦон ки дар гўшаи
гузорї. танњої менишинад, он ки танњої ихтиёр кар-
даст.
ХИЗМАТГУЗОР ﺧﺬﻣﺖﮔﺬارхизматкунанда, хо-
дим, хизматгор. ХИЛВАТНИШИНЇ ﺧﻠﻮتﻧﺸﻴﻨﻲтанњої, гўшани-
шинї, узлат.
ХИЗМАТГУЗОРЇ ﺧﺬﻣﺖﮔﺬاري ниг. хидматгу-
зорї. ХИЛВАТСАРОЙ ﺧﻠﻮت ﺳﺮايниг. хилватхона.
ХИЗМАТЇ ﺧﺬﻣﺘﻲниг. хидматї. ХИЛВАТХОНА ﺧﻠﻮتﺧﺎﻧﻪ1. љои хилват, љои
танњо ва холї аз бегонагон. 2. љои осоиш.
ХИЗМАТНИШОНДОДА ﺧﺬﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪادهкасе, ки
хизматњои намоён кардааст: ходими хизмат- ХИЛЌАТ а. ﺧﻠﻘﺖофариниш, пайдоиш, ба вуљуд
нишондодаи илм, муаллими хизматнишондо- омадан; хилќати олам офариниши олам.
да.
ХИЛМ І ﺧﻠﻢхашм, ѓазаб.
ХИЗМАТОНА ﺧﺬﻣﺘﺎﻧﻪмузди хизмат, њаќќи кори ХИЛМ ІІ а. ﺧﻠﻢдўст, рафиќ.
кардашуда.
ХИЛМ ІІІ ﺧﻠﻢоби (фиси) бинї; хилми бинї а)
ХИЗМАТПЕША ﺧﺬﻣﺖ ﭘﻴﺸﻪниг. хидматпеша.
фиси бинї; б) маљ., гуфт. наарзанда, паст (оид
ХИЗМАТРАСОН ﺧﺬﻣﺖ رﺳﺎنниг. хидматрасон. ба инсон).
ХИЗМАТРАСОНЇ ﺧﺬﻣﺖرﺳﺎﻧﻲэњтиёљи зиндагии ХИЛМ IV ﺧﻠﻢчирк, фасод, хилд, рим; хилми
мардумро ба љо овардан. чашм рими чашм.
ХИЗМАТЧЇ ﺧﺬﻣﺘﭽﻲкорманди идораи давлатї, ХИЛОЛ ﺧﻼل1. байни ду чиз, фосила дар миёни
корманди соњаи мењнати аќлонї. ду чиз; дар хилоли... дар байни..., дар фоси-
лаи... 2. дандонхилол, чўби махсуси дандон-
ХИЗОБ а. ﺧﻀﺎبранг, њино, вусма, њар ранге, ки
ковї; хилол кардан ду чизро аз њам људо кар-
мўй, панљаи дасту поро бо он барои ороиш
дан, мўи ришро тор-тор кардан.
ранг мекунанд.
ХИЛОФ а. ﺧﻼفзид, муќобил, мухолиф, зидди-
ХИЗОНА а. ﺧﺰاﻧﻪниг. хазина.
ят, носозгорї; ношоиста (амал, рафтор); ба
ХИЗР а. ﺧﻀﺮ1. сабзазор, љои серсабза. 2. хилофи... бар акси..., бар зидди..., ба
мувофиќи ривоёти динї номи пайѓамбарест, муќобили...
ки оби њаётбахш нўшида, умри абадї ёфтааст.
ХИЛОФАТ а. ﺧﻼﻓﺖ1. ба љои касе баъд аз вай
ХИК ﺧﻴﻚзарфи чармини калоне, ки дар он об, нишастан, љонишин шудан. 2. халифа будан,
равѓан ва моеоти дигар нигоњ медоранд. халифагї кардан (ниг. халифа).
ХИКГАРДАН ﺧﻴﻚ ﮔﺮدنгарданѓафс, дорои гар- ХИЛОФЇ ﺧﻼﻓﻲ1. муќобилї, носозгорї. 2. збш.
дани пургўшти фарбењ. як навъи пайвандакњо. 3. збш. як навъи
љумлањои пайрав
ХИЛВАТ а. ﺧﻠﻮت1. танњої, гўшанишинї. 2. љои
танњонишинї, љои холї аз бегонагон. ХИЛОФКОР ﻛﺎرﺧﻼفкасе ки аз вай корњои но-
шоиста содир мешавад.
ХИЛВАТГОЊ ﺧﻠﻮت ﮔﺎهниг. хилватхона.
ХИЛТ а. ﺧﻠﻂ1. њар чизе, ки бо чизи дигар омех-
ХИЛВАТГУЗИН ﺧﻠﻮتﮔﺰﻳﻦон ки љои хилват,
та шудааст, таркиб, омезиш. 2. тиб. яке аз
танњоиро ихтиёр мекунад.
модањои чоргона; хун, балѓам, сафро ва сав-
ХИЛВАТГУЗИНЇ ﺧﻠﻮتﮔﺰﻳﻨﻲљои хилват, танњо- до, ки гўё њама беморињо аз онњо сар мезада-
иро ихтиёр кардан. аст.
– 436 –
ХИЛ
ХИЛЪАТ ﺧﻠﻌﺖ1. љома, сарулибосе, ки подшоњ, зариф.
амир ё калоншавандае ба касе мебахшид. 2.
ХИНА ﺧﻴﻨﻪхинин, гина-гина (доруи зидди вараља,
љома, сарулибос.
ки аз пўсти дарахти хина тайёр карда меша-
ХИЛЪАТПЎШОНЇ ﺧﻠﻌﺖﭘﻮﺷﺎﻧﻲ1. хилъат пў- вад).
шондан; љомапўшонї. 2. књн. маросими инъ-
ХИНГ ﺧﻨﮓасп, аспи сафеду хокистарранг; хин-
оми хилъати ќиматбањо ва бошукўњ, ки ами-
ги хатлї аспи хатлонї, аспи кўлобї; ◊ хинги
рону шоњон мебахшанд. 3. књн. дар тасаввуф
магасї аспи сафед, ки холњои сиёњ дорад; хин-
маросими ба муриди бакамолрасида пўшон-
ги айём дар рон будан соњибихтиёр, фармон-
дани хилъат чун нишонаи мустаќил гардида-
раво, комрон ва бахтиёр будан.
ни ў.
ХИНГИЛ ﺧﻨﮕﻞ:хару хингил чорпоёни савориву
ХИМ I ﺧﻴﻢ1. кит. ифлосї, чиркинї, чирке, ки
боркаш, хар бо бору бунааш.
дар гўшаи чашм пайдо мешавад, хилд. 2.
љароњат, яра, захм. ХИНЗИР а. ﺧﻨﺰﻳﺮхук, њайвони машњури хонагаї
ва ёбої.
ХИМ II ﺧﻴﻢкит. хўи бад, хў, атвор, феъли бад.
ХИРА ﺧﻴﺮه1. тира, тор, торик; ѓубори хира. 2.
ХИМ III ﺧﻴﻢкит. љуволе, ки аз нахи пахта бофта
камнур, норавшан, бефурўѓ, бељило: равша-
мешавад.
нии хира, чашми хира. 3. маљ. гирифта, аф-
ХИМИЁВЇ ﺧﻴﻤﻴﺎويмансуб ба химия. сурда, нохуш; табъи хира, табъи касеро хира
кардан дили касеро сиёњ кардан, кайфияти ка-
ХИМИЗАТСИЯ лот. ﺧﻴﻤﻴﺰﺗﺴﻴﻪ бо лавозимоти
серо нохуш кардан. 4. бешарм, бењаё, густох;
химия таъмин кардан: химизатсияи
хира шудан а) тира шудан, тор шудан; б) кам-
кишоварзї.
нур шудан, бефурўѓ шудан; в) гирифтан, но-
ХИМИКАТ ﺧﻴﻤﻴﻜﺖлот. мањсулоти саноати хуш шудан (ањвол, кайфият); хира-хира тира-
химиявї, моддањои таркибии химиявї. тира, хеле норавшан, базўр намоён; хира-хира
нигоњ кардан тирарўёна нигаристан; хира-
ХИМИКЇ ﺧﻴﻤﻴﻜﻲмансуб ба химия; мансуб ба
хира сўхтан тира сўхтан, камнур сўхтан
њодисањо ва амалиёти химиявї.
(чароѓ).
ХИМИЯ лот. ﺧﻴﻤﻴﻪяке аз илмњои асосии
ХИРАБИН ﺧﻴﺮه ﺑﻴﻦон ки чашмаш наѓз намеби-
табиатшиносї, ки таркиб, сохти дохилї,
над, пеши чашмаш тор аст; наздикбин.
таѓйирот ва тањаввулоти моддаро меомўзад,
кимиё, шимї. ХИРАГЇ ﺧﻴﺮﮔﻲ1. тирагї, торї, камнурї: хира-
гии чашм. 2. густохї, бешармї, хархаша,
ХИМИЯВЇ ﺧﻴﻤﻴﻮيниг. химикї.
безоригї; хирагї кардан густохї кардан, без-
ХИМОР а. ﺧﻤﺎرпарда, чодар, њиљоб, фаранљї. ор кардан.
ХИМЧА ﺧﻴﻤﭽﻪшохаи борику дарози баргњояш ХИРАД ﺧﺮدаќл, њуш, зењн; идрок, дарёфт.
кандашудаи дарахт.
ХИРАДЁФТА ﺧﺮدﻳﺎﻓﺘﻪоќил, доно, хирадманд.
ХИМЧАБАДАН ﺧﻴﻤﭽﻪ ﺑﺪنмавзунбадан, дорои
ХИРАДМАНД ﺧﺮدﻣﻨﺪбоаќл, боњуш, бозаковат,
ќаду ќомати зебову чандир.
бофањм, боидрок.
ХИМЧАГИН ﺧﻴﻤﭽﻪﮔﻴﻦ аз химча, шоха, навда
ХИРАДМАНДЇ ﺧﺮدﻣﻨﺪيоќилї, заковатнокї,
сохташуда.
боњушї, боандешагї, мулоњизанокї.
ХИМЧАГЇ ﺧﻴﻤﭽﮕﻲ1. лоѓарї, лоѓарандомї. 2.
ХИРАДМАНДОНА ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪаз рўи хирадмандї,
бачагї, кўдакї.
оќилона; зиракона, боњушона.
ХИМЧАКОРЇ ﺧﻴﻤﭽﻪﻛﺎريниг. химчакўб.
ХИРАДНОМА ﺧﺮدﻧﺎﻣﻪдастури зиндагї, номаи
ХИМЧАКЎБ ﺧﻴﻤﭽﻪﻛﻮب:химчакўб кардан њикматомез, осори панду ахлоќї.
шаллоќ задан, љазодињї бо химча.
ХИРАДПАРВАР ﺧﺮدﭘﺮور одил, доно, бохирад,
ХИМЧАМИЁН ﺧﻴﻤﭽﻪﻣﻴﺎنнозукмиён, борикми- боаќлу дониш.
ён; танноз, зебо, хушќаду ќомат, хушандом,
– 437 –
ХИР
ХИШТДЕВОР ﺧﺸﺖ دﻳﻮارдевори хиштї, аз хишт ќабили хиширрос; хишшос задан ба зўрї на-
сохташуда. фас кашидан, дар нафаскашї овози хиш-хиш
баровардан.
ХИШТЗАН ﺧﺸﺖ زنхиштрез.
ХЛОР ю. ﺧﻼرунсури химиявї, гази нафасгар-
ХИШТЗАНЇ ﺧﺸﺖ زﻧﻲхиштрезї.
дон, ки дар бењдоштї њамчун воситаи пешги-
ХИШТИН ﺧﺸﺘﻴﻦниг. хиштї. рикунанда аз касалињои сироятї ва дар са-
ноати њарбї барои сохтани моддањои
ХИШТЇ ﺧﺸﺘﻲаз хишт; девори хиштин девори аз
зањролуд кор фармуда мешавад; хлор задан
хишт сохташуда.
хлор пошидан бо маќсадњои зиддисироятї.
ХИШТКАШОН ﺧﺸﺖ ﻛﺸﺎنон ки ба љои со-
ХЛОРДОР ﺧﻼردارниг. хлорнок.
хтмон хишт мекашонад.
ХИШТКАШОНЇ ﺧﺸﺖ ﻛﺸﺎﻧﻲкор ва шуѓли касе,
ХЛОРЗАНЇ ﺧﻼرزﻧﻲниг. хлоронї.
ки дар бинокорї хишт мекашонад. ХЛОРИД ю. ﺧﻼرﻳﺪхим. пайвастањои хлорї.
ХИШТКОР ﺧﺸﺖﻛﺎر коргари хиштчин дар ХЛОРНОК ﺧﻼرﻧﺎكхлоромез; оњаки хлорнок.
бинокорї.
ХЛОРОНИДАН ﺧﻼراﻧﻴﺪنкоркарди (шустан,
ХИШТКОРЇ ﺧﺸﺖﻛﺎريкоре, ки ба хишт рехтан безарар кардан, тамиз додан) њар чизе бо
ва чидани он вобастагї дорад; бинои аз хишт мањлули хлор.
сохташуда.
ХЛОРОНЇ ﺧﻼراﻧﻲхлорзанї, бо хлор тамиз до-
ХИШТЌОЛИБ ﺧﺸﺖﻗﺎﻟﺐчорчўбаи дарозрўя ба- дан.
рои хиштрезї.
ХЛОРОФОРМ фр. ﺧﻼراﻓﺎرمмоеи беранге, ки
ХИШТПАЗ ﺧﺸﺖ ﭘﺰон ки дар хумдони хишт кор дар такиби худ хлор дорад ва дар амалиёти
мекунад, пазандаи хишт. љарроњї чун моддаи бењушкунанда кор фар-
муда мешавад.
ХИШТПАЗЇ ﺧﺸﺖﭘﺰيкор ва шуѓли коргари
хумдони хишт; корхонаи хиштпазї корхонае, ХОБ І ﺧﻮاب1. њолати осоиш ва оромии бадан, ки
ки дар он амалиёти хиштрезї ва хиштпазї бо фосилањои маълум рўй медињад ва дар ас-
анљом меёбад. нои он фаъолияти шуур тамоман ё ќисман
ќатъ мегардад; муќоб. бедорї. 2. он чи дар
ХИШТПАРЧА ﺧﺸﺖﭘﺮﭼﻪниг. хиштпора.
олами хоб ба хобанда зоњир мегардад. 3. маљ.
ХИШТПОРА ﺧﺸﺖﭘﺎره порае аз хишт, хишти ѓафлат, бехабарї; хоби гарон (вазнин, сахт)
шикаста. хоби амиќ, хобе, ки аз он кас зуд бедор наме-
шавад; хобатон хуш! ором ва осуда бихобед!
ХИШТРЕЗ ﺧﺸﺖ رﻳﺰон ки лойро ба ќолиб зада
(дар мавриди орзуи хоби наѓзи роњат гуфта
хишт тайёр мекунад, резандаи хишт.
мешавад); хобу хаёл чизи ѓайримумкин, чизи
ХИШТРЕЗЇ ﺧﺸﺖ رﻳﺰيкор ва шуѓли хиштрез. мањол; хоб бурдан ба хоб рафтан, хуфтан, хоб
кардан; хоби касеро гурезондан (парондан)
ХИШТСОВ ﺧﺸﺖ ﺳﺎوбелчаи хиштрезон.
боиси хоб карда натавонистани касе гарди-
ХИШТФАРШ ﺧﺸﺖ ﻓﺮشљое, ки ба заминаш дан; хоб дидан дар хоб ба кас намудани чизе,
хишти пухта чида шудааст, фарши бо хишт рўъё; худро ба хоб задан худро бардурўѓ хо-
чидашуда. бида вонамуд кардан; хоб кардан а) хобидан,
хуфтан; б) карахт шудани даст ё по аз
ХИШТХОЛ ﺧﺸﺖ ﺧﺎلхоли хиштмонанди ќартаи
бењаракатї; в) аз кор мондани ягон корхона,
бозї.
соат, машина ва ѓ.; ба (дар) хоб мондан бисёр
ХИШТЧИН ﺧﺸﺖ ﭼﻴﻦон ки дар бинокорї хишт хоб кардан, дар ваќташ бедор нашуда маври-
мечинад, устои хишткор. ди кореро гузарондан; хоб омадан хобидан
хостан, хоб пахш кардан; хоб паридан хоб на-
ХИШТЧИНЇ ﭼﻴﻨﻲ ﺧﺸﺖкор ва касби хиштчин, бурдан, ба сабаби монеае хобида натавони-
устои хишткор.
стан; аз хоб сер шудан ба ќадри кифоя ва осу-
ХИШШОС ﺧﺸّﺎس калимаи таќлиди овоз аз да хоб карда хестан; аз хоб хестан бедор шу-
– 441 –
ХОВ
дан; хобатро ба об гўй! ин хаёли хом аст, он чи ХОБИШ ІІ ﺧﻮاﺑﺶгеол. партов (замин); кўњна
ту мехоњї шуданї нест. (молу мањсулот).
ХОБ II ﺧﺎب// ﺧﻮابмоилии пати матоъњои патдор ХОБКАРДА ﺧﻮاب ﻛﺮدهниг. хобида.
ё ќолин ба як сў.
ХОБКУНЇ ﺧﻮاب ﻛﻨﻲхобравї, хуфтан.
ХОБАНДА ﺧﻮاﺑﻨﺪهон ки дар хоб аст, касе ки хоб
кардааст, одами дар хоб; дар њоли хобида.
ХОБНОК ﺧﻮاﺑﻨﺎكниг. хоболуд.
ХОБНОМА ﺧﻮاب ﻧﺎﻣﻪкитоб ё рисолае, ки аз рўи
ХОББИНЇ ﺧﻮاب ﺑﻴﻨﻲхоб дидан.
он хобро таъмир мекунанд.
ХОББУРДА ﺧﻮابﺑﺮدهхобида, пинакрафта, хуф-
ХОБОВАР ﺧﻮاب آورхоб тавлидкунанда, чизи бо-
та; маљ. шах (карахт) шудани по ё даст, беха-
иси хоб: доруи хоб.
бар, ногоњ.
ХОБОЛУД ﺧﻮاب آﻟﻮدон ки аз хоб сер нашуда хес-
ХОБВОРА ﺧﻮابوارهба монанди хоб, хоби кўтоњ;
та бошад, он ки ба сабаби сер нашудан аз хоб
ба хоб водоршуда, гипноз, хоби сунъї.
карахт бошад: чашми хоболуд.
ХОБГАРД ﺧﻮابﮔﺮدшабгард; он ки шаб дар
њолати хоб будан бе ихтиёри худ роњ меравад.
ХОБОЛУДЇ ﺧﻮاب آﻟﻮديсерхобї, хоб пахш кар-
дан.
ХОБГАРДЇ ﺧﻮابﮔﺮديяк навъ бемории рўњие,
ки гирифтори он дар њолати хоб роњ мегардад
ХОБОЛУДОНА ﺧﻮاب آﻟﻮداﻧﻪ пинакравона, маљ.
карахтона.
ё коре мекунад.
ХОБОН ﺧﻮاﺑﺎنсохт. болиштаки чўбине, ки дар
ХОБГОЊ ﺧﻮابﮔﺎهљои хоб, хонаи хоб; хобгоњи
сохтмонњо – дар айвонњо дар сари сутун гу-
умумї, иќоматгоњи якљояи одамоне, ки дар як
зошта аз болои он пешхариро мегузоранд.
муассиса кор мекунанд ё дар як љо мехонанд.
ХОБОНАК ﺧﻮاﺑﺎﻧﻚнавъе аз бозии бачагон, ки
ХОБДЎСТ ﺧﻮاب دوﺳﺖон ки хоб карданро дўст
яке рўяшро бо дастон мепўшонад, то дигарон
медорад; танбал; фароѓатљўй.
аз ў дур раванд, сипас кадомеро ёфта даст ги-
ХОБГУЗОР ﺧﻮابﮔﺬارмуаббир, касе, ки хобро рад, њамон ба љои ў меистад.
таъбир мекунад.
ХОБОН(И)ДАН ﺧﻮاﺑﺎﻧﻴﺪن// ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪنтарзи баво-
ХОБГУЗОРЇ ﺧﻮابﮔﺬاريмуаббирї, таъбир кар- ситаи феъли хобидан 1, 2, 3, 4; 2. тар карда
дани хоб. мондан; захира кардан. 3. гузарондан, ши-
нондан. 4. ба зону зада маљбур намудан.
ХОБИДА ﺧﻮاﺑﻴﺪه дарозкашида, ёзида, ѓелида;
кўфта. ХОБПАР ﺧﻮاب ﭘﺮбехоб, бедорхоб; хобпар шу-
дан бедорхоб шудан, хоб наомадан, хобида
ХОБИДАН ﺧﻮاﺑﻴﺪن1. хуфтан, хоб кардан. 2. бу-
натавонистан.
дан, зиндагї кардан, иќомат доштан (дар бе-
морхона, њабсхона). 3. кор накардан, аз кор ХОБРАВЇ ﺧﻮاب رويниг. хобкунї.
мондан, аз кор боз истодан, таваќќуф кардан
ХОБУХЕЗ ﺧﻮاب وﺧﻴﺰистиќомат, рўзгузаронї;
(соат, корхона ва ѓ.). 4. ором ёфтан, паст ё та-
хобухез кардан истиќомат кардан, манзил
мом шудан, фурў нишастан (шўриш ё ягон
кардан.
норозигї). 5. љўлидан, афтода мондан. 6.
ањамияти худро гум кардан, фаромўш шудан; ХОБХАЛТА ﺧﻮاب ﺧﻠﺘﻪхалтае, ки ба он даромада
ин масъала њанўз мехобад. 7. истодан, бекор мехобанд.
истодан; мављуд будан; ба фурўш нарасида
ХОБШИНОС ﺧﻮاب ﺷﻨﺎسниг. хобгузор.
мондан (моле); дар анбор чизњои бисёр хоби-
даанд. 8. дар њабс будан, мањбус шудан; як сол ХОБШИНОСЇ ﺧﻮاب ﺷﻨﺎﺳﻲниг. хобгузорї.
хобида баромад. 9. карахт шудани дасту по аз
ХОВАР ﺧﺎور1. шарќ. 2. тарафи офтоббаро.
бењаракатї: дастам хобида мондааст.
ХОВАРОН ﺧﺎوران1. ховар, машриќ. 2. ѓарб,
ХОБИШ І ﺧﻮاﺑﺶсамти хобидани тор, мўяк; ба
маѓриб. 3. таър. номи вилояте дар Хуросон.
хобиши пат ба самти хобидани пати матоъ.
ХОВАРШИНОС ﺧﺎور ﺷﻨﺎسниг. шарќшинос.
– 442 –
ХОВ
ХОМДАСТЇ ﺧﺎمدﺳﺘﻲ бетаљрибагї, хомї; бењу- ХОМТАБЪЇ ﺧﺎم ﻃﺒﻌﻲнодонї, ањмаќї, аблањї.
нарї.
ХОМТАЛОШ ﺧﺎم ﺗﻼشд. ќурбоние, ки гўшташ-
ХОМДЎЗ ﺧﺎمدوزлибоси пешакї ва ба таври ро нопухта таќсим карда ба мардум меди-
муваќќат, хомдўзї шудааст: куртаи хомдўз. њанд.
ХОМДЎЗЇ ﺧﺎمدوزيлибосеро пешакї ва ХОМТАМАЪ ﺧﺎم ﻃﻤﻊон ки орзуњои ношуданї
тахминї дўхтан барои санљиш, дўхти хомакї; мепарварад, касе, ки ба чизи нобуда ва даст-
дўхти бахяи калон-калони муваќќатї. норас тамаъ дорад.
ХОМИГАРЇ ﺧﺎﻣﻲﮔﺮيнопухтагї, норасидагї; ХОМТОК ﺧﺎم ﺗﺎك:хомток кардан барг ва нав-
маљ. дар коре озмуда ва таљрибанок набудан, дањои зиёдатии токро канда партофтан (бо
дар коре ба сањлангорї роњ додан. маќсади аз нурњои офтоб бањра бурдани хўшаи
ангур).
ХОМЇ ﺧﺎﻣﻲнопухтагї, норасидагї; муќоб.
пухтагї; хомї кардан корноозмуда ва ХОМЎШ ﺧﺎﻣﻮش1. сокит, бесадо, он ки овозе
камтаљриба будан, кореро наѓз саришта кар- намебарорад, ором, хап. 2. оташ ё чароѓ, ки
да натавонистан. рўшноияш кушташуда ё мурда бошад; хомўш
кардан а) ба сукут водоштан; б) куштан
ХОМКАЛЛА ﺧﺎمﻛﻠّﻪмаљ. корноозмуда, бетаљ-
(чароѓро); в) хобондан, фурў нишондан
риба, корнодида.
(шўришро); хомўш мондан (гаштан, шудан) су-
ХОМКОР ﺧﺎمﻛﺎرон ки корро пухта ба љо наме- кут кардан, хап кардан, аз гап бозистодан.
орад ва кореро чала ва нимкола мекунад;
ХОМЎШАК ﺧﺎﻣﻮﺷﻚњашараи майдаи нешда-
камтаљриба.
роз, ки нешаш дардовар аст.
ХОМКОРЇ ﺧﺎمﻛﺎريдар коре пухта набудан, ко-
ХОМЎШЇ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲхомўш будан, сукут, оромї,
реро чалаву нимкора ба љо овардан;
сукунат; хомўширо вайрон кардан хомўширо
камтаљрибагї, корноозмудагї.
халалдор намудан; хомўшї њукмфармо шудан
ХОМКЎК ﺧﺎم ﻛﻮكниг. хомдўзї. сокит шудан, оромї ва сукунат барќарор
гаштан.
ХОМЌАЙМОЌ ﺧﺎم ﻗﻴﻤﺎقсаршир, ќаймоќи нав
аз рўи шир гирифташуда. ХОМЎШКУНАК ﺧﺎﻣﻮشﻛﻨﻚасбоби махсус ба-
рои кам кардани овози муњаррики
ХОМНАВИС ﺧﺎم ﻧﻮﻳﺲсиёњнавис, мусаввада.
механизмњо.
ХОМОХОМ ﺧﺎﻣﺎﺧﺎمнопухта, норасида, дар
ХОМЎШНАШАВАНДА ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﻮﻧﺪه1. ором-
њолати хомї; хомохом хўрдан чизи њанўз но-
нашаванда, хап ва сокинагарданда (садо), но-
пухта ва норасидаро хўрдан.
ором. 2. куштанашаванда, намиранда (оташ,
ХОМПАЗ ﺧﺎم ﭘﺰниг. хомпазак. нур).
ХОМПАЗАК ﺧﺎم ﭘﺰك1. пухта расидан ва пух- ХОМЎШОНА ﺧﺎﻣﻮﺷﺎﻧﻪбо хомўшї, бесадо, овозе
тани чизњои нимхом. 2. нимпухта, нимрасида, набароварда, оромона.
њанўз норасида.
ХОМЎШШУДА ﺧﺎﻣﻮشﺷﺪهсокитшуда, ором-
ХОМРИШТА ﺧﺎم رﺷﺘﻪриштаи хом, калова. шуда, хапшуда, орамида, сокит.
ХОМРОЙ ﺧﺎم راي нопухтафикр; нодон, бењуда- ХОМФАРБЕЊ ﺧﺎم ﻓﺮﺑﻪгуфт. фарбењи номавзун,
андеш. он ки фарбењиаш номутаносиб аст.
ХОМСУФ ﺧﺎم ﺻﻮف1. суфи дар дастгоњи дастї ХОМФИКР ﺧﺎم ﻓﻜﺮон ки фикраш асоснок ва
бофташуда. 2. навъи дурушти суф. пухта нест, он ки њавої фикр меронад.
ХОМСЎЗ ﺧﺎم ﺳﻮزнопухта, наѓз сурхнакарда, ХОМФИКРЇ ﺧﺎم ﻓﻜﺮيниг. хомандешї.
сурхнашуда (гўшт), нимбирён.
ХОМХАЁЛ ﺧﻴﺎل ﺧﺎمгуфт. он ки хаёли хом ме-
ХОМТАБЪ ﺧﺎم ﻃﺒﻊнодон, ањмаќ, аблањ, он ки парварад.
андешањои фосид ва бад дорад.
ХОМХАЁЛЇ ﺧﺎمﺧﻴﺎﻟﻲхаёлпарастї, орзупарварї.
– 447 –
ХОН
ХОМХАЁЛОНА ﺧﺎمﺧﻴﺎﻻﻧﻪ хаёлпарастона, орзу- ХОНАБАРОРЇ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاريгуфт. рўбучини пур-
парварона. раи хона, тоза кардани њама љои хона (хусу-
сан пеш аз иду маросим).
ХОМХАШАК ﺧﺎم ﺧﺸﻚпуч, дарунхолї.
ХОНАБЕЗОР ﺧﺎﻧﻪﺑﻴﺰارон ки дар хона нишас-
ХОМХОБА ﺧﺎم ﺧﻮاﺑﻪ:хомхоба шудан гуфт. аз
танро дўст намедорад; касе ки барои хонаи
хоб сер нашудан.
худ ва оилаи худ кори фоиданоке намекунад.
ХОМ-ХОМ ﺧﺎمﺧﺎمниг. хомохом.
ХОНАБОФ ﺧﺎﻧﻪﺑﺎفниг. хонабофт.
ХОМЧЎТ гуфт. ﺧﺎمﭼﻮتњисоби тахминї, таќ-
ХОНАБОФТ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻓﺖчизе, ки дар хона, бо дас-
рибї, ба гумон.
ти ањли хонавода бофта шудааст.
хон ﺧﻮان1. асоси замони њозира аз хондан. 2.
ХОНАВАЙРОН ﺧﺎﻧﻪ وﻳﺮانхонааш барбод рафта,
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
оилааш пароканда гардида; хонавайрон кар-
маънии хонанда: китобхон, овозхон, суруд-
дан зиндагии оилавии касеро барбод додан;
хон...
хонавайрон шудан вайрон шудани зиндагии
ХОН I т. ﺧﺎن1. таър. лаќаби подшоњон ва сар- касе.
дорони ќавм: хони хонон шоњи шоњон,
ХОНАВАЙРОНЇ ﺧﺎﻧﻪوﻳﺮاﻧﻲхонабардўшї, бехо-
шоњаншоњ, подшоњи подшоњон. 2. њиссачаи
нумонї, дарбадарї, саргаштагї.
эњтиром, ки ба охири номњои мардона ва зано-
на њамроњ мешавад: Ањмадхон, Розияхон. ХОНАВОДА ﺧﺎﻧﻮادهхонадон, оила, ањли хона,
зану фарзанд.
ХОН II ﺧﻮانдастархон, суфра, монда.
ХОНАВОДАГЇ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲоилавї; номи хона-
ХОН III ﺧﺎنхона, даргоњ, маскан.
водагї, номи хонаводаї.
ХОНА ﺧﺎﻧﻪ1. маскан, як истиќоматгоњ дар
ХОНАВОР ﺧﺎﻧﻮارмаљмўи касоне, ки дар як хо-
њавлї. 2. иморат, њавлї, ки чанд њуљра дорад.
навода зиндагї мекунанд, нуфуси як хонаво-
3. макон, љой, ошён; хонаи бачагон муассисаи
да, хона ё хољагї.
нигоњубини кўдакон; књн. хонаи маданият му-
ассисаи маданият ва равшаннамоии байни ХОНАГАДО ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺪاбепаноњ, љўёи хона, мўњ-
мардум; хона кардан макон кардан, хона сох– тољи паноњгоњ.
тан; ошён кардан, љо гирифтан; хона мондан
ХОНАГИРЇ ﮔﻴﺮي ﺧﺎﻧﻪ хона гирифтан, соњиби
(дар љое) хона сохтан, ошён сохтан, лона со-
манзил шудан.
хтан (парандањо, њашарот); хона сохтан хона
бино кардан; хонаи касеро сўхтан (сўзондан) ХОНАГИЊО ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻫﺎдар хона будагон, ањли
касеро хонавайрон кардан, ба касе сахт ши- хона, онњое, ки дар хона њастанд.
каст додан; хона ба хона шудан пароканда
ХОНАГЇ ﺧﺎﻧﮕﻲ1. чизе ки дар хона тайёр меша-
шуда њар кас ба хонаи худ рафтан; хонаат
вад: нони хонагї. 2. он чи дар хона парварда
обод! офарин ба ту!, рањмат ба ту!; хонааш
шудааст; мурѓи хонагї; муќоб. мурѓи вањшї;
сўзад! ба бало гирифтор шавад!, хонавайрон
њабси хонагї дар хонаи шахсии худ тањти на-
шавад!; хона-хона ба ѓунљоиши чандин хона;
зорат ќарор гирифтани касе.
зиёд, бисёр, фаровон.
ХОНАГУРЕЗ ﺧﺎﻧﻪﮔﺮﻳﺰон ки бо сабабе аз хонаи
ХОНАБАРАНДОЗ ﺧﺎﻧﻪﺑﺮاﻧﺪازон ки хонаву хону-
худ гурезон аст; хонагурез шудан аз хонаи худ
мони касеро барбод медињад.
бо сабабе гурезон гаштан.
ХОНАБАРБОД ﺧﺎﻧﻪﺑﺮﺑﺎدхонавайроншуда, бечи-
ХОНАЃУНДОРЇ ﺧﺎﻧﻪﻏﻨﺪاريрўбучини хона, тоза
зу чора ва бехонаву љой монда, шикастхўрда.
кардан ва ба тартиб овардани асбобу анљоми
ХОНАБАРДЎШ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدوشодами бехона, касе хона.
ки хонаву љои муайяне надорад, дарбадар,
ХОНАДОМОД ﺧﺎﻧﻪداﻣﺎدдомоде, ки дар хонаи
овора; хонабардўш гардидан (шудан) аз хона-
падару модари арўс истиќомат мекунад; хо-
ву љо људо шудан, бехонаю љой мондан, дар-
надомод кардан љавонеро домод карда ба хо-
бадар гардидан.
наи худ овардан; хонадомод шудан домоде, ки
– 448 –
ХОН
дар хонаи арўс истиќомат дорад. ХОНАНИШИН ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦон ки дар хона меши-
над; гўшанишин; хонанишин шудан аз хонаи
ХОНАДОН ﺧﺎﻧﺪانниг. хонавода.
худ берун набаромадан, гўшанишинї ихтиёр
ХОНАДОР ﺧﺎﻧﻪدار1. он ки хона дорад, кардан.
соњибхона. 2. он ки кору бори хонаро сариш-
ХОНАНИШИНЇ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻨﻲбештар дар хона
та мекунад; хонадор кардан зан гирифта до-
нишастан ба берун набаромадан; мунзавї бу-
дан, зандор кардан (касеро); хонадор шудан
дан, гўшанишинї.
зан гирифтан, шавњардор шудан. 3. марди
зандор, зани шавњардор. ХОНАОБОД ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد1. хонаи обод доштан. 2.
дуои ободиву осоиш дар мавриди тањсин ва
ХОНАДОРЇ ﺧﺎﻧﻪ داري1. оиладоршавї, соњиби
таќдир дар њаќќи касе гуфта мешавад.
хонаводашавї, зандоршавї ё шавњардорї. 2.
идора кардани кори рўзѓор, саришта кардани ХОНАПАРВАРД ﺧﺎﻧﻪﭘﺮوردкасе, ки дар хона
кори хона. парвариш ёфтааст.
ХОНАДОРШАВЇ ﺧﺎﻧﻪدارﺷﻮيзандоршавї, оила- ХОНАПОЇ ﺧﺎﻧﻪﭘﺎﺋﻲхонаро посбонї кардан, дар
дорї. хона нишастан, хонаро муњофизат намудан.
ХОНАДУШМАН ﺧﺎﻧﻪدﺷﻤﻦкасе, ки хонашиниро ХОНАПОЙ ﺧﺎﻧﻪﭘﺎيхонашин, хонабон.
дўст намедорад; муќ. хонашин.
ХОНАПУЛЇ ﺧﺎﻧﻪﭘﻮﻟﻲ маблаѓи манзил; иљора-
ХОНАЗОД ﺧﺎﻧﻪ زاد1. дар хонаводаи маълум зо- пулї.
идашуда. 2. чизи зотии як хонавода: гови хо-
ХОНАПУРЇ ﺧﺎﻧﻪﭘﻮريпуркунии хонањо (катак-
назод, мурѓи хоназод.
чањо, хатњо, сатрњо).
ХОНАКОВАК ﺧﺎﻧﻪﻛﺎوك:хонаковак кардан хона
ХОНАРАВШАНКУНЇ ﺧﺎﻧﻪروﺷﻨﻜﻨﻲлањазоте
ба хона чизеро љустуљў кардан, барои ёфтани
пеш аз марг, ки дар бемор осори бењбудї
чизе дар хонањо ковиш ба амал овардан.
пайдо мешавад: хонаравшанкунии пеш аз
ХОНАКОВЇ ﺧﺎﻧﻪﻛﺎوي1. барои худ хона љустан, марг.
дар тараддуди ёфтани хонаи иќоматї будан.
ХОНАРАС ﺧﺎﻧﻪرسмевае, ки аз шохи дарахти
2. дар хонаи касе кофтуков кардан; хонаковї
хом канда мешавад ва дар муњити хона
кардан а) барои худ љои истиќомат љустуљў
баъдан мепазад.
намудан; б) дар хонае барои ёфтани чизе коф-
туков кардан. ХОНАРЎБАК ﺧﺎﻧﻪروﺑﻚчизе ва касе ки хона
мерўбад; василае, ки бо он хонаро рўбучин
ХОНАКОР ﺧﺎﻧﻪﻛﺎرон ки дар хона ба иљрои коре
мекунанд.
машѓул аст.
ХОНАРЎБЇ ﺧﺎﻧﻪروﺑﻲрўбучин дар хона,
ХОНАКЎЧ ﺧﺎﻧﻪﻛﻮچбо њамаи кўч, бо тамоми
љорубкунї, тозакунии хона, рўфтурўби хона.
анљому ускунаи хона, хонахез.
ХОНАСАЛОТ ﺧﺎﻧﻪﺳﻼتгуфт. хонавайрон, муф-
ХОНАЌОЊ ﺧﺎﻧﻘﺎه1. нишемангоњи шайх ва эшо-
лису ночиз; хонасалот кардан касеро ночизу
нон, ки дар он љо иќомат ва ибодат мекар-
муфлис ва хонахароб кардан; хонасалот шу-
данд. 2. њуљрае дар пањлуи масљидњо.
дан хонавайрон шудан, хонабардўш гарди-
ХОНАЌОЊЇ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﻲмансуб ба хонаќоњ. дан.
ХОНАЌОЊНИШИН ﺧﺎﻧﻘﺎهﻧﺸﻴﻦон ки дар ХОНАСОЗ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزбинокор, устои бинокор, он
хонаќоњ иќомат дорад; зоњид; обид; шайх. ки дар хонасозї мутахассис шудааст.
ХОНАМОНДА ﺧﺎﻧﻪﻣﺎﻧﺪه:духтари хонамонда дух- ХОНАСОЗЇ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزيбино кардани хона, бино-
тари шавњар накарда дар хонаи падар зинда- кории хонаю љой.
гикунанда.
ХОНАСЎЗ ﺧﺎﻧﻪﺳﻮزон ки хонаи касонро
ХОНАНДА ﺧﺎﻧﻨﺪه1. китобхон, мутолиакунанда. месўзонад, он ки касонро дарбадару хонавай-
2. талаба, шогирди мактабхон. 3. сурудхон, рон мекунад.
њофиз.
ХОНАСЎХТА ﺧﺎﻧﻪﺳﻮﺧﺘﻪдуои бад; дар њаќќи ка-
– 449 –
ХОН
хона ва бошандагони он, ањли хона, зану фар- ХОРБУТТА ﺧﺎرﺑﺘﻪбуттаи хор, гиёњи хордор.
занд.
ХОРВОР ﺧﺎروارчун хор, ба мисли хор тез ва ха-
ХОНУМОНСЎЗ ﺧﺎﻧﻤﺎنﺳﻮزхонавайронкун, бар- ланда.
бодгар; коре, ки боиси барбодии хонумон,
сабаби хонавайронї гардад; љанги хону–
ХОРГУЛ ﺧﺎرﮔﻞ бот. хуч, њулўл, настаран; на-
срин.
монсўз љанги хонаводањоро вайрон ва дарба-
даркунанда. ХОРДОР ﺧﺎردارхорнок; сими хордор симе, ки
сихњои хормонанд дорад.
ХОНАЧА ﺧﺎﻧﭽﻪ хонаи хурд, њуљраи майда; ка-
такча. ХОРЕОГРАФИЯ ю. ﺧﺎرﻳﺎﮔﺮﻓﻴﻪсанъати раќс ва
балет, ба сањнагузории раќсњои балетї.
ХОНХОНЇ ﺧﺎن ﺧﺎﻧﻲба сари худ њукмрон дош-
тани хону феодалњо, феодализм. ХОРЕОГРАФЇ ﺧﺎرﻳﺎﮔﺮﻓﻲмансуб ба хореогра-
фия; мансуб ба санъати раќс ва балет.
ХОНЧА ﺧﺎن ﭼﻪхонаи хурд; катак.
ХОРЗОР ﺧﺎرزارхористон, љои пурхор, љои зиёд
ХОР I ﺧﺎر1. гиёње, ки дорои неши тези халанда
рўидани буттањои хордор.
ва харошанда аст. 2. сихчањои нўгтези халан-
да ва харошандаи дарахт, хасак; хори шутур ХОРИДАН ﺧﺎرﻳﺪنхориш кардан пўсти баданро;
навъи гиёњи хордор, ки шутур онро ба майли хоридани пушти (паси) сар ба фикр фурў раф-
тамом мехўрад; хори сари роњ монеа, хала дар тан, фикр кардан.
пешрафти коре. 3. устухони майдаи халанда
ХОРИЌ а. ﺧﺎرق1. харќкунанда, поракунанда,
(мас., дар моњї, ќилтиќ).
шикофанда. 2. маљ. чизе, ки одату тартиботи
ХОР II ﺧﻮارзалил, паст, забун, њаќир, беќадру муќаррариро вайрон мекунад; хориќи одат
эътибор; хор доштан касеро њаќир шумори- берун аз одат (ба амал оварандаи чизе).
дан, ба касе бо назари тањќир нигаристан; хор
ХОРИЌУЛЌОИДА а. ﺧﺎرقاﻟﻘﺎﻋﺪهѓайриодї,
кардан касеро маломат ва сарзаниш кардан,
ѓайримаъмулї, аз аќл берун, хилофи ќоида.
паст задан; хор шудан залил шудан, беќадру
эътибор гардидан. ХОРИЌУЛОДА а. ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدةкори ѓайриодї, хи-
лофи одат, њодисаи ѓайриодї.
ХОР III ю. ﺧﺎرгурўњи сарояндагон, ки якљоя су-
руд мехонанд: хори умумї. ХОРИСТОН ﺧﺎرﺳﺘﺎنниг. хорзор.
ХОРА ﺧﺎرهниг. хоро. ХОРИЉ а. ﺧﺎرج1. берун, дар берун буда; муќоб.
дохил. 2. дар беруни мамлакате; дар хориљи...
ХОРАЗМЇ ﺧﻮارزﻣﻲ1. мансуб ба Хоразм. 2 соки-
дар беруни...; хориљ кардан(намудан) берун
ни Хоразм.
кардан, баровардан (аз љое), пеш кардан, бе-
ХОРАК ﺧﺎركхори майда, хорча. кор кардан (аз коре); хориљ шудан (гаштан)
баромадан, аз љое берун шудан.
ХОРАСУМ ﺧﺎرهﺳﻢсахтсум, киноя аз аспи тездав.
ХОРИЉА ﺧﺎرﺟﻪберуна, берунї; берун аз киш-
ХОРАШИКАН ﺧﺎرهﺷﻜﻦ шикофкунандаи санги
вари худї.
хоро; сахт.
ХОРИЉАПАРАСТ ﺧﺎرﺟﻪﭘﺮﺳﺖон ки фарњангу
ХОРБАНД ﺧﺎر ﺑﻨﺪниг. хорбаст.
зиндагии хориљиро дўст медорад, бегонапа-
ХОРБАСТ ﺧﺎر ﺑﺴﺖчапар, девораи пасте, ки ба раст, аљнабипараст.
даври боѓ ё мазрае созанд, ки чорпо надаро-
ХОРИЉАПАРАСТЇ ﺧﺎرﺟﻪﭘﺮﺳﺘﻲхориљадўстї,
яд, хорбанд; девора аз сими хордор.
бегонапарастї, аљнабипарастї.
ХОРБИНЇ ﺧﻮارﺑﻴﻨﻲкам дидан, бад дидан, паст
ХОРИЉЇ ﺧﺎرﺟﻲ1. мансуб ба хориља; аз хориља
шумурдан, њаќир донистан.
омада, тобеи мамлакати беруна. 2. беруна,
ХОРБОР ﺧﻮارﺑﺎرхўрокворї, озуќа. берунї; муќоб. дохилї; сиёсати хориљї сиёса-
ти дахлдор ба мамлакатњои беруна.
ХОРБУН ﺧﺎرﺑﻮن//ﺧﺎرﺑﻦ буттаи хор, буттаи хор-
дор. ХОРИЉОЊАНГЇ ﺧﺎرجآﻫﻨﮕﻲ1. мус. берун шуда-
– 451 –
ХОС
ни наѓма аз парда ва аз бањру ќоидањои худ. 2. суфта кардани саису хоро машѓул аст, санг-
маљ. носозгорї, мухолифат. тарош.
ХОРИШ ﺧﺎرشниг. хоридан. 2. бемории гузаран- ХОРОШИКАН ﺧﺎراﺷﻜﻦон чи хороро мешика-
даи пўстї, ки боиси хоридани сахти бадан ме- над, олати ќавї, абзори тавоно ва сангшикан.
гардад; хориш кардан хориш пайдо кардани
ХОРПУЛЇ ﺧﺎرﭘﻮﻟﻲтаър. навъи андоз дар амо-
пўсти бадан; хориши гулў маљ. тамаъкорї,
рати Бухоро, ки дар мавриди кишта нашуда-
чашмдошти пора, пора гирифтанї шудан.
ни заминњои амлок ва хорзор шудани онњо аз
ХОРИШАК ﺧﺎرﺷﻚбемории пўстие, ки боиси соњибони он заминњо гирифта мешуд.
пайдоиши хориш мешавад; ниг. хориш 2.
ХОРПУШТ ﺧﺎرﭘﺸﺖљонвари майдаи пистон-
ХОРИШАНГЕЗ ﺧﺎرشاﻧﮕﻴﺰхориш ба амал ова- дори њашарахўр, ки пўсташ хордор аст.
ранда, хоронанда.
ХОРПУШТАК ﺧﺎرﭘﺸﺘﻚзоол., ниг. хорпушт.
ХОРИШДОР ﺧﺎرشدار1. мубтало ба бемории
ХОРПУШТЇ ﺧﺎرﭘﺸﺘﻲмансуб ба хорпушт; он чи
хориш, он ки хориш дорад. 2. хоришкунанда,
пушташ ба мисли хорпушт аст.
хориш ба амаловаранда; дамидагињои хо-
ришдор. ХОРПЎСТОН ﺧﺎرﭘﻮﺳﺘﺎنнавъе аз љонварони
дарёї, ки баданашон хордор аст.
ХОРИШОВАР ﺧﺎرشآورтањриккунандаи хориш.
ХОРСИМ ﺧﺎرﺳﻴﻢсимњои хордор, симхор.
ХОРЇ ﺧﻮاريхор будан, залилї, њаќирї, забунї;
ба (дар) хорї дар њолати забунї, дар забунию ХОРТУТ ﺧﺎرﺗﻮتбот. як навъи тут, бектошї.
њаќирї; хорї додан ба касе тањќир кардан,
ХОРТЎДА ﺧﺎرﺗﻮدهтўдаи (ѓарами) хор.
маломат кардан; хорї кашидан дар зиллат
мондан, хорузор шудан. ХОРУЗОР ﺧﻮاروزارзалил, њаќир, беќадру эъти-
бор; хорузор кардан касеро беќадру эътибор
ХОРКАШ ﺧﺎرﻛﺶкасе ки хор мекашонад, касе,
гардонидан; хорузор шудан беќадру эътибор
ки аз сањро хор ѓундошта мефурўшад, хоркан.
шудан.
ХОРКАШАК ﺧﺎرﻛﺸﻚниг. хаскашак.
ХОРУЗОРЇ ﺧﻮاروزاريпастї, зиллат, беэъти-
ХОРКАШЇ ﺧﺎرﻛﺸﻲкор ва амали хоркаш, овар- борї, номўътабарї, хорї.
дани хор барои фурўш ё барои аловї.
ХОРУМОЛ ﺧﺎروﻣﺎلхорумол кардан чизеро,
ХОРМЕЙСТЕР ю. ﺧﺎرﻣﻴﻴﺴﺘﻴﺮмус. роњбари хор. чорпоеро молида навозиш кардан.
ХОРМОЊЇ ﺧﺎرﻣﺎﻫﻲзоол. моњињои хурд, ки дар ХОРХАСАК ﺧﺎرﺧﺴﻚгиёњи яксола аз оилаи
пеши болњои пушти онњо хорњое вуљуд до- њазориспандњо, ки донањои он хусусияти
ранд, ки теъдодашон вобаста ба андозаи моњї давої доранд.
таѓйир меёбад.
ХОР-ХОР ﺧﺎر ﺧﺎرњолати хориши бадан; њолате,
ХОРНОК ﺧﺎرﻧﺎكхордор. ки дар натиљаи талаб ва њавас ба чизе дар
одам пайдо мешавад; забон хор-хор кардан
ХОРО ﺧﺎراсанги хоро.
гуфтан хостан, гуфтанї шудан, хоњиши чизе-
ХОРОЇ ﺧﺎراﻳﻲ1. аз санги хоро. 2. маљ. сахтї, ро гуфтан пайдо кардан.
ќувватнокї.
ХОРШАКАР ﺧﺎرﺷﻜﺮбот. шакарак, шираи
ХОРОН ﺧﺎرانфеъли њол аз хоридан; хорон-хорон шахшудаи баъзе гиёњњо.
хорида истода..., дар њолати хоридан.
ХОРШУТУР ﺧﺎرﺷﺘﺮбуттаи баланди хордор, ки
ХОРОН(И)ДАН ﺧﺎراﻧﻴﺪن// ﺧﺎراﻧﺪنба хориш овар- дар биёбон мерўяд.
дан, таќозои хориш пайдо кунонидан, хориш
ХОС а. ﺧﺎص1. махсус, хос будан; хос будан ба
додан.
касе ё чизе махсус будан. 2. баргузида, имти-
ХОРОСАНГ ﺧﺎراﺳﻨﮓсанги хеле калони сахт, ёзнок; хосу ом одамони баргузида ва одї,
санги хоро. њамагї, њама.
ХОРОТАРОШ ﺧﺎراﺗﺮاشон ки ба тарошидан ва ХОСА І а. ﺧﺎﺻﻪ1. хос, махсус. 2. баргузида, як-
– 452 –
ХОС
качин; имтиёзнок. 3. муќарраб, наздик (ба наќшу нигор мебандад.
амир ё њоким), надим; саворони хоса саворони
ХОТАМБАНДЇ ﺧﺎﺗﻢﺑﻨﺪيсанъати аз дандони
яккачин, муњофизони хос (-и амир ё њоким).
фил, устухони уштур ва ё аз чўб кандакорї ва
ХОСА ІІ а. ﺧﺎﺻﻪматои нафиси тунуки сафед. наќшу нигор бастан.
ХОСАБОФ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺎفбофанда; истењсолкунандаи ХОТАМКОР ﺧﺎﺗﻢ ﻛﺎرон ки шуѓлаш хотамкорї
матои њарир, дока. аст.
ХОСАБОФЇ ﺧﺎﺻﻪﺑﺎﻓﻲ бофандагї; њарирбофї, ХОТАМКОРЇ ﺧﺎﺗﻢﻛﺎريба вуљуд овардани
докабофї. гулњо ва наќшњо аз устухон, чўб ва ѓ. дар рўи
чизе.
ХОСАГЇ ﺧﺎﺻﮕﻲ1. хос, махсус, баргузида. 2. њар
чизи аъло, нафис, мумтоз; базми хосагї базми ХОТАМСОЗ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزниг. хотамкорї.
махсус ва мањдуд, базм бо иштироки одамони
ХОТАМСОЗЇ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزيниг. хотамкорї.
баргузида.
ХОТАМУЛАНБИЁ ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎ1. охирин пайѓам-
ХОСИЯТ а. ﺧﺎﺻﻴﺖ1. хислат, одат, табиат, кир-
бар, пайѓамбари охир (замон), расули нињої.
дор, сифати (хулќи) ба ягон кас хос. 2. хисла-
2. нигини анбиё, пайѓамбарон (лаќаби
ти нек, хусусияти хуб, некќадамї; хосият
Муњаммад (с.)).
доштан нек будан, бо пойи ќадам будан.
ХОТИМ а. ﺧﺎﺗﻢниг. хотам ІІ.
ХОССА а. ﺧﺎﺻﻪ1. он чи махсуси касе ё чизе бо-
шад. 2. махсус, махсусан. ХОТИМА а. ﺧﺎﺗﻤﻪ1. поён, анљом, охир. 2. охири
китоб, поёни гуфтор; хотима додан ба поён
ХОСТ ﺧﻮاﺳﺖхоњиш, майл, ирода, ихтиёр; ба
расонидан кореро, анљом додан ба коре; хо-
хости худ ба хоњиши худ, бо майли худ.
тима ёфтан тамом шудан, ба анљом расидани
ХОСТАГИРЇ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮔﻴﺮيинтихоб карда гириф- коре.
тан, хуш (људо) карда гирифтан.
ХОТИМАВЇ ﺧﺎﺗﻤﻮيќисми охирини чизе, анљом
ХОСТАН I ﺧﻮاﺳﺘﻦхоњиш кардан, орзу доштан, ва охири чизе; сухани хотимавї сухани охи-
талаб крдан; хоста гирифтан интихоб карда рин, сухани љамъбастї.
гирифтан; сухан хостан ба гап задан рухсат
ХОТИР а. ﺧﺎﻃﺮ1. ёд, њофиза. 2. он чи дар дил
пурсидан.
гузарад, дил, замир; лавњи хотир замири дил;
ХОСТАН II ﺧﺎﺳﺘﻦниг. хестан, бархостан. ба хотир; барои хотир; ба ризои хотири... ба-
рои, ба њурмати..., барои хурсандии...; ба (ба-
ХОСТГОР ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرхоњанда, толиб, толиби
рои) поси хотир барои њурмат ё хурсандии ка-
издивољ; хостгор фиристодан завчї фиристо-
се; хотири љамъ бе ташвиш, бо дили осуда; аз
дан, ба воситаи касе ба духтаре толиб шу-
хотир баромадан (рафтан) фаромўш шудан; аз
дан(ба занї), кас мондан; хостгор шудан то-
хотир гузарондан аз дил гузарондан, дар бо-
либ шудан, духтареро ба занї хостан.
раи чизе фикр кардан; ба (аз) хотир гузаштан
ХОСТГОРЇ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎريзавчагї, толибшавї ба ба ёд омадан; дар хотир доштан фаромўш на-
издивољ; ба хостгорї рафтан завчї шуда раф- кардан, дар ёд нигоњ доштан; ба хотир овар-
тан ба духтаре. дан ёдрас кардан; хотири касеро риоя кардан
поси њурмати касеро нигоњ доштан; хотири
ХОСТГОРШАВАНДА ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرﺷﻮﻧﺪه ниг. хост-
касеро љамъ кардан хавотиру ташвиши касеро
гор.
бартараф сохтан.
ХОСТОР ﺧﻮاﺳﺘﺎرхоњон, толиб, хоњанда.
ХОТИРА а. ﺧﺎﻃﺮه1. њофиза, ёд: хотираро ќувват
ХОТАМ І а. ﺧﺎﺗﻢангуштарї; ангуштарии додан. 2. ёдбуд, ёдоварї, ёд: хотираи рўзњои
мўњрадор; нигин; мўњр. гузашта. 3. ёддошт, он чи барои ёдоварї ва
фаромўш нашудан навишта шудааст; дафтари
ХОТАМ ІІ а. ﺧﺎﺗﻢпоён, оќибат.
хотира дафтаре, ки дар он ёддоштњои касе
ХОТАМБАНД ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪкасе, ки аз дандони фил, ќайд карда шудааст.
устухони уштур ва ё аз чўб кандакорї ва
ХОТИРАВЇ ﺧﺎﻃﺮوي хотировар, фаромўш–
– 453 –
ХОЊ
монбардор. такаббир.
ХУДСАРЇ ﺧﻮدﺳﺮيхудрої, сарпечї аз ќонун, ХУДХОЊЇ ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ худбинї, худпарастї, та-
кардани коре ба майли худ. каббур.
ХУДСАРОНА ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪба майл ва хоњиши худ, ХУДХОЊОНА ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ худбинона, худ-
бе маслињату машварат. парастона, такаббурона.
ХУДСИТО ﺧﻮدﺳﺘﺎкасе, ки кору кирдори худро ХУДХЎР ﺧﻮدﺧﻮرкасмадењ, маљ. тамаъкор, хасис;
таъриф мекунад ва худро аз дигарон бењтар худбин.
мешуморад, маѓрур ба худ, таърифї.
ХУДЊАРАКАТ ﺧﻮدﺣﺮﻛﺖниг. худрав.
ХУДСИТОЁНА ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﺎﻧﻪ ба тарзи худситої,
ХУДЧАРХЗАНЇ ﺧﻮدﭼﺮخ زﻧﻲѓайри тањрики бе-
худхоњона.
руна худ чарх задан.
ХУДСИТОЇ ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﻲхудтаърифкунї, ѓуруру
ХУДШИНОС ﺧﻮدﺷﻨﺎس1. худхоњ, худбин. 2.
такаббур ба худ, фахркунии бењуда.
ќадру ќимати худро шинохтан.
ХУДСОЗЇ ﺧﻮدﺳﺎزيзоњири худро оростан; ду-
ХУДШИНОСЇ ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﻲ1. ќадру ќимати худро
руст кардани хулќу рафтор, дуруст кардани
шинохтан. 2. худбинї, худхоњї; худшиносии
корњои худ.
миллї худогоњии миллї
ХУДСОХТ ﺧﻮدﺳﺎﺧﺖон чи кас худаш бо дасти
ХУДШОР ﺧﻮدﺷﺎرхудаш љоришаванда, ба таври
худ сохтааст.
механикї (аз мошин ё ягон механизм), шоран-
ХУДСЎЗЇ ﺧﻮدﺳﻮزيниг. худсўзонї. да(об).
ХУДСЎЗОНЇ ﺧﻮدﺳﻮزاﻧﻲ1. худро ба оташ ХУДЪА а. ﺧﺪﻋﻪфиреб, макр, њила.
сўзондан. 2. маљ. худро ба ѓаму ѓусса ва ранљи
ХУК ﺧﻮك1. њайвони хонагї ва вањшии пистон-
бардавом гирифтор кардан.
дори сергўшту равѓан. 2. номи як сол аз даври
ХУДФАОЪЛИЯТЇ ﺧﻮدﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲбо ташаббуси солшумории дувоздањгона бо номи њайвонот.
шахсии худ кореро анљом додан.
ХУКБАЧА ﺧﻮك ﺑﭽﻪбачаи хук, хукча.
ХУДФАЪОЛЇ ﺧﻮدﻓﻌﺎﻟﻲташаббускорї, фаъолият
ХУКБОН ﺧﻮك ﺑﺎنон ки хук мепояд, хукпарвар.
нишон додан.
ХУКБОНЇ ﺧﻮك ﺑﺎﻧﻲхукпої, хукпарварї.
ХУДФИРЕБДИЊЇ ﺧﻮدﻓﺮﻳﺒﺪﻫﻲниг. худфиребї.
ХУКДОРЇ ﺧﻮك داريниг. хукпарварї.
ХУДФИРЕБЇ ﺧﻮدﻓﺮﻳﺒﻲхудро фиреб додан, ба
худ нисбат додани чизе, ки дарвоќеъ вуљуд ХУКЇ ﺧﻮﻛﻲаз хук, аз гўшт (равѓан)-и хук; бад-
надорад, беасос тасаллову таскин додан ба рафтор, бадфеълї.
худ.
ХУКПАРВАР ﺧﻮك ﭘﺮورон ки мутасаддии
ХУДФУРЎЗ ﺧﻮدﻓﺮوزниг. худафрўз. нигоњубини хук аст, хукбон.
ХУДФУРЎШ ﺧﻮدﻓﺮوش1. худсито, худпараст, ХУКПАРВАРЇ ﺧﻮك ﭘﺮوريпарвариши хук
худнамо, мутакаббир. 2. фоњиша, танфурўш. њамчун як соњаи чорводорї.
ХУДФУРЎШЇ ﺧﻮدﻓﺮوﺷﻲ1. худситої; худ- ХУКПОЇ ﭘﺎﻳﻲ ﺧﻮكба хукњо нигоњубин кардан,
фурўшї кардан худро таърифу тавсиф кардан, хукбон.
худнамої ва худситої кардан. 2. танфурўшї,
фоњишагї.
ХУКТИНАТ ﺧﻮكﻃﻴﻨﺖ бадфеъл, баддил, бад-
тинат.
ХУДХИЗМАТГУЗОРЇ ﺧﻮدﺧﺬﻣﺘﻜﺬاري ниг. худ-
ХУКСИФАТ ﺧﻮكﺻﻔﺖбадфеъл, бадрафтор; ка-
хизматрасонї.
сиф, хуктинат.
ХУДХИЗМАТРАСОНЇ ﺧﻮدﺧﺬﻣﺘﺮﺳﺎﻧﻲхизматеро
ХУКХОНА ﺧﻮكﺧﺎﻧﻪљои парвариши хукњо, би-
худ барои хеш ба љой овардан.
но барои нигоњубини хукњо.
ХУДХОЊ ﺧﻮدﺧﻮاه худпараст, худбин, му-
ХУЛАФО а. ﺧﻠﻔﺎ љ. халифа; халифањо –
– 459 –
ХУМ
љонишинони Муњаммади пайѓамбар (с), ки шуда ваќти тарки он; хумор(и) чизе гирифтан
чор нафар буданд: Абўбакр, Умар, Усмон ва майл ва раѓбат доштан ба чизи одатшуда
Алї. ваќти тарк ё дастрас набудани он.
ХУЛД а. ﺧﻠﺪ1. баќои доим, љовидонї. 2. би- ХУМОРГИРИФТА ﺧﻤﺎرﮔﺮﻓﺘﻪниг. хуморї.
њишт, љаннат, фирдавс.
ХУМОРИН ﺧﻤﺎرﻳﻦхуморї, хуморнок; маљ. фат-
ХУЛЁ а. ﺧﻠﻴﺎкит. хаёлот, хаёлпарварї. тон.
ХУЛЌ а. ﺧﻠﻖхўй, одат, хислат, сират. ХУМОРЇ ﺧﻤﺎري1. њолати хумор. 2. ба њолати
хумор афтода; одаткарда ба чизе; хуморї шу-
ХУЛЌАН а.ً ﺧﻠﻘﺎаз рўйи хулќ, хислат; феълан,
дан хоњиши сахт ба истеъмоли чизе (май, па-
табиатан.
пирос ва ѓ.).
ХУЛЌОН а. ﺧﻠﻘﺎن1. љамъ халаќ. 2. кўњна, фар-
ХУМОРОЛУД(А) ( ﺧﻤﺎرآﻟﻮد)هхуморзада, шикас-
суда.
тагї ва кўфтагии аъзо(пас аз мастї).
ХУЛЛАС а. ﺧﻠﺺхолис, хулоса; хулласи гап (ка-
ХУМОРОНА ﺧﻤﺎراﻧﻪниг. хуморин; нигоњњои
лом) хулосаи гап, фишурдаи сухан.
мастона ва хуморона.
ХУЛОСА а. ﺧﻼﺻﻪ1. кўтоњшудаи матлабе ё на-
ХУМОХИСРАВ ﺧﻤﺎﺧﺴﺮوкит. яке аз оњангњои
виштае, мазмуни мухтасари чизе. 2. дар мав-
мусиќии бостонї.
риди љамъбасти каломе гуфта мешавад:
алќисса, кўтоњи гап ин ки...; хулоса баровар- ХУМОЊАН//ХУМОЊОН ﺧﻢآﻫﺎن// ﺧﻢآﻫﻦсанги
дан љамъбаст кардан (матлаберо), ба ягон сахти сиёњи моил ба сурхї, ки дар ќадим онро
натиља омадан; ба хулоса омадан дар нињояти дар тиб ва дар ороиш кор мефармуданд; аќиќ;
кор ё сухане ба ќароре омадан; хулоса кардан кони ин маъдан.
љамъбаст кардан.
ХУМОРЧАШМ ﺧﻤﺎرﭼﺸﻢ он ки чашмони сиёњ
ХУЛОСАВЇ ﺧﻼﺻﻮيљамъбасткунанда, аз дорад.
љамъбаст њосилшуда.
ХУМОРШИКАН ﺧﻤﺎرﺷﻜﻦон чи њолати хумор-
ХУЛОСАТАН а. ً ﺧﻼﺻﺘﺎмухтасаран, љамъбаст. ро дафъ мекунад.
ХУЛУС а. ﺧﻠﻮصкит. холисї, покї, беолоишї, ХУМОРШИКАНЇ ﺧﻤﺎرﺷﻜﻨﻲдафъи хумор, дур
самимият; хулуси ќалб покии дил, софии дил. кардани њолати хумор.
ХУЛФ а. ﺧﻠﻒвафо накардан ба ваъда, ваъдахи- ХУМС а. ﺧﻤﺲ1. панљяк, аз панљ як. 2. панљяки
лоф. даромад, ки мувофиќи ќонуни шариат ода-
мони бой бояд ба ќашшоќон дињанд; панљяки
ХУМ ﺧﻢзарфи сафолини калон барои нигоњ
ѓаниматњое, ки дар љанг ба даст омадааст ва
доштани об ва дигар моеот; [аслаш хунб].
бояд ба одамони камбаѓали авлоди
ХУМДОН ﺧﻢدانкоргоњи сафолпазї, кўраи пайѓамбар бирасад.
хиштпазї.
ХУМРА а. ﺧﻤﺮه1. хумча, хуми хурд. 2. хуми ка-
ХУМИСТОН ﺧﻤﺴﺘﺎنкит. љое, ки хумњои май лон, кўзаи калон; сари гов дар хумра мондааст
гузошта мешавад. (зарб) дар мавридњое гуфта мешавад, ки кор
бисёр љигил шудааст ва њал кардани он ба
ХУМКАЛЛА ﺧﻢ ﻛﻠﻪкаллакалон.
мушкилї ба даст меояд.
ХУММОНАНД ﺧﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪба шакли хум, маљ. ши- ХУМСИТОН ﺧﻢ ﺳﺘﺎنниг. хумистон.
камкалон.
ХУМУЛ а. ﺧﻤﻮل1. гумномї, зиллат, пастї,
ХУММОР ﺧﻤﺎرниг. хумор.
беномунишонї. 2. маљ. торикї, зулмат.
ХУМО ﺧﻤﺎбот. заѓосаи чилбуѓум.
ХУМХОНА ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ кит. майкада, майхона, ша-
ХУМОР//ХУММОР ﺧﻤﺎر1. њолати баъд аз робхона.
мастї; чашми хумор чашми ниммаст, чашми
ХУМЧА ﺧﻤﭽﻪхуми майда.
пурноз. 2. майл ва раѓбати зиёд ба чизи одат-
– 460 –
ХУМ
ХУШКШУДА ﺧﺸﻚ ﺷﺪه хушк, ќоќ, пажмурда, ХУШМАНИШЇ ﺧﻮشﻣﻨﺸﻲкит. некнињодї, хуш-
бенамшуда. табиатї, хушнињодї.
ХУШЌАВЛ ﺧﻮش ﻗﻮلростќавл, ростгў, пухтакор, ХУШМАОШ ﺧﻮشﻣﻌﺎشкит. он ки аз лаззатњои
даќиќ. дунё бањравар аст, хушгузарон.
љурѓот ва панире, ки дар машк ё халта либоси болоие, ки аз моњут бофта мешавад;
овехта, обашро људо карда гирифтаанд, чакмани мовут; чакмани пиёзї; чакмани
ниг. чакка. ќоќма.
ЧАКИДА III ﭼﻜﻴﺪهкит. гурз ва амуд. ЧАКМЕЗАК ﭼﻜﻤﻴﺰكбеморие, ки гирифтори
он пешоби худро нигоњ дошта наме-
ЧАКИДА IV ﭼﻜﻴﺪهќатра; маљ. ќатраи пур-
тавонад.
файзи њар чизи хуб ва муборак: чакидаи
ќалам. ЧАКОВАК ﭼﻜﺎوكпарандаи хурди хушовоз,
ки тољ дорад, сўфитўрѓай.
ЧАКИДА V ﭼﻜﻴﺪهсифати феълии замони гу-
зашта аз чакидан II; макида; чашида, ЧАКОД ﭼﻜﺎدниг. чакода.
љўшида.
ЧАКОДА ﭼﻜﺎده1. болои сар; фарќи сар; болои
ЧАКИДАН I ﭼﻜﻴﺪن1. ќатра-ќатра резон пешонї. 2. сари кўњ, ќуллаи кўњ.
шудан, ќатра-ќатра рехтани об ва ѓ. аз љое;
ЧАКОМА ﭼﻜﺎﻣﻪниг. чагома.
оби дањон чакидан сахт дар њаваси чизе
шудан, чизеро бисёр њавас кардан. 2. маљ. ЧАКОМАГЎ(Й) (ﭼﻜﺎﻣﻪﮔﻮ)ي ниг. чакомаса-
берун шудан, баромадан. ро(й).
ЧАКИДАН II ﭼﻜﻴﺪنмакидан; љўшидан, чаши- ЧАКОМАГЎЇ ﭼﻜﺎﻣﻪﮔﻮﻳﻲниг. чакомасарої.
дан.
ЧАКОМАСАРО(Й) ( ﭼﻜﺎﻣﻪﺳﺮا)يсарояндаи ча-
ЧАКИДАХЎР ﭼﻜﻴﺪهﺧﻮرон ки чакида истеъ- кома, эљодгари чакома, ќасидасаро.
мол мекунад, тарёкї, афюнї.
ЧАКОМАСАРОЇ ﭼﻜﺎﻣﻪﺳﺮاﺋﻲшоирї, ќасида-
ЧАКИДАХЎРЇ ﭼﻜﻴﺪهﺧﻮريистеъмоли чакида, сарої, эљоди чакома; сурудани чакома.
хўрдани чакида.
ЧАКОН(И)ДАН ﭼﻜﺎﻧﻴﺪن// ﭼﻜﺎﻧﺪن1. шакли
ЧАКИШ ﭼﻜﺶисми амал аз чакидан. гузаранда ва бавоситаи феъли чакидан. 2.
чакра-чакра резондан, ќатра-ќатра рехтани
ЧАК(К)А I ﭼﻜﻪљои устухони барљаста, ки дар
моеъ. 3. маљ. расондан, як ба як хабар
байни чашму гўш љой гирифтааст; даст ба
додан; ба гўши касе гап чакондан.
чакка бурдан ба тарзи низомиён салом
додан ва изњори итоат кардан. ЧАКОЧАК//ЧАКОЧОК ﭼﻜﺎﭼﺎك// ﭼﻜﺎﭼﻚса-
дои пайдарпай ба њам бархўрдани шамшер
ЧАК(К)А II ﭼﻜﻪ љурѓоти зардобаш зањида
ва мисли ин силоњњои дигари љангї.
ѓафсшуда.
ЧАКРА ﭼﻜﺮهќатраи чизњои моеъ, рашња
ЧАК(К)А III ﭼﻜﻪчакра, ќатра, андаке аз чизе.
чакраи араќ, чакраи борон, чакраи об,
ЧАК(К)А IV ﭼﻜﻪгуфт. канор, гўшаи чизе; чакраи мум; чакра-чакра ќатра-ќатра.
рафта дар як чакка истод.
ЧАКРАРЕЗ ﭼﻜﺮهرﻳﺰтиб. абзори хурде, ки ба
ЧАК(К)АК ﭼﻜﻚ:чаккак задан дар талвоса воситаи он доруњои обакиро ќатра-ќатра
шудан, тапидан. мечаконанд.
ЧАК(К)АХАЛТА ﭼﻜﻪﺧﻠﺘﻪхалтае, ки дар он ЧАКРАШУМОР ﭼﻜﺮهﺷﻤﺎرниг. чакрарез.
љурѓотро андохта, зардобашро зањонда
ЧАКУК ﭼﻜﻮكшакли кўтоњшудаи чаковак.
чакка мекунанд.
ЧАК(К)УШ ﭼﻜﺶасбоби дастиест, ки оњан-
ЧАК(К)Ї ﭼﻜﻲгуфт. 1. бењуда, бељо; гапњои
гарон, заргарон, мисгарон ва дигар
чаккї. 2. андак-мундак, назарногир; чаккї
косибон истифода мебаранд; болѓа, путк,
не њазл не, аної не.
митраќа.
ЧАККУШ ﭼﻜّﺶниг. чакуш. ЧАКУШЗАН ﭼﻜﺶزنболѓазан, он ки бо болѓа
ЧАКМА т. ﭼﻜﻤﻪкит. мўза. кор мекунад.
ЧАКМАН ﭼﻜﻤﻦљомаи рўйпўше, ки аз матои ЧАКУШКОРЇ ﭼﻜﺶﻛﺎريкўбидан ва соф
пашмин дўхта мешавад; чакмани босма кардани зар, нуќра, мис, оњан ва ѓ.; кўби-
ЧАК – 524 –
дани филизи тобдида бо маќсади поксозї омода шудан, тайёр шудан (ба иљрои коре,
ва шакл додан. амале); б) суръат гирифтан, чусту чолок
гаштан. 4. маљ. гарм, боављ, зудрав. 5. маљ.
ЧАКУШПАЗИР ﭼﻜﺶﭘﺬﻳﺮхосияти кўбиш-
шинам, муносиб, мувофиќ, базеб (либос);
пазирии филиз; чакушхўр, кўфташаванда.
чаќќон-чаќќон гуфт. тез-тез, чобукона,
ЧАКУШПАЗИРЇ ﭼﻜﺶﭘﺬﻳﺮيкўбишпазир бу- чолокона.
дани филиз; чакушхўрї, кўфташаванда бу-
ЧАЌЌОНЇ ﭼﻘّﺎﻧﻲгуфт. чобукї, чолокї, зуд-
дани филиз.
корї; ба чаќќонї чолокона, чобукона, ба
ЧАКУШХЎР ﭼﻜﺶﺧﻮرниг. чакушпазир. тезї, зуд.
ЧАКУШХЎРЇ ﭼﻜﺶﺧﻮريниг. чакушпазирї. ЧАЌМОЌ ﭼﻘﻤﺎق1. санги сахте, ки онро ба њам
ё ба оњан зада, оташ мебароранд. 2. маљ.
ЧАКЧАК ﭼﻜﭽﻚ1. буттаи канабдона. 2. хўр.
оташаки барќ, чароѓак, оташак. 3. бо корд
шириние, ки бо чакондани хамираи орду
каме буридани харбуза ё тарбуз барои
тухм ба равѓани доѓ тайёр карда мешавад.
фањмидани сифати он. 4. як ќисми милтиќ,
ЧАК–ЧАК ﭼﻚﭼﻚкалимаи таќлиди овози ки тирро дармегиронад. 5. кит. асо,
боридани борон, чакидани об ва дигар чўбдаста.
моеъ.
ЧАЌМОЌАК I ﭼﻘﻤﺎﻗﻚоташак, чароѓак, барќ.
ЧАЌ(Ќ)А ﭼﻘﻪгуфт. шилќинї, кашолшавї;
ЧАЌМОЌАК II ﭼﻘﻤﺎﻗﻚњашароти зарарноки
чаќќа шудан шилќинї кардан, аз дунболи
меваи дарахт (мас., зардолу).
касе афтода ўро безор кардан, чаќидан.
ЧАЌМОЌДОР ﭼﻘﻤﺎﻗﺪار1. он ки чаќмоќ ме-
ЧАЌАЛДОЌ т. ﭼﻘﻠﺪاق1. књн. асбоби дас-
занад, касе, ки чаќмоќ дорад. 2. дорои
тадори овоздињандае, ки посбонон дар шаб
чаќмоќ; милтиќи чаќмоќдор силоње, ки бо
онро њаракат дода мегаштанд. 2. гуфт.
чаќмоќ фаъол мешавад.
навъи бозичаи бачагона.
ЧАЌМОЌЗАНЇ ﭼﻘﻤﺎقزﻧﻲ1. задани санги чаќ-
ЧАЌАЛОЌ т. ﭼﻘﻼقлањљ. тифли навзод.
моќ бо маќсади оташ гирондан. 2. пари-
ЧАЌАЛОЌБИНЇ ﭼﻘﻼﻗﺒﻴﻨﻲлањљ. барои дани оташаки барќ дар њаво.
дидани тифли навзод ба мењмонї рафтан.
ЧАЌМОЌЇ ﭼﻘﻤﺎﻗﻲмансуб ба чаќмоќ; гирон-
ЧАЌАР ﭼﻘﺮ кит. шаробхона, майхона, май- андаи оташ ба воситаи чаќмоќ.
када.
ЧАЌРИМ ﭼﻘﺮﻳﻢвоњиди ченаки масофа, ки аз
ЧАЌАРСАНГ ﭼﻘﺮﺳﻨﮓлањљ. санги сахти як километр андак зиёдтар аст, фарсах,
сафеди зардрах; ниг. чаќир. фарсанг.
ЧАЌАР-ЧУЌУР ﭼﻘﺮﭼﻘﺮгуфт. ноњамвор, но- ЧАЌЧАЌ ﭼﻘﭽﻖниг. чакчак 2.
баробар (сифати роњ).
ЧАЌ-ЧАЌ ﭼﻖﭼﻖгуфт. сўњбат ва гуфтугўи ду ё
ЧАЌИДАН//ЧАЌЌИДАН ﭼﻘﻴﺪنгуфт. ба касе якчанд кас; чаќчаќ кардан сўњбати хуш
пайваста расидан, касеро гаранг кардан, кардан, хушњолона гуфтугў кардан.
безор кардан, чаќќа шудан.
ЧАЌЧАЌЇ ﭼﭽﻘﻲгуфт. хушсўњбат, сўњбат-
ЧАЌИЛДОЌ т. ﭼﻘﻠﺪاق1. ниг. чаќалдоќ. 2. дўст: одами чаќчаќї.
чўбаки санги осиё, ки ба поёни дўл баста
ЧАЛА I т. ﭼﻠﻪгуфт. нотамом, ба анљом
мешавад, то ки бо пайваста љунбидани худ
нарасида, нимкора; чала мондан нотамом
якранг рехтани ѓалларо нигоњ дорад.
мондан.
ЧАЌИР ﭼﻘﻴﺮчашмсафед (асп); санги чаќир
ЧАЛА II ﭼﻠﻪгуфт. нимсўхта, чаласўхта (доир
санги сахти сафеди зардрах, чаќирсанг.
ба њезум).
ЧАЌЌОН ﭼﻘّﺎنгуфт. 1. чуст, чолок, сабук,
ЧАЛА III ﭼﻠﻪгуфт., ниг. ангуштарин.
чобук, зудкор. 2. тез, босуръат, бошаст. 3.
чолокона, чобукона; чаќќон шудан а) ЧАЛА IV ﭼﻠﻪ књн. яњудии исломро ќабул-
– 525 – ЧАЛ
мувофиќи таълимоти дини насронї Исои фарёд; чал-чал кардан маѓал кардан, фарё-
Масењро ба дори чоргўшае монанд ба он ду фиѓон бардоштан.
кашида буданд.
ЧАЛП–ЧАЛП ﭼﻠﭗﭼﻠﭗсадое, ки њангоми
ЧАЛИШ ﭼﻠﺶ1. гирењ, тугун: чалиш афтодан хўрдани таом, бўсидани касе ё чизе ба миён
ба ресмон. 2. маљ. нобарорї, барор меояд; чалп-чалп хўрдан њангоми хўрдан
накардани кор. 3. ниг. дурага. садои нохушоянд баровардан.
ЧАЛКАШ ﭼﻠﻜﺶгуфт. дарњам-барњам, бесару ЧАЛЧИЌ ﭼﻠﭽﻴﻖгуфт. оби тираи лойолуди
нўг, омехта. дар ягон љо љамъшуда, толоб.
ЧАЛЛА ﭼﻠّﻪниг. чилла. ЧАМ I ﭼﻢхиром ва рафтори баноз; њаракати
бо нозу адо; бо нозу карашма ва такаббур
ЧАЛМА ﭼﻠﻤﻪ:нони чалма лањљ. ноне, ки дар
роњ рафтан; ниг. чамидан I.
он каду, пиёз ё ќаланфур андохта пухта
шудааст. ЧАМ II ﭼﻢкит. 1. назму тартиб дар кор; ба
сомон даровардани корњо; ба чам будани
ЧАЛМАЌ ﭼﻠﻤﻖт. гуфт. 1. кори дарњаму бар-
(гаштани) кор муназзаму ороста ва ба
њам, бесарунўг, бетартиб. 2. хат ё наќши
сомон будани (гаштани) кор. 2. равнаќ,
норавшани дарњаму барњам.
барор. 3. рафтор; саъй, кўшиш; чаму хам а)
ЧАЛМАФАТИР ﭼﻠﻤﻪﻓﺘﻴﺮниг. чалма. хаму печи њар коре, ки эњтиёљ ба дарёфтан
дорад; б) изњори адаб бо забон ва ишорати
ЧАЛОБ ﭼﻼبниг. чолоб.
лабу рўй.
ЧАЛ(Л)ОНДАН ﭼﻼﻧﺪنдар муомила (савдо) ба
ЧАМ III ﭼﻢкит. 1. маънї ва мазмун дар
кор бурдан пулро; бо хариду фурўш пулро
сухан, нутќ ё калима; ифода ва љанбаи
зиёд кардан.
маънавии вожа; муќ. лафз. 2. тамиз, маънї,
ЧАЛОЧУЛ(Ї) ﭼﻼﭼﻮﻟﻲ// ﭼﻼﭼﻮلгуфт. ѓало- шарму њаё.
ѓула, маѓал, фиѓон, доду фарёд.
ЧАМ IV ﭼﻢ1. сањву хато; љурм, гуноњ, базањ.
ЧАЛПАК ﭼﻠﭙﻚнонест, ки аз хамири тунук 2. љои сусту заифи касе; раги хоби касе; он
рост карда дар равѓан пазанд; ниг. чалбак; чи ки бо донистану ба даст овардани он
чалпак кардан (сохтан) маљ. пахшу пачаќ тасаллут ва нуфуз бар касе пайдо кардан
кардан; чалпак шудан маљ. пахшу пачаќ мумкин аст; чами касеро ба даст овардан
шудан. киноя аз раги хоби касеро донистан, љињати
сусти касеро ошкор сохтан ва истифода
ЧАЛПАКПАЗ ﭼﻠﭙﻜﭙﺰпазандаи чалпак, он ки
намудан.
чалпак мепазад.
ЧАМ V ﭼﻢкаљї, инњироф; каљроња, хамгашт;
ЧАЛПАКПАЗЇ ﭼﻠﭙﻜﭙﺰيпухтани чалпак,
печу хами роњ.
чалпак пухтан, кор ва амали чалпакпаз.
ЧАМ VI ﭼﻢсина, садр; сари сина, пеши бар.
ЧАЛПАКХЎР ﭼﻠﭙﻜﺨﻮرон ки чалпак мехўрад,
хўрандаи чалпак. ЧАМ VII ﭼﻢ1. обгардони бузурги чўбин;
кафлес; асбоби чўбин барои аз зарф гириф-
ЧАЛПАС ﭼﻠﭙﺲноўњдабаро, ноќобил, чалфас.
тани об, ки хурди онро чамча // чумча
ЧАЛПОНГЎШ ﭼﻠﭙﺎﻧﮕﻮش гуфт. калонгўш, мегўянд. 2. табаќи пањне, ки аз най ё навда
лапаргўш. мебофиданд ва бо он ѓалларо аз хасу хошок
ва регу хок тоза мекарданд.
ЧАЛПОС ﭼﻠﭙﺎسсадои сахт бўсидан ё леси-
дани чизе. ЧАМ VIII ﭼﻢмухаффаф ва кўтоњшудаи чашм.
ЧАЛУЧ ﭼﻠﻮچасбоби нўктезу дастадоре аст, ки ЧАМАН I ﭼﻤﻦ1. замини сабзу хуррам, марѓ-
осиёбонон санги осиёро бо он тез кунанд. зор, боѓу бўстон. 2. гулзори шукуфон. 3.
хиёбоне, ки њар тарафи он дарахтон
ЧАЛФАС ﭼﻠﻔﺲниг. чалпас.
шинонда шуда бошад; ќисме дар боѓ ё
ЧАЛ-ЧАЛ ﭼﻞ ﭼﻞгуфт. маѓал, ѓулоѓула, доду бўстон, ки замини онро љо-љо сабзаву гул
– 527 – ЧАМ
итоат баромадан, саркашї кардан; чанбар- ЧАНБАРПЕЧ ﭼﻨﺒﺮﭘﻴﭻ1. сахт печондашуда (бо
чанбар њалќа-њалќа, гирда-гирда. банд, ресмон ё чизњои дигар). 2. сахт ињота-
шуда (мас., бо симхорањо).
ЧАНБАРА ﭼﻨﺒﺮه1. доира, даф. 2. гардиши
миёнхолии чизе; тиреза. 3. ниг. чанбар 1; ЧАНБАРСОЗ ﭼﻨﺒﺮﺳﺎزсозандаи чанбар, бунёд-
чанбари гул. 4. асбоби њалќамонанде, ки аз гари чанбар; чанбар сохтан тавќу ќилода ва
порчањои матои тофта ва ба њам печида гарданбанд сохтан.
тайёр мекунанд ва њангоми бо сар
ЧАНБАРФУРЎШ ﭼﻨﺒﺮﻓﺮوشкасе, ки дойра,
кашонидани зарф барои осеб надидан рўи
ѓалбер, ордбез ва чанбар мефурўшад,
сар мегузоранд: чанбараи гардан ниг.
фурўшандаи чанбар.
чанбари гардан.
ЧАНБАРАК ﭼﻨﺒﺮك1. чўбњои аз њам гузарони-
ЧАНБАРЧАСП ﭼﻨﺒﺮﭼﺴﭗ хеле мањкам, хеле
устувор.
дашудаи панљарамонанд, ки дар пояњои
сандалї аз поён барои пой монда нишастан ЧАНБАРШОХ ﭼﻨﺒﺮﺷﺎخњайвони шохњояш
ва аз боло барои гарм нигоњ доштани хамидаи ба њам моили доирашакл; гови
хўрок устувор кардаанд: чанбараки (њайвони) чанбаршох.
сандалї. 2. шабакаи чўбин, ки њамчун
ЧАНГ I ﭼﻨﮓгард, ѓубор; хоки ба њаво
асбоби кор дар баъзе соњањои њунармандї
бардошташуда; гарди рўи чизе нишаста; ◊
(мас., кашидадўзї) истифода мешавад. 3.
чангашро аз осмон овардан хоку туроб
дом барои парандагон. 4. панљара; девори
кардан, несту нобуд кардан; пеш аз пода
панљарашакл. 5. њалќае, ки аз навдањои
чанг хезондан дар бораи коре ё воќеае пеш
дарахт бофта шуда барои нигањдорї ва
аз вуќўъ њаёњу бардоштан.
интиќоли мањсулоти ширї истифода
мегардад. ЧАНГ II ﭼﻨﮓ1. панљаи даст бо ангуштони
хамидаи нохундор. 2. панљаи њайвонот ва
ЧАНБАРАКШАКЛ ﭼﻨﺒﺮﻛﺸﻜﻞ мудаввар, њал-
мурѓњои даранда, чангол. 3. даст, ќайд,
ќамонанд.
гирифторї; чанг андохтан ниг. чанг задан;
ЧАНБАРБОЗ ﭼﻨﺒﺮﺑﺎزкасе, ки бо њалќаву чан- чанг андохтан ба дили касе рози дили
бар њунарнамої мекунад. касеро фањмидан хостан; чанг задан а) ба
чанг гирифтан (чизеро), чанг андохтан (ба
ЧАНБАРБОЗЇ ﭼﻨﺒﺮﺑﺎزي1. њунарнамоие, ки
чизе), дошта гирифтан бо панљаи даст; б)
њунармандони сирк ва варзишгар-духтарон
даст задан, машѓул шудан, ташаббус
бо њалќањои ба шакли доира ё байзавї
кардан; ба коре чанг задан; ба чанг
сохта шуда мекунанд. 2. варз. яке аз анвои
гирифтан (чизеро) ба даст гирифтан чизеро,
гимнастикаи занон, ки дар русї бо номи
ба ихтиёри худ даровардани чизеро.
«обруч» маъмул аст. 3. киноя аз раќс кардан
ва чарх задан. ЧАНГ III ﭼﻨﮓ1. нўки найза; пайкони тир. 2.
минќори парандагон, нўли парандагон.
ЧАНБАРДОН ﭼﻨﺒﺮدانтўр, дом барои шикор
кардани баъзе парандањо. ЧАНГ IV ﭼﻨﮓмус. 1. номи асбоби камон-
шакли мусиќї, ки дорои тор аст, ба
ЧАНБАРИН ﭼﻨﺒﺮﻳﻦчанбарї, чанбаршакл; каљ
монанди уд, чаѓона ва ѓ.; номи асбоби
ва хамида.
мусиќии тордор, ки бо ду чўбча
ЧАНБАРЇ ﭼﻨﺒﺮي1. мудаввар, гирд, доира- менавозанд. 2. як навъи даф, ки аз ду
шакл; хамида, чанбармонанд, њалќамо- сафњаи биринљї иборат буда, онњоро ба
нанд. 2. ќавсмонанд, камоншакл, њилолмо- њам мезананду оњанг ба вуљуд меоваранд. 3.
нанд; хамида ва мунњанї; њар чизе, ки ба чанги дањонї ниг. лабчанг.
шакли камон аст; чанбарї шудан (гаштан)
ЧАНГАК ﭼﻨﮕﻚ1. оњани сархамида, ки бо вай
мунњанї, хамида шудан; чанбарї кардан
чизњоро банд карда мегиранд, оњани
хам кардан, камонї кардан.
сартези махсус; ќуллоб. 2. оњани сархамида
ЧАНБАРКАШ ﭼﻨﺒﺮﻛﺶкит. камандафкан, барои овехтани чизе; чангаки гўштовезї,
афкананда ва кашондани каманд. чангаки лойкашї. 3. оњанчаи сархамида
ЧАН – 530 –
барои бастани дар. 4. ќисми оњании шасти ЧАНГОЛ ﭼﻨﮕﺎل1. панљаи дасти инсон; даст,
моњигирї, ки сайд ба он гирифтор мушт; чанголи шер соњиби ќудрат ва
мешавад. тавоної; чангол зада гирифтан якбора ба
даст даровардан, ќапида гирифтан; аз
ЧАНГАКЇ ﭼﻨﮕﻜﻲ1. мансуб ба чангак; ќул-
чанголи касе растан аз дасти касе халос
лобї. 2. биол. номи устухонест, ки ба тар-
шудан, аз ќайду гирифтории касе озод
киби гурўњи устухонњои банди даст дохил
гардидан; чангол дароз кардан даст ёзидан,
мешавад.
дароздастї кардан; чанголи шер хоридан ба
ЧАНГАЛ ﭼﻨﮕﻞ1. чанги тези бозу шоњин ва амали хатарнок даст задан, бо думи шер
дигар парандагони шикорї. 2. нохуни тези бозї кардан; чангол кунд шудан аз кор
панљаи њайвонот, ки дар шикор истифода мондан, дармондаву нотавон шудан; чангол
мебаранд. 3. хори нўгтези баъзе растанињо; хоидан а) киноя аз хашмгин шудан; б)
ба таги думи касе чангал бастан касеро ба дучори њасрат ва афсус шудан; в) изњори
изтироб андохтан, касеро барои ба њаракат нотавонї кардан. 2. нохунњои хамидаи тези
андохтан тањрик кардан. љонварон ва мурѓони даранда. 3. ќабза,
даста, мушт, ба андозаи як ќабза, чени як
ЧАНГАЛУК ﭼﻨﮕﻠﻮكкњн. инсон ва њайвоне,
мушт; чангол задан чизеро сахт доштан
ки дасту пояш каљ, маъюб ва чангак аст.
(гирифтан) чизеро, њамла кардан; аз
ЧАНГАР-ЧУНГУР ﭼﻨﮕﺮﭼﻨﮕﻮرсадои ба њам чанголи касе, чизе рањої ёфтан аз ќайди
бархўрдани зарфњои гуногун ё лаъличањои касе чизе халос шудан; ба чанголи касе, чизе
(санљњои) мусиќї. гирифтор шудан ба дасти (ќайди) касе ё чизе
афтодан. 4. асбобест, ки барои хўрдани
ЧАНГБОРОН ﭼﻨﮓﺑﺎران хокбод, гирдбоди
ѓизои сахт (дувум) таъин гадидааст; шоха.
чангу ѓубор.
5. хўр. ѓизое, ки аз нони гарми резакарда,
ЧАНГДОР ﭼﻨﮕﺪار1. дорои нохуну чанголи равѓани дунба ё зард ва ягон намуди
тез. 2. омехта бо гарду чанг. ширинї (шакар, асал ё харбуза) тайёр
менамоянд ва онро бо чангол омехта
ЧАНГЗАН ﭼﻨﮕﺰن1. чангнавоз, чангї. 2. киноя
мекунанд, чангола.
аз сайёраи Зўњра (Ноњид).
ЧАНГОЛА ﭼﻨﮕﺎﻟﻪниг. чангол 4, 5.
ЧАНГЗАНЇ ﭼﻨﮕﺰﻧﻲнавохтани чанг; њунар-
намої кардан бо чанг. ЧАНГОЛАК ﭼﻨﮕﺎﻟﻚбот. як навъи растанї.
ЧАНГЗАНОН ﭼﻨﮕﺰﻧﺎنшакли феъли њол аз чанг ЧАНГОЛДОР ﭼﻨﮕﺎلدارњар чизе, ки дорои
задан: 1. дар њоли чанг задану гирифтан. 2. чангол аст.
дар њоли навохтани чанг.
ЧАНГОЛЗАН ﭼﻨﮕﺎلزنон ки ва ё он чи чангол
ЧАНГЇ ﭼﻨﮕﻲнавозандаи чанг, чангнавоз, мезанад.
мутриб.
ЧАНГОЛЇ ﭼﻨﮕﺎﻟﻲхўр. хўроки иборат аз нони
ЧАНГКАШ ﭼﻨﮓﻛﺶдастгоње, ки чангу ѓу- гарми фатир, ки ба болояш равѓани зард
борро мекашад ва њавои муњитеро тоза мерезанд.
мекунад.
ЧАНГОЛТЕЗ ﭼﻨﮕﺎلﺗﻴﺰ1. тезнохун, тезчангол.
ЧАНГКАШАК ﭼﻨﮓﻛﺸﻚасбоби барќии 2. маљ. ќавипанља, омода барои пайкору
рўзгор, ки онро барои тоза кардани гарду набард.
чанги хона ва ѓ. истифода мебаранд.
ЧАНГОЛУД ﭼﻨﮓآﻟﻮدчанггирифта, чанг
ЧАНГКАШЇ ﭼﻨﮓﻛﺸﻲпок гардонидани ман- пахшкарда, чангнишаста.
зил ё маконе аз гарду чанг.
ЧАНГОЛХ(В)АСТ ﭼﻨﻜﺎلﺧﻮﺳﺖниг. чангол 7.
ЧАНГЌОВУЗ ﭼﻨﮕﻘﺎوزгуфт., ниг. лабчанг.
ЧАНГОЛХУШ ﭼﻨﮕﺎلﺧﻮشниг. чангол 7.
ЧАНГНАВОЗ ﭼﻨﮓﻧﻮازниг. чангзан.
ЧАНГОН(И)ДАН ﭼﻨﮕﺎﻧﻴﺪن// ﭼﻨﮕﺎﻧﺪنчанг кар-
ЧАНГНАВОЗЇ ﭼﻨﮓﻧﻮازيниг. чангзанї. дан, чанг бардоштан.
– 531 – ЧАН
ЧАНДЊАЗОРА ﭼﻨﺪﻫﺰاره иборат аз якчанд сибати бад будан бо касе, бо касе носозгор
њазор. будан; бо касе чап додан якбора ба тарафе
гашта, аз њамла худро халос кардан; чап
ЧАНДЊАЗОРЇ ﭼﻨﺪﻫﺰاريба якчанд њазор;
нигоњ кардан а) яктарафа нигаристан; б)
мансуб будани якчанд њазор ба љонибе.
бад нигоњ кардан, бад муносибат кардан;
ЧАНДЊАЗОРСОЛА ﭼﻨﺪﻫﺰارﺳﺎﻟﻪбисёрњазор- чап фањмидан нодуруст фањмидан, баръакс
сола; таърихи чандњазорсола. фањмидан; чап шудан а) номувофиќ шудан;
б) дар муносибат бад шудан; ба чапу рост
ЧАНДЊИЉОЇ ﭼﻨﺪﻫﺠﺎﺋﻲбисёрњиљої; иборат
гардондан ба њар тараф бурдан, бо ѓараз ё
аз якчанд њиљо будан.
маќсади муайян рафти чизеро дигар
ЧАНДЊОЛАТЇ ﭼﻨﺪﺣﺎﻟﺘﻲбисёрњолатї, сермав- кардан; бо дасти чап бархестан а) муваффаќ
ќеї, доро будан ба якчанд њолат. нагаштан дар корњо; б) кайфияти нохуш
доштан; чашми (абрўи) чап паридан
ЧАНДЉИЛДА ﭼﻨﺪﺟﻠﺪهниг. чандинљилда.
боварест, ки тибќи он гўё касро ногуворї
ЧАНДЉИЛДЇ ﭼﻨﺪﺟﻠﺪي аз њар кадом чанд дар пешаст. 4. касе, ки бо дасти чап
љилд. бештару бењтар кор мекунад, чапдаст,
чаппадаст; чап-чап нигоњ кардан а)
ЧАНДЉОНИБА ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪбисёртарафа, серљо-
тарсида-тарсида нигоњ кардан; б) бад-бад
ниба; шартномаи чандљониба шартномае,
нигоњ кардан; в) пурмаънї нигаристан.
ки ба чандин тараф дахл дорад.
ЧАП(П)А ﭼﭙﻪ1. дар њолати акс воќеъ шудани
ЧАНДЉОЯ ﭼﻨﺪﺟﺎﻳﻪниг. чанднафара.
чизе, сараш поён ва пояш боло воќеъ
ЧАНДШАБАКАВЇ ﭼﻨﺪﺷﺒﻜﻪوي1. дорои шаба- шудани чизе; вожгун хобидан, афтидан,
кањои зиёд. 2. хосияти дастгоње, ки воќеъ шудани чизе; муќоб роста; чаппа
тавассути шабакањои сершумор мављ ќабул гузоштан рў ба поин гузоштан. 2. вожгун,
карда метавонанд. баръакс. 3. рўгардон; чаппа кардан, зеру рў
кардан; чаппа шудан вожгун шудан, сар ба
ЧАНОЃ ﭼﻨﺎغзоол. навъе аз моњии бањрї, ки
поин афтидан; чаппаю посгуна (поскуна)
аррамоњї низ мегўянд.
шудан рўгардон шудан, тамоман зеру рў
ЧАНОР ﭼﻨﺎرниг. чинор. шудан; чаппаю роста кардан ба њам
омехтан, дарњаму барњам кардан, рўгардон
ЧАНОРАК ﭼﻨﺎركниг. чинорак.
кардан; рў чаппа кардан рўй гардондан
ЧАП ﭼﭗ1. муќоб. рост, он тарафи бадан, ки (тофтан); љома(пўстин)ро чаппа пўшидан
дар он дил воќеъ аст; ясор (муќоб. ямин), барќасд кор кардан, ба коре (чизе)
майсара (муќоб. маймана); хоби зан чап аст муносибати акс нишон додан (бо њисси
а) киноя аз ѓайривоќеї ва амалинашаванда хашм, ѓазаб ва ѓ.).
будани хоњишу майли љониби дигар (ба
ЧАП(П)АГАРДОН ﭼﭙﻪﮔﺮدانба тарафи акс
мусоњиб дар гуфтугў мегўянд); б) баръакс
гардондан, зер ба рў кардан; чаппагардон
воќеъ гардидани њодиса ё воќеаи мавриди
шудан чаппа шуда афтидан.
интизории касе; аз пањлўи чап офарида
шудан киноя аз макру њила доштан ва ЧАПАК ﭼﭙﻚду кафи дастро ба њам зада садо
фиребгар будан; чап аз рост надонистан а) баровардан (дар ваќти табрик кардан,
тифли ноболиѓ будан; б) аќлу тамиз маъќул донистан ва изњори њаяљони худ),
надоштан, љоњил ва бесавод будан; роњ чап ќарсак, кафкўбї; чапак задан а) кафкўбї
кардан киноя аз беэътиної кардан, эътибор кардан (бо як оњанг дар ягон њавои махсус);
надодан, ташриф наовардан. 2. роњи каљи б) кафкўбї кардан барои изњори њаяљон аз
ѓайримаъруф ва дуртар; роњи чап. 3. с. чизе ё табрик ва тањсини касе (чизе).
равияе, ки нисбат ба њокимияти кишвар ё
ЧАПАКЗАНЇ ﭼﭙﻜﺰﻧﻲчапак задан, ќарсак-
сиёсати давлатї мувофиќ нест ва
занї, каф кўфта садо баровардан барои
тарафдори таѓйироту тањаввулоти куллї
њаяљон ё изњори њиссиёти дигар: чапак-
мебошад; чапу чилеб каљу килеб,
занињои пурмављ.
бетартибона; чап будан бо касе дар муно-
ЧАП – 534 –
ЧАПРАВЇ ﭼﭙﺮوي с. майл кардан ба љараёни људо гардад, чархушт, чархуст, чурух.
чап.
ЧАРАС II ﭼﺮسкит. чарогоњ, чарогоњи
ЧАПЧАК ﭼﭙﭽﻚ гуфт., ниг. чапотї. чорпоён, мартаъ.
ЧАРАЌСА//ЧАРАКСА ﭼﺮﻛﺴﻪ// ﭼﺮﻗﺴﻪгуфт. ЧАРАС III ﭼﺮسкит. 1. банд, зиндон, мањбас.
ќатрањои об, лой ё шарораи оташ, ки бо 2. шиканља, озор, азобу машаќќат.
таъсири чизе мепарад ва ба ашёву ашхоси
ЧАРАС IV ﭼﺮسкит. чизњое, ки дарвешон ва
атроф мерасад.
соилон бо гадої љамъ меоранд; хайрот ва
ЧАРАЌСОН(И)ДАН ﭼﺮﻗﺴﺎﻧﻴﺪن// ﭼﺮﻗﺴﺎﻧﺪنќат- садаќа.
рањои об ё лойи обакро пароканда карда ба
ЧАРАСДОН ﭼﺮﺳﺪانрўмоли калоне, ки дар-
атроф пош додан.
вешон чор гўшаи онро баста ба дўш
ЧАРАЌ-ЧАРАЌ ﭼﺮقﭼﺮقкалимаи таќлиди мегирифтанд ва моли ба гадої омадаро дар
овоз, ки садои ба њам бархўрдани чизњои он љамъ мекарданд.
оњаниро ифода мекунад.
ЧАРАХСА ﭼﺮﺧﺴﻪниг. чараќса.
ЧАРАНГ ﭼﺮﻧﮓкњн. 1. овозе, ки ба сабаби
ЧАРБ ﭼﺮب1. равѓан, пињ, ба хусус равѓани
пайдарпай ба њам бархўрдани шамшеру
дарунї. 2. равѓанин; муќоб. хушк ва
гурз ва ѓ. њосил мешавад, чакочок, љаранг.
равѓаннадида; серравѓан; хўроки чарб
2. инъикоси акси садо дар кўњ, гунбад,
таоми серравѓан; дасти чарб ба сари касе
њаммом ва ѓ. 3. овозе, ки њангоми тир
молидан ба касе аз молу дороии худ
парондан аз камон њосил мешавад.
насибае додан; чарбу хушк а) киноя аз баду
ЧАРАНГАК ﭼﺮﻧﮕﻚзоол. парандаест нињоят нек; б) киноя аз зиёду кам; в) киноя аз
хурду кўчак. саховату хасисї. 3. равѓанолуд, ифлос,
чарболуд, чиркин. 4. маљ. нарм, мулоим,
ЧАРАНГИДАН رﻧﮕﻴﺪن1. књн. овоз бароварда-
латиф, матбўъ: гуфтори чарб, забони чарб,
ни гурзу шамшер ва монанди он њангоми
сухани чарб. 5. беш аз вазну миќдори
бархўрдан ба чизе, љарангидан. 2. садои
муайян, каме вазнинтар аз миќдори
зангу овози зангўла,љарас.
ќарордодшуда.
ЧАРАНД ﭼﺮﻧﺪ1. сухани пучу бемаънї, ёва,
ЧАРБА ﭼﺮﺑﻪ1. коѓази бисёр нафиси чарб-
њарза, њазён; чаранд гуфтан ёва гуфтан,
шуда, ки наќќошон ва рассомон рўи
сухани њарзаву бемаънї гуфтан; чаранду
сањифаи мунаќќаш мегузоранд ва наќши
паранд њарза, њазён, гуфтори бењуда. 2.
онро мебардоранд; коѓази тунуке, ки
њайвон, чаранда, чорпо.
меъморон ва тарроњон рўи наќшаи дигар
ЧАРАНДА ﭼﺮﻧﺪهчорпои алафхор, ки чаро гузошта рўбардор мекунанд. 2. пардае, ки
мекунад; муќоб. паранда; њайвони гиёњхор; дар рўи шир бандад; саршир, ќаймоќ.
чарандаву паранда чизе, ки дар замин чаро
ЧАРБАК I ﭼﺮﺑﻚ1. ниг. чарба 2. 2. нони
мекунад ва чизе, ки дар њаво парвоз
тунуке, ки дар равѓан бирён мекунанд ва ба
мекунад, киноя аз мављудоти зинда.
арвоњи гузаштагон садаќа мекунанд ва
ЧАРАНДГЎЙ ﭼﺮﻧﺪﮔﻮيњарзагўй, ёвагўй, гўян- онро маъмулан бо њалво мехўранд; чалпак.
даи суханњои бењудаву бемаънї.
ЧАРБАК II ﭼﺮﺑﻚ1. сухани дурўѓе, ки ба рост
ЧАРАНДГЎЇ ﭼﺮﻧﺪﮔﻮﺋﻲ1. њарзагўї, ёвагўї, бе- монанд аст. 2. танзу масхарае, ки фасод-
њудагўї. 2. гуфтори берабту бемантиќ, овар бошад, њаљви бемаврид; шўхии нољову
сафсата. беасос. 3. тўњмат, бўњтон. 4. чистон, лаѓв.
ЧАРАНДУ ﭼﺮﻧﺪوустухони нарме, ки онро ЧАРБАНДА ﭼﺮﺑﻨﺪهмаљ. бартаридошта, доран-
хўрда мешавад, ба мисли устухони шона, даи бартарї дар вазн; дорандаи бартарї
гўш, парањои димоѓ ва ѓ.; ѓузруф, таѓояк. дар вазн нисбат ба чизи дигаре; бештар,
бењтар.
ЧАРАС I ﭼﺮسкит. зарф ё њавзест, ки дар он
ангур рехта бо пой фишоранд, то шираи он ЧАРББОЛО ﭼﺮبﺑﺎﻻ кит. хушќаду ќомат,
ЧАР – 536 –
таѓйири њолати чашм аз ѓазаб, хашм ё аз бедор будан; б) дар њаёт будан, зинда
таъсири чизи дигар; чашм давондан дида будан; чашм кушодан а) бедор шудан; б)
баромадан, аз назар гузаронидан (чизеро); арзи њастї кардан, ба дунё омадан; чашм
чашм дар роњ будан интизор будан, рањи кушода шудан њушёр шудан, некро аз бад
касеро поидан; чашм доштан а) умед фарќ кардан; чашм кўр шудан нобино
доштан, интизор доштан; б) тахмин кардан; гаштан; чашм мисли мош кушода шудан аз
чашм дўхтан а) бодиќќат нигоњ кардан (ба ѓафлат берун шуда, якбора огоњ шудан аз
чизе, ба касе); б) бо ѓараз нигоњ кардан, моњияти масъалае (коре, њодисае); чашм
тамаъ доштан; чашм заиф будан чашм суст нагузаштан заиф шудани ќувваи биної,
(хира) будан; чашми бад расидан захми хира шудани чашм; чашм нарасидан бовар
чашм асар кардан, аз сабаби нигоњи чашми надоштан ба мумкин будани чизе; чашм об
њасад ба чизе расидани балову офат; чашми додан ба чизе нигоњ карда лаззат бурдан, аз
дидан надоштан хеле бад дидан, сахт тамошои чизе кайф кардан; чашм ошно
нафрат доштан аз касе; чашми касе ба намудан шинос намудан, шинос будан;
хонааш афтодан танбењ дида рафтору чашм паридан љастани пилкњои чашм, ки
кирдори худро ислоњ кардани касе; чашми дар урфият гўё фоли нек ё бад аст; чашм
касе мош барин гардидан ниг. чашм мисли парондан бо чашм ишора кардан; чашм
мош кушода шудан; чашми касеро бастан партофтан лањзае нигоњ кардан; чашм
касеро ба ѓалат андохтан, касеро фиреб песондан лањљ. чашм ало кардан; чашм
кардан; чашми касеро ба хонааш фуро- пухта шудан чашм одат кардан, таљриба
вардан љазо дода, ба итоат даровардан, њосил кардан, ба кор омўхта шудан; чашм
адабашро додан; чашми касеро во кардан пўшида гузаштан ањамият надодан, сарфи
ниг. чашми касеро кушодан; чашми касеро назар кардан, нодида гирифтан; чашм
кофтан маљ. сахт рашк ва бахилї зоњир пўшидан а) хобидан, хуфтан, б) нодида
намудан; чашми касеро кушодан касеро гирифтан; чашм пўшидан аз дунё мурдан;
њушёр кардан, касеро омўзондан; чашми чашм пўшида шудан хоб бурдан, хоб
касеро тарсондан ба вањму бим андохтан ѓалаба кардан; чашм пўшидан аз чизе ба
(касеро), ба тарс андохтан; чашми касеро чизе эътибор надодан, сарфи назар кардан
хато кардан аз ѓафлати касе истифода аз чизе; чашм равшан шудан зоидан; чашм
бурдан; чашми касеро хато хўрондан ниг. расидан ниг. чашми бад расидан; чашмро
чашми касеро хато кардан; чашми касеро бурдан чашмро хира кардан (рўшноии
шира гирифтан (бастан) њавобаланд шудан, баланд); чашмтанг будан њарис будан,
маѓрур гаштан, саргаранг шудан аз гурусначашм будан; чашмро гармї бурдан
муваффаќияте; чашми касе танг будан хасис хоби сабук будан; чашмро хира кардан
будан; чашми касе шудан ба љои касе чашмро бурдан; чашм роѓ рафтан чашм
назорат карда истодан ба коре; чашми нимпўш шудан; чашм сер шудан ќонеъ
корро донистан ќобилияти пеш бурдани шудан (аз чизе); чашм сиёњ рафтан (задан)
корро доштан, дар кор таљриба ва тахассус торик шудани пеши чашм аз таъсири
доштан; чашми некї умед кардан дар хабари нохуш ва дард; чашм чашмро
интизори некї будан; чашми рўз накафида надидан нињоят торик будан; чашм чор
Офтоб набаромада, рўз нашуда; чашми рўз шудан сахт интизор шудан; аз таги чашм
кушода шудан рўз шудан, дамидани субњ; нигоњ кардан номаълум назар афгандан; аз
чашми тез доштан борикбин (дурбин) чашм гузарондан дида баромадан, тафтиш
будан; чашми хат доштан савод доштан, кардан; аз чашм гурезондан а) надида
хондан ва навиштан тавонистан; чашми мондан; б) ба ќадри даркорї диќќат
худро ба чашми касе дўхтан ба чашмони накардан ба чизе; аз чашм дур мондан
касе мижа назада, нигоњ кардан; чашми пинњон мондан, номаълум мондан; аз чашм
њасад дўхтан бо њасад нигоњ кардан; чашм дур накардан њамеша дар пеши назар нигоњ
кандан аз чизе нигоњи худро гурезондан, доштан (касеро); аз чашм мондан ќобилияти
ќатъи назар кардан (аз чизе); чашм канда дидан надоштан, нобино шудан; аз чашм
шудан сахт чашм дўхтан ба роњи касе, сахт оташ боридан хашмгин будан; аз чашм
интизорї кашидан; кушода будани чашм а) пинњон мондан нонамоён мондан, маълум
– 545 – ЧАШ
нашудан; аз чашм ѓоиб шудан нопадид (хурсандї, ќаноатманд, майлу њавас ва ѓ.) бо
гаштан, нонамоён шудан; ба чашм гўшаи чашм ишорат кардан; б) милт-милт
вохўрдан дида шудан, намоён будан; ба кардан, дурахшида намоён шудан; чаш-
чашм гарм тофтан (намудан) а) ба чашм маки ман чашмаки ту ба якдигар нигоњ
шинос (барин) намудан; б) маъќул шудан, карда, гап назада нишастани ду кас; киноя
ба дида нишастан; ба чашми кам дидан аз бефаъолиятї.
њаќир шуморидан, ба назари тањќир нигоњ
ЧАШМАКБОЗЇ ﭼﺸﻤﻜﺒﺎزيбозие, ки дар он ду
кардан; ба чашми касе хок пошидан касеро
кас ба чашмони якдигар мижа назада,
фиреб кардан; ба чашми худ бовар
нигоњ карда меистанд, њар кас мижа занад,
накардан дар нињояти њайрат шудан, дида
маѓлубшуда њисоб мешавад.
истода ба њаќиќати он бовар надоштан; ба
чашм нанамудан худро нишон надодан; ба ЧАШМАКДОР ﭼﺸﻤﻚدار1. дорои сўрохї ва
чашм расидан дида шудан, ба нигоњ равзана барои нигаристан: дари чаш-
бархўрдан; ба гўшаи чашм дидан (нигоњ макдор. 2. дорои гирењ ва наќс (дар бораи
кардан) номаълум нигоњ кардан; бо чашми чўб): чўби чашмакдор тахта ё болоре, ки
бад нигоњ кардан ќасди бад кардан; бо гирењ ё чашмаке дорад.
чашми душманї нигоњ кардан душманона
ЧАШМАКЗАНЇ ﭼﺸﻤﻚزﻧﻲ1. чашмак задан,
муносибат кардан; бо чашми умед нигоњ
ишора кардан бо чашм. 2. милт-милт
кардан умедвор шудан, умедворї зоњир
тофтан; чашмакзании ситора дурахшида
кардан; бо чашми харидорї нигоњ кардан бо
намоён шудан (-и ситора).
диќќат, њаматарафа аз назар гузарондан
чизеро; бо чашми худ дидан аниќ дидани ЧАШМАКЇ ﭼﺸﻤﻜﻲимои чашм, ишора бо
худро таъкид кардан, худ нозири воќеа гўшаи чашм; чашмакї задан бо гўшаи
будан; бо чашми њайрат нигаристан бо чашм маънидорона ишора кардан.
тањайюр нигоњ кардан, њайрон шуда назар
ЧАШМАЛО ﭼﺸﻢاﻻалочашм, шокосачашм.
кардан; бо ќирраи чашм нигоњ кардан ниг.
бо гўшаи чашм нигоњ кардан; дар пеши ЧАШМАНДОЗ ﭼﺸﻢاﻧﺪازдоираи назар, масо-
чашм дидан наздик тасаввур кардан, њате, ки чашм онро фаро гирифта ме-
манзараеро пеши назар овардан; дар як тавонад; дурнамо, чашмафкан; манзара.
чашм задан нињоят тез, да як лањза; (ба)
ЧАШМАНДОЗЇ ﭼﺸﻢاﻧﺪازيбиниш, дид, назар.
зери чашм гирифтан (кардан) назорат
кардан, таъќиб кардан рафтору кирдори ЧАШМАСОН ﭼﺸﻤﻪﺳﺎنчашмавор.
касеро; чашми гандум чоке, ки дар донаи
ЧАШМАСОР ﭼﺸﻤﻪﺳﺎرљои серчашма, мањал-
гандум ба назар мерасад.
ле, ки дар он чашма фаровон аст.
ЧАШМА ﭼﺸﻤﻪ1. обе, ки бо роњи табиї аз
ЧАШМБАНД I ﭼﺸﻢﺑﻨﺪтўр, бофтае аз мўи
зери замин љўшида мебарояд, љои љўшида
думи асп, ки бо он занон рўи худро
баромадани об аз зери замин; чашмаи
мепўшониданд; рўйбанд, рўйпўш.
маъданї чашмаи оби маъдан; чашмаи
њайвон д. мувофиќи таълимоти дини ислом ЧАШМБАНД II ﭼﺸﻢﺑﻨﺪсењргар, найрангбоз;
чашмаи афсонавиест, ки Њазрати Хизр аз њилагар, фиребгар.
оби он нўшида, умри абадї ёфтааст,
чашмаи њаёт, чашмаи Хизр; чашма барин
ЧАШМБАНДАК ﭼﺸﻢﺑﻨﺪك ниг. чашмбандак-
бозї.
љўшида баромадан фаровон љорї шудан. 2.
маљ. манбаъ, саргањ, љои пайдоиши чизе. ЧАШМБАНДАКБОЗЇ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪكﺑﺎزيбозиест
байни тифлон, ки мувофиќи ќоидањои он
ЧАШМАДОР ﭼﺸﻤﻪدار љое, ки чашма дорад,
чашми яке аз кўдакон мебанданд, то
чашмасор.
муддате, ки дигарон пинњон мешаванд,
ЧАШМАК ﭼﺸﻤﻚ1. шакли хурдї ва навозиши сипас ин кўдак чашмашро кушода ба
чашм. 2. бо чашм имову ишора кардан, љустуљўи дигарон мепардозад.
маънидорона бо чашм ишорат кардан;
ЧАШМБАНДЇ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪيљодугарї, найранг-
чашмак задан а) барои ифодаи ягон маънї
бозї, соњирї; њилагарї, фиребгарї.
ЧАШ – 546 –
ќувваозмої барои муайян кардани ѓолибон гирифтан андўњгин шудан; чењра кушодан
дар ягон намуди варзиш. (намудан) рўй нишон додан, намоён
гаштан.
ЧЕН ﭼﻦгуфт. андоза, миќёс, (барои муайян
кардани дарозї, масофа ва њаљми чизе); чен ЧЕЊРААФРЎЗЇ ﭼﻬﺮهاﻓﺮوزيкит. нурпошї,
кардан андоза кардан: њафт бор чен куну як нурафрўзї; равшан кардан.
бор бур (маќ.).
ЧЕЊРАГАРМ ﭼﻬﺮهﮔﺮمрўйгарм, гармрўй,
ЧЕНАК ﭼﻨﻚвоњиди андоза ва ќиёси чизњо; писандидарўй, ситорагарм, зебо: одами
воњиди андозаи дарозї ё њаљми чизе. чењрагарм.
ЧЕНКУНАК ﭼﻨﻜﻨﻚ1. тех. андозагир. 2. ан- ЧЕЊРАГУЛГУН ﭼﻬﺮهﮔﻠﮕﻮنрўсурх, зеборўй,
доза. соњибљамол, сурхинарўй.
ЧЕНКУНЇ ﭼﻨﻜﻨﻲандозагирї; муайян кар- ЧЕЊРАГУЛНОР ﭼﻬﺮهﮔﻠﻨﺎرсурхрўй, шукуфта-
дани андозањо ё нишондодњо. рўй, дорои чењраи, дорои чењраи ба сони
гули анор.
ЧЕР//ЧЕРА ﭼﻴﺮه// ﭼﻴﺮниг. чира.
ЧЕЊРАКУШОДА ﭼﻬﺮهﻛﺸﺎدهхандонрўй, кушо-
ЧЕРВОНЕС р. ﭼﺮواﻧﺲ1. тангаи тиллои русї
дарўй, хушмуомила.
бо арзиши 3,5 ва 10 рубл дар даврањои
гуногун. 2. дар Иттињоди Шўравї дар ЧЕЊРАОРО ﭼﻬﺮهآراзинатдињанда, ороишгар.
солњои 1922–1947 пули коѓазии арзишаш ба
ЧЕЊРАПАРДОЗ ﭼﻬﺮهﭘﺮداز1. наќќош, сурат-
дањ сўм баробар.
гар. 2. он ки дар театр чењра ва рўйи
ЧЕСУЧА кит. ﭼﺴﻮﭼﻪнавъи матои сафеди њунарваронро оро медињад ва ба сурати
зардчатоби абрешимї. наќшњо мувофиќ мегардонад, чењрасоз. 3.
нависандае, ки чењрањоро хеле хуб тавсиф
ЧЕТ ﭼﺖгуфт. 1. канор, пањлў. 2. дур. 3.
мекунад, офарандаи чењрањои хуб.
дурдаст, канорї.
ЧЕЊРАПАРДОЗЇ ﭼﻬﺮهﭘﺮدازي1. суратгарї,
ЧЕТГИР ﭼﺘﮕﻴﺮ1. касе, ки худро канор ме-
наќќошї, рассомї. 2. чењрасозї, мувофиќ
гирад, гўшанишин, каноранишин. 2. чов-
кардани чењраи њунарпеша ба чењраи
андозе, ки дар канор истода лањзаи
наќши бозикардаи ў. 3. тавсиф, тавсифи
мувофиќро интизор мешавад ва љасади
чењраи ќањрамонон аз тарафи нависанда.
бузро аз дигар бозингар кашида гирифта
ба марра мерасонад. ЧЕЊРАХАНДОН ﭼﻬﺮهﺧﻨﺪانхандонрўй, чењра-
кушод, хушњол.
ЧЕТКАШ ﭼﺘﻜﺶниг. четгир.
ЧЕЧАК ﭼﻴﭽﻚгуфт., ниг. наѓзак.
ЧЕХ ﭼﺦноми яке аз халќњои славянї, ки
бештар сокини Љумњурии Чехия мебошанд. ЧИ I ﭼﻪпайвандак паи њам омада, баробариро
ифода мекунад: чи… чи… њам… њам…,
ЧЕХЇ ﭼﺨﻲ1. мансуб ба Чехия. 2. мансуб ба
хоњ… хоњ…: чи дар шањр, чи дар ќишлоќ,
чехњо; забони чехї яке аз забонњои оилаи
чи дар кор, чи дар хона.
њинду аврупої, ки бо он намояндагони
миллати чех њарф мезананд. ЧИ II ﭼﻪкўтоњшудаи чиз; њар чи њар чиз; њељ
чи гуфт. њељ чиз; њељ чи нагуфт; чињо
ЧЕЊР ﭼﻬﺮниг. чењра.
чигуна, чизњо.
ЧЕЊРА ﭼﻬﺮهрўй, рухсор, лиќо, ораз, симо:
ЧИГИЛ ﭼﮕﻞ1. ба њам печида, печ дар печ,
чењраи гандумгун, чењраи зебо, чењраи
гирењ дар гирењ, бетартиб ва бесару нўг
сафед, чењраи сиёњчатоб, чењраи хандон;
(мас., ришта, мўй ва ѓ.). 2. маљ. печ дар печ,
чењраи гарм рўи писандида, рўи зебо ва
мушкил, ба њам омехта, саргумшуда. 3. гил,
дилкаш; бо чењраи кушод(а) бо рўи хандон,
лой, лаљан; чигили чизеро кушодан гирењ ва
хушњолона; чењраи касе кушода шудан
банд аз коре (масъалае) боз кардан, бесару
табъи касе хуш гардидан, хушњол гардидан;
нўгии кореро бартараф кардан; чигил
чењраи касе равшан гардидан хушњол
кардан печ дар печ гардонидан, саргум
шудан, шод гаштани касе; чењраи касе
– 549 – ЧИЗ
кардан; чигил шудан бесару нўг гаштан, хўрдание, ки сахт ва ѓайри ќобили хоидан
печ дар печ шудан, мушкил гаштан; ба аст. 3. номи гиёњест биёбонї.
чигил андохтан саргум гардонидан, печ дар
ЧИЃПАРДА ﭼﻐﭙﺮدهпардае, ки аз чиѓ сохтаву
печ сохтан.
овехта шудааст.
ЧИГИЛЇ ﭼﮕﻠﻲбесару нўг будан, печдарпечї,
ЧИДА ﭼﻴﺪه1. сифати феълии замони гузашта
саргумї, номафњумї, мушкилї.
аз чидан. 2. грам. њамвазифа, якхела: аъзои
ЧИГИЛШУДА ﭼﮕﻞﺷﺪهбесару нўгшуда, дар- чидаи љумла. 3. маљ. баргузида, хоста,
њамшуда, сару нўг надошта, мураккабшуда. интихобшуда, сара. 4. ороста ба назму тар-
тиби хос. 5. ѓуншуда, љамъшуда; фароњам-
ЧИГИНА ﭼﮕﻴﻨﻪнавъи воситаи наќлиёти
омада.
чанамонанд, ки дар дењот бо он ѓаллаи
нокўфта ё коњу хошок мекашонанд. ЧИДААЪЗО ﭼﻴﺪهاﻋﻀﺎграм. љумлае, ки аъзои
њамгунаш паи њам омадаанд: љумлаи
ЧИГИНАКАШ ﭼﮕﻴﻨﻪﻛﺶкасе, ки чигинаро
чидааъзо.
идора мекунад, ронандаи чигина.
ЧИДАН ﭼﻴﺪن1. як-як канда гирифтан, кандан;
ЧИГИНАКАШЇ ﭼﮕﻴﻨﻪﻛﺸﻲчигина кашидан,
гул чидан. 2. якто-якто гирифтан, якто-якто
чиз кашондан бо чигина.
љамъ кардан, чиндан. 3. љамъ кардан: пахта
ЧИГИТ ﭼﮕﺖтухми пахта, пунбадона; чигит чидан. 4. ба тартиб андохтан ќатор карда ё
коштан. болои њам бо тартиб гузоштан; чида
гирифтан љамъ кардан, ѓун карда (чизњои
ЧИГЇ-ЧИГЇ ﭼﮕﻲﭼﮕﻲкалимаи такрор, ки
парокандаро), интихоб карда гирифтан;
барои љеѓ задани буз истифода мешавад.
чида шудан ба тартиб гузошта шудан, чоп
ЧИГУНАГЇ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ1. кайфият, чунї, чи хел шудан. 5. оростан, ба назму тартиб
будан, чи тавр будан; муќоб. камият. 2. овардан; рўфтаву чида рўфта ва ба тартиб
вазъият, њолат. 3. шарњу тафсир, тавзењ. 4. андохташуда. 6. гирифтан, њосил кардан;
њаќиќат, баёни воќеият. чидани нонреза аз дастурхони касе маљ.
бањра бурдан аз касе, резахўри касе будан;
ЧИЃ ﭼﻴﻎ1. найи борик. 2. чизи бурёмонанде,
чида-чида а) дар њолати чидан (чизеро); б)
ки аз найи борик ё навдањои нозук
якто-якто, оњиста-оњиста, интихобан. 7.
мебофанд ва барои фарш ва ё ињота
пањлуи њам гузоштани њарфњо дар матбаа,
кардани љое истифода мекунанд, шиѓ.
дастгоњи чоп ва ё компютер; навиштани
ЧИЃАЗАН ﭼﻴﻐﻪزن1. диловар, љасур. 2. љанг- калима ва матн бо роњи њуруфчинї.
овар, набарда, касе, ки њариф ба набард
ЧИЗ I ﭼﻴﺰон чи вуљуд дорад ва мављуд аст,
даъват мекунад; ниг. љеѓ, љеѓа.
шайъ, ашё, предмет; падида, мављуд.
ЧИЃБОФ ﭼﻴﻎﺑﺎفкасе, ки ба бофидани бўрё аз
ЧИЗ II ﭼﻴﺰ1. мол, сарват, дорої, молу мулк,
чиѓ машѓул аст.
хоста. 2. њар љисми бељон; чизу чора асбобу
ЧИЃБОФЇ ﭼﻴﻐﺒﺎﻓﻲшуѓли бўрёбофї, ба бофи- анљом, масолењи даркорї; як чиз предмети
дани бўрё машѓул будан. номуайян; як чиз як чиз чизњои људогона,
чизњои гуногун, чизе; њама чиз њама,
ЧИЃИЛ I ﭼﻐﻞгилу лой; реги дурушт, реги
беистисно, њар он чи буд ё њаст; аз њељ чиз
сурхи калон-калон; чагал, шаѓал.
камбудї надоштан њама чиз доштан,
ЧИЃИЛ II ﭼﻐﻞѓалбери калонсўрох, ки эњтиёље надоштан; ба назар њељ чиз
бештар бо вай рег мебезанд. нанамудан аз паи фикре шуда, ба чизе
ањамият надодан; ба њељ чиз мўњтољ
ЧИЃИР I ﭼﻐﺮчархи калони ба гирдаш зарфњо
набудан эњтиёље надоштан; кам-кам чиз
(дўлчањо) басташуда, ки бо он аз нањр ё
хўрдан андак-андак хўрок хўрдан; ягон чиз
љўйњои калон об мебароранд.
шудан ќадр пайдо кардан; чизе а) як чизи
ЧИЃИР II ﭼﻐﺮѓавѓо, доду фарёд, сару садо. номуайян; б) он чи ки њаст, њар он чи…; в)
ягон чиз, њељ чиз; чизе нафањмид; г) ќадаре,
ЧИЃИР III ﭼﻐﺮ1. гўшти сахти серрагу пай. 2. андаке, як миќдор; чизе ки… он чи ки; ба
ЧИЗ – 550 –
чизе ба ягон чиз; њар чизе њар он чї; чизе сўфиён тарки нафсоният менамоянд ва
гуфтан гап задан, њарфе гуфтан. 3. кас, риёзату машаќќат ихтиёр мекунанд; чилла
шахс. нишастан а) чил рўз гўшанишин будан ва
ибодат кардан; б) гўшанишин шудан, аз
ЧИЗА ﭼﻴﺰهасбоби мўчинии занона, мўчинак,
одамон канораљўї кардан. 3. чињилумин
миќшата.
рўз баъди вафоти шахсе, ки дар ин рўз
ЧИЗДОР ﭼﻴﺰدارсарватманд, доро, давлат- барои талаби омурзиши ў маросиме барпо
манд, тавонгар, бой. кунанд.
ЧИЗКАШОНЇ ﭼﻴﺰﻛﺸﺎﻧﻲаз љое ба љои дигар ЧИЛ(Л)А II ﭼﻠﻪќисме аз фасли зимистон ва ё
бурдани молу ашё, интиќоли бор. тобистон аст, ки чил рўзи мобайнии онро
дар бар мегирад; чиллаи зимистон а)
ЧИЗОМЎЗЇ ﭼﻴﺰآﻣﻮزيомўхтани ягон чиз, ёд
фосилаи чилрўзаи зимистон, ки айёми
гирифтан, аз худ кардани чизе.
сардтарини ин фасл буда, аз 25 декабр оѓоз
ЧИЗПАРАСТ ﭼﻴﺰﭘﺮﺳﺖ1. он ки њамеша дар меёбад ва таќрибан то аввали моњи феврал
њавову њаваси молу мулк аст. 2. хасис, давом мекунад; б) маљ. давраи сардињои
њарис, чашмтанг, носер. зимистон; чиллаи тобистон а) фосилаи
чилрўзаи тобистон, ки айёми гармтарини
ЧИЗПАРАСТЇ ﭼﻴﺰﭘﺮﺳﺘﻲ1. њамеша дар њавову
ин фасл буда, аз 25 июн то аввали моњи
њаваси молу сарват будан. 2. хасисї, ња-
август давом мекунд; б) маљ. давраи
рисї, чашмтангї, носерї.
гармињои шадиди тобистон; чиллаи калон
ЧИЗУ ﭼﻴﺰوхорпушт; хорпушти калон. ниг. чиллаи зимистон; чиллаи хурд давраи
бистрўзаи хунукињои сахттарин, ки ба ду
ЧИККА ﭼﻜﻪгуфт. тарафи фурўхамидаи бу-
дањаи аввали моњи феврал рост меояд.
љул, ки дар ваќти бозї бурдро ифода
мекунад; муќоб. пукка. ЧИЛ(Л)А III ﭼﻠﻪбоф. 1. кулўлаи асосии абре-
шим, ки аз он торњо ресида мешаванд,
ЧИКОРА ﭼﻜﺎرهбо шуѓле ва коре машѓул
торњои барои бофтан тайёр шуда дар
будани касе.
шоњибофї. 2. торњои аз бофт боќимондаи
ЧИК-ЧИК ﭼﻚﭼﻚкалимаи таќлиди овоз, ки бофандагї.
садои ќатра-ќатра чакидани об ё гаштани
ЧИЛ(Л)А IV ﭼﻠﻪзењи камон, ресмони камон;
раќќосаки соатро ифода мекунад.
чилла афшондан зењи онро ба њаракат
ЧИЌИЛ ﭼﻘﻞниг. чиѓил I. даровардан ва такон додан; чиллаи
камонро кашидан ва рањо кардан.
ЧИЌ-ЧИЌ ﭼﻖﭼﻖсадои ба њам бархўрдани ду
зарфи чинї, њаракати раќќосаки соат ва ЧИЛАВ ﭼﻠﻮнавъе аз палав.
монанди инњо.
ЧИЛАВКАБОБ ﭼﻠﻮﻛﺒﺎبчалаве, ки бо кабоб
ЧИЛ ﭼﻞ1. адади маълум, ду карат бист, ва равѓани маска мехўранд.
чињил; ба чил гўлах оташ сар додан нињоят
ЧИЛ(Л)АНИШИН ﭼﻠﻪﻧﺸﻴﻦон ки чил рўз ни-
бадкор ва бадамал будан. 2. маросими
шаста ба тоату ибодат машѓул мешавад; он
ёдбуд ва талаби омўрзиш, ки рўзи чилуми
ки чил рўз аз дигарон дурї мељўяд,
марги касе барпо карда мешавад; чил додан
махсусан зани зоида ва навхонадорон.
маросими рўзи чилуми марњумро ќайд
кардан. ЧИЛ(Л)АНИШИНЇ ﭼﻠﻪﻧﺸﻴﻨﻲчил нишастан,
чил рўз гўшанишинї ихтиёр кардан; ибодат
ЧИЛ(Л)А I ﭼﻠﻪ1. муддати чил рўзи баъд аз
кардан, риёзат кашидан.
таваллуд барои зан ва кўдаки навзод, чил
рўзи навхонадорон баъди арўсї, ки њам аз ЧИЛБАНД ﭼﻠﺒﻨﺪ1. ниг. чилбуѓум. 2. либоси
љињати љисмонї ва њам аз нигоњи рўњонї раќќосони лўлї, ки чинњои домани он ба
давраи хатарнок њисобида мешавад. 2. рангњои мухталиф ба зери якдигар аст.
муддати чил рўзе, ки дарвешон гўша-
ЧИЛБУЃУМ ﭼﻞﺑﻐﻢбот. навъи растании бе-
нишинї мекунанд ва ба тоату ибодат
гули пулакчабарг.
машѓул мебошанд; муддати чил рўзе, ки
– 551 – ЧИЛ
ЧИНИГУЉУМ ﭼﻴﻨﻲﮔﺠﻢбот. навъи дарахти мардуми Чин; забони чинї, алифбои чинї.
сада; ниг. чинї 2.
ЧИНЇ III ﭼﻴﻨﻲ:гуљуми чинї навъе аз дарахти
ЧИНИКУЛОЊ ﭼﻴﻨﻲﻛﻼه1. кулоње, ки сохти сада (ќараѓоч), ки сершоху хушсурат аст.
Чин ё маъмули Чин аст. 2. касе, ки кулоњи
ЧИНЇ IV ﭼﻴﻨﻲбофта, матоъ, мансуљ.
сохти Чин ба сар дорад.
ЧИНЇ V ﭼﻴﻨﻲ:чўби чинї порањои чўби
ЧИНИНИГОР ﭼﻴﻨﻲﻧﮕﺎر1. сохтаву пардохтаи
сурхранг аст, ки дар Чини ќадим оби бо
Чин. 2. бо наќшу нигори чинї.
ушбаи чинї љўшондаи онро барои тасфияи
ЧИНИПАРАНД ﭼﻴﻨﻲﭘﺮﻧﺪњариру парниёни хун ва беморињои сўзок чун дору истифода
бофтаи Чин, матои нафиси истењсоли Чин. мебурданд.
ЧИНИСАДА ﭼﻴﻨﻲﺳﺪه1. ниг. чинигуљум. 2. ниг. ЧИНОР ﭼﻨﺎرбот. дарахти бемева, бисёрумр
чинї 2. ва пуршоху барги тануманд, ки баргаш
панљамонанд ва чўбаш мављдори сахт аст; ◊
ЧИНИСИРИШТ ﭼﻴﻨﻲﺳﺮﺷﺖон чизе, ки
аз худ оташ гирифтани чинор худ аз худ сар
бунёду аслаш ба Чин тааллуќ дорад.
задани коре, ки ба оташ гирифтан худ аз
ЧИНИСОЗ ﭼﻴﻨﻲﺳﺎزкасе, ки ба сохтани зарф- худи чинор монанд аст; чинору каду
њои чинї машѓул аст. набудани таносуб ва баробарї дар шакл ё
маънї байни ду кас ё ду чиз, ки ин маънї аз
ЧИНИСОЗЇ ﭼﻴﻨﻲﺳﺎزيњунар ё санъати сох-
масали њамноми Мавлавї пайдо гар-
тани зарфњои љилодори чинї.
дидааст; чинору манор кардан а) дашноми
ЧИНИТАРОЗ ﭼﻴﻨﻲﻃﺮاز бо ороишу зинати ќабењ, њаќорати сахт; б) овораву саргардон.
чинї.
ЧИНОРАК ﭼﻨﺎركбот. гиёњи даштии чинор-
ЧИНИТОЉ ﭼﻴﻨﻲﺗﺎجтоље, ки сохти Чин аст. барги зардгули зањрнок.
ЧИНИФУРЎШ ﭼﻴﻨﻲﻓﺮوشниг. чиниворфурўш. ЧИНОРЗОР ﭼﻨﺎرزار1. он љо, ки дарахти
чинор фаровон аст. 2. љои коштан ва
ЧИНИФУРУШЇ ﭼﻴﻨﻲﻓﺮوﺷﻲниг. чиниворфу-
парвариш кардани чинор.
рўшї.
ЧИНИХОНА ﭼﻴﻨﻲﺧﺎﻧﻪњуљра ё маконе, ки дар
ЧИНОРИСТОН ﭼﻨﺎرﺳﺘﺎن ниг. чинорзор.
он љо зарфњои чинї нигањ доранд. ЧИНОРЇ ﭼﻨﺎريмансуб ба чинор; аз чўби
чинор сохташуда.
ЧИНИЊАРИР ﭼﻴﻨﻲﺣﺮﻳﺮматои нафису ќимате,
ки дар Чин мебофиданд. ЧИНХЎРДА ﭼﻴﻦﺧﻮرده1. чиндор, ожангдор,
гирењдор. 2. геол. ќабат-ќабат.
ЧИНИШ ﭼﻴﻨﺶ1. исми амал аз чиндан: љамъо-
варї, ѓунучин. 2. ба тартиб гузоштан, му- ЧИНШИНОС ﭼﻴﻦﺷﻨﺎسмутахассиси соњаи
наззам љобаљо гузоштан. чиншиносї, муњаќќиќ ва донишманди
соњањои мухталифи њаёти иќтисодї ва
чинї ﭼﻴﻨﻲљузъи пасини калимањои мураккаб, ки
иљтимоии Чин.
аз асоси замони њозираи феъли чиндан ва
пасванди исмсози -ї таркиб ёфтааст ва дар ЧИНШИНОСЇ ﭼﻴﻨﺸﻨﺎﺳﻲомўзиши соњањои
калимасозї сермањсул аст: пахтачинї, гуногуни кишвари Чин, тањќиќи љанбаъњои
ангурчинї, себчинї, хўшачинї, пулчинї, мухталифи иќтисод ва соњаи дигари
гапчинї ва ѓ. давлати Чин.
ЧИНЇ I ﭼﻴﻨﻲнавъе аз зарфњои шикастпазири ЧИПЌОН т. ﭼﭙﻘﺎنгуфт. захми фасоддор, ки
пурљило, ки дар кўра пазанд ва ба сабаби дар љойњои мухталифи бадан пайдо ме-
аввалин бор дар Чин ихтироъ гаштанаш шавад, пучак.
чунин ном гирифтааст: косаи чинї, табаќи
ЧИПОР ﭼﭙﺎرду ранги хол-холи ба њам
чинї.
омехта: мори чипор, мурѓи чипор.
ЧИНЇ II ﭼﻴﻨﻲ1. мансуб ба кишвари Чин. 2. аз
ЧИПОРЇ ﭼﭙﺎريдурангї, омехта љой гириф-
ањли Чин, сокини Чин; хитої. 3. мансуб ба
тани холњои ду ранги гуногун.
– 555 – ЧИР
ЧИПТА I ﭼﭙﺘﻪ1. матои дуруштбоф, ки аз вай ЧИРК ﭼﺮك1. чизи тира ва сиёње, ки дар
бештар ќанор ё љувол медўзанд. 2. ќанор ё бадан ва либос пайдо мешавад. 2. рим ва
фарши аз лиф бофташуда. фасоди реш дар љароњатњо. 3. саргини
њайвонот аз ќабили гов, хар саг ва ѓ.
ЧИПТА II ﭼﭙﺘﻪгуфт. билети васоили наќлиёт,
бештар наќлиёти роњи оњан. ЧИРКБАРДОР ﭼﺮكﺑﺮدارлибосворие, ки
сафед набошад ва нишастани доѓ ва сиёњї
ЧИПТАБОФ ﭼﭙﺘﻪﺑﺎفон ки ба бофидани
дар он зуд маълум нагардад.
матои дурушт аз лиф машѓул аст.
ЧИРКИН ﭼﺮﻛﻴﻦ1. чиркгирифта, олудаи чирк,
ЧИПТАБОФЇ ﭼﭙﺘﻪﺑﺎﻓﻲбофтани матои дурушт
доѓгирифта, касиф, нопок, ношуста; муќоб.
аз лиф, ки асосан барои дўхтани љуволу
тоза: чиркин кардан, чиркин шудан. 2. маљ.
халта истифода мешавад.
бадкор, бадният, олудаи бадї, ифлос. 3.
ЧИПТАГИН ﭼﭙﺘﻪﮔﻴﻦаз матои дурушти чипта маљ. моли дунё, сарват.
сохташуда.
ЧИРКИНЇ ﭼﺮﻛﻴﻨﻲифлосї, олудагї, касифї.
ЧИПТАГЇ ﭼﭙﺘﮕﻲаз чипта дўхташуда: халтаи ЧИРКНОБАРДОР ﭼﺮكﻧﺎﺑﺮدارзудифлосша-
чиптагї.
ванда; чизе, ки олудагии он зуд маълум
ЧИПТАФАРШ ﭼﭙﺘﻪﻓﺮشфарше, ки ба он мешавад.
матои дурушти чипта густурда шудааст.
ЧИРКОБ ﭼﺮﻛﺎب1. оби чирколуд, оби касиф,
ЧИПТАФУРЎШ ﭼﭙﺘﻪﻓﺮوشон ки шуѓлаш оби олудаи чирку чарбї. 2. рими љароњат.
фурўхтани чипта аст, билетфурўш.
ЧИРКОБА ﭼﺮكآﺑﻪоби чиркин, оби исти-
ЧИПТАФУРЎШЇ ﭼﭙﺘﻪﻓﺮوﺷﻲшуѓли фурўх- фодашуда (мас., оби њаммом).
тани чипта, билетфурўшї.
ЧИРКОЛУД ﭼﺮكآﻟﻮد олудаи чирк, ифлос,
ЧИПТОРА ﭼﭙﺘﺎرهхонаи хаспўш; ниг. чўбтора. чиркин.
ЧИР ﭼﺮсадои гўшхароши борики касе ё чизе; ЧИРОЃ ﭼﺮاغниг. чароѓ.
чир задан сахт чиррос кардан.
ЧИРОЃАК ﭼﺮاﻏﻚниг. чароѓак.
ЧИРА ﭼﻴﺮهкит. ѓолиб, фирўз, мусаллат.
ЧИРОЃВОРА ﭼﺮاغوارهниг. чароѓвора.
ЧИРАДАСТ ﭼﻴﺮهدﺳﺖкит. 1. забардаст, ѓолиб.
ЧИРОЃОН ﭼﺮاﻏﺎنниг. чароѓон.
2. моњир.
ЧИРОЃПОЯ ﭼﺮاغﭘﺎﻳﻪниг. чароѓпоя.
ЧИРАДАСТЇ ﭼﻴﺮهدﺳﺘﻲ1. ѓолибият, забар-
дастї, тасаллут. 2. мањорат, њунармандї. ЧИРОЃЧЇ ﭼﺮاﻏﭽﻲгуфт. чароѓбардор.
ЧИРАЗАБОН ﭼﻴﺮهزﺑﺎنкит. сухангўи бофа- ЧИРРАС//ЧИРРОС ﭼﺮّاس// ﭼﺮّسовози чир-
соњат, балеѓсухан, чарбзабон, суханвар. чири чизе, ки борики гўшхарош аст; чиррас
задан.
ЧИРАЗАБОНЇ ﭼﻴﺮهزﺑﺎﻧﻲистеъдоди cухан-
варї, забон ва баёни фасењ, балоѓат дар ЧИРРОСЗАНОН ﭼﺮّاسزﻧﺎنдар њолати чиррос
сухан. задан.
ЧИРГИН ﭼﺮﮔﻴﻦполон, тўќум. ЧИРРОСЗАНЇ ﭼﺮّاسزﻧﻲбаровардани садои
борики гўшхарош.
ЧИРГЇ ﭼﺮﮔﻲнамад ё матои ѓафси дўхта, ки
аз зери зини асп гузошта мешавад. ЧИРРОСЇ ﭼﺮّاﺳﻲсадои борики гўшхарош;
овози чирросї.
ЧИРИЌЌОС ﭼﺮﻗّﺎسниг. чириќ-чириќ.
ЧИР-ЧИР ﭼﺮﭼﺮниг. чиррос.
ЧИРИЌ-ЧИРИЌ ﭼﺮقﭼﺮقсадои гунчишк ва
парандањои дигари монанди он: чириќ- ЧИРС-ЧИРС ﭼﺮسﭼﺮسсадои сўхтани њезум ё
чириќ кардан. ба чизи гарм расидани чизе.
ЧИРИНГ ﭼﺮﻧﮓниг. чаранг. ЧИРЧИРАК ﭼﺮﭼﺮكзоол. навъи малах, ки
бештар дар гандумзорњо мегардад ва дар
ЧИС – 556 –
ЧОПКУНЇ ﭼﺎپﻛﻨﻲ1. чоп кардан, њуруфчинї. дан, љустани роњу равиши њалли мушкилї,
2. ба табъ расонидан, нашр кардан, инти- чорагар. 2. љазо муќаррар кардан.
шор кардан.
ЧОРАБЗОЛ ﭼﺎراﺑﺰال1. асбобњо, абзолњо, таљ-
ЧОПЛУС ﭼﺎﭘﻠﻮسхушомадгўи фиребгар, та- њизот. 2. рандаи теѓаш чорпара, ки дар чўб
маллуќкор, забонбози фиребгар. љадвали чорќатора мебарорад.
ЧОПЛУСЇ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲхушомадгўї, тамаллуќ, ЧОРАБИН ﭼﺎرهﺑﻴﻦ тадбирандеш, илољгар,
забонбозї барои фирефтан. чораљўй.
ЧОПЛУСОНА ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎﻧﻪхушомадгўёна, тамал- ЧОРАБИНЇ ﭼﺎرهﺑﻴﻨﻲљустуљўи чора ва илољи
луќкорона. коре, тадбир.
ЧОПНАВИС ﭼﺎپﻧﻮﻳﺲчопї, тавассути даст- ЧОРАГАР ﭼﺎرهﮔﺮчораљўй, чорабин, тадбир-
гоњи њарфчин навишташуда; муќоб. даст- андеш, чорасоз.
навис.
ЧОРАГАРЇ ﭼﺎرهﮔﺮيтадбирандешї, чорасозї.
ЧОПОР т. ﭼﺎﭘﺎرтаър. ќосиди тезрав, пайк,
ЧОРАКОР ﭼﺎرهﻛﺎرниг. чорасоз.
хабаррасон.
ЧОРАКОРЇ ﭼﺎرهﻛﺎريниг. чорасозї.
ЧОПОРЇ ﭼﺎﭘﺎريќосидї, хабаррасонї ва
хабарбиёрї. ЧОРАНГУШТ(Ї) ﭼﺎراﻧﮕﺸﺘﻲ// ﭼﺎراﻧﮕﺸﺖгуфт.
воњиди ченак, аз сари ангушти ишорат то
ЧОПХОНА ﭼﺎپﺧﺎﻧﻪљои чоп, матбаа.
сари ангушти хурд.
ЧОР I ﭼﺎرшакли кўтоњи шумораи миќдории
ЧОРАНОПАЗИР ﭼﺎرهﻧﺎﭘﺬﻳﺮ1. илољнопазир;
чањор; чор кас медидагї писанди умум,
2. ислоњнопазир.
намоён, чизи маъќул ва назаргир; чор тараф
ќибла бе њељ монеа, роњ кушода ва бемонеа; ЧОРАПАЗИР ﭼﺎرهﭘﺬﻳﺮдорои роњи њал; тад-
чор-чор чортої, чоркасї, иборат аз чор; чор бирпазир, ќобили ба кор бурдани илољи
дањан гап задан каме сўњбат кардан; чашм ислоњ, ислоњпазир.
чор будан сахт дар интизор будан; чашми
ЧОРАПАЗИРЇ ﭼﺎرهﭘﺬﻳﺮي1. мављуд будани
касеро чор кардан хеле интизор ва
роњи њал. 2. мављуд будани илољи ислоњ.
чашмбароњ кардан; ба чор танга намеарзад
њељ ќадр ва арзиш надорад. ЧОРАРКОН ﭼﺎرارﻛﺎن1. чор унсур, яъне об,
хок, бод ва оташ. 2. навъе аз хаймаи ча-
ЧОР II ﭼﺎرниг. чол 2.
њоргўша аст, ки онро шарвонї низ мегўянд,
ЧОР III ﭼﺎرшакли кўтоњи чора; чору ночор чањоройин. 3. айвони кушоде, ки ба чањор
хоњу нохоњ, ноилољ. сутун (рукн) устувор аст. 4. чањор тарафи
олам, яъне шарќу ѓарбу љанубу шимол.
ЧОРА ﭼﺎره1. илољ, тадбир; чораи маъмурї;
чораву тадбир илољ; чї чора чї илољ; чора ЧОРАСОЗ ﭼﺎرهﺳﺎزчорагар, чоракунанда.
андешидан илољ љустан, тадбир кофтан;
чора дидан а) илољ ёфтан, тадбир љустан; б)
ЧОРАСОЗЇ ﭼﺎرهﺳﺎزي чорабинї, тадбирёбї,
илољёбї.
љазо муайян кардан, љазо додан; чора
доштан илољ доштан, имконият доштан; ЧОРАСПА ﭼﺎراﺳﭙﻪпайваст ба чор асп, бо чор
чора ёфтан илољ пайдо кардан, роњ ёфтан; асп кашидашаванда: аробаи чораспа.
чора намондан илољ набудан, роњ
ЧОРАЉЎЇ ﭼﺎرهﺟﻮﺋﻲтадбирљўї, илољёбї,
намондан. 2. даво, дармон, илољ; дарди ман
кофтани роњи иљрои коре ё пешгирї аз
чора надорад; чора кардан даво кардан;
коре.
чизу чора асбобу анљом.
ЧОРААНДЕШ ﭼﺎرهاﻧﺪﻳﺶон ки барои њалли
ЧОРАЉЎ(Й) ( ﭼﺎرهﺟﻮ)يтадбирљў, чораандеш.
корњо чораву тадбирњо меандешад, чора- ЧОРБАНД ﭼﺎرﺑﻨﺪ1. пайвандгоњи чоргонаи
гар, тадбирсоз. тана ба ду дасту ду пой; устухони чорбанд.
2. киноя аз дунё ва олам. 3. киноя аз аносири
ЧОРААНДЕШЇ ﭼﺎرهاﻧﺪﻳﺸﻲ1. илољ пайдо кар- чоргона, чор унсур. 4. бо ресмон ё банди
– 561 – ЧОР
ЧОРДЕВОР ﭼﺎردﻳﻮار1. љои чор тарафаш ЧОРЌАБАТА ﭼﺎرﻗﺒﺘﻪ1. иборат аз чор ќабат. 2.
деворнок, њавлї. 2. њавлї ё мавзеи хароба. чорошёна.
3. хонаи хурд, ниг. чоргўша.
ЧОРЌАРС ﭼﺎرﻗﺮسнавъи раќс ба њавои доира.
ЧОРДЕВОРЇ ﭼﺎردﻳﻮاريниг. чордевор.
ЧОРЌАТ ﭼﺎرﻗﺖ1. чизи ба чор њисса ќат шуда,
ЧОРДОРУ ﭼﺎرداروдавое, ки аз чор унсур ба чор тањ кардашуда. 2. хамшуда, дуто-
таркиб ёфтааст. шуда; чорќат гардидан миёнро бисёр хам
кардан; чорќат зада нишастан миён хам
ЧОРЁР ﭼﺎرﻳﺎرд. чањор халиф, љонишинони
карда нишастан.
Муњаммад пайѓамбар, хулафои рошидин,
ки Абубакр, Умар, Усмон ва Алї мебо- ЧОРЌАТОРА ﭼﺎرﻗﻄﺎرهиборат аз чор ќатор,
шанд. дорои чор ќатор.
ЧОРЗАБОН ﭼﺎرزﺑﺎنпургўй, пурњарф, сергап. ЧОРЌАТОРЇ ﭼﺎرﻗﻄﺎريба тариќи чор ќатор,
дар шакли чор ќатор, дар њайати чор
ЧОРЗАБОНЇ ﭼﺎرزﺑﺎﻧﻲ1. пургўї, пурсадої. 2.
ќатор.
киноя аз чањор унсур: обу хок ва боду оташ.
3. киноя аз чањор унсур, ки ба чањор ЧОРЌИРРА ﭼﺎرﻗﺮّهдорои чор ќирра.
забонаи дўзах ташбењ шудаанд.
ЧОРМАЃЗ ﭼﺎرﻣﻐﺰмеваи гирдае бо пўстлохи
ЧОРЗАРБ ﭼﺎرﺿﺮبноми яке аз навоњои сахт, ки дар дарунаш чор пора маѓзи
мусиќии классикии тољик. серравѓан дорад: дарахти чормаѓз, равѓани
чормаѓз; ◊ ба сари касе чормаѓз шикастан
ЧОРЗИД ﭼﺎرﺿﺪчор падидаи сифатї, ки
касеро сахт азоб додан; бо чормаѓзи пуч
иборатанд аз гармї, сардї, тарї ва хушкї.
баѓал (доман) пур кардан бо ваъдањои дурўѓ
ЧОРЗОНУ ﭼﺎرزاﻧﻮтарзи нишастан, пойњоро фиреб додан, бо гапу сафсата умедвор
ќат карда, андар якдигар гузаронида ни- кардан.
шастан: чорзону нишастан.
ЧОРМАЃЗБОЗЇ ﭼﺎرﻣﻐﺰﺑﺎزيбозиест, ки бача-
ЧОРЇ ﭼﺎري1. чортогї. 2. чорсола (нисбат ба гон аз масофаи гуногун чормаѓзи њамди-
њайвонот, хусусан гўсфанд): гўсфанди чорї. гарро бо чормаѓз нишон мегиранд ва дар
сурати ба нишон расидан аз худ мекунанд.
ЧОРКАСА ﭼﺎرﻛﺴﻪ1. муносиб ва мувофиќ ба
чор кас; барои чор нафар: дивани чоркаса. ЧОРМАЃЗЗОР ﭼﺎرﻣﻐﺰزارбоѓ ё љое, ки дарахти
2. чорнафара, дар њайати чор нафар: чормаѓзи бисёр дорад.
чоркаса омадан, чоркаса рафтан.
ЧОРМАЃЗРАНГ ﭼﺎرﻣﻐﺰرﻧﮓба ранги чор-
ЧОРКАСЇ ﭼﺎرﻛﺴﻲниг. чоркаса 2. маѓз; дорои ранги дарахти чормаѓз.
ЧОРКАФОН ﭼﺎرﻛﻔﺎنчорпора; чоркафон кар- ЧОРМЕХ ﭼﺎرﻣﻴﺦтаър. љазои давраи амирї,
дан ба чор пора људо кардан (њезумро). ки бандиро ба замин хобонда, дасту
пояшро кашида ба чор мех баста, мезаданд.
ЧОРКИТОБ ﭼﺎرﻛﺘﺎب1. рисола дар бораи усул
ва роњњои иљрои талаботи дини ислом, ки ЧОРМОЃАК ﭼﺎرﻣﺎﻏﻚ бот., ниг. шумтол,
чор китобро дар бар гирифта, яке аз шунг.
воситањои асосии дарсии мадрасањо пеши-
ЧОРМОТОРА ﭼﺎرﻣﺎﺗﺎرهдорои чор муњаррик:
на будааст. 2. чањор китоби муќаддаси ба
њавопаймои чормотора.
пайѓамбарон нозилгашта, ки иборатанд аз
«Забур»-и Довуд, «Таврот»-и Мўсо, ЧОРМОЊА ﭼﺎرﻣﺎﻫﻪ1. ба муддати чор моњ:
«Инљил»-и Исо ва «Ќуръон»–и Муњаммад. курси чормоња, кори чормоња. 2. дарбар-
гирандаи чор моњ, дорои замони иборат аз
ЧОРКУНЉ(А) ﭼﺎرﻛﻨﺠﻪ// ﭼﺎرﻛﻨﺞњанд. шакли
чор моњ: кўдаки чормоња.
њандасавї чоркунља, мураббаъ; шакли њан-
дасавї, ки чор кунљ дорад. ЧОРМОЊАГЇ ﭼﺎرﻣﺎﻫﮕﻲовони чормоња бу-
дан, њангоми моњи чорумини њаёт.
ЧОРЌАБ ﭼﺎرﻗﺐтаър. либоси махсуси подшо-
њон ва амирон. ЧОРМУЊАРРИКА ﭼﺎرﻣﺤﺮّﻛﻪниг. чормотора.
– 563 – ЧОР
канда кардан, пош додан. ЧУЃ ﭼﻎпораи ангишти фурўзон (аз ангишт-
санг ё аз чўб), лахчаи оташ.
ЧОШНИГИР ﭼﺎﺷﻨﻲﮔﻴﺮ1. чашанда. 2. таър.
шахсе, ки мутасаддии чашидани хўроки ЧУЃАЛ ﭼﻐﻞлибоси љангї, љавшан, навъе аз
подшоњ ва санљидани он буд. 3. бањравар- силоњ, ки њангоми љанг мепўшиданд; зирењ,
шаванда, насибахўр. љомае, ки аз њалќањои оњанин тартиб дода
шудааст.
ЧОШНИГИРЇ ﭼﺎﺷﻨﻲﮔﻴﺮيчашидани тамъи
таоми подшоњ ва санљидани он бо маќсади ЧУЃЗ//ЧУЃД ﭼﻐﺪ// ﭼﻐﺰ1. парандаест аз бум
ошкор кардани зањролуд будан ё набудани хурдтар ва бадовоз, ки онро маъмулан
он. манњус ва бехосият мешуморанд. 2. кунгу-
ра, њисор, ќалъа.
ЧОШНЇ ﭼﺎﺷﻨﻲ1. андаке аз таом ва нўши-
данї, ки барои фањмидани мазаву санљи- ЧУЃУ ﭼﻐﻮгунљишк, чумчуќ.
дани он ба дањон мебаранд. 2. намуна:
ЧУЃУЛ ﭼﻐﻞгуфт. суханчин, хабаркаш, ѓай-
чошнї гирифтан; чошнии субњ сапедаи субњ,
баткунанда, мољарољў.
аввали субњ.
ЧУЃУЛЇ ﭼﻐﻠﻲхабаркашї, ѓайбат, иѓвогарї;
ЧОШТ ﭼﺎﺷﺖохири њиссаи якум аз чор њиссаи
розу асрори касеро ифшо кардан: чуѓулї
рўз, ки ваќти пањн шудани офтоб аст.
кардан.
ЧОШТГОЊ ﭼﺎﺷﺘﮕﺎهниг. чошт; чоштгоњи калон
ЧУЃУЛХЎР ﭼﻐﻞﺧﻮرсуханчин, хабаркаш, ка-
ќарибии пешин.
се, ки бо хабаркашї умр ба сар мебарад.
ЧОШТГОЊЇ ﭼﺎﺷﺘﮕﺎﻫﻲ1. мансуб ба чоштгоњ:
ЧУЃУНДАР ﭼﻐﻨﺪرлаблабу.
чойнўшии чоштгоњї, хоби чоштгоњї бењ аз
подшоњї (маќ.). ЧУЃУР-ЧУЃУР ﭼﻐﺮﭼﻐﺮкалимаи таќлиди овоз
аз ќабили садои мурѓон.
ЧУ ﭼﻮшакли кўтоњи чун; 1. монанди, мисли.
2. њамин ки…, даме ки… ЧУЃУРЧУЌ ﭼﻐﺮﭼﻖ1. зоол. навъе парандаест
аз оилаи гунљишк. 2. маљ. зани серманањ,
ЧУББИН ﻴﻦ ﭼﻮﺑниг. чаббин.
зани серљоѓ.
ЧУБУЌ ﭼﺒﻖасбоби сархонадори тамокукашї,
ЧУК I ﭼﻮكолати таносули тифлон.
ки ба он тамоку андохта оташ медињанду
мекашанд; чубуќ кашидан бо чубуќ тамоку ЧУК II ﭼﻚ1. зону задан, ба зону нишастан.
кашидан. 2. зону задани шутур.
ЧУБУЌКАШ ﭼﺒﻖﻛﺶон ки чубуќ мекашад, ЧУКБУР ﭼﻜﺒﻮرустое, ки маросими хатнаи
кашандаи чубуќ. тифлонро ба љой меорад.
ЧУВАШ ﭼﻮشноми яке аз халќњои туркзабони ЧУКБУРЇ ﭼﻜﺒﻮريшуѓли касе, ки тифлонро
сокини Россия, ки асосан дар Чувашистон хатна мекунад.
зиндагї мекунанд.
ЧУКБУРОН ﭼﻜﺒﺎرانќисми маросими тўи
ЧУВАШЇ ﭼﻮﺷﻲмансуб ба чуваш; забони чува- суннатї, ки њангоми он тифлро хатна
шї забони халќи чуваш, ки ба гурўњи за- мекунанд.
бонњои туркї мансуб аст.
ЧУКРЇ ﭼﻜﺮيбот. растании хўрданибоби
ЧУВВАС//ЧУВВОС اسﭼﻮ//س ﭼﻮовози балан- пањнбарги ѓафспоя, ки аввали бањор дар
ди борики гурўњи ягон чиз ё бачагон: кўњњо мерўяд ва дар тиб, ќаннодї истифода
чуввас задан, чуввас кардан. мешавад, ревољ, ревос.
ЧУВВАСЗАНЇ سزﻧﻲ ﭼﻮѓалоѓула барпо ЧУЌУР ﭼﻘﻮرгуфт. 1. амиќ, жарф: чоњи чуќур.
кардан, овози борик баровардани гурўњи 2. њаматарафа: чуќур омўхтан.
парандагон, бачагон ва ѓ.
ЧУЌУРИКОВЇ ﭼﻘﻮريﻛﺎوي кофтани жарфо,
ЧУГУТ ﭼﮕﻮتњуштаке, ки тавассути он гўдол, чоњ.
сайдро ба назди сайёд мехонанд.
ЧУЌУРЇ ﭼﻘﻮري 1. љои фурўрафта ё канда-
– 567 – ЧУР
ЧЎБКАШЇ ﭼﻮبﻛﺸﻲинтиќоли чўб ва масо- ЧЎБШИНОСЇ ﭼﻮبﺷﻨﺎﺳﻲ илм дар бораи чўб
лењи чубї. ва анвои он.
ЧЎБКОР ﭼﻮبﻛﺎرон ки аз чўб њар гуна лаво- ЧЎЗА ﭼﻮزهниг. чўља.
зимот месозад.
ЧЎК(К)А ﭼﻮﻛﻪгуфт. њолати ба зону истодан;
ЧЎБКОРЇ ﭼﻮﺑﻜﺎري1. аз чўб сохташуда, сохт- чўкка задан ба зону истодан; чўкка зада
моне, ки дар он чўб истифода шудааст. 2. нишастан ба зону нишастан.
дуредгарї, аз чўб чизе сохтани дуредгар. 3.
ЧЎКИДА ﭼﻮﻛﻴﺪهба таг нишаста, фурўрафта:
задан бо чўб; задан бо калтак; чўб кардан
чашмони чўкида.
бо чўб ё калтак лат кардан. 4. маљ. суст,
холї, беасос: айбномаи тагаш чўбкорї. ЧЎКИДАН ﭼﻮﻛﻴﺪن1. фурў рафтан. 2. маљ.
хамидан, паст шудан.
ЧЎБМОНАНД ﭼﻮبﻣﺎﻧﻨﺪшабењи чўб, чизе, ки
ба чўб монандї дорад. ЧЎК(К)ОНДАН ﭼﻮﻛﺎﻧﺪنба зону шинондан.
ЧЎБПОРА ﭼﻮبﭘﺎرهпораи аз чўб кандашуда, ЧЎЛ ﭼﻮلдашт, биёбон, сањрои беоб.
тароша, параха.
ЧЎЛИСТОН ﭼﻮﻟﺴﺘﺎنбиёбони васеъ, дашти
ЧЎБРОСТ ﭼﻮبراﺳﺖкит., бот. извичи печон, холї ва беодаму беоб.
гиёњи часпандаву печон, ки дар иќлими
ЧЎЛЇ ﭼﻮﻟﻲмансуб ба чўл; биёбонї.
љануб парвариш меёбад, лиана.
ЧЎЛМАРГ ﭼﻮلﻣﺮگгуфт. 1. фавтида дар чўл.
ЧЎБРОЊА ﭼﻮبراﻫﻪмавзеъ ва роње, ки бо он
2. маљ. сарсон, саргардон.
чўбњои буридашударо ба минтаќаи инти-
ќолпазир мерасонанд. ЧЎЛОЌ т. ﭼﻮﻻقгуфт. 1. он ки мелангад,
ланг. 2. маъюб (мас., дасташ аз кор
ЧЎБСО(Й) ( ﭼﻮبﺳﺎ)يасбоби оњанин барои
баромада).
соидан ва суфта кардани чўб; сўњони чўб.
ЧЎЛПЇ ﭼﻮﻟﭙﻲниг. чавлї.
ЧЎБТАРОШ ﭼﻮبﺗﺮاشгуфт. дуредгар.
ЧЎНГ ﭼﻮﻧﮓгуфт. 1. дароз, ќадбаланд. 2.
ЧЎБТАРОШЇ ﭼﻮبﺗﺮاﺷﻲгуфт. дуредгарї.
даѓал, ноњамвор, номавзун.
ЧЎБТОРА ﭼﻮبﺗﺎرهлањљ. 1. шипанги бо хода-
ЧЎПОН ﭼﻮﭘﺎنнигањбон ва чаронандаи рамаи
чањо ё чўб пўшидашуда. 2. ќисми хона аз
гўсфанд ва буз, шубон, рамабон, подабон.
шифт то бом, чортоќ; чердак.
ЧЎПОНБАЧА ﭼﻮﭘﺎنﺑﭽﻪбачае, ки шубонї
ЧЎБХЎРАК ﭼﻮبﺧﻮركзоол. 1. њашаротест, ки
мекунад, рамабони љавон.
чўбро хўрда сурох-сўрох мекунад, мўрёна.
2. љонварест, ки ќисмњои чўбии киштї ва ЧЎПОНЇ ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ1. кори чўпон, рамабонї,
бандарро хўрда нобуд мекунад, мўрёна, дањмардагї; чўпонї кардан чўпон шуда кор
чўбхора; мўрёна њама чизи хонаро хурад, кардан, бо касби чўпонї машѓул будан. 2.
љуз ѓами соњиби хона (зарб.). мансуб ба чўпон; мутааллиќ ба чўпон:
калтаки (чўбдастаи) чўпонї, наи чўпонї,
ЧЎБХЎРДА ﭼﻮبﺧﻮرده бо чўб задашуда, кал-
саги чўпонї.
такхўрда.
ЧЎПОНПИСАР ﭼﻮﭘﺎنﭘﺴﺮписарбачае, ки чў-
ЧЎБЧА ﭼﻮﺑﭽﻪшакли мусаѓѓари чўб, чўби хурд.
пон бошад, чўпони љавон.
ЧЎБЧАК ﭼﻮﺑﭽﻚчўбњои хурду резу шикаста
ЧЎПЧИЛЛА ﭼﻮﭘﭽﻠّﻪбоф. чиллаи торњои
барои сўзондан.
барои бофтан тайёршуда.
ЧЎБШАВЇ ﭼﻮبﺷﻮيраванди мубаддал гаш-
ЧЎРИГЇ ﭼﻮرﻳﮕﻲчўрї будан, канизї.
тан ба чўб.
ЧЎРЇ ﭼﻮريѓуломзан, канизак.
ЧЎБШИНОС ﭼﻮبﺷﻨﺎسкасе, ки дар шинох-
тани анвои чўб мутахассис аст, шиносандаи ЧЎРТАКИГЎЙ ﭼﻮرﺗﻜﻲﮔﻮيгуфт. касе, ки
чўб. беибо, лучу пўстканда гап мезанад.
ЧЎТ – 570 –
ЧЎТ ﭼﻮت1. асбоби чоркунљаи симу мўњрадор тухмњоро гузоштан: чўљаро дар тирамоњ
барои њисобу китоб. 2. шакли дигаргун- мешуморанд (маќ.).
шудаи калимаи русии «счет»; чўт задан
ЧЎЉАБАРОРАК ﭼﻮﺟﻪﺑﺮاركниг. љўљабарорак.
њисоб кардан.
ЧЎЉАБАРОРЇ ﭼﻮﺟﻪﺑﺮاريниг. љуљабарорї.
ЧЎТАЛ ﭼﻮﺗﻞпуле, ки дар сари ќимор аз бурд
ва касони берун аз бозї медињанд; чўт ЧЎЉАХУРЎС ﭼﻮﺟﻪﺧﺮوس хурўсчўља, хурўси
гирифтан аз бурди ќимор њисса гирифтан љавон.
(бидуни иштирок дар бозї).
ЧЎЯН ﭼﻮﻳﻦ1. гудохтаи маъдании оњан омехта
ЧЎТАЛГИР ﭼﻮﺗﻞﮔﻴﺮон ки чўтал мегирад. бо углерод, ки аз пўлод нозук буда, дар
саноат ашёи муњим њисоб меёбад: чўян
ЧЎТАЛПУЛЇ ﭼﻮﺗﻞﭘﻮﻟﻲпули чўтал.
гудохтан, чўян рехтан. 2. аз чўян сохта-
ЧЎТЗАН ﭼﻮتزنкасе, ки бо чўт амал иљро шуда: деги чўян.
мекунад.
ЧЎЯНГУДОЗ ﭼﻮﻳﻦﮔﺪازон ки чўян мегудозад.
ЧЎТКА р. ﭼﻮﺗﻜﻪолати аз мўй ё ќил
ЧЎЯНГУДОЗЇ ﭼﻮﻳﻦﮔﺪازيгудохтани чўян, об
басташуда, ки барои тоза кардани либос ё
кардани чўян.
чизи дигар ва барои молидани ранг ва ѓ.
истифода мешавад, ки он шакли дигар- ЧЎЯНИН ﭼﻮﻳﻨﻴﻦчизе, ки аз чўян аст.
гуншудаи калимаи русии «щетка» мебошад:
ЧЎЯНЇ ﭼﻮﻳﻨﻲмансуб ба чўян; аз чўян сохта-
чўтка задан, бо чўтка тоза кардан, бо чўтка
шуда: деги чўянї, офтобаи чўянї, бухории
молидан.
чўянї.
ЧЎТУР ﭼﻮﺗﻮرлањљ., гуфт. оне, ки рўяш доѓи
ЧЎЯНПОРА ﭼﻮﻳﻦﭘﺎرهпораи чўян, резаи чўян.
наѓзак дорад, он ки бар рўяш доѓњои наѓзак
боќї мондааст: одами чўтур, рўи чўтур. ЧЎЯНРЕЗ ﭼﻮﻳﻦرﻳﺰон ки чўянро об карда ба
ќолаб мерезад, рехтагар.
ЧЎТУРЇ ﭼﻮﺗﻮريчўтур будан.
ЧЎЉА ﭼﻮﺟﻪбачаи мурѓ, мурѓбача, дурусташ
ЧЎЯНРЕЗА ﭼﻮﻳﻦرﻳﺰهзаррањо ва порањои хур-
ди чўян.
љўља; чўља баровардан аз тухми хобон-
дашуда чўља баровардан; чўља хобонидан ЧЎЯНРЕЗЇ ﭼﻮﻳﻦرﻳﺰي1. об кардани чўян. 2. ба
зери мурѓи курк барои чўља баровардан ќолаб рехтани олоти чўянї.
Љ
Љ њарфи сиюми алифбои њозираи тољикї; дар пурчин кардан бадќањр шудан, хафа шудан;
алифбои арабиасоси тољикї њарфи љим ( ;)جдар аз љабин чин кушодан чењра кушода кар-
њисоби абљад ба адади 3 баробар аст. дан, аз ќањр фуромадан; араќи љабин рехтан
бисёр мењнат кардан, араќ рехта кор кардан;
ЉАБАЛ а. ﺟﺒﻞкўњ; љабали росих кўњи устувор,
бо араќи љабин ёфтан бо мењнати бисёр ба
кўњи побарљо.
даст овардан (чизеро).
ЉАБАЛЇ ﺟﺒﻠﻲ мансуб ба љабал; кўњистонї,
ЉАБИНГИРИФТА ﺟﺒﻴﻦﮔﺮﻓﺘﻪтуршрўй, ќањрї,
кўњї.
бадќавоќ; ѓамгин.
ЉАБ(Б)АНДА ﺣﺒﻨﺪهхосияти он чизе, ки чизи
ЉАБИРА I ﺟﺒﻴﺮه:љабира шудан љамъ шудан,
моеъро ба худ кашида мегирад.
гирд омадан.
ЉАБАРИЯ а. ﺟﺒﺮﻳﻪд. фирќае (мазњабе) аз ис-
ЉАБИРА II а. ﺟﺒﻴﺮهкит., д. вузў ё ѓусл, ки дар
лом, ки ба эътиќоди пайравони ин фирќа та-
он агар љое аз аъзои бадан љароњат ё захме
моми корњои инсон бе ихтиёр ва иродаи ў ба
дошта бошад, бе расонидани об ба љои ин
хости Худо рўй медињад.
захм ѓусл ё тањорат кардан мумкин аст.
ЉАБАРЇ//ЉАБРЇ ﺟﺒﺮيмансуб ба љабария.
ЉАБ(Б)ИШ ﺟﺒﺶниг. љабидан.
ЉАБАРУТ а. ﺟﺒﺮوت кит. ќудрат, азамат,
ЉАБОБИРА а. ﺟﺒﺎﺑﺮه1. љ. љаббор. 2. тоѓиён,
бузургї.
гарданкашон, исёнгарон. 3. нирумандон,
ЉАББА ﻪﺟﺒ ниг. љубба. ќавиён, зўрмандон, баќувватон.
ЉАББИДАН ﻴﺪن ﺟﺒниг. љабидан. ЉАБОН а. ﺟﺒﺎنтарсу, тарсончак, буздил.
ЉАББОР а. ﺎر ﺟﺒ1. соњиби тавоної,соњиби ЉАБОНАТ а. ﺟﺒﺎﻧﺖтарсончакї, буздилї; тарс.
ќудрат (сифати Худо); љонро ба љаббор супо-
ЉАБР I а. ﺟﺒﺮ1. касеро бо зўр ба коре водор
ридан киноя аз мурдан. 2. љабркунанда, зулм-
кардан. 2. зулм, ситам, зўрї, љавр; љабру зулм
кунанда, золим.
зулму ситам; љабр дидан ситам кашидан,
ЉАББОРЇ ﺎري ﺟﺒ1. соњибиќтидорї, тавоної. 2. зулм дидан; љабр кардан зулму ситам кардан;
зулму љабркунандагї; зўроварї. љабр шудан дар њаќќи касе беадолатї нисбат
ба касе, зўр афтодан ба касе; ба љони худ
ЉАБЃАТ//ЉАБЃУТ ﺟﺒﻐﻮت// ﺟﺒﻐﺖлатта, пахта,
љабр кардан ба худ ситам кардан, худро ба
пашм ва ѓ., ки ба даруни кўрпа, болишт ва
азоб монондан.
монанди он меандозанд.
ЉАБР II а. ﺟﺒﺮ1. кит. устухонбандї кардан. 2.
ЉАБДУЌ ﺟﺒﺪقгуфт. олати зинат, бештар ба-
кит. дуруст кардан, ба њоли аввала овардан.
рои асп: љабдуќи нуќракўб; љабдуќи сафарро
муњайё кардан тайёрии сафарро дидан. ЉАБР III а. ﺟﺒﺮилми љабр, алљабр, алгебра.
ЉАБИДАН ﺟﺒﻴﺪنба худ кашида гирифтан ЉАБРАИЛ а. ﺟﺒﺮﺋﻴﻞд. номи яке аз фариштагон,
(обро, намиро), макида гирифтан. ки оварандаи вањйи илоњї ба пайѓамбарон
аст.
ЉАБИН а. ﺟﺒﻴﻦпешонї, љабња, носия; љабин
ЉАБ – 572
ЉАБРАН а. ّ ﺟﺒﺮاбо зўрї, бо зулму ситам зўран доираи оташ менамояд.
маљбуран.
ЉАВГИР ﺟﻮﮔﻴﺮлањљ. иллати пои асп, ки дар
ЉАБРДИДА ﺟﺒﺮدﻳﺪه1. ситамкаш, мазлум, си- натиљаи тасфи аспро хунук накарда бо љав
тамдида. 2. зарардида, ранљдида. сер кардани он пайдо мешавад.
ЉАБРИЯ а. ﺟﺒﺮﻳﻪ:ќувваи љабрия ќувваи маљ- ЉАВДАРАВ ﺟﻮدروваќти расидани љав ва да-
буркунандаи њокима. рави он, замони дарави љав.
ЉАБРЇ ﺟﺒﺮيниг. љабарї. ЉАВДАРАВЇ ﺟﻮدرويниг. љавдарав.
ЉАБРКУНАНДА ﺟﺒﺮﻛﻨﻨﺪه1. сифати феълии за- ЉАВДАТ а. ﺟﻮدتнекї, хубї, некў шудан; фази-
мони њозира аз љабр кардан. 2. ситамкунанда, лат, бартарї.
золим, љобир.
ЉАВДОН ﺟﻮدانкит. доѓ ва лаккаи сиёњранг дар
ЉАБРПЕША ﺟﺒﺮﭘﻴﺸﻪ золим, љафокор, ситам- дандони асп ва дигар чорпоён, ки аз рўи он
гар. синну соли онњоро муайян мекунанд.
ЉАБРРАСИДА ﺟﺒﺮرﺳﻴﺪهниг. љабрдида. ЉАВДОНА ﺟﻮداﻧﻪ1. кит., бот. навъи бед, ки аз
чўби он дастаи белу каланд месозанд. 2. як
ЉАБУН ﺟﺒﻮنкњн. тарсончак.
навъ бофт дар бофандагї, ки монанди донаи
ЉАБЊА I а. ﺟﺒﻬﻪпешонї, љабин; љабњаи пурчин љав аст. 3. кит. навъи кофури муаттар ва
пешонаи чиндор. марѓуб.
ЉАБЊА II а. ﺟﺒﻬﻪ1. хатти пеши љанг; майдони ЉАВДОР ﺟﻮدار1. гандуми сиёњранги борик, ки
пеши њарбу зарб; љабњаи мењнат (кор) сањни дар байни гандумпоя мерўяд. 2. навъе аз
мењнат. 2. соња, арса. ѓаллаи љавмонанд, ки ба чорпоён медињанд
ва аз ордаш нон низ мепазанд.
ЉАБЊАСОЇ ﺟﺒﻬﻪﺳﺎﺋﻲпешонї ба замин мон-
дан, саљда кардан, изњори итоат. ЉАВЗ ﺟﻮز1. кит., муарраби гавз; чормаѓз; љавзи
бўё љавзи мускат; љавзи њиндї норгил,
ЉАВ I ﺟﻮѓаллае, ки бештар ба чорпоён
чормаѓзи њиндї. 2. навъе аз ангури сафеди ба
медињанд ва аз ордаш нон њам мепазанд; ор-
зардї моили хеле ширин: ангури љавз.
ди љав; љави бањорї љаве, ки бањор кишт ме-
шавад; љави тирамоњї љаве, ки дар тирамоњ ЉАВЗАК ﺟﻮزكхекиртак, ќуртак.
кишт мегардад; љаве, як љав каме, андаке, ба
ЉАВЗБУН ﺟﻮزﺑﻦдарахти чормаѓз.
ќадри як љав; аз охури баланд љав хўрдан бо
имтиёз зиндагї кардан, ба зиндагии имтиёз- ЉАВЗИНА ﺟﻮزﻳﻨﻪњалвои чормаѓздор.
нок одат кардан; як љав наарзидан њељ арзиш
ЉАВЗЇ ﺟﻮزيмансуб ба љавз; ба ранги чормаѓз,
надоштан; њисоб љав-љав, бахшиш лаг-лаг
чормаѓзї.
(зарб.) њисоби аниќ дар љои худ, бахшиш њам
ба љои худ; љав-љав маљ. кам-кам. ЉАВЗО а. ﺟﻮزاнуљ. 1. номи бурљи сеюм аз
дувоздањ бурљи фалак, Дупайкар. 2. яке аз
ЉАВ II //ЉАВВ а. ﺟﻮкит. ќабати њаво, ки За-
моњњои шамсї (23 май–24 июн), ки мавсими
минро ињота кардааст, фазо, атмосфера;
дарави љаву гандум аст.
љавви њаво байни замину осмон.
ЉАВЗОР ﺟﻮزارљое, ки љав коштаанд, майдони
ЉАВБЕД ﺟﻮﺑﻴﺪяк навъ беди чўбаш сахт: асои
кишти љав.
љавбед, чўбдасти љавбед.
ЉАВИН ﺟﻮﻳﻦмансуб ба љав; аз љав пухташуда:
ЉАВБЕДЇ ﺟﻮﺑﻴﺪيаз чўби љавбед сохташуда:
нони љавин.
асои љавбедї.
ЉАВЇ ﺟﻮيниг. љавин.
ЉАВВОЛ а. الﺟﻮ 1. љавлонкунанда. 2. маљ.
љањанда. ЉАВКЎБ ﺟﻮﻛﻮبкўфташуда, майдашуда, реза-
шуда, љави кўфта, љави кўбида шуда.
ЉАВВОЛА а. اﻟﻪ ﺟﻮкит. љањанда; гирдгарданда;
машъали фурўзони даврзананда, ки мисли ЉАВЌ а. ﺟﻮق кит. гурўњ, тўда, дастае аз мар-
– 573 ЉАВ
дум; села. кардан кори касеро; в) муќобилат кардан; аз
љавоб ољиз омадан гапи љавобї ёфта натаво-
ЉАВЛАЌ ﺟﻮﻟﻖмуарраби љавлах. нистан; ба салом љавоб додан, љавоби саломро
ЉАВЛАЌЇ ﺟﻮﻟﻘﻲмуарраби љавлахї. гардонидан алайк гуфтан; ба талаб(от) љавоб
додан мувофиќи талаб(от) будан, та-
ЉАВЛАХ ﺟﻮﻟﺦкит. матои пашмин, ки аз он
лаб(от)ро ќонеъ кунондан; љавоб ёфта ната-
хўрљину љувол медўзанд.
вонистан гап ёфта натавонистан, ба пурсиши
ЉАВЛАХЇ ﺟﻮﻟﺨﻲ кит. љавлахпўш, касе посух дода натавонистан; бе љавоб мон-
пашминапўш, ќаландари жандапўш. дан љавоб надодан, иљро накардан; љавоби
касеро дода натавонистан а) ба пурсиши касе
ЉАВЛОН а. ﺟﻮﻻن1. њаракатњои пай дар пай,
посух дода натавонистан; б) ќудрати муќо-
љунбиши пай дар пай, тоб хўрда њаракат
билати касе (чизе)-ро надоштан; гап пурсу
кардан. 2. давидан, тохтан, тез њаракат кар-
љавоб шунав дар мавриде гуфта мешавад, ки
дан; мардро майдон нишон медињад, харро
тараф дар посухи савол сухани ѓайри-
љавлон (маќ.). 3. њаракати тез, хез кардан. 4.
ќаноатбахш, лофи бењуда гуфта бошад. 5.
рафтори хиромон; љавлон рафтан хиромон
рухсат, иљозат, озод кардан (аз коре); љавоб
рафтан; љавлон додан ба њар тараф њаракат
гирифтан рухсат гирифтан, иљозат гирифтан
додан, гирд гардондан; љавлон задан а) тоб
(барои озод шудан, барои аз кор рафтан);
хўрда њаракат кардан, хез кардан; б) гирд
љавоб додан а) ба суоли касе посух додан; б)
гаштан, давр задан; в) давидан, тохтан,
касеро аз кор, озод кардан, ба касе барои
њуљум кардан; љавлон кардан (намудан) а)
рафтан рухсат додан; в) муќобилат кардан; г)
њаракатњои сахт ва тез кардан; б) тоб хўрда
њисобот додан (дар бораи кирдор, рафтор,
давидан, гирд гашта њаракат кардан; в) сахт
кор ва амали худ), масъул шудан; љавоб шу-
давидан, њуљум кардан; ба љавлон даромадан
дан озод шудан, иљозати рафтан гирифтан. 6.
(омадан) тез њаракат кардан, тез ва паи њам
маљ. љонибдорї, пайравї, дастгирї; дар
љунбидан.
љавоби кори пешќадамон, дар љавоби даъвати
ЉАВЛОНГАР ﺟﻮﻻﻧﮕﺮ љавлонкунанда, њаракат- сарвари давлат.
кунанда.
ЉАВОБАН а. ً ﺟﻮاﺑﺎба љавоб, дар љавоб: љавобан
ЉАВЛОНГАЊ//ЉАВЛОНГОЊ ﺟﻮﻻﻧﮕﺎه//ﺟﻮﻻﻧﮕﻪ чизе гуфтан.
љои љавлон кардан, љои њаракат, майдони ЉАВОБГАР ﺟﻮاﺑﮕﺮ1. масъул, мутасаддї ва мас-
њаракат ва давидан. ъули коре. 2. ўњдадор. 3. гунањгор, айбдор,
ЉАВЛОНШИТОБ ﺟﻮﻻنﺷﺘﺎبкит. зудсайр, тез- љавобдињанда (дар мурофиа); љавобгар будан
њаракат. масъул будан, гунањгор будан; љавобгар кар-
дан масъул гардонидан, ўњдадор кардан,
ЉАВМАСТ ﺟﻮﻣﺴﺖбо љав парваришёфта, љав гунањгор кардан; љавобгар шудан масъул шу-
хўрда ќувватгирифта, масти љав: аспи дан, гунањгор шудан.
љавмаст, хари љавмаст. ЉАВОБГАРЇ ﺟﻮاﺑﮕﺮي1. масъул будан, масъу-
ЉАВОБ а. ﺟﻮاب1. сухан ё гапе, ки дар посухи (ё лият, љавобгар будан. 2. гунањгорї, айбдорї;
ба ивази) пурсише гуфта мешавад, посух; љавобгариро ба гардан гирифтан масъулиятро
суолу љавоб пурсишу посух: љавоби хаттї, ба зимма гирифтан; љавобгарї доштан масъ-
улиятнок будан, масъулият доштан (кор, ва-
љавоби шифоњї. 2. пайравї, назира (ба ягон зифа); ба љавобгарї кашидан гунањгор кар-
шеър, ѓазал ва ѓ.); љавоб гуфтан а) посух до- дан, масъул гардонидан (касеро барои коре):
дан ба пурсиши касе; б) назира навиштан ба љавобгарии маъмурї, љавобгарии моддї.
шеъри касе. 3. муќобилат ба кор ё ба сухан;
ба љавоби…, дар љавоби… дар ивази, дар по- ЉАВОБГЎ(Й) ( ﺟﻮاﺑﮕﻮ)ي1. мувофиќи чизе (тала-
сухи, дар муќобили... 4. маљ. њисоб, њисобот боте) будан: ба талабот љавобгўй будан. 2.
ниг. љавобгар 1.
(барои амали худ, барои кирдору рафтори
худ): љавоби кирдори худ, љавоби рафтори ЉАВОБГЎЇ ﺟﻮاﺑﮕﻮﺋﻲ љавоб гуфтан, љавоб до-
худ; љавоб гардондан а) љавоб додан; б) дан.
њамроњ шудан, пайравї кардан, дастгирї
ЉАВ – 574
ЉАВОБДИЊАНДА ﺟﻮابدﻫﻨﺪه1. он ки љавоб вон: љавонвор кор кардан.
медињад. 2. љавобгар.
ЉАВОНГАШТА ﺟﻮانﮔﺸﺘﻪба њолати љавонї
ЉАВОБИЯ а. ﺟﻮاﺑﻴﻪљавоб, посух, ки ба тарзи баргашта (расида): кишвари кўњансоли
хаттї навишта шуда бошад. љавонгашта, пири љавонгашта, шањри
ќадимаи љавонгашта.
ЉАВОБЇ ﺟﻮاﺑﻲ1. дар љавоби чизе гуфташуда:
мактуби љавобї, ѓазали љавобї. 2. дар љавоби ЉАВОНДИЛ ﺟﻮاندلдилаш љавон, бардам: пири
(муќобили, баробари) чизе коре кардан: љавондил.
њуљуми љавобї, њамлаи љавобї, ташрифи
љавобї, зарбаи љавобї.
ЉАВОНДУХТАР ﺟﻮاندﺧﺘﺮ духтари наврасида,
духтари љавон.
ЉАВОД I а. ﺟﻮادкит. асп, аспи хушзот, аспи
ЉАВОНЗАН ﺟﻮانزنзани љавон.
тездав, аспи даванди зотї.
ЉАВОНИБ а. ﺟﻮاﻧﺐљ. љониб.
ЉАВОД II а. ﺟﻮاد кит. сахї, саховатманд,
љавонмард. ЉАВОНИМАРГ ﺟﻮاﻧﻲﻣﺮگниг. љавонмарг.
ЉАВОЗ а. ﺟﻮاز1. иљозат, рухсат, изн. 2. иљозат- ЉАВОНИМАРГБОБ ﺟﻮاﻧﻴﻤﺮگﺑﺎبгуфт., тањќ.
нома, коѓаз барои озодона сафар кардан, гу- касе ки сазовори љавонимарг шудан бошад.
зарнома. 3. рањої, рухсати рањої.
ЉАВОНЇ ﺟﻮاﻧﻲбарної, шабоб; айёми љавон
ЉАВОЗНОМА ﺟﻮازﻧﺎﻣﻪниг. љавоз 2. будани одам ва њар чизи дигар; муќоб. пирї:
айёми љавонї, замони љавонї, солњои љавонї,
ЉАВОМЕЪ а. ﺟﻮاﻣﻊљ. љомеа.
муњаббати љавонї, зўри љавонї; љавонї дош-
ЉАВОН//ЉУВОН ﺟﻮان1. одам, њайвон ва ё да- тан љавон будан.
рахт, ки ба њадди миёнаи умри табиии худ
ЉАВОНМАРГ ﺟﻮانﻣﺮگ1. он ки дар љавонї
њанўз нарасида бошад, барно; муќоб. пир. 2.
мурдааст; љавонмарг кардан дар љавониаш
нав, навбунёд: шањри љавон; насли љавон на-
нобуд кардан; љавонмарг шудан дар љавонї
сли наврас; пиру љавон, љавону пир њама,
мурдан. 2. калимаи дашном, ки дар ваќти
љумла; љавон мондан њамеша љавон мондан;
изњори норизої аз касе гўянд.
аз нав љавон гаштан (шудан) тару тоза шу-
дан, намуди тоза гирифтан, љавонии нав ЉАВОНМАРГЇ ﺟﻮانﻣﺮﮔﻲ дар љавонї вафот
пайдо кардан; ба љони љавонат зарар нарасад кардан.
(љабр нашавад) умри љавонат бадиро наби-
ЉАВОНМАРД ﺟﻮانﻣﺮد1. марди љавон, одами
над.
љавон. 2. њимматбаланд, олињиммат, бому-
ЉАВОНА ﺟﻮاﻧﻪ1. гови љавони нар, гўсолаи нар, рувват, сахї.
навбас. 2. муѓља, муѓљаи дарахт.
ЉАВОНМАРДЇ ﺟﻮانﻣﺮدي1. мардонагї, дило-
ЉАВОНАГОВ ﺟﻮاﻧﻪﮔﺎو гўсолаи мода, гови варї, далерї. 2. њимматбаландї, олињим-
љавони мода. матї, саховат, футувват.
ЉАВОНАК ﺟﻮاﻧﻚшакли навозиши љавон. ЉАВОНМАРДОНА ﺟﻮانﻣﺮداﻧﻪ1. мардона, ба
тарзи љавонмард, ќањрамонона. 2. њиммат-
ЉАВОНАКАК ﺟﻮاﻧﻜﻚшакли тасѓири љавон.
баландона, саховатмандона, мењрубонона:
ЉАВОНБАХТ ﺟﻮانﺑﺨﺖ хушбахт, некбахт, нав- рафтори љавонмардона, њиммати љавонмар-
бахт. дона.
ЉАВОНБУХОРИЁН ﺟﻮانﺑﺨﺎرﻳﺎنтаър. cозмони ЉАВОННАМО ﺟﻮان ﻧﻤﺎон ки синнаш аз љавонї
инќилобї дар Бухорои амирии охири асри гузашта, аммо зоњиран ё ба рафтор ба љавон
XIX ва ибтидои асри ХХ. монанд аст: чењраи љавоннамо.
ЉАВОНБУХОРЇ ﺟﻮانﺑﺨﺎريтаър. узви созмони ЉАВОННАМОЇ ﺟﻮانﻧﻤﺎﺋﻲамали он ки синнаш
љавонбухориён. аз љавонї кайњо гузашта, аммо онро зоњир
кардан намехоњад ва ё зоњиран љавон ба на-
ЉАВОНВОР ﺟﻮانوار љавонмонанд, мисли ља-
– 575 ЉАВ
зар мерасад. ЉАВОЊИРОТ а. ﺟﻮاﻫﺮات љавоњир, сангњои
ќиматбањо.
ЉАВОНОНА ﺟﻮاﻧﺎﻧﻪ1. љавонвор(она); зиндагии
љавонона мисли зиндагии љавонон. 2. ЉАВОЊИРСОЗ ﺟﻮاﻫﺮﺳﺎزон ки аз љавоњирот
љавонвор, дар њолати барної ва љавонї. њар чи месозад, заргар.
ЉАВОНПАЊЛАВОН ﺟﻮانﭘﻬﻠﻮانпањлавони ља- ЉАВОЊИРСОЗЇ ﺟﻮاﻫﺮﺳﺎزي1. шуѓлу амали
вон, љавони ќавї, пурзўр. љавоњирсоз, заргарї кардан. 2. мањал ва ма-
кони љавоњирсозї, дўкони заргарї.
ЉАВОНПИСАР ﺟﻮانﭘﺴﺮписаре, ки љавон аст,
писари љавон, наврас. ЉАВОЊИРФУРЎШ ﺟﻮاﻫﺮﻓﺮوشон ки љавоњирот
савдо мекунад, фурўшандаи љавоњирот.
ЉАВОНРОЙ ﺟﻮاﻧﺮايкит. дорои аќли солим, со-
лимаќл. ЉАВОЊИРФУРЎШЇ ﺟﻮاﻫﺮﻓﺮوﺷﻲљавоњир фу-
рўхтан, бо љавоњир савдо кардан, хариду
ЉАВОНСОЛ ﺟﻮانﺳﺎلниг. љавон.
фурўши љавоњирот.
ЉАВОНТАРОШ ﺟﻮانﺗﺮاشодами солхўрдае, ки
ЉАВОЊИРШИНОС ﺟﻮاﻫﺮﺷﻨﺎسон ки љавоњир-
худро љавон нишон медињад.
ро наѓз мешиносад, шиносандаи сангњои
ЉАВОНФИКР ﺟﻮانﻓﻜﺮкасе, ки нисбат ба сохти ќиматбањо, гавњаршинос.
мављуда ба тарзи нав фикр мекунад, рав-
ЉАВПАЗ ﺟﻮﭘﺰниг. љавпазак.
шанфикр, нављўй.
ЉАВПАЗАК ﺟﻮﭘﺰكнавъи мевае, ки дар љинси
ЉАВОР а. ﺟﻮارкит. њамсоягї, наздикї; то
худ пештар мепазад; мевањои пешпаз,
љавори… то наздики…; ба (дар) љавори… ба
мевањои пешпазак.
(дар) наздикии…, ба (дар) њамсоягии…
ЉАВР а. ﺟﻮرзулм, ситам, љафо, озор, бедод;
ЉАВОРИМАККА ﺟﻮاريﻣﻜّﻪниг. љуворимакка.
муќоб. адл: љавру љафо, љавру зулм, љавру си-
ЉАВОРИШ ﺟﻮارشмуарраби гувориш, доруи там; љавр дидан (кашидан) зулму ситам ди-
мураккаби хушмаза ва тезњазм. дан (кашидан); ба худ љавр кардан худро
азоб додан, худро ба азоб монондан, сахтие-
ЉАВОСИС а. ﺟﻮاﺳﻴﺲљ. љосус.
ро ба зимма гирифтан.
ЉАВОЊИР а. ﺟﻮاﻫﺮљ. љавњар; гавњарњо,
ЉАВРПЕША ﺟﻮرﭘﻴﺸﻪзолим, ситамгар.
марворидњо, сангњои ќиматбањо.
ЉАВСАЌ а. ﺟﻮﺳﻖкит. кўшк, ќаср.
ЉАВОЊИРДОР ﺟﻮاﻫﺮدارдорои љавоњир.
ЉАВСАНГ ﺟﻮﺳﻨﮓсанге, ки њамвазни як дона
ЉАВОЊИРДОРУ ﺟﻮاﻫﺮداروнавъи сурмае, ки ба
љав аст, чизе, ки ба вазн ва бузургї ба андо-
чашм ќувват мебахшад ва ба он љавоњиротро
заи як дона љав аст.
њал мекунанд.
ЉАВСАР ﺟﻮﺳﺮгандуме, ки хўшааш мисли
ЉАВОЊИРКОР ﺟﻮاﻫﺮﻛﺎرбо љавоњир ороста
хўшаи љав сўзандор мешавад, монанд ба
шуда: љомаи љавоњиркор.
љавдор.
ЉАВОЊИРКОРЇ ﺟﻮاﻫﺮﻛﺎريбо љавоњир орос-
ташуда, љавоњирдор, љавоњирнишон: дастпо-
ЉАВФ а. ﺟﻮفковокї, миёнхолигии даруни чи-
зе.
наи љавоњиркорї, тољи љавоњиркорї.
ЉАВФУРЎШ ﺟﻮﻓﺮوشон ки ба хариду вурўши
ЉАВОЊИРНИГОР ﺟﻮاﻫﺮﻧﮕﺎرгавњарнишонда,
љав машѓул аст, фурўшандаи љав; ◊ гандум-
гавњаркўб, мурассаъ ба љавоњир.
намои љавфурўш њилагар, даѓобоз.
ЉАВОЊИРНИСОР ﺟﻮاﻫﺮﻧﺜﺎرкит. љавоњирпош;
ЉАВФУРЎШЇ ﺟﻮﻓﺮوﺷﻲ1. амали љавфурўш;
◊ килки љавоњирнисор ќалам.
фурўхтан ва харидани љав. 2. маљ. њилагарию
ЉАВОЊИРНИШОН ﺟﻮاﻫﺮﻧﺸﺎنљавоњиршинон- фиреб кардан.
дашуда, љавоњиркорї.
ЉАВЊАР [ ﺟﻮﻫﺮмуарраби гавњар] 1. санги
ЉАВОЊИРОЛОТ ﺟﻮاﻫﺮآﻻتниг. љавоњирот. ќиматбањо (алмос, марворид, ёќут ва ѓ.). 2.
ЉАВ – 576
фалс. асли њар чиз, асли њар чизе, ки вуљуди мурѓон, гурўње аз парандагон: љаѓола-љаѓола
мустаќил дорад; муќоб. араз; асл. 3. моњият: даста–даста, гурўњ–гурўњ.
љавњари маънї, љавњари сухан. 4. хим. асид,
ЉАЃОЗ ﺟﻐﺎزболопўши шутур монанди зин ё
кислота, шира, эссенсия: љавњари лиму,
полон, ки ваќти савор шудан ё бор кардан ба
љавњари сирко. 5. обутоби силоњи буранда
он менињанд, полони шутур; љаѓоз пахш кар-
(корд, шамшер ва ѓ.).
дан љаѓоз нињодан ба шутур.
ЉАВЊАРДОР I ﺟﻮﻫﺮدارобутобёфта; обдида:
ЉАЃЉАЃ ﺟﻐﺠﻎбот., лањљ. як навъ гиёњ, ки ав-
шамшери љавњардор.
вали бањор гул мекунад, ќоќу.
ЉАВЊАРДОР II ﺟﻮﻫﺮدارдорои асид, дорои ши- ЉАД(Д) а. ﺟﺪ1. падари падар, бобо; љадди аъло
раи чизе.
бобокалон, падари бобо. 2. ба шакли љамъ
ЉАВЊАРИЁТ ﺟﻮﻫﺮﻳﺎتдавоњое, ки аз љавњарњои љаддон гузаштагон.
доругї тайёр карда мешаванд.
ЉАДАЛ а. ﺟﺪل1. љанг, њарб, набард, љидол:
ЉАВЊАРЇ ﺟﻮﻫﺮيон ки љавоњиротро меши- љангу љадал. 2. бањсу мунозира; муноќиша,
носад, љавњаршинос, гавњаршинос: ќадри зар хархаша, кашмакаш, бигў–магў. 3. саъю
заргар шиносад, ќадри љавњар љавњарї кўшиш, мубориза; бо љадал а) бо саъю
(зарб.). кўшиш, бо ѓайрат, бо њаракати зиёд; б) бо
шитоб, бо суръат; љањду љадал саъю кўшиш,
ЉАВЊАРШИНОС ﺟﻮﻫﺮﺷﻨﺎسниг. љавњарї.
кўшишу талош: љадал доштан саъю кўшиш
ЉАВ –ЉАВ ﺟﻮ ﺟﻮниг. љав. доштан, мубориза кардан; љадал кардан (на-
мудан) а) саъю кўшиш кардан; б) мубориза
ЉАВШАН ﺟﻮﺷﻦ1. књн. як навъ либоси љангии
бурдан. 4. кит. илмест, ки ба воситаи он усу-
ќадима, ки аз њалќаву порчањои оњан сохта
лу шароит ва чигунагии мунозира шинохта
мешуд, зирењ; ба тарзи истиора: љавшани
мешавад.
дил, љавшани тан, љавшани љон. 2. зоол. коса-
хонаи сангпушт. ЉАДАЛА а. ﺟﺪﻟﻪгуфт. шитоб, суръат, талотўб,
хурўш.
ЉАВШАНВАР ﺟﻮﺷﻦورљавшандор, љавшанпўш.
ЉАДАЛЇ а. ﺟﺪﻟﻲ1. марбут ба љадал. 2. бањсу
ЉАВШАНГУЗАР ﺟﻮﺷﻦﮔﺬر кит., ниг.
мунозиракунанда. 3. фалс. диалектик. 4.
љавшангузор.
љангї.
ЉАВШАНГУЗОР ﺟﻮﺷﻦﮔﺬارкит. сўрохкунандаи
љавшан (сифати тир, найза ва ѓ.).
ЉАДАР а. ﺟﺪر 1. варам, омос. 2. тиб. љоѓар,
ѓуррї.
ЉАВШАНПЎШ ﺟﻮﺷﻦﭘﻮشкасе, ки љавшан пў-
шидааст, зирењпўш.
ЉАДАРЇ а. ﺟﺪري кит., тиб. як навъ бемории
наѓзак.
ЉАВШАНХОЙ ﺟﻮﺷﻦﺧﺎيкит. љавшаншикан,
ЉАДВАЛ а. ﺟﺪول1. хати рост, рањи хат дар ки-
љавшанфарсо.
тоб ё дафтар. 2. олате, ки ба воситаи он хати
ЉАВШАНШИКАН ﺟﻮﺷﻦﺷﻜﻦкит., ниг. љавшан- рост кашида мешавад. 3. намудор, наќша,
гузор. рўйхате, ки барои њисоби давомати кор,
дарс, иљрои кор ва бо тартиб нишон додани
ЉАЃАЛЛИЌ т. ﺟﻐﻠّﻖду болиштчаи намадї, ки
ваќт ва хусусияти чизњои дигар тартиб дода
аз ду тараф ба зери зин гузошта мешавад.
мешавад: љадвали дарс, љадвали имтињонот,
ЉАЃБУТ ﺟﻐﺒﻮتниг. љабѓат. љадвали машѓулият, љадвали кор, љадвали
њаракати автобус, љадвали зарб риёз. љадвали
ЉАЃИДАН ﺟﻐﻴﺪن1. саъю кўшиш кардан. 2. дам
зарб задани раќамњо; љадвал кашидан а) хат
задан; љаѓидан наёристан ёрои дам задан на-
кашидан; б) љадвали кор, дарс, машѓулият ва
доштан. 3. гуфт. кафидан, пора шудан, љаѓ
ѓ., тартиб додан.
ёфтан.
ЉАДВАЛБАНДЇ ﺟﺪولﺑﻨﺪي1. љадвал кашидан.
ЉАЃОЛА//ЧАЃОЛА ﭼﻐﺎﻟﻪ//ﺟﻐﺎﻟﻪ кит. дастае аз
2. ба воситаи кашидани хатњои уфуќї ва
– 577 ЉАЗ
амудї таќсим кардани замин, сохтмон ва ѓ. гўсфанд, баъд аз гудохтан (об кардан), љазза.
ба андозањои мушаххас. 3. гурўњбандї ва
ЉАЗАБА ﺟﺰﺑﻪгуфт. хашм, ѓазаб, ќањр, тундї;
таќсими иттилооти муайян ба шакли љадвал.
тарсондан, дўѓу пўписа.
ЉАДВАЛВОР ﺟﺪولوارљадвалмонанд, рост, ба
ЉАЗАБАДОР ﺟﺰﺑﻪدار1. сахтгир, љиддї. 2. пур-
сони љадвал.
хашм, хашмгин; тарсовар.
ЉАДВАЛДОР ﺟﺪولدارхати рост кашида, љадвал
ЉАЗАК ﺟﺰكноми иллат ва марази мурѓон аст,
кашидашуда (барои коре, машѓулияте,
ки бар асари он аз бехи пар то ба устухони
њисобе ва ѓ.).
онњо сўрох мешавад.
ЉАДВАЛКАШ ﺟﺪولﻛﺶ1. хаткаш, хати рост
ЉАЗАЪ а. ﺟﺰع1. бесабрї, бетоќатї, беќарорї;
кашанда. 2. наќшакаш, тарњсоз, лавњнигор.
нола ва зорї; љазау фазаъ гиряву зорї, оњу
ЉАДВАЛКАШЇ ﺟﺪولﻛﺸﻲамали мансуб ба љад- шеван. 2. тарс, бим. 3. илтимос, тазаррўъ, та-
валкаш. валло.
ЉАДВАЛСОЗЇ ﺟﺪولﺳﺎزيниг. љадвалбандї. ЉАЗБ а. ﺟﺬب1. ба худ кашидан, кашиш; ќувваи
љазби Замин. 2. кашиш (диќќатро), дилрабої,
ЉАДВОР ﺟﺪوارбот. решаи дармана.
љалб; љазб кардан (намудан) кашидан, ба худ
ЉАДД а. ﺟﺪниг. љад(д). љалб кардан.
ЉАДДА а. ه ﺟﺪмодаркалон, бибї. ЉАЗБА а. ﺟﺬﺑﻪкашиш, кашиши ќалбї; ањли
љазба сўфиён.
ЉАДИД а. ﺟﺪﻳﺪ1. кит. нав, тоза. 2. таър. пай-
рави њаракати љадидї, тарафдори љадидия. ЉАЗБКУНАНДА ﺟﺬبﻛﻨﻨﺪه1. сифати феълии
замони њозира аз љазб кардан. 2. љалбкунанда
ЉАДИДАН а. ً ﺟﺪﻳﺪاаз нав, такроран.
(ба худ), кашанда; дилрабо.
ЉАДИДИЯ а. ﺟﺪﻳﺪﻳﻪтаър. љараёни сиёсии бай-
ЉАЗБМАНД ﺟﺬبﻣﻨﺪгуфт. сахт азмкарда, касе
ни табаќањои буржуазияи мањаллї ва зиёиё-
ки бо азм ва ќатъият ба коре иќдом мекунад,
ни Осиёи Марказї, ки шиораш ислоњталабї
иштиёќманд.
буд.
ЉАЗЗАГИН//ЉАЗЗАГЇ ﺟﺰﮔﻲ// ﺟﺰّهﮔﻴﻦљаззадор,
ЉАДИДЇ ﺟﺪﻳﺪيниг. љадидия.
омехта ба чазза; нони љаззагин ноне, ки дар
ЉАДИДКУШЇ ﺟﺪﻳﺪﻛﺸﻲњаракат барои нест таркибаш љазза – порчањои равѓани дунба
кардани љадидон дар аморати Бухоро дар баъди бирёнро дорост.
солњои 1918-1920.
ЉАЗЗАДОР ﺟﺰّهدارниг. љаззагин.
ЉАДИДТАРОШ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺮاشон ки даъвои љадидї
ЉАЗЗАС ﺟﺰّسкалимаи таќлиди овоз; 1. садои
мекунад, он ки худро љадид нишон медињад.
бирён шудани чизе. 2. дард ё сўзиш кардани
ЉАДИР а. ﺟﺪﻳﺮшоён, сазовор, лоиќ. ягон узви баданро ифода мекунад: љаззас за-
дани гўшт дар ваќти бирён кардан, љаззас за-
ЉАДЇ а. ﺟﺪيнуљ. номи бурљи дањум аз бурљњои
да дард кардани даст ё љои дигари бадан.
дувоздањгонаи фалакї, ки Офтоб 22 декабр
то 21 январ ба он дохил мешавад, дар ЉАЗЗИН ﺟﺰّﻳﻦниг. љаззагин.
китобњои нуљуми ќадим ин бурљ ба шакли
ЉАЗЗЇ ﺟﺰّيгуфт. сўзиш ё дарди ногањонї; ди-
бузѓола тасвир шудааст, Бузѓола, Бузак.
лам љаззї карда монд.
ЉАДОВИЛ а. ﺟﺪاولљ. љадвал.
ЉАЗЗОБ а. ﺟﺬّاب кит. ба худ кашанда, љазб-
ЉАДР ﺟﺪرкит. девор. кунанда.
ЉАЗ фр. ﺟﺰмус. оркестри махсуси мусиќї, ки аз ЉАЗЗОБИЯТ ﺟﺬّاﺑﻴﺖон ки ва он чи хусусияти
асбобњои нафасї, тордор ва баландовоз ба худ љалб карданро дорад.
ташкил ёфтааст.
ЉАЗИЛ а. ﺟﺰﻳﻞ1. бисёр, фаровон. 2. бузург. 3.
ЉАЗ(З) ﺟﺰбоќимондаи бирёни равѓани дунбаи мањкам, устувор, дуруст.
ЉАЗ – 578
ЉАЗИР ﺟﺰﻳﺮ1. хушк (аз беобї), сўхта, бирён- ЉАЗОДИЊАНДА ﺟﺰادﻫﻨﺪه1. сифати феълии за-
шуда, хароб, валангор (замин). 2. гуфт. иф- мони њозира аз љазо додан. 2. он ки љазо
лос, чиркин; љазир кардан ифлос кардан. медињад.
ЉАЗИРА а. ﺟﺰﻳﺮهхушкї дар миёни об (хоњ хурд ЉАЗОДИЊЇ ﺟﺰا دﻫﻲљазо додан.
бошад хоњ калон), ки об аз њар сў онро ињота
ЉАЗОИЛ ﺟﺰاﻳﻞкњн. як навъ тўпи љангии
кардааст.
ќадима, ки ба асп ё шутур баста аз љое ба љое
ЉАЗИРАВЇ ﺟﺰﻳﺮويмансуб ба љазира. мебурданд ва кор мефармуданд: тўпи љазоил.
ЉАЗИРАГЇ ﺟﺰﻳﺮﮔﻲмансуб ба љазира; воќеъ дар ЉАЗОИР I ﺟﺰاﺋﺮниг. љазоил.
љазира: давлати љазирагї.
ЉАЗОИР II а. ﺟﺰاﻳﺮљ. љазира.
ЉАЗИРАНИШИН ﺟﺰﻳﺮهﻧﺸﻴﻦсокини љазира, ањ- ЉАЗОИР III ﺟﺰاﻳﺮноми яке аз оњангњои
ли љазира.
мусиќии тољикї.
ЉАЗМ а. ﺟﺰمќарори ќатъї, ќарори њатмї;
ЉАЗОЇ ﺟﺰاﺋﻲ1. љиноятї: ќонуни љазої. 2.
ќатъият, љиддият; азми љазм азми ќатъї,
ќасдгирї, ќасос.
ќасди љиддї, хоњиши ќатъї; љазм кардан аз-
ми љиддї намудан, ќатъиян ќарор додан. ЉАЗОНОМА ﺟﺰاﻧﺎﻣﻪ1. таър. ќарори ќозї барои
љазо. 2. фармони хаттии љазо.
ЉАЗМАНД ﺟﺰﻣﻨﺪгуфт., ниг. љазбманд; хари-
дори љазманд харидори бисёр толиб, харидо- ЉАЗР I а. ﺟﺬر1. бех, реша. 2. риёз. ададест, ки
ри бисёр бораѓбат ва иштиёќманд. онро ба худаш зарб мезаданд, масалан, ада-
ди се ба худаш зарб шавад, адади нўњ њосил
ЉАЗМЇ ﺟﺰﻣﻲќатъї, љиддї, устувор, њатмї:
мешавад, ки ин се љазри нўњ аст: љазри мука-
ваъдаи љазмї; иродаи љазмї.
аб, љазри мураббаъ; љазр гирифтан аз реша
ЉАЗО а. ﺟﺰا1. мукофоти бадї, сазои кори бад ё баровардан.
гуноње; подош, музд; љазои олї, љазои марг
ЉАЗР II а. ﺟﺰر1. љуѓр. кам шудан ва аз соњил
њукми ќатл; рўзи љазо а) рўзи азобу
дур рафтани оби бањр бо таъсири ќувваи
машаќќат, рўзи сазодињї, рўзи њисобот ба-
кашиши Офтобу Моњ, ки дар шабонарўз ду
рои кирдорњои худ; б) д. рўзи ќиёмат, рўзи
бор такрор меёбад; муќоб. мад(д). 2. маљ.
мањшар, рўзи њисоби бандагон аз кардаи худ
пасту баланд шудани чизе.
назди Худо; љазо гирифтан ба љазо расидан,
ба љазо мањкум шудан; љазо дидан ба љазо ЉАЗ-ЉАЗ ﺟﺰﺟﺰгуфт. дард, озор (аз сўхтани
расидан барои кори кардаи худ; љазо додан ягон узви бадан ё газак гирифтани љароњате):
сазо додан барои кору кирдори бад; љазои љаз-љаз сўхтан.
касеро додан барои кирдораш ба љазо расо-
ЉАЗЪ а. ﺟﺰع1. навъе аз сангњои ороишї, ки
нидан; љазои худро дидан ба љазои кори бади
сафеду сиёњ аст ва мўњраи сулаймонї ё яманї
кардаи худ расидан; љазо кашидан љазо ди-
њам номида мешавад. 2. маљ. чашм; љазъи
дан; ба љазо гирифтор кардан ба љазо расони-
дида киноя аз чашм.
дан; ба љазои худ расидан барои амали бад
сазои худро дидан; ба љазояш расондан ба ЉАЙБ а. ﺟﻴﺐ1. кисаи либос, кисаи баѓалї; аз
љазои муносибаш гирифтор кардан. 2. љайби худ пул додан пули худро сарф кардан.
љаримаи наќдї. 2. гиребон, гиребони курта.
ЉАЗОБИНЇ ﺟﺰا ﺑﻴﻨﻲљазо дидан, мањкум шудан ЉАЙБЇ ﺟﻴﺒﻲкисагї: соати љайбї.
ба љазо.
ЉАЙЛИЌ т. ﺟﻴﻠﻖболиштакњои махсус, ки аз ду
ЉАЗОГИРЇ ﺟﺰاﮔﻴﺮي љазо гирифтан, љазо ди- тарафи зини асп мемонанд, чиргї, араќчини
дан. асп; муќ. љаѓаллиќ.
ЉАЗОГОЊ ﺟﺰاﮔﺎهтаър. љои ќатл, љои љазо. ЉАЙЛОВ ﺟﻴﻼو гуфт. чарогоњ, љои
чорпочаронї.
ЉАЗОДИДА ﺟﺰا دﻳﺪهон ки ба љазо мањкум шу-
дааст. ЉАЙРА ﺟﻴﺮه зоол. љонвари ширхора аз гурўњи
– 579 ЉАМ
хояндањо, ки пушту пањлўяш бо хорњои ЉАЛЇ а. ﺟﻠﻲкит. равшани калон-калон (дар
сўзанмонанд ињота шудааст. бораи хат); хати љалї; ќалами љалї ќалами
махсус, ки бо он хати љалї менавиштанд ё
ЉАЙРОН ﺟﻴﺮانзоол. як навъи оњу.
машќ мекарданд.
ЉАЙШ а. ﺟﻴﺶкњн. лашкар, ќўшун.
ЉАЛЛА а. ﻞ ﺟ:Худои азза ва љалла Худованди
ЉАЙЪАТ а. ﺟﻴﻌﺖомада расидан, ворид шудан. бузургу олї.
ЉАЛ ﺟﻞкит. парандаи хушовоз аз хонаводаи ЉАЛЛОБ а. ﺟﻼّبкасе, ки молњоро харида бо
гунљишкњо, ки аз гунљишк бузургтар ва аз фоидааш ќимат мефурўшад, аз ќабили
сор хурдтар аст, чаковак, нору. говљаллоб, гўсфандљаллоб, мавизљаллоб ва ѓ.
ЉАЛАБ I ﺟﻠﺐ1. ѓалоѓула, ѓавѓо. 2. аспљаллоб, ЉАЛЛОБЇ ﺟﻼّﺑﻲчизњоро арзон харида бо фои-
гўсфандљаллоб, он ки барои фоида аспу дааш ќимат фурўхтан, кор ва амали шахси
гўсфанд ва ѓ. харида мефурўшад. љаллоб: љаллобї кардан.
ЉАЛАБ II а. ﺟﻠﺐзани бадахлоќ, ќањба, ЉАЛЛОД а. ﺟﻼّد1. касе, ки њукми куштанро ба
фоњиша; руспї. иљро мерасонад, одамкуши расмї (дар
даврањои пешин). 2. маљ. ситамгар, золими гу-
ЉАЛАБЇ ﺟﻠﺒﻲњилагарї, бадљинсї, фоњиша-
заро.
гарї, бадахлоќї, руспигарї.
ЉАЛЛОДЇ ﺟﻼّدي1. мансуб ба љаллод: теѓи
ЉАЛАБХОНА ﺟﻠﺐﺧﺎﻧﻪ фоњишахона, руспихо-
љаллодї, кори љаллодї. 2. амали љаллод,
на.
шуѓли љаллод. 3. маљ. берањмї, ситамгарї,
ЉАЛАСА а. ﺟﻠﺴﻪмаљлис, љамъомад. љафокорї, хунхорї.
ЉАЛБ а. ﺟﻠﺐљазб, кашиш, кашидан ба сўи худ; ЉАЛО а. ﺟﻼниг. љило II.
љалб кардан (намудан) касеро љазб намудан,
кашидан (ба иљрои вазифае); диќќат љалб
ЉАЛОДАТ а. ﺟﻼدت чустї, чолокї, далерї,
љасорат.
кардан ба чизе диќќат додан, диќќат љазб
кардан ба чизе; диќќат љалб шудан диќќат ЉАЛОЛ а. ﺟﻼل1. бузургї, бузургворї. 2. иззат,
равона шудан ба чизе. шавкат; чоњу љалол мартаба ва базургї.
ЉАЛБКУНАНДА ﺟﻠﺐﻛﻨﻨﺪه1. сифати феълии ЉАЛОЛАТ а. ﺟﻼﻟﺖ кит. бузургї, шукўњ, аза-
замони њозира аз љалб кардан. 2. љазбкунанда, мат.
кашанда (ба худ, ба ягон чизи дигар).
ЉАЛОЛАТМАОБ ﺟﻼﻟﺖﻣﺄبљаноб, њазрат.
ЉАЛВИЗ ﺟﻠﻮﻳﺰкит. муфсид, ѓаммоз.
ЉАЛОЉИЛ а. ﺟﻼﺟﻞљ. љулљул.
ЉАЛЃЎЗА ﺟﻠﻐﻮزهѓўзаи дарахти санавбар, уму-
ЉАЛОЉИН ﺟﻼﺟﻴﻦгуфт. пиразани фартути
ман ѓўзаи дарахтони сўзанбарг, чалѓўза.
баднамои њилагар: кампири љалољин.
ЉАЛД а. ﺟﻠﺪкит. чусту чолок, чобуку чаќќон;
зирак.
ЉАЛОЉИНКАМПИР ﺟﻼﺟﻴﻦﻛﻤﭙﻴﺮ кампири ља-
лољин.
ЉАЛДЇ ﺟﻠﺪي1. чобукї, чаќќонї; зиракї. 2.
ЉАЛОЉУЛ а. ﺟﻼﺟﻞ1. њалќачањои оњанин, ки
тезї, тундї.
гирдогирди чанбари доира овехта мешавад.
ЉАЛДКОР ﺟﻠﺪﻛﺎرтезкор, зудкор, чаќќон. 2. зангўлачањое, ки ба тасмаи гардани шутур
ё асп баста мешавад, ё раќќосагон ба дасту
ЉАЛДУ ﺟﻠﺪوтўњфа, подош, ато; њадяи молї аз
пои худ мебанданд.
тарафи амалдори олї, инъом.
ЉАЛЊУНДЇ ﺟﻠﻬﻨﺪيниг. љулњундї.
ЉАЛИДИЯ а. ﺟﻠﺪﻳﻪзуљоља; адасї.
ЉАМАЛ а. ﺟﻤﻞшутури нар.
ЉАЛИЛ а. ﺟﻠﻴﻞбузург, азим, мўњтарам.
ЉАМАЛЃА ﺟﻤﻠﻐﻪгуфт. воситањои таъмини
ЉАЛИС а. ﺟﻠﻴﺲ кит. њамнишин, њамсўњбат;
рўзгор, харљу ташвиши оила; љамалѓа каши-
рафиќ.
ЉАМ – 580
дан хонаводаро таъмин кардан, дар ташви- ЉАМ(М)ОШ а. ﺟﻤﺎشкит. 1. шўх. 2. фусункор
ши воситањои рўзгузаронї шудан. (бештар њамчун сифати мањбуб ё чашми ў).
ЉАМБЎС ﺟﻤﺒﻮسгуфт. як навъ пойафзор. ЉАМР а. ﺟﻤﺮисми љомеъ ахгарњо, лахчањо.
ЉАМЕАН а. ً ﺟﻤﻴﻌﺎниг. љамъан. ЉАМРА а. ﺟﻤﺮهоташпора, лахча, ахгар.
ЉАМЕЪ а. ﺟﻤﻴﻊњама, њамагї, љамоат, мардум. ЉАМЎЊ а. ﺟﻤﻮحкит. якрања, якрав, саркаш,
инодкор, гарданшах.
ЉАМИЛ а. ﺟﻤﻴﻞ хушрў, зебо, соњибљамол,
некўсурат. ЉАМШЕДЇ ﺟﻤﺸﻴﺪي:базми љамшедї; базми
пурдабдаба, базми бошукўњ.
ЉАМИЛА ﺟﻤﻴﻠﻪмуаннаси љамил; зан ё духтари
хушрўй. ЉАМЪ а. ﺟﻤﻊ1. фароњам, гирду ѓун: њама љамъ
будан. 2. ѓундоштан, тўб кардан. 3. гурўње аз
ЉАМИЛЇ ﺟﻤﻴﻠﻲзебої, хушрўї.
мардум, љамоат: гузаштани љамъе аз кўча. 4.
ЉАМОА а. ﺟﻤﺎﻋﻪ1. гурўњ, тўда, гурўњи мардум. њама, умум; љамъе гурўње, љамоате; љамъ гар-
2. гурўњи талабагони дар як љо тањсил- дидан ѓун шудан, гирд омадан; љамъ кардан
кунанда дар мадрасањои собиќ. 3. табаќа, фароњам овардан, гирд овардан; љамъ ома-
тоифа, ќабила. 4. дењшўро, дењањое, ки тобеи дан фароњам омадан, ѓун шудан, тўб шудан
як дењшўроанд: идораи љамоа, раиси љамоа, ба як љо; љамъ шудан гирд омадан, ѓун шу-
котиби љамоа. дан; аќлу њуш љамъ кардан њушёр шудан;
њавоси худро љамъ кардан осуда ва ором шу-
ЉАМОАТ а. ﺟﻤﺎﻋﺖ 1. ниг. љамоа. 2. љамъият,
дан, њушёр шудан; хотири љамъ осуда, бе
умум.
ташвиш, бе нигаронї ва ошуфтагии хотир;
ЉАМОАТЇ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ1. мансуб ба љамоат. 2. хотир љамъ кардан осуда будан, безобита
љамъиятї, умумї: вазифаи љамоатї, кори нашудан. 5. риёз. яке аз чор амали њисоб, аф-
љамоатї. зудани як адад ба адади дигар, зам кардани
ду ва ё чанд адад ба якдигар. 6. грам. алома-
ЉАМОД а. ﺟﻤﺎدкит. чизи бељон, санг, маъдан,
ти љамъ дар забони тољикї бо «-он» ва «-њо»
канданињои ѓайриорганикї.
ифода мегардад; муќоб. танњо.
ЉАМОДОТ а. ﺟﻤﺎداتљ. љамод; чизњои бељон,
ЉАМЪАН а. ً ﺟﻤﻌﺎ1. ба тарзи љамъ, дар њолати
сангњо, маъданњо; ѓайри њайвонот ва набо-
љамъ кардан. 2. њамагї, якљоя.
тот: олами љамодот.
ЉАМ(М)ОЗА а. ﺟﻤﺎزهшутури тезрафтор.
ЉАМЪБАНДЇ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي грам. љамъ бастани ка-
лима.
ЉАМОЛ а. ﺟﻤﺎل1. хушрўї, зебої, њусн; хубии
ЉАМЪБАСТ ﺟﻤﻊﺑﺴﺖ1. љамъ кардан. 2. натиља,
сурат ва сират; њусну љамол зебої, хушрўии
хулоса: љамъбасти корњои яксола; љамъбаст
комил. 2. маљ. рўи зебо, чењраи тобону ду-
кардан а) њисоб кардан, шумурда хулоса
рахшон; љамоли љањоноро чењраи тобон, рўи
кардан; б) натиља баровардан, ба як натиља
зебо.
омадан, хулоса баровардан аз кори карда-
ЉАМОЛАК ﺟﻤﺎﻟﻚкокули сохтаи абрешимї ё шуда ё фикрњои гуногун.
аз чизњои дигар бофта, ки ба мўй баста ба
пушт мепартоянд: љамолак бофтан, ба мўй
ЉАМЪБАСТЇ ﺟﻤﻊﺑﺴﺘﻲљамъбаст шуда,
натиљагї: маълумоти љамъбастї.
љамолак андохтан.
ЉАМЪБАСТКУНАНДА ﺟﻤﻌﺒﺴﺖﻛﻨﻨﺪهниг. чамъ-
ЉАМОЛАККОКУЛ ﺟﻤﺎﻟﻚﻛﺎﻛﻞкокулњои љамо- бастї; он ки ё он чи љамъбасти коре ё амале
лакдор.
бошад.
ЉАМОЊИР а. ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ1. љ. љумњур; мардуми би-
ЉАМЪБАСТШАВАНДА ﺟﻤﻌﺒﺴﺖﺷﻮﻧﺪهон чи
сёр, умум. 2. љумњуриятњо, давлатњо; Идти-
натиљааш дар якљоягї маълум шавад.
њоди Љамоњири Шўравї таър. давлати
шўравии собиќ, ки аз иттињоди 15 љумњурї ЉАМЪБАСТШУДА ﺟﻤﻌﺒﺴﺖ ﺷﺪهниг. љамъбастї.
иборат буд.
– 581 ЉАН
ЉАМЪДАСТЇ ﺟﻤﻌﺪﺳﺘﻲмуттафиќї, ањлона, гирдомада: одамони љамъомада љамъ-
дастаљамъї: бо љамъдастї кор кардан. омадагон.
ЉАМЪИЉАМЪ ниг. љамъулљамъ. ЉАМЪОМАДГОЊ ﺟﻤﻊآﻣﺪﮔﺎه1. љои љамъ ома-
дан, љои љамъ шудан. 2. маљлисгоњ, мањфил.
ЉАМЪИЯТ а. ﺟﻤﻌﻴﺖ1. маљмўи мардум, ки дар
шароити муайяни тараќќиёти таърихї дар ЉАМЪУЛЉАМЪ а. ﺟﻤﻊاﻟﺠﻤﻊ1. љамъи умумї,
асоси тарзи истењсоли неъматњои моддї ва љамъиљамъ, њосили умумии љамъ, њамагї:
муносибатњои муайяни истењсолї ба њам љамъулљамъи даромад. 2. бо аломати љамъ
омадаанд, љомеа: љамъияти ибтидої, љамъ- овардани калимае, ки худаш дар шакли љамъ
ияти ѓуломдорї, љамъияти феодалї. 2. гурўњи бошад; мас., ахбор-ахборот.
одамон, ки аз рўи маќсад, манфиат, ихтисос
ЉАМЪШАВАНДА ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪه1. сифати феълии
ё ягон љињати дигар љамъ омадаанд, созмон:
замони њозира аз љамъ шудан. 2. риёз. ададе,
љамъияти ихтиёрї, љамъияти сањомї,
ки ба адади дигар љамъ мешавад.
љамъияти китобдўстон. 3. доираи одамон, ки
бо умумияти шароити иљтимої, баромад ва ЉАНБ а. ﺟﻨﺐпањлу, тараф: андар љанби…, ба
мансубияти табаќавї муайян шудааст: љанби…
љамъияти коргарон. 4. нуфус, ањолии шањре ё
ЉАНБА а. ﺟﻨﺒﻪхислат ва хусусиятњои хос, си-
мањаллае. 5. гурўњ, тўда, доира, ињота:
фат; асос.
љамъияти дўстон; љамъияти хотир хотири
љамъ. ЉАНВАР ﺟﻨﻮرниг. љонвар.
ЉАМЪИЯТЇ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲмансуб ба љамъият; љанг ﺟﻨﮓ1. асоси замони њозира аз љангидан. 2.
љамоатї, иљтимої, умумї: афкори љамъиятї, љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
вазифаи љамъиятї, идорањои љамъиятї, кори маънии љанганда: хурўсљанг, сагљанг…
љамъиятї, моликияти љамъиятї, сохти
ЉАНГ ﺟﻨﮓ1. њарб, набард, муњориба байни
љамъиятї, таќсимоти љамъиятии мењнат,
ду тарафи мутаќобил, задухўрд ва кушоку-
илмњои љамъиятї; љамъиятї кардан барои
шии ду лашкари тарафњо ё давлатњои ба њам
истифодаи умум якљоя кардан.
муќобил. 2. бо њам дастбагиребон шудан ва
ЉАМЪИЯТШИНОС ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎسон ки ба омў- њамдигарро дашному њаќорат додани ду кас
зиши илмњои љамъиятї машѓул аст, он ки ё ду гурўњ, занозанї ва задухўрди ду њайвон
дар шинохти љамъият собиќаю салиќа дорад, бо њам. 3. љабња, фронт. 4. дашном, сарза-
љомеашинос. ниш, носазо: љангу сарзаниш; љанги беяроќ
ниг. љанги сард; Љанги Бузурги Ватанї љанги
ЉАМЪИЯТШИНОСЇ ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲилмњое, ки
халќи шўравї дар солњои 1941-1945 ба
соњањои гуногуни љамъиятро меомўзанд,
муќобили Олмони фашистї; љанги дохилї
љомеашиносї: илмњои љамъиятшиносї.
љанги байни гурўњњои ба њам муќобили як
ЉАМЪЇ ﺟﻤﻌﻲњамагї, дастаљамъона. мамлакат; љанги дастбагиребон бо душман
омехта шуда љангидан, љанги тан ба тан;
ЉАМЪКУНАНДА ﺟﻤﻌﻪﻛﻨﻨﺪه1. сифати феълии
љанги дањонакї љанљолу хархашаи лафзї,
замони њозира аз љамъ кардан. 2. он ки
дашномдињї (якдигарро); љанги ѓоратгарона;
чизњоро љамъ мекунад, гирдоваранда.
љанги кўчагї љанге, ки дар кўчањо бурда ме-
ЉАМЪОВАРЇ ﺟﻤﻊآوري1. љамъ кардан, љамъ шавад; љанги маѓлуба ба њам омехта бо якди-
овардан, гирд овардан, ѓун кардан. 2. гар задухўрд ва кашокаш кардани ду лашкар
ѓундоштан, бардоштан, чидан: љамъоварии (ду тараф); љанги сард низоъ ва душманї
пахта, љамъоварии ѓалла, љамъоварии њосил. кардан бе кор фармудани аслиња, хархаша ва
кашмакаши сиёсї; љанги синфї љанги байни
ЉАМЪОМАД ﺟﻤﻊآﻣﺪ1. љамъ омадан, љамъ шу-
синфњои љамъият, муборизаи синфї; љанги
дан, дар як љо ѓун шудан: љойњои љамъомади
тан ба тан љанги якка ба якка, љанги даст ба
мардум. 2. нишаст, маљлис, мањфил;
гиребон; љанги хунин задухўрди хунин, љанги
љамъомади дўстон.
сахт; љанги њамватанї ниг. љанги дохилї;
ЉАМЪОМАДА ﺟﻤﻊآﻣﺪه љамъшуда, ѓундошта, љанги љањонї љанге, ки як ќатор давлатњоро
ЉАН – 582
ба гирдоби худ кашида бошад; љангу љанљол љангалї, парандагони љангалї.
кашмакашу хархашаи байни ду тараф, ду
ЉАНГАЛНИШИН ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﻴﻦон ки дар љангал
кас; љангу љидол а) њарбу зарб, муњориба; б)
зиндагї мекунад, сокини љангал, бошандаи
мубориза; в) хархаша, кашмакаш; машќи
љангал.
љанг машќи љанг кардан, тамрини љанг,
омўхтани тариќањои љанг; љанг андохтан ду ЉАНГАЛПАРВАР ﺟﻨﮕﻞﭘﺮورон ки нигоњубини
тараф ё ду касро љанг кунондан ду тараф ё ду љангал бар дўши ўст, посбони љангал, парва-
касро, боиси љанги ду тараф гардидан (беш- рандаи љангал.
тар бо иѓво); љанг кардан а) муњориба кар-
ЉАНГАЛПАРВАРЇ ﺟﻨﮕﻞﭘﺮوريљангал парва-
дан, љангидан (бо силоњ); б) ба якдигар да-
риш кардан, љангал рўёндан, сабзондани
рафтодан, занозанї кардан, њамдигарро
љангал.
дашном додан, хархашаи лафзї кардан; в)
љанљол кардан, сарзаниш ва маломат кардан ЉАНГАНДОЗЇ ﺟﻨﮓاﻧﺪازيљанг андохтани ду
(касеро); љанг хезондан љанљол бардоштан; тараф ё ду кас, љанг хезондан байни ду тараф
боиси љанг ва хархаша гардидан; ба љанг да- ё ду кас, низоъандозї.
ромадан ба њарбу зарби байни давлатњо до-
ЉАНГАРА ﺟﻨﮕﺮه1. одам ё њайвоне, ки бе љанг
хил шудани давлате, љанг сар кардан.
истода наметавонад, касе ё њайвоне, ки
ЉАНГАЛ ﺟﻨﮕﻞ1. дарахтзори зич ва ба њам пе- њамеша майли љангидан дорад: бачаи
чида, беша; љангали дарахтони сўзанбарг, љангара, тагали љангара. 2. љанљолї,
љангали касногузар, хољагии љангал, саноати серѓавѓо, серхархаша.
љангал; пул бошад, дар љангал шўрбо (маќ.).
2. як хел растании паттагии хордор, ки
ЉАНГАРАГЇ ﺟﻨﮕﺮﮔﻲ љангара будан, љанљолї
будан.
хорњои тез дорад.
ЉАНГАРОС ﺟﻨﮕﺮاسкалимаи таќлиди овоз, ки
ЉАНГАЛБОН ﺟﻨﮕﻞﺑﺎنпосбони љангал, бони-
афтида овоз баровардани чизњои филизї ва
кунандаи љангал.
тунукагиро мефањмонад.
ЉАНГАЛБОНЇ ﺟﻨﮕﻞﺑﺎﻧﻲшуѓл ва амали
ЉАНГАР-ЉУНГУР ﺟﻨﮕﺮﺟﻨﮕﺮкалимаи таќлиди
љангалбон; бонї кардани љангал.
овоз, ки садои зангўла ё чизњои ба ин монан-
ЉАНГАЛБУРЇ ﺟﻨﮕﻞﺑﺮي буридани дарахтони дро ифода мекунад.
љангалї.
ЉАНГАФЗОР ﺟﻨﮓاﻓﺰارвасилањои љангї,
ЉАНГАЛДАШТ ﺟﻨﮕﻞدﺷﺖ љуѓр. даште, ки љан- воситањои размї, силоњу яроќ, аслиња.
гал дорад.
ЉАНГАФРЎЗ ﺟﻨﮓاﻓﺮوزон ки боиси љанг ме-
ЉАНГАЛДАШТЇ ﺟﻨﮕﻞدﺷﺘﻲњар чизи мансуб ба шавад, афрўзандаи љанг.
љангалдашт.
ЉАНГБОЗЇ ﺟﻨﮓﺑﺎزي1. љанг кардан ба тариќи
ЉАНГАЛДОР ﺟﻨﮕﻞدارљое, ки љангал дорад; бозї. 2. ба ду тараф људо шуда, ба таќлид бо
дорандаи љангал, љангалбон, љангалпарвар. њам љангидани бачањо.
ЉАНГАЛДОРЇ ﺟﻨﮕﻞداريнигоњубини љангал, ЉАНГВАР ﺟﻨﮓور1. љангхоњ. 2. сарбоз, аскар,
љангалпарварї. марди љангї.
ЉАНГАЛЁЛ ﺟﻨﮕﻞﻳﺎلдорои ёли дарозу зич, ки ЉАНГГОЊ ﺟﻨﮕﮕﺎهљои љанг, майдони љанг,
нисбат ба асп ё шер истифода мешавад. набардгоњ, мањали муњориба.
ЉАНГАЛЗОР ﺟﻨﮕﻞزارљое, ки љангали бисёр ЉАНГДИДА ﺟﻨﮓدﻳﺪهиштирокдори љанг, дар
дорад, љои дарахтони буттагї, бешаи дарах- љанг таљрибањосилкарда, љангозмуда.
тони хордор.
ЉАНГДЎСТ ﺟﻨﮓدوﺳﺖ1. љангхоњ. 2. љангара.
ЉАНГАЛИСТОН ﺟﻨﮕﻠﺴﺘﺎنниг. љангалзор.
ЉАНГИДАН ﺟﻨﮕﻴﺪن1. љанг кардан, њарб наму-
ЉАНГАЛЇ ﺟﻨﮕﻠﻲмансуб ба љангал; рўида дар дан, набард кардан, дар љанг ширкат кардан.
љангал, бошанда дар љангал: буттањои 2. занозанї кардан, дастбагиребон шудан; бо
– 583 ЉАН
дандону нохун љангидан сахт љангидан, то љўёна.
охирин ќуввати худ љангидан; бо њам
љангидан бо њам љанљол кардан, бо њам сите-
ЉАНГХОЊ ﺟﻨﮓﺧﻮاه љангљў, љангталаб, љан-
гара.
зидан.
ЉАНГХОЊЇ ﺟﻨﮓﺧﻮاﻫﻲљангљўї, љангталабї.
ЉАНГЇ ﺟﻨﮕﻲ1. мансуб ба љанг: кулоњи љангї,
лавозимоти љангї, нишони љангї, таљрибаи ЉАНГХОЊОНА ﺟﻨﮓﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ љангталабона,
љангї, техникаи љангї. 2. љанговар, мубориз: љангљўёна.
љавонони љангї. 3. љангара, љангљў: хурўси
ЉАНГЉЎ(Й) ( ﺟﻨﮓﺟﻮ)ي1. љангхоњ, љангталаб;
љангї. 4. љанговарї, њарбї: мањорати љангї.
муќоб. сулњљў. 2. бањонаталаб барои љанг
5. њолати нооштї будани ду кас, ногап буда-
кардан бо касе.
ни ду кас; љангї будан ногап будан; љангї
шудан ногап шудан, ќањрї шудан. ЉАНГЉЎЁНА ﺟﻨﮓﺟﻮﻳﺎﻧﻪдар њолати љангљўї,
љангталабона: сиёсати љангљўёна.
ЉАНГКУНАНДА ﺟﻨﮓﻛﻨﻨﺪهниг. љангї 2. 3.
ЉАНГЉЎЇ ﺟﻨﮓﺟﻮﺋﻲ1. љангхоњї, љангталабї.
ЉАНГНОДИДА ﺟﻨﮓﻧﺎدﻳﺪهбе таљрибаи љангї,
2. љанљолкобї, хархашаталабї, бањона коф-
дар љанг набуда.
тан ба љанг: љангљўї кардан.
ЉАНГНОМА ﺟﻨﮕﻨﺎﻣﻪкитоб ё асаре, ки дар он
ЉАНДА ﺟﻨﺪهниг. жанда.
љангњо тасвир шудаанд, китоби корномањои
љангї: љангномаи Рустам, љангномаи Абу- ЉАНДАЛА ﺟﻨﺪﻟﻪљидду љањд, саъю кўшиш;
муслим. љандала кардан (намудан) кўшиш кардан.
ЉАНГНОМАХОНЇ ﺟﻨﮕﻨﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﻲхондани ки- ЉАНДАПЎШ ﺟﻨﺪهﭘﻮشниг. жандапўш.
тоби љангнома, ќироати љангномањо.
ЉАНИБА(Т) а. ﺟﻨﻴﺒﺖ// ﺟﻨﻴﺒﻪкит. асп; аспи
ЉАНГОВАР ﺟﻨﮓآور1. аскар, сипоњї, сарбоз, кўтал, аспи етакї (бештар аспи махсуси
марди љангї, муборизи майдони љанг. 2. му- подшоњ); аспи радиф, аспе, ки саворон
бориз, шуљоъ, диловар дар њама корњо. њамроњи худ мебаранд.
ЉАНГОВАРЇ ﺟﻨﮓآوريљанговар будан, ќањ- ЉАНИБАБАР ﺟﻨﻴﺒﻪﺑﺮкит. барандаи љаниба,
рамонї, шуљоат, далерї (дар љанг). љанибаткаш, мирохур; саис.
ЉАНГОВАРОНА ﺟﻨﮓآوراﻧﻪба тарз ва рафтори ЉАНИБАТДОР ﺟﻨﻴﺒﺖدارниг. љанибаткаш: љани-
љанговар, ба тарзи љангї ва љанговарї; батдори нури субњгоњї киноя аз Офтоб.
корнамоињои љанговарона; рўњи љанговарона.
ЉАНИБАТКАШ ﺟﻨﻴﺒﺖﻛﺶкит. мирохур, саис.
ЉАНГОЗМО(Й) (ﺟﻨﮓآزﻣﺎ)ي љанговари ботаљ-
ЉАНИН а. ﺟﻨﻴﻦ1. бачае, ки дар шиками модар
риба.
аст. 2. маљ. ибтидои њар чиз, оѓози њар чиз.
ЉАНГОЗМУДА ﺟﻨﮓآزﻣﻮدهљангдида, дар љанг
ЉАНИНДОН ﺟﻨﻴﻦدانљои љанин дар шикам, ба-
иштироккарда.
садон, рањмадон.
ЉАНГОНДАН ﺟﻨﮕﺎﻧﺪنшакли бавоситаи љанги-
ЉАНИНДОР ﺟﻨﻴﻦدارзан ё њайвоне, ки дар ши-
дан; љанг андохтан (ду касро), боиси љанг
кам љанин дорад.
шудан.
ЉАНИНЇ ﺟﻨﻴﻨﻲ1. дар њолати љанин будан. 2.
ЉАНГСИГОЛ ﺟﻨﮓﺳﮕﺎلљангандеш, љангљўй.
маљ. шакли ибтидої, њолати оѓози њар чиз:
ЉАНГСОЗ ﺟﻨﮓﺳﺎز он ки омодаи љанг аст, дар њолати љанинї.
љангхоњ.
ЉАНИНШИНОС ﺟﻨﻴﻦﺷﻨﺎسтиб. мутахассиси
ЉАНГТАЛАБ ﺟﻨﮓﻃﻠﺐљангхоњ, љангљў. илми љаниншиносї, эмбриолог.
ЉАНГТАЛАБЇ ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﻲамалу хислати ЉАНИНШИНОСЇ ﺟﻨﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲтиб. илм дар бо-
љангталаб, љангталаб будан. раи пайдоиш ва афзоиши љанин, эмбри-
ология.
ЉАНГТАЛАБОНА ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﺎﻧﻪљангхоњона, љанг-
ЉАН – 584
ЉАННАТ а. ﺟﻨّﺖ1. ниг. бињишт. 2. маљ. макони ЉАНЉОЛЇ ﺟﻨﺠﺎﻟﻲ1. масъалае, ки дар атрофи
озодї ва хушбахтї. он низоу хархаша меравад, бањснок: масъа-
лаи љанљолї. 2. љанљолбардор, љанљол-
ЉАННАТЇ ﺟﻨّﺘﻲ1. мансуб ба љаннат. 2. лоиќи
хезонанда, он ки њамеша майли љанљол кар-
љаннат; одами љаннатї одами пок ва бегуноњ.
дан дорад. 3. љанљолї, он ки љанљол мекунад:
ЉАННАТКАДА ﺟﻨّﺖﻛﺪهљой монанди љаннат. одами љанљолї.
ЉАННАТМАКОН ﺟﻨّﺖﻣﻜﺎنниг. љаннатї 2. ЉАНЉОЛТАЛАБ ﺟﻨﺠﺎلﻃﻠﺐљанљолї, љанљол-
хоњ, пархошгар.
ЉАНОБ I а. ﺟﻨﺎبкалимае, ки барои иззату
эњтиром нисбат ба касе гуфта мешавад, ЉАР(Р) а. ﺟﺮ1. кашиш, кашидан ба сўи худ;
њазрат: љаноби олї. љарри саќил а) асбоб барои бардоштан ё ка-
шидани борњои вазнин; б) књн. механикаи
ЉАНОБ II а. ﺟﻨﺎبкит. остона.
назарї. 2. грам. њаракати зер, касра.
ЉАНОБАТ а. ﺟﻨﺎﺑﺖд. њолати пеш аз ѓусл,
ЉАР ﺟﺮ1. љои чуќури ба љўи калон монанд, ки
љунубї, нопокї, нопокии пас аз љимоъ ва
аз кофтани об, фурўравии замин ва ѓ. њосил
эњтилом, ки барои тоза шудан аз он ѓусл за-
шудааст, чуќурињои табиии замин; љар кар-
рур аст.
дан аз баландї ба поён андохтан (касе, чизе-
ЉАНОЗА а. ﺟﻨﺎزه1. мурда, љасади мурда. 2. то- ро); љар шудан ба зер афтидан, аз баландї ба
бут бо љасади мурда. поён ѓелида афтодан. 2. хандаќ.
ЉАНОЗАХОНЇ ﺟﻨﺎزهﺧﻮاﻧﻲ д. хондани намози ЉАРАБ а. ﺟﺮبяке аз беморињои пўст, хориш.
љаноза.
ЉАРАЁН а. ﺟﺮﻳﺎن1. љорї шудан, равон шудан:
ЉАНОН а. ﺟﻨﺎنкит. дил, ќалб. љараёни об, љараёни хун, љараёни њаво. 2. гу-
зориш, мурур, рафт; љараёни воќеа; љараён
ЉАНОЊ а. ﺟﻨﺎح1. бол, ќаноти паранда. 2. ќисми
доштан гузаштан, љорї будан, давом ёфтан.
пањлўии лашкар, яке аз ду тарафи лашкар, ки
3. њаракат, амалиёт, равия: љараёни нави
маймана ё майсара мебошад.
адабї.
ЉАНОЊАЙН а. ﺟﻨﺎﺣﻴﻦду пањлуи лашкар; май-
ЉАРАЁНГОЊ ﺟﺮﻳﺎنﮔﺎهљои љараёни чизе, маљро:
мана ва майсара.
љараёнгоњи дарё, љараёнгоњи об.
ЉАНОЊЇ ﺟﻨﺎﺣﻲњ. мансуб ба љаноњ 2.
ЉАРАЌЌА ﺟﺮﻗّﻪљастани оташ, ба њаво љањи-
ЉАНУБ а. ﺟﻨﻮبяке аз тарафњои чоргона; тара- дани оташи фурўзон, барќи оташ, якбора
фи муќобили шимол. дурахшидан.
ЉАНУБЇ ﺟﻨﻮﺑﻲмансуб ба љануб: воќеъ дар та- ЉАРАЌЌИДАН ﺟﺮﻗّﻴﺪنякбора дурахшидан,
рафи љануб; канори љанубии..., тарафи якбора љило додан.
љанубии....
ЉАРАЌ–ЉАРАҚ ﺟﺮقﺟﺮقгуфт. дурахш(идан),
ЉАНЉОЛ ﺟﻨﺠﺎلљанг, хархаша, кашокаш, каш- љило додан, барќ задан: љараќ-љараќ тофтан.
макаш, низоъ, ѓавѓо; љанљоли забонї ѓавѓо,
ЉАРАНГАС ﺟﺮﻧﮕﺲкалимаи таќлиди овоз, ки аз
дашному њаќорат; љанљолу занозанї кашма-
якбора ба њам задани чизи филизї њосил ме-
каш ва дастбагиребон шудан; љанљол афти-
шавад.
дан (миёни ду кас) низоъ пайдо шудан;
љанљол бардоштан (баровардан) ѓавѓо сар ЉАРАНГДОР ﺟﺮﻧﮓدار1. чизе ки садои љаранг
кардан, низоъ ангехтан; љанљол кардан низоъ дорад. 2. љарангосї, љарангкунанда;
ва хархаша кардан; љанљол баромадан (хес- њамсадои љарангдор (мас., б, в, г).
тан) низоъ бархостан (дар сари чизе); љанљол
яктарафа шудан низоъ аз байн рафтан, хо-
ЉАРАНГДОРЇ ﺟﺮﻧﮓداري овози љарангосї
дошта.
тима ёфтани ѓавѓою низоъ; дар љанљол мон-
дан дар бало мондан, ба низоъ ва ѓавѓо ду- ЉАРАНГОС ﺟﺮﻧﮕﺎسниг. љарангас; овози ба-
чор шудан. ланди чизњои сахт ва таранг; љарангоси тор;
– 585 ЉАР
гўш љарангос задан ё дар гўш љарангос задан ЉАРИМАБАНДЇ ﺟﺮﻳﻤﻪﺑﻨﺪيљарима ситондан,
аз овози баланд ба танг омадани гўш, сахт љарима кардан, љарима бастан.
садо додан.
ЉАРИМАВЇ ﺟﺮﻳﻤﻮي мансуб ба љарима: тўби
ЉАРАНГОСЗАНЇ ﺟﺮﻧﮕﺎسزﻧﻲљарангос задан, љаримавї.
овози љарангоси чизе: садои љарангосзании
ЉАРИМАПУЛЇ ﺟﺮﻳﻤﻪﭘﻮﻟﻲнав. пули љарима.
тангањо.
ЉАРИНОК ﺟﺮﻳﻨﺎكљое, ки љарї дорад, љое, ки
ЉАРАНГОСЗАНОН ﺟﺮﻧﮕﺎسزﻧﺎن дар њолати
љарњои бисёр дорад.
љарангос задан.
ЉАРЇ I ﺟﺮي1. ниг. љар: дар љарї, љарии чуќур,
ЉАРАНГОСЇ ﺟﺮﻧﮕﺎﺳﻲовози љарангдор дош-
љои љарї, аз љарињо гузаштан. 2. ба тарзи ис-
тан, љаранги карда садодињанда (мас., фили-
тиора љои пурхатар, пурбим.
зот): овози љарангосї, овози љарангосї баро-
вардан. ЉАРЇ II а. ﺟﺮيљуръаткор, шуљоъ, далер.
ЉАРАНГ-ЉАРАНГ ﺟﺮﻧﮓﺟﺮﻧﮓ овози љаран- ЉАРОД а. ﺟﺮادкит. малах; љароди афсар мала-
госи давомдор. хи зард.
ЉАРАС а. ﺟﺮسкит. занге, ки бар гардани чор- ЉАРОДУЛБАЊР а. ﺟﺮاداﻟﺒﺤﺮзоол. харчанги хур-
поён, хусусан шутур мебанданд, зангўла. ди бањрї.
ЉАРАСЉУНБОН ﺟﺮسﺟﻨﺒﺎنкит. зангўлаљун- ЉАРОИД а. ﺟﺮاﻳﺪ// ﺟﺮاﺋﺪљ. љарида.
бон; посбон, посдори шаб, ки дар кўчањо
ЉАРОИМ а. ﺟﺮاﻳﻢ// ﺟﺮاﺋﻢљ. љарима.
зангўла ва ё шаќшаќќа љунбонда мегардад,
то дуздњо кўчаро хилват наёбанд. ЉАРОСАК ﺟﺮاﺳﻚчирчирак, малахи сиёњ.
ЉАРИБ а. ﺟﺮﻳﺐ1. масоњате таќрибан баробари ЉАРОЊАТ а. ﺟﺮاﺣﺖзахм, реш, ки дар бадани
дањ њазор метри мураббаъ. 2. паймонаи инсон ё њайвон худ аз худ ё аз асари чизе
ѓалла. пайдо шавад; љароњати бањамомада реши
сињатшуда ё ба сињат шудан наздик;
ЉАРИБКАШ ﺟﺮﻳﺐﻛﺶ он ки замин андоза ме-
љароњати омоскарда захми варамида ва га-
кунад.
закгирифта; љароњати љанг маљ. осебњое, ки
ЉАРИБОНА ﺟﺮﻳﺒﺎﻧﻪкњн. як навъ андоз, ки ба- дар натиљаи љанг ба љое расидааст; ба
рои њар як љариб замин мегирифтанд. љароњати касе намак пошидан дарду алами
касеро бо гапе ё коре боз њам афзудан.
ЉАРИД а. ﺟﺮﻳﺪтанњо; он ки ба танњої кор ме-
кунад. ЉАРОЊАТБАНД ﺟﺮاﺣﺖﺑﻨﺪдока ва ё чизе, ки бо
он љароњат банданд, бандина.
ЉАРИДА а. ﺟﺮﻳﺪه1. кит. дафтар, китоб. 2. рўз-
нома. ЉАРОЊАТБАНДЇ ﺟﺮاﺣﺖﺑﻨﺪي1. љароњатро бас-
тан. 2. љои љароњатбандї.
ЉАРИДАНАВИС ﺟﺮﻳﺪه ﻧﻮﻳﺲниг. рўзноманигор.
ЉАРОЊАТДИДА ﺟﺮاﺣﺖدﻳﺪهљароњатдор.
ЉАРИДАНАВИСЇ ﺟﺮﻳﺪهﻧﻮﻳﺴﻲ ниг. рўзнома-
нигорї. ЉАРОЊАТДОР ﺟﺮاﺣﺖدارзахмдор, ярадор.
ЉАРИДАНИГОР ﺟﺮﻳﺪهﻧﮕﺎرрўзноманигор, ањли ЉАРОЊАТНОК ﺟﺮاﺣﺖﻧﺎكниг. љароњатдор.
матбуот.
ЉАРРА а. ﺟﺮّهкит. кўза, сабў.
ЉАРИДАНИГОРЇ ﺟﺮﻳﺪهﻧﮕﺎريамалу шуѓли
ЉАРРОР а. ﺟﺮّار1. ба сўи худ кашанда. 2.
љариданигор, навиштани матолиб (хабари
анбўњ, бисёр: лашкари љаррор. 3. маљ. далер,
гузориш ва ѓ.) барои рўзнома ва ороишу
нотарс; каждуми љаррор як навъ каждуми ка-
тањияи онњо.
лони зардранги пурзањри кушанда.
ЉАРИМА а. ﺟﺮﻳﻤﻪљазои пулї, љазои молї:
ЉАРРОЊ а. ﺟﺮّاحтиб. муолиљакунандаи љаро-
љарима андохтан, љарима гирифтан, љарима
њатњо, пизишке, ки бо усули љарроњї ба бе-
додан, љарима бастан.
ЉАР – 586
мор шифо бахшад. баланди махсус барои љањидани варзишгари
лижарон ё шиновар.
ЉАРРОЊИЯ а. ﺟﺮّاﺣﻴﻪниг. љарроњї.
ЉАСУР а. ﺟﺴﻮرдалер, шуљоъ, нотарс, пур– дил.
ЉАРРОЊЇ ﺟﺮّاﺣﻲ1. касб ва амали љарроњ. 2. он
чи ки ба кори љарроњї мансуб аст: амалиёти ЉАСУРЇ ﺟﺴﻮريљасорат, нотарсї, далерї.
љарроњї, асбоби љарроњї, утоќи љарроњї.
ЉАСУРОНА ﺟﺴﻮراﻧﻪдалерона, шуљоатмандо-
ЉАРРУЛАСЌОЛ ﺟﺮّاﻻﺛﻘﺎلфиз. механика, илми на, нотарсона, пурдилона.
бардоштан ва бурдани чизњои вазнин; љарри
ЉАФАНГ ﺟﻔﻨﮓкит. бењуда, гапи бемаънї, ёва.
саќил, љарри асќол.
ЉАФН а. ﺟﻔﻦкит. пилки чашм, милки чашм.
ЉАРЧЇ ﺟﺮﭼﻲкасе, ки дар кўчаву бозорњо фар-
мони њукумат, гум шудан ё ёфт шудани чизе- ЉАФО а. ﺟﻔﺎситам, зулм, љабр, озор; љафову
ро бо овози баланд эълон мекард, љорчї, зорї зулму машаќќат, азобу озор; љабру љафо
мунодї. зулму ситам, азобу озор; теѓи љафо шамшери
зулму тааддї; љафо кардан озор додан, зулму
ЉАСАД а. ﺟﺴﺪ1. бадан, тан, љисми одам. 2. та-
ситам кардан; љафо кашидан азоб кашидан,
ни шахси мурда, наъш.
љавр дидан, ситам дидан; ба љони худ љафо
ЉАСИМ а. ﺟﺴﻴﻢкит. бузурљусса, калонљусса, кардан худро ба азоб мондан, ба худ ситам
љисман бузург: кўњи љасим. кардан.
ЉАСК ﺟﺴﻚкит. ранљ, бало. ЉАФОАНДЕШ ﺟﻔﺎاﻧﺪﻳﺶбадандеш, он ки нияти
љафо кардан дорад.
ЉАСОМАТ а. ﺟﺴﺎﻣﺖкит. калонї, бузургї,
азимї, танумандї. ЉАФОБИН ﺟﻔﺎﺑﻴﻦљафокаш, ситамкаш.
ЉАСОРАТ а. ﺟﺴﺎرت1. љасурї, далерї, шуљоат. ЉАФОГАР ﺟﻔﺎﮔﺮниг. љафокор.
2. нотарсии густохона, густохї, бебокї;
љасорат кардан љуръат нишон додан, дилу
ЉАФОГУСТАР ﺟﻔﺎﮔﺴﺘﺮ зулму ситамкарда ба
халќ.
гурда кардан.
ЉАСОРАТМАНД ﺟﺴﺎرتﻣﻨﺪљасур, шуљоъ, да-
ЉАФОДИДА ﺟﻔﺎدﻳﺪه ситамкашида, озордида,
азобдида.
лер, шуљоатманд.
ЉАФОКАШ ﺟﻔﺎﻛﺶситамкаш, мазлум.
ЉАСОРАТНОК ﺟﺴﺎرتﻧﺎكниг. љасоратманд.
ЉАФОКАШЇ ﺟﻔﺎﻛﺸﻲмарбут ба љафокаш.
ЉАСОРАТНОКЇ ﺟﺴﺎرتﻧﺎﻛﻲ шуљоатмандї,
нотарсї, далерї. ЉАФОКЕШ ﺟﻔﺎﻛﻴﺶниг. љафокор.
ЉАСТ ﺟﺴﺖљањиш, љањидан; љасту хез. ЉАФОКОР ﺟﻔﺎﻛﺎرситамгар, золим.
ЉАСТА ﺟﺴﺘﻪљањида, якбора аз љо баромада: ЉАФОКОРЇ ﺟﻔﺎﻛﺎريзулмпешагї, золимї,
тири аз камон љаста; љаста-љаста њаракати ситамгорї, љафопешагї.
љањишдори пайваста ва давомдор.
ЉАФООМЕЗ ﺟﻔﺎآﻣﻴﺰкирдор ва рафторе, ки аз
ЉАСТАН ﺟﺴﺘﻦ1. хез задан, паридан, љањидан, рањму шафќат дур аст, омехта ба љафо.
якбора аз љо баланд шудан. 2. халос шудан,
ЉАФОПЕША ﺟﻔﺎﭘﻴﺸﻪљафокор, золим, ситам-
рањо шудан, рањої ёфтан; аз љой љастан а) аз
пеша, ситамгор.
љой љањидан; б) аз љой канда шудан; берун
љастан берун шудан, тохта баромадан. ЉАФОПИСАНД ﺟﻔﺎﭘﺴﻨﺪраводорандаи зулму
ситам, он ки бадкориву љафокорї амали пи-
ЉАСТАНГОЊ ﺟﺴﺘﻦﮔﺎهниг. частгоњ.
сандидаи ў мебошад.
ЉАСТУХЕЗ ﺟﺴﺖوﺧﻴﺰњаракати љањишдор,
ЉАФОЉЎЙ ﺟﻔﺎﺟﻮيљафокор, ситамгор, ситам-
љастану хез задан (њаракати тези об, мављ,
гар, зулмпеша.
този асп ва ѓ.).
ЉАСТГОЊ ﺟﺴﺖﮔﺎه нав. теппача, суфача ё љои
ЉАФС ﺟﻔﺲ ба њамдигар пайваст, ба њамдигар
– 587 ЉАЊ
хеле наздик, зич; љафс-љафс зич, ба якдигар баромадан, парида баромадан. 3. паридан,
хеле наздик; љафс кардан (намудан) чизеро ба бо суръат рафтан; бо як љањидан маљ. бо ан-
чизе пайваст кардан, чизеро ба чизе сахт дак кўшиш.
часпондан, зич шудан, ба якдигар расида ис-
ЉАЊИМ а. ﺟﺤﻴﻢд. дўзах, номи яке аз њафт
тодан.
ќисми дўзах; нори љањим оташи дўзах.
ЉАФСЇ ﺟﻔﺴﻲзичї, њолати пайвастагии чизе.
ЉАЊИШ ﺟﻬﺶ1. љањидан, хез задан, њаракати
ЉАФСРАНДА ﺟﻔﺲرﻧﺪه як навъ рандаи дарози якбора аз љое ба љое. 2. маљ. пешрафти бу-
дуредгарон. зург, пешравии хеле суръатнок.
ЉАФТА ﺟﻔﺘﻪкит. хамида, дуто, дуќад; каљ. ЉАЊЛ а. ﺟﻬﻞ1. нодонї, љањолат, беилмї; љањли
мураккаб нодонии худро надониста худро
ЉАФТАН ﺟﻔﺘﻦ кит. хамидан, хам шудан, дуто
доно шуморидан, нодонии аз њад зиёд; аз са-
шудан.
ри љањл ба сабаби нодонї. 2. гуфт. хашм,
ЉАХ//ЧАХ ﭼﺦ// ﺟﺦкит. ѓилоф, ѓилофи корд, ќањр, ѓазаб; љањли касеро овардан касеро ба
шамшер ва ѓ. ѓазаб овардан, хашмгин кардан; аз аспи љањл
фуровардан ќањру ѓазаби касеро паст кардан;
ЉАХШ ﺟﺨﺶѓуррї, буќоќ.
аз љањл фуромадан ором шудан, таскин ёф-
љањ ﺟﻪасоси замони њозира аз љастан, љањидан. тани хашмгинии касе; ба аспи љањл савор
шудан ѓазабнок шудан; гардани љањл шика-
ЉАЊАНДА ﺟﻬﻨﺪه1. сифати феълии замони
над! дар мазаммати хашм барои паст карда-
њозира аз љањидан. 2. љастухезкунанда, хезза-
ни хашми касе гуфта мешавад.
нанда, паранда (аз болои чизе, мас., дар вар-
зиш). ЉАЊЛОМЕЗ ﺟﻬﻞآﻣﻴﺰ хашмомез, боѓазаб, ќањр-
олуд.
ЉАЊАННАМ а. ﺟﻬﻨّﻢ1. дўзах, љое, ки дар он љо
гунањгорон месўзанд. 2. маљ. љои бисёр гарми ЉАЊОЗ а. ﺟﻬﺎز1. ниг. љињоз. 2. полони шутур.
пуразобу пуразият; ба љањаннам! ибораи
ЉАЊОЛАТ а. ﺟﻬﺎﻟﺖнодонї, бехабарї, ѓафлат.
дашном барои ифода кардани номатлубии
чизе; ба љањаннам рафтан несту нобуд шудан; ЉАЊОЛАТПАРАСТ ﺟﻬﺎﻟﺖﭘﺮﺳﺖ1. мутаассиб,
ба љањаннам фиристодан нест кардан, кушта љоњил. 2. маърифатбезор, душмани фарњанг,
нобуд кардан (дар њаќќи одами бадкор); иртиљопараст.
алавмони љањаннам киноя аз одами нињоят
ЉАЊОЛАТПАРАСТЇ ﺟﻬﺎﻟﺖﭘﺮﺳﺘﻲ1. мутаасси-
бадкор.
бї, љоњилї. 2. маърифатбезорї, иртиљої.
ЉАЊАННАМЇ ﺟﻬﻨّﻤﻲ1. мансуб ба љањаннам;
љањаннамбоб. 2. маљ. одами хеле бад.
ЉАЊОЛАТПЕША ﺟﻬﺎﻟﺖﭘﻴﺸﻪ ниг. љањолатпа-
раст.
ЉАЊД а. ﺟﻬﺪ1. саъй, кўшиш, ѓайрат. 2. зўрзанї
ЉАЊОН I ﺟﻬﺎنфеъли њоли замони њозираи
барои иљрои коре: љањду кўшиш (ѓайрат), аз-
љастан, љањидан.
му љањд; љањду љадал љањди бисёр, кўшиш ва
љандала; љањд доштан кўшиш кардан; љањд ЉАЊОН II ﺟﻬﺎن1. дунё, гетї, олам, рўи Замин,
кардан (намудан) а) кўшиш кардан; б) ѓайрат кураи Замин. 2. киноя аз њамаи халќ, тамоми
кардан, саъй кардан. мардум. 3. љамъият, сохти љамъиятї; љањони
сармоядорї; љањони ботинї олами ботинї,
ЉАЊИДАН ﺟﻬﻴﺪن1. љастан, хез задан, паридан
замири дил; љањони бекасї танњої, надошта-
(аз љое ба љое дар замин); љањида (берун) ба-
ни њамдам; љањони гузарон дунёи гузаранда;
ромадан љаста баромадан, љаста берун шу-
ањли љањон мардум, мардуми рўи Замин; ду
дан; љањида гузаштан хез карда гузаштан,
љањон д. ду дунё, ин дунё ва охират; љањон ба
парида гузаштан; љањида баромадан хез кар-
касе танг шудан киноя аз сахт дилтанг шудан,
да баромадан ба болои мас., асп; љањида хес-
ба худ љо ёфта натавонистан; як љањон хеле
тан якбора љастан аз љои худ, бо шиддат аз
бисёр, нињоят фузун; љањон-љањон як дунё,
љо хестан; берун љањидан бо суръат берун
хеле бисёр; аз љањон чашм пўшидан вафот
шудан (аз љое). 2. берун шудан, љастан, тез
ЉАЊ – 588
кардан, мурдан; ба љањон омадан таваллуд сайёњи љањонгард.
ёфтан; машњури љањон будан шўњрати калон
ЉАЊОНДОР ﺟﻬﺎندارкњн. соњиб ва нигањбони
доштан; овораи ду љањон гардидан овора шу-
љањон (лаќаби подшоњон).
дан, саргардон шудан, ба худ љо ёфта ната-
вонистан, аз љое ронда ва аз љои дигар монда ЉАЊОНДОРЇ ﺟﻬﺎنداري1. идора кардани љањон.
будани касе. 2. маљ. подшоњї.
ЉАЊОНАФРЎЗ ﺟﻬﺎناﻓﺮوزравшанкунандаи ља- ЉАЊОНИДАН ﺟﻬﺎﻧﻴﺪن1. рондан, давондан. 2.
њон, нурбахш ба љањон: хуршеди љањонафрўз. гурезондан. 3. партоб кардан. 4. ба паридан
аз љое маљбур кардан; пойга давондан.
ЉАЊОНБАХШ ﺟﻬﺎنﺑﺨﺶ саховатманд, нињоят
саховатпеша, ЉАЊОНИЁН ﺟﻬﺎﻧﻴﺎنниг. љањонї; ањли љањон,
мардуми љањон.
ЉАЊОНБИН ﺟﻬﺎنﺑﻴﻦ1. он ки ё он чи љањон ва
њодисоти онро мебинад: аќли љањонбин. 2. ЉАЊОНИШАВЇ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﻮيниг. љањонгарої.
сифати чашм: дидаи љањонбин. 3. сайёњ,
ЉАЊОНЇ ﺟﻬﺎﻧﻲмансуб ба љањон; сазовори
љањонгард.
љањон, лоиќи љањон, хоси љањон: мусобиќаи
ЉАЊОНБИНЇ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲдоираи назар, доираи љањонї, рекорди љањонї, сулњи љањонї, фай-
назари њар кас нисбат ба табиат ва љамъият, ласуфи љањонї, шўњрати љањонї; љањониён
мафкура: ташаккули љањонбинї; васеъ шуда- ањли љањон; мардуми љањон: љањонї шудан.
ни љањонбинї.
ЉАЊОНКУШО ﺟﻬﺎنﻛﺸﺎкњн. тасхиркунандаи
ЉАЊОНБОН ﺟﻬﺎنﺑﺎن1. Худованд, Офаридгор. олам (лаќаби подшоњон).
2. маљ. нигањбони љањон; подшоњ.
ЉАЊОНКУШОЇ ﺟﻬﺎنﻛﺸﺎﺋﻲ амалу сифати ља-
ЉАЊОНБОНЇ ﺟﻬﺎنﺑﺎﻧﻲљањонбон будан, њукм- њонкушо.
рони љањон будан, ихтиёри љањонро дар даст
ЉАЊОННАВАРД ﺟﻬﺎن ﻧﻮردниг. љањонгард.
доштан.
ЉАЊОННАМО ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎнишондињандаи љањон,
ЉАЊОНГАРД ﺟﻬﺎنﮔﺮد љањонпаймо, сайёњ, гар-
акскунандаи љањон; љоми љањоннамо асот.
дишгард.
љоми Љамшед, ки гўё чун оина њама њоди-
ЉАЊОНГАРДЇ ﺟﻬﺎنﮔﺮديљањонро гаштан, ља- сањои оламро дар худ мунъакис мекардааст;
њонро сайру саёњат кардан, сайёњї, оинаи љањоннамо киноя аз телевизор.
гардишгарї.
ЉАЊОНОЗМУДА ﺟﻬﺎنآزﻣﻮدهниг. љањондида.
ЉАЊОНГАРОЇ ﺟﻬﺎنﮔﺮاﺋﻲбо пешрафти илму
ЉАЊОНОРО ﺟﻬﺎنآراкит. зебдињандаи дунё,
техникаи дунё њамќадам будан, глобализат-
зеби љањон, зебо: Офтоби љањоноро, моњи
сия, љањонишавї, љањоншумулї.
љањоноро, рўи (чењраи, љамоли) љањоноро.
ЉАЊОНГАШТА ﺟﻬﺎنﮔﺸﺘﻪон ки бисёр сафар
ЉАЊОНОФАРИН ﺟﻬﺎنآﻓﺮﻳﻦ1. офарандаи ља-
карда бисёр љоњоро дидааст, дунёдида, ља-
њон. 2. маљ. Худо, Офаридгор.
њондида.
ЉАЊОНПАЙМО ﺟﻬﺎن ﭘﻴﻤﺎниг. љањонгард.
ЉАЊОНГИР ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ1. тасхиркунандаи љањон,
истилогар; фотењ (сифати подшоњон). 2. маљ. ЉАЊОНПАЊЛАВОН ﺟﻬﺎنﭘﻬﻠﻮانпањлавони ља-
машњур ва шўњратманд бо ягон хислати худ: њон, пањлавони машњури љањон (лаќаби Рус-
шўњрати љањонгир. там аз «Шоњнома»-и Фирдавсї).
ЉАЊОНГИРЇ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮيистилогарї, тасхир ЉАЊОНРАВОЇ ﺟﻬﺎنرواﺋﻲниг. љањондорї.
кардани љањон.
ЉАЊОНСИТОН ﺟﻬﺎنﺳﺘﺎنниг. љањонгир.
ЉАЊОНДАН ﺟﻬﺎﻧﺪنниг. љањонидан.
ЉАЊОНСОЛОР ﺟﻬﺎنﺳﺎﻻرсардору пешвои ља-
ЉАЊОНДИДА ﺟﻬﺎندﻳﺪه1. он ки бисёр сафар њон; киноя аз подшоњ.
кардааст, пурдида, ботаљриба, пурдон. 2. он
ки бисёр сафар карда љањонро дидааст,
ЉАЊОНСЎЗ ﺟﻬﺎنﺳﻮز 1. сўзонандаи љањон, зо-
– 589 ЉЕЃ
ЉИГАРТОБ ﺟﮕﺮﺗﺎب љигарсўз, дарду ѓамди- ЉИДДИНАМО ي ﻧﻤﺎ ﺟﺪзоњиран љиддї, љидди
њанда. нишон додани худ.
ЉИГАРХАСТА ﺟﮕﺮﺧﺴﺘﻪ љигарреш, ѓамзада, ЉИДДИСИМО يﺳﻴﻤﺎ ﺟﺪдорои симои љиддї.
андўњгин.
ЉИДДИЯТ а. ﻳﺖ ﺟﺪљиддї будан; љиддигї,
ЉИГАРХАРОШ ﺟﮕﺮﺧﺮاشљигарсўз, аламовар, ќатъият, сахт ва устувор будан дар иљрои
хеле пуртаъсир. коре, тамкин дар гап ва кор; бо љиддият аз
тањти дил, бо ќатъият.
ЉИГАРХОР ﺟﮕﺮﺧﻮارберањм, дурушт, зишткор,
золими хунхор. ЉИДДЇ ي ﺟﺪ1. њар чизе ки аз тањти дил буда,
ба тариќи њазлу шўхї набошад; муќоб. шўхї,
ЉИГАРХОРА ﺟﮕﺮﺧﻮارهниг. љигархор.
њазл. 2. ќатъї, бо ќатъият. 3. диќќатталаб. 4.
ЉИГАРХУН ﺟﮕﺮﺧﻮنљигарреш, ѓамзада; љигар- муњим, зиёд, куллї; таѓйироти љиддї таѓйи-
хун кардан љигарреш кардан, сахт аламзада роти ба назар намоён, таѓйироти муњим,
кардан. куллї. 5. пуртамкин, бовиќор, ба ќадру
эътибори худ расанда, вазнин. 6. бодиќќат. 7.
ЉИГДА ﺟﮕﺪهниг. санљид.
њаќиќї, аслї, чунонки бояду шояд; зиндагии
ЉИГДАГУЛ ﺟﮕﺪهﮔﻞгулаш ба ранги гули љиддї. 8. он чи барои пешгирї аз оќибати
љигда, гули монанди гули санљид. бад, диќќат ва ањамияти калон талаб меку-
над: бемории љиддї, бўњрони љиддї; гапи
ЉИГДАГУЛЇ ﺟﮕﺪهﮔﻠﻲ:пиёлаи љигдагулї пиё-
љиддї гапи муњим, гапи ањамиятнок; љиддї
лаи гулаш ба ранги гули љигда.
гап задан ба таври бояду шояд дар бораи чи-
ЉИГЇ–ЉИГЇ I ﺟﮕﻲﺟﮕﻲлафзест, ки дар ваќти зе сухан кардан, бо ќатъият, бидуни шўхї
зорї ва тавба кардан аз коре, инчунин, ба чизеро гуфтан; ранги љиддї гирифтан ања-
тарзи шўхї гуфта мешавад; љигї-љигї тавба мият пайдо кардан, ќатъият пайдо кардани
кардам дигар намегўям, дигар намекунам. коре; эътибори љиддї додан ба таври бояду
шояд ањамият додан ба чизе; вазъияти љиддї
ЉИГЇ–ЉИГЇ II ﺟﮕﻲﺟﮕﻲбуз ё бузѓоларо садо
гирифтан њолати устувор ва ќатъї гирифтан.
кардан, љеѓ задан.
ЉИДОЛ а. ﺟﺪال1. љанг, њарб, задухўрд: љангу
ЉИЃДА–ЉИЃДА ﺟﻐﺪهﺟﻐﺪهпора-пора, тамоман
љидол. 2. хусумат, низоъ, кашмакаш.
дарида, тика-тика.
ЉИДОР а. ﺟﺪارкит. девор.
ЉИЃИЛДОН ﺟﻐﻠﺪان1. донадони парандагон, ки
аз њалќум поёнтар љой гирифтааст, сангдон, ЉИДОРЇ ﺟﺪاريњар чизи мансуб ба девор.
чинадон. 2. маљ. гулў, њалќ, шикам ва нафси
одам; ба љиѓилдон задан, ба љиѓилдони касе
ЉИЗ-БИЗ ﺟﺰﺑﺰ садои бирён шудани гўшт дар
дег.
рафтан аз тарафи њамон одам азони худ кар-
да шудан (-и чизе). ЉИЗЯ а. ﺟﺰﻳﻪтаър. як навъ андоз, ки дар мам-
лакатњои мусулмонї аз ѓайри мусулмонон ба
ЉИЃ-ЉИЃ ﺟﻎﺟﻎтаќлиди овоз, ки садои паран-
тарзи саршуморї гирифта мешуд.
дањо, даридани матоъ, кушодаву пўшида
шудани дарро ифода мекунад. ЉИЗЯГИРЇ ﺟﺰﻳﻪﮔﻴﺮيтаър. љизя гирифтан.
ЉИД(Д) а. ﺟﺪ1. кўшиш, саъй; љидду љањд ѓайра- ЉИЛАВ ﺟﻠﻮ1. афзори чармини сари асп, ки ба-
ту кўшиши зиёд, зўрзанї. 2. аз тањти дил; рои ба дањони асп андохтан ду оњанчаи пай-
муќоб. њазл, шўхї. васт дорад ва ба он асп идора карда меша-
вад, лаљоми асп; љилави касе ба дасти касе
ЉИДДАН а. ًا ﺟﺪ1. ба таври ростию дурустї.
будан маљ. ихтиёри касе ба дасти касе будан;
2. бе њазлу шўхї. 3. ба саъйу кўшиш, бо
љилави касеро кашидан касеро танбењ додан,
ќатъият.
касеро ба итоат (тартиб) даъват кардан;
ЉИДДИЁНА ﻳﺎﻧﻪ ﺟﺪба таври љиддї, ба таври љилави чизеро ба даст гирифтан ихтиёри чи-
ќатъї, бешўхї. зеро ба даст гирифтан; љилави чизеро сар до-
дан чизеро ба ихтиёри худ мондан, кордор
ЉИЛ – 592
нашудан (бо касе, чизе). 2. пеш, пеши њар ЉИЛВАДОР ﺟﻠﻮهدارниг. љилодор.
чиз; дар љилави касе рафтан пеш-пеши касе
рафтан; ба (дар) љилави асп рондан пеш-пеши
ЉИЛВАФУРЎШ ﺟﻠﻮهﻓﺮوش ишвагар, ноздор,
танноз.
асп пиёда рондан касеро; ба љилави касе аф-
тодан пеш-пеши касе рафтан. ЉИЛВАФУРЎШЇ ﺟﻠﻮهﻓﺮوﺷﻲишвагарї, ноз,
таннозї: љилвафурўшї кардан.
ЉИЛАВБАНД ﺟﻠﻮ ﺑﻨﺪбанди љилав, лаљомбанд.
ЉИЛД а. ﺟﻠﺪ1. пўст. 2. парда, рўйпўш. 3.
ЉИЛАВГИРЇ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮيпешгирї, манъ кардан,
рўйпўш, болопўш, мас., љилди болишт, лўла
боздоштан; љилавгирї кардан пешгирї кар-
ва ѓ. 4. китобандоз, ѓилоф. 5. муќова ва рўи
дан, боздоштан (аз амале).
муќоваи китоб. 6. ќисм, як китоби алоњидаи
ЉИЛАВДОР ﺟﻠﻮدارкњн. 1. хизматгоре, ки аспи муќовадор.
хољаашро дошта меистад, пешхизмати мута-
ЉИЛДБАНД ﺟﻠﺪﺑﻨﺪмуќовабанд; он ки китобро
саддии асп, хизматгоре, ки пеш-пеши одами
муќова мебандад.
мансабдор меравад. 2. аскари хизматгори
афсари ќисми савора. ЉИЛДБАНДЇ ﺟﻠﺪﺑﻨﺪيамал ва шуѓли љилдбанд;
муќовабандии китоб.
ЉИЛАВКАШ ﺟﻠﻮﻛﺶкасе, ки љилави чизеро
(аспро, харро) мекашад. ЉИЛДДОР ﺟﻠﺪدارон чи љилд дорад: дутори
љилддор, чомадони љилддор.
ЉИЛАВХОНА ﺟﻠﻮﺧﺎﻧﻪтаър. 1. айвони ду тара-
фи дарвозахонаи њавлии мансабдорон ё ЉИЛДИРОБА ﺟﻠﺪراﺑﻪоби љории миќдораш хеле
њокимон; майдони њавлии подшоњ ё њоким. 2. кам, оби љўйчаи хўрдакак.
як ќисми болопўши њавлии масљид, ки ба
ЉИЛДИРОС ﺟﻠﺪراسкалимаи таќлиди овоз, ки
иморати масљид пайванд аст.
садои оби љории миќдоран камро ифода ме-
ЉИЛАВШАХ ﺟﻠﻮﺷﺦ ниг. шахљилав; гарданшах кунад.
(мас., асп).
ЉИЛДНОК ﺟﻠﺪﻧﺎك љилддор, љилдпўш: курсии
ЉИЛБОБ а. ﺟﻠﺒﺎبчодир. љилднок.
ЉИЛБУР ﺟﻠﺒﺮкоѓази ба рўяш як навъ рег час- ЉИЛО I а. ﺟﻼ1. сайќал, равшанї; дурахш, то-
пондашуда, ки онро барои судан ва љилодор биши дурахши чизе, хусусан баъди пардоз ва
кардани чўб ва филизот ба кор мебаранд, сайќал додан; љило додан сайќал додан, ду-
коѓази соё. рахшон кардан, аз чангу ѓубор пок карда
пардоз додан.
ЉИЛВА а. ﺟﻠﻮه1. ба тарзи дилрабо ва бо
њаракатњои дилкаш намудор шудан, худро ЉИЛО II ﺟﻼниг. љало; љилои ватан (кардан)
нишон додан. 2. намуди чизњои дилрабо; тарки ватан (кардан), маљбуран ба кишвари
љилва кардан а) тофтан, хуш ва дилкаш на- дигар барои иќомат рафтан.
мудан; б) дилрабої кардан, карашма наму-
ЉИЛОДЕЊ ﺟﻼدهон ки ва он чи љило медињад,
дан, бо нозу карашма роњ гаштан; љилва до-
љилобахш, дурахшон, тобон.
дан намоён кардан, зоњир сохтан.
ЉИЛОДИЊАНДА ﺟﻼدﻫﻨﺪه1. сифати феълии
ЉИЛВАГАР ﺟﻠﻮهﮔﺮ1. намоён, намудор, тобон,
замони њозира аз љило додан. 2. љилодор, то-
дурахшон. 2. љилобахш, дурахшон; љилвагар
бишдор, дурахшанда: оби љилодињанда, бар-
шудан намудор гаштан, тофтан, тобидан,
фи љилодињанда. 3. сайќалдињанда.
дурахшидан.
ЉИЛОДИЊЇ ﺟﻼدﻫﻲ1. дурахш, тобиш, дурах-
ЉИЛВАГАРЇ ﺟﻠﻮهﮔﺮي1. тобиш, тобидан, ду-
шонї, тобишнокї. 2. сайќал додан, сайќал-
рахшидан, намоён шудан, намудор гаштан.
дињї: дастгоњи љилодињї.
2. нозу карашма.
ЉИЛОДОР ﺟﻼدارљилодињанда, дурахшнок, ду-
ЉИЛВАГОЊ ﺟﻠﻮهﮔﺎه майдони намоиши њунар,
рахшон, тобишдор, сайќалнок: санги
сањна.
љилодор, шамшери љилодор.
– 593 ЉИН
коре машѓул шуда истодан, дар њаракат бу- ситаву василањои махсуси љамъ кардан,
дан: љунбуљўл доштан: љунбуљўл кардан: дар тадќиќ ва муайян намудани далелњои судиро
љунбуљўл будан. таъйин мекунад.
ЉУНГ ﺟﻨﮓкњн. дафтаре, ки ба он ашъори ЉУРЪА а. ﺟﺮﻋﻪмиќдори як дам кашиданї аз
шоирон навишта шудааст, баёз. њар як чизи нўшиданї; миќдори андак аз њар
чизи нўшиданбоб, як ќулт: љуръаи об, як
ЉУНД а. ﺟﻨﺪлашкар, сипоњ, ќўшун.
љуръа май, як љуръа чой.
ЉУНУБ а. ﺟﻨﻮبд. он ки баъд аз муомилаи
ЉУРЪАДОН ﺟﺮﻋﻪدانкит. зарфи шароб, ќадањи
заношўї ѓусл накарда бошад, касиф, нопок.
шароб, шаробдон.
ЉУНУД а. ﺟﻨﻮدљ. љунд.
ЉУРЪАКАШ ﺟﺮﻋﻪﻛﺶсоќї, бодарез.
ЉУНУН а. ﺟﻨﻮنљиннигї, девонагї.
ЉУРЪАНЎШ ﺟﺮﻋﻪﻧﻮش шаробхўр, майнўш,
ЉУНУНДОР ﺟﻨﻮندار девонаавзоъ, љиннифеъл, майхўр.
девона.
ЉУРЪАРЕЗ ﺟﺮﻋﻪرﻳﺰ1. пиёлаи майхўрї. 2. соќї.
ЉУНУНКАДА ﺟﻨﻮنﻛﺪه љиннихона; ин
ЉУРЪАТ а. ﺟﺮأت// ﺟﺮﺋﺖљасорат, далерї, но-
љунункада киноя аз дунё.
тарсї; љуръат додан љасорату далерї бахши-
ЉУНУНМИЗОЉ ﺟﻨﻮنﻣﺰاجдевонамизољ, дево- дан; љуръат доштан љасорат доштан, натар-
натабъ, девонаавзоъ. сидан, тарс надоштан; љуръат кардан натар-
сида кореро иљро кардан, љасорат нишон до-
ЉУНУНОВАР ﺟﻨﻮنآورамал ё маводе, ки ба
дан; љуръат пайдо кардан љасорат ёфтан, на-
девонагї бурда мерасонад.
тарсидан дар иљрои коре.
ЉУНУНОМЕЗ ﺟﻨﻮنآﻣﻴﺰниг. љунуновар.
ЉУРЪАТНОК ﺟﺮﺋﺖﻧﺎكсоњибљасорат, нотарс,
ЉУР ﺟﺮгуфт. навъ, хел, ќисм. љасур, далер.
ЉУРГА//ЉИРГА//ЉАРГА т. ﺟﺮﮔﻪ1. њалќа за- ЉУРЪАТТАЛАБ ﺟﺮﺋﺖﻃﻠﺐягон коре, ки иљ-
дан, давра кашидан, њалќавор ќатор шудани рояш љуръат металабад.
мардум; давра задани мардум барои дар
ЉУССА ﺟﺜّﻪбадан, тан, пайкар, љасад: љуссаи
миёна гирифтани сайд. 2. анљуман,
бузург, љуссаи лоѓар, љуссаи назарногир.
анљуманорої: љиргаи ќабоили Афѓонистон.
ЉУССАДОР ﺟﺜّﻪدارпањлавонљусса, ќавињайкал,
ЉУРЃОТ ﺟﺮﻏﺎتшири туршонидашуда, ки баъ-
бузургљусса.
ди таровиши обаш чакка мешавад; љурѓот
хобондан; ба њар ош љурѓот шудан гунаи ди- ЧУССАКАЛОН ﺟﺜّﻪﻛﻼنниг. љуссадор.
гари ба њар ош ќатиќ шудан.
ЉУСТАН ﺟﺴﺘﻦ1. љўёи чизе шудан, кофтан,
ЉУРЃОТАК ﺟﺮﻏﺎﺗﻚ бот. яке аз гулњои љур- љустуљў кардан: бањона љустан, даво љустан,
ѓотак. чора љустан, фурсат љустан. 2. хостан, пурси-
дан: мадад љустан, маслињат љустан.
ЧУРЃОТИН ﺟﺮﻏﺎﺗﻴﻦниг. љурѓотї.
ЉУРЃОТЇ ﺟﺮﻏﺎﺗﻲмансуб ба љурѓот; љурѓот
ЉУСТОР ﺟﺴﺘﺎر кит. љустуљў, кофтуков, пур-
суков.
њамроњшуда, љурѓот рехташуда (мас., ягон
хели хўрок). ЉУСТУЉЎ(Й) ( ﺟﺴﺘﺠﻮ)ي1. кофтуков; ба
љустуљўи... ба кофтукови...; бо љустуљўй... бо
ЉУРМ а. ﺟﺮمгуноњ, айб; љурм доштан гуноњ
кофтуков, бо пурсуљў, бо пурсиш. 2.
доштан, гунањгор будан.
пурсуљўй, пурсиш: љустуљў кардан, дар
ЉУРМОНА ﺟﺮﻣﺎﻧﻪниг. љарима. љустуљў афтодан. 3. талаб, хост; дар љустуљўи
чизе дар талаби чизе, барои чизе.
ЉУРМШИНОС ﺟﺮمﺷﻨﺎس њуќ. мутахассиси
соњаи корњои љиноятї. ЉУСТУЉЎКУНАНДА ﺟﺴﺘﺠﻮﻛﻨﻨﺪه1. сифати
феълии замони њозира аз љустуљў кардан. 2. он
ЉУРМШИНОСЇ ﺟﺮمﺷﻨﺎﺳﻲњуќ. илмест, ки во-
ЉУТ – 610
ки љустуљў мекунад, љўянда. наздик кунондан барои наслгирї.
ЉУТ ﺟﻮتбот. як навъ гиёњи тордорест, ки аз ЧУФТОНА ﺟﻔﺘﺎﻧﻪниг. љуфтбошї.
лифи вай матоъњои даѓал ва арѓамчин бофта
ЉУФТРАНДА ﺟﻔﺖرﻧﺪهрандаи хурде, ки барои
мешавад.
суфта кардан истифода мешавад.
ЉУФТ ﺟﻔﺖ1. ду дона аз як чиз, њар чизи дуго-
ЉУФТРОН ﺟﻔﺖرانон ки љуфт меронад, он ки
на аз ќабили пойафзор, либосворї ва ѓ.; як
бо љуфт замин шудгор мекунад.
љуфт кафш (мўза), як љуфт куртаю эзор, як
љуфт гўшвора. 2. ду барзагов, ки барои шуд- ЉУФТРОНЇ ﺟﻔﺖراﻧﻲљуфт рондан, замин рон-
гор кардани замин ба юѓ баста мешавад: дан, шудгор кардан: ваќти љуфтронї,
љуфти гов: як љуфт барзагов; љуфт бастан љуфтронї кардан.
говњоро ба юѓ бастан; љуфт рондан бо љуфт
ЉУФТСУМ ﺟﻔﺖﺳﻢбаъзе аз њайвоноте, ки суми
замин шудгор кардан. 3. нару модаи њар чиз.
пояшон ба ду ќисми баробар таќсим шудааст
4. њамсар, њамболин, зану шўй; сари касеро
(аз ќабили гов, буз ва ѓ.).
љуфт кардан хонадор кардан касеро, зандор ё
шавњардор кардан касеро. 5. њамроњ, шарик; ЉУФТСУМОН ﺟﻔﺖﺳﻤﺎنчорпоёне, ки суми
љуфт гаштан (гардидан) бо чизе њамроњи чизе љуфт доранд (гов, гўсфанд).
шудан. 6. раќами љуфт, шумори ба ду бе каср
ЉУЊАЛО а. ﺟﻬﻼљ. љоњил.
таќсимшаванда; муќоб. тоќ: адади љуфт,
раќами љуфт; љуфт-љуфт дутої, дуто-дуто. ЉУЊЊОЛ а. ﺎل ﺟﻬљ. љоњил.
ЉУФТА ﺟﻔﺘﻪљуфтак, лагад; љуфта задан љуфтак љў(й) ( ﺟﻮ)ي1. асоси замони њозира аз љустан. 2.
задан, бо ду пои аќиб баробар лагад задан. љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
љўянда, љустуљўкунанда: савобљўй, бањона-
ЉУФТАК ﺟﻔﺘﻚ1. лагадзанї бо њар ду пой. 2.
љўй, донишљў…
ба њељ чиз нигоњ накарда гурехтан; љуфтак
задан а) лагад задан; б) якбора ва бо љањидан ЉЎ ﺟﻮниг. љўй.
гурехтан.
ЉЎБОР ﺟﻮﺑﺎرниг. љўйбор.
ЉУФТАКЗАНОН ﺟﻔﺘﻚزﻧﺎنлагадзанон.
ЉЎГАК//ЉЎКАК ﺟﻮﻛﻚ// ﺟﻮﮔﻚчўља; мурѓаки
ЉУФТАН ﺟﻔﺘﻦ1. љуфт–љуфт мувофиќ шудан. 2. бисёр майда; гунљишк.
як чизро ба ду ќисми баробар таќсим карда
ЉЎГИХОНА ﺟﻮﮔﻲﺧﺎﻧﻪљои зисти љўгињо, мањал-
болои њам гузоштан.
ли љўгињо.
ЉУФТАНГУШТ ﺟﻔﺖاﻧﮕﺸﺖпои баъзе аз паран-
ЉЎГЇ ﺟﻮﮔﻲлўлї, аз ќавми лўлї.
дањо, ки ду ангушт доранд (мас., шутур-
мурѓ). ЉЎЁ ﺟﻮﻳﺎљўянда, кобанда, пурсуљўкунанда; љўё
будан дар љустуљўи чизе будан; љўё шудан а)
ЉУФТБАНД ﺟﻔﺖﺑﻨﺪабзоре, ки аз ду њалќа ва
кофтан, кофтуков кардан; б) пурсон шудан,
занљирае барои бастани чорпоён (аспу хар,
пурсидан, пурсиш кардан; љўёи њолу ањвол
гов…) дар тавила ва ё љои дигар иборат аст.
шудан њолу ањвол пурсидан.
ЉУФТБАРОРОН ﺟﻔﺖﺑﺮارانмаъракаи љуфт ба-
ЉЎЁН ﺟﻮﻳﺎن1. љўянда, кофтуковкунанда; тала-
ровардан дар оѓози киштукор.
банда; љўён шудан кофтуков кардан, пурсуљў
ЉУФТБОШЇ ﺟﻔﺖﺑﺎﺷﻲтаър. дар гузашта як кардан. 2. дар њолати љустан.
навъ андоз буд аз сари њар як чорпо.
ЉЎЙ ﺟﻮيзамини (роњи) ба дарозї кандашуда
ЉУФТГАР ﺟﻔﺘﮕﺮон ки заминро бо барзагов (ба таври табиї кофта), ки дар он об љорї
шудгор мекунад. мешавад, нањри хурд: љўи обёрї, љўи равон,
љўй кандан, љўй кофтан, љўй баровардан.
ЉУФТГАРЇ ﺟﻔﺘﮕﺮيамали љуфтгар.
ЉЎЙБОР ﺟﻮﻳﺒﺎر1. љои љўяш бисёр. 2. љўи ка-
ЉУФТЇ ﺟﻔﺘﻲякљо шудан, њамроњ шудан, на-
лон, анњор, ки љўйњои дигар аз он об меги-
здик шудан (нар ва мода); љуфтї кунондан
ранд; ба љўйбори касе об омадан маљ. ханди-
– 611 ЉЎЉ
дани бахт ба рўи касе, омад кардани кори гаштан, мувофиќ шудан ба оњанг ё овози чи-
касе. зи дигар; б) маљ. њамроњ шудан, дўст гарди-
дан. 2. хушваќт ва тандуруст (будани касе).
ЉЎЙБОРЇ ﺟﻮﻳﺒﺎريмансуб ба љўйбор.
ЉЎР II ﺟﻮرзоол. як навъ парандаест бул-
ЉЎЙБОРКАНЇ ﺟﻮﻳﺒﺎرﻛﻨﻲ кандани маљрои љўи
булмонанд аз гурўњи гунљишкон.
нав.
ЉЎРА ﺟﻮرهдўст, рафиќ, ошно: љўраи ќарин,
ЉЎЙБОРТОЗАКУНЇ ﺟﻮﻳﺒﺎرﺗﺎزهﻛﻨﻲодатан дар
љўраи љонї, ду љўра, љўраи обногузар гуфт.
бањорон љўйборонро аз сангу гил тоза кар-
рафиќи хеле наздик; љўра шудан дўст гаштан
дан.
(бо якдигар). 2. ду порчаи як матоъ, ки як
ЉЎЙКАН ﺟﻮيﻛﻦон ки љўй меканад, љўйков. либосворї мешавад: як љўра алоча, як љўра
беќасаб.
ЉЎЙКАНЇ ﺟﻮيﻛﻨﻲљўй кандан, љўй кофтан.
ЉЎРАБОЗ ﺟﻮرهﺑﺎزшахсе, ки бо дигарон љўрагї
ЉЎЙКОВ ﺟﻮﻳﻜﺎوкасе ки љўй меканад, љўйкан.
мекунад, касе ки ошнои бисёр дошта ваќ-
ЉЎЙКОВЇ ﺟﻮﻳﻜﺎويљўй кофтан, љўйканї. ташро бештар бо онњо мегузаронад.
ЉЎЙТОЗАКУНЇ ﺟﻮيﺗﺎزهﻛﻨﻲљўйро кофта аз ЉЎРАБОЗЇ ﺟﻮرهﺑﺎزي1. муносибати љўрагии
лойќа тоза кардан. њамсолон, бо айшу ишрат ваќтгузаронии
мардони њамсол. 2. маљ. дар коре риояи хо-
ЉЎЙЧА ﺟﻮﻳﭽﻪљўи хурд.
тири љўраи худро кардан.
ЉЎЙЧАБОЗЇ ﺟﻮﻳﭽﻪﺑﺎزيљўйча канда бозї кар-
ЉЎРАГЇ ﺟﻮرﮔﻲдўстї, рафоќат, ошної; љўрагї
дани кўдакон дар љои сероб.
кардан дўстї доштан.
ЉЎЛ ﺟﻮل:љўлу пўстак чизу чора; майда чуйда,
ЉЎРАЌАНДЇ ﺟﻮرهﻗﻨﺪيяке аз навъњои харбуза:
кўрпаву болишт, љул.
харбузаи љўраќандї.
ЉЎЛИДА ﺟﻮﻟﻴﺪه1. парешон, ба њам омехта, пе-
ЉЎРКУНАНДА ﺟﻮرهﻛﻨﻨﺪهон ки асбобњои муси-
чу тобхўрда (сифати мўй) (дурусташ
ќиро мувофиќи ќоидаи мусиќї љўр мекунад.
жўлида). 2. касе ё чизе, ки ба ягон чизи чир-
кин олуда бошад: ба лой љўлида; ба хок ЉЎРОБ ﺟﻮرابпайпоќи пахтагин ё синтетикї.
љўлида.
ЉЎРОББОФ ﺟﻮرابﺑﺎفон ки љٍўроб мебофад,
ЉЎЛИДАМЎ(Й) ( ﺟﻮﻟﻴﺪهﻣﻮ)يдорои мўйи паре- бофандаи љўроб.
шону ба њампечида.
ЉЎРОББОФЇ ﺟﻮرابﺑﺎﻓﻲљўроб бофтан, љўроб
ЉЎЛИДАН ﺟﻮﻟﻴﺪنолуда шудан, оѓуштаи чизе тайёр кардан: дастгоњи љўроббофї, коргоњи
шудан, ба њам печидан. љўроббофї.
ЉЎЛОН(И)ДАН ﺟﻮﻻﻧﻴﺪن// ﺟﻮﻻﻧﺪنшакли баво- ЉЎРТАКИГЎЙ ﺟﻮرﺗﻜﻲﮔﻮيшева. чизеро бар-
ситаи љўлидан; олуда кардан, оѓуштаи чизе ќасд гўянда, ба тарзи њазл суханкунанда.
кардан: ба хок љўлондан.
ЉЎРХОНЇ ﺟﻮرﺧﻮاﻧﻲљўр шуда хондан, њамо-
ЉЎЛОЊ(А) ﺟﻮﻻﻫﻪ// ﺟﻮﻻهкњн. 1. бофанда. 2. тор- њанг шуда хондан, хор.
танак.
ЉЎУЛБАЌАР а. ﺟﻮع اﻟﺒﻘﺮниг. љўулкалб.
ЉЎЛОЊАК ﺟﻮﻻﻫﻚ1. шакли тасѓири љўлоњ,
ЉЎУЛКАЛБ а. ﺟﻮعاﻟﻜﻠﺐбемории пурхўрї, ки
бофанда. 2. тортанак, анкабут.
гирифтори ин беморї бо хўрдан сер намеша-
ЉЎР I ﺟﻮر1. мувофиќ, мутобиќ, њамовоз, вад.
њамоњанг (будани чизе ба чизе); бо љўр бо як
ЉЎРШАВАНДА ﺟﻮرﺷﻮﻧﺪهон ки ва он чи љўр
овоз, бо як оњанг, бо њамовозї; љўр гардидан
мешавад, њамоњангшаванда.
љўр шудан; љўр кардан њамоњанг кардан,
њамовоз намудан (чизеро бо чизи дигар, мас., ЉЎЉА ﺟﻮﺟﻪчўља, бачаи мурѓ, бачаи паранда-
оњангро ё ягон асбоби мусиќї), бо њам гон: љўља баровардан, љўља хобондан.
мутобиќ гардонидан; љўр шудан а) њамоњанг
ЉЎЉ – 612
ЉЎЉАБАРОРАК ﺟﻮﺟﻪﺑﺮاركгуфт. инкубатор. кардан, ба талотум даромадан, хурўшидан.
5. маљ. ба њаяљон омадан, ба изтироб омадан,
ЉЎЉАБАРОРЇ ﺟﻮﺟﻪﺑﺮاريбаровардани љўља
дар ѓазаб шудан. 6. маљ. равнаќу ривољ ёф-
нисбат ба замон ё макон: давраи љўљабарорї,
тан, бо ављу суръат пеш рафтан. 7. маљ. ба
мошини љўљабарорї.
шавќ омадан, саъю кўшиши зиёд пайдо кар-
љўш ﺟﻮشасоси замони њозира аз љўшидан. дан; деги касе љўшидан кори касе омад кар-
дан, даромад ва маишати хуб доштан.
ЉЎШ I ﺟﻮش1. љўшидани об ва моеоти дигар бо
таъсири оташ, њар чизи гарм ва тафсон; оби ЉЎШИДАН II ﺟﻮﺷﻴﺪنгуфт. дўшида гирифтани
љўш; дар љўш будан дар њолати љўшиш будан, шири гов, буз, гўсфанд ва ѓ.: гов љўшидан,
љўшида истодан. 2. хурўш, туѓён, шўр, шир љўшидан.
ѓалаён; љангу љўш љанг дар њолати ѓалаёни
ЉЎШИШ ﺟﻮﺷﺶ1. љўшидани об ва чизњои ди-
њиссиёт; љангу љўшу ѓавѓо ѓалаён, талотум. 3.
гари обакї бо таъсири оташ ва њарорати ди-
маљ. ѓазаб, ќањр, хашм. 4. маљ. гармогармї,
гар. 2. фаввора зада баромадани об. 3. маљ.
тафс, ављ; дар ваќти љўши кор; љўшу хурўш а)
гармї, ављ, болоравї, равнаќ. 4. маљ. њаяљон,
шўру ѓавѓо; б) шавќу њаяљон; в) гармогармї,
изтироб. 5. маљ. саъй, кўшиш. 6. маљ. шиддат,
ављ, равнаќ; љўш задан а) фаввора задан,
бисёрї. 7. дар њолати табиї туршида дами-
љўшида баромадан; б) туѓён кардан, бо туѓён
дани моеот: љўшиши сирко, љўшиши шароб.
љорї шудан; дар љўш будани дарё; в) ба
њаяљон омадан; г) ављ кардан, дар равнаќ бу- ЉЎШОЇ ﺟﻮﺷﺎﺋﻲгуфт. дўшої, ширдињанда,
дан; аз љўш мондан а) аз љўшидан мондан, дўшидашаванда: гови љўшої.
хунук шудан; б) аз ављ фаромадан, гармиаш-
ЉЎШОН ﺟﻮﺷﺎن1. љўшанда, дар њолати љўши-
ро гум кардан; ба љўш даромадан ба љунбишу
дан: деги љўшон. 2. гарм, тафсон: оби љўшон,
њаракат омадан; ба љўш овардан ба љўшиш
чойи љўшон. 3. пуртуѓён, пурталотум; дарёи
даровардан, ба шўру њаяљон овардан; ба љўш
љўшон. 4. фавворазананда: чашмаи љўшон. 5.
омадан а) љўшидан, љўшиш кардан, туѓён
дар изтиробу њаяљон, пурљўшу хурўш: дили
кардан; б) ба шўру њаяљон омадан; ба љўшу
љўшон; гарму љўшон пурњарорат; пурсупоси
хурўш овардан ба љунбишу њаяљон даровар-
гарму љўшон пурсупоси самимї, аз тањти
дан, ба шавќу завќ даровардан.
дил, бо љўшу хурўш; саломи гарму љўшон, су-
ЉЎШ II ﺟﻮشпайвастан (ду филизро ба воситаи ханронии гарму љўшон.
љўшдињї); љўш додан ба њам пайвастани ду
ЉЎШОНДА ﺟﻮﺷﺎﻧﺪه1. љўшонидашуда: оби љў-
чизи филизї, кафшер кардан.
шонда. 2. пухташуда дар об: тухми љўшонда.
ЉЎША I ﺟﻮﺷﻪранги сурхи шингарфї барои
ЉЎШОН(И)ДАН ﺟﻮﺷﺎﻧﻴﺪن// ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن1. об ё мое-
ранг кардани чизњои моеъ.
оти дигарро ба воситаи оташ ё њарорати ди-
ЉЎША II ﺟﻮﺷﻪљои нав кафшершуда. гар ба љўш овардан; об љўшон(и)дан: шир
љўшондан, чизеро љўшондан. 2. чизеро дар об
ЉЎШАГАРЇ ﺟﻮﺷﻪﮔﺮيба њам васл кафшер
љўшонда пухтан: тухм љўшондан, картошка
кардани филизњо ба воситаи љўшдињї.
љўшондан, нахўд љўшондан.
ЉЎШАНДА ﺟﻮﺷﻨﺪهчизе ки мељўшад, туѓён-
ЉЎШОНДАШУДА ﺟﻮﺷﺎﻧﺪهﺷﺪهниг. љўшонда.
кунанда; дарёи љўшанда.
ЉЎЪ а. ﺟﻮعкит. гуруснагї.
ЉЎШЗАНОН ﺟﻮﺷﺰﻧﺎنфеъли њол аз љўш задан;
дар њолати љўш задан. ЉЎЯ-ЉЎЯ ﺟﻮﻳﻪﺟﻮﻳﻪниг. љўяк.
ЉЎШИДАН I ﺟﻮﺷﻴﺪن1. ба љўш омадани об ё ЉЎЯ//ЉЎЯК ﺟﻮﻳﻚ// ﺟﻮﻳﻪљўйчањои майдони
моеи дигар бо таъсири оташ ё њарорати ди- кишт, ки барои обёрї кашида мешаванд, ха-
гар. 2. фаввора зада баромадани об ва так: љўяки пахта, љўяки харбуза, љўяк каши-
чизњои обакии дигар аз зери замин. 3. ба са- дан; љўя-љўя ниг. љўяк (љўяк–љўяк).
баби дер истодан дар њолати табиї туршида
ЉЎЯК ﺟﻮﻳﻚниг. љўя.
ба њаракат омадани моеот: љўшидани сирко,
шароб, љурѓот ва ѓ.. 4. маљ. дамидан, туѓён ЉЎЯК–ЉЎЯК ﺟﻮﻳﻚﺟﻮﻳﻚба љўякњо таќсимшу-
– 613 ЉЎЯ
ШАБУШИН ﺷﺒﺸﻴﻦкасе, ки дар бадан ва либос ба шавќ омадан иштиёќманд шудан, бо майли
шабуш дорад. тамом ба коре даромадан.
ШАБУШК ﺷﺒﺸﻚниг. шабуш. ШАВЌАНГЕЗ ﺷﻮق اﻧﮕﻴﺰниг. шавќовар.
ШАБХЕЗ ﺷﺐﺧﻴﺰ1. он ки шаб, пеш аз дамидани ШАВЌАНГЕЗЇ ﺷﻮقاﻧﮕﻴﺰي шавќовар будан,
субњ аз хоб хеста ба коре машѓул мешавад. 2. шавќоварї.
маљ. ошиќи шаббедор.
ШАВЌАНГЕЗОНА ﺷﻮقاﻧﮕﻴﺰاﻧﻪбо завќу њавас ба
ШАБХЕЗЇ ﺷﺐﺧﻴﺰيшаббедорї, шабзиндадорї. чизе машѓул шудан.
ШАБХОБЇ ﺷﺒﺨﻮاﺑﻲба шаб хобидан; либоси ШАВЌАФЗО ﺷﻮقاﻓﺰاон чи шавќу њавас ва майли
шабхобї либос барои хобидан дар шаб. касро ба коре меафзояд.
ШАБХОНА ﺷﺒﺨﺎﻧﻪхобгоњ; љое, ки камбаѓалони ШАВЌДОР ﺷﻮق دارниг. шавќманд.
бехонумон шабро дар он љо мегузаронанд.
ШАВЌМАНД ﺷﻮﻗﻤﻨﺪ хеле њавасманд ва
ШАБЊАНГОМ ﺷﺒﻬﻨﮕﺎمшабона, ваќти шаб. иштиёќнок.
ШАБЧАРА ﺷﺐﭼﺮهон чи шабона мехўранд. ШАВЌМАНДЇ ﺷﻮﻗﻤﻨﺪيмайл ва орзумандии
зиёд доштан ба чизе.
ШАБЧАРО ﺷﺐﭼﺮاшабона чаридани чорпо;
рама, пода ё галаро шабона ба чаро бурдан: ШАВЌНОК ﺷﻮقﻧﺎكниг. шавќманд.
аспро ба шабчаро баровард.
ШАВЌОВАР ﺷﻮقآور1. он чи боиси шавќ ва
ШАБЧАРОЃ ﺷﺒﭽﺮاغњар гавњари обдор ва раѓбат мегардад; шавќовар будан
дурахшанда, тобон; гавњари шабчароѓ диќќатљалбкунанда будан. 2. чизе ки касро
гавњари дурахшони ќиматбањо, ки шабона барои коре њавасманд мекунад.
равшанї медињанд.
ШАВЌОВАРЇ ﺷﻮق آوريниг. шавќангезї.
ШАВ ﺷﻮњавл, тарс, вањм; шав бурдан ба њавл
ШАВЌОВАРОНА ﺷﻮقآوراﻧﻪниг. шавќангезона.
афтодан, вањмидан: дилам нохост шав бурд;
шав гирифтан рамидан, вањмида рам кардан, ШАВЌУН ﺷﻮﻗﻮنгуфт. доду фарёд; шавќун
ба њавл афтодан. андохтан доду фарёд барпо кардан; шавќун
бардоштан доду фарёд кардан; шавќун
ШАВВАС ﺷﻮس
ﱠсадои љараёни об. баромадан аз љое садои доду фарёд
ШАВВОЗ از ﺷﻮгуфт., шакли вайроншудаи баромадан, баланд шудани садоњо; шавќун
“Шоњбоз”, ки дар мавриди таъриф ва тањсини кардан доду фарёд кардан, њаёњу бардоштан.
касе гуфта мешавад.
ШАВЌФИЗО ﺷﻮق ﻓﺰاба шавќ оваранда.
ШАВВОЛ ال ﺷﻮноми моњи дањуми солшумории
ќамарї.
ШАВЛА ﺷﻮﻟﻪоши мулоим аз биринљ, шўла.
ШАВНИЗ ﺷﻮﻧﻴﺰниг. шуниз.
ШАВВОС اس ﺷﻮниг. шаввас.
ШАВНЇ ﺷﻮﻧﻲлањљ. дањанбанди љувол, канаби
ШАВГУН ﺷﻮﮔﻮنниг. шугун.
пашмин, ки бо он дањони љуволро медўзанд ё
ШАВЇ а. ﺷﻮي кит. бирён, бирён шуда, гўшти мебанданд.
бирён.
ШАВОМИХ а. ﺷﻮاﻣﺦљ. шомих; шавомихи љибол
ШАВКАРОН ﺷﻮﻛﺮانбот. гиёњи доруї аз оилаи љойњои баланди кўњ.
љаъфарї.
ШАВОРЕЪ а. ﺷﻮارعљ. шореъ.
ШАВКАТ а. ﺷﻮﻛﺖљоњ, љалол, бузургворї,
ШАВР а. ﺷﻮرкит. маслињат, машварат; шавр
њашамат, азамат, шукўњ.
кардан (намудан) маслињат кардан, машварат
ШАВЌ а. ﺷﻮقорзумандї, майли зиёд, раѓбат, намудан.
иштиёќ: шавќу завќ майл ва хоњиш; шавќ
доштан майли зиёд доштан (ба коре); ба шавќ
ШАВУОЙ ﺷﻮوآيрафтуой, рафтуомад; њаракати
доимї.
овардан касеро ба коре иштиёќманд кардан;
ШАВ – 618 –
ШАВЊАР ﺷﻮﻫﺮмарди зандор, шўй, њамсар: ба ШАЃАФ а. ﺷﻐﻒкит. муњаббат ва дўстии
шавњар баромадан; шавњар кардан ба никоњи пурэњтирос ва шиддатнок; шавќу њавас.
марде даромадани зан.
ШАЃБА I ﺷﻐﺒﻪкит. обилаи шахшудаи пўсти
ШАВЊАРДОР ﺷﻮﻫﺮدار зане, ки дорои шавњар даст, пой ва ѓ.
аст.
ШАЃБА II ﺷﻐﺒﻪкит. фирефта, хору залил; мутеъ.
ШАВЊАРДОРЇ ﺷﻮﻫﺮداريдар никоњи касе
ШАЃО ﺷﻐﺎниг. шаго.
будани зан; тарзи муомила ва рафтори зан бо
шавњар. ШАЃОЛ ﺷﻐﺎلњайвони даранда аз љинси саг, ки
лошахор аст ва мурѓони хонагиро шикор
ШАВЊАРКАРДА ﺷﻮﻫﺮﻛﺮده зани ба шавњар
мекунад.
баромада.
ШАДДА I а. ﺷﺪه
ﱠсангњои гаронбањо, ки ба ришта
ШАВЊАРЉУДО ﺷﻮﻫﺮﺟﺪاзани људомонда ва
гузаронида ба гардан меовезанд; шаддаи
дурафтода аз шавњар.
марљон марљонњои ба як ришта кашидашуда.
ШАВЊАРШАВАНДА ﺷﻮﻫﺮﺷﻮﻧﺪهкасе, ки ба 2. умуман њар чизи ба ришта кашидашуда.
духтаре ё зане шавњар шудан мехоњад, ба
ШАДДА II а. ﺷﺪﱠهграм. 1. шиддатнок ду бор
шавњар шудан муносиб.
талаффуз кардани овоз. 2. аломати “ ّ ”
ШАВШУВ ﺷﻮﺷﻮсадои љараёни об. монанде, ки дар алифбои арабї ба болои
њарфњои ташдиддошта монда мешавад.
ШАВШУВДОР ﺷﻮﺷﻮدارзбш. овозњои њамсадое,
ки дар талаффузашон ѓулѓула (шавшув) ШАДДОД а. اد ﺷﺪ1. номи як подшоњи ситамгари
бештар ба назар мерасад. афсонавї, ки гўё даъвои худої кардааст. 2.
маљ. золим, берањм.
ШАГО ﺷﮕﺎкит. тирдон, тиркаш.
ШАДДОДЇ ادي ﺷﺪберањмї, золимї; ◊ даъвои
ШАГОЛ ﺷﮕﺎلниг. шаѓол.
шаддодї кардан хеле аз худ рафта худро
ШАЃ ﺷﻎкњнш. 1. шох, шохи дарахт; шохи ќавитару тавонотар аз њама пиндоштан.
њайвон. 2. ќадањи шаробнўшї аз шохи гов.
ШАДИД а. ﺷﺪﻳﺪшиддатнок, сахт.
ШАЃА ﺷﻐﻪкит. обила, ќубла, пина.
ШАДИДА а. ﺷﺪﻳﺪهсахтї, бадбахтї.
ШАЃАБ а. ﺷﻐﺐкит. 1. овози баланди
ШАДИДАН а. ً ﺷﺪﻳﺪاќатъї, љиддї: шадидан
ѓулѓуладори шўрангез, маѓал, шўру ѓавѓо. 2.
мањкум кардан.
фитна ва фасод; љидол, хархаша.
ШАДОИД а. ﺷﺪاﺋﺪљ. шадида.
ШАЃАБНОК ﺷﻐﺐﻧﺎكкит. пуршўру ѓавѓо,
пурљўшу хурўш, пурмаѓал. ШАЁН ﺷﻴﺎنниг. шиён.
ШАЃАВУЛ//ШИЃОВУЛ ﺷﻐﺎول// ﺷﻐﻮلтаър. ШАЁТИН а. ﺷﻴﺎﻃﻴﻦљ. шайтон.
ноиби удайчї, ки як мансабе дар дарбори
ШАИР а. ﺷﻌﻴﺮкит. љав.
амири Бухоро буд.
ШАЙ а. ﺷﺊниг. шайъ.
ШАЃАЛ ﺷﻐﻞсангмайда, сангреза.
ШАЙБ а. ﺷﻴﺐкит. сафед шудани мўй,
ШАЃАЛДОР ﺷﻐﻞدارдорои шаѓал, омехта бо
мўйсафедї, пирї; муќоб. шабоб.
сангрезаву сангпорањо.
ШАЙБА олм. ﺷﻴﺒﻪ1. њалќаи миёнаш сўрохе, ки
ШАЃАЛЗАМИН ﺷﻐﻞزﻣﻴﻦ замини камхоки
ба таги гайка гузошта мањкам мекунанд. 2.
сангрезадор.
њаппаки дарунпури вазнин, ки дар хоккей ба
ШАЃАЛЗОР ﺷﻐﻞ زارзамини шаѓалаш бисёр. љои тўб бозї карда мешавад.
ШАЃАЛРЕЗЇ ﺷﻐﻞ رﻳﺰيрехтани сангпорањо (ба ШАЙД а. ﺷﻴﺪ кит. њила, макр, фиреб, риё,
роњ ё ба бандњои об). тазвир.
ШАЃАЛРЕХТА ﺷﻐﻞرﻳﺨﺘﻪ:роњи шаѓалрехта роњи ШАЙДО ﺷﻴﺪا1. ошуфта, шефта, мафтун, ошиќ.
фаршаш аз шаѓал. 2. девона, маљнун; шайдо шудан ошиќу
– 619 – ШАК