«…Бигзор ин фарҳанги љомеъ ҳамчун мероси азизи

гузаштагони мо дастраси ҳар хонадони тољик ва китоби

рўимизии ҳар фарди бонангу номуси миллат бошад».
Эмомалї Рањмон

‫ ﺑﮕﺬار اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﻣﻊ ﻫﻤﭽﻮن ﻣﻴﺮاث ﻋﺰﻳـﺰ ﮔﺬﺷـﺘﮕﺎن ﻣـﺎ دﺳـﺘﺮس ﻫـﺮ‬...»
«‫ﺧﺎﻧﺪان ﺗﺎﺟﻴﻚ و ﻛﺘﺎب روي ﻣﻴﺰي ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎ ﻧﻨﮓ و ﻧﺎﻣﻮس ﻣﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻣﺎم ﻋﻠﻲ رﺣﻤﺎن‬
 ‫اﻛﺪﻳﻤﻴﺔ ﻋﻠﻢﻫﺎي ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﺑﻪ ﻧﺎم رودﻛﻲ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺗﻔﺴﻴﺮي زﺑﺎن ﺗﺎﺟﻴﻜﻲ‬

‫ﺟﻠﺪ(‬ ‫)ﻋﺒﺎرت از ‪2‬‬
‫ﺟﻠﺪ ‪2‬‬
‫) آ – ي‪( ‬‬

‫زﻳﺮ ﺗﺤﺮﻳﺮ‬
‫ﺳﻴﻒ اﻟﺪﻳﻦ ﻧﻈﺮزاده )رﺋﻴﺲ(‪ ،‬اﺣﻤﺪﺟﺎن ﺳﻨﮕﻴﻦاف‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻛﺮﻳﻢاف‪ ،‬ﻣﻴﺮزاﺣﺴﻦ ﺳﻠﻄﺎن‬

‫دوﺷﻨﺒﻪ ‪2008 -‬‬

 АКАДЕМИЯИ ИЛМЊОИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН
ПАЖЎЊИШГОЊИ ЗАБОН ВА АДАБИЁТИ БА НОМИ РЎДАКЇ

ФАРЊАНГИ
ТАФСИРИИ ЗАБОНИ ТОЉИКЇ
(иборат аз 2 љилд)
ЉИЛДИ 2
(О-Я)
Зери тањрири
Сайфиддин Назарзода (раис), Ањмадљон Сангинов,
Саид Каримов, Мирзо Њасани Султон

Душанбе – 2008
 – 4–
ББК92 Я2+81.2 Тољик – 4 +81.2 Форс – 4
Ф-41
Тартибдињандагон:
С. Назарзода, А. Сангинов, Р. Њошим, Њ. Рауфзода
Иштирокдорони тањрир ва такмили аввал:
С. Назарзода, С.Сабзаев
М.-Њ. Султон, О. Ќосимов, С. Матробов,
М. Музафаршоев, О.Саидљаъфаров, Ќ.Тўрањасанов.
Иштирокдорони тањрири нињої:
С. Назарзода, С. Каримов, М.-Њ. Султон, А. Сангинов
Њамгунсозї ва коркарди фарњангнигорї: С. Холматова, С. Каримов
Тањрири назоратї: Ѓ. Ќодиров, С. Холматова

Фарњанги тафсирии забони тољикї беш аз 80 њазор вожаву ибора ва таркибњои забони
тољикиро фаро гирифта, аз лињози сохтор калимаву таркиб ва истилоњоти њам давраи классикии
инкишофи забон ва њам давраи муосири рушди онро дар бар гирифтааст.
Дар охири фарњанг мифтоњи арабї замима шудааст.
Фарњанг барои истифодаи доираи васеи хонандагон пешбинї мешавад.

Тасњењот: И. Мискинов, Ч. Назаршоева,

С. Некбахтшоева, Г. Усмонова, О. Мирзоева
Чопи компютерї:
а) бо хати кириллиасос: Ч. Назаршоева, Н. Ашўрова, О. Мирзоева,
С. Некбахтшоева, Г. Усмонова, М. Раљабова, Ш. Назарзода, М. Носирова, А.
Шералиева;
б) бо хати арабиасос: И. Мискинов, Г. Усмонова, О. Ќосимов, М.
Музофиршоев, С. Матробов.
ISBN 978-99947-715-5-4 (љ.2)
ISBN 978-99947-715-7-8

©Пажўњишгоњи забон ва адабиёти Рўдакї, 2008

 О
О I њарфи нуздањуми алифбои њозираи тољикї;
дар алифбои арабиасоси тољикї дар аввали ка-
лима ба шакли алифи мамдуда (‫ )آ‬омада, дар
миёна ва охири калима ба шакли алиф (‫ )ا‬на-
вишта мешавад; дар њисоби абљад ба адади 1
баробар аст; дар навишти имрўзии калимањои
арабиасл ба воситаи таркиби айн (‫ )ع‬ва алиф
(‫)ا‬ифода мегардад: обид – ‫ﻋﺎﺑﺪ‬, маонї – ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ‬,
муддао –‫ﻣﺪﻋﺎ‬.
О II ‫ آ‬нидо эй!, њон!.
О (Й) (‫ آ)ي‬асоси замони њозира аз омадан.
ОБ І ‫ آب‬1. моеи шаффофи беранг, ки дар
њолати софї ва беолоишї аз омезиши хи-
миявии як унсури оксиген ва ду унсури
њидроген иборат аст; оби маъдан обе, ки дар
таркиби худ маъдан дорад; оби гарм муќоб.
оби сард; оби равон оби љорї: муќоб. оби ис-
тода; оби хом оби нољўш, обе, ки онро
наљўшондаанд; оби ширгарм оби нимгарм;
оби ширин оби софи нўшокї; оби шифо оби
шифобахш, оби табобатӣ; оби ях яхи обшу-
да, оби хеле сард; оби љўш обе, ки дар њоли
наздик ба љўшидан аст; оби љўшонда, обе, ки
љўшонда шудааст; оби ѓўра усорае, ки аз
ѓўраи ангур тайёр мекунанд; ба об мондан
(чорпоро) ба обхўрї сар додани чорпо, об
додан, об хўрондан; об андохтан (ба зарфе)
об пур кардан, об рехтан (аз зарфе ба зарфе);
об додан а) об нўшондан; б) обёрї кардан; об
задан об пошидан, об афшондан (ба замин),
обпошї кардан; об зер кардан љоеро туѓён
карда замин ё киштеро пахш кардани оби
дарё; об кардан а) ба моеъ гардондан, ба об
табдил кардан, гудохтан (филизотро); б) чи-
зеро махфиёна фурўхта пулашро ба киса за-
дан; в) касеро мафтун кардан; об кашидан а)
об баровардан аз чоњ; б) обро љаббида ба худ
гирифтани чизе; об кашондан аз љое ба љое
бурдани об бо чалак, машк ва ѓ.; об пошидан
ниг. об задан; об рехтан (ба дасти касе) барои
дастшўии касе аз офтоба ё зарфи дигаре об
равон кардан; обро буридан а) љараёни обро
ќатъ кардан, пеши обро гирифтан; б) ба бар
ва ба муќобили љараёни об шино карда гу-
заштан; об сар додан ба љое об кушодан, об
љорї сохтан ба љое, обёрї кардан заминеро;
об хўрдан а) об нўшидан (одам); б) сероб шу-
дан (замин); аз давлати шолї кирмак њам об
мехўрад (зарб.). 2. дарё, рўд; оби шўх дарёе,
ки бо шўру ѓалаён равон аст. 3. сиришк, ашк;
оби чашм, оби дида; оби чашм кардан (рех-
тан) гиристан, ба гиря омадан; об чарх задан
(дар чашм) ашк пайдо шудан дар чашм,
њолати гиря рўй додан. 4. нутфа, манӣ, оби
пушт. 5. кит. бавл, шоша, пешоб. 6.
мустароҳ, мабраз, обхона. 7. маљ. тароват,
тозагї; равнаќ. 8. обрў, эътибор, ҷоҳу
манзалат. 9. тоб, тавон. 10. симоб, ҷева,
зайбақ. 11. шарму ҳаё: оби ангур шираи
ангур, шароб; оби бинї луобе, ки аз димоѓи
кас мебарояд; оби дандон як нав ширавор,
чаќ-чаќи дандон: оби дарё обе, ки дар дарё
љорист, обе, ки аз дарё гирифта шудааст; оби
дањон моеи луобдоре, ки аз ѓуддањои дањон
мебарояд; оби зери коњ киноя аз касе ки
худро дар зоњир сода, некўкор нишон
медињаду дар ботин фитнаангез ва маккор
аст; оби зиндагї а) мувофиќи ривоёт чашмае,
ки нўшандаи оби он гўё зиндагии абадї
меёфтааст; б) оби дарёе, ки ба заминњо
таровату ободї мебахшад; оби набот а)
ќиёме, ки баъд аз шўша бастани набот дар
деги наботпазї тањнишин мешавад; б) навъе
аз њалво, ки аз орду шакар мепазанд; оби
никоњ д. обе, ки ваќти хондани хутбаи никоњ
дар зарфе пеши мулло мегузоранд ва баъд
онро љавонон бо нияти нек меошоманд; оби
явѓон хўроки обакии бегўшт; оби Хизр кит.,
ниг. оби зиндагї; оби њаёт//оби њайвон ниг.
оби зиндагї; оби љав пиво; обу оташ ду чизи
сахт ба њамдигар зид, ду чизи оштинопазир;
обу ранг зебої, њусн, латофат; обу ранги
сухан бадеият дар сухан, љозиба ва асари
сухан; обу таом хўрок, хўрданї; обу тоб љило,
сафо, дурахшонї, тароват; обу тоб ёфтан
ОБ –6–
нашъу намо кардан, пухта шудан, обдида
шудан (мас., пўлод); обу њаво маљмўи
њодисањои атмосферї (хунукї, гармї, фишори
њаво ва ѓ.); шароити иќлими љое; об аз сар
гузашт аз њадди чораю тадбир гузаштани
кор; об, ки аз сар гузашт, чи як ваљаб, чи сад
ваљаб (зарб.); об аз сар лой будан а) гилолуд
ва тира будани об аз саргањи он; б) киноя аз
ноќису нодуруст будани коре аз ибтидо ва
оѓози он; ◊ обашон ба як љўй намеравад бо
њамдигар созиш надоштани ду чиз ё ду кас,
бо њам созгорї надоштани ду чиз ё ду кас; ◊
об ба лаби љўй баробар шудан ба њоли
пештарааш даромадани коре; об баровардан
(ба љое) љорї сохтани об ба љои собиќан
беоб; об аз љигар бахшидан чизе ато кардан,
чизе бахшидан ба касе; об дар љигар
надоштан сахт мӯҳтоҷу фақир будан; ◊ об
аз даст начакидан касеро сахт хасису мумсик
будан; об бар оташи касе рехтан хашми
касеро фурӯ нишондан; об ба ҳован кўфтан
кори беҳуда ва абас кардан; об гирифтан
обдору ширадор шудан (дар бораи мева); об
гузаштан (аз либос ба тан, аз пойафзор ба по)
тар шудан; оби чизе гурехтан (аз чизе, мевае ё
гуле) таровати худро гум кардан, тару
тозагии худро аз даст додан, хушк ва
фарсуда шудан; об давидан ба устухони касе
нашуънамо ёфтан, калонљуссаву тануманд
шудан; об карда хўрдан чизеро наѓз
донистан, чизеро пурра аз худ кардан; об
шудан а) ба об мубаддал шудани ягон љисми
сахт (ях, филиз); б) лоѓар ва хароб шудан, аз
гўшт фуромадан; в) мафтун, мутањаййир
шудан дар асари чизе; оби дањан рафтан ниг.
дањан об кушодан; оби рафта ба љўй боз
омадан боз ба даст даромадани давлат, ба
бахту иќбол аз нав расидан; оби тањорат
додан а) ба касе барои тањорат об додан; б)
дар мавриди ба мењмонї даъват кардан аз
рўи хоксорї гуфта мешавад; об рехтан ба
сари чизе (касе) сарф кардан, нобуд кардан,
сабаби нобудшавии чизе ё касе гардидан;
обро лой кардан а) оби зулолу софро тира
сохтан; б) миёни мардум шўру фитна
ангехтан; в) кореро ќасдан чигилу сарбаста
кардан (барои пинњон доштани сирри худ);
обро надида мўза кашидан а) нафањмидаву
насанљида ба коре сар кардан, бемулоњиза
коре кардан; б) дар иљрои коре шитоб
кардан; обро пуф карда хўрдан хеле боэњтиёт
рафтор кардан, эњтиёткор будан; обу адо
шудан а) азоб кашидан; б) дар ѓам ва њасрати
касе сўхтан ва лоѓару нотавон шудан; обу
лой кардан (чизеро) чизеро (мас., моли
дуздиро) љобаљо ва пинњон кардан ё пинњонї
фурўхта пул кардан; обу равѓан кардан
(ошро) зирбаки ошро тайёр кардан; обу
такфин кардан мурдаро шустан ва ба кафан
печондан; ба дасти касе об рехта
натавонистан а) лаёќати хизмати касеро
надоштан; б) дар коре ба касе баробар шуда
натавонистан, дар њунар, кор ва њоказо аз
замин то осмон фарќ доштани ду кас; ба рўи
об баровардан чизеро фош кардан, равшану
бармало намудан; ба дањон об гирифтан
хомўш истодан, гап назадан, сукут кардан;
дар обу араќ ѓўтидан а) сахт араќ кардан,
аракшор шудан; б) сахт дар њиљолат мондан,
шармсор шудан; даст ба об (хок) кардан
ќазои њољат кардан; дањон об кушодан њавас
рафтан ба чизе, раѓбат ва иштиёќи аз њад
зиёд пайдо шудан дар кас ба чизе, дил гум
задан ба чизе; дили (љигари) касеро об кардан
а) сахт мутаассир кардан; б) ѓамгин ва
мањзун гардонидан; дил об хўрдан ба касе
эътимод доштан ба касе, мавриди боварї
ќарор гирифтан ба касе; думчаи касе об
гирифтан касеро; а) ќувватнок шудан, љон
гирифтан; б) њавобаланд шудан; зери обу
араќ мондан а) араќ кардан; б) аз њиљолат ва
шарм сахт араќрез шудан; майна об кардан
(дар бораи чизе) фикри амиқ кардан, сахт
фикр кардан; худро ба обу оташ задан барои
расидан ба маќсаде аз њељ кори душвору
хатарнок сар напечидан; оби дари хона ќадр
надорад (зарб.) чизи дастрас беќадр аст.
ОБ II ‫ آب‬кит. моњи ёздањуми румї, ки ба моњи
август баробар меояд.
ОБАК ‫ آﺑﻚ‬1. шакли тасѓири об. 2. симоб. 3.
тиб. обила.
ОБАКЇ ‫ آﺑﻜﻲ‬он чи монанди об аст, моеъ,
тунук; муќоб. ѓализ ва ѓафсоб.
ОБАКОН ‫ آﺑﻜﺎن‬тиб. касалии бачагонае, ки бар
асари он дар бадан доначањои майда
мебарояд.
ОБАНБОР ‫ آب اﻧﺒﺎر‬махзани об, њавз ё кўли
сунъие, ки дар он обро љамъ ва аз он љо
таќсим мекунанд.
ОБАНБОШТ ‫ آب اﻧﺒﺎﺷﺖ‬кит. 1. захира ва пур
кардани об дар махзанњои бузурги рўиза-
минї ва зеризаминї барои истифодаи мин-
баъда, обанбор. 2. иншооти махсус барои за-
хира кардани оби обёрї ва кам кардани хав-
фи селобњо.
ОБАНДОЗ ‫ آباﻧﺪاز‬обпош, асбоби обандозї.
ОБАНДОЗЇ ‫ آباﻧﺪازي‬об андохтан ба зарф ё чи-
зи дигар; љамъоварии об дар њавзу
обанборњо барои истифодаи минбаъда.
 –7–
ОБАНДОМ ‫ آباﻧﺪام‬маљ. обпайкар, нозукан-
дом, латифбадан.
ОБАФКАН ‫ آباﻓﻜﻦ‬муњаррики обафкан, даст-
гоњи обпошї.
ОБАНЉИР ‫ آب اﻧﺠﻴﺮ‬обе, ки дар он анљири ќоќ
ва хушкро мељӯшонанд ва он хусусияти
табобатї дорад.
ОББАДАЛ ‫ آب ﺑﺪل‬муовизаи об, табдили об.
ОББАНД ‫ آب ﺑﻨﺪ‬1. он ки дар пеши об банд ё
дарѓот месозад. 2. банд, дарѓот.
ОББАР ‫ آب ﺑﺮ‬1. он ки об мебарад, обкаш, маш-
коб. 2. маљ. маъшуќ, ки тавассути њуснаш
обрўи ошиќи худро зери хавфи коҳиш
мегузорад. 3. тех. облўла, лўлаи обрасонї,
ќубури обгузар.
ОББАРДОР ‫ آبﺑﺮدار‬1. обро ба худ гиранда, он
чи зиёд об талаб мекунад, обталаб; биринљи
оббардор. 2. ниг. обчинак.
ОББАРДОРЇ ‫ آبﺑﺮداري‬1. обкашї, машкобї. 2.
об бардоштани чизе (мас., биринљ).
ОББАРДОШТА ‫ آب ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬рахнае, ки бо фишор
ё љараёни об ба амал омадааст, оббурда, об-
шуста (мас., дар банди об ё замин).
ОББАРО ‫ آب ﺑﺮا‬љои баромади об, љое, ки об аз
он љорї мешавад.
ОББАЊО ‫ آب ﺑﻬﺎ‬кит. музди об, пули об.
ОББО ‫ﺎ‬‫ آﺑ‬нидо, лањљ. изњори тааљљуб ва афсўс.
ОББОЗ ‫ آب ﺑﺎز‬шиновар, ѓаввос, обдон, оббур.
ОББОЗИДОРЇ ‫آب ﺑﺎزيداري‬оббозї доштан
(мас., кўдакро, беморро ва ѓ.)
ОББОЗЇ ‫ آبﺑﺎزي‬шиноварї, оббурї; оббозї кар-
дан ба об даромадан ва шустушў кардан,
шино кардан.
ОББУР ‫ آب ﺑﺮ‬1. ниг. оббоз. 2. бахши пеши поя-
њои пулу купрукњо муќобили љараёни об, ки
нўгтез буда, мављњои обро таќсим карда,
фишори обро бар сутуни пояњо суст мекунад.
ОББУРДА ‫ آب ﺑﺮده‬1. љои рахна карда хокро
шуста бурдаи об, љои обшустаи дарѓот. 2.
љар, љарї, сой.
ОББУРЇ ‫ﺑﺮي‬ ‫آب‬ обро бурида гузаштан,
шиноварї.
ОБГ
ОБВАРЗ ‫ آب ورز‬обдон, оббоз, шиновар.
ОБВАРЗЇ ‫ آب ورزي‬оббозї, шиноварї.
ОБГАЗ ‫ آبﮔﺰ‬осебдида ва зарардида бар асари
муддати зиёд зери об мондан.
ОБГАРДИШ ‫ آب ﮔﺮدش‬1. хамгашт (-и дарё). 2.
гирдоб. 3. таѓйири мусбат ва ё манфии таб-
дили иќлим ба саломатї; нотобї бар асари
табдили иќлим. 4. кит. тезрафтор, хушраф-
тор.
ОБГАРДОН ‫ آبﮔﺮدان‬обгираки калони даста-
дор, ки бо он аз зарфњо об мегиранд, дўлчаи
дастадор, чойкаш: обгардон кардан бо об
чайќондани чизеро (мас. пиёла, либос ва ѓ.).
ОБГАРДОНЧА ‫آبﮔﺮداﻧﭽﻪ‬ обгардони хурд,
чумча.
ОБГАРЇ ‫ آبﮔﺮي‬кит. об додани теѓ, ханљар ва
ѓ.
ОБГАРМКУН(АК) ‫آبﮔﺮﻣﻜﻨﻚ‬//‫ آبﮔﺮﻣﻜﻦ‬асбо-
би махсусе, ки бо ќувваи барќ ва ғ. обро гарм
мекунад.
ОБГАРМКУНАНДА ‫ﮔﺮﻣﻜﻨﻨﺪه‬ ‫ آب‬он ки ва ё он
чи обро гарм мекунад.
ОБГАРОЇ ‫ آبﮔﺮاﺋﻲ‬гароиш ба сўи об, майли об
кардан (мас., решаи гиёњњои обдўст).
ОБГИНА ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪ‬1. шиша; булўр. 2. суроҳї ва
пиёлаи булӯрин. 3. оина. 4. маљ. шароб, май,
бода; ◊ обгина шикастан оби дида рехтан.
ОБГИНАГАР ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪ ﮔﺮ‬шишагар, устои шиша-
рез.
ОБГИНАГУЊАР ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪﮔﻬﺮ‬1. аз шиша сохташу-
да, булўрин. 2. маљ. шахси дорои асолати
хонаводагї ва нажодї.
ОБГИНАРАНГ ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪرﻧﮓ‬шишамонанд; ◊ фа-
лаки обгинаранг осмони кабуд.
ОБГИНАХОНА ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪﺧﺎﻧﻪ‬хонаи шишагї ё
булўрї; ◊ (ин) обгинахонаи гардун осмон.
ОБГИНАЊИСОР ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪﺣﺼﺎر‬1. ќалъаи шишагї.
2. маљ. паноњгоњи ноустувор ва зуд вайрон-
шаванда.
ОБГИР ‫ آﺑﮕﻴﺮ‬1. љои махсус дар сари чашма ва
рўдњо барои об гирифтан, истахр, кўл. 2.
зарф барои об гирифтан аз љое. 3. зарфи гу-
лоб, атрдон.
ОБГ –8–
ОБГИРАК ‫ آﺑﮕﻴﺮك‬ниг. обгир 2.
ОБГИРЇ ‫ آﺑﮕﻴﺮي‬гирифтани об
аз љое; љумаки
обгирї љумак, кран барои об гирифтан аз
лўлаи об ва ѓ.
ОБГОЊ ‫ آﺑﮕﺎه‬1. љои об, љои гирифтан ё
нўшидани об, обишхўр. 2. холигоњ, тињигоњ.
3. биол. мезакдон, масона, пешобдон.
ОБГУЗАР ‫ آﺑﮕﺬر‬1. гузаргоњ љои гузаштан ва
љорї шудани об, маљро, роњи дарё. 2. љое, ки
обро ба воситае ба тарафе мегузаронанд:
наќби обгузар. 3. он чи аз худ об мегузаро-
над, таршаванда (либос, кафш).
ОБГУЗАРОНЇ ‫آﺑﮕﺬراﻧﻲ‬1. об гузарондан аз љое
ба љое. 2. ќобилияти обро ба воситаи худ гу-
зарондан (мас., хок).
ОБГУЗАШТА ‫ آﺑﮕﺬﺷﺘﻪ‬сифати феълии замони
гузашта аз об гузаштан; 1. љое ё ашёе, ки аз
он об гузаштааст, намнок, тар: девори обгу-
зашта. 2. он ки аз об гузаштааст.
ОБГУН ‫ آبﮔﻮن‬1. ба монанди ранги об, обранг;
кабудтоб, кабуд; сабз. 2. тобон, барроќ;
љилодор.
ОБГУРЕЗ ‫ آﺑﮕﺮﻳﺰ‬1. нова, тарнов, љой барои
љорї шудани об; ќубур, лўла. 2. њавз ва
чуќурињое, ки дар гузашта махсусан барои аз
њар сў љорї шуда рехтани оби барфу борон
месохтанд.
ОБГУРЕЗДОР ‫ آﺑﻜﺮﻳﺰدار‬мањал ва роњњое, ки
обгурез доранд.
ОБГУРЕЗЇ ‫ آبﮔﺮﻳﺰي‬вазъ ва њолати обгурез 2.
ОБГЎШТ ‫ آﺑﮕﻮﺷﺖ‬1. обе, ки дар он гўшт пухта
шудааст. 2. як навъ хўрок, ки аз гўшт, кар-
тошка, нахўд ва ѓ. тањия мешавад, як навъи
шўрбо.
ОБГЎШТЇ ‫ آﺑﮕﻮﺷﺘﻲ‬1. мансуб ва марбут ба
обгўшт. 2. муносиб барои тањияи обгўшт.
ОБЃАЛТ ‫ آﺑﻐﻠﺖ‬хамгашти оби дар љараён.
ОБДАВ ‫ آﺑﺪو‬нишебї ё пастхамие, ки об аз он
љорї мегардад, љўйча; обдави бом тарзи со-
хтани сатњи бом, ки оби барфу борон аз њама
тараф ба новадон равон мешавад.
ОБДАВАК ‫ آﺑﺪوك‬зоол. канаи обї, канае, ки рў-
рўи об шино мекунад.
ОБДАНДОН ‫ آﺑﺪﻧﺪان‬кит. 1. як навъ ширинї. 2.
як навъ амруди ширини обдор. 3. навъе аз
анор, ки дона надорад, анори бедона. 4.
њалвои бисёр латиф ва хушхўр. 5. маљ. нарм,
мулоим. 6. маљ. њарифи гўл, содалавњ, зуд
маѓлубшаванда (дар ќимор).
ОБДАРМОНЇ ‫ آﺑﺪرﻣﺎﻧﻲ‬нав., тиб. табобат ва
муолиљаи баъзе беморињо
ОБДАРО ‫ آﺑﺪرا‬љои љорї шуда даромадани об,
гузаргоњи об, обмўрї.
ОБДАСТ ‫ آﺑﺪﺳﺖ‬1. обе, ки бо он дасту рўй
мешўянд. 2. шустушўй, тањорат, вузу. 3.
тањорат, тардастї, чобукї.
ОБДАСТА ‫ آﺑﺪﺳﺘﻪ‬ниг. офтоба.
ОБДАСТАГАРДОН ‫ آﺑﺪﺳﺘﻪ ﮔﺮدان‬:обдастагардон
кунондан яке аз тарзњои ёфтани дузд бо роњи
таъсир ба њиссиёти тарси одаме, ки мавриди
бадгумонї воќеъ гардидааст.
ОБДАСТЇ ‫ آﺑﺪﺳﺘﻲ‬кит. чобукї, моњирї, устої.
ОБДАСТОН ‫ آﺑﺪﺳﺘﺎن‬кит. офтоба, обдон, ибриќ.
ОБДИДА ‫ آﺑﺪﻳﺪه‬љавњардода, обдода, љилодода.
ОБДИЊЇ ‫آﺑﺪﻫﻲ‬ об додан, таъмини об,
обрасонї.
ОБДОЃ ‫ آﺑﺪاغ‬чаманзори соњили дарё, ки баъзан
аз маљрои об боло мемонад.
ОБДОДА I ‫ آب داده‬обутобёфта, обутоб дода-
шуда (пўлод), љавњардор, тез.
ОБДОДА II ‫ آب داده‬обёришуда, шодобшуда (за-
мин).
ОБДОН I ‫ آﺑﺪان‬1. зарфи об, митњара 2. обхўра
барои мурѓон, ки ба ќафас гузоранд.
ОБДОН II ‫ آﺑﺪان‬шиногар, оббур; касе ки
гузаргоњи дарёро медонад.
ОБДОР I ‫ آﺑﺪار‬1. обомехта: барфи обдор. 2.
сершира, шодоб, хушоб: харбузаи обдор, себи
обдор. 3. фасењ, равон, пуртаъсир, маънидор:
шеъри обдор, сухани обдор, садои обдор. 4. об
додашуда, љавњардор, тез, буранда: шамше-
ри обдор, теѓи обдор. 5. базарба, сахт, каши-
даву кушода, задашуда: тарсакии обдор, то-
зиёнаи обдор. 6. дурахшон, соф, беѓубор: ал-
моси обдор, дурри обдор. 7. сахт, нешдор:
дашноми обдор; чашми обдор чашми зинда,
љаззоб, мењрангез.
ОБДОР II ‫آﺑﺪار‬ мутасаддии обёрии кишт, об-
мон.
 –9– ОБИ
ОБДОРЇ ‫ آﺑﺪاري‬1. об додан ба кишт, об мон- ОБИКОРЇ ‫ آﺑﻲ ﻛﺎري‬кишти обї, зироаткорӣ дар
дан, обёрї; обдорї кардан об мондан ба замини обёришаванда.
кишт. 2. хушобї, тарутозагї.
ОБИЛА ‫ آﺑﻠﻪ‬1. варами обгирифта ва ќубла-
ОБДУЗД ‫ آﺑﺪدزد‬1. он ки бе риояти навбат, задаи пўст аз сўхтагї, судашавї, ќубла; оби-
пинњонї обро ба кишти худ љорї мекунад; ла кардан варами обдор баровардан, ќубла
обдузд гирифтан киноя аз кори ношоями ка- задани даст, по ва ѓ. 2. тиб. бемории сироят-
серо кашф кардан. 2. рахнаи ноаёни кунанда, ки дар бадан доначањои риму фа-
зеризаминї, ки об ба он фурў меравад. соддор пайдо мешаванд, наѓзак, чечак.
ОБДУЗДАК ‫ آﺑﺪزدك‬1. олат барои об кашидан, ОБИЛАГУЗАРОНЇ ‫ آﺑﻠﻪﮔﺬراﻧﻲ‬дору задан барои
тулумбаи дастї. 2. тиб. сўзандору. 3. ниг. об- пешгирї аз обила, наѓзак задан, обилакўбї.
чинак.
ОБИЛАДОР ‫ آﺑﻠﻪدار‬1. он чи обила (ќубла) до-
ОБДУЗДЇ ‫ آﺑﺪزدي‬кори обдузд, бе навбат љорї рад: дасти обиладор. 2. он ки дар рўяш осори
кардани об ба кишти худ. обила њаст, парзадарўй.
ОБДЎЃ ‫ آﺑﺪوغ‬дўѓ, мости беравѓан, дўѓоб. ОБИЛАДОРЇ ‫آﺑﻠﻪداري‬ обила доштан, наѓзак
доштан.
ОБДЎСТ ‫ آﺑﺪوﺳﺖ‬1. вижагии маводе, ки љињати
њал шудан ба об тамоюли зиёд дорад. 2. чизе ОБИЛАЗАДА ‫ آﺑﻠﻪ زده‬обиладор, ќубладор: дасти
ё касе ки обро зиёд дўст медорад (мас., обилазада.
биринљ, ѓаввас).
ОБИЛАЗОР ‫ آﺑﻠﻪ زار‬пуробила, серобила, бада-
ОБДЎСТЇ ‫ آب دوﺳﺘﻲ‬обдўст будан. не, ки обилаву наѓзаки зиёд дорад.
ОБЁР ‫ آﺑﻴﺎر‬1. оброн, обёрикунанда,обљо- ОБИЛАКЎБЇ ‫ آﺑﻠﻪﻛﻮﺑﻲ‬ниг. обилагузаронї.
рикунанда ба кишт; обёр шудан об хўрдан,
сероб шудан (замин). ОБИЛАПО ‫ آﺑﻠﻪﭘﺎ‬он ки аз бисёр роњ гаштан по-
яш обила кардааст.
ОБЁРИКУНАНДА ‫ آﺑﻴﺎريﻛﻨﻨﺪه‬ниг. обёр.
ОБИЛАРЕЗ ‫ آﺑﻠﻪ رﻳﺰ‬пуробила, серобила.
ОБЁРИШАВАНДА ‫ آﺑﻴﺎريﺷﻮﻧﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз обёрї шудан, замин ва ОБИЛАРЎ(Й) (‫آﺑﻠﻪرو)ي‬ парзадарўй, доѓи
мањалли мавриди обёрї. наѓзакдор.
ОБЁРЇ ‫ آﺑﻴﺎري‬1. об додан ба кишт; обдињї. 2. ОБИЛАФАРСО ‫آﺑﻠﻪﻓﺮﺳﺎ‬ кит. обиладор, обила-
обёришаванда; низоми обёрї; обёрї кардан нок.
об додан, бо об таъмин кардан, сероб кар-
дан; обёрї шудан об хўрдан, сероб шудан, об ОБИНАБОТ ‫ آﺑﻨﺒﺎت‬1. номи њалво. 2. навъе аз
гирифтан (аз љўйборе, нањре). харбуза; харбузаи обинабот навъи хеле ши-
рини харбуза.
ОБЗАН ‫ آﺑﺰن‬1. он ки љоеро об (мас., бо маќсади
хомўш кардани оташ). 2. маљ. таскиндињанда, ОБИРАНГ//ОБРАНГ ‫آﺑﺮﻧﮓ‬//‫آﺑﻲرﻧﮓ‬ ба ранги
тасаллибахш. 3. таѓораи калони баробари об, маљ. кабудранг.
ќади одам, ки беморонро дар он бо оби гар-
ми дорунок шустушўй ва муолиља мекар- ОБИС I а. ‫ﻋﺎﺑﺚ‬ кит. абаскор, бењудакор,
данд. 4. њавзча. њарзакор.

ОБЗО ‫ آﺑﺰا‬књн. њидроген. ОБИС II а. ‫ ﻋﺎﺑﺲ‬кит. туршрўй.

ОБИД I а. ‫ﻋﺎﺑﺪ‬ д. ибодаткунанда, худољўй, ОБИСТАН ‫ آﺑﺴﺘﻦ‬тиб., књн. њомила,мезанад,

зоњид. обпош бордор, дуљон.

ОБИД II а. ‫ آﺑﺪ‬вањшї, даранда (њайвон). ОБИСТАНЇ ‫ آﺑﺴﺘﻨﻲ‬књн. давраи њомилагї,

бордорї, дуљонї.
ОБИДА а. ‫ آﺑﺪه‬њайкали ёдгорї.
ОБИШТАНГОЊ ‫آﺑﺸﺘﻨﮕﺎه‬ обхона, мабраз,
ОБИДФИРЕБ ‫ ﻋﺎﺑﺪﻓﺮﻳﺐ‬кит. фиребандаи обиду халољо.
зоњид, зоњидфиреб.
ОБИ – 10 –
ОБИШХЎР//ОБИШХАР//ОБИШХОР //‫آﺑﺸﺨﻮر‬
‫ آﺑﺸﺨﻮار‬1. љои обхўрї ё обгирї дар лаби
њавзу нањр, обхўра. 2. љои истиќомат, макон,
манзил. 3. маљ. ќисмат, насиб; рўзї, ризќ.
ОБИЉЎШФУРЎШЇ//ОБЉЎШФУРЎШЇ
‫آبﺟﻮشﻓﺮوﺷﻲ‬//‫آﺑﺠﻮشﻓﺮوﺷﻲ‬ об љўшонда
фурўхтан дар бозорњо ва дар сари роњњо
љињати эњтиёљоти гуногун.
ОБЇ I ‫آﺑﻲ‬1. мансуб ба об. 2. замини обёриша-
ванда; муќоб. лалмї; шавад, обї, нашавад,
лалмї (зарб.). 3. дар об зиндагї кунанда ё
дар об рўянда; муќоб. хокї; парандаи обї,
савсани обї; наќлиёти обї васоили
мусофирбарї ва боркашонї ба воситаи об,
киштї, ва ѓ.; роњи обї дарё, ба воситаи нањр,
бањр, уќёнус њамчун василаи рафтуой ва
боркашонї. 4. кабуд, осмонї (ранг).
‫ آﺑﻲ‬кит. бињї.
ОБЇ II
ОБЙЕКТ ‫ آﺑﺌﻴﻜﺖ‬1. фалс. он чи дар хориљ аз мо
ва берун аз ихтиёри мо вуљуд дорад, олами
берунї, олами њастї. 2. њодиса ва ашёе, ки
фаъолияти инсонњо ба он нигаронда шуда-
аст. 3. мавзўи мавриди бањс. 4. муассиса,
корхона, сохтмон ва ѓ., ки мањалли фаъолият
ва кори одамон аст.
ОБЙЕКТИВ ‫ آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮ‬физ. шишаи (ё якчанд ши-
шаи) пешин дар дастгоњњои оптикї
(дастгоњи аккосї, заррабин ва ѓ.); чашми
дастгоњи аккосї ва ѓ.
ОБЙЕКТИВИЗМ ‫ آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮﻳﺰم‬фалс. обйективия-
ти мафњум, назарияи хилофи моддагирої, ки
мувофиќи он њодисањои воќеї гўё зарурати
таърихї буда, ѓайри ќобили таъсир мебо-
шанд.
ОБЙЕКТИВЇ ‫ آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮي‬1. фалс. он чи хориљ аз
мо ва иродаи мо мављуд аст: воќеияти
обйективї; сабаби обйективї. 2. мунсифона,
беѓаразона, бетарафона 3. холисї, беѓаразї
дар бањо додан ба чизе ё муњокима рондан
дар бораи чизе.
ОБЙЕКТИВОНА ‫ آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮاﻧﻪ‬холисона, беѓара-
зона, бетарафона.
ОБКАДУ ‫ آبﻛﺪو‬кадуи калони дарунхолї барои
обгирї ва обнигањдорї.
ОБКАНД ‫ آﺑﻜﻨﺪ‬ниг. обканда.
ОБКАНДА ‫ آﺑﻜﻨﺪه‬замине, ки об онро канда
чуќур кардааст, љои оббурда, селроња; маѓок,
љарї.
ОБКАШ ‫ آﺑﻜﺶ‬1. обкашон, машкоб. 2. даст-
гоњи махсус барои об баровардан аз чоњ, кўл
ва ѓ. 3. љабандаи оби чизе; коѓази обкаш
коѓаз ё пахтае, ки обро љаббида ба худ меги-
рад; биринљи обкаш.
ОБКАШАК ‫ آﺑﻜﺸﻚ‬1. чўби камоншакли ду
нўгаш чангакдор барои обкашонї. 2. насос
барои об баровардан. 3. ниг. обчинак.
ОБКАШИДА ‫ آﺑﻜﺸﻴﺪه‬намгирифта, тар.
ОБКАШЇ ‫ آﺑﻜﺸﻲ‬1. обкашонї. 2. об баровар-
дан ба љое ба воситаи тулумба: насоси
обкашї.
ОБКАШОНЇ ‫آﺑﻜﺸﺎﻧﻲ‬ обкашї кардан, машк-
обї.
ОБКИШТ ‫ آﺑﻜﺸﺖ‬кишов. сабзондан ва рўёндани
гиёњњо дар мањлулњои обии ѓизодор ба љои
хок.
ОБКОМА ‫ آﺑﻜﺎﻣﻪ‬нонхўриш, ки аз љурѓот, шир,
тухми сипанд, хамири хушк ва сирко тањия
мегардад.
ОБКОР ‫ آﺑﻜﺎر‬1. обкаш, саќќо, машкоб. 2.
шаробхўр, майнўш. 3. майфурўш, бода-
фурўш.
ОБКОСТ ‫ آﺑﻜﺎﺳﺖ‬камобї, кам шудани об, кос-
тагии об.
ОБКУРТА ‫ آﺑﻜﺮﺗﻪ‬боронї, нимтана, камзўл.
ОБКЎР ‫ آﺑﻜﻮر‬1. он ки мардум аз нону намаки ў
бањравар намешавад. 2. намакношинос,
кўрнамак.
ОБЌАНД ‫ آب ﻗﻨﺪ‬обе, ки дар он ќандро ҳал кар-
да менўшанд, ќандоб.
ОБЛУЉ//ОБИЛУЉ ‫ آﺑﻠﻮج‬ќанд, набот; калаќанд.
ОБМОН ‫ آﺑﻤﺎن‬обёрикунандаи кишт, он ки ба
кишт об сар медињад.
ОБМОНЇ ‫ آﺑﻤﺎﻧﻲ‬обёрї, об додан ба кишт.
ОБМЎРЇ ‫ آﺑﻤﻮري‬равзанаи обгузарон, љои гуза-
риши об: обмўрї аз об калон (маќ.).
ОБНАБОТ ‫ آب ﻧﺒﺎت‬навъи ширинї, ки булўр-
шакл буда аз шакари обшуда ва маводи
иловагї тањия мешавад.
ОБНАМАК ‫ آب ﻧﻤﻚ‬обе, ки дар он намак хо-
бонда шудаст, оби намак.
 – 11 –
ОБНАМО ‫ آب ﻧﻤﺎ‬нав. њавзњои на он ќадар
чуќури зинатї дар назди иншоот ва биноњо.
ОБНАРАСИДА//ОБНОРАСИДА //‫آﺑﻨﺮﺳﻴﺪه‬
‫ آﺑﻨﺎرﺳﻴﺪه‬1. хушк, тарнашуда; кўзаи обнараси-
да кўзаи нави обногирифта. 2. маљ. тару тоза,
нав, хабари обнарасида хабари тоза, хабари
кас ношунида, хабари шоеънашуда.
ОБНИГОРЇ ‫ آب ﻧﮕﺎري‬љуѓр. илм дар бораи ан-
дозагирї ва тавсифи хусусиятњои оби
обанборњо, дарёву рўдњо ва назорату пажу-
њиши онњо.
ОБНОБАРДОР ‫ آب ﻧﺎﺑﺮدار‬:биринљи обнобардор
биринље, ки њангоми палавпазї обро кам ме-
кашад; муќоб. биринљи оббардор.
ОБНОГИР ‫ آب ﻧﺎﮔﻴﺮ‬ниг. обногузар.
ОБНОГУЗАР ‫ آب ﻧﺎﮔﺬر‬он чи ки аз ќабати он об
намегузарад, он чи ки об ба он нуфуз карда
наметавонад; мўзаи обногузар.
ОБНОК ‫ آﺑﻨﺎك‬1. обомехта. 2. ниг. обдор 2.
ОБНЎС ‫ آﺑﻨﻮس‬1. дарахте, ки дар мамлакатњои
гарм мерўяд ва чўби гаронбањои сиёњ ва сах-
ту вазнин дорад. 2. киноя аз њар чизи тира ва
сиёњ; пардаи обнус торикии шаб.
ОБНЎСЇ ‫ آﺑﻨﻮﺳﻲ‬1. аз чўби дарахти обнўс со-
хташуда. 2. маљ. сиёњ, сиёњчурда.
ОБНЎСРАНГ ‫ آﺑﻨﻮس رﻧﮓ‬маљ. сиёњранг.
ОБО а ‫ آﺑﺎ‬љ. аб; падар, падарон, аљдод, гузашта-
гон; обову аљдод падарон ва бобоён.
ОБОВАРД ‫ آب آورد‬он чи онро об овардааст,
хасу хошоке, ки љўй ё селоб бо худ оварда-
аст.
ОБОД ‫ آﺑﺎد‬1. маъмур, ободон, иморатшуда;
муќоб. вайрон, хароб. 2. киштшуда, зироат-
шуда: водии обод, замини обод; обод кардан
маъмур кардан, корам кардан, шукуфон кар-
дан; обод гардидан (шудан) маъмуру иморат-
дору серањолї шудани љое; кишт ва корам
шудани замине. 3. басомон, батартиб, хуш-
намуд, зебо. 4. ба охири номњо илова шуда,
маконро ифода мекунад: Зафаробод,
Тољикобод.
ОБОДГАР ‫آﺑﺎدﮔﺮ‬он ки љоеро обод мекунад,
ободкунанда.
ОБОДЇ ‫ آﺑﺎدي‬1. ободонї; муќоб. вайронї,
харобї. 2. љои обод, ањолинишин (мас., дењ,
шањр).
ОБР
ОБОДКУНЇ ‫ آﺑﺎد ﻛﻨﻲ‬исми амал аз обод кардан.
ОБОДНИШИН ‫ آﺑﺎدﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар ободї сокин
шудааст, сокини љои обод.
ОБОДОН ‫ آﺑﺎدان‬ниг. обод.
ОБОДОНИДАН ‫ آﺑﺎداﻧﻴﺪن‬обод кардан.
ОБОДОНЇ ‫ آﺑﺎداﻧﻲ‬1. ободї, маъмурї, ободшу-
дан. 2. љои иморатдору ањолинишин, љойњои
иборат аз дењоту ќишлоќњо.
ОБОДСОЗЇ ‫آﺑﺎدﺳﺎزي‬ обод кардан, созандагї,
ободкорї.
ОБОЇ ‫ آﺑﺎﺋﻲ‬падарї, аљдодї, авлодї.
ОБОЛУД ‫ آبآﻟﻮد‬тар, нам, обдор, мартуб: лойи
оболуд.
ОБОН ‫ آﺑﺎن‬моњи њаштуми соли шамсї, ки
мутобиќ бо моњи дуюми тирамоњ (аз 23 ок-
тябр то 21 ноябр) аст.
ОБОНМОЊ ‫ آﺑﺎن ﻣﺎه‬ниг. обон.
ОБОШНО ‫ آبآﺷﻨﺎ‬киноя аз шиновар; оббоз, об-
бур.
ОБПАЗ ‫ آب ﭘﺰ‬тавассути об ва бухори он (биду-
ни равѓан пухтани чизе).
ОБПАЙКАР ‫ آب ﭘﻴﻜﺮ‬ниг. обандом.
ОБПАР ‫ آب ﭘﺮ‬љои обфаро, обшор, шаршара.
ОБПАРТО(В) (‫ آب ﭘﺮﺗﺎ)و‬1. хандаќ ё чуќурии
махсус барои љорї сохтани обњои ифлос,
зањкаш. 2. љўй барои љорї сохтани обњои но-
даркору зиёдатї, сохтмони махсус дар
бандњо ва махзанњои об барои љорї кар-
дани оби зиёдатї.
ОБПОШ ‫ آب ﭘﺎش‬обпошанда, он ки ва он чи ба
замин, боѓча ё кўча об мепошад: мошини об-
пош.
ОБПОШАК ‫ آب ﭘﺎﺷﻚ‬олати тунукагии дастадо-
ри нўлдароз, ки бо он ба боѓча ва гулзор об
мепошанд.
ОБПОШАКБОЗЇ ‫ آب ﭘﺎﺷﻚ ﺑﺎزي‬бозии бачагона
бо об.
ОБПОШЇ ‫ آب ﭘﺎﺷﻲ‬исми амал аз об пошидан;
пошидани об бо обпошак, бел, мошина ва ѓ.
ОБРАВ ‫ آﺑﺮو‬1. гузаргоњи об, роњи љоришудани
об. 2. тиб. як навъ бемории чашм, ки чашми
ОБР – 12 –
мубталои он варам карда, сурх шуда, аз он
мудом об мерезад; чашми обрав ё обравак.
ОБРАЗ р. ‫ آﺑﺮز‬1. адш. шакл, тимсол, инъикоси
умумият додашудаи воќеият, ки дар шакли
бадеї тасвир ёфтааст; сурат, симо, ќиёфа.
ОБРАЗНОК ‫ آﺑﺮزﻧﺎك‬бо тимсолњо тасвиршуда,
дорои обуранги бадеї, бадеъ.
ОБРАЗОФАРЇ ‫ آﺑﺮز آﻓﺮي‬образ офаридан, ба
воситаи образ тасвир кардан.
ОБРАНГ ‫ آﺑﺮﻧﮓ‬ранги обї, кабудранг.
ОБРАСИДА ‫ آﺑﺮﺳﻴﺪه‬тар, намнок, мартуб.
ОБРАСОНЇ ‫ آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‬аз як љо ба љое бурдан ва
интиќол додани об.
ОБРАФТОР ‫ آﺑﺮﻓﺘﺎر‬тундрав, тездав, он ки ва он
чї дар тезравї ба об монанд аст.
ОБРАЊА ‫ آﺑﺮﻫﻪ‬роњи об, маљрои об, гузаргоњи
об, роњи селрав, селроња.
ОБРЕЗ ‫ آﺑﺮﻳﺰ‬1. чоњ, чуќурї барои партофтану
рехтани обњои партов (оби љомашўї ва ѓ.). 2.
љои рехтан ва резиши об. 3. кит. обдаста,
офтоба.
ОБРЕЗАК ‫ اﺑﺮﻳﺰك‬ниг. обпошак.
ОБРОН ‫ آﺑﺮان‬назораткунандаи таќсимоти об;
обёрикунандаи кишт, миршаб.
ОБРОНЇ ‫ آﺑﺮاﻧﻲ‬1. таќсими об, назорати таќ-
сими об, обёрї кардани кишт. 2. об кушода
љорї кардан ба љое.
ОБРОЊА ‫ آﺑﺮاﻫﻪ‬ниг. обрања.
ОБРЎ(Й) (‫ آﺑﺮو)ي‬эътибор, иззат, шараф,
некномї; номус; обрўи касеро бардоштан
боиси обрўмандї, ќадру эътибори касе шу-
дан, касеро иззатманд кардан; обрўи касеро
бурдан ниг. обрўи касеро рехтан; обрў доштан
соњиби ќадру эътибор будан; обрў ёфтан из-
зат ёфтан, баќадру баэътибор шудан; обрўи
касе оби љўй шудан бадном шудан, шарманда
шудан, хеле беќадр ва беэътибор шудан;
обрўи касеро рехтан касеро беобрў ва бадном
кардан.
ОБРЎБА(К) ‫آﺑﺮوﺑﻚ‬//‫ آﺑﺮوﺑﻪ‬хасу хошоке, ки об
рўфта дар љое љамъ кунад.
ОБРЎДОР ‫ آﺑﺮو دار‬ниг. обрўманд.
ОБРЎМАНД ‫ آﺑﺮوﻣﻨﺪ‬боиззат, мўњтарам, мукар-
рам, шарафманд.
ОБРЎМАНДЇ ‫آﺑﺮوﻣﻨﺪي‬ боиззатї, боќадрї,
боэњтиромї.
ОБРЎНОК ‫ آﺑﺮوﻧﺎك‬ниг. обрўманд.
ОБСАБЗ(А) (‫ آﺑﺴﺒﺰ)ه‬бот. растанињое, ки дар об
мерўянд.
ОБСАНЉ ‫ آﺑﺴﻨﺞ‬тех. абзор барои паймоиш ва
санљидани баландии сатњи об ва миќдор.
ОБСОЛ ‫ آﺑﺴﺎل‬кит. боѓ.
ОБСОФКУНАК ‫ آﺑﺼﺎﻓﻜﻨﻚ‬софї, обполо.
ОБТАЌСИМКУНАК ‫ آبﺗﻘﺴﻴﻤﻜﻨﻚ‬љуѓр. балан-
дї ё кўње, ки њавзањои якчанд дарёро аз њам
људо мекунад.
ОБТАЛАБ ‫ آب ﻃﻠﺐ‬ба обёрї мўњтољ, талабгори
об, обхоњ; обталаб шудан обхоњ шудани
кишт.
ОБТАЛОШЇ ‫ آب ﺗﻼﺷﻲ‬љангу љанљол барои ги-
рифтани навбати об.
ОБТАРОЗУ ‫ آب ﺗﺮازو‬олат барои санљиши вазъи
уфуќи хат дар њамворї, ки дар бинокорї ва
дуредгарї ба кор бурда мешавад.
ОБТОЗА ‫ آﺑﺘﺎزه‬он чи оби ба дарунаш буда тоза
аст; чилими обтоза; обтоза кардан либоси
шусташударо дар охир бо оби тоза чай-
ќондан; покоб кардан.
ОБУНА фр. ‫ آﺑﻮﻧﻪ‬пули яксола (ё нимсола)-и
рўзнома ё маљаллаеро пешакї пардохтан ба-
рои бо мудовимат гирифтани онњо.
ОБУНАВЇ ‫ آﺑﻮﻧﻮي‬мансуб ба обуна.
ОБУНАШАВЇ ‫ آﺑﻮﻧﻪ ﺷﻮي‬ниг. обуна.
ОБУРАНГ ‫ آبورﻧﮓ‬зебої, тароват, њусн: обу-
ранги бадеї; муболиѓа.
ОБУТОБ ‫ آبوﺗﺎب‬тобоварї, бо машќу варзиш
пухтагардонї; баданро обутоб додан,
таќвияти бадан бо машқ ва таъсири сармову
гармо.
ОБУТОБДИЊЇ ‫ آب وﺗﺎﺑﺪﻫﻲ‬ниг. обутоб.
ОБУТОБЁФТА ‫ آبوﺗﺎﺑﻴﺎﻓﺘﻪ‬каси алоќаманд ва
роѓиби обутобдињї, солим, бардам.
ОБУЊАВОСАНЉЇ ‫وﻫﻮاﺳﻨﺠﻲ‬ ‫ آب‬илми пешгўии
обу њаво, њавошиносї.
 – 13 –
ОБФИШОР//ОБАФШОР‫آباﻓﺸﺎر‬//‫آبﻓﺸﺎر‬ бо
роњи фишор ба баландї баровардани об: ма-
нораи обфишор.
ОБФУРЎШ ‫آبﻓﺮوش‬ он ки оби нўшокї
мефурўшад.
ОБФУРЎШЇ ‫ آب ﻓﺮوﺷﻲ‬касбу шуѓли обфурўш.
ОБХАСТ // ОБХУСТ ‫آﺑﺨﻮﺳﺖ‬//‫ آﺑﺨﺴﺖ‬1. хуш-
кие, ки дар миёни об воќеъ аст, љазира. 2. ме-
ваи дар об табоњшуда, меваи обгазид.
ОБХЕЗ ‫ آﺑﺨﻴﺰ‬туѓёни об дар натиљаи об шудани
барфу ях.
ОБХЕЗЇ ‫ آﺑﺨﻴﺰي‬дар натиљаи афзоиши оби
дарёњо дар бањорон дамидан ва туѓён карда-
ни онњо.
ОБХОК ‫ آبﺧﺎك‬њам дар обу њам дар хок ба
зиндагї ќобилият ва масуният пайдо кардан.
ОБХОКЇ ‫ﻲ‬‫ آبﺧﺎﻛ‬зоол. намояндаи обхокињо, ба
шароити обу хок мусоидшуда.
ОБХОНА ‫ آبﺧﺎﻧﻪ‬таър. 1. номи зиндоне дар
арки Бухоро дар давраи амирон. 2. гуфт.
халољо мабраз, мустароњ.
ОБХОР ‫ آﺑﺨﻮار‬ниг. обхўр.
ОБХОРА ‫ آﺑﺨﻮاره‬ниг. обхўрї.
ОБЊАРОС ‫ آب ﻫﺮاس‬он ки аз об мењаросад, об-
тарс.
ОБЊАРОСЇ ‫ آبﻫﺮاﺳﻲ‬нав. 1. тиб. як навъ бе-
морие, ки гирифтори он аз об метарсад,
обтарсї.
ОБХОЊ ‫ آبﺧﻮاه‬кит.он ки ё он чи талабгор ва
хоњишманди об шудааст, дархосткунандаи
об.
ОБХЎР ‫ آﺑﺨﻮر‬1. он ки об менўшад, обнўш. 2.
књн. он ки рўзгори худро бо оби машкоб
таъмин мекард. 3. љамоае, ки аз як љўйбор ё
њавз об мегирифтанд; заминњое, ки аз як
љўйбор обёрї мешуданд.
ОБХЎРА ‫آﺑﺨﻮره‬1. љои махсус барои обхўрии
чорпо. 2. тиб. беморие, ки бар асари он дар
бофтањои бадан об љамъ мешавад; истисќо.
ОБХЎРАК ‫ آﺑﺨﻮرك‬1. зарф (обдон) барои
обхўрии мурѓон. 2. беморие, ки бар асари он
дар бофтањои бадан об љамъ мешавад;
истисќо.
ОБШ
ОБХЎРДА ‫ آﺑﺨﻮرده‬1. он ки об хўрдааст, ташна-
гишкаста. 2. ниг. обутобёфта, обдода I; обра-
сида, обдида; пўлоди обхўрда, теѓи обхўрда.
ОБХЎРЇ ‫ آﺑﺨﻮري‬1. шуѓлу амали обшинос. 2.
илме, ки ба омўзишу пажўњиши об машѓул
аст. 3. љои обхўрии чорпо, љои муайян дар
канори рўд ва кўлњо барои об хўрондан ба
чорпо.
ОБЧА ‫ آﺑﭽﻪ‬кишти растанињои полизї, полиз;
обча коридан сабзавот коридан (аз ќабили
сабзї, пиёз ва ѓ.).
ОБЧАКОР ‫ آﺑﭽﻪﻛﺎر‬дењќоне, ки сабзавот меко-
рад, он ки ба кишти полезї машѓул аст.
ОБЧАКОРЇ ‫آﺑﭽﻪﻛﺎري‬ сабзавоткорї, кишти
полизї.
ОБЧИН ‫آﺑﭽﻴﻦ‬порчае, ки бадани мурдаро баъди
шустан бо он хушк мекунанд.
ОБЧИНАК ‫ آﺑﭽﻴﻨﻚ‬коѓази хеле тунук, коѓази
папирос; коѓази обчинак коѓази љаббандаи
об, коѓаз барои хушк кардани сиёњї.
ОБЧЎБ ‫ آب ﭼﻮب‬чўби зери об, чўби тар.
ОБЉАББАК ‫ اﺑﺠﺒﻚ‬он чи (коѓаз, порча ва ѓ.), ки
обро љаббида ба худ мекашад.
ОБЉАВ//ОБИЉАВ ‫ آﺑﺠﻮ‬нўшобае, ки аз афшур-
даи љав омода мегардад, пиво.
ОБЉАЊЇ ‫ آﺑﺠﻬﻲ‬варз. љањиш ба об.
ОБЉУВОЗ ‫ آب ﺟﻮا ز‬дастгоњи равѓанкашї, ки бо
об кор мекунад.
ОБЉЎ(Й)(‫ آﺑﺠﻮ)ي‬кит. обталаб, ташна, обхоњ.
ОБЉЎШ ‫ آﺑﺠﻮش‬оби љўшонидашуда, оби љўшон;
мавизи обљўш мавизи сурхчатобе, ки дар оби
ишќордор љўшонда хушконида шудааст.
ОБЉЎШОН ‫ آﺑﺠﻮﺷﺎن‬зарфе, ки тавассути нерўи
барќ бад-он об мељўшонанд, тефал.
ОБЉЎШОНАК ‫آﺑﺠﻮﺷﺎﻧﻚ‬ зарфе, ки дар он об
мељўшонанд.
ОБШАВАНДА ‫ آﺑﺸﻮﻧﺪه‬он чи ки ќобили тањлил
ва гудозиш аст.
ОБШАВЇ ‫آﺑﺸﻮي‬њолати тањлил ва гудозиш.
ОБШЕБ ‫ آب ﺷﻴﺐ‬кит. 1. љараёни об ба нишебии
зиёд, љараёни тези об. 2. обшори борик ва
камиртифоъ.
ОБШ – 14 –
ОБШИНОС ‫ آﺑﺸﻨﺎس‬1. кит. роњбалади киштї,
ки пастию баландии зери обро медонад; ши-
ногар, ѓаввос. 2. шахсе, ки замини обнокро
аз беоб фарќ мекунад (њангоми кандани чоњ
ва корез). 3. маљ. ќоидадон, таомулдон, рас-
мшинос. 4. нав. он ки ба омўзишу пажўњиши
об машѓул аст.
ОБШИНОСЇ ‫ آﺑﺸﻨﺎﺳﻲ‬1. шуѓлу амали обшинос.
2. илме, ки ба омўзиши пажўњиши об машѓул
аст.
ОБШИРИНКУН(АК) ‫آبﺷﻴﺮﻳﻦﻛﻨﻚ‬//‫آبﺷﻴﺮﻳﻦﻛﻦ‬
дастгоњи махсус љињати софу беѓаш ва
ќобили ошомидан гардондани об.
ОБШИША ‫ آب ﺷﻴﺸﻪ‬мањлули ѓализе, ки бештар
ба сифати ширеш истифода мешавад.
ОБШОР ‫ آﺑﺸﺎر‬1. оби љўйбор ё дарёе, ки аз
баландї бо шиддат ба поён фурў мерезад,
шаршара. 2. сероб, фаровон бо об; замини
обшор.
ОБШОРКУНЇ ‫آﺑﺸﺎرﻛﻨﻲ‬ сероб гардонидан (за-
минро).
ОБШУСТА ‫ آﺑﺸﺴﺘﻪ‬1. бисёр ва борњо шусташу-
да, обдида; кўњна (либос). 2. маљ. аз дањан аф-
тода, забонзада: мазмуни обшуста.
ОБШУШ ‫ آب ﺷﺶ‬кит. андоми нафасгирии
моњиён ва дигар љонварони обї, ки нафасро
ба воситаи об мекашанд.
ОБШЎЙ ‫ آﺑﺸﻮي‬1. либоси бо собун шуста-
шударо дар охир бо оби тоза шустан, обгар-
дон кардан, бо оби соф шустан (умуман);
обшўй кардан шустан, обгардон кардан бо
оби тоза. 2. намакшўй, шўрашўй; обшўй
кардани заминњои шўр об љорї кардан ба за-
мини шўр, то ки аз шўра пок ва ќабили кишт
гардад.
ОВАНГ ‫ آوﻧﮓ‬1. ресмон, канаб, лух ва чўбе, ки
ангур ва дигар мевањоро ба он меовезанд. 2.
њар чизи овехта, овезон. 3. роњњои овезон дар
кўњсор; рафак. 4. физ. љисми сангине, ки ба
танобе овезон мекунанд ва дар ду тарафи
нуќтаи овез ларзишу навасон ба вуљуд мео-
рад.
ОВАНД ‫ آوﻧﺪ‬1. кит. лўлаи борике дар соњаи
гиёњон, ки ба воситаи он обу маводи ѓизої
ба баргу қисмҳои дигари растанї мерасад. 2.
кит. зарф.
ОВАНДЇ ‫ آوﻧﺪي‬мансуб ба ованд; дорои ованд.
овар ‫ آور‬1. асоси замони њозира аз овардан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
оваранда: шавќовар, боровар, хандаовар…
ОВАР І ‫ آور‬кит. бовар, эътиќод, яќин; яќинан,
батањќиќ; њатман, албатта.
ОВАР ІІ ‫آور‬ кит. бадќиёфа, баднамо; карењ,
бад.
ОВАРАНДА ‫آورﻧﺪه‬он ки чизе меоварад; натиљаи
чизе ё коре.
ОВАРД ‫ آورد‬кит. љанг, корзор, љидол, пайкор.
ОВАРДА ‫ آورده‬1. сифати феълии замони гузаш-
та аз овардан. 2. адш. шеъре, ки бе илњом ва
иљборан навишта шудааст; муќоб. омада 3.
ОВАРДАН ‫ آوردن‬1. чизеро ё касеро аз љое ба љое
наќл ё њамл кардан, касеро ба љое расондан,
њозир кардан; муќоб. бурдан. 2. феъли
ёридињанда дар феълњои таркибии номї ба
маънои кардан (њуљум овардан, тоќат овар-
дан); нињодан (рў овардан, дар миён овардан);
нишон додан (далел овардан); расондан (ба
ёд овардан); сабаб шудан (рашки касеро
овардан, ба хашм овардан) ва ѓ.; ба амал (ба
љо) овардан иљро кардан, амалї сохтан; ба
забон овардан а) гуфтан, зикр кардан; б) ка-
серо ба гуфтан водор сохтан; ба назм овардан
а) ба назм даровардан, ба риштаи назм ка-
шидан; б) ба тартиб овардан ба њуш (худ)
овардан касеро аз њолати бењушї ва бехудї
хориљ сохтан.
ОВАРДАШУДА ‫ آورده ﺷﺪه‬ниг. оварда (1).
ОВАРДГАЊ ‫ آوردﮔﻪ‬ниг. овардгоњ.
ОВАРДГОЊ ‫ آوردﮔﺎه‬1. майдони мубориза, май-
дони љанг, мањалли муњориба, љанггоњ;
овардгоњ нињодан љанг кардан. 2. чарогоњ.
ОВАРДХОЊ ‫ آوردﺧﻮاه‬кит. он ки хоњони љанг
аст, овардљўй.
ОВАРДЉЎЙ ‫آوردﺟﻮي‬ниг. овардхоњ.
ОВАРОНИДАН ‫ آوراﻧﻴﺪن‬феъли бавосита аз
овардан; ба воситаи чизе ё касе ба љое расон-
дан.
ОВАРИДАН ‫ آورﻳﺪن‬ниг. овардан.
ОВАРЇ ‫ آوري‬1. кит. яќин, аниќ, ба дурустї. 2.
эътимоднок, боварнок.
ОВАСТО ‫ آوﺳﺘﺎ‬ниг. Авасто.
 – 15 –
ОВАХ ‫ آوخ‬оњ, дареѓ, афсўс.
ОВАЊ ‫ آوه‬ниг. овах.
овез ‫ آوﻳﺰ‬1. асоси замони њозира аз овехтан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
овезанда: диловез, гўшовез…
ОВЕЗ I ‫ آوﻳﺰ‬овеза.
ОВЕЗ II ‫ آوﻳﺰ‬кит. љанг, пайкор, љидол.
ОВЕЗА ‫ آوﻳﺰه‬1. он чи аз саќф, дарахт ё љое овех-
та шудааст, ашёи зинатии овезон (аз ќабили
шилшилањои булўрин дар ќандилњо). 2.
гўшвора, њалќа.
ОВЕЗОН ‫ آو ﻳﺰان‬феъли њол аз овехтан; дар њоли
овехтагї; овезон кардан овехтан; овезон шу-
дан (аз дунболи касе) маљ. рафтан аз паи касе,
кашол шуда рафтан; бо ќавоќи овезон маљ.
туршрўёна, норозиёна; лунљи касе овезон
шудан маљ. табъи касе хира шудан, димоѓ
сўхтан.
ОВЕЗОНГЎШ ‫ آوﻳﺰان ﮔﻮش‬1. маљ. бечора, ночор,
дар њайратуфтода. 2. маљ. гўшдароз.
ОВЕХТА ‫ آوﻳﺨﺘﻪ‬ниг. овезон.
ОВЕХТАН ‫ آوﻳﺨﺘﻦ‬1. овезон кардан аз чизе ё аз
љое; бузро ба пои худаш меовезанд, гўсфандро
ба пои худаш (маќ.). 2. њамоил кардан (ягон
асбоби зиннатиро аз гардан). 3. ба дор каши-
дан, ба дор кардан (касеро), куштан; дарњам
овехтан маљ. ба њамдигар ба љанг даромадан,
ба њамдигар часпидан; часпу дарафт кардан,
даст ба гиребон шудан.
ОВЕША ‫ آوﻳﺸﻪ‬кит. пудинаи кўњї, њулба.
ОВЕШАН ‫ آوﻳﺸﻦ‬ниг. овеша.
ОВО ‫ آوا‬1. шакли кўтоњшудаи овоз; ово додан
садо баровардан; хониш кардан; ово кардан
фарёд кардан, мурољиат кардан; ово каши-
дан бо садои баланд фарёд кашидан, фарёд
кардан; овои нарм киноя аз сухани мулоим,
гуфтори форам, овои сард киноя аз гуфтори
зишт, гапи даѓал. 2. збш. овоз.
ОВОЗ ‫ آواز‬1. садо, савт, бонг, нидо. 2. суруд,
оњанг; овоз андохтан нолаву фиѓон кардан,
бо садои баланд гиристан, навњасаро шудан
(дар мотам ё ѓами касе). 3. раъй, њамфикрї;
бо як овоз бо аксарияти раъй, муттафиќан,
бо иттифоќи тамом (мас., ваќти раъйдињї);
овози пой шарфаи пой; овози гирифта садои
хиррї, овозе, ки аз гулў пурра барнамеояд;
овози дупўста овози таѓйирёфта нисбат ба
ОВО
аслаш; овози марѓуладор овози мављнок
(мас., њангоми сурудан); овоз баровардан садо
додан, будани худро ба воситаи садобарорї
маълум кардан, гап задан; овоз баромадан
садо шунида шудан, садо ба гўш расидан,
садо баланд гардидан; овоз додан а) садо
кардан, фарёд задан, нидо кардан (касеро); б)
эълон кардан, огоњонидан, хабар кардан; в)
раъй додан (ба тарафдорї ё бар зидди касе ё
масъалае дар ваќти раъйгирї); аз овоз мондан
садо набаровардан, гап зада натавонистан;
ба овоз мондан раъй гирифтан (дар бораи
масъалае ё интихоби касе); овоз кардан садо
кардан, даъват намудан, фарёд кардан; овозе
нашуд садое набаромад, касе садо надод;
овози худро сар додан бо тамоми садо гап за-
дан, фарёд кардан ё суруд хондан, бо ављи
боло суруд хондан; овозатро гир! гуфт. хо-
муш бош!, хап шав!
ОВОЗА ‫ آوازه‬1. хабари ба њама љо пароканда-
шуда (рост ё дурўѓ); шоеа; њангома. 2.
шўњрат, номварї; овоза бардоштан шўњрат
пайдо кардан, дар коре (њунаре) ном баро-
вардан; овоза доштан шўњрат доштан,
машњур будан, дар коре номовар будан; ово-
за кардан гаперо ба њама љо пањн ва њангома
кардан; овозаву дарвоза кардан гаперо дар
њама љо гуфта воњима кардан, шоеа пањн
кардан; овоз пањн кардан хабареро (бештар
бе асос) ба њама љо маълум сохтан; овоза шу-
дан машњур шудан, шоеъ гардидан, вирди
забонњо гардидан.
ОВОЗААНГЕЗ ‫ آوازهاﻧﮕﻴﺰ‬он чи боиси овоза ме-
шавад, шўњратангез.
ОВОЗАГЎ(Й) (‫ آوازهﮔﻮ)ي‬он ки шўњрату ном ба-
роварданро мехоњад, овозаталаб,
шўњратталаб.
ОВОЗАДОР ‫ آوازهدار‬машњур, шўњратманд, ном-
бароварда.
ОВОЗАНДОЗ ‫آوازاﻧﺪاز‬ он ки овоз меандозад,
навњагар.
ОВОЗАНДОЗЇ ‫آوازاﻧﺪازي‬ овоз андохтан,
навњагарї.
ОВОЗАНОК ‫ آوازه ﻧﺎك‬ниг. овозадор.
ОВОЗГИР ‫ آوازﮔﻴﺮ‬он ки овозаш гирифтааст,
хиррї; овозгир шудан хиррї шудан, ба хубї
барнаомадани садо аз гулў.
ОВОЗГИРИФТА ‫ آوازﮔﺮﻓﺘﻪ‬ниг. овозгир.
ОВОЗГУЗАРОНАНДА ‫ آوازﮔﺬراﻧﻨﺪه‬ноќили садо,
ОВO – 16 –
он чи садо аз байни он гузашта метавонад.
ОВОЗЃАФС ‫ آوازﻏﻔﺲ‬он ки овози дурушти даѓал
дорад.
ОВОЗДИЊАНДА ‫ آوازدﻫﻨﺪه‬1. он ки овозаш шу-
нида мешавад, њотиф. 2. он ки дар овоздињї
иштирок дорад, раъйдињанда.
ОВОЗДИЊЇ ‫ آوازدﻫﻲ‬раъйдињї, баёни фикр ва
аќида дар њалли масъала ё дар интихоби ка-
се.
ОВОЗДОР ‫ آوازدار‬садодор, садодињанда: филми
овоздор филми дорои овоз.
ОВОЗДОРАК ‫ آوازدارك‬тех. дастгоњи садогир.
ОВОЗЇ ‫ آوازي‬мансуб ба овоз; боовоз: мусиќии
овозї.
ОВОЗНАВИСЇ ‫آوازﻧﻮﻳﺴﻲ‬ сабти садо, сабти
овоз.
ОВОЗНОК ‫ آوازﻧﺎك‬ниг. овоздор.
ОВОЗРАС ‫ آوازرس‬масофае, ки овоз то он мера-
сад, масофаи шунидани садо.
ОВОЗХОН ‫ آوازﺧﻮان‬сароянда, сурудхон.
ОВОЗХОНЇ ‫ آوازﺧﻮاﻧﻲ‬пешаи овозхон.
ОВОЇ ‫ آواﺋﻲ‬мансуб ба овоз 2.
ОВОН ‫ آوان‬айём, ваќт, замон, даврон, њангом;
дар овони... дар айёми..., дар рўзгори...,
ваќти...; овони љавонї айёми љавонї.
ОВОНАВИСЇ ‫ آواﻧﻮﻳﺴﻲ‬збш. навишти овоз,
ифодаи хатии овоз.
ОВОНИГОР ‫ آواﻧﮕﺎر‬нав., збш. 1. он ки ба тањ-
ќиќ ва пажўњиши овонигорї ва овошиносї
машѓул аст. 2. дастгоње, ки ба он ташхиси
ової гузаронида мешавад.
ОВОНИГОРЇ ‫ آواﻧﮕﺎري‬збш. навиштан ва сабти
калимањо ба шакли ової ва бо хатти ово-
нигорї.
ОВОР ‫ آوار‬кит. 1. дурафтода аз ватан, ѓариб,
саргардон. 2. хароб, вайрон. 3. ѓорат, яѓмо,
торољ. 4. гард, хок, ѓубор. 5. њисоб, шумор;
овор доштан њисоб доштан. 6. соз, мувофиќ;
овор омадан мувофиќ будан, созгор будан.
ОВОРА ‫ آواره‬1. ниг. овор 1. 2. саргардон, ан-
дармон, гирифтор, машѓул, банд; овора бу-
дан саргардон будан, сарсону дарбадар бу-
дан; овора будан бо коре машѓул шудан, ан-
дармон будан, гирифтор будан; овора кардан
саргардон кардан, сарсон кардан; овора шу-
дан а) саргардон шудан, дарбадар гаштан,
сарсон шудан; б) андармон шудан, банд бу-
дан; овораи ду дунё сарсону саргардон дар
байни ду чиз, аз ин љо монда, аз он љо ронда.
3. ниг. овор. 4. њисоб, шумор; дафтари њисоб.
ОВОРАГАРД ‫ آوارهﮔﺮد‬саргардон, бехонумон,
бељою бекор, бекасукўй; дайду.
ОВОРАГАРДЇ ‫آوارهﮔﺮدي‬ бехонумонї, сарсонї,
саргардонї.
ОВОРАГЇ ‫ آوارﮔﻲ‬дурафтодагї аз хонаву љой,
саргардонї, бехонумонї.
ОВРИНГ ‫ آورﻳﻨﮓ‬пайрањаи танги кўњї.
ОВУЛ т. ‫ آول‬гуфт. љои нигоњубини мавсимии
чорпо, одатан дар мавзеъњои серобу алаф.
ОВУЛНИШИН ‫ آولﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар овул ба
нигоњубини чорпо машѓул аст.
ОВУЛЉО ‫ آوﻟﺠﺎ‬гуфт., ниг. овул.
ОГАНА//ОКАНА ‫آﻛﻨﻪ‬//‫ آﮔﻨﻪ‬он чи миёни абраву
астар мегузоранд (аз ќабили пашм, пахта ва
ѓ.)
ОГАНДА//ОКАНДА ‫آﻛﻨﺪه‬//‫ آﮔﻨﺪه‬1. сифати феъ-
лии замони гузашта аз огандан. оганда кар-
дан а) пур кардан (мас., пашм ва пахтаро ба
кўрпа); б) маљ. гўрондан, дафн кардан. 2. пур,
анбошта. 3. фарбењ, сергўшт. 4. варамнок,
омосдор.
ОГАНДАГЇ//ОКАНДАГЇ ‫آﻛﻨﺪﮔﻲ‬//‫آﮔﻨﺪﮔﻲ‬ 1.
пурї, анбуњї. 2. маљ. љамъият, якљоягї.
ОГАНДАГЎШ ‫ آﮔﻨﺪهﮔﻮس‬1. он ки гўшаш вазнин
аст, кар. 2. маљ. гапношунав.
ОГАНДАН//ОКАНДАН ‫آﻛﻨﺪن‬//‫ آﮔﻨﺪن‬кит. пур
кардан (даруни чизеро бо чизе, мас., кўрпаро
бо пахта).
ОГАНДАНЇ//ОКАНДАНЇ ‫آﻛﻨﺪﻧﻲ‬//‫ آﮔﻨﺪﻧﻲ‬1. си-
фати феълии замони оянда аз огандан. 2. маљ.
асбобу љињози хона.
ОГАНДАПАР//ОКАНДАПАР ‫آﻛﻨﺪهﭘﺮ‬//‫آﮔﻨﺪهﭘﺮ‬
пурпар, серпар, парнок.
ОГАНДАПАЊЛУ ‫ آﮔﻨﺪهﭘﻬﻠﻮ‬бисёр фарбењ, тану-
манд, чорпањлу.
ОГАНИШ//ОКАНИШ ‫آﻛﻨﺶ‬//‫ آﮔﻨﺶ‬1. пур кар-
 – 17 –
дан, анбоштан; пурї, пуршавї. 2. он чи бо он
даруни чизеро пур мекунанд. 3. чаѓбут, пах-
таи кўњна; латтакўњна; афганда.
ОГАНЉ ‫ آﮔﻨﺞ‬кит. њасиб; гипо.
ОГАРД ‫ آﮔﺮد‬љўя, љўяк; огард кардан љўяк каши-
дан.
ОГАРДКАШ ‫آﮔﺮدﻛﺶ‬ љўяккаш, барзкор, дењ-
ќон.
ОГАРДКАШАК ‫ آﮔﺮدﻛﺸﻚ‬василаи љўяккашї.
ОГАРДКАШЇ ‫ آﮔﺮدﻛﺸﻲ‬исми амал аз огард ка-
шидан; љўяк кашидан.
ОГАФТ ‫ آﮔﻔﺖ‬кит. ранљ, озор; офат, бало.
ОГАЊ ‫ آﮔﻪ‬ниг. огоњ.
ОГАЊЇ ‫ آﮔﻬﻲ‬ниг. огоњї.
ОГАЊОНИДАН//ОГОЊОНИДАН //‫آﮔﻬﺎﻧﻴﺪن‬
‫ آﮔﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬хабар додан, хабардор кардан.
ОГИН ‫آﮔﻴﻦ‬ кит. пур, анбошта, мамлў, моло-
мол.
ОГОЊ ‫ آﮔﺎه‬бохабар, хабардор, воќиф; огоњ бу-
дан хабар доштан, воќиф будан, иттиллоъ
доштан; огоњ кардан (намудан) хабардор
кардан, воќиф намудан, фањмондан; огоњ
шудан бохабар шудан, хабар ёфтан, хабар-
дор гардидан.
ОГОЊДИЛ ‫آﮔﺎهدل‬ бохабар, доно, дилогоњ,
соњибдил.
ОГОЊИДАН ‫ آﮔﺎﻫﻴﺪن‬кит. огоњ кардан, хабар
кардан; огоњ шудан.
ОГОЊИНОМА ‫ آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺎﻣﻪ‬нома (коѓаз)-и махсус
ва марсум барои огоњонидани касе, љињати
дуввумбора такрор накардани амали нораво
дар идора ва корхонањо; навъе аз њуљљат.
ОГОЊЇ ‫ آﮔﺎﻫﻲ‬1. хабар, иттиллоъ. 2. хабардорї,
воќифї, огоњї доштан аз чизе, донистан чи-
зеро; огоњї ёфтан хабардор шудан, фањ-
мидан.
ОГОЊМАНД ‫ آﮔﺎﻫﻤﻨﺪ‬кит. хабардор; бохабар.
ОГОЊОНА ‫ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‬бохабарона, дониставу фањ-
мида, бо вуќуф ва иттиллоъ (аз пайи чизе ё
коре амал кардан).
ОГОЊОНАНДА ‫ آﮔﺎﻫﺎﻧﻨﺪه‬огоњкунанда, хабарку-
нанда, эъломдор.
ОҒО
ОГОЊОНИДАН ‫ آﮔﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬огоњ кардан, хабар-
дор намудан, воќиф намудан, дар иттиллоъ
мондан.
ОГУР ‫ آﮔﻮر‬кит. хишти пухта, ољур.
ОГЎШ ‫ آﮔﻮش‬књн., ниг. оѓўш.
ОГЎШИДАН ‫ آﮔﻮﺷﻴﺪن‬кит. оѓўшидан, дар оѓўш
гирифтан, ба баѓал кашидан.
ОЃАР ‫ آﮔﺮ‬кит. селроњаи хушкида, ки баъд аз
гузаштани сел љо-љо оби кўлмак боќї монда-
аст.
ОЃАРДА ‫ آﻏﺮده‬таршуда, намкашида.
ОЃАШТА//ОЃИШТА//ОЃУШТА ‫ آﻏﺸﺘﻪ‬олуда,
омехта, таршуда; ба хун оѓишта.
ОЃАШТАН//ОЃИШТАН//ОЃУШТАН ‫ آﻏﺸﺘﻦ‬1.
олуда кардан, тар кардан. 2. олуда шудан,
омехта шудан.
ОЃИЛ I ‫ آﻏﻞ‬молхона, говхона, сутургоњ.
ОЃИЛ II ‫ آﻏﻞ‬аз рўи хашм ба гўшаи чашм нига-
ристан.
ОЃИЛХОНА ‫ آﻏﻞ ﺧﺎﻧﻪ‬ниг. оѓил I.
ОЃО//ОЌО т. ‫آﻗﺎ‬//‫ آﻏﺎ‬калимаи эњтиромї љаноб,
соњиб.
ОЃОЗ ‫ آﻏﺎز‬ибтидо, аввали њар чиз, шурўъ; оѓози
кор; оѓоз кардан (намудан) сар кардан, шурўъ
намудан.
ОЃОЗИДАН ‫ آﻏﺎزﻳﺪن‬сар кардан, шурўъ наму-
дан, бунёд намудан.
ОЃОЗИН ‫ آﻏﺎزﻳﻦ‬аввалин, нахустин; муќ. охирин.
‫ آﻏﺎل‬асоси замони њозира аз оѓолидан.
оѓол
ОЃОЛ I ‫ آﻏﺎل‬кит. фитнагарї, шўрангезї.
ОЃОЛ II ‫ آﻏﺎل‬ниг.оѓил 1. 2. кит. хонаи занбўр,
занбўрхона.
ОЃОЛИДАН ‫ آﻏﺎﻟﻴﺪن‬кит. ба якдигар шўро-
нидан, кина ва хусумат афкандан миёни ду
нафар.
ОЃОЛИЌ т. ‫ آﻏﺎﻟﻴﻖ‬таър. яке аз мансабњои
маъмурї дар аморати Бухоро.
ОЃОЛИШ ‫ آﻏﺎﻟﺶ‬кит. фитнагарї, шўрангезї,
иѓвогарї.
ОЃО – 18 –
ОЃОЛОНИДАН ‫ آﻏﺎﻻﻧﻴﺪن‬шакли бавоситаи
оѓолидан; ангехтан, тањрик кардан.
ОЃОР ‫ آﻏﺎر‬кит. нам, зањ.
ОЃОРИДАН ‫ آﻏﺎرﻳﺪن‬1. кит. нам кардан, тар
кардан. 2. зањидан, таровидан.
оѓушт ‫ آﻏﺸﺖ‬асоси замони гузаштаи аз оѓуштан.
ОЃУШТА ‫ آﻏﺸﺘﻪ‬1. омехта. 2. таршуда; олуда:
ба хун оѓушта.
ОЃУШТАГЇ ‫ آﻏﺸﺘﮕﻲ‬оѓушта будан; вазъ ва
њолати оѓушта.
ОЃУШТАН ‫ آﻏﺸﺘﻦ‬1. омехтан. 2. тар кардан.
ОЃЎШ ‫ آﻏﻮش‬1. баѓал, бар, канор; бо оѓўши боз
бо мењрубонї, бо мењру навозиш. 2. маљ.
миёни, байни, дар ќаър; дар оѓўши дар бай-
ни, дар ќаъри; дар оѓўши биёбон; ба оѓўш ги-
рифтан (кашидан) а) дар бар гирифтан, дар
баѓал гирифтан; б) ба њимояи худ гирифтан;
оѓўш кардан ба баѓал гирифтан.
ОЃЎШКАШЇ ‫ آﻏﻮشﻛﺸﻲ‬1. дар канор гирифтан.
2. маљ. оштї кардан, сулњ овардан.
ОД а. ‫ ﻋﺎد‬1. ќабилаи афсонавие аз авлоди Одини
Нўњи пайѓамбар, ки пайѓамбар буд ба
рисолати онон омада буд ва барои нофар-
монї бо тўфони бод њалок гаштанд. 2. маљ.
њар чизи ќадимиву бостонї.
ОДА ‫ آده‬књн. чўбе, ки барои нишастани
кабўтарон ва парандагони дигар ба болои ду
чўби рост устувор карда шудааст.
ОДАМ I ‫ آدم‬исми машњури асотирї ва динї, на-
хустинсон, абулбашар, њазрати Одам (а),
ҷуфти Ҳавво.
ОДАМ II ‫ آدم‬1.одамизод, инсон, башар; кас,
шахс; хона ба палосу одам ба либос (маќ.). 2.
хизматгор, навкар. 3. халоиќ, мардум; одам
шудан соњиби маърифат шудан, ба камол ра-
сидан.
ОДАМ III ‫آدم‬ гандумгун, сиёњранг, сиёњчурда,
асмар.
ОДАМБАДБИН ‫ آدمﺑﺪﺑﻴﻦ‬одамгурез, каси ба
љамъият бегона.
ОДАМБАДБИНЇ ‫ آدم ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‬бад дидани мардум,
кароњият нисбат ба мардум.
ОДАМБЕЗОР ‫ آدم ﺑﻴﺰار‬он ки ба одамон кинаву
нафрат мепарварад; одамгурез.
ОДАМВОР ‫ آدم وار‬чун одам, ба мисли одам,
чунонки ба одам шоиста аст.
ОДАМ(Ї)ГАРЇ ‫آدﻣﻲﮔﺮي‬//‫ آدمﮔﺮي‬1. одамият,
одам будан, инсон будан. 2. муносибат ва
рафтори нек, одоб, мењмондорї,
мењмоннавозї; одамгарї кардан дар њаќќи
касе иззату эњтиром кардан (касеро).
ОДАМГИЁЊ ‫ آدمﮔﻴﺎه‬гиёњи машњур, мењргиёњ,
мардумгиёњ.
ОДАМГУРЕЗ ‫ آدمﮔﺮﻳﺰ‬узлатпараст, канорагир,
улфатнопазир.
ОДАМГУРЕЗЇ ‫ آدمﮔﺮﻳﺰي‬канорагирї, узлатпа-
растї, улфатнопазирї.
ОДАМДИДА ‫ آدم دﻳﺪه‬1. он ки бо одамон нишас-
ту бархост кардааст ва одоби муоширатро
медонад. 2. маљ. таљрибадор, таљриба-
андўхта.
ОДАМДУЗД ‫ آدمدزد‬он ки ба дуздї ва
одамфурўшї (махсусан дуздидани кўдакон)
машѓул аст.
ОДАМДУЗДЇ ‫ آدمدزدي‬њуќ. амали одамдузд,
одам дуздидан.
ОДАМДЎСТ ‫ آدم دوﺳﺖ‬он ки ба одамизод мењру
муњаббат дорад, инсонгаро.
ОДАМДЎСТЇ ‫ آدمدوﺳﺘﻲ‬инсондўстї, инсон-
гарої, башардўстї.
ОДАМИЁНА ‫ آدﻣﻴﺎﻧﻪ‬мувофиќ ва муносиби
одам, инсонвор, он чи лоиќи инсон аст.
ОДАМИЗОД(А) (‫آدﻣﻲزاد)ه‬ зодаи одам, инсон,
башар.
ОДАМИНАМО ‫ آدﻣﻲﻧﻤﺎ‬ба одам монанд, дар
зоњир монанд ба одам; ◊ гургони одаминамо
гургтинатони одамшакл.
ОДАМИХОР ‫ آدﻣﻲﺧﻮار‬одамхўр, вањшї, хунхор.
ОДАМИЯТ а. ‫ آدﻣﻴﺖ‬одам будан, инсон будан,
доро будан ба хислатњои неку шоистаи
одамї, одамгарї.
ОДАМЇ ‫ آدﻣﻲ‬ниг. одамият.
ОДАМКАШОНЇ ‫ آدمﻛﺸﺎﻧﻲ‬бурдан ва наќл кар-
дани одамон аз љое ба љое.
ОДАМКОРФАРМОЇ ‫ آدمﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‬ба кор водо-
штани одамон.
 – 19 –
ОДАМКУШ ‫ آدمﻛﺶ‬кушандаи одам, ќотил.
ОДАМКУШЇ ‫ آدمﻛﺸﻲ‬ќотилї, кушандагї.
ОДАММУРЇ ‫ آدم ﻣﺮي‬марг, маргу мири одамон.
ОДАМНАДИДА ‫ آدم ﻧﺪﻳﺪه‬маљ. он ки аз одоби
муошират, нишасту бархост ва одамгарї,
рафторњои иљтимої дур аст, вањшї.
ОДАМНАМО ‫ آدمﻧﻤﺎ‬монанди одам, шабењи
одам, он чи зоњиран монанди одам аст.
ОДАМНИШИН ‫ آدمﻧﺸﻴﻦ‬љое, ки дар он одам
имкони нишастан ё сукунатро дорад.
ОДАМНОГУЗАР ‫ آدمﻧﺎﮔﺬر‬гузаргоњи ѓайри
ќобили убур, роњи мўњлик.
ОДАМНОШИНОС ‫ آدمﻧﺎﺷﻨﺎس‬бегона бо одамон,
неку бади одамро нашиносанда.
ОДАМОНА ‫آدﻣﺎﻧﻪ‬ одамвор, инсонвор; ниг. ода-
миёна.
ОДАМПАРВАР ‫ آدم ﭘﺮور‬ниг. инсонпарвар.
ОДАМРАБО ‫ آدم رﺑﺎ‬њуќ., ниг. одамдузд.
ОДАМРАБОЇ ‫ آدم رﺑﺎﻳﻲ‬њуќ., ниг. одамдуздї.
ОДАМСАНЉИДА ‫آدمﺳﻨﺠﻴﺪه‬ ниг. одамдида;
одамшинос.
ОДАМСАР ‫ آدم ﺳﺮ‬тоссар, кал, бемўй.
ОДАМСУРАТ ‫ آدم ﺻﻮرت‬ба шакли одам, монанд
ба одам: шайтони одамсурат.
ОДАМХОР//ОДАМХЎР ‫آدمﺧﻮر‬//‫ آدمﺧﻮار‬маљ.
хунхўр, бадкор, золим; гурги одамхўр а) гур-
ги хунхор б) маљ. одами золими хунрез.
ОДАМХЎРЇ ‫ آدمﺧﻮري‬1. хўрдани гўшти одам. 2.
маљ. золимї, берањмї.
ОДАМШАВАНДА ‫آدمﺷﻮﻧﺪه‬ одами шоёни
эњтиром.
ОДАМШАКЛ ‫ آدم ﺷﻜﻞ‬ниг. одамсурат.
ОДАМШИКОР ‫ آدمﺷﻜﺎر‬:сайёди одамшикор касе
ки ќасди љони одамонро дорад, бадкор, бад-
ният.
ОДАМШИНОС ‫ آدمﺷﻨﺎس‬он ки ва он чи будани
касеро аз атвор ва рафтори вай муайян ме-
кунад.
ОДАРМ ‫ آدرم‬кит. намади зери зини асп, намад-
зин.
ОДO
ОДАТ а. ‫ ﻋﺎدت‬1. хулќ, хў, хислат. 2. расм, ќоида,
таомул; урфу одат расму таомул; аз одат бе-
рун а) бар хилофи одат; б) берун аз њадди
муќаррарї, аз њад зиёд; аз рўи одат а) аз рўи
хулќу хислат; б) аз рўи расму таомул,
мувофиќи ќоида; одат кардан хў гирифтан,
омўхта шудан (ба коре, чизе); одат доштан
омўхта шудан, омўхта будан ба коре; одати
худро партофтан тарки одат кардан; одат ку-
нондан омўхта кардан; одат шудан а) ба
њукми одат даромадани коре дар касе; б)
расм шудан, таомул гардидани урфе.
ОДАТАН ً‫ ﻋﺎدﺗﺎ‬аз рўи одат, мувофиќи одат;
ќоидатан, аз рўи таомул, маъмулан.
ОДАТЇ ‫ ﻋﺎدﺗﻲ‬одатшуда, муќаррарї.
ОДИЛ а. ‫ ﻋﺎدل‬адолатнок, боадолат, боинсоф;
муќоб. золим.
ОДИЛОНА ‫ ﻋﺎدﻻﻧﻪ‬аз рўи адлу инсоф, боинсо-
фона, боадолатона.
ОДИНА ‫ آدﻳﻨﻪ‬књн. рўзи љумъа. масљиди одина
масљиде, ки дар он намози љумъа хонда ме-
шавад.
ОДИЯНДА ‫ آدﻳﻨﺪه‬кит. тиру камон, ќавси ќузањ,
рангинкамон, ки агар њангоми борон офтоб
барояд, дар осмон намоён мешавад, тирожа.
ОДИЁНА ‫ ﻋﺎدﻳﺎﻧﻪ‬гуфт. 1. либоси тираранг, ки
одатан ваќти азодорї ва умуман занњои со-
лманд пўшанд (ѓайри сурх). 2. либоси на хубу
на бад, либоси миёна.
ОДЇ ‫ ﻋﺎدي‬муќаррарї, сода; коргари одї коргари
ќаторї, коргари бетахассус; либоси одї ли-
боси муќаррарї, бе ягон љињати фарќнок аз
дигарњо, бекарру фар.
ОДОБ а. ‫ آداب‬1. љ. адаб. 2. рафтор ва кирдори
неку писандида дар зиндагї, муомилаи
эњтиромкорона, боназокат ва аз рўи одоб;
шарти одоб таќозои рафтори эњтиромкорона
ва боназокат дар муомила бо одамон; одоби
муошират тарзи муомилаи некў дар
муносибат бо одамон.
ОДОБДОН ‫آدابدان‬он ки аз одоби муошират,
расму анъана ва меъёрњои ахлоќї огоњ аст.
ОДОБДОНЇ ‫ آدابداﻧﻲ‬донистани одоби муоши-
рат, шину хез ва расму русум.
ОДРАМ ‫ آدرم‬ниг. одарм.
ОДОЃ ‫ آداغ‬мухаффафи обдоѓ; ду соњили дарё, ки
аз маљрои он болотар љойгир шуда аз об бе-
 ..
ОЕ – 20 –
насиб мемонанд.
ОЁ ‫ آﻳﺎ‬њиссачаи саволї, ки тааљљубро низ ифода
мекунад; магар, наход.
ОЁН ‫ آﻳﺎن‬феъли њол аз масдари омадан.
ОЁНЇ ‫ آﻳﺎﻧﻲ‬кит. 1. хушояндагї. 2. осонї.
‫آﻳﺎت‬љ. оят//оя.
ОЁТ а.
ОЖАДА ‫ آژده‬кит. 1. сифати феълии замони гу-
зашта аз ожадан 1. 2. рангкарда; музайян. 3.
дўхта, бахя кардашуда. 4. сўрох кардашуда.
ОЖАДАН//ОЖИДАН//ОЉИДАН //‫آژﻳﺪن‬//‫آژدن‬
‫ آﺟﻴﺪن‬кит. 1. халондан; сўрох кардан (мас.,
бо тир, сўзан ва ѓ.), хастан. 2. сўњон кардан,
њамвор намудан. 3. киноя. аз бахя кардан,
дўхтан.
ОЖАНГ ‫ آژﻧﮓ‬чине, ки ба сабаби пирї ё хашму
ѓазаб дар љабин пайдо мешавад, чин, ољинг.
ОЖАНГДОР ‫ آژﻧﮓ دار‬чиндор; он ки бар асари
пирї дар љабинаш чин пайдо мешавад.
ОЖАНГЧЕЊР ‫ﭼﻬﺮ‬ ‫آژﻧﮓ‬ он ки рўяш пурожанг
аст, ожангрў.
ОЖИДА ‫ آژﻳﺪه‬ниг. ожада.
ОЖИДАН ‫ آژﻳﺪن‬ниг. ожадан.
ОЖИР ‫ آژﻳﺮ‬кит. 1. омода, муњайё, тайёр: њу-
шёр, хабардор. 2. зиёд, бисёр, фаровон.
ОЗ ‫ آز‬тамаъ, њирс, тангчашмї.
ОЗАР I ‫ آذر‬оташ.
ОЗАР II ‫ آذر‬номи моњи нўњуми солшумории
шамсї (22 ноябр-21 декабр).
ОЗАР III ‫ آذر‬шакли кўтоњшудаи Озарбойљон.
ОЗАР IV ‫ آذر‬шакли дигари озор II.
ОЗАРАНГ//ОДАРАНГ ‫آدرﻧﮓ‬//‫[ آذرﻧﮓ‬мухаф-
фаф аз озарранг], ба ранги шўъла, оташранг,
зардранги ба сурхї моил; тобон.
ОЗАРАФРЎЗ ‫ آذراﻓﺮوز‬ниг. оташафрўз.
ОЗАРАХШ//ОДАРАХШ ‫آدرﺧﺶ‬//‫آذرﺧﺶ‬ кит.
барќ, соиќа.
ОЗАРБОЙЉОНЇ ‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‬ мансуб ба
Озарбойљон. 2. ањли Озарбойљон.
ОЗАРГОН ‫ آذرﮔﺎن‬кит. љашн дар Эрони бостон,
ки дар рўзи нӯњуми озармоњ ба муносибати
як шудани номи рўз бо номи моњ барпо ме-
шудааст.
ОЗАРГУН(А) ‫آذرﮔﻮﻧﻪ‬//‫ آذرﮔﻮن‬1. ба ранги оташ,
монанди оташ. 2. гули лола.
ОЗАРГУШАСБ ‫ آذرﮔﺸﺴﺐ‬1. номи оташкадае аз
чор оташкадаи асосии зардуштиён. 2. маљ.
барќ. 3. номи фариштаест муваккал бар
оташ, ки пайваста бар оташ мақом дорад ва
маънии таркибии он оташи љањанда аст.
ОЗАРЇ I ‫ آذري‬1. мансуб ба оташ; оташранг,
сурхранг.
ОЗАРЇ II ‫ آذري‬бошандаи Озарбойљон, озар-
бойљонї.
ОЗАРКАДА ‫ آذرﻛﺪه‬ниг. оташкада.
ОЗАРКЕШ ‫آذرﻛﻴﺶ‬ниг. оташпараст.
ОЗАРМ ‫ آزرم‬1. шарм, њаё. 2. иззат, њурмат;
эътибор, бузургї. 3. рањм, мењр, шафќат;
нармї, нармдилї.
ОЗАРМОЊ ‫ آذرﻣﺎح‬ниг. озар II.
ОЗАРМЉЎ(Й) (‫ آزرم ﺟﻮ)ي‬1. баинсоф, боадо-
лат; адлпеша. 2. шафиќ. рањмдил.
ОЗАРПАРАСТ ‫ آزرﭘﺮﺳﺖ‬ниг. оташпараст.
ОЗАХ ‫ آزخ‬донаи сахти гўштї ба ќадри мош ва ё
нахўд, ки бештар дар дасту пои инсон ва дар
бадани баъзе њайвонот мебарояд; севол.
ОЗАХДОР ‫ آزخ دار‬он ки дар даст, по ё љои дига-
ри бадан озах дорад.
ОЗВАР//ОЗУР‫ آزور‬кит. њарис, тамаъкор; он ки
оз дорад.
ОЗДОР ‫ آزدار‬ниг. озвар.
ОЗИЛ а. ‫ ﻋﺎزل‬кит. маломатгар; таъназананда,
накўњишкунанда.
ОЗИМ а. ‫ ﻋﺎزم‬кит. 1. он ки ба иљрои коре ќасд
ва ирода кардааст; ќасдкунанда. 2. равона,
рањї.
ОЗИН ‫ آذﻳﻦ‬1. ороиши шањр ва роњњо, хавоза,
чодиру хайма, чорчўба, тоќи зафар,
нишемангоњ, зебу зинат ва ороиш, ки дар
рўзњои ид ва гоњи омадани подшоњон дар
кўчаву роњњо месохтанд; шањророї; зебу зи-
нат, ороиш; озин бастан зинат додан, оро
 – 21 –
додан, оростан; озин кардан зинат додан, оро
додан. 2. олате, ки бо он равѓанро аз дуѓ
људо мекунанд, ширзана, гуппї.
ОЗИНБАНДЇ ‫ آذﻳﻦﺑﻨﺪي‬оинабандї, озин бастан,
ороиш додан.
ОЗЇ ‫ آزي‬ниг. озвар.
ОЗМАНД ‫ آزﻣﻨﺪ‬њарис, тамаъкор.
ОЗМАНДЇ ‫ آزﻣﻨﺪي‬њирс, тамаъ; пурхоњї.
ОЗМАНДОНА ‫آزﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ њарисона, тамаъкорона,
томеона.
ОЗМОИДАН ‫ آزﻣﺎﺋﻴﺪن‬ниг. озмудан.
ОЗМОИШ ‫ آزﻣﺎﻳﺶ‬санљиш, имтињон: аз озмоиш
гузаштан.
ОЗМОИШГАР ‫ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺮ‬озмоянда, таљриба-
кунанда, имтињонкунанда.
ОЗМОИШГОЊ ‫ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه‬макони озмоиш,
мањалли таљрибаву имтињон.
ОЗМОИШГОЊЇ ‫ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‬марбут ба оз-
моишгоњ; пажўњишгоњи озмоишгоњї: махсус
барои озмоишгоњ.
ОЗМОИШЇ ‫ آزﻣﺎﻳﺸﻲ‬мансуб ба озмоиш.
ОЗМОИШКОР ‫ آزﻣﺎﻳﺸﻜﺎر‬ниг. озмоишгар.
ОЗМОЯНДА ‫ آزﻣﺎﻳﻨﺪه‬санљанда, имтињонкунан-
да, он ки чизеро таљриба мекунад.
ОЗМУДА ‫ آزﻣﻮده‬1. сифати феълии замони гу-
зашта аз озмудан; озмудашуда. 2. маљ. кор-
дон, таљрибанок.
ОЗМУДАКОР ‫آزﻣﻮدهﻛﺎر‬ ботаљриба, кордида,
кордон.
ОЗМУДАН ‫ آزﻣﻮدن‬санљидан, санљида дидан,
имтињон кардан, таљриба кардан.
ОЗМУДАНЇ ‫ آزﻣﻮدﻧﻲ‬:озмуданї шудан санљидан
хостан (касеро).
ОЗМУДАШУДА ‫ آزﻣﻮده ﺷﺪه‬ниг. озмуда.
ОЗМУН ‫ آزﻣﻮن‬озмоиш, имтињон, таљриба; оз-
мун кардан санљидан, санљида дидан,
имтињон кардан, аз таљриба гузарондан.
ОЗМУНА нав. ‫ آزﻣﻮﻧﻪ‬1. њар яке аз саволњо ва
маљмўи пурсишњо, ки яке аз онњо дуруст ме-
бошад, тест. 2. имтињон, санљиш.
ОЗО
ОЗМУНЇ ‫ آزﻣﻮﻧﻲ‬ниг. озмоишї.
ОЗОД ‫ آزاد‬1. рањошуда, рањида, новобаста,
номуќайяд, фориѓ, вораста. 2. он ки бандї ва
асир нест. 3. таър. он ки ѓулом нест,
мустаќил. 4. тамом, пурра, комил; рўзи озод
тамоми рўз. 5. бемалол, бедушворї, баосонї.
6. фориѓболона, бемонеа; сарви озод а) сарви
росту баланд; б) ќомати росту мавзуни зебо;
озод будан а) вобаста набудан, дар ќайду
банд набудан; б) маоф будан (аз адои ё пар-
дохти чизе); озод кардан а) рањо намудан, ба
сари худ вогузоштан, халос намудан,
рањонидан; б) љавоб додан; озод шудан а)
рањої ёфтан аз банд ва вобастагї, халос гар-
дидан; б) фориѓ гаштан (аз кор, аз дарс).
ОЗОДА ‫ آزاده‬1. тоза, покиза, ороставу пероста.
2. таър. асил ва наљиб, љавонмард; озодагон
кит. эрониёни ќадим, яке аз номњои
тољикон.
ОЗОДАГАРДЇ ‫آزادهﮔﺮدي‬ рафтори озодона ва
беќайду баст.
ОЗОДАГЇ ‫ آزاد ﮔﻲ‬тозагї, покизагї.
ОЗОДАМАРД//ОЗОДМАРД ‫آزادﻣﺮد‬//‫آزادهﻣﺮد‬
марди дорои хислатњои нек, асил, шариф,
наљиб; љавонмард.
ОЗОДАНДЕШ ‫آزاد اﻧﺪﻳﺶ‬он ки афкору андешаи
озоду мустаќил дорад, озодфикр.
ОЗОДАНДЕШЇ ‫ آزاداﻧﺪﻳﺸﻲ‬ниг. озодфикрї.
ОЗОДВОР ‫ آزادوار‬1. њакимона, донишмандона,
оќилона. 2. мус. номи навое аз оњангњои
ќадимї.
ОЗОДЗИСТЇ ‫ آزادزﻳﺴﺘﻲ‬ба таври озод ва бо
роњату осоиш зиндагї кардан, осуда зиндагї
кардан.
ОЗОДИБАХШ ‫آزاديﺑﺨﺶ‬озодкунанда, озодио-
вар.
ОЗОДИДЎСТ ‫ آزاديدوﺳﺖ‬1. он ки озод будан
мехоњад, толиб ва хоњони озодї. 2. он ки аф-
кору андешањои озоду мустаќил дорад,
озодфикр.
ОЗОДИДЎСТЇ ‫آزاديدوﺳﺘﻲ‬ шуѓлу амали озоди-
дўст.
ОЗОДИДЎСТДОР ‫ آزادي دوﺳﺖ دار‬ниг. озодидўст.
ОЗОДИНОМА ‫ آزاديﻧﺎﻣﻪ‬таър. њуљљат дар бораи
озодии касе аз ќайду бандагї, хати озодї.
ОЗО
ОЗОДИПАРАСТ ‫ آزادي ﭘﺮﺳﺖ‬ниг. озодидўст.
ОЗОДИТАЛАБ ‫ آزادي ﻃﻠﺐ‬ниг. озодихоњ.
ОЗОДИТАЛАБЇ ‫ آزادي ﻃﻠﺒﻲ‬ниг. озодихоњї.
ОЗОДИХОЊ ‫ آزاديﺧﻮاه‬1. он ки озодї мехоњад:
озодиталаб. 2. таър. гурўњ, њизб ё созмоне,
ки бад-ин ном аст.
ОЗОДИХОЊЇ ‫ آزاديﺧﻮاﻫﻲ‬озодиталабї, истиќ-
лолталабї, кўшиш бањри ба даст овардани
озодї ва истиќлолият.
ОЗОДИХОЊОНА ‫آزاديﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬ њаракати
озодихоњона муборизаи озодихоњї.
ОЗОДЇ ‫آزادي‬ 1. халосї, рањої, наљот. 2. њур-
рият.
ОЗОДКАРД ‫ آزادﻛﺮد‬озод кардан.
ОЗОДКУНЇ ‫ آزادﻛﻨﻲ‬ниг. озодкард.
ОЗОДМАНИШ ‫ آزادﻣﻨﺶ‬ниг. озодандеш.
ОЗОДМАНИШЇ ‫آزادﻣﻨﺸﻲ‬ниг. озодандешї.
ОЗОДМАРД ‫ آزادﻣﺮد‬ниг. озодамард.
ОЗОДМОЊЇ ‫ آزاد ﻣﺎﻫﻲ‬моњии хўрданї, ки даро-
зиаш то як метр мерасад ва гўшти хуштаъми
сурхтоб дорад.
ОЗОДОНА ‫ آزاداﻧﻪ‬1. ба озодї, бидуни вобас-
тагї, ба ихтиёри худ, ба сари худ.2. ниг. озод
V.
ОЗОДНОМА ‫ آزادﻧﺎﻣﻪ‬кит. номае, ки барои озо-
дии касе аз ѓуломиву бандагї медоданд.
ОЗОДСАЙР ‫ آزادﺳﻴﺮ‬кит. озода, озодаманиш,
озодарафтор.
ОЗОДСАРВ ‫آزادﺳﺮو‬адш., маљ. сарви озод, сарви
рост ва озод аз ќайди шоху барг; ишора бар
маъшуќ љињати болобаландї ва мавзунии ў.
ОЗОДСОЗЇ ‫ آزادﺳﺎزي‬аз мањдудият, ќайд,
мањбас, юѓ ва ѓ. озод кардани касе ё чизе.
ОЗОДТАБЪ ‫ آزادﻃﺒﻊ‬озодтабиат; ниг. озодандеш.
ОЗОДФИКР ‫ آزادﻓﻜﺮ‬ниг. озодандеш.
ОЗОДФИКРЇ ‫ آزادﻓﻜﺮي‬ниг. озодандешї.
ОЗОДЧЕЊР ‫آزادﭼﻬﺮ‬ кушодарў; хушхулќ, хуш-
феъл.
– 22 –
ОЗОДШАВЇ ‫آزادﺷﻮي‬аз ќайду банд ростан; озод
шудан.
ОЗОДШУДА ‫آزادﺷﺪه‬ ба озодї расида, озоди-
ёфта, озод.
озор ‫ آزار‬асоси замони њозира аз озурдан.
ОЗОР І а. ‫ آذار‬моњи чоруми солшумории румї,
ки ба моњи март баробар меояд.
ОЗОР ІІ ‫ آزار‬ранљ, азоб, азият; озор додан (ра-
сондан) ранљондан, боиси ранљу малоли касе
гардидан, азоб додан; озор дидан озурда шу-
дан, дар ранљу азоб будан; озор ёфтан озурда
шудан, ранљ дидан, осеб дидан.
ОЗОРДАН ‫ آزاردن‬ранљондан, озор додан.
ОЗОРДЕЊ ‫آزارده‬ озордињанда, ранљдењ, ситам-
кор.
ОЗОРДИДА ‫آزاردﻳﺪه‬ он ки озору ранљ дидааст,
ранљур.
ОЗОРДИЊАНДА ‫ آزاردﻫﻨﺪه‬ниг. озордењ.
ОЗОРДИЊЇ ‫ آزاردﻫﻲ‬амали озордењ; ранљдињї.
ОЗОРИШ ‫ آزارش‬кит. озор, ранљ, азоб, азият.
ОЗОРЇ I ‫ آزاري‬мансуб ба озор I; абри озорї абри
бањорї; боди озорї насими бањорон.
ОЗОРЇ II ‫ آزاري‬1. озоранда, озурдакунанда,
озордињанда. 2. ранљ, азият.
ОЗОРДОДА ‫ آزارداده‬1. озоркашида, ранљур. 2.
озордењ, ранљдињанда.
ОЗОРДОР ‫ آزاردار‬дардманд, ранљур.
ОЗОРМАНД ‫ آزارﻣﻨﺪ‬ниг. озордењ; ранљур, хаста.
ОЗОРПАРАСТ ‫ آزارﭘﺮﺳﺖ‬ниг. озордењ; он ки
озори дигаронро хоњад.
ОЗПАРАСТ ‫آزﭘﺮﺳﺖ‬ тамаъкор, њарис, гурусна-
чашм.
ОЗПАРАСТЇ ‫آزﭘﺮﺳﺘﻲ‬ тамаъкорї, њарисї,
гурусначашмї.
ОЗПИСАНД ‫ آزﭘﺴﻨﺪ‬ниг. озвар.
ОЗУЌ//ОЗУЌА т. ‫آزوﻗﻪ‬//‫ آزوق‬хўрокворї, хўрок,
хўрданињо.
ОЗУЌАВЇ ‫ آزوﻗﻮي‬мансуб ба озуќа; хўрокворї.
 – 23 –
ОЗУЌАВОРЇ‫ آزوﻗﻪ واري‬ниг. озуќа.
ОЗУЌАФУРЎШ ‫ آزوﻗﻪ ﻓﺮوش‬он ки хўрокворї
мефурўшад.
ОЗУЌАФУРЎШЇ ‫ آزوﻗﻪ ﻓﺮوﺷﻲ‬1. кори озу-
ќафурўш, фурўши озуќа. 2. љое, ки озуќа
мефурўшанд.
ОЗУРАХШ ‫ آزرﺧﺶ‬ниг. озарахш.
ОЗУРДА ‫ آزرده‬1. ранљдида, озордида, осебдида.
2. ранљидахотир, димоѓсўхта; озурда будан
ранљур будан, аз ягон чиз ранљидагї доштан;
озурда шудан ранљидан, малол шудан.
ОЗУРДАГЇ ‫آزردﮔﻲ‬ ранљиш, димоѓсўхтагї,
ранљидагї.
ОЗУРДАДИЛ ‫ آزردهدل‬ранљида, ранљидахотир,
озурдахотир.
ОЗУРДАДИЛЇ ‫آزردهدﻟﻲ‬ ранљурхотирї, озурда-
хотирї.
ОЗУРДАН ‫آزردن‬ ранљондан, озор додан, хафа
кардан.
ОЗУРДАХОТИР‫ آزرده ﺧﺎﻃﺮ‬ниг. озурдадил.
ОЗУРДАХОТИРЇ ‫ آزرده ﺧﺎﻃﺮي‬ниг. озурдадилї.
ОЗУРДАЉОН ‫ﺟﺎن‬ ‫آزرده‬ ранљур, дардманд, бе-
мор, касалманд.
ОЗФАНДОК ‫ آزﻓﻨﺪاك‬ниг. рангинкамон.
ОИД а. ‫ ﻋﺎﺋﺪ‬1. рољеъ, дар бораи..., оид ба...; до-
ир ба...; оид будан мансуб будан, дахл дош-
тан; оид кардан (намудан) бурда расондан;
оид шудан (гаштан) анљомидан, рафта раси-
дан. 2. аёдаткунанда, зиёраткунанда.
ОИДА а. ‫ ﻋﺎﺋﺪه‬суд, фоида, даромад, мадохил.
ОИДОТ а. ‫ ﻋﺎﺋﺪات‬љ. оид; манфиат, суд; даромад.
ОИДОТЇ а. ‫ ﻋﺎﺋﺪاﺗﻲ‬мансуб ба оидот.
ОИЌ а. ‫ ﻋﺎﺋﻖ‬кит. монеъ, боздоранда.
ОИЛ а. ‫ ﻋﺎﺋﻞ‬ниёзманд; аёлманд.
ОИЛА а. ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪ‬хонавода, зану фарзанд; хешу та-
бор; оила барпо кардан (сохтан) хонавода
ташкил кардан; оила доштан соњиби зану
фарзанд ва хешу табор будан.
ОИЛАБЕЗОР ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪﺑﻴﺰار‬он ки ба хонаводааш
дилбастагї надорад.
ОИН
ОИЛАВАЙРОН ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪوﻳﺮان‬он ки оилааш људо
шудаст, хонавайрон.
ОИЛАВЇ ‫ ﻋﺎﺋﻠﻮي‬мансуб ба оила; шабнишинии
оилавї нишасте, ки ањли оила гирди њам
љамъ омада бошанд.
ОИЛАДОР ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪدار‬он ки зану фарзанд дорад,
зандор; соњиби хонавода; аёлдор, аёлманд,
муаййил.
ОИЛАДОРЇ ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪ داري‬хонадорї, фарзанддорї.
ОИЛАДЎСТ ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪ دوﺳﺘﻲ‬марди ба хонаводааш
алоќаманд, дилбаста ба хонавода.
ОИЛАДЎСТДОР ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪ دوﺳﺘﺪار‬ниг. оиладўст.
ОИЛАДЎСТЇ ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪ دوﺳﺘﻲ‬дўст доштани оилаву
хонавода; майл бар оила ва таоњул.
ОИЛАНОК ‫ ﻋﺎﺋﻠﻪ ﻧﺎك‬ниг. оиладор.
ОИН I ‫ آﺋﻴﻦ‬1. расм, урф, одат, тарзу тариќ,
ќоида; оини вафо расму тарзу ќоидаи
вафодорї; оини падарон оини ниёгон; расму
одатњое, ки гузаштагон ба он пайравї ме-
кардаанд. 2. шариат, мазњаб, кеш, дин,
суннат, тариќат. 3. ҷашн, сур. 4. шева, оҳанг.
ОИН ІІ ‫ آﺋﻴﻦ‬ороиш, зинат; оин бастан оростан,
зинат додан (мас., љоеро ба муносибати
љашне).
ОИН ІІІ ‫ آﺋﻴﻦ‬асбобе, ки бо он мост ва равѓанро
аз ҳам ҷудо мекунанд, ширзана.
ОИНА I ‫ آﺋﻴﻨﻪ‬1. шишаи пушташ сирдавонда, ки
сурати чизњоро дар худ акс мекунад, миръот.
2. гуфт. шиша. 3. гуфт. тиреза. 4. адш., маљ.
дил, ќалб. 5. адш., маљ. дили соф; ◊ оинаи
гетинамой асот. оинаи Искандарї, оинаи
љањоннамо; оинаи ёд киноя аз хотира; оинаи
нилгун телевизор; оинаи огоњї киноя аз аќлу
шуур; оинаи ховар киноя аз хуршед.
ОИНА II ‫ آﺋﻴﻨﻪ‬пораҳои оҳан, ки ҷанговарон ба
мақсади дифоъ дар пушт, сари сина ва ронҳо
насб мекарданд ва онро чоройна низ
меномиданд.
ОИНА III ‫ ﻋﺎﻳﻨﻪ‬њол, сурат, маврид; њар оина ба
њар њол, дар њар сурат.
ОИНАБАНД ‫ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪ‬1. шишакорї; оинабанд
кардан тирезадор кардан, шиша шинондан
(ба пеш ё атрофи љое). 2. шахси шишакор ва
шишабанд. 3. киноя аз муљалло ва музайян
кардан.
ОИН – 24 –
ОИНАБАНДЇ ‫ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪي‬амали оинабанд; оина-
дорї: айвони калони оинабандї.
ОИНАБАНДОН ‫ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪان‬бо оина зинат додани
дару девори хона, айвон ва ѓ.
ОИНАБИН ‫ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﻴﻦ‬он ки бо роњи ба оина
нигоњ кардан гўё љои шахс ва чизи гум-
шударо нишон медињад.
ОИНАБОЗЇ ‫ آﺋﻴﻨﻪ ﺑﺎزي‬ба таври пайваста ва
доимї ба оина нигоњ кардан ва худро ороиш
додан.
ОИНАВОР ‫ آﺋﻴﻨﻪوار‬чун оина, шаффоф ва
дурахшон.
ОИНАГАР ‫ آﺋﻴﻨﻪﮔﺮ‬оинабанд, оинакор, ши-
шагар, усто ва косиби кори оинаву шиша.
ОИНАГАРЇ ‫ آﺋﻴﻨﻪﮔﺮي‬ниг. оинасозї, оинабандї.
ОИНАГУН ‫ آﺋﻴﻨﻪﮔﻮن‬1. шаффоф, љилодор чун
оина. 2. маљ. соф, дурахшон, муљалло: осмони
оинагун, ќалби оинагун.
ОИНАДОН ‫ آﺋﻴﻨﻪ دان‬љилди оина, ѓилофи оина.
ОИНАДОР ‫ آﺋﻴﻨﻪ دار‬1. он кас ё он љое, ки оина
дорад. 2. он ки дар пеши касе оина нигоњ
медорад.
ОИНАДЎЗЇ ‫ آﺋﻴﻨﻪدوزي‬бо оинањои хурд-хурд
ороиш додани либосњо.
ОИНАКИРДОР ‫ آﺋﻴﻨﻪﻛﺮدار‬ниг. оинагун.
ОИНАКОРЇ ‫ آﺋﻴﻨﻪﻛﺎري‬1. оинабандї, шиша-
бандї. 2. маљ. музайянкорї.
ОИНАЌАДЇ ‫ آﺋﻴﻨﻪﻗﺪي‬оинае, ки дар он тамоми
бадан дида мешавад, оинаи ќаднамо.
ОИНАРУХСОР ‫آﺋﻴﻨﻪرﺧﺴﺎر‬ маљ. зебо, хушрў,
нозанин.
ОИНАРЎ(Й) (‫ آﺋﻴﻨﻪ رو)ي‬ниг. оинарухсор.
ОИНАСОЗ ‫ آﺋﻴﻨﻪ ﺳﺎز‬ниг. оинагар.
ОИНАСОЗЇ ‫آﺋﻴﻨﻪ ﺳﺎزي‬оинагарї, оинабандї.
ОИНАСОН ‫ آﺋﻴﻨﻪﺳﺎن‬1. чун оина, шаффоф. 2.
маљ. муљалло ва музайян.
ОИНАТОБ ‫ آﺋﻴﻨﻪﺗﺎب‬маљ. чун оина, тобанда,
рахшанда.
ОИННОМА ‫ آﺋﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‬маљмўи ќоидањое, ки фаъо-
лияти созмон, њизб, муассиса ва муно-
сибатњои мутаќобилаи онњоро бо созмону
шањрвандони дигар танзим менамоянд.
ОИННОМАВЇ ‫ آﺋﻴﻦ ﻧﺎﻣﻮي‬мансуб ба оиннома.
ОИНПАРАСТ ‫ آﺋﻴﻦ ﭘﺮﺳﺖ‬1. урфпараст, анъана-
хоњ, расмпараст. 2. кўњнапараст.
ОИС а. ‫ آﻳﺲ‬кит. ноумед, маъюс.
ой‫ آي‬асоси замони њозира аз омадан, биё.
ОЙ ‫ آي‬нидо њой!, эй!
ОКАСА ‫ آﻛﺴﻪ‬кит. даровехта, чангзада, овезон.
ОКАЉ ‫ آﻛﺞ‬књн. чангаки оњанине, ки бо он ях ва
киштиро мекашанд, яхгир; ќуллоб.
ОКИЛ а. ‫ آﻛﻞ‬хўранда, хўрокхўр.
ОКИЛА а. ‫ آﻛﻠﻪ‬тиб. бемории хўра, хўрабод.
ОКИФ а. ‫ ﻋﺎﻛﻒ‬кит. 1. бо љидду љањд маш-
ѓулшаванда ба коре; риёзаткаш. 2. муќим,
муваттин, иќоматкунанда дар љое. 3. дар
масљид барои ибодат нишаста, гўшанишин,
хилватгузин, мўътакиф.
ОКСИГЕН ю. ‫آﻛﺴﮕﻴﻦ‬ унсури химиявї, тур-
шизо.
ОКСИДЊО ‫آﻛﺴﺪﻫﺎ‬ хим. омезиши унсурњо бо
оксиген.
ОКТЯБР ю. ‫ آﻛﺘﻴﺒﺮ‬1. моњи дањуми солшумории
мелодї. 2. таър. инќилоби Октябр.
ОКТЯБРЇ ‫ آﻛﺘﻴﺒﺮي‬мансуб ба октябр; он чи дар
моњи октябр рўй додааст.
ОЌ а. ‫ ﻋﺎق‬фарзанде, ки аз фармуди падару мо-
дар баромадааст ва эшон аз ў рў тофтаанд;
ба лаънати падару модар гирифторшуда;
фарзанди саркаш, нофармон; оќи ватан мар-
дуди ватан; оќи падар лаънаткардаи падар;
оќ кардан лаънат кардан (падар писарро, ус-
тод шогирдро), рад кардан, мардуд кардан.
ОЌИБ ‫ ﻋﺎ ﻗﺐ‬шакли гуфтугўии аќиб.
ОЌИБАНДОЗ ‫ ﻋﺎﻗﺐ اﻧﺪاز‬гуфт. захира, пасандоз,
андўхта; оќибандоз кардан пасандоз кардан,
захира кардан, андўхта мондан (чизеро барои
рўзи мабодо).
ОЌИБАТ а. ‫ ﻋﺎﻗﺒﺖ‬1. охир, дар охир, нињоят. 2.
саранљом, натиља; оќибати кор анљоми кор;
оќибаташ ба хайр шавад! ба некї анљомад
(орзуи некї).
 – 25 –
ОЌИБАТАНДЕШ ‫ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻧﺪﻳﺶ‬1. он ки анљоми
кореро андеша мекунад. 2. маљ. дурбин,
мулоњизакор.
ОЌИБАТАНДЕШЇ ‫ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻧﺪﻳﺸﻲ‬мулоњиза кар-
дан, охир ва натиљаи кореро андешидан.
ОЌИБАТУЛАМР а. ‫ﻋﺎﻗﺒﺖ اﻻﻣﺮ‬ саранљом, ин-
тињои кор.
ОЌИЛ а. ‫ ﻋﺎﻗﻞ‬боаќл, хирадманд, доно, бофањму
идрок.
ОЌИЛЇ ‫ ﻋﺎﻗﻠﻲ‬боаќлї, хирадмандї.
ОЌИЛОНА ‫ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ‬хирадмандона, аз рўи аќл ва
фаросат: кори оќилона, тадбири оќилона.
ОЌИЛТАРОШ ‫ ﻋﺎﻗﻞ ﺗﺮاش‬маљ. он ки худро доно
мешуморад ва худро оќил ба ќалам медињад.
ОЌИЛТАРОШЇ ‫ ﻋﺎﻗﻞ ﺗﺮاﺷﻲ‬амали оќилтарош;
худро оќил вонамудан.
ОЌИПАДАР ‫ ﻋﺎق ﭘﺪر‬ниг. оќ.
ОЌО т. ‫ آﻗﺎ‬ниг. оѓо.
ОЌСАЌОЛ//ОЌСАЌЌОЛ т. ‫ ﻋﺎﻗﺴﻘﺎل‬1. ришса-
фед, пирмарди соњибэњтиром; калонтари дењ,
сардор. 2. таър. сардор, сардори мањалла,
дења ё сардори як гурўњ косиб ва
њунарпешагон (яке аз мансабњои хурди
маъмурї дар гузашта).
ОЌСАЌЌОЛЇ т. ‫ ﻋﺎﻗﺴﻘﺎﻟﻲ‬1. кор ва мансаби
оќсаќќол, он чї мансуб ба оќсаќол аст. 2.
маљ. маѓрурї: оќсаќќолї кардан дањанкалонї
кардан.
ОЌУБАТ ‫ ﻋﺎﻗﺒﺖ‬шакли гуфтугўии оќибат.
ОЌШУДА ‫ ﻋﺎق ﺷﺪه‬сифати феълии замони гу-
зашта аз оќ шудан; ниг. оќ.
ОЛ І ‫ آل‬сурхча, гулгун; ашки ол ашки сурх, му-
род аз гиряи сахти пурсўзу гудоз.
ОЛ ІІ ‫ آل‬фарзандон, авлод, хонавода; оли Со-
мон авлоди Сомон, Сомониён.
ОЛ ІІІ ‫ آل‬1. мӯњри подшоњї, сикка, имзо. 2.
таър. мӯњри подшоњони муѓул ва элхонон,
ки бо ранги сурх зада мешуд .
ОЛАВ ‫ آﻟﻮ‬гуфт., ниг. алов.
ОЛАВМОН ‫ آﻟﻮ ﻣﺎن‬гуфт., ниг. оташмон.
ОЛАВМОНЇ ‫ آﻟﻮﻣﺎﻧﻲ‬гуфт., ниг. оташмонї.
ОЛА
ОЛАВХОНА ‫ آﻟﻮ ﺧﺎﻧﻪ‬гуфт., ниг. аловхона; љое,
ки оташ гиронда мешавад, оташдони дегњои
бухорї.
ОЛАК ‫ آﻟﻚ‬1. сурхча; кафши олак. 2. гуфт. бад,
ганда.
ОЛАМ а. ‫ ﻋﺎﻟﻢ‬1. љањон, дунё. 2. муњит, вазъият,
шароит; њолат; дар олами бехудї дар ша-
роити (њолати) бехудї; олами ислом киш-
варњое, ки пайравони дини ислом он љо
зиндагї мекунанд: олами наботот, олами
њайвонот ; дар олами худ ба фикри худ, дар
хаёли худ, ба таври худ; рўи олам гирду ат-
роф, гўшаю канор; як олам, олам-олам хеле
бисёр; аз олам бехабар нодон, љоњил, ноогоњ;
оламу одам дидан љањондида будан,
таљрибакор будан, аз њама чиз воќиф будан;
аз олам гузаштан мурдан, фавт кардан; ◊
олам гулистон њама чиз хуб, њама кор ба љо;
олами њодис дунёи модї, моддиёт, дорулфа-
но.
ОЛАМАФРЎЗ ‫ ﻋﺎﻟﻢ اﻓﺮوز‬маљ. Офтоб, Хуршед,
Мењр (сифати Офтоб).
ОЛАМБИН ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻴﻦ‬:маљ. чашми оламбин чашми
бисёр бино (сифати одами мулоњизакор, ду-
рандеш).
ОЛАМГАРД ‫ﮔﺮد‬ ‫ ﻋﺎﻟﻢ‬љањонгард, сайру сафарку-
нанда, сайёњ.
ОЛАМГИР ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﮔﻴﺮ‬1. он чи тамоми оламро
фаро мегирад; шўњратёфта, хеле машњур;
оламгир шудан њама љоро фаро гирифтан,
машњуру маъруф гардидан (дар коре). 2.
љањонгир.
ОЛАМДИДА ‫ ﻋﺎﻟﻢ دﻳﺪه‬ниг. љањондида.
ОЛАМИЁН ‫ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن‬1. ањли олам, мардумон. 2.
таър. яке аз мансабњои рўњониён дар Бухо-
рои давраи амирї.
ОЛАМНАМО ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎ‬ниг. љањоннамо.
ОЛАМОРО(Й) (‫ ﻋﺎﻟﻢ آرا)ي‬1. маљ. њар кас ва њар
чиз, ки бар зебоии олам сањм дорад. 2. маљ.
офтоб: офтоби оламоро.
ОЛАМОШЎБ ‫ ﻋﺎﻟﻢ آﺷﻮب‬шўрангез.
ОЛАМПАНОЊ ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﭘﻨﺎه‬маљ. 1. хуб, наѓз, аъло;
зебо. 2. мурољиат ба подшоњону амирону
султонон.
ОЛАМПИСАНД ‫ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺴﻨﺪ‬ маљ. маќбули њама;
зебо, хуб, наѓз.
ОЛА – 26 –
ОЛАМСЎЗ ‫ﺳﻮز‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ‬ маљ. шўрангез, пуршўр,
њасратангез.
ОЛАМТОБ ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺎب‬нурбахш, фурўѓафкан ба
њама (сифати Офтоб ва Моњ).
ОЛАМФУРЎЗ ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﻗﺮوز‬ниг. оламафрўз.
ОЛАМШУМУЛ а. ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻤﻮل‬он чи ба тамоми
олам шомил аст, он чи ањамияти љањонї до-
рад, умумиљањонї.
ОЛАТ а. ‫ آﻟﺖ‬1. асбоб, анљом. 2. маљ. восита;
олат шудан (дар дасти касе) бозичаи дасти
касе гардидан. 3. узв, андом; узви таносул.
ОЛАШ т. ‫ آﻟﺶ‬бот. як навъ дарахти шам-
шодмонанд, бук.
ОЛАШЗОР ‫ آﻟﺶ زار‬љои анбўњи дарахти олаш.
ОЛБОЛУ ‫ آﻟﺒﺎﻟﻮ‬ниг. олуболу.
ОЛЃУНА ‫ آﻟﻐﻮﻧﻪ‬кит. сурхї, ки занон ба рўй ме-
моланд, ѓоза, гулгуна.
ОЛИДАРАЉА ‫ ﻋﺎﻟﻲ درﺟﻪ‬он ки маќом ва дараљаи
баланд дорад; он чи сифат ва ќурби воло до-
рад.
ОЛИЌАДР ‫ﻗﺪر‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ‬ баландмартаба, баландпоя,
мўњтарам.
ОЛИМ а. ‫ ﻋﺎﻟﻢ‬соњиби илм, донишманд, донанда;
олими беамал он ки мувофиќи дониши худ
кордорї намекунад, касе, ки илм дораду
амал надорад.
ОЛИМАЌОМ ‫ﻣﻘﺎم‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ‬ олидараља, баландпоя
(дар мансаб).
ОЛИМАНСАБ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻨﺼﺐ‬он ки мансаб ва ма-
ќоми баланд дорад.
ОЛИМАРТАБА ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬1. ниг. олидараља. 2.
унвони эњтиромии мансабдорони баланд-
мартаба.
ОЛИМЇ ‫ ﻋﺎﻟﻤﻲ‬донишмандї, донандагї, вуќуфи
зиёд дошта дар соњае.
ОЛИМНАМО ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎ‬он ки худро олим мета-
рошад, он ки олими њаќиќї нест.
ОЛИМОНА ‫ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‬олимвор, монанди олим: му-
нозираи олимона.
ОЛИМПИАДА ю. ‫ آﻟﻴﻤﭙﻴﺌﺪه‬мусобиќањои вар-
зишї; мусобиќањои мактабиён: олимпиадаи
байналхалќї.
ОЛИМПЇ ‫آﻟﻴﻤﭙﻲ‬мансуб ба олимпиада; бозињои
олимпї мусобиќањои байналхалќї дар тамо-
ми навъњои асосии варзиш.
ОЛИМТАРОШ ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﺗﺮاش‬ниг. олимнамо.
ОЛИМШАВАНДА ‫ ﻋﺎﻟﻢ ﺷﻮﻧﺬه‬он ки дар роњи
олим шудан мекўшад, он ки аз вай умеди
олим шудан њаст.
ОЛИНАЖОД ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻧﮋاد‬он ки нажоди олї дорад,
он ки ба хонадони олї нисбат дорад; асилзо-
да, озоданажод, шарафманд.
ОЛИНАСАБ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻧﺴﺐ‬ниг. олинажод.
ОЛИРУТБА ‫ ﻋﺎﻟﻲ رﺗﺒﻪ‬ниг .олимартаба.
ОЛИСИФАТ ‫ﺻﻔﺖ‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ‬ дорои сифат ва хислати
некў ва баланд.
ОЛИТАБИАТ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬он ки дорои сифатњои
нек мебошад, наљиб.
ОЛИТАБОР ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺒﺎر‬ниг. олинажод.
ОЛИЊА а. ‫ آﻟﻬﻪ‬1. асот. он чи дар љоњилият па-
растиш мекарданд, санам, бут. 2. маљ. зебо,
љамил; ◊ олињаи њусн, зебосанам.
ОЛИЊАЗРАТ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺣﻀﺮت‬баландмартаба, оли-
љоњ (лаќаби подшоњон).
ОЛИЊАШАМ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺣﺸﻢ‬он ки њашамат ва даб-
дабаи баланд дорад.
ОЛИЊИММАТ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻫﻤﺖ‬сахї, њимматбаланд.
ОЛИЊИММАТЇ ‫ﻋﺎﻟﻲ ﻫﻤﺘﻲ‬ њимматбаландї, са-
ховат.
ОЛИЊИММАТОНА ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﻫﻤﺘﺎﻧﻪ‬босаховат, са-
хиёна, назарбаландона, бузургворона.
ОЛИЉАНОБ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﻨﺎب‬1. баландќадр, арљманд.
2. олињиммат, назарбаланд. 3. гуфт. хуб,
наѓз, сазовори тањсин ва таќдир: филми
олиљаноб, асари олиљаноб.
ОЛИЉАНОБЇ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﻨﺎﺑﻲ‬1. бузургї. 2. баланд-
њимматї.
ОЛИЉАНОБОНА ‫ﺟﻨﺎﺑﺎﻧﻪ‬ ‫ ﻋﺎﻟﻲ‬1. бузургворона.
2. баландњимматона.
ОЛИЉОЊ ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺟﺎه‬ниг. олимартаба.
ОЛИШАЪН ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺄن‬1. дорои шаън ва мартабаи
олї, бисёр наҷиб. 2. яке аз унвонҳои ашхоси
олитабор.
 – 27 –
ОЛИШОН ‫ ﻋﺎﻟﻲ ﺷﺎن‬ниг. олишаън.
ОЛИШУКЎЊ ‫ﺷﻜﻮه‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ‬ дорои шукўњ ва дабда-
баи баланд.
ОЛЇ а. ‫ ﻋﺎﻟﻲ‬баланд, бузург; мактаби олї, маъ-
лумоти олї, Маљлиси Олї; Љаноби Олї,
љазои олї љазои аз њама баландтар.
ОЛИЯ а. ‫ ﻋﺎﻟﻴﻪ‬1. муаннаси олї. 2. чизи баланд,
олї; хислати олї.
ОЛЛОЊ а. ‫ آﷲ‬ниг. Аллоњ; Худо.
ОЛМОНЇ ‫ آﻟﻤﺎﻧﻲ‬мансуб ба Олмон (Германия);
забони олмонї.
ОЛОИДАН ‫ آﻻﻳﺪن‬ниг. олудан.
ОЛОИШ ‫آﻻﻳﺶ‬ 1. нопокї, олудагї. 2. фисќу
фањш.
ОЛОЛА ‫ آﻻﻟﻪ‬1. кит., бот. гуле бо рангњои зард,
сафед ё ќирмиз, ки дорои навъњои гуногун ва
хусусияти зинатї мебошад. 2. хонаводаи ин
гиёњон, алолагон; шаќоиќ.
ОЛОН(И)ДАН ‫آﻻﻧﻴﺪن‬//‫ آﻻﻧﺪن‬олуда кардан, ба
чизњои нопок оѓушта кардан, олудан.
ОЛОТ а. ‫ آﻻت‬љ. олат; олоти истењсол воситањои
истењсол; олоти њарбї яроќу аслиња.
ОЛОЯНДА ‫ آﻻﻳﻨﺪه‬олудакунанда, олоишгар.
ОЛПАЙКАР ‫ آﻟﭙﻴﻜﺮ‬кит. сурхтан, сурхранг.
ОЛПЎШ ‫ آﻟﭙﻮش‬кит. сурхпўш, он ки либоси
сурх ба тан дорад.
ОЛТИНГЎГИРД ‫آﻟﺘﻴﻦ ﮔﻮﮔﺮد‬ ниг. гўгирд, киб-
рит.
ОЛУ ‫ آﻟﻮ‬меваест обдори ширин ба ранги сиёњ ё
сурхтоб.
ОЛУБОЛУ ‫ آﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‬меваест сурхранги туршмаза
аз љинси гелос.
ОЛУБОЛУГЇ ‫ آﻟﻮﺑﺎﻟﻮﮔﻲ‬мансуб ба олуболу; му-
раббои олуболугї.
ОЛУБОЛУЌОЌ ‫ آﻟﻮﺑﺎﻟﻮﻗﺎق‬гуфт. олуболуи хуш-
кида ё хушконидашуда.
ОЛУБОЛУРАНГ ‫ آﻟﻮﺑﺎﻟﻮرﻧﮓ‬1. ба ранги олубо-
лу. 2. маљ. сурхранг ва љигариранг.
ОЛУЃДА ‫آﻟﻐﺪه‬ кит. ќањролуд, хашмгин; љан-
гара.
ОЛУ
ОЛУЃУНДОР ‫ آﻟﻮﻏﻮﻧﺪار‬ниг. олучин.
ОЛУД ‫ آﻟﻮد‬мухаффафи олуда, ки њамчун љузъи
пасини калимањои мураккаб ба маънои олуда
меояд; ашколуд, зањролуд, хунолуд...
ОЛУДА ‫ آﻟﻮده‬сифати феълии замони гузашта аз
олудан; он чи ба чизи нопок оѓишта шудааст.
ОЛУДАГЇ ‫ آﻟﻮدﮔﻲ‬олоиш, оѓуштагї ба нопокї.
ОЛУДАДОМАН ‫آﻟﻮده داﻣﻦ‬ маљ. бадном, тардо-
ман.
ОЛУДАДОМОН ‫ آﻟﻮده داﻣﺎن‬ниг. олудадоман.
ОЛУДАДОМОНЇ ‫آﻟﻮده داﻣﺎﻧﻲ‬ олудадомон бу-
дан.
ОЛУДАКОРЇ ‫ آﻟﻮده ﻛﺎري‬кит. анљом додани ко-
ри зишту ѓайриахлоќї, зишткорї, бадах-
лоќї.
ОЛУДАКУНАНДА ‫ آﻟﻮده ﻛﻨﻨﺪه‬он чи ё он ки му-
њити зист ва њар унсури моддї ё маънавиро
олуда мекунад.
ОЛУДАН ‫ آﻟﻮدن‬олуда кардан, чиркин кардан (ё
шудан), ба нопокї оѓушта кардан чизеро ё
оѓушта шудани чизе; муќоб. полудан.
ОЛУДАСОЗ ‫ آﻟﻮده ﺳﺎز‬он ки ё он чи муњити ат-
роф ё чизи дигарро олуда месозад.
ОЛУЗОР ‫ آﻟﻮزار‬љои анбўњи дарахтони олу, боѓи
олу.
ОЛУЌ т. ‫ آﻟﻮق‬таър. маблаѓе, ки амалдорони
амир њар моњ ба дарбор мебурданд.
ОЛУЌОЌ ‫آﻟﻮﻗﺎق‬ гуфт. хушкида ва хушккардаи
олу.
ОЛУС ‫ آﻟﻮس‬кољ, ањвал, каљбин.
ОЛУФТА ‫ آﻟﻔﺘﻪ‬1. ринд, бебок, шўрида. 2. худ-
оро, худпардоз.
ОЛУФТАБОЗ ‫ آﻟﻔﺘﻪ ﺑﺎز‬он ки бо олуфтањо (1) са-
рукор дорад, олуфтаписанд.
ОЛУФТАВОР ‫ آﻟﻔﺘﻪ وار‬кирдор ва рафтори чун
олуфтагон, риндона, бебокона.
ОЛУФТАГЇ ‫ آﻟﻔﺘﮕﻲ‬амал ва кирдори олуфта,
олуфтагарї.
ОЛУФТАНАМО ‫ آﻟﻔﺘﻪﻧﻤﺎ‬олуфтамонанд, зоњиран
чун олуфтањо; олуфтатарош.
ОЛУ – 28 –
ОЛУФТАСАТАНГ ‫ آﻟﻔﺘﻪ ﺳﺘﻨﮓ‬бисёр олуфта.
ОЛУФТАТАРОШ ‫ آﻟﻔﺘﻪ ﺗﺮاش‬ниг. олуфтанамо.
ОЛУЧА ‫ آﻟﻮﭼﻪ‬як навъ олуи хурди турш аз хона-
водаи олу.
ОЛУЧАБАНДАК ‫ آﻟﻮﭼﻪ ﺑﻨﺪك‬як навъи олуча аз
хонаводаи олу.
ОМ(М) а. ‫ ﻋﺎم‬1. њамаро фарогиранда, њамагонї,
оммавї: ќатли ом, њуљуми ом. 2. мардум,
авом.
‫ آﻣﺪ‬асоси замони гузашта аз омадан.
омад
ОМАД ‫ آﻣﺪ‬1. омадан; омади об рафти об, сўи
љараёни оби равон; омади шамол самти ва-
зиши бод, тарафе, ки бод аз он мевазад; дар
омади гап дар рафти гап, дар аснои сухан,
зимнан; омаду рафт рафтуой; омаду рафт
кардан. 2. барор, пешрафт, равнаќу ривољ;
омади кор пешравии кор, барор гирифтани
кор; омад кардан барор гирифтан, рў ба
пешрафт кардани коре; омад-омад гуфт. дар
аснои омадан, пешопеши омадан, дар ара-
фаи омадан.
ОМАДА ‫ آﻣﺪه‬1. сифати феълии замони гузашта
аз омадан. 2. пешомад, он чи рўй додааст; аз
омада бояд хушнуд буд; омада-омада гуфт.
акнун, њоло; то ин ваќт дуруст буду акнун
дигар шуд.
ОМАДАН ‫ آﻣﺪن‬1. ба љое ворид шудан, ба љое
расидан; муќоб. рафтан. 2. расидан. 3. фаро
расидан. 4. шудан; лозим омадан, наздик
омадан, дучор омадан, љамъ омадан. 5. бо
исмњои маънї омада, воќеъ шудани њолате ё
њодисаеро мефањмонад; гиря омадан, ханда
омадан, рањм омадан, ќањр омадан; рост ома-
дан а) дучор шудан, вохўрдан (бо касе); б)
мувофиќ омадан, муносиб воќеъ шудан; ши-
нам омадан ба ќаду басти касе зебидан,
мувофиќ омадани либосе; ба миён омадан
пайдо шудан, сар шудан; ба кор омадан дар-
кор шудан, мавриди истифода ќарор гириф-
тан; ба дунё омадан таваллуд ёфтан, зоида
шудан, пайдо шудан, ба вуљуд омадан; ба об
омадан обталаб шудан; барф омадан ба бо-
риш сар кардани барф; ба њам омадан пайва-
стан, пайваст ёфтан, сињат шудани ягон
љароњат; хуш омадан (-и коре, чизе) писанд
будан, форидан; хоб омадан майли хоб пайдо
шудан; ба забон омадан гап задан, ба гапзанї
сар кардан, гап мезадагї шудан; ба худ ома-
дан њушёр шудан, аз бењолї хориљ шудан; ба
љон омадан дар тангї мондан, танг шудан,
љон бар лаб расида; ба сар омадан воќеъ шу-
дан; ба ёд омадан ба хотир расидан; аз даст
омадан ќудрати иљрои кореро доштан, таво-
нистан, ќодир будан; ба љўш омадан ѓалаён
кардан (об); хуш омадан иборае, ки ваќти
ќабули мењмон мегўянд.
ОМАДУРАФТ ‫ آﻣﺪورﻓﺖ‬рафтуой, алоќа; омаду
рафт кардан муносибат, муомила кардан.
ОМАДУРАФТКУНАНДА ‫ آﻣﺪورﻓﺖ ﻛﻨﻨﺪه‬сифати
феълии замони њозира аз омадурафт кардан,
он ки ба љое доимо омаду рафт дорад.
ОМАДУШУД ‫ آﻣﺪ وﺷﺪ‬ниг. омадурафт.
ОМЕЃ ‫ آﻣﻴﻎ‬кит. омезиш, ихтиллот, омехтан ба
чизе ё ба касе.
ОМЕЗ ‫ آﻣﻴﺰ‬1. асоси замони њозира аз омехтан;
омез додан омехтан, махлут кардан. 2. љузъи
пасини калимањои мураккаб ба маънои дар
бар доштани чизе: хандаомез, маслињатомез,
гилаомез...
ОМЕЗА ‫آﻣﻴﺰه‬ омехта, махлут, имтизољ, ихтил-
лот.
ОМЕЗГОР ‫ آﻣﻴﺰﮔﺎر‬омезанда, унсгиранда, хўги-
ранда, улфат; хоҳони муошират; шарик,
њамнишин.
ОМЕЗГОРЇ ‫ آﻣﻴﺰﮔﺎري‬унсгирандагї, улфатї;
хушмуомилагї.
ОМЕЗИШ ‫ آﻣﻴﺰش‬грам. исми феълї аз омез I; ба
њамомехтан, омехта шудан, таркиб, имтизољ
ёфтан тамоман омехта шудан, дар чизи
омехта њал шуда рафтан.
ОМЕЗИШЁБЇ ‫ آﻣﻴﺰﺷﻴﺎﺑﻲ‬ниг. омезиш.
ОМЕХТА ‫ آﻣﻴﺨﺘﻪ‬1. шакли дигари сифати феъ-
лии замони гузаштаи омехта. 2. ихтиллотёф-
та, бо њам омезишёфта, махлут: омехтаи сур-
бу ќалъагї; омехта шудан ба њам омехтани
ду ё чанд чиз, ихтиллот.
ОМЕХТАГЇ ‫ آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ‬1. сифати феълии замони
гузашта аз омехтан. 2. ниг. омезиш.
ОМЕХТАН ‫ آﻣﻴﺨﺘﻦ‬омезиш додан, махлут кар-
дан, ихтиллот додан.
ОМИЁНА ‫ آﻣﻴﺎﻧﻪ‬авомона, мардумї.
ОМИЛ а. ‫ ﻋﺎﻣﻞ‬1. амалкунанда, иљрокунандаи
коре. 2. таър. њоким, волї, раис. 3. таър. ан-
дозгир, хирољгир, њисобдор; коргузор. 4. до-
нанда, воќиф; омил будан моњир будан дар
кор, кардан; омил шудан воќиф гаштан,
 – 29 –
мањорат пайдо кардан дар коре; омил кардан
касеро ба коре моњир кардан, ба иљрои коре
касеро вогузоштан. 5. сабаб, боис.
ОМИН I а. ‫ آﻣﻴﻦ‬д. ќабул кун, бипазир (калима-
ест, ки дар охири дуо гуфта мешавад); омин
гуфтан (кардан) ќабул бод гуфтан (дар охири
дуо ва фотиња).
ОМИН II а.‫ آﻣﻴﻦ‬бебим, бетарс, бехавф, эмин.
ОМИНА ‫ آﻣﻴﻨﻪ‬1. муаннаси омин II. 2. номи мо-
дари Муњаммад пайѓамбар.
ОМИНГЎЇ ‫ آﻣﻴﻦ ﮔﻮﻳﻲ‬фотиња кардан, омин гуф-
тан, дуову фотиња кардан.
ОМИНГЎЙ ‫ آﻣﻴﻦ ﮔﻮي‬омингўянда, даст ба фо-
тиња бардоранда.
ОМИР I а. ‫ آﻣﺮ‬амркунанда, фармондењ, њоким,
њукмрон.
ОМИР II а. ‫ ﻋﺎﻣﺮ‬1. таъмиркунанда, ободкунан-
да; зинатдињанда. 2. зиёраткунанда. 3.
иќоматкунанда дар маҳалли маъмур.
ОМИР III а. ‫ ﻋﺎﻣﺮ‬номи яке аз ќабилањои араб,
ки Маљнун ба он мансуб буд.
ОМИРОНА ‫ آﻣﺮاﻧﻪ‬ба оњанги амр, њокимона,
њукмронона.
ОМЇ а. ‫ ﻋﺎﻣﻲ‬1. авом, мардумї. 2. маљ. бесавод,
нодон.
ОММА ‫ ﻋﺎﻣﻪ‬1. мардум, тўдаи мардум, умуми
мардум; оммаи ањолї умуми мардум,
аксарияти ањолї. 2. маљ. мардуми бесавод;
забони омма забони аксарияти мардум,
забони мардуми омї.
ОММАБОБ ‫ ﻋﺎﻣﻪ ﺑﺎب‬он чи ба завќ ва талаби
оммаи ањолї муносиб ва мувофиќ аст;
молњои оммабоб молњое, ки истеъмоли васеи
умумї доранд.
ОММАВЇ ‫ ﻋﺎﻣﻮي‬1. мансуб ба омма, мардумї;
оммавиву тарбиявї. 2. маљ. умумї.
ОММАГЇ ‫ ﻋﺎﻣﮕﻲ‬ниг. оммавї.
ОММАПИСАНД ‫ﻋﺎﻣﻪ ﭘﺴﻨﺪ‬ маќбул ва писан-
дидаи умум.
ОММАФАЊМ ‫ ﻋﺎﻣﻪ ﻓﻬﻢ‬1. мафњум ба тамоми
ањолї, дастраси умум. 2. маљ. равон, сода,
фањмо (оид ба тањрир).
ОММАФАЊМЇ ‫ ﻋﺎﻣﻪ ﻓﻬﻤﻲ‬мансуб ба оммафањм.
ОМО
ОМОДА ‫ آﻣﺎده‬муњайё, тайёр; омода кардан тайёр
кардан, муњайё намудан, фароњам сохтан;
омода гардидан (шудан) тайёр шудан (ба
иљрои коре).
ОМОДАБОШ ‫ آﻣﺎده ﺑﺎش‬дар њолати тайёрї, дар
њолати омодагї, тайёршавї.
ОМОДАГЇ ‫ آﻣﺎدﮔﻲ‬ниг. омодабош.
ОМОДАГОЊ ‫ آﻣﺎده ﮔﺎه‬љои тайёрї, љои тадору-
кот, мањали омодабош.
ОМОДАСОЗЇ ‫ آﻣﺎده ﺳﺎزي‬кор ва амали тайёр
кардани касе ё чизе барои иљрои ягон амал.
ОМОДАШАВЇ ‫آﻣﺎده ﺷﻮي‬ омода шудан, тайёр
шудан.
ОМОЛ а. ‫ آﻣﺎل‬љ. амал; уммеду орзу.
ОМОНИМ ‫ آﻣﺎﻧﻴﻢ‬збш. калимањои шаклан бо
њам монанд. њамгун (збш.); таљнис (адш.).
ОМОР ‫ آﻣﺎر‬шумор, њисоб, њисобу китоб.
ОМОРГАР ‫ آﻣﺎرﮔﺮ‬он ки њисоби оморро
љамъоварї, гурўњбандї ва баррасї мекунад,
оморгир, бањисобгиранда.
ОМОРГИР ‫ آﻣﺎرﮔﻴﺮ‬он ки ба љамъоварии омор
машѓул аст.
ОМОРГИРЇ ‫ آﻣﺎرﮔﻴﺮي‬амали љамъоварии омор.
ОМОРИДАН ‫ آﻣﺎرﻳﺪن‬1. шуморидан, њисоб
кардан. 2. маљ. ањамият додан, ба назар ги-
рифтан.
ОМОРЇ ‫ آﻣﺎري‬мансуб ва марбути омор; ис-
тифодаи омор дар тањияи коре: иттиллооти
оморї, њисоби оморї.
ОМОРШИНОС ‫ آﻣﺎر ﺷﻨﺎس‬њисобшинос, он ки
ќобилият ва малакаи шумориданро дорад.
ОМОС ‫ آﻣﺎس‬дамидагии ягон узви бадан дар
натиљаи беморї ё љароњат, варам.
ОМОСДОР ‫ آﻣﺎس دار‬1. мубталои омос, дорои
омос, варамдор. 2. он чи омосу варам ва
бардамидагї дорад.
ОМОСИДА ‫ آﻣﺎﺳﻴﺪه‬сифати феълии замони гу-
зашта аз омосидан; варамкарда.
ОМОСИДАГЇ ‫ آﻣﺎﺳﻴﺪﮔﻲ‬омосида будан, вазъ ва
њолати омосида.
ОМОСИДАН ‫آﻣﺎﺳﻴﺪن‬ шакли дигари сифати
ОМО – 30 –
феълии замони гузаштаи омосида; варамидан,
варам кардан, омос гирифтан.
ОМОСЇ ‫ آﻣﺎﺳﻲ‬ниг. омосида I.
ОМОСКАРДА ‫آﻣﺎس ﻛﺮده‬ ниг. омосида; варам-
карда.
ОМОЊ ‫ آﻣﺎه‬кит., тиб. омос, варам, варамкарда,
варамида.
ОМОЊИДА ‫ آﻣﺎﻫﻴﺪه‬кит. омосида, варам карда,
мутаваррим.
ОМОЊИДАН ‫ آﻣﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬кит. омосидан, варам
кардан, таваррум.
ОМОЊОНАНДА ‫ آﻣﺎﻫﺎﻧﻨﺪه‬кит. омосонанда,
варамкунонанда.
ОМОЊОНИДАН ‫آﻣﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬ кит. омосонидан,
таврим.
ОМОЧ ‫ آﻣﺎچ‬позаи чўбин барои рондани замин.
ОМОЉ І ‫ آﻣﺎج‬кит. хоктӯдае, ки нишони тир бар
он насб кунанд, омоҷгоҳ.
ОМОЉ ІІ ‫ آﻣﺎج‬ниг.омоч.
ОМОЉГАЊ ‫ آﻣﺎجﮔﻪ‬ниг. омољгоњ.
ОМОЉГОЊ ‫ آﻣﺎج ﮔﺎه‬кит. нишонгоњи тир.
ОМУДА ‫ آﻣﻮده‬кит. ороста, оросташуда, зинат-
дода, ороишёфта.
ОМУДАН ‫ آﻣﻮدن‬1. оростан, пиростан, зиннат
додан. 2. сохтан, бино кардан.
ОМУЛА ‫ آﻣﻠﻪ‬бот. дарахтест дар Њиндустон, ки
аз он доруи дарди чашм тайёр мекунанд.
ОМУННОС а.‫ ﻋﺎم اﻟﻨﺎس‬авом, мардуми одї.
ОМУРЃ ‫ آﻣﺮغ‬кит. 1. нафъ, суд, фоида. 2. ќадр,
ќимат, арзиш. 3. ночиз, кам, андак.
ОМУРЗГОР ‫ آﻣﺮزﮔﺎر‬д. бахшоянда, афвкунанда;
бахшандаи гуноњон (сифати Худо).
ОМУРЗГОР ‫ آﻣﺮزﮔﺎر‬амали омурзгор, бах-
шандагї, афв.
ОМУРЗИДА ‫ آﻣﺮزﻳﺪه‬он ки ё он чи мавриди
бахшиш ва афв ќарор гирифтааст, бахши-
дагї, афвшуда.
ОМУРЗИДАН ‫ آﻣﺮزﻳﺪن‬љурму гуноњ бахшидан,
афв кардан, гузаштан (аз гуноњи касе).
ОМУРЗИШ ‫ آﻣﺮرزش‬ниг. омурзидан; бахшидани
гуноњ, авф кардан, бахшидан (гуноњи касеро);
омурзиш талабидан авф ва бахшиши
гуноњеро пурсидан.
ОМУТ ‫ آﻣﻮت‬кит. ошёни љонварони шикорї
(њамчун боз, шоњин); ошёна.
омўз ‫ آﻣﻮز‬1. асоси замони њозира аз омўхтан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
омўзанда (донишомўз, коромўз, худомўз...) ва
омўзонанда (адабомўз, пандомўз...).
ОМЎЗА ‫ آﻣﻮزه‬нав. маљмўаи андешањо ва
назарияњои фалсафї, сиёсї, илмї ва ѓ.; наза-
рия, аќидањо.
ОМЎЗАНДА ‫آﻣﻮزﻧﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз омўхтан; ёдгиранда, дарсгиранда,
шогирд, талаба. 2. ёддињанда, муаллим, ус-
тод.
ОМЎЗАНДАГЇ ‫ آﻣﻮزﻧﺪه ﮔﻲ‬шакли дигари сифати
феълии замони њозираи омўзанда; омўзанда
будан, њолат ва чигунагии омўзанда.
ОМЎЗГОР ‫ آﻣﻮزﮔﺎر‬ёддињанда чизеро ба касе,
муаллим, дарсгўй, устод, донишёр.
ОМЎЗГОРЇ ‫ آﻣﻮزﮔﺎري‬шуѓл ва кори омўзгор,
муаллимї, ёд додани чизе ба касе, донишёрї.
ОМЎЗИДАН ‫آﻣﻮزﻳﺪن‬ кит. омўхтан, дониш ги-
рифтан.
ОМЎЗИШ ‫ آﻣﻮزش‬1. ёд гирифтан, таълим ги-
рифтан (чизеро аз касе). 2. ёд додан, таълим
додан, омўхтан (чизеро ба касе).
ОМЎЗИШГОЊ ‫ آﻣﻮزﺷﮕﺎه‬љои омўхтани илму
њунаре: омўзишгоњи омўзгорї.
ОМЎЗИШГОЊЇ ‫آﻣﻮزﺷﮕﺎﻫﻲ‬ мансуб ва марбут
ба омўзишгоњ.
ОМЎЗИШЇ ‫ آﻣﻮزﺷﻲ‬1. мансуб ба омўзиш; он чи
мавриди омўзиш аст; ќобили омўзиш. 2. кит.
омўзанда, толиби илм, дўстдори омўхтан.
ОМЎЗИШКАДА ‫ آﻣﻮزش ﻛﺪه‬ниг. омўзишгоњ.
ОМЎЗОНДАН//ОМЎЗОНИДАН //‫آﻣﻮزاﻧﺪن‬
‫ آﻣﻮزاﻧﻴﺪن‬омўхтан, ёд додан, таълим додан
(чизеро ба касе).
ОМЎЗХОНА ‫ آﻣﻮزﺧﺎﻧﻪ‬кит. љо ва мањалли
омўзиш, макони таълим, дарсхона.
ОМЎХТА ‫ آﻣﻮﺧﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гу-
зашта аз омўхтан. 2. ёдгирифта, таълимги-
 – 31 – ОПТ
рифта, одаткарда(ба чизе); дили омўхта ба- ОНИФ а. ‫ آﻧﻒ‬1. нангдоранда. 2. ром, оҳиста. 3.
лои љон (зарб.). 3. ромшуда, дастомўз (чор- аввал, пештар, собиќ. 2. бинидард, он ки
по); аспи омўхта; омўхта шудан одат кардан, дарди бинӣ дорад.
хў гирифтан, унс гирифтан.
ОНИФАН а.ً‫ آﻧﻔﺎ‬андаке пеш аз ин, собиќан.
ОМЎХТАГЇ ‫ آﻣﻮﺧﺘﮕﻲ‬1. одаткарда, хў карда. 2.
касе, ки чизеро (илмеро, пешаеро) омўхтааст. ОНКОЛОГИЯ ю. ‫آﻧﻜﺎﻻﮔﻴﻪ‬ тиб., ниг.
саратоншиносї.
ОМЎХТАН ‫ آﻣﻮﺧﺘﻦ‬1. ёд гирифтан, аз худ кар-
дан, фаро гирифтан (чизеро аз касе). 2. ёд до- ОНКОЛОГЇ ‫ آﻧﻜﺎﻻﮔﻲ‬мансуб ва марбут ба сара-
дан, таълим додан, омўзондан (чизеро ба ка- тоншиносї.
се). 3. тадќиќ кардан, тањќиќ кардан (масъа-
лаеро), санљидан. ОНОМАСТИКА ю. ‫ آﻧﺎﻣﺴﺘﻴﻜﻪ‬збш. як соњаи
забоншиносї, ки исмњои хосро меомўзад,
ОМЎХТАНЇ ‫ آﻣﻮﺧﺘﻨﻲ‬он чи бояд омўхта шавад, номшиносї.
он чи сазовори омўхтан аст.
ОНТОЛОГИЯ ю. ‫ آﻧﺘﺎﻻﮔﻴﻪ‬фалс. (дар фалсафаи
ОМЎХТГОРЇ ‫آﻣﻮﺧﺘﮕﺎري‬ кит. хў кардагї, идеалистї) таълимоти метафизикї дар бораи
одат, хўгирифтагї. њастї.
ОМФАЊМ ‫ ﻋﺎم ﻓﻬﻢ‬кит., ниг. оммафањмї. ОНУК I а. ‫ ﻋﺎﻧﻚ‬кит. сурб, ќурѓошим.
ОН I ‫ آن‬љонишин 1. љонишини шахси сеюми ОНУК II а. ‫ ﻋﺎﻧﻚ‬1. регтўдаи калон. 2. маљ. мо-
танњо: вай, ў. 2. ишораљонишин, ки ба чизи неа.
дур ё шахси ѓоиб ё ба чизи номбаршуда
ишора мекунад: он кас, он чиз. 3. љонишини ОПЕРА ит. ‫ آﭘﻴﺮه‬санъ. асари драмавии
соњибї, ки бо изофа омада, соњибиятро ифо- мусиќавї, ки дар он иштироккунандагон бо
да мекунад: (аз) они ту моли ту, чизи ту; он њамоњангии оркестр месароянд.
гуна... ба он дараља, то ба он андоза, чунин;
они дигар дигаре, каси дигар, дуюмї; дар он ОПЕРАВЇ ‫ آﭘﻴﺮوي‬мансуб ба опера.
буд, ки... аз он иборат буд, ки...; он тараф ис-
тад... сарфи назар аз...; њар он чи... њамаи ОПЕРАТИВЇ ‫آﭘﻴﺮه ﺗﻴﻮي‬ фаврї, таъљилї; зуда-
чизњоеро ки, маљмўи...; аз они худ кардан мал.
соњибї кардан ба чизе, соњиб шудан; њар он
кас ки... њар касе ки; аз они худї одами (ба ОПЕРЕТТА ит. ‫ آﭘﻴﺮﻳﺘّﻪ‬санъ. яке аз навъњои
мо) наздик, одами худї; дар он дунё д. дар операи њаљвї, ки иштироккунандагон њам
дунёи дигар, дар охират. гап мезананд ва њам месароянд.

ОН II ‫ آن‬лањза, як дам, муддати андак; дар як он
дар як лањза, дар як дам, дар андак муддат;
дар они воњид дар айни замон, дар як ваќт,
дар як лањза.
ОНА т. ‫ آﻧﻪ‬гуфт. модар; ◊ онаи (зори) касеро
нишон додан касеро сахт љазо додан.
ОНАКАЛОН ‫آﻧﻪ ﻛﻼن‬модаркалон.
ОППОРТУНИЗМ фр. ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺰم‬‫ آﭘ‬с. сиёсати со-
зишгарона, њамкорї ва муросохоњона бо
буржуазия дар њаракати коргарї.
ОППОРТУНИСТ фр. ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺖ‬‫آﭘ‬ с. созишгар,
муросокор.
ОППОРТУНИСТЇ ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬‫ آﭘ‬с. мансуб ба оп-
портунист; созишгарона, бо роњи мувосо.

ОНАМУРЃ ‫ آﻧﻪ ﻣﺮغ‬мурѓи чўљадор. ОПТИКА ю. ‫ آﭘﺘﻴﻜﻪ‬физ. як соњаи физика, ки

њодисањои оид ба нур ва хосиятњои нурро
ОНВАЌТА ‫ آﻧﻮﻗﺘﻪ‬мансуб ба замони гузашта; меомўзад.
мансуби он замон: дар Бухорои онваќта.
ОПТИКЇ ‫ آﭘﺘﻴﻜﻲ‬физ., мансуб ба оптика:
ОНДУН ‫ آﻧﺪون‬кит. 1. он љо; он сўй, он тараф. асбобњои оптикї.
2. чунон, ончунон. 3. он гоњ, он замон.
ОПТИМИЗМ лот. ‫ آﭘﺘﻴﻤﻴﺰم‬фалс. назари нек-
ОНДУНЁЇ ‫ آﻧﺪﻧﻴﺎﻳﻲ‬мансуб ба он дунё. бинона ба њаёт, боварї ба ѓалабаи некї бар
бадї, хушбинї, хушназарї.
ОНИН ‫ آﻧﻴﻦ‬кит. хумчае, ки дар он аз љурѓот
равѓан људо мекунанд; ширзана, наҳра. ОПТИМИСТ лот. ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺴﺖ‬ фалс. некбин, хуш-
ОПТ
назар.
ОПТИМИСТЇ ‫ آﭘﺘﻴﻤﻴﺴﺘﻲ‬фалс. мансуб ба опти-
мист; некбинона, бо назари нек.
ор ‫ آر‬асоси замони њозира аз овардан.
ОР а. ‫ آر‬њаё, шарм; нангу ор; ор будан (-и коре,
чизе ба касе) боиси шармандагї ва нанг бу-
дан; ор донистан нанг њисоб кардан, боиси
шармандагї(-и худ) шумурдани коре; ор
доштан шарм кардан, боиси нанг шумурдани
коре; ор кардан (намудан) шарм кардан, чи-
зеро ба худ нанговар донистан; ор омадан
дар њиљолат мондан.
ОРАЗ а. ‫ ﻋﺎرض‬рухсора, ду бари рўй, рўй, чењра.
ОРАЗЇ ‫ ﻋﺎرﺿﻲ‬навъе аз гули сурх.
ОРАМИДА ‫ آرﻣﻴﺪه‬ниг. оромида.
ОРАМИДАН ‫ آرﻣﻴﺪن‬1. ором гирифтан, ором
шудан, осудан, хобидан; ќарор гирифтан. 2.
књн. ром шудан, унс гирифтан.
ОРАНГ I ‫ آرﻧﮓ‬ниг. оранљ.
ОРАНГ II ‫ آرﻧﮓ‬ранг; сурхї.
ОРАНГ III ‫ آرﻧﮓ‬азоб, машаќќат, алам, озор.
ОРАНГ IV ‫ آرﻧﮓ‬њамоно, гўё; гўё, ки.
ОРАНДА ‫ آرﻧﺪه‬оваранда.
ОРАНЉ//ОРИНЉ ‫آرﻧﺞ‬ бандгоњи соид ва бозу,
оринљ.
ОРАСТА ‫ آرﺳﺘﻪ‬ороста, пероста.
ОРАСТАН ‫ آرﺳﺘﻦ‬оростан.
ОРГАНИКЇ ‫ آرﮔﻨﻴﻜﻲ‬он чи ба олами њайвонот
ва наботот дахл дорад, узвї: моддањои
органикї, химияи органикї.
ОРД ‫آرد‬суда ва кўфтаи ѓаладона; орди гандум,
орди љав ва ѓ.; орд кардан ба орд мубаддал
кардани ѓалладона.
ОРДАК ‫ آردك‬хока, суда; доруи ордак доруњои
ордмонанд.
ОРДБЕЗ ‫ آردﺑﻴﺰ‬1. он ки ордро элак мекунад. 2.
он чи ба воситаи он ордро мебезанд, элак,
парвезак.
ОРДБЕЗАК ‫ آردﺑﻴﺰك‬ниг. ордбез 2.
– 32 –
ОРДБЕЗЇ ‫ آردﺑﻴﺰي‬амали ордбез, орд бехтан.
ОРДБЕЗХОНА ‫ آردﺑﻴﺰﺧﺎﻧﻪ‬хонаи махсус дар
нонвойхонањо барои бехтани орд.
ОРДБИРЁН ‫ آردﺑﺮﻳﺎن‬1. орди бирён, ки барои
пухтани атола, њалво ва ѓайра истифода ме-
кунанд. 2. гардсўз, ордоб (навъи хўрок).
ОРДВОР ‫ آردوار‬мисли орд, чун орд гардшуда.
ОРДЕН ‫ آردﻳﻦ‬нишони сари сина, ки барои
хизматњои намоён дода мешавад, нишон.
ОРДЕНДОР ‫آردﻳﻨﺪار‬ он ки орден (нишон) до-
рад.
ОРДИНАТОР лот. ‫ آردﻳﻨﺘﺎر‬тиб. пизишки
муолиљакунанда дар беморхона, дармонгоњ
ва ѓ.
ОРДИНАТУРА лот. ‫ آردﻳﻨﺘﻮره‬1. вазифаи орди-
натор. 2. курси махсуси таљрибаафзоии пи-
зишкон.
ОРДЇ ‫ آردي‬он чи мансуб ва марбут ба орд аст,
он чи аз орд сохта мешавад.
ОРДКАШ ‫ آردﻛﺶ‬1. он ки дар осиёб ѓалларо
орд мекунад. 2. шахсе, ки бо мошин орд ме-
кашонад.
ОРДКАШЇ ‫آردﻛﺸﻲ‬ амали ордкаш, орд каши-
дан.
ОРДОБ(А) ‫آرداﺑﻪ‬//‫ آرداب‬ниг. ордбирён.
ОРДОР ‫ آردار‬он ки ор, нанг, шарм ва њаё дорад,
баномус.
ОРДСОЗЇ ‫ آردﺳﺎزي‬орд кардан. табдил додани
ѓалладона (љав, гандум ва ѓ.) ба орд.
ОРДФУРЎШ ‫ آردﻓﺮوش‬он ки ба фурўхтани орд
машѓул аст.
ОРДФУРЎШЇ ‫ آردﻓﺮوﺷﻲ‬амали ордфурўш; љой
ва мањалли фурўши орд.
ОРДХАЛТА ‫آردﺧﻠﺘﻪ‬ халтае, ки ба он орд ме-
гиранд.
ОРЕ ‫ آري‬калимаи љавобии тасдиќї (грам.) бале,
хўш.
ОРЕЃ ‫ آرﻳﻎ‬кит. кина, адоват; нафрат; дилсардї,
дилхунукї.
ОРЗУ ‫ آرزو‬1. хоњиш, майл (-и расидан, ба даст
овардани чизе); мурод, маќсад; бањори орзу,
 – 33 –
орзу и висол, нияти орзу. 2. умед, армон,
чашмдошт, интизорї. 3. њавас, иштиёќ. 4.
матлуб, дилхоњ (шахс, мањбуба); орзуи хушк
орзуи њавої, орзуи хоми амалинашаванда;
орзуву њавас армон ва иштиёќ (умед); дар ор-
зуи чизе будан умедворї доштан(ба чизе); дар
хаёли ба даст овардани ягон чизи матлуб ва
дилхоњ будан; орзу ба хок бурдан ба маќсад
нарасида мурдан; орзу доштан хоњиш ва
майли чизеро дар дил парваридан, муштоќ
будан ба чизе; орзу кардан хоњиш доштан,
майли чизеро дар дил парваридан; ба орзу
расидан муяссар гардидан ба чизи дилхоњ(-и
касе), ба маќсад расидан, ба муроди худ ноил
омадан; орзуи дўѓро дар мањтоб шикастан ба
ягон хоњиш ва матлаби худ норасида, ќусури
онро аз чизи дигар баровардан; орзую њавас
доштан нияти тўю тамошо барпо кардан
доштан; орзую њавас кардан тўю тамошо
барпо кардан.
ОРЗУБАХШ ‫ آرزو ﺑﺨﺶ‬он ки орзуи шахсеро ба
љо меоварад, орзу ба љо оваранда.
ОРЗУДОР ‫ آرزودار‬орзуманд, муштоќ, толиб.
ОРЗУДОРЇ ‫ آرزوداري‬ниг. орзумандї.
ОРЗУКУШ ‫آرزوﻛﺶ‬ барбоддињандаи умеду хо-
њишњо.
ОРЗУМАНД ‫ آرزوﻣﻨﺪ‬ниг. орзудор; он ки хоњиш,
иштиёќ ва умеди чизеро дорад, муштоќ,
умедвор, толиб, хоњишманд.
ОРЗУМАНДЇ ‫ آرزوﻣﻨﺪي‬дар дил доштани умеде,
маќсаде; орзудорї, иштиёќ.
ОРЗУМАНДОНА ‫ آرزوﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ба орзумандї, бо
иштиёќ, боумед, некбинона.
ОРЗУПАЗИР ‫ آرزوﭘﺰﻳﺮ‬ниг. орзуманд.
ОРЗУПАРВАР ‫ آرزوﭘﺮور‬1. он ки дар дил орзу
мепарварад; ниг. орзудор. 2. маљ. њавасманд,
њаваскор, булњавас.
ОРЗУПАРВАРЇ ‫ آرزوﭘﺮوري‬1. ниг. орзумандї. 2.
маљ. њаваскорї, булњавасї.
ОРЗУСАНЉ ‫ آرزوﺳﻨﺞ‬орзуманд, хоњон.
ОРИДАН ‫ ﻋﺎرﻳﺪن‬ор кардан, нанг доштан, шарм
кардан.
ОРИЁ ‫ آرﻳﺎ‬1. номи ќавмњое, ки аз рўзгорони би-
сёр ќадим дар Эрон, Њинд ва Урупо маскан
гирифтаанд, нажоди њиндуаврупої. 2. номи
кишвари ориёиён.
ОРИ
ОРИЁЇ ‫ آرﻳﺎي‬мансуб ба ориё: нажоди ориёї.
ОРИЁН ‫ آرﻳﺎن‬ниг. ориё I.
ОРИЁНАЖОД ‫ آرﻳﺎﻧﮋاد‬он ки аз нажоди ориёї
аст, нажоди ориёї.
ОРИЁНЇ ‫ آرﻳﺎﻧﻲ‬мансуб ба нажоди ориёї.
ОРИЗ а. ‫ ﻋﺎرض‬1. кит. аризадињанда, арзкунан-
да, шикоятгар, шиквагар. 2. кит. баҳисоб-
гирандаи лашкар; таъмингари сипоҳ. 3. бо-
рон. 4. дандон. 5. кӯҳ. 6. рўйдода, пайдо-
шуда, пайдошаванда, воќеъшаванда; ориз
шудан рўй додан, пайдо шудан.
ОРИЗА а. ‫ ﻋﺎرﺿﻪ‬1. кит. пешомад, њодиса, во-
ќеа, он чи воќеъ мешавад. 2. кит. дард, бе-
морї, ранљ, касолат, мараз. 3. њоҷат.
ОРИЗЇ ‫ ﻋﺎرﺿﻲ‬кит. 1. ѓайриаслї, сохта, сох-
ташуда. 2. њисобдорї; таъминоти лашкар.
ОРИНЉ ‫ آرﻧﭻ‬ниг. оранљ.
ОРИНЉБАНД ‫ آرﻧﭻ ﺑﻨﺪ‬1. он ки соиди бозу
(умуман даст) мебандад. 2. маљ. табиби усту-
хонбанд. 3. он чи бад-он дасту оринљро ме-
банданд.
ОРИНЉМОНАК ‫ آرﻧﭻ ﻣﺎﻧﻚ‬он чи дар дасту
оринљ мемонанд ё мебанданд.
ОРИНЉШОР ‫ آرﻧﭻ ﺷﺎر‬он чи аз оринљ мешорад
ва метаровад; ◊ палави оринљшор палави
нињоят серравѓан.
ОРИФ а. ‫ ﻋﺎرف‬1. огоњ, воќиф, маърифат, доно,
шиносанда. 2. порсо, ањли ирфону тасаввуф.
ОРИФА а. ‫ ﻋﺎرﻓﻪ‬муаннаси ориф.
ОРИФАНДЕШ ‫ ﻋﺎرف اﻧﺪﻳﺶ‬фикри орифона дош-
тан, муњаќќиќ, пажўњишгар.
ОРИФЇ ‫ ﻋﺎرﻓﻲ‬парњезгорї; донишмандї, су-
фигї, порсої.
ОРИФОНА ‫ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ‬он чи махсус ва марбут бар
орифон аст.
ОРИЯ ‫ آرﻳﻪ‬сӯрохе, ки дандон дар он ҷой дорад.
ОРИЯТ I а. ‫ ﻋﺎرﻳﺖ‬чизеро аз касе барои истифо-
даи муваќќат (ба шарти пас гардонда додан)
гирифтан: ба орият гирифтан барои истифо-
даи муваќќатї гирифтан чизеро аз касе; ба
орият додан чизеро барои истифодаи
муваќќатї додани чизе ба касе.
ОРИ – 34 –
ОРИЯТ II ‫ آرﻳﺖ‬ор, нанг, шарму њаё; орият кар-
дан ору номус кардан, кореро боиси нанг
шумурдан.
ОРИЯТАН а. ً‫ ﻋﺎرﻳﺘﺎ‬ба таври ориятї.
ОРИЯТЇ ‫ ﻋﺎرﻳﺘﻲ‬он чи мансуб ва марбут бар
орият аст: њуљраи ориятї, китоби ориятї.
ОРИЯТНИШИН ‫ ﻋﺎرﻳﺘﻨﺸﻴﻦ‬он ки дар љое
(њуљрае, хонае) ба орият (ба таври ориятї)
истиќомат мекунад.
ОРИЯТНОК ‫ﻋﺎرﻳﺘﻨﺎك‬ он ки орият (II) дорад,
баномус.
ОРЇ I ‫ آري‬мухаффафи ориёї; ниг. ориёї.
ОРЇ II а. ‫ ﻋﺎري‬1. бараҳна. 2. холї, пок, озод,
мубарро. 3. сода, нодон. 4. ниг. ордор.
ОРКЕСТР фр. ‫ آرﻛﺴﺘﺮ‬дастаи мусиќанавозон, ки
бо созњои гуногун якљоя оњангеро менаво-
занд: оркестри симфонї.
ОРМОН ‫ آرﻣﺎن‬орзу, умед, њасрат.
ОРМОНГАРО ‫ آرﻣﺎن ﮔﺮا‬он ки дар тасаввур ва
хаёл орзуи ба таври матлуб сохтани зинда-
гии худро дорад, тасаввурот ва орзуњое, ки
амалї шудани он хеле душвор аст, идеалист.
ОРМОНГАРОЇ ‫ آرﻣﺎن ﮔﺮاﻳﻲ‬тафаккури ормон-
гаро, идеалист будан, идеализм.
ОРМОНЇ ‫آرﻣﺎﻧﻲ‬мансуб ба ормон; он чи дар-
баргирандаи орзуву ормон аст; андешаи
ормонї мутобиќ ва созгори ормон.
ОРМОНТАЛАБ ‫ آرﻣﺎن ﻃﻠﺐ‬ниг. ормонгаро.
ОРМОНТАЛАБЇ ‫ آرﻣﺎن ﻃﻠﺒﻲ‬ниг. ормонгарої.
ОРМОНХОЊ ‫ آرﻣﺎن ﺧﻮاه‬орзуманд, ормонгаро.
ОРМОНХОЊЇ ‫آرﻣﺎن ﺧﻮاﻫﻲ‬ орзумандї, ормон-
гарої.
оро ‫ آرا‬1. асоси замони њозира аз оростан (оро
додан). 2. љузъи пасини баъзе калимањои му-
раккаб ба маънои ороянда: базморо, суханоро,
худоро...
ОРО ‫ آرا‬ороиш, зеб, зиннат; орову торо зебу
зиннат; оро додан зиннат додан, оростан,
хушнамо гардонидан..
ОРОГАР ‫ آراﮔﺮ‬1. ородињанда, ороишгар, оро-
янда, тазйингар. 2. машшота.
ОРОГАРЇ ‫ آراﮔﺮي‬он чи мансуб ва марбут ба
орогар аст, зинат додан, оро додан, ороиш
додан, тазйин.
ОРОДЕЊ ‫ آراده‬ниг. орогар.
ОРОДЕЊЇ ‫ آرادﻫﻲ‬ниг. орогарї.
ОРОИДАН ‫ آراﻳﺪن‬1. зинат додан, ороиш додан.
2. барпо кардан, мураттаб сохтан; базм орои-
дан базм барпо кардан; саф ороидан саф бас-
тан; сўњбат ороидан сўњбат барпо кардан,
барои сўњбат ба даври њам љамъ шудан.
ОРОИШ ‫ آراﻳﺶ‬1. зинат додан, тазйин. 2. зеб,
зинат; ороиш додан ниг. оро; оро додан, оро-
стан; ороиш ёфтан ороста шудан, базебу зи-
нат шудан.
ОРОИШГАР ‫ آراﻳﺸﮕﺮ‬он ки (касе ё чизеро) оро-
иш медињад; машшота.
ОРОИШГОЊ ‫ آراﻳﺸﮕﺎه‬љои ороишдињї, макони
махсус барои ороишдињї; коргоњи машшота.
ОРОИШДИЊАНДА ‫ آراﻳﺶ دﻫﻨﺪه‬ниг. орогар.
ОРОИШЇ ‫ آراﻳﺸﻲ‬он чи мансуб бар ороиш аст;
асбоби ороишї.
ОРОМ ‫ آرام‬1. сокит, хомўш, осуда, бе сару са-
до, сокин. 2. сукун, субот, ќарор, тоќат. 3.
оњиста, њамвор, ба як ќарор; муќоб. шитоб. 4.
батааннї, батамкин, вазнин; хоби ором хоби
роњат, хоби осуда ва беташвиш, хоби
бароњат; ором будан а) сокит будан,
беѓалоѓула ва беташвиш будан; б) осуда,
хотирљамъ будан; ором гардидан (ёфтан, шу-
дан) а) оромидан, осудан; б) аз њаракат мон-
дан, боз истодан, ќатъ шудан; в) фурў ниша-
стан (хашм, изтироб, љўшу хурўш); ором ги-
рифтан а) дам гирифтан, орамидан, осудан;
б) ќатъ шудан, пасанда шудан, хомўш шудан
(садо); в) боз истодан (аз коре, њаракате); г)
таскин ёфтан, осуда шудан, аз њолати изти-
роб ва беќарорї баромадан; д) кам шудан ё
рафъ гардидани дарди узве (дарди сар,чашм,
по ва ѓ.); е) барпо шудани тинљї ва амонї;
ором гузоштан касеро кордор нашудан, осу-
да, ба њоли худ мондан (касеро); ором додан
сокит кардан, фурў нишондани хашму, изти-
роби касе ё дарде; ором додан (нафсро) гу-
руснагии худро то њадде бартараф кардан;
ором кардан касеро таскин додан, фурў ни-
шондани хашм ё изтироби касе, сокит наму-
дан, хомўш кардан, таскин додан; ором на-
доштан беќарор будан, хотир осуда набудан,
сукун ва тоќат надоштан; ороми дил (хотир)
боиси осудагии хотир, тасаллобахши дил;
 – 35 –
ороми љон а) боиси тасалло ва таскини дил;
б) маљ. маъшуќа; ором-ором ба оромї, оро-
мона.
ОРОМАФАЗО ‫ آرام اﻓﺰا‬ниг. оромбахш.
ОРОМБАНД ‫ آراﻣﺒﻨﺪ‬нав. василае, ки ором баста
шудан ва кушода шудани дару дарича ва ди-
гар таљњизотро танзим мекунад.
ОРОМБАХШ ‫ آراﻣﺒﺨﺶ‬таскиндињанда, оромио-
вар, он ки ва он чи бар одамї оромї мебах-
шад: табиати оромбахш, доруи оромбахш.
ОРОМГАЊ ‫ آراﻣﮕﻪ‬ниг. оромгоњ.
ОРОМГОЊ ‫ آراﻣﮕﺎه‬1. љои осоиш ва истироњат;
хона, маскан. 2. маќбара, дахма, макони
фавтидагон.
ОРОМИДА//ОРАМИДА ‫ آرﻣﻴﺪه‬//‫ آراﻣﻴﺪه‬1. си-
фати феълии замони гузашта аз орамидан. 2.
вазнин, бурдбор, ботамкин; ором. 3.
хотирљамъ, беташвиш.
ОРОМИДАН ‫ آراﻣﻴﺪن‬ниг. орамидан.
ОРОМИШ ‫ آراﻣﺶ‬1. бењаракатї, сукунат, су-
кут. 2. фароѓат, роњат, осоиш, дамгирї,
таскинёбї. 3. амният, эминї, тинљї.
ОРОМИШГОЊ ‫ آراﻣﺸﮕﺎه‬ниг. оромгоњ.
ОРОМЇ ‫ آراﻣﻲ‬1. осудагї, беташвишї; ба оромї
гузаштан. 2. хомўшї, сукунат. 3. таскинёбї,
фурў нишастани изтироб, хашм ва асабияту
љўшу хурўш. 4. амният, тинљї; ба оромї
батамкинї, бидуни изњори асабоният, хун-
сардона, бе изњори љўшу хурўш.
ОРОМОНА ‫ آراﻣﺎﻧﻪ‬1. бо сукут, ба оромї. 2.
бофароѓат, бароњат. 3. бешитоб, ботамкин,
хотирљамъона, бо сукуну ќарор.
ОРОМОНДАН ‫ آراﻣﺎﻧﺪن‬ором кардан, аз њара-
кат монондан, сокит гардондан.
ОРОМПАЗ ‫ آرام ﭘﺰ‬нав. деги барќї, ки хўрокро
дар замони муайян ва оњиставу ором мепа-
зад.
ОРОМСЎЗ ‫ آرام ﺳﻮز‬он ки ва он чи сабаби нестї
оромї мегардад: бањси оромсўз, бути ором-
сўз.
ОРОМФИЗО//ОРОМАФЗО ‫آرام اﻓﺰا‬//‫ آرام ﻓﺰا‬ниг.
оромбахш.
ОРОМЉОЙ ‫ آرام ﺟﺎي‬1. љои ором ва осуда. 2.
љои оромиш, љои истироњат.
ОС
ОРОСТА ‫ آراﺳﺘﻪ‬зинатдодашуда, бо зебу зинат,
ороишнок, ба назму ба тартиб оварда; оро-
ста кардан чунонки бояду шояд, ба љо овар-
дани коре; ба шариат ороста кардани чизе ба
шариат мутобиќ ва мувофиќ гардонидани
чизе.
ОРОСТАГЇ ‫ آراﺳﺘﮕﻲ‬ороиш; зебу зинат.
ОРОСТАН ‫ آراﺳﺘﻦ‬1. зинат додан, ороиш до-
дан. 2. барпо кардан, мураттаб сохтан; базм
оростан базм барпо кардан; саф оростан
саф бастан; сўњбат оростан сўњбат барпо
кардан, барои сўњбат ба даври њам љамъ шу-
дан.
ОРО-ТОРО ‫ آرا ﺗﺎرا‬гуфт. зинат, зеб, ороиш.
ОРОЪ а. ‫ آرأ‬љ. раъй.
ОРОЯНДА ‫ آراﻳﻨﺪه‬ниг. орогар.
ОРТАЛАБ ‫ ﻋﺎرﻃﻠﺐ‬ориятталаб.
ОРУ ‫ آرو‬гуфт. занбўр.
ОРУЃ ‫ آروغ‬боди меъда, ки бо садо аз гулў ме-
барояд: оруѓ додан, оруѓ задан.
ОРУЃДА ‫ آروﻏﺪه‬хашмгин, ѓазабнок.
ОРУХОНА ‫ آروﺧﺎﻧﻪ‬1. хонаи занбўр. 2. маљ. љои
сердаробурои сермаѓал.
ОРФОГРАФИЯ ю. ‫ آرﻓﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬ниг. имло.
ОРФОЭПИЯ ю. ‫آرﻓﺎﺋﭙﻴﻪ‬ ќоидањои тарзи талаф-
фузи дуруст.
ОРФОЭПЇ ‫ آرﻓﺎﺋﭙﻲ‬мансуб ба орфоэпия.
ОС І ‫ آس‬санги гирде, ки ѓалларо ба воситаи он
орд мекунанд; ин санг агар бо ќуввати об
кор кунад, «осиё» ё «осиёб»; агар бо ќувваи
даст кор кунад, «дастос» мегўянд.
ОС ІІ ‫ آس‬кит., зоол. љонвари сафедранге, ки
нӯги думаш сиёњ аст ва аз пўсту мӯи он
пўстин медўзанд, ќоќум.
ОС ІІІ ‫ آس‬кит., бот. дарахтест њамешасабз, ки
баландтар аз анор буда, баргу гулаш хуш-
бўст, дар тиб њамчун даво кор фармуда ме-
шавад, мӯрд, ранд, исмор.
ОС ІV ‫ آس‬кит. 1. қабр. 2. ёр, соҳиб. 3.
хокистаре, ки дар оташдон боқӣ монда аст.
4. нишона; нишона ва аломатҳои иморат ва
ободӣ.
ОС – 36 –
ОС V ‫ آس‬кит. 1. тирандози моҳир, камонвар. 2.
камон, силоҳи тирандозӣ.
ОС VІ ‫ آس‬кит. номи қавми эронии сокини
Ќафќози Марказї, ки ҳамчунин бо номҳои
ирун, эсҳо ва осетҳо маълуманд.
ОСА ‫ آﺳﻪ‬кит. замини барои кишт омода; киш-
тзор.
ОСАЃДА ‫ آﺳﻐﺪه‬кит. муњайё, тайёр, омода.
ОСАФ ‫آﺻﻒ‬кит. 1. номи вазири Сулаймон, ки
ба доної машњур будааст. 2. маљ. вазири до-
но, вазири ботадбир.
ОСАФЇ ‫ آﺻﻔﻲ‬кит. вазирї, вазирї кардан.
ОСЕБ ‫ آﺳﻴﺐ‬1. озор, ранљ, дард. 2. зарар, зиён,
газанд. 3. офат, накбат, бало. 4. зарба, сада-
ма, кўфт; осеб расондан зарар расондан, зиён
ворид сохтан ба чизе.
ОСЕБДЕЊ ‫ آﺳﻴﺒﺪه‬осебдињанда, ранљдињанда,
газандрасон.
ОСЕБДИДА ‫( آﺳﻴﺒﺪﻳﺪه‬шахси) зарардида, он ки
ба вай газанде расидааст.
ОСЕБДИЊАНДА ‫ آﺳﻴﺒﺪﻫﻨﺪه‬ниг. осебдењ.
ОСЕБРАСОН ‫ آﺳﻴﺒﺮﺳﺎن‬касе ва чизе, ки ба дига-
рон осеб мерасонад; ниг. осебдењ.
ОСЕБШИНОС ‫آﺳﻴﺒﺸﻨﺎس‬ тиб. пизишки осеб-
шинос.
ОСЕБШИНОСЇ ‫ آﺳﻴﺒﺸﻨﺎﺳﻲ‬тиб. як бахши илми
тиб, ки осеб, сабаби пайдоиш ва анвои он,
њамчунин равишњои пешгирию табобати он-
ро мавриди омўзиш ќарор медињад.
ОСЕВАН ‫ آﺳﻴﻮن‬ниг. осема.
ОСЕМА ‫ آﺳﻴﻤﻪ‬парешон, музтариб, мушавваш;
саросема; њайрон, шефта; саргашта, дево-
намиљоз, осеван; осема гаштан (шудан) њай-
рон ва парешонхотир шудан; девона шудан.
ОСЕМАНАЗАР ‫ آﺳﻴﻤﻪ ﻧﻈﺮ‬кит. шўрида, нигоњ,
ошуфтаназар; мадњуш, азњушрафта, азњол-
рафта.
ОСЕМАСАР//ОСЕМАСОР ‫ آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺎر‬//‫آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺮ‬
саргардон, мутањаййир, парешонњол, саро-
сема.
ОСЕТИН ‫ آﺳﻴﺘﻴﻦ‬миллати эронинажод, ки дар
Ќафкоз зиндагонї мекунад.
ОСЕТИНЇ ‫آﺳﻴﺘﻴﻨﻲ‬ мансуб ба осетин; забони
осетинї.
ОСИВОР ‫ آﺳﻴﻮار‬кит. монанди гунањкор,
гунањгорсифат.
ОСЇ I а. ‫ ﻋﺎﺳﻲ‬гунањкор, нофармон, он ки хило-
фи нишондоди дину шариат амал мекунад.
ОСЇ IІ ‫ آﺳﻲ‬мансуб ва марбут ба ос VІ.
ОСИЁ І ‫ آﺳﻴﺎ‬1. дастгоње, ки дар он ѓалла-
донаро орд мекунанд. 2. љои ѓалла орд
кардан; осиё ба навбат (маќ.) њар кор ба
навбати худ, ба навбат бояд риоя кард; санги
зерини осиё маљ. устувор, барќарор, собит; як
осиё об обе, ки тавоноии гардондани як
осиёберо дорад; ба осиё(б)и касе об рехтан ба
пешрафти кори касе боис шудан.
ОСИЁ ІІ ю. ‫آﺳﻴﺎ‬ яке аз ќитъањои шашгонаи
олам.
ОСИЁБ ‫ آﺳﻴﺎب‬ниг. осиё І.
ОСИЁБОН ‫ آﺳﻴﺎﺑﺎن‬он ки осиёбонї мекунад;
соњиби осиё.
ОСИЁБОНЇ ‫ آﺳﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‬касбу кори осиёбон.
ОСИЁНА ‫ ﻋﺎﺻﻴﺎﻧﻪ‬нофармонбардорона, исёнко-
рона, осивор, монанди осї.
ОСИЁПУЛЇ ‫ آﺳﻴﺎﭘﻮﻟﻲ‬музде, ки ба осиёбон ба-
рои орд кардани ѓалла дода мешавад.
ОСИЁСАНГ ‫ آﺳﻴﺎﺳﻨﮓ‬1. санги осиё. 2. маљ.
санги бузург, санги гарон.
ОСИЁХОНА ‫ آﺳﻴﺎﺣﺎﻧﻪ‬бинои осиё, љои орд кар-
дани ѓалла.
ОСИЁЧАРХ ‫ آﺳﻴﺎﭼﺮخ‬осиёи бодї.
ОСИМ а. ‫ آﺛﻢ‬гунањгор, муҷрим, базаҳкор, осї.
ОСИМАСАР ‫ آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺮ‬ниг. осемасар.
ОСИФ I а. ‫ ﻋﺎﺻﻒ‬кит. боди сахт, тундбод.
ОСИФ II а. ‫ ﻋﺎﺛﻒ‬кит. пасрав, тобеъ.
ОСМОН ‫ آﺳﻤﺎن‬фазои бенињояти атрофи Замин,
ки ба назар кабудранг ва гунбадшакл мена-
мояд, сипењр; аз осмон афтодани чизе
ногањонї ва муфт ба даст даромадани чизе;
осмонро ба сар бардоштан сахт ва баланд до-
ду фарёд кардан; осмон ба сари касе фурў
рафтан ба мушкили сахт афтодан, бадбахтии
калоне рўй додан; ба осмон бардоштан касеро
 – 37 – ОСМ

касеро бисёр ва берун аз њад таъриф кардан;
ба осмон дакка задан хеле баланд бардошта
шудан; ба осмон расидан бисёр баланд шудан
(мас., овоз); осмонро ба замин овардан иљро
кардани кори мањоле; сари касе ба осмон ра-
сидан хеле сарбаланд ва ифтихорманд шу-
дан; осмон ба замин начаспидан ягон њодисаи
фавќулодда ё ислоњнопазир ба вуќўъ наома-
дан; осмон шудан маљ. соњиби мартабаи ба-
ланд шудан; њавобаланд, маѓрур, каснорас,
касношинос ва дастнорас шудан; осмон ба-
ланд (дур), замин сахт дар мавриди ноилољ
мондан ва ба мушкили худ чора наёфтан
гуфта мешавад; дар њафт осмон ситорае на-
доштан нињоят нодор ва камбаѓал будан.
ОСМОНА ‫ آﺳﻤﺎﻧﻪ‬кит. саќф, шифти хона, шифти
бино.
навохтан хеле баланду пурѓулѓула доира за-
дан.
ОСМОННАВАРД ‫ آﺳﻤﺎن ﻧﻮرد‬осмонгард, ба-
ландпарвоз, њавопаймо (мас., паранда).
ОСМОННАМО ‫ آﺳﻤﺎن ﻧﻤﺎ‬абзоре барои намои-
ши тасвири љирмњои осмонї, ситорањо ва ѓ.,
афлокнамо.
ОСМОННИЊОД ‫ آﺳﻤﺎن ﻧﻬﺎد‬1. ниг. осмонасос. 2.
маљ. асилзода, покнажод.
ОСМОНПАЙМО(Й) (‫ آﺳﻤﺎن ﭘﻴﻤﺎ)ي‬осмонсайр,
он ки, он чи дар осмон сайр ва гардиш меку-
над.
ОСМОНРАНГ ‫ آﺳﻤﺎن رﻧﮓ‬ниг. осмонгун.

ОСМОНАСОС ‫ آﺳﻤﺎن اﺳﺎس‬кит. пуршукўњ, бу- ОСМОНРАС ‫ آﺳﻤﺎن رس‬ниг. осмонбўс.

зург, азим, олибунёд.
ОСМОНРЎЗ ‫آﺳﻤﺎن روز‬ рўзи 27-уми њар моњи
ОСМОНБЎС ‫ آﺳﻤﺎن ﺑﻮس‬маљ. хеле баланд; кўњ- шамсї.
њои осмонбўс кўњњои бисёр баланд.
ОСМОНСАЙР ‫ آﺳﻤﺎن ﺳﻴﺮ‬кит. осмоннавард,
ОСМОНВАШ ‫ آﺳﻤﺎن وش‬1. осмонмонанд. 2. осмонгард; баландпарвоз
маљ. баланд; бошукўњ. 3. маљ. кабуд.
ОСМОНСАНЉ ‫ آﺳﻤﺎن ﺳﻨﺞ‬мунаљљим, њайатши-
ОСМОНГАР ‫ آﺳﻤﺎن ﮔﺮ‬д., маљ. Худованд. нос, ситорашинос.

ОСМОНГАРД ‫ آﺳﻤﺎن ﮔﺮد‬он чи дар осмон пар- ОСМОНСОЙ ‫ آﺳﻤﺎن ﺳﺎي‬осмонхарош, осмонрас,
воз мекунад (паранда, њавопаймо). нињоят баланд.

ОСМОНГИР ‫ آﺳﻤﺎن ﮔﻴﺮ‬фатњкунандаи осмон; ОСМОНТАХТ ‫آﺳﻤﺎن ﺗﺨﺖ‬ кит. баландмартаба,

баландпарвоз, дурпарвоз. олиљоњ.

ОСМОНГОЊ ‫ آﺳﻤﺎن ﮔﺎه‬баландмартаба, олигоњ. ОСМОНТОЗ ‫ آﺳﻤﺎن ﺗﺎز‬ниг. осмонгир.

ОСМОНГУН ‫ آﺳﻤﺎن ﮔﻮن‬1. ба ранги осмон. 2. ОСМОНФАР ‫ آﺳﻤﺎن ﻓﺮ‬пуршаъну пуршукўњ, бо-
маљ. кабуд, обиранг, лољувардї. шукўњ.

ОСМОНГУНА ‫ آﺳﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ‬ниг. осмонгун. ОСМОНФАРЊАНГ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫آﺳﻤﺎن‬ кит. дониш-

ОСМОНДАРА ‫آﺳﻤﺎن دره‬ нуљ. роњи Кањкашон,
Маљарра.
ОСМОНЗАДА ‫ آﺳﻤﺎن زده‬кит. фалокатзада, шўр-
бахт, бадбахт, бахтбаргашта.
ОСМОНИРАНГ ‫ آﺳﻤﺎﻧﻲ رﻧﮓ‬ниг. осмонгун.
ОСМОНЇ ‫ آﺳﻤﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба осмон; кутуби
осмонї д. китобњои муќаддаси динї; ќазои
осмонї балои ногањонї; љирмњои осмонї
љисмњои осмонї, сайёра ва ситорањо. 2. ман-
суб ба ранги кабуд; ниг. осмонгун.
ОСМОНКАФ ‫ آﺳﻤﺎن ﻛﻒ‬маљ. хеле баланд ва
пурсадо, раъдвор, пурѓулѓула; базми осмон-
каф базми хеле пурдабдаба; осмонкаф доира
манд, доно, пурдон.
ОСМОНХАРОШ ‫ آﺳﻤﺎن ﺧﺮاش‬маљ. 1. бисёр ба-
ланди сар бар осмон кашида (мас., ќуллаи
кўњ). 2. бинои серошёна.
ОСМОНХЕЗ ‫ آﺳﻤﺎن ﺧﻴﺰ‬баланд, пуршукўњ.
ОСМОНШИКОФ ‫ آﺳﻤﺎن ﺷﻜﺎف‬ниг. осмонбўс.
ОСМОНШИТОБ ‫آﺳﻤﺎن ﺷﺘﺎب‬ киноя аз тезрав,
тундрафтор.
осо ‫ آﺳﺎ‬1. асоси замони њозира аз осудан. 2.
љузъи пасини калимањо мураккаб ба маънои
мисл, монанд, шабењ: барќосо, шеросо, шамъ-
осо...
ОСО – 38 –
ОСО ‫ آﺳﺎ‬1. зебу зинат, зевар, ороиш; осо кардан
оростан, зинат додан. 2. хамёза, дањондара.
ОСОИДА ‫ آﺳﺎﻳﺪه‬ниг. осуда.
ОСОИДАН ‫ آﺳﺎﻳﺪن‬ором гирифтан, дам ги-
рифтан, истироњат; то омадани табар кунда
меосояд (зарб.).
ОСОИШ ‫ آﺳﺎﻳﺶ‬1. осудан, роњат кардан, дам
гирифтан. 2. осудагї, роњат, истироњат.
3. оромї, тинљї, амният; осоиш додан дам
додан; осоиш доштан дар роњат будан, дар
фароѓат будан, осудаву тинљ будан; сулњу
осоиш оштї ва амният.
ОСОИШГОЊ ‫ آﺳﺎﻳﺶ ﮔﺎه‬љои дамгирї, мањалли
осоиш, истироњатгоњ.
ОСОИШТА ‫ آﺳﺎﻳﺸﺘﻪ‬осуда, роњат, тинљ, амн.
ОСОИШТАГЇ ‫ آﺳﺎﻳﺸﺘﮕﻲ‬осудагї, осоиш, оро-
мї, тинљї, амният.
ОСОМ ‫ آﺛﺎم‬ҷ. исм (гуноњ).
ОСОН ‫ آﺳﺎن‬сањл, сабук; муќоб. душвор; кори
осон кори сањл, кори сабук; роњи осон роњи
сабукгузар; осон будан сањл будан, мушкил
набудан, сабук будан; осон кардан (кореро,
ОСО
мушкилеро) сањл гардондан, сабук кардан;
осон шудан сањл шудан, сабук шудан; осон-
осон ба осонї.
ОСОНАКАК ‫آﺳﺎﻧﻜﻚ‬ гуфт. хеле сабук, хеле
сањл.
ОСОНЇ ‫ آﺳﺎﻧﻲ‬сањл будан, сањлї, сабукї; муќоб.
душворї; ба осонї бе душворї.
ОСОНФАЊМ ‫ آﺳﺎن ﻓﻬﻢ‬он чи фањмидан ва дарк
карданаш сањл ва сабук аст, фањмо.
ОСОР а. ‫ آﺛﺎر‬љ. асар; 1. нишонањо, аломатњо,
изњо, наќшњо (мас., изи пой ё он чи аз касе
боќї мемонад); осори кўфтагї нишонањои
мондагї ва афсурдањолї. 2. таълифот; осори
атиќа ёдгорињои айёми ќадим.
ОСОРХОНА ‫ آﺛﺎر ﺧﺎﻧﻪ‬музей.
ОСТАР//АСТАР ‫اﺳﺘﺮ‬//‫ آﺳﺘﺮ‬матои ќисми даруни
љома, кўрпа ва дигар либосњо; муќоб. абра.
ОСТАРВОР ‫ آﺳﺘﺮوار‬матои астарбоб, порча ва
матоъ, ки барои астар ба кор равад.
ОСТАРДОР ‫ آﺳﺘﺮدار‬либоси астардор, њар ли-
бос, ки аз таг астар дорад.
ОСТАРЇ ‫ آﺳﺘﺮي‬мансуб ба астар.
ОСТАРШОЊЇ ‫ آﺳﺘﺮﺷﺎﻫﻲ‬либосе, ки астараш аз
матои абрешим аст.
ОСТИН ‫ آﺳﺘﻴﻦ‬он ќисми либос, ки дастро аз са-
ри китф то панҷа мепўшонад; остин афшон-
дан бо ишораи даст рад кардан коре ё чизе-
ро; астар бар задан барои анљоми коре бо
азму љазм иќдом кардан.
ОСТИНАФШОНЇ ‫آﺳﺘﻴﻦ اﻓﺸﺎﻧﻲ‬ беэътиної, бе-
парвої.
ОСТИНДАРОЗ ‫ آﺳﺘﻴﻦ دراز‬либосе, ки остини да-
роз дорад.
ОСТИНДОР ‫ آﺳﺘﻴﻦ دار‬либосе, ки остин дорад;
муќоб. беостин.
ОСТИНКЎТОЊ ‫ﻛﻮﺗﺎه‬ ‫آﺳﺘﻴﻦ‬ либосе, ки остинаш
аз оринҷ болост..
ОСТИНФИШОН ‫آﺳﺘﻴﻦ ﻓﺸﺎن‬ хиромон; раќс-
кунон.
ОСТИНЧА ‫ آﺳﺘﻴﻨﭽﻪ‬дастаке, ки ваќти ба танўр
часпонидани нон то оринљ мепўшанд.
ОСТОН ‫ آﺳﺘﺎن‬ниг. остона.
ОСТОНА ‫ آﺳﺘﺎﻧﻪ‬1. баландие дар ќисми даромад-
гоњи хона, поиндарї, даромадгоњи хона;
чўби зерини дар ё дарвоза. 2. даргоњ, боргоњ.
3. банди об, монеаи љараёни об; дар осто-
наи... а) дар арафаи..., дар оѓози...; б) дар
даромадгоњи љое...; остонаи касеро бўсидан
таъзим кардан; аз остонаи касе пой кандан бо
касе рафтуои худро бас кардан, ќатъи муно-
сибат кардан бо касе; остонаи љоеро охурча
кардан ба љое бисёр рафтуой кардан; остонаи
касе аз тилло шудан хеле давлатманд шудан.
ОСТОНАБАРО ‫ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮا‬:остонабаро шудан
маљ. ба гаваккашї сар кардани бача.
ОСТОНАБЎС ‫ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻮس‬кит. зиёрати бузургон.
ОСТОНРЎБ ‫ آﺳﺘﺎن روب‬кит. хизматгор, ходим.
ОСУЃДА ‫ آﺳﻐﺪه‬кит. њезуми нимсўхта, њезуми
нимсўзи сиёњшуда, осўхта.
ОСУДА ‫ آﺳﻮده‬1. сифати феълии замони гузаш-
таи осудан. 2. беѓам, беташвиш, даросоиш-
буда, хотирљамъ, ором, тинљ, роњат, фориѓ;
осуда гардидан (шудан) ором шудан, тинљ
шудан, аз ташвиш рањидан, хотирљамъ шу-
дан; осуда нафас гирифтан хотирљамъ шудан,
баъд аз ташвише ба оромї расидан, ором
 – 39 –
шудан; осуда гузоштан касеро ба њоли худ
мондан, кордор нашудан, ташвиш надодан,
безобита накардан (касеро); осуда кардан
(намудан) аз ташвиш рањонидан, ором кар-
дан, хотирљамъ намудан.
ОСУДАГЇ ‫ آﺳﻮدﮔﻲ‬оромї, тинљї, осоиш;
фароѓат, дар роњат будан, хотирљамъї.
ОСУДАДИЛ ‫ آﺳﻮده دل‬ором, хотирљамъ, беташ-
виш, беизтироб.
ОСУДАДИЛОНА ‫آﺳﻮده دﻻﻧﻪ‬ баоромї, беташ-
виш.
ОСУДАКОРЇ ‫ آﺳﻮده ﻛﺎري‬кит. сусткорї, танба-
лї, коњилї.
ОСУДАН ‫ آﺳﻮدن‬ором гирифтан, дам гирифтан,
роњат кардан; дами беѓам задан.
ОСУДАХАЁЛ ниг. осудахотир.
ОСУДАХОТИР ‫ آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ‬ниг. осудадил.
ОСУДАЊГОЊ ‫ آﺳﻮده ﮔﺎه‬кит. мањал ва макони
осоишу истироњат, осоишгоњ.
ОСУДАЊОЛ ‫ آﺳﻮده ﺧﺎل‬осударўзгор, он ки вазъ-
аш тинљу ором аст; дењќони осудањол.
ОСУДАЊОЛЇ ‫ آﺳﻮده ﺣﺎﻟﻲ‬осудањол будан.
ОСУДАЊОЛОНА ‫آﺳﻮده ﺣﺎﻻﻧﻪ‬ ба осудагї, оро-
мона.
ОСУДАЉОН ‫ آﺳﻮده ﺟﺎن‬ниг. осудадил.
ОСУДАЉОНЇ ‫ آﺳﻮده ﺟﺎﻧﻲ‬ниг. осудадилї.
ОСУРЇ ‫ آﺳﻮري‬мансуб ба Осур (Ошур, Сурия).
ОТА ‫ آﺗﻪ‬гуфт. падар.
ОТАНГ ‫ آﺗﻨﮓ‬ресмони аз чарм ё навдањои тар
бофташуда, ки онро ду карда аз юѓ мегуза-
ронанд ва ба воситаи мехи чўбї ба
сурохињои тири сипор устувор мекунанд.
ОТАШ ‫ آﺗﺶ‬1. он чи аз сўхтани чўб, ангишт ё
газ ба вуљуд меояд ва дорои гармию
равшанї мебошад. 2. маљ. љўшу хурўш; сўзу
гудоз, эњтироз: оташи ишќ, оташи ѓазаб,
оташи дил сўзу гудози дил; оташу об ду чизи
тамоман ба њамдигар зид, ду чизи соќит-
кунандаи якдигар; оташу дуд ду чизи ба њам
тавъам; оташ набошад, дуд намешавад
(зарб.); оташи људої маљ. сўзу гудози људої;
оташ андохтан ба дили касе касеро ба изти-
робу хурўш овардан, касеро ба хашму ѓазаб
ОТА
овардан; оташ афрўхтан алав даргирондан;
оташ афтодан ба љое даргирифтан, сўхтан;
оташ афтодан ба дили касе безобита шудан,
њаросон шудан, бетоќат шудан; оташ аф-
шондан (фишондан) оташ пошидан, алав сар
додан; оташ боридан аз чашм дар њолати
хашму ѓазаб будан; оташ гирифтан а) дарги-
рифтан, сўхтан; љомааш оташ гирифт; б) маљ.
хашмгин шудан, тез ва асабонї шудан; оташ
даргирондан оташ афрўхтан; оташ додан
сўзондан, даргирондан; оташ задан сўзондан,
алав мондан, алав сар додан ба љое; оташи
касеро доман задан маљ. касеро хашмгин
кардан, барангехтан; оташ кушодан (аз тўп,
туфанг) тир холї кардан; оташ(ро) куштан
оташро хомўш кардан; оташ мондан ба чизе
даргирондани чизе; оташ паридан аз чашм
сахт зарба расидан ба чашм; оташи касеро
паст кардан хашму ѓазаби касеро фурў ни-
шондан, ором кардан, таскин додан; оташ
пошидани чашм барќ задан, дурахшидани
чашм; оташ(ро) фурў нишондан а) оташро
куштан, хомўш кардан; б) маљ. фитнаеро
паст кардан; миёни ду оташ мондан маљ. чи
кор кардан ва ба куљо рафтани худро надо-
нистан.
ОТАШАК І ‫ آﺗﺸﻚ‬1. шакли тасѓири оташ; лах-
ча. 2. барќ, соиќа.
ОТАШАК ІІ ‫ آﺗﺸﻚ‬як навъ бемории мева (себ,
зардолу), ки дар рўи он холњои сиёњи сахт
пайдо мешавад ва мева сахту камоб мегар-
дад.
ОТАШАК ІІІ ‫ آﺗﺸﻚ‬кирми шабчароѓ.
ОТАШАК ІV ‫ آﺗﺸﻚ‬тиб. маразест ки дар олати
таносул пайдо мешавад; обилаи оташак оби-
лаи фарангї.
ОТАШАНГЕЗ ‫ آﺗﺶ اﻧﮕﻴﺰ‬1. оташафрўз, оташди-
ҳанда. 2. маљ. гўяндаи суханњои тезу тунд;
хашмгин.
ОТАШАНДОЗ ‫ آﺗﺶ اﻧﺪاز‬он ки дар љангњо оташ
ба сўи душман меандозад; барангезандаи
љанг.
ОТАШАНДУД ‫ آﺗﺶ اﻧﺪود‬1. оташолуд; оташгун,
оташмонанд. 2. маљ. ѓамангез, њузновар.
ОТАШАРОБА ‫ آﺗﺶ اراﺑﻪ‬књн. ќатора.
ОТАШАФРЎЗ ‫ آﺗﺶ اﻓﺮوز‬1. оташдиҳанда. 2. маљ.
алавмон, суханчин, кинадўз.
ОТАШАФРЎЗЇ ‫ آﺗﺶ اﻓﺮوزي‬1. оташ даргирон-
дан. 2. маљ. фитнаангезї, суханчинӣ, барњам
ОТА
задани муносибати касон.
ОТАШАФШОН ‫ آﺗﺶ اﻓﺸﺎن‬оташпош, оташбор;
кўњи оташафшон вулќон.
ОТАШАФШОНЇ ‫ آﺗﺶ اﻓﺸﺎﻧﻲ‬мансуб ба оташ
пошидан ба атроф; оташ афшонидан: ота-
шафшони(и вулќон).
ОТАШБАЁН ‫ آﺗﺶ ﺑﻴﺎن‬маљ. он ки нутќ ва гуфто-
ри пуртаъсир ва љаззоб дорад.
ОТАШБАЁНЇ ‫ آﺗﺶ ﺑﻴﺎﻧﻲ‬гуфтор ва каломи му-
ассиру љаззоб, нутќи пурњарорату њаяљон-
бахш.
ОТАШБАНД ‫ آﺗﺶ ﺑﻨﺪ‬фурў нишондани оташ;
сењри оташбанд афсуне, ки гўё бо хондан ва
навиштани он оташ фурў менишинад.
ОТАШБАРГ ‫ آﺗﺶ ﺑﺮگ‬чаќмоќ; оташзана.
ОТАШБАРДОР ‫ آﺗﺶ ﺑﺮدار‬тобовар ба оташ;
хишти оташбардор хиште, ки ба оташ тобо-
вар аст
ОТАШБАС ‫ آﺗﺶ ﺑﺲ‬ќатъ кардани љанг; мусоли-
ња.
ОТАШБОЗ ‫ آﺗﺶ ﺑﺎز‬1. мушакпарон, мушакбоз.
2. он ки дар сањнаи сирк бо оташ бозї меку-
над.
ОТАШБОН ‫ آﺗﺸﺒﺎن‬кит. нигањбони оташкада,
нигањбони оташ.
ОТАШБОЗЇ ‫ آﺗﺶ ﺑﺎزي‬1. мушакпаронї, тарф-
бозї. 2. мансуб ба оташбоз 2.
ОТАШБОР ‫ آﺗﺶ ﺑﺎر‬1. он чи оташ меборад,
оташпошанда, шўълавар, сўзон. 2. маљ.
љаззоб, шўрангез, гарму љўшон, дурахшон,
њаяљоновар: нутќи оташбор, табъи оташбор;
оњи оташбор оњи пурсўзу гудоз; чашми оташ-
бор чашми барќзан, чашми тобон; нигоњи
оташбор нигоњи љаззоб.
ОТАШБОРЇ ‫آﺗﺶ ﺑﺎري‬ оташафшонї (аз мусал-
сал ва ѓ.).
ОТАШБОРОН ‫ آﺗﺶ ﺑﺎران‬1. њадафи тири зиёд
ќарор додан љоеро: оташборон кардан љоеро.
2. маљ. бо нутќ оташборон кардан ба сухани
пурљозиба сомеонро пахш кардан ва тахти
таъсир ќарор додан; бо чашм оташборон
кардан тавассути зебоии чашм дили дига-
ронро тасхир ва ошиќ кардан.
ОТАШВАШ ‫ آﺗﺸﻮش‬ниг. оташгун.
– 40 –
ОТАШВОР ‫ آﺗﺶ وار‬чун оташ, оташгун, шабењи
оташ.
ОТАШГАР ‫ آﺗﺶ ﮔﺮ‬1. он ки бо оташ кор меку-
над, мисли оњангар, заргар, мисгар ва ѓ.
2. бавуљудоварандаи оташ.
ОТАШГАРДОН ‫ آﺗﺶ ﮔﺮدان‬кит. зарфи симини
њалќадор, ки дар он ангиштро даргиронда
дар њаво чарх мезанонанд, то зудтар дарги-
рад, оташгархоњ, оташсурхкун.
ОТАШГАРЇ ‫ آﺗﺶ ﮔﺮي‬1. кор кардан бо оташ.
2. тез кардан, обутоб додан.
ОТАШГАРХОЊ ‫آﺗﺶ ﮔﺮﺧﻮاه‬ кит., ниг. оташгар-
дон.
ОТАШГИР ‫ آﺗﺶ ﮔﻴﺮ‬1. оташгиранда, оташан-
гез, зудсўз, сўзон. 2. он чи бо он оташ меги-
ронанд, фурўзонандаи оташ.
ОТАШГИРА ‫ آﺗﺶ ﮔﻴﺮه‬оташдаргирон, пешдар-
гирон, пешгирон.
ОТАШГИРАК ‫ آﺗﺶ ﮔﻴﺮك‬афзори душоха, ки
бо он оташ мегиранд ва ё оташ дуруст меку-
нанд.
ОТАШГИРАНДА ‫ آﺗﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪه‬ниг. оташгир.
ОТАШГИРОН ‫ آﺗﺶ ﮔﻴﺮان‬1. феъли њол аз замони
њозира: оташгирон омадан оташафрўхта ома-
дан: оташ дар даст омадан. 2. он ки ва он чи
оташ мегирад; ниг. оташгир. 3. маљ. он ки
фитнаангезї мекунад.
ОТАШГИРОНАК ‫ آﺗﺶ ﮔﻴﺮاﻧﻚ‬он чи ба воситаи
он оташ мегиронанд, оташгира.
ОТАШГОЊ ‫ آﺗﺸﮕﺎه‬оташкада, маъбади оташпа-
растон, ибодатгоњи зардуштиён.
ОТАШГУЛ ‫آﺗﺸﮕﻞ‬ навъи гул, аз љинси гули
сурх.
ОТАШГУН ‫ آﺗﺸﮕﻮن‬арѓувонї, сурхи баланд; оби
оташгун майи сурх; лаъли оташгун.
ОТАШДАМ ‫ آﺗﺶ دم‬оташнафас: мурѓи пўлод-
боли оташдам киноя аз њавопаймо.
ОТАШДЕЊ ‫ آﺗﺸﺪه‬ниг. оташдињанда.
ОТАШДИДА ‫ آﺗﺶ دﻳﺪه‬1. ба оташ афтода, ба
оташ дучоршуда; сўхта, алаврасида; чун мўи
оташдида аз азоб печутоб хўрда. 2. таљ-
рибадида, корозмуда, сўзу гудоз дида, аз
гарму сард огоњ.
 – 41 –
ОТАШДИЊАНДА ‫ آﺗﺶ دﻫﻨﺪه‬сифати феълии за-
мони њозира аз оташ додан; оташафрўз;
сўзонанда (љоеро); оташдињандагони љанг ки-
ноя аз касони афрўзандаи љанг, ононе ки ба-
рои сар кардани љанг бањонае мељўянд.
ОТАШДОН ‫ آﺗﺶ دان‬љое, ки оташ афрўхтаанд,
кўра; манќал, дегдон; сарфаи сари оташдон
бењ аз савдогари Њиндустон (зарб.).
ОТАШЗАБОН ‫ آﺗﺶ زﺑﺎن‬ниг. оташбаён.
ОТАШЗАБОНЇ ‫ آﺗﺶ زﺑﺎﻧﻲ‬ниг. оташбаёнї.
ОТАШЗАН ‫ آﺗﺶ زن‬оташафрўз, сўзонандаи чизе.
ОТАШЗАНА ‫ آﺗﺶ زﻧﻪ‬1. пешдаргирон, алавдар-
гирон, пешгирон. 2. санги оташ, санги
чаќмоќ, оташбарг, санг ё оњане, ки онро ба
санге зада, оташ мебароранд.
ОТАШЗАНАНДА‫ آﺗﺶ زﻧﻨﺪه‬ниг. оташангез.
ОТАШИН ‫ آﺗﺸﻴﻦ‬1. мансуб ба оташ; чун оташ,
ба ранги оташ, аз оташ пайдошуда. 2. маљ.
пурњарорат, оташбор, гарму љўшон, њаяљо-
нангез; нутќи оташин, оњи оташин, саломи
оташин. 3. хашмгин, ќањролуд, ѓазабнок;
оташин кардан касеро боиси хашми касе гар-
дидан, ба хашму ѓазаб овардан; оташин шу-
дан ѓазабнок шудан, хашм гирифтан, дар
ќањр шудан.
ОТАШИНЇ ‫ آﺗﺸﻴﻨﻲ‬1. бадќањрї, хашмнокї, њо-
лати хашму ѓазаб, хашмгин будан. 2. пур-
њароратї, пурњайяљонї.
ОТАШИНЌАЛАМ ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﻗﻠﻢ‬ќаламдасте, ки су-
ханаш муассир ва њаяљоновар аст: шоири
оташинќалам.
ОТАШИНМИЗОЉ ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﻣﺰاج‬шахси тундхў, тез,
асабї.
ОТАШИНМИЗОЉЇ ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﻣﺰاﺟﻲ‬он чи мансуб
ба оташинмизољ аст; тундхўї, тезї, асабони-
ят.
ОТАШИННАФАС ‫ﻧﻔﺲ‬ ‫آﺗﺸﻴﻦ‬ ниг. оташбаён:
адиби оташиннафас.
ОТАШИНОНА ‫آﺗﺸﻴﻨﺎﻧﻪ‬ бо хашм, дар њолати
хашму ѓазаб.
ОТАШИНСУХАН ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﺳﺨﻦ‬1. ниг. оташбаён.
2. маљ. он ки табъу хўи тез ва хашмгин дорад;
муќ. оташинмизољ.
ОТАШИНТАБЪ ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﻃﺒﻊ‬шоире, ки пурњаро-
рат ва таъсирбахш шеър мегўяд; шоири ота-
ОТА
шинтабъ шоире, ки салиќаи баланд дорад.
ОТАШИНХОНА ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪ‬:оташинхонаи сахт-
љўш кит. киноя аз дунё, љањон.
ОТАШИНХЎ(Й) (‫ آﺗﺸﻴﻦ ﺧﻮ)ي‬ниг. оташинмизољ.
ОТАШИНХЎЇ ‫ آﺗﺸﻴﻦ ﺧﻮﺋﻲ‬ниг. оташинмизољї.
ОТАШЇ ‫ آﺗﺸﻲ‬1. мансуб ба оташ. 2. маљ. бисёр
базеб, назаррас.
ОТАШКАДА ‫ آﺗﺸﻜﺪه‬таър. ибодатгоњи зар-
душтиён, ки дар он оташ ба таври доимї
фурӯзон буд.
ОТАШКОВ ‫ آﺗﺶ ﻛﺎو‬олати чўбин ва ё оњанин
барои кофтани оташ.
ОТАШКОВАК ‫ آﺗﺶ ﮔﺎوك‬ниг. оташков.
ОТАШКОР ‫ آﺗﺶ ﻛﺎر‬он ки бо оташ сару кор до-
рад; оњангар, кўрабон, гўлахї ва ѓ.
ОТАШКУШ ‫ آﺗﺶ ﻛﺶ‬1. кушандаи оташ, хомўш-
кунандаи оташ. 2. маљ. он ки фитнаву
машѓаларо фурў менишонад.
ОТАШКУШАК ‫ آﺗﺶ ﻛﺸﻚ‬воситаи оташкушї;
асбоби оташкушї воситаи фурӯ нишондани
оташ.
ОТАШКУШЇ ‫ آﺗﺶ ﻛﺸﻲ‬1. хомўш кардани сўх-
тор ва оташ. 2. маљ. хомўш кардани фитнаву
маѓал.
ОТАШКУШОЇ ‫ آﺗﺶ ﻛﺸﺎﻳﻲ‬оғоз кардан ба
тирандозї ( аз тўп, пулемёт, милтиќ ва ѓ.).
ОТАШЌАЛАМ ‫ آﺗﺶ ﻗﻠﻢ‬ниг. оташинќалам.
ОТАШЛИБОС ‫ آﺗﺶ ﻟﺒﺎس‬кит. сурхпўш.
ОТАШМАНИШ ‫ آﺗﺶ ﻣﻨﺶ‬кит., ниг. оташмизољ.
ОТАШМИЗОЉ ‫ آﺗﺶ ﻣﺰاج‬ниг. оташинмизољ; ин-
сони оташмизољ инсони тундхў ва асабї.
ОТАШМИЗОЉЇ ‫ آﺗﺶ ﻣﺰاﺟﻲ‬ниг. оташинмизољї.
ОТАШМОН ‫ آﺗﺶ ﻣﺎن‬1. он ки ба оташдон оташ
мегиронад, он ки дар дегхонањо ва ѓ. оташ
мемонад; гўлахї. 2. маљ.фитнаангез миёни ду
кас.
ОТАШМОНЇ ‫ آﺗﺶ ﻣﺎﻧﻲ‬он чи мансуб ба оташ-
мон (I, II) аст: оташмонї дар оташдон; оташ-
монї миёни ду кас (ду касро ба њам душман ва
љангљў кардан), суханчинӣ.
ОТА – 42 –
ОТАШНАВО ‫ آﺗﺶ ﻧﻮا‬маљ. он ки нолаи пурсўз
дорад; хушовозї; хушхонї; хониши мањ-
зунона.
ОТАШНАВОЇ ‫ آﺗﺶ ﻧﻮاﺋﻲ‬хушовозї, хушхонї.
ОТАШНАФАС ‫ آﺗﺶ ﻧﻔﺲ‬ниг. оташбаён; шоири
оташнафас сухангўи пурњарорат.
ОТАШНИШОН ‫ آﺗﺶ ﻧﺸﺎن‬нав. 1. фурўнишо-
нандаи оташ, хомўшкунандаи оташ, хомўш-
кунандаи сӯхтор. 2. маљ. рофеи шўру њаяљон,
таскинбахш.
ОТАШНИШОНЇ ‫ آﺗﺶ ﻧﺸﺎﻧﻲ‬нав. оташнишон
будан, идора ё созмоне, ки вазифаи пешги-
рии сӯхторро дорад: хадамоти оташнишонї,
амнияти оташнишонї.
ОТАШНОК ‫ آﺗﺶ ﻧﺎك‬ниг. оташин.
ОТАШОЛУД ‫ آﺗﺶ آﻟﻮد‬1. оташомехта: хокиста-
ри оташолуд. 2. маљ. хашмгинона; нидои
оташолуд нидои хашмгинона ва пурѓазаб;
сухани оташолуд сухани пурњарорат.
ОТАШПАРАСТ ‫ آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ‬он ки оташ парас-
тиш мекунад, зардуштї.
ОТАШПАРАСТЇ ‫ آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺘﻲ‬мансуб ба оташпа-
раст: оини оташпарастї; русуми оташпа-
растї.
ОТАШПАРОН ‫ﭘﺮان‬ ‫ آﺗﺶ‬ниг. оташафшон: яроќ-
њои оташпарон.
ОТАШПО(Й) (‫آﺗﺶ ﭘﺎ)ي‬ маљ. тундрав, тезрав;
давон.
ОТАШПОД ‫ آﺗﺶ ﭘﺎد‬нав. масолењи сохтмонии
ба оташ тобовар.
ОТАШПОРА ‫ آﺗﺶ ﭘﺎره‬лахчаи оташ, ахгар.
ОТАШПОШАНДА ‫ آﺗﺶ ﭘﺎﺷﻨﺪه‬он чи оташ ме-
фишонад; силоњи оташафшонанда (навъе аз
силоњ).
ОТАШРАНГ ‫ آﺗﺶ رﻧﮓ‬1. ба ранги оташ. 2. маљ.
сурхранг, сурхи баланд.
ОТАШРЕЗ ‫ آﺗﺶ رﻳﺰ‬1. сўзон, фурўзон; шўъ-
лавар. 2. ниг. оташафрўз II.
ОТАШСУРХКУН ‫آﺗﺶ ﺳﺮﺧﻜﻦ‬ кит., ниг. оташ-
гардон.
ОТАШСУХАН ‫ آﺗﺶ ﺳﺨﻦ‬маљ., ниг. оташбаён:
нотиќи оташсухан, шоири оташсухан.
ОТАШТАБЪ ‫ آﺗﺶ ﻃﺒﻊ‬ниг. оташинмизољ.
ОТАШТОБ ‫ آﺗﺶ ﺗﺎب‬ниг. оташранг.
ОТАШТОБОВАР ‫ور‬Ĥ‫ آﺗﺶ ﺗﺎﺑ‬1. тобовар ба оташ-
сўзї, оташбардор, насўзанда. 2. маљ. тобова-
рандаи сахтиву мушкилот; обутобёфта дар
баду неки рўзгор.
ОТАШФИКАН ‫ آﺗﺶ ﻓﻜﻦ‬ниг. оташандоз I, II.
ОТАШФИШОН ‫ آﺗﺶ ﻓﺸﺎن‬ниг. оташафшон.
ОТАШФИШОНЇ ‫ آﺗﺶ ﻓﺸﺎﻧﻲ‬он чи мансуб ба
оташфишон аст; ниг. оташафшонї.
ОТАШФУРЎЗ ‫ آﺗﺶ ﻓﺮوز‬ниг. оташафрўз I, II.
ОТАШХОМЎШКУН ‫ آﺗﺶ ﺧﺎﻣﻮﺷﻜﻦ‬кушандаи
оташ, барњамдињандаи сўхтор.
ОТАШХОМЎШКУНАК ‫ آﺗﺶ ﺧﺎﻣﻮﺷﻜﻨﻚ‬олати
сўхторхомўшкунї, абзори оташнишонї.
ОТАШХОМЎШКУНЇ ‫ﺧﺎﻣﻮﺷﻜﻨﻲ‬ ‫آﺗﺶ‬ барњам-
дињии сўхтор, куштани оташ.
ОТАШХОНА ‫ آﺗﺶ ﺧﺎﻧﻪ‬1. љои оташгиронї (дар
машина, паровоз, танўр); оташдон, кўра, ко-
нун, танўр. 2. ниг. оташгањ ва оташкада.
ОТАШХОР ‫ آﺗﺶ ﺧﻮار‬1. он чи оташ мехўрад;
мурѓи оташхора мурѓи афсонавиест, ки гўё
оташ мехўрдааст; самандар, ќоќнус. 2. маљ.
золим, ситамгор.
ОТАШХОРА ‫ آﺗﺶ ﺧﻮاره‬ниг. оташхор.
ОТАШХОРЇ ‫ آﺗﺶ ﺧﻮاري‬мансуб ба оташхор II;
золимї, ситамгарї.
ОТАШХОРИГЇ ‫ آﺗﺶ ﺧﻮارﻳﮕﻲ‬ниг. оташхорї.
ОТАШХЎ(Й) (‫ آﺗﺶ ﺧﻮ)ي‬ниг. оташинхў.
ОТИБ а. ‫ ﻋﺎﺗﺐ‬итобкунанда, сарзанишкунанда,
маломаткунанда.
ОТИЛ а. ‫ ﻋﺎﻃﻞ‬1. барањна ва холї аз чизе;
мањрум, људо. 2. бекор, бењуда.
ОТИР а. ‫ ﻋﺎﻃﺮ‬кит. муаттар, атромез, хушбўй;
хотири отир хотири беѓубор, хотири софу
бекудурат.
ОТИФА//ОТИФАТ ‫ﻋﺎﻃﻔﺖ‬//‫ ﻋﺎﻃﻔﻪ‬кит. мењрубо-
нї, шафќат, илтифот.
ОТИЯ а. ‫ آﺗﻴﻪ‬муаннаси отї.
 – 43 –
ОТЇ а. ‫ آﺗﻲ‬оянда; баъдї.
ОТУН т. ‫ آﺗﻮن‬књн. 1. мактабдори мактаби дух-
тарона дар солњои пешин, бибихалифа. 2.
хитоби эњтиромї ба занони босаводи
куњансол.
ОФАНД ‫آﻓﻨﺪ‬ кит. љанг, љидол; хусумат, душ-
манї.
ОФАРАНДА ‫ آﻓﺮﻧﺪه‬офаринанда, халќкунанда,
бавуљудоваранда.
ОФАРИДА ‫ آﻓﺮﻳﺪه‬халќшуда, махлуќ; мављуд.
ОФАРИДАГОР ‫ آﻓﺮﻳﺪه ﮔﺎر‬ниг. офаридгор.
ОФАРИДАН ‫ آﻓﺮﻳﺪن‬аз нестї ба њастї овардан,
ба вуљуд овардан, халќ кардан, эљод кардан;
асар офаридан.
ОФАРИДГОР ‫ آﻓﺮﻳﺪﮔﺎر‬1. офаринанда, падидо-
варанда. 2. яке аз номњои Худо.
ОФАРИН I ‫ آﻓﺮﻳﻦ‬1. асоси замони њозира аз офа-
ридан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба
маънои офаринанда, эљодкунанда: суханофа-
рин, љањонофарин.
ОФАРИН II ‫ آﻓﺮﻳﻦ‬калимаи нидо, ки тањсинро
ифода мекунад: ањсант, боракаллоњ, бале;
офарин гуфтан (хондан) тањсин кардан; дуо,
шукр.
ОФАРИНАНДА ‫ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه‬сифати феълии замони
њозира аз офаридан; эљодкунанда, бавуљу-
доваранда.
ОФАРИНАНДАГЇ ‫ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﻲ‬тарзи дигари си-
фати феълии замони њозира аз офаринанда;
ќобилияти ба вуљуд овардан, тавоноии офа-
ридан.
ОФАРИНГАР ‫ آﻓﺮﻳﻨﮕﺮ‬ниг. офарингў(й).
ОФАРИНГЎ(Й) (‫ آﻓﺮﻳﻨﮕﻮ)ي‬тањсинкунанда, сито-
ишгар, балегўй.
ОФАРИНИШ ‫ آﻓﺮﻳﻨﺶ‬хилќат; офаридан.
ОФАРИНCАРОЇ ‫ آﻓﺮﻳﻦ ﺳﺮاﻳﻲ‬тањсингўї, мадњу
сано гуфтан, ситоиш кардан, саногўй.
ОФАРИНХОН ‫ آﻓﺮﻳﻦ ﺧﻮان‬ниг. офарингўй.
ОФАТ а. ‫ آﻓﺖ‬њар чизе, ки харобї ва табоњї ме-
оварад, осеб, зиён, бало, озор; њалокати
ногањонї; офати табиї зиён дар натиљаи њо-
дисањои табиат (сел, сармои бемањал, замин-
љунбї ва ѓ.); офат расидан зиёну зањмат рўй
ОФТ
додан; офати љон а) он чи боиси озори љон
аст; б) киноя аз маъшуќаи шўхи љафокор.
ОФАТБОР ‫ﺑﺎر‬ ‫ آﻓﺖ‬офатовар, он чи боиси бало-
ву зиён аст.
ОФАТЗАДА ‫ آﻓﺖ زده‬1. зиёнрасида, зарардида.
2. ба офатњои табиї ( аз ќабили сел, тагарг,
малах ва ѓ.) дучоршуда (дар бораи кишт).
ОФАТРАСИДА ‫ آﻓﺖ رﺳﻴﺪه‬ниг. офатзада.
ОФИЯТ а. ‫ ﻋﺎﻓﻴﺖ‬1. тандурустї, саломатї, сиња-
тии комил; офият ёфтан сињат шудан, халос
шудан аз беморї. 2. оромї, амонї, осудагї.
ОФИЯТТАЛАБЇ ‫ ﻋﺎﻓﻴﺖ ﻃﻠﺒﻲ‬талаби офият кар-
дан, рў ба офият овардан.
ОФОЌ а. ‫ آﻓﺎق‬1. љ. уфуќ. 2. олам, дунё; машњури
офоќ машњур дар тамоми олам.
ОФОЌГАРД ‫ آﻓﺎق ﮔﺮد‬љањонгард.
ОФОЌГИР ‫ آﻓﺎق ﮔﻴﺮ‬кит., маљ. забткунандаи
сарзаминњои дигар, љањонкушо, фарогиран-
даи тамоми љањон.
ОФОЌЇ ‫ آﻓﺎﻗﻲ‬1. мансуб ба офоќ. 2. фалс.
хориљї, берунї, обйективї; муќоб. анфусї,
ки субйективиро ифода мекунад.
ОФТАЛМОЛОГ ю. ‫ﻣﺎﻻگ‬ ‫آﻓﺘﻞ‬ тиб. духтури
чашм, чашмпизишк.
ОФТАЛМОЛОГИЯ ‫ آﻓﺘﻞ ﻣﺎﻻﮔﻴﻪ‬тиб. илми бемо-
рињои чашм; чашмпизишкї.
ОФТОБ ‫ آﻓﺘﺎت‬ситораи нурдињанда, маркази
низоми шамсї, ки равшаниву њарорати за-
мин аз он љост; Хуршед, мењр, Шамс; офтоби
озодї; офтоби бачакушак офтоби рўзњои
зимистонї, ки сарди бедавом мешавад; оф-
тоби лаби бом; офтоби саридеворї чизи
бебаќо, чизи ба зудї аз байнраванда, завол-
пазир; пеш аз офтоб пеш аз тулўи офтоб,
сањари барваќт; баланд шудани офтоб сар за-
дани офтоб, ба ќиём омадани офтоб; барома-
дани офтоб тулўъ; гирифтани офтоб ниг.
ќусуф; офтоб додан ба офтоб баровардан,
дар љои офтобрўя пањн кардани чизе (мас.,
кўрпа ё либосро) барои хушкондан ё њаво
хўрондан; офтоб задан аз гармои офтоб осеб
дидани бадан (мас., сар); фурў рафтани офтоб
ѓуруби офтоб, ѓуруб; офтоб хўрдан барои
гармшавї ба офтобрўя баромадан; ќиёми
офтоб ба самтурраъс омадани офтоб; ◊ офтоб
аз куљо баромад? ба маънои чї шуд, ки аз мо
ёде кардед, шамол шуморо аз куљо паронда
ОФТ – 44 –
овард?
ОФТОБА ‫ آﻓﺘﺎﺑﻪ‬зарфи филизї ё сафолї барои
дасту рў шустан, обдаста.
ОФТОБАДОР ‫ آﻓﺘﺎﺑﻪ دار‬1. доранда ва соњиби
офтоба. 2. он ки барои дастшўии дигарон
офтобадорї мекунад.
ОФТОБАКАШ ‫ آﻓﺘﺎﺑﻪ ﻛﺶ‬ниг. офтобадор 2.
ОФТОББАРО ‫آﻓﺘﺎب ﺑﺮا‬ сўи тулўи офтоб, шарќ,
машриќ.
ОФТОББОЗГАШТ ‫آﻓﺘﺎب ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ ниг. офтоб-
гардиш.
ОФТОБГАРД ‫آﻓﺘﺎب ﮔﺮد‬ сўи ѓуруби офтоб,
маѓриб.
ОФТОБГАРДАК ‫ آﻓﺘﺎب ﮔﺮدك‬ниг. офтобпараст.
ОФТОБГАРДИШ ‫ آﻓﺘﺎب ﮔﺮدش‬инќилоби тобис-
тонї ва зимистонї, убури офтоб аз дуртарин
ё наздиктарин нуќтаи мадор.
ОФТОБГИР ‫ آﻓﺘﺎب ﮔﻴﺮ‬соябон, чатр, шамсия.
ОФТОБДЎСТ ‫دوﺳﺖ‬ ‫آﻓﺘﺎب‬ он ки дўстдори гар-
миву офтоб аст.
ОФТОБЗАДА ‫ آﻓﺘﺎب زده‬сифати феълии замони
гузашта аз офат задан; осебдида аз гармои
сахти офтоб; рўи офтобзада сўхтагии рўй аз
бисёр будан дар офтоб.
ОФТОБЗАДАГЇ ‫ آﻓﺘﺎب زدﮔﻲ‬шакли дигари сифа-
ти феълии замони њозираи офтобзада; нотобї
бар асари гармои офтоб.
ОФТОБЗОР ‫ آﻓﺘﺎﺑﺰار‬љои пур аз нури офтоб; пу-
рофтоб.
ОФТОБЇ ‫ آﻓﺘﺎﺑﻲ‬1. мансуб ба офтоб; офтобнок:
рўзи офтобї. 2. дар офтоб хушкида, дар оф-
тоб хушкондашуда: мавизи офтобї.
ОФТОБНАДИДА ‫ آﻓﺘﺎب ﻧﺪﻳﺪه‬љое, ки нур ва то-
биши офтоб ба он намерасад: хонаи офтоб-
надида.
ОФТОБНИШИН ‫ آﻓﺘﺎب ﻧﺸﻴﻦ‬ваќт ё љои ѓуруби
офтоб; самти офтобнишин, ѓарб, маѓриб.
ОФТОБНОК ‫ آﻓﺘﺎﺑﻨﺎك‬офтобї; рўзи офтобнок
рўзи беабру бебориш, ки офтоб медурахшад.
ОФТОБНОРАС ‫ آﻓﺘﺎب ﻧﺎرس‬љое, ки партави оф-
тоб ба он нуфуз намекунад, љои соярў.
ОФТОБПАРАСТ ‫ آﻓﺘﺎب ﭘﺮﺳﺖ‬1. књн. он ки оф-
тобро парастиш мекунад, зардуштї. 2. бот.
гиёњи соќабаланди калонбарге, ки сараш
њамеша ба тарафи офтоб моил аст, донањои
онро таф дода мехўранд ё аз онњо равѓан ме-
кашанд.
ОФТОБПАРАСТЇ ‫ آﻓﺘﺎب ﭘﺮﺳﺘﻲ‬1. оташпараст;
ишорат бар оини зардуштї.
ОФТОБПЎШ ‫ آﻓﺘﺎب ﭘﻮش‬он чи, ки ба он рўш-
ноиро мепўшанд, то соя пайдо шавад: айна-
ки офтобпўш, чатри офтобпўш.
ОФТОБРАС ‫ آﻓﺘﺎب رس‬љое, ки партави офтоб ба
он нуфуз дорад, љое, ки рў ба офтоб воќеъ
шудааст; офтобрўя: хонаи офтобрас.
ОФТОБРУХ ‫رخ‬ ‫آﻓﺘﺎب‬ маљ. хушлиќо, хушсимо,
зебо, љамил.
ОФТОБРЎ(Й) (‫ آﻓﺘﺎب رو )ي‬маљ. 1. љое, ки оф-
тоб метобад ва гарм мекунад, офтобрўя. 2.
маљ., ниг. офтобрух.
ОФТОБРЎЯ ‫ آﻓﺘﺎب رروﻳﻪ‬ниг. офтобрас.
ОФТОБРЎЯНИШИН ‫ﻧﺸﻴﻦ‬ ‫ آﻓﺘﺎب روﻳﻪ‬он ки дар
офтобрўя нишастааст.
ОФТОБСАНЉ ‫ آﻓﺘﺎب ﺳﻨﺞ‬нуљ. олат ва дастгоњи
санљиши нерўи гармии хуршед.
ОФТОБСИМО ‫ آﻓﺘﺎب ﺳﻴﻤﺎ‬ниг. офтобрух.
ОФТОБСЎХТА ‫ آﻓﺘﺎب ﺳﻮﺧﺘﻪ‬сўхта аз тафси оф-
тоб, офтобсўзонда; он ки ва он чи дар офтоб
аз таъсири гармии он сўхтааст.
ОФТОБСЎХТАГЇ ‫ آﻓﺘﺎب ﺳﻮﺧﺘﮕﻲ‬ниг. офтобсўх-
та.
ОФТОБТЕЃА ‫ آﻓﺘﺎب ﺗﻴﻐﻪ‬теѓаи кўњ ё баландие, ки
партави офтоб пеш аз њама ба он љо метобад.
ОФТОБФАРО ‫ آﻓﺘﺎب ﻓﺮا‬ниг. офтобнишин.
ОФТОБХЎРДА ‫ آﻓﺘﺎب ﺧﻮرده‬ниг. офтобзада ва
офтобсўхта.
ОФТОБШИНАМ ‫آﻓﺘﺎب ﺷﻨﻢ‬ тарафи офтобни-
шин.
ОХИЗ а. ‫ آﺧﺬ‬кит. дастгир, ёридењ, гиранда.
ОХИР а. ‫ آﺧﺮ‬1. интињо, поён. 2. вопасин, охи-
рин, 3. нињоят, оќибат; муќоб. аввал, ибтидо.
4. њиссача дар мавриди савол, тасдиќ, таъкид
ва пурќувват кардани сухан ба љумла илова
мешавад; охири кор поёни кор, оќибати кор,
 – 45 –
охируламр; дар охири кор дар анљоми кор,
баъди тамом шудани кор; ба охир расидан
тамом шудан, анљом ёфтан, поён ёфтан; ба
охир расонидан ба анљом расонидан, то
интињо бурдан; охир шудан ба поён расидан,
сар омадан; охири охирон нињоят, дар
нињояти кор.
ОХИРАН а. ً‫ آﺧﺮا‬дар охир, пас аз њама.
ОХИРАНДЕШ ‫ آﺧﺮاﻧﺪﻳﺶ‬он ки охиру анљоми
кореро доимо андеша мекунад, оќибатбин.
ОХИРАНДЕШЇ ‫ آﺧﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ‬оќибатандешї, оќи-
батбинї.
ОХИРАТ а. ‫ آﺧﺮت‬д. он дунё, љањони дигар, са-
рои дигар, уќбо, олами уќбо, дорулбаќо.
ОХИРАТГАРО ‫ آﺧﺮﺗﮕﺮا‬он ки ба охират ва
парњезгорї дода шудааст, парњезгор.
ОХИРАТГАРОЇ ‫ آﺧﺮﺗﮕﺮاﻳﻲ‬охиратгаро будан,
парњезгорї, амали охиратгаро.
ОХИРАТШИНОСЇ ‫ آﺧﺮت ﺷﻨﺎﺳﻲ‬д. љараёни
фалсафии диние, ки дар бораи поёни љањон
сарнавишти башар дар охират бањс мекунад,
меодшиносї.
ОХИРБИН ‫ﺑﻴﻦ‬ ‫آﺧﺮ‬ маљ. оќибатандеш, дуран-
деш, дурбин.
ОХИРБИНЇ ‫ آﺧﺮ ﺑﻴﻨﻲ‬маљ. оќибатандешї.
ОХИРЗАМОН ‫ آﺧﺮ زﻣﺎن‬д. давраи охир, давраи
вопасини дунё, наздик ба рўзи ќиёмат;
пайѓамбари охирзамон Муњаммади Муста-
фо(с); Мањдии охирзамон Мањдии Мавъуд (а)
охирин имом аз имомони дувоздањгонаи ши-
аи имомия, ки ба эътимоди ањли ташаййуъ
пас аз ѓайбати кубро дар давраи охири дунё
зуњур мекунад.
ОХИРИН ‫ آﺧﺮﻳﻦ‬1. пасин, вопасин, баъд аз ди-
гарон, баъд аз њама, баъдина. 2. нињої,
интињої; сухани охирин сухани охир, сухани
вопасин; ќарори охирин ќарори вопасин,
ќарори ќатъї.
ОХИРИУМРЇ ‫ آﺧﺮﻋﻤﺮي‬воќеъгашта дар айёми
охирини умр.
ОХИРЇ ‫ آﺧﺮي‬охирин, вопасин, аз њама баъ-
дина, мансуб ба давраи охири чизе; амирони
охирии Бухоро.
ОХИРСУХАН ‫ آﺧﺮﺳﺨﻦ‬сухани вопасин, каломи
мунтањо.
ОЊ
ОХИРУЗЗАМОН а. ‫ آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن‬ниг. охирзамон.
ОХИРУЛАМР ‫آﺧﺮاﻻﻣﺮ‬ саранљом, дар поёни
кор, нињоят.
ОХОЛ ‫ آﺧﺎل‬кит. њар чизи афканданї ва нодар-
кор ба мисли пўстлох, хасу хошок, хокрўба;
ахлот.
ОХТА ‫ آﺧﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гузаштаи
охтан. 2. овезон.
ОХТАН ‫ آﺧﺘﻦ‬1. књн. кашидан, баровардан
(мас., теѓро аз ѓилоф). 2. овехтан.
ОХУНД ‫ آﺧﻮﻧﺪ‬таър. 1. мулло, муаллим, пеш-
вои динї. 2. дар Бухорои замони амир яке аз
мансабњои олии динї.
ОХУНДНАМО ‫ آﺧﻮﻧﺪﻧﻤﺎ‬он ки ба зоњир охунд
аст, вале шариатро риоя намекунад, мулло-
намо, он ки зоњиран ба мулло монанд аст.
ОХУР ‫آﺧﻮر‬//‫ آﺧﺮ‬1. љои махсуси хўрокхўрии
чорпоён; аз охури баланд (боло) ем хўрдан;
маљ. ашрофона рўз гузарондан, назарбаланд
будан.
ОХУРА//ОХУРАК ‫آﺧﺮك‬//‫ آﺧﺮه‬тиб. устухони
зери гардану гулў.
ОХУРЇ ‫ آﺧﺮي‬1. чорвое, ки аз охур ем мехўрад.
2. чорвои парвої.
ОХУРСОЛОР ‫آﺧﺮﺳﺎﻻر‬ кит. мирохур, сардори
саисхона.
ОХУРЧА ‫ آﺧﺮﭼﻪ‬1. охури хурд. 2. маљ. жарфнои
хурд; дари (остонаи) љоеро, касеро охурча
кардан ба љое бисёр рафту омад кардан, ба
љое барои коре бисёр рафтуой кардан, хира-
гии зиёд кардан. 2. ниг. охурак.
ОХУРЧЇ ‫ آﺧﺮﭼﻲ‬ходими саисхона, саис, он ки
ба охури чорпоён алаф мерезад.
ОХУРЧЎБ ‫ آﺧﺮﭼﻮب‬чўби охур, чўби саис.
ОХШИГ ‫ آﺧﺸﻴﮓ‬ниг. охшиљ.
ОХШИЉ ‫ آﺧﺸﻴﺞ‬1. зид, мухолиф. 2. маљ. унсур,
њар як аз унсурњои чоргона, ки иборат аз хо-
ку обу боду оташ аст.
ОЊ ‫ آه‬1. калимае, ки дар пайомади дарду ѓам ва
пушаймонї аз сина мебарояд. 2. нидо; вой,
воњ; оњ, вой, оњи оташбор, оњи сўзон; оњи сард
оњи њасратомез; оњу воњ кардан зорї кардан,
изњори дарду њасрат кардан; оњ кашидан аз
шиддати дарду њасрат нафаси чуќур баро-
ОЊА – 46 –
вардан. ОЊАНГАРХОНА ‫ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫آﻫﻨﮕﺮ‬ коргоњи оњангар,
устохонаи оњангар.
ОЊАК ‫ آﻫﻚ‬хим. моддае, ки аз пухтани санги
махсусе њосил мешавад ва дар сохтмон ба ОЊАНГДОР ‫ آﻫﻨﮓ دار‬1. он чи овозу садо до-
кор меравад; оњаки кушта ё шукуфта оњаки рад. 2. хушовоз, мавзуновоз.
обрасида.
ОЊАНГСОЗ ‫ﺳﺎز‬ ‫آﻫﻨﮓ‬ он ки оњанги мусиќї
ОЊАКЗАНЇ ‫ آﻫﻜﺰﻧﻲ‬оњак задан, оњак кардан, эљод мекунад.
сафед кардан (-и девор, дарахт ва ѓ.).
ОЊАНГСОЗЇ ‫ آﻫﻨﮓ ﺳﺎزي‬кору амали оњангсоз.
ОЊАКЗАРНИХ ‫ آﻫﻚ زرﻧﻴﺦ‬оњаки бо хокаи зар-
них омехта барои тоза кардани мўи бадан. ОЊАНГУДОЗ ‫ آﻫﻦ ﮔﺪاز‬1. коргари оњангудозї.
2. маљ. сахт гарм, тафсон: офтоби оњангудози
ОЊАКЇ ‫ آﻫﻜﻲ‬оњакдор; намади оњакї намаде, ки тобистон.
пашми он аз пўсти њайвонот ба воситаи
оњакоб људо карда шудааст. ОЊАНГУДОЗЇ ‫ آﻫﻦ ﮔﺪازي‬касб ва амали оњанг-
удоз, гудозиш ё об кардани оњан.
ОЊАКНОК ‫ آﻫﻜﻨﺎك‬он чи бо оњак омехта аст:
оби оњакї. ОЊАНДИЛ ‫ آﻫﻦ دل‬1. маљ. сахтдил, сангдил, бе-
рањм. 2. маљ. ќавиирода; шердил, нотарс.
ОЊАКОБ ‫ آﻫﻚ آب‬обе, ки бо оњак омехта шуда-
аст. ОЊАНДОР ‫ آﻫﻦ دار‬он чи ки оњан дорад: чархи
оњандори ароба.
ОЊАКПАЗ ‫ آﻫﻚ ﭘﺰ‬он ки сангро сўзонда оњак
њосил мекунад. ОЊАНИН ‫ آﻫﻨﻴﻦ‬1. мансуб ба оњан; чизи аз оњан
сохташуда: белчаи оњанин, сандуќи оњанин,
ОЊАКПАЗЇ ‫ آﻫﻚ ﭘﺰي‬оњак пухтан; кўраи мах- ќафаси оњанин. 2. маљ. сахт, ќавї, мањкам,
сус барои тайёр кардани оњак. нерўманд: азми оњанин, бозуи оњанин, дили
оњанин, иродаи оњанин.
ОЊАКСАНГ ‫ﺳﻨﮓ‬ ‫آﻫﻚ‬ маъд. санге, ки аз он
оњак мепазанд. ОЊАНИНБОЗУ ‫ آﻫﻨﻴﻦ ﺑﺎزو‬маљ. ќавї, зўр.
ОЊАН ‫ آﻫﻦ‬филизи сахти маъруф; роњи оњан ро- ОЊАНИНДИЛ ‫ آﻫﻨﻴﻦ دل‬ниг. оњандил.
њи релс гузошташуда барои њаракати
ќаторањо; ◊ оњани сард кўфтан кори бенатиља ОЊАНИНИРОДА ‫اراده‬ ‫ آﻫﻨﻴﻦ‬маљ. он, ки иродаи
ва бењуда кардан. ќавї дорад, матин.
ОЊАНБАДАН ‫آﻫﻦ ﺑﺪن‬ маљ. одами ќавї, пур- ОЊАНИНПАЙКАР ‫ آﻫﻨﻴﻦ ﭘﻴﻜﺮ‬1. он чи аз оњан
тоќат. сохта шудааст. 2. маљ. ќавї, мусстањкам.
ОЊАНБУР ‫ آﻫﻦ ﺑﺮ‬1. арраи оњанбурї. ОЊАНИНПАНЉА ‫آﻫﻨﻴﻦ ﭘﻨﺠﻪ‬ маљ. боќувват,
зўрманд.
ОЊАНБОЛ ‫آﻫﻦ ﺑﺎل‬ он чи боли оњанї дорад;
мурѓи оњанбол киноя аз њавопаймо. ОЊАНИНРОЙ ‫آﻫﻨﻴﻦ راي‬ маљ. сахтирода, ќави-
ирода.
ОЊАНГ I ‫ آﻫﻨﮓ‬мус. 1. мавзунии садо. 2. наѓма,
наво; оњанги тор овози тор: ба оњанг андох- ОЊАНИНТАН ‫ آﻫﻨﻴﻦ ﺗﻦ‬маљ., ниг. оњанинпайкар.
тан оњанг бастан ба шеъре. 3. тарз, равиш,
тарзи гуфтор: бо оњанги маъюсона, бо оњанги ОЊАНЇ ‫ آﻫﻨﻲ‬ниг. оњанин.
узрхоњона, бо оњанги шодї, бо оњанги шўхї.
ОЊАНКЎБ ‫ آﻫﻦ ﻛﻮب‬бо оњан пўшондашуда.
ОЊАНГ II ‫ آﻫﻨﮓ‬ќасд, азм, ирода, ният.
ОЊАНМАЙДА ‫ آﻫﻦ ﻣﻴﺪه‬резањои оњан, резањои
ОЊАНГАР ‫ آﻫﻨﮕﺮ‬он ки аз оњан асбобу анљоми сўњонхўрдаи оњан.
гуногун месозад: устои оњангар.
ОЊАНПОРА ‫آﻫﻦ ﭘﺎره‬ порањои филизи партов-
ОЊАНГАРЇ ‫ آﻫﻨﮕﺮي‬1. касбу кори оњангар, сох- шуда.
тани олату анљоми гуногун аз оњан. 2. мансуб
ба оњангар: кўраи оњангарї, устохонаи ОЊАНПОЯ ‫ آﻫﻦ ﭘﺎﻳﻪ‬пояи њар чиз, ки оњанин аст.
оњангарї.

ОЊАНПЎШ ‫ آﻫﻦ ﭘﻮش‬он чи рўяш ва ё њама та-
рафаш бо ќабати оњан пўшонда шудааст; он
чи зирењи оњанї дорад; зирењпўш.
ОЊАНРАБО ‫ آﻫﻦ رﺑﺎ‬тех. филизе, ки оњанро ба
худ мекашад; миќнотис, магнит.
ОЊАНРЕЗА ‫ آﻫﻦ رﻳﺰه‬ниг. оњанмайда.
ОЊАНСОВ ‫ آﻫﻦ ﺳﺎو‬1. сўњон. 2. резањои оњан, ки
ваќти сўњон кардани он мерезад.
ОЊАНСОЗ ‫ آﻫﻦ ﺳﺎز‬устои оњансоз, оњангар.
ОЊАНСОЗЇ ‫ آﻫﻦ ﺳﺎزي‬амали оњансоз.
ОЊАНТАН ‫ آﻫﻦ ﺗﻦ‬маљ., ниг. оњанинпайкар.
ОЊАНТАРОШ ‫ آﻫﻦ ﺗﺮاش‬он ки бо оњан чизе ме-
тарошад.
ОЊАНТАРОШЇ ‫ آﻫﻦ ﺗﺮاﺷﻲ‬амали оњантарош.
ОЊАНТАСМА ‫آﻫﻦ ﺗﺴﻤﻪ‬ тасмаи оњанин; оњан-
тасмаи танк.
ОЊАНТАХТА ‫ آﻫﻦ ﺗﺨﺘﻪ‬вараќњои оњан.
ОЊАНФУРЎШ ‫ آﻫﻦ ﻓﺮوش‬фурўшандаи оњан.
ОЊАНЉИДАН ‫آﻫﻨﺠﻴﺪن‬ кит. кашидан; берун
кардан.
ОЊАНЉОМА ‫ آﻫﻦ ﺟﺎﻣﻪ‬тунукае, ки барои мањ-
фуз нигоњ доштани сандуќ ва ѓ. аз рўй зада
мешавад.
ОЊАР ‫ آﻫﺮ‬моее, ки аз гарди орди гандум ё кар-
тошка тайёр мекунанд ва барои шах ва
љилодор шудан матоъро ба он тар карда ме-
хушконанд.
ОЊАРДОР ‫ آﻫﺮدار‬дорои оњар, он чи дар тарки-
баш оњар дорад.
ОЊАРЗАДА ‫ آﻫﺮزده‬ниг. оњардор.
ОЊАРЗАНЇ ‫ آﻫﺮزﻧﻲ‬бо оњар чизеро (матоеро)
шах ва муљаллал кардан.
ОЊАРЇ ‫ آﻫﺮي‬мансуб ба оњар. 1. оњардор, оњар
задашуда. 2. тоза, обнарасида (мас., матоъ,
либос).
ОЊАРМАН ‫ آﻫﺮﻣﻦ‬ниг. ањриман.
ОЊГЎЙ ‫ﮔﻮي‬ ‫آه‬ он ки оњ мегўяд; дардманд ва
ранљманд.
ОЊЕХТАН//ОЊИХТАН ‫آﻫﺨﺘﻦ‬//‫آﻫﻴﺨﺘﻦ‬
– 47 – ОЊУ
тан.
ОЊИДАН ‫ آﻫﻴﺪن‬оњ кашидан.
ОЊИСТА ‫ آﻫﺴﺘﻪ‬1. ором, сокитона, бесадо, бо
овози паст; муќоб. баланд. 2. бешитоб,
тадриљан; муќоб. тез ва босуръат. 3. но-
маълум, беѓалоѓула, ба касе нафањмонда. 4.
суст, аз рўи мадоро; муќоб. сахт; оњиста-
оњиста бешитоб; б) кам-кам, андак-андак,
тадриљан, рафта-рафта.
ОЊИСТАГЇ ‫ آﻫﺴﺘﮕﻲ‬1. оромї; сустї, бешитобї;
мулоимат. 2. маљ. њилм; бурдборї.
ОЊИСТАКАК ‫ آﻫﺴﺘﻜﻚ‬оњиста, бешитоб, боэњ-
тиёт, номаълум.
ОЊИСТАКОР ‫ آﻫﺴﺘﻪ ﻛﺎر‬1. он ки корро ба оњис-
тагї ва бешитобзадагї ба љо меорад; муќоб.
тезкор. 2. маљ. эњтиёткор, андешакор.
ОЊИСТАКОРЇ ‫ﻛﺎري‬ ‫آﻫﺴﺘﻪ‬ 1. кори бештоб. 2.
маљ. эњтиёткорї.
ОЊИСТАРАВ ‫ آﻫﺴﺘﻪ رو‬1. он ки ба оромї ва бе-
шитоб роњ меравад. 2. танбал, коњил.
ОЊИСТАРОЙ ‫ آﻫﺴﺘﻪ راي‬доно, донишманд, пур-
дон.
ОЊИСТАСУХАН ‫ آﻫﺴﺘﻪ ﺳﺨﻦ‬он ки бо овози
паст ва ором сухан мегўяд.
ОЊИСТАЯК ‫ آﻫﺴﺘﻪ ﻳﻚ‬гуфт., ниг. оњистакак.
ОЊКАШЇ ‫ آه ﻛﺸﻲ‬оњ кашидан.
ОЊМАНД ‫ آﻫﻤﻨﺪ‬дурўѓгўй.
ОЊО ‫ آﻫﺎ‬калимаи тањсин ва тааљљуб.
ОЊОР ‫ آﻫﺎر‬ниг. оњар.
ОЊОРДОР ‫ آﻫﺎردار‬ниг. оњардор.
ОЊОРЇ ‫ آﻫﺎري‬ниг.оњарї.
ОЊУ I ‫ آﻫﻮ‬1. љонвари дасту по дарози тездав,
ки чашмони зебо дорад, ѓизол; оњуи чашм.
ОЊУ II ‫ آﻫﻮ‬кит. айб, нуќсон, хато.
ОЊУ III ‫ آﻫﻮ‬гуноњ.
ОЊУБАР(Р)А ‫آﻫﻮﺑﺮه‬ 1. бачаи оњу. 2. маљ. дух-
тари зебо.
ОЊУБАЧА ‫ آﻫﻮﭼﻪ‬ниг. оњубара.
ниг. ох-
ОЊУ – 48 –
ОЊУВОР ‫ آﻫﻮوار‬чун оњу, ба монанди оњу.
ОЊУДАВ ‫ آﻫﻮدو‬дар даву тоз чун оњу; аспи
оњудав аспи тезрафтор.
ОЊУДИЛ ‫ آﻫﻮدل‬маљ. тарсу, буздил, тарсончак.
ОЊУДИЛЇ ‫ آﻫﻮدﻟﻲ‬маљ. тарсончакї, буздилї.
ОЊУМАНД ‫آﻫﻮﻣﻨﺪ‬ айбдор, нуќсондор; гунањ-
кор.
ОЊУН ‫ آﻫﻮن‬кит. 1. ѓор. 2. роњи зеризаминї,
наќб; оњун задан наќб кандан; сўрох кардан.
ОЊУТАК ‫ آﻫﻮﺗﻚ‬киноя аз аспи даванд.
ОЊУЧАШМ ‫آﻫﻮﭼﺸﻢ‬ киноя аз чашмони зебо,
сиёњчашм.
ОЧА ‫ آﭼﻪ‬1. маљ. модар. 2. модаркалон.
ОЧАКАЛОН ‫ آﭼﻪ ﻛﻼن‬маљ. модаркалон, бибї.
ОЧАР т. ‫ آﭼﺮ‬калид, афзор барои мурувват
тофтан ва кушодан.
ОЧЕРК р. ‫ آﭼﻴﺮك‬адш. асари хурди адабї, ки
дар он воќеањои њаётї баён ва тасвир меша-
ванд.
ОЧЕРКНАВИС ‫ آﭼﻴﺮك ﻧﻮﻳﺲ‬нависандаи очерк.
ОЧОР I‫ آﭼﺎر‬сабзавоте, ки онро дар сирко хо-
бонда бошанд.
ОЧОР II ‫ آﭼﺎر‬замини пасту баланд, замини
ноњамвор.
ОЧОРДАН//ОЧОРИДАН ‫آﭼﺎرﻳﺪن‬//‫ آﭼﺎردن‬1.
очор ба хўрок задан. 2. дар њам омехтани
хўроку очор.
ОЧОРЇ ‫ آﭼﺎري‬мансуб ба очор.
ОЉ а. ‫ آج‬1. устухони фил. 2. дандони фил. 3.
маљ. сафед.
ОЉИЗ I а. ‫ ﻋﺎﺟﺰ‬нотавон, беќувват; дармонда,
бечора; ољиз будан ба иљрои коре ќувват ва
тавоної надоштан, ќодир набудан ба коре;
ољиз мондан //ољиз омадан аз чизе ба иљрои
коре ќодир набудан, аз ўњдаи коре набаро-
мадан; ољиз шудан.
ОЉИЗ II ‫ ﻋﺎﺟﺰ‬гуфт. нобино, кўр.
ОЉИЗА а. ‫ ﻋﺎﺟﺰه‬1. зани фаќир, нотавон. 2. дух-
тар (падар аз рўи хоксорї ба духтари худ
мегўяд).
ОЉИЗЇ ‫ ﻋﺎﺟﺰي‬1. аљз, нотавонї, камзўрї, заъф.
2. нобиної, кўрї.
ОЉИЗКУШ ‫ ﻋﺎﺟﺰﻛﺶ‬он ки ќасди одамони нота-
вону заифро мекунад.
ОЉИЗНАВОЗЇ ‫ ﻋﺎﺟﺰﻧﻮازي‬мењрубонї кардан ба
нотавонон, дастгириии бечорагон.
ОЉИЗОНА ‫ ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ‬аз рўи аљз, аз рўи нотавонї;
ољизона хоњиш кардан чизеро дар њолати аљз
ва нотавонї пурсидан чизеро.
ОЉИЛ I а. ‫ ﻋﺎﺟﻞ‬аљалакунанда, шитобкор.
ОЉИЛ II ‫ ﻋﺎﺟﻞ‬1. донањои хўрданї аз ќабили
писта, бодом ва ѓ.
ОЉИЛ III а. ‫ آﺟﻞ‬1. таъхиркунанда, бомӯҳлат,
дероянда; муќ. ољил I. 2. охират; муќ. дунё I.
ОЉИЛ IV а. ‫ آﺟﻞ‬1. боде, ки бо овоз аз гулӯ
барояд, оруғ.
ОЉИЛАН а. ً‫ ﻋﺎﺟﻼ‬ба таври таъљилӣ, фавран, ба
зудї, ба тезї, бе даранг.
ОЉИНГ ‫ آﺟﻨﮓ‬ниг. ожанг: ољинги пешонї, ољин-
ги рўй.
ОЉИНГДОР ‫ آﺟﻨﮓ دار‬чиндор, чингирифта.
ОЉУР а. ‫[ آﺟﻮر‬муарраби огур], хишти пухта.
ОШ I ‫ آش‬1. хўроки пухта, таом, хўроки гарм.
2. палав; оши дампухт оши палаве, ки бо
алави паст пухта шудааст; оши кавар маљ.
оши мурда; оши кашк оши суюќе, ки бо яр-
ма, љав ё љуворї пухта љурѓот ё ќурут (кашк)
њамроњ мекунанд; оши кўњнадам палаве, ки
аз заруриаш бисёр дам хўрдааст; оши ланљ
палаве, ки бисёр дам хўрда, биринљаш аз
меъёр мулоимтар шудааст; оши маслињат
зиёфате, ки барои маслињатгирї аз наздико-
ни худ ороста мешавад (пеш аз тўй ё маъра-
каи дигар); оши палав палав; оши сол оши
хайроте, ки сари соли вафоти касе дода ме-
шавад; оши софї палавест, ки биринљи он
алоњида дар об љўшонида соф карда гирифта
мешавад ва пас ба болои он равѓани зард
рехта дам мекунанд ва гўшти он низ алоњида
пухта мешавад; оши явѓон хўроки бегушт;
оши њалолхўр киноя аз чўпон; оши њарифона
оше, ки бо навбат бо харљи яке аз иштирок-
дорони нишасти њарифона пухта мешавад,
оши бо харљи шарикона пухташуда; оши
љуворї ниг. оши кашк; ош додан хайрот кар-
дан; оши касеро додан оши соли касеро до-
дан, ба муносибати сари соли касе хайрот
 – 49 –
додан; ош(ро) дам кардан ошро буѓ додан;
ош кардан а) ош пухтан, палав пухтан; б) ки-
ноя аз њазм кардан, аз худ кардан; ош каши-
дан оши пухташударо аз дег ба табаќ гириф-
тан; ошу нон додан ба касе хўрондан, ѓизо
додан, сер кардан, касеро бо хўроки
рўзмарра таъмин кардан; ошу об кардан
мењмондорї кардан, зиёфат додан; ош пух-
тан палав пухтан; ошро обу равѓан кардан
зирбаки оши палавро тайёр кардан; ош ша-
вад! нўши љон бод!, њазм шавад!, ба оши касе
магас афтидан ба кори касе халал расидан;
оши касе ба касе напухтан бо њам созгор на-
будан, муросо ва тавофуќ карда натавони-
стан ба њамдигар; ◊ ба њар ош ќайла, ба њар
коса љазза шудан ниг. ба њар ош ќошуќ шу-
дан; ба њар ош ќошуќ (ќатиќ) шудан ба њар
кори ба худ дахлдор ё бедахл њамроњ шудан;
њамон ош, њамон коса њама чиз мисли пешта-
ра, бе таѓйир; ба оши тайёр бакавул толиби
чизи муфт, чизи бе дарди миён ба даст ома-
даро аз худ кардан, тайёрхўр; айб дар ош ё
дар мош? кї айбдор? (ваќти номаълум будани
айбдори коре мегўянд); оши бибихон яке аз
маросимњои динї, ки занон барпо мекунанд,
монанди бибисешанбе. 3. даббоѓї; ош дода-
ни пўст бо усули махсусе даббоѓї кардани
пўсти хом. 4. нидои ом(м), ки њангоми сурфа
кардани касе бар пушти ў мењрубонона зада,
ин калимаро баён мекунанд; зоњиран маънои
«њалолат бод», «гулўятро нагирад»-ро дорад.
ОШДОН ‫ آﺷﺪان‬1. љое, ки деги ошпазї шинонда
шудааст. 2 ошхона.
ОШЁН//ОШЁНА ‫آﺷﻴﺎﻧﻪ‬//‫ آﺷﻴﺎن‬1. лона, хонаи
парандагон. 2. маљ. хона, маскан, ватан;
ошён доштан љой доштан, љойгузин будан;
ошён мондан лона сохтан, хона кардан. 3.
њар ќабати хона дар хонањои чандинќабата.
ОШИЌ а. ‫ ﻋﺎﺷﻖ‬он ки касе ё чизеро аз њад зиёд
дўст медорад; дўстдоранда, дилдода, дил-
бохта; ошиќи чароѓ парвона; ошиќи шайдо
ошиќи сахт дилбохта, ошиќи ошуфтањол;
ошиќу маъшуќ а) дўстдоранда ва дўстдош-
ташуда; б) гуфт. часпаки дару тиреза ошиќ
шудан.касеро наѓз дидан, ба касе дил бохтан;
ошиќи печон гули нилуфар.
ОШИЌЇ ‫ ﻋﺎﺷﻘﻲ‬ошиќ шудан, ошиќ будан; он чї
мансуб ба ошиќ аст.
ОШИЌМИЗОЉ ‫ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺰاخ‬ ишќварз, ошиќпеша,
ошиќ.
ОШИЌНАВОЗ ‫ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﻮاز‬маъшуќ, он ки ба
ошиќи худ навозишу илтифот дорад.
ОШН
ОШИЌОНА ‫ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ‬мансуб ба ошиќ; ошиќвор;
шеъри ошиќона шеър дар баёни ишќ, шеъри
ѓиної.
ОШИЌПЕЧОН ‫ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻴﭽﺎن‬ бот., маљ. гули ни-
луфар.
ОШИЌПЕША ‫ ﻋﺎﺷﻖ ﭘﻴﺸﻪ‬ниг. ошиќмизољ.
ОШЇ ‫ آﺷﻲ‬мансуб ба ош: намаки ошї.
ОШКАДУ ‫ آش ﻛﺪو‬кадуи хўрокї.
ОШКОР ‫ آﺷﻜﺎر‬ба њама маълум, намоён, аён,
падидор; муќоб. пинњон; ошкору нињон аёну
пўшида, намоёну махфї; ошкор кардан аён
кардан, маълум кардан, ба рўи об баровар-
дан; ошкор шудан(гардидан) маълум гарди-
дан.
ОШКОРБАЁНЇ ‫ آﺷﻜﺎرﺑﻴﺎﻧﻲ‬ошкоро баён кардни
андешаву афкори худ.
ОШКОРКУНАНДА ‫ آﺷﻜﺎرﻛﻨﻨﺪه‬он ки чизеро
парда аз рух мебардорад ва ошкор мекунад.
ОШКОРО ‫ آﺷﻜﺎرا‬ба таври намоён, ба тарзи аён,
аёнан; рўирост; муќоб. пинњонї; ба ошкоро
пинњон накарда, ба тарзи ба њама маълум;
ошкоро гуфтан баръало гуфтан, рўирост
гуфтан.
ОШКЎБА ‫ آﺷﻜﻮﺑﻪ‬1. саќфи хона; бом. 2. њар чи-
наи девор; похса. 3. њар табаќаи иморат,
ошёна. 4. њар табаќаи осмон.
ОШКЎХИДАН//АШКЎХИДАН
‫اﺷﻜﻮﺧﻴﺪن‬//‫آﺷﻜﻮﺧﻴﺪن‬лаѓжидан, лаѓжида афто-
дан.
ОШМОЛ ‫ آﺷﻤﺎل‬хушомадгў, мутамаллиќ.
ОШМОЛЇ ‫ آﺷﻤﺎﻟﻲ‬он чи мансуб ба хушомадгў
аст, чоплусї, хушомадгўї, тамаллуќ.
ОШНО I ‫ آﺷﻨﺎ‬1. шинос, балад, огоњ, бохабар. 2.
ёр, дўст, улфат; муќоб. бегона: ошнои дерин.
3. шиносо, маълум; овози ошно овози шино-
со; ошно будан а) шинос будан (бо касе); б)
воќиф будан (аз коре); ошно гирифтан касеро
ошної пайдо кардан, дўст шудан бо касе;
ошно кардан касеро бо касе ё бо чизе шино-
сондан, шинос кардан; ошно шудан шинос
шудан, шиносої пайдо кардан, воќиф гарди-
дан.
ОШНО II ‫آﺷﻨﺎ‬ кит. шино, шиноварї, оббозї,
оббурї.
ОШНОБЕЗОР ‫آﺷﻨﺎﺑﻴﺰار‬ он ки аз ёру дўсти худ
ОШН – 50 –
мегурезад.
ОШНОБОЗ ‫ آﺷﻨﺎﺑﺎز‬љўрабоз, ошнопарвар.
ОШНОБОЗЇ I ‫ آﺷﻨﺎﺑﺎزي‬љўрабозї, ошно-
парварї, риояткорї нисбат ба ёру шиноси
худ.
ОШНОБОЗЇ II ‫ آﺷﻨﺎزي‬кит. шиноварї, оббозї.
2. шиноварї, оббозї.
ОШНОВАР ‫ آﺷﻨﺎور‬шиновар, оббоз, оббур.
ОШНОЁНА ‫ آﺷﻨﺎﻳﺎﻧﻪ‬ба чашми ошної, њамчун
ошно ва шинос.
ОШНОЇ ‫ آﺷﻨﺎﺋﻲ‬1. ошно будан, шиносої, ошно
шудан. 2. илтифоту изњори шиносої тавассу-
ти оѓўш гирифтану бўсидан; ба тарзи ошної
дўстона; ошної доштан шинос будан (бо ка-
се), воќиф будан, огоњ будан (аз коре); ошної
пайдо кардан шинос шудан.
ОШНОНАМО ‫آﺷﻨﺎﻧﻤﺎ‬ мисли ошно, монанд ба
ошно.
ОШНОРЎ(Й) (‫ آﺷﻨﺎرو)ي‬1. шинос, ошно, дўст. 2.
маљ. дилнишин, дилпазир (мас., одам).
ОШНОХОНА ‫ آﺷﻨﺎﺧﺎﻧﻪ‬хонаи каси ошно ва ши-
нос.
ОШОЛУД ‫ﻟﻮد‬Ĥ‫ آﺷ‬гуфт. ношуд, миљморуќ.
ошом ‫ آﺷﺎم‬1. асоси замони њозира аз феъли ошо-
мидан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба
маънои ошоманда: хуношом, майошом, дув-
дошом...
ОШОМИДАН ‫ آﺷﺎﻣﻴﺪن‬нўшидан, хўрдан (беш-
тар нисбат ба хўрокњои обакї).
ОШОМИДАНЇ ‫ آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ‬он чи мансуб ба ошо-
мидан аст; оби ошомиданї.
ОШПАЗ ‫ آﺷﭙﺰ‬он ки кораш хўрок пухтан аст,
касе, ки хўрок мепазад, хўрокпаз, таббох.
ОШПАЗЇ ‫آﺷﭙﺰي‬ хўрокпазї, касби ошпаз,
таббохї.
ОШПАЗХОНА ‫ آﺷﭙﺰ ﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки дар он хўрок
мепазанд, матбах.
ОШТАХТА ‫ آش ﺗﺤﺘﻪ‬тахтаи махсус, ки ба рўи
вай хамири оширо пањн карда мебуранд.
ОШТИГЇ ‫ آﺷﺘﻴﮕﻲ‬1. оштї, мусолиња. 2. маљ.
дўстї, рафоќат.
ОШТИДИЊАНДА ‫ آﺷﺘﻲ دﻫﻨﺪه‬он ки мухолиф-
атдоштаро оштї медињад..
ОШТИДИЊЇ ‫ آﺷﺘﻲ دﻫﻲ‬ду нафари бо њам љан-
гиро оштї додан.
ОШТИНАШАВАНДА ‫ آﺷﺘﻲ ﻧﺸﻮﻧﺪه‬сулњнопазир,
он чи ки ќобили сулњу оштї нест.
ОШТИНОПАЗИР ‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫آﺷﺘﻲ‬ роњнадињанда ба
њељ гуна созишу сулњ.
ОШТИНОПАЗИРЇ ‫ آﺷﺘﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬мухосимат, ду-
шманї, адоват.
ОШТИХОЊЇ ‫ آﺷﺘﻲ ﺧﻮاﻫﻲ‬сулњљўї, муросо.
ОШТИХЎРА(К) (‫ آﺷﺘﻲ ﺧﻮره)ك‬зиёфате, ки ба
муносибати оштї шудани ду кас ё ду тарафи
ба њам љангї барпо кунанд.
ОШТИЉЎЁНА ‫ آﺷﺘﻲ ﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬сулњљўёна.
ОШТЇ ‫ آﺷﺘﻲ‬созиш ва оштї баъд аз љангу ни-
зоъ; оштї додан касеро бо касе сулњ кунони-
дан; оштї кардан сулњ кардан, бас кардани
љангу низоъ; ошно шудан сулњ кардан, ошно
кунонидан ниг. оштї додан.
ОШУФТА ‫ آﺷﻔﺘﻪ‬1. парешон, мушавваш, ба њам
омехта: зулфи ошуфта, хотири ошуфта. 2.
маљ. парешонњол, мушаввашхотир. 3. маљ.
хашмгин. 4. маљ. дилдода, ошиќ.
ОШУФТАБАХТ ‫آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺨﺖ‬ маљ. бадбахт, бето-
леъ.
ОШУФТАГЇ ‫ آﺷﻔﺘﮕﻲ‬1. парешонї, мушаввашї,
парешонњолї. 2. маљ. шўридагї, љунун.
ОШУФТАДИЛ ‫ آﺷﻔﺘﻪ دل‬1. маљ. парешонњол, па-
решонхотир; шўрида, музтариб. 2. ошиќ.
ОШУФТАКОКУЛ ‫آﺷﻔﺘﻪ ﻛﺎﻛﻞ‬ он ки кокулаш
парешон аст.
ОШУФТАМАЃЗ ‫آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻐﺰ‬ кит. шефта, девона,
девонаавзоъ.
ОШУФТАМЎЙ ‫ آﺷﻔﺘﻪ ﻣﻮي‬он ки мўяш дарњаму
барњам ва шона нокарда аст, парешонмўй.
ОШУФТАН ‫ آﺷﻔﺘﻦ‬1. маљ. ба њаяљон омадан,
музтариб шудан. 2. маљ. оташин шудан, ба
хашм омадан, тезу тунд шудан.
ОШУФТАРЎЗ ‫روز‬ ‫ آﺷﻔﺘﻪ‬кит. бадбахт, бетолеъ,
ошуфтарўзгор.
ОШУФТАРЎЗГОР ‫آﺷﻔﺘﻪ روزﮔﺎر‬ кит. ошуфта-
 – 51 –
њол, бадбахт, бетолеъ.
ОШУФТАСОМОН ‫ آﺷﻔﺘﻪ ﺳﺎﻣﺎن‬ниг. ошуфтадил.
ОШУФТАХОТИР ‫ آﺷﻔﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬маљ. парешонхо-
тир, ба њаяљон омада, хашмгин, музтариб-
њол.
ОШУФТАЊОЛ ‫ﺣﺎل‬ ‫آﺷﻔﺘﻪ‬ ниг. ошуфтадил ва
ошуфтахотир.
ОШУФТАЊОЛЇ ‫ آﺷﻔﺘﻪ ﺣﺎﻟﻲ‬мансуб ба ошуфта-
њол; парешонњолї, изтироб, шефтагї.
ошўб ‫ آﺷﻮب‬1. асоси замони њозира аз ошуфтан.
2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
шўрангез: дилошўб, шањрошўб...
ОШЎБ ‫ آﺷﻮب‬ѓавѓо, шўр, фитна, шўриш; ошўб
барпо кардан шўридан, ба шўриш бархостан;
ошўб бархостан сар шудани шўриш.
ОШЎБГАР ‫ آﺷﻮﺑﮕﺮ‬шўришкунанда, фитнаангез.
ОШЎБГАРЇ ‫ آﺷﻮﺑﮕﺮي‬исёнкорї, фитнаангезї.
ОШЎБГАРОНА ‫آﺷﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ‬ исёнкорона, фитна-
гарона.
ОШЎБИДАН ‫آﺷﻮﺑﻴﺪن‬шўридан, фитна кардан.
ОШЎБКОР ‫ آﺷﻮب ﻛﺎر‬ниг. ошўбгар.
ОШЎЃ ‫ آﺷﻮغ‬шахси номаълум, ѓайри шинос,
ноошно.
ОШХОНА ‫ آش ﺧﺎﻧﻪ‬1. љое, ки хўрок мепазанд. 2.
љое, ки таомњои гуногун пухта мефурўшанд.
ОШХОНАДОР ‫ آش ﺧﺎﻧﻪ دار‬1. љое (њавлие), ки
ошхона дорад. 2. соњиби ошхона.
ОШХЎР ‫ آش ﺧﻮر‬1. он ки ош хўрданро дўст ме-
дорад. 2. хўранда; ошхўру нонхўри атроф
њамаи сокинони гирду пеши як мањал.
ОШХЎРА ‫ آش ﺧﻮره‬зарфе, ки дар он ба сагу гур-
ОЯН
ба хўрок медињанд.
ОШХЎРАК ‫ آش ﺧﻮرك‬дастмоле, ки ваќти хў-
рокхўрї ба сари синаи кўдакон мебанданд,
пешгирак.
ОШХЎРЇ ‫ آش ﺧﻮري‬хўрдани таом, сарфи хўрок
(палав); зарфњои ошхўрї зарфњое, ки таоми
тайёрро ба онњо мекашанд (табаќ, коса ва
ѓ.).
ОЯ I //ОЯТ ‫آﻳﺖ‬//‫ آﻳﻪ‬кит. 1. нишон, аломат.
2. далел, њуљљат, бурњон. 3. мўъљиза, каро-
мат. 4. д. як сухани тамом аз Ќуръон, ки дар
он сураҳо аз оёт таркиб ёфтаанд; њар кадом
фиќраи Ќуръони Маљид, ки бад-он ваќф ку-
нанд.
ОЯ II ‫ آﻳﻪ‬гуфт. 1. модар. 2. мурољиати муадда-
бона ба зани солманд.
ОЯНД ‫ آﻳﻨﺪ‬шакли шеърии оянда.
ОЯНДА ‫ آﻳﻨﺪه‬1. сифати феълии замони њозира
аз омадан; он ки ва он чи меояд; ояндаву ра-
ванда рафту омадкунанда. 2. дар пеш истода,
он чи воќеъ хоњад шуд; панљшанбеи оянда
панљшанбее, ки дар пеш аст, фарзанди оянда
фарзанде, ки акнун таваллуд хоњад ёфт. 3.
истиќбол; муќоб. гузашта; дар оянда мин-
баъд.
ОЯНДАБИНЇ ‫ آﻳﻨﺪه ﺑﻴﻨﻲ‬пешбинї, пешгўї; дур-
бинї.
ОЯНДАДОР ‫ آﻳﻨﺪه دار‬он ки ва он чи дорои оян-
да аст, он ки ояндаи дурахшон дорад, он чи
истиќболи равшан дорад; умедбахш.
 П
П њарфи бистуми алифбои њозираи тољикї; дар
алифбои арабиасоси тољикї њарфи пе (‫;) پ‬
дар њисоби абљад монанди њарфи бе (‫ ) ب‬ба
адади 2 баробар аст.
ПАГАЊ ‫ ﭘﮕﻪ‬ниг. пагоњ.
ПАГАЊЇ ‫ ﭘﮕﻬﻲ‬ниг. пагоњї.
ПАГАЊХЕЗ ‫ ﭘﮕﻪﺧﻴﺰ‬ниг. пагоњхез.
ПАГАЊХЕЗЇ ‫ ﭘﮕﻪﺧﻴﺰي‬ниг. пагоњхезї.
ПАГОЊ ‫ ﭘﮕﺎه‬1. аввали сањар, аввали бомдод;
аввали пагоњ субњи зуд, субњи барваќт; њар
пагоњ њар сањар; (аз) пагоњ то бегоњ аз аввали
сањар то фарорасии шом, тамоми рўз. 2. рўзи
дигар; фардо; пагоњи дигар рўзи дигар; пагоњ-
бегоњ, пагоњ-фардо пас аз як-ду рўз, рўзњои
наздик.
ПАГОЊИНА ‫ ﭘﮕﺎﻫﻴﻨﻪ‬ниг. пагоњї 2: шабнами
пагоњина.
ПАГОЊИРЎЗ ‫ ﭘﮕﺎﻫﻲروز‬ниг. пагоњї.
ПАГОЊИРЎЗЇ ‫ ﭘﮕﺎﻫﻲروزى‬ниг. пагоњї.
ПАГОЊЇ ‫ ﭘﮕﺎﻫﻲ‬1. ваќти субњ, сањарї, субњгоњ,
сањаргоњ; муќоб. бегоњї; пагоњии барваќт
аввали субњ; пагоњии дигар сањари рўзи ди
гар; аввали пагоњї сањарии барваќт; аз
пагоњї то бегоњї аз сањар то бегоњии рўз,
тамоми рўз; њар пагоњї њар сањар. 2. мансуб
ба пагоњ: офтоби пагоњї, насими пагоњї.
ПАГОЊОН ‫ ﭘﮕﺎﻫﺎن‬субњгоњон, сањаргоњон,
сањаргоњон.
ПАГОЊОНЇ ‫ ﭘﮕﺎﻫﺎﻧﻲ‬1. ваќти сањар, сањари
барваќт. 2. сањарї, пагоњї, мансуб ба пагоњ.
ПАГОЊТАР//ПАГАЊТАР ‫ﭘﮕﻪﺗﺮ‬//‫ ﭘﮕﺎهﺗﺮ‬зудтар,
барваќттар.
ПАГОЊХЕЗ ‫ ﭘﮕﺎهﺧﻴﺰ‬сањархез, барваќтхез.
ПАГОЊХЕЗЇ ‫ ﭘﮕﺎهﺧﻴﺰى‬сањархезї, барваќт
хезї.
ПАГОЊШАБ ‫ ﭘﮕﺎهﺷﺐ‬фардошаб, шаби оянда.
ПАЃА ‫ ﭘﻐﻪ‬кит. 1. пахтаи як ѓўзаи кушода;
муќ. поѓа. 2. маљ. резањои калон-калони
барф: паѓањои барфи лаклакї, паѓа-паѓа а)
паѓањои бисёр; б) маљ. печ дар печ, печон:
паѓа–паѓа дуд.
ПАЃАНА ‫ ﭘﻐﻨﻪ‬пўсти барраи пашмдароз.
ПАЃАТОБЇ ‫ ﭘﻐﻪﺗﺎﺑﻲ‬пахтаи њаллољишударо
тофта ба ресидан омода кардан.
ПАЃНА ‫ ﭘﻐﻨﻪ‬меъ. зинапоя, нардбон.
ПАДА ‫ ﭘﺪه‬кит. 1. як навъ дарахт, ки ба бед
монанд аст. 2. дарахти хушкшуда. 3. чўби
пешдаргирон.
ПАДАНДАР ‫ ﭘﺪاﻧﺪر‬ниг. падарандар.
ПАДАР ‫ ﭘﺪر‬1. марде, ки аз вай фарзанд ба
 – 53 –
вуљуд омадааст, соњиби фарзанд, калони
оила нисбат ба зану фарзанд (он); падару
модар волидон, волидайн; бар падаратон
рањмат! ибораест, ки барои таќдири коре ё
изњори миннатдорї бар касе гуфта мешавад;
оќи падар ниг. оќ; падар шудан соњиби фар
занд гаштан; падарони мо гузаштагони мо.
2. маљ. асосгузор, бунёдгузори чизе, соњае:
падари таърих. 3. мурољиати боэњтиром
нисбат ба марди солхўрда. 4. маљ. роњбар,
роњнамо: падари маънавї.
ПАДАРАНДАР ‫ ﭘﺪراﻧﺪر‬падари ўгай, шавњари
модар.
ПАДАРАРЎС ‫ ﭘﺪرﻋﺮوس‬падари арўс, падарзан,
хусур.
ПАДАРБЕЗОР ‫ ﭘﺪرﺑﻴﺰار‬1. аз падари худ безор,
падарбадбин. 2. оќи падар, ба ѓазаби падар
гирифторшуда.
ПАДАРБУЗУРГ ‫ ﭘﺪرﺑﺰرگ‬кит. падари падар ё
модар, бобо, љад(д).
ПАДАРВАКИЛ ‫ ﭘﺪروﻛﻴﻞ‬яке аз хешовандони
арўс, ки ваќти никоњ розигии арўсро пур
сида ба домуллои никоњхон аз номи арўс
ризоият медињад.
ПАДАРВОР‫ ﭘﺪروار‬мисли падар, монанди па
дар, падарона.
ПАДАРДОДА ‫ ﭘﺪرداده‬бахшидаи падар,
падарбахшида, мероси падар.
ПАДАРДОР ‫ ﭘﺪردار‬1. он ки падар дорад. 2.
гуфт., маљ. тарбиятдида, аз оилаи хуб.
ПАДАРЗАН ‫ ﭘﺪرزن‬ниг. падарарўс.
ПАДАРЇ ‫ ﭘﺪري‬1. мансуб ба падар; њавлии
(хонаи) падарї, номи падарї. 2. мисли
падар будан; ѓамхорї, мењрубонї,
роњнамої; падарї кардан а) мисли падар
ѓамхорї кардан; б) мењрубонї кардан,
ѓамхорї намудан.
ПАДАРКАЛОН ‫ ﭘﺪرﻛﻼن‬ниг. падарбузург.
ПАДАРКУШ ‫ ﭘﺪرﻛﺶ‬он ки падарашро
куштааст.
ПАДАРКУШЇ ‫ ﭘﺪرﻛﺸﻲ‬1. куштани падар. 2.
маљ. душманї, хусумат, кинаварзї.
ПАДАРКУШТА ‫ ﭘﺪرﻛﺸﺘﻪ‬1. он ки падарашро
ПАД
кушта бошанд. 2. маљ. шахси хеле бадќањру
ќасосгир.
ПАДАРЌУСУР ‫ ﭘﺪرﻗﺴﻮر‬гуфт., тањќ. 1.
кўтоњаќл, аблањ. 2. фиребгар, корчаллон.
ПАДАРЛАЪНАТ ‫ ﭘﺪرﻟﻌﻨﺖ‬1. тањќ. фарзанди
шахси лаънатшуда, падараш лаънатшуда.
2. маљ. бадкор, зишт, нобакор.
ПАДАРМОДАР ‫ ﭘﺪرﻣﺎدر‬кит. падари модар,
бобои модарї.
ПАДАРМУРДА ‫ ﭘﺪرﻣﺮده‬он ки падараш мурда-
аст, ятим, саѓира, бепадар.
ПАДАРОЗОР‫ ﭘﺪرآزار‬он ки падари худро озор
медињад, озордињандаи падар.
ПАДАРОНА ‫ ﭘﺪراﻧﻪ‬1. мисли падар, падарвор;
ѓамхорона. 2. мансуб ба падар: падарї.
ПАДАРРАЊМАТ ‫ ﭘﺪررﺣﻤﺖ‬1. падараш рањмат-
шуда, фарзанди шахси лоиќи таъриф (дар
мавриди тањсин ва таќдир). 2. маљ. одами
хуб, рањмдил, мењрубон.
ПАДАРСАГ ‫ ﭘﺪرﺳﮓ‬тањќ. одами бадкешро
гўянд, падарлаънат, њангоми ќањру ѓазаб ва
аз њад нороњат шудан барои нишон додани
пасти њаќир будани шахсе мегўянд.
ПАДАРСОЛОР ‫ ﭘﺪرﺳﺎﻻر‬хусусияти љомеаи
ибтидої, ки дар он падар ё солхўрдатарин
мард сардори авлод буд, падарсолорї:
љомеаи падарсолор, низоми падарсолор.
ПАДАРСОЛОРЇ ‫ ﭘﺪرﺳﺎﻻري‬ниг. падаршоњї.
ПАДАРСЎХТА ‫ ﭘﺪرﺳﻮﺧﺘﻪ‬тањќ. њангоми
асабонї шудан ва ба ќањру ѓазаб омадан ба
шахси сабабгори ин воќеа гуфта мешавад.
ПАДАРФАРЗАНДЇ ‫ ﭘﺪرﻓﺮزﻧﺪي‬муносибати
(дўстона) байни падару фарзанд.
ПАДАРХОНД(А) ‫ﭘﺪرﺧﻮاﻧﺪه‬//‫ ﭘﺪرﺧﻮاﻧﺪ‬касе, ки
падар хонда шудааст, шахсе, ки касе ўро ба
љойи падар ќабул кардааст, љойгири падар.
ПАДАРЉАД ‫ﭘﺪرﺟﺪ‬ падари бобо, сари аљдод,
ниё.
ПАДАРШАВЊАР ‫ﭘﺪرﺷﻮﻫﺮ‬ кит., ниг. падар-
шўй.
ПАДАРШОЊЇ ‫ ﭘﺪرﺷﺎﻫﻲ‬таър. давраи ибти-
доии ќабилавї, ки сардори ќабила аз
мардњо (патриарх) буд, падарсолорї.
ПАД
ПАДАРШЎЙ ‫ﭘﺪرﺷﻮي‬ падари шавњар, хусури
зан.
ПАДВОЗ ‫ ﭘﺪواز‬кит. макон ва љойи нишастани
парандагон (мас., ду чуби амудї ва як чуби
уфуќї бо њам зада мешаванд, то болои он
парандагон љой гиранд).
ПАДИД ‫ ﭘﺪﻳﺪ‬намоён, зоњир, падидор; ошкоро,
њувайдо; падид гардидан (шудан) а) намоён
шудан, ошкор шудан, зоњир гаштан; б)
пайдо шудан, ба вуљуд омадан; падид кар-
дан ошкор кардан, зоњир кардан, намудор
кардан; падид овардан пайдо кунондан; ба
вуљуд овардан; падид омадан а) намоён шу-
дан; б) пайдо шудан, ба вуљуд омадан.
ПАДИДА ‫ ﭘﺪﻳﺪه‬чизи зоњиршуда, њодиса: пади-
даи нодир, падидањои адабиёт, падидањои
нав.
ПАДИДАШИНОСЇ ‫ ﭘﺪﻳﺪهﺷﻨﺎﺳﻲ‬фалс. тањќиќ
ва пажўњиши њар он чи дар таљрибаи
љањонї дида мешавад, феноменология.
ПАДИДАШИНОСОНА ‫ ﭘﺪﻳﺪهﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻲ‬аз рўи
падидашиносї, бод иди воќеъбинона.
ПАДИДОВАРАНАДА ‫ ﭘﺪﻳﺪآورﻧﺪه‬ба вуљуд-
оваранда, таълифкарда, муаллиф ё нави-
сандаи китоб.
ПАДИДОЇ ‫ ﭘﺪﻳﺪاﺋﻲ‬падид омадан, намудор
(зоњир) шудан; пайдо гаштан.
ПАДИДОР ‫ ﭘﺪﻳﺪار‬ошкор, намоён, намудор,
њувайдо; падидор гаштан (гардидан, шудан)
намоён гаштан, зоњир шудан; пайдо шудан.
ПАДИДОРЇ ‫ ﭘﺪﻳﺪاري‬ошкор шудан (гардидан),
намоён шудан, ошкор гардидан.
ПАДИДОРШИНОСЇ ‫ ﭘﺪﻳﺪارﺷﻨﺎﺳﻲ‬ниг. падида-
шиносї.
ПАДРАХТА ‫ ﭘﺪرﺧﺘﻪ‬кит. ѓамгин, андўњгин,
њазин, мањзун.
ПАДРУД ‫ ﭘﺪرود‬видоъ, хайрухуш, «хайр» гуфта
аз њамдигар људо шудан; падруд гуфтан
(кардан) видоъ кардан, хайрухуш намудан;
љањонро падруд гуфтан аз љањон чашм
пўшидан, мурдан.
ПАДРУДАН ‫ ﭘﺪرودن‬видоъ кардан, хайрухуш
кардан, људо шудан аз њамдигар.
ПАЁБ ‫ ﭘﻴﺎب‬кит. 1. буни њавз, тањи об; ќаъри
об. 2. маљ. нуќтаи интињои њар чиз; ◊харобу
паёб тамоман вайрон шудан.
– 54 –
ПАЁМ ‫ ﭘﻴﺎم‬1. пайѓом, хабар, рисолат. 2. салом,
дуруд, тањният, муборакбодї; орзуи нек
кардан бар касе; мурољиат; паём бурдан са-
лом расонидан, пайѓоми касеро ба касе
бурда расондан (дањонї ё хаттї); паём
гуфтан салом расонидан; паём додан хабар
додан, хабар расондан; паём овардан (ра-
сондан) хабар овардан; тањнияти касеро ра-
сонидан; салом гуфтан (аз номи касе); паём
фиристодан хабар фиристодан
ПАЁМБАР ‫ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬1. ниг. пайѓамбар. 2. пайѓом-
баранда, хабаррасонанда, хабаррасон,
ќосид, расул.
ПАЁМБАРГУНА ‫ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧﻪ‬ниг. паёмбарона.
ПАЁМБАРЇ ‫ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮي‬1. мансуб ба паёмбар. 2.
пайѓомбарї, ќосидї. 3. расулї.
ПАЁМБАРОНА ‫ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﻪ‬монанди паёмбар, бо
тарз ва шеваи паёмбар.
ПАЁМГИР ‫ ﭘﻴﺎمﮔﻴﺮ‬он ки ё он чи, ки паёмро
мепазирад; паёмгири телефон дастгоње, ки
њангоми набудани соњиби телефон ба
тамосњо љавоб гуфта онњоро сабт менамо-
яд.
ПАЁМГУЗОР ‫ ﭘﻴﺎمﮔﺰار‬он ки паём мебарад, па-
ёмбар, ќосид.
ПАЁМГУЗОРЇ ‫ ﭘﻴﺎمﮔﺰاري‬исми амал аз паём
гузоштан, ќосидї, паёмбарї, паёмгузор бу-
дан.
ПАЁМНАМО ‫ ﭘﻴﺎمﻧﻤﺎ‬нав. телетекст, нишон-
дињандаи паём дар наворњо.
ПАЁМНИГОР ‫ ﭘﻴﺎمﻧﮕﺎر‬нав. почтаи электронї,
эмайл.
ПАЁМОВАР ‫ ﭘﻴﺎمآور‬пайѓомоваранда, пайѓом
расонанда, хабаровар, ќосид.
ПАЁПАЙ ‫ ﭘﻴﺎﭘﻲ‬1. паси њам, паињам, пай дар
пай, яке паси дигаре, пайваста. 2. муттасил,
беист; паёпай омадан паси њам омадан, паси
якдигар омадан; паёпай шудан паси њам
воќеъ шудан.
ПАЁПАЙЇ ‫ ﭘﻴﺎﭘﻴﻲ‬1. пайдарпайї, пайњамї,
пасињамдигарї. 2. муттасилї, њамешагї.
ПАЖ ‫ ﭘﮋ‬кит. 1. замини ноњамвор. 2. кўтал,
теѓаи кўњ.
ПАЖАН ‫ ﭘﮋن‬кит. заѓан; парандаи гуштхўр,
ѓалевољ.
 – 55 –
ПАЖАНД ‫ ﭘﮋﻧﺪ‬кит., књн. 1. гиёњи худрўй ва
хушбўи хўрданбоб. 2. њанзал.
ПАЖВИН ‫ ﭘﮋوﻳﻦ‬кит. чиркин, ифлос.
ПАЖВОК ‫ ﭘﮋواك‬кит. акси садо; овози такрор.
ПАЖМОН ‫ﭘﮋﻣﺎن‬ кит. ѓамгин, андўњгин, аф-
сурда.
ПАЖМОНЇ ‫ ﭘﮋﻣﺎﻧﻲ‬кит. ѓамгинї, андўњгинї,
афсурдагї.
ПАЖМОНЊОЛ ‫ ﭘﮋﻣﺎنﺣﺎل‬кит. афсурдањол, хо-
тирпарешон.
ПАЖМУРДА ‫ ﭘﮋﻣﺮده‬1. сифати феълии замони
гузашта аз пажмур(и)дан. 2. рўй ба хушкї
оварда, афсурдашуда, хазоншуда, бетаро-
ват (дар бораи наботот): гули пажмурда. 3.
маљ. маъюс, ѓамгин, андўњгин, хаста; паж-
мурда гардидан (шудан) а) маљ. ѓамгин шу-
дан; б) афсурдан, тароват ва равнаќи худро
аз даст додан, хушк шудан; пажмурда кар-
дан а) бетароват сохтан, хушк кардан; б)
маљ. беќуввату суст гардонидан; в) маљ.
ѓамгину озурда кардан
ПАЖМУРДАГЇ ‫ ﭘﮋﻣﺮدﮔﻲ‬1. сифати феълии за-
мони гузашта аз пажмурдан. 2. бетароватї,
беобутобї; афсурдагї. 3. маљ. андўњгинї,
ѓамгинї.
ПАЖМУРДАДИЛ ‫ ﭘﮋﻣﺮدهدل‬афсурдадил, ши-
кастадил, ѓамзада.
ПАЖМУРДАН ‫ ﭘﮋﻣﺮدن‬1. беобутоб шудан, бе-
тароват шудан, афсурдан, рўй ба хушкшавї
овардан, хазон шудан. 2. маљ. афсурда шу-
дан, озурда шудан, хаста ва малул шудан,
ѓамгин шудан.
ПАЖМУРДАНЇ ‫ ﭘﮋﻣﺮدﻧﻲ‬хазоншуданї, он чи ё
он ки њамеша шодобу шукуфон намемонад.
ПАЖМУРДАРЎЙ ‫ ﭘﮋﻣﺮدهروي‬он ки рўяш ожанг
дорад (аз ѓам ё аз синну сол), пир.
ПАЖМУРДАРЎЊ ‫ ﭘﮋﻣﺮدهروح‬шикастарўњ,
афтодарўњ, дилмонда; ноумед.
ПАЖМУРДАЊОЛ ‫ﭘﮋﻣﺮدهﺣﺎل‬ афсурдањол,
ѓамгин, малўл, ошуфтањол.
ПАЖМУРИДА ‫ ﭘﮋﻣﺮﻳﺪه‬кит. пажмурда.
ПАЖОВАНД ‫ ﭘﮋاوﻧﺪ‬књн. чўбе, ки дар паси дар
барои мањкам кардани он кўндаланг аз
њалќа гузаронида мешавад; ѓалаќа.
ПАЖОГИН//ПАЖОГАН ‫ﭘﮋاﮔﻦ‬ кит. чиркин,
ПАЖ
палид, олуда.
ПАЖУЛ ‫ ﭘﮋول‬шитолинг, буљулаки пой.
ПАЖЎЛИДА ‫ ﭘﮋوﻟﻴﺪه‬1. сифати феълии замони
гузашта аз пажўлидан; ошуфта,
парешонњол; рангзард. 2. парешон, бетар-
тиб (мас., мўй).
ПАЖЎЛИДАН ‫ ﭘﮋوﻟﻴﺪن‬1. пажмурда шудан,
пажмурда кардан. 2. маљ. парешон шудан,
ошуфта шудан. 3. маљ. бетартиб шудан, ти-
ту пит шудан.
ПАЖЎЛОН(И)ДАН ‫ﭘﮋوﻻﻧﻴﺪن‬//‫ ﭘﮋوﻻﻧﺪن‬тарзи
бавоситаи пажўлидан; парешон кардан,
ошуфтан.
пажўњ ‫ ﭘﮋوه‬1. асоси замони њозира аз пажўњи-
дан. 2. љузъи пасини баъзе калимањои мурак-
каб ба маънои пажўњанда ва љўянда: дониш-
пажўњ, динпажўњ.
ПАЖЎЊАНДА ‫ ﭘﮋوﻫﻨﺪه‬1. сифати феълии замо-
ни њозира аз пажўњидан. 2. љустуљўкунанда,
љўянда. 3. муњаќќиќ, тањќиќгар.
ПАЖЎЊАНДАГЇ ‫ ﭘﮋوﻫﻨﺪﮔﻲ‬1. љўяндагї. 2.
муњаќќиќї, тањќиќгарї.
ПАЖЎЊИДА ‫ ﭘﮋوﻫﻴﺪه‬1. сифати феълии замони
гузашта аз пажўњидан. 2. хирадманд, оќил,
доно.
ПАЖЎЊИДАН ‫ ﭘﮋوﻫﻴﺪن‬1. љустуљў кардан, љўё
шудан; пурсида фањмидан, бозљўй. 2.
тањќиќ кардан, баррасї кардан.
ПАЖЎЊИШ ‫ ﭘﮋوﻫﺶ‬1. љустуљў, кофтуков. 2.
омўзиш, тањќиќ; пажўњиш кардан тањќиќ
кардан; тадќиќот бурдан. 3. кит. бозпурсї,
дархост. 4. кит. ѓамхорї, парасторї.
ПАЖЎЊИШГАР ‫ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ‬1. љустуљўкунанда,
кобанда. 2. омўзанда, муњаќќиќ, тањќиќгар,
олим.
ПАЖЎЊИШГОЊ ‫ ﭘﮋوﻫﺸﻜﺎه‬муассисаи илмию
тањќиќотї, институт.
ПАЖЎЊИШЇ ‫ ﭘﮋوﻫﺸﻲ‬марбут ва мансуб ба
пажўњиш; муассисаи пажўњишї муассисаи
тадќиќотї.
ПАЖЎЊИШКАДА ‫ ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه‬нав. созмон ё му-
ассисаи вобаста ба пажўњишгоњ, ки бахше
аз пажўњишгоњи илмї дар он љо сурат ме-
гирад.
ПАЖЎЊИШКОР ‫ ﭘﮋوﻫﺸﻜﺎر‬ниг. пажўњишгар.
ПАЖ – 56 –
ПАЖЎЊИШНОМА ‫ ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪ‬нав. навишта ё
китоби илмие, ки натиљаи кори илмиву
тањќиќотї доир ба мавзўе дар як бахши
илм мебошад.
паз ‫ ﭘﺰ‬1. асоси замони њозира аз пухтан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
пазанда, тайёркунанда; нонпаз, ошпаз ва ѓ.;
пухту паз хўрок тайёр кардан, таом пухтан.
ПАЗАНДА ‫ ﭘﺰﻧﺪه‬1. он ки чизеро мепазанд, па-
зандаи хўрок, ошпаз. 2. хўрокпази моњир,
ањли њунари пазандагї; гандум њама љо, па-
занда љо-љо (маќ.).
ПАЗАНДАГЇ ‫ ﭘﺰﻧﺪﮔﻲ‬1. хўрок пухтан, њунари
хўрокпазї. 2. касби пазандагї.
ПАЗИДАН ‫ ﭘﺰﻳﺪن‬ниг. пухтан.
пазир ‫ ﭘﺬﻳﺮ‬1. асоси замони њозира аз пазируф-
тан. 2. дар љузъи пасини калимањои мураккаб
ба маънои ќабулкунанда, пазиранда ва
маќбулу писандида: имконпазир, ислоњ-
пазир, дилпазир ва ѓ.
ПАЗИРА ‫ ﭘﺬﻳﺮه‬1. кит. истиќбол, пешвоз (-и
касе); пазира кардан пешвоз гирифтан; па-
зира шудан а) истиќбол намудан, пешвоз
гирифтан; б) рў ба рў гаштан барои
муќобила; муќобил шудан; в) моил шудан;
г) пазируфтан; ѓ) ба итоат даромадан. 2.
ќабул кардан, маќбул донистан, мувофиќ
шумурдан.
ПАЗИРАНДА ‫ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه‬1. ќабулкунанда, истиќ-
болкунанда, (мас., мењмонро). 2. мувофиќ
(бо чизе).
ПАЗИРИШ ‫ﭘﺬﻳﺮش‬ ќабул, пазируфтан, истиќ-
бол.
ПАЗИРО ‫ ﭘﺬﻳﺮا‬1. ниг. пазиранда. 2. пешра-
ванда; суханшунаванда; фармонбардор;
ќабулкунанда.
ПАЗИРОЇ ‫ ﭘﺬﻳﺮاﺋﻲ‬ќабул, истиќбол, бо
эњтиром пешвоз гирифтан; пазирої кардан
(намудан) пазируфтан, ќабул кардан,
мењмондорї кардан.
пазируфт ‫ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‬1. асоси замони гузаштаи феъл
аз пазируфтан; мувофиќа, муоњида. 2. кит.
ањд, ўњдадорї.
ПАЗИРУФТА ‫ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬1. ќабулшуда, ќабул-
гардида. 2. ба зимма гирифташуда, ба ўњда
гирифташуда, ањдшуда; пазируфта шудан
ќабул гардидан, иљобат ёфтан.
ПАЗИРУФТАН ‫ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ‬1. ќабул кардан, ги-
рифтан. 2. ба худ ќабул кардан, маќбул
доштан (матлаберо, насињатеро, суханеро).
3. истиќбол кардан, эњтиром (-и мењмон)-ро
ба љо овадан. 4. љоиз, шумурдан, писанди-
дан. 5. кит. ањд кардан, ўњдадор шудан;
анљом пазируфтан ба охир расидан, анљом
ёфтан.
ПАЗИРУФТАНЇ ‫ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ‬ќобили ќабул, ќабул
карданї, лоиќи ќабул.
ПАЗИРУФТГОРЇ ‫ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﮕﺎري‬кит. 1. ќабул
кардан, таќаббул; пазируфтгорї кардан
ќабул кардан, пазирої кардан. 2. ба ўњда
гирифтан, ба кафолат гирифтан.
ПАЗИРУФТОР ‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﺎر‬ кит. зомин, кафил,
мутасаддї.
ПАЗИРУФТОРЇ ‫ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﺎري‬пешвозгирї, ќабул
кардан; пазируфторї кардан а) пешвоз ги-
рифтан, ќабул кардан, б) мењмондорї кар-
дан.
ПАЗИШ ‫ ﭘﺰش‬1. пухтан (мас., хўрокро). 2. тех.
пухтан (мас., хиштро).
ПАЗМОН ‫ ﭘﺰﻣﺎن‬1. ёди касе ё чизе кардан, дар
ёди касе ё чизе шудан, сахт дар орзуи дида-
ни касе ё чизе. 2. мунтазири чизе, касе, та-
лабгори касе, чизе; пазмон будан дар ёди
касе, чизе будан; дар интизори (талаби) чи-
зе будан; пазмон гаштан (шудан) ёд кардан
(касеро, чизеро), њаваси дидани касе ё чизе-
ро кардан.
ПАЗМОНЇ ‫ ﭘﺰﻣﺎﻧﻲ‬ниг. пазмоншуда.
ПАЗМОНШУДА ‫ ﭘﺰﻣﺎﻧﺸﺪه‬дар ёди касе беќарор
шуда, дар талаби дидани касе, чизе буда.
ПАЗО ‫ ﭘﺰا‬кит. он чи зуд дар њарорати кам
пухта шавад.
ПАЗОН ‫ ﭘﺰان‬1. аз масдари пухтан ва пазондан;
дар њоли пухтан. 2. љузъи пасини баъзе
калимањои мураккаб ба маънои расидан ва
пухтани чизе дар замони муайян ва ё дар
маросими хос: ангурпазон, тутпазон, шири-
нипазон.
ПАЗОНАНДА ‫ ﭘﺰاﻧﻨﺪه‬шакли бавоситаи пазонда
он чи ба пухтагї мерасонад, ба ќивом ра-
сонанда.
ПАЗОН(И)ДАН ‫ﭘﺰاﻧﻴﺪن‬//‫ ﭘﺰاﻧﺪن‬1. шакли бавоси-
таи феъли пухтан. 2. пухта тайёр кунони-
дан (ба воситаи касе); хўрок пазондан. 3.
тайёр кардан, омода сохтан; ёд додан; обу-
 – 57 –
тоб додан. 4. омода кардан, њал кардан: па-
зондани кор.
ПАЙ I ‫ ﭘﻲ‬биол. раг, ришта дар бадани инсон
ва њайвонот; рагу пай ришта ва бофтањои
бадан.
ПАЙ II ‫ ﭘﻲ‬1. шакли дигари пой; некпай,
њуљистапай. 2. наќш, асар, из, нишон, изи
пой ё ягон чизи дигар. 3. кит. бун,
тањкурсї. 4. маљ. ќасд, азм, ирода; пайи љон
будан дар ќасди љон будан. 5. пас, дунбол;
аз пайи... аз паси... аз дунболи...; пайи њам
а) паси њамдигар, аз дунболи якдигар; б)
муттасил, канданашуд; пай дар пай паси
њам; муттасил; аз пайи касе, чизе афтодан
касеро, чизеро таъќиб кардан; аз пайи кори
худ шудан ба кори худ машѓул шудан, аз
дунболи (аќиби) кори худ рафтан; аз пайи
чизе рафтан (шудан) барои ба даст даро-
вардани чизе ё иљрои коре рафтан; дар пайи
касе афтодан а) аз пайи касе рафтан, ба касе
пайравї кардан; б) таъќиб кардан (мас.,
дуздро); дар пайи чизе рафтан барои коре
(чизе) талаф (ќурбон) шудан; пайи касе (чи-
зе) канда шудан ќатъ шудани рафтуои касе
(чизе); барњам хўрдани чизе; пайи коре шу-
дан барои иљрои коре кўшиш кардан; дун-
боли коре рафтан; пай афкандан бино кар-
дан, бунёд намудан; пай бурдан донистан,
воќиф шудан, огоњ гаштан, сарфањм раф-
тан; пай гирифта рафтан изи (наќши) чизе-
ро таъќиб карда рафтан; пай гум кардан а)
гум кардани асари (наќши) пои касеро, ни-
шони чизи љустаниро гум кардан; б) наќши
пайи худро нест кардан; дар пайи чизе гаш-
тан аз пайи чизе шудан; дар суроѓи чизе бу-
дан; на пай њасту на Њайдар даракаш нест,
тамоман нопадид.
ПАЙ III ‫ ﭘﻲ‬бор, карат, навбат, дафъа.
ПАЙАФКАН ‫ ﭘﻲاﻓﻜﻦ‬кит. он ки бар бино на-
мудани чизе ќадами нахустин мегузорад;
асосгузор.
ПАЙАФКАНЇ ‫ ﭘﻲاﻓﻜﻨﻲ‬1. пайафкандан. 2.
асосгузорї, омодагї, тайёрї, тањкурсї гу-
зоштан.
ПАЙБАРЇ ‫ ﭘﻲﺑﺮي‬пай бурдан, донистан; ха-
бардор шудан; њис кардан.
пайванд ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬асоси замони њозира аз пайвастан.
ПАЙВАНД ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬1. њамбаст, пайваст, иттисол,
васл, пайвастагї. 2. алоќа, муносибат; пай-
ванд буридан а) тарки муносибат (алоќа)
кардан; б) аз хешу табор даст кашидан. 3.
хешу табор, наздик; хешу пайвандон. 4.
ПАЙ
биол. пайванд (соќаи гул, навдаи дарахт ва
ѓ.) бо маќсади ба вуљуд омадани навъи
бењтар (пайванд усулњои гуногун дорад: бар-
гпайванд, исканапайванд, найчапайванд,
муѓљапайванд ва ѓ). 5. биол. банд, буѓум;
пайванди даст буѓуми даст, банди даст. 6.
тиб. як узв ё бофтаи бадани инсонро ба узв
ё бофтаи дигараш иваз намудан, транс-
плантатсия; пайванд кардан а) пайвастан,
часпондан (чизеро ба чизе); кафшер кардан,
алоќаманд намудан; б) узви гиёњеро ба ди-
гаре пайваста кардан; в) ба њам хешу табор
кунондан; г) тиб. трансплантатсия кардан.
ПАЙВАНДАК ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪك‬збш. њиссаи номуста-
ќили нутќ, ки аъзои љумларо ба њам мепай-
вандад.
ПАЙВАНДАКДОР ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪكدار‬збш. дорои пай-
вандак, љумлае, ки бо пайвандак омадааст:
љумлаи мараккаби пайвасти пайвандакдор.
ПАЙВАНДГАР ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﮔﺮ‬1. васлгар, кафшергар.
2. он ки бо пайванд кардани растанињо
машѓул аст.
ПАЙВАНДГАРЇ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﮔﺮي‬1. васлгарї, каф-
шергарї. 2. машѓул ба пайванд кардани
растанињо ва дарахтон.
ПАЙВАНДГАЊ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﮔﻪ‬ниг. пайвандгоњ.
ПАЙВАНДГОЊ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﮔﺎه‬1. љои пайванд шудан,
љои пайваст шудан, љои иттисол; љои васл
шудан. 2. биол. буѓум, банд.
ПАЙВАНДДОР ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪدار‬1. он чи љои пайванд
дорад. 2. хешу табордор.
ПАЙВАНДИШ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪش‬кит. пайвастагї, пай-
ванд, иттисол.
ПАЙВАНДЇ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪي‬1. пайвандшуда, васл-
шуда, кафшершуда. 2. дарахт ё буттаи пай-
вандшуда: зардолуи пайвандї. 3. муноси-
бат, робита: хешию пайвандї. 4. тиб.
трансплантатсияшуда.
ПАЙВАНДКОРЇ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﻛﺎري‬ниг. пайванд 4.
ПАЙВАНДКУНАК ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﻛﻨﻚ‬тех. васлак,
пайвандгар, асбоби васлкунак.
ПАЙВАНДКУНАНДА ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз пайванд кардан. 2.
пайвасткунанда, васлкунанда: бофтаи пай-
вандкунанда. 3. збш. аъзои љумларо ба њам
пайвасткунанда: калимаи пайвандкунанда.
ПАЙВАНДКУНЇ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻛﻨﻲ‬ пайванд кардан,
ПАЙ
ба њам пайваст кардан, васлкунї.
ПАЙВАНДНОПАЗИР ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬пайвандно-
шуданї, васлнашаванда, васлнопазир.
ПАЙВАНДХЎРДА ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﺧﻮرده‬1. пайвандшуда,
васлшуда; кафшершуда. 2. дарахт ё буттаи
пайвандї.
ПАЙВАНДШАВАНДА ‫ﭘﻴﻮﻧﺪﺷﻮﻧﺪه‬ васл-
шаванда, кафшершаванда.
ПАЙВАНДШАВАНДАГЇ ‫ ﭘﻴﻮﻧﺪﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬васлша-
вандагї.
пайваст ‫ ﭘﻴﻮﺳﺖ‬асоси замони гузашта аз пайва-
стан.
ПАЙВАСТ ‫ ﭘﻴﻮﺳﺖ‬1. пайвандшуда, иттисол-
ёфта, басташуда (бо њам); пайваст будан а)
васл будан, пайванд будан; алоќаманд бу-
дан; б) робита доштан, наздик будан; пай-
васт кардан пайванд кардан, њамроњ кар-
дан; пайваст шудан а) васл шудан, пайванд
гаштан, њамроњ шудан; б) алоќаманд гар-
дидан. 2. збш. навъи алоќа: алоќаи пайваст.
3. хим. пайваста; пайвастњои химиявї
моддањои мураккабе, ки аз таркибњои гу-
ногуни ба таври химиявї пайвастшуда тар-
киб ёфтаанд.
ПАЙВАСТА ‫ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬1. сифати феълии замони
гузашта аз пайвастан. 2. ба њам васлшуда,
муттасил, ба њам алоќаманд; абрў(вон)-и
пайваста абрўе, ки миёнаш бо њам васл шу-
дааст. 3. њамеша, доимо, мудом. 4. пайи
њам; дам ба дам; бо њам пайваста бо њам
пайванд; бо њам алоќаманд; пайваста будан
пайванд будан, иттисол доштан. 5. хим.,
ниг. пайваст 3: пайвастањои органикї.
ПАЙВАСТААБРЎ ‫ ﺗﻴﻮﺳﺘﻪاﺑﺮو‬он ки абрўвонаш
бо њам пайванд аст, ќошпайванд, абрўњои
бо њам пайванд.
ПАЙВАСТАГЇ ‫ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ‬1. сифати феълии за-
мони гузашта аз пайвастан. 2. алоќа, роби-
та; иттифоќ, иттињод: пайвастагї доштан. 3.
њамешагї, доимї.
ПАЙВАСТАГОН ‫ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﺎن‬љ. пайваста; гузаш-
тагон; ◊ хешону пайвастагон наздикон, хе-
шу таборњо.
ПАЙВАСТАН ‫ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬1. пайваст кардан, мутта-
сил намудан, ба њам бастан, бо њам вобаста
кардан. 2. пайваст шудан, иттисол ёфтан. 3.
њамроњ шудан, якљоя гаштан. 4. муттањид
шудан, иттифоќ кардан. 5. вобаста кардан,
мутааллиќ намудан; ба вуќўъ пайвастан
– 58 –
воќеъ шудан, ба вуљуд омадан; рўй додан; ◊
ба рањмати эзидї пайвастан, ба љавори
рањмати њаќ пайвастан мурдан, вафот кар-
дан.
ПАЙВАСТКУНАНДА ‫ ﭘﻴﻮﺳﺖﻛﻨﻨﺪه‬1. ниг. пай-
вандкунанда. 2. збш. пайвасткунанда; пай-
вандаки пайвасткунанда.
ПАЙВАСТКУНЇ ‫ ﭘﻴﻮﺳﺖﻛﻨﻲ‬чизеро ба њам
пайваст кардан, пайванд кардан, васл кар-
дан.
ПАЙВАСТОР ‫ ﭘﻴﻮﺳﺘﺎر‬кит. бо њам пайванди
зич дошта, пайвасти људонопазир.
ПАЙВАСТШАВАНДА ‫ ﭘﻴﻮﺳﺖﺷﻮﻧﺪه‬пайванд-
шаванда, васлшаванда, кафшершаванда.
ПАЙВАСТШАВЇ ‫ ﭘﻴﻮﺳﺖﺷﻮي‬пайвастан, пай-
васт шудан, пайванд шудан, иттисол.
ПАЙГАРД ‫ ﭘﻴﮕﺮد‬1. нав. таъќиб, љустор, кофту-
ков. 2. лањљ. аз роњи омада ба аќиб рафтан,
баргаштан ба роњи омад; пайгард рафтан ба
роњи омада аќиб гаштан, ба роњи омада
гашта рафтан.
ПАЙГИР ‫ ﭘﻴﮕﻴﺮ‬1. таъќибкунанда, дунболги-
ранда: саги пайгир. 2. пайи чизеро гирифта
раванда. 3. пайшинос. 4. љустуљўкунанда,
кофтуковкунанда.
ПАЙГИРЇ ‫ ﭘﻴﮕﻴﺮي‬пай гирифтан, барои
фањмидани чизе ва донистани воќеае аз па-
си он шудан; дунболаи чизе рафтан.
ПАЙГИРОНА ‫ ﭘﻴﮕﻴﺮاﻧﻪ‬1. доимї, бардавом,
бетаъхир: кўшишњои пайгиронаи њукумат.
2. пофишорона, якравона.
ПАЙГОР ‫ ﭘﻴﮕﺎر‬1. пай мондан, гузоштани изи
чизе 2. пайрав, пайравї.
ПАЙГУМ ‫ ﭘﻴﮕﻢ‬бенишон, бедаракшуда; пайгум
шудан (гардидан, задан) бедарак гум шудан,
бенишон ѓайб задан.
ПАЙГУМКАРДА ‫ ﭘﻲﮔﻢﻛﺮده‬1. он ки изи пойи
касе ё чизе гум кардааст: сайёди пайгумкар-
да. 2. роњгумзада; пешпохўрда.
ПАЙГУМКУНЇ ‫ ﭘﻲﮔﻤﻜﻨﻲ‬1. асари пойи худро
пўшонидан, изи худро нест кардан. 2. маљ.
ба ѓалат андохтан, касеро ба иштибоњ мо-
нондан. 3. нишони пои касеро наёфтан.
ПАЙГУСАСТА ‫ ﭘﻲﮔﺴﺴﺘﻪ‬кит. суст, алоќа-
канда, барканда.
 – 59 –
ПАЙГУФТОР ‫ ﭘﻲﮔﻔﺘﺎر‬он чи дар охири китоб ё
маќола менависанд, охирсухан.
ПАЙЃАВЇ ‫ ﭘﻴﻐﻮي‬кит. 1. мансуб ба паѓу. 2. яке
аз намудњои хати њиндї.
ПАЙЃАЛАТ ‫ ﭘﻲﻏﻠﻂ‬1. гумроњї, ба роњи хато
афтодан. 2. фиреб, макр, найранг; пайѓалат
задан фиреб додан, гапѓалат задан.
ПАЙЃАМБАР ‫ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ‬фиристодаи Худо, ки ам-
ри ўро ба бандагонаш мерасонад, расул,
набї; паёмбар.
ПАЙЃАМБАРЗОДА ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮزاده‬ аз насл ва зоти
пайѓамбар.
ПАЙЃАМБАРЇ ‫ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي‬амали пайѓамбар; ри-
солат, нубувват, паёмбарї.
ПАЙЃАМБАРОНА ‫ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻧﻪ‬1. мисли пайѓам-
бар, пайѓамбарвор. 2. мансуб ба пайѓамбар;
суханони пайѓамбарона суханони муайян-
кунандаи пешомадњо, пешгўињои дуруст
дар бораи оянда.
ПАЙЃОЛА ‫ﭘﻴﻐﺎﻟﻪ‬ кит. пиёлаи шароб, ќадањи
май.
ПАЙЃОМ ‫ ﭘﻴﻐﺎم‬1. хабари хуш, мужда, башо-
рат; хабар; паём. 2. салом; мактуб; пайѓом
бурдан (фиристодан) хабар расонидан, ба-
шорат бурдан; пайѓом додан хабар расони-
дан, башорат додан; пайѓом омадан хабар
расидан.
ПАЙЃОМБАР ‫ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ‬1. пайѓомбаранда, ха-
барбаранда, паёмбар. 2. ниг. пайѓамбар.
ПАЙЃОМБАРЇ ‫ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮي‬1. амали пайѓомбар,
номарасонї. 2. пайѓамбарї; паёмбарї, ри-
солат.
ПАЙЃОМГУЗОР ‫ ﭘﻴﻐﺎﻣﮕﺰار‬кит. он ки
пайѓомро мерасонад, фиристода, расул,
номарасон.
ПАЙЃОМГУЗОРЇ ‫ ﭘﻴﻐﺎﻣﮕﺰاري‬амал ва кори
пайѓомгузор, номарасонї, паёмрасонї,
расулї.
ПАЙЃОМДЕЊ ‫ ﭘﻴﻐﺎﻣﺪه‬ниг. пайѓомрасон.
ПАЙЃОМОВАР ‫ ﭘﻴﻐﺎمآور‬паёмовар, хабарра-
сон, номарасон, расул.
ПАЙЃОМРАСОН ‫ ﭘﻴﻐﺎﻣﺮﺳﺎن‬расонандаи
пайѓом, хабароваранда; хабардињанда,
пайѓомдењ.
ПАЙЃОМРАСОНЇ ‫ﭘﻴﻐﺎﻣﺮﺳﺎﻧﻲ‬ пайѓом овар-
ПАЙ
дан, хабар расондан, дарак додан аз чизе.
ПАЙЃОРА ‫ ﭘﻴﻐﺎره‬кит. сарзаниш, байѓора;
пайѓора задан сарзаниш кардан.
ПАЙЃУ ‫ ﭘﻴﻐﻮ‬1. кит. номи парандаи шикорї аз
љинси боша. 2. номи мулке дар Њиндустон;
подшоњи ин сарзамин. 3. яке аз намудњои
хати њиндї.
ПАЙЃУНАЖОД ‫ ﭘﻴﻐﻮﻧﮋاد‬кит. аз насли
подшоњони Пайѓу, ки подшоњи мулк ва но-
ми сулолаи подшоњї дар ин сарзамини
Њинд.
ПАЙЃЎЛА ‫ ﭘﻴﻐﻮﻟﻪ‬кит., ниг. байѓўла; ◊ (ин)
пайѓўлаи танг дунё; аз пайѓўлаи фаќр рахт
кашидан вафот ёфтан, мурдан.
ПАЙЃЎЛАНИШИН ‫ﭘﻴﻐﻮﻟﻪﻧﺸﻴﻦ‬ ниг. байѓў-
ланишин.
ПАЙДАРПАЙ ‫ ﭘﻲدرﭘﻰ‬пайи њам, паси њам; мут-
тасил, давомнок; боронњои пайдарпай.
ПАЙДАРПАЙЇ ‫ ﭘﻲدرﭘﺌﻲ‬аз пайи њам будан,
паси њам будан, муттасилї, давомнокї: ри-
ёз. пайдарпайии ададї, пайдарпайии беохир,
пайдарпайии камшаванда.
ПАЙДАРЊАМ ‫ ﭘﻲدرﻫﻢ‬ниг. пайдарпай.
ПАЙДАРЊАМЇ ‫ ﭘﻲدرﻫﻤﻲ‬ниг. пайдарпайї.
ПАЙДО ‫ ﭘﻴﺪا‬1. ошкор, њувайдо, возењ; муќоб.
пўшида, нињон. 2. зоњир, намудор, намоён.
3. мављуд, вуљуддошта; пайдо гардидан
(шудан) а) намудор шудан, намоён гадидан;
б) ба вуљуд омадан, зоњир шудан; пайдо
кардан а) ёфтан; б) муњайё намудан, омода
кардан; в) зоњир кадан; вусъат пайдо кардан
васеъ шудан, пањн шудан; мењр пайдо кар-
дан дил бастан.
ПАЙДОВАР ‫ ﭘﻴﺪاور‬мављуд, вуљуддошта.
ПАЙДОИШ ‫ ﭘﻴﺪاﻳﺶ‬пайдо шудан, ба вуљуд
омадан, зоњир шудан.
ПАЙДОШАВАНДА ‫ ﭘﻴﺪاﺷﻮﻧﺪه‬он чизе, ки пай-
до хоњад шуд, бавуљудоянда.
ПАЙДОШАВЇ ‫ ﭘﻴﺪاﺷﻮي‬ниг. пайдоиш.
ПАЙЗАДА ‫ﭘﻴﺰده‬ паяш бурида (бемории аспу
хар).
ПАЙК ‫ ﭘﻴﻚ‬1. кит. ќосид, хабаррасон, нома-
расон, он ки хабарбару хабарбиёр аст. 2.
хабар, паём; ◊ пайки аљал марг.
ПАЙ – 60 –
ПАЙКАНДА ‫ ﭘﻴﻜﻨﺪه‬тањќ. гумшуда, бедарак- ПАЙКОНЗАН ‫ ﭘﻴﻜﺎنزن‬кит. тирзан, тирандоз.
шуда; гумроњ.
ПАЙКОНЇ ‫ ﭘﻴﻜﺎﻧﻲ‬1. кит., мансуб ба пайкон. 2.
ПАЙКАР ‫ ﭘﻴﻜﺮ‬1. тан, бадан, љасад. 2. њайкал, яке аз хусусиятњои сангњои ќиматбањои
муљассама. 3. кит., маљ. мўњра, донаи лаъл ва фирўза.
шатранљ.
ПАЙКОННИШОН ‫ ﭘﻴﻜﺎنﻧﺸﺎن‬кит. тире, ки ба
ПАЙКАРА ‫ ﭘﻴﻜﺮه‬ниг. пайкар 2 . он пайкон шинонда шудааст.
ПАЙКАРАСОЗ ‫ ﭘﻴﻜﺮهﺳﺎز‬ниг. пайкартарош. ПАЙКОНСОЗ ‫ ﭘﻴﻜﺎنﺳﺎز‬ниг. пайконгар.
ПАЙКАРАСОЗЇ ‫ﭘﻴﻜﺮهﺳﺎزي‬ ниг. пайкар- ПАЙКОНХЎРДА ‫ ﭘﻴﻜﺎنﺧﻮرده‬кит. тирхўрда,
тарошї. касе, ки ба вай тир расидааст.
ПАЙКАРБУЗУРГ ‫ ﭘﻴﻜﺮﺑﺰرگ‬1. бузургљусса, ПАЙКОР‫ ﭘﻴﻜﺎر‬кит. љанг, њарб, муњориба му-
ќавињайкал. 2. пањлавон, бањодур. бориза; пайкор кардан а) мубориза наму-
дан, љангидан; б) маљ. бањсу мунозира кар-
ПАЙКАРДА ‫ ﭘﻲﻛﺮده‬пайдошта; асар, осор, дан; ба пайкор шудан ба мубориза дарома-
наќш, нишона. дан, љанг сар кардан.
ПАЙКАРНИГОР ‫ ﭘﻴﻜﺮﻧﮕﺎر‬он ки муљассама ва ПАЙКОРГАР‫ ﭘﻴﻜﺎرﮔﺮ‬ниг. пайкорљўй 2.
тасвирњои пайкаронро мекашад, наќќош,
суратгар. ПАЙКОРГАЊ ‫ ﭘﻴﻜﺎرﮔﻪ‬ниг. пайкоргоњ.
ПАЙКАРОРО(Й) ‫ﭘﻴﻜﺮآراي‬//‫ ﭘﻴﻜﺮآرا‬1. он чи ПАЙКОРГОЊ ‫ ﭘﻴﻜﺎرﮔﺎه‬майдони љанг, майдони
боиси ороиши намуди зоњирї ва берунии њарб, љанггоњ.
касе ё чизе шавад. 2. маљ. зебо, ороста.
ПАЙКОРПАРАСТ ‫ ﭘﻴﻜﺎرﭘﺮﺳﺖ‬љангљў, љанг-
ПАЙКАРОРОЇ ‫ ﭘﻴﻜﺮآراﺋﻲ‬зебосозї, зебо кар- талаб, њарбљўї, пархошљўї.
дан, ороишгарї, зебу зиннат додан, оро-
стани намуди берунї. ПАЙКОРСОЗ ‫ ﭘﻴﻜﺎرﺳﺎز‬љангљўй, пархошталаб,
љангсоз.
ПАЙКАРСОЗ ‫ﭘﻴﻜﺮﺳﺎز‬ њайкалтарош, муљасса-
масоз. ПАЙКОРЉЎ(Й) (‫ ﭘﻴﻜﺎرﺟﻮ)ي‬1. љангхоњ, љангљў.
2. љанговар, мубориз.
ПАЙКАРСОЗЇ ‫ﭘﻴﻜﺮﺳﺎزي‬ њайкалтарошї, му-
љассамасозї. ПАЙМО ‫ ﭘﻴﻤﺎ‬1. паймоянда, тайи масофа-
кунанда. 2. љузъи пасини калимањои мурак-
ПАЙКАРТАРОШ ‫ﭘﻴﻜﺮﺗﺮاش‬ муљассамасоз, каб ба маънои паймудан, тай кардан:
њайкалтарош. бањрпаймо, њавопаймо.
ПАЙКАРТАРОШЇ ‫ﭘﻴﻜﺮﺗﺮاﺷﻲ‬ муљассамасозї, ПАЙМОИШ ‫ ﭘﻴﻤﺎﻳﺶ‬1. паймудан, масофа тай
њайкалтарошї. кардан. 2. андоза гирифтан, чен кардан.
ПАЙКОВЇ ‫ ﭘﻲﻛﺎوي‬пай кофтан, из ва асари ПАЙМОН ‫ ﭘﻴﻤﺎن‬1. ањд, шарт, ќавлу ќарор. 2.
чизеро љустан, пайљўї. ќарордод, шартнома, муоњида; ањду паймон
ќавлу ќарор, шарту ањд; паймон бастан а)
ПАЙКОЛ ‫ﭘﻴﻜﺎل‬ лањљ. ќитъаи замин, замини ањд кардан, ќавл додан; б) муоњида наму-
корам. дан, шартнома бастан; паймон вайрон кар-
дан ниг. паймон шикастан; паймон кардан
ПАЙКОН ‫ ﭘﻴﻜﺎن‬1. нўги тези найза ва тир, си- ниг. паймон бастан; паймон шикастан аз ањд
нон. 2. найза, тир. 3. маљ. мижгони мањбуба. рўй тофтан, аз ќавли худ гаштан; ба паймон
вафо намудан паймон иљро кардан, ба
ПАЙКОНА ‫ﭘﻴﻜﺎﻧﻪ‬ нўги пайкон, ќисмати тези ќавлу ањди худ содиќ будан. 3. с. муоњида;
пайкон. санади њуќуќии байналмилалї; паймони
оташбас имзо намудан сулњ бастан, оштї
ПАЙКОНАСУМ ‫ ﭘﻴﻜﺎﻧﻪﺳﻢ‬њайвоне, ки сумаш намудан.
монанди пайкон тез бошад.
ПАЙМОНА ‫ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ‬1. зарфи шаробхўрї, ќадањ,
ПАЙКОНГАР ‫ ﭘﻴﻜﺎنﮔﺮ‬кит. тирсоз, хадангсоз. пиёлаи майнўшї. 2. шароб, май. 3. зарфи
 – 61 –
андозагирии љисмњои моеъ ва ѓалла; пур
шудани паймонаи чизе маљ. ба нињояти худ
расидани чизе.
ПАЙМОНАГУСОР ‫ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪﮔﺴﺎر‬кит. паймон-
акаш, шаробхўр; шаробдўст.
ПАЙМОНАКАШ ‫ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪﻛﺶ‬ниг. паймонагусор.
ПАЙМОНАКАШЇ ‫ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪﻛﺸﻲ‬паймонагусорї,
шаробхўрї, майкашї, ќадањрезї.
ПАЙМОНАНЎШ ‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻪﻧﻮش‬ маљ. паймонакаш,
ќадањкаш.
ПАЙМОНАШИКАН ‫ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪﺷﻜﻦ‬1. он ки зарфи
шаробро мешиканад, ќадањшикан. 2. маљ.
он ки муќобили шаробнўшист.
ПАЙМОНГУСИЛ ‫ﭘﻴﻤﺎنﮔﺴﻞ‬ ниг. паймон-
шикан.
ПАЙМОНДЕЊ ‫ ﭘﻴﻤﺎنده‬он ки ќавл медињад;
ањдкунанда, ќавлдињанда.
ПАЙМОНДОР ‫ ﭘﻴﻤﺎندار‬он ки ба ќавли додааш
вафо мекунад; бовафо.
ПАЙМОНДОРЇ ‫ ﭘﻴﻤﺎنداري‬ба ањди худ устувор
будан; вафодорї, садоќатмандї.
ПАЙМОНЇ ‫ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ‬марбут ба паймон; ќа-
рордодї, шартномавї: кори паймонї, кор-
манди паймонї.
ПАЙМОНКОР ‫ ﭘﻴﻤﺎنﻛﺎر‬он ки дар асоси шарт-
нома ё ќарордод кор мекунад.
ПАЙМОНКОРЇ ‫ ﭘﻴﻤﺎنﻛﺎري‬кор кардан бо
шартнома ё ќарордод.
ПАЙМОННОМА ‫ ﭘﻴﻤﺎنﻧﺎﻣﻪ‬1. ўњдадории хаттї.
2. ќарордод; муоњида, шартнома.
ПАЙМОНШИКАН ‫ ﭘﻴﻤﺎنﺷﻜﻦ‬ањдшикан, сар-
тобанда аз ќавлу ќарор.
ПАЙМОНШИКАНЇ ‫ ﭘﻴﻤﺎنﺷﻜﻨﻲ‬вафо накар-
дан ба ањду ќарори худ; ањдшиканї.
ПАЙМОНШИКАНОНА ‫ ﭘﻴﻤﺎنﺷﻜﻨﺎﻧﻪ‬ањдшика-
нона, ба ањду паймон вафо накарда, аз рўи
бадќавлї.
ПАЙМУДАН ‫ ﭘﻴﻤﻮدن‬1. тай кардан (роњ, масо-
фаро). 2. андоза гирифтан, чен кардан, газ
кардан. 3. кит. озмудан, санљидан. 4. кит.
љустуљў кардан, кофтуков намудан.
ПАЙПОРА ‫ ﭘﻴﭙﺎره‬кит. пораи пай, ќисме аз раг.
ПАЙ
ПАЙРАВ I ‫ ﭘﻴﺮو‬1. аз ќафои ё бо изи пои касе
раванда, думрав, думравон. 2. он ки дар
шеър, дар масъалањои мафкуравї ё динї аз
паси касе меравад ва ба ў таќлид мекунад;
тарафдор.
ПАЙРАВ II ‫ ﭘﻴﺮو‬збш. :аъзои пайрав нисбат ба
сараъзои љумла (дар љумлаи сода); љумлаи
пайрав нисбат ба сарљумла (дар љумлаи му-
раккаби тобеъ).
ПАЙРАВИКУНАНДА ‫ ﭘﻴﺮويﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз пайравї кардан. 2.
аз пай раванда, таќлидкунанда; давом-
дињанда.
ПАЙРАВЇ ‫ ﭘﻴﺮوي‬аз пай рафтан; таќлид кар-
дан, таќлид; пайравї кардан аз паи касе,
чизе рафтан; ба касе, чизе таќлид кардан;
кор ё фикри касеро давом додан.
ПАЙРАВОНА ‫ ﭘﻴﺮواﻧﻪ‬ба касе пайравї кардан,
аз паи касе, чизе рафтан.
ПАЙРАЊА ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻪ‬роњи хурди борики одамгу-
зар ва маркабгузар; пайрањаи морпеч роњи
хурди каљу килеб.
ПАЙРЕЗЇ ‫ ﭘﻲرﻳﺰي‬асос гузоштан, пай афкан-
дан; пайрезї кардан асос гузоштан, бунёд
гузоштан.
ПАЙРОЊА ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻪ‬ниг. пайрања.
ПАЙСА ‫ ﭘﻴﺴﻪ‬1. пули майда (-и баъзе киш-
варњои Шарќ). 2. таър. тангаи мисин, ки
дар Аморати Бухоро ба 16 пули сиёњ баро-
бар буд; як пайса наистодан њељ ќимат на-
доштан, як тангаи сиёњ њам арзиш надош-
тан; нињоят беањамият будан.
ПАЙСАФЕД ‫ ﭘﻲﺳﻔﻴﺪ‬киноя аз бетолеъ, бадбахт;
шум, номуборак.
ПАЙСИПАР ‫ ﭘﻲﺳﭙﺮ‬ниг. пайсипор.
ПАЙСИПАРЇ ‫ ﭘﻲﺳﭙﺮي‬ниг. пайсипорї.
ПАЙСИПОР ‫ ﭘﻲﺳﭙﺎر‬1. раванда, рањсипор,
ќадамзананда; мусофир. 2. кит. кўб,
лагадкўб, поймол; пайсипор шудан
рањсипор шудан, ба роњ баромадани касе.
ПАЙСИПОРЇ ‫ ﭘﻲﺳﭙﺎري‬кит. 1. роњпаймої,
равандагї, гашту гузор; пайсипорї кардан
роњ тай кардан, роњ паймудан, гашту гузор
кардан. 2. лагадкўбї, поймол кардан, зери
по кардан.
ПАЙСУДА ‫ ﭘﻲﺳﻮده‬поймол, лагадкўб.
ПАЙ – 62 –
ПАЙСУКУН ‫ﭘﻲﺳﻜﻮن‬ хушпою ќадам, нек-
ќадам.
ПАЙТ ‫ ﭘﻴﺖ‬1. фурсати муносиб, ваќти мувофиќ
барои иљрои коре ё гуфтани сухане; пайт аз
даст додан фурсати муносибро аз даст до-
дан; пайт(-и чизеро) ёфтан (гирифтан) фур-
сати муносибро ёфтан; ваќти мувофиќ ёф-
тан; пайт поидан (кофтан, љустан) ваќти
муносибро мунтазир шудан, фурсати
мувофиќ кофтан. 2. даври анљом ёфтани
ягон навъи бозї, раќс, мусиќї, сурудхонї ё
базм; навбати иљро шудани чизе.
ПАЙТЕША ‫ ﭘﻲﺗﻴﺸﻪ‬тешаи калони дастадароз,
ки бо вай рост истода чўбро чортарош ме-
кунанд.
ПАЙТОБА ‫ ﭘﻲﺗﺎﺑﻪ‬матое, ки пеш аз пўшидани
мўза ва масњї ба пой мепечонанд; пойпеч;
пайтоба кушодан киноя аз муќим шудан, аз
сафар бозмондан; ◊ патаку пайтоба шудан
а) саросема ба коре машѓул шудан; б) гирди
касе чарх задан (барои хизмати вай); в)
ќадру ќимати худро гум кардани касе ё чи-
зе.
ПАЙЎ ‫ ﭘﻴﻮ‬бемории ришта.
ПАЙФАРОХ ‫ ﭘﻲﻓﺮاخ‬васеъќадам, он ки ќадам-
њои калон дорад, фарохќадам.
ПАЙФАРОХЇ ‫ﭘﻲﻓﺮاﺧﻲ‬ васеъќадамї, калон-
ќадамї.
ПАЙХАС ‫ ﭘﻴﺨﺲ‬:пайхас бурдан (кардан, наму-
дан, рафтан) њис кардан, пай бурдан.
ПАЙХАСТ ‫ ﭘﻴﺨﺴﺖ‬1. девори тагаш кофта-
шуда. 2. замини дар зери пой кўфта ва на-
рмшуда, лагадмолшуда. 3. кит. лагадкўб,
лагадмол, пайсипар.
ПАЙХАСТА ‫ ﭘﻴﺨﺴﺘﻪ‬кит. 1. таги по шуда, таги
по монда, поймолшуда, лагадмол. 2. дар-
монда, бечора, кори залил.
ПАЙХАСТАН ‫ ﭘﻴﺨﺴﺘﻦ‬1. поймол кардан, ба
лагад кўфтан, лагадмол кардан. 2. ољиз
гардонидан, дармонда кардан.
ПАЙХОЛ I ‫ ﭘﻴﺨﺎل‬гуфт. банд ё дарзањои алаф ё
гандум, ки барои галагов (кўфтан) пањн
карда мешавад.
ПАЙХОЛ II ‫ ﭘﻴﺨﺎل‬кит. саргини парандагон.
ПАЙХУЉАСТА ‫ ﭘﻲﺧﺠﺴﺘﻪ‬ниг. хуљастапай.
ПАЙЧИН ‫ ﭘﻲﭼﻳن‬ниг. пайдор.
ПАЙШИНОС ‫ ﭘﻲﺷﻨﺎس‬1. он ки изи пойро ме-
шиносад. 2. он ки бо изи пой касе ё љоеро
меёбад, љустуљўкунандаи асар (нишона,
аломат, саргузашт)-и касе, чизе.
ПАЙШИНОСЇ ‫ ﭘﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‬1. изшиносї, машѓул
будан ба омўзиши изњо. 2. илм дар бораи
изшиносї, трассология.
ПАК I ‫ ﭘﻚ‬кит. ќурбоќќа, ѓук.
ПАК II ‫ ﭘﻚ‬:лаку пак а) чизњои кўњнаю мус-
таъмал; б) суханњои бењудаю бемантиќ; в)
рафтуомад ва такопўй.
ПАКАНА ‫ ﭘﻜﻨﻪ‬кўтоњќад, одами пастќад, ода-
ми ѓафсбадани кўтоњќад, ќадпаст, калта.
ПАКАНД ‫ ﭘﻜﻨﺪ‬кит. нон (аз забони хоразмї).
ПАКАНЇ ‫ ﭘﻜﻨﻲ‬кит. навъе аз шароб, бодае, ки
аз биринљ, арзан ва љав месозанд.
ПАКАР ‫ ﭘﻜﺮ‬гуфт. 1. ѓамгин, малўл, хастадил.
2. гаранг, њайрон; пакар шудан а) ѓамгин
шудан; б) гаранг шудан.
ПАКАРЇ ‫ ﭘﻜﺮي‬пакар будан, бењолї, сустї,
бемадорї.
ПАЛ I ‫ ﭘﻞ‬ќитъаи замини кишт, ки барои обёрї
атрофи онро ќадре баланд мебардоранд;
пал кашидан (гирифтан) дар замини кишт
пал кашидан; пали сабзї, пали пиёз.
ПАЛ II ‫ ﭘﻞ‬пошнаи пой.
ПАЛ(Л)А ‫ ﭘﻠﻪ‬кит. 1. нимаи баробари ягон чиз,
(мас., чормаѓз, хўрљин, ва ѓ.) : њиссаи баро-
бар. 2. каффаи тарозу, лаълии тарозу; пал-
лаи тарозу каффа ё лаълии тарозу; ба пал-
лаи тарозу нигоњ кардан а) маљ. хотирбинї
кардан; б) кадом тараф вазн (эътибор)
дошта бошад, ба њамон тараф майл кардан;
касеро бо касе ба паллаи тарозу нагузоштан
касеро ба касе баробар накардан; паллаи
тухму дон бот. тухмпалла; паллаи чашм
биол. чуќурии чашм, косаи чашм. 3. пояи
нардбон. 4. маљ. дараља, мартаба.
ПАЛАВ ‫ ﭘﻠﻮ‬таоме, ки аз биринљ, равѓан, сабзї
ва гушт пухта мешавад: оши палав; палави
оринљшор оши палави серравѓан; палави
дастї палави хоси ягон шахси пазанда ва
дар пазандагї моњир.
ПАЛАВКАДУ ‫ ﭘﻠﻮﻛﺪو‬як навъи кадуи дароз, ки
ваќти пухта расиданаш зард мешавад; ка-
дуи ѓизої.
 – 63 –
ПАЛАВПАЗ ‫ ﭘﻠﻮﭘﺰ‬он ки палав мепазад, ошпаз.
ПАЛАВПАЗЇ ‫ ﭘﻠﻮﭘﺰي‬исми амал аз палав пух-
тан; палав тайёр кардан.
ПАЛАВХЎР ‫ ﭘﻠﻮﺧﻮر‬1. он ки палав мехўрад. 2.
дўстдори палав.
ПАЛАЃДА ‫ ﭘﻠﻐﺪه‬1. тухми вайроншудаи мурѓ. 2.
маљ. вайрон, бељо; майнаи касеро палаѓда
кардан майнаи касеро вайрон (гиљ) кардан.
ПАЛАК ‫ ﭘﻠﻚ‬растанињои полизї, ки тана ва
барги онњо ба замин пањн шуда мехобад
(бодиринг, каду, тарбуз, харбуза).
ПАЛАКБОН ‫ ﭘﻠﻚﺑﺎن‬он ки замини палаки тар-
бузу харбузаро бонї мекунад.
ПАЛАКЗОР ‫ ﭘﻠﻚزار‬майдони палак, љои киш-
ти харбузаву тарбуз ва ѓ.
ПАЛАКЇ ‫ﭘﻠﻜﻲ‬ мансуб ба палак; кишти
палакї.
ПАЛАКМУРДА ‫ ﭘﻠﻚﻣﺮده‬1. харбуза, тарбуз ва
мисли инњо, ки пеш аз пухта расидан пала-
каш хушк шуда хом мондааст. 2. маљ. одами
доимо бемори заиф.
ПАЛАЌ-ПАЛАЌ ‫ ﭘﻠﻖﭘﻠﻖ‬садо ва овозе, ки бар
асари љўшидани моеи ѓализ ё афтодани
ягон чиз ба об њосил мешавад.
ПАЛАНГ ‫ ﭘﻠﻨﮓ‬њайвони бузурги ширхори да-
ранда аз љинси гурба, ки пўсташ холдор
аст; соли паланг соли сеюми солшумории
дувоздањгона.
ПАЛАНГАФКАН ‫ ﭘﻠﻨﮓاﻓﻜﻦ‬киноя аз пањлавон;
нотарс, далер.
ПАЛАНГВОР ‫ ﭘﻠﻨﮓوار‬1. мисли паланг; чун
паланг, монанди паланг. 2. маљ. нотарсона,
љасурона, чобукона.
ПАЛАНГИНА ‫ ﭘﻠﻨﮕﻴﻨﻪ‬аз пўсти паланг
дўхташуда, пўстипалангї.
ПАЛАНГИНАПЎШ ‫ ﭘﻠﻨﮕﻴﻨﻪﭘﻮش‬он ки либоси
аз пўсти паланг дўхташуда пўшида аст:
пањлавони палангинапўш.
ПАЛАНГМУШК ‫ ﭘﻠﻨﮓﻣﺸﻚ‬гиёње, ки гулаш ба
нуќтањои хол-холи паланг ва бўйаш ба бўи
мушк монанд аст.
ПАЛАТА I лот. ‫ ﭘﻠﺘﻪ‬утоќи алоњида дар бемор-
хона ё муассисаи муолиљавї, њуљраи бе-
морхона.
ПАЛ
ПАЛАТА II лот. ‫ ﭘﻠﺘﻪ‬1. номи созмони олии
ќонунбарор. 2. номи созмонњои ваколатдор
дар баъзе мамлакатњо. 3. номи баъзе идора-
њои давлатї: палатаи китоб, палатаи савдо,
палатаи болої, палатаи поёнї.
ПАЛАХ ‫ ﭘﻠﺦ‬кит. њалќ, гулў.
ПАЛБАНДЇ ‫ ﭘﻠﺒﻨﺪي‬ба палњо људо кардан,
палбандии замин.
ПАЛЕО ю. ‫ ﭘﻠﻴﺎ‬љузъи пешини баъзе калимањои
мураккаб ба маънои хеле ќадим, то давраи
таърихї; палеография илми тадќиќи хатњои
ќадима; палеолит аввали асри санг.
ПАЛЕОЗОЙ ю. ‫ ﭘﻠﻲآزاي‬геол. яке аз даврањои
ќадимтарини геологї дар таърихи Замин:
давраи палеозой.
ПАЛЕОЛИТ ю. ‫ ﭘﻠﻲآﻟﻴﺖ‬таър. марњилаи аввали
давраи санг.
ПАЛЕОНТОЛОГ ю. ‫ ﭘﻠﻲآﻧﺘﺎﻻگ‬мутахассиси
илми палеонтология.
ПАЛЕОНТОЛОГИЯ ю. ‫ ﭘﻠﻲآﻧﺘﺎﻻﮔﻴﻪ‬илмест дар
бораи тањќиќи њайвонот ва набототи аз зе-
ри замин ёфтшуда, илми тањќиќ ва
пажўњиши љонварон ва гиёњњои ќадима.
ПАЛИД ‫ ﭘﻠﻴﺪ‬1. мурдор, наљис, олудаи чирки-
нињо, њаром. 2. маљ. бадкор, нобакор, ша-
рир; малъун.
ПАЛИДЇ ‫ ﭘﻠﻴﺪي‬1. нопокї, мурдорї, чиркинї,
ифлосї. 2. маљ. бадкорї, бадкирдорї,
хабисї.
ПАЛИДКОР ‫ ﭘﻠﻴﺪﻛﺎر‬ниг. палид.
ПАЛЛАБАРДОР ‫ ﭘﻠﻪﺑﺮدار‬књн. он ки паллаи
пурбори тарозуро ба шона меовезад, бар-
кашанда.
ПАЛЛАДИЙ лот. ‫ ﭘﻠﺪﻳﻲ‬хим. филизи нарми
нуќрамонанд, ки аз кони платина ба даст
меояд ва дар техника ба кор меравад.
ПАЛЛАК ‫ﭘﻠﻚ‬ пилк; паллаки чашм пилки
чашм.
ПАЛМ ‫ ﭘﻠﻢ‬1. кит. хок; хоки нарм. 2. гуфт.
саргин: палми хар.
ПАЛМИДАН ‫ ﭘﻠﻤﻴﺪن‬ниг. палмосидан.
ПАЛМОС ‫ ﭘﻠﻤﺎس‬бо даст дошта дидан, даст-
даст кардан; ламс кардан; палмос кардан
даст-даст кардан.
ПАЛ – 64 –
ПАЛМОСИДАН ‫ ﭘﻠﻤﺎﺳﻴﺪن‬1. даст-даст кардан,
бо панљањои даст дошта дидан; палмосида
муайян кардан даст-даст зада муайян кар-
дан. 2. ниг. пармосидан 2; 3.
ПАЛМУДАН ‫ ﭘﻠﻤﻮدن‬ниг. палмосидан.
ПАЛОЛАК ‫ ﭘﻼﻟﻚ‬ниг. палорак.
ПАЛОЛАКТЕЃ ‫ ﭘﻼﻟﻜﺘﻴﻎ‬кит. теѓе, ки аз пўлоди
љавњардор сохта шудааст.
ПАЛОНЉ ‫ ﭘﻼﻧﺞ‬занњои як шавњар, банонљ
(нисбат ба якдигар).
ПАЛОРАК ‫ ﭘﻼرك‬кит. 1. шамшер, теѓи љав-
њардор. 2. љавњари шамшер.
ПАЛОРАКХЎР ‫ ﭘﻼركﺧﻮر‬кит. нобудкунан-
даи љавњари теѓ ва шамшер.
ПАЛОС ‫ ﭘﻼس‬гилем, намад, шол; палос пар-
тофтан (пањн кардан) гилем андохтан.
ПАЛОСИН ‫ ﭘﻼﺳﻴﻦ‬ниг. палосї.
ПАЛОСЇ ‫ ﭘﻼﺳﻲ‬мансуб ба палос.
ПАЛОСПЎШ ‫ ﭘﻼسﭘﻮش‬он ки либоси пашмин
мепўшад, пашминапўш.
ПАЛПОЯ ‫ ﭘﻠﭙﺎﻳﻪ‬замини кишти шолї, замини
шоликорї.
ПАЛТАР ‫ ﭘﻠﺘﺮ‬књн. аспи савории сафарї, ки
асбоби сафарро ба он бор мекарданд.
ПАЛТАРХЎРЉИН ‫ ﭘﻠﺘﺮﺧﻮرﺟﻲ‬хўрљини аспи
палтар, хўрљине, ки ба аспи палтар бор
карда мешавад.
ПАЛТО фр. ‫ ﭘﻠﺘﺎ‬либоси гарми дарози
болопўш; палтои гарм, палтои зимистонї.
ПАЛТОВОРЇ ‫ ﭘﻠﺘﺎواري‬1. матоъ барои палто
дўхтан. 2. матоъ ба андозаи як палто.
ПАЛЧА ‫ ﭘﻠﭽﻪ‬љўяк, ќатор, девора(-и гирди чи-
зе).
ПАНАЊ ‫ ﭘﻨﻪ‬1. ниг. паноњ. 2. аз назар пинњон;
бехавфу хатар, дур аз назари бегона; панањ
кардан (сохтан) а) пўшондан чизеро; б)
пардапўш кардан кореро; панањ кардан
рўйро рўй пўшондан, ба рўй њиљоб гириф-
тан; панањ шудан руст шудан, пинњон гаш-
тан.
ПАНАЊКОР ‫ ﭘﻨﻪﻛﺎر‬ниг. пинњонкор.
ПАНАЊКОРЇ ‫ ﭘﻨﻪﻛﺎري‬исми амал аз панањ кор
кардан; кореро дар пинњонї анљом додан;
пинњонкорї.
ПАНБА‫ ﭘﻨﺒﻪ‬ниг. пахта.
ПАНБАДОНА ‫ ﭘﻨﺒﻪداﻧﻪ‬ниг. пунбадона.
ПАНБАЗАН ‫ ﭘﻨﺒﻪزن‬ниг. пахтазан.
ПАНБАЗАНЇ ‫ ﭘﻨﺒﻪزﻧﻲ‬ниг. пахтазанї.
ПАНБАЗОР ‫ ﭘﻨﺒﻪزار‬ниг. пахтазор.
ПАНБАКОР ‫ ﭘﻨﺒﻪﻛﺎر‬ниг. пахтакор.
ПАНБАКОРЇ ‫ ﭘﻨﺒﻪﻛﺎري‬ниг. пахтакорї.
ПАНБАФУРЎШ ‫ ﭘﻨﺒﻪﻓﺮوش‬ниг. пахтафурўш.
ПАНД I ‫ ﭘﻨﺪ‬1. насињат, андарз, маслињат барои
кардани кори нек ё боздоштан аз амали
бад. 2. таълимот, омўзиш; панд гирифтан а)
насињат шунидан; маслињат шунидан; б)
ибрат гирифтан; панд гуфтан (додан)
насињат кардан; панд шунидан насињат гўш
кардан.
ПАНД II ‫ ﭘﻨﺪ‬кит. калхот, ѓалевољ, заѓан,
чўљабарак, чўљарабо.
ПАНДГЎЇ ‫ ﭘﻨﺪﮔﻮﺋﻲ‬панд гуфтан, насињат кар-
дан, насињатгўйї, андарзгўї.
ПАНДГЎ(Й) (‫ ﭘﻨﺪﮔﻮ)ي‬он ки панд мегўяд,
насињатгўй, носењ, андарзгўй.
ПАНДДИЊАНДА ‫ ﭘﻨﺪدﻫﻨﺪه‬он ки панд медињад;
насињаткунанда, пандгўй, пандомўз.
ПАНДДИЊЇ ‫ ﭘﻨﺪدﻫﻲ‬исми амал аз панд додан;
насињатдињї, андарздињї.
ПАНДЇ ‫ ﭘﻨﺪي‬кит. марбут ба панд, ровии
панд, панддор, дорои панд.
ПАНДМАНД ‫ ﭘﻨﺪﻣﻨﺪ‬кит., ниг. пандомез.
ПАНДНОМА ‫ ﭘﻨﺪﻧﺎﻣﻪ‬китоби панду насињат,
насињатнома, андарзнома.
ПАНДНОПАЗИР ‫ ﭘﻨﺪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он ки ба панду
насињат гўш намедињад, насињатношунав.
ПАНДОМ ‫ ﭘﻨﺪام‬кит. варам, омос.
ПАНДОМЕЗ ‫ ﭘﻨﺪآﻣﻴﺰ‬дорои панд; насињатомез,
андарзомез.
ПАНДОМЕЗОНА ‫( ﭘﻨﺪآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬суханони) бо пан-
ду насињат, насињатомезона, пандомез.
 – 65 –
ПАНДОМЎЗ ‫ ﭘﻨﺪآﻣﻮز‬он ки панд медињад,
панддињанда, андарзомез.
ПАНДОМЎЗЇ ‫ ﭘﻨﺪآﻣﻮزي‬панд омўхтан, насињат
гуфтан, андарзомўзї.
ПАНДПАЗИР ‫ ﭘﻨﺪﭘﺬﻳﺮ‬он ки насињатро мепа-
зирад, пандгиранда, пандшунав.
ПАНДТЎЗ ‫ ﭘﻨﺪﺗﻮز‬кит. пандомўз, пандшунав.
ПАНДШУНАВ ‫ ﭘﻨﺪﺷﻨﻮ‬ниг. пандпазир.
ПАНИР ‫ ﭘﻨﻴﺮ‬хўрише аз шири баста, ки бештар
аз шири гўсфанд тайёр мекунанд.
ПАНИРАК ‫ ﭘﻨﻴﺮك‬кит. 1. гиёњи алафї, худруй,
бо баргњои куркбастаи дароз, вартољ. 2. гул
ё меваи ин гиёњ, ки хушкондани он хусусия-
ти дармонї ва табобатї дорад.
ПАНИРЇ ‫ ﭘﻨﻴﺮي‬мансуб ба панир; аз панир тай-
ёр шуда.
ПАНИРМОЯ ‫ ﭘﻨﻴﺮﻣﺎﻳﻪ‬мояе, ки барои баста
шудани шир ба кор мебаранд ва онро аз
ширдони гўсфанд мегиранд.
ПАНИРОБ ‫ ﭘﻨﻴﺮآب‬оби панир, ки баъд аз тайёр
шуданаш боќї мемонад; зардоб.
ПАНИРПАЗ ‫ ﭘﻨﻴﺮﭘﺰ‬он ки панир тайёр мекунад.
ПАНИРПАЗЇ ‫ﭘﻨﻴﺮﭘﺰي‬ амали панирпаз, панир
пухтан.
ПАНОМ ‫ ﭘﻨﺎم‬1. таъвиз, тўмор, ки аз рўи хуро-
фот барои дафъи чашми бад бо худ гириф-
та мегарданд: чашмпаном. 2. рўпўш ё пор-
чае, ки зардуштиён дар ваќти хондани
«Занд», «Позанд» ва «Авасто» ба рўи худ
мекашиданд. 3. маљ. пўшида, пинњон.
ПАНОЊ ‫ ﭘﻨﺎه‬1. њифз; њимоят, муњофизат;
пуштибонї. 2. њимоятгар, њомї, нигањбон,
муњофиз. 3. пинњон, пўшида. 4. паноњгоњ,
мањалли пинњон шудан аз чизе ё касе; љои
амн; пушту паноњ нигањбон, њимоятгар,
њомї; паноњ ёфтан а) паноњгоњ ёфтан; б)
пуштибон ёфтан, њимоятгар ёфтан; паноњ
бурдан ниг. паноњ љустан; паноњ доштан,
паноњ кардан (гирифтан) пинњон кардан,
руст кардан; паноњ овардан ба касе дар
њимояти касе шудан, худро ба
паноњандагии кас (љое) бурдан; паноњ шу-
дан руст шудан, пинњон гаштан, худро ба
паси чизе гирифтан; паноњ љустан (хостан)
њимоят хостан, паноњ талабидан; ба паноњи
касе омадан ба њимояи касе даромадан;
пушту паноњ шудан ба касе нигањбон ва
ПАН
њимоятгари касе гаштан; Худо паноњ дињад
Худо нигањ дорад.
ПАНОЊАНДА ‫ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه‬1. сифати феълии замо-
ни њозира аз паноњидан. 2. он ки ба љое
паноњ бурдааст, он ки дар њимояи касе да-
ромадааст; паноњбурда, гуреза, муњољир;
паноњгиранда.
ПАНОЊАНДАГЇ ‫ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﻲ‬њолат ва амали
паноњанда; паноњ бурдан ба касе ё љое;
нигоњи паноњандагї.
ПАНОЊБАР ‫ ﭘﻨﺎهﺑﺮ‬ниг. паноњанда.
ПАНОЊГИРАНДА ‫ ﭘﻨﺎهﮔﻴﺮﻧﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз паноњ гирифтан; он ки аз
чизе ё касе худро паноњ медорад.
ПАНОЊГОЊ ‫ ﭘﻨﺎهﮔﺎه‬1. љои паноњ шудан, љое,
ки барои њифзи љони худ ба он љо паноњ
мебаранд, љои амн. 2. љои махсус барои
кўчонидани мардум њангоми сар задани
фалокат (мас., сўхтор, зилзила ва ѓ.). 3. с.
љой барои зисти муваќќатии ашхоси киш-
вари дигар, ки дар кишвари худ таъќиб шу-
даанд: паноњгоњи сиёсї; паноњгоњи сиёсї
додан дар паноњи худ гирифтан.
ПАНОЊДИЊАНДА ‫ ﭘﻨﺎهدﻫﻨﺪه‬1. он ки барои
паноњ шудан љой медињад. 2. њомї,
њимоятгар.
ПАНОЊДИЊЇ ‫ ﭘﻨﺎهدﻫﻲ‬1. паноњ додан, ба
паноњ гирифтан; њуќуќи паноњдињї. 2.
њимоя кардан; муњофиз шудан.
ПАНОЊИДАН ‫ ﭘﻨﺎﻫﻴﺪن‬паноњ бурдан, њимоя
љустан; паноњ пурсидан.
ПАНОЊЇ ‫ ﭘﻨﺎﻫﻲ‬1. љои паноњ; љои амн. 2.
пинњонї, махфї, пўшида.
ПАНОЊЉЎ(Й) (‫ ﭘﻨﺎهﺟﻮ)ي‬он ки паноњ мељўяд,
љўяндаи љои амн ва бехатар.
ПАНТЕИЗМ ю. ‫ ﭘﻨﺘﻴﻴﺰم‬фалс. таълимоти
фалсафї, ки Худо ва табиатро як чиз ме-
шуморад ва табиатро зуњури илоњият ме-
донад; вањдати вуљуд.
ПАНТУРКИЗМ ‫ ﭘﻨﺘﺮﻛﻴﺰم‬туркгарої, љараёни
миллатгарої дар охирњои асри XIX ва иб-
тидои асри ХХ, ки ба бартариљўии туркон
нисбат ба халќњои дигар асос ёфтааст.
ПАНТУРКИСТ ю. ‫ ﭘﻨﺘﺮﻛﻴﺴﺖ‬туркгаро, тараф-
дори пантуркизм.
ПАНТУРКИСТЇ ‫ﭘﻨﺘﺮﻛﻴﺴﺘﻲ‬ мансуб ба пантур-
кизм.
ПАН – 66 –
ПАНЉ ‫ ﭘﻨﺞ‬1. шумораи миќдорї адади 5, ки
баъди адади чор меояд; панљ аркон д. панљ
рукни мусулмонї (калимаи шањодат, намоз,
рўза, њаљ, закот); панљу чор а) миќдори но-
муайяни чизе, пуле; даромади номуайяни
ночизе; б) гуфт. мубоњиса намудан; панљ
ваќт намоз д. намози бомдод, пешин, аср,
шом ва хуфтан; панљ панља барин донистан
(шинохтан) хеле хуб ва аниќ донистан (ши-
нохтан) касе, љоеро; ◊ панљ панља баробар
намешавад њамаи чизњо як хел нестанд. 2.
номи дарё дар љанубу шарќи Тољикистон,
ки баъди њамроњ шудан бо дарёи Вахш да-
рёи Амуро ташкил медињад. 3. бањои аъло;
панљ гирифтан бањои аъло гирифтан. 4.
гуфт., маљ. олиљаноб, бенињоят наѓз, олї;
корњо панљ!
ПАНЉА ‫ ﭘﻨﺠﻪ‬1. панљ ангушти даст ё пой дар
як љо. 2. даст; панљаи гиро дасти пурќувват,
тавоно ва зўр; панљаи даст панљ ангушт. 3.
чанг, чангол; панља андохтан муќобилат
кардан, ситеза кардан; зўрозмої кардан бо
касе бо панља; панља ба панља андохтан му-
бориза кардан, дарафтодан бо якдигар;
панља задан бо (ба) чизе мубориза кардан бо
чизе, даст ба гиребон шудан бо чизе; панљаи
касеро тофтан (тоб додан) маѓлуб кардан,
шикаст додан касеро. 4. мањалли ба чандин
шоха људо шудани дарахт; панља задан шо-
ха давондан; шохадор шудан. 5. маљ. ќайд,
банд; зўру тавоної; панљаи судхўр; ◊ панљаи
Алї бот. гули бисёрсолае, ки барги
дарозрўя ва гули калони зард, сафед ва
арѓувонї дорад.
ПАНЉААФКАНЇ ‫ﭘﻨﺠﻪاﻓﻜﻨﻲ‬ 1. зўрозмої,
ќудратнамої. 2. шохафканї, хадфа кардан,
сабзиши хуби нињолњо, панљазании
нињолњо.
ПАНЉАГИР ‫ ﭘﻨﺠﻪﮔﻴﺮ‬он ки зўрозмої мекунад,
зўрозмой.
ПАНЉАГИРЇ ‫ﭘﻨﺠﻪﮔﻴﺮي‬ зўрозмої кардан,
панљазанї кардан, мубориза кардан.
ПАНЉАДОР ‫ ﭘﻨﺠﻪدار‬1. чанголдор; тезчангол.
2. шохадор (оид ба растанињо).
ПАНЉАЗАН ‫ﭘﻨﺠﻪزن‬ муќобилаткунанда; сите-
закор.
ПАНЉАЗАНЇ ‫ ﭘﻨﺠﻪزﻧﻲ‬ниг. панљаафканї.
ПАНЉАКАШ ‫ ﭘﻨﺠﻪﻛﺶ‬:панљакаш кардан бо
панља молида њамвор кардан (мас., лойи рўи
деворро).
ПАНЉАРА ‫ﭘﻨﺠﺮه‬ 1. шабакаи чўбин, оњанин,
гаљин ва ѓ.: панљараи боѓ. 2. дарича, тирезаи
хона. 3. маљ. њабсхона, мањбас.
ПАНЉАРАГУЛЧИН ‫ ﭘﻨﺠﺮهﮔﻠﭽﻴﻦ‬панљараи до-
рои наќши гул, панљараи гулнаќш.
ПАНЉАРАДЕВОР ‫ ﭘﻨﺠﺮهدﻳﻮار‬девори иборат аз
панљара, девори шабакадор.
ПАНЉАРАДОР ‫ ﭘﻨﺠﺮهدار‬панљаранок, шабака-
дор; тирезањои панљарадор тирезањое, ки
панљара доранд.
ПАНЉАРАК ‫ ﭘﻨﺠﺮك‬шабакаи даруни сандалї.
ПАНЉАРАНИШИН ‫ ﭘﻨﺠﺮهﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки дар
зери панљара нишастааст. 2. маљ. мањбус,
зиндонї.
ПАНЉАРАОЊАНИН ‫ ﭘﻨﺠﺮهآﻫﻨﻴﻦ‬дорои панљ-
ара аз оњан, оњанинпанљара (мас., тиреза).
ПАНЉАШАКЛ ‫ ﭘﻨﺠﻪﺷﻜﻞ‬он чи, ки шакли
панљаи дастро дорад; баргњои панљашакл.
ПАНЉБОЛОР ‫ ﭘﻨﺠﺒﺎﻻر‬хонае, ки саќфаш панљ
болор дорад.
ПАНЉБОЛОРА ‫ ﭘﻨﺠﺒﺎﻻره‬ниг. панљболор.
ПАНЉБОРА ‫ ﭘﻨﺠﺒﺎره‬панљум маротиба, панљ-
карата; бори панљум.
ПАНЉВАЌТА ‫ ﭘﻨﺞوﻗﺘﻪ‬панљваќтї, панљнавбата,
панљкарата; намози панљваќта намози бом-
дод, аср, пешин, шом, хуфтан.
ПАНЉВАЌТЇ ‫ ﭘﻨﺞوﻗﺘﻲ‬ниг. панљваќта.
ПАНЉГОНА ‫ ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ‬панљтої; панљваќта; на-
мози панљгона намози панљваќта; њавоси
панљгона (сомеа, босира, зоиќа, ломиса ва
шомма).
ПАНЉГОЊ ‫ ﭘﻨﺞﮔﺎه‬мус. яке аз шўъбањои маќо-
ми классикї аз силсилаи «Дувоздањмаќом».
ПАНЉГЎША ‫ ﭘﻨﺞﮔﻮﺷﻪ‬ниг. панљкунља. 2. он чи
панљ гўша дорад: ситораи панљгўша.
ПАНЉЗАБОНА ‫ ﭘﻨﺞزﺑﺎﻧﻪ‬кит. навъи чароѓ, ки
дорои панљ шўълаи оташ будааст, луѓати
панљзабона фарњанге, ки вожањои панљ за-
бонро дар бар мегирад.
ПАНЉЗАРБ ‫ ﭘﻨﺞﺿﺮب‬мус. садои пасти
асбобњои мусиќї, ки ба най мувофиќ меояд.
ПАНЉЇ ‫ ﭘﻨﺠﻲ‬ниг. панљтогї.
ПАНЉКАСА ‫ ﭘﻨﺞﻛﺴﻪ‬иборат аз панљ кас, панљ-
 – 67 –
нафара.
ПАНЉКАСЇ ‫ ﭘﻨﺞﻛﺴﻲ‬иборат аз панљ кас,
панљнафарї.
ПАНЉКУНЉА ‫ ﭘﻨﺞﻛﻨﺠﻪ‬риёз. он чи панљ кунљ
дорад; панљгўша.
ПАНЉЌИРРА ‫ ﭘﻨﺞﻗﻴﺮه‬ниг. панљгўша.
ПАНЉМИСРАЪ ‫ ﭘﻨﺞﻣﺼﺮع‬адш. шеъре, ки панљ
мисраъ дорад; панљмисраї, мухаммас.
ПАНЉНЎШ ‫ ﭘﻨﺞﻧﻮش‬кит., тиб. маъљуне, ки
табибон ва пизишкони ќадим аз љива, мис,
оњан ва пўлод барои пурќувват кардани ба-
дан дуруст мекарданд.
ПАНЉОБЇ ‫ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ‬1. мансуб ба Панљоб: забони
панљобї. 2. сокини Панљоб.
ПАНЉОЊ ‫ ﭘﻨﺠﺎه‬шумораи миќдорї нимаи сад.
ПАНЉОЊСОЛА ‫ﭘﻨﺠﺎهﺳﺎﻟﻪ‬ он ки ё он чи
панљоњ сол умр дорад.
ПАНЉОЊСОЛАГЇ ‫ ﭘﻨﺠﺎهﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба панљоњ даро-
мадан, панљоњсола будан: панљоњсолагии
рўзи таваллуд.
ПАНЉОЊУМ ‫ ﭘﻨﺠﺎﻫﻢ‬шумораи тартибї аз ада-
ди панљоњ.
ПАНЉОЊУМИН ‫ ﭘﻨﺠﺎﻫﻤﻴﻦ‬ниг. панљоњ.
ПАНЉПАР(Р)А ‫ ﭘﻨﺞﭘﺮه‬1. њар чизе ки панљ
пар(р)а дорад. 2. панљгўша, панљќирра. 3.
ниг. панљрўя.
ПАНЉПО(Я) ‫ﭘﻨﺞﭘﺎﻳﻪ‬//‫ ﭘﻨﺞﭘﺎ‬кит.1. харчанг, са-
ратон. 2. нуљ. бурљи Саратон.
ПАНЉРАВЇ ‫ ﭘﻨﺠﺮوي‬1. гуфт. бурд дар
ќартабозї. 2. гуфт., маљ. комёбии калон
дар коре; панљ рафтед! муваффаќ шудед!
бурд кардед!.
ПАНЉРАХА ‫ﭘﻨﺞرﺧﻪ‬ он чи панљ рах дорад,
панљхата.
ПАНЉРУКНА ‫ ﭘﻨﺞرﻛﻨﻪ‬адш. шеъре, ки њар
мисрааш иборат аз панљ рукн аст.
ПАНЉРЎЗА ‫ ﭘﻨﺠﺮوزه‬1. иборат аз муддати
панљ рўз. 2. маљ. замон ва муддати андак;
мўњлати панљрўза панљ рўз ваќт; роњи
панљрўза роње, ки дар муддати панљ рўз тай
мешавад; захираи панљрўза захирае, ки ба-
рои панљ рўз кифоят мекунад.
ПАНЉРЎЗЇ ‫ﭘﻨﺞروزي‬ 1. пас аз њар панљ рўз. 2.
ПАН
ниг. панљрўза.
ПАНЉРЎЯ ‫ ﭘﻨﺞروﻳﻪ‬њанд. шакли њандасие, ки
панљ рў (љињат, сатњ) дорад; панљсатња.
ПАНЉСАД ‫ ﭘﻨﺞﺻﺪ‬шумораи миќдорї адади 500,
панљ бор сад.
ПАНЉСАДСОЛА ‫ ﭘﻨﺞﺻﺪﺳﺎﻟﻪ‬мўњлати панљсад
сол, мўњлате, ки панљсад солро дар бар ме-
гирад.
ПАНЉСАДСОЛАГЇ ‫ ﭘﻨﺞﺻﺪﺳﺎﻟﮕﻲ‬панљсад сол-
ро пур кардан; панљсадсола шудан.
ПАНЉСАДУМ ‫ ﭘﻨﺞﺻﺪم‬шумораи тартибї аз
адади панљсад.
ПАНЉСАДУМИН ‫ ﭘﻨﺞﺻﺪﻣﻴﻦ‬ниг. панљсадум.
ПАНЉСАТЊА ‫ ﭘﻨﺞ ﺳﻄﺤﻪ‬ниг. панљрўя.
ПАНЉСЕР ‫ ﭘﻨﺞ ﺳﻴﺮ‬таър. андозаи вазн, ки ба
як пуд (16 кг) баробар аст.
ПАНЉСИМА‫ ﭘﻨﺞ ﺳﻴﻤﻪ‬ниг. панљтор.
ПАНЉСОЛА ‫ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ‬1. мўњлати панљ сол,
мўњлате, ки панљ солро дар бар мегирад. 2.
наќшаи кори баъзе муассисањо, ки барои
панљ сол тасдиќ мешавад; наќшаи
панљсола: панљсолаи нав. 3. синнаш ба панљ
расида: бачаи панљсола.
ПАНЉСОЛАГЇ ‫ ﭘﻨﺞﺳﺎﻟﮕﻲ‬панљсола шудан; ба
синни панљсола расидан; дар панљсолагї
дар синни панљсолагї.
ПАНЉТАГЇ ‫ ﭘﻨﺞﺗﮕﻲ‬гуфт., ниг. панљто(г)ї.
ПАНЉТИРА ‫ ﭘﻨﺞﺗﻴﺮه‬1. силоњи оташфишон, ки
дар тирдонаш панљ тир љо мешавад. 2.
милтиќи панљтира, камони панљтира туфан-
ге, ки дорои панљ тир аст.
ПАНЉТО(Г)Ї ‫ ﭘﻨﺞﺗﺎﮔﻲ‬панљто-панљто, панљї,
панљ-панљ; панљтогї; панљтої.
ПАНЉТОННАГЇ ‫ ﭘﻨﺞﺗﺎﻧﮕﻲ‬вазнаш иборат аз
панљ тонна; мошини панљтоннагї мошинае,
ки то панљ тонна бор мекашонад.
ПАНЉТОР ‫ ﭘﻨﺞﺗﺎر‬мус. навъе аз асбоби мусиќї,
ки панљ тор дорад.
ПАНЉУМ ‫ ﭘﻨﺠﻢ‬шумораи тартибї аз панљ.
ПАНЉУМИН ‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ‬ мансуб ба панљум;
панљумї.
ПАНЉХОНАДОР ‫ ﭘﻨﺞ ﺧﺎﻧﻪ دار‬дорои панљ хона;
ПАН – 68 –
панљхонагї: бинои панљхонадор, њавлии
панљхонадор.
ПАНЉЊАЗОРА ‫ ﭘﻨﺨﻬﺰاره‬иборат аз панљ њазор;
панљњазорї.
ПАНЉЊАЗОРЇ ‫ ﭘﻨﺠﻬﺰاري‬таър. мансабдори
лашкар, сардори панљ њазор аскар.
ПАНЉЊАРБА ‫ ﭘﻨﺠﺤﺮﺑﻪ‬варз. навъи варзиш, ки
аз пойгаи асп, шамшербозї, тир парондан
аз таппонча, шиноварї ва давондан иборат
аст.
ПАНЉШАНБЕ ‫ ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‬номи яке аз рўзњои
њафта, ки баъди чоршанбе ва пеш аз љумъа
меояд.
ПАНЉШОХА ‫ ﭘﻨﺞﺷﺎﺧﻪ‬афзори чўбин ё оњанини
шохадори дастааш чўбин, ки барои љамъ
кардан ё парешон сохтани хас, хошок,
алаф, коњ ва монанди инњо ба кор бурда
мешавад.
ПАНЉЯК ‫ ﭘﻨﺞﻳﻚ‬1. як њисса аз панљ њиссаи чи-
зе. 2. таър. андозе, ки ба тариќи пулї ё
молї дар њаљми 1/5 њосил ситонида мешуд.
ПАНЉЯККОР ‫ ﭘﻨﺞﻳﻚﻛﺎر‬таър. он ки замини
заминдорро барои панљяки њосилаш ба
иљора гирифта кишт мекунад.
ПАНЉЯККОРЇ ‫ ﭘﻨﺞﻳﻚﻛﺎري‬таър. амали
панљяккор, панљяккор будан.
ПАНЉЯКХЎР ‫ ﭘﻨﺞﻳﻚﺧﻮر‬таър. он ки панљяки
ягон чизро аз худ мекунад (мехўрад).
ПАПИРОС олм. ‫ ﭘﭙﻴﺮاس‬тамокуи коѓазпеч: па-
пирос кашидан.
ПАПИРОСДОН ‫ﭘﭙﻴﺮاﺳﺪان‬ ќуттии папирос,
портсигор.
ПАПИРОСКАШ ‫ ﭘﭙﻴﺮاﺳﻜﺶ‬он ки папирос ме-
кашад; сигоркаш.
ПАПИРОСКАШЇ ‫ ﭘﭙﻴﺮاﺳﻜﺸﻲ‬исми амал аз па-
пирос кашидан; сигор кашидан.
ПАПИРУС ю. ‫ ﭘﭙﻴﺮوس‬1. як навъ алафи љойњои
тропикї аз љинси чиѓ, бардї. 2. масолењ ба-
рои хатнависї, ки мисриён ва дигар
халќњои дунёи ќадим аз њамин гиёњ тайёр
мекарданд.
ПАПЛУС ‫ ﭘﭙﻠﺲ‬як навъ таом, ки аз равѓан,
пиёз, об ва нони хушк тайёр мешавад.
пар ‫ ﭘﺮ‬1. асоси замони њозира аз паридан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маъноњои паранда, парвозкунанда: худпар,
дурпар, тезпар.
ПАР I ‫ ﭘﺮ‬парвоз, паридан, париш.
ПАР II ‫ ﭘﺮ‬1. найчањои бо мўяк ва тибит
ињоташуда, ки тану боли парандагонро
мепўшонад. 2. бол; ќанот; пари коњ а) резаи
коњ, коњреза; б) ночиз, чизи хеле кам; пари
зоѓ киноя аз ранги сиёњ; чун пари товус;
рангин, рангоранг; пар баровардан а) бол-
дор шудан (-и љўља); пар пайдо кардан; б)
маљ. љасорат пайдо кардан, далер шудан,
нотарс шудан; пар боз кардан бол кушодан,
ба парвоз омода шудан; пар задан а) болњо
ба њам барзадан; б) паридан, парвоз кар-
дан; пар кандан а) найчањои мўякдорро аз
тану боли паранда људо намудан, бе бол
намудан; б) маљ., ниг. пару бол кандан; пар
кушодан парвоз кардан, ба парвоз омода
шудан; пар рехтан а) пар резондан, тулак
кардан; б) маљ. ољизу нотавон гаштан; лоќу
пар чизу чора, асбобу анљом. 3. кит., маљ.
пушту паноњ, њимоят; зери пар гирифтан а)
ба паноњи худ гирифтан; б) ба итоат даро-
вардан; пару бол доштан киноя аз пушту
паноњ ва ќуввату ќудрат доштан; пар(-и ка-
серо) сўхтан аз воситаи амалу њаракат
мањрум кардан касеро; пару бол бахшидан
(додан) рўњбаланд кардан; ќувваю мадад
додан; пар(-у бол) кандан (шикастан) ољизу
нотавон гардонидан; ◊ пашша пар назадан
оромї ва хомўшї њукмфармоя будан.
ПАР III ‫ ﭘﺮ‬шакли кўтоњшудаи парниён.
ПАР IV ‫ ﭘﺮ‬партав, нур.
ПАРАДОКС ю. ‫ ﭘﺮداﻛﺲ‬фикре, ки бо афкори
дуруст ва хулосањои илмї мувофиќат наме-
кунад ё аксар ваќт зоњиран ба фикри солим
зид мебошад; њодисаи тасодуфї, ки бо та-
саввуроти муќаррарї мувофиќат надорад.
ПАРАДОКСАЛЇ ‫ ﭘﺮداﻛﺴﻠﻲ‬мансуб ба парадокс;
ѓайриэњтимолї; ѓайримумкин; фикри мухо-
лиф ба аќидаи ќабулшуда.
ПАРАЗИТ ю. ‫ ﭘﺮزﻳﺖ‬1. сохтори наботї ва
њайвоние, ки аз њисоби љисми дигар
зиндагї мекунад ва ба он зарар мерасонад;
ангал, туфайлї. 2. маљ., гуфт. он ки аз
њисоби мењнати дигарон рўз мебинад,
муфтхўр.
ПАРАЗИТОЛОГИЯ ‫ ﭘﺮزﻳﺘﺎﻻﮔﻴﻪ‬илмест, ки хо-
сияти паразитњоро меомўзад, ангалшиносї.
ПАРАК I ‫ ﭘﺮك‬1. шакли тасѓири пар I, 1. 2.
номи дигар ситораи Суњайл.
 – 69 –
ПАРАК II ‫ ﭘﺮك‬1. харсанг, шах, сангпорањои
овезон. 2. параи бинї, нармаи ду пањлўи
бинї.
ПАРАЛЕЛ ю. ‫ ﭘﺮﻟﻴﻞ‬1. риёз. хатти мувозї. 2.
љуѓр. хатти арз. 3. муќоиса, татбиќ.
ПАРАЛЛЕЛЇ ‫ ﭘﺮﻟﻴﻠﻲ‬ниг. мувозї.
ПАРАЛЛЕЛОГРАММ ю. ‫ ﭘﺮﻟﻴﻼﮔﺮم‬риёз. шакли
чоргўшае, ки тарафњои муќобилаш ба
њамдигар баробар ва мутавозї мебошанд.
ПАРАМ ‫ ﭘﺮم‬ниг. мушхор.
ПАРАМЕТР ‫ ﭘﺮﻣﻴﺘﺮ‬1. риёз. бузургии доимии
бо њарф ифодашуда, ки ќимати њамешагии
худро фаќат дар доираи њисоби муайян
нигоњ медорад. 2. мушаххас, бузургї.
ПАРАН ‫ ﭘﺮن‬шакли кўтоњшудаи Парвин.
ПАРАНД I ‫ ﭘﺮﻧﺪ‬кит. як навъ матои абрешимї,
њарир; парниён.
ПАРАНД II ‫ ﭘﺮﻧﺪ‬кит. љавњари теѓ, шамшер.
ПАРАНДА ‫ ﭘﺮﻧﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз паридан. 2. парвозкунанда,
парвозї. 3. мурѓ (-и хонагї ва њавої), мурѓи
њавої.
ПАРАНДАПАРВАР ‫ ﭘﺮﻧﺪهﭘﺮور‬парваришку-
нандаи паранда, он ки парандаро парва-
риш мекунад; мурѓпарвар.
ПАРАНДАПАРВАРЇ ‫ ﭘﺮﻧﺪهﭘﺮوري‬парвариши
паранда; мурѓпарварї.
ПАРАНДАШИНОС ‫ ﭘﺮﻧﺪهﺷﻨﺎس‬мутахассиси
соњаи парандашиносї, орнитолог.
ПАРАНДАШИНОСЇ ‫ ﭘﺮﻧﺪهﺷﻨﺎﺳﻲ‬як соњаи зоо-
логия, ки ба омўзиши парандањо машѓул
аст, орнитология.
ПАРАНДБОФЇ ‫ ﭘﺮﻧﺪﺑﺎﻓﻲ‬кит. њарирбофї.
ПАРАНДОХ ‫ ﭘﺮﻧﺪاخ‬кит. 1. пўсти бузи
даббоѓишуда. 2. тасма.
параст ‫ ﭘﺮﺳﺖ‬1. асоси замони њозира аз пара-
стидан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб
ба, маънои парастанда, дўстдоранд: майпа-
раст, пулпараст, мансабпараст.
ПАРАСТА ‫ ﭘﺮﺳﺘﻪ‬он чи, ки онро мепарастанд,
он чи мавриди парастиш аст.
ПАРАСТАНДА ‫ ﭘﺮﺳﺘﻨﺪه‬1. сифати феълии за-
мони њозира аз парастидан. 2. он ки ба чизе
ПАР
эътиќод дорад ва онро парастиш мекунад,
парастишкунанда; парастандаи хаёл киноя
аз шоир.
ПАРАСТИДАН ‫ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪن‬1. д. ибодат кардан,
бандагї кардан. 2. хеле дўст доштан (чизе-
ро). 3. хизмати бемор кардан.
ПАРАСТИШ ‫ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬1. д. бандагї, ибодат. 2.
таъзиму такрим, ситоиш. 3. хизматгорї;
бемордорї; парастиш кардан а) ибодат
кардан; б) хизмат намудан, парасторї кар-
дан, нигоњубин кардан.
ПАРАСТИШГАР‫ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺮ‬кит. 1. обид, пара-
станда. 2. ходим, чокар.
ПАРАСТИШГАРЇ ‫ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺮي‬1. парастандагї,
ибодат кардан. 2. хидмат, хидматгузорї.
ПАРАСТИШГОЊ ‫ ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎه‬љои парастиш,
маъбад, ибодатгоњ.
ПАРАСТИШКАДА ‫ﭘﺮﺳﺘﺸﻜﺪه‬ ниг. парастиш-
гоњ.
ПАРАСТИШХОНА ‫ﭘﺮﺳﺘﺸﺨﺎﻧﻪ‬ ниг. парастиш-
гоњ.
ПАРАСТОР ‫ ﭘﺮﺳﺘﺎر‬1. нигоњубинкунанда (-и
касе), ёрирасон, мададгор, ѓамхор. 2. он ки
ба нигоњубини бемор машѓул аст,
њамшираи шафќат, њамшираи тиббї. 3.
тарбиятгар; мураббї. 4. кит. хизматгор,
ходим.
ПАРАСТОРЗАН ‫ ﭘﺮﺳﺘﺎرزن‬њамшираи шафќат.
ПАРАСТОРЇ ‫ ﭘﺮﺳﺘﺎري‬нигоњубин, ѓамхорї,
хизматгузорї; парасторї кардан нигоњубин
кардан, хизмат расондан; ба парасторї ги-
рифтан ба тарбияи худ гирифтан.
ПАРАСТУ ‫ ﭘﺮﺳﺘﻮ‬зоол. фароштурук.
ПАРАФШОН ‫ ﭘﺮاﻓﺸﺎن‬1. дар њолати парвоз,
парвозкунон, болу парзанон. 2. дар њолати
эњтизоз (љунбиш), мас., парчам; а) пара-
фшон шудан парвоз кардан; б) дар љунбиш
шудан.
ПАРАФШОНЇ ‫ ﭘﺮاﻓﺸﺎﻧﻲ‬1. бол задан. 2. парвоз
кардан, паридан; парафшонї кардан а) пар-
воз кардан; б) љилвагар будан; в) маљ. ба-
рои расидан ба маќсаде кўшиш кардан.
ПАРАХА ‫ ﭘﺮﺧﻪ‬чўбмайдањои тунук, ки ваќти
тарошидани чўб аз дами ранда ё теша ме-
барояд; ◊ параха паридан аз чизе, касе аз
тарафи касе ё чизе фоидае ба даст омадан.
ПАР – 70 –
ПАРАШУТ фр. ‫ ﭘﺮﺷﻮت‬асбоби чатрмонанди
дар њаво кушодашаванда, ки ба воситаи он
аз њавопаймо мељањанд ё бор мепартоянд.
ПАРБАСТА ‫ﭘﺮﺑﺴﺘﻪ‬ :болу парбаста; маљ.
муќайяд, бандшуда, побанд.
ПАРБИСТАР‫ ﭘﺮﺑﺴﺘﺮ‬навъи болишт, ки аз пари
парандагон дўхта мешавад.
ПАРВА ‫ ﭘﺮوه‬кит. 1. чизи аз љанг ба даст овар-
дашуда, ѓанимат.
ПАРВАЗ ‫ ﭘﺮوز‬кит. 1. фаровези љома, шероза,
зењ. 2. аслу насаб; хеш; ◊ парвази сабза ки-
ноя аз сабзаи нозуки латиф, ки монанди
шероза, фаровез дароз кашида мешавад.
ПАРВАНД ‫ﭘﺮوﻧﺪ‬ кит. 1. гулобї. 2. амруд,
мурўд.
ПАРВАНДА I ‫ ﭘﺮوﻧﺪه‬кит. 1. бастаи љома,
буѓча. 2. хўрљин.
ПАРВАНДА II ‫ ﭘﺮوﻧﺪه‬1. њуќ. њуљљатњои судие,
ки барои мањкум кардани шахси гунањкор
тайёр мешаванд: парвандаи љиної. 2. бастаи
њуљљатњо: парвандаи шахсї.
ПАРВАРАНДА ‫ ﭘﺮورﻧﺪه‬парваришкунанда,
нигоњубинкунанда; тарбиятгар, мураббї.
ПАРВАРД ‫ ﭘﺮورد‬парвардан, парвариш,
парасторї, тарбия.
ПАРВАРДА I ‫ ﭘﺮورده‬1. сифати феълии замони
њозира аз парваридан. 2. парваришёфта,
парваридашуда; нигоњубиншуда. 3.
навдањои буридаи баъзе дарахтон (ток, бед,
сафедор ва ѓ.), ки ба замин гўронида, баъди
реша баровардан дар љои дигар мешино-
над; нињоле , ки дар як љо баромадааст ва
ба љои дигар бурда мешинонанд.
ПАРВАРДА II ‫ ﭘﺮورده‬1. як хел њалво, ки дона-
дона бурида мешавад. 2. меваи ба шакар
хобондашуда: лимуи парварда.
ПАРВАРИДА ‫ ﭘﺮورﻳﺪه‬1. кит. сифати феълии
замони гузашта аз парвар(и)да. 2. парвари-
шёфта, тарбиятдида; маљ. шогирд, фарзанд.
ПАРВАР(И)ДАН ‫ﭘﺮورﻳﺪن‬//‫ ﭘﺮوردن‬кит. 1. пар-
вариш кардан, парасторї намудан,
нигоњубин кардан; ба воя расонидан. 2.
тарбия кардан; ба дил парваридан чизеро
дар дил њифз кардан; орзу намудан.
ПАРВАРДАХОНА ‫ ﭘﺮوردهﺧﺎﻧﻪ‬гармхона, ки
нињолњо ва буттањои гулро дар он љо пар-
вариш мекунанд.
ПАРВАРДИГОР ‫ ﭘﺮوردﮔﺎر‬1. д. офаридгор,
халќкунанда (сифати Худо). 2. кит. тарби-
ятгар, мураббї.
ПАРВАРИШ ‫ ﭘﺮورش‬нигоњубин, тарбият;
парасторї; парвариш кардан а) нигоњубин
кардан, тарбият кардан; б) рўёнидан, хосил
кардан; парвариш ёфтан (додан) тарбия ги-
рифтан (додан).
ПАРВАРИШГОЊ ‫ ﭘﺮورﺷﮕﺎه‬љои тарбият; хонаи
тарбияи кўдакон.
ПАРВАРИШЁФТА ‫ ﭘﺮورشﻳﺎﻓﺘﻪ‬1. сифати феъ-
лии замони гузашта аз парвариш ёфтан;
тарбиягирифта. 2. парвариши хуб дода (оид
ба растанињо).
ПАРВАРИШКУНАНДА ‫ ﭘﺮورشﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз парвариш кардан.
2. тарбиятгар, парастор.
ПАРВАРОНИДАН ‫ﭘﺮوراﻧﻴﺪن‬ шакли бавоситаи
парвар(и)дан.
ПАРВАЊОН ‫ ﭘﺮوﻫﺎن‬кит. зоњир, ошкор.
ПАРВЕЗАН//ПАРВИЗАН ‫ ﭘﺮوﻳﺰن‬кит. 1. афзо-
рест барои бехтани орд, ѓирбол, элак, ор-
дбез. 2. њар чизи шабакадор ва тўршакл.
ПАРВИН ‫ ﭘﺮوﻳﻦ‬1. нуљ. маљмўи ситорањое, ки
дар як љо дар бурљи Савр љамъ омадааст;
Сурайё, Њафтдодарон. 2. маљ. ашк: хўшаи
парвин.
ПАРВО ‫ ﭘﺮوا‬1. андеша, фикр; парво накардан
а) ањамият надодан: эътибор надодан; б)
фикр накардан; в) натарсидан,
нањаросидан; парвои фалак надоштан беѓам
будан, фикри чизеро накардан; бепарвофа-
лак. 2. раѓбат, майл, таваљљўњ; ба гапи касе
парво накардан ба гапи касе таваљљўњ надо-
дан. 3. тарс, бим, њарос, бок; муќоб. бепар-
во; парво надоштан а) ањамият надодан ба
эътибор нагирифтан, бок надоштан; б) на-
тарсидан, нањаросидан. 4. парвариш,
нигоњубин; поидан, чаро; парво кардан
нигоњубин кардан, парвариш кардан;
фарбењ кардан (чорпоро).
ПАРВОЗ ‫ ﭘﺮواز‬1. пар кушода ва болу пар зада
дар њаво паридани мурѓ. 2. паридан ба во-
ситаи наќлиёти њавої: парвози њавої, пар-
вози кайњонї; парвоз доштан дар парвоз
будан, парвоз кардан; парвоз гирифтан; ба
парвоз даромадан паридан, дар парвоз шу-
дан; ба парвоз омадан (шудан) паридан;

парвоз кардан паридани мурѓ дар њаво.
ПАРВОЗА ‫ ﭘﺮوازه‬кит. 1. ниг. парвоз. 2. лавози-
моти сафар, хўрокї.
ПАРВОЗГАЊ ‫ ﭘﺮوازﮔﻪ‬ниг. парвозгоњ.
ПАРВОЗГОЊ ‫ ﭘﺮوازﮔﺎه‬1. љои парвоз, майдони
парвоз. 2. мањалли (майдони) парвози
њавопаймо ё чархбол.
ПАРВОЗЇ ‫ ﭘﺮوازي‬мансуб ба парвоз; парвозку-
нанда.
ПАРВОЗКУНАНДА ‫ ﭘﺮوازﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз парвоз кардан. 2.
он чи парвоз мекунад, паранда.
ПАРВОЗКУНОН ‫ ﭘﺮوازﻛﻨﺎن‬феъли њол аз парвоз
кардан; дар њолати парвоз.
ПАРВОЇ ‫ ﭘﺮواﺋﻲ‬парворї, парваридашуда,
фарбењ карда: гусфанди парвої.
ПАРВОНА I ‫ ﭘﺮواﻧﻪ‬зоол. 1. њашароте, ки дар
шаб гирди чароѓ, шамъ ва ѓ. мегардад ва
худро ба онњо мезанад: парвонаи чароѓ. 2.
маљ. ошиќ; муштоќ; иштиёќманд; парвона
шудан ба чизе, касе а) гирди чизе, касе гаш-
тан, дар атрофи чизе, касе чарх задан; б) ба
чизе касе бисёр наздик шудан; дил додан ба
касе, чизе.
ПАРВОНА II ‫ ﭘﺮواﻧﻪ‬1. таър. фармони шоњ,
њукм. 2. иљозатнома; роњхат, рухсат: парво-
наи духул.
ПАРВОНА III ‫ ﭘﺮواﻧﻪ‬кит., зоол. сиёњгўш,
њайвони вањшии аз саг калонтар.
ПАРВОНАВОР ‫ ﭘﺮواﻧﻪوار‬мисли парвона, мо-
нанди парвона, парвонасифат.
ПАРВОНАГЇ ‫ﭘﺮواﻧﮕﻲ‬ 1. парвона будан. 2.
маљ. ошиќї.
ПАРВОНАДЕЊ ‫ ﭘﺮواﻧﻪده‬амркунанда,
мондењ, иљозатдињанда.
ПАРВОНАДОР ‫ ﭘﺮواﻧﻪدار‬дорои иљозатнома
барои анљоми коре, дорои рухсатнома,
иљозатдор.
ПАРВОНАК ‫ ﭘﺮواﻧﻚ‬ниг. парвона III.
ПАРВОНАСИФАТ ‫ﭘﺮواﻧﻪﺻﻔﺖ‬ ниг. парво-
навор.
ПАРВОНАСОН ‫ ﭘﺮواﻧﻪﺳﺎن‬ниг. парвонавор.
ПАРВОНАЧЇ ‫ﭘﺮواﻧﭽﻲ‬ таър. 1. яке
– 71 – ПАР
мансабњои олї дар Аморати Бухоро. 2.
тањиякунанда ва ирсолкунандаи фармонњо.
ПАРВОНЧА ‫ ﭘﺮواﻧﭽﻪ‬ниг. парвона II.
ПАРВОР ‫ ﭘﺮوار‬кит. 1. парвариш, парваридан;
танпарастї; ба парвор доштан парвариш
намудан, бонї кардан. 2. фарбењкарда,
фарбењ; парвор гирифтан фарбењ шудан. 3.
пуштибон, такягоњ; воситаи дилгармї. 4.
миљмараи удсўз, зарфи удсўзї, манќале, ки
ба он уд андохта хонаро хушбў мекунанд.
ПАРВОРА I ‫ ﭘﺮواره‬кит. раф, тоќча.
ПАРВОРА II ‫ ﭘﺮواره‬кит. парваришёфта, пар-
варишдода.
ПАРВОРБАНД ‫ ﭘﺮوارﺑﻨﺪ‬кит. он ки чорво пар-
во карда, фарбењ намуда барои гўшт омода
мекунад.
ПАРВОРБАНДЇ ‫ﭘﺮوارﺑﻨﺪي‬ кит. амал ва кори
парворбанд.
ПАРВОРЇ ‫ ﭘﺮواري‬парвої, фарбењкарда, пар-
варида; гўсфанди парворї гусфанди парва-
ридашуда.
ПАРВОС ‫ ﭘﺮواس‬кит. озодї, растагорї.
ПАРВОСИДАН ‫ ﭘﺮواﺳﻴﺪن‬кит. ламс кардан, ба
даст судан, даст ба чизе молидан, даст-даст
кардан.
ПАРГАНДА ‫ﭘﺮﮔﻨﺪه‬ шакли кўтоњшудаи паро-
ганда.
ПАРГАР ‫ ﭘﺮﮔﺮ‬кит. гарданбанди мурассаъ,
тавќи тилло.
ПАРГАС//ПАРГАСТ ‫ﭘﺮﮔﺴﺖ‬//‫ﭘﺮﮔﺲ‬ кит. ма-
бодо, њаргиз, њошо.
ПАРГОЛА ‫ ﭘﺮﮔﺎﻟﻪ‬кит. 1. пина, васла, ямоќ,
пора. 2. маљ. наќшу нигори рўи чизе.
фар-
ПАРГОР ‫ ﭘﺮﮔﺎر‬1. афзорест барои кашидани
доира, сиркул. 2. доира. 3. маљ. роњ, равиш;
тариќ; чора.
ПАРГОРДОН ‫ ﭘﺮﮔﺎردان‬ќуттие, ки дар он пар-
гор нигоњ дошта мешавад.
ПАРГОРЗАН ‫ ﭘﺮﮔﺎرزن‬паргоркаш, доиракаш.
ПАРГОРЇ ‫ ﭘﺮﮔﺎري‬мансуб ба паргор; хати бо
паргор кашида, хати доиравї.
ПАРГУСАСТА ‫ ﭘﺮﮔﺴﺴﺘﻪ‬1. парканда, бепару
аз бол. 2. маљ. ољиз, нотавон.
ПАР – 72 –
ПАРДА I ‫ ﭘﺮده‬1. матое, ки барои пўшонидани
дару тиреза меовезанд; пардаи тиреза; ма-
тои сербаре, ки пеши сањнаи театр кашида
мешавад: пардаи сањна. 2. чодаре, ки занону
духтарон барои аз мардони бегона пинњон
кардани рўи худ ба сар мегирифтанд,
рўйпўш, њиљоб, сарандоз. 3. пардаи бисёр
нозуки сафед дар таки пўсти тухми мурѓ,
байни ќисматњои пиёз ва анор. 4. пўсти би-
сёр нозук, ки рўи баъзе аз аъзои бадани ин-
сонро пўшондааст: пардаи гўш, пардаи гур-
да. 5. ба тарзи истиора њар чизи фароги-
ранда ва ињотакунанда; пардаи шаб; дар
парда, зери парда корњои пинњонї, но-
маълум, асрори пўшида; пардаи сиёњ киноя
аз фаранљї ва чашмбанд; парда аз рўи чизе
афтодан парда-парда ќабат ба ќабат, тањ
бар тањ; ошкор шудани чизе, фош гардони-
дани чизе; шарманда шудани касе; парда
бардоштан (кушодан) аз рўи чизе асрори чи-
зеро ошкор кардан, фош сохтан чизеро;
парда боз кардан рўй намудан, рўпўшро ги-
рифтан; парда даридан, пардаи касеро да-
рондан маљ. шарманда кардан; фош ва рас-
во кардан; пардаи гулў дарондан бо овози
хеле баланд гап задан; парда кушодан аз
рўи чизе ошкор сохтан чизеро, фош наму-
дан чизеро; парда кашидан а) парда овех-
тан; б) маљ. пинњон кардан, махфї гардо-
нидан; аз парда озод намудан озодї бахши-
дан аз зери чодар рањої додан.
ПАРДА II ‫ ﭘﺮده‬1. мус. зењ ва бандњое аз пай,
рўда ё филиз, ки ба дастаи дутор, танбўр ва
дигар асбобњои мусиќии торї ба фосилаи
муайян мебанданд ва ваќти навохтан ан-
гуштро ба болои онњо зер мекунанд. 2. на-
во, оњанг; маќом.
ПАРДААРЎСАК ‫ ﭘﺮدهﻋﺮوﺳﻚ‬бот. як навъ
гиёњи буттааш ба ќаланфур монанд, ки ме-
вааш даруни ѓўзаи тунукаш сурх шуда ме-
пазад, њамчун меваи табобатї истифода
мешавад.
ПАРДАБАРДОР ‫ ﭘﺮدهﺑﺮدار‬1. он ки аз рўи чизе
чодар ё парда мебардорад. 2. ошкоркунан-
да; парда бардоштан а) чодар аз рўи чизе
бардоштан; б) маљ. ошкор сохтан, намудор
кардан.
ПАРДАБАРДОРЇ ‫ ﭘﺮدهﺑﺮداري‬1. исми амал аз
парда бардоштан. 2. маросими кушодани
рўи ягон ёдгории меъморї (мас. њайкал,
нимпайкара ва ѓ.)
ПАРДАБОЛ ‫ ﭘﺮدهﺑﺎل‬зоол. :пардаболњо њаша-
роти ќанотњояш пардадор.
ПАРДАВОР ‫ ﭘﺮدهوار‬ниг. пардаворї.
ПАРДАВОРЇ (‫ ﭘﺮدهوار)ي‬мансуб ба парда; ма-
тоъ барои парда.
ПАРДАГАР ‫ ﭘﺮدهﮔﺮ‬пардасоз, он ки парда
тањия мекунад, дўзандаи парда, пардасоз.
ПАРДАГИЛЕМ ‫ ﭘﺮدهﮔﻠﻴﻢ‬кит. навъе аз палос,
ки барои хобидан ва рў пўшидан ба кор
мебурдаанд; палосе, ки айёрон истифода
мекарданд; палоси тунук.
ПАРДАГЇ ‫ ﭘﺮدﮔﻲ‬1. дар парда будан. 2. пар-
данишин; пардадор, мастур; пўшида,
пинњон. 3. маљ. тоза, покиза; нав. 4. ниг.
пардавор(ї).
ПАРДАГОЊ ‫ ﭘﺮدهﮔﺎه‬љои пинњонї, мањалли
пинњонї, мањрамхона.
ПАРДАДАР ‫ ﭘﺮدهدر‬1. ошкоркунанда; фошку-
нанда. 2. шармандакунанда, беобрўкунанда.
3. маљ. айбљў, бењаё.
ПАРДАДАРИДА ‫ ﭘﺮدهدرﻳﺪه‬сифати феълии за-
мони гузашта аз парда даридан;
беобрўшуда, расвошуда.
ПАРДАДАРЇ ‫ ﭘﺮدهدري‬1. ошкор кардан, фош
кардан. 2. расвої. 3. гуфт. парда барои
дар; матое, ки барои пардаи дарњо муносиб
аст.
ПАРДАДАРОН ‫ ﭘﺮدهدران‬ниг. пардадар.
ПАРДАДОР I ‫ ﭘﺮدهدار‬1. он ки ё он чи рўйпўш
аст; рўпўшкунанда, пинњонкунанда. 2.
таър. дарбон, њољиб (дар дарборњо).
ПАРДАДОР II ‫ ﭘﺮدهدار‬мус. дорои парда (оид ба
асбобњои мусиќии торї).
ПАРДАДЎЗ ‫ ﭘﺮدهدوز‬1. дўзандаи парда. 2. ниго-
рандаи сирру асрори хеш; ◊ бар тани худ
пардадўз шудан.
ПАРДАК ‫ ﭘﺮدك‬кит. чистон, луѓз; муаммо.
ПАРДАКАШ ‫ ﭘﺮدهﻛﺶ‬ниг. пардадар.
ПАРДАКУШО ‫ ﭘﺮدهﻛﺸﺎ‬киноя аз ошкоркунан-
да, намоёнкунанда.
ПАРДАНИШИН ‫ ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻦ‬1. хилватнишин,
гўшанишин. 2. зан ё духтари мастур ва
пасипардагї.
ПАРДАНИШИНЇ ‫ ﭘﺮدهﻧﺸﻴﻦ‬хилватнишинї,
гўшанишинї, кунљи узлат ихтиёр кардан.
ПАРДАПЎШ ‫ ﭘﺮدهﭘﻮش‬1. сарпўш, рўпўш. 2.
роздор. 3. айбпўш; пардапўш кардан а)
 – 73 –
пинњон кардан, ошкор нанамудан; б) маљ.
хомўш кардан.
ПАРДАПЎШЇ ‫ ﭘﺮدهﭘﻮﺷﻲ‬пинњон кардан,
рўпўш намудан, махфї нигоњдорї (чизеро,
фикреро).
ПАРДАПЎШОНА ‫ ﭘﺮدهﭘﻮﺷﺎﻧﻪ‬дар њолати
пардапўш будан, пинњонї, нонамоён.
ПАРДАСАРО(Й) I (‫ ﭘﺮدهﺳﺮا)ي‬1. хайма, чодири
подшоњ, саропарда. 2. хаймаи занони
подшоњ.
ПАРДАСАРО(Й) II (‫ﭘﺮدهﺳﺮا)ي‬ књн. сароянда,
мутриб.
ПАРДАСОЗ ‫ ﭘﺮدهﺳﺎز‬ниг. пардадўз.
ПАРДАСЎЗ ‫ ﭘﺮدهﺳﻮز‬1. сўзонандаи парда. 2.
киноя аз ошкоркунандаи розњо.
ПАРДАХТ ‫ ﭘﺮدﺧﺖ‬:пардахт кардан кит. холї
кардан, тињї намудан; пардахт мондан кит.
холї мондан, тињї гаштан; пардахт шудан
ниг. пардахта шудан.
ПАРДАХТА ‫ ﭘﺮدﺧﺘﻪ‬сифати феълии замони гу-
зашта аз пардахтан; холї, тињї; пардахта
мондан холї гаштан; ◊ пардахта шудан а)
фориѓ шудан; б) анљом ёфтан, ба охир ра-
сидан.
ПАРДАХТАН ‫( ﭘﺮدﺧﺘﻦ‬муќ. пардохтан) кит. 1.
холї кардан, тињї кардан; адо кардан. 2.
машѓул шудан, андармон шудан. 3. тамом
кардан, ба анљом расонидан; буд кардан,
сохтан. 4. фориѓ шудан, фароѓат ёфтан,
осуда гаштан. 5. маљ. мурдан, вафот ёфтан;
пардахтан аз касе ба ќатл овардани касе.
ПАРДАШИКОФ ‫ ﭘﺮدهﺷﻜﺎف‬киноя аз фошку-
нанда, ошкоркунанда.
ПАРДАШИНОС ‫ ﭘﺮدهﺷﻨﺎس‬1. мутриб, навозан-
да, мусиќидон. 2. маљ. ориф, соњиби фањм.
ПАРДЕВОРЇ ‫ ﭘﺮدﻳﻮاري‬ќисми болоии девор,
ќабати деворпўш.
ПАРДЕЗ ‫ ﭘﺮدﻳﺰ‬кит. мамнўъгоњ.
пардоз ‫ ﭘﺮداز‬1. асоси замони њозира аз пардох-
тан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба
маънои зебу ородињанда, навозанда: нукта-
пардоз, наѓмапардоз ва ѓ.
ПАРДОЗ ‫ ﭘﺮداز‬1. ороиш, зебу зинат. 2. сайќал;
пардозу андоз а) зебу зинати бисёр, рангу
бори аз њад афзун; б) муболиѓа, таърифу
ПАР
тавсиф; пардоз додан а) оро додан; сайќал
додан; б) суфта кардан: масолењи пардоз.
ПАРДОЗАНДА ‫ ﭘﺮدازﻧﺪه‬итт. абзоре дар ком-
пютер, ки иттилоотро пардозиш мекунад,
протсесор.
ПАРДОЗГАР ‫ ﭘﺮدازﮔﺮ‬он ки пардоз мекунад,
пардоздињанда, ороишдињанда.
ПАРДОЗГАРЇ ‫ ﭘﺮدازﮔﺮي‬1. амали пардозгар. 2.
сайќалдињї, ороишгарї; дастгоњи
пардозгарї дастгоњи ороишї, сайќалдињї.
ПАРДОЗДИЊАНДА ‫ ﭘﺮدازدﻫﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз пардоз додан. 2.
пардозгар.
ПАРДОЗДИЊЇ ‫ ﭘﺮدازدﻫﻲ‬пардоз додан, зебу
зинат додан: корхонаи пардоздињї.
ПАРДОЗИДАН ‫ ﭘﺮدازﻳﺪن‬кит. машѓул шудан,
ба коре шурўъ кардан.
ПАРДОЗНОК ‫ ﭘﺮدازﻧﺎك‬пардоздода, пардоз-
карда, обурангдор.
ПАРДОР ‫ ﭘﺮدار‬1. болдор, соњиби болу пар. 2.
маљ. тезрав (сифати асп).
ПАРДОХТ ‫ ﭘﺮداﺧﺖ‬додани ќарз, адои ќарз;
маблаѓе, ки ба адои ќарз дода мешавад;
пардохти ѓайринаќдї маблаѓе, ки
ѓайринаќд дода мешавад; пардохти мењнат
музди мењнат, маош; ќудрати пардохт
ќудрати адои ќарз; пардохт кардан пул су-
поридан; пул додан, маош додан.
ПАРДОХТАН ‫ ﭘﺮداﺧﺘﻦ‬1. адо намудан (ќарзро);
супурдани маблаѓе, ки бояд пардохта ша-
вад. 2. ба коре машѓул шудан, оѓоз наму-
дан(кореро): ба коре пардохтан. 3. оростан,
перостан. 4. сароидан, хондан, иљро кардан
(сурудро), навохтан (оњангеро); пардохта
шудан анљом ёфтан, иљро шудан; адо карда
шудан (ќарз).
ПАРДОХТАНЇ ‫ ﭘﺮداﺧﺘﻨﻲ‬ниг. пардохтшаванда.
ПАРДОХТГАР ‫ ﭘﺮداﺧﺘﮕﺮ‬ниг. пардохткунанда.
ПАРДОХТЇ ‫ﭘﺮداﺧﺘﻲ‬ мансуб ба пардохт; пар-
дохтшуда.
ПАРДОХТКУНАНДА ‫ ﭘﺮداﺧﺖﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз пардохт кардан. 2.
пулдињанда; ќарздор.
ПАРДОХТШАВАНДА ‫ ﭘﺮداﺧﺖﺷﻮﻧﺪه‬сифати
феълии замони њозира аз пардохт шудан; су-
ПАР – 74 –
пурдшаванда. тибї; тафриќа. 2. ошуфтагї, беќарорї,
ташвиш, хафагї. 3. маљ. тарс, бим, хавф.
ПАРЕЗ ‫ ﭘﺮﻳﺰ‬кит. фарёд, наъра, фиѓон.
ПАРЕШОНКОР‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻛﺎر‬кит. ошуфтакор, он
ПАРЕР ‫ ﭘﺮﻳﺮ‬шакли кўтоњшудаи парерўз. ки ба парешон ва ошуфта кардан раѓбат
дорад.
ПАРЕРЎЗ ‫ ﭘﺮﻳﺮوز‬як рўз пеш аз рўзи гузашта,
рўзи пеш аз дирўз, ду рўз пеш; рўзи сеюм. ПАРЕШОНМЎЙ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻣﻮي‬1. он ки мўяш
дарњаму барњам аст. 2. љўлидамўй,
ПАРЕШ ‫ ﭘﺮﻳﺶ‬шакли кўтоњшудаи парешон. пахмоќмўй.
ПАРЕШАБ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺐ‬шаби гузашта; як шаб пеш ПАРЕШОННАЗАР ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻧﻈﺰ‬1. дорои назари
аз шаби гузашта; шаби пеш аз дишаб. парешон, ба њар сўй нигаранда, ба њар та-
раф булњавасона нигаранда. 2. маљ.
ПАРЕШАН ‫ ﭘﺮﻳﺸﻦ‬ниг. парешон. булњавас.
ПАРЕШИДАН ‫ ﭘﺮﻳﺸﻴﺪن‬1. парешон гардондан, ПАРЕШОННАФАС ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻧﻔﺲ‬1. ошуфта,
бадњол намудан, парешон кардан, паро- њайрон, парешонхотир. 2. маљ. булњавас.
канда сохтан, бар бод додан; афшондан. 2.
бехуд гаштан. 3. маљ. ошкор кардан, фош ПАРЕШОННИГОЊ ‫ﭘﺮﻳﺸﺎنﻧﮕﺎه‬ ниг. парешон-
намудан. назар.
ПАРЕШОН ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎن‬1. пароканда, дарњаму ПАРЕШОНРЎЗГОР ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنروزﮔﺎر‬1. овора,
барњам, бетартиб. 2. маљ. ошуфта, мушав- сияњрўз, сияњбахт. 2. тангдаст; бесомон,
ваш, ѓамгин. 3. маљ. бечора, бенаво, бечиз, бесараљом, ошуфтањол.
камбаѓал; мўи парешон мўи љўлида,
пахмоќ; сухани парешон гапи бењуда, гапи ПАРЕШОНРЎЗГОРЇ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنروزﮔﺎري‬оворагї,
сафсата; хоби парешон хоби бесару нўг, хо- бесомонї, бечорагї.
би ошуфта; њоли парешон дар њолати изти-
роб, њолати изтироб, музтариб; парешон ПАРЕШОНСАЙР ‫ﭘﺮﻳﺸﺎنﺳﻴﺮ‬ парешонгард,
гаштан (шудан) а) пароканда шудан; б) ошуфта, бесаранљом.
мушавваш шудан, ошуфта шудан гаштан,
парешонхотир шудан; парешон кардан а) ПАРЕШОНСАФАР ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺳﻔﺮ‬саргардон, ово-
пароканда кардан, аз њам људо намудан рагард.
мутафарриќ гардонидан; б) ошуфта наму-
дан; пањну парешон титу пит, пароканда; ПАРЕШОНФИКР ‫ﭘﺮﻳﺸﺎنﻓﻜﺮ‬ хотирпарешон;
пањну парешон шудан а) пањн гаштан, ба ошуфтањол.
њар тараф овоза шудан, сартосар пањн шу-
дан; б) таќсим шудан; титу парешон шудан ПАРЕШОНФИКРЇ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﻓﻜﺮي‬парешонфикр
(гардидан) пањну пароканда шудан (гарди- будан; хотирпарешонї; ошуфтањолї.
дан); хотири касе парешон шудан ошуфта
шудани касе, ѓамгин шудани касе. ПАРЕШОНХАЁЛ ‫ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﻴﺎل‬ ниг. парешон-
хотир.
ПАРЕШОНАЊВОЛ ‫ﭘﺮﻳﺸﺎناﺣﻮال‬ хотир-
ПАРЕШОНХОТИР ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﺎﻃﺮ‬1. мушавваш,
парешон, ошуфтањол; мушаввашхотир; дар
њолати ногувор монда. ошуфта, парешонфикр; парешонхаёл. 2.
музтариб; ѓамгин; паридахаёл.
ПАРЕШОНАЊВОЛЇ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎناﺣﻮاﻟﻲ‬парешонњол
будан, хотирпарешонї; ошуфтањолї ПАРЕШОНХОТИРЇ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺧﺎﻃﺮي‬1. ошуф-
тагї, ошуфтањолї, ташвиш. 2. хотирпа-
ПАРЕШОНГЎЇ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﮔﻮﺋﻲ‬парешон гуфтан, решонї, изтироб.
суханњои бењуда гуфтан.
ПАРЕШОНХОТИРОНА ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎن ﺧﺎﻃﺮاﻧﻪ‬бо
ПАРЕШОНДИЛ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎندل‬парешонхотир, муз- парешонхотирї, дар њолати изтироб ва
тариб. ташвиш.

ПАРЕШОНДИМОЃ ‫ﭘﺮﻳﺸﺎندﻣﺎغ‬ ниг. парешон- ПАРЕШОНЊАВОС ‫ﻳﺸﺎنﺣﻮاس‬ ниг. парешон-

хотир. хотир.

ПАРЕШОНЇ ‫ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ‬ 1. парокандагї, бетар- ПАРЕШОНЊОЛ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺣﺎل‬ниг. парешонањвол.

 – 75 –
ПАРЕШОНШУДА ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺷﺪه‬ба њар тараф
пањншуда, пароканда, мутафарриќ.
ПАРЕШОНЊОЛЇ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺎنﺣﺎﻟﻲ‬хотирпарешонї,
ошуфтагї; хафагї.
ПАРЗАДАРЎ(Й) (‫ ﭘﺮزدهرو)ي‬он ки дар рўяш
доѓи обила дорад, обиларўй.
ПАРЗАНЇ ‫ ﭘﺮزﻧﻲ‬исми амал аз пар задан;
парафшонї, болу пар задан.
ПАРЗАНОН ‫ ﭘﺮزﻧﺎن‬феъли амал аз пар задан;
болзанон, парвозкунон.
ПАРИАНДОМ ‫ ﭘﺮياﻧﺪام‬ниг. парипайкар.
ПАРИАФСОЙ ‫ ﭘﺮياﻓﺴﺎي‬кит. парихон, афсун-
гар, љодугар.
ПАРИБАНД ‫ ﭘﺮيﺑﻨﺪ‬ниг. париафсой.
ПАРИВАРА ‫ ﭘﺮيوره‬гуфт., ниг. паризада.
ПАРИВАШ ‫ ﭘﺮيوش‬1. паримонанд, чун парї,
мисли парї; паривор. 2. маљ. зебо, хушрўй.
ПАРИВОР ‫ ﭘﺮيوار‬ниг. париваш.
ПАРИГИРИФТА ‫ ﭘﺮيﮔﺮﻓﺘﻪ‬ниг. паризада.
ПАРИДА ‫ ﭘﺮﻳﺪه‬сифати феълии замони гузашта
аз паридан; парвозкунон, парзанон; парида
омадан парвозкунон омадан, пар зада ома-
дан; парида рафтан парзанон рафтан, пар
зада рафтан.
ПАРИДА(ГЇ) ‫ﭘﺮﻳﺪﮔﻲ‬//‫ ﭘﺮﻳﺪه‬шакли дигари си-
фати феълии парида. 1. аз чизе људошуда. 2.
маљ. шикаста; ниг. паридан 9.
ПАРИДАН ‫ ﭘﺮﻳﺪن‬1. ба воситаи пару бол ба
њаво баланд шудани парандањо; парвоз
кардан. 2. ба воситаи наќлиёти њавої аз љое
ба љои дигар рафтан. 3. љастан, хез задан,
банохост аз љо љаста хестан. 4. ларзидан,
сахт љунбидан. 5. бардошта шудан; боло
рафтан; бухор шуда ба њаво рафтан (мас.,
шабнам). 6. љањида ѓалтидан, ѓалтида раф-
тан. 7. бартараф шудан, дур шудан (мас.,
кайф, мастї). 8. пањн шудан, пош хўрдан
(мас., оташ). 9. шикастан, шикастани лаби
зарфи чинї ё шишагї. 10. маљ. бовар кар-
дан; фирефта шудан ба касе, ба чизе, ба
умеди касе болидан; парида рафтан а) пар-
воз кардан, б) ѓелида рафтан, ѓалтидан,
ногањонї афтидан; парида хестан якбора
љастан, хез зада аз љо бархостан; паридани
ранг а) таѓйир ёфтани ранги чизе, (мас.,
ранги либос аз офтоб); б) дигаргун шудани
ПАР
њолат аз шодї, тарсу вањм ё ѓаму андўњ; па-
ридани чашм љунбидани мижгон ва пилки
чашм аз таъсири асаб; як ќад паридан аз
таъсири чизе якбора тарсида љунбида мон-
дан, тарсидан; њуш (аз сар) паридан якбора
тарсида мондан, сахт тарсидан.
ПАРИДАРАНГ ‫ ﭘﺮﻳﺪهرﻧﮓ‬1. он ки ё он чи ран-
гаш парида бошад. 2. маљ. бемор, касал.
ПАРИДАХАЁЛ ‫ ﭘﺮﻳﺪهﺧﻴﺎل‬ниг. парешонхотир.
ПАРИДОР ‫ ﭘﺮﻳﺪار‬он ки ба вай гўё парї асар
кардааст; љиндор.
ПАРИДУХТ ‫ ﭘﺮيدﺧﺖ‬ниг. паридухтар.
ПАРИДУХТАР ‫ﭘﺮيدﺧﺘﺮ‬ 1. паризод. 2. маљ.
зебо, хушрўй.
ПАРИЗАДА ‫ ﭘﺮيزده‬1. он ки ба ў гўё парї асар
кардааст, љинзада, паридор. 2. маљ. мушав-
ваш, ошуфта.
ПАРИЗОД(А) ‫ﭘﺮيزاده‬//‫ ﭘﺮيزاد‬1. зодаи парї. 2.
маљ. бисёр зебо, бисёр хушрў.
ПАРИМОНАНД ‫ ﭘﺮيﻣﺎﻧﻨﺪ‬маљ. зебо, хушрў.
ПАРИНАЖОД ‫ ﭘﺮيﻧﮋاد‬ниг. паризод.
ПАРИПАЙКАР ‫ ﭘﺮيﭘﻴﻜﺮ‬хушандом, зебо-
ќиёфа; хушрў, зебо, париандом.
ПАРИПАШША ‫ ﭘﺮﭘﺸﻪ‬боф. як навъ матоъ.
ПАРИПАШШАГЇ ‫ﭘﺮﭘﺸﮕﻲ‬ мансуб ба пари-
пашша.
ПАРИР ‫ ﭘﺮﻳﺮ‬кит., ниг. парер.
ПАРИРУХ ‫ ﭘﺮيرخ‬парирўй, зебо, хушрўй.
ПАРИРУХСОР ‫ ﭘﺮيرﺧﺴﺎر‬ниг. парирў(й).
ПАРИРЎ(Й) (‫ ﭘﺮيرو)ي‬зебо, хушрўй, соњибља-
мол; паричењра.
ПАРИРЎЗ ‫ ﭘﺮﻳﺮوز‬ниг. парерўз.
ПАРИСИМО ‫ ﭘﺮيﺳﻴﻤﺎ‬ниг. паричењра.
ПАРИСО ‫ ﭘﺮيﺳﺎ‬париосо, париваш, парисон.
ПАРИСО(Й) (‫ﭘﺮيﺳﺎ)ي‬ шакли кўтоњшудаи па-
риафсой.
ПАРИСУРАТ ‫ﭘﺮيﺻﻮرت‬ паримонанд, зебо,
хушрўй.
ПАРИТЕТ олм. ‫ﭘﺮﻳﺘﻴﺖ‬ 1. таносуб; баро-
ПАР
барнархї; таносуби пулњо (байни ду асъор),
ба њисоби тилло, ки њамчун замина барои
таъйини ќурби асъор истифода мегардад. 2.
баробарї, муносибати баробарї.
ПАРИТОВУСЇ ‫ ﭘﺮﻃﺎوﺳﻲ‬1. мисли пари товус,
рангоранг, гуногунранг. 2. боф. як навъ ма-
тои абрешимї: фаранљии паритовусї.
ПАРИХОН ‫ ﭘﺮيﺧﻮان‬парибанд, париафсой,
соњир, љодугар.
ПАРИХОНА ‫ ﭘﺮيﺧﺎﻧﻪ‬1. маскани парињо, љои
парињо. 2. маљ. нигористон, суратхона.
ПАРИХОНЇ ‫ﭘﺮيﺧﻮاﻧﻲ‬ соњирї, љодугарї,
афсунгарї.
ПАРИЧЕЊР(А) (‫ﭘﺮيﭼﻬﺮ)ه‬ парирўй, зебо,
хушрў, соњибљамол.
ПАРИШ ‫ ﭘﺮش‬1. сифати феълї аз паридан;
парвоз. 2. љунбидан, ларзидан; пир-пир па-
ридан. 3. љастан, хез кардан, љањиш.
ПАРИШАБ ‫ ﭘﺮﻳﺸﺐ‬ниг. парешаб.
ПАРИШАМОИЛ ‫ ﭘﺮﻳﺸﻤﺎﻳﻞ‬ниг. парисурат.
ПАРЇ ‫ ﭘﺮي‬1. махлуќи афсонавї, ки ба чашм
нонамоён, хушрўю зебо тасаввур карда
мешавад. 2. маљ. маъшуќаи зебо.
ПАРК англ. ‫ ﭘﺮك‬1. боѓ, чорбоѓ, боѓи калон бо
хиёбонњо ва гулзорњо; боѓи фароѓатї. 2.
бунгоњ; љои ист ва таъмири наќлиёти ягон
соња ё мошинњои ягон соња: парки
мошинњо, парки трактор.
ПАРКАМ ‫ ﭘﺮﻛﻢ‬кит. ночизшуда, бекорагашта,
азкор афтода.
ПАРКАНДА ‫ ﭘﺮﻛﻨﺪه‬1. мурѓи болу параш кан-
да, беболу пар. 2. маљ. ољиз, нотавон.
ПАРКАШЇ ‫ ﭘﺮﻛﺸﻲ‬пар кашидан(-и мурѓон);
парвоз кардан (-и мурѓон).
ПАРКОЛА ‫ ﭘﺮﻛﺎﻟﻪ‬ниг. паргола.
ПАРЛАМЕНТ англ. ‫ ﭘﺮﻟﻤﻴﻨﺖ‬маљлиси олии
ќонунбарори намояндагони интихобшуда
дар мамлакатњои конститутсионї.
ПАРЛАМЕНТЇ ‫ ﭘﺮﻟﻤﻴﻨﺘﻲ‬мансуб ба парламент.
ПАРЛУМОН ‫ ﭘﺮﻟﻤﺎن‬ниг. парламент.
ПАРЛУМОНЇ ‫ ﭘﺮﻟﻤﺎﻧﻲ‬ниг. парламентї.
ПАРМА ‫ﭘﺮﻣﻪ‬ афзори оњанинест барои сўрох
– 76 –
кардани чўбу тахта ва ѓ.
ПАРМАВОР ‫ ﭘﺮﻣﻪوار‬монанди парма; тез,
сўрохкунанда.
ПАРМАГАР ‫ ﭘﺮﻣﻪﮔﺮ‬он ки бо парма кор меку-
над; пармакунанда.
ПАРМАКУНАНДА ‫ ﭘﺮﻣﻪﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз парма кардан. 2. он ки
парма мекунад; бо парма сўрохкунанда,
пармагар.
ПАРМАКУНЇ ‫ ﭘﺮﻣﻪﻛﻨﻲ‬парма кардан: даст-
гоњи пармакунї, асбоби пармакунї.
ПАРМАОСО ‫ ﭘﺮﻣﻪآﺳﺎ‬ниг. пармавор.
ПАРМАСОН ‫ ﭘﺮﻣﻪﺳﺎن‬мисли парма, пармавор,
парма барин тезу гузаранда.
ПАРМАХИДА ‫ ﭘﺮﻣﺨﻴﺪه‬1. мухолиф; худрой. 2.
оќи падару модар, фарзанди нохалаф;
лаънатшуда.
ПАРМАЧОЊ ‫ ﭘﺮﻣﻪﭼﺎه‬чоњи чуќуртарини му-
давварест, ки ба воситаи дастгоњи
пармакунї њафр шудааст.
ПАРМОС ‫ ﭘﺮﻣﺎس‬1. кит. рањої, халосї. 2. ламс,
ломиса.
ПАРМОСИДАН ‫ ﭘﺮﻣﺎﺳﻴﺪن‬1. ломиса кардан, бо
даст чизеро молидан, даст-даст кардан. 2.
ёзидан, дароз кардан. 3. маљ. донистан, ши-
нохтан. 4. маљ . хостан, писандидан.
ПАРНИЁН ‫ ﭘﺮﻧﻴﺎن‬1. боф. шоњии нозуки
наќшдор, матои нафиси абрешимии гулдор.
2. таър. коѓази нафиси аз њарир сохташуда
барои навиштани хат.
ПАРНИЁНЇ ‫ ﭘﺮﻧﻴﺎﻧﻲ‬кит. мансуб ба парниён; аз
парниён дўхташуда.
ПАРНИЁНПЎШ ‫ ﭘﺮﻧﻴﺎن ﭘﻮش‬кит. њарирпўш, он
ки матои нафиси њарирї пўшида.
ПАРНО ‫ ﭘﺮﻧﺎ‬кит., ниг. паран.
ПАРНОК ‫ ﭘﺮﻧﺎك‬пардор; болдор.
ПАРНУН ‫ ﭘﺮﻧﻮن‬кит. дебои мунаќќаш, њарири
пурнаќш, бисёр нозук ва латиф; парнў,
парно.
ПАРНЎ ‫ ﭘﺮﻧﻮ‬ниг. парнун.
ПАРОВАР ‫ ﭘﺮآور‬кит. парвозкунанда.
ПАРОКАНДА//ПАРОГАНДА ‫ﭘﺮاﮔﻨﺪه‬//‫ﭘﺮاﻛﻨﺪه‬
 – 77 –
1. сифати феълии замони гузашта аз паро-
кандан. 2. парешон, мутафарриќ, бетартиб,
бенизом: ашъори пароканда шеърњои паре-
шони шоир, ки аз сарчашмањои гуногун
љамъоварї шудаанд. 3. бе тартиби муайян,
титу пит; њарљо-њарљо; пароканда гардидан
(шудан) ба њар тараф људо шуда рафтан,
мутафарриќ шудан (мас., љамъи одамон);
парешон (дарњаму барњам) шудан; аз байн
рафтан; пароканда кардан (намудан)
мутафарриќ кардан, парешон кардан, по-
шида титу пит кардан (чизи тўбшударо).
ПАРОКАНДААЊВОЛ ‫ﭘﺮاﻛﻨﺪهاﺣﻮال‬ парешон-
њол, музтариб.
ПАРОКАНДАГЇ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ‬1. шакли дигари си-
фати феълии замони гузашта аз парокан-
дан. 2. мутафарриќї, парешонї; бетартибї;
бенизомї. 3. маљ. вайронї, вазнинии ањвол;
нобудшавї.
ПАРОКАНДАГЎЙ ‫ﭘﺮاﻛﻨﺪهﮔﻮي‬ бењудагўй,
парешонгўй.
ПАРОКАНДАДИЛ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪهدل‬парешонхотир.
ПАРОКАНДАКУНЇ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪﻛﻨﻲ‬исми амал аз
пароканда кардан; парешон сохтан; аз њам
људо сохтан; титу пит кардан.
ПАРОКАНДАН ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪن‬1. пароканда кардан,
парешон сохтан. 2. мунташир кардан (мас.,
хитобномаеро).
ПАРОКАНДАРИЗЌ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪهرزق‬ризќаш паре-
шон; ба њар љо раванда, ба њар љо рўз гуза-
ронанда.
ПАРОКАНДАРЎЗ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪهروز‬бадњол, ошуф-
тањол, парешонрўзгор.
ПАРОКАНДАХОТИР ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪهﺧﺎﻃﺮ‬хотирпаре-
шон, мушавваш; парешонхотир.
ПАРОКАНДАХОТИРЇ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪهﺧﺎﻃﺮي‬исми
амал аз пароканда хотир будан; парешонхо-
тир будан, парешонхотирї.
ПАРОКАНДАЊОЛ ‫ﭘﺮاﻛﻨﺪهﺣﺎل‬ ниг. парешон-
ањвол.
ПАРОКАНДАШАВЇ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺪهﺷﻮي‬исми амал аз
пароканда шудан; парешон шудан.
ПАРОКАНИШ ‫ ﭘﺮاﻛﻨﺶ‬1. исми феълї аз паро-
кандан; пароканда шудан. 2. риёз. миќёси
пароканда шудан ва аз андозаи миёна дур
шудан, дисперсия.
ПАР
ПАРОКЎЊ ‫ ﭘﺮاﻛﻮه‬кит. он тарафи кўњ.
ПАРОЛАК ‫ ﭘﺮاﻟﻚ‬ниг. палорак.
ПАРОМ р. ‫ ﭘﺮام‬як навъ кемаи сањнвасеъ, ки
одамон, њайвонот ва воситањои наќлиётро
аз як тарафи дарё ба тарафи дигараш мегу-
заронанд; амад.
ПАРОМРОН ‫ ﭘﺮامران‬он ки паромро идора ме-
кунад.
парон ‫ ﭘﺮان‬1. асоси замони њозира аз парондан.
2. љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънои паронанда: мўшакпарон, сангпарон,
магаспарон.
ПАРОН I ‫ ﭘﺮان‬паранда, парвозкунанда, чизе,
ки дар њолати паридан аст: тири парон, му-
шаки парон; парон рафтан а) парида рафтан
(бо шитоб ва бо суръат рафтан); б) чаќќон
будани бозори чизе; парон-парон тир паро-
ндан, тирандозї; тирпаронии бисёр.
ПАРОН II ‫ ﭘﺮان‬:њукми парон њукми парондан.
ПАРОНАНДА ‫ ﭘﺮاﻧﻨﺪه‬сифати феълии замони
њозира аз парондан; он ки мепаронад.
ПАРОНДАН ‫ ﭘﺮاﻧﺪن‬1. андохтан, партофтан,
њаво додан; задан; санг парондан. 2. тирбо-
рон кардан, тир андохта куштан. 3.
љунбондан, њаракат додан: мижа парондан,
чашм парондан, ќош парондан. 4. маљ.
овардан, гирифта бурдан; гирифта овардан
(мас., бод чизеро); ◊ кадом шамол паронд?
(дар ваќти тасодуфан омадани шахси шинос
ва наздик гуфта мешавад); аз куљо омадї?
гап парондан гап партофтан, ба касе расо-
нида чизе гуфтан; гапи кинояомез гуфтан;
пинаки касеро парондан а) ба пинаки касе
монеъ шудан; б) маљ. касеро тарсонда мон-
дан; хоби касеро парондан бедор кардан ка-
серо, ба хоб рафтани касе монеъ шудан.
ПАРОН(И)ДАН ‫ﭘﺮاﻧﻴﺪن‬//‫ﭘﺮاﻧﺪن‬ тарзи бавоси-
таи парондан.
ПАРОНИШ ‫ ﭘﺮاﻧﺶ‬исми феълї аз парондан;
тирборон кардан.
ПАРОНХЎЉА ‫ ﭘﺮاﻧﺨﻮﺟﻪ‬маљ. одаме, ки зуд-зуд
љои корашро иваз мекунад.
ПАРОНЧА ‫ ﭘﺮاﻧﭽﻪ‬парандаи навпарвоз; парон-
ча шудан нав ба паридан шурўъ кардан
(паранда).
ПАРОНЧАК ‫ ﭘﺮاﻧﭽﻚ‬шакли тасѓири паронча;
1. ќудрати парвоз пайдо кардани парандаи
ПАР – 78 –
хурд, ба парвоз сар кардани мурѓљуља; па-
рончак кардан паридан омўхтан; ба парвоз
тайёр кардан; парончак шудан ќобилияти
парвоз пайдо кардан. 2. киноя аз лаёќат
пайдо кардан ба коре; ба воя расидан.
ПАРОШИДАН ‫ ﭘﺮاﺷﻴﺪن‬кит. 1. парешон кар-
дан, парокандан. 2. пошидан, афшондан.
ПАРПАНАК ‫ ﭘﺮﭘﻨﻚ‬:парпанак задан а) болу
пар задан, тапидан (-и парандањо); б) аз паи
коре бо иштиёќи зиёд шитобкорона раф-
тан; парпанак рафтан (задан) гирди касе да-
водав кардан.
ПАРПАР ‫ ﭘﺮﭘﺮ‬чинчини њамвори баробаррах;
чиндор: гиребони парпар.
ПАР-ПАР ‫ ﭘﺮﭘﺮ‬калимаи таќлидї ба маънии
лап-лап, пир-пир; пар-пар кардан лап-лап
тофтан, намоён шудан.
ПАРПАРА ‫ ﭘﺮﭘﺮه‬кит. фулус ё тангаи бисёр
хурд ва тунук.
ПАРПАРОН ‫ ﭘﺮﭘﺮان‬гуфт. парон, дар њолати
паридан; тез босуръат.
ПАРПАЊН ‫ ﭘﺮﭘﻬﻦ‬бот. растание, ки дар сари
роњњо ва љойњои нам мерўяд ва онро хурфа
њам мегўянд.
ПАРПЕЧ ‫ ﭘﺮﭘﻴﭻ‬матое, ки кўдаки хурдсолро ба
он печонида ба даст мегиранд: кўдаки пар-
печ.
ПАРПЇ ‫ ﭘﺮﭘﻲ‬1. бот. решаи дармана, ки аз он
дору тайёр мекунанд: ќивоми парпї. 2. да-
вое, ки табибон барои дарди хала медо-
данд.
ПАРПО(Й) (‫ ﭘﺮﭘﺎ)ي‬парандае, ки дар пояш пар
дорад; кабўтари парпой кабўтар, ки
пойњояш пардор аст.
ПАР(Р)А ‫ ﭘﺮه‬1. пањлўи тез ё дандонадори ягон
чиз, баромадагии рахи ягон чизе; ќирра. 2.
пањна, пар; ќанот; парраи осиё дандонаи
чархи осиё; њар як аз дандонаи чархи осиё,
ки ба чубчак пайваст мешавад. 3. канора,
тараф; парраи бинї нармаи чапу рости
бинї; канорањои бинї; парраи гўш. 4. за-
бончаи ќулф; ◊ парраи ќулф бар калид за-
дан коре бар хилоф кардан.
ПАР(Р)АДОР ‫ ﭘﺮه دار‬дандонадор; рахдор, ќир-
радор.
ПАР(Р)АК ‫ ﭘﺮك‬шакли тасѓири пара: паракњои
бинї.
ПАРРЕЗЇ ‫ ﭘﺮرﻳﺰي‬рехтани пар, пар партофтан
(-и парандагон), тулак.
ПАРРЕХТА ‫ ﭘﺮرﻳﺨﺘﻪ‬1. парандае, ки парашро
партофта бошад; бепару бол. 2. маљ. ољиз,
нотавон.
ПАРРИК ‫ ﭘﺮﻳﻚ‬чархест љуфтпара барои печо-
нидани ресмон ё калоба дар касби
бофандагї.
ПАРСИНБАСТА ‫ ﭘﺮﺳﻴﻨﺒﺴﺘﻪ‬ниг. парсингбаста.
ПАРСИНГ ‫ ﭘﺮﺳﻴﻨﮓ‬гуфт. ќабати хушкидаи
рўи чизе; хушкида кафидани рўи чизе; пар-
синг бастан хушкида кафидани рўи чизе,
ќабати иловагї пайдо карда кафидани рўи
чизе.
ПАРСИНГБАСТА ‫ ﭘﺮﺳﻴﻨﮓﺑﺴﺘﻪ‬гуфт. рўи чи-
зе, ки хушк шуда кафидааст, ќабати илова-
гии хушкидаи рўи чизе: лабони парсингба-
ста.
ПАРСЎХТА ‫ ﭘﺮﺳﻮﺧﺘﻪ‬1. паранда, ки параш
сўхтааст, бепар, бе болу пар. 2. маљ. ољиз,
нотавон; ноумедшуда.
ПАРТ I ‫ ﭘﺮت‬:парт кардан латта ё чармеро аз
тафси оташ дарњам кашидаву нимсўхта
гардонидан; парту бирён кардан киноя аз
нобуд кардан; парт шудан а) аз тафси оташ
паридаранг ва фасурда шудан; б) парканда
шудан, пўстканда шудан; тит шудан, аз њам
људо шуда рехтан.
ПАРТ II ‫ ﭘﺮت‬кит. 1. нораво, он чи аз эътибор
соќит аст. 2. дурафтода, дур; парт афтодан
дур афтодан; ◊ аз роњ парт! аз роњ дур шав!
як сў шав!
ПАРТАВ I ‫ ﭘﺮﺗﻮ‬1. шуоъ, акс, фурўѓ, нур, шўъла
(-и офтоб, моњ, чароѓ ва ѓ.); партав афгандан
(фикандан) нур пошидан, шўъла фишондан;
партав пошидан шўъла афшондан; партав
афшондан (фишондан) нур пошидан; партав
додан шўъла пошидан. 2. маљ. ављ; зери…,
тањти…; дар партави шўњрат дар ављи
шўњрат; дар партави чизе, касе дар тањти
чизе, касе; ◊ дар партави њидояти устод дар
зери роњнамоии омўзгор.
ПАРТАВ II ‫ ﭘﺮﺗﻮ‬1. он чи фурўшанда баъд аз
савдо ба харидор иловагї медињад, партов;
партав кардан бепул додан, ба тарзи илова
ба чизи харидашуда њамроњ карда додан. 2.
њар чизи барзиёд партофтанї; оби партав,
партави ошхона; дари партав дари хурди
иловагии хона ё њавлї.
 – 79 –
ПАРТАВАНДОЗ ‫ ﭘﺮﺗﻮاﻧﺪاز‬ниг. партавафшон.
ПАРТАВАФКАН ‫ ﭘﺮﺗﻮاﻓﻜﻦ‬ниг. партавафшон.
ПАРТАВАФКАНЇ ‫ﭘﺮﺗﻮاﻓﻜﻨﻲ‬ ниг. партаваф-
шонї.
ПАРТАВАФШОН ‫ ﭘﺮﺗﻮاﻓﺸﺎن‬1. нурафшон, рўш-
ноидињанда, нурпош, равшанибахш. 2. ду-
рахшанда, тобон, љилодор.
ПАРТАВАФШОНЇ ‫ ﭘﺮﺗﻮاﻓﺸﺎﻧﻲ‬нурпошї, нур-
афшонї; партавафшонї кардан нурпошї
кардан, шўълаафшонї кардан.
ПАРТАВДАРМОНЇ ‫ ﭘﺮﺗﻮدرﻣﺎﻧﻲ‬нав., тиб. ба
воситаи нурњои радиатсионї табобат кар-
дани беморон, радиотерапия.
ПАРТАВСАНЉ ‫ ﭘﺮﺗﻮﺳﻨﺞ‬нав. абзоре, ки партов
ва андозаи онро муайян мекунад, радио-
метр.
ПАРТАВФИКАН ‫ ﭘﺮﺗﻮﻓﻜﻦ‬ниг. партавафкан.
ПАРТАВШИНОС ‫ ﭘﺮﺗﻮﺷﻨﺎس‬тиб. ихтисос-
манди риштаи партавшиносї, радиолог.
ПАРТАВШИНОСЇ ‫ ﭘﺮﺗﻮﺷﻨﺎﺳﻲ‬нав., тиб. тањ-
ќиќ ва пажўњиши нурњои радиатсионї, ра-
диология.
ПАРТГОЊ ‫ ﭘﺮﺗﮕﺎه‬кит. 1. љои чуќурї бетаг,
љарї. 2. маљ. љои пурхавфу хатар, љои душ-
воргузар. 3. геол. бељошавии табаќаи замин
уфуќан ё амудан; ярчканд.
парто ‫ ﭘﺮﺗﺎ‬асоси замони њозира аз партофтан;
парто-парто якчанд бор ба рўи даст бар-
дошта фаровардан; парто-парто кардан ба
рўи даст ба њаво бардошта фаровардан.
ПАРТОБ ‫ ﭘﺮﺗﺎب‬1. партофтан, њаво додан; пар-
тоб кардан андохтан, партофтан, њаво дода.
2. масофаи байни љои тир андохтан ва аф-
тондани он; масофаи тайкардаи тир. 3. ти-
ре, ки бисёр дуррав аст. 4. кит. париш, пар-
воз (сайри хаёлї); дар партоб будан дар
њолати париш, дар аснои сайр будан.
ПАРТОБИДАН ‫ ﭘﺮﺗﺎﺑﻴﺪن‬кит. партоб кардан,
партофтан, рањо намудан, њаво додан.
ПАРТОБЇ ‫ ﭘﺮﺗﺎﺑﻲ‬1. партобшуда, рањошуда,
андохта, њаво дода. 2. тирандоз.
ПАРТОБШИНОСЇ ‫ ﭘﺮﺗﺎبﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки сам-
ти партоби тиру гулулањоро меомўзад, бал-
листика.
ПАРТОВ I ‫ﭘﺮﺗﺎو‬ 1. пасмонда, боќимонда (пас
ПАР
аз истеъмол); партовњои истењсолот. 2. хасу
хошок, ахлот; партову пасмонда. 3. партоф-
ташуда, ба њоли худ мондашуда,
бенигоњубин, бекора: њавлии партов; пар-
тов шудан бенигоњубин шудан; бекора шу-
дан, аз кор баромадан.
ПАРТОВ II ‫ ﭘﺮﺗﺎو‬1. ниг. партав II. 2. дари пар-
тав.
ПАРТОФТАН ‫ ﭘﺮﺗﺎﻓﺘﻦ‬1. андохтан, њаво додан.
2. мондан, гузоштан; бор кардан; ба китф
партофтан (мас., љуволро). 3. бас кардан,
ќатъ кардан, тарк кардан: корро партофтан,
одати бадро партофтан, хонданро партоф-
тан. 4. њаво додан, андохтан. 5. поин фаро-
вардан, овезон кардан. 6. густурдан, пањн
кардан: дастархон партофтан. 7. пўшидан,
гирифтан. 8. хориљ кардан, дур кардан. 9.
кашидан, наќш кашидан: гул партофтан,
наќш партофтан. 10. маљ. рондан, пеш кар-
дан: ба кўча партофтан; партофта рафтан
дар љое гузошта рафтан, бе парастор монда
рафтан; аќиб партофтан а) ба ќафо гузош-
тан; б) кашол додан (кореро, масъалаеро);
бурида партофтан ќатъ кардан; гирифта
партофтан дур кардан, дур андохтан; лан-
гар партофтан лангар андохта ќарор ги-
рифтан(-и киштї); оварда партофтан фуро-
вардан, монда рафтан; пой (ќадам) партоф-
тан ќадам мондан, рафтан; афшонда пар-
тофтан касеро ба касе гапњои сахт гуфта ўро
мулзам сохтан; танбењ додан; бача партоф-
тан исќот, исќоти љанин кардан; гап пар-
тофтан ба касе расонида гап задан; пичинг
задан; луќма партофтан гап парондан, эрод
гирифтан; шиппонда партофтан касеро ниг.
афшонда партофтан касеро.
ПАРТШУДА ‫ ﭘﺮتﺷﺪه‬сифати феъли замони гу-
зашта аз порт шудан; пашмрехта (аз
таъсири оташ); титупитшуда.
ПАРУБОЛРЕХТА ‫ ﭘﺮوﺑﺎلرﻳﺨﺘﻪ‬ниг. паррехта.
ПАРУБОЛСЎХТА ‫ ﭘﺮوﺑﺎلﺳﻮﺧﺘﻪ‬1. сифати
феълии замони гузашта аз пару бол сўхтан.
2. маљ. беќарор, боизтироб: ◊ мисли мурѓи
паруболсўхта хеле беќарор.
ПАРЎ‫ ﭘﺮو‬гуфт. чаппа, поскуно, сарозер; парў
афтодан чаппа шуда афтодан; парў гузош-
тан чаппа гузоштан; парў шудан чаппа шу-
дан, сарозер гаштан.
ПАРФИШОН ‫ ﭘﺮﻓﺸﺎن‬ниг. парафшон.
ПАРФИШОНЇ ‫ ﭘﺮﻓﺸﺎﻧﻲ‬ниг. парафшонї.
ПАРХОШ ‫ ﭘﺮﺧﺎش‬књн. 1. љанг, љанљол. 2. итоб;
ПАР – 80 –
гапи сахт; пархош љустан хусумат кардан. 3.
маљ. зулм, ситам.
ПАРХОШГАЊ ‫ ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﻪ‬ниг. пархошгоњ.
ПАРХОШГОЊ ‫ﭘﺮﺧﺎﺷﮕﺎه‬ кит. майдони љанг,
љанггоњ.
ПАРХОШДИДА ‫ ﭘﺮﺧﺎشدﻳﺪه‬кит. он ки таљриба
ва собиќаи зиёди љангї дорад; љангдида,
љангозмуда.
ПАРХОШКЕШ ‫ ﭘﺮﺧﺎشﻛﻴﺶ‬кит. љанговар, му-
бориз.
ПАРХОШСОЗ ‫ﭘﺮﺧﺎشﺳﺎز‬ кит. љангљўй, мубо-
риз.
ПАРХОШЉЎЙ ‫ﭘﺮﺧﺎشﺟﻮي‬ кит. љангљў; љан-
гара.
ПАРЊЕЗ ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰ‬1. худдорї аз чизе (аз хўрдани
хўроке, ё амале), иљтиноб, њазар,
канорагирї; парњез кардан худдорї кардан
аз чизе, нахўрдани хўрокие ба сабаби
беморї; парњез шикастан ба парњез эътибор
надода чизи носозеро хўрдан. 2. маљ.
порсої, таќво.
ПАРЊЕЗГОР ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎر‬1. он ки аз корњои бад
худдорї мекунад, худдорикунанда. 2. пор-
со, таќводор.
ПАРЊЕЗГОРЇ ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري‬1. худдорї кардан аз
корњои бад, аз истеъмоли хўроки зиёд ва ѓ.
2. порсої, таќводорї; тарки дунё, аскетизм.
ПАРЊЕЗИДАН ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰﻳﺪن‬1. дурї кардан, худро
дур нигоњ доштан; худдорї кардан. 2. њазар
кардан, тарсидан.
ПАРЊЕЗЇ ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰي‬1. парњезгор; парњезриоя-
кунанда. 2. чизи барои парњез истифодаша-
ванда; таѓораи парњезї таѓораи шустушў;
ошхонаи парњезї ошхонае, ки таомњои хоси
беморонро тайёр мекунад; хўроки парњезї
хўроки хос барои бемор.
ПАРЊЕЗКОР ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎر‬ниг. парњезгор.
ПАРЊЕЗКОРЇ ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎري‬ниг. парњезгорї.
ПАРЊЕЗОНА ‫ ﭘﺮﻫﻴﺰاﻧﻪ‬таоме, ки ба беморон
медињанд; хўроке, ки табиб ба бемор фар-
мудааст.
ПАРЊУН ‫ ﭘﺮﻫﻮن‬кит. доира, њалќа, чанбар; њар
чизи доирашакл, тавќ; њола, хирмани моњ;
парњун кашидан доира кашидан, њалќа на-
мудан, ињота кардан.
ПАРЧА I ‫ ﭘﺮﭼﻪ‬1. ниг. порча. 2. ќитъа; як порча
замин як бўлак замин. 3. фиќра, як њисса аз
навиштаљот; парча-палос гилему палосњои
кўњна; чизу чора, майда чуйдаи хона; пар-
ча-парча ќисм-ќисм, њисса-њисса; парча-
парча кардан ба њиссањо таќсим кардан.
ПАРЧА II ‫ ﭘﺮﭼﻪ‬боф. зарбафт, зарбофт, кин-
хоб, дебо.
ПАРЧАБУРЇ ‫ ﭘﺮﭼﻪﺑﺮي‬он чи парча мебурад;
ќайчии парчабурї ќайчие, ки ба воситаи он
матоъ бурида мешавад.
ПАРЧАГУЛ ‫ ﭘﺮﭼﻪﻛﻞ‬боф. наќши гулаш калон-
калон; матое, ки наќши гули калон-калон
дорад.
ПАРЧАМ ‫ ﭘﺮﭼﻢ‬кит. 1. байраќ, ливо. 2. пўпаки
абрешимин, ки ба байраќ баста мешавад.
ПАРЧАМДОР ‫ ﭘﺮﭼﻤﺪار‬1. он ки парчам дорад;
байраќдор. 2. маљ. пешсаф, пешрав.
ПАРЧАМДОРЇ ‫ ﭘﺮﭼﻤﺪاري‬парчамдор будан,
байраќбардорї, њомии байраќ.
ПАРЧАМЇ ‫ ﭘﺮﭼﻤﻲ‬мансуб ба парчам; монанд
ва ба ранги парчам.
ПАРЧИН I ‫ ﭘﺮﭼﻴﻦ‬1. бо мех сахт часпон-
дашуда, бо мех кўфта сахт пайвастшуда;
парчин кардан мех зада часпондан; ба за-
мин парчин шудан маљ. ба замин сахт час-
пидан. 2. кит. њисор ё деворе, ки ба гирди
боѓ ё киштзор месозанд; девор.
ПАРЧИН II ‫ ﭘﺮﭼﻴﻦ‬меъ. сафолпорае ки барои
ороиши биноњо кор мефармоянд.
ПАРЧИНКОР ‫ﭘﺮﭼﻴﻦﻛﺎر‬ он ки парчин меку-
над.
ПАРЧИНКОРЇ ‫ ﭘﺮﭼﻴﻦﻛﺎري‬1. парчин кардан.
2. пайванд бо ёри парчимехњо.
ПАРЧИНМЕХ ‫ ﭘﺮﭼﻴﻦﻣﻴﺦ‬милаи мудавваре, ки
як нўгаш аз саракњои тайёри нимгирда ва
нўги дигараш аз саракњои парчинкунанда
иборат аст.
ПАРЧИНПАЙВАНД ‫ ﭘﺮﭼﻴﻦﭘﻴﻮﻧﺪ‬пайванд на-
мудани чизе бо парчинмех.
ПАРШИКАСТА ‫ ﭘﺮﺷﻜﺴﺘﻪ‬1. болу пар шикаста.
2. маљ. ољиз, нотавон; ноумед, парсўхта.
ПАС ‫ ﭘﺲ‬1. аќиб, пушт, ќафо; муќоб. пеш. 2.
сонї, баъд, баъд аз он; пас аз... баъди...,
баъд аз...; пас аз он баъди он, баъд аз он; аз
 – 81 –
ин пас, пас аз ин баъд аз ин, минбаъд; як
рўз пас баъди як рўз; пас андохтан (партоф-
тан) иљрои кореро ба ќафо партофтан, ба
таъхир андохтан, дер монондан; пас гар-
дондан а) ба аќиб гардондан; б) гардонда
додан (мас., ќарзро); пас гаштан баргашта
рафтан, аќиб гаштан; пас нишастан
аќибнишинї кардан (дар љанг ё дар масъа-
лае); пас омадан баргаштан, гашта омадан;
пас рафтан а) ба ќафо рафтан, баргаштан;
б) аќиб мондан, таназзул кардан; муќоб.
пеш рафтан; пасу пеш рафтан ин тарафу он
тараф гаштан. 3. збш. бе изофа ё бо изофа ва
пешоянд њамчун пешоянди номии таркибї
маъноњои гуногунро ифода мекунад; паси...
аз аќиби..., дар ќафои..., баъди...; пасу пеш
а) пешу ќафо; б) пайи њам, аз аќиби якди-
гар; паси њам пайи њам, пайи якдигар; аз
паси... а) аз пайи...; аз ќафои..., аз аќиби...;
б) аз паи..., барои иљрои....; аз паси ин баъд
аз ин; ба (дар) паси... ба аќиби;... ба пушти,
ба ќафои; дар пушти...: дар паси кўњ; пешу
пас тарафи рўю тарафи аќиб. 4. аз ин меба-
рояд, ки..., маълум мешавад, ки..., аз ин рў,
дар ин сурат. 5. дар охир, оќибат; он гоњ, он
ваќт; пас задан (кореро, чизеро) беэътибор
гардонидан, кам шуморидан; паси сар кар-
дан (мондан) воќеаро аз сар гузаронидан,
марњилаеро тай кардан; гузашта рафтани
њодиса; пас мондан ќафо мондан, аќиб мон-
дан; паси сар хоридан њайрон мондан; но-
чор шуда мондан; пасу пешро дидан вазъ-
иятро муайян кардан, вазъиятро аз назар
гузаронидан ва ба эътибор гирифтан; аз па-
си касе рафтан ба касе пайравї намудан;
кори касеро давом додан; дар паси касе бу-
дан мададгор будан, њомї будан; бало ба
пасаш! њар балое, ки бошад, ба худаш!
ПАСАЗЉАНГЇ ‫ ﭘﺲازﺟﻨﮕﻲ‬давраи баъдиљангї
(бештар дар мавриди баъди Љанги Бузурги
Ватанї гуфта мешавад).
ПАСАНД ‫ ﭘﺴﻨﺪ‬ниг. писанд.
ПАСАНДА ‫ ﭘﺴﻨﺪه‬:пасанда кардан гуфт. хо-
бондан, хомўш кардан; фурў нишондан; па-
санда шудан хобидан, хомўш шудан, паст
шудан.
ПАСАНДЕШ ‫ ﭘﺲاﻧﺪﻳﺶ‬1. он ки дар бораи айё-
ми гузашта андеша мекунад; муќоб. пеш-
бин. 2. он ки оќибат ва ояндаи худро анде-
ша мекунад, оќибатбин, дурбин.
ПАСАНДОЗ ‫ ﭘﺲاﻧﺪاز‬чизи захирашуда, чизи аз
харољот пас мононда, захира; пасандоз кар-
дан захира кардан; сарфаљўї карда
маблаѓеро барои эњтиёт нигоњ доштан.
ПАС
ПАСАФКАНД ‫ ﭘﺲاﻓﻜﻨﺪ‬1. кит. пасандоз,
андўхта. 2. натиља, паёмад. 3. ниг. пасаф-
канда.
ПАСАФКАНДА ‫ﭘﺲاﻓﻜﻨﺪه‬ саргини чорпо ва
парандагон.
ПАСАФТОДА ‫ ﭘﺲاﻓﺘﺎده‬1. аќибафтода, аќиб-
монда, пасмонда. 2. маљ. ба дунё омада, ба
вуљуд омада.
ПАСАФТОДАГЇ ‫ﭘﺲاﻓﺘﺎدﮔﻲ‬ аќибмонда, пас-
афтода будан.
ПАСВАНД ‫ ﭘﺲوﻧﺪ‬збш. ќисми калимае, ки пас
аз реша меояд ва маънои онро таѓйир
медињад, пасоянд.
ПАСИН ‫ ﭘﺴﻴﻦ‬1. баъдї; охир, охирин; рўзи па-
син маљ. рўзи марг, рўзи вафот. 2. пайрави-
кунанда. 3. ваќти рўз (мобайни пешин ва
ѓуруби офтоб); ваќти аср.
ПАСИНА ‫ ﭘﺴﻴﻨﻪ‬ниг. пасин 1.
ПАСИНГОЊ ‫ ﭘﺴﻴﻦﮔﺎه‬кит. бегоњї, аср.
ПАСИНИЁН ‫ ﭘﺴﻴﻨﻴﺎن‬кит., исми љомеъ аз пасо-
яндагон; мутааххирин.
ПАСИПАРДАГЇ ‫ ﭘﺴﭙﺮدﮔﻲ‬он чи дар аќиби
парда рўх медињад; махфї, пўшида:
гуфтугўзори пасипардагї.
ПАСИПО ‫ ﭘﺲﭘﺎ‬:пасипо задан а) ба эътибор
нагирифтан, писанд накардан; б) ба аќиби
пои касе задан дар мусобиќањои варзишии
гуштингирї ё дар љанги тан ба тан.
ПАСИЧ ‫ ﭘﺴﻴﭻ‬ниг. басич.
ПАСИЧИДАН ‫ ﭘﺴﻴﭽﻴﺪن‬ниг. басичидан.
ПАСКАШ ‫ ﭘﺴﻜﺶ‬он ки корро ба аќиб мека-
шад, аќибкаш; он ки дар масъалањои сиёсї,
иљтимої, маданї монеи пешравист,
муртаљеъ.
ПАСКАШЇ ‫ ﭘﺴﻜﺸﻲ‬1. ба ќафо кашидан,
аќибкашї. 2. маљ. иртиљоъ [консерватизм].
ПАСКЎЧА ‫ ﭘﺴﻜﻮﭼﻪ‬кўчаи хурд, кўчаи танг.
ПАСЌАДАМ ‫ ﭘﺲﻗﺪم‬ќафомонда; муќоб. пешќа-
дам.
ПАСМОНДА ‫ ﭘﺲﻣﺎﻧﺪه‬1. сифати феълии замони
гузашта аз пас мондан. 2. ќафомонда,
аќибмонда (аз касе дар коре). 3. боќимонда,
боќимондаи хўрок, пасхўрда.
ПАС – 82 –
ПАСМОНДАГЇ ‫ ﭘﺲﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‬1. шакли дигари си-
фати феълии пасмонда. 2. ќафомонї,
аќибмонї.
ПАСНИШИНЇ ‫ﭘﺲﻧﺸﻴﻨﻲ‬ аќибнишинї,
ќафоравї.
ПАСНОГАРД ‫ ﭘﺲﻧﺎﮔﺮد‬он ки аќиб намегардад,
он ки аќибнишинї намекунад.
ПАСНОКЇ ‫ ﭘﺲﻧﺎﻛﻲ‬аќибнокї, пуштнокї; ба
аќиб: паснокї гурехтан; паснокї рафтан ба
ќафо нигоњ карда рафтан.
ПАСОБ ‫ ﭘﺲآب‬1. оби истифодашуда. 2. оби
чиркини љомашўї.
ПАСОВАНД ‫ ﭘﺴﺎوﻧﺪ‬1. адш. ќофияи шеър. 2.
збш. пасоянд.
ПАСОВИДАН ‫ﭘﺴﺎوﻳﺪن‬ молидан, даст судан,
ламс кардан.
ПАСОДАСТ ‫ ﭘﺴﺎدﺳﺖ‬бо нася, чизе, ки ба нася
гирифта мешавад.
ПАСОМАД ‫ ﭘﺲآﻣﺪ‬паёмад; натиља.
ПАСОПЕШ ‫ ﭘﺴﺎﭘﻴﺶ‬аз паси њам, яке аз пайи
дигаре, пешу дунбол.
ПАСОЊАН ‫ ﭘﺲآﻫﻦ‬оњане, ки мўзадўзон дар
пушти пойафзол барои ќолабрезї ва васеъ
кардани кафш мегузоранд.
ПАСОЧИН ‫ ﭘﺴﺎﭼﻴﻦ‬мевањои дар дарахт пас аз
чидан боќимонда.
ПАСОЯНД ‫ ﭘﺴﺎﻳﻨﺪ‬он чи баъд меояд; муќоб.
пешоянд. 2. збш. як ќисми њиссањои ёварии
нутќ, ки барои робитаи њиссањои
мустаќили нутќ хизмат мекунанд (мас., па-
соянди -ро, ќатї ва ѓ.).
ПАСОЯНДАГОН ‫ﭘﺴﺎﻳﻨﺪﮔﺎن‬ насли минбаъда,
мутааххирин.
ПАСПАГОЊ ‫ ﭘﺲﭘﮕﺎه‬гуфт., ниг. пасфардо.
ПАСПОРТ ит. ‫ ﭘﺴﭙﺎرت‬ниг. шиноснома.
ПАСРАВЇ ‫ ﭘﺲروي‬аќибравї; аќибнишинї.
ПАСТ ‫ ﭘﺴﺖ‬1. зер, поён, тањ; муќоб. боло. 2.
поён, нишеб, пастї. 3. кўтоњ, калта; ќади
паст. 4. суст, заиф, оњиста (дар бораи овоз);
овози паст. 5. кам; каммиќдор, намакаш
паст, музди кораш паст. 6. бадсифат, муќоб.
аъло, хуб; коѓази паст, сифаташ паст. 7.
маљ. нокас, ноодам, бад, ногувор; забун; ра-
зил, сифла, фурўмоя (сифати одам); паст
омадани њаво сербориш будани њаво; пасту
баланд нишебу фароз, поёну боло,
ноњамвор, ноњамворї, пасту баланди роњ,
пасту баланди зиндагї; паст задан бад кар-
дан, беэътибор гардонидан, њаќир шумори-
дан (касе, чизеро); паст кардан а) оњиста
кардан, костан (овозеро); б) суст кардан,
фурў нишондан; паст наомадан (нафарома-
дан) сустї накардан, тан надодан, таслим
нашудан (дар бањс); дар гуфтаи худ исрор
кардан; паст рафтан поён шудан, кам шу-
дан, суст шудан, беравнаќ шудан; паст фу-
ромадан поён шудан, кам шудан (доир ба
нарх, наво ва ѓ.); пасту баланд гап задан
суханњои сахту ногувор гуфтан; паст ши-
нондан хобондан, фурў нишондан; паст шу-
дан а) кам шудан, фуромадан; б) суст шу-
дан, аз шиддати худ костан; пасанда шудан;
сар паст накардан а) сар хам накардан; б)
таслим нашуда; паст-паст гап задан оњиста-
оњиста, гап задан.
ПАСТАК ‫ ﭘﺴﺘﻚ‬1. шакли тасѓири паст; на чан-
дон баланд; даричаи пастак, хонаи пастак.
2. кўтоњќад, ќадкалта; одами пастак одами
кўтоњќад.
ПАСТАКАК ‫ ﭘﺴﺘﻜﻚ‬шакли тасѓир ва навози-
шии пастак: суфачаи пастакак.
ПАСТАКЧА ‫ﭘﺴﺘﻜﭽﻪ‬ шакли навозишии пас-
так.
ПАСТБОЛО ‫ ﭘﺴﺘﺒﺎﻻ‬пастќад, кўтоњќад.
ПАСТГОНЇ ‫ ﭘﺴﺖﮔﺎﻧﻲ‬књн. маоши лашкар,
маблаѓ ё чизе, ки барои маоши лашкару
сипоњ људо мегардид.
ПАСТЗЕЊН ‫ ﭘﺴﺖذﻫﻦ‬кундзењн, камзењн, дорои
дарк ва фањмиши суст.
ПАСТЇ ‫ ﭘﺴﺘﻲ‬1. поён будан, поёнї, фурўдї;
муќоб. баландї. 2. чуќурї, нишебї,
пастхамї. 3. кўтоњї: пастии ќад, пастии
саќф. 4. сустї, заифї; савияи баланд на-
доштан. 5. маљ. хорї, забунї, беќадрї;
разилї, сифлагї, нокасї: хорию пастї;
пастї кардан сифлагї кардан, нокасї кар-
дан; ◊ пастию баландии дунё баду неки ду-
нё; хушию нохушии зиндагї.
ПАСТЌАД ‫ﭘﺴﺖﻗﺪ‬ ќадпаст, ќадаш паст,
кўтоњќад; калта.
ПАСТЌОМАТ ‫ ﭘﺴﺖﻗﺎﻣﺖ‬ниг. пастќад.
ПАСТМАЗМУН ‫ ﭘﺴﺖﻣﻀﻤﻮن‬мазмунаш паст ва
каммазмун: иншои пастмазмун.
ПАСТНАЗАР ‫ﭘﺴﺖﻧﻈﺮ‬ 1. назараш паст. 2. но-
 – 83 –
мард, нокас.
ПАСТНАЗАРЇ ‫ ﭘﺴﺖﻧﻈﺮي‬1. пастназар будан.
2. номардї, нокасї.
ПАСТНИЊОД ‫ ﭘﺴﺖﻧﻬﺎد‬ниг. пастфитрат.
ПАСТОБ ‫ ﭘﺴﺖآب‬љои пасти об.
ПАСТРАВАНДА ‫ ﭘﺴﺖروﻧﺪه‬сифати феълии за-
мони њозира аз паст рафтан; поён шудан;
камшаванда, сустшаванда.
ПАСТРАВЇ ‫ ﭘﺴﺖروي‬1. паст рафтан, ќафо
рафтан. 2. таназзул.
ПАСТСАЃРЇ ‫ ﭘﺴﺖﺳﻐﺮي‬1. сурини паст дош-
тан, рони паст доштан; пасткафал (нисбат
ба асп, хар ва ѓ.). 2. маљ. пастќад (нисбат ба
асп, хар ва ѓ.).
ПАСТСАЛИЌА ‫ ﭘﺴﺖﺳﻠﻴﻘﻪ‬он ки мањорати хуби
эљодї надорад; камсалиќа, каммањорат,
камистеъдод.
ПАСТСИФАТ ‫ ﭘﺴﺖﺻﻔﺖ‬бо сифати паст, сифа-
тан бад; бадсифат, дорои кайфияти паст.
ПАСТСИФАТЇ ‫ﭘﺴﺖﺻﻔﺘﻲ‬ пастсифат будан,
бадсифатї.
ПАСТТИНАТ ‫ ﭘﺴﺖﻃﻴﻨﺖ‬сифла, нокас, дун, ра-
зил, баднињод, пастнињод.
ПАСТТИНАТЇ ‫ ﭘﺴﺖﻃﻴﻨﺘﻲ‬нокасї, разилї,
лаинї, сифлагї; пастфитратї баднињодї,
пастнињодї.
ПАСТТОЛЕЪ ‫ ﭘﺴﺖﻃﺎﻟﻊ‬он ки кораш кам омад
мекунад; назарногир, камбахт, шўртолеъ.
ПАСТФИТРАТ ‫ ﭘﺴﺖﻓﻄﺮت‬лаин, разил, сифла;
одами пастфитрат одами пастнињод.
ПАСТФИТРАТЇ ‫ ﭘﺴﺖﻓﻄﺮﺗﻲ‬лаинї, разилї,
сифлагї, пастнињодї.
ПАСТХАМЇ ‫ ﭘﺴﺖﺧﻤﻲ‬хамгашти кўњ, девор;
љое, ки рост набуда, аз назар пинњон аст.
ПАСТЊИММАТ ‫ ﭘﺴﺖﻫﻤﺖ‬њимматаш паст,
бењиммат, хасис.
ПАСТЊИММАТЇ ‫ﭘﺴﺖﻫﻤﺘﻲ‬ бењимматї,
хасисї.
ПАСТЉИНС ‫ ﭘﺴﺖﺟﻨﺲ‬аз љинси паст; аз мар-
думони нокас; разил, пастнињод, пастфит-
рат.
ПАСТШАВАНДА ‫ ﭘﺴﺖﺷﻮﻧﺪه‬1. сифати феълии
ПАТ
замони њозира аз паст шудан. 2. збш. пас-
траванда, сустшаванда (нисбат ба овоз); за-
даи пастшаванда.
ПАСТШАВЇ ‫ ﭘﺴﺖﺷﻮي‬1. паст шудан; фурома-
дани чизе (мас., об); сустшавї. 2. камшавї.
ПАСФАРДО ‫ ﭘﺲﻓﺮدا‬як рўз баъд аз пагоњ.
ПАСХАМ ‫ ﭘﺴﺨﻢ‬чуќур, нишеб, пастхам.
ПАСХАМЇ ‫ ﭘﺴﺨﻤﻲ‬ниг. пастхамї.
ПАСХЕЗ ‫ ﭘﺲﺧﻴﺮ‬шогирди гўштигир, ки баъд
аз таълими гўштигирї бо устоди худ гўштї
мегирад.
ПАСХЎРДА ‫ﭘﺴﺨﻮرده‬ боќимондаи хўроки
хўрдашуда.
ПАТ ‫ ﭘﺖ‬1. пашми нарме, ки аз таги мўи
њайвонот аз ќабили буз ва гўсфанд мебаро-
яд, тибит. 2. ќабати нарми пашммонанд, ки
бар рўи баъзе чизњои бофта пайваста аст:
пати бахмал, пати ќолин. 3. аз пат бофта-
шуда: гилеми пат.
ПАТАК ‫ ﭘﺘﻚ‬порчаи мулоими матоъ ё намад,
ки барои нарм доштани пой дар даруни
пойафзор гузошта мешавад; ◊ патаку пай-
тоба шудан саросема ба коре машѓул шу-
дан; дар атрофи касе, чизе чарх задан (ба-
рои хизмати вай); кафшро монда ба патак
(патакро пўшида) гурехтан сахт саросема
шуда гурехтан.
ПАТАКФУРЎШ ‫ ﭘﺘﻚﻓﺮوش‬он ки патак
мефурўшад, фурўшандаи патак.
ПАТАКЧА ‫ﭘﺘﻜﭽﻪ‬ биол. љонвари содатарини
обї.
ПАТАР‫ ﭘﺘﺮ‬кит. тангаи филизї, ки дар он ти-
лисмот наќш мекунанд; таъвиз, тўмор.
ПАТАР-ПАТАР ‫ ﭘﺘﺮﭘﺘﺮ‬калимаи таќлиди овоз,
ки паси њам баромадани овозеро ифода ме-
кунад: патар-патар кардан.
ПАТАРРОС ‫ ﭘﺘﺮّاس‬калимаи таќлиди овоз аз
ќабили патар-патар; патаррос задан патар-
патар кардан.
ПАТВОЗ ‫ ﭘﺘﻮاز‬кит. нишемангоњи кабўтар, боз
ва дигар мурѓони шикорї, ки аз ду чўби ба
замин кўфташуда ва чўби дигари болои он
нињодашуда иборат аст.
ПАТДОР ‫ ﭘﺘﺪار‬бофтае, ки ба рўяш пат дорад,
патнок: гилеми патдор.
ПАТ – 84 –
ПАТЕНТ лот. ‫ ﭘﺘﻴﻨﺖ‬1. њуљљате ки соњиби их-
тироъ будани касеро тасдиќ мекунад. 2.
шањодатнома барои тиљорат, харидуфурўш
ва истењсоли моле ва ѓ.
ПАТЕФОН фр. ‫ ﭘﺘﻴﻔﺎن‬књн. граммафони бекар-
най.
ПАТЁРА ‫ ﭘﺘﻴﺎره‬1. офат, бало. 2. зишт, муњиб,
њавлнок, бадњайбат. 3. инод, адоват,
душманї. 4. маљ. дев.
ПАТИЛА ‫ ﭘﺘﻴﻠﻪ‬ниг. фатила.
ПАТНОК ‫ ﭘﺘﻨﺎك‬патдор, дорои пат.
ПАТОЛОГИЯ ю. ‫ ﭘﺘﺎﻻﮔﻴﻪ‬як ќисми илми тиб,
ки љараёни касалї ва њолати бадан, иллати
пайдоиш ва сабабњои беморињоро
меомўзад.
ПАТОЛОГЇ ‫ ﭘﺘﺎﻻﮔﻲ‬мансуб ба патология.
ПАТФУЗ ‫ ﭘﺘﻔﻮز‬лабу лунљ, гирдогирди дањон.
ПАХ ‫ ﭘﺦ‬калимаи таќлиди овозе, ки бо он гурба
ва сагро меронанд.
ПАХМОЌ ‫ ﭘﺨﻤﺎق‬мўйсар ва риши шона накар-
да ва ба њам печида.
ПАХМОЌМЎ(Й) (‫ﭘﺨﻤﺎق ﻣﻮ)ي‬ мўяш пахмоќ,
жўлидамўй.
ПАХНУ‫ ﭘﺨﻨﻮ‬кит. раъд, тундур.
ПАХОЛ ‫ ﭘﺨﺎل‬хошоки пояи шолї ё заѓир баъди
кўфта шуданаш.
ПАХОЛЇ//ПАХОЛИН ‫ﭘﺨﺎﻟﻴﻦ‬//‫ ﭘﺨﺎﻟﻲ‬мансуб ба
пахол; аз пахол тайёршуда.
ПАХОЛПЎШ ‫ ﭘﺨﺎﻟﭙﻮش‬бо пахол пўшида.
ПАХСОН ‫ ﭘﺨﺴﺎن‬кит. пажмурда, афсурдашуда
(аз дарду ѓам).
ПАХТ ‫ ﭘﺨﺖ‬кит. он чи дар зери пои одам,
њайвон ё чизи дигар пахш шуда бошад; ◊
рахту пахт либосу анљом, моликият.
ПАХТА ‫ ﭘﺨﺘﻪ‬1. гиёњи алафии яксолаи зироати-
ву коштанї бо баргњои пањну гулњои зарду
сафедранг ва тухми равѓании дона-дона. .
2. њосили ин гиёњ, ки сафедранг буда аз он
нах мересанд ва барои саноати нассољї
ашёи хом буда, аз тухми он равѓан ва маво-
ди дигари саноатї ва хуроки чорво њосил
мекунанд; нахи аз чигит тозакардаи онро
ба кўрпа, болиш ё љома низ меандозанд;
пахта барин хеле нарм ва сафед; пахтаи аб-
решим ниг. пахтаи мањиннах; пахтаи
мањиннах пахтае, ки нахаш мањини борик
аст; пахтаи љойдорї пахтаи мањаллии на-
въаш таѓйирнаёфта, ѓўза; пахтаи мисрї на-
въе аз пахта, пахтаи мањиннах; ◊ пахта дар
гўш доштан сухан нашунидан, худро ба
карї задан; ба дами чизе пахта шудан дами
чизеро гардондан; ба чизе монеъ шудан.
ПАХТАГИН ‫ ﭘﺨﺘﮕﻴﻦ‬ниг. пахтагї; пахта андох-
та дўхташуда, пахтадор, пахтанок: камзўли
пахтагин.
ПАХТАГЇ ‫ ﭘﺨﺘﮕﻲ‬аз пахта бофташуда: газвори
пахтагї.
ПАХТАЃУНДОРЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﻏﻨﺪاري‬пахтачинї.
ПАХТАДОР ‫ ﭘﺨﺘﻪدار‬пахта андохта дўхташуда,
пахтанок: љомаи пахтадор.
ПАХТАЗОР ‫ ﭘﺨﺘﻪزار‬майдони киштзори пахта.
ПАХТАКАШ ‫ ﭘﺨﺘﻪﻛﺶ‬он ки пахтаро аз ѓўза
људо карда њаллољї кор карда чигиташро
мегирад.
ПАХТАКАШЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﻛﺸﻲ‬амали аз ѓўза људо
карда аз чигит тоза намудани пахта.
ПАХТАКАШОНЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﻛﺸﺎﻧﻲ‬аз як љо ба љои
дигар кашондани пахта.
ПАХТАКОР ‫ ﭘﺨﺘﻜﺎر‬он ки пахта кишт мекунад,
он ки пахта мерўёнад.
ПАХТАКОРЇ ‫ ﭘﺨﺘﻜﺎري‬соњаи пахта коридан;
кишти пахта, парвариши пахта,
пахтарўёнї.
ПАХТАНОК ‫ ﭘﺨﺘﻨﺎك‬либоси пахта андохта
дўхташуда: камзўли пахтанок, љомаи пах-
танок.
ПАХТАРЕСЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪرﻳﺴﻲ‬пахта ресидан, аз пах-
та нах тайёр кардан, ресидани нахи пахта.
ПАХТАСЕБ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺳﻴﺐ‬як навъ себи сафедранг.
ПАХТАСОЗЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺳﺎزي‬бо сабадчўб зада титу
пахмоќ кардани пахта.
ПАХТАСУПОРЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺳﭙﺎري‬супоридани пахта
(ба хирман, ба корхона ва ѓ.).
ПАХТАТОЗАКУНЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺗﺎزهﻛﻨﻲ‬тоза кардани
пахта аз чигит; корхонаи пахтатозакунї
корхонае, ки пахтаро аз чигит тоза карда
той мебандад.
ПАХТАХУШККУНАК ‫ ﭘﺨﺘﻪﺧﺸﻚﻛﻨﻚ‬афзоре,
 – 85 –
ки бо ёрии он пахтаро хушк мекунанд.
ПАХТАХУШКОНЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺧﺸﻜﺎﻧﻲ‬пахтаи намро
хушк кардан.
ПАХТАЧИН ‫ ﭘﺨﺘﻪﭼﻴﻦ‬он ки пахта мечинад, он
ки ба љамъоварии пахта машѓул аст.
ПАХТАЧИНЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﭼﻴﻨﻲ‬пахта чидан;
пахтаѓундорї; чамъоварии пахта; мошини
пахтачинї мошини махсус (комбайн), ки ду
ё чор ќатори (љўяки) пахтаро якбора мечи-
над.
ПАХТАЧЇ ‫ ﭘﺨﺘﭽﻲ‬таър. он ки бо хариду
фурўши пахта машѓул мешуд.
ПАХТАЉАЛЛОБ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺟﻼب‬таър. љаллоби
пахта; он ки пахтаро харида бо нархи гарон
мефурўхт, пахтафурўш.
ПАХТАЉАЛЛОБЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺟﻼﺑﻲ‬таър. хариду
фурўши пахта бо фоидааш, ки
пахтаљаллобон мекарданд.
ПАХТАШИНОС ‫ﭘﺨﺘﻪﺷﻨﺎس‬ мутахассиси пар-
вариши пахта.
ПАХТАШОНАКУНЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺷﺎﻧﻪﻛﻨﻲ‬шона карда
барои ресидан тайёр кардани пахта (мас.,
дар корхона).
ПАХШ I ‫ ﭘﺨﺶ‬:пахш кардан а) зер кардан,
пачаќ кардан; б) гузоштан, зер кардан, час-
пондан; в) фаро гирифтан, пўшондан; рўдро
пахш кардани рег; г) хобондан, паст кар-
дан; д) пањн кардан; афшондан; нур пахш
кардан нур парокандан; мўњр пахш кардан
мўњр задан; тухм пахш кардан болои тухм
хобидани мурѓ; хоб пахш кардан касеро хоб
зер кардан, ѓалаба кардани хоб ба касе;
пахш карда даромадан зер карда даромадан
(бе иљозат); њамла кардан; пахш шудан а)
маљаќ шудан; фишори сахт дидан; б) маљ.
маѓлуб шудан.
ПАХШ II ‫ ﭘﺨﺶ‬1. пањн кардан, пањншуда (мас.,
садо, овоза, ахбор ва ѓ.). 2. шунавонидан ё
намоиш додани барномањо тариќи радио
ва телевизион: пахши ахбор, пахши
мустаќим, пахш кардан а) пањн намудан; б)
расонидан (тавассути радио ва телевизион).
ПАХШКУНЇ ‫ ﺧﺶﻛﻨﻲ‬1. пахш кардан, ба за-
мин хобонда фишор додан. 2. њамла кар-
дан.
ПАХШОПАШ ‫ ﭘﺨﺸﺎﭘﺶ‬пахш кардани бисёр;
бардору зан, талотўб.
ПАЊ
ПАХШХЎРДА ‫ ﭘﺨﺶﺧﻮرده‬пахшшуда.
ПАЊЛАВИШИНОС ‫ ﭘﻬﻠﻮيﺷﻨﺎس‬он ки забони
пањлавиро медонад ва ба тањќиќу
пажўњиши он машѓул аст, мутахассиси за-
бони пањлавї.
ПАЊЛАВЇ ‫ ﭘﻬﻠﻮي‬1. мансуб ба давраи Ашко-
ниён ва Сосониён ё мардуми он давра
(асрњои аввали баъд аз милод то асри VII):
забони пањлавї. 2. номи хате, ки дар ањди
Сосониён мустаъмал будааст: хати
пањлавї.
ПАЊЛАВОН ‫ ﭘﻬﻠﻮان‬1. зўрманд, пурзўр; далер.
2. гўштингир; ◊ пањлавони сари деги ош
шахси пурхўри мењнатгурез.
ПАЊЛАВОНЗОДА ‫ﭘﻬﻠﻮاﻧﺰاده‬ фарзанди
пањлавон, он ки аз хонадони пањлавонон
аст.
ПАЊЛАВОНЇ ‫ ﭘﻬﻠﻮاﻧﻲ‬1. мансуб ба пањлавон. 2.
пурзўрї, боќувватї, шуљоат, диловарї; до-
ди пањлавонї додан ќањрамонї ва шуљоат
нишон додан, дар пањлавонї мумтоз будан.
ПАЊЛАВОНОНА ‫ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎﻧﻪ‬мисли пањлавон;
пурќувват, зўр: бозувони пањлавонона.
ПАЊЛАВОНПАЙКАР ‫ﭘﻬﻠﻮانﭘﻴﻜﺮ‬ ќавиљусса,
тануманд.
ПАЊЛАВОНСУРАТ ‫ﭘﻬﻠﻮانﺻﻮرت‬ ниг. пањла-
вонљусса.
ПАЊЛАВОНЉУССА ‫ ﭘﻬﻠﻮانﺟﺜﻪ‬бузургљусса,
ќавипайкар; пањлавонпайкар.
ПАЊЛУ ‫ ﭘﻬﻠﻮ‬1. яке аз ду тарафи сина ва ши-
кам, тарафи рост ва чапи сина ва шикам. 2.
тараф, љониб. 3. бо изофа ва пешояндњои
аслї омада маънои тараф, љониб, самт; ка-
нор, канора, ќатор, саф ва ѓайраро ифода
мекунад; пањлуи..., аз пањлуи..., дар
пањлуи... назди..., ќариби..., пеши..., ба
пањлуи... ба назди...; дар пањлў рафиќњои
зўр доштан. 4. ќисми рост ё чапи лашкар:
пањлуи чапи лашкар. 5. маљ. шоха, навда;
пањлу додан навда баровардан, шох пањн
кардани растанї; дар пањлуи касе дарома-
дан ба касе ёрї додан, ба кори касе мадад
расонидан; пањлу ба пањлу пањлуи њам, дар
як ќатор, баробар; пањлу задан баробар
шудан, баробарї кардан; муќобилат кар-
дан (бо касе).
ПАЊЛУДАРЇ ‫ ﭘﻬﻠﻮدري‬чорчўбаи атрофи дару
тиреза, ки онро нигоњ медорад.
ПАЊЛУДОР ‫ ﭘﻬﻠﻮدار‬1. кит. тануманд, бузург-
љусса. 2. дарахти сершоха ва пањншох. 3.
ПАЊ – 86 –
маљ. дутарафа; ду маъно дошта: суханони
пањлудор. 4. кит. пойдор, устувор.
ПАЊЛУДОРЇ ‫ ﭘﻬﻠﻮداري‬1. бузургљуссагї,
ќавињайкалї, танумандї. 2. сершоху сербар
бурдан.
ПАЊЛУЗАН ‫ ﭘﻬﻠﻮزن‬пањлусой, касе, ки даъвои
баробарї ва њампоягї мекунад.
ПАЊЛУЇ ‫ ﭘﻬﻠﻮﺋﻲ‬мансуб ба пањлу; дар пањлу
воќеъшуда.
ПАЊЛУНИШИН ‫ ﭘﻬﻠﻮﻧﺸﻴﻦ‬дар пањлу нишаста;
њамнишин, мусоњиб, њамдам.
ПАЊЛУЧЎБ ‫ ﭘﻬﻠﻮﭼﻮب‬1. чўби дар пањлу
воќеъшуда: пањлучўби дарвоза. 2. варз.
чўбњои пањлуии дарвоза.
ПАЊЛУШИКОФ ‫ ﭘﻬﻠﻮﺷﻜﺎف‬кит. дарандаи
пањлу, шикофандаи пањлу (сифати теѓ ва
шамшер).
ПАЊН ‫ ﭘﻬﻦ‬1. васеъ, фарох, њамвор, кушода:
дашти пањн. 2. сербар: китфи пањн, тасмаи
пањн; пањн гардидан (шудан) а) густурда
шудан; фарох шуда ба њар тараф ёзида
рафтан; б) њар тарафро фурў гирифтан, ин-
тишор ёфтан: овоза пањн шудан, рузнома
пањн шудан; пањн кардан (намудан) а) гус-
турдан, кушодан; дастархон пањн кардан; б)
љорї кардан; умумї гардонидан, интишор
додан: пањн кардани таљрибаи пешќадам.
ПАЊНА I ‫ ﭘﻬﻨﻪ‬арса, соњат, майдон; пањнаи кор-
зор арсаи љанг, майдони муњориба.
ПАЊНА II ‫ ﭘﻬﻨﻪ‬варз. 1. кафчае, ки бо он гўй
бозї мекунанд, чўбдасти кафчадор барои
гўйбозї (тўббозї), навъе аз чавгон. 2. лаво-
зимоти бозии тенниси рўимизї (ракетка).
ПАЊНБАР ‫ ﭘﻬﻦ ﺑﺮ‬бари васеъдошта; матои
пањнбар матое, ки бари васеъ (пањн) дорад.
ПАЊНБАРГ ‫ ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ‬баргаш пањн; муќоб. бо-
рикбарг, сўзанбарг: хонаводаи дарахтони
пањнбарг.
ПАЊНБОЛ ‫ ﭘﻬﻦﺑﺎل‬боли васеъ дошта; болаш
пањн: парандаи пањнбол.
ПАЊНГЎШ ‫ ﭘﻬﻦﮔﻮش‬дорои гўши пањн, гўш-
калон, лапаргўш.
ПАЊНДАШТ ‫ﭘﻬﻦدﺷﺖ‬ дашт ва сањрои васеи
пањновар.
ПАЊНДЎШ ‫ ﭘﻬﻦدوش‬чорпањлу, шонапањн.
ПАЊНЇ ‫ ﭘﻬﻨﻲ‬пањно, бар, васеї, пањної.
ПАЊНКИТФ ‫ ﭘﻬﻦﻛﺘﻒ‬китфаш пањн, китфвасеъ.
ПАЊНКУНАНДА ‫ ﭘﻬﻦﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз пањн кардан. 2.
интишордињанда, бурдарасонанда; овоза-
кунанда: пањнкунандаи гап.
ПАЊНКУНЇ ‫ ﭘﻬﻦﻛﻨﻲ‬1. интишордињї; вусъат-
дињї: пањнкунии ахбор. 2. умумигардонї;
дастрас намудан.
ПАЊНКЎЊ ‫ ﭘﻬﻦﻛﻮه‬љуѓр. кўњи пањн, кўњи паст,
пасткўњ, пуштакўњ.
ПАЊНО ‫ ﭘﻬﻨﺎ‬бар; пањнї; арз; муќоб. тўл;
пањнои замин.
ПАЊНОБ ‫ ﭘﻬﻦآب‬обаш пањн, вусъати обаш зи-
ёд; обаш бисёр (сифати дарё): рўди пањноб.
ПАЊНОВАР ‫ ﭘﻬﻨﺎور‬бисёр васеъ, нињоят сербар,
кушоду фарох: водии пањновар.
ПАЊНОВАРЇ ‫ ﭘﻬﻨﺎوري‬васеъ будан, кушод бу-
дан, фарох будан, пањнї, пањної.
ПАЊНОЇ ‫ ﭘﻬﻨﺎﺋﻲ‬1. пањно, пањнї, фарохї,
васеї: пањної доштан. 2. арз, бар: пањноии
замин.
ПАЊНОНА ‫ ﭘﻬﻨﺎﻧﻪ‬кит. маймун, бўзина.
ПАЊНПЕШОНЇ ‫ ﭘﻬﻦﭘﻴﺸﺎﻧﻪ‬пешониаш пањн,
пешонипањн, пешонивасеъ.
ПАЊНРИШ ‫ ﭘﻬﻦرﻳﺶ‬ришаш пањн, дорои риши
пањн.
ПАЊНРЎЙ ‫ ﭘﻬﻦروي‬рўяш пањн, васеърўй, дорои
рўи васеъ.
ПАЊНСИНА ‫ ﭘﻬﻦﺳﻴﻨﻪ‬синааш пањн, сандуќи
синааш васеъ.
ПАЊНШОНА ‫ﭘﻬﻦﺷﺎﻧﻪ‬ пањндўш, пањнкитф,
чорпањлу.
ПАЊНШУДА ‫ ﭘﻬﻦﺷﺪه‬сифати феълии замони
гузашта аз пањн шудан; интишорёфта; ово-
зашуда: овозањои пањншуда.
ПАЊ-ПАЊ ‫ ﭘﻪﭘﻪ‬1. калимаи нидої барои ифодаи
њиссиёти хурсандї ва навозиш офарин,
тањсин; пањ-пањ задан офарин кардан. 2.
калимае, ки њангоми ќароњат аз чизе гуфта
мешавад: пањ-пањ бўи бад меояд.
ПАЧАЌ ‫ ﭘﭽﻖ‬маљаќшуда, фишорхўрда, зада-
шуда, латхўрда; пачаќу маљаќ маљаќшуда.
 – 87 –
ПАЧАЌШУДА ‫ ﭘﭽﻖﺷﺪه‬сифати феълии замони
гузашта аз пачаќ шудан; маљаќшуда.
ПАШ ‫ ﭘﺶ‬1. мўи гардани асп, ёли асп. 2. тур-
раи дастор ва камарбанд; ниг. фаш 1. 3.
банди симин ё оњанин, ки ба тахтањои дар
ва сандуќњо барои мустањкам кардан меза-
нанд. 4. банде, ки ќадоќчињо барои пайваст
кардани косањои шикаста ва мўякрафта ва
ё кафида мезананд. 5. банди њалќа, банди
камарбанд.
ПАШАНГ ‫ ﭘﺸﻨﮓ‬кит. 1. мили оњании дароз ва
сартез, ки ба воситаи он деворро сўрох ме-
кунанд; дайлам. 2. занбар. 3. борхез, фи-
шанг. 4. оби пошидашаванда; чакра,
ќатраи чизе. 5. дар асотири Эрони ќадим-
номи бародарзодаи Фаридун ва падари
Манучењр. 6. номи падари Афросиёб дар
«Шоњнома»-и Фирдавсї.
ПАШИЗ ‫ ﭘﺸﻴﺰ‬књн. пули сиёњи камарзиш.
ПАШИЗА ‫ ﭘﺸﻴﺰه‬кит. 1. ниг. пашиз. 2. пулакчаи
симин ё оњанине, ки барои зинат бар ка-
марбанди сипоњиён ва лаљоми асп мечас-
понанд. 3. пулакчаи пўсти моњї. 4. чизи
оњанї ё биринљии тунук, ки байни теѓа ва
дастаи корд васл мекунанд, гулўбанди
корд.
ПАШК ‫ ﭘﺸﻚ‬кит. баробарї, њампоягї.
ПАШМ ‫ ﭘﺸﻢ‬1. мўе, ки дар бадани њайвонот (аз
ќабили буз, гўсфанд) мерўяд ва барои боф-
тани матоъњои мўина истифода мешавад; ◊
пашму ќасаб тору пур. 2. мўйи бадани ин-
сон ба ѓайр аз мўйсар. 3. мўяки болои баъзе
мевањо.
ПАШМАК ‫ ﭘﺸﻤﻚ‬як навъ њалво, ки аз орд ва
шакар мепазанд ва мисли мўй тор-тор ме-
шавад.
ПАШМБОР ‫ ﭘﺸﻢﺑﺎر‬он чи аз пашм бофта шу-
дааст, он ки ё он чи пашмро мебофад ва аз
он матоъњои пашмї омода мекунад.
ПАШМБОРЇ ‫ ﭘﺸﻢﺑﺎري‬амали пашмбоф; боф-
таки маснуоти пашмї, пашминабофї.
ПАШМИБУЗЇ ‫ ﭘﺸﻢﺑﺰي‬аз пашми буз бофта-
шуда: чилбури пашмибузї.
ПАШМБУР ‫ ﭘﺸﻢﺑﺮ‬абзори буранда, ки барои
буридан ва тарошидани пашм истифода
мешавад.
ПАШМДОР ‫ ﭘﺸﻢدار‬1. дорои пашм. 2. бо пашм
пўшонидашуда.
ПАШ
ПАШМИН ‫ﭘﺸﻤﻴﻦ‬ 1. аз пашм бофташуда. 2.
чакман.
ПАШМИНА ‫ ﭘﺸﻤﻴﻨﻪ‬ниг. пашмин.
ПАШМИНАБОФЇ ‫ ﭘﺸﻤﻴﻨﻪﺑﺎﻓﻲ‬исми амал аз
пашмина бофтан; бофтани матоъњои
пашмї.
ПАШМИНАВОР ‫ ﭘﺸﻤﻴﻨﻪوار‬матоъњои аз нахи
пашмї бофташуда.
ПАШМИНАПЎШ ‫ ﭘﺸﻤﻴﻨﻪﭘﻮش‬1. пўшандаи ли-
боси пашмин; чакманпўш. 2. књн., маљ.
зоњид, сўфї.
ПАШМНОК ‫ ﭘﺸﻢﻧﺎك‬ниг. пашмдор.
ПАШМОГАНД ‫ ﭘﺸﻢآﮔﻨﺪ‬љул, полон, оганда бо
пашм, пуршуда бо пашм, полон ва њар чи-
зе, ки бо пашму пашмина ва пахтаву
тикапорањо пур мекарданд ва барои захм
набардоштани пушти чорпои боркаш бо-
лои он мегузоштанд.
ПАШМОЌ//БАШМОЌ т. ‫ﺑﺸﻤﺎق‬//‫ﭘﺸﻤﺎق‬ кафш,
пойафзор.
ПАШМОЛУД ‫ﭘﺸﻢآﻟﻮد‬ олуда бо пашм, омехта
бо пашм.
ПАШМРЕС ‫ ﭘﺸﻢرﻳﺲ‬он ки пашмро ба нахи
пашмї табдил медињад, ресандаи пашм.
ПАШМРЕСЇ ‫ ﭘﺸﻢرﻳﺴﻲ‬исми амал аз пашм ре-
сидан; ресидани пашм барои бофтани
матоъњо.
ПАШМРЕХТА ‫ ﭘﺸﻢرﺧﺘﻪ‬њайвоне, ки пашмаш
рехтааст, чизњои пашмнок, ки пашмашон
рехтааст.
ПАШМТАРОШАК ‫ ﭘﺸﻢﺗﺮاﺷﻚ‬абзори махсус
барои тарошидани пашм.
ПАШМТАРОШЇ ‫ ﭘﺸﻢﺗﺮاﺷﻲ‬исми амал аз пашм
тарошидан; тарошидани пашми њайвонот
(аз ќабили гўсфанд, буз ва ѓ.) барои саноати
бофандагї.
ПАШМЧИН ‫ ﭘﺸﻢﭼﻴﻦ‬абзоре, ки бо он пашми
баданро мечинанд; он ки пашми њайвонро
мечинад, пашмтарош.
ПАШМШОНАКУНАК ‫ ﭘﺸﻢﺷﺎﻧﻜﻨﻚ‬афзор ба-
рои тоза кардани пашм
ПАШМШЎЇ ‫ ﭘﺸﻢﺷﻮي‬шустани пашм барои
тоза карда ба ресидан тайёр кардани он.
ПАШТУ ‫ ﭘﺸﺘﻮ‬1. як гурўњи этникї, ки аксария-
ПАШ – 88 –
ташон дар Афѓонистон сукунат доранд. 2.
забони халќи пушту (яке аз забонњои давла-
тии Давлати Исломии Афѓонистон).
ПАШША ‫ ﭘﺸﻪ‬як навъ њашароти болдору неш-
дор; ◊ пашшаи оши касон он ки ба кори ди-
гарон нољо мудохила мекунад; пашшаи
шилќин каси безоркунанда, касе, ки бо
рондан намеравад; пашша пар намезанад
оромї њукмрон; пашшаро озор надодан бео-
зор будан; пашша шудан ба касе чаќа шу-
дан; гирди касе чарх зада ўро безор кардан;
аз пар задани пашша хабардор будан аз
њама чиз воќиф будан; нињоят кунљков бу-
дан; аз пашша фил сохтан чизеро аз будаш
зиёд карда нишон додан, муобот кардан; ба
оши касе пашша шудан ба касе халал расо-
нидан.
ПАШШАБАНД ‫ ﭘﺸﻪﺑﻨﺪ‬ниг. пашшахона.
ПАШШАБАНДЇ ‫ ﭘﺸﻪﺑﻨﺪي‬марбут ба паша-
банд; муносиби пашабанд.
ПАШШАГИР ‫ ﭘﺸﻪﮔﻴﺮ‬доруи часпаки болои
коѓаз ё чизи дигар, ки пашша ба он часпида
мемонад; пашшагир шудан бисёр ољизу но-
тавон.
ПАШШАКУШ(АК) ‫ﭘﺸﻪﻛﺸﻚ‬//‫ ﭘﺸﻪﻛﺶ‬афзоре,
ки ба он паша мекушанд.
ПАШШАХОНА ‫ ﭘﺸﻪﺧﺎﻧﻪ‬чодаре, ки барои
муњофизат аз пашша аз матои тунук (дока)
дўхта, тобистон ба даруни он мехобанд,
пашшабанд.
ПАШШАХЎРДА ‫ ﭘﺸﻪﺧﻮرده‬тиб. реше, ки дер
давом мекунад ва ба аќидаи халќ гўё аз га-
зидани пашша пайдо мешавад.
ПАЮГОНЇ ‫ ﭘﻴﻮﮔﺎﻧﻲ‬кит. тўйи арўсї.
ПАЮСИДАН ‫ ﭘﻴﻮﺳﻴﺪن‬кит. таваќќўъ доштан,
умедвор шудан, интизор шудан, нигарон
будан.
ПАЯМБАР ‫ ﭘﻴﻤﺒﺮ‬ниг. пайѓамбар.
ПАЯМБАРЇ ‫ ﭘﻴﺒﺮي‬ниг. пайѓамбарї.
ПЕ ‫ پ‬номи њарфи сеюм дар алифбои арабиасо-
си тољикї ва дар њисоби абљад бо бе (‫ )پ‬ба-
робар буда, шумораи 2-ро ифода мекунад;
дар алифбои њозираи тољикї номи њарфи
бистум (П).
ПЕДАГОГ ю. ‫ ﭘﻴﺪﮔﺎگ‬ниг. омўзгор.
ПЕДАГОГИКА ю. ‫ﭘﻴﺪﮔﺎﮔﻴﻜﻪ‬ илми таълиму
тарбия, омўзгорї.
ПЕДАГОГЇ ‫ﭘﻴﺪﮔﺎﮔﻲ‬ мансуб ба педагогика;
омўзгорї.
ПЕДАЛ фр. ‫ ﭘﻴﺪل‬тех. фашанги мошин ё олати
мусиќї, ки вайро бо пой зер карда механи-
змро ба њаракат медароранд: педали дучар-
ха.
ПЕДИАТР ю. ‫ ﭘﻴﺪﺋﺘﺮ‬тиб. духтури беморињои
бачагон, кўдакпизишк.
ПЕНИТСИЛЛИН лот. ‫ ﭘﻴﻨﻴﺘﺴﻴﻠﻴﻦ‬тиб. як навъ
дору, ки аз баъзе хелњои замбурўѓи
маѓорбароранда тайёр мекунанд ва барои
муолиљаи сироятњои фасоднок ва ѓ. исти-
фода мешавад.
ПЕНСИН ю. ‫ ﭘﻴﻨﺴﻴﻦ‬1. моддаи луоби меъда, ки
ба њазми хўрок хизмат мекунад. 2. доруе, ки
аз ин моддаи меъдаи баъзе њайвонот тайёр
карда мешавад.
ПЕНТОН ю. ‫ ﭘﻴﻨﺘﺎن‬биол. мањсули аввалини
њазми сафедањо дар узви њозима.
ПЕРАЊАН ‫ ﭘﻴﺮﻫﻦ‬ниг. пероњан.
ПЕРАЊАНДОР ‫ ﭘﻴﺮﻫﻦدار‬он ки курта ба тан
дорад; куртадор; куртапўш: духтари
перањандор.
ПЕРАЊАНПЎШ ‫ ﭘﻴﺮﻫﻦﭘﻮش‬он ки курта ба тан
кардааст, куртапўш; пероњандор.
ПЕРАЊАНЧОК ‫ ﭘﻴﺮﻫﻦﭼﺎك‬1. он ки перањанаш
дарида аст, перањандарида, куртадарида,
либосдарида. 2. маљ. ранљида, ошуфта, зору
нотавон.
ПЕРГАМЕНТ ю. ‫ ﭘﻴﺮﮔﻪﻣﻴﻨﺖ‬1. мавод барои
хатнависї, ки пеш аз ихтирои коѓаз аз пўст
тайёр карда мешуд. 2. дастнависи дар ин
хел коѓаз навишта.
ПЕРИГЕЙ ю. ‫ ﭘﻴﺮﻳﮕﻴﻲ‬нуќтаи ба замин наздик-
тарини мадори моњ.
ПЕРИМЕТР ю. ‫ ﭘﻴﺮﻳﻤﻴﺘﺮ‬риёз. маљмўи дарозии
њамаи тарафњои шакли мусаттањ.
перо(й) (‫ ﭘﻴﺮا)ي‬асоси замони њозира аз перостан.
ПЕРО(Й) (‫ ﭘﻴﺮا)ي‬зеб, зинат, ороиш; перо шудан
ороста шудан.
ПЕРОИШ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﺶ‬зеб додан, оро додан, перос-
тан, ороиш.
ПЕРОМУН ‫ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬гирд, гирдогирд, атроф.
 – 89 –
ПЕРОР ‫ ﭘﻴﺮار‬соли пеш аз порсол, перорсол,
пеш аз соли гузашта.
ПЕРОРИН ‫ ﭘﻴﺮارﻳﻦ‬ниг. перорина.
ПЕРОРИНА ‫ﭘﻴﺮارﻳﻨﻪ‬ перорсола, ду сол пеши-
на.
ПЕРОРСОЛ ‫ ﭘﻴﺮار ﺳﺎل‬ниг. перор.
ПЕРОРСОЛА ‫ ﭘﻴﺮارﺳﺎﻟﻪ‬ду сол пеш буда.
ПЕРОСТА ‫ ﭘﻴﺮاﺳﺘﻪ‬1. сифати феълии замони
гузашта аз перостан. 2. ороста, зинатёфта.
ПЕРОСТАГЇ ‫ ﭘﻴﺮاﺳﺘﮕﻲ‬1. шакли дигари сифа-
ти феълии замони гузаштаи перостан. 2.
оростагї, мураттабї, зебої.
ПЕРОСТАН ‫ ﭘﻴﺮاﺳﺘﻦ‬1. буридани мўйњои бар-
зиёд барои оростан; ороиш додан; зебу зи-
нат додан. 2. буридани шохњои барзиёди
дарахтон барои ба тартиб андохтан ва те-
зонидани сабзиши онњо.
ПЕРОЊАН ‫ﭘﻴﺮاﻫﻦ‬ курта; либоси тунук,
тањпўш.
ПЕРОЯ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪ‬ороиш, зебу зинат; пероя бастан
а) ороиш додан; б) маљ. ба назм дароварда-
ни сухан.
ПЕРОЯБАНД ‫ﭘﻴﺮاﻳﻪﺑﻨﺪ‬ ороишгар, зинатдињан-
да.
ПЕРОЯБАНДЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﺑﻨﺪي‬амали пероябанд,
пероябанд будан, зебу зинат ва ороиш до-
дан.
ПЕРОЯГАР ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﮔﺮ‬ниг. пероябанд.
ПЕРОЯДЕЊ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪده‬ниг. пероябанд.
ПЕРОЯПЎШ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﭘﻮش‬зеварбаста, ороиш-
дода, бо зару зевар зинатдода.
ПЕРОЯСОЗЇ ‫ﭘﻴﺮاﻳﻪ ﺳﺎزي‬ зинат додан, ороиш
додан.
ПЕРПЕНДИКУЛЯР лот. ‫ ﭘﻴﺮﭘﻴﻨﺪﻳﻜﻮﻟﻴﺮ‬риёз.
хати амудї; перпендикуляр фуровардан ха-
ти амудї кашидан.
ПЕРРОН фр. ‫ ﭘﻴﺮان‬майдони назди истгоњи
роњи оњан, ки ќатора омада меистад, сањни
вокзал (љои баромадан ва фаромадан).
ПЕРСОНАЖ лот. ‫ ﭘﻴﺮﺳﺎﻧﮋ‬адш. иштирокчии
асари бадеї, шахси тасвиршаванда дар
асари бадеї, ќањрамони асар: персонажи
манфї, персонажи мусбат.
ПЕЧ
ПЕС ‫ ﭘﻴﺲ‬тиб. 1. касалии пўст аст, ки дар ба-
дани инсон ва њайвон аз вайрон шудани
пигментатсияи доѓњои сафед пайдо меша-
вад, барас. 2. бемори гирифтори ин касалї;
◊ пес шудани кор вайрон шудани кор, расво
шудани кор; песи махав разил, нобакор,
сифла..
ПЕСА ‫ ﭘﻴﺴﻪ‬1. сиёњу сафеди омехта ба њам, ало,
аблаќ, дуранга, мошубиринљ. 2. маљ. дурўя,
мунофиќ.
ПЕСЇ ‫ ﭘﻴﺴﻲ‬мубталои бемории пес, пес будан.
ПЕССИМИЗМ лот. ‫ ﭘﻴﺴﻴﻤﻴﺰم‬рўњафтодагї,
ноумедї, маъюсї; бадбинї; муќоб. некбинї.
ПЕССИМИСТ лот. ‫ﭘﻴﺴﻴﻤﻴﺴﺖ‬ рўњафтода, но-
умед; бадбин.
ПЕССИМИСТЇ ‫ ﭘﻴﺴﻴﻤﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба песси-
мизм; рўњафтодагї.
ПЕТРОГРАФИЯ ю. ‫ ﭘﻴﺘﺮاﮔﺮﻓﻴﻴﻪ‬геол. як шўъбаи
геология, ки маъданњои кўњиро аз љињати
таркиби минералї, мавќеъ ва таърихи пай-
доиши онњо меомўзад.
ПЕХ ‫ ﭘﻴﺦ‬ниг. пих.
ПЕХОЛ ‫ ﭘﻴﺨﺎل‬кит. пасафкандаи парандагон,
саргини мурѓон.
ПЕХТАН ‫ﭘﻴﺨﺘﻦ‬ кит. печидан, печондан, тоф-
тан.
ПЕЊ ‫ ﭘﻴﻪ‬ниг. пињ.
ПЕЊОБА ‫ ﭘﻴﻪآﺑﻪ‬ниг. пиёба.
печ ‫ ﭘﻴﭻ‬1. асоси замони њозира аз печидан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънои печида, печонда: коѓазпеч, оњанпеч,
лўлапеч ва ѓ.
ПЕЧ ‫ ﭘﻴﭻ‬1. хамидагии чизе, тобхўрдагии чизе;
гардиш, печи роњ. 2. тоб, њалќа, хам; њар як
аз хам ва тобхўрдагињои чизе: печи мўй, пе-
чи сала; печ дар печ (печ-печ) а) хам дар
хам, ба њам печида, пурпечу хам; б) маљ.
душвор, мураккаб: масъалаи печ дар печ,
печу тоб; печу хам гардиш ва тобхўрї, каљу
килебї; печу хами роњ; печу тоб хўрдан а)
печидан, сахт давр зада гирд гаштан; б) ба
худ печидан; бетоќату безобита шудан; печ
хўрдан а) хамидагї пайдо шудан дар чизе;
б) хамидан, тоб хўрдан; дар печу тоб афто-
дан (будан) беќарор шудан, дар изтироб
мондан.
ПЕЧ – 90 –
ПЕЧА ‫ ﭘﻴﭽﻪ‬1. зулф ва кокули ду тарафи сар:
печа буридан, печа баровардан. 2. рўйпуш,
чашмбанд: печаву чодир.
ПЕЧАБАНД ‫ ﭘﻴﭽﻪﺑﻨﺪ‬чашмбанди занон, рўй-
банди занон, ки аз мўй ё аз ёли асп бофта
мешавад.
ПЕЧАК I ‫ ﭘﻴﭽﻚ‬1. бот. гиёњест, ки ба раста-
нии дигар печида боло меравад, як навъи
он «ашаќа» ё «ошиќи печон» ном дорад,
бадтаринаш зардпечак аст, ки ба њар гиёњ,
ки печад, онро хушк мекунад. 2. бот. як
навъ меваи нохўрданї аз љинси харбуза, ки
ба њаљми себ буда зардранги хушбўй меша-
вад, дастанбў, зомуча. 3. кулўлаи ресмон ё
абрешим: печаки ресмон, печаки абрешим.
ПЕЧАК II ‫ ﭘﻴﭽﻚ‬навъе аз њалво, ки аз шакар
пухта, орд пошида кулўла-кулўла мебу-
ранд; як навъи ќанд.
ПЕЧАЛАК ‫ ﭘﻴﭽﻪ ﻟﻚ‬лањљ. печ-печ, печ дар печ;
печалак задан печ-печ шудан.
ПЕЧАНДА ‫ ﭘﻴﭽﻨﺪه‬сифати феълии замони
њозира аз печидан; печшаванда, печон (оид
ба растанињо).
ПЕЧАСАФЕД ‫ ﭘﻴﭽﻪﺳﻔﻴﺪ‬он ки мўяш сафед шу-
дааст.
ПЕЧБУР ‫ ﭘﻴﭻ ﺑﺮ‬мехи печдор.
ПЕЧДАРПЕЧ ‫ ﭘﻴﭻ در ﭘﻴﭻ‬ниг. печопеч.
ПЕЧДАРПЕЧЇ ‫ ﭘﻴﭻدرﭘﻴﭽﻲ‬1. каљу килеб
шиканљдор, печида, хаму рост, морпеч,
њалќа-њалќа. 2. дарњам-барњам, чигил. 3.
маљ. мушкил; муаммодор; масъалаи печ-
дарпеч масъалаи мушкил; печдарпеч кардан
мушкил кардан; печдарпеч шудан мушкил
шудан, печида шудан.
ПЕЧДОР ‫ ﭘﻴﭻدار‬њар чизи печу тобдор монанди
мили милтиќ ё мех, ки печ дорад.
ПЕЧИДА ‫ ﭘﻴﭽﻴﺪه‬сифати феълии замони гузаш-
та аз печидан; печхўрда, он чи ба чизе пе-
чида бошад.
ПЕЧИДАН ‫ ﭘﻴﭽﻴﺪن‬1. тоб хўрдан, њалќа задан,
ба таври њалќа гирд шудан; ба (дар) њаво
печидан а) њалќа зада боло рафтан (мас.,
дуд); б) баланд, танинандоз шудан (-и овоз);
ба фалак печидани овози дойра баланд шу-
дан ва танинандоз гардидани овози дойра;
печида баромадан њалќа зада боло рафтан (-
и дуд); печида гирифтан ињота кардан, пе-
чонда гирифтан; печида мондан банд шу-
дан, гирењ шудан; печида рафтан гирд гаш-
та рафтан, хаму тоб хўрда рафтан. 2. ба худ
печондан чизеро, дар ињотаи чизе шудан; ба
кўрпа печидан. 3. маљ. гирифтор шудан,
банд шудан: ба ѓам печидан; ба худ печидан
ба талвоса афтидан, барќарор шудан.
ПЕЧИШ ‫ ﭘﻴﭽﺶ‬исми феълї аз печидан; тоб
хўрдан; печиши шикам дарди шикам.
ПЕЧОК ‫ ﭘﻴﭽﺎك‬кит. печу хам, њалќа.
печон ‫ ﭘﻴﭽﺎن‬асоси замони њозира аз печон(и)дан.
ПЕЧОН ‫ ﭘﻴﭽﺎن‬1. феъли њол ва сифати феълии
замони њозира аз печидан; дар њолати печи-
дан. 2. каљу килеб, хаму рост; пайрањаи пе-
чон. 3. њалќашуда, хамида, печ дар печ:
зулфи печон, мўи печон; печон шудан а) пе-
чидан, њалќа задан; б) печида баромадан; в)
гирифтор шудан, банд шудан (ба чизе). 4.
дар њолати печидан (печонидан). 5. маљ.
чаќќон, чолок, одами корчаллони
ўњдабаро.
ПЕЧОН(И)ДАН ‫ﭘﻴﭽﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭘﻴﭽﺎﻧﺪن‬шакли бавоси-
таи печондан. 1. чизеро ба даруни чизе
монда бастан, чизеро бо чизе фаро гириф-
тан: ба коѓаз печондан, ба рўймол печондан.
2. ињота кардан, дар ињота гирифтан: ба
њалќа печондан; печон(и)да гирифтан ињота
кардан, фаро гирифтан; пўшондан. 3. печи-
дан, њалќа кардан, тоб дода шудан; печонда
шудан ба чизе.
ПЕЧОНДАШУДА ‫ ﭘﻴﭽﺎﻧﺪهﺷﺪه‬1. сифати феълии
замони гузашта аз печонда шудан; баста-
шуда, буѓча. 2. мањкамшуда.
ПЕЧОПЕЧ ‫ ﭘﻴﭽﺎﭘﻴﭻ‬печдарпеч, бисёр печдор,
пурпечу тоб.
ПЕЧУТОБ ‫ ﭘﻴﭻوﺗﺎب‬печ, печу тоб, хамгашт,
шиканљ, њалќа; печутоби дарё хамгашти да-
рё; печу тоб додан чизеро тоб додан чизеро;
печу тоб хўрдан тоб хўрдан; хам шудан.
ПЕЧУТОБХЎРДА ‫ ﭘﻴﭻوﺗﺎبﺧﻮرده‬сифати феъ-
лии замони гузашта аз печу тоб хўрдан; тоб
хўрдан, хам шудан.
ПЕЧУТОБХЎРЇ ‫ﭘﻴﭻوﺗﺎبﺧﻮري‬ гирдгардї,
чархзанї, муаллаќзанї.
ПЕЧХЎРДА ‫ ﭘﻴﭻﺧﻮرده‬сифати феълии замони
гузашта аз печ хўрдан; тоб хўрдан; хам шу-
дан.
ПЕШ I ‫ ﭘﻴﺶ‬1. аввал (саф), рў ба рў (тараф);
муќ. пушт; ќафо. 2. (дар) гузашта, собиќ,
 – 91 –
муќаддам: зиндагонии пеш, замони пеш,
солњои пеш. 3. ќабл: чанд сол пеш, чанде
пеш, пеш аз милод. 4. оянда, баъд аз ин; дар
пеш, дар оянда, минбаъд. 5. маљ. пешќадам,
пешрав; дар кор аз касе пеш будан. 6. маљ.
дам, теѓ(а)-и чизе, пеши об, пеши каланд. 7.
бо изофа ва пешванд њамчун пешванди номии
таркибї ба маъноњои гуногун меояд; пеши...
а) назди..., њузури...; б) дар муќобили…, рў
ба рўи...; пеши назар, пеши рўй; в) дар на-
зди, барои...; аз пеши... а) аз назди..., аз
муќобили...; б) аз канори...; в) аз њузури...;
пасу пеш а) ин тарафу он тараф, њар ду та-
раф...; б) паи њам; пешу ќафо: пасу пеш ни-
шастан; пасу пеш ба наќл сар кардан; ба
пеши... назди..., ба назди..., ба њузури...; дар
пеши.... а) дар назди..., назди...; б) дар
њузури...; в) дар муќобили..., дар рў ба
рўи...; пеш аз... ќабл аз..., ...муќаддам; пеш-
пеш пешопеш, дар пеш; аз пеш аз рў ба рў,
аз тарафи муќобил; дар пеш а) рў ба рў; б)
дар оянда; пеш аз ин (он) ќабл аз ин (он);
пеш аз ваќт ќабл аз мўњлат, барваќт; пеш аз
њама ќабл аз њама, дар навбати аввал; пешу
пас аввалу охир, атроф; аз ин пеш пеш аз
ин, ќабл аз ин, дар гузашта; аз њама пеш
ќабл аз њама; гирду (давр) пеш гирду атроф;
аз пеши худ... бо ихтиёри худ, бо майлу
хоњиш ва салоњдиди худ, бо фикру андешаи
худ, ба сари худ; ба пеш! даъват барои пеш
рафтан ва њамлаву њуљум; ду пои пеш ду
пои пеши чорпоён; пеш аз пода чанг хезон-
дан ќабл аз воќеа шўру ѓавѓо бардоштан;
пеш андохтан а) пеш-пеши худ гирифта
бурдан; б) восита кардан, мутасаддии ягон
коре кардан (касеро); пеш бурдан а) ба пеш
њаракат додан; б) инкишоф додан, ривољ
додан; пеш гирифтан ихтиёр кардан (чизе-
ро, роњеро, кореро); пеш гузаштан
пешќадам шудан, сибќат доштан; пеш да-
ромадан пеш аз касе ба роњ даромадан; пе-
ши гапро гирифтан монеи гап задан шудан;
пеши касе сар фуровардан итоат кардан ва
мутеъ шудан ба касе, таслим шудан; пеши
роњи касеро бастан (гирифтан) касеро аз
амал боздоштан, ба пешрафти кори касе
монеъ шудан; пеши чизеро гирифтан чизеро
боздоштан, сади роњи чизе шудан; пеш кар-
дан а) таъќиб кардан, думболагирї кардан;
б) рондан, дур андохтан, дур кардан; пеш
кашидан чизеро наздик овардан; пеш ома-
дан а) наздик шудан; б) дучор шудан; пеш
рафтан а) њаракат кардан (ба пеш); б)
тараќќї кардан; даст пеш гирифта истодан
эњтиром ба љо оварда, омодаи хизмат бу-
дан; худат пешу-пешу... (чизат) аз пушт њам
худат ва њам (чизат) корат даркор нест;
ќадаме ба пеш яъне пешравии коре ва
муваффаќияти муайян; пеш-пеш а) аз пеш,
ПЕШ
пешопеш, пеш аз дигарон; пеш-пеш рафтан;
б) кам-кам, оњиста-оњиста; пеш-пеш об шу-
дани барф; пеши-пеши… аз пеши…, пешо-
пеши…: пеш-пеши дигарон рафтан.
ПЕШ II ‫ ﭘﻴﺶ‬збш. аломатест, ки барои ифодаи
овози «у» (‫ )و‬дар алифбои арабиасос хизмат
мекунад, замма.
ПЕША ‫ ﭘﺸﻪ‬1. шуѓл, амал; кор: пеша доштан
машѓули касбу коре будан. 2. касб, њунар;
ихтисос; пешаи шоњибофї, пешаи мисгарї;
пеша кардан касб кардан, ихтиёр кардан
(кореро).
ПЕШАВАР ‫ ﭘﻴﺸﻪور‬њунарманд, косиб, мута-
хассиси ягон кор ё касби муайян.
ПЕШАВАРЇ ‫ ﭘﻴﺸﻪوري‬њунармандї, косибї.
ПЕШАЗИДЇ ‫ ﭘﻴﺶازﻋﻴﺪي‬мансуб ба пеш аз ид;
марњилаи ќабл аз ид, оид ба арафаи ид:
рўзњои пешазидї.
ПЕШАЗИНЌИЛОБЇ ‫ ﭘﻴﺶازاﻧﻘﻼﺑﻲ‬таър. дав-
раи то инќилоб (то соли 1917 дар назар
дошта шудааст).
ПЕШАЗИНТИХОБОТЇ ‫ ﭘﻴﺶازاﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ‬марњи-
лаи пеш аз интихобот; ваќт ва кори оид ба
давраи пеш аз интихобот: марњилаи
пешазинтихоботї.
ПЕШАЗЉАНГЇ ‫ ﭘﻴﺶازﺟﻨﮕﻲ‬мансуб ба пеш аз
љанг; ќаблазљангї.
ПЕШАЙВОН ‫ ﭘﻴﺶاﻳﻮان‬айвони пеши хона, ай-
вони пеши иморат.
ПЕШАЙВОНДОР ‫ ﭘﻴﺶاﻳﻮاﻧﺪار‬дорои пешайвон:
хонаи пешайвондор.
ПЕШАКЇ ‫ ﭘﻴﺸﻜﻲ‬1. пеш аз, зудтар аз ваќт ва
мўњлати муќарраршуда. 2. маблаѓе, ки ба-
рои коре ё хариди чизе ё музде пеш аз
анљоми муомила ва кор дода мешавад, бу-
нак; аванс. 3. пешазваќтї, аввалї, ќаблї:
чорабинињои пешакї; пешакї гуфтан аз ав-
вал гуфта мондан, ќаблан гап зада огоњ
кардан; пешакї донистан ќаблан огоњ бу-
дан; пешакї хабардор кардан ќаблан огоњ
кардан.
ПЕШАНДЕШ ‫ ﭘﻴﺶاﻧﺪﻳﺶ‬оќибатандеш, пешни-
гар, ояндабин.
ПЕШАНДЕША ‫ ﭘﻴﺶاﻧﺪﻳﺸﻲ‬андешаи ояндаи ко-
ре, ояндабин, фикру андешаи оянда.
ПЕШАНДЕШЇ ‫ﭘﻴﺶاﻧﺪﻳﺸﻲ‬ ояндабинї, дурна-
ПЕШ – 92 –
мобинї, оќибатандешї.
ПЕШАНДОЗ ‫ ﭘﻴﺶاﻧﺪاز‬:пешандоз кардан пеш
андохта бурдан, пеш-пеш дароварда бур-
дан, пеш-пеш ронда бурдан.
ПЕШАФТОД‫ ﻳﺶاﻓﺘﺎد‬кит. ќисмат, насиб, пе-
шомад.
ПЕШАЊД ‫ ﭘﻴﺶﻋﻬﺪ‬кит. давраи гузашта, пеш-
гузашта, гузашта, пешина.
ПЕШБАНД I ‫ ﭘﻴﺶﺑﻨﺪ‬1. порчаи махсус дўхта-
шуда барои ба пеши худ бастан дар ваќти
кор ё хўрокпазї, пешгир. 2. тасма ё ресмо-
ни бофтае, ки аз полон ва зин ба гардани
асп ё хар мебанданд. 3. таър. ба пеш баста-
ни дасти бандиён (-и ба ќатл њукмшуда).
ПЕШБАНД II ‫ ﭘﻴﺶﺑﻨﺪ‬банди (садди) об, сар-
банди об, дарѓот.
ПЕШБАНДЇ ‫ ﭘﻴﺸﺒﻨﺪي‬пеши чизеро бастан,
пешгирї, дафъ: наќшаи пешбандии сел.
ПЕШБАР ‫ ﭘﻴﺶﺑﺮ‬1. пешбаранда, рањбар: пеш-
бари кор. 2. пешоњанги ягон кор (мутахас-
сис): корманди пешбари илмї.
ПЕШБАРАНДА ‫ ﭘﻴﺶﺑﺮﻧﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз пеш бурдан. 2. роњбар,
роњнамо, њодї. 3. њаракатдињанда,
инкишофдињанда, тараќќидињанда: омили
пешбарандаи њаёт.
ПЕШБАРЇ ‫ ﭘﻴﺶﺑﺮي‬1. пеш бурдан, тараќќї
додан, инкишоф додан: пешбарии кор. 2.
пешнињод, номзад нишон дода шудан, са-
зовори ягон кор ё вазифа дониста шудан;
пешбарї кардан пешнињод кардан; тавсия
кардан, сазовор донистан; пешбарї наму-
дан пешнињод кардан, тавсия кардан (барои
коре ё дар интихоб); пешбарї шудан тавсия
шудан.
ПЕШБАСТА ‫ ﭘﻴﺶﺑﺴﺘﻪ‬пешаш баста, пешаш
пўшида; муќоб. пешкушода: куртаи пешба-
ста, кўчаи пешбаста; ба кўчаи пешбаста да-
ромада рафтан банд шуда мондан, банд
шуда роњи баромад ёфта натавонистан.
ПЕШБИН ‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻦ‬ дурбин, дурандеш, оќибат-
андеш.
ПЕШБИНИШУДА ‫ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﺷﺪه‬ба њисоб ги-
рифташуда, андешидашуда; муќарраршуда;
пешакї муайяншуда.
ПЕШБИНЇ ‫ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ‬дурандешї, оќибат-
андешї, пешояндро ба назар гирифта чо-
раи пешгирї аз онро дидан; пешбинї кар-
дан а) ба назар гирифтан, ба њисоб гириф-
тан, пешакї дарк кардан; б) муайян кардан,
иљрои коре ё наќшаеро андеша кардан;
пешбинї шудан ба назар гирифта шудан.
ПЕШБИНОНА ‫ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‬дурандешона, эњтиёт-
корона; бомулоњиза.
ПЕШБОДА ‫ ﭘﻴﺶﺑﺎده‬ниг. коњреза.
ПЕШБОЗ ‫ ﭘﻴﺶﺑﺎز‬ниг. пешвоз.
ПЕШБОЛ ‫ ﭘﻴﺶﺑﺎل‬зоол. боли пеши парандагон.
ПЕШБУРД ‫ ﭘﻴﺶﺑﺮد‬1. роњбарї ба коре. 2.
иљрои коре, амалї сохтани њадафе.
ПЕШВАНД ‫ ﭘﻴﺸﻮﻧﺪ‬збш. њиссаи калимае, ки
пеш аз реша меояд, пешванд.
ПЕШВО ‫ ﭘﻴﺸﻮا‬роњнамо, роњбари бузург, доњї:
пешвои халќ.
ПЕШВОЗ ‫ ﭘﻴﺸﻮاز‬истиќбол; ба пешвози... ба
истиќболи...; пешвоз гирифтан а) ба пеши
роњи касе, ки аз љое меояд, баромада ўро
пазирої кардан; б) ягон чиз ё њодисаро
ќабул кардан; ба пешвоз рафтан (барома-
дан) пешвоз гирифтан; пешвоз кардан а) ба
истиќболи касе баромадан; б) дучор ома-
дан; дар пешвози... ба истиќболи....
ПЕШВОЗГИРАНДА ‫ ﭘﻴﺸﻮازﮔﻴﺮﻧﺪه‬он ки ба
пешвоз ва истиќбол баромадааст.
ПЕШВОЗГИРЇ ‫ ﭘﻴﺸﻮازﮔﻴﺮي‬исми амал аз пеш-
воз гирифтан; пешвоз, пешвоз гирифтан.
ПЕШВОЇ ‫ ﭘﻴﺸﻮاﺋﻲ‬роњнамо будан; роњнамої,
њидоят, сардорї.
ПЕШГАРД ‫ ﭘﻴﺶﮔﺮد‬1. пешрави лашкар, тўдае,
ки пеш-пеши лашкар њаракат мекунад,
авангард. 2. пешќадам: пешгарди халќ (ом-
ма, мардум).
ПЕШГАЊ ‫ ﭘﻴﺶﻛﻪ‬ниг. пешгоњ.
ПЕШГИР ‫ ﭘﻴﺸﮕﻴﺮ‬порчаи махсус дўхташуда,
ки дар ваќти кор пеши худ мебанданд,
пешдоман, пешбар, пешбанд.
ПЕШГИРАК ‫ ﭘﻴﺶﮔﻴﺮك‬шакли тасѓири пешгир.
ПЕШГИРИФТА ‫ ﭘﻴﺶﮔﺮﻓﺘﻪ‬сифати феълии за-
мони гузашта аз пеш гирифтан; пешакї
муќаррар ва муайян кардашуда: сиёсати
пешгирифтаи њукумат.
ПЕШГИРЇ ‫ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮي‬ 1. пеши чизеро гириф-
 – 93 –
тан, чизеро боздоштан, садди роњи чизе
шудан; пешгирї кардан илоље карда пеши
чизеро боздоштан, пешакї чораи чизеро
дидан, пеши роњи чизеро гирифтан. 2.
огањї: пешгири беморї.
ПЕШГОЊ ‫ ﭘﻴﺶ ﮔﺎه‬1. тарафи болоии хона;
муќоб. пойгоњ:пешгоњи хона. 2. љои пеши
њар чиз, ќисми пеши (аввали) њар ашё:
пешгоњи димоѓ, пешгоњи замин (водї, воња
ва. ѓ.). 3. кит. тахт. 4. кит., маљ. њоким: ◊
њар љо мењмон нишинад, он љо пешгоњ аст
(зарб.).
ПЕШГУЗАШТА ‫ ﭘﻴﺶﮔﺬﺷﺘﻪ‬1. сифати феълии
замони гузашта аз пеш гузаштан. 2. пеши-
на, собиќ.
ПЕШГУЗОШТА ‫ ﭘﻴﺶﮔﺬاﺷﺘﻪ‬ба пеш гузошта; ба
навбати аввал гузошташуда (мас., маќсад).
ПЕШГУФТОР‫ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﺎر‬сарсухан, муќаддима:
пешгуфтори китоб, пешгуфтор навиштан.
ПЕШГЎ(Й) (‫ ﭘﻴﺶﮔﻮ)ي‬пешакї хабар (огоњї)-
дињанда аз вуќўи њодисае, пешомадро
ќаблан гуфтан.
ПЕШГЎЇ ‫ ﭘﻴﺶﮔﻮﻳﻲ‬1. пешакї дар бораи чизе,
воќеае фикр баён кардан; пешгўии обу њаво
маълумоти пешакї дар бораи обу њаво. 2.
маљ. дурандешї, оќибатандешї; пешгўї
кардан а) чизеро пешакї гуфтан; б) пешакї
огоњ кардан; в) маљ. пешакї фањмидани чи-
зе.
ПЕШДАНДОН ‫ ﭘﻴﺶدﻧﺪان‬кит., ниг. пешхўрд 1.
ПЕШДАРГИР‫ ﭘﻴﺶدرﮔﻴﺮ‬ниг. пешдаргирон.
ПЕШДАРГИРОН ‫ ﭘﻴﺶدرﮔﻴﺮان‬ягон чизи пара-
хамонанд, ки онро барои даргирондани
оташ истифода мекунанд: парахањои пеш-
даргирон.
ПЕШДАСТ ‫ ﭘﻴﺶ دﺳﺖ‬1. чаќќон, чолок, чобук-
тар аз дигарон; пешдаст будан чаќќон бу-
дан. 2. моњир, забардаст. 3. ёрдамчї, ма-
дадгор.
ПЕШДАСТЇ ‫ ﭘﻴﺶ دﺳﺘﻲ‬сибќат, пешї, чаќќонї;
пешдастї кардан а) кор ё амалеро нисбат ба
каси дигар пештар иљро кардан, ба кор ё
амале нисбат ба дигарон пештар даст за-
дан; б) пешї љустан; дар иљрои коре аз ди-
гарон пеш гузаштан.
ПЕШДАЊАН ‫ ﭘﻴﺶ دﻫﻦ‬гуфт. он ки барои доно
нишон додани худ ба гуфтугўи дигарон
дахл мекунад ва аз њама пеш гап мезанад.
ПЕШ
ПЕШДАЊАНЇ ‫ ﭘﻴﺶ دﻫﻨﻲ‬гуфт. пеш аз дигарон
гап задан, худро доно тарошида гапфурўшї
кардан.
ПЕШДЕВОР ‫ ﭘﻴﺶ دﻳﻮار‬девори пеши бино.
ПЕШДОД ‫ ﭘﻴﺶ داد‬пуле, ки пеш аз кор ба муз-
дур ва коргар медоданд, бунак.
ПЕШДОДИЁН ‫ ﭘﻴﺶدادﻳﺎن‬яке аз сулолањои
ќадимї ва асотирии подшоњони Ориёи бос-
тон.
ПЕШДОМАН ‫ ﭘﻴﺸﺪاﻣﻦ‬1. порчаест, ки дар
ваќти кор ба пеши худ мебандад, пешгир,
пешбанд. 2. рўймоли калон ё пешгири хал-
та ва кисадор, ки пеши худ баста пахта ме-
чинанд.
ПЕШДОР ‫ ﭘﻴﺶدار‬кит. пешрави лашкар, пеш-
гард, љилавгард, авангард: пешдори лаш-
кар.
ПЕШДЎКОН ‫ ﭘﻴﺶدوﻛﺎن‬мизи камбари дарози
маѓоза ё бозор, ки фурўшанда дар паси он
истода савдо мекунад.
ПЕШЁР ‫ ﭘﻴﺶ ﻳﺎر‬кит. 1. мададгор, ёрирасон,
ёвар. 2. пешоб, бавл, шоша, меза.
ПЕШИЗАБОНЇ ‫ ﭘﻴﺸﻲزﺑﺎﻧﻲ‬збш. пеши (нўги)
забон будан; њамсадои пешизабонї
њамсадое, ки талаффузаш дар пеши забон
суръат мегирад.
ПЕШИН ‫ ﭘﻴﺸﻴﻦ‬1. аввал, якум, нахуст. 2. пеш-
тара, гузашта, собиќ, ќадим; замони пешин
замони ќадим, даври гузашта. 3. нимрўзї,
нисфирўзї, ваќти ќиёми офтоб, зўњр: баъди
пешин, то пешин, хўроки пешин.
ПЕШИНА‫ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ‬ниг. пешин 2.
ПЕШИНГАЊ ‫ ﭘﻴﺸﻴﻦﮔﻪ‬ниг. пешингоњ.
ПЕШИНГОЊ ‫ ﭘﻴﺸﻴﻦﮔﺎه‬ваќти пешин, ваќти
зуњр, муќ. пешин.
ПЕШИНЗАМОН ‫ﭘﻴﺸﻴﻦزﻣﺎن‬ замони гузашта,
даври пеш.
ПЕШИНИЁН ‫ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن‬ гузаштагон, пешгузаш-
тагон.
ПЕШИНЇ ‫ ﭘﻴﺸﻴﻨﻲ‬нисфирўзї, нимрўзї, ваќти
пешин: хўроки пешинї.
ПЕШИПО ‫ ﭘﻴﺸﭙﺎ‬ниг. пешпо(й).
ПЕШЇ ‫ ﭘﻴﺸﻲ‬пеш будан, пеш рафтан, пешрав
будан, сибќат; пешї доштан пеш будан,
ПЕШ
пешрав будан, сибќат доштан.
ПЕШКАШ ‫ ﭘﻴﺸﻜﺶ‬њадя, тўњфа; пешкаш кар-
дан (намудан) њадя кардан, бахшидан чизе-
ро.
ПЕШКИРОЯ ‫ ﭘﻴﺶﻛﺮاﻳﻪ‬маблаѓи аз њаљми ки-
роя, ки пештар пардохт мешавад: муќ. пас-
кироя.
ПЕШКИСВАТ ‫ ﭘﻴﺶﻛﺴﻮت‬он ки дар иљрои коре
бартариву пешќадамї дорад, пешќадамї
дар иљрои коре, пешрав.
ПЕШКОР‫ ﭘﻴﺶﻛﺎر‬1. коргари пешќадам. 2. књн.
устои шогирдон ё калонтар аз кормандони
устохона. 3. таър. пешхизмат, мулозим,
навкар, нозир (дар дарбори амир).
ПЕШКОРА ‫ ﭘﻴﺶﻛﺎره‬пешхизмат, хизматгор.
ПЕШКУШОД(А) ‫ ﭘﻴﺶﻛﺴﺎده‬пешаш кушода;
муќоб. пешбаста; чизњои пешашон кушода
(мисли курта, яктак, айвон, иморат ва ѓ.):
куртаи пешкушода.
ПЕШЌАБЗА ‫ ﭘﻴﺶﻗﺒﻀﻪ‬кит. ханљаре, ки ба пе-
ши камар мебанданд.
ПЕШЌАДАМ ‫ ﭘﻴﺶﻗﺪم‬1. он ки пеш аз дигарон
ба коре иќдом кардааст. 2. пешрав, фаъол:
коргари пешќадам, хонандаи пешќадам. 3.
мутараќќї; равшанфикр: шахси пешќадам.
ПЕШЌАДАМЇ ‫ ﭘﻴﺶﻗﺪﻣﻲ‬пешрав будан дар
иљрои коре, ташаббускор будан.
ПЕШЌАРОРДОД ‫ ﭘﻴﺶﻗﺮارداد‬санад ва навиш-
таи пешакие, ки ќабл аз имзои ќарордод
байни тарафайн мубодила мегардад.
ПЕШЛАШКАР ‫ ﭘﻴﺶﻟﺸﻜﺮ‬ниг. пешгард.
ПЕШМИСРАЪ ‫ ﭘﻴﺶﻣﺼﺮع‬мисраи аввали байт.
ПЕШМУЗД ‫ ﭘﻴﺶﻣﺰد‬музде, ки њамчун кироя
пеш аз мўњлати музддињї медињанд; аванс.
ПЕШНАВИС ‫ﭘﻴﺶﻧﻮﻳﺲ‬ ѓалатнавис, ифлосна-
вис.
ПЕШНАМОЗ ‫ ﭘﻴﺶﻧﻤﺎز‬майите, ки љанозааш
дар намозњои љумъа ё идайн иттифоќ ме-
гардад.
ПЕШНИЊОД ‫ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬фикре, ки дар пеши касе
ё идорае гузошта мешавад; таклиф
(наќшае), ки барои муњокима ба миён гу-
зошта мешавад: пешнињод шудан.
ПЕШНИЊОДЇ ‫ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي‬ниг. пешнињодшуда.
– 94 –
ПЕШНИЊОДШУДА ‫ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدﺷﺪه‬сифати феълии
замони гузашта аз пешнињод шудан; ба пеш
гузошташуда, тавсияшуда: фикр ё масъалаи
пешнињодшуда.
ПЕШНОКЇ ‫ ﭘﻴﺶﻧﺎﻛﻲ‬ба (бо) тарафи пеш.
ПЕШНОФ ‫ ﭘﻴﺶﻧﺎف‬гўшти атрофии нофи
гўсфанд ё гов (бештар аз он тушбера мепа-
занд).
ПЕШОБ ‫ ﭘﻴﺶآب‬мезак, бавл, шоша; пешоб
кардан шошидан, мезидан; маљрои пешоб
биол. найчае, ки ба воситаи он пешоб љорї
мешавад.
ПЕШОББАРОРЇ ‫ﭘﻴﺶآبﺑﺮاري‬ пешобкунї,
шошакунї.
ПЕШОБДОН ‫ ﭘﻴﺶآبدان‬биол. халтачаи пешоб
дар бадани одам ва њайвон, масона, меза-
дон.
ПЕШОБОВАР ‫ ﭘﻴﺶآبآور‬он чи боиси равон
гаштани пешоб мегардад; пешоброн.
ПЕШОБРОН ‫ ﭘﻴﺶآﺑﺮن‬тиб. пешобовар; доруи
пешоброн доруе, ки равон кардани пешобро
осон мекунад.
ПЕШОБРОЊ ‫ ﭘﻴﺶآﺑﺮاه‬ниг. пешоб: маљрои
(роњи) пешоб.
ПЕШОДАСТ ‫ ﭘﻴﺸﺎدﺳﺖ‬кит. наќд (оид ба пул).
ПЕШОМАД ‫ ﭘﻴﺶآﻣﺪ‬1. он чи дар пеш аст, он чи
дар оянда хоњад шуд ва касе онро намедо-
над. 2. њодиса, воќеа, рўйдод. 3. маљ.
оќибат; натиља, ояндаи нек.
ПЕШОМАДА ‫ ﭘﻴﺶآﻣﺪه‬пешомада, љилавмада,
пешбаромада.
ПЕШОН ‫ ﻳﺸﺎن‬1. нињоят, охир, нуќтаи интињои
масофае. 2. пешиниён, гузаштагон.
ПЕШОНА ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻪ‬1. ќисмати пеши сар мобайни
мўи сар ва абрў. 2. маљ. ќисмат, сарнавишт.
ПЕШОНАБОФАК ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻪﺑﺎﻓﻚ‬ниг. печа.
ПЕШОНИБАЛАНД ‫ ﻳﺸﺎﻧﻲﺑﻠﻨﺪ‬1. шахси пешо-
нии баланд дошта. 2. маљ. хуштолеъ; хуш-
бахт.
ПЕШОНИБАНД ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﺑﻨﺪ‬рўймоли хурд, ки
занон онро якчанд ќабат печонида ба пе-
шонаашон мебанданд.
ПЕШОНИБАНДАК ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﺑﻨﺪك‬шикли тасѓири
пешонибанд.
 – 95 –
ПЕШОНИБОРИК ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﺑﺎرﻳﻚ‬шахси пешони-
аш борик.
ПЕШОНИВАСЕЪ ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲوﺳﻴﻊ‬пешонааш васеъ,
фарохпешона, пешонипањн.
ПЕШОНИДЎНГ ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲدوﻧﮓ‬шахси пешониаш
барљаста.
ПЕШОНИКУШОД ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﻛﺸﺎد‬1. ниг. пешони-
кушода.
ПЕШОНИКУШОДА ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﻛﺸﺎده‬1. пешонааш
кушода, пешонааш њамвор. 2. маљ. хуш-
муомила, хушњол, хушзабон, њамеша хур-
санд.
ПЕШОНИЌАШЌА ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﻗﺸﻘﻪ‬1. њайвоне, ки
пешонааш ќашќа аст: аспони пешониќашќа.
2. маљ. нишонадор, ба мардум шинос,
маълуму машњур.
ПЕШОНИНАВИШТ ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﻧﻮﺷﺖ‬таќдир, сар-
навишт, ќисмати азал.
ПЕШОНИПАЊН ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﭘﻬﻦ‬ниг. пешонивасеъ.
ПЕШОНИСАХТ ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﺳﺨﺖ‬бетолеъ, бадбахт,
пешонитанг.
ПЕШОНИТАНГ ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﺗﻨﮓ‬ниг. пешонисахт.
ПЕШОНИФАРОХ ‫ﭘﻴﺸﺎﻧﻲﻓﺮاخ‬ ниг. пешонива-
сеъ.
ПЕШОНЇ‫ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬1. мобайни абрў ва
рустангоњи мўйсар, љабин; пешонї кушода
рўи хуш, чењраи хандон; пешонї дарњам
кашидан (турш кардан) изњори норизогї
кардан, рў турш кардан, ќавоќ андохтан;
пешонї чин кардан//ба пешонї гирењ андох-
тан изњори норизогї кардан; ба пешонї ка-
се тамѓаи чизеро задан касеро ба айбе
(гуноње, бадномие) мањкум кардан. 2. д.,
маљ. таќдир, сарнавишт; дар пешонї на-
вишташуда он чи дар таќдир аст; шўри
пешонї киноя аз пасттолеъ будан, толеъи
паст.
ПЕШОПЕШ ‫ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ‬пеш-пеш, аз пеш.
ПЕШОР ‫ ﭘﻴﺸﺎر‬кит., ниг. пешоб.
ПЕШОЊАНГ ‫ ﭘﻴﺶآﻫﻨﮓ‬1. пешрав, пешрави
гурўњ, пешгард, љилавгард, саркардаи
лашкар ва мардум. 2. нахустин кас; кушо-
яндаи аввалин. 3. узви созмони талабагон.
ПЕШОЊАНГЇ ‫ ﭘﻴﺶآﻫﻨﮕﻲ‬пешоњанг будан,
пешќадамї, пешсафї, дар сафи аввал ќарор
доштан.
ПЕШ
ПЕШОЯНД I ‫ ﭘﻴﺸﺎﻳﻨﺪ‬1. збш. як ќисми аз
њиссањои ёридињандаи нутќ, ки барои ифо-
даи муносибатњои гуногуни грамматикии
калимањои мустаќилмаъно хизмат мекунад.
ПЕШОЯНД II ‫ ﭘﻴﺸﺎﻳﻨﺪ‬оянда, минбаъд: пешо-
янди наздик, пешоянди дур.
ПЕШОЯНДА ‫ ﭘﻴﺸﺎﻳﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз пеш омадан. 2. пеш-пеш оянда,
пеш њаракаткунанда: мошини пешоянда.
ПЕШОЯНДДОР‫ ﭘﻴﺸﺎﻳﻨﺪدار‬збш. дорои пешо-
янд, бо пешоянд: ибораи пешоянддор.
ПЕШПАЗАК ‫ ﭘﻴﺶﭘﺰك‬1. чизи пеш мепухтагї,
чизе ки пештар ва барваќттар мепазад,
пешрас; себи пешпазак навъи себе, ки нис-
бат ба њамљинсњои худ пештар мепазад. 2.
маљ. одаме, ки дар коре пешдастї мекунад,
пеш аз њама; саросемавор кореро анљом
додан.
ПЕШПАРДОХТ ‫ ﭘﻴﺶﭘﺮداﺧﺖ‬музде, ки пеш аз
мўњлат дода мешавад, байъона, пули
пешакї, пешдод, бунак.
ПЕШПЕРО ‫ﭘﻴﺶﭘﻴﺮ‬ кит. ороишдињандаи
китобњои пешина.
ПЕШПО(Й) (‫ ﭘﻴﺶﭘﺎ)ي‬1. пои худро ногањон ба
ноњамворие зада гирифтан; дакка. 2. маљ.
сањв, хато, сањлангорї; пешпо задан киноя
аз рад кардан, дур андохтан; пешпо хўрдан
а) дакка хўрда ба афтидан наздик расидан ё
афтидан; б) маљ. сањв кардан, хато кардан;
пешпо додан а) касеро ба пой зада афтон-
дан; б) маљ. ба кори касе халал расонидан.
ПЕШПОРА ‫ ﭘﻴﺶﭘﺎره‬як навъ њалво, ки аз орд,
равѓан ва шарбати мевагї пухта мешавад;
њалвои нарм ва нозук. .
ПЕШПОХЎР ‫ ﭘﻴﺸﭙﺎﺧﻮر‬он ки ё он чи пешпо
мехўрад, даккахўр: хари пешпохўр.
ПЕШПОХЎРЇ ‫ ﭘﻴﺸﭙﺎﺧﻮري‬исми амал аз пешпо
хўрдан; пешпо хўрдан, дакка хўрдан.
ПЕШРАВ ‫ ﭘﻴﺸﺮو‬1. дар сафи пеш раванда;
пешраванда. 2. роњбалад, роњнамо. 3.
пешќадам, ѓолиби мусобиќа.
ПЕШРАВЇ ‫ ﭘﻴﺸﺮوي‬1. исми амал аз пеш раф-
тан. 2. тараќќї, инкишоф, вусъат: пешравии
њаёт, пешравии зиндагї.
ПЕШРАВОЌ ‫ ﭘﻴﺶرواق‬пешайвони пешгоњаш
мењробшакл; пештоќ.
ПЕШ – 96 –
ПЕШРАС ‫ ﭘﻴﺶرس‬1. зудрас, пеш аз мўњлат ра-
сидан. 2. ниг. пешпазак. 3. тез ба ќиём ра-
санда, чизе, ки зуд ба дараљаи эътидол ме-
расад (мас., хамир).
ПЕШРАФТ ‫ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬1. пешравї, тараќќї, ин-
кишоф. 2. мувафаќќият; пешрафти кор
муваффаќияти кор.
ПЕШРАФТА ‫ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‬сифати феълии замони
гузашта аз пеш рафтан; он ки ё он чи пеш-
рафт кардааст; ба пеш њаракат карда.
ПЕШРАФТАГЇ ‫ ﭘﻴﺶ رﻓﺘﮕﻲ‬шакли дигари си-
фати феълї аз пешрафта: пешрафта будан;
вазъ ва њолати пешрафта.
ПЕШРОНДА ‫ ﭘﻴﺶراﻧﺪه‬тароша, параха.
ПЕШРЎБА ‫ ﭘﻴﺶروﺑﻪ‬хокрўба, хасу хошок, пар-
тов.
ПЕШСАФ ‫ ﭘﻴﺶﺻﻒ‬1. дар сафи пеш раванда,
пешрав. 2. пешќадам: пешсафи гурўњ.
ПЕШСАЛОМ ‫ ﭘﻴﺶﺳﻼم‬он ки њангоми вохурї
пештар салом медињад, ба пешвози касе ба
салом баромадан.
ПЕШСАЛОМЇ ‫ ﭘﻴﺶﺳﻼﻣﻲ‬пешсалом будан,
њангоми саломдињї пешдастї кардан.
ПЕШТАР ‫ ﭘﻴﺸﺘﺮ‬1. дараљаи ќиёсии пеш. 2. дар
гузашта, собиќ; пеш аз ин; ќабл: ин гуна
воќеањо пештар рўй медоданд, як рўз пеш-
тар. 3. наздик, наздиктар.
ПЕШТАРА ‫ ﭘﻴﺸﺘﺮه‬аввала, собиќ, гузашта, пе-
шина: вазифаи пештара, воќеаи пештара;
пештара барин мисли аввала, ба тариќи
собиќ; аз пештарааш нисбат ба аввалааш,
нисбат ба собиќ, назар ба он чи собиќ буд.
ПЕШТАХТА ‫ ﭘﻴﺶﺗﺨﺘﻪ‬ниг. пешдўкон.
ПЕШТОЗ ‫ ﭘﻴﺶﺗﺎز‬1. ба пеш даванда. 2. пешќа-
дам, пешоњанг.
ПЕШТОЌ ‫ ﭘﻴﺶﻃﺎق‬меъ. тоќи баланде, ки дар
даромадгоњи иморатњо месозанд,
пешравоќ.
ПЕШХАРИД ‫ ﭘﻴﺶﺧﺮﻳﺪ‬харидани чизе бо
пешакї пардохтани пул.
ПЕШХЕЗ ‫ ﭘﻴﺶﺧﻴﺰ‬1. он ки сухани њар касро
дуруст ё нодуруст рад карда ба рўяшон
гапњои сахт мегўяд. 2. хидматгор, навкар.
ПЕШХЕЗЇ ‫ ﭘﻴﺶﺧﻴﺰي‬ба сухани касон гўш на-
дода, дар њама маврид ба гап њамроњ шуда
гапњои сахт гуфтан: пешхезї кардан; ◊ њам
дуздию њам пешхезї он ки дуздї карда,
боз аз њама пештар «дуздро доред» гуфта,
доду вой мекунад.
ПЕШХИДМАТ ‫ ﭘﻴﺶﺧﺪﻣﺖ‬ниг. пешхизмат.
ПЕШХИЗМАТ ‫ ﭘﻴﺶﺧﺬﻣﺖ‬1. књн. хизматгор,
пешкор. 2. он ки дар ошхона, тарабхона ва
ѓ. ба муштариён хизмат мекунад.
ПЕШХИЗМАТЇ ‫ ﭘﻴﺶﺧﺬﻣﺘﻲ‬1. књн. пешкорї,
хизматгорї. 2. навс. пешхизматї кардан
(дар ошхона, тарабхона ва ѓ.)
ПЕШХОН I ‫ ﭘﻴﺶﺧﻮان‬1. мус. сурудхоне, ки су-
руд сар мекунад ва дигарон ба вай пайравї
мекунанд, сарнаќш. 2. књн. он ки аслу наса-
би шахсеро, ки ба маљлис даромадааст, ба
њозирон мегўяд; муарриф.
ПЕШХОН II ‫ ﭘﻴﺶﺧﻮان‬дастархоне, ки ба рўяш
хамир завола мекунанд.
ПЕШХОНА ‫ ﭘﻴﺶﺧﺎﻧﻪ‬књн. чодир ва асбоби са-
фари подшоњон, ки аз пеш мебурданд.
ПЕШХЎРД ‫ ﭘﻴﺶﺧﻮرد‬1. таоми ношитої, таоме,
ки нањор бо он мешикананд. 2. киноя аз чи-
зи тасарруфшуда.
ПЕШЉАНГ ‫ ﭘﻴﺶﺟﻨﮓ‬1. дар ќатори (сафи) пеш
љанганда, муборизи сафи аввал. 2. ќисме аз
лашкар, ки аввалин шуда ба душман љанг
мекунанд.
ПЕШЉИЛАВ ‫ ﭘﻴﺶﺟﻠﻮ‬1. пешрави корвон,
сарљилав. 2. он ки аз љилави аспи арўс ги-
рифта ба хонаи домод мебарад, љилавгир.
ПИ лот. ‫ ﭘﻲ‬1. номи њарфи алифбои юнонї. 2.
риёз. барои ишора намудани адади муайяни
ирратсионалї (нисбати дарозии давра ба
диаметр) истифода мешавад, ки ќимати
доимиаш π=3,14 мебошад.
ПИАНИНО ит. ‫ﭘﻴﻪﻧﻴﻨﺎ‬ мус. дастгоњи муси-
ќавии маъруф.
ПИАНИНОНАВОЗ ‫ﭘﻴﻪﻧﻴﻨﺎﻧﻮاز‬ мус. он ки пиа-
нино менавозад.
ПИВО р. ‫ ﭘﻴﻮا‬оби љав; нўшокии хуморовар, ки
аз оби љав тайёр мекунанд.
ПИВОПАЗ ‫ ﭘﻴﻮاﭘﺰ‬он ки пиво мепазад пазанда
ва омодакунандаи оби љав.
ПИВОФУРЎШ ‫ ﭘﻴﻮاﻓﺮوش‬фурўшандаи пиво,
он ки ба фурўши пиво машѓул аст.
ПИВОФУРЎШЇ ‫ ﭘﻴﻮاﻓﺮوﺷﻲ‬амали пивофрўшї,
 – 97 –
пиво фурўхтан; љой ва мањали фурўши пи-
во.
ПИГМЕНТ лот. ‫ ﭘﻴﮕﻤﻴﻨﺖ‬1. моддаи рангин, ки
дар бофтаи растанї ва њайвонот мављуд
аст. 2. тех. моддаи рангинкунанда, рангку-
нанда.
ПИДРОМ ‫ ﭘﺪرام‬кит. 1. ороста, пероста, зина-
тёфта. 2. шод, хушдил, хуш, хуррам. 3. му-
борак, фаррух, њуљаста, хушхосият. 4.
шодї, хушї. 5. сањењ, дуруст, мувофиќ. 6.
мунтазам, доимї.
ПИДРОМИДАН ‫ ﭘﺪراﻣﻴﺪن‬кит. хуррам кардан;
хуррам шудан; неку шудан, хуб шудан.
ПИЁБА//ПЕЊОБА ‫ﭘﻴﻪآﺑﻪ‬//‫ ﭘﻴﺎﺑﻪ‬хўр. шўрбои
бегўшт, ки аз равѓану пиёз мепазанд, пиё-
зоба.
ПИЁДА ‫ ﭘﻴﺎده‬1. одами бо пои худ раванда;
муќоб. савора; пиёда рафтан; пиёда-пиёда
дар њолати пиёда будан, пиёда ва оњиста;
пои пиёда ба таври пиёда, бо пои худ; сар-
бози пиёда аскари ѓайрисаворї; пиёда шу-
дан аз василаи наќлиёти саворї фуромадан.
2. мўњраи одии шоњмот. 3. гузаргоњ. 4. маљ.
ољиз; камтаљриба; каммањорат; пиёда будан
а) пиёда роњ рафтан; б) маљ. бенасиб,
мањрум; ољиз.
ПИЁДААСКАР ‫ ﭘﻴﺎدهﻋﺴﻜﺮ‬аскари пиёдагард,
ѓайрисаворї, аскари пиёданизом.
ПИЁДАГАРД ‫ ﭘﻴﺎدهﮔﺮد‬1. пиёдарав; роњи пиё-
дагард роње, ки аз он пиёдањо мераванд. 2.
пиёда; муќоб. савор ва саворарав; пиёда роњ
раванда. 3. њ. ќўшуни ѓайрисаворї: ќўшуни
пиёдагард.
ПИЁДАГАРДЇ ‫ ﭘﻴﺎدهﮔﺮدي‬пиёда роњ гаштан,
пиёдаравї, пиёдагї.
ПИЁДАГЇ ‫ ﭘﻴﺎدﮔﻲ‬1. ниг. пиёдагардї. 2. маљ.
бечорагї, ољизї.
ПИЁДАГУЗАР ‫ﭘﻴﺎدهﮔﺬر‬ гузаргоњи пиёдагар-
дон.
ПИЁДАЌЎШУН ‫ ﭘﻴﺎدهﻗﺸﻮن‬њ., ниг. пиёданизом.
ПИЁДАНИЗОМ ‫ ﭘﻴﺎدهﻧﻈﺎم‬њ. ќисми њарбии пиё-
дагард; пиёдаќўшун.
ПИЁДАПОЙГА ‫ﭘﻴﺎدهﭘﺎﻳﮕﻪ‬ мусобиќаи пиёда-
тозњо.
ПИЁДАРАВ ‫ ﭘﻴﺎدهرو‬ниг. пиёдагард.
ПИЁДАРАВЇ ‫ ﭘﻴﺎدهروي‬ниг. пиёдагардї.
ПИЗ
ПИЁДАРОЊА ‫ ﭘﻴﺎدهراﻫﻪ‬роњи пиёдагард, роње,
ки ба он пиёдањо мераванд.
ПИЁЗ ‫ ﭘﻴﺎز‬навъе аз сабзавот, ки бех ва барги
тозаи онро дар таом истеъмол мекунанд:
пиёзи кабуд; пиёзи бех бехпиёз; пиёзи ансул
бот. як навъ растании пиёзмонанди кўњї,
ки хусусияти давої дорад.
ПИЁЗАК ‫ ﭘﻴﺎزك‬1. шакли тасѓири пиёз. 2. бот.
пиёзи бех; бехпиёз.
ПИЁЗБЕХ ‫ ﭘﻴﺎزﺑﻴﺦ‬растанињое, ки бехашон пи-
ёзмонанд аст; пиёзакињо: наргис растании
пиёзбех аст.
ПИЁЗБИРЁН ‫ ﭘﻴﺎزﺑﺮﻳﺎن‬ниг. пиёздоѓ.
ПИЁЗДОЃ ‫ ﭘﻴﺎزداغ‬пиёзи ба равѓан бирён шуда.
ПИЁЗДОНА ‫ ﭘﻴﺎزداﻧﻪ‬тухми пиёз, донаи пиёз.
ПИЁЗИН ‫ ﭘﻴﺎزﻳﻦ‬пиёздор; хуроки бо пиёз тай-
ёршуда.
ПИЁЗЇ ‫ ﭘﻴﺎزي‬1. мансуб ба пиёз. 2. њар чизе, ки
ба ранг ва шакли пиёз бошад. 3. номи як
навъ матои дастибоф аз пашми шутур;
чакмани пиёзї чакмане, ки аз матои
«пиёзї» дўхта шудааст.
ПИЁЗОБА ‫ ﭘﻴﺎزآﺑﻪ‬ниг. пиёба.
ПИЁЗФУРЎШ ‫ﭘﻴﺎزﻓﺮوش‬ он ки пиёз мефурў-
шад.
ПИЁЗШАКЛ ‫ ﭘﻴﺎزﺷﻜﻞ‬ба монанди пиёз, њар
чизе, ки шакли пиёзро дорад.
ПИЁЛА ‫ ﭘﻴﺎﻟﻪ‬1. зарфи хурди махрутшакл барои
хўрдани (нўшидани) чизњои обакї. 2. кит.
ќадањ, љоми май. 3 маљ. май, шароб.
ПИЁЛАГАРДОН ‫ﭘﻴﺎﻟﻪﮔﺮدان‬ соќї, майкаш;
шаробхўр.
ПИЁЛАДОР ‫ ﭘﻴﺎﻟﻪدار‬1. он ки пиёла дар даст
дорад. 2. киноя аз шаробхўрї.
ПИЁЛАКАШ ‫ ﭘﻴﺎﻟﻪﻛﺶ‬кит. соќї, майкаш;
майнўш, шаробхўр.
ПИЁЛАНЎШ ‫ ﭘﻴﺎﻟﻪﻧﻮش‬бодахор, шаробхўр.
ПИЁЛАПАЙМО ‫ ﭘﻴﺎﻟﻪﭘﻴﻤﺎ‬ниг. пиёлакаш.
ПИЖЎЛИДАН ‫ ﭘﮋوﻟﻴﺪن‬ниг. пажўлидан.
ПИЖЎЊИДАН ‫ ﭘﮋوﻫﻴﺪن‬ниг. пажўњидан.
ПИЗИШК ‫ ﭘﺰﺷﻚ‬табиб, духтур.
ПИЗ – 98 –
ПИЗИШКЇ ‫ ﭘﺰﺷﻜﻲ‬табибї, духтурї.
ПИЙЊ ‫ ﭘﻴﻪ‬ниг. пињ.
ПИЌИР-ПИЌИР ‫ ﭘﻘﺮﭘﻘﺮ‬калимаи таќлиди овоз,
ки тез-тез хандиданро ифода мекунад:
пиќир-пиќир хандидан.
ПИЌИРРОС ‫ ﭘﻘﺮاس‬калимаи таќлиди овози бе-
ихтиёр хандидан.
ПИЛ ‫ ﭘﻴﻞ‬кит., ниг. фил; пили дамон фили
љангии њуљумкунанда, фили ѓуррон.
ПИЛА I ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬1. ѓўзаи кирми абрешим, ки аз он
торњои абрешим њосил мешавад. 2. лифо-
фаи муњофизи зоча, ки кирмина онро аз на-
хи пеш аз мубаддал шуданаш ба зоча њосил
мекунад; пилаи абрешим а) лифофае, ки
кирмаки абрешим пеш аз мубаддал шуда-
наш ба зоча ба он мепечад; б) ашё барои
тайёр намудани абрешими табиї; ◊ чун пи-
ла ба пои фил афтодан ољизу нотавон шу-
дан.
ПИЛА II ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬чирку фасод, чирки дандон.
ПИЛА III ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬пилки чашм.
ПИЛАВАР ‫ ﭘﻴﻠﻪور‬майдафурўш, аттори хона-
гард, шахсе, ки молњои майдаро кўча ба
кўча бардошта мефурўшад.
ПИЛАСТА ‫ ﭘﻴﻠﺴﺘﻪ‬1. устухони дандони фил. 2.
киноя аз соид, миёни оринљ ва банди даст.
ПИЛАФГАН ‫ ﭘﻴﻞاﻓﮕﻦ‬кит. 1. ќавї, зўр, дило-
вар, бањодур, пањлавон. 2. аспи ќавї.
ПИЛАФКАН ‫ ﭘﻴﻞاﻓﻜﻦ‬ниг. пилафган.
ПИЛАФКАНЇ ‫ ﭘﻴﻞاﻓﻜﻨﻲ‬амали пилафкан,
диловарї, зўроварї, бањодурї.
ПИЛАФСАР ‫ ﭘﻴﻞاﻓﺴﺮ‬дорои ќудрату тавоної
ва љоњу љалолу шавкат.
ПИЛБАНД ‫ ﭘﻴﻠﺒﻨﺪ‬як навъ усули бозии шоњмот,
ки дар паси фил ду пиёда мегузоранд, то ин
ки ба омадани мўњраи њариф монеъ бошад;
пилбанд додан а) мот кардан ба воситаи
њаракати фил; б) маљ. маѓлуб кардан.
ПИЛБОЛО ‫ ﭘﻴﻞﺑﺎﻻ‬1. баланд ва азим љусса;
филќомат, ќавињайкал. 2. маљ. ба баландии
ќомати фил, хеле бисёр, туда, хирман.
ПИЛБОН ‫ ﭘﻴﻞ ﺑﺎن‬бонигари пил, нигоњубин-
кунандаи фил, ходими махсуси фил.
ПИЛБОР ‫ﭘﻴﻞ ﺑﺎر‬ боре, ки бар андозаи бори
фил аст.
ПИЛВОР ‫ ﭘﻴﻞوار‬1. монанди фил, фил барин,
филмонанд. 2. маљ. ќавї, андозаи бори як
фил.
ПИЛГЎШ ‫ ﭘﻴﻞﮔﻮش‬1. гули савсан. 2. хокандоз,
олатест, ки бо он хокрўбањоро мебардо-
ранд.
ПИЛЗЎР ‫ ﭘﻴﻞزور‬зўрманд, ќавї, пурзўр.
ПИЛИШК ‫ ﭘﻠﺸﻚ‬:пилишк кардан гуфт. гуза-
рондан чизеро, кашидан чизеро; риштаро ба
сўзан пилишк кардан риштаро аз сўрохи
сўзан гузаронидан.
ПИЛИШТ//ПАЛАШТ ‫ ﭘﻠﺸﺖ‬кит. нопок, олу-
да; палиду пилишт нопоку олуда.
ПИЛК ‫ ﭘﻠﻚ‬пардаи гирдогирди чашм, ки миж-
гон аз он рўидааст: пилки чашм.
ПИЛКСУРХ ‫ﭘﻠﻚﺳﺮخ‬ он ки пилки чашмонаш
сурх аст.
ПИЛЛА I ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬ниг. пила.
ПИЛЛА II ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬кит. пояи зина; зинапоя.
ПИЛЛА III ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬тиб. милки дандон, ки дар
натиљаи газак гирифтани нўги решаи дан-
дон ба вуљуд меояд.
ПИЛЛАГАР ‫ ﭘﻴﻠﻪﮔﺮ‬ниг. пилакаш.
ПИЛЛАГУЗОРЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪﮔﺬاري‬пилла гузоштан,
пилла нигоњ доштан.
ПИЛЛАДОР ‫ ﭘﻴﻠﻪدار‬ниг. пилакаш.
ПИЛЛАДОРЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪداري‬ниг кирмакпарварї.
ПИЛЛАКАШ ‫ ﭘﻴﻠﻪﻛﺶ‬он ки пилларо љўшонида
тоза карда ба ресидан тайёр мекунад, пил-
лагар.
ПИЛЛАКАШАК ‫ ﭘﻴﻠﻪﻛﺸﻚ‬асбоби махсус, ки
нахи абрешими пилларо мекашад.
ПИЛЛّАКАШЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪﻛﺸﻲ‬1. исми амал аз пила
кашидан; пилларо љўшонида ба ресидан
тайёр кардан. 2. марњалаи технологии аз
пилла кашидани нахи абрешим; корхонаи
пиллакашї корхонае, ки дар он љо пилла
мекашанд, пиллагар.
ПИЛЛАПАЗ ‫ ﭘﻴﻠﻪ ﭘﺰ‬ниг. пиллакаш.
ПИЛЛАПАЗЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪ ﭘﺰي‬ниг. пилакашї.
 – 99 –
ПИЛЛАПАРВАР ‫ ﭘﻴﻠﻪ ﭘﺮور‬он ки пила парва-
риш мекунад, пиладор; кирмакпарвар.
ПИЛЛАПАРВАРЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪﭘﺮوري‬исми амал аз пил-
лапарвар; пилладорї.
ПИЛЛАПОЯ ‫ﭘﺎﻳﻪ‬ ‫ ﭘﻴﻠﻪ‬гуфт. нардбон; ниг. пила
II.
ПИЛЛАРЕСЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪ رﻳﺴﻲ‬ниг. абрешимресї.
ПИЛЛАСУПОРЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪﺳﭙﺎري‬пила супоридан
(ба бунгоњи ќабул).
ПИЛЛАТАЙЁРКУНЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪﻃﻴﺎرﻛﻨﻲ‬исми амал аз
пилла тайёр кардан; пиллапарварї.
ПИЛЛАХОНА ‫ ﭘﻴﻠﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬хонаи пиллапарварї.
ПИЛЛАХУШККУНАК ‫ ﭘﻴﻠﻪ ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻚ‬хона ё
асбоб барои буѓ ва хушк кардани пилла.
ПИЛЛАХУШКОНЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪ ﺧﺸﻜﺎﻧﻲ‬хушконидани
пилла.
ПИЛЛАЧИГЇ ‫ ﭘﻴﻠﻪﭼﻴﮕﻲ‬ниг. пилладорї.
ПИЛЛАЉО ‫ ﭘﻴﻠﻪﺟﺎ‬варз. нуќтаи омада расидан
дар ягон мусобиќаи давидан; марра, љои
шарти њисоб дар мусобиќа.
ПИЛМИДАН ‫ ﭘﻠﻤﻴﺪن‬гуфт. љунбида гаштан;
пилмида гаштан ба корњои майдачуйда
машѓул шудан.
ПИЛМУРЃ ‫ ﭘﻴﻞﻣﺮغ‬хурўси мурѓи марљон.
ПИЛПАЙКАР ‫ ﭘﻴﻞﭘﻴﻜﺮ‬1. филљусса, пилтан. 2.
бузургљусса, ќавињайкал.
ПИЛПО(Й) (‫ ﭘﻴﻞﭘﺎ)ي‬кит. 1. ќадањи бузурги
шаробхўрї, ратли гарон. 2. номи яке аз
абзорњои љангї, гурзи оњанини калон.
ПИЛСЎЗ ‫ ﭘﻴﻞﺳﻮز‬1. чароѓе, ки аз сўхтани пилта
ва равѓан(-и сиёњ) равшанї медињад, чароѓи
сиёњ, љинчароѓ. 2. ниг. пилта.
ПИЛТА ‫ ﭘﻠﺘﻪ‬1. ресмони ѓафс ё тасмаи аз пахта
тофташуда, ки дар чароѓи пилсўз гузошта
мешавад, фатила. 2. ресмони ѓафси аз пахта
тофта ё коѓази борик бурида, ки бо пилта-
печ (пилтакаш) ба лагандаи каллапўш гу-
заронида мешавад.
ПИЛТАБАХМАЛ ‫ ﭘﻠﺘﻪﺑﺨﻤﻞ‬як навъ бахмал, ки
пилта-пилтаи рахдор аст.
ПИЛТАГЇ ‫ﭘﻠﺘﮕﻲ‬ 1. мансуб ба пилта: чароѓи
пилтагї.
ПИН
ПИЛТАКАШ ‫ ﭘﻠﺘﻪﻛﺶ‬сими борики махсус, ки
ба воситаи он пилта ё коѓази борик бури-
даро печонида ба лагандаи каллапўш мегу-
заронанд; пилтапеч.
ПИЛТАН ‫ ﭘﻴﻠﺘﻦ‬филпайкар, ќавиљусса, пурзўр.
ПИЛТАПЕЧ ‫ ﭘﻠﺘﻪﭘﻴﭻ‬фатилапеч, њар чизе, ки
мисли фатила тоб дорад; пилтакаш.
ПИЛТАСЎЗ ‫ ﭘﻠﺘﻚﺳﻮز‬1. љои сўхтани (оташ ги-
рифтан) пилта, оташгирии пилта (дар баъзе
асбобњои оташфишонї ва равшанидињанда).
2. пилтагї; милтиќи пилтасўз милтиќе, ки
ба воситаи сўхтани пилта оташ мефишо-
над; чароѓи пилтасўз чароѓе, ки ба воситаи
сўхтани пилта равшанї медињад.
ПИЛТАТОБ ‫ ﭘﻠﺘﻪﺗﺎب‬1. пилтатобанда, пилта-
каш. 2. маљ. борик.
ПИЛТАЧАРОЃ ‫ﭘﻠﺘﻪﭼﺮاغ‬ чароѓи пилтасўз,
чароѓи сиёњ.
ПИЛУСТУХОН ‫ ﭘﻴﻞاﺳﺘﺨﻮان‬1. ољ, устухони
фил. 2. маљ. ќавињайкал, бузургљусса.
ПИМА ‫ ﭘﻴﻤﻪ‬мўзаи намадин; мўзаи дарунаш
пашмин.
ПИНА ‫ ﭘﻴﻨﻪ‬1. ямоќ, дарбењ. 2. обила: пинаи
даст.
ПИНАДОР ‫ ﭘﻴﻨﻪدار‬обиладор; дасти пинадор.
ПИНАДЎЗ ‫ ﭘﻴﻨﻪدوز‬кит. кўњнадўз, порадўз.
ПИНАДЎЗЇ ‫ ﭘﻴﻨﻪدوزي‬1. кит. амал ва шуѓли
пинадўз. 2. љое, ки дар он љо пинадўз кор
мекунад.
ПИНАЗАДА ‫ ﭘﻴﻨﻪزده‬кит. пойафзол ё либоси
дарбењдор.
ПИНАК ‫ ﭘﻴﻨﻚ‬хоби сабуке, ки одамро дар
њолати нишастагиаш мебарад ва чашмо-
наш нимпўш мешавад, чўрт, ѓанаб; пинаки
касеро вайрон накардан а) касеро бедор на-
кардан б) ањамият надодан, парво надош-
тан; пинаки касе паридан аз њолати
нимхобї (ѓанаб) баромадан; аз њолати
ѓафлат баромадан; пинаки касеро парондан
њушёр кардан касеро; пинак рафтан хоб
ѓалаба кардан бар касе, чўрт задан.
ПИНАКЇ ‫ ﭘﻴﻨﻜﻲ‬пинакзананда, пинакраванда;
пинак; пинакї задан ѓунудан, пинак раф-
тан, хоболуд будан; дар пинакї будан хобо-
луд будан, дар ѓанаб рафтан.
ПИН – 100 –
ПИНАКРАВЇ ‫ ﭘﻴﻨﻚروي‬исми амал аз пинак
рафтан; нимхобу нимбедор будан.
ПИНГВИН лот. ‫ ﭘﻴﻨﮕﻮﻳﻦ‬зоол. љонвари калони
кўтоњболи бањрї, ки болњояш барои шино
кардан хизмат мекунад ва парида намета-
вонад.
ПИНГОН//БИНГОН ‫ﺑﻨﮕﺎن‬//‫ ﭘﻨﮕﺎن‬кит. 1. коса,
љом. 2. ташт, тос. 3. тоси соат, тоси мисини
тањсурох, ки онро дар миёни таѓораи пуроб
мегузоранд ва як бор пур шудани он аз об
як ваќти муайянеро мефањмонад.
пиндор ‫ ﭘﻨﺪار‬асоси замони њозира аз пиндоштан.
ПИНДОР ‫ ﭘﻨﺪار‬1. фикр, андеша; гумон, хаёл,
тасаввур. 2. гумони бад, шак. 3. маљ. калон-
гарии аз њад зиёд, худро калон гумон кар-
дан, худбинї; кибру ѓурур.
ПИНДОШТ ‫ ﭘﻨﺪاﺷﺖ‬ниг. пиндор 1.
ПИНДОШТАН ‫ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ‬1. тасаввур кардан, гу-
мон кардан, хаёл намудан. 2. њисоб кардан,
худро калон гирифтан, гумон кардан.
ПИНУ ‫ ﭘﻴﻨﻮ‬кит. дўѓи турши хушкшуда, ќурут.
ПИНЊОН ‫ ﭘﻨﻬﺎن‬1. пўшида, нињон, нонамоён;
муќоб. ошкор. 2. махфї, рустї; пинњон гаш-
тан (шудан) нонамоён шудан, руст шудан;
пинњон (нигоњ) доштан пўшида доштан,
маълум накардан, ошкор накардан, махфї
нигоњ доштан; пинњон кардан а) пўшида
нигоњ доштан, ошкор накардан; б) руст
кардан, нопадид гардонидан; пинњон мон-
дан пўшида мондан, махфї боќї мондан,
ошкор доштан.
ПИНЊОНГОЊ ‫ ﭘﻨﻬﺎنﮔﺎه‬љои пинњон шудан ё
пинњон кардан.
ПИНЊОНДОРЇ ‫ﭘﻨﻬﺎنداري‬ пинњон доштан,
пинњон кардан.
ПИНЊОНЇ ‫ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ‬1. пўшида, махфї, мастур;
вазифаи пинњонї; сўњбати пинњонї
гуфтугўи пўшида, сўњбати ѓайриошкор. 2.
ба тарзи пинњон, махфиёна: пинњонї амал
(кор) кардан; супориши пинњонї супориши
махфї.
ПИНЊОНКОР ‫ ﭘﻨﻬﺎنﻛﺎر‬1. пинњон амалкунан-
да. 2. ба таври махфї коркунанда; амалку-
нандаи махфї: гурўњњои пинњонкор.
ПИНЊОНКОРЇ ‫ ﭘﻨﻬﺎنﻛﺎري‬1. пинњон кардан.
2. махфї амал кардан.
ПИНЊОНКОРОНА ‫ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺎراﻧﻪ‬ ба таври
пинњонї.
ПИНЊОНКУНЇ ‫ ﭘﻨﻬﺎنﻛﻨﻲ‬пинњон кардан, руст
кардан; аз чашми касе ѓоиб нигоњ доштан.
ПИР ‫ ﭘﻴﺮ‬1. солхўрда, умрдида, кўњансол;
муќоб. љавон. 2. ќадим, дерин: дунёи пир. 3.
маљ. кўњна, ќафомонда. 4. књн. шахси
таърихї ё афсонавие, ки собиќ ањли касбу
пеша ўро ба худ пешво ќарор медоданд;
(мас., пири бофандањо-Имоми Аъзам, пири
саисон Ќанбар-саиси халифа Алї ва ѓ.). 5. д.
муршид, роњнамо, шайхе, ки ба худ мурид
ва эътиќодмандон мегирифт: пири роњ, пи-
ри тариќат; асои пир ба љои пир (зарб). 6.
марди љањонгашта ва кордида, таљрибанок:
пири хирад, пири њунар, пир нест, тадбир
нест (зарб.); пири кор а) устоди кор, короз-
муда, ботаљриба; б) киноя аз шоирони пе-
шина, саромадани сухан; пири таълим му-
аллим, устод; пири барнодил кўњансоли ди-
лаш љавон; пири майкада (муѓон) соњиби
майхона; пир кардан љисман заиф гардони-
дан, аз кор баровардан (мас., дард, ѓами ка-
серо); пир шудан а) кўњансол гаштан; б)
беравнаќ шудан; забун гаштан; њавсала пир
шудан барњам хўрдани раѓбат, аз байн раф-
тани майл (ба коре): ◊ гови пир кунљора хоб
мебинад (маќ.).
ПИРА ‫ ﭘﻴﺮه‬пир, кўњансол.
ПИРАЗАН ‫ ﭘﻴﺮزن‬зани пир, зани солхўрда, кам-
пир.
ПИРАЗОЛ ‫ ﭘﻴﺮزال‬пиразан, кампир.
ПИРАК ‫ ﭘﻴﺮك‬шакли тасѓир ва навозишии пир.
ПИРАКЇ ‫ﭘﻴﺮﻛﻲ‬ одами пир, пирамард, кўњан-
сол.
ПИРАМАРД ‫ ﭘﻴﺮهﻣﺮد‬марди пир, кўњансол, сол-
хўрда, мўйсафед.
ПИРАМИДА ю. ‫ ﭘﻴﺮﻣﻴﺪه‬1. ниг. ањром. 2. шакли
њандасї, ањром.
ПИРАСАР ‫ ﭘﻴﺮهﺳﺮ‬пир, солхўрда, кўњансол,
мўйсафед.
ПИРАЊАН ‫ ﭘﻴﺮﻫﻦ‬ниг. пироњан.
ПИРБОНУ ‫ ﭘﻴﺮﺑﺎﻧﻮ‬соњибхоназани пир, хонуми
пир.
ПИРГОВ ‫ ﭘﻴﺮﮔﺎو‬1. гови пир. 2. киноя аз одами
бефикр, камандеша, бењавсала (дар мавриди
тањќир).
 – 101 –
ПИРДУХТАР‫ ﭘﻴﺮدﺧﺘﺮ‬духтари солхўрдаи шав-
њарнакарда, духтари шавњарнадида.
ПИРЗАН ‫ ﭘﻴﺮزن‬ниг. пиразан.
ПИРЗОЛ ‫ ﭘﻴﺮزال‬ниг. пиразол.
ПИРИНЇ ‫ ﻳﺮﻳﻨﻲ‬кит. 1. як навъ хўроки ширин,
ки аз орди биринљ ва ширу шакар мепа-
занд; фиринї, муќаллабї. 2. киноя аз
мањбуба.
ПИРЇ ‫ ﭘﻴﺮي‬1. кўњансолї, солхўрдагї, њолати
солхўрдагї, пир будан. 2. маљ. сустї, заифї,
камќувватї.
ПИРМАРД ‫ ﭘﻴﺮﻣﺮد‬ниг. пирамард.
ПИРМОМ ‫ ﭘﻴﺮﻣﺎم‬кит. момои пир, модари пир.
ПИРОЗА ‫ ﭘﻴﺮازه‬кит. навъ ва намуди кашидани
нах дар шерозаи китоб барои мањкам кар-
дани он.
ПИРОИШ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﺶ‬ниг. пероиш.
ПИРОМУН ‫ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬ниг. перомун.
ПИРОНА ‫ ﭘﻴﺮاﻧﻪ‬1. мансуб ба пир. 2. муносиби
пирон, лоиќи пирон, хоси пирон: овози пи-
рона, чашмони пирона. 3. ба тарзи
(њаракати) пирон, монанди (њолати) пирон.
4. маљ. хирадмандона, ботадбирона.
ПИРОНАСАР‫ ﭘﻴﺮاﻧﻪﺳﺮ‬њангоми пиронсолагї,
айёми пирї, дар њолати пирї.
ПИРОНАСАРЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻧﻪﺳﺮي‬мансуб ба пирона-
сар; ваќти пирї.
ПИРОНСОЛ ‫ﭘﻴﺮاﻧﺴﺎل‬ пир, солхўрда, хеле ум-
рдида.
ПИРОНСОЛАГЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻧﺴﺎﻟﮕﻲ‬пирї, куњансолї;
ваќти пирї: дар ваќти пиронсолагї.
ПИРОНСОЛЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻧﺴﺎﻟﻲ‬ниг. пиронсолагї.
ПИРОСТАН ‫ ﭘﻴﺮاﺳﺘﻦ‬ниг. перостан.
ПИРОЊАН ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻦ‬ниг. пероњан.
ПИРОЊАНГУЛГУН ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻦﮔﻠﮕﻮن‬кит. 1. он ки
куртаи гулдор мепўшад; маљ. мањбубаи
куртасурх, зеболибос. 2. маљ. хунолуд,
шањидгашта.
ПИРОЊАНДЎЗ ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻦدوز‬куртадўз, он ки
куртаворї медўзад, дўзандаи курта.
ПИРОЊАНДЎЗЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻦدوزي‬1. амал ва шуѓли
ПИР
куртадўз, пироњан дўхтан, куртадўзї. 2.
коргоњ ё дукони пироњандўзї.
ПИРОЊАНЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻨﻲ‬1. мансуб ба пироњан. 2.
муносиб барои дўхтани пироњан; махсуси
пироњан.
ПИРОЊАНХОБ ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻦﺧﻮاب‬либоси хоб, таг-
пўш барои хобидан.
ПИРОЊАНЧОК ‫ ﭘﻴﺮاﻫﻦﭼﺎك‬ниг. перањанчок.
ПИРОЯ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪ‬ниг. пероя.
ПИРОЯБАНД ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﺑﻨﺪ‬ниг. пероябанд.
ПИРОЯБАНДЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﺑﻨﺪي‬ниг. пероябандї.
ПИРОЯПЎШ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﭘﻮش‬ниг. перояпўш.
ПИРОЯСОЗЇ ‫ ﭘﻴﺮاﻳﻪﺳﺎزي‬ниг. пероясозї.
ПИР-ПИР‫ ﭘﺮ ﭘﺮ‬калимаи таќлиди овоз, ки лар-
зиш ё паридани чизеро ифода мекунад: пир-
пир паридан.
ПИРСАГ ‫ ﭘﻴﺮﺳﮓ‬1. саги пир. 2. киноя аз одами
бадфеъли бадкирдор (дар мавриди тањќир).
ПИРСОЛ ‫ ﭘﻴﺮﺳﺎل‬солхўрда, куњансол.
ПИРЎЗ ‫ ﭘﻴﺮوز‬1. фирўз; музаффар, ѓолиб; пирўз
гаштан (омадан) ѓолиб гаштан (омадан). 2.
комёб, хушу хуррам; бахти пирўз толеи ба-
ланд.
ПИРЎЗА ‫ ﭘﻴﺮوزه‬ниг. фирўза.
ПИРЎЗАГУН ‫ ﭘﻴﺮوزﮔﻮن‬ниг. фирўзагун.
ПИРЎЗАРАНГ ‫ ﭘﻴﺮوزهرﻧﮓ‬ниг. фирўзаранг.
ПИРЎЗАТАХТ ‫ ﭘﻴﺮوزهﺗﺨﺖ‬кит. тахти бо пирў-
за зинат додашуда.
ПИРЎЗАТАШТ ‫ﭘﻴﺮوزهﻃﺸﺖ‬ кит., киноя аз ос-
мон.
ПИРЎЗАХТАР ‫ﭘﻴﺮوزاﺧﺘﺮ‬ саодатманд, хуш-
бахт, комёб.
ПИРЎЗБАХТ ‫ ﭘﻴﺮوزﺑﺨﺖ‬кит. дорои бахти ба-
ланд, ботолеъ, баландбахт.
ПИРЎЗБАХТЇ ‫ﭘﻴﺮوزﺑﺨﺘﻲ‬ баландбахтї, ба-
ландтолеї.
ПИРЎЗГАР ‫ ﭘﻴﺮوزﮔﺮ‬кит. 1. ѓолиб, музаффар,
фотењ. 2. ѓолибгардонанда.
ПИРЎЗЇ ‫ﭘﻴﺮوزي‬ 1. фирўзї, ѓалаба, фатњ. 2.
ПИР
хушбахтї, саодатмандї.
ПИРЎЗМАНД ‫ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪ‬ѓолиб, музаффар.
ПИРЎЗМАНДЇ ‫ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪي‬комёбї, ѓолибият.
ПИРЎЗМАНДОНА ‫ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ‬1. бо пирўзї, бо
ѓолибият.
ПИРЎЗРАЗМ ‫ ﭘﻴﺮوزرزم‬кит. дар љанг ѓолиб-
шаванда, он ки дар набард пирўз мешавад,
пирўзљанг.
ПИРЎЗРЎЗ ‫ ﭘﻴﺮوزروز‬музаффару мансур; ко-
мёб, босаодат, хушбахт, саодатманд.
ПИРЎЗЉАНГ ‫ ﭘﻴﺮوزﺟﻨﮓ‬ниг. пирўзразм.
ПИРХАР ‫ ﭘﻴﺮﺧﺮ‬1. хари пир. 2. киноя аз одами
камаќли бењавсала (дар мавриди тањќир).
ПИРХОНА ‫ ﭘﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬књн. хонаи дуохонии шайх,
эшон ва амсоли онњо.
ПИРШАВЇ ‫ ﭘﻴﺮﺷﻮي‬пир шудан; кўњна шудан,
афсурда шудан.
ПИРШУДА ‫ ﭘﻴﺮﺷﺪه‬1. сифати феълии замони
гузашта аз пир шудан; он ки пир шудааст.
2. маљ. сустшуда, заифгашта.
ПИРЯХ ‫ ﭘﻴﺮﻳﺦ‬геол. яхњои доимии ќабатѓафси
болои кўњњо: пиряхњои доимї.
писанд ‫ ﭘﺴﻨﺪ‬асоси замони њозира аз писандидан.
ПИСАНД ‫ ﭘﺴﻨﺪ‬дилхоњ, дилчасп, маќбул, ху-
шоянд; писанди назар маъќул, хушоянд; пи-
санд будан мавриди назар ва эътибор бу-
дан; писанд гаштан (омадан, шудан) маъќул
шудан, маќбул омадан; писанд кардан ба
касе маъќул кунонидан ба касе, ќабул ку-
нонидан чизеро ба касе; писанд накардан ба
эътибор нагирифтан, ањамият надодан (ка-
серо, чизеро).
ПИСАНДИДА ‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه‬1. сифати феълии замо-
ни гузашта аз писандидан. 2. маќбул,
маъќулшуда, хушкарда: кори писандида. 3.
баргузида, писанд шуда: писандидаи мар-
дум.
ПИСАНДИДАКЕШ ‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهﻛﻴﺶ‬1. он ки дину
оини нек дорад. 2. маљ. неккирдор, некраф-
тор.
ПИСАНДИДАКОР ‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهﻛﺎر‬накўамал, нек-
кирдор: одами писандидакор.
ПИСАНДИДАН ‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪن‬1. ќабул кардан, па-
зируфтан, маъќул донистан, хуш кардан;
– 102 –
маслињати касеро писандидан маслињати
касеро ќабул кардан. 2. интихоб кардан,
баргузидан, маќбул донистан: он чи бар худ
написандї, ба дигаре маписанд (маќ.).
ПИСАНДИДАДАРОЙ ‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهراي‬некрой, хуш-
табиат, некхислат.
ПИСАНДИДАТАБЪ ‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهﻃﺒﻊ‬ хуштабъ, нек-
табъ.
ПИСАНДИДАФИКР ‫ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهﻓﻜﺮ‬ хушзењн,
хушфикр, некандеш, некрой.
ПИСАНДИДАХУЛЌ ‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه ﺧﻠﻖ‬соњиби хулќу
хислати нек, писандидатабъ.
ПИСАНДИДАХЎ(Й) (‫ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪهﺧﻮ)ي‬некўхўй,
покизатабъ, хушхулќ, писандидахулќ.
ПИСАР ‫ ﭘﺴﺮ‬1. фарзанди нарина; муќоб. дух-
тар; писари угай писари шавњар аз зани ди-
гар ё писари зан аз шавњари дигар; писа-
рандар; писар ёфтан соњиби писар шудан. 2.
бача. 3. љавон (дар мавриди хитоби одами
солдида ба љавон).
ПИСАРАК ‫ ﭘﺴﺮك‬1. шакли тасѓир ва навозиши
писар. 2. писарбача.
ПИСАРАНДАР ‫ ﭘﺴﺮاﻧﺪر‬писари ўгай, писари
зан аз шавњари дигар нисбат ба мард ва
баръакс.
ПИСАРБАЧА ‫ ﭘﺴﺮﺑﭽﻪ‬писар, писарак, бача.
ПИСАРГИР ‫ ﭘﺴﺮﮔﻴﺮ‬он ки писари каси дигар-
ро ба писарї гирифтааст, он ки хоњони пи-
сархонд кардан аст.
ПИСАРДОР ‫ ﭘﺴﺮدار‬он ки писар дорад, соњиби
писар, дорои писар.
ПИСАРЗОДА ‫ ﭘﺴﺮزاده‬зодаи писар, фарзанди
писар, набера.
ПИСАРИНА ‫ ﭘﺴﺮﻳﻨﻪ‬1. фарзанди нарина. 2.
ниг. писарона.
ПИСАРЇ ‫ ﭘﺴﺮي‬мансуб ба писар; расми писарї
одоб ва ќоидаи фарзандї.
ПИСАРОНА ‫ ﭘﺴﺮاﻧﻪ‬бачагона, муносиби писар,
лоиќи писар, хоси писарон; ба таври писа-
рон; либоси писарона либоси бачагї.
ПИСАРНАБЕРА ‫ﭘﺴﺮﻧﺒﻴﺮه‬ набераи писар; на-
бераи писарї.
ПИСАРХОЛА ‫ ﭘﺴﺮﺧﺎﻟﻪ‬писари хола, писари
хоњари модар.
 – 103 –
ПИСАРХОНД(А) ‫ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪه‬//‫ ﭘﺴﺮﺧﻮاﻧﺪ‬писарба-
чае, ки касе ўро ба писарї ќабул карда фар-
занди худ номидааст.
ПИСАРЧА ‫ ﭘﺴﺮﭼﻪ‬ниг. писарак.
ПИСК ‫ ﭘﺴﻚ‬лањљ. пасафгандаи буз, гўсфанд ва
монанди инњо.
ПИСТ ‫ ﭘﺴﺖ‬орд, орди ѓаллаи бирён аз ќабили
гандум, љав, нахўд ва ѓ.
ПИСТА ‫ ﭘﺴﺘﻪ‬донаи маѓздоре, ки маѓзи сабз
дорад ва баъди пухтан дањон во мекунад:
дарахти писта; пистаи хандон а) пистаи ку-
шода; б) киноя аз лабу дањони мањбуба.
ПИСТАГЇ ‫ ﭘﺴﺘﮕﻲ‬мансуб ба писта; ранги
пистагї ранги сабзи мисли ранги маѓзи
писта, пистоќї; њалвои пистагї њалвое, ки
бо писта пухта мешавад.
ПИСТАДАЊОН ‫ﭘﺴﺘﻪدﻫﺎن‬ дањонаш танги зебо
(сифати зан).
ПИСТАЗОР ‫ ﭘﺴﺘﻪزار‬љои рўидани дарахти пис-
та, анбўњи дарахтони писта.
ПИСТАКОРЇ ‫ ﭘﺴﺘﻪﻛﺎري‬амали коштани писта,
коридани писта, киштукор ва нигоњубини
писта.
ПИСТАЌЇ ‫ ﭘﺴﺘﻘﻲ‬ниг. пистоќї.
ПИСТАЛАБ ‫ ﭘﺴﺘﻪﻟﺐ‬киноя аз маъшуќа.
ПИСТАМАЃЗ ‫ ﭘﺴﺘﻪﻣﻐﺰ‬1. маѓзи писта. 2. маљ.
маѓзи хеле бомазаву серравѓан.
ПИСТОЌИРАНГ ‫ ﭘﺴﺘﺎﻗﻲرﻧﮓ‬ниг. пистоќї I.
ПИСТОЌЇ I ‫ ﭘﺴﺘﺎﻗﻲ‬пистаранг, сабз.
ПИСТОЌЇ II ‫ ﭘﺴﺘﺎﻗﻲ‬лањљ., ниг. потусќа.
ПИСТОН I ‫ ﭘﺴﺘﺎن‬узвест дар синаи занон ё ши-
ками ширхорони модина, ки дар он шир
њосил мешавад: нўги пистон.
ПИСТОН II ‫ ﭘﺴﺘﺎن‬њ. 1. пулакчаи поёни тир
(патрон)-и аслињањои оташфишон, ки ба-
рои оташ додани он хизмат мекунад;
потусќа. 2. потусќаи коѓазї барои таппонча
ва милтиќњои бозичаи бачагон.
ПИСТОНАК ‫ ﭘﺴﺘﺎﻧﻚ‬1. њ. љои бо ангушт зер
карда оташ додани пистони аслињањои
оташфишон; куланги милтиќ. 2. он чи
резинї буда барои ором кардан ва шир
хўрондани тифлон ба кор мебаранд, чочак.
ПИЧ
ПИСТОНБАНД ‫ﭘﺴﺘﺎنﺑﻨﺪ‬ синабанд, сина-
бандак.
ПИСТОНДОР ‫ ﭘﺴﺘﺎندار‬зоол. њайвон аз оилаи
пистондоракњо.
ПИСТОНЇ ‫ ﭘﺴﺘﺎﻧﻲ‬марбут ба пистон; порчаи
сафеди нозук, ба даруни он кўфтаи
ширинињо, масалан, наботро тар карда ме-
бастанд ва ба дањони навзод мегузоштанд.
ПИСХАНД ‫ ﭘﺴﺨﻨﺪ‬лабханди масхараомез, лаб-
ханд аз рўи тањќир ва истењзо, пузханд;
писханд задан (кардан) лабханди масха-
раомез кардан; ба писханд гап задан бо
истењзо гап задан.
ПИСХАНДОМЕЗ ‫ﭘﺴﺨﻨﺪآﻣﻴﺰ‬ тамасхуромез,
масхараомез, истењзомез.
ПИСХО ‫ ﭘﻴﺴﺨﺎ‬д. иди дини насрониён ва
яњудињо.
ПИТИР-ПИТИР ‫ ﭘﺘﺮﭘﺘﺮ‬калимаи таќлиди овоз,
ки љунбиши тезро ифода мекунад.
ПИТОН ‫ ﭘﻴﺘﺎن‬зоол. мори бузурги безањр.
ПИТПИЛИЌ ‫ ﭘﻴﺖﭘﻠﻴﻖ‬калимаи таќлиди овози
бедона (вартишк).
ПИХ I ‫ ﭘﺦ‬ниг. пах.
ПИХ II ‫ ﭘﻴﺦ‬барљастагињои сахти пойњои баъзе
парандагон (мас., дар пои хурўс), ки ваќти
љангашон кор медодааст.
ПИЊ//ПЕЊ ‫ ﭘﻴﻪ‬кит. равѓани рўи гўшт, чарбу.
ПИЧА ‫ ﭘﻴﭽﻪ‬муй, мўйсар, ќисмати пеш ва бари
мўйсар; муќ. печа.
ПИЧАБАНД ‫ ﭘﻴﭽﻪﺑﻨﺪ‬ниг. печабанд.
ПИЧАН(Д) ‫ﭘﻴﭽﻨﺪ‬//‫ ﭘﻴﭽﻦ‬ѓарами беда, алаф, хо-
шок ва ѓ.
ПИЧАСАФЕД ‫ ﭘﻴﭽﻪﺳﻔﻴﺪ‬ниг. печасафед.
ПИЧИНГ ‫ ﭘﭽﻴﻨﮓ‬гуфт. гаппаронї, гап пар-
тофтан ба касе гапи нешдор партофтан ба
касе; пичинг задан (кардан) гапи нешдор
гуфтан, мазоњ карда гап задан; пичинг па-
рондан гапи нешдор гуфтан, гаппаронї
кардан.
ПИЧИНГОМЕЗ ‫ ﭘﭽﻴﻨﮓآﻣﻴﺰ‬бопичинг, нешдор,
кинояомез (гап).
ПИЧИНГОМЕЗОНА ‫ ﭘﭽﻴﻨﮓآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ба таври
пичингомез, кинояомезона.
ПИЧ
ПИЧИНГПАРОНЇ ‫ ﭘﭽﻴﻨﮕﭙﺮاﻧﻲ‬гуфт. пичинг
парондан, гапи зањромез гуфтан, гаппа-
ронї.
ПИЧИР-ПИЧИР ‫ ﭘﭽﻴﺮﭘﭽﻴﺮ‬калимаи таќлиди
овоз, ки хеле паст ва оњиста гап задани як
кас ё якчанд касро мефањмонад, зери лаб
гап задан; пичир-пичир кардан зери лаб
оњиста сухан кардан.
ПИЧИРРОС ‫ ﭘﭽﻴﺮاس‬пичир-пичир, зери лаб
гап задан; пичиррос задан (кардан) пичир-
пичир гап задан, зери лаб чизе гуфтан.
ПИЧИРРОСЇ ‫ ﭘﭽﻴﺮاﺳﻲ‬мансуб ба пичиррос;
овози пичирросї овози пичир-пичир.
ПИШАК ‫ ﭘﺸﻚ‬гурба; пишаки касеро пишт (на)
гуфтан маљ. ба касе халал (на) расонидан.
ПИШАКБАЧА ‫ ﭘﺸﻚﺑﭽﻪ‬бачаи пишак.
ПИШАКШЎ(Й) (‫ﭘﺸﻚﺷﻮ)ي‬маљ. шустушўи но-
тамом; пишакшў(й) кардан (рўйро) нотамом
шустан (рўйро).
ПИШГИЛ ‫ ﭘﺸﮕﻴﻞ‬саргини њайвонот монанди
шутур, буз, гўсфанд ва ѓ.
ПИШК ‫ ﭘﺸﻚ‬лањљ. саргини ѓелони буз,
гўсфанд, шутур ва ѓ., писк.
ПИШЛОЌ ‫ ﭘﺸﻼق‬лањљ. як навъ хўрок, ки аз
шир монади панир пухта мешавад.
ПИШ-ПИШ ‫ ﭘﺶ ﭘﺶ‬калимаи таќлиди овози
љеѓ задани гурба.
ПИШТ ‫ ﭘﺸﺖ‬калимаи таќлиди овози пеш кар-
дани гурба; гурбаи касеро пишт нагуфтан ба
кори касе дахл (халал) нарасонидан.
ПЛАЗМА ю.‫ ﭘﻠﺰﻣﻪ‬ќисми обакии таркибии
бофтањои органикии гуногун (мас., хун).
ПЛАСТИДАЊО ю. ‫ ﭘﻠﺴﺘﻴﺪهﻫﺎ‬бот. љисмчањои
беранг ё рангдори протоплазмаи бофтањои
растанињо, ки барои мављудияти растанињо
ањамияти калон доранд.
ПЛАСТИЛИН ю. ‫ ﭘﻠﺴﺘﻠﻴﻦ‬маводи аз гил, мум ва
равѓан тайёршуда барои њайкалсозї.
ПЛАСТМАССА ю. ‫ ﭘﻠﺴﺘﻤﺴﻪ‬маводи сунъие, ки
аз њар гуна моддањо тайёр мекунанд ва аз
он њар гуна асбобњо месозанд.
ПЛАТИНА исп. ‫ ﭘﻠﺘﻴﻨﻪ‬филизи сафедранги
ќиматбањои ба гармї нињоят тобовар.
ПЛАТСКАРТА олм. ‫ﭘﻠﺘﺴﻜﺮﺗﻪ‬ билети махсус
– 104 –
барои љои муайян дар вагон.
ПЛОМБА олм. ‫ ﭘﻼﻣﺒﻪ‬1. тамѓаи ќурѓошимї, ки
ба молњо ва ба борњои бастаи вагон, дўкон
ва ѓайра овехта мешавад. 2. хамире, ки он-
ро ба сўрохи дандон мегузоранд: сўрохи
дандонро пломба кунондан.
ПЛУГ олм. ‫ ﭘﻠﻮگ‬абзор ва мошини шудгор, ки
ба трактор ё асп баста мешавад, испор.
ПЛУТОНЇ лот. ‫ ﭘﻠﻮﺗﺎﻧﻲ‬унсури химиявии
радиоактивї, ки аз уран ва торий истењсол
мекунанд.
ПНЕВМАТИКЇ ю. ‫ ﭘﻨﻴﻮﻣﺘﻴﻜﻲ‬њар асбоби ба
амали фушурдашавии њаво асосёфта.
ПО(Й) (‫ ﭘﺎ)ي‬1. узви бадани инсон ва њайвон, ки
воситаи рафтан аст ва бадан дар болои
онњо ќарор гирифтааст. 2. бо изофат –
(ќисми зери чизе; таг, зер, бун) пои... зери…,
таги…, буни…. 3. ќисми зерини пой, ќадам.
4. маљ. тоќаи пойафзол ё як почаи шим,
эзор ва ѓ. 5. ба тарзи истиора истифода шу-
дааст; пои кор; по ба по ќадам ба ќадам; ба-
робар, њамроњ; по ба пои касе роњ рафтан;
гапи подарњаво гапи берабт, бемаънї,
бемантиќ; сар то по тамоман, аз аввал то
охир; пои пиёда пиёда; ба пои худ бе воси-
таи каси дигар, бо майли худ; бо пои
барањна пойлуч, бе пойафзол; по ба по раф-
тан баробар рафтан, аз њам канда нашуда
рафтан; по ба лаби гўр будан пири фартут
шудан, наздик ба марг будани касе; по бар
љо будан устувор будан, собит будан; пои
касеро аз љое кандан касеро аз љое дур кар-
дан, рафтуои касеро ќатъ гардонидан (аз
љое, ба љое); пои касеро аз осмон овардан ка-
серо ба љазояш расондан, несту нобуд кар-
дан; пои касе лаѓжидан аз љо бељо шудан;
дар коре шикаст хўрдан; пои рафтуомад бу-
рида гардидан ќатъ гардидани рафтуомад;
пой бар арсаи њаёт гузоштан таваллуд шу-
дан, ба дунё омадан; пой баромадан аз љояш
бељо шудани устухонњои пой дар натиљаи
зарб хўрдан; пой ба љое нагузоштан ба љое
нарафтан; тарки равуой кардан; пой бељо
мондан аз њадди худ гузаштан; кори бељо
кардан; пой гузоштан (нињодан) ќадам мон-
дан; рафтан; ба љое дохил шудан; пой дароз
кардан маљ. мурдан; пой канда шудан аз љое
ќатъ гардидани рафтуомад аз љое; пой ка-
шидан аз љое тарки рафтуой кардан аз љое;
пой мондан ќадам задан; рафтан; пой каљ
нињодан нодуруст кор кардан, хилофи
ќоида амал кардан; пойро дониста мондан
фикр карда кор кардан, санљида ва бо
мулоњиза кор кардан; по кўфтан а) кафи
пойро ба замин задан; б) раќсидан; по на-
 – 105 –
кашида мурдан љо ба љо мурдан, якбора
мурдан; пой накашидан майли рафтан на-
доштан; по шав! хез! гурез!; аз по афтодан а)
бењол шудан, монда шудан (аз кор, аз
роњгардї); б) ба замин афтодан, маѓлуб шу-
дан (дар љанг, гўштин); аз по афтондан а)
ѓалтондан, б) њалок кардан; аз пой мондан
хаставу нотавон шудан, тоби роњгардї на-
доштан; аз пои касе гирифтан ба касе ќасди
бад кардан, дар паи ќасди касе шуда; ба
курпа нигоњ карда пой дароз кардан
мувофиќи ќувват ва имкони худ кор кар-
дан; ба пои худ омадан (ба майли худ) ома-
дан; ба пой хестан а) бархостан; б) сињат
шудан, сињат ёфтан; ба по рост шудан бар-
хостан, шудан аз љои нишаст; ба по хезон-
дан барангехтан, баланд шўронидан; ба по
њино баста киноя аз касе ё чизе нињоят суст
њаракаткунанда; ба як по истодан; дасту пой
гум кардан саросема шудан, ихтиёр аз даст
додан; ду пойро ба як мўза (мањсї) љо карда
(тиќќонда) нишастан сахт истодагарї кар-
дан, исрор кардан ба гуфтаи худ; дониста
по мондан бељо кор накардан, бо мулоњиза
ва андеша кору рафтор кардан; зери по шу-
дан помол гаштан, хору забун шудан; зери
по кардан поймол кардан, забун гардони-
дан; пушти по задан даст кашидан, сарфи
назар кардан; беќадру эътибор кардан; сар
аз пой фарќ накардан сахт дар таъсири
њиссиёти худ будан, дар шавќу њаяљон бу-
дан; як по дар гўр будан пиру нотавон шу-
дан, наздик ба марг расидан.
ПОАВРАНЉАН ‫ ﭘﺎاورﻧﺠﻦ‬њалќаи зарин ё
нуќрагин, ки занњо ба пой мебанданд, хал-
хол.
ПОАНДОЗ ‫ ﭘﺎاﻧﺪاز‬ниг. пойандоз.
ПОАФШОР ‫ ﭘﺎاﻓﺸﺎر‬боф. ду тахтачаи хурди ба
андозаи кафи пой дар дастгоњи бофандагї,
ки бофандагон дар рўи онњо по гузошта ба
навбат мефишоранд ва дастгоњро ба
њаракат медароранд.
ПОБАЛАНД ‫ ﭘﺎﺑﻠﻨﺪ‬кит. 1. пойдароз (њайвоно-
ти монанди шутур, асп ва ѓ.). 2. маљ. устод,
моњир; машњур.
ПОБАНД ‫ ﭘﺎﺑﻨﺪ‬1. банд, расан ва ѓ., ки ба пои
њайвонот мебанданд. 2. гирифтор, муќайяд,
бандї: побанди зиндон, побанд шудан а) пои
чизеро бо банд бастан; б) гирифтор шудан.
ПОБАРАЊНА ‫ ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﻪ‬1. бепойафзол, пойлуч.
2. маљ. камбаѓал, бечора.
ПОБАРАЊНАГЇ ‫ ﭘﺎﺑﺮﻫﻨﮕﻲ‬1. маљ. пойлучї. 2.
бечорагї, камбаѓалї.
ПОГ
ПОБАРЉО(Й) I (‫ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ)ي‬кит. 1. устувор,
мањкам, пойдор: побарљо истодан. 2. дар
љои худ, бељунбиш.
ПОБАРЉО(Й) II (‫ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ)ي‬афсурда, фартут, аз
кор баромада, вайроншуда.
ПОБАСТ ‫ ﭘﺎﺑﺴﺖ‬1. он ки ё он чи пояш баста
шудааст; побанд будан а) пои чизе баста бу-
дан; б) гирифтор будан, муќайяд будан,
побанд. 2. муќайяд, гирифтор. 3. кит.
тањкурсї, бунёд.
ПОБАСТА ‫ ﭘﺎﺑﺴﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гу-
зашта аз побаст будан; пояш баста. 2. ги-
рифтор, мањбус, бандї.
ПОБАСТАГЇ ‫ ﭘﺎﺑﺴﺘﮕﻲ‬шакли дигари сифати
феълї аз побаста; побаста будан; гирифтор
будан.
ПОБЕЛ ‫ ﭘﺎﺑﻴﻞ‬:побел кардан (задан) нарм кар-
дани (гардонидани) замин бо бел.
ПОБЕЛКАРДА ‫ ﭘﺎﺑﻴﻞﻛﺮده‬сифати феълии замо-
ни гузашта аз побел кардан.
ПО(Й)БОЗ ‫ﭘﺎيﺑﺎز‬//‫ ﭘﺎﺑﺎز‬кит. 1. пойкўб, пойзан.
2. раќќос, раќскунанда.
ПОБОЗЇ ‫ ﭘﺎﺑﺎزي‬ниг. пойбозї.
ПО(Й)БУРИДА ‫ ﭘﺎيﺑﺮﻳﺪه‬//‫ ﭘﺎﺑﺮﻳﺪه‬он ки ё он чи
пойяш бурида шудааст, бо пои бурида, бе-
пой.
ПОБЎС ‫ ﭘﺎﺑﻮس‬ниг. пойбўс.
ПОБЎСЇ ‫ ﭘﺎﺑﻮﺳﻲ‬књн. барои эњтиром, пеши
пои касе сар хам кардан; таъзим, зону задан
дар пеши касе.
ПОВАРАЌ ‫ ﭘﺎورق‬1. калимаи аввали сањифаи
дуюм, ки барои мураттаб омадани
вараќањо дар охири сањифаи якум навишта
мешавад. 2. эзоњи ба матни асосї дахлдор,
ки дар поёни сањифаи китоб зикр мешавад;
њошия.
ПОВЕСТ р. ‫ ﭘﺎوﻳﺴﺖ‬асари бадеии аз љињати
њаљм хурдтар аз роман.
ПОГАРОН ‫ﭘﺎﮔﺮان‬ кит., киноя аз њомиладор,
дуљон.
ПОГОН р. ‫ ﭘﺎﮔﺎن‬парчаи хурди чоркунљаи до-
рои нишони фарќкунии унвонњои њарбї, ки
ба китф часпонида мешавад, палит, палит-
дор.
ПОГОНДОР ‫ﭘﺎﮔﺎﻧﺪار‬ 1. дорои погон. 2. маљ.
ПОЃ – 106 –
амалдор.
ПОЃА ‫ ﭘﺎﻏﻪ‬ниг. поѓачўб.
ПОЃАМОЛ ‫ ﭘﺎﻏﻪﻣﺎل‬ниг. поѓачўб.
ПОЃАНД ‫ ﭘﺎﻏﻨﺪ‬кулўлаи пахтаи њаллољишуда,
ки барои ресидан тайёр аст.
ПОЃАЧЎБ ‫ ﭘﺎﻏﻪﭼﻮب‬чўби борики махсус, ки ба
он пахтаи њаллољишударо људо-људо печо-
нида барои ресидан тайёр мекунанд.
ПОЃУНДА ‫ ﭘﺎﻏﻨﺪه‬1. њар як пои зина,
помонакњои зинапоя. 2. кит. пахтаи
њаллољишуда.
ПОД ‫ ﭘﺎد‬кит. љузъи пешини баъзе калимањои
мураккаб ба маънии зид ва мухолиф дар
истилоњсозї муодили антї аст: подмодда,
подзањр.
ПОДА ‫ ﭘﺎده‬љамъи гову гўсфанду буз ва ѓ., ки аз
хонањо барои чаро ѓун шудааст; ◊ аз пода
пеш чанг хезондан ѓалоѓулаи бењуда пеш аз
ягон кор, воќеа ва ѓ.
ПОДАБАРО ‫ ﭘﺎدهﺑﺮا‬ваќти баромадани пода.
ПОДАБОН ‫ ﭘﺎدهﺑﺎن‬он ки подаро ба чаро меба-
рад, подавон.
ПОДАБОНЇ ‫ ﭘﺎدهﺑﺎﻧﻲ‬пода чаронидан;
подачаронї кардан, чўпонї.
ПОДАВОН ‫ ﭘﺎدوان‬гуфт., ниг. подабон.
ПОДАНГ ‫ ﭘﺎدﻧﮓ‬кит. як намуди василаи
биринљкўбї, ки бо нерўи по кор мекунад.
ПОДАРГИЛ ‫ ﭘﺎدرﮔﻴﻞ‬1. пой дар гил; пой дар
рег. 2. маљ. побанд, мутеъ, гирифтор.
ПОДАРД ‫ ﭘﺎدرد‬1. дарди по. 2. он ки пояш дард
мекунад.
ПОДАРЇ ‫ ﭘﺎدري‬1. порчаи матоъ, ки дар поёни
дар барои пок кардани по ва надаромадани
чиркинї ба даруни хона мегузоранд. 2. ос-
тони дар, поёни дар, даргоњ.
ПОДАРОЗ ‫ ﭘﺎدراز‬пояш дароз , он чи ё он ки
пои дароз дорад, побаланд.
ПОДАРЊАВО ‫ ﭘﺎدرﻫﻮا‬1. сарнагун, чаппа. 2.
гуфт. беасос, пуч, суханњои бемавќеву бе-
бунёд, гапњои њавої, беасл, беасос.
ПОДАХОНА ‫ ﭘﺎدهﺧﺎﻧﻪ‬љои пода, ќароргоњи по-
да.
ПОДАЧАРО ‫ﭘﺎدهﭼﺮا‬ ниг. подаљо; љои чарони-
дани пода.
ПОДАЉО ‫ ﭘﺎدهﺟﺎ‬мањалли љамъ омадан ва ча-
рои пода.
ПОДГОН ‫ ﭘﺎدﮔﺎن‬њ., кит. мањалле, ки дар он
ќисми њарбї љойгир аст, гарнизон.
ПОДЗАЊР ‫ ﭘﺎدزﻫﺮ‬1. тиб. доруи зидди зањр, чи-
зе, ки бар зидди зањр кор фармуда мешавад,
зањрмўњра. 2. њар чизе, ки асари чизи ди-
гарро хунсо ё кам кунад.
ПОДИР ‫ ﭘﺎدﻳﺮ‬кит. чўбе, ки барои нигањдории
девори хамида ё саќфи шикаста гузошта
мешавад; тиргак, танба, пуштак, пуштибон.
ПОДОМ ‫ ﭘﺎدام‬ниг. пойдом.
ПОДОР ‫ ﭘﺎدار‬ниг. пойдор.
ПОДОРЇ ‫ ﭘﺎداري‬1. кит. пойдорї, муќовимат,
барќарорї, истодагарї. 2. побарљо,
мустањкаму устувор будан; подорї кардан
устуворї нишон додан, истодагарї кардан.
ПОДОШ ‫ ﭘﺎداش‬1. љазо, сазо. 2. мукофоти амал,
музд; подоши некї мукофоти некї; љавоби
некї; подоши бадї мукофоти бадї; љавоб ба
бадї: кулўхандозро подош санг аст (маќ.).
ПОДОШДЕЊ ‫ ﭘﺎداشده‬кит. он ки подош
медињад, подошдињанда.
ПОДОШДИЊАНДА ‫ ﭘﺎداشدﻫﻨﺪه‬ниг. подошдењ.
ПОДОШДИЊЇ ‫ﭘﺎداشدﻫﻲ‬ 1. љазодињї. 2. музд-
дињї.
ПОДОШТ ‫ ﭘﺎداﺷﺖ‬лањљ., ниг. подош.
ПОДПОЛКОВНИК ‫ ﭘﺎدﭘﺎﻟﻜﺎوﻧﻴﻚ‬њ. унвони
њарбї мобайни майор ва полковник.
ПОДЎКОНЇ ‫ ﭘﺎدﻛﺎﻧﻲ‬кит. 1. шахси каммояе,
ки дар пои дўкони дигаре нишаста савдо
мекардааст. 2. даллол.
ПОДШАЊ ‫ ﭘﺎدﺷﻪ‬ниг. подшоњ.
ПОДШИПНИК р. ‫ ﭘﺎدﺷﻴﭙﻨﻴﻚ‬абзори мудавва-
ри мошин, ки гардиши гирдаи оњани
њаракаткунандаи мењварро осон мегардо-
над.
ПОДШО ‫ ﭘﺎدﺷﺎ‬ниг. подшоњ.
ПОДШОЊ ‫ ﭘﺎدﺷﺎه‬1. њукмрони мутлаќи як мам-
лакат ё кишвар, соњиби тахту тољ, шоњ;
подшоњ барин рўз гузаронидан бе њељ
 – 107 –
камбудї зистан; аз њар љињат таъмин будан.
2. маљ. фармонраво, соњибихтиёр.
ПОДШОЊБОЗЇ ‫ ﭘﺎدﺷﺎهﺑﺎزي‬як навъ бозї ки бо
навбат буљул партофта яке «подшоњ» дига-
ре «вазир» мешавад ва «вазир» њукми
«подшоњ»-ро байни дигарон иљро мекунад.
ПОДШОЊДУХТАР ‫ ﭘﺎدﺷﺎهدﺧﺘﺮ‬духтари подшоњ.
ПОДШОЊЗОДА ‫ﭘﺎدﺷﺎهزاده‬ шоњзода, фарзанди
подшоњ.
ПОДШОЊЇ ‫ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ‬1. салтанат, њукмронї,
мамлакатдорї; подшоњ будан. 2. мансуб ба
подшоњ; даври подшоњї. 3. мутааллиќ ба
давлат; подшоњї кардан а) њукмронї кар-
дан, салтанат рондан; б) моли подшоњ гар-
донидан, давлатї кардан, забт карда ги-
рифтан мулку моли касеро; подшоњї шудан
аз они подшоњ гардидан, давлатї шудан: ◊
хоби чоштгоњї бењ аз подшоњї.
ПОДШОЊОНА ‫ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‬шоистаи подшоњ, са-
зовори подшоњ; шоњона.
ПОЁ ‫ ﭘﺎﻳﺎ‬мустањкам; сахт.
ПОЁБ ‫ ﭘﺎﻳﺎب‬кит. 1. обе, ки пой ба таги он ме-
расад, пастоб, гузаргоњи об. 2. таги об,
ќаъри об. 3. маљ. истодагарї, муќовимат,
тобу тоќат.
ПОЁН ‫ ﭘﺎﻳﺎن‬1. поин, паст; муќоб. боло. 2.
интињо, охир, анљом. 3. нишеб, сарнишеб,
тарафи паст; муќоб. баланд. 4. таг, зер, ка-
нор; дар поён... а) дар канори..., дар ќисми
поёнии...; б) дар интињои..., дар охири... ;
поён ёфтан ба охир расидан, тамом шудан;
поён рафтан ба пастї фуромадан; поён фу-
ромадан паст кардан, ба зер шинондан; по-
ён фаромадан ба паст фаромадан, аз боло
ба пастї фуруд омадан; аз аспи љањл поён
фуромадан таскин ёфтан, паст шудани
хашми касе; ба поён омадан (расидан) анљом
ёфтан, тамом шудан; сар поён фуровардан
сар хам кардан: ◊ поёни шаби сияњ сафед
аст (зарб.).
ПОЁНБИН ‫ ﭘﺎﻳﺎنﺑﻴﻦ‬дурандеш, дурбин,
оќибатбин, оќибатандеш.
ПОЁНБИНЇ ‫ ﭘﺎﻳﺎنﺑﻴﻨﻲ‬дурандешї, оќибат-
андешї; дурандеш будан.
ПОЁНЇ ‫ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ‬1. дар поён воќеъшуда; зерин. 2.
интињої, охирин. 3. муќоб. болої: синфњои
поёнї.
ПОЁННИШИН ‫ﭘﺎﻳﺎنﻧﺸﻴﻦ‬ кит. пастнишин,
ПОИ
пастмаќом, паструба, пастмартаба.
ПОЁННОПАЗИР ‫ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﭘﺰﻳﺮ‬ заволнаёбанда,
беохир; љовидон.
ПОЁНОБ ‫ ﭘﺎﻳﺎناّب‬1. ќисми поёнии (ягон) дарё:
поёноби Сирдарё. 2. воќеъ дар поёни
маљрои рўд. 3. гузаргоњ, убургоњ. пастоб.
ПОЖАНД ‫ ﭘﺎژﻧﺪ‬ниг. позанд.
ПОЖАХ ‫ ﭘﺎژخ‬кит. молиш; озор, азият.
ПОЗА ‫ ﭘﺎزه‬олатест аз оњан, ки ба нўги испор
мањкам карда замин шудгор мекунанд;
оњани љуфт.
ПОЗАНД ‫ ﭘﺎزﻧﺪ‬шарњ ба «Занд» − тафсири
«Авасто» бо забони форсии миёна
(пањлавї) дар замони Сосониён.
ПОЗАРЕЗ ‫ ﭘﺎزهرﻳﺰ‬касе, ки касбаш поза рехтан
аст, косиби позасоз.
ПОЗАХ ‫ ﭘﺎزخ‬кит., ниг. пожах.
ПОЗАЊР ‫ ﭘﺎزﻫﺮ‬ниг. подзањр.
ПОЗЕР ‫ ﭘﺎزﻳﺮ‬тиргак; хода; такя, сутунча.
ПОЗИТИВИЗМ лот. ‫ ﭘﺎزﻳﺘﻮﻳﺰم‬љараёни фалса-
фии идеалистї, ки имконияти идроки
ќонуният ва муносибатњои њастиро эъти-
роф намекунад ва роли илмро фаќат аз
ќайди асноду њодисањо иборат медонад.
ПОЗИТИВЇ ‫ ﭘﺎزﻳﺘﻴﻮي‬ба таљриба ва далел асо-
сёфта.
ПОЗОЧ ‫ ﭘﺎزاچ‬кит., доя, дояи ширдињанда, до-
яи тарбиятгар.
ПОИДАН ‫ ﭘﺎﺋﻴﺪن‬1. истодан, давом кардан, по-
янда будан, барќарор мондан, пойдор бу-
дан, истодагї кардан. 2. пинњонї дидбонї
кардан, посбонї кардан. 3. интизор будан,
мунтазир шудан. 4. нигоњубин кардан, пар-
вариш кардан. 5. чаронидан, парво кардани
њайвонот: асппої, говпої; поида гаштан чи-
зеро, касеро тањти назар гирифта гаштан
касеро, чизеро; пинњонї дидбонї кардан;
пайт поидан фурсати муносиб љустан; поида
истодан мунтазири касе, чизе шудан;
пинњонї (касе, чизеро) таъќиб кардан роњи
касеро поидан интизор шудан ба касе. фур-
сат поидан ваќти муносиб љустан; поида-
поида пинњонї, рустї; почида-почида; по-
ида-поида рафтан пинњонї аз ќафои касе
рафтан; касеро таъќиб кардан.
ПОИ
ПОИЖА ‫ ﭘﺎﻳﮋه‬ниг. поиза 1.
ПОИЗ ‫ ﭘﺎﻳﻴﺰ‬фасли хазон, тирамоњ.
ПОИЗА ‫ ﭘﺎﻳﺰه‬таър. 1. њукму фармони подшоњ,
ки ба касе дода мешуд ва мардум мувофиќи
он ба њамон шахс итоат мекарданд. 2. ни-
шон ё аломате, ки дар давраи салтанати
муѓул дар шакли шер ва сари шер ё
њайвоноти дигар сохта мешуд ва ба
њокимону элчиён мувофиќи мартабаашон
дода мешуд.
ПОИЗГОЊ ‫ ﭘﺎﻳﺰﮔﺎه‬кит. мавсими хазонрезї,
фасли тирамоњ, муќ. поиз.
ПОИЗОН ‫ ﭘﺎﻳﺰان‬1. фасли хазон, мавсими
тирамоњ. 2. маљ. айёми пирї.
ПОИН ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬ниг. поён.
ПОИНГОЊ ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦﮔﺎه‬кит. тарафи поин, тарафи
зер; поингоњи маѓриб маѓриб, тарафи ѓарб.
ПОИНЇ ‫ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ‬ниг. поёнї.
ПОИННИГАР ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦﻧﮕﺮ‬дурандеш, оќибатан-
деш, охирбин.
ПОИНОБ ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦآب‬ниг. поёноб.
ПОИНПАРАСТ ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦﭘﺮﺳﺖ‬киноя аз итоаткор,
хидматкор, банда.
ПОИНПАРАСТЇ ‫ﭘﺎﻳﻴﻦﭘﺮﺳﺘﻲ‬ киноя аз итоат-
корї, бандагї.
ПОИНТАЛАБ ‫ ﭘﺎﻳﻴﻦﻃﻠﺐ‬зердаст, банда, мутеъ.
ПОИСТА ‫ﭘﺎﻳﺴﺘﻪ‬ поянда, доимї, барќарор,
љовид.
ПОИСТАН ‫ ﭘﺎﻳﺴﺘﻦ‬1. поидан, боќї мондан,
пойдор мондан, доимї будан, поянда бу-
дан.
ПОЇ ‫ ﭘﺎﺋﻲ‬мансуб ба по: мошинаи дарздўзии
пої.
пой ‫ ﭘﺎي‬асоси замони њозира аз поидан.
ПОЙ ‫ ﭘﺎي‬ниг. по.
ПОЙАНДОЗ ‫ ﭘﺎياﻧﺪاز‬1. фарш ё матое, ки ба-
рои иззату эњтиром ба зери пои арўсу до-
мод ё мењмони мўњтарам пањн мекунанд. 2.
шол ё гилеми камбар барои густурдан ба
роњрави хона.
ПОЙАФЗОЛ ‫ ﭘﺎياﻓﺰال‬афзоли по, чизе, ки ба по
мепўшанд (мўза, кафш ва ѓ.).
– 108 –
ПОЙАФЗОЛДЎЗ ‫ ﭘﺎياﻓﺰالدوز‬он ки поафзол
медўзад, кафшдўз.
ПОЙАФЗОЛДЎЗЇ ‫ ﭘﺎياﻓﺰالدوزي‬1. шуѓл ва
амали пойафзолдўз; пойафзол дўхтан. 2.
љой ва макони дўхтани пойафзол.
ПОЙАФЗОЛФУРЎШ ‫ ﭘﺎياﻓﺰالﻓﺮوش‬он ки пой-
афзол мефурўшад, фурўшандаи пойафзол.
ПОЙАФЗОЛФУРЎШЇ ‫ ﭘﺎياﻓﺰالﻓﺮوﺷﻲ‬1. шуѓл
ва амали пойафзолфурўш. 2. љой ва
мањалли пойафзол фурўхтан.
ПОЙАФЗОР ‫ ﭘﺎياﻓﺰار‬ниг. поафзол.
ПОЙБАНД ‫ ﭘﺎيﺑﻨﺪ‬1. ниг. побанд. 2. пойдевор,
тањкурсї.
ПОЙБАРАЊНА ‫ ﭘﺎيﺑﺮﻫﻨﻪ‬ниг. побарањна.
ПОЙБАСТ ‫ ﭘﺎيﺑﺴﺖ‬ниг. побаст.
ПОЙБАСТА ‫ ﭘﺎيﺑﺴﺘﻪ‬ниг. побаста.
ПОЙБОЗЇ ‫ ﭘﺎيﺑﺎزي‬1. покубї, пойзанї. 2.
раќсу бозї, раќќосї.
ПОЙБОРИК ‫ﭘﺎيﺑﺎرﻳﻚ‬ борикпой; пои борик-
дошта.
ПОЙБЎСЇ ‫ ﭘﺎيﺑﻮﺳﻲ‬ниг. побўсї.
ПОЙГА ‫ ﭘﺎيﮔﻪ‬мусобиќаи аспдавонї, мусоби-
ќаи давидан; пойга мондан дар давидан
мусобиќа кардан; майдони пойга майдони
мусобиќа.
ПОЙГАВЇ ‫ ﭘﺎيﮔﻮي‬мансуб ба пойга: автомо-
били пойгавї.
ПОЙГАЊ ‫ ﭘﺎيﮔﻪ‬даромадгоњи хона (дар хона-
њои кўњна), ки пойафзолро дар он љо мека-
шанд, поёни хона аз тарафи дар (барои ка-
шидани пойафзол), кафшкан; пойгањро холї
ёфтан фурсатро ѓанимат донистан; пойгањ
холї шудан хилват шудан, касе набудан,
барои кори махфї ё сўњбати пўшида шаро-
ит пайдо шудан.
ПОЙГАЊНИШИН ‫ ﭘﺎيﻛﻬﻨﺸﻴﻦ‬он ки дар пойгањ
нишастааст, поённишин.
ПОЙГАЧЇ ‫ ﭘﺎيﮔﭽﻲ‬иштирокдор пойга.
ПОЙГОЊ ‫ ﭘﺎيﮔﺎه‬ниг. пойгањ.
ПОЙДАРОЗ ‫ ﭘﺎدراز‬ниг. подароз.
ПОЙДЕВОР ‫ ﭘﺎيدﻳﻮار‬бунёди девор, тањкурсии
девори хона ва иморат.
 – 109 –
ПОЙДОМ ‫ ﭘﺎيدام‬навъе аз дом, ки барои сайд
кардани љонварон ба кор мебаранд; паран-
дае, ки сайёдон барои фиреб дода ба даст
даровардани дигар парандагон дар назди
дом мебанданд.
ПОЙДОН ‫ ﭘﺎيدان‬кит. пойафзол, кафш.
ПОЙДОР ‫ ﭘﺎيدار‬1. устувор, ќоим, мустањкам.
2. барќарор; мављуд; пойдор гардидан (шу-
дан) устувор ва мустањкам гардидан (шу-
дан), барќарор гардидан; пойдор истодан
устувор будан; пойдор кардан барќарор
кардан; пойдор мондан барќарор мондан. 3.
маљ. нерўманд, тавоно, пурќудрат, подор.
ПОЙДОРА ‫ ﭘﺎيداره‬кит. мададгор, ёридињанда;
нигањдор.
ПОЙДОРЇ ‫ ﭘﺎيداري‬устуворї; истодагарї, то-
боварї; барќарорї.
ПОЙДОС ‫ ﭘﺎي داس‬доси дастдароз.
ПОЙКОР ‫ ﭘﺎيﻛﺎر‬1. кит. ходими гузар,
мањалла, ки мардумро ба маъракањо хабар
мекунад. 2. хизматгор, покор.
ПОЙКЎБ I ‫ ﭘﺎيﻛﻮب‬1. зерипомонда, сумзада,
поймол. 2. чўби ѓафси дарози (пои)
обљувоз, ки бо вай шолиро мекўбанд.
ПОЙКЎБ II ‫ ﭘﺎيﻛﻮب‬1. раќќос, раќскунанда. 2.
пойбоз, тезњаракат.
ПОЙКЎБЇ ‫ ﭘﺎيﻛﻮﺑﻲ‬1. љоеро бо пой задан ба-
рои шибба кардан. 2. пойро ба замин
кўфта-кўфта раќсидан; раќќосї.
ПОЙЛАЃЗ ‫ ﭘﺎيﻟﻐﺰ‬1. љои лаѓжидани по; лаѓзиш.
2. маљ. хато; гунањкор; 3. маљ. осеб, зиён,
зарар.
ПОЙЛУЧ ‫ ﭘﺎيﻟﭻ‬1. побарањна, барањнапо, бе-
пойафзол. 2. камбаѓал, нодор, бечора, бе-
чизу чора.
ПОЙМАРД ‫ ﭘﺎﻳﻤﺮد‬кит. 1. мададгор, ёридињан-
да, ёвар, дастгир. 2. шафеъ, шафоаткунан-
да, восита, миёнарав.
ПОЙМАРДЇ ‫ ﭘﺎيﻣﺮدي‬кит. 1. мададгорї, ёрї,
ёрирасонї, дастгирї. 2. шафеъ, шафоатку-
нанда, восита, миёнарав.
ПОЙМОЛ ‫ ﭘﺎﻳﻤﺎل‬1. зери по, лагадкўб. 2. хароб,
вайрон, абгор, зоеъ, нобуд; поймол гаштан
а) зери по шудан, таги по шудан, лагадкўб
шудан; б) харобу вайрон шудан, зоеъ гаш-
тан; поймол кардан а) лагадкўб кардан, б)
ПОЙ
хароб гардонидан, зоеъ сохтан, нобуд кар-
дан.
ПОЙМОЛГАШТА ‫ ﭘﺎﻳﻤﺎلﮔﺸﺘﻪ‬1. сифати феъ-
лии замони гузашта аз поймол гаштан; зери
по шудан, лагадкўб шудан. 2. лањљ. хору
зоргашта.
ПОЙМОЛКУНАНДА ‫ ﭘﺎﻳﻤﺎلﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз поймол кардан;
лагадкўб кардан; нобуд кардан. 2. вайрон-
кунанда.
ПОЙМОЛКУНЇ ‫ ﭘﺎﻳﻤﺎلﻛﻨﻲ‬1. поймол кардан.
2. маљ. вайрон кардан.
ПОЙМОЛШУДА ‫ ﭘﺎﻳﻤﺎلﺷﺪه‬ниг. поймолгашта.
ПОЙМОНАК ‫ ﭘﺎيﻣﺎﻧﻚ‬љои пой мондан дар
чизе; зинапоя, помонак.
ПОЙМОНЇ ‫ ﭘﺎيﻣﺎﻧﻲ‬пой мондан, ќадам задан;
роњ гаштан.
ПОЙМУЗД ‫ ﭘﺎيﻣﺰد‬њаќќи ташриф, музди
ќадам, музде, ки ба табибон, мутрибон ва ѓ.
барои ќадам ранља кардан дода мешуд;
пойранљ.
ПОЙМУЗДЇ ‫ ﭘﺎيﻣﺰدي‬мансуб ба поймузд.
ПОЙНАРАСИДА ‫ ﭘﺎيﻧﺮﺳﻴﺪه‬љое, ки ќадами кас
ба он љо нарасидааст.
ПОЙНОРАС ‫ ﭘﺎﻧﺎرس‬љое, ки ќадами касе ба он
љо расида наметавонад; душворгузар; даст-
норас.
ПОЙОВАР ‫آور‬ ‫ﭘﺎي‬ кит. калон, бузург; ќавї,
боќудрат.
ПОЙПАРТОЇ ‫ ﭘﺎي ﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬ниг. поймонї.
ПОЙПАШ ‫ ﭘﺎي ﭘﺶ‬кит. овози пой, шарфаи пой
њангоми роњ рафтан.
ПОЙПЕЧ ‫ ﭘﺎي ﭘﻴﭻ‬ниг. пойтоба.
ПОЙПЕЧАК ‫ ﭘﺎي ﭘﻴﭽﻚ‬пойро ба пои каси ди-
гар печ додан барои ѓалтондани вай, њалук;
пойпечак додан њалук андохтан.
ПОЙПЎШ ‫ ﭘﺎي ﭘﻮش‬ниг. попўш.
ПОЙРАНЉ ‫ ﭘﺎي رﻧﺞ‬ниг. поймузд.
ПОЙСУТУН ‫ ﭘﺎي ﺳﺘﻮن‬меъ. сутунњои асоси
иморатњои калон;
ПОЙСЎХТА//ПОСЎХТА ‫ﭘﺎﺳﻮﺧﺘﻪ‬//‫ﭘﺎي ﺳﻮﺧﺘﻪ‬
беќарор, беором; ◊ мурѓи пойсўхта барин
ПОЙ
хеле беќарор ва безобита.
ПОЙТАК ‫ ﭘﺎي ﺗﻚ‬кит. якказод, яккафарзанд.
ПОЙТАХТ ‫ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ‬1. марказ; љои нишасти
роњбарияти давлат. 2. шањре, ки маркази
мамлакату давлат интихоб шудааст: Ду-
шанбе - пойтахти Љумњурии Тољикистон.
ПОЙТЕША ‫ ﭘﺎي ﺗﻴﺸﻪ‬тешаи калони дастадароз,
ки бо вай рост истода чўб метарошанд.
ПОЙТОБА ‫ ﭘﺎي ﺗﺎﺑﻪ‬ниг. пайтоба.
ПОЙХАСТ ‫ﺧﺴﺖ‬ ‫ ﭘﺎي‬лагадкўб, помол, зери по
кардашуда.
ПОЙЧА//ПОЧА ‫ ﭘﺎﭼﻪ‬//‫ ﭘﺎي ﭼﻪ‬1. шакли тасѓири
по(й). 2. пои чорпоён аз ќабили буз,
гўсфанд, гов, ки барои пухтан омода шуда-
аст. 3. ќисми поёнии шалвор ё эзор, њар ду
дањони эзор ё шалвор аз тарафи поён, эзор-
поча.
ПОЙЧАПАЗ//ПОЙЧОПАЗ ‫ﭘﺎيﭼﺎﭘﺰ‬//‫ ﭘﺎيﭼﻪﭘﺰ‬он
ки каллаву почаи бузу гўсфанд ва говро
пухта мефурўшад; каллапаз, почафурўш.
ПОЙЉОМА//ПОЉОМА ‫ ﭘﺎﺟﺎﻣﻪ‬//‫ﺟﺎﻣﻪ‬ ‫ ﭘﺎي‬эзори
занона, шалвори занона, лозимї.
ПОЙШИКАН ‫ ﭘﺎي ﺷﻜﻦ‬маљ. боќувват, зўрманд;
сахт.
ПОЙШИКАСТА//ПОШИКАСТА
‫ﭘﺎﺷﻜﺴﺘﻪ‬//‫ﭘﺎيﺷﻜﺴﺘﻪ‬ 1. он ки пояш шикаста бо-
шад. 2. маљ. ољиз, нотавон, заиф, беќудрат.
ПОЙШЎЙХОНА ‫ ﭘﺎي ﺷﻮي ﺧﺎﻧﻪ‬хонаи либоска-
шї дар њамом.
ПОК ‫ ﭘﺎك‬1. покиза, беолоиш; соф, баѓаллу
ѓаш. 2. бе айбу нуќс; муќаддас. 3. покдоман,
афифа; духтари пок. 4. тамом, њамагї; ишќи
пок ишќи њаќиќї, ишќи соф; пок-покиза а)
тамоман покиза, беолоиш; б) тамоман, ба-
тамом, то охир; пок-покиза хўрдан то охир
хўрдан, њељ намонда хўрдан; пок будан му-
барро будан, олуда ё омехта набудан ба
олоише; пок гардидан (шудан) тоза шудан;
пок кардан тоза кардан: ◊ хас каму љањон
пок.
ПОКАЛТА ‫ﭘﺎﻛﻠﺘﻪ‬ покўтоњ, он ки пояш кўтоњ
аст.
ПОКАШАК ‫ ﭘﺎﻛﺸﻚ‬бозии бачагона, ки бача-
њо пойњояшонро дароз карда давра мени-
шинанд ва чун сардори бозї ба касе ишора
– 110 –
кунад, вай пояшро зуд аз давра мекашад.
ПОКАШАКБОЗЇ ‫ ﭘﺎﻛﺸﻚﺑﺎزي‬ниг. покашак.
ПОКАШОЛ ‫ ﭘﺎﻛﺸﺎل‬1. суст, кашолакор. 2. тан-
бал.
ПОКБИН ‫ ﭘﺎكﺑﻴﻦ‬ниг. покназар.
ПОКБОЗ ‫ ﭘﺎكﺑﺎز‬1. касе, ки бе њила ва макр
ќимор мебозад; касе, ки то охирин пули худ
ќимор мебозад. 2. росткор, њалолкор, дуру-
сткор. 3. ошиќи босадоќат, ошиќи беѓараз.
4. порсо, парњезгор.
ПОКБОЗЇ ‫ ﭘﺎكﺑﺎزي‬кит. ошиќи садо-
ќатмандона, муњаббати беѓаразона.
ПОКБОТИН ‫ ﭘﺎكﺑﺎﻃﻦ‬ниг. покзамир.
ПОКВИЉДОН ‫ ﭘﺎكوﺟﺪان‬виљдонаш пок, дил-
соф; њалолкор.
ПОКВИЉДОНЇ ‫ ﭘﺎكوﺟﺪاﻧﻲ‬покдилї, њалол-
корї, поксиришт, поктинат.
ПОКГАВЊАР ‫ ﭘﺎكﮔﻮﻫﺮ‬1. покнасл, покнажод,
некзод. 2. поксиришт, поктинат, покдил.
ПОКДАСТ ‫ ﭘﺎكدﺳﺖ‬њалолкор.
ПОКДАЊОН ‫ ﭘﺎكدﻫﺎن‬ниг. покзабон.
ПОКДИДА ‫ ﭘﺎكدﻳﺪه‬покназар, покчашм, он ки
дорои назари беѓараз аст.
ПОКДИЛ ‫ ﭘﺎكدل‬он ки дар дил кинаву ѓараз
надорад, он ки дар дил њилаю макр надо-
рад, софдил, покзамир.
ПОКДИЛЇ ‫ ﭘﺎكدﻟﻲ‬покдил будан, софдилї,
беѓаразї, покизадилї.
ПОКДИЛОНА ‫ﭘﺎكدﻻﻧﻪ‬ софдилона; самимї,
беѓаразона.
ПОКДИН ‫ ﭘﺎكدﻳﻦ‬1. он ки расму оин ва кешу
мазњаби худро софдилона меписандад; бо-
дин; боимон. 2. маљ. одами бовиљдон, ода-
ми некў ва соф, нексират.
ПОКДИНЇ ‫ ﭘﺎكدﻳﻨﻲ‬покдин будан; эътиќоди
ќавї доштан.
ПОКДОМАН ‫ ﭘﺎكداﻣﻦ‬боиффат, боисмат.
ПОКДОМАНЇ ‫ ﭘﺎكداﻣﻨﻲ‬боисматї, боиффатї;
парњезгорї, порсої.
ПОКЗАБОН ‫ ﭘﺎكزﺑﺎن‬покгуфтор, поксухан,
покизагуфтор, покизасухан.
 – 111 – ПОК
ПОКЗАБОНЇ ‫ ﭘﺎكزﺑﺎﻧﻲ‬поксуханї, покгуфтор ПОКИЗАМАЃЗ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻣﻐﺰ‬њушманд, тезњўш,
будан. соњиби аќли расо, зирак.
ПОКЗАМИР ‫ ﭘﺎكﺿﻤﻴﺮ‬покдил, покрайъ, пок- ПОКИЗАНАВИС ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻧﻮﻳﺲ‬ниг. покнавис.
нињод, поктинат.
ПОКИЗАНАЗАР ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻧﻈﺮ‬ниг. покназар.
ПОКЗАМИРЇ ‫ ﭘﺎكﺿﻤﻴﺮي‬пикдилї, покнињо-
дї, поктинатї. ПОКИЗАНАФС ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻧﻔﺲ‬покнафс, парњезгор.
ПОКЗОД ‫ ﭘﺎكزاد‬покнажод, асил, покнасл. ПОКИЗАПОСУХ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﭘﺎﺳﺦ‬он ки љавоби пи-
сандида медињад; некўљавоб.
ПОКЗОДА ‫ ﭘﺎكزاده‬ниг. покзод.
ПОКИЗАРОЙ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهراي‬некраъй, соњиброй,
ПОКЗОТ ‫ ﭘﺎكذات‬ниг. покзод. некандеш; доно.
ПОКИЗА ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰه‬1. пок, озода, тоза, соф: њавои ПОКИЗАРЎ(Й) (‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهرو)ي‬зебо, хушрўй.
покиза. 2. беайб, бенуќсон, бегуноњ. 3.
њалолкор; софдил. 4. дуруст, равшан; ба ПОКИЗАРЎЇ ‫ﭘﺎﻛﻴﺰهروي‬ зебої, хушрўї,
хубї; њаматарафа. 5. тамоман, батамом; то хушсифатї.
охир; покиза гап задан бе хато гап задан,
озод сухан рондан; покиза доштан тоза ПОКИЗАСИРАТ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺳﻴﺮت‬кит. покизаси-
нигоњ доштан; эњтиёт кардан. ришт, поктинат, покдил.
ПОКИЗААНДОМ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهاﻧﺪام‬киноя аз зебо, бо- ПОКИЗАСИРИШТ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺳﺮﺷﺖ‬поктинат, по-
њусну љамол, хушрўй, хушсурат. кфитрат, софдил.
ПОКИЗААХЛОЌ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهاﺧﻼق‬некахлоќ, рафто- ПОКИЗАТАБЪ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻃﺒﻊ‬кит. поктабиат, пок-
раш писандида, боодоб. табъ, нексират, некхўй.
ПОКИЗАВИЉДОН ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهوﺟﺪان‬ниг. поквиљдон. ПОКИЗАТАН ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺗﻦ‬кит. поктан.
ПОКИЗАГАВЊАР ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﮔﻮﻫﺮ‬ниг. покгавњар. ПОКИЗАТИНАТ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻃﻴﻨﺖ‬ниг. покизасират.
ПОКИЗАГЇ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰﮔﻲ‬тозагї, озодагї; софї. ПОКИЗАХЎ(Й) (‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﺧﻮ)ي‬хушхулќ, некў-
кирдор, софтабиат.
ПОКИЗАГЎЙ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﮔﻮي‬гўяндаи суханони пок
ва шоиста, некгуфтор. ПОКИЗАЧЕЊР‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﭼﻬﺮ‬зебо, хушрўй.
ПОКИЗАДИЛ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهدل‬покдил, софдил, дилаш ПОКИЗАЉОН ‫ﭘﺎﻛﻴﺰهﺟﺎن‬ кит. покизарўй, рав-
беѓараз. шанравон.
ПОКИЗАДИЛЇ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهدﻟﻲ‬покдилї, софдилї. ПОКЇ ‫ ﭘﺎﻛﻲ‬1. тозагї, покизагї, софї. 2.
њалолкорї. 3. маљ. сафедї, равшанї. 4. маљ.
ПОКИЗАДОМАН ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهداﻣﻦ‬ниг. покдоман. покдоманї, иффат.
ПОКИЗАДОМАНЇ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهداﻣﻨﻲ‬ниг. покдоманї. ПОККИРДОР ‫ ﭘﺎكﻛﺮدار‬хушрафтор, некўкор.
ПОКИЗАКОР ‫ﭘﺎﻛﻴﺰهﻛﺎر‬ њалолкор, дурусткор, ПОККОРЇ ‫ ﭘﺎكﻛﺎري‬тозакорї, озодагї.
даќиќкор.
ПОКМАЃЗ ‫ ﭘﺎكﻣﻐﺰ‬ниг. покизамаѓз.
ПОКИЗАКОРЇ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻛﺎري‬њалолкорї, дуруст-
корї, даќиќкорї. ПОКМАРД ‫ ﭘﺎكﻣﺮد‬марди росткор, некмард,
марди нектабиат.
ПОКИЗАКОРОНА ‫ﭘﺎﻛﻴﺰهﻛﺎراﻧﻪ‬ њалолкорона,
даќиќкорона. ПОКМЕЊР ‫ﭘﺎكﻣﻬﺮ‬ покмуњаббат, садоќат-
манд.
ПОКИЗАКУНЇ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻛﻨﻲ‬покиза кардан, тоза
кардан. ПОКНАВИС ‫ ﭘﺎكﻧﻮﻳﺲ‬аз нусхаи мусаввада
кўчонидашуда, тозанавис, рўнависи тоза;
ПОКИЗАЌАВЛ ‫ ﭘﺎﻛﻴﺰهﻗﻮل‬покгуфтор, ростќавл. покнавис кардан аз рўи мусаввада аз нав
навиштан.
ПОК
ПОКНАВИСЇ ‫ ﭘﺎكﻧﻮﻳﺴﻲ‬аз нав навиштан аз
рўи нусхае; тозанависї.
ПОКНАЖОД ‫ ﭘﺎكﻧﮋاد‬нажодаш асил, асилзода.
ПОКНАЖОДЇ ‫ﭘﺎكﻧﮋادي‬ покзодагї, асил-
зодагї.
ПОКНАЗАР ‫ ﭘﺎكﻧﻈﺮ‬он ки дорои назари
беѓараз аст, некбин.
ПОКНАСАБ ‫ ﭘﺎك ﻧﺴﺐ‬ниг. покнажод.
ПОКНАШАВАНДА ‫ﻧﺸﻮﻧﺪه‬ ‫ﭘﺎك‬ 1. тозанаша-
ванда. 2. нестнашаванда.
ПОКНИЊОД ‫ ﭘﺎك ﻧﻬﺎد‬ниг. покизасиришт.
ПОКНИЯТ ‫ ﭘﺎك ﻧﻴﺖ‬нияташ пок; покдил.
ПОКОБ ‫ ﭘﺎكآب‬гуфт. оби пок, ки барои охи-
рин бор шустани либос истифода мешавад;
покоб кардан бори охирин дар оби тоза
чайќонда гирифтани либос ваќти љомашўї.
ПОКОР ‫ ﭘﺎﻛﺎر‬гуфт., ниг. пойкор.
ПОКОРЇ ‫ ﭘﺎﻛﺎري‬:покорї кардан барои касе бо
музди ночизе хизмат кардан; муздурї кар-
дан.
ПОК-ПОКИЗА ‫ ﭘﺎكﭘﺎﻛﻴﺰه‬1. тамоман тоза. 2.
бе ягон айбу нуќс. 3. бењад њалолкор.
ПОКРАГ ‫ ﭘﺎكرگ‬покхун, покизахун.
ПОКРОЙ ‫ ﭘﺎﻛﺮاي‬ниг. покизарой.
ПОКСИРАТ ‫ ﭘﺎكﺳﻴﺮت‬ниг. покизасират.
ПОКСИРИШТ ‫ ﭘﺎكﺳﺮﺷﺖ‬покдил, тинаташ
холї аз макр ва ѓараз; покизасиршт.
ПОКСИРИШТЇ ‫ﭘﺎكﺳﺮﺷﺘﻲ‬ поктинатї,
покдилї, покфитратї, поксифатї.
ПОКТАБИАТ ‫ ﭘﺎكﻃﺒﻴﻌﺖ‬ахлоќи наѓз доштан,
хайрхоњ, накўкор, беѓараз.
ПОКТИНАТ ‫ ﭘﺎكﻃﻴﻨﺖ‬ниг. поксиришт.
ПОКУ ‫ ﭘﺎﻛﻮ‬теѓи тез, ки бо он ришу мўйсар ме-
тарошанд, устура; покуи бехатар асбоби
риштарошї, ки теѓи тунук дорад; поку за-
дан, поку рондан бо поку ришу мўйсар та-
рошидан.
ПОКУНДА ‫ ﭘﺎﻛﻨﺪه‬таър. кундае, ки ба пои
зиндониён зада мешуд.
ПОКУШО ‫ ﭘﺎﻛﺸﺎ‬кушодапо, озод, бебанд.
– 112 –
ПОКЎБЇ ‫ ﭘﺎﻛﻮﺑﻲ‬1. по кўфтан, позанї. 2.
шаттазанї, лагадкўбї; лагадкўбї.
ПОКФИТРАТ ‫ ﭘﺎكﻓﻄﺮت‬кит. поксиришт; по-
кизатабъ, поктинат.
ПОКЊИСОБ ‫ ﭘﺎكﺣﺴﺎب‬кит. он ки дар њисоб
фиреб намекунад; росткор.
ПОКЉОМА ‫ﭘﺎكﺟﺎﻣﻪ‬ покизалибос, хушлибос,
озода.
ПОКШЎ(Й) (‫ ﭘﺎكﺷﻮ)ي‬мурдашўй.
ПОЛАЃЗ ‫ ﭘﺎﻟﻐﺰ‬ниг. пойлаѓз.
ПОЛАНГ ‫ ﭘﺎﻟﻨﮓ‬ниг. полањанг.
ПОЛАЊАНГ ‫ ﭘﺎﻟﻬﻨﮓ‬кит. ресмоне, ки ба
њалќаи як тарафи лаљоми асп мебанданд ва
аспро бо он ба етак мекашанд, яккаљилав.
ПОЛВОН ‫ ﭘﺎﻟﻮان‬гуфт. пањлавон, гўштингир.
ПОЛВОНЇ ‫ﭘﺎﻟﻮاﻧﻲ‬ гуфт. пањлавонї; гўштин-
гирї.
ПОЛВОНКАЧАЛ ‫ ﭘﺎﻟﻮانﻛﭽﻞ‬1. яке аз ќањра-
монњои тамошои лухтак. 2. маљ. одами
фањўли ношуд, одами забондарози ноўњда-
баро.
ПОЛГОНА ‫ ﭘﺎﻟﮕﺎﻧﻪ‬дарича, ѓурфа; равзан, тире-
за, панљара, тобадон; полигона; балкон.
ПОЛЕЗ ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰ‬гуфт., ниг. полиз.
ПОЛИГОНА ‫ ﭘﺎﻟﻴﮕﺎﻧﻪ‬кит., ниг. полгона.
ПОЛИГРАФИЯ ю. ‫ ﭘﺎﻟﻴﮕﺮﻓﻴﻪ‬саноати корњои
матбаа ва чопи рўзномаву китоб.
ПОЛИГРАФЇ ‫ ﭘﺎﻟﻴﮕﺮﻓﻲ‬мансуб ба полиграфия:
саноати полиграфї.
ПОЛИДАН ‫ ﭘﺎﻟﻴﺪن‬1. љустуљў кардан. 2. тарови-
дан, зоњидан; љорї шудан, рехтан. 3. ба
охир расидан, тамом шудан. 4. пошидан;
муќ. полудан.
ПОЛИЗ ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰ‬1. љое, ки растанињои палакї ва
сабзавот кошта мешавад. 2. киштзор, маз-
раа.
ПОЛИЗАК ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰك‬1. шакли тасѓири полиз. 2.
гуфт. бетартиб кардани зарфу чинигарї.
ПОЛИЗБОН ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰﺑﺎن‬он ки полизро посбонї
мекунад; нигоњубинкунандаи полиз.
ПОЛИЗГОЊ ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰﮔﺎه‬киштзор, љои полиз.
 – 113 –
ПОЛИЗЇ ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰي‬мансуб ба полиз: зироати
полизї, растании полизї.
ПОЛИЗКОР ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰﻛﺎر‬он ки дар полиз кор ме-
кунад, сабзавоткор.
ПОЛИЗКОРЇ ‫ ﭘﺎﻟﻴﺰﻛﺎري‬шуѓли полизкорї; зи-
роати сабзавот.
ПОЛИК ‫ ﭘﺎﻟﻴﻚ‬књн. чоруќе, ки ресмонњои он
ба банди пой печонда мешавад.
ПОЛИКЛИНИКА ю. ‫ﭘﺎﻟﻴﻜﻠﻴﻨﻴﻜﻪ‬ ниг. дармон-
гоњ.
ПОЛИКОНА ‫ ﭘﺎﻟﻴﻜﺎﻧﻪ‬ниг. полигона.
ПОЛИС олм. ‫ ﭘﺎﻟﻴﺲ‬гуфт., ниг. политсия.
ПОЛИСЕМИЯ ю. ‫ ﭘﺎﻟﻴﺴﻴﻤﻴﻪ‬збш. сермаъногии
калима, сермаъної.
ПОЛИТЕИЗМ ю. ‫ ﭘﺎﻟﻴﺘﻴﻴﺰم‬ниг. мушрикї.
ПОЛИТЕХНИКЇ ‫ ﭘﺎﻟﻴﺘﻴﺨﻨﻴﻜﻲ‬мансуб ба
соњањои гуногуни техникї: таълими
политехникї.
ПОЛИТСИЯ олм. ‫ ﭘﺎﻟﻴﺘﺴﻴﻪ‬1. маќомоти њифзи
њуќуќ ва тартиботи дохилии давлатї дар
баъзе кишварњо. 2. коркунони политсия:
политсияси андоз.
ПОЛИФОНИЯ ю. ‫ﭘﺎﻟﻴﻔﺎﻧﻴﻪ‬ мус. бисёрсадогї,
серовозї.
ПОЛИЭТИЛЕН ю. ‫ ﭘﺎﻟﻴﻴﺘﻴﻠﻴﻦ‬хим. моддаи сахти
сафедранг.
ПОЛК р. ‫ ﭘﺎﻟﻚ‬њ. як ќисми ќўшун, ки аз чанд
баталиён иборат аст: полки гвардиягї, пол-
ки савора.
ПОЛКОВНИК р. ‫ ﭘﺎﻟﻜﺎوﻧﻴﻚ‬1. унвони афсарї,
ки баландтар аз подполковник ва пасттар
аз генерал-майор аст. 2. шахсе, ки ин ун-
вонро дорад.
ПОЛКОНА ‫ ﭘﺎﻟﻜﺎﻧﻪ‬кит., ниг. полгона.
поло(й) (‫ ﭘﺎﻻ)ي‬1. асоси замони њозира аз полои-
дан ва полудан. 2. љузъи пасини калимањои
мураккаб ба маънии софкунанда: майполо
софкунандаи май; ширполо полояндаи шир.
ПОЛО ‫ ﭘﺎﻻ‬кит. асп.
ПОЛОИДАН ‫ ﭘﺎﻻﺋﻴﺪن‬ниг. полудан.
ПОЛОИШ ‫ ﭘﺎﻻ ﻳﺶ‬соф шудан, софшавї, тоза-
шавї. 2. таровидан, ќатра-ќатра чакидан.
ПОЛ
ПОЛОИШГОЊ ‫ ﭘﺎﻻ ﻳﺸﮕﺎه‬љои (муассисаи)
дастгоњњои полоишкунанда (мас., нафт).
ПОЛОН ‫ ﭘﺎﻻن‬1. пўшише, ки болои њайвоноти
боркаш барои бор нињодан ё савор шудан
мегузаронанд. 2. асбобест дўхта, ки бор-
бардорон барои нигоњ доштани бор ба
пушт мегиранд: хар њамон аст, полонаш ди-
гар (маќ.) зоњиран дигар шуда бошад њам,
дар асл (моњиятан) ба њоли пештара аст.
ПОЛОНА ‫ ﭘﺎﻻﻧﻪ‬баромадгоњи хона аз тарафи
саќф, баромадгоњ.
ПОЛОНБАНД ‫ ﭘﺎﻻﻧﺒﻨﺪ‬тасма ё банде, ки бо он
полонро ба пушти чорпои борбар меандо-
занд.
ПОЛОНГАР ‫ ﭘﺎﻻنﮔﺮ‬полондўз.
ПОЛОНГАРЇ ‫ ﭘﺎﻻنﮔﺮي‬амали полондўз,
полондўзї; полон дўхтан, полон тайёр кар-
дан.
ПОЛОНДЎЗ ‫ ﭘﺎﻻن دوز‬он ки полон барои
њайвони боркаш медўзад (тайёр мекунад).
ПОЛОНДЎЗЇ ‫ ﭘﺎﻻندوزي‬ниг. полонгарї.
ПОЛОНЇ ‫ ﭘﺎﻻﻧﻲ‬њайвони борбардор, њайвони
боркаш.
ПОЛОПОЛО ‫ ﭘﺎﻻ ﭘﺎﻻ‬сахт, мушкил.
ПОЛОЯК ‫ ﭘﺎﻻﻳﻚ‬шакли тасѓири поло: сафед-
кунак, поккунак (филтр).
ПОЛОЯНДА ‫ﭘﺎﻻﻳﻨﺪه‬ софкунанда, тасфия-
кунанда.
ПОЛУЃ ‫ ﭘﺎﻟﻎ‬ќадањи (паймонаи) шароб, ки аз
шохи гов, каргадан, устухони фил ва чўб
месохтанд.
ПОЛУДА ‫ ﭘﺎﻟﻮده‬1. сифати феълии замони гу-
зашта аз полудан. 2. кит. шириниест баста,
ки аз нишоиста ё орди биринљ бо шакар ё
оби мева мепазанд, моќут. 3. соф, тоза, пок.
4. маљ. табоњ, зоеъ, бекора.
ПОЛУДАГЇ ‫ ﭘﺎﻟﻮدﮔﻲ‬пок будан; соф кардан,
пок намудан.
ПОЛУДАМАЃЗ ‫ ﭘﺎﻟﻮدهﻣﻐﺰ‬кит. покизамаѓз,
покботин, покзамир, софдил.
ПОЛУДАН ‫ ﭘﺎﻟﻮدن‬1. соф кардан, аз софї гуза-
ронидан, аз олоиш покиза кардан. 2. гудох-
тан, об карда тоза намудани зару нуќра ва
ѓ. 3. таровидан, рехтан. 4. зоеъ гардидан,
табоњ шудан.
ПОЛ – 114 –
ПОЛУДАПАЗ ‫ ﭘﺎﻟﻮدهﭘﺰ‬он ки њалвои полуда ме-
пазад, пазандаи полуда.
ПОЛЊАНГ ‫ ﭘﺎلﻫﻨﮓ‬кит., ниг. полањанг.
ПОМАС ‫ ﭘﺎﻣﺲ‬пойбанд, барљомонда, дармон-
да, бечора.
ПОМИДОР ит. ‫ ﭘﺎﻣﻴﺪار‬растании яксолаи
полизї, ки мевааш кулўлаи сурх аст.
ПОМИРЇ ‫ ﭘﺎﻣﻴﺮي‬мансуб ба Помир; забонњои
помирї як гурўњи забонњои шарќии эронї
(язгуломї, рўшонї, шуѓнонї, ишкошимї,
вахонї, сариќулї) :љўроби помирї, рубоби
помирї.
ПОМИРШИНОС ‫ﭘﺎﻣﻴﺮﺷﻨﺎس‬ мутахассиси
соњаи илми помиршиносї.
ПОМИРШИНОСЇ ‫ ﭘﺎﻣﻴﺮﺷﻨﺎﺳﻲ‬як соњаи илме,
ки оид ба забон, этнография, фарњанг, та-
биат ва ѓ-и Помир тадќиќот мебарад.
ПОМОЛ ‫ ﭘﺎﻣﺎل‬ниг. поймол.
ПОМОЛГАШТА ‫ ﭘﺎﻣﺎلﮔﺸﺘﻪ‬ниг. поймолгашта.
ПОМОНАК ‫ ﭘﺎﻣﺎﻧﻚ‬ниг. поймонак.
ПОМОНЇ ‫ ﭘﺎﻣﺎﻧﻲ‬ниг. поймонї.
ПОНЗДАЊ ‫ﭘﺎﻧﺰده‬ адади маълум, ки баъд аз
чордањ меояд.
ПОНЗДАЊСОЛА ‫ ﭘﺎﻧﺰدهﺳﺎﻟﻪ‬касе ё чизе, ки
понздањсол умр дорад.
ПОНЗДАЊСОЛАГЇ ‫ ﭘﺎﻧﺰدهﺳﺎﻟﻜﻲ‬ба понздањ
даромадан, понздањсола будан.
ПОНЗДАЊУМ ‫ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‬шумораи тартибї аз
адади понздањ.
ПОНСАД ‫ ﭘﺎﻧﺼﺪ‬1. ниг. панљсад. 2. таър. яке аз
мансабњои њарбї дар аморати Бухоро.
ПООЊУ ‫ ﭘﺎآﻫﻮ‬меъ. хонаи шашпањлу (мусад-
дас); ◊ (ин) бинои пооњу киноя аз дунё.
ПОП ю. ‫ ﭘﺎپ‬рўњонии христиан, кашиш.
ПОПЕЧ ‫ ﭘﺎﭘﻴﭻ‬1. пойпеч; пойтоба. 2. муќайяд,
гирифтор.
ПОПЎШ ‫ ﭘﺎﭘﻮش‬кафш, мўза; пойафзор, ки ба
пой мепўшанд: ◊ бе попўш саросемавор.
ПОПЎШЇ ‫ ﭘﺎﭘﻮﺷﻲ‬ниг. попўш.
ПОР ‫ ﭘﺎر‬ниг. порсол.
ПОРА I ‫ ﭘﺎره‬1. дарида, чокшуда. 2. як љузъ,
ќисми чизе, парча, тикка, лахта; бурда,
луќма; пораи нон луќмаи нон, бурдаи нон;
порањои калони ангишт лахтаи калони ан-
гишт. 3. гурўњ, ќисм; баъзе; пора кардан а)
шикастан, кафондан, майда кадан; б) бури-
дан, реза кардан; в) дарондан; гиребони
куртаашро пора кард; пора шудан а) шика-
стан, майда-майда шудан; б) даридан, чок
шудан; в) канда шудан (ресмон); пора-пора
майда-майда, реза-реза; лахт-лахт; пора-
пора кардан майда-майда кардан, тиккаву
пора кардан; пора-пора шудан (гардидан) а)
майда-майда гаштан, шикаста реза шудан;
б) лахт-лахт гаштан, дарида тит шудан.
ПОРА II ‫ ﭘﺎره‬пул ё чизи дигар, ки ба касе ба-
рои иљрои кори ѓайриќонунї дода меша-
вад; ришва; пора гирифтан ришва ситондан
аз касе; пора додан ришва хўрондан, ришва
додан; пора хўрдан ришва гирифтан.
ПОРА III ‫ ﭘﺎره‬кит. паридан, париш, парвоз.
ПОРАГИР ‫ﭘﺎرهﮔﻴﺮ‬ он ки пора мегирад,
ришвахўр, ришваситон.
ПОРАГИРЇ ‫ ﭘﺎرهﮔﻴﺮي‬ниг. порахўрї.
ПОРАДЕЊ ‫ﭘﺎرهده‬ он ки пора медињад,
ришвадињанда.
ПОРАДИЊАНДА ‫ ﭘﺎرهدﻫﻨﺪه‬ниг. порадењ.
ПОРАДИЊЇ ‫ﭘﺎرهدﻫﻲ‬ пора додан,
ришвахўронї; ришвадињї.
ПОРАДЎЗ ‫ ﭘﺎرهدوز‬он ки чизњои (пойафзоли)
даридаро медўзад; кўњнадўз.
ПОРАДЎЗЇ ‫ ﭘﺎرهدوزي‬амали порадўз; чизњои
пораро дўхтан; пинадўз; кўњнадўз.
ПОРАЗАН ‫ ﭘﺎرهزن‬ниг. порадўз.
ПОРАЇ ‫ ﭘﺎرهاي‬мансуб ба пора; порча-порча,
порашуда.
ПОРАХОР ‫ ﭘﺎرهﺧﻮار‬ниг. порахўр.
ПОРАХЎР ‫ ﭘﺎرهﺧﻮر‬он ки ришва мегирад, риш-
вагир, ришваситон.
ПОРАХЎРЇ ‫ﭘﺎرهﺧﻮري‬ ришвахўрї, ришва-
ситонї.
ПОРАШУДА ‫ ﭘﺎرهﺷﺪه‬1. дарида, резашуда. 2. ба
њиссањо таќсимшуда, порча-порчашуда.
ПОРГИН ‫ ﭘﺎرﻛﻴﻦ‬1. љое, ки обњои чиркин, ган-
да, пасмонда љамъ мешавад, њамчун обрези
њаммом, тањоратхона; обрези ошхона. 2.
 – 115 –
хандаќе, ки бо об пур карда мешавад.
ПОРГЇ ‫ ﭘﺎرﮔﻲ‬пина, дарбењ, ямоќ, пора; поргї
андохтан дарбењ задан.
ПОРДУМ ‫ ﭘﺎردم‬тасмаи пањни чармин ё аз ма-
тои мустањкам дўхташуда, ки аз таги думи
чорпоёни боркаш гузаронида аз ду сў ба ду
канори полон ё зин баста мешавад.
ПОРИН ‫ ﭘﺎرﻳﻦ‬ниг. порина.
ПОРИНА ‫ﭘﺎرﻳﻨﻪ‬ мансуб ба соли гузашта, пор-
сола.
ПОРЛУМОН англ. ‫ ﭘﺎرﻟﻤﺎن‬ниг. парламент.
ПОРЛУМОНЇ ‫ ﭘﺎرﻟﻤﺎﻧﻲ‬ниг. парламентї.
ПОРОВ ‫ ﭘﺎراو‬кит. пир, пиразан, кампир.
ПОРС ‫ ﭘﺎرس‬ниг. форс.
ПОРСАНГ ‫ ﭘﺎرﺳﻨﮓ‬ниг. посанг.
ПОРСИГЎЙ ‫ ﭘﺎرﺳﻲﮔﻮي‬ниг. форсизабон.
ПОРСИЁНА ‫ ﭘﺎرﺳﻲﻳﺎﻧﻪ‬1. пок, покиза, покдо-
ман. 2. шармгинона, боодобона. 3. ба забо-
ни порсї (суханкунанда), форсизабон.
ПОРСИЗАБОН ‫ ﭘﺎرﺳﻲزﺑﺎن‬ниг. форсизабон.
ПОРСЇ ‫ ﭘﺎرﺳﻲ‬1. мансуб ба Порс, форсї. 2. за-
бони форсї.
ПОРСО ‫ﭘﺎرﺳﺎ‬ диндор, парњезгор; худотарс,
зоњид.
ПОРСОЇ ‫ ﭘﺎرﺳﺎﺋﻲ‬1. покї, покизагї, пок-
доманї. 2. диндорї, парњезгорї, зоњидї.
ПОРСОЛ ‫ ﭘﺎرﺳﺎل‬соли пеш, соли гузашта.
ПОРСОЛА ‫ ﭘﺎرﺳﺎﻟﻪ‬мансуб ба соли гузашта, по-
рина.
ПОРСОЛИНА ‫ ﭘﺎرﺳﺎﻟﻴﻨﻪ‬ниг. порсола.
ПОРТ ‫ ﭘﺎرت‬давлате, ки тахминан с. 250 то ми-
лод дар љануб ва љанубу шарќи бањри Ха-
зар асос ёфта то солњои 20 асри 3 мављуд
буд, сулолаи Ашкониён асосгузори ин дав-
лат буданд.
ПОРТЇ ‫ ﭘﺎرﺗﻲ‬1. мансуб ба Порт. 2. забони
мардуми Порт (пањлавї), ки яке аз
забонњои мурдаи забонњои эронї аст, дар
замони Ашкониён забони идорї ва расмии
он мањсуб мешуд.
ПОР
ПОРУ ‫ ﭘﺎرو‬саргини њайвони хонагї, ки аксар
барои пурќувват кардан ба замин рехта
мешавад; нурї; поруи маъданї нурии са-
ноати химиявї.
ПОРУАНДОЗЇ ‫ ﭘﺎرواﻧﺪازي‬исми амал аз пору
андохтан: пору рехтан (ба замин, ба таги
растанињо).
ПОРУЗАНЇ ‫ ﭘﺎروزﻧﻲ‬ба замини кишт пору до-
дан, порудињї.
ПОРУКАШ ‫ ﭘﺎروﻛﺶ‬1. он ки пору мекашонад.
2. тахтаи дастадори каландмонанд, ки бо
он пору ва хокрўбањоро ба як тараф мека-
шанд.
ПОРУКАШЇ ‫ ﭘﺎروﻛﺸﻲ‬пору кашондан, поруро
ба замин бурда рехтан.
ПОРУКАШОН ‫ ﭘﺎروﻛﺸﺎن‬:мошини порукашон
мошине, ки партовро мекашонад.
ПОРУКАШОНЇ ‫ ﭘﺎروﻛﺸﺎﻧﻲ‬ниг. порукашї.
ПОРУОБ ‫ ﭘﺎروآب‬поруи дар об тар кардашуда;
оби пору, ки ба кишт сар медињанд, шарба-
ти пору.
ПОРУПОШЇ ‫ ﭘﺎروﭘﺎﺷﻲ‬пору рехтан ба замин ,
пошидани пору.
ПОРУТЎДА ‫ ﭘﺎروﺗﻮده‬тўдаи пору, партов.
ПОРУХОНА ‫ ﭘﺎروﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки дар он пору љамъ
шудааст.
ПОРЧА ‫ ﭘﺎرﭼﻪ‬1. як ќисми хурди ягон чиз; по-
раи чизе; ќисм, пора. 2. бурда, тика. 3. њар
чизи бофташуда аз нах ё пашм. 4. ќисм,
лавња, ќитъа (аз навиштаљот ё чизњои шу-
нида); порча-порча ќисм-ќисм, бурда-бурда;
пора-пора, лахт-лахт; порча-порча буридан
бўлак-бўлак кардан (мас., матоъро); порча-
порча кардан бурда-бурда кардан, ба ќисм
(бўлак)-њо таќсим (људо) кардан.
ПОРЧАБОФ ‫ ﭘﺎرﭼﻪﺑﺎف‬кит. он ки порча ва ма-
тоъ мебофад.
ПОРЧАБОФЇ ‫ ﭘﺎرﭼﻪﺑﺎﻓﻲ‬1. амал ва кори пор-
чабоф. 2. коргоње, ки дар он порча мебо-
фанд.
ПОРЧАГУЛ ‫ ﭘﺎرﭼﻪﮔﻞ‬бот. гулдор, гулаш ка-
лон-калон: рўймолњои ранг ба ранги порча-
гул.
ПОРЧАФУРЎШ ‫ ﭘﺎرﭼﻪﻓﺮوش‬кит. он ки ба
фурўши порчаву либосворї машѓул аст,
ПОР
баззоз.
ПОРЧАФУРЎШЇ ‫ ﭘﺎرﭼﻪﻓﺮوﺷﻲ‬кит. амали
порчафурўш, баззозї; љои порчафурўшї.
ПОС ‫ ﭘﺎس‬1. як њисса аз њашт њиссаи шабона-
рўз, њиссае аз шаб; як муддати навбатдории
посбони шабона. 2. дидбонї, посбонї. 3.
њурмат, эњтиром, иззату икром; поси хотир
риояи њурмат(-и касе), эњтироми хотир (-и
касе); пос доштан њурмати касеро ба љо
овардан; пурсу пос ањволпурсї.
ПОСАНГ ‫ ﭘﺎﺳﻨﮓ‬он чи барои баробар ва му-
возина кардани ду каффаи тарозу бар як
каффаи тарозу менињанд, санги тарозу.
ПОСБОН ‫ ﭘﺎﺳﺒﺎن‬1. дидбон, нигањбон, ќаровул.
2. муњофиз, нигањдоранда.
ПОСБОНГОЊ ‫ﭘﺎﺳﺒﺎنﮔﺎه‬ љои посбонї, ќарор-
гоњи посбон.
ПОСБОНЇ ‫ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻲ‬нигањбонї, дидбонї, муњо-
физат; ќаровулї; посбонї кардан нигањбонї
кардан, муњофизат кардан; ба посбонї мон-
дан ќаровул гузоштан, барои дидбонї мон-
дан касеро.
ПОСГОЊ ‫ ﭘﺎﺳﮕﺎه‬љои посбонї, љои посбон,
пост: посгоњи назорати убур.
ПОСДОР ‫ ﭘﺎﺳﺪار‬посбон, муњофиз.
ПОСДОРАНДА ‫ ﭘﺎﺳﺪارﻧﺪه‬посбон, посбони-
кунанда, нигањдоранда.
ПОСДОРЇ ‫ ﭘﺎﺳﺪاري‬нигањбонї, дидбонї, муњо-
физат.
ПОСИРА I ‫ ﭘﺎﺳﻴﺮه‬таър. 1. ќитъаи замине, ки
заминдорон ба ятимон медоданд, то ки ба-
рои музди хизмати худ кошта, њосилашро
гиранд. 2. як миќдор ѓалла, ки дар сари
хирман ба музди кор ё хизматаш дода ме-
шуд.
ПОСИРА II ‫ ﭘﺎﺳﻴﺮه‬књн. харљї; захира, пасан-
доз (пул, ѓалла ё чизи дигар); посира кардан
(намудан) захира кардан (намудан), пасан-
доз кардан (намудан).
ПОСИРАКОР ‫ ﭘﺎﺳﻴﺮهﻛﺎر‬таър. он ки замини
заминдорро ба тариќи посира кишт меку-
над.
ПОСКУНА ‫ﭘﺎﺳﻜﻨﻪ‬ гуфт. чаппа, подарњаво,
баръакс.
ПОСКУНО ‫ ﭘﺎﺳﻜﻨﺎ‬ниг. поскуна.
– 116 –
ПОСОР ‫ ﭘﺎﺳﺎر‬кит. лагад, лагадкўб.
ПОСУХ ‫ ﭘﺎﺳﺦ‬кит. љавоб; посух додан љавоб
додан; посух гирифтан љавоб гирифтан.
ПОСУХГЎ(Й) (‫ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮ)ي‬он ки ба пурсишњо ва
талаботе љавобгўй мебошад, љавобгў,
посухдињанда.
ПОСУХГЎЇ ‫ ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﺋﻲ‬посух додан, љавоб до-
дан, љавобгў будан, љавобгўї.
ПОСУХНОМА ‫ﭘﺎﺳﺦﻧﺎﻣﻪ‬ љавоби хаттї; номаи
љавобї.
ПОСЎХТА ‫ ﭘﺎﺳﻮﺧﺘﻪ‬ниг. пойсўхта.
ПОТАР њ. ‫ ﭘﺎﺗﺮ‬кит. зани хушовоз.
ПОТЕША ‫ ﭘﺎﺗﻴﺸﻪ‬ниг. пойтеша.
ПОТИЛА ‫ ﭘﺎﺗﻴﻠﻪ‬деги мисини дањанфарох, ки
бештар дар њалвогарї истифода мешавад.
ПОТУСЌА ‫ ﭘﺎﺗﻮﺳﻘﻪ‬моддаи тарканда, моддаи
тарконанда; детонатор.
ПОФИШОР ‫ ﭘﺎﻓﺸﺎر‬боф. тахтачаи помонак дар
дастгоњи бофандагї, ки дар натиљаи паи
њам зер кардани онњо гула ба њаракат ме-
дарояд.
ПОФИШОРЇ ‫ﭘﺎﻓﺸﺎري‬ истодагарї, исрор,
муќовимат.
ПОХСА ‫ ﭘﺎﺧﺴﻪ‬1. лой хуб кўфта пазондашуда,
ки аз он девори похса месозанд. 2. деворе,
ки бе сангу хишт аз лойи пазондашуда со-
хта шудааст. 3. њар як ќатори ин гуна де-
вор, ки баландиаш як оршин мешавад; хо-
наи похса хонае, ки девораш похсагин аст;
похса задан аз похса девор кардан.
ПОХСАГИН ‫ ﭘﺎﺧﺴﻪﮔﻴﻦ‬ниг. похсагї.
ПОХСАГЇ ‫ ﭘﺎﺧﺴﮕﻲ‬бо лойи похса сохташуда,
гилин.
ПОХСАДЕВОР ‫ ﭘﺎﺧﺴﻪدﻳﻮار‬девори похсагї: хо-
наи похсадевор.
ПОХСАЗАН ‫ ﭘﺎﺧﺴﻪزن‬он ки похса мезанад, он
ки аз похса девор мебардорад.
ПОЧА ‫ ﭘﺎﭼﻪ‬1. аз зону то панљаи по, ќисми аз
зону поёнии пои одам ва њайвонот; каллаю
поча каллаю пойњои чорпоён, ки барои
пухтан тайёр шудааст. 2. ќисми поёнии
шалвор, эзор, эзорпоча; ◊ поча дароз кардан
мурдан; поча дароз карда хобидан бемалол
хобидан, кор накардан.
 – 117 –
ПОЧАДАРОЗ ‫ ﭘﺎﭼﻪدراز‬ниг. подароз.
ПОЧАК ‫ ﭘﺎﭼﻚ‬1. шакли тасѓири пой, пойча,
поча; почак задан пой куфтан, тапидан. 2.
саргини гов, ки хушк шудааст, таппии гов.
ПОЧАНГ I ‫ ﭘﺎﭼﻨﮓ‬сўрохи хона ва кушк, ки ба
як чашм аз он ба берун менигаранд; дари-
ча, даричаи хурд.
ПОЧАНГ II ‫ ﭘﺎﭼﻨﮓ‬њ. сўрохи тирандозии
истењком ё танку киштии њарбї.
ПОЧАПАЗ ‫ ﭘﺎﭼﻪﭘﺰ‬ниг. пойчапаз.
ПОЧПОЯ ‫ ﭘﺎﭼﭙﺎﻳﻪ‬замини гандум ё љави дарав
кардашуда.
ПОЧТА лот.‫ ﭘﺎﭼﺘﻪ‬1. муассисае, ки мактуб, пул
ва ашёи сабукро аз як љо ба љои дигар ме-
расонад. 2. биное, ки ин муассиса љойгир
шудааст; почтаи марказї почтамт. 3. чизњое
ки ба воситаи почта омадааст: почтаи
пагоњї, почтаи сањрої, почтаи њарбї.
ПОЧТАХОНА ‫ ﭘﺎﭼﺘﻪﺧﺎﻧﻪ‬биное, ки дар он идо-
раи почта љойгир шудааст.
ПОЧ(Ч)О ‫ ﭘﺎﭼﺎ‬гуфт. шавњари хоњар, апа, хола
ё амма; шахси домод (нисбат ба хешони на-
здик, ки хурд бошанд), язна.
ПОЉОМА ‫ ﭘﺎﺟﺎﻣﻪ‬эзори занона.
пош ‫ ﭘﺎش‬1. асоси замони њозира аз пошидан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
пошанда: атрпош, обпош.
ПОШ ‫ ﭘﺎش‬пош додан пошидан, ба њар тараф
пароканда кардан, пањну парешон кардан;
пош хўрдан титу пит шуда рафтан, парешон
шудан, пароканда гардидан; пош-пош па-
рокандаву парешон; реза-реза.
ПОШАНГ ‫ ﭘﺎﺷﻨﮓ‬1. хўшаи ангур, сари ангур.
2. харбуза, тарбуз, каду ва бодиринг, ки ба-
рои тухм монда шудааст.
ПОШДИЊАК ‫ ﭘﺎشدﻫﻚ‬афзоре, ки барои пош
додани моддањои обакї ё хока кор фармуда
мешавад.
ПОШИДА ‫ ﭘﺎﺷﻴﺪه‬сифати феълии замони гу-
зашта аз пошидан: аз њам пошида аз њам
људо, пароканда, парешон.
ПОШИДАН ‫ ﭘﺎﺷﻴﺪن‬1. афшондан, пош додан,
чошидан, пароканда кардан: барќ пошидан,
нур пошидан, равшанї пошидан, шўъла по-
шидан. 2. рехтан, чошидан, пош додан; об
ПОЯ
пошидан об рехтан, об задан. 3. маљ. рех-
тан; нисор кардан; ба дили касе оби сард
пошидан касеро фиреб додан; ба сари чизе
хок пошидан чизеро барњам задан, чизеро
фурў нишондан; ба чашми касе хок каши-
дан касеро фиреб додан; ба љароњати касе
намак пошидан азоби касеро зиёдтар кар-
дан, алами касеро боз њам афзудан.
ПОШНА ‫ ﭘﺎﺷﻨﻪ‬1. ќисми интињои ќафои пои
одам. 2. ќисми аќиби поёни кафш, мўза ва
пойафзоли дигар; пошнаи мўза; пошна за-
дан а) аспро ё њайвони дигари савориро бо
пошнаи по зада рондан; б) ба аќиб задани
тир (милтиќ, тапонча ваќти парондан);
пошна кўфтан по задан, по кўфтан; пошна
задани кор аќиб рафтани кор, шикасти кор.
ПОШНАБАЛАНД ‫ﭘﺎﺷﻨﻪ ﺑﻠﻨﺪ‬ пойафзоли пош-
нааш баланд.
ПОШНАБОРИК ‫ﭘﺎﺷﻨﻪﺑﺎرﻳﻚ‬ пойафзоли пош-
нааш борик.
ПОШНАДОР ‫ ﭘﺎﺷﻨﻪ دار‬бопошна, пойафзоле,
ки пошнаи баланд дорад: туфлии пошна-
дор.
ПОШНАПАСТ ‫ ﭘﺎﺷﻨﻪﭘﺴﺖ‬пойафзоли пошнааш
паст.
ПОШНАПАЊН ‫ ﭘﺎﺷﻨﻪﭘﻬﻦ‬1. гуфт., тањќ. пой-
луч, одами бечора.
ПОШОН ‫ ﭘﺎﺷﺎن‬феъли њол аз пошидан; пошон-
да.
ПОШХЎРАНДА ‫ ﭘﺎشﺧﻮرﻧﺪه‬сифати феълии за-
мони њозира аз пош хўрдан; пањну паре-
шоншаванда.
ПОШХЎРДА ‫ ﭘﺎشﺧﻮرده‬сифати феълии замони
гузашта аз пош хўрдан; пањну парешон,
парокандашуда.
ПОШХЎРЇ ‫ ﭘﺎشﺧﻮري‬1. исми амал аз пош
хўрдан; чошидан, пароканда шудан. 2.
барњам хўрдан.
ПОШШО ‫ ﭘﺎﺷﺎ‬гуфт. калимаи эњтиром ва наво-
зиш нисбат ба зани аз худ калон ё
соњибэътибор ваќти мурољиат.
ПОШШОБИБЇ ‫ ﭘﺎﺷﺎﺑﻴﺒﻲ‬гуфт. зани солхўрда
аз оилаи ашрофон.
ПОШШОХОН ‫ ﭘﺎﺷﺎﺧﺎن‬гуфт. зан ё духтари
нисбатан калонсол ё соњибэътибор.
ПОЯ ‫ﭘﺎﻳﻪ‬ 1. њар як паллаи нардбон ва зина,
ПОЯ
зинапоя, поѓунда. 2. мартаба, маќом, ќадр,
дараља; ба пояњои баланд расидан ба
дараљаи баланд бардошта шудан. 3. бунёд,
асос, тањкурсї; поя мањкам намудан
мустањкам шудан, устувор гаштан. 4. сутун,
амуд. 5. зер, таг, поёни чизе, домани чизе;
пояи девор; пояи кўњ. 6. пои чизњои
ѓайриљондор; пояи миз, пояи кат. 7. љои
ягон кишт: гандумпоя, шолипоя. 8. ќисми аз
хок беруни растанї, тана− соќаи гиёњ
(ѓайри дарахт).
ПОЯАФРОЗ ‫ ﭘﺎﻳﻪاﻓﺰار‬кит. баландкунандаи
мартаба, болобарандаи дараља.
ПОЯВАР ‫ ﭘﺎﻳﻪور‬баландмартаба, баландмаќом.
ПОЯГУЗОР ‫ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬار‬асосгузор; бунёдгузор:
поягузори адабиёт.
ПОЯГУЗОРЇ ‫ ﭘﺎﻳﻪﮔﺬاري‬1. асосгузорї, бунёд-
гузорї. 2. оѓоз намудан, ифтитоњ намудан.
ПОЯК ‫ ﭘﺎﻳﻚ‬1. шакли тасѓири пой; поча; пояк
задан по кўфтан, тапидан. 2. пиёда. 3. по-
сбон, нигањбон.
ПОЯКЗАНЇ ‫ ﭘﺎﻳﻜﺰﻧﻲ‬пояк задан, поча задан.
ПОЯКЇ ‫ ﭘﺎﻳﻜﻲ‬таър. он ки ба чилимкашњо чи-
лим кашонда ба ивази ин хизматаш пул ме-
гирифт.
ПОЯНДА ‫ ﭘﺎﻳﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз поидан. 2. бардавом, љовид,
абадї. 3. пойдор, устувор; боќї; поянда
шудан љовид гаштан.
ПОЯНДАГЇ ‫ ﭘﺎﻳﻨﺪﻛﻲ‬поянда будан, бардаво-
мї, њамешагї; баќо, абадият.
ПОЯХАРОБ ‫ ﭘﺎﻳﻪﺧﺮاب‬бебунёд, асосаш хароб.
ПРАГМАТИЗМ ю. ‫ ﭘﺮﮔﻤﺘﻴﺰم‬1. яке аз равияњои
фалсафї, ки идроки ќонунњои объективии
воќеиятро инкор мекунад ва фаќат чизи
фоиданокро њаќиќат мешуморад. 2. баёни
тасвири воќеањои таърихї аз љињати вобас-
тагии зоњирї ва мутаќобилии онњо: праг-
матизми миллатгарої.
ПРЕЗИДЕНТ лот. ‫ ﭘﺮﻳﺰﻳﺪﻳﻨﺖ‬1. сардори инти-
хобии як ќатор мамлакатњо раиси љумњур,
раисљумњур: Президенти кишвар. 2. сардо-
ри интихобии баъзе идора ва созмонњо:
Президенти Академияи илмњо, Президенти
Кумитаи байналхалќии тањќиќи фазои
кайњон.
ПРЕЗИДЕНТЇ ‫ ﭘﺮﻳﺰﻳﺪﻳﻨﺘﻲ‬мансуб ба президент;
– 118 –
аз тарафи президент: квотаи президентї.
ПРЕЗИДИУМ ‫ ﭘﺮﻳﺰﻳﺪﻳﻮم‬књн., ниг. раёсат.
ПРИНТЕР лот. ‫ ﭘﺮﻳﻨﺘﺮ‬тех. дастгоњи компю-
терї, ки ба он васл шуда, навиштаљоти дар
компютер тањияшударо чоп мекунад; чоп-
кунак, чопгар.
ПРЕФИКС лот. ‫ ﭘﺮﻳﻔﻴﻜﺲ‬збш., ниг. пешванд.
ПРИЗМА ю.‫ ﭘﺮﻳﺰﻣﻪ‬1. њанд. серќирра, серпањлў;
маншур. 2. њар чизи шаффоф, ки шакли
призмаро дошта бошад.
ПРИНСИП лот. ‫ ﭘﺮﻳﻨﺴﻴﭗ‬1. асос, ќонун, усул,
бунёд, шарт. 2. эътиќод, аќида, нуќтаи на-
зар.
ПРИНСИПНОК ‫ﭘﺮﻳﻨﺴﻴﭗﻧﺎك‬ бо принсип; аз
рўи принсип.
ПРОБЛЕМА ‫ ﭘﺮاﺑﻠﻴﻤﻪ‬масъалаи муњим ва му-
раккаб, ки бояд њал карда шавад.
ПРОКУРАТУРА фр. ‫ ﭘﺮاﻛﻮرﺗﻮره‬маќомоти
њокимияти давлатї, ки риояи ќонунњоро
назорат мекунад ва вайронкунандагони ин
ќонунњоро ба масъулияти судї мекашанд,
додситонї: прокуратураи генералї, проку-
ратураи шањр.
ПРОКУРОР фр. ‫ ﭘﺮاﻛﻮرار‬шахси аз тарафи дав-
лат таъиншуда, ки риояи ќонунњоро назо-
рат мекунад, додситон.
ПРОКУРОРЇ ‫ ﭘﺮاﻛﻮراري‬мансуб ба прокурор;
назорати прокурорї назорати додситонї.
ПРОРЕКТОР лот. ‫ ﭘﺮارﻛﻮﺗﺎر‬муовини ректор
дар мактабњои олї; ноиби ректор.
ПРОТЕЗ фр. ‫ ﭘﺮاﺗﻴﺰ‬узви сунъї ва ориятии ба-
дан, ки ба љои узви табиї гузошта шудааст
(мас., по, даст, дандон.).
ПРОТЕСТАНТИЗМ лот. ‫ ﭘﺮاﺗﻴﺴﺘﻨﺘﻴﺰم‬номи
умумии таълимоти динии яке аз мазњабњои
христианї аст.
ПРОТЕСТАНТЇ ‫ﭘﺮاﺗﻴﺴﺘﻨﺘﻲ‬ мансуб ба протен-
стантизм.
ПРОТОКОЛ ю. ‫ ﭘﺮاﺗﺎﻛﺎل‬ниг. суратмаљлис.
ПРОТСЕССОР ‫ ﭘﺮاﺗﺴﻴﺴﺎر‬ниг. пардозанда.
ПРОФЕССОР лот. ‫ ﭘﺮاﻓﻴﺴﺎر‬1. унвони баланди
илмї, ки ба муаллимони мактабњои олї ва
кормандони муасиссањои илмию тањќиќотї
барои соњиб шуданашон ба ихтисоси ба-
 – 119 –
ланди соњаи кори худ дода мешавад. 2.
шахсе, ки ин унвонро дорад.
ПРОФЕССОРЇ ‫ ﭘﺮاﻓﻴﺴﺎري‬мансуб ба профессор:
унвони профессорї.
ПСИХОЛОГИЯ ю. ‫ﭘﺴﻴﺨﺎﻻﻛﻴﻪ‬ ниг. равон-
шиносї.
ПУБЛИСИСТИКА лот.‫ ﭘﻮﺑﻠﻴﺴﻴﺴﺘﻴﻜﻪ‬адш. ада-
биёт оид ба масъалањои муњими љамъиятию
сиёсии њозира (маќола, очерк).
ПУБЛИСИСТЇ ‫ ﭘﻮﺑﻠﻴﺴﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба публиси-
стика: маќолаи публисистї.
ПУЃАНАК ‫ ﭘﻮﻏﻨﻚ‬бот. гиёњи бисёрсолаи
сермўяки баргаш думчадор ва гулаш сафед.
ПУД I ‫ ﭘﻮد‬књн. нахњое, ки дар бофтани матоъ
ба пањноии он ба кор бурда мешавад;
муќоб. тор; ◊ аз тору пуди чизе задан аз ин
тарафи чизе дуздидан.
ПУД II р.‫ ﭘﻮد‬ченаки вазн, ки ба 16 кг баробар
буд.
ПУД III ‫ ﭘﻮد‬кит. пешдаргирон, парахањои
хушке, ки барои даргиронидани оташ ба
кор мебаранд.
ПУДА ‫ ﭘﺪه‬кит., ниг. пада 3.
ПУДИНА ‫ﭘﺪﻳﻨﻪ‬ бот. як навъ гиёњи хушбўй,
њулбў.
ПУДИНАГЇ ‫ ﭘﻮدﻳﻨﮕﻲ‬мансуб ба пудина; аз пу-
дина пухташуда: санбўсаи пудинагї.
ПУК ‫ ﭘﻮك‬1. дарунхолї, пуч, пўкка. 2. боде, ки
барои даргирондани оташ аз дањан меда-
манд, пуф.
ПУККА ‫ ﭘﻮﻛﻪ‬тарафи дамидаи пушти буљул, ки
дар буљулбозї бохт њисоб меёбад; муќоб.
чикка.
ПУЛ I ю. ‫ ﭘﻮل‬1. филизи сикказадашуда ё коѓаз-
њои ба рўяшон арзиши муайян наќшёфтаи
давлатї, ки ваќти хариду фурўш меъёри ар-
зиш мебошад. 2. арзиш, нарх. 3. сармоя; пу-
ли бедардмиён пули муфт, пуле, ки бе
мењнат ба даст омадааст; пули наќд(а) пули
мављуда; пули пучак ниг. пули сиёњ; пули
сиёњ тангаи мисини аморати Бухоро, ки 64
донааш 50 тини сиккаи русї буд; пули
њалол пули мењнатї; чизи ба пул мерафтагї
чизи арзишнок, он чи ба фурўш рафтанаш
мумкин аст; пул ёфтан пул ба даст даровар-
дан, даромад кардан, мењнат карда музд
ПУЛ
гирифтан; пули касе сўхтан бењуда сарф
шудани пули касе; бењуда рафтани пули ка-
се, ќарз дода пас гирифта натавонистан,
моли ќалб харидан ва ѓ.; пул кардан
фурўхтан чизеро; пул шудан ба фурўш раф-
тани моле; ба як пул(-и сиёњ, пучак) наарзи-
дан ањамият надоштан, тамоман беќадр бу-
дан; ба як пул(-и сиёњ, пучак) нагирифтан
њељ писанд накардан, асло ба эътибор на-
гирифтан; ду (як) пул будан беќадру ќимат
будан, арзише надоштан; ◊ пул додаму дар-
ди сар харидам (зарб.).
ПУЛ II ‫ ﭘﻞ‬гузаргоњи болои нањр, рўд, љўй ва ѓ.,
кўпрук: пули оњанин; пули сирот д. пули
нињоят борике, ки аз болои дўзах ба сўи
љаннат кашида шудааст; пул бастан (каши-
дан) кўпрук сохтан, болои дарё.
ПУЛАКЇ ‫ ﭘﻮﻟﻜﻲ‬гуфт. бо пул; ба ивази пул;
пул гирифта: тамошои пулакї, хизматњои
пулакї.
ПУЛАКЧА ‫ ﭘﻮﻟﻜﭽﻪ‬1. тангачањои тунуки бада-
ни моњї. 2. тангачањои рўи баъзе аз
асбобњои ороишї ва зинатї.
ПУЛАКЧАБОЛ ‫ﭘﻮﻟﻜﭽﻪﺑﺎل‬ зоол. як навъи
њашарот.
ПУЛАКЧАДОР‫ ﭘﻮﻟﻜﭽﻪدار‬пулакчанок (моњї ё
асбоби зинат), дорои пулакча.
ПУЛЃУНДОРЇ ‫ ﭘﻮلﻏﻨﺪاري‬пул љамъ кардан,
сарват љамъ кардан, ѓундоштани пулу мол.
ПУЛДОН ‫دان‬ ‫ﭘﻮل‬ зарфе, ки дар он пул љамъ
мекунанд.
ПУЛДОР ‫ ﭘﻮلدار‬он ки пул дорад; серпул, доро,
бой; пулдор шудан серпул шудан, бой шу-
дан.
ПУЛДОРЇ ‫ﭘﻮلداري‬ серпулї, пуд доштан,
дорої.
ПУЛДЎСТ ‫ ﭘﻮلدوﺳﺖ‬ниг. пулпараст.
ПУЛЕМЁТ р. ‫ ﭘﻮﻟﻴﻤﻴﺎت‬аслињаи автоматии тез-
парони љангї, мусалсал: пулемёти дастї.
ПУЛЕМЁТЧЇ ‫ﭘﻮﻟﻴﻤﻴﺎﺗﭽﻲ‬ он ки аз пулемёт ме-
паронад.
ПУЛЁБ ‫ ﭘﻮلﻳﺎب‬он ки кор карда пул ёфта мета-
вонад, он ки роњи пул љамъ карданро медо-
над.
ПУЛЁБЇ ‫ ﭘﻮلﻳﺎﺑﻲ‬пул ёфтан, пул кор кардан:
роњи осони пулёбї.
ПУЛ – 120 –
ПУЛЇ ‫ ﭘﻮﻟﻲ‬мансуб ба пул; коре ё чизе, ки ба
пул вобаста аст: даромади пулї, ёрмандии
пулї, муомилоти пулї.
ПУЛМАСТ ‫ ﭘﻮلﻣﺴﺖ‬он ки пули бисёр дорад,
серпул; бой.
ПУЛНОК ‫ ﭘﻮلﻧﺎك‬1. ниг. пулдор. 2. ниг. пулакї:
тамошои пулакї.
ПУЛНОСЕР ‫ ﭘﻮﻟﻪﻧﺎﺳﻴﺮ‬њариси пул, пулпараст,
ба пул чашмгурусна.
ПУЛПАРАСТ ‫ ﭘﻮلﭘﺮﺳﺖ‬њариси пул, пулдўст,
он ки љамъ кардани пулро дўст медорад.
ПУЛПАРАСТЇ ‫ ﭘﻮلﭘﺮﺳﺘﻲ‬пулпараст будан,
њарисї ба пул, пулдўст.
ПУЛСОЗ ‫ ﭘﻞﺳﺎز‬кўпруксоз.
ПУЛСОЗЇ ‫ ﭘﻞﺳﺎزي‬пул (кўпрук) сохтан.
ПУЛСУПОРАНДА ‫ ﭘﻮلﺳﭙﺎرﻧﺪه‬1. сифати феъ-
лии замони њозира аз пул супурдан. 2. мол.
пулгузор (мас., ба хазинаи амонатї).
ПУЛТ олм. ‫ ﭘﻮﻟﺖ‬афзоре, ки бо он чизеро ба
тарзи автоматикї идора мекунанд.
ПУЛТАЛАБ ‫ ﭘﻮلﻃﻠﺐ‬пулхоњ; коре, ки пул харљ
карданро талаб мекунад.
ПУЛЉАМЪКУНЇ ‫ ﭘﻮلﺟﻤﻌﻜﻨﻲ‬ниг. пулѓундорї.
ПУЛЉУДОКУНЇ ‫ ﭘﻮلﺟﺪاﻛﻨﻲ‬пул људо кардан
барои иљрои корњои муњим (мас., сохтмон).
ПУНБА ‫ ﭘﻨﺒﻪ‬ниг. пахта.
ПУНБА(К) ‫ﭘﻨﺒﻚ‬//‫ ﭘﻨﺒﻪ‬доначае, ки бањорон дар
шохаи дарахтон пайдо мешавад ва аз он
барг сар мезанад, муѓча.
ПУНБАДАРГЎШ ‫ ﭘﻨﺒﻪدرﮔﻮش‬1. он ки пахта дар
гўш мегузорад. 2. маљ. ѓофил, бехабар, кар.
ПУНБАДОНА ‫ ﭘﻨﺒﻪداﻧﻪ‬тухми пахта, чигит, до-
наи пунба, пунбадона.
ПУНБАЗОР ‫ ﭘﻨﺒﻪزار‬кит. киштзори пахта, пах-
тазор.
ПУНБАСИФАТ ‫ ﭘﻨﺒﻪﺻﻔﺖ‬пунбамонанд, сафед.
ПУНБАЧЎБ ‫ﭘﻨﺒﻪﭼﻮب‬ чўби буттаи пунба,
ѓўзапоя.
ПУНДОНА ‫ ﭘﻨﺪاﻧﻪ‬ниг. пунбадона.
ПУНШ англ. ‫ﭘﻮﻧﺶ‬ нўшобаи спиртдор, ки аз
ром бо ќанд, лимон ё шираи мевањои дигар
љўшонида тайёр карда мешавад.
ПУР I ‫ ﭘﺮ‬1. лаболаб анбошта, муќоб. холї,
тињї; пур аз..., пури... лабрез: њавзчаи пур аз
об; пур-пур нињоят пур, саршор, лабрез. 2.
тамом, комил; моњи пур моњи шаби чордањ.
3. бисёр, афзун, зиёд; муќоб. кам. 4. маљ.
сер; серу пур бе камбудї, бо фаровонї; ши-
кам пур кардан шикам сер кардан; шикам
пур шудан сер шудан; пур кардан а) зарферо
аз чизе лаболаб кардан, анбоштан; б) иљро
кардан (наќшаро); в) навиштан (саволнома-
ро); г) фаро гирифтан, ишѓол кардан; д) љои
чизеро бо чизи дигар гирифтан, талофї
кардан, иваз намудан; пур шудан (гаштан,
гардидан) а) лаболаб шудан, ишѓол карда
шудан, фаро гирифта шудан (зарф бо об,
хона бо дуд); б) ба анљом расидан: як сол
(моњ, њафта) пур шуд; паймонаи (рўзи) касе
пур шуд умраш ба охир расид. 5. љузъи ав-
вали калимањои мураккаб ба маънои бисёр,
бисёрї, зиёдї: пургўй сергап; пурдон бисёр-
дон, ботаљриба; пуркор бисёркор; пуралам
алами бисёр; дили касеро пур кардан касеро
ба чизе бовар кунонидан, итминон додан;
дил пур будан боварї доштан, эътимод
доштан (ба касе, аз чизе); дилпур шудан
боварї њосил кардан; бо дањони пур, дањон
пур карда бо итминони тамом, бо ифтихор
(гуфтан чизеро).
ПУР II ‫ ﭘﻮر‬кит. писар.
ПУРАВЉ ‫ ﭘﺮاوج‬дар айни ављ, дар болоравї; ба
дараљаи баланд расида, бо пешрафту
комёбї.
ПУРАДО ‫ ﭘﺮادا‬1. пурноз, пуристиѓно, ишвагар:
чашмони пурадо. 2. бањонагир.
ПУРАЗАМАТ ‫ ﭘﺮﻋﻈﻤﺖ‬хеле бузург, боњашаат;
кохи пуразамат кохи боњашамат.
ПУРАЗМ ‫ ﭘﺮﻋﺰم‬азмаш ќавї, ќавиирода, тас-
мими ќатъї гирифта.
ПУРАЗОБ ‫ ﭘﺮﻋﺬاب‬пуразият, боранљ, бома-
шаќќат, бо азоби зиёд.
ПУРАЛАМ ‫ﭘﺮاﻟﻢ‬ пур аз ранљу њасрат,
пурандўњ, андўњнок, дарднок; гиряи пура-
лам гиряи дарднок.
ПУРАНВОР‫ ﭘﺮاﻧﻮار‬пурнур, дурахшон.
ПУРАНДЕШ ‫ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺶ‬ниг. пурандеша.
ПУРАНДЕША ‫ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺸﻪ‬1. хаёломез: чашмони
пурандеша. 2. пурташвиш, пуризтироб. 3.
 – 121 – ПУР
оќибатандеш, бомулоњиза; хирадманд. ќадањи пурбода.
ПУРАНДЕШАГЇ ‫ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺸﮕﻲ‬1. андўњгинї, ПУРБОР ‫ ﭘﺮﺑﺎر‬1. пур аз бор, чизе, ки бар вай
ѓамгинї. 2. хаёломез будан. 3. бомуло- бори бисёр нињода шудааст, боркарда: аро-
њизагї. баи пурбор, мошини пурбор. 2. пур аз њосил,
серњосил, пурмева: дарахти пурбор, хўшаи
ПУРАНДЕШЇ ‫ ﭘﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ‬пурандеш будан, пурбор, шохаи пурбор.
хирадмандї, бомулоњиза будан.
ПУРБОРЇ ‫ ﭘﺮﺑﺎري‬1. пурбор будан. 2. сер-
ПУРАНДЎЊ ‫ﭘﺮاﻧﺪوه‬ андўњгин, ѓамгин, пура- њосилї, сермевагї, зиёда ва вазнинии њосил
лам. (мевањо).
ПУРАРЗИШ ‫ ﭘﺮارزش‬арзишнок, ќиматбањо, ПУРВАЗН ‫ﭘﺮوزن‬ бењад вазнин, дорои вазни
пурќимат, гаронбањо. зиёд.
ПУРАСРОР ‫ ﭘﺮاﺳﺮار‬пур аз муаммо, сирдор: ПУРВАЛВАЛА ‫ﭘﺮوﻟﻮﻟﻪ‬ серѓавѓо, пурѓавѓо,
нигоњи пурасрор. пуршўр.
ПУРАФЃОН ‫ ﭘﺮاﻓﻐﺎن‬гирён, нолон. ПУРВАСАХ ‫ﭘﺮوﺳﺦ‬ пур аз чирк, чиркин, иф-
лос.
ПУРАФСУН ‫ ﭘﺮاﻓﺴﻮن‬пурњила, фиребанда;
мафтункунанда: олами пурафсуни кўдакї. ПУРВАЊШАТ ‫ ﭘﺮوﺣﺸﺖ‬пурбим, тарснок, пур-
њарос, воњимаангез: дашти пурвањшат.
ПУРАФСОНА ‫ ﭘﺮاﻓﺴﺎﻧﻪ‬фиребанда, бењуда,
беасос; пурасрор: ◊кохи пурафсона дунё. ПУРВАЉД ‫ ﭘﺮوﺟﺪ‬ба ваљд омада, бо шавќу
завќи баланд.
ПУРАШК ‫ﭘﺮاﺷﻚ‬ пурсиришк, гирён: чашми
пурашк. ПУРВИЌОР ‫ ﭘﺮوﻗﺎر‬бовиќор, ботамкин, боса-
лобат, назарбаланд.
ПУРБАР ‫ ﭘﺮﺑﺮ‬пур аз њосил, серњосил, пурмева,
сермева. ПУРВОЊИМА ‫ ﭘﺮواﻫﻤﻪ‬воњиманок, пурвањшат:
садои пурвоњима.
ПУРБАРАКАТ ‫ ﭘﺮﺑﺮﻛﺖ‬1. баракатнок, зиёд,
афзун. 2. пурњосил, пурнеъмат: замини пур- ПУРВУСЪАТ ‫ ﭘﺮوﺳﻌﺖ‬бовусъат, васеъ; муфас-
неъмат. сал.
ПУРБАРГ ‫ ﭘﺮ ﺑﺮگ‬барги зиёд дошта, сербарг: ПУРГАВЊАР ‫ ﭘﺮﮔﻮﻫﺮ‬1. пур аз љавоњирот, бо
дарахти пурбарг. зару зевар. 2. маљ. асилзода, наљиб.

ПУРБАРДОШТ ‫ ﭘﺮﺑﺮداﺷﺖ‬1. бардоштнок, дер- ПУРГАП ‫ﭘﺮﮔﭗ‬ он ки зиёд сухан мегўяд, сер-
пой. 2. пурсабр, пуртоќат, вазнин. гап.

ПУРБАЊО ‫ ﭘﺮﺑﻬﺎ‬гаронбањо, арзишнок; пур- ПУРГАПЇ ‫ ﭘﺮﮔﭙﻲ‬1. пургап будан, сергапї. 2.

арзиш, дорои ќимати баланд, ганљи
пурбањо.
ПУРБАЊРА ‫ ﭘﺮﺑﻬﺮه‬фоидаовар, судманд.
ПУРБИМ ‫ ﭘﺮﺑﻴﻢ‬1. тарснок, вањшатангез: роњи
пурбим, харобаи пурбим. 2. тарсанда, ба
воњима афтода: дили пурбим.
ПУРБИН ‫ ﭘﺮﺑﻴﻦ‬1. заррабин. 2. маљ. амиќбин:
чашми пурбин.
ПУРБОД ‫ ﭘﺮﺑﺎد‬1. пур аз бод, шамол. 2. аз бод
пур, аз бод пур карда, аз њаво пур карда-
шуда; гупсари пурбод; ◊ машки пурбод ода-
ми бењудагў, лофзан.
ПУРБОДА ‫ ﭘﺮﺑﺎده‬пур аз шароб, лабрез аз май:
гапњои бењуда гуфтан.
ПУРГАРД ‫ﭘﺮﮔﺮد‬ пур аз гард, гардолуд, гард-
нок.
ПУРГИЛ ‫ ﭘﺮﮔﻞ‬пур аз гил, пур аз хок, пурлой.
ПУРГИРЕЊ ‫ ﭘﺮﮔﺮه‬пур аз гирењ, пурчин,
пуршиканљ, банддор, њалќа-њалќа.
ПУРГУЛ ‫ ﭘﺮﮔﻞ‬1. пур аз гул, сергул. 2. шуку-
фон: шохањои пургул.
ПУРГЎ(Й) (‫ ﭘﺮﮔﻮ)ي‬1. он ки бисёр гап мезанад.
2. лаќќї, сергап: одами пургап.
ПУРГЎЇ ‫ ﭘﺮﮔﻮﺋﻲ‬сергапї, бисёргапї; лаќќигї;
пургўї кардан бисёр гап задан, бењуда гап
задан.
ПУР – 122 –
ПУРГЎШТ ‫ ﭘﺮﮔﻮﺷﺖ‬фарбењ, сергўшт. ПУРДИЌЌАТ ‫ ﭘﺮدﻗﺖ‬бодиќќат, амиќназар.
ПУР ПУРЃАВЃО ‫ ﭘﺮﻏﻮﻏﺎ‬серѓавѓо, пуршўр, ПУРДИЌЌАТЇ ‫ﭘﺮدﻗﺘﻲ‬ бодиќќат будан, аниќ-
пурошўб, пуризтироб. назарї.
ПУРЃАЗАБ ‫ ﭘﺮﻏﻀﺐ‬хашмгин, ѓазаболуд, ќањр- ПУРДИЛ ‫ ﭘﺮدل‬нотарс, далер, диловар, љасур:
нок, пурхашм. мардуми пурдил.
ПУРЃАЙРАТ ‫ ﭘﺮﻏﻴﺮت‬серњаракат, кўшишнок. ПУРДИЛЇ ‫ﭘﺮدﻟﻲ‬ далерї, диловарї, шуљоат-
мандї.
ПУРЃАЛАЁН ‫ ﭘﺮﻏﻠﻴﺎن‬пурљўш, пурошўб,
пурхурўш: дарёи (оби) пурѓалаён, фикри ПУРДОЃ ‫ ﭘﺮداغ‬1. пур аз доѓ, лаккадор; доѓдор;
пурѓалаён. олуда, чиркин. 2. дардманд, пур аз дарду
алам; озурда, ранљида: ќиссаи пурдоѓу дард.
ПУРЃАЛАТ ‫ﭘﺮﻏﻠﻂ‬ пур аз ѓалат, ѓалаташ би-
сёр. ПУРДОМАНА ‫ﭘﺮداﻣﻨﻪ‬ доманадор, густурда,
тўлонї.
ПУРЃАЛОЃУЛА ‫ ﭘﺮﻏﻼﻏﻠﻪ‬пурѓулѓула, пурѓавѓо.
ПУРДОН ‫ﭘﺮدان‬ бисёр доно; пуртаљриба, кор-
ПУРЃАМ ‫ ﭘﺮﻏﻢ‬пур аз ѓам, ѓамнок, андўњгин, озмўда.
дорои андўњи зиёд, пурѓусса.
ПУРДОШТ ‫ ﭘﺮداﺷﺖ‬пуртоќат, сердошт (доир
ПУРЃАМЗА ‫ﭘﺮﻏﻤﺰه‬ нозгар, пурноз, ѓамзагар, ба либос ва пойафзол).
фаттон.
ПУРДУД ‫ ﭘﺮدود‬пур аз дуд, сердуд, дудѓала.
ПУРЃАШ ‫ ﭘﺮﻏﺶ‬пурташвиш, ѓазаболуд.
ПУРЗ ‫ ﭘﺮر‬1. кит. хате ё ки риштае ба рўи ма-
ПУРЃИЗО ‫ ﭘﺮﻏﺬا‬серѓизо: хўроки пурѓизо. тои пашмин ва абрешимин пайдо мешавад.
2. рахнае, ки болои баъзе мевањо пайдо ме-
ПУРЃУБОР ‫ ﭘﺮﻏﺒﺎر‬1. ѓуборолуд. 2. торик. шавад.
ПУРЃУЛЃУЛ ‫ ﭘﺮﻏﻠﻐﻞ‬ниг. пурѓулѓула. ПУРЗАБОН ‫ ﭘﺮزﺑﺎن‬пургўй, сергап, бисёргўй..
ПУРЃУЛЃУЛА ‫ ﭘﺮﻏﻠﻐﻠﻪ‬пурѓавѓо, пурѓалоѓула; ПУРЗАБОНЇ ‫ﭘﺰﺑﺎﻧﻲ‬ пургўї, сергапї, бисёр-
пурталотум: мављњои пурѓулѓула, мусиќии гўї.
пурѓулѓула.
ПУРЗАВЌ ‫ ﭘﺮذوق‬пуршавќ, шавќманди зиёд.
ПУРЃУРУР ‫ ﭘﺮﻏﺮور‬сертакаббур, њавобаланд,
бовиќор, сарбаланд. ПУРЗАР ‫ ﭘﺮزر‬пур аз зар, пур аз тилло, сар-
ватманд, доро, бой.
ПУРЃУССА ‫ ﭘﺮﻏﺼﻪ‬пурѓам, ѓамнок, пурандўњ.
ПУРЗАРАР ‫ﭘﺮﺿﺮر‬ бисёр зарарнок, пур аз за-
ПУРДАБДАБА ‫ ﭘﺮدﺑﺪﺑﻪ‬дабданок, бошукўњ. рар.
ПУРДАРБЕЊ ‫ﭘﺮدرﺑﻪ‬ серямоќ, ямоќин, ПУРЗАХМ ‫ ﭘﺮزﺧﻢ‬пур аз захм, бисёр захмнок,
серпоргї. пурљароњат: тани пурзахм.
ПУРДАРД ‫ ﭘﺮدرد‬1. бисёр дардкунанда; дард- ПУРЗАЊМАТ ‫ ﭘﺮزﺣﻤﺖ‬1. пурмашаќќат, пура-
манд: сари пурдард. 2. аламангез, ѓамангез, зоб. 2. мењнатталаб, душвор: кори
њасратовар: оњи пурдард, саргузашти пур- пурзањмат.
дард.
ПУРЗАЊР ‫ ﭘﺮزﻫﺮ‬1. зањрдор, зањрнок. 2. неш-
ПУРДАРОМАД ‫ﭘﺮدراﻣﺪ‬ сердаромад; дорои дор, сахт таъсиркунанада: сухани пурзањр.
фоидаи зиёд.
ПУРЗИЁ ‫ ﭘﺮﺿﻴﺎ‬пурнур, дурахшон.
ПУРДАЊШАТ ‫ ﭘﺮدﻫﺴﺖ‬1. дањшатнок, пур-
воњима. 2. пурхатар, пурхавф. ПУРЗИЁН ‫ ﭘﺮزﻳﺎن‬бењад зиёновар, зарари зиёд
дошта, пурзарар.
ПУРДИДА ‫ ﭘﺮدﻳﺪه‬бисёрдида, пуртаљриба, кор-
омўхта, коромузда: духтури пурдида. ПУРЗИН ‫ ﭘﺮزﻳﻦ‬кит. патнок; даѓал, ноњамвор,
дурушт

ПУРЗИНАТ ‫ ﭘﺮزﻳﻨﺖ‬зебо, хушнамуд, ороста,
пуророиш.
ПУРЗОЊИР ‫ ﭘﺮﻇﺎﻫﺮ‬кит. хеле равшан, возењ,
маълум; ошкор, њувайдо.
ПУРЗЎР ‫ ﭘﺮزور‬хеле боќувват, ќавї, нерўманд;
пўрзур шудан ќувват гирифтан; шиддат
кардан.
ПУРЗЎРЇ ‫ﭘﺮزوري‬ хеле зўр будан, боќувват,
тавоної.
ПУРИЗТИРОБ ‫ﭘﺮاﺿﻄﺮاب‬ пур аз изтироб, из-
тиробомез.
ПУРИЌТИДОР ‫ ﭘﺮاﻗﺘﺪار‬пурќувват, ќавї, таво-
но, пурќудрат.
ПУРИЌТИДОРЇ ‫ ﭘﺮاﻗﺘﺪاري‬пурќувватї, таво-
ної, пурќудратї.
ПУРИЛТИФОТ ‫ ﭘﺮاﻟﺘﻔﺎت‬бо таваљљўњи зиёд, бо
эњтироми беандоза, лутфи аз њад зиёд.
ПУРИЛЊОМ ‫ ﭘﺮاﻟﻬﺎم‬пур аз илњом, бисёр
илњомбахш: мусиќии илњомбахш.
ПУРИСТЕЪДОД ‫ﭘﺮاﺳﺘﻌﺪاد‬ истеъдоднок,
соњибистеъдод.
ПУРИСТИЃНО ‫ ﭘﺮاﺳﺘﻐﻨﺎ‬пур аз нозу карашма,
пурноз.
ПУРИФТИХОР ‫ ﭘﺮاﻓﺘﺨﺎر‬бисёр ифтихорманд,
ифтихорнок, пуршараф: вазифаи пурифти-
хор, кори пурифтихор.
ПУРИХТИЛОЛ ‫ ﭘﺮاﺧﺘﻼل‬серташвиш, изтироб-
нок.
ПУРИХТИЛОФ ‫ ﭘﺮاﺧﺘﻼف‬ихтилофнок, зид-
диятнок: фикри пурихтилоф, љараёнњои пу-
рихтилоф.
ПУРИШТИЁЌ ‫ ﭘﺮاﺷﺘﻴﺎق‬чизеро бењад хоњиш
кардан, иштиёќманд.
ПУРИШТИЊО ‫ﭘﺮاﺷﺘﻬﺎ‬ иштињояш
пурхўр.
ПУРЇ ‫ ﭘﺮي‬пур будан, лабрезї, саршорї бисёр
будани чизе ё чизњо дар љое, фаровонї,
бисёрї; (бо) сериву пурї (бо) фаровонї, бе-
каму кост, ба ќадри кифоя; саропо пурї бу-
дан (шудан) фаровонї будан (шудан), арзо-
ниву осудагї будан (шудан).
ПУРКАРРУФАР ‫ ﭘﺮﻛﺮوﻓﺮ‬пурњашамат, пур-
дабдаба, пур аз шаъну шавќат.
– 123 – ПУР
ПУРКАФК ‫ ﭘﺮﻛﻔﻚ‬кафкаш бисёр.
ПУРКИБР ‫ ﭘﺮﻛﺒﺮ‬пурѓурур, пуртакаббур,
бењад худписанд.
ПУРКИН(А) ‫ﭘﺮﻛﻴﻨﻪ‬//‫ ﭘﺮﻛﻴﻦ‬пур аз кина ва адо-
ват: дили пуркина, нигоњи пуркина.
ПУРКОР ‫ ﭘﺮﻛﺎر‬серкор, он ки њамеша машѓули
кор аст; фаъол; муќоб. камкор.
ПУРКОРЇ ‫ ﭘﺮﻛﺎري‬серкорї; таљрибанокї,
пухтакорї: пуркории њайратангез.
ПУРКУЛФАТ ‫ﭘﺮﻛﻠﻔﺖ‬ пурандўњ, пурранљ,
пурмашаќќат.
ПУРКУНАНДА ‫ ﭘﺮﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии за-
мони њозира аз пур кардан. 2. збш. яке аз
аъзоњои пайрави љумла: пуркунандаи бево-
сита, пуркунандаи бавосита, љумлаи пайра-
ви пуркунанда.
ПУРЌАЊР ‫ ﭘﺮﻗﻬﺮ‬пурхашм, дар њолати ѓазаб,
ѓазабона.
ПУРЌИМАТ ‫ ﭘﺮﻗﻴﻤﺖ‬1. ќиматбањо, пурарзиш,
нархаш баланд. 2. нодир, камёб; азиз,
мўътабар: асари пурќимат, китоби
пурќимат.
ПУРЌУВВАТ ‫ ﭘﺮﻗﻮت‬1. пурзўр, нерўманд,
боќувват. 2. пуриќтидор, ќудратнок, муќ-
тадир; пурќувват гардидан (шудан) пурзўр
гаштан, ќувват гирифтан; пурќувват кардан
пурзўр намудан, ќувват додан.
ПУРЌУДРАТ ‫ ﭘﺮﻗﺪرت‬ниг. пуриќтидор.
ПУРЛАЗЗАТ ‫ﭘﺮﻟﺬت‬ болаззат, бомаза; хуш-
тамъ.
ПУРЛАТОФАТ ‫ﭘﺮﻟﻄﺎﻓﺖ‬ бисёр латиф, ботаро-
ват.
ПУРЛАЪЛ ‫ ﭘﺮﻟﻌﻞ‬1. пур аз лаъл. 2. маљ. пурмай,
пур аз шароб.
калон, ПУРЛОЙ ‫ﭘﺮﻻي‬ пур аз лой; лойолуд: кўчаи
пурлой.
ПУРЛОФ ‫ ﭘﺮﻻف‬лофзан; бењудагўй, худсито.
ПУРМАВЉ ‫ ﭘﺮﻣﻮج‬1. пур аз мављ. 2.
чапакзанињои бардавом: дарёи пурмављ,
чапакзанињои пурмављ.
ПУРМАЃАЛ ‫ ﭘﺮﻣﻐﻞ‬пурѓалоѓула, пурѓавѓо.
ПУРМАЃЗ ‫ ﭘﺮﻣﻐﺰ‬1. маѓздор (оид ба мева). 2.
маљ. пурмазмун, асоснок, пурра.
ПУР – 124 –
ПУРМАЗМУН ‫ ﭘﺮﻣﻀﻤﻮن‬1. пурмаъно, он чи
мазмуни бой дорад, сермазмун: асари пур-
мазмун, гузориши пурмазмун, шеъри пур-
мазмун. 2. маънидор; таъсирбахш: нигоњи
пурмазмун.
ПУРМАКР ‫ ﭘﺮﻣﻜﺮ‬хеле њилагар, маккор.
ПУРМАЛОЛ ‫ﭘﺮﻣﻼل‬ пуразоб, пурозор, алам-
нок.
ПУРМАЛОМАТ ‫ ﭘﺮﻣﻼﻣﺖ‬пур аз маломату сар-
заниш, таънаи сахт, коњиши зиёд.
ПУРМАНИШ ‫ ﭘﺮﻣﻨﺶ‬кит. 1. арљманд, бузург,
олиќадр. 2. хирадманд, доно, донишманд.
3. маѓрур, мутакаббир, боѓурур. 4. саркаш,
гарданшах, нофармон.
ПУРМАНФИАТ ‫ ﭘﺮﻣﻨﻔﻌﺖ‬манфиатрасон, фои-
данок, судманд: кори пурманфиат.
ПУРМАРОРАТ ‫ ﭘﺮﻣﺮارت‬кит. пурранљу сахтї,
талхии бисёр (ѓам, зиндагї); зиндагии пур-
марорат зиндагии талху сахт.
ПУРМАСАРРАТ ‫ ﭘﺮﻣﺴﺮت‬кит. пур аз шодию
сурур, хурсандиовар.
ПУРМАСОМ ‫ﭘﺮﻣﺴﺎم‬ пурсўрох, сўрохњои зиёд
дошта.
ПУРМАСЪУЛИЯТ ‫ ﭘﺮﻣﺴﺆﻟﻴﺖ‬бо масъулияти
зиёд, масъулиятнок (мас., вазифа, кор, супо-
риш): кори пурмасъулият.
ПУРМАТОНАТ ‫ﭘﺮﻣﺘﺎﻧﺖ‬ устувории сахт, ма-
тонати зиёд.
ПУРМАЊОРАТ ‫ ﭘﺮﻣﻬﺎرت‬бисёр моњир, мањо-
ратнок; соњибистеъдод.
ПУРМАЊСУЛ ‫ ﭘﺮﻣﺤﺼﻮل‬мањсулнок, сермањсул:
мењнати пурмањсул.
ПУРМАШАЌЌАТ ‫ ﭘﺮﻣﺸﻘﺖ‬сахтї ва ранљи зи-
ёд, серазоб, хеле сахт, пурранљ.
ПУРМАШЃАЛА ‫ ﭘﺮﻣﺸﻐﻠﻪ‬саргарми зиёд будан,
гирифтории зиёд: кори пурмашѓала.
ПУРМАЪНЇ ‫ ﭘﺮﻣﻌﻨﻲ‬пурмазмун, дорои маз-
муни амиќ, амиќмазмун: сухани пурмаънї,
фикри пурмаънї.
ПУРМАЪНО ‫ﭘﺮﻣﻌﻨﺎ‬ дорои маъноњои зиёд,
сермаъно.
ПУРМАЪНОЇ ‫ ﭘﺮﻣﻌﻨﺎﺋﻲ‬дорои мазмуни ба-
ланд, мафњуми бисёр баланд доштан,
маънои зиёд доштан.
ПУРМАЪРИФАТ ‫ ﭘﺮﻣﻌﺮﻓﺖ‬соњиби маърифати
баланд, маърифатнок, маърифати зиёд
доштан, бофазлу дониш.
ПУРМЕВА ‫ ﭘﺮﻣﻴﻮه‬сермева, серњосил, пурбор.
ПУРМЕЊР ‫ ﭘﺮﻣﻬﺮ‬бо мењру муњаббати зиёд,
пурмуњаббат, мењрубон: дили пурмењр.
ПУРМОЉАРО ‫ ﭘﺮﻣﺎﺟﺮا‬1. пурљанљол, пурѓавѓо,
серташвиш, серљанљол, пурхархаша: зинда-
гии пурмољаро, соли пурмољаро. 2. пур аз
воќеаву њодисањои гуногун.
ПУРМОЯ ‫ ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ‬1. асил, наљиб. 2. арзишнок,
гаронбањо. 3. соњиби илм ва маърифат.
ПУРМУАММО ‫ ﭘﺮﻣﻌﻤﺎ‬пурасрор, пур аз муам-
мо, бењад муѓлаќ.
ПУРМУБОЛИЃА ‫ﭘﺮﻣﺒﺎﻟﻐﻪ‬ муболиѓанок,
сериѓроќ.
ПУРМУДДАО ‫ ﭘﺮﻣﺪﻋﺎ‬пурмаќсад, он ки дар
дил орзу ва амалњои бисёре дорад.
ПУРМУСИБАТ ‫ ﭘﺮﻣﺼﻴﺒﺖ‬пурбало, пур аз азоб,
пурѓаму дард, пурандўњ.
ПУРМУЊАББАТ ‫ ﭘﺮﻣﺤﺒﺖ‬ниг. пурмењр.
ПУРМЎЊТАВО ‫ ﭘﺮﻣﺤﺘﻮا‬пурмазмун, фарогири
мазмуни зиёд; дарбаргирандаи мўњтавои
бисёр.
ПУРНАВИД ‫ ﭘﺮﻧﻮﻳﺪ‬муждаи бисёр, хабари зи-
ёд, пурхабар.
ПУРНАЗОКАТ ‫ ﭘﺮﻧﺰاﻛﺖ‬пур аз латофат, нозу-
кии бењад, зебоии бепоён, пурнафосат.
ПУРНАИМ ‫ ﭘﺮﻧﻌﻴﻢ‬кит. пур аз нозу неъмат,
пурнеъмат.
ПУРНАЙРАНГ ‫ ﭘﺮﻧﻴﺮﻧﮓ‬пурњила, маккор:
хасми пурнайранг.
ПУРНАКЊАТ ‫ ﭘﺮﻧﻜﻬﺖ‬пур аз бўи хуш; боди
пурнакњат боди муаттари форам.
ПУРНАЌШ ‫ ﭘﺮﻧﻘﺶ‬ниг. пурнаќшунигор.
ПУРНАЌШУНИГОР ‫ ﭘﺮﻧﻘﺶ ﻧﮕﺎر‬дорои наќшу
нигори зиёд, наќшдор, наќшнок, мунаќќаш:
хонаи пурнаќшу нигор.
ПУРНАМ ‫ ﭘﺮﻧﻢ‬1. сернам, намнок: замини пур-
нам. 2. пурашк, ашколуд; гирён:чашми пур-
нам.
ПУРНАМАК ‫ ﭘﺮﻧﻤﻚ‬1. пур аз намак, намакин.
 – 125 –
2. он ки њусни бонамак дорад, бомалоњат,
малоњатнок.
ПУРНАТИЉА ‫ ﭘﺮﻧﺘﻴﺠﻪ‬пурњосил, пурсамар, бо
натиљањои хуб.
ПУРНАФОСАТ ‫ ﭘﺮﻧﻔﺎﺳﺖ‬ниг. пурназокат.
ПУРНАФЪ ‫ﭘﺮﻧﻔﻊ‬ пурфоида, фоидаовар; фои-
дарасон.
ПУРНАШЪА ‫ ﭘﺮﻧﺸﻌﻪ‬пур аз кайф, пуркайф,
сархушибахш.
ПУРНЕЪМАТ ‫ ﭘﺮﻧﻌﻤﺖ‬пур аз неъмат, пур аз
нозу неъмат: дастархони пурнеъмат.
ПУРНИДО ‫ ﭘﺮﻧﺪا‬кит. пур аз нидо, пурѓулѓула,
пурсарусадо.
ПУРНИГОР ‫ ﭘﺮﻧﮕﺎر‬бо наќшунигори бисёр,
пурзинат, ранг ба ранг; ороставу пероста.
ПУРНИЁЗ ‫ ﭘﺮﻧﻴﺎز‬бисёр бониёз, ниёзманд,
њољатманд.
ПУРНИЊЕБ ‫ ﭘﺮﻧﻬﻴﺐ‬пур аз тарс, пур аз њавл,
ботарсу бим, пурбим.
ПУРНИШОТ ‫ ﭘﺮﻧﺸﺎط‬пур аз хурсандї, хурсан-
дибахш, шодиовар.
ПУРНОЗ ‫ ﭘﺮﻧﺎز‬он ки нози зиёд дорад; бока-
рашмабо ѓамзањои зиёд, пурѓамза.
ПУРНОЗУНУЗ ‫ ﭘﺮﻧﺎزوﻧﻮز‬ниг. пурноз.
ПУРНОЛА ‫ ﭘﺮﻧﺎﻟﻪ‬пур аз нола, пур аз зорї, би-
сёрноланда.
ПУРНУЌСОН ‫ ﭘﺮﻧﻘﺼﺎن‬он чи нуќсони зиёд до-
рад, нуќсондор.
ПУРНУР‫ ﭘﺮﻧﻮر‬пур аз нур, бисёр равшан, му-
наввар, дурахшон, фурўзон: чароѓи пурнур,
чашмони пурнур.
ПУРНУФУЗ ‫ ﭘﺮﻧﻔﻮذ‬1. пуртаъсир, дахолатдор.
2. боэътибор, соњибэњтиром.
ПУРНЎФ ‫ ﭘﺮﻧﻮف‬пур аз овозу садо, пуровоз,
пурсадо; пур аз ѓалоѓулаи акси садо дар кўњ
ва гунбаз.
ПУРНЎШ ‫ ﭘﺮﻧﻮش‬пур аз ширинї, серширинї.
ПУРОБ ‫ ﭘﺮآب‬1. пур аз об, саршор аз об; сероб:
дарёи пуроб, косаи пуроб. 2. пур аз ашк, пур
аз сиришк; гирён, ашкрез, ашкбор: чашми
пуроб.
ПУР
ПУРОБИЛА ‫ ﭘﺮآﺑﻠﻪ‬пур аз обила, аз обила пур,
обиладор: дасти пуробила.
ПУРОБЇ ‫ ﭘﺮآﺑﻲ‬пур аз об будан, серобї.
ПУРОВОЗ ‫ ﭘﺮآواز‬пурѓавѓо, пурсарусадо, пур
аз овоз; пурѓулѓула.
ПУРОВОЗА ‫ ﭘﺮآوازه‬1. пурѓулѓула, пурњаёњу,
пурсадо. 2. машњур, овозадор; ◊ (ин) кохи
пуровоза киноя аз дунё.
ПУРОДАМ ‫ ﭘﺮآدم‬пур аз одам, серодам, пур-
нуфус, мардумаш бисёр: шањри пуродам.
ПУРОЖАНГ ‫ ﭘﺮآژﻧﮓ‬пурољинг, пурчин, пур-
шикан, чин-чин.
ПУРОЗАР ‫ ﭘﺮآذر‬кит. 1. пуроташ; сўзон. 2. маљ.
пурдарду алам.
ПУРОЗАРМ ‫ ﭘﺮآزرم‬кит. пуршарм, шармгин,
бо шарму њаёи зиёд.
ПУРОЗОР ‫ ﭘﺮآزار‬сахт озурда, сахт ранљида, бо
ранљу азоби зиёд.
ПУРОПУР ‫ ﭘﺮاﭘﺮ‬1. бисёр пур, лабрез, саршор,
чизаш нињоят бисёр: косаи пуропур, пиёлаи
пуропур. 2. пурра, нињоят ба эътидол раси-
да; бадани пуропур бадани пурраи фарбењ.
ПУРОРЗУ ‫ ﭘﺮآرزو‬пурњавас, пур аз умеду орзу.
ПУРОТАШ ‫ ﭘﺮآﺗﺶ‬1. пур аз оташ, аз оташ пур.
2. гарму сўзон, пурњарорат: дили пуроташ,
нутќи пуроташ, синаи пуроташ. 3. рахшан-
да, дурахшон: чашмњои пуроташ.
ПУРОЊУ‫ ﭘﺮآﻫﻮ‬кит. пурайб, пурнуќсон.
ПУРОЉИНГ ‫ ﭘﺮآﺟﻨﮓ‬ниг. пурожанг.
ПУРОШЎБ ‫ ﭘﺮآﺷﻮب‬1. пурѓавѓо, пурѓулѓула,
бо шўру њаёњу: кўчањои пурошўб. 2. пур аз
фитна: замони пурошўб.
ПУРПЕЧ ‫ ﭘﺮﭘﻴﭻ‬1. пур аз печ, пурхам,
тобхўрда. 2. пурхам, пуртоб; пурпечу тоб
дорои печу тоби зиёд: пурпечу хам.
ПУРПИНА ‫ ﭘﺮﭘﻴﻨﻪ‬1. дорои поргии зиёд,
пурдарбењ, пурямоќ. 2. ниг. пуробила.
ПУРРА ‫ ﭘﺮّه‬1. тамом, расо, комил, бекаму
кост: боварии пурра, ваколати пурра,
маълумоти пурра, се соли пурра, тасаввури
пурра, пурра гардонидан (кардан). 2. коми-
лан, ба таври мукаммал, њарљониба,
бакуллї: пурра воќиф будан, пурра кардан
комил гардонидан, такмил додан, каму
ПУР – 126 –
кости чизеро пур кардан. 3. возењ, равшан,
њаматарафа: пурра фањмидан. 4. то ба охир,
сар то по, то ба анљом; сурудро (матнро, ки-
тобро) пурра хондан. 5. пуропур, ѓафс;
фарбењ: бадани пурра, гардани пурра, рўи
пурра, пурра дидан наѓз ва расо дидан; пур-
ра намудан пур кардан, комил гардонидан.
ПУРРАБАДАН ‫ ﭘﺮّهﺑﺪن‬сергўшт, фарбењ.
ПУРРАВНАЌ ‫ﭘﺮروﻧﻖ‬ боравнаќ, боривољ,
ривољнок.
ПУРРАГЇ ‫ ﭘﺮّﮔﻲ‬пурра будан; камолот;
муфассалї, њарљонибагї: пуррагии ифода.
ПУРРАНГ ‫ ﭘﺮرﻧﮓ‬серранг; пуррангу бўй зебо,
мувофиќи табъ.
ПУРРАРЎ(Й) (‫ﭘﺮهرو)ي‬ рўяш пурра, рўяш ра-
со.
ПУРРАЊУЌУЌ ‫ ﭘﺮّهﺣﻘﻮق‬комилњуќуќ, соњиб-
ихтиёр, дорои њуќуќњои комил.
ПУРРОЗ ‫ ﭘﺮراز‬ниг. пурмуаммо.
ПУРРУТУБАТ ‫ ﭘﺮرﻃﻮﺑﺖ‬пурнамї, намнокии
зиёд: замини пуррутубат.
ПУРСАБЗА ‫ ﭘﺮﺳﺒﺰه‬пур аз сабза, сабзазор.
ПУРСАБР ‫ ﭘﺮﺻﺒﺮ‬сабрнок, пуртоќат, тобовар.
ПУРСАБРЇ ‫ ﭘﺮﺻﺒﺮي‬пуртоќатї, тобоварї,
пурсабр будан.
ПУРСАБРОНА ‫ ﭘﺮﺻﺒﺮاﻧﻪ‬пуртоќатона.
ПУРСАДО ‫ ﭘﺮﺻﺪا‬пуровоз, пурѓулѓула.
ПУРСАЛОБАТ ‫ﭘﺮﺻﻼﺑﺖ‬ пуршукўњ, боњайбат,
бовиќор.
ПУРСАМАР ‫ ﭘﺮﺛﻤﺮ‬1. пурмева, пурњосил, са-
маранок. 2. пурмањсул, мањсулнок: мењнати
пурсамар, пурсамар гардидан (гаштан, шу-
дан) серњосил шудан.
ПУРСАМАРА ‫ ﭘﺮﺛﻤﺮه‬ниг. пурсамар.
ПУРСАНГ ‫ ﭘﺮﺳﻨﮓ‬пур аз санг, сангзор, санг-
истон, дорои санги зиёд: замини пурсанг.
ПУРСАНДА ‫ ﭘﺮﺳﻨﺪه‬суолкунанда, касе, ки чи-
зеро мепурсад, соил.
ПУРСАНЪАТ ‫ ﭘﺮﺻﻨﻌﺖ‬дорои санъати баланд;
пурњунар, пуристеъдод, пурмањорат.
ПУРСАОДАТ ‫ﭘﺮﺳﻌﺎدت‬ саодатманд, пур аз
хушбахтї: даврони пурсаодати тифлї.
ПУРСАРВАТ ‫ ﭘﺮﺛﺮوت‬бой, ѓанї, сарватманд.
ПУРСАРЕЊ ‫ﭘﺮﺻﺮﻳﺢ‬ бисёр равшан, њувайдо,
ошкор.
ПУРСАРМОЯ ‫ ﭘﺮﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬он ки сармояи зиёд
дорад, бадавлат, пулдор.
ПУРСАФО ‫ ﭘﺮﺻﻔﺎ‬пок ва тоза, равшан;
беѓаш, беѓубор; рўњафзо; боѓи пурсафо.
ПУРСАХОВАТ ‫ ﭘﺮﺳﺨﺎوت‬он ки бисёр саховат-
пеша аст; пурњиммат, сахї, њиммат-баланд;
неъматбахш, файзбахш: марди пурсаховат.
ПУРСИДАН ‫ ﭘﺮﺳﻴﺪن‬1. суол кардан, пурсиш
намудан, пурсон шудан; пурсида гирифтан
чизеро пурсиш карда вазъияти чизеро
фањмидан; гап пурсидан гап кофтан; вазъ-
иятро фањмида гирифтан. 2. хостан, хоњон
шудан: иљозат пурсидан, маслињат пурси-
дан. 3. хоњиш кардан, талабидан. 4. љўёи
њол шудан, њолпурсї кардан, саломатии ка-
серо пурсон шудан; пурсида мондан а)
ањволпурсї кардан; б) салом гуфтан. 5.
љустуљў кардан, таљассус кардан, кофтан. 6.
сардор ё ихтиёрдори љое будан, љое ё ман-
саберо идора кардан: ◊ пурсидан айб нест.
ПУРСИДАНЇ ‫ ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﻲ‬1. пурсидан хостан. 2.
лоиќи пурсидан, он чи бояд пурсида шавад:
гапи пурсиданї.
ПУРСИМ ‫ ﭘﺮﺳﻴﻢ‬пур аз сим, пур аз нуќра,
пурганљ.
ПУРСИТОРА ‫ ﭘﺮﺳﺘﺎره‬1. пур аз ситора,
ситорањои зиёд: осмони пурситора. 2. киноя
аз одами бо вазну тамкин, ситорабаланд.
ПУРСИШ ‫ ﭘﺮﺳﺶ‬1. суол кардан, пурсидан; су-
ол; ба назари пурсиш суоломезона нигари-
стан ба касе. 2. њолпурсї, ањволпурсї, пур-
сиши њол. 3. хоњиш, илтимос, талаб. 4.
тањќиќ, истинтоќ, тафтиш, санљиш; пурсиш
кардан истинтоќ кардан, гап пурсида таф-
тиш кардан. 5. бозхост, пурсуков, муохаза;
рўзи пурсиш д. рўзи ќиёмат: ◊ аввал пур-
сиш, баъд кўшиш (зарб.).
ПУРСИШНОМА ‫ ﭘﺮﺳﺶ ﻧﺎﻣﻪ‬вараќаи пурсиш,
анкета, баргаи саволу љавоб.
ПУРСИШЉОНИШИН ‫ ﭘﺮﺳﺶ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬збш.
љонишини саволї (мас., кї?, чї?, кадом?,
куљо?).
ПУРСОН ‫ﭘﺮﺳﺎن‬ феъли њоли замони њозира аз
 – 127 –
пурсидан; пурсон шудан пурсидан, суол
кардан, љўё шудан.
ПУРСОПУРС ‫ ﭘﺮﺳﺎﭘﺮس‬пурсупоси бисёр,
ањволпурсї, суолу љавоби зиёд.
ПУРСОЯ ‫ ﭘﺮﺳﺎﻳﻪ‬серсоя (љой) љое, ки дарахтони
серсояи зиёд дорад.
ПУРСУКОВ ‫ ﭘﺮسوﻛﺎو‬1. пурсуљў, кофтуков,
љустуљў. 2. тафтиш, истинтоќ; пурсиш,
санљиш.
ПУРСУПОС ‫ ﭘﺮسوﭘﺎس‬ањволи якдигарро пур-
сидан, ањволпурсї ваќти салому алейк,
њолпурсї; пурсупос кардан њолпурсї кар-
дан.
ПУРСУРАТ ‫ ﭘﺮﺻﻮرت‬1. сурати бисёр. 2. гуно-
гунранг, мунаќќаш, наќшунигор.
ПУРСУРУР ‫ ﭘﺮﺳﺮور‬1. нињоят шод, хуррам:
дили пурсурур, мардуми пурсурур. 2. хурра-
мибахш, шодиовар: суруди пурсурур.
ПУРСУТЎЊ ‫ﭘﺮﺳﺘﻮه‬ пуралам, пурдард,
пурандўњ.
ПУРСУЉЎ(Й) (‫ ﭘﺮسوﺟﻮ)ي‬1. љустуљўй, пур-
суков (ба воситаи пурсиш аз якдигар). 2.
пурсупос, њолпурсї, ањволпурсї: пурсуљўи
ањвол, ба пурсуљўй даромадан. 3. пурсиш,
пурсидан; пурсуљўй кардан а) пурсиш кар-
дан; б) пурсуков кардан, љустуљўй кардан.
ПУРСЎЗ ‫ ﭘﺮﺳﻮز‬бо сўзу гудоз, пургудоз, ба
љўши њиссиёт, пур аз дарду алам: оњи
пурсўз, саргузашти пурсўзу гудоз; пурсўзу
гудоз навишта шудани чизе бо дарду алам
навишта шудани чизе.
ПУРСЎЗУГУДОЗ ‫ ﭘﺮﺳﻮزوﮔﺪاز‬пур аз сўзу гу-
доз, пурандўњ, пурѓам, пургудоз.
ПУРТААФФУН ‫ ﭘﺮﺗﻌﻔّﻦ‬бисёр бадбўй (хона,
њаво), гандида, бўй гирифта.
ПУРТАБ ‫ ﭘﺮﺗﺐ‬пурњарорат, бо таби баланд;
пуртабу тоб пурсўзу гудоз, дардманд, пура-
лам.
ПУРТАВОН ‫ ﭘﺮﺗﻮان‬тавоно, муќтадир, дорои
имконият ва ќудрати зиёд.
ПУРТАДБИР ‫ ﭘﺮﺗﺪﺑﻴﺮ‬ботадбир, илољу чора
ёбанда, чораљўй, халосгар.
ПУРТАЗВИР ‫ﭘﺮﺗﺰوﻳﺮ‬ пурњила, пурмакр, пур-
фиреб.
ПУРТАКАББУР ‫ﭘﺮﺗﻜﺒﺮ‬ такаббурнок, хеле
ПУР
маѓрур ва мутакаббир.
ПУРТАЛАБ ‫ ﭘﺮﻃﻠﺐ‬он ки зиёд талаб мекунад;
хоњишманд, талабгор; серхарид (мол).
ПУРТАЛОТУМ ‫ ﭘﺮﺗﻼﻃﻢ‬1. пуртўфон, пурљўш,
пуршўр, пуртуѓён: бањри пурталотум. 2.
маљ. пурѓавѓо, пурмаѓал, пуршўр: айёми
пурталотум, давраи пурталотум, рўзњои
пурталотум.
ПУРТАМАЪ ‫ ﭘﺮﻃﻤﻊ‬он ки тамаи зиёд дорад,
сахт тамаъкор, њарис.
ПУРТАМКИН ‫ ﭘﺮﺗﻤﻜﻴﻦ‬бовиќор, вазнин: ода-
ми пуртамкин.
ПУРТАНТАНА ‫ﭘﺮﺗﻨﺘﻨﻪ‬//‫ ﭘﺮﻃﻨﻄﻨﻪ‬1. тантанок,
мутантан: маљлиси пуртантана. 2.
боњашамат, пурдабда: иморати пуртантана.
ПУРТАРОВАТ ‫ ﭘﺮﻃﺮاوت‬бисёр тару тоза, бисёр
шодоб: боѓи пуртароват, гули пуртароват.
ПУРТАЊДИД ‫ ﭘﺮﺗﻬﺪﻳﺪ‬тањдидомез, дањшатнок,
мудњишбо тањдиди муќаррар.
ПУРТАЊЛУКА ‫ ﭘﺮﺗﻬﻠﻜﻪ‬серхавфу хатар; хавф-
нок: вазъияти пуртањлука.
ПУРТАЉРИБА ‫ ﭘﺮﺗﺠﺮﺑﻪ‬таљрибадор, кор-
озмуда, пухтакор, малакадор.
ПУРТАШВИШ ‫ ﭘﺮﺗﺸﻮﻳﺶ‬серташвиш, серта-
раддуд; бисёр ошўфта ва беќарор: ањволи
пурташвиш, рўзи пурташвиш.
ПУРТАЪСИР ‫ﭘﺮﺗﺎﺛﻴﺮ‬ муассир, таъсирнок,
мусмир.
ПУРТОБ ‫ ﭘﺮﺗﺎب‬кит. 1. пургирењ, пурпеч, пур-
чин. 2. маљ. пурмакру фиреб. 3. бисёр гарм,
сўзон. 4. маљ. пурхашм, ѓазабнок, бурдбор.
ПУРТОЌАТ ‫ﭘﺮﻃﺎﻗﺖ‬ тоќатнок, пурсабр, тобо-
вар.
ПУРТОЌАТЇ ‫ ﭘﺮﻃﺎﻗﺘﻲ‬тоќатнокї, пуртоќат
будан, пурсабр, бурдборї.
ПУРТОЌАТОНА ‫ ﭘﺮﻃﺎﻗﺘﺎﻧﻪ‬пурсаброна, тобо-
варона, бурдборона.
ПУРТУЃЁН ‫ ﭘﺮﻃﻐﻴﺎن‬ниг. пурталотум.
ПУРФАЗАЪ ‫ ﭘﺮﻓﺰع‬кит. пурњарос, пурбим,
вањшатнок.
ПУРФАЗИЛАТ ‫ ﭘﺮﻓﻀﻴﻠﺖ‬фазилатнок, фозил,
комил (оид ба хислатњои шоиста,
донишмандї).
ПУР – 128 –
ПУРФАЙЗ ‫ ﭘﺮﻓﻴﺾ‬ниг. пурбаракат. ПУРХОР I ‫ ﭘﺮﺧﺎر‬пур аз хор, он чи хор зиёд
дорад; хордор: буттаи пурхор, љангали пур-
ПУРФАН ‫ ﭘﺮﻓﻦ‬кит. бисёр њилагар, маккор, хор.
фиребгар; ѓамзаи пурфан ѓамзаи фитнаан-
гез. ПУРХОР II ‫ ﭘﺮﺧﻮار‬пурхўр, бисёрхўр, шикам-
параст, баднафс, шикамбора, шикампараст.
ПУРФАРАЊ ‫ ﭘﺮﻓﺮه‬пур аз шодию хурсандї,
хурсандибахш, пурсурур. ПУРХОСИЯТ ‫ ﭘﺮﺧﺎﺻﻴﺖ‬хосиятнок, нек, фар-
хунда, саодатманд: рўзи пурхосият.
ПУРФАСОЊАТ ‫ ﭘﺮﻓﺼﺎﺣﺖ‬хушбаён, бурросу-
хан, равшанбаён, даќиќбаён. ПУРХОШОК ‫ ﭘﺮﺧﺎﺷﺎك‬1. пур аз хошок, хасу
хошокдор. 2. маљ. монеадор, банду бастор.
ПУРФИРЕБ ‫ ﭘﺮﻓﺮﻳﺐ‬њилагар, маккор.
ПУРХУМОР ‫ ﭘﺮﺧﻤﺎر‬бисёр хуморолуд, хумор-
ПУРФИТНА ‫ ﭘﺮﻓﺘﻨﻪ‬кит. он ки фитнаангезу нок; чашми пурхумор а) чашми хуморолуд;
вайронкор мебошад, пурфитна, пурфиреб. б) чашми зебо.
ПУРФОИДА ‫ ﭘﺮﻓﺎﻳﺪه‬судманд, бањрарасон, ПУРХУН ‫ ﭘﺮﺧﻮن‬1. пур аз хун, хунолуд. 2. сурх,
манфиатнок; сердаромад, судбахш. суп-сурх: рўи сурхчаи пурхун. 3. маљ.
пурандўњ, аламзада, ѓамгин: дили пурхун. 4.
ПУРФИТНА ‫ ﭘﺮﻓﻄﻪ‬пурошўб, пурѓавѓо, фитна- маљ. хунгирифта, ѓазабнок: чашми пурхун.
ангез, њиллагар.
ПУРХУРЎШ ‫ ﭘﺮﺧﺮوش‬серљўшу хурўш.
ПУРФОЉИА ‫ﭘﺮﻓﺎﺟﻌﻪ‬ пур аз фољиа, пур аз
бадбахтї. ПУРХЎР ‫ﭘﺮﺧﻮر‬ бисёрхўр, шикампараст, бад-
нафс.
ПУРФУСУН ‫ ﭘﺮﻓﺴﻮن‬ниг. пурафсун.
ПУРХЎРЇ ‫ﭘﺮﺧﻮري‬ шикампарастї, баднафсї,
ПУРФУТЎЊ ‫ ﭘﺮﻓﺘﻮح‬дорои файзу баракат ва носерї.
кушоиш; рўњи пурфўтўњ рўњи пок.
ПУРЊАВАС ‫ﭘﺮﻫﻮس‬ пур аз њавасу орзу,
ПУРХАВОТИР‫ ﭘﺮﺧﻮاﻃﺮ‬пурхавф, пуризтироб. пуриштиёќ.
ПУРХАВФ ‫ ﭘﺮﺧﻮف‬хавфнок, пурхатар: пур- ПУРЊАВОДИС ‫ ﭘﺮﺣﻮادث‬пур аз њодисањо,
хавфу хатар. серњодиса: рўзњои пурњаводис.
ПУРХАЁЛ ‫ ﭘﺮﺧﻴﺎل‬1. хаёлангез. 2. њардамхаёл. ПУРЊАДАС ‫ ﭘﺮﺣﺪث‬бисёр ифлос, бисёр олуда.
ПУРХАМ ‫ ﭘﺮﺧﻢ‬пурпеч, пурчин, пуршикан, ПУРЊАЁЊУ ‫ ﭘﺮﻫﻴﺎﻫﻮ‬пурѓавѓо, пурѓулѓула,
њалќа-њалќа. серќилу ќол.
ПУРХАНДА ‫ ﭘﺮﺧﻨﺪه‬1. хандон: рўи пурханда. 2. ПУРЊАЗАР ‫ ﭘﺮﺣﺬر‬боњазар, бисёр боэњтиёт.
маљ. зебо; рўњбахш: гули пурханда.
ПУРЊАЙБАТ ‫ﭘﺮﻫﻴﺒﺖ‬ пурбим, пурвањшат,
ПУРХАТАР‫ ﭘﺮﺧﻄﺮ‬хатарнок, хавфнок, пур- пурвоњима.
хавф.
ПУРЊАЙРАТ ‫ﭘﺮﺣﻴﺮت‬ пуртааљљуб, тааљљуб-
ПУРХАШМ ‫ﭘﺮﺧﺸﻢ‬ хашмгин, бадќањр, ѓазаб- овар.
нок.
ПУРЊАЛОВАТ ‫ ﭘﺮﺣﻼوت‬њаловатнок, њаловат-
ПУРХАШМОНА ‫ ﭘﺮﺧﺸﻤﺎﻧﻪ‬хашмгинона, бад- бахш.
ќањрона, ѓазаболуд.
ПУРЊАРАКАТ ‫ﭘﺮﺣﺮﻛﺖ‬ серњаракат, чобук,
ПУРХИРАД ‫ ﭘﺮﺧﺮد‬хирадманд, оќил, бошуур, чаќќон.
боаќл, ботадбир.
ПУРЊАРАЉ ‫ﭘﺮﺣﺮج‬ пур аз сахтї, бо
ПУРХОБ ‫ ﭘﺮﺧﻮاب‬1. серхоб, хоболуд. 2. маљ. душворињои бисёр.
хуморнок.
ПУРЊАРОРАТ ‫ ﭘﺮﺣﺮارت‬бисёр гарм, пуроташ,
ПУРХОК ‫ ﭘﺮﺧﺎك‬серхок, хоки бисёр дошта. оташин; пурљўш, пурхурўш (ба маънои аслї
ва маљозї): нафаси пурњарорат, нутќи (суха-

ни) пурњарорат.
ПУРЊАСАД ‫ﭘﺮﺣﺴﺪ‬ пуррашк, дорои њасаду
бадбинї.
ПУРЊАСРАТ ‫ ﭘﺮﺣﺴﺮت‬пур аз ѓаму дард,
пурандўњ, пурѓам.
ПУРЊАШАМ ‫ ﭘﺮﺣﺸﻢ‬кит. бољалол, бошукўњ,
пурдабдаба, боњашамат.
ПУРЊАШАМАТ ‫ ﭘﺮﺣﺸﻤﺖ‬дабданок, пураза-
мат, соњиби љоњу љалоли зиёд.
ПУРЊАЯЉОН ‫ﭘﺮﻫﻴﺨﺎن‬ њаяљоннок, пуризти-
роб.
ПУРЊИКМАТ ‫ ﭘﺮﺣﻜﻤﺖ‬дорои андарзи зиёд,
њикматомез: сухани пурњикмат.
ПУРЊИЛА ‫ ﭘﺮﺣﻴﻠﻪ‬пурмакр, пур аз фиребу да-
сиса, бисёр маккору њилагар.
ПУРЊИММАТ ‫ ﭘﺮﻫﻤﺖ‬1. бо азму иродаи ќавї.
2. босаховат, саховатманд, њимматбаланд.
ПУРЊУЗН ‫ ﭘﺮﺣﺰن‬пурандўњ, пурѓам.
ПУРЊУНАР ‫ ﭘﺮﻫﻨﺮ‬њунарманд, соњибњунар,
моњир, њунарвари панљ панљааш њунар.
ПУРЊУШ ‫ ﭘﺮﻫﻮش‬њушёр, њушманд, зирак.
ПУРЧАМИН ‫ ﭘﺮﭼﻤﻴﻦ‬пур аз ифлосї.
ПУРЧАНГ ‫ﭘﺮﭼﻨﮓ‬ чангнок, анголуд, ѓубор-
олуд.
ПУРЧИН ‫ ﭘﺮﭼﻴﻦ‬1. чиндор, ољингдор, пур-
ољинг: пешонаи пурчин, рўи пурчин. 2. чин-
чин, гирењдор, пуршикан: мўи пурчин.
ПУРЉАДАЛ ‫ ﭘﺮﺟﺪل‬пур аз љадал, пурхашхаша,
серњаракат.
ПУРЉАНЉОЛ ‫ ﭘﺮﺟﻨﺠﺎل‬1. пурљанљол, пур аз
љангу љанљол. 2. бењад љанљолї, хеле
љангара.
ПУРЉАСОРАТ ‫ ﭘﺮﺟﺴﺎرت‬љасур,
пуршуљоат, бод илу гурда.
ПУРЉАФО ‫ ﭘﺮﺟﻔﺎ‬пур аз ранљу
пурмашаќќат, пуразоб.
ПУРЉИГАР‫ ﭘﺮﺟﮕﺮ‬кит. пурљуръат, бисёр но-
тарсу далер, бод илу љигар.
ПУРЉИГАРЇ ‫ﭘﺮﺟﮕﺮي‬ кит. пурљуръатї,
нотарсї, далерї.
– 129 – ПУР
ПУРЉИЛВА ‫ ﭘﺮﺟﻠﻮه‬1. пур аз љилва, љилвагар.
2. пурљило, тобон; дилкаш: манзараи
пурљилва.
ПУРЉИЛО ‫ ﭘﺮﺟﻼ‬1. бисёр равшан: 2. дурах-
шон, тобон: рангњои пурљило.
ПУРЉОЗИБА ‫ ﭘﺮﺟﺎذﺑﻪ‬љозибанок, љозиб, ба худ
кашанда: нигоњи пурљозиба.
ПУРЉУССА ‫ ﭘﺮﺟﺜﻪ‬1. тануманд, танованд,
калонљусса, бузургљусса. 2. хеле вазнин.
ПУРЉЎШ ‫ ﭘﺮﺟﻮش‬1. пурталотум, љўшон,
хурўшон (мас., дарё). 2. пуршўр, пурњаяљон;
дили пурљўш дили дар шўру њаяљон.
ПУРШАВКАТ ‫ ﭘﺮﺷﻮﻛﺖ‬1. пурќудрат, пур-
ќувват; 2. баландмартаба, боэътибор; пур-
шаън; пуршавкату шон пурљоњу љалол, бо
эътибори бузург.
ПУРШАВЌ ‫ ﭘﺮﺷﻮق‬соњиби завќи баланд,
соњибзавќ; пуршавќу завќ пурњавас.
ПУРШАК(К)АР ‫ﭘﺮﺷﻜﺮ‬ бисёр ширин, лазиз,
бомазза.
ПУРШАР ‫ ﭘﺮﺷﺮ‬:пуршару шўр пур аз ѓавѓо,
пурошўб, пур аз ѓиреву ѓалоѓула.
ПУРШАРАР ‫ ﭘﺮﺷﺮر‬пуршарора, шарорафи-
шон, шўълавар: оташи пуршарар.
ПУРШАРАФ ‫ ﭘﺮﺷﺮف‬пуршаън, шарофатманд,
пурифтихор: кори пуршараф, роњи пурша-
раф.
ПУРШАРМ ‫ ﭘﺮﺷﺮم‬пурњаё, бо ору номус; пур-
шарм будан бењад шарм кардан: духтари
пуршарм.
ПУРШАРОБ ‫ ﭘﺮﺷﺮاب‬1. пур аз шароб, аз ша-
роб саршор. 2. маљ. маст.
ПУРШАРОРА ‫ ﭘﺮﺷﺮاره‬пуроташ, шўълавар:
дили пуршарора.
ПУРШАРОФАТ ‫ﭘﺮﺷﺮاﻓﺖ‬ бошарофат, бо-
нотарс, шараф.
ПУРШАФАЌ ‫ ﭘﺮﺷﻔﻖ‬кит., киноя аз сурх, суп –
љафо, сурх
ПУРШАФЌАТ ‫ ﭘﺮﺷﻔﻘﺖ‬пур аз мењру шафќат,
мењрубонии бењад, дилсўзї, ѓамхорї.
ПУРШАЊД ‫ ﭘﺮﺷﻬﺪ‬пур аз шањд, бисёр ширин;
болаззат: харбузањои пуршањд, пуршањду
шакар.
ПУР – 130 –
ПУРШАЊОМАТ ‫ﭘﺮﺷﻬﺎﻣﺖ‬ бузург, далер, но-
тарс.
ПУРШАЪН ‫ ﭘﺮﺷﺄن‬пуршавкат, пуршараф; ба-
ландмартаба: пуршаъну шавкат, пуршаъну
шараф.
ПУРШЕБ ‫ ﭘﺮﺷﻴﺐ‬пурнишеб, пуркаљу килеб;
пуршебу фароз пасту баланд.
ПУРШИДДАТ ‫ ﭘﺮﺷﺪت‬хеле шиддатнок; тезу
тунд: муборизаи пуршиддат, љанги пуршид-
дат.
ПУРШИКАН ‫ ﭘﺮﺷﻜﻦ‬1. пурчин, пурхам, пур-
гирењ, пурпечу тоб. 2. пурољинг.
ПУРШИКАСТ ‫ ﭘﺮﺷﻜﺴﺖ‬пурпечу тоб, пурхам,
пуршикан.
ПУРШИТОБ ‫ ﭘﺮﺷﺘﺎب‬1. бошитоб, ботаъљил,
чусту чолок. 2. музтариб, мушавваш,
пурошўб, беќарор.
ПУРШОН ‫ ﭘﺮﺷﺎن‬ниг. пуршаън.
ПУРШУКУФА ‫ ﭘﺮﺷﻜﻮﻓﻪ‬шукуфон, пур аз гул.
ПУРШУКЎЊ ‫ ﭘﺮﺷﻜﻮه‬бисёр бузург, азим, пур-
шавкат, пурњашамат: љашни пуршукўњ.
ПУРШУЉОАТ ‫ ﭘﺮﺷﺠﺎﻋﺖ‬пур аз шуљоату,
далерї, диловарї, љасорат.
ПУРШЎР ‫ ﭘﺮﺷﻮر‬1. пурталотум, пурѓулѓула,
пурѓавѓо, пурњаёњу. 2. пурошўб, пуртуѓён,
пурљўшу хурўш.
ПУРШЎЊРАТ ‫ ﭘﺮﺷﻬﺮت‬шўњратманд, машњур,
пуровоза, овозадор.
ПУРШЎЪЛА ‫ ﭘﺮﺷﻌﻠﻪ‬пур аз шўъла, пур-аланга,
шўълафишон, фурўзон: оташи пуршўъла.
ПУРЭЊСОН ‫ ﭘﺮاﺣﺴﺎن‬1. накўкор, пурлутфу
марњамат. 2. пурнозу неъмат.
ПУРЭЊСОС ‫ ﭘﺮاﺣﺴﺎس‬пурњис, зудфањм, њасос
(мас., дил, шеър).
ПУРЭЊТИЗОЗ ‫ ﭘﺮاﻫﺘﺰاز‬1. пурљунбиш, бењад
ларзанда (мас., барги дарахт). 2. пур аз ху-
шию хурсандї.
ПУРЭЊТИРОМ ‫ﭘﺮاﺣﺘﺮام‬ пур аз эњтиром,
соњибэњтиром.
ПУРЭЊТИРОС ‫ ﭘﺮاﺣﺘﺮاس‬бо шавќу завќи би-
сёр: каломи пурэњтирос.
ПУРЭЪТИМОД ‫ﭘﺮاﻋﺘﻤﺎد‬ боэътимод, эъти-
борнок; боварибахш.
ПУРЭЪЉОЗ ‫ ﭘﺮاﻋﺠﺎز‬д. мўъљизанок, мўъљиза-
кор, пур аз корњои њайратовар.
ПУС ‫ ﭘﺲ‬шакли кўтоњшудаи писар.
ПУСАНДАР ‫ﭘﺴﻨﺪر‬ шакли кўтоњшудаи пуса-
рандар.
ПУСАР ‫ ﭘﺴﺮ‬ниг. писар.
ПУСАРАНДАР ‫ ﭘﺴﺮاﻧﺪر‬ниг. писарандар.
ПУТ ‫ ﭘﺖ‬:луту пут књн. таомњои лазиз бо маш-
рубот; хурданї ва нўшиданї.
ПУТК ‫ ﭘﺘﻚ‬болѓаи калони оњангарї, чакуши
калон; болѓа.
ПУФ ‫ ﭘﻒ‬дам ё боде, ки барои куштани чароѓ,
гирондани оташ, сард кардани чизњои
гарм, дур кардани гарди рўи чизе ё дамон-
дани баъзе чизњои даманда аз дањон меба-
роранд; пуф карда куштани чизе; пуф карда
дам кардани чизњои дамандаро; пуф-пуф
карда тоза кардан чизеро; ◊ аз карнайчї як
пуф кору њаракати андак, ки натиља ме-
бахшад ё не (зарб.); ба як пуф маътал назири
ба як ишора маътал; оби худро пуф карда
хўрдан бо эњтиёт кор кардан.
ПУФАК ‫ ﭘﻔﻚ‬њар чизе, ки даруни онро бо бод
пур карда бошанд, ё бо бод пур шуда бо-
шад.
ПУХТА ‫ ﭘﺨﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гузашта
аз пухтан. 2. сифати он чи, ки дар оташ ме-
пазанд; муќоб. хом: гўшти пухта. 3. расида,
ќобили хўрдан шуда: ангури пухта, харбу-
заи пухта. 4. дар оташ пазондашуда, дар
хумдон тайёршуда: хишти пухта. 5. маљ.
таљрибанок, кордида, корозмуда, кордон;
оќил, доно: одами пухта. 6. њар чизе, ки аз
рўи ќоида мањкаму пойдор сохта шуда бо-
шад: ин иморат бисёр пухта аст. 7. аниќ, ду-
руст, мукаммал, комил: маълумоти пухта,
саводи пухта. 8. оќилона, мўътабар, ба
њаќиќат наздик: маслињати пухта, сухани
пухта, љавоби пухта; пухта гап задан
оќилона гап задан, бомаънї сухан кардан;
пухта кардан а) ба њадди эътидол расони-
дан; б) дуруст ва бекаму кост гардонидан;
аниќ ва равшан кардан; пухта расидан
тайёр шудан, барои амал омода гаштан, ба
воя расидан; пухта шудан а) мукаммал шу-
дан, мустањкам шудан, бекаму кост шудан;
б) таљриба њосил кардан, кор ёд гирифтан;
доно гаштан; корро пухта кардан ягон
амалро хуб фикр карда тайёр кардан, па-
зондан.
ПУХТАГЇ ‫ ﭘﺨﺘﮕﻲ‬1. шакли дигари сифати
феълии замони гузашта аз пухта. 2. пухта
будан, расидагї. 3. доної, оќилї;
 – 131 –
таљрибанокї, кордонї. 4. комилї,
мукаммалї. 5. њал шудагї; муайян шудагї.
ПУХТАКОР ‫ ﭘﺨﺘﻪﻛﺎر‬дар кори худ боэњтиёт;
таљрибанок; кордон, корозмуда,
таљрибадор.
ПУХТАКОРЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﻛﺎري‬кордонї, мањорат-
нокї, таљрибадорї.
ПУХТАКОРОНА ‫ﭘﺨﺘﻪﻛﺎراﻧﻪ‬ бо кордонї, бо
пухтакорї.
ПУХТАМАЃЗ ‫ ﭘﺨﺘﻪﻣﻐﺰ‬1. маѓзи расида, маѓзи
пухташуда . 2. маљ. ботаљриба, оќил, доно.
ПУХТАН ‫ ﭘﺨﺘﻦ‬1. чизеро ба воситаи оташ па-
зондан, љўшондан, нарм кардан барои
хўрдан: ош пухтан, нон пухтан, хўрок пух-
тан. 2. расидани њосил (аз ќабили мевањо,
ѓалладона ва ѓ.). 3. расида ба кафидан на-
здик шудан (-и реш ва монанди инњо). 4. тай-
ёр ва омода кардан (шудан); дуруст кардан
(шудан); бо фикру мулоњиза ё бо маслињат
амале шуѓлеро анљом додан ё тайёр кардан;
корро пухтан тайёр кардан. 5. обутоб ёфтан
(додан), мустањкам шудан (кардан); гап
пухтан ба як ќарори муайян омадан,
њамфикр шудан, мувофиќат кардан;
маслињат пухтан ба ќарори муайян омадан;
◊ бо вай атола пухта намешавад бо вай ко-
ри хурдеро њам анљом додан мумкин нест.
ПУХТАРОЙ ‫ ﭘﺨﺘﻪراي‬хирадманд, оќил, доно.
ПУХТАСОЗЇ ‫ ﭘﺨﺘﻪﺳﺎزي‬пухтакорї, кори
оќилона ба љо овардан.
ПУХТАСУХАН ‫ ﭘﺨﺘﻪﺳﺨﻦ‬он ки суханаш бо
мазмуни баланд ва салис аст.
ПУХТАХОР ‫ ﭘﺨﺘﻪﺧﺎر‬тайёрхўр, муфтхўр.
ПУХТУПАЗ ‫ ﭘﺨﺖوﭘﺰ‬хўрокпазї, таомпазї.
ПУЧ ‫ ﭘﻮچ‬1. дарунхолї, бемаѓз: пистаи пуч. 2.
бемазмун, бемаънї; бењуда, беасос; њама
гапи пучу бекор; пуч баромадан беасос ба-
ромадан, дурўѓ будан; баѓали (домани) ка-
серо бо чормаѓзи пуч пур кардан бо гапњои
дурўѓ касеро бовар кунонидан, ваъдаи
хушку бењуда додан.
ПУЧАК I ‫ ﭘﻮﭼﻚ‬1. пуч, холї, дарунхолї,
бемаѓз. 2. маљ. беарзиш беќадр; пули пучак
а) тангаи аз истифода баромада; б) тангаи
беарзиш, тангаи камбањо; ба як пули пучак
наарзидан тамоман беќадр ва бекора будан.
ПУЧАК II ‫ ﭘﻮﭼﻚ‬тиб. думмал, чипќон.
ПУЧАЛА(К) ‫ﭘﻮﭼﻠﻚ‬//‫ﭘﻮﭼﻠﻪ‬ пажмурда, хазон-
шуда.
ПУШ
ПУЧИДАН ‫ ﭘﻮچﻳﺪن‬гуфт. 1. бо ду ангушти худ
ягон љои бадани касеро мањкам гирифта
фишор додан, то ки ба дард ояд. 2. нўги
растанињоро бо нохун бурида гирифтан, то
ки шохањои пањлў ќувват гиранд.
ПУЧМАЃЗ ‫ ﭘﻮچﻣﻐﺰ‬1. бемаѓз. 2. нодон, ањмаќ.
ПУЧМАЃЗЇ ‫ﭘﻮچﻣﻐﺰي‬ кит. нодон будан,
нофањмї, бефањмї; ањмаќї.
ПУЧУЌ т. ‫ ﭘﭽﻖ‬бинии пањн ва пачаќ; бинии
пучуќ, он ки бинии пањн ва пачаќ дорад.
ПУЧЧАК ‫ ﭘﻮﭼﻚ‬1. ниг. пучак. 2. як навъ туг-
маи либос.
ПУШАЙМОН ‫ ﭘﺸﻴﻤﺎن‬нохушнудї ва афсўсхўрї
аз кори кардаи худ; пушаймон будан дар
надомат будан, мутаассиф будан (аз кардаи
худ); пушаймон шудан афсўс хўрдан,
водареѓ гуфтан; аз зоида шуданаш пушай-
мон дар њаќќи касе гўянд, ки аз њама чиз
норозї бошад.
ПУШАЙМОНИОВАР ‫ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲآور‬он чи боиси
пушаймонї мешавад.
ПУШАЙМОНЇ ‫ ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ‬надомат, таассуф,
афсўс; нохушнудї аз ягон кор ё аз гуфтори
худ; пушаймонї хўрдан пушаймон шудан:
кори бад пушаймонї меоварад (зарб.), ан-
деша кардан, ки чї гўям, бењ аз пушаймонї,
ки чаро гуфтам (зарб.).
ПУШАК ‫ ﭘﺸﻚ‬кит. гурба, пишак.
ПУШК ‫ ﭘﺸﻚ‬пишк, саргини буз, гўсфанд, шу-
тур, оњу ва ѓ.
ПУШЛАНГ ‫ﭘﺸﻠﻨﮓ‬ кит. бемаънї, њарза;
ноќис, маъюб.
ПУШТ ‫ ﭘﺸﺖ‬1. ќисми ќафои бадан аз миён бо-
ло то китфу шона ва гардан; тахтапушт. 2.
тарафи аќиби њар чиз, ќафо, аќиб, пас:
пушти дар, пушти хона, аз пушт аз пас, аз
ќафо; аз пушти а) аз паси, аз аќиби, баъди;
б) дар ѓайби, дар набудани (касе). 3. пай,
дунбол; пушти њам паи њам; пушти
њамдигар дунболи якдигар, пушт ба пушт;
пушт-пушти… аз ќафои..., ба дунболи.... 4.
боло, ќисми болои њайвонот. 5. пуштибонї,
њимоят; аз пушти... аз шарофати, бо мадад-
гории...; пушту паноњ такягоњ, мададгор,
њомї; ба пушти… а) ба тахтапушти…; б) ба
ќафои…, ба паси...; дар пушти… дар па-
си…, дар ќафои…. 6. насаб, авлод, нажод;
пушташ ба замин нарасида маѓлубнашуда
дар гуштин, зўр, пањлавон; пушти сари касе
дар ѓайби касе, дар набудани касе; пушт
гардонидан гурехтан; пушти касеро дидан
гурехтани касеро дидан; пушти касеро хок
ПУШ
хўронидан касеро дар гўштин маѓлуб кар-
дан; пушти корро хунук накардан кореро
дар ваќташ иљро кардан, барои дар ваќташ
иљро кардани коре кўшидан; пушти ману
табари ќассоб (маќ.) аз касе чизе парвое на-
кардан, ба гапи касе чизе ањамият надодан,
чизеро нодида гирифтан; пушти по задан
чизеро чизеро рад кардан, аз чизе рўй гар-
донидан, эътибор надодан; пушти сарам
њам набинад њаргиз набинам, безор будан.
пушти сар кардани чизеро а) чизеро аз сар
гузаронидан; б) чизеро тарк кардан; пушти
сар хоридан њайрон шудан; пушт мањкам
будан пурзўр ва пурќувват будан, њомї
доштан; пушт хам шудан ќомат хамидан,
ќомат дуто шудан (аз ѓам, аз ѓусса, аз фи-
шору тазйиќ); ба пушту пеш... (пањлу) нигоњ
карда гап задан вазъиятро ба њисоб гириф-
тан гап задан.
ПУШТА ‫ ﭘﺸﺘﻪ‬1. баландї, тал, теппаи начан-
дон баланд. 2. хоктўдаи рўи ќабр; ќабр;
ќабристон. 3. болои љўяки растанињои
палакї , ки дар он љо шоху навдањои онњо
пањн мешавад: пуштаи харбуза, пуштаи
хок. 4. баста ё тўдаи њезум, хас, алаф ва ѓ,
ки ба як бор ба пушт бардошта мешавад;
пуштора: як пушта њезум, як пушта алаф;
пушта-пушта тўда-тўда; пуштора-пуштора.
ПУШТАК I ‫ ﭘﺸﺘﻚ‬1. намадзин. 2. шакли
тасѓири пушт: пуштаки китоб.
ПУШТАК II ‫ ﭘﺸﺘﻚ‬:пуштак истодан пушти
худро хам карда истодан, то ки лингча,
ќанор ё чизи дигарро бор кардан, ё каси
дигарро бардошта ба љое баровардан осон
шавад.
ПУШТАКЇ ‫ ﭘﺸﺘﻜﻲ‬гуфт. чизе ё касеро ба
пушт гирифтан; ба воситаи пушт, тариќи
пушт; пуштакї; пуштакї хоб рафтан ба
пушт хоб рафтан.
ПУШТАКЎЊ ‫ ﭘﺸﺘﻪ ﻛﻮه‬љуѓр. пањнкўњ, њамвории
баланди сатњаш тахт, ё каме пасту баланд,
ки аз њамворињои њамњудуд бо зинапояњо
људо мешавад: пуштакўњи пиряхи Помир.
ПУШТАНГ ‫ ﭘﺸﺘﻨﮓ‬зин, забартанги зини асп.
ПУШТАЛАНГ ‫ ﭘﺸﺘﻠﻨﮓ‬ниг. пушланг.
ПУШТБАРАЊНА ‫ﭘﺸﺘﺒﺮﻫﻨﻪ‬ ќафои баданаш
барањна.
ПУШТБОЛО ‫ ﭘﺸﺖﺑﺎﻻ‬пушташ ба тарафи боло,
шикам ба замин.
ПУШТБОН ‫ ﭘﺸﺖ ﺑﺎن‬1. ниг. пуштибон. 2. чўбе,
ки барои мустањкам нигоњ доштани дарво-
за ба он зада мешавад.
– 132 –
ПУШТБОНЇ ‫ ﭘﺸﺖ ﺑﺎﻧﻲ‬ниг. пуштибонї.
ПУШТВОН ‫ ﭘﺸﺘﻮان‬1. сутун ва чўбе, ки барои
нигоњ доштани девор ва ё ќисмњои дигари
иморат гузошта мешавад; тиргак, пуштак.
2. нигањбон, муњофиз; њомї, пушту паноњ.
ПУШТВОРА ‫ ﭘﺸﺘﻮاره‬як баста бор, ки бар пушт
мебардоранд; пуштї; пуштора.
ПУШТГАРМ ‫ ﭘﺸﺘﮕﺮم‬:пуштгарм будан ба ма-
дад ва њимояи касе боварї дошта ба коре
иќдом кардан.
ПУШТГАРМЇ ‫ ﭘﺸﺘﮕﺮﻣﻲ‬эътимод, итминон
(ба касе, чизе), умеди мададгорї аз касе.
ПУШТИБОН ‫ ﭘﺸﺘﻲ ﺑﺎن‬њомї, нигањбон, пушту
паноњ, такягоњ; пуштвон.
ПУШТИБОНДОР ‫ﭘﺸﺘﺒﺎندار‬ он ки пуштибон
дорад, њомидор.
ПУШТИБОНЇ ‫ﭘﺸﺘﺒﺎﻧﻲ‬ њимоят, мададгорї,
дастгирї, ёрї.
ПУШТИВОНЇ ‫ ﭘﺸﺘﻲواﻧﻲ‬ниг.пуштвон 1.
ПУШТИГИР ‫ ﭘﺸﺘﻲﮔﻴﺮ‬ниг. пуштбон.
ПУШТИГУЛ ‫ ﭘﺸﺘﻲﮔﻞ‬монанд ба ранги гул;
гулобї, пуштї.
ПУШТИКОМЇ ‫ ﭘﺸﺘﻜﺎﻣﻲ‬збш. пушти ком бу-
дан; ќафои ком; њамсадои пуштикомї
њамсадоњое, ки дар паси ком талаффуз ме-
шаванд.
ПУШТИПАРДАГЇ ‫ﭘﺸﺖﭘﺮدﮔﻲ‬ пасипардагї;
пўшида, махфї.
ПУШТЇ ‫ ﭘﺸﺘﻲ‬1. мансуб ба пушт. 2. љомаи
кўтоњ, љомае, ки то миён меояд. 3. ёрї,
мададгорї, њимоят, таќвият; пуштї ёфтан
ёрї дидан, кумак гирифтан, њимоят дош-
тан, пуштї кардан ёрї додан, њимоят наму-
дан; пуштии касеро гирифтан тарафдори
касе шудан. 4. порчаи намадини зери зини
асп. 5. гуфт. зоти, кор ё касбе, ки аз авлод
ба авлод меояд.
ПУШТКЎЗ ‫ ﭘﺸﺖﻛﻮز‬пушти хам дошта, пушти
хам, кўзапушт, хамидаќад.
ПУШТНОК ‫ ﭘﺸﺘﻨﺎك‬гуфт. гирифтори касалии
саръ; девонаавзоъ.
ПУШТНОКЇ I ‫ ﭘﺸﺘﻨﺎﻛﻲ‬бо пушт, аќибнокї:
пуштнокї рафтан, пуштнокї хобидан,
пуштнокї ѓалтонидан.
ПУШТНОКЇ II ‫ ﭘﺸﺘﻨﺎﻛﻲ‬гуфт. њомї доштан,
такягоњ доштан.
 – 133 –
ПУШТНОКЇ III ‫ ﭘﺸﺘﻨﺎﻛﻲ‬саръї, девонаавзої,
зиёндорї; њолати касалии девонамизољ.
ПУШТОПУШТ ‫ ﭘﺸﺘﺎﭘﺸﺖ‬пасињам, пайдарпай,
пайваст, муттасил.
ПУШТОРА ‫ ﭘﺸﺘﺎره‬бастаи боре, ки ба пушт
мебардоранд; пуштаи бор; пуштора кардан
ба пушт бардоштан; ба пуштора кашидан
(кашондан) пуштора карда овардан (бур-
дан), ба пушт бардошта овардан (бурдан).
ПУШТОРАКАШ ‫ ﭘﺸﺘﺎرهﻛﺶ‬боркаш, њаммол.
ПУШТРЕШ ‫ ﭘﺸﺖرﻳﺶ‬захми пушт дошта; он
ки пушташ маљрўњ шудааст.
ПУШТСЎХТА ‫ ﭘﺸﺖ ﺳﻮﺧﺘﻪ‬пушташ сўхта: нони
пуштсўхта.
ПУШТУ‫ ﭘﺸﺘﻮ‬ниг. пашту.
ПУШТХАМЗАДА ‫ ﭘﺸﺖﺧﻤﺰده‬ниг. пуштхамида.
ПУШТХАМИДА ‫ ﭘﺸﺖ ﺧﻤﻴﺪه‬хамидаќад, миён-
хам; кампири пуштхамида кампири миён-
хам.
ПЎ ‫ ﭘﻮ‬кит. 1. пурсиш, тафтиш. 2. давандагї:
пў гирифтан давидан, давон шудан.
ПЎ(Й) (‫ ﭘﻮ)ي‬:таку пўй даводавї, шитоб; муќ.
так; дав.
ПЎБ//ПЎП ‫ﭘﻮپ‬//‫ ﭘﻮپ‬кит. фарше, ки барои зеб
густурда мешавад, густурданї.
ПЎЁ ‫ ﭘﻮﻳﺎ‬кит. 1. даванда, бо таъљил ва шитоб
раванда. 2. љўянда; таъќибкунанда, пайгир.
ПЎЁН ‫ ﭘﻮﻳﺎن‬1. дар њолати давидан; тозон, ши-
тобон. 2. љўён (касеро); љўянда.
ПЎЗ ‫ ﭘﻮز‬гирдогирди дањон, фук, тумшуќ.
ПЎЗБАНД ‫ ﭘﻮزﺑﻨﺪ‬дањанбанд, банди нўхта-
монанд, ки бар дањони њайвонот баста ме-
шавад.
ПЎЗИШ ‫ ﭘﻮزش‬кит. узрхоњї, маъзарат; пўзиш
хостан узр хостан.
ПЎЗИШГАР ‫ﭘﻮزﺷﮕﺮ‬ кит. узрхоњ, маъзарат-
хоњ.
ПЎЗИШПАЗИР ‫ ﭘﻮزشﭘﺬﻳﺮ‬кит. узр ќабул-
кунанда, бахшанда.
ПЎЗХАНД ‫ ﭘﻮزﺧﻨﺪ‬књн. писханд.
ПЎИШ ‫ ﭘﻮﺋﻴﺶ‬кит. 1. давутоз, тараддуд. 2.
кофтуков, љустуљў.
ПЎЛ
ПЎЙИДАН ‫ ﭘﻮﺋﻴﺪن‬кит. 1. давидан, шитоб
кардан; рафтан. 2. маљ. хостан.
ПЎК I ‫ ﭘﻮك‬ѓаллаи дар чоњ гўркарда, ѓаллае,
ки дар чоњ рехта болояшро бо хасу хошок
ва хок пўшида бошанд.
ПЎК II ‫ ﭘﻮك‬1. дарунхолї, дарунковок, пўсида,
миёнхолї; пуч: дарахти пўк. 2. гуфт. га-
ранг, каллаварам, бефањм.
ПЎКА ‫ ﭘﻮﻛﻪ‬дањанаи чизе; дањонтиќќї.
ПЎКДАЊАН ‫ ﭘﻮكدﻫﻦ‬1. бефањм. 2. лаќќї.
ПЎКИДАН ‫ ﭘﻮﻛﻴﺪن‬лаќќидан, гапро бемавќеъ
гуфта мондан, нафањмида сирреро ифшо
кардан.
ПЎКЇ ‫ ﭘﻮﻛﻲ‬1. холигї, бемаѓзї. 2. маљ.
бемаънигї, бемулоњизагї.
ПЎККА ‫ ﭘﻮﻛﻪ‬ниг. пўк.
ПЎККАШАК ‫ ﭘﻮكﻛﺸﻚ‬пармача барои каши-
да гирифтани пўка аз дањони шиша ва мо-
нанди он.
ПЎККИДАН ‫ ﭘﻮﻛﻴﺪن‬ниг. пўкидан.
ПЎКШАВЇ ‫ ﭘﻮﻛﺸﻮي‬фартутшавї, афсурдагї.
ПЎЛА ‫ ﭘﻮﻟﻪ‬кит. 1. кўфташуда, шикаста, аз
зарб мулоимшуда; пўла кардан зада маљаќ
кардан. 2. пухта мулоим шудани чизе: хар-
бузаи пўла.
ПЎЛОД ‫ ﭘﻮﻻد‬1. филизи нуќраранги бисёр
мустањкам, ки аз якљоя гудохтани он бо
миќдори муайяни карбон њосил мешавад:
пўлоди афзорї, пўлоди Димишќ, пўлоди
љавњардор. 2. маљ. њар чизи сахт ва
мустањкам: чун пўлод, дили чун пўлод,
ќалъаи чун пўлод.
ПЎЛОДБОЛ ‫ ﭘﻮﻻدﺑﺎل‬болаш аз пўлод,
оњанинбол; мурѓи пўлодбол њавопаймо.
ПЎЛОДВОР ‫ ﭘﻮﻻدوار‬пўлодмонанд; чизи сахт
ва устувор.
ПЎЛОДГАР‫ ﭘﻮﻻدﮔﺮ‬пўлодсоз, оњангар.
ПЎЛОДГУДОЗ ‫ ﭘﻮﻻدﮔﺪاز‬он ки пўлод мегудо-
зад: устои пўлодгудоз, коргари пўлодгудоз.
ПЎЛОДГУДОЗЇ ‫ ﭘﻮﻻدﮔﺪازي‬пўлод гудохтан,
пўлод об кардан.
ПЎЛОДДАСТ ‫ ﭘﻮﻻددﺳﺖ‬ќавидаст, пурзўр.
ПЎЛОДИН ‫ ﭘﻮﻻدﻳﻦ‬1. аз пўлод, аз пўлод сохта-
шуда. 2. маљ. сахт ва мустањкам: аспи
ПЎЛ
пўлодин, мурѓи пўлодин, сафи пўлодин,
ќалъаи пўлодин.
ПЎЛОДЇ ‫ ﭘﻮﻻدي‬ниг. пўлодин: сандуќи пўлодї.
ПЎЛОДМЕХ ‫ ﭘﻮﻻدﻣﻴﺦ‬1. мехи аз пулод сохта-
шуда, пўлодинмех; сахтнаъл. 2. маљ. сахт,
мустахњкам; побарљо; аз љой наљунбанда.
ПЎЛОДНАЪЛ ‫ ﭘﻮﻻدﻧﻌﻞ‬пўлодиннаъл, наъле, ки
аз пўлод сохта шудааст.
ПЎЛОДПЎШ ‫ ﭘﻮﻻدﭘﻮش‬зирењпўш, љавшанпўш,
мубориз.
ПЎЛОДРАГ ‫ ﭘﻮﻻدرگ‬маљ. сахтраг, раги таранг
дошта, пурзўр (сифати асп.).
ПЎЛОДРАНГ ‫ﭘﻮﻻدرﻧﮓ‬ ба ранги пўлод мо-
нанд.
ПЎЛОДРЕЗ ‫ ﭘﻮﻻدرﻳﺰ‬он ки пўлодро гудохта ба
ќолаб мерезад: коргари пўлодрез.
ПЎЛОДРЕЗЇ ‫ ﭘﻮﻻدرﻳﺰي‬пўлодро об карда ба
ќолиб рехтан: корхонаи пўлодрезї.
ПЎЛОДСАНЉ ‫ ﭘﻮﻻدﺳﻨﺞ‬1. он ки сифат ва кай-
фияти пўлодро мушоњида мекунад. 2. кит.
киноя аз шамшерзан, мубориз, љанговар.
ПЎЛОДСОЙ ‫ ﭘﻮﻻدﺳﺎي‬пўлодсоянда, бисёр сахт.
ПЎЛОДСУМ ‫ ﭘﻮﻻدﺳﻢ‬киноя аз сахтсум (сифати
асп).
ПЎЛОДХОЙ ‫ﭘﻮﻻدﺧﺎي‬ кит. љанговари пурзўр
ва шуљоъ.
ПЎПАК ‫ ﭘﻮﭘﻚ‬1. бастаи (бандчаи) бофтањои
тори абрешимї, ресмонї ё риштањои зарин,
ки барои ороиш ба нўги баъзе чизњо ё дар
атрофи баъзе чизњо меовезанд: пўпаки нўги
дутор, пўпаки лўлаболишт. 2. як намуд па-
рандаи зебо, ки ба сараш кокул дорад; шо-
насарак, њудњуд, пўптиш.
ПЎПАКДОР ‫ ﭘﻮﭘﻚ دار‬пўпакнок, пўпакї: гар-
данбанди пўпакдор, мўи пўпакдор.
ПЎПАКЇ ‫ ﭘﻮﭘﻜﻲ‬:чойи пўпакї гуфт. чойи (ка-
буди) хуб дамшуда.
ПЎПАНАК ‫ ﭘﻮﭘﻨﻚ‬1. маѓор; замбурўѓчањои
бењад хурди рўи баъзе чизњо, ки аз тарї,
рутубат ва кўњнагї пайдо мешаванд. 2. зан-
гор; пўпанак бастан а) маѓор бастан; б) зан-
гор задан.
ПЎПАНАКБАСТА ‫ ﭘﻮﭘﻨﻚﺑﺴﺘﻪ‬маѓорбаста, зан-
горзада.
б) маљ. пўст даридан несту нобуд кардан,
– 134 –
ПЎПИДОР ‫ﭘﻮﭘﻲدار‬ пўпинок, тўѓдор: мокиёни
пўпидор.
ПЎПИНАМУРЃ ‫ ﭘﻮﭘﻴﻨﻪﻣﺮغ‬ниг. шонасарак.
ПЎПИСА ‫ ﭘﻮﭘﻴﺴﻪ‬дўѓу даранг, тањдид; пўписа
кардан дўѓ задан, тањдид кардан.
ПЎПЇ ‫ ﭘﻮﭘﻲ‬тўѓи сари баъзе парандањо, тољ ё
кокули сари баъзе парандањо.
ПЎПТИШ ‫ ﭘﻮﭘﺘﻴﺶ‬ниг. шонасарак.
ПЎПУ ‫ ﭘﻮﭘﻮ‬кит., ниг. шонасарак.
ПЎСАНДАГЇ ‫ﭘﻮﺳﻨﺪﮔﻲ‬ пўсиш, фосидшавї,
вайроншавї.
ПЎСИДА ‫ ﭘﻮﺳﻴﺪه‬1. сифати феълии замони гу-
зашта аз пўсидан. 2. тосида, вайроншуда,
кўњнашуда: сабзавоти пўсида. 3. аз њам рех-
та, дарида, порашуда: чарми пўсида. 4. фо-
сидшуда, харобшуда, вайроншуда.
ПЎСИДАГЇ ‫ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ‬1. шакли дигари сифати
феълии замони гузашта аз пўсида. 2. тосида,
вайроншуда, фосидшуда.
ПЎСИДАН ‫ ﭘﻮﺳﻴﺪن‬1. вайрон шудан, табоњ
гардидан, тосидан, аз њам рехтан. 2. маљ.
вайрон шудан, фарсуда гаштан. 3. маљ. зоеъ
шудан, бењуда нобуд шуда рафтан.
ПЎСИШ ‫ ﭘﻮﺳﺶ‬1. пўсидан, вайроншавї, тоси-
дан, зоеъ гаштан. 2. маљ. хароб шудан;
инќироз.
ПЎСОНАНДА ‫ ﭘﻮﺳﺎﻧﻨﺪه‬он чи боиси пўсо-
нидани чизи дигар мешавад.
ПЎСОН(И)ДАН ‫ﭘﻮﺳﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭘﻮﺳﺎﻧﺪن‬шакли баво-
ситаи феъли пўсидан; зоеъ гардондан; но-
буд кардан.
ПЎСТ ‫ ﭘﻮﺳﺖ‬1. он чи рўи бадани одам ва
њайвонотро пўшондааст; љилди бадани
одам ва њайвонот: пўсти гўсфанд, пўсти па-
ланг, пўсти рўбоњ. 2. пардаи берунии баъзе
аз сабзавот ва мевањо аз ќабили сабзї, пиёз,
себ, картошка ва ѓ.; пўсташ (рафта) ба усту-
хонаш часпидааст хеле хароб ва лоѓар аст;
пўсташро аз чармгарї меёбї (мебинї) аз не-
сту нобуд шуданаш дарак њам намеёбї; та-
моман несту нобуд мешавад; пўст давид бар
чизе пўст пўшондан, пўст гирифтан рўи чи-
зео;
ташвиш шудани касе.
ПЎСТИНДЎЗ ‫ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ دوز‬он ки пўстин медўзад,
он ки касбаш пўстиндўзист.
барњам задан; зарари калон расонидан;
 – 135 –
пўст кандан а) пўсти чизеро људо карда
гирифтан; б) сахт азоб додан, сахт љазо до-
дан; пўст партофтан а) пўст равондан, аз
пўст берун шудан, мас., мор; б) маљ. шар-
манда шудан; пўстро аз маѓз шинохтан ба-
дунекро фарќ кардан, дўсту душманро фарќ
кардан; пўсту гўшташ аз шумову устухонаш
аз мо књн. дар ваќти ба дасти мактабдор
барои таълиму касбомўзї додани бача аз
тарафи падару модарон гуфта мешавад;
пўсту устухон будан нињоят харобу лоѓар
будан; ба (дар) пўсти худ наѓунљидан нињоят
хурсанд шудан, хеле болидан; ба пўсту
гўшти касе даромадан ба касе хеле наздик
шуда боварии ўро њосил кардан; маѓзу пўст
будан ба касе нињоят ќарин ва дўсти наздик
будан.
ПЎСТАК ‫ ﭘﻮﺳﺘﻚ‬пўсти њайвонот, ки њамчун
палос ё курпача истифода мебаранд; ◊
пўстак ба рўй кашидан берўї кардан, шар-
му њаёро як сў гузоштан.
ПЎСТАКЧА ‫ ﭘﻮﺳﺘﻜﭽﻪ‬шакли тасѓири пўстак.
ПЎСТЃАФС ‫ ﭘﻮﺳﺖﻏﻔﺲ‬1. он чи пўсти ѓафс
дорад: тарбузи пўстѓафс. 2. беору номус,
бешарм, гарданѓафс, гўшношунав.
ПЎСТДУНБА ‫ ﭘﻮﺳﺖ دﻧﺒﻪ‬пўсти дунбаи гўс-
фанд, ки пашмашро равонда мепазанд.
ПЎСТЇ ‫ ﭘﻮﺳﺘﻲ‬мансуб ба пўст; ниг. пўстин.
ПЎСТИН ‫ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ‬либоси болопўши гарм, ки аз
пўсти пашмдори њайвонот дўхта мешавад;
пўстинро чапа пўшидан а) дар ќањру ѓазаб
будан, ба касе ситеза кардан; б) якрањагї
кардан; ба пўстини касе кайк даромадан
бесаранљом шудани касе, безобита ва дар
ПЎСТИНДЎЗЇ ‫ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ دوزي‬шуѓли пўстиндўз;
пўстин дўхтан: корхонаи пўстиндўзї.
ПЎСТИНПЎШ ‫ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ ﭘﻮش‬он ки пўстин пўши-
дааст:мардаки пўстинпўш.
ПЎСТИНЧА ‫ ﭘﻮﺳﺘﻴﻦ ﭼﻪ‬пўстини хурди кўтоњ:
пўстинчаи беостин.
ПЎСТКАНДА ‫ ﭘﻮﺳﺖ ﻛﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони гузашта аз пўст кандан; пўсташ
кандашуда: гўсфанди пўстканда. 2. сухани
кушоду равшан дар бораи айби касе ё муд-
даои худ; пўсткандаи гап њамин ки... гапи
кушоду равшан њамин ки...
ПЎСТКАНЇ ‫ ﭘﻮﺳﺘﻜﻨﻲ‬1. пўсти њайвонеро кан-
дан. 2. пўсти чизеро гирифтан (тоза кар-
дан).
ПЎСТЛАХТ ‫ ﭘﻮﺳﺖﻟﺨﺖ‬пораи пўст, пўстпора,
порчањои алоњидаи пўст, лахти пўст.
ПЎШ
ПУСТЛОЌ ‫ ﭘﻮﺳﺖﻻق‬он чи рўи танаю шохаи
дарахтро пушонидааст; пўсти рўи тана ва
шохаи дарахт.
ПЎСТЛОЌХЎР ‫ﭘﻮﺳﺖﻻﻗﺨﻮر‬ зоол. пўстхурак
(кирм).
ПЎСТЛОХ ‫ ﭘﻮﺳﺖﻻخ‬ниг. пўстлоќ.
ПЎСТМОЛ ‫ ﭘﻮﺳﺖﻣﺎل‬пўсткан (шудан),
пўстравї, пўстфурої: дасташ пўстмол шуд,
пўстмол кардан пўсташро равондан;
пўстмол рафтан пўсташ рафтан.
ПЎСТНАВИШТ ‫ﭘﻮﺳﺖﻧﻮﺷﺖ‬ навиштањои рўи
пўст.
ПЎСТПАРДА ‫ ﭘﻮﺳﺖﭘﺮده‬биол. пардаи пўст(-и
одам, растанї ва ѓ.).
ПЎСТПАРТО ‫ ﭘﻮﺳﺖﭘﺮﺗﺎ‬пўстпартофта, тулак-
карда, мўйрехта; паррехта.
ПЎСТПАРТОЇ ‫ ﭘﻮﺳﺖﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬пўст партофтан(-и
њашарот ва хазандањо).
ПЎСТПАРТОФТА ‫ ﭘﻮﺳﺖﭘﺮﺗﺎﻓﺘﻪ‬сифати феълии
замони гузашта аз пўст партофтан.
ПЎСТПОРА ‫ ﭘﻮﺳﺖﭘﺎره‬ниг. пўстлох.
ПЎСТСАФЕД ‫ﭘﻮﺳﺖ ﺳﻔﻴﺪ‬ пўсташ сафед,
сафедпўст.
ПЎЧОЌ ‫ ﭘﻮﭼﺎق‬пўсти мева ва баъзе сабзавоти
обчакорї ва инчунин тухм: пўчоќи писта,
пўчоќи тухм, пўчоќи харбуза, тарбуз ва ѓ.
пўш ‫ ﭘﻮش‬1. асоси замони њозира аз феъли
пўшидан. 2. љузъи пасини баъзе калимањои
мураккаб ба маънои пўшанда: дастпўш,
болопўш, калапўш.
ПЎШ ‫ ﭘﻮش‬худнамої, карруфар.
ПЎШИДА ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪه‬1. сифати феълии замони гу-
зашта аз пўшидан. 2. пинњон, нуњуфта,
махфї, махфиёна; пўшида мабод, ки...
махфї намонад, ки...; пўшида нест, ки...
махфї ва пинњон нест, ки..., равшан аст,
ки...; пушида мондан махфї мондан, нињон
мондан. 3. пўшидагї, аз боло фарогирифта;
муќоб кушода; долони болояш пўшида. 4.
баста, мањкам; муќоб. боз, кушода; дари
пўшида, чашми пўшида. 5. баста;
анљомёфта: маљлисро пўшида эълон кардан.
ПЎШИДАГЇ ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪﮔﻲ‬1. шакли дигари сифати
феълии замони гузашта аз пўшида. 2. баста,
мањкам: дари пўшида. 3. фаро гирифташу-
да, пинњоншуда: рўи бо риш пўшидагї. 4.
либоспўш: бачагони сару либос пўшидагї.
ПЎШ – 136 –
ПЎШИДАН ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪن‬1. дар бар кардан, ба тан
кардан (либосро): либос пўшидан. 2. пинњон
кардан, руст кардан; махфї кардан. 3. бас-
тан, мањкам кардан: дарро пўшидан,
дањонро пўшидан, чашм пўшидан, парда
пўшидан. 4. фаро гирифтан, ињота кардан
(аз тарафи боло). 5. фуровардан, партоф-
тан, кашидан (пардаеро ба рўи чизе); аз дунё
(љањон) чашм пўшидан вафот кардан, тарки
њаёт кардан; дањон пўшидан хомўш шудан,
аз гуфтор боз истодан; чашм пўшидан аз
чизе эътибор надодан ба чизе; надидагї ба-
рин шудан чизеро, сарфи назар кардан аз
чизе; љомаро чаппа пўшидан дар ќањру
ѓазаб шудан, ба гапи касе њељ розї нашу-
дан, дар гуфтаи худ исрор кардан.
ПЎШИДАНЇ ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﻲ‬сифати феълии замони
оянда аз пўшидан; лоиќи пўшидан ва ба тан
кардан: либоси пўшиданї.
ПЎШИДАРОЗ ‫ﭘﻮﺷﻴﺪهراز‬ розпўш, роздор, сир-
дон.
ПЎШИДАРОЗЇ ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪهرازي‬розпўшї, сиреро
пинњон доштан.
ПЎШИДАРУХ ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪهرخ‬кит. 1. рўйпўшида,
мастур. 2. нињон, махфї. 3. маљ. мањљуба,
њиљобнок.
ПЎШИДАЧАШМ ‫ﭘﻮﺷﻴﺪهﭼﺸﻢ‬ нобино, кўр, бе-
басират.
ПЎШИДАЊОЛ ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪهﺣﺎل‬он ки њолаш аз ди-
гарон пўшида аст, вазъияташ ба касе
маълум нест.
ПЎШИДАРЎЇ ‫ ﭘﻮﺷﻴﺪهروي‬рўяш пўшида, рўяш
аз мардони бегона пинњон кардашуда,
бофаранљї.
ПЎШИШ ‫ ﭘﻮﺷﺶ‬кит. 1. пўшок, либос, рахт. 2.
болопўш; саќф, бом. 3. парда, рўйпўш.
ПЎШОК ‫ ﭘﻮﺷﺎك‬либос, пўшиш, рахт;
либосворї; пўшок пўшидан либос пўшидан.
ПЎШОКВОРЇ ‫ﭘﻮﺷﺎﻛﻮاري‬ матоъ барои
либосдўзї, чизњои барои либос сарфша-
ванда, либосворї; пўшокворї.
ПЎШОКЇ ‫ ﭘﻮﺷﺎﻛﻲ‬мансуб ба пўшок; либосњои
пўшиданї, либосворї; пўшокворї: чизњои
хўрокї ва пўшокї, пўшокї харидан.
ПЎШОН(И)ДАН ‫ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن‬1. шакли ба-
воситаи пўшидан; бар тан кунонидан, дар
бар кунонидан (либосро бар касе); ба гап
љома пўшонидан гапро оро додан, зеб дода
сухан кардан. 2. панањ кардан, руст кардан,
пардапўш кардан: бо рўймолаш рўяшро
пўшонд. 3. пўшида доштан, нињон доштан,
махфї кардан; болои кори касеро пўшондан
кори касеро пинњон доштан, сирри касеро
ошкор накардан. 4. фаро гирифтан, бо чизе
фаро гирифтан, болои чизеро ба чизе пањн
карда печонидан.
ПЎШТАХОНА ‫ ﭘﻮﺷﺘﻪﺧﺎﻧﻪ‬ниг. почтахона.
ПЎЯ ‫ ﭘﻮﻳﻪ‬кит. 1. дав, тохт, рафти тезу тунд,
гашти босуръат; асп ба пўя фикандан асп
давондан, асп тохтан, асп рондан. 2. хоњиш,
њавас, орзу, иштиёќ, ирода, оњанг.
ПЎЯНДА ‫ ﭘﻮﻳﻨﺪه‬кит. 1. даванда, бо суръат ра-
ванда, тезрафтор. 2. аспи тезрафтор; пўянда
боло аспи даванда. 3. љўянда, љўёи чизе.
ПЎЯНДАРОЊ ‫ ﭘﻮﻳﻨﺪهراه‬роњнавард, тезрав.
 Р
Р њарфи бисту якуми алифбои њозираи тољикї; собиќ, писарандар.
дар алифбои арабиасоси тољикї њарфи ре (‫;)ر‬
РАБИБА а. ‫ رﺑﻴﺒﻪ‬1. муаннаси рабиб. 2. духтаре,
дар њисоби абљад ба адади 200 баробар аст.
ки зан аз шавњари собиќ овардааст, духта-
РАБ(Б) а. ‫ رب‬1. Худованд, Худо, Парвардигор; рандар. 3. доя, парастори кўдакон.
ё раб! эй Худо!. 2. соњиб, молик.
РАБОИДАН ‫ رﺑﺎﺋﻴﺪن‬шакли бавоситаи рабудан.
РАБАЗ а. ‫ رﺑﺾ‬1. девор, њисори гирди шањр,
РАБОИШ ‫ رﺑﺎﻳﺶ‬1. рабудан. 2. маљ. љозиба,
гирдогирди њисори шањр, девори баланди
љазобият.
гирди ќалъа ё шањр. 2. ќисми берунии
шањрњои ќадимї. РАБОТ а. ‫ رﺑﺎط‬1. мусофирхонае, ки дар сари
роњњои корвонгард бино карда мешуд. 2.
РАББАНО а. ‫ﻨﺎ‬‫ رﺑ‬гуфт. холї, одї; оби раббано њавлии деворбаланд дар боѓот; ◊ работи тан
оби холї.
киноя аз вуљуди инсон, њастї.
‫ﻲ‬‫ رﺑ‬Худои ман.
РАББЇ а.
РАБОТБОН ‫ رﺑﺎطﺑﺎن‬кит. нигањбони работ,
РАББОНЇ а. ‫ رﺑﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба Худо, Эзид, соњиби корвонсарой, корвоннигањдор.
Худої, Яздонї. 2. худошинос.
РАБОТЇ ‫ رﺑﺎﺗﻲ‬кит., мансуб ба работ; работбон.
РАБВ I//РАБВА а. ‫رﺑﻮه‬//‫رﺑﻮ‬ кит. пушта, теппа,
РАБОЊ а. ‫ رﺑﺎح‬кит. фоида, суд, манфиат.
баландї.
РАБОЯНДА ‫ رﺑﺎﻳﻨﺪه‬он ки чизеро бирабояд ва
РАБВ II ‫ رﺑﻮ‬тиб. яке аз беморињои шуш, ки
соњиб шавад; сориќ, дузд.
мубталои он зуд-зуд нафас мекашад:
кўтоњнафасї, зиќуннафас. РАБОЯНДАГЇ ‫ رﺑﺎﻳﻨﺪﮔﻲ‬вазъ ва њолати рабоян-
да, кашиш, љозиба, љазаба, љазбандагї.
РАБЕЇ ‫ رﺑﻴﻌﻲ‬мансуб ба бањор.
РАБТ а. ‫ رﺑﻂ‬бастагї, пайвастагї, алоќа; рабт
РАБЕУЛАВВАЛ а. ‫ل‬‫ رﺑﻴﻊاﻻو‬моњи сеюми соли
доштан; алоќа, робита доштан; маљ. иттилоъ,
ќамарї, пас аз сафар.
огоњї…; рабт додан марбут кардан, пайванд
РАБЕУЛОХИР а. ‫ رﺑﻴﻊاﻵﺧﺮ‬ниг. рабеуссонї. додан, нисбат додан; рабт доштан; марбут
будан, иртибот доштан.
РАБЕУССОНЇ а. ‫ رﺑﻴﻊاﻟﺜّﺎﻧﻲ‬моњи чањоруми сол-
шумории ќамарї. РАБУБЇ а. ‫ رﺑﻮﺑﻲ‬кит. мансуб ба раб(б), худої,
илоњї, рабонї.
РАБЕЪ а. ‫ رﺑﻴﻊ‬бањор, бањорон.
РАБУДА ‫ رﺑﻮده‬дуздида, бурда.
РАБИБ а. ‫ رﺑﻴﺐ‬кит. 1. парварда, дастпарвард;
нону намакхўрда. 2. писари зан аз шавњари РАБУДАГЇ ‫ رﺑﻮدﮔﻲ‬дуздида, сирќатшуда, ѓорат;
РАБ – 138 –
маљ. дилбарї.
РАБУДАН ‫ رﺑﻮدن‬чизеро бо чобукдастї гирифта
бурдан, чанг зада гирифтан, дуздидан, бур-
дан; дил рабудан маљ. дили касеро ба худ
љалб кардан, касеро ба худ шефтаву ошиќ
гардонидан; хоб рабудан хоб бурдан.
РАБУН ‫ رﺑﻮن‬кит. пуле, ки пеш аз кор ба коргар
дода мешавад; пешмузд, пешпардохт, байъо-
на.
РАБУННОС а. ‫ رباﻟﻨّﺎس‬Парвардигори мардум,
Худованд, Яздон.
РАБУХА ‫ رﺑﻮﺧﻪ‬кит. лаззат, лаззати љимоъ, ављи
лаззати љинсї.
РАБЪ а. ‫ رﺑﻊ‬кит. манзил, манзилгоњ, сарой;
мањалла, кўй.
рав ‫ رو‬1. асоси замони њозира аз рафтан; резу рав
майда-чуйда. 2. љузъи пасини баъзе калимањои
мураккаб ба маънои раванда, љой ва мањалли
рафтан, шабрав, миёнарав, тезрав, сабукрав,
обрав, мошинрав, пиёдарав.
РАВАН ‫ رون‬кит. имтињон, озмоиш, таљриба.
РАВАНД ‫روﻧﺪ‬ нав. тамоюл фароянд, равиш,
тариќа.
РАВАНДА ‫ روﻧﺪه‬1. сифати феълии замони њозира
аз рафтан. 2. он ки роњ меравад, он ки равона
аст, сафаркунанда, мусофир, роњгузар; ра-
вандаву роњгузар роњгузарон. 3. маљ.
ќаландар, дарвеш. 4 тезравї, тундравї.
РАВАНДАНИШИН ‫ روﻧﺪهﻧﺸﻴﻦ‬мусофирсавор.
РАВВОЌ а. ‫اق‬‫ رو‬кит. пок, тоза, зулол, соф, хо-
лис (об, шароб).
РАВЃАН ‫ روﻏﻦ‬моддаи чарб, ки аз шир, дунба ё
чарбуи чорпоён, аз донањои наботї ё аз
мањсулоти нафтї гирифта мешавад; равѓани
ароба пасмондаи моддањои нафт, ки барои
молидан ба чархи аробањо ба кор мерафт;
равѓани доѓ равѓани сахт тафсида, равѓани
љўшида истода; равѓани дунба равѓане, ки
дар дунбаи гўсфанд мављуд аст; равѓани зард
равѓане, ки аз шири гов гирифта мешавад;
равѓани заѓир равѓани хўрокие, ки аз
заѓирдона кашида шудааст; равѓани зайтун
равѓане, ки аз меваи дарахти зайтун гирифта
мешавад; равѓани карт равѓани дунбаи обна-
кардаи бешалња ва бегўшт; равѓани лампа
карасин; равѓани маска равѓани аз шири гов
гирифташудаи бенамак; равѓани пахта
равѓане, ки аз пунбадона гирифта мешавад;
равѓани сафед ниг. равѓани пахта; равѓани
сиёњ мазут, моддаи сўзандае, ки баъди аз
нафт кашида гирифтани бензин, газолин ва
карасин боќї мемонад; равѓани чароѓ ниг.
равѓани лампа; равѓан кардан равѓан моли-
дан, равѓан задан ба мошин ва ѓ.; равѓан кар-
дан (гулўи касеро) ба касе пора додан ё касе-
ро зиёфат кардан бо маќсади анљом додани
кори худ; равѓан кашидан аз шир ба воситаи
гуппї ё мошин, аз донањои наботї ба воси-
таи љувоз ва дастгоњњои мошинї равѓан
њосил кардан; ба равѓан ѓўтидани нони касе
дар равнаќу ривољ будани кори касе ба
оташ; равѓан рехтан гапе зада ё коре карда,
љанљоли хобидаро аз нав хезондан ё башид-
даттар гардонидан; равѓан сўхтан; ◊ аз санг
равѓан тарошидан иљро кардани корњои
душвори ношуданї.
РАВЃАНАНДОЗ ‫ روﻏﻦاﻧﺪاز‬он ки ба мошин
равѓан пур мекунад, пуркунандаи равѓан.
РАВЃАНБАРОРЇ ‫ روﻏﻦﺑﺮاري‬гирифтани равѓан,
њосил кардани равѓан: корхонаи
равѓанбарорї.
РАВЃАНГАР ‫ روﻏﻦﮔﺮ‬он ки дар љувозхона
равѓан мекашад, ассор.
РАВЃАНГАРЇ ‫ روﻏﻦﮔﺮي‬кашидани равѓан,
истењсоли равѓан, тавлиди равѓан.
РАВЃАНГИРЇ ‫ روﻏﻦﮔﻴﺮي‬истењсол кардани
равѓан, гирифтани равѓан.
РАВЃАНГУЛЇ ‫ روﻏﻦﮔﻠﻲ‬:атри равѓангулї нав-
ъи атр.
РАВЃАНДОЃ ‫ روﻏﻦداغ‬равѓани доѓ, равѓани
доѓшуда, равѓани тафсон (ки маъмулан аз бо-
лои баъзе навъи хўрок, аз љумла ќурутоб мере-
занд).
РАВЃАНДОН ‫ روﻏﻦدان‬зарф барои андохтани
(пур кардани) равѓан, зарфи равѓангирї.
РАВЃАНДОР ‫ روﻏﻦدار‬дорои равѓан, он чи дар
таркибаш ва ё ба дарунаш равѓан дорад; ◊
кори равѓандор кори сердаромад.
РАВЃАНЗАБОНЇ ‫ روﻏﻦزﺑﺎﻧﻲ‬чарбзабонї, нарм-
гуфторї, хушгапї, хушомадгўї; ◊ бо равѓан-
забонї мум (бар)афрўхтан суханњои мулоим

ва форам гуфтан, ширинзабонї ба кор бур-
дан.
РАВЃАНЗАДА ‫ روﻏﻦزده‬он чи бо равѓан молида
шудааст.
РАВЃАНИН ‫ روﻏﻨﻴﻦ‬1. равѓанї, равѓандор,
серравѓан. 2. равѓанолуд. 3. маљ. сердаромад.
РАВЃАНЇ ‫ روﻏﻨﻲ‬серравѓан, равѓандор, бо
равѓан сиришташуда; њалвои равѓанї яке аз
навъњои марѓуби њалво; кори равѓанї кори
сердаромад; овози равѓанї овози расои фо-
рам, овози ѓулѓуладор.
РАВЃАНКАДУ ‫ روﻏﻦﻛﺪو‬кадуи дарунхолї барои
нигоњ доштани равѓан.
РАВЃАНКАШ ‫ روﻏﻦﻛﺶ‬он ки равѓан мекашад.
РАВЃАНКАШЇ ‫ روﻏﻦﻛﺸﻲ‬гирифтани равѓан аз
донањои наботї.
РАВЃАНКОРЇ ‫ روﻏﻦﻛﺎري‬бо равѓани махсус ан-
дудани мошин ва таљњизот, равѓанмолї: ма-
води сўхту равѓанкорї.
РАВЃАНМОЛЇ ‫ روﻏﻦﻣﺎﻟﻲ‬молидани равѓан ба
чизе, чарб кардани чизе.
РАВЃАНМОНАНД ‫ روﻏﻦﻣﺎﻧﻨﺪ‬монанди равѓан
будан, чарбмонанд.
РАВЃАНМОЊЇ ‫روﻏﻦﻣﺎﻫﻲ‬ як навъ моњии
серравѓан.
РАВЃАННОКЇ ‫ روﻏﻦﻧﺎﻛﻲ‬дараљаи равѓандорї
(мас., шир): равѓаннокии шир.
РАВЃАНОЛУД ‫ روﻏﻦآﻟﻮد‬олуда бо равѓан, бо
равѓан омехта будан.
РАВЃАНРЕЗЇ ‫ روﻏﻦرﻳﺰي‬исми амал аз равѓан
рехтан: ба муњаррики мошин равѓан рехтан.
РАВЃАНСЎЗЇ ‫ روﻏﻦﺳﻮزي‬амали сўхтани равѓан;
пок кардани баъзе зарфњо ва таљњизоти
техникї ба воситаи сўзондани равѓан.
РАВЃАНФУРЎШ ‫ روﻏﻦﻓﺮوش‬фурўшандаи рав-
ѓан, он ки равѓан фурўшад.
РАВЃАНФУРЎШЇ ‫ روﻏﻦﻓﺮوﺷﻲ‬касбу
равѓанфурўш; љои фурўши равѓан.
РАВЃАНХОНА ‫ روﻏﻦﺧﺎﻧﻪ‬:равѓанхонаи љувоз љои
косамонанде, ки равѓани кашида дар онљо
љамъ меояд.
РАВЃАНХЎР ‫روﻏﻦﺧﻮر‬ 1. хўранда ва истеъмол-
– 139 – РАВ
кунандаи равѓан. 2. тех. дањана ва љои рех-
тани равѓан ба муњаррики мошин ва
таљњизоти техникї.
РАВЃАНХЎРДА ‫ روﻏﻦﺧﻮرده‬он чи равѓан мо-
лида бошад; хумчаи равѓанхўрда хумчае, ки
дар он муддати зиёд равѓан нигоњ доштаанд.
РАВЃАНЉАЛЛОБ ‫ روﻏﻦﺟﻼّب‬он ки равѓанро
арзон харида, ќимат мефурўшад, савдогари
равѓан.
РАВЃАНШОР ‫ روﻏﻦﺷﺎر‬:ангуштони равѓаншор
ангуштоне, ки ваќти хўрдани ош аз онњо
равѓан мечакад.
РАВЗА а. ‫ روﺿﻪ‬1. боѓ, гулзор; равзаи ризвон д.
љаннат, боѓи бињишт. 2. он чи дар маросими
сўгвории ањли хонаводаи пайѓамбар (с), ба-
хусус дар маросими сўгвории шањидони
Карбало хонда мешавад. 3. маљ. маљлис ва ё
маросиме, ки ба ин муносибат барпо меша-
вад. 4. маљ. маќбараи одамони бузург.
РАВЗАГОЊ ‫ روﺿﻪﮔﺎه‬кит. 1. боѓ, сабзазор,
марѓзор, гулистон. 2. бињишт. 3. маљ.
маќбара, ќабр, гўр, марќад.
РАВЗАН//РАВЗАНА ‫روزﻧﻪ‬//‫ روزن‬љои сўрох ва
њаводаро дар саќф ва девори хона, дарича,
тирезача: равзани бом, равзани гулхан.
РАВЗАРАНГ ‫ روﺿﻪرﻧﮓ‬сабзаранг, кабуд.
РАВИШ ‫ روش‬исми феълї аз рафтан; рафтор,
тарзи рафтор, тарз, љараёни коре, расм; роњу
равиш рафти (љараёни) коре, тариќа, тарз,
усул.
РАВИШОМЎЗ ‫ روشآﻣﻮز‬нав. он ки роњу равиш
меомўзад.
РАВИШОМЎЗЇ ‫روشآﻣﻮزي‬ нав. шуѓлу амали
равишомўз.
РАВИЯ ‫ روﻳﻪ‬1. тарз, вазъ, роњ. 2. усул, равиш.
РАВЇ а. ‫ روي‬1. кит. абри серборон. 2. оби фа-
ровону ширин. 3. соќї. 4. адш. њарфи охири-
ни решагии калима, ки дар ќофия нигоњ
кори доштани он њатмист.
РАВНАЌ а. ‫ روﻧﻖ‬1. фурўѓ, тобиш, тароват. 2.
пешрафт, тараќќї, ривољ; равнаќ доштан дар
тараќќї ва пешрафт будан; равнаќ ёфтан
тараќќї кардан, пеш рафтан, дар ављ будан;
аз равнаќ афтодан ривољ надоштан, аз пеш-
РАВ – 140 –
рафт бозмондан.
РАВНАЌАНГЕЗ ‫ روﻧﻖاﻧﮕﻴﺰ‬равнаќбахш, дурахшу
зебоидињанда; пешбаранда.
РАВНАЌГАРЇ ‫ روﻧﻖﮔﺮي‬кит. 1. љилодињї;
фурўѓ, тобиш, дурахш. 2. инкишофдињї, до-
рои ќобилияти равнаќгарої.
РАВО ‫ روا‬љоиз, коре, ки карданаш аз рўи ќонун
мумкин аст; раво будан љоиз будан; ◊ зарур
бошад раво бошад; раво будани њукм љорї
будани њукм, эътибор доштан (њукми касе
дар љое); раво дидан љоиз донистан, муносиб
шумурдан, сазовор донистан, мувофиќ дони-
стан; раво доштан лоиќ ва љоиз донистан,
роњ додан, розї шудан ба вуќўи коре; раво
кардани њољати касе матлаби (хоњиши) касе-
ро ба амал овардан; раво шудан амалї шу-
дан, ба амал омадан.
РАВОБИН ‫ روا ﺑﻴﻦ‬он ки раво мебинад, он ки
лоиќ медонад, он ки мувофиќ мешуморад.
РАВОБИТ ‫ رواﺑﻂ‬љ. робита; робитањо.
РАВОДИД ‫ روادﻳﺪ‬иљозати расмие, ки дар ши-
носномаи хориљї барои ворид шудан ба
кишваре ё хориљ шудан аз он ќайд мешавад,
иљозатномаи хуруљу вуруд; он чи лоиќ ва
љоиз дониста шудааст, маслињат.
РАВОЕЊ а. ‫ رواﻳﺢ‬љ. роиња.
РАВОКОМ ‫ رواﻛﺎم‬он ки ба муродаш расидааст;
одами некбахт, комёб, комраво.
РАВОЌ а. ‫ رواق‬1. пешайвон, даромадгоње, ки ба
шакли нимдоира сохта шудааст, арк. 2. гун-
баз, гунбад.
РАВОЌДОР ‫ رواقدار‬дорои равоќ, пешайвондор,
биное, ки аз тарафи пеш бо пештоќњо зинат
ёфтааст, гунбаздор.
РАВОЌЇ а. ‫ رواﻗﻲ‬гунбаздор, гунбазшакл, ба
шакли гунбаз монанд будан.
РАВОН I ‫ روان‬1. феъли њол аз рафтан. 2. раван-
да, дар њоли рафтан, рањсипор. 3. љорї; оби
равон; реги равон реги кўчанда; њукми равон
њукми дар амал, њукми љорї. 4. салис, мав-
зун: услуби равон, шеъри равон; равон будан
а) рањсипор будан (ба љое); б) љорї будан; ра-
вон кардан а) фиристодан, ирсол намудан
(мактубро); б) љорї сохтан; равон шудан
(гаштан) а) рањсипор гардидан, рў ба роњ
шудан, рафтан, ба роњ афтодан (даромадан);
в) љорї шудан (об).
РАВОН II ‫ روان‬љон, рўњ; равон бахшидан љон
бахшидан; рўњбаланд гардонидан.
РАВОНА ‫ رواﻧﻪ‬роњї, раванда, равон, рањсипор;
равона кардан а) фиристодан, ирсол кардан
(мас., мактубро); б) нигаронидан (мас.,
нигоњи худро ба сўе); равона шудан (гарди-
дан) рањсипор гардидан, рафтан.
РАВОНАК ‫ رواﻧﻚ‬нав. ќуттї ва ё бастае, ки ба
воситаи почта равона карда мешавад.
РАВОНАКУНАНДА ‫رواﻧﻪﻛﻨﻨﺪه‬ роњикунанда,
фиристанда, ирсолкунанда.
РАВОНБАХШ ‫ روانﺑﺨﺶ‬љонбахш; рўњафзо.
РАВОНБЕМОР ‫ روانﺑﻴﻤﺎر‬нав. он ки мубталои
бемории равонист, бемори рўњї.
РАВОНБЕМОРЇ ‫ روانﺑﻴﻤﺎري‬нав. бемории рўњї,
бемории равонї.
РАВОН(И)ДАН ‫رواﻧﻴﺪن‬//‫ رواﻧﺪن‬1. равон кардан.
2. чизеро аз рўи чизе пок карда дур сохтан,
нест кардан; аз њол равондан.
РАВОНДАРМОНЇ ‫ رواندرﻣﺎﻧﻲ‬тиб. дармон ва
табобати беморї бо роњи муайян кардани
хусусиятњои равонї ва таъсири табобатї ба
рўњияву равони онњо.
РАВОНЇ I ‫ رواﻧﻲ‬мансуб ба равон; бемории
равонї бемории рўњї.
РАВОНЇ II ‫ رواﻧﻲ‬1. равон будан, љорї будан,
љараён. 2. салосат, салисї, мавзунї.
РАВОНОСО(Й) (‫ روانآﺳﺎ)ي‬осоишдињандаи љон,
роњатбахш, оромбахш, рўњбахш, равонбахш.
РАВОНПАРВАР ‫ روانﭘﺮور‬нерўдињандаи зењн,
парваришдињандаи зењн, љонпарвар, зинда-
гибахш, фарањовар, дилкушо.
РАВОНПАРДОЗ ‫ روانﭘﺮداز‬он ки љони худро фи-
дои коре ё чизе мекунад, љонфидо.
РАВОНПИЗИШК ‫ روانﭘﺰﺷﻚ‬пизишки бемо-
рињои рўњї (равонї).
РАВОНПИЗИШКЇ ‫ روانﭘﺰﺷﻜﻲ‬нав. соњаи илми
тиб, ки ба ташхис ва дармони беморињои
равонї машѓул аст.
РАВОНТАБЪ ‫روانﻃﺒﻊ‬ он ки фасењу салис шеър
 – 141 – РАВ

мегўяд, дорои табъи равон. даќиќбаён.

РАВОНХОН ‫روانﺧﻮان‬ он ки буррою равон ме- РАВШАНБАСАР ‫ روﺷﻦﺑﺼﺮ‬доно, хирадманд,
хонад. закї, зирак, тезфањм.
РАВОНХОНЇ ‫ روانﺧﻮاﻧﻲ‬мансуб ба равонхон. РАВШАНБИН ‫ روﺷﻦﺑﻴﻦ‬1. он ки чизњоро возењ
мебинад. 2. маљ. бино, доно, он ки дид ва
РАВОНХОЊ ‫ روانﺧﻮاه‬ќњн. гадо, садаќаталаб,
фикри возењу равшан дорад.
соил, дарюзагар.
РАВОНШИНОС ‫ روانﺷﻨﺎس‬нав. дорои тахассус ё
РАВШАНБИНЇ ‫روﺷﻦﺑﻴﻨﻲ‬ назари тозаву фикри
возењ доштан.
таљрибаи равоншиносї.
РАВШАНГАР//РЎШАНГАР ‫ روﺷﻨﮕﺮ‬1. афрў-
РАВОНШИНОСЇ ‫ روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬нав. илм оид ба
занда, тобонкунанда. 2. маљ. сайќалдињанда,
падидањо ва коркардњои равонї ва муолиљаи
љилодињанда; равшанфикр, зиёї.
нобасомонињои равонї.
РАВШАНГУЊАР ‫ روﺷﻦﮔﻬﺮ‬асилзода, поктинат,
РАВОНШИНОХТЇ ‫ روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬нав. донишњои
дорои зоти пок, боасолат.
марбут ба равоншиносї.
РАВШАНДИЛ ‫ روﺷﻦ دل‬покдил, доно, дилогоњ,
РАВОНШОД ‫ روانﺷﺎد‬шодравон (нисбат ба
огоњ, равшанзамир.
шахси фавтида мегўянд).
РАВШАНДИЛЇ ‫ روﺷﻦدﻟﻲ‬равшанзамирї, доної,
РАВОРАВ ‫روارو‬ рафтуой, аснои рафтан,
огоњї, дилогоњї.
рафтагоршавї.
РАВШАНЗАМИР ‫ روﺷﻦﺿﻤﻴﺮ‬ниг. равшандил.
РАВОРАВЇ ‫ رواروي‬рафту омад, омаду рафт.
РАВШАНИБАХШ ‫ روﺷﻨﻲﺑﺨﺶ‬мунавваркунанда,
РАВОЊ а. ‫رواح‬ бегоњї, шом, аввали шаб,
фурўзанда, нурбахш, нурафзо.
шомгоњ.
РАВОЊИЛ а. ‫ رواﺣﻞ‬љ. роњила.
РАВШАНИДИЊАНДА ‫روﺷﻨﻲدﻫﻨﺪه‬ ниг. равшан-
бахш.
РАВУО//РАВУОЙ ‫رووآي‬//‫ رووآ‬рафтуомад; ра-
РАВШАНИНОГУЗАР ‫ روﺷﻨﻲﻧﺎﮔﺬر‬он чи равша-
вуой кардан бисёр рафтуомад кардан.
ниро аз худ намегузаронад.
РАВЊ а. ‫ روح‬хушї, шодї, хурсандї, осоиш.
РАВШАНЇ ‫ روﺷﻨﻲ‬рўшної, нур, фурўѓ; муќ.
РАВЊАНАТ а. ‫روﺣﻨﺖ‬ хубї, хуррамї, шодї, торикї, зулмат; равшанї бахшидан бо
хурсандї. фурўѓи худ дурахшону тобон кардан;
равшанї додан нур бахшидан, фурўзон кар-
РАВШАН ‫ روﺷﻦ‬1. љое, ки ба он нур тобидааст,
дан; равшанї пошидан нур парокандан, то-
мунаввар, тобон, дурахшон. 2. фурўзон,
бидан.
афрўхта; чароѓи равшан. 3. возењ, ошкор. 4.
соф, шаффоф, беѓубор; равшан будан а) то- РАВШАНЌИЁС ‫ روﺷﻦﻗﻴﺎس‬кит. бофаросат, ду-
бон (мунаввар, фурўзон) будан; б) возењ (ош- руст муњокимакунанда, соњиби тадбири ду-
кору њувайдо) будан; равшан кардан а) му- руст.
наввар сохтан, даргирондан (мас., чароѓро);
РАВШАННАМОЇ ‫ روﺷﻦﻧﻤﺎﺋﻲ‬:муассисањои рав-
б) аниќ кардан, возењ баён кардан; равшан
шаннамої идорањое, ки ба гузаронидани
шудан мунаввар гардидан, рахшидан, тобон
чорабинињои фарњангї ва пањн кардани
гардидан; равшан шудани рўз дамидани субњ,
ѓояњои пешќадами илмию маърифатї дар
фаро расидани рўшної; ◊ равшан шудани
байни омма машѓуланд.
чашм зоидан, бача таваллуд кардан; чашма-
тон равшан! дар мавриди табрик ба муноси- РАВШАННАФАС ‫ روﺷﻦﻧﻔﺲ‬1. покнафас. 2. маљ.
бати рўй додани хурсандие, аз љумла омада- адолатпеша.
ни азизи касе аз сафар гуфта мешавад.
РАВШАННИЊОД ‫ روﺷﻦﻧﻬﺎد‬соњиби сиришт ва
РАВШАНБАЁН ‫ روﺷﻦﺑﻴﺎن‬он ки навишта ва табъи неку, покдил, хайрандеш, амин, рав-
тањрири возењу равшан дорад, возењбаён, шантинат.
РАВ – 142 –
РАВШАНОЇ ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲ‬ниг. рўшної.
РАВШАНРАВОН ‫ روﺷﻦروان‬он ки дорои дилу
равони пок аст, поктинат, софдил.
РАВШАНРАВОНЇ ‫ روﺷﻦرواﻧﻲ‬поктинатї, до-
ної, њушёрї, софдилї.
РАВШАНРОЙ ‫ روﺷﻦراي‬он ки фикри дурусту
равшан дорад; мутафаккир.
РАВШАНТОБ ‫ روﺷﻦﺗﺎب‬дурахшон, тобанда, то-
бон.
РАВШАНФИКР ‫ روﺷﻦﻓﻜﺮ‬он ки вазъу андешаи
возењу равшан дорад, покандеш.
РАВШАНФИКРЇ ‫ روﺷﻦﻓﻜﺮي‬амалу њолати
равшанфикр, равшанфикр будан.
РАВШАНЉАБИН ‫ روﺷﻦﺟﺒﻴﻦ‬1. зебо, хушрў,
кушодарўй. 2. маљ. хандонрў, хушхў.
РАВШАНШАВЇ ‫ روﺷﻦﺷﻮي‬равшан шудан, ду-
рахшонї, тобандагї.
РАГ ‫ رگ‬1. маљрои лўлашакле дар аъзои бадан,
ки дар он хун ва лимфа љорист: рагу пай; ра-
ги чизе одате, хислате ба њаракат омадан ва
тањрик шудани яке аз хислатњои табии ин-
сон; аз раги гардан наздиктар дар мавриди
хеле наздик будани чизе гуфта мешавад; раги
даст кашидан раѓбату хоњиш надоштан (ба
иљрои коре); раг задан хун гирифтан аз раг ба
воситаи амали махсус; раги касеро ёфтан аз
нуќтаи заъфи касе пай бурдан, нуќтаи
таъсирбахш ба чизеро ёфтан; ба рагу пайи
касе нохун задан касеро ба њаяљон овардан.
2. маљ. аслу насаб: рагу реша. 3. маљ. ѓайрат,
таассуб, нуќтаи заифи касе: раги хоб.
РАГА ‫ رﮔﻪ‬риштаи кони маъдане, ки чун раг ба
таги замин љой гирифтааст.
РАГБАНД ‫ رگﺑﻨﺪ‬ришта ва ё тасмае, ки бо он
рагњоро баста хунравиро боз медоранд.
РАГБАНДЇ ‫ رگﺑﻨﺪي‬бастани раг.
РАГДОР ‫ رگدار‬дорои рагњои барљаста.
РАГЗАН ‫ رگزن‬он ки шуѓлаш раг задан (хун
гирифтан) аст, њаљљом, хунгир.
РАГЗАНЇ ‫ رگزﻧﻲ‬раг задан, њаљљомї, хунгирї.
РАГКАШ ‫ رگﻛﺶ‬:рагкаш шудан дар натиљаи
изтиробу њаяљони зиёд кашидани рагњо.
РАГКАШЇ ‫ رگﻛﺸﻲ‬баногоњ ба таври дардовар
дарњам кашида шудани рагњо.
РАГМОЛ ‫ رگﻣﺎل‬он ки рагњои шахшудаи одам
ва њайвонотро молида муолиља мекунад.
РАГМОЛЇ ‫ رگﻣﺎﻟﻲ‬амалу шуѓли рагмол.
РАГШИНОС ‫ رگﺷﻨﺎس‬мутахассиси соњаи раг.
РАГШИНОСЇ ‫ رگﺷﻨﺎﺳﻲ‬амалу шуѓли раг-
шинос; илме, ки рагњоро меомўзад.
РАГУ фр.‫ رﮔﻮ‬хўр. як навъ хўроки аврупої.
РАЃБАТ а. ‫ رﻏﺒﺖ‬майл, хоњиш, кашиши дил ба
чизе, орзу; бо камоли раѓбат ба майл ва
хоњиши тамом; раѓбат кардан майл намудан,
моил будан.
РАЃБАТАНГЕЗ ‫ رﻏﺒﺖاﻧﮕﻴﺰ‬шавќовар, њавасовар,
завќангез.
РАЃБАТНОК ‫ رﻏﺒﺖﻧﺎك‬дорои шавќу раѓбат,
шавќу раѓбат доштан.
РАЃБАТНОКЇ ‫ رﻏﺒﺖﻧﺎﻛﻲ‬њаваснокї, майл дош-
тани чизе, шавќмандї.
РАЃБАТОВАР ‫ رﻏﺒﺖآور‬шавќовар, раѓбатангез.
РАЃЗА ‫ رﻏﺰه‬матои дурушти дастї бофташудаи
шол, ки аз он дењќонон либоси корї
медўзанд.
РАЃЗАБОФЇ ‫ رﻏﺰهﺑﺎﻓﻲ‬бофтани раѓза.
РАЃИФ а. ‫ رﻏﻴﻒ‬ќурси нон, нони гирда.
РАЃМ а. ‫ رﻏﻢ‬1. њаќиру хор нигаристан, ба назар
нагирифтан. 2. маљ. баръакс кардани коре,
амал намудан бар хилофи майли касе; ба
(дар, бар) раѓми... бар хилофи хоњиши..., бар
зидди..., дар муќобили...
РАД(Д) I ‫ رد‬кит. бузург, хирадманд, мўбад,
рўњонии зардуштї. 2. кит. пањлавон, далер.
РАД(Д) II а. ‫ رد‬напазируфтан, гардондан, ќабул
накардан; радду бадал гуфтугузори зидди
якдигар, гуфтан ва шунидани љавоб,
мубоњиса, мунозира; рад кардан (намудан) а)
напазируфтан, гардондан, ќабул накардан;
б) ќай кардан; рад шудан гардонда шудан,
ќабул карда нашудан, дафъ карда шудан;
радду бадал шудан (пул) аз як даст ба дасти
каси дигар гузаштан; радди маърака аз
маърака (маросимњои тўй, азо ва
љамъомадњои дигари мардум) рондашуда (ба-
 – 143 –
рои ягон рафтор ва кирдори носазои худ); рад-
ди маърака шудан (гардидан) барои ягон
рафтори ношоиста аз ќатори љамъият хориљ
карда шудан. 2. кит. пањлавон, далер.
РАД(Д) III ‫ رد‬наќши чизе дар замин, асар, пай;
радди по паи по.
РАДА ‫ رده‬саф, ќатор, раста (одамњо, дарахтњо
ва ѓ.).
РАДАР англ. ‫ ردر‬кўтоњшудаи radio delection and
ranging (radаr) – ёфтан ва муайян намудани
масофа бо ёрии радио номи мухтасар ва
кўтоњшудаи таљњизоти радиолокатсионї.
РАДДИЯ а. ‫ﻳﻪ‬‫ رد‬эътирознома, њуљљати расмие,
ки дар он хабаре ё даъвое рад ва такзиб ме-
шавад, ботил кардани чизе ба тариќи эъти-
роз.
РАДИАТОР лот. ‫ ردﺋﺘﺎر‬асбоби махсуси хунук-
кунандаи об дар муњаррикњои дарунсўз.
РАДИАТСИОНЇ ‫ ردﻳﺘﺴﻴﺎﻧﻲ‬мансуб ба радиатсия.
РАДИАТСИЯ лот. ‫ ردﻳﺘﺴﻴﻪ‬афкандани нур, ну-
рафшонии моддањои радиоктивї.
РАДИЙ лот. ‫ ردﻳﻲ‬унсури химиявї, филизе, ки
хосияти радиоактивї дорад.
РАДИКУЛИТ лот. ‫ ردﻛﻮﻟﻴﺖ‬навъи бемории
торњои асаби њароммаѓз, ки бо дарди сахти
миён, тахтапушт, гардан зоњир мегардад.
РАДИО ‫ ردﻳﺎ‬лот. 1. ба воситаи мављ, бе сим ба
масофаи дур фиристодан ва гирифтани овоз.
2. дастгоњи гирандаи овоз аз масофаи дур.
РАДИОАКТИВ лот. ‫ ردﻳﺎاﻛﺘﻴﻮ‬ниг. радиоактивї.
РАДИОАКТИВИЯТ ‫ ردﻳﺎاﻛﺘﻴﻮﻳﺖ‬аз њам пош-
хўрии њастањои баъзе унсурњои химиявї, ки
ќувваи шуодињии фаъол доранд.
РАДИОАКТИВЇ ‫ ردﻳﺎاﻛﺘﻴﻮي‬аз њам пошида шу-
дани њастањои баъзе унсурњои химиявї бо
ќувваи шуои фаъол.
РАДИОАЛОЌА ‫ ردﻳﺎﻋﻼﻗﻪ‬алоќаи радиої, ирти-
боти садої, робитаи бесим.
РАДИОГРАММА лот. ‫ﻪ‬‫ ردﻳﺎﮔﺮﻣ‬хабаре, ки ба
воситаи радиотелеграф дода шудааст.
РАДИОГУЗАРОНЇ ‫ ردﻳﺎﮔﺬراﻧﻲ‬сохтани нуќта-
њои радиошунавонї.
РАЁ
РАДИОЇ ‫ ردﻳﺎﺋﻲ‬мансуб ба радио; ба воситаи ра-
дио, тавассути радио.
РАДИОМАВЉ ‫ ردﻳﺎﻣﻮج‬мављњои радио, мављњои
гунгогунбасомади радио.
РАДИОСТАНСИЯ лот. ‫ ردﻳﺎﺳﺘﻨﺴﻴﻪ‬марказ ба-
рои додан ва гирифтани садоњо ва ишорањои
дигари радио.
РАДИОСТУДИЯ лот. ‫ ردﻳﺎﺳﺘﻮدﻳﻪ‬маркази пањн-
кунандаи садоњои радио.
РАДИОТЕХНИК лот. ‫ردﻳﺎﺗﺨﻨﻴﻚ‬ мутахассиси
техникаи радио.
РАДИОТЕХНИКА лот. ‫ ردﻳﺎﺗﺨﻨﻴﻜﻪ‬техникаи
соњаи радио, таљњизоти радиої.
РАДИОХОНА ‫ ردﻳﺎﺧﺎﻧﻪ‬марказ ва ё муассисае,
ки дар байни ањолї нуќтањои радио таъсис
мекунад.
РАДИОШУНАВОНЇ ‫ ردﻳﺎﺷﻨﻮاﻧﻲ‬шуна–вонидан
ба воситаи радио: шабакаи радиошунавонї.
РАДИСТ лот. ‫ ردﻳﺴﺖ‬мутахассиси додан ва ги-
рифтани хабарњо бо радио.
РАДИУС лот. ‫ ردﻳﻮس‬риёз. хатти росте, ки мар-
кази доира ё кураро бо њар ду нуќтаи
интињои он мепайвандад.
РАДИФ а. ‫ ردﻳﻒ‬1. саф, ќатор, рада. 2. ду нафа-
ре, ки паси њам ба як асп савор бошанд,
пањлўи њам ё паси њам ќарор гирифтан. 3.
адш. калима ё ибора, ки дар охири њар байти
шеър пас аз ќофия такрор меёбад.
РАДНАШАВАНДА ‫ ردﻧﺸﻮﻧﺪه‬он чи ќобили рад
набошад, раднопазир.
РАДНОПАЗИР ‫ ردﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬раднашаванда, собит-
шуда, мувассаќ.
РАДОАТ а. ‫رداﺋﺖ‬ кит. бадї, пастсифатї,
табоњї.
РАДОН лот. ‫ ردان‬унсури химиявии радиоактив,
ки дар техника ва тиб ба кор меравад.
РАЁСАТ//РИЁСАТ а. ‫ رﻳﺎﺳﺖ‬раисї, сардорї,
садорат, маќоми болотарини идора дар му-
ассиса, корхона, созмон, њизб ва ѓ., саридора;
раёсат кардан сардор будан, идора кардан;
њайати раёсат маќоми идоракунанда.
РАЁЊИН а. ‫ رﻳﺎﺣﻴﻦ‬љ. райњон; испарѓам, номи
умумї барои гиёњњои хушбў.
РАЖ – 144 –

РАЖА ‫ رژه‬1. ресмон, танобе, ки бинокорон ба- аст, хоњони пайкор, љанговар.
рои рост гирифтани девор ба кор мебаранд,
РАЗОЛАТ а. ‫ رذاﻟﺖ‬пастї, фурўмоягї, ноодамї,
ресмони шоќул. 2. торе, ки либоси шусташу-
пасттинатї.
даро барои хушконидан меовезанд.
РАЗОНАТ а. ‫ رزاﻧﺖ‬устуворї, пойдорї, мус-
РАЖД ‫ رژد‬кит. бисёрхўр, пурхўр; њарис дар
тањкамї; виќор, вазнинї, оромї, оњистагї.
њама чиз.
РАИЙЯ//РАИЙЯТ а. ‫رﻋﻴﺖ‬//‫ رﻋﻴﻪ‬мардуми тобеи
РАЗ ‫ رز‬кит. ток; духтари раз маљ. ангур.
мамлакат, табаа, ањолии фармонбардор,
РАЗБОН ‫ رزﺑﺎن‬боѓбон, боѓбони токзор, нигоњ- шањрванд.
бони боѓи ангур.
РАИС а. ‫ رﺋﻴﺲ‬1. сардор, сарпараст ва идора-
РАЗЕЪ а. ‫ رﺿﻴﻊ‬кит. 1. ширхор. 2. њамшир. кунандаи муассиса, корхона, созмон ва ѓ. 2.
таър. дар аморати Бухоро соњибмансаби
РАЗЗОЌ а. ‫اق‬‫ رز‬ризќдињанда, серкунанда, (си-
рўњоние, ки ба иљрои ќоидаю ќонунњои ша-
фати Худо).
риат назорат мекард; раиси љамоа раиси
РАЗИДАН ‫ رزﻳﺪن‬кит. ранг кардан, ранг задан. шўрои дења ва ё дењот.
РАЗИЛ а. ‫ رذﻳﻞ‬паст, нокас, ноодам, фурўмоя. РАИСБОБ ‫ رﺋﻴﺲﺑﺎب‬он ки ба раисї мувофиќ ва
муносиб аст; он чи ба раис муносиб аст.
РАЗИЛАТ а. ‫ رذﻳﻠﺖ‬пастї, нокасї, фурўмоягї.
РАИСИКУНАНДА ‫ رﺋﻴﺴﻲﻛﻨﻨﺪه‬он ки дар идора
РАЗИЛЇ а. ‫ رذﻳﻠﻲ‬пастї, нокасї, ноодамї,
ё дар маљлисе вазифаи сардориро ба љо мео-
фурўмоягї, пастфитратї.
рад.
РАЗИЛОНА ‫رذﻳﻼﻧﻪ‬ ноодамона, нокасона, душ-
РАИСЇ ‫ رﺋﻴﺴﻲ‬сардорї, ба љо овардани вазифаи
манона.
раис; раисї кардан вазифаи раисии муасси-
РАЗИН а. ‫ رزﻳﻦ‬кит. мањкам, устувор, матин, саеро ба љо овардан ё маљлисро идора кар-
бовиќор. дан.
РАЗЇ а. ‫ رﺿﻲ‬кит. ризоманд, розї, мамнун, РАИСХОНА ‫ رﺋﻴﺲﺧﺎﻧﻪ‬таър. мањкамаи раис дар
хушнуд. аморатї Бухоро.
РАЗМ ‫ رزم‬кит. 1. љанг, набард. 2. гуфт. вазн, РАИСШИНОС ‫ رﺋﻴﺲﺷﻨﺎس‬он ки бо раисон раф-
оњанг. туой ва шину хез мекунад, раисбоз.
РАЗМА а. ‫ رزﻣﻪ‬кит. бухча, баста, асбобу абзори РАИЯТ а. ‫ رﻋﻴﺖ‬ниг. раийя//раийят; фуќаро, та-
дар бухча басташуда. баа; шањрвандї.
РАЗМАНДА ‫رزﻣﻨﺪه‬ љанганда, љанговар, РАИЯТЇ ‫ رﻋﻴﺘﻲ‬табааї, шањрвандї.
љангљўй, мубориз.
РАИЯТНАВОЗ ‫ رﻋﻴﺖﻧﻮاز‬фуќаропарвар.
РАЗМГАР‫ رزﻣﮕﺮ‬љанговар.
РАИЯТНАВОЗЇ ‫ رﻋﻴﺖﻧﻮازي‬фуќаропарварї.
РАЗМГАЊ//РАЗМГОЊ ‫رزﻣﮕﺎه‬//‫ رزﻣﮕﻪ‬майдони
РАИЯТПАРВАР ‫ رﻋﻴﺖﭘﺮور‬ѓамхорикунанда нис-
љанг, набардгоњ, нарбгоњ.
бат ба фуќаро, фуќаропарвар.
РАЗМДЎСТ ‫ رزمدوﺳﺖ‬он ки толиби љанг аст, он
ки аз љанг рў намегардонад.
РАИЯТПАРВАРЇ ‫رﻋﻴﺖﭘﺮوري‬ мардумпарварї,
фуќаропарварї.
РАЗМИДАН ‫ رزﻣﻴﺪن‬љангидан, њарб кардан,
РАЙБ а. ‫ رﻳﺐ‬кит. дудилагї, шак, шубња.
разм кардан, набард кардан.
РАЙЁН а. ‫ رﻳﺎن‬сероб, пуроб, сабзу хуррам, тару
РАЗМЇ ‫ رزﻣﻲ‬марбут ба разм; љангљў, љанганда,
тоза.
ањли љангу пайкор.
РАЙЊОН а. ‫ رﻳﺤﺎن‬гиёње аз хонаводаи наъно, ки
РАЗМОВАР ‫ رزمآور‬љанговар, разманда.
баргњо ва шохањои муаттари он барои хўрок
РАЗМЉЎ(Й) (‫رزمﺟﻮ)ي‬ он ки толиби љангидан истифода мешавад, испарѓам, нозбўй.
 – 145 –
РАЙЊОНЇ ‫ رﻳﺤﺎﻧﻲ‬1. бо ранги райњон, сабзранг.
2. шароби сабзранги хушбўй. 3. навъе аз на-
вишти хатти арабї, ки одатан аввали калима
ва сатрњоро бо он менавиштанд.
РАЙЪ а. ‫ رﻳﻊ‬афзунї, фаровонї, зиёдшавї (-и
њосил, фоида ва ѓ.).
РАЙЪОН а. ‫ رﻳﻌﺎن‬1. аввали њар чиз, оѓози њар
чиз. 2. ќисми бењтарини чизе; райъони љавонї
давраи аввали љавонї, нављавонї.
РАКИК а. ‫ رﻛﻴﻚ‬1. њаќир, паст, забун. 2. суст,
заиф. 3. зишт, даѓал, ќабењ.
РАКИН а. ‫ رﻛﻴﻦ‬кит. мањкам, устувор, собит,
барќарор; рукни ракин сутуни собиту усту-
вор, пояи асосї; маљ. шахси умда.
РАКОКАТ а. ‫ رﻛﺎﻛﺖ‬кит. сустї, заъф.
РАКУ(К) (‫ رﻛﻮ)ك‬књн. порчаи кўњна, латта.
РАКЪАТ а. ‫ رﻛﻌﺖ‬д. як бор рукўъ кардан дар
намоз; њар ќисмат аз намоз, ки дорои рукўъ
ва суљуди људогона аст.
РАЌАБА а. ‫ رﻗﺒﻪ‬кит. 1. гардан. 2. банда, ѓулом.
3. замин ва мулке, ки бо касе то охири умр
барои истифода дода мешуд.
РАЌАМ а. ‫ رﻗﻢ‬1. хат, навишта; раќам задан
(кардан) навиштан, чизеро ба ќалам овардан.
2. адад, шумора. 3. аломате, ки чандин адад-
ро (шумораро) нишон медињад.
РАЌАМГУЗОРЇ ‫ رﻗﻢﮔﺬاري‬раќами тартибї гу-
зоштан (мас., ба хонањо).
РАЌАМДОР ‫ رﻗﻢدار‬дорои раќам, бораќам.
РАҚАМЗАН ‫رﻗﻢزن‬ нависанда, китобаткунанда,
котиб.
РАЌАМЇ ‫ رﻗﻤﻲ‬ададї, шуморавї.
РАЌИБ а. ‫ رﻗﻴﺐ‬1. муборизабаранда ва мусо-
биќакунанда бо касе барои пеш гузаштан
дар коре ё ба даст овардани чизе; њар яке аз
ду шахсе, ки ба як чиз толиб бошанд. 2.
њариф, душман.
РАЌИЌ I а. ‫ رﻗﻴﻖ‬банда, ѓулом, абд, мамлук.
РАЌИЌ II а. ‫ رﻗﻴﻖ‬1. нозук, мањин, тунук; муло-
им, нарм. 2. маљ. мењрубон, шафиќ, нармдил.
РАЌИМ а. ‫ رﻗﻴﻢ‬кит. 1. раќамшуда, мактуб на-
вишта. 2. номи ѓоре, ки асњоби Кањф дар он
РАМ
паноњ бурда буданд.
РАЌЌОС а. ‫ رﻗّﺎص‬1. раќскунанда, бозингар. 2.
ниг. раќќосаќ.
РАЌЌОСАК а. ‫ رﻗّﺎﺻﻚ‬овезае, ки гашти соатро
ба назм медарорад.
РАЌЌОСЇ а. ‫ رﻗّﺎﺻﻲ‬амал ва касби раќќос, раќс,
бозї, пойкўбї.
РАЌОБАТ а. ‫ رﻗﺎﺑﺖ‬1. раќибї кардан. 2. мубори-
за барои ба даст овардани фоидаи калон ё
имтиёзњо.
РАЌОБАТДОР ‫ رﻗﺎﺑﺖدار‬ниг. раќобатнок.
РАЌОБАТКУНАНДА ‫ رﻗﺎﺑﺖﻛﻨﻨﺪه‬ниг. раќиб; та-
лошкунанда, мубориз.
РАЌОБАТНОК ‫ رﻗﺎﺑﺖﻧﺎك‬дорои раќобат,
раќобатпазир, бораќобат.
РАЌОБАТНОКЇ ‫ رﻗﺎﺑﺖﻧﺎﻛﻲ‬дорои раќобат бу-
дан, раќобатпазирї, раќобатнок будан.
РАЌОБАТПАЗИР ‫ رﻗﺎﺑﺖﭘﺬﻳﺮ‬дорои тавоноии
раќобат, ќобили раќобат; моли раќобат-
пазир.
РАЌОБАТНОПАЗИР ‫ رﻗﺎﺑﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ѓайри ќобили
раќобат: моли ракобатнопазир.
РАЌОЌАТ а. ‫رﻗﺎﻗﺖ‬ тунукї, нозукї; нозукдилї,
њассосї.
РАЌС а. ‫ رﻗﺺ‬мувофиќи оњанги мусиќї иљро
кардани њаракати мавзун, дастафшонию
пойкўбї, усул; раќс кардан мувофиќи оњанг
дастафшонию пойкўбї кардан, раќсидан; ба
раќс овардан ба усул даровардан,
раќсонидан (касеро); ба раќс омадан (дарома-
дан) раќсидан, ба раќс сар кардан.
РАЌСИДАН ‫ رﻗﺼﻴﺪن‬иљро кардани њаракати
мавзуни даст, по ва бадан мувофиќи оњанги
мусиќї ва суруд, пой куфтан, бозї кардан бо
оњанги мусиќї; ба доираи касе раќсидан маљ.
тобеи касе будан, бо нишондоди касе амал
кардан.
РАЌСОН ‫ رﻗﺼﺎن‬раќсанда, раќскунон, дар њоли
раќсидан.
РАЌСОН(И)ДАН ‫رﻗﺼﺎﻧﻴﺪن‬//‫ رﻗﺼﺎﻧﺪن‬ба раќс овар-
дан.
РАМ I ‫ رم‬тарс, гурез, њарос, тарсидаву њаросида
гурехтан ё хўсидан; рам хўрдан гурехтан,
РАМ – 146 –

њаросида гурехтан (аз чизе), хўсидан; рам до- РАМЗАН а. ً‫ رﻣﺰا‬ба сурати рамз, монанди рамз,
дан тарсонидани ягон њайвон ва ё ягон рамзї, ба тариќи рамз.
љонваре монанди асп, оњу ва ѓ.
РАМЗГАР ‫ رﻣﺰﮔﺮ‬ниг. рамзкушо.
РАМ II ‫ رم‬шакли кўтоњшудаи рама.
РАМЗДОР ‫ رﻣﺰدار‬дорои рамз, борамз.
РАМА ‫ رﻣﻪ‬тўда ва анбўњи чорпои хурд: рамаи
РАМЗЇ ‫ رﻣﺰي‬рамзнок, бо рамзу ишора навиш-
гўсфандон; рама рондан гўсфандонро равона
ташуда.
кардан (ба рафтан водоштан).
РАМЗКУШО ‫ رﻣﺰﻛﺸﺎ‬он ки маънии рамзро
РАМАБОН//РАМАВОН ‫رﻣﻪوان‬//‫ رﻣﻪﺑﺎن‬гўсфанд-
мефањмад ва мефањмонад; њалкунандаи
бон, чўпони мол ва чорвои майда.
масъалањои мушкил ва муаммову чистонњо.
РАМАД а. ‫ رﻣﺪ‬тиб. навъе аз дарди чашм, ки
РАМЗКУШОЇ ‫ رﻣﺰﻛﺸﺎﻳﻲ‬маъникушої, ошкор
чашм сурх ва обрав мешавад.
кардани рамз, кушодани рамз.
РАМАЗОН а. ‫ رﻣﻀﺎن‬моњи нўњум аз сол–
РАМЗНАВИС ‫ رﻣﺰﻧﻮﻳﺲ‬он ки бо рамзу аломати
шумории ќамарї; моњи рўза моњи сиюм;
хос менависад, нависанда ва тартиб-
моњи рамазонро дидан дар осмон пайдоша-
дињандагони рамз.
вии њилоли моњи навро дидан, ки оѓози моњи
рамазон, саршавии рўзадорї мебошад. РАМЗНАВИСЇ ‫ رﻣﺰﻧﻮﻳﺴﻲ‬амалу шуѓли рамз-
навис, навиштан ва тартиб додани рамз.
РАМАЌ а. ‫ رﻣﻖ‬тобу тавони охирин, нафаси во-
пасин; рамаќи касеро кашидан (гирифтан) РАМЗНОК ‫ رﻣﺰﻧﺎك‬дорои рамз, бо рамз навиш-
маљ. тобу тавони ўро гирифтан; рамаќ ги- ташуда.
рифтан љон гирифтан: рамаќ ёфтан рамаќ
РАМЗОМЕЗ ‫ رﻣﺰآﻣﻴﺰ‬рамзнок, бо рамз.
гирифтан: то рамаќи охирин то ќувва ва тобу
тавони вопасин, то дами нафаси охирин; љон РАМЗОШНО ‫ رﻣﺰآﺷﻨﺎ‬он ки ошно ба рамз ва
дар рамаќ доштан дорои тобу тавони охирин имост, рамузфањм.
будан.
РАМЗХОНЇ ‫رﻣﺰﺧﻮاﻧﻲ‬ хондану дарк кардани
РАМАЛ а. ‫ رﻣﻞ‬адш. яке аз нуздањ бањри арўз; рамз.
рамали мусамман бањри пурраи рамал, ки
РАМИДА ‫ رﻣﻴﺪه‬рам хўрда, њаросон, тарсидаю
дар ду мисраи он «фоилотун» њашт бор так-
гурехта, хўсида; дили рамида дили њаросон,
рор мешавад.
дили бовањму њарос.
РАМАНДА ‫ رﻣﻨﺪه‬он ки ё он чи аз чизе ва ё аз
РАМИДАН ‫ رﻣﻴﺪن‬рам хўрдан, њаросидан, тар-
касе рам мехўрад.
сидану гурехтан, хўсидан, эњтироз кардан.
РАМАНДАГЇ ‫ رﻣﻨﺪﮔﻲ‬дурї љустан, канора ги-
РАМЛ а. ‫ رﻣﻞ‬1. рег. 2. илме, ки гўё ба воситаи
рифтан, рам хўрдан.
он толеи касонро муайян мекунанд ва аз
РАМАПО(Й) (‫ رﻣﻪﭘﺎ)ي‬он ки рамаро посбонї ме- оянда хабар медињанд; рамл андохтан бо
кунад, нигањбони рама, чўпон, шўбон. усули рамл фол дидан; ◊ рамл задан андохта-
ни донањои рег ё мўњрањои махсуси рамл ва
РАМА-РАМА ‫ رﻣﻪرﻣﻪ‬гала-гала, бисёр (гов,
пешгўї кардани оянда.
гўсфандон), даста-даста, пода-пода.
РАММОЛ а. ‫ﺎل‬‫ رﻣ‬донандаи илми рамл, фолби-
РАМАРОН ‫ رﻣﻪران‬он ки рамаро аз љое ба љое
нанда ба воситаи рамл, фолгир.
мебарад, чўпон, шўбон.
РАММОЛЇ а. ‫ﺎﻟﻲ‬‫ رﻣ‬кор ва шуѓли раммол, кас-
РАМЕЊ а. ‫ رﻣﻴﺢ‬кит. найза, синон.
би фолбинї.
РАМЗ а. ‫ رﻣﺰ‬1. сухани маънояш пўшида,
РАМОД а. ‫ رﻣﺎد‬кит. хокистар.
фањмонидани матлабе бо ифодаи чашм, лаб,
абрў ва ѓ.; имо, ишора. 2. нишонаи махсусе, РАМОНДАН ‫ رﻣﺎﻧﺪن‬хўсондан, рам додан, тар-
ки матлаберо мефањмонад. сондан, ба гурез водоштан.
 – 147 – РАН

РАМОРАМ ‫ رﻣﺎرم‬кит. гуногун, аз њар гуна; РАНГБАРАНГ ‫ رﻧﮓﺑﺮﻧﮓ‬рангоранг, гуногун.

паёпай, пайваст.
РАНГБАСТ ‫ رﻧﮓﺑﺴﺖ‬ранги собит, ранге, ки зуд
РАМУЗ а. ‫ رﻣﻮز‬љ. рамз; рамзњо, ишорањо, асрор; аз байн намеравад, ранги асили пойдор.
рамуз гирифтан матлаби пўшидаеро дарк
РАНГБОХТА ‫ رﻧﮓﺑﺎﺧﺘﻪ‬паридаранг, камранг,
кардан.
рангпарида.
РАМУЗФАЊМ ‫ رﻣﻮزﻓﻬﻢ‬зирак, бофаросат, нукта-
РАНГВОР ‫ رﻧﮕﻮار‬марбут ба ранг; ранг.
фањм.
РАМУЗФАЊМЇ ‫ رﻣﻮزﻓﻬﻤﻲ‬зиракї, фаросат,
РАНГВОРФУРЎШ ‫رﻧﮕﻮارﻓﺮوش‬ фурўшандаи
ранг.
нуктафањмї, маънифањмї.
РАНГВОРФУРЎШЇ ‫رﻧﮕﻮارﻓﺮوﺷﻲ‬ фурўхтани
РАМХЎРДА ‫رمﺧﻮرده‬ рамида, хўсида: аспи
рангњои гуногун, фурўши ранг.
рамхўрда.
РАНГГАР ‫ رﻧﮕﮕﺮ‬рангкунанда, он ки чизеро
РАМЊ ‫ رﻣﺢ‬књн. найза, сипоњ.
ранг мекунад, рангрез.
РАНГ I ‫ رﻧﮓ‬1. намуди зоњирии њар чиз, ки ба
чашми бинанда сафед, сурх, сабз ва ѓ. мена-
РАНГДИЊАНДА ‫رﻧﮓدﻫﻨﺪه‬ дињандаи ранг,
рангдењ.
мояд. 2. моддањои рангини маъданї,
химиявї ва наботї, ки бо равѓан омехта ба- РАНГДИЊЇ ‫ رﻧﮓدﻫﻲ‬ранг додан, ранг кардан,
рои тобиши дигар додан ба чизњо мемоланд. обуранг кардани чизе.
3. сиёњї барои навиштан. 4. шакл, намуд;
РАНГДОН ‫ رﻧﮓدان‬сиёњидон.
ранги дигарро гирифтани хона намуди дигар-
ро гирифтани хона. 5. тарз, равиш; ранг ба РАНГДОР ‫ رﻧﮓدار‬дорои ранг, рангин.
ранг гуна-гуна, ба њар ранг, ба рангњои гуно-
гун, њар хел; ба ранги... мисли..., монанди...;
РАНГЗАН ‫رﻧﮓزن‬ 1. ниг. рангмол. 2. рассом,
наќќош.
дигар ранг дигар хел, ба тарзу шакли дигар;
як ранг як тарз, як навъ, ба навъе; рангу бў РАНГЗАНЇ ‫ رﻧﮓزﻧﻲ‬1. ниг. рангмолї. 2. ранг
тароват, обу тоб; ранг-ранг гуногунранг, гу- кардан, рангкорї.
ногун, њар хел, навъ ба навъ; рангу рў ранг,
РАНГЗАРД ‫ رﻧﮓزرد‬он ки ранги чењрааш пари-
вазъ, авзоъ; ранг дигаргун шудан таѓйир ёф-
да аст, зањир, бетоб, бемадор.
тан (намуди зоњирї); ранги дигар гирифтан ба
шакли дигар даромадан, таѓйир ёфтан; ранг РАНГЗАРДЇ ‫ رﻧﮓزردي‬1. зањирї, нотавонї,
кандан дигар шудани ранги рўи кас дар бетобї. 2. маљ. эњтиёљмандї, хиљолат.
натиљаи заъфи беморї, тарс ё хабари ногу-
РАНГИН ‫ رﻧﮕﻴﻦ‬дорои ранг, мулавван, ранг за-
вори ногањонї; ранг кардан рўи чизеро бо
да, ранг ба ранг; маљ. сурх, гулгун, ранго-
ранге пўшондан, ранг задан, матоъ ё рес-
ранг; хони рангин хони пурнозу неъмат.
монро ба воситаи моддањои табиї ё химиявї
ба лавни дигар даровардан; ранг надоштан РАНГИНАДОЇ ‫ رﻧﮕﻴﻦاداﺋﻲ‬ишваву ноз ва
бе обу тоб будан, равнаќ надоштан; ранг карашмањои рангоранг, лањза ба лањза бо
овардан ранги нав пайдо кардан; ранг (аз рў) рангњои дигар љилвагар шудан.
паридан ниг. ранг кандан; ранг бину њол пурс
РАНГИНБОЛ ‫ رﻧﻴﮓﺑﺎل‬боли рангин доштан,
(зарб.); ◊ ранг зард кардан эњтиёљманд шудан,
гуногунрангии бол.
мўњтољї кашидан.
РАНГИНЇ ‫ رﻧﮕﻴﻨﻲ‬рангорангї, њархелагї, ба
РАНГ II ‫ رﻧﮓ‬зоол., кит. бузи кўњї.
тарзи гуногун; њаётро бо рангинињояш тасвир
РАНГА ‫ رﻧﮕﻪ‬дорои рангњои гуногун, рангдор, кардан.
рангин; филми ранга филми гуногунранг (на
РАНГИНКАМОН ‫ رﻧﮕﻴﻦﻛﻤﺎن‬камони њафтранге,
сиёњ-сафед).
ки аз таљзияи нури Хуршед дар ќатрањои оби
РАНГАНГЕЗЇ ‫ رﻧﮓرﻳﺰي‬1. ба кор бурдани борон ва фаввораи об падид меояд, ќавси
рангњои гуногун. 2. маљ. наќќошї. кузањ, камони рустам, тирукамон.
РАН – 148 –

РАНГИНО//РАНГИНОН ‫رﻧﮕﻴﻨﺎن‬//‫ رﻧﮕﻴﻨﺎ‬як навъ рангпўши сафо киноя аз дарвеш, ќаландар.

шафтолуи як тарафаш сурх ва як тарафи ди-
РАНГРАВ ‫ رﻧﮓ رو‬ниг. рангпар.
гараш сафед.
РАНГРАЗ ‫ رﻧﮓرز‬кит. рангрез, ранга, кабудгар.
РАНГИНХАЁЛ ‫ رﻧﮕﻴﻦﺧﻴﺎل‬шоир ва ё санъат-
коре, ки доираи тасаввури эљодии рангину РАНГРАФТА ‫ رﻧﮓرﻓﺘﻪ‬рангпарида.
васеъ дорад.
РАНГРЕЗ ‫ رﻧﮓرﻳﺰ‬он ки матоъ, нах ва монанди
РАНГИСТОН ‫ رﻧﮕﺴﺘﺎن‬кит. нигористон, хонаи инњоро ранг мекунад.
махсус барои намоиши наќшу нигорањои гу-
РАНГРЕЗЇ ‫ رﻧﮓرﻳﺰي‬1. амал ва шуѓли рангрез.
ногун.
2. љои ранг кардани матоъ, нах ва ѓ., коргоњи
РАНГКАНДА ‫رﻧﮓﻛﻨﺪه‬ паридаранг, зањир, но- рангрез, шуѓли рангрез.
тоб, бемор.
РАНГРЕЗХОНА ‫ رﻧﮓرﻳﺰﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки матоъњоро
РАНГКАНДАГЇ ‫رﻧﮓﻛﻨﺪﮔﻲ‬ рангпаридагї, рангу бор медињанд, љой ва маќоми
рўњафтодагї, нотобї. рангрезї.
РАНГКОР ‫ رﻧﮓﻛﺎر‬1. рангмол. 2. кит. њилагар, РАНГСАНЉ ‫رﻧﮓﺳﻨﺞ‬ он ки чигунагии рангро
фиребгар. месанљад.
РАНГКУНЇ ‫رﻧﮓﻛﻨﻲ‬ ранг кардан, рангу бор РАНГСОВ ‫رﻧﮓﺳﺎو‬ совандаи ранг, нарм-
намудан. кунандаи ранг.
РАНГМОЛ ‫ رﻧﮓﻣﺎل‬он ки шуѓлу пешааш моли- РАНГСОЗ ‫ رﻧﮓﺳﺎز‬он ки ранг тањия мекунад,
дани ранг аст, шахси рангкунанда. созандаи ранг.
РАНГМОЛЇ ‫رﻧﮓﻣﺎﻟﻲ‬ ранг молидан, ранг кар- РАНГСОЗЇ ‫ رﻧﮓﺳﺎزي‬амал ва шуѓли рангсоз,
дан. сохтан ва тањияи ранг.
РАНГОВАР ‫ رﻧﮓآور‬кит. 1. он ки худро њар дам РАНГУБОР ‫ رﻧﮓوﺑﺎر‬њар гуна рангњои хушк ва
бо ранге нишон медињад. 2. фиребанда, фи- моеъ; рангубор додан ранг кардан, обуранг
ребо. додан.
РАНГОМЕЗ I ‫ رﻧﮓآﻣﻴﺰ‬1. он ки рангњоро бо њам РАНГУБОРДИЊЇ ‫ رﻧﮓوﺑﺎردﻫﻲ‬обуранг додани
меомезад. 2. наќќош, рассом. чизе, бо рангњои гуногун ороиш додани чизе
ё касе.
РАНГОМЕЗ II ‫رﻧﮓآﻣﻴﺰ‬ 1. рангомехта. 2.
наќшкарда. РАНГУБОРФУРЎШ ‫ رﻧﮓوﺑﺎرﻓﺮوش‬он ки ранг
мефурўшад, фурўшандаи рангубор.
РАНГОМЕЗЇ ‫رﻧﮓآﻣﻴﺰي‬ 1. омехтани рангњо. 2.
наќќошї. РАНГУБОРХОНА ‫رﻧﮓوﺑﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ коргоњи ранг-
резї.
РАНГОРАНГ ‫ رﻧﮕﺎرﻧﮓ‬1. ба њар ранг, њарранга.
2. њархел, гуногун, навъ ба навъ. РАНГЧАШМ ‫ رﻧﮓﺧﺸﻢ‬кит. оњучашм, он ки
чашмаш ба чашми оњу монанд аст.
РАНГОРАНГЇ ‫ رﻧﮕﺎرﻧﮕﻲ‬рангњои гуногунро
доро будан, алвон, мухталифї, гуногунї. РАНГШИНОСЇ ‫ رﻧﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‬шинохтани анвои
ранг, илми шинохтани мувофиќати рангњо.
РАНГПАР ‫ رﻧﮓﭘﺮ‬чизе, ки рангаш зуд меравад.
ранд ‫ رﻧﺪ‬асоси замони њозира аз рандидан.
РАНГПАРИДА ‫رﻧﮓﭘﺮﻳﺪه‬ рангаш рафта, кам-
ранг, зањир. РАНД I а. ‫ رﻧﺪ‬дарахти мўрд, дарахти њамеша-
сабз, ки шираи он дар дорусозї истифода
РАНГПАРИДАГЇ ‫ رﻧﮓﭘﺮﻳﺪﮔﻲ‬камрангї, пари-
мешавад.
дани ранг, рафтани ранг.
РАНД II ‫ رﻧﺪ‬1. тарошаи чўб, параха. 2. ниг. ран-
РАНГПОШАК ‫ رﻧﮓﭘﺎﺷﻚ‬дастгоњи рангпошї.
да I.
РАНГПЎШ ‫رﻧﮓﭘﻮش‬ кит. жандапўш, дарвеш;
РАНДА I ‫رﻧﺪه‬ афзори дуредгарон барои таро-
 – 149 –
шида њамвор кардани тахта; ранда кардан
тарошидан, тарошида њамвор кардан (чўбу
тахтаро).
РАНДА II ‫ رﻧﺪه‬књн., бот. як навъ гиёњи бањорї,
ки гўсфанд аз хўрдани он фарбењ мешавад.
РАНДАГАР‫ رﻧﺪهﮔﺮ‬он ки бо ранда кор мекунад,
рандакунанда.
РАНДАГАРЇ ‫ رﻧﺪهﮔﺮي‬бо ранда кор кардан,
рандагир будан.
РАНДАКОРЇ ‫ رﻧﺪهﻛﺎري‬њамвору сайќал додани
чўбу тахта, рандагирї.
РАНДАКУНЇ ‫ رﻧﺪهﻛﻨﻲ‬ранда кардан, њамвор
кардани чўбу тахта.
РАНДИДАН ‫ رﻧﺪﻳﺪن‬1. бо дастафзори махсус та-
рошида њамвор кардан, ранда кардан. 2. бо
ноз хиромидан.
РАНЉ ‫ رﻧﺞ‬1. зањмат, машаќќат, азоб. 2. дард,
озор. 3. мењнат, кор; ранљ бурдан (дидан)
машаќќат кашидан; ранљ кашидан гирифто-
ри азобу дард будан, дар азобу машаќќат
будан; нобурда ранљ, ганљ муяссар намешавад
(зарб.).
РАНЉА ‫ رﻧﺠﻪ‬ранљур, азобдида, дар азоб; ќадам
ранља кардан омадан, лутфу мењрубонї кар-
да ба дидани касе омадан, ба худ ранљ раво
дида, ба љое рафтан.
РАНЉБАР ‫ رﻧﺠﺒﺮ‬мењнаткаш, коргар, он ки бо
мењнати сахту кори пурмашаќќат зиндаги-
ашро пеш мебарад, зањматкаш, коргар.
РАНЉБАРДОР ‫ رﻧﺞﺑﺮدار‬кит. 1. тањаммулкунан-
да ва тоќаткунандаи ранљу зањмат, азоббар-
дор. 2. ранљбар.
РАНЉБАРЗОДА ‫ رﻧﺠﺒﺮزاده‬фарзанди коргар, он
ки аз коргар таваллуд ёфтааст, авлоди кор-
гар.
РАНЉБАРЇ ‫ رﻧﺞﺑﺮي‬амали ранљбар, коргарї,
зањматкашї.
РАНЉБУРД ‫ رﻧﺞﺑﺮد‬кит. 1. њосили зањмат, он чи
аз мењнати касе ба даст меояд, дастранљ. 2.
ранљ бурдан, зањмат кашидан.
РАНЉБУРДА ‫ رﻧﺠﺒﺮده‬ранљкашида, зањмат-
кашида, тањаммулкунандаи сахтиву
душворињо.
РАС
РАНЉЗО ‫ رﻧﺞزا‬кит. он чи ё он ки боиси пайдо
шудани ранљу азоб мешавад, мўљиби ранљу
андўњ, сабабгори ѓаму андўњ.
РАНЉДИДА ‫ رﻧﺞدﻳﺪه‬азобкашида, сахтикашида,
касе, ки дар зиндагї сахтињо дидааст.
РАНЉИДА ‫ رﻧﺠﻴﺪه‬озурда, дилтангшуда, дилгир;
ранљида будан озурдадил будан, ба ягон са-
баб озурдагї доштан (аз касе).
РАНЉИДАГЇ ‫ رﻧﺠﻴﺪﮔﻲ‬гуфт. 1. озурдахотирї.
2. он ки озурдахотирї дорад, ранљида.
РАНЉИДАН ‫ رﻧﺠﻴﺪن‬озурда шудан, дилгир шу-
дан, хафа шудан.
РАНЉИДАХОТИР ‫ رﻧﺠﻴﺪهﺧﺎﻃﺮ‬озурдадил, дил-
гир, хафа; ранљидахотир гаштан (шудан)
озурдадил шудан, хафа шудан, озурдахотир
шудан.
РАНЉИШ ‫ رﻧﺠﺶ‬озурдагї, дилтангї, хафагї;
ранљиши хотир озурдадилї, хафагї, малол;
ранљиш доштан озурдадил будан, малоли хо-
тир доштан.
РАНЉИШОМЕЗ ‫ رﻧﺠﺶآﻣﻴﺰ‬1. тавъам бо ран-
љиш. 2. озурдакунанда, малолатовар.
РАНЉКАШ ‫ رﻧﺞﻛﺶ‬мењнаткаш, зањматкаш,
ранљдида, кордида.
РАНЉМАНД ‫ رﻧﺠﻤﻨﺪ‬кит. ранљур, дардманд.
РАНЉМАНДЇ ‫ رﻧﺠﻤﻨﺪي‬кит. ранљурї.
РАНЉОВАР ‫ رﻧﺞآور‬он чи ранљ эљод мекунад,
машаќќат ва зањматафзо.
РАНЉОН(И)ДАН ‫رﻧﺠﺎﻧﻴﺪن‬//‫ رﻧﺠﺎﻧﺪن‬ранљ додан,
озурдан, хафа кардан, боиси дилгирии касе
шудан.
РАНЉУР ‫ رﻧﺠﻮر‬1. ранљдида, машаќќаткашида.
2. дардманд, бемор.
РАНЉУРЇ ‫ رﻧﺠﻮري‬беморї, дардмандї.
РАОЁ а. ‫ رﻋﺎﻳﺎ‬љ. раийя(т); табаа, фуќаро.
РАПСОДИЯ ю. ‫ رﭘﺴﺎدﻳﻪ‬1. таър. достон, ривоят
(дар Юнони ќадим). 2. мус. асари мусиќї, ки
дар њавои суруду раќсњои халќї офарида
мешавад.
РАСАД I ‫ رﺳﺪ‬он чи аз рўи таќсим ба касе мера-
сад, њисса, сањм, расама.
РАСАД II а. ‫رﺻﺪ‬ мушоњида, тањти назар ва
РАС – 150 –
мушоњида ќарор додани ситорањо.
РАСАДБАНД ‫ رﺻﺪﺑﻨﺪ‬кит. касе, ки вазъияти
сайёра, ситорагон ва паймоиши масофати
онњоро њисоб мекунад, мунаљљим, ситора-
шинос, ахтаршинос.
РАСАДБАНДЇ ‫ رﺻﺪﺑﻨﺪي‬кит. муайян кардани
вазъ ва њолати ситорањо, ситорашиносї,
мунаљљимї, ахтаршиносї, танљим.
РАСАДБИН ‫ رﺻﺪﺑﻴﻦ‬ниг. расадбанд.
РАСАДДОН ‫ رﺻﺪدان‬ниг. расадбанд.
РАСАДДОР ‫ رﺻﺪدار‬ниг. расадбанд.
РАСАДГОЊ//РАСАДГАЊ ‫رﺻﺪﮔﻪ‬//‫ رﺻﺪﮔﺎه‬нуљ.
љое дар баландї, ки мунаљљимон нишаста,
вазъияти сайёра ва ситорагонро мушоњида
мекардаанд, расадхона.
РАСАДНИШИН ‫ رﺻﺪﻧﺸﻴﻦ‬ниг. расадбанд.
РАСАДХОНА ‫ رﺻﺪﺧﺎﻧﻪ‬љое ки аз он љо ситора,
сайёра ва дигар љирмњои осмониро
мушоњида мекунанд.
РАСАМА а. ‫ رﺳﻤﻪ‬он чи аз рўи таќсим ба касе
мерасад, њаќ, њисса, сањм, расад.
РАСАН а. ‫ رﺳﻦ‬ресмон, таноб, арѓамчин; ◊ расан
барзадан бо таноб андоза гирифтан; расан
сохтан андоза гирифтан; дар расани касе бу-
дан гирифтори касе будан.
РАСАНБОЗ ‫ رﺳﻦﺑﺎز‬дорбоз, касе, ки рўи
арѓамчин дар њаво мегардад ва бозї меку-
над.
РАСАНБОЗЇ ‫رﺳﻦﺑﺎزي‬ шуѓлу амали расанбоз,
дорбозї.
РАСАНБУР ‫ رﺳﻦﺑﺮ‬1. он ки расан мебурад. 2.
маљ. нобудкунанда, ба хатар афкананда.
РАСАНВАР ‫ رﺳﻦور‬кит. :замзами расанвар ки-
ноя аз офтоб.
РАСАНГАР ‫ رﺳﻨﮕﺮ‬он ки расан мебофад,
арѓамчинбоф, бандбоф.
РАСАНДА ‫ رﺳﻨﺪه‬он ки ба касе ва ё ба чизе би-
расад; басанда, кофї.
РАСАНТОБ ‫ رﺳﻦﺗﺎب‬он ки расан метобад, рес-
монтоб, бандинабоф.
РАСАНТОБЇ ‫ رﺳﻦﺗﺎﺑﻲ‬1. ресмон бофтан, арѓам-
чинбофї. 2. маљ. осебу зарар расонидан ба
касе.
РАСВО ‫ رﺳﻮا‬он ки ба сабаби ягон амали ношо-
ям бадном шудааст, бадном, беобрў; расво
гардидан (шудан) бадном шудан, шарманда
(беобрў) шудан; расво кардан а) бадном на-
мудан; б) гуфт. хароб кардан, вайрон наму-
дан; расвои касеро баровардан (кашидан) ка-
серо дар назари умум бадному шарманда
намудан; расвои кор баромад сир фош шуд,
коре, ки бояд пинњон мемонд, ба њама аён
гашт; ◊ расвои олам (љањон) шудан дар наза-
ри њама ба бадї шинохта шудан.
РАСВОЇ ‫ رﺳﻮاﻳﻲ‬шармандагї, беобрўї, бад-
номї, вазъу њолати расво; ба расвої кашида-
ни кор боиси бадномию шармандагї шудани
коре.
РАСИД ‫ رﺳﻴﺪ‬нав. навиште, ки пас аз дарёфт
кардани чизе аз касе ба унвони санад ба ў
дода мешавад.
РАСИДА ‫ رﺳﻴﺪه‬1. омада, ворид, даромада. 2. ба
њадди балоѓат расида (бача). 3. пухта, тамом
пухта (мева), ба воя расида; расида гирифтан
омада баробар шудан бо касе, ки пеш рафта-
аст; мўи расида мўи дарозшуда, ки ваќти ги-
рифтанаш (тарошиданаш) расидааст; ба ќад
расида болиѓшуда, ќадрас.
РАСИДАГЇ ‫ رﺳﻴﺪﮔﻲ‬1. расида, пухта (мева). 2.
балоѓат. 3. назорат ба иљрои коре, ниго-
њубин аз болои чизе; расидагї кардан ба
иљрои коре назорат кардан, хабар гирифта
истодан (аз вазъи коре).
РАСИДАН ‫ رﺳﻴﺪن‬1. омадан, ворид шудан; раси-
да омадан дар ваќт ва мавриди даркорї ба
љое ворид гардидан. 2. васл шудан, ноил гар-
дидан, даст ёфтан; ба хурсандї расидан. 3.
бархўрдан, тамос ёфтан, дакка хўрдан (чизе
ба чизе). 4. наздик шудан, фаро расидан. 5.
дастрас шудан, маълум гардидан, шунида
шудан; дањон ба дањон ба њар кас расидани
хабаре. 6. кифоя кардан, басанда будан. 7.
бархўрдан (мас., тир ба њадаф), задан. 8. да-
ромадан (аз синне ба синне). 9. камол ёфтан,
болиѓ шудан; расида шудан ба балоѓат раси-
дан. 10. пухтан (мева, њосили кишт); њосил
расидан. 11. фарбењ (солим) шудан. 12. зан
шудан, ба издивољи касе даромадан. 13. да-
мидан, ба тоб омадан (мас., хамир, замини
корам); расида гирифтан омада баробар шу-
 – 151 –
дан бо касе, ки пеш рафтааст; расидан ба касе
баробар шудан, њамто шудан ба касе; ба доди
касе расидан ба касе мадад кардан, мушкили
касеро осон намудан, додрасї кардан (ба ка-
се); дандон ба дандон расидан сахт ба ларза
афтодан; аљал расидан омадани ваќти марг;
ба гўш расидан шунида шудан; ба давлат ра-
сидан соњиби молу сарват гардидан; ба дидор
расидан ба дидани касе ноил шудан; ба ёд
(хотир) расидан ба ёд омадан; ба касе расидан
(дар коре) баробар шудан, њамтову монанд
шудан; ба мурод расидан ба маќсад ноил шу-
дан, ба амал омадани орзу; ба назар расидан
дида шудан, намоён будан; ба охир расидан
тамом шудан, итмом ёфтан; ба пирї расидан
пир шудан; ба синни мактабї расидан мак-
табхон шудан, мактабрав шудан; ба сўњбати
касе расидан бо касе њамсўњбат шудан, ба
шарафи мулоќоти касе ноил шудан; ба шах-
сияти касе расидан касеро тањќир кардан, су-
хани тањќировар гуфтан; ба њалокат расидан
нобуд шудан, њалок гардидан; ба њамдигар
расидан бо якдигар вохўрдан, бо њам
мулоќот доштан, ба воситаи якдигар раси-
дан; ба љазои худ расидан сазои амали бади
худро дидан; ба љон расидан безор шудан,
нињоят дилгир шудан; гап расидан ба касе
мавриди маломат ќарор гирифтан, коњиш
шунидан, мавриди эрод шудан; даст нараси-
дан ба коре фурсати ба љо овардани кореро
надоштан; ба сархорї њам дасташ намерасад;
ёрї расидан омадани имдод аз љое, мадад ра-
сидан; зарар расидан осеб ворид омадан; ри-
шу мўйлаб расидан зиёд шудани мўи риш ва
мўйлаб; ◊ сар ба осмон расидан ба нињояти
хурсандї ва ифтихор ноил шудан, хеле хуш-
бахт шудан; ба як љо расида мондани синну
сол куњансол шудан (солхўрда) шудан, пир
шуда мондан; сахт расидан боиси малоли хо-
тир ё ранљиш шудани сухани касе ба касе;
њаќ ба њаќдор расидан ѓалаба кардани
њаќиќат, њаќ барќарор шудан; мо худ нараси-
дем, ту шояд бирасї (зарб.).
РАСИДАНГОЊ ‫ رﺳﻴﺪنﮔﺎه‬кит. љои мулоќот, ма-
кони расидан.
РАСИДАНЇ ‫ رﺳﻴﺪﻧﻲ‬ќобили расидан, он ки ё он
чи бояд бирасад; пухтанї, наздики пухтани
мева.
РАСИН а. ‫رﺻﻴﻦ‬ кит. мустањкам, устувор,
РАС
побарљой, мазбут.
РАСИШ I ‫ رﺳﺶ‬исми феълї аз расидан; нашъу-
намо; расиши кишт.
РАСИШ II ‫ رﺳﺶ‬тех. расидани садамавии
симњои ноќили барќ; расиши кўтоњ ба њам
расидан ва хароб гаштани симњои ноќили
барќ.
РАСМ I а. ‫ رﺳﻢ‬1. оин, урфу одат, таомул. 2.
тарз, тариќ; расми кор тарзи кор; расм будан
маъмул будан, одат будан; расм кардан ба
таомул даровардан, маъмул гардонидан;
расм шудан маъмул гардидан.
РАСМ II а. ‫ رﺳﻢ‬1. сурат, тасвир, сурати бо
ќалам кашидашуда. 2. умуман сурат, сурати
аккосї; расм гирифтан сурат гирифтан, акс
бардоштан бо дастгоњи аккосї; расм каши-
дан наќќошї кардан, сурати чизе ё касеро бо
ќалам наќш кардан. 3. андоз, хирољ.
РАСМАН а. ً‫ رﺳﻤﺎ‬аз рўи ќоидаву тартиби
маъмул, аз рўи риояти расмият, аз нуќтаи
назари давлатї ва хидматї; ба таври расмї.
РАСМБОЗ ‫ رﺳﻢﺑﺎز‬кит. маккор, фиребгар.
РАСМГИР ‫رﺳﻢﮔﻴﺮ‬ суратгир, аккос, суратбар-
дор.
РАСМДОР ‫ رﺳﻢدار‬он чи сурат дорад, суратнок,
дорои сурат.
РАСМИГУЗАШТ ‫ رﺳﻤﻲﮔﺬﺷﺖ‬нав. дар маро-
симњои расмї саф ороста аз майдон гузаш-
тани сарбозону афсарон ва ѓ.
РАСМИЯТ ‫ رﺳﻤﻴﺖ‬1. расмї шинохта шудан,
расмї њисоб кардан; расмият додан ба коре
кореро расмї шинохта, онро мавриди иљрои
умумї гардонидан. 2. риоят ба зоњири русум,
риояти расмї, ќоидаву тартиб; аз рўи расми-
ят барои зоњиран риоят кардани ќоидаву
тартиб; ба расмият даровардан расмї гардо-
нидан, тамоми талаботи расмии кореро иљро
кардан.
РАСМИЯТДЎСТ ‫ رﺳﻤﻴﺖدوﺳﺖ‬шахсе, ки корњои
зоњирпарастиро дўст медорад, он ки расмият
ва таоруфро дўст медорад ва риоят мекунад.
РАСМИЯТДЎСТЇ ‫ رﺳﻤﻴﺖدوﺳﺘﻲ‬расмиятдўст
будан, расмиятпарастї, зињирпарастї.
РАСМИЯТПАРАСТ ‫ رﺳﻤﻴﺖﭘﺮﺳﺖ‬он ки ба шак-
РАС – 152 –

ли зоњирии кор ањамият медињад ва иљрои РАСОНАТ а. ‫رﺳﺎﻧﺖ‬ мустањкамї, устуворї,

расмии корро талаб мекунад, формалист, мањкамї.
зоњирпараст.
РАСОН(И)ДАН ‫رﺳﺎﻧﻴﺪن‬//‫ رﺳﺎﻧﺪن‬1. касеро ба љое
РАСМИЯТПАРАСТЇ ‫ رﺳﻤﻴﺖﭘﺮﺳﺘﻲ‬шуѓлу амали ё назди касе бурдан, чизеро то љое овардан.
расмиятпараст, зоњирпарастї. 2. чизеро ба чизе пайвастан, чизеро ба чизе
наздик кардан, тамос додан. 3. кифоя кунон-
РАСМИЯТЧИГЇ ‫رﺳﻤﻴﺘﭽﻴﮕﻲ‬ ниг. расмият-
дан, басанда гардонидан. 4. ноил гардонидан
парастї.
(чизеро ба касе); ба орзу расондан. 5. маълум
РАСМИЯТЧЇ ‫ رﺳﻤﻴﺘﭽﻲ‬ниг. расмиятпараст. кардан, иблоѓ кардан (хабар, нома ё салом).
6. парварондан, парвариш, (тарбия) кардан.
РАСМЇ ‫ رﺳﻤﻲ‬1. давлатї, вазифадор, масъул:
7. пазондан (мас., меваро). 8. зиёд кардан
намояндаи расмї. 2. ќонунишуда, ба расмият
(мас., ришу мўйлабро). 9. дар феълњои
даромада: вазифаи расмї. 3. муќаррарї,
таркибї ба љои кардан, овардан меояд: мадад
маъмулї: суханњои расмї; дарси расмї
расондан, зарар расондан; даст расондан а)
дарсњое, ки дар мадрасањои Бухоро таъли-
даст наздик кардан, даст-даст карда дидан;
машон њатмї буд; уламои расмї уламои ман-
б) таарруз кардан, задан; ба гўш расондан
суб ба дарбор; шоири расмї шоири аз тарафи
шунавонидан, маълум гардонидан; ба ёд ра-
њама шинохташуда, шоири пухтаю расида;
сондан гўшрас кардан, ба хотири касе овар-
ќабули расмї ба њузури худ пазируфтани
дан; ба ќатл расондан куштан; ба анљом (по-
шахси давлатї, гурўњи касонро, ки ин
ён, итмом) расондан итмом кардан, анљом
пазирої аз рўи муќаррарот ва маросими му-
додан; ба субут расондан исбот кардан.
айян гузаронида мешавад; њуљљати расмї
њуљљате, ки аз тарафи ягон идораи РАСОЇ ‫ رﺳﺎﺋﻲ‬пуррагї, комилї, пухтагї.
салоњиятдори давлатї содир мешавад; расмї
РАСОЌОМАТ ‫ رﺳﺎﻗﺎﻣﺖ‬дорои ќаду ќомати ба-
кунонидан ба шакли ќонунї даровардан, ба
ланду боло, баландќад, баландќомат, комат-
ќонуну ќоида мувофиќ гардонидан. 4.
баланд.
зоњирї, тазоњурї, барои намоиш ба дигарон,
рўякї. РАСОРАСЇ ‫ رﺳﺎرﺳﻲ‬нашъунамо; бањамрасї, ба
њамдигар расидан.
РАСМКАШ ‫رﺳﻢﻛﺶ‬ он ки сурат мекашад, рас-
сом. РАСОС а. ‫ رﺻﺎص‬кит. ќалъагї, арзиз.
РАСМКАШЇ ‫ رﺳﻢﻛﺸﻲ‬сураткашї, рассомї. РАСОСА а. ‫ رﺻﺎﺻﻪ‬як ќитъа ќалъагї.
РАСМНОК ‫ رﺳﻤﻨﺎك‬суратдор, мусаввар. РАССОМ а. ‫ﺎم‬‫رﺳ‬ сураткаш, суратгир, наќќош,
мусаввир.
РАСМУЛХАТ а. ‫ رﺳﻢاﻟﺨﻂ‬1. тарзи навишти
калимањо. 2. хушхатнависї. 3. имло. РАССОМЇ а. ‫ﺎﻣﻲ‬‫ رﺳ‬сураткашї, наќќошї.
РАСМШУДА ‫ رﺳﻢﺷﺪه‬он чи маъмул мебошад, РАСТ ‫ رﺳﺖ‬кит. раста, саф.
маъмулї, расмї.
РАСТА I ‫ رﺳﺘﻪ‬1. рањошуда, халосшуда, он ки
РАСО ‫ رﺳﺎ‬1. расанда. 2. баланд, шунаво: овози наљот ёфтааст. 2. аз замин рўида (баромада).
расо. 3. ќадрас, ба воя расида: љавонони
РАСТА II ‫ رﺳﺘﻪ‬1. дўконњои дар як ќатор сохта-
пурќуввати расо. 4. пурра, комил, тамом: се
шуда, ќатори дўконњо дар бозор. 2. роњи зе-
соли расо, аќли расо, дасти расо. 5. хеле, аљаб,
ри токњои бо хавоза бардошташуда.
тамоман.
РАСТАГОР ‫ رﺳﺘﮕﺎر‬халосшаванда, халосиёбан-
РАСОИЛ а. ‫ رﺳﺎﻳﻞ‬кит. номањо, мактубњо.
да, халосшуда, рањоёфта.
РАСОНА ‫ رﺳﺎﻧﻪ‬восита, васила; расонањои ахбор
РАСТАГОРЇ ‫ رﺳﺘﮕﺎري‬рањої, халосї, наљот.
воситањои ахбор, расонањои гурўњї.
РАСТАН I ‫ رﺳﺘﻦ‬рањо шудан, халос гардидан,
РАСОНАНДА ‫ رﺳﺎﻧﻨﺪه‬он ки ва ё он чи чизеро ба
наљот ёфтан, рањидан.
љое бурда мерасонад.
 – 153 –
РАСТАН II ‫رﺳﺘﻦ‬ [аслаш рустан] рўидан, боли-
дан.
РАСТАНИПАРВАР ‫ رﺳﺘﻨﻲﭘﺮور‬он ки ба парва-
риши растаниву гиёњон машѓул аст.
РАСТАНИПАРВАРЇ ‫ رﺳﺘﻨﻲﭘﺮوري‬шуѓлу пешаи
растанипарвар; парвариш ва нигоњубини
растанињо.
РАСТАНИШИНОС ‫ رﺳﺘﻨﻲﺷﻨﺎس‬ниг. гиёњшинос.
РАСТАНИШИНОСЇ ‫رﺳﺘﻨﻲﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ниг. гиёњ-
шиносї.
РАСТАНЇ I ‫ رﺳﺘﻨﻲ‬аслаш рустанї, он чи аз за-
мин мерўяд, гиёњ, алаф, наботот.
РАСТАНЇ II ‫ رﺳﺘﻨﻲ‬он ки растан (рањо шудан)
мехоњад, халос шуданї, рањо шуданї.
РАСТАЧА ‫ رﺳﺘﻪﭼﻪ‬бозорча, дўконча.
РАСТОХЕЗ ‫ رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ‬1. д. рўзи ќиёмат; рўзи
мањшар. 2. маљ. њангома, шўру ѓавѓо,
ѓалоѓула.
РАСУЛ а. ‫ رﺳﻮل‬1. фиристода, ќосид. 2. д.
пайѓамбар, паёмбар; расули Акрам (с) унво-
ни Муњаммад(с), пайѓамбар (с).
РАСУЛДОР ‫ رﺳﻮلدار‬1. кит. он ки њамроњи ра-
сул мегардад, хидматгузори расул. 2. он ки
дар дарбор маъмури ќабули сафирону расу-
лон аст.
РАСУЛЇ ‫ رﺳﻮﻟﻲ‬1. ќосидї, пайкрасонї. 2.
пайѓамбарї, паёмбарї.
РАСУЛХОНА ‫ رﺳﻮلﺧﺎﻧﻪ‬кит. мањал ва маконе,
ки дар он љо сафирону фиристодагон
пазирої шуда истироњат мекунанд.
РАТБ а. ‫ رﻃﺐ‬1. яке аз мизољњои чањоргона, тар;
ратбу ёбис а) тару хушк; б) киноя аз њарзагўй,
суханњои пасту баланд; муќ. ёбис (ёбису
ратб). 2. тоза, нав.
РАТИБ а. ‫ رﻃﻴﺐ‬кит. тар, намнок, мартуб.
РАТЛ I а. ‫ رﻃﻞ‬књн. воњиди андозагирии вазн, ки
ба 449,28г баробар аст.
РАТЛ II а. ‫ رﻃﻞ‬пиёла, паймона, љом, ќадањ,
пиёлаи шароб; ратли гарон љоми калони пур
аз шароб.
РАТСИЯ лот. ‫ رﺗﺴﻴﻪ‬кўтоњшудаи радиостансия;
дастгоњи радиоии хурди сайёр.
РАФ
РАФ ‫ رف‬1. љои махсус дар девори хонањо барои
чида мондани зарфњо, тоќча. 2. китобмонак,
ќафасаи тахтагї барои чидани китоб, дар
дўконњо барои чидани молњо. 3. суфаи ни-
шаст дар пеши дарвоза.
РАФАК ‫ رﻓﻚ‬маљ. барљастагие дар биноњо, ки
новадон, пешайвон ва ѓайраро нигоњ медо-
рад.
РАФЕЪ а. ‫ رﻓﻴﻊ‬1. баланд, олї, афрошта. 2. маљ.
боањамият, арзишманд.
РАФИДА ‫ رﻓﻴﺪه‬болиштчаи гирде, ки хамири
нонро ба болои он монда ба танўр мечаспо-
нанд.
РАФИДАМОЊЇ ‫ رﻓﻴﺪه ﻣﺎﻫﻲ‬як навъи моњї.
РАФИДАПО ‫ رﻓﻴﺪهﭘﺎ‬пойи гирди пањн, пойи шу-
тур.
РАФИДАРЎЙ ‫رﻓﻴﺪهروي‬ гирдарўй, дорои рўи
калони гирд.
РАФИЌ а. ‫ رﻓﻴﻖ‬дўст, њамдам, њамнишин; рафиќ
шудан дўст шудан, дўстї кардан.
РАФИЌЇ ‫ رﻓﻴﻘﻲ‬ниг. рафоќат.
РАФИЌОНА а. ‫ رﻓﻴﻘﺎﻧﻪ‬чун дўст, чун ёр ва
њамнишин; дўстона: муносибати рафиќона.
РАФОЌАТ а. ‫ رﻓﺎﻗﺖ‬дўстї, ёрї, рафиќ шудан,
њамроњї кардан, њамроњї.
РАФОЊ//РИФОЊ а. ‫ رﻓﺎه‬кит. осудагї, осоиш,
роњат; рафоњи њол, некўањволї.
РАФОЊАТ//РАФОЊИЯТ а. ‫رﻓﺎﻫﻴﺖ‬//‫ رﻓﺎﻫﺖ‬осу-
дагї, осоиш, роњат, некўањволї.
РАФРАФ а. I ‫ رفرف‬кит. 1. болљунбонии мурѓ
њангоми фуруд омадан. 2. љунбиши мављи
тез.
РАФРАФ II а. ‫ رفرف‬кит. фарш, бисот; њар чи-
зи густурданї.
рафт ‫ رﻓﺖ‬асоси замони гузашта аз рафтан;
љараён, равиш (об, кор); дар рафти... дар ас-
нои...; то рафт рафта-рафта, ба тадриљ.
РАФТА ‫ رﻓﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гузашта
аз рафтан. 2. равоншуда, гузашта, сипари-
шуда; аз рафта маяндешу аз оянда матарс
(маќ.). 3. аз даст баромада.
РАФТАГОР ‫رﻓﺘﻪﮔﺎر‬ раванда, он ки рафтан
РАФ – 154 –
мехоњад, роњї, озим; рафтагор будан равона
будан, хаёли рафтан доштан; рафтагор шу-
дан равона гардидан, рафтан хостан.
РАФТАГЇ ‫ رﻓﺘﮕﻲ‬он ки рафтааст, рафта.
РАФТАН ‫ رﻓﺘﻦ‬1. ќадам бардошта роњї шудан;
муќоб. истодан, равона гардидан; муќоб.
омадан. 2. љой ва макони худро дигар кар-
дан, кўчидан, сафар кардан. 3. гузаштан,
сипарї шудан, тай шудан. 4. баромадан,
хориљ шудан. 5. сарф шудан. 6. давом кар-
дан, идома доштан, ба вуќўъ пайвастан, рўй
додан. 7. мурдан. 8. дар феълњои таркибї ба
љои шудан ва кардан меояд: ба ѓорат рафтан,
барбод рафтан, хоб рафтан; рафта истодан
дар њини рафтан будан; берун рафтан баро-
мадан, хориљ шудан; гумон рафтан пиндош-
тан, тахмин кардан; аз даст рафтан гум (нест)
шудан; дил рафтан ба чизе сахт майл ва
раѓбат пайдо шудан ба чизе; аз дунё рафтан
мурдан; аз ёд рафтан фаромўш шудан; аз ми-
ён рафтан барњам хўрдан, нест шудан; об
рафтан аз чашм љорї шудани ашк; (ба) пинак
рафтан дар њолати нимхобу нимбедорї бу-
дан, ѓанаб кардан; роњ рафтан роњ гаштан;
сарфањм рафтан фањмидан, дарёфтан, дарк
кардан; фурў рафтан ба таги об ѓўтидан,
ѓуруб кардан (Офтоб, Моњ); пеш аз фурў
рафтани Офтоб; чашм сиёњ рафтан сахт
ошуфта ва њайрон шудан, дар пеши назар
чизеро надида мондан (аз њаяљон ё сабаби ди-
гар); ба хаёл рафтан ѓарќи фикру хаёл гарди-
дан; ба хато рафтан (тир) ба њадаф нараси-
дан; аз худ рафтан маѓрур (худписанд) шу-
дан, касонро писанд накардан; хун рафтан
љорї шудани хун аз ягон љои бадан; ба њаво
рафтан пучу бесамар гардидан, њадар шудан;
аз њол рафтан бемадор шудан, бетобу тавон
гардидан; аз худ рафтан бењуш шудан, ѓаш
кардан; аз мо чї меравад... ба маънои «аз
карнайчї як пуф»; даст ба кор нарафтан ба
иљрои кор майлу раѓбат надоштан; рафту
(раваду)... мабодо..., балки... гирем, ки...,
фарз кунем, ки...
РАФТАНЇ ‫ رﻓﺘﻨﻲ‬он ки рафтагор аст, он чи бояд
биравад, рафтагор; рафтанї шудан ќасди
рафтан доштан, рафтан хостан.
РАФТА-РАФТА ‫ رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ‬бо мурури замон,
тадриљан, андак-андак, оњиста-оњиста, оќи-
бат.
РАФТОВАРЇ ‫رﻓﺖآوري‬ кит. мулоќот, зиёрат:
рафту омад.
РАФТОР ‫ رﻓﺘﺎر‬1. равиш, гашт, тарзи роњравї;
рафтор кардан муомила кардан. 2. љузъи па-
сини баъзе калимањои мураккаб ба маънињои
сифат ва чигунагии рафтор: хушрафтор, бад-
рафтор, тезрафтор.
РАФТУО(Й) (‫ رﻓﺖوآ)ي‬1. рафтан ва омадан аз
љое ба љое, робита, рафтуомад. 2. бо њам
дўстї ва омаду рафт доштан, улфатї, ниша-
стухез; рафтуой доштан робита доштан, бо
касе дўстї ва рафтуомади доимї доштан. 3.
њаракати наќлиёт, алоќа бо воситањои
наќлиёт: рафтуойи мошинњо.
РАФТУОМАД ‫ رﻓﺖوآﻣﺪ‬равуой, рафтан ва ома-
дан, дўстї, наздикї; рафтуомад доштан (кар-
дан) алоќаманд будан, муносибати дўстї
доштан, њамнишин будан.
РАФЧА ‫ رﻓﭽﻪ‬тоќча, тахтабанди махсус дар де-
вор барои мондани зарф, китоб ва ѓ.; тахта-
банди ќатора дар дўконњо барои чидани
молњо.
РАФЪ а. ‫ رﻓﻊ‬аз байн бурдан ё бартараф кардани
монеае; рафъ шудан аз байн рафтан, рафъи
оќибатњои офати табиї.
РАФЪАТ//РИФЪАТ а. ‫ رﻓﻌﺖ‬баландќадрї,
баландї, бузургворї, љоњу љалол, улвият.
РАХ ‫ رخ‬хати борики рост дар болои коѓаз ва ѓ.;
рах кашидан хати борик наќш кардан ба бо-
лои чизе; рах задан болои њам чидани
кўрпаву болиштњо ва ѓ.
РАХАПЕЧ ‫ رﺧﻪﭘﻴﭻ‬тех. 1. дандона. 2. дорои
дандона; њалќаи рахапеч њалќаи дандонадор.
РАХБАРОР ‫ رخﺑﺮار‬хаткаш, хаткашанда.
РАХБАРОРЇ ‫رخﺑﺮاري‬ хат кашидан, рах баро-
вардан.
РАХБИН ‫رخﺑﻴﻦ‬ кит. дўѓи турши сахтшуда,
ќурут.
РАХБОРИК ‫ رخﺑﺎرﻳﻚ‬дорои хатњои борик:
љомаи алочаи рахборик.
РАХДОР ‫ رخدار‬1. он чї дар болояш хатњои бо-
рики ба њамдигар мувозї дорад. 2. ќиррадор:
санги рахдор.
РАХНА ‫رﺧﻨﻪ‬ 1. шикофе, ки дар девор пайдо
 – 155 –
мешавад, шикоф, чок. 2. халал ва нуќсоне, ки
ба ягон чиз мерасад; рахна задан а) шикоф-
тан, шикоф ба амал овардан, љоеро шикофта
роњ кушодан; б) осеб расондан, зарба задан;
рахна кардан а) шикоф кардан; сўрохї ба
вуљуд овардан, роњ кушодан; б) нуфуз кар-
дан, даромада гирифтан.
РАХНАГАР ‫ رﺧﻨﻪﮔﺮ‬рахнакунанда, зараррасон.
РАХНАГЇ ‫ رﺧﻨﮕﻲ‬кит. айбљў, хурдагир.
РАХНАГОЊ ‫ رﺧﻨﻪﮔﺎه‬љои сурох, љое, ки дар дар
он сурох мављуд аст.
РАХНАДОР ‫ رﺧﻨﻪدار‬он чї шикоф дорад, ши-
кофнок, сўрохшуда.
РАХНАК ‫ رﺧﻨﻚ‬шикофии хурди махсус барои
љой кардани доруи тарканда њангоми канда-
ни кон ва ё наќб.
РАХНАКУНЇ ‫ رﺧﻨﻪﻛﻨﻲ‬исми амал аз рахна кар-
дан; сўрох кардан, шикофтан; сафи
муќовимати душманро шикастан.
РАХО а. ‫ رﺧﺎ‬кит. 1. айш; осудањолї, фаровонї.
2. нармї, сустї.
РАХОВАТ а. ‫ رﺧﺎوت‬мулоимї, нармї; сустї.
РАХПЕЧ ‫ رخ ﭘﻴﭻ‬он чи рахњои печдарпеч дорад.
РАХ-РАХ ‫ رخرخ‬порча ё коѓазе, ки ба рўяш
хатњои мувозї кашида шудааст, рахдор.
РАХТ ‫ رﺧﺖ‬1. либос, пўшокї. 2. асбобу анљом,
коло, асбобу анљоми сафар; рахти хоб васои-
ли даркорї барои хоб (кўрпа, болишт, кам-
пал ва ѓ.), љойгоњи хоб; рахт бастан (барбас-
тан) а) равона шудан, сафар кардан, ба сафар
омодагї дидан, рафтан; б) маљ. мурдан. 3.
маљ. реш, љароњат. 4. маљ. айб, нуќсон,
камбудї. 5. кит. бемор; хаста, маљрўњ.
РАХТАК ‫ رﺧﺘﻚ‬кит. либоси камарзиш ва
камањамият.
РАХТДОР ‫ رﺧﺖدار‬нав. парасторе, ки дар бемо-
ристон ба беморон либос ва рахти хоб
медињад.
РАХТКАШ ‫ رﺧﺖﻛﺶ‬1. боркаш, чорпо. 2. касе,
ки ба сафар равона мешавад, роњї, мусофир.
РАХТОВЕЗ ‫ زﺧﺖآوﻳﺰ‬кит. љои овезон кардани
либосњо, љолибос.
РАХТХОНА ‫ رﺧﺖﺧﺎﻧﻪ‬љои нигањдории либос.
РАЊ
РАХТШУР ‫ رﺧﺖﺷﻮر‬ниг. рахтшўй.
РАХТШЎ(Й) (‫ رﺧﺖﺷﻮ)ي‬он ки либос мешўяд,
либосшўй; касе, ки дар бемористон ба шус-
тани либосњо машѓул аст.
РАХЧА ‫ رﺧﭽﻪ‬рахи майда, рахи хурд.
РАХШ I ‫ رﺧﺶ‬дурахш, тобандагї.
РАХШ II ‫ رﺧﺶ‬ранги сурху сафеди ба њам омех-
та; себи рахш себи сафеду сурхи тобон.
РАХШ III ‫ رﺧﺶ‬1. асп, аспи зотї. 2. номи аспи
Рустам.
РАХШАНДА ‫ رﺧﺸﻨﺪه‬тобанда, дурахшон, тобон,
мунаввар.
РАХШИДАН ‫ رﺧﺸﻴﺪن‬тобидан, дурахшидан,
равшан шудан.
РАХШОН ‫رﺧﺸﺎن‬ рахшанда, дурахшанда, то-
бон.
РАХШОНДАГЇ ‫رﺧﺸﺎﻧﺪﮔﻲ‬ дурахшандагї, рав-
шанї.
РАХШОНЇ ‫ رﺧﺸﺎﻧﻲ‬дурахшонї, равшанї.
РАЊ ‫ ره‬1. ниг. роњ. 2. дафъа, бор, карат; рањ то
рањ гуфт. дар тамоми тўли роњ.
РАЊАБА//РАЊБА а. ‫ رﻫﺒﻪ‬1. замини кушоду фа-
рох. 2. сањни њавлї. 3. корвонсарой.
РАЊАКЇ ‫ رﻫﻜﻲ‬гуфт. он чи ва он ки ба љое ра-
вон аст, раванда: одами рањакї, мошини
рањакї; рањакї шудан равона гардидан, ба
роњ даромадан, роњсипор шудан (гардидан).
РАЊАНЉОМ ‫ رهاﻧﺠﺎم‬кит. аспи сафарї.
РАЊБАЛАД//РОЊБАЛАД ‫راهﺑﻠﺪ‬//‫ رهﺑﻠﺪ‬роњдон,
роњнишон–дињанда, он ки чигунагии роњро
наѓз медонад.
РАЊБАР ‫ رﻫﺒﺮ‬ниг. роњбар.
РАЊБАРИКУНАНДА ‫ رﻫﺒﺮيﻛﻨﻨﺪه‬роњбар, роњ-
намо: маќоми роњбарикунанда.
РАЊБАРИЯТ ‫ رﻫﺒﺮﻳﺖ‬фаъолияти рањнамои-
кунандагии сардоре, ки дар сари коре исто-
дааст; умуман роњбарї, роњнамої; гурўње, ки
дар сари коре истода, ба он рањнамої ва
сардорї мекунад.
РАЊБАРЇ ‫ رﻫﺒﺮي‬ниг. роњбарї.
РАЊГАРД ‫رهﮔﺮد‬ гуфт. он ки дар роњгардї
РАЊ – 156 –
таљрибаи зиёд дорад, рањнавард.
РАЊГАРДЇ ‫ رهﮔﺮدي‬гуфт. роњравандагї, раван-
дагї, роњнавардї.
РАЊГАРОЇ//РАЊГИРОЇ ‫ رهﮔﺮاﺋﻲ‬кит. раванда,
азиматкунанда, роњраванда, озим.
РАЊГУЗАР I ‫ رﻫﮕﺬر‬он ки аз роње гузашта мера-
вад, мусофир, гузаранда.
РАЊГУЗАР II ‫ رﻫﮕﺬر‬гузаргоњ, роњи гузар, роњ,
кўча.
РАЊГУМ ‫رﻫﮕﻢ‬ он ки роњро гум кардааст,
рањгумзада.
РАЊГУМЗАДА ‫ رﻫﮕﻢزده‬он ки роњро гум карда-
аст.
РАЊГУМКАРДА ‫ رﻫﮕﻢﻛﺮده‬ниг. роњгумкарда.
РАЊДАВАК ‫ رﻫﺪوك‬бот. як навъ гиёњ, ки дар
рўи роњњо мерўяд.
РАЊЗАН ‫ رﻫﺰن‬ниг. роњзан; ѓоратгар.
РАЊЗАНЇ ‫ رﻫﺰﻧﻲ‬ниг. роњзанї, ѓоратгарї.
РАЊИДАН ‫ رﻫﻴﺪن‬рањої ёфтан халос шудан,
наљот ёфтан (аз банду ќайд).
РАЊИЌ а. ‫ رﺣﻴﻖ‬кит. 1. холис, соф, беѓаш. 2.
шароби соф, шароби бедурд, шароби ноб.
РАЊИЛ а. ‫ رﺣﻴﻞ‬кўч кардан, кўчидан, ба сафар
(ба роњ) баромадан, аз љое ба љое рафтан.
РАЊИМ I а. ‫ رﺣﻢ‬1. бачадон, зањдон. 2. хешї,
хешутаборї, ќаробат.
РАЊИМ II а. ‫ رﺣﻴﻢ‬мењрубон, рањмкунанда,
бахшоянда (сифати Худо).
РАЊИН а. ‫ رﻫﻴﻦ‬кит. 1. гарав мондашуда,
гаравї. 2. маљ. мамнун, мадюн, миннатдор ва
шукргузор.
РАЊЇ I ‫ رﻫﻲ‬ниг. роњї.
РАЊЇ II ‫ رﻫﻲ‬1. банда, ѓулом, чокар. 2. њамчун
нишони хоксорї ба љои љонишини шахсии
«ман» кор фармуда мешавад.
РАЊКУШО ‫ رهﻛﺸﺎ‬он ки роњ мекушояд ё авва-
лин бор ба тай кардани роње иќдом мекунад,
оѓозкунанда.
РАЊКЎФТАГЇ ‫ رهﻛﻮﻓﺘﮕﻲ‬мондашавї (лакот-
шавї) ба сабаби дурии роњ.
РАЊЛ I а. ‫ رﺣﻞ‬кит. маскан, манзил; рањли
иќомат афкандан љойгузин шудан, манзил
кардан.
РАЊЛ II а. ‫ رﺣﻞ‬лавњи китобхонї, курсичаи хур-
ди китобмонї махсусан барои гузоштани
Ќуръони Шариф.
РАЊМ а. ‫ رﺣﻢ‬мењрубонї, дилсўзї, шафќат,
ѓамхорї; рањм доштан дилсўзї (мењр,
шафќат) доштан; рањм кардан (намудан) дил
сўхтан, дилсўзї кардан; рањм овардан
дилсўзї кардан; рањм омадан ниг. рањм кар-
дан; рањм хўрдан ниг. рањм кардан.
РАЊМАНГЕЗ ‫ رﺣﻢاﻧﮕﻴﺰ‬ниг. рањмовар.
РАЊМАТ а. ‫ رﺣﻤﺖ‬1. мењрубонї, шафќат, бах-
шоиш, афв. 2. ташаккур, тањсин (дар мавриди
изњори миннатдорї гуфта мешавад); рањмат
ба шумо ташаккур ба шумо, миннатдорам аз
шумо, ањсан ба шумо (дар мавриди изњори
миннатдорї гуфта мешавад); рањмат гуфтан
миннатдорї баён кардан; Худо рањмат кунад!
Худо бахшояд! (дар мавриди ба хайр ёд кар-
дани мурдагон гуфта мешавад); ба рањмати
эзидї пайвастан вафот кардан.
РАЊМАТЇ ‫ رﺣﻤﺘﻲ‬марњум, шодравон.
РАЊМАТНОМА ‫ رﺣﻤﺖﻧﺎﻣﻪ‬номае, ки дар он
сипосгузорї ва тањсин баён шудааст.
РАЊМДИЛ ‫ رﺣﻢدل‬нармдил, дилсўз, мењрубон,
навозишкор.
РАЊМДИЛЇ ‫ رﺣﻢدﻟﻲ‬нармдилї, дилсўзї, мењ-
рубонї, навозишкорї.
РАЊМДИЛОНА ‫رﺣﻢدﻻﻧﻪ‬ дилсўзона, мењру-
бонона.
РАЊМОВАР ‫ رﺣﻢ آور‬он чи боиси тарањњум аст,
он чи њисси тарањњум падид меорад.
РАЊМОН а. ‫ رﺣﻤﺎن‬д. бахшоянда, рањмкунанда
(сифати Худо).
РАЊМХЎР ‫ رﺣﻢﺧﻮر‬дилсўз, мушфиќ, мењрубон.
РАЊМХЎРЇ ‫رﺣﻢﺧﻮري‬ тарањњум, дилсўзї,
шафќат.
РАЊН а. ‫ رﻫﻦ‬кит. он чи ба гарав монда шуда-
аст, гаравгон.
РАЊНАВАРД ‫ رهﻧﻮرد‬ниг. роњнавард.
РАЊНАВАРДЇ ‫ رهﻧﻮردي‬роњгардї, роњпаймої.
 – 157 –
РАЊНАМО ‫ رﻫﻨﻤﺎ‬ниг. роњнамо.
РАЊНАМОЇ ‫ رﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‬ниг. роњнамої; далолат,
роњнишондињї; рањнамої кардан роњ нишон
додан, ба коре ё љое њидоят намудан.
РАЊНАМУН ‫ رهﻧﻤﻮن‬роњнамо, роњбар.
РАЊННОМА ‫ رﻫﻦﻧﺎﻣﻪ‬хати гарав, њуљљат оид ба
гарав мондани чизе, гаравнома.
РАЊНОРАФТА ‫ رهﻧﺎرﻓﺘﻪ‬1. он ки роњ нарафтааст,
одами сафарнакарда. 2. маљ. бетаљриба, хом.
РАЊО ‫ رﻫﺎ‬наљотёфта, халосшуда, озодї, наљот;
рањо кардан халос (озод) кардан, сар додан;
рањо гардидан (шудан) халос шудан, наљот
ёфтан.
РАЊОВЇ ‫ رﻫﺎوي‬кит., мус. навое аз мусиќї.
РАЊОВАРД ‫ رهآورد‬ниг. роњовард.
РАЊОИШ ‫ رﻫﺎﻳﺶ‬халосї, наљот.
РАЊОИБАХШ ‫ رﻫﺎﺋﻲﺑﺨﺶ‬рањонанда, озоди-
бахш, наљотбахш.
РАЊОЇ ‫ رﻫﺎﺋﻲ‬халосї, озодї, наљот (аз ќайду
банд); рањої додан наљот додан, халос кар-
дан, озод намудан; рањої ёфтан наљот ёфтан,
халос шудан.
РАЊОМЎЗ ‫ رهآﻣﻮز‬он ки роњу равиш меомўзад,
устод, њодї, роњбар.
РАЊОН(И)ДАН ‫رﻫﺎﻧﻴﺪن‬//‫ رﻫﺎﻧﺪن‬наљот додан, ха-
лос кардан, рањо кардан.
РАЊОНАНДА ‫ رﻫﺎﻧﻨﺪه‬наљотдињанда, озодкунан-
да, халосгар.
РАЊОРАЊ ‫ رﻫﺎره‬гуфт. дар аснои роњ, роњравон,
њангоми роњ рафтан.
РАЊОСОЗЇ ‫ رﻫﺎﺳﺎزي‬рањо сохтан, рањо кардан,
халос кардан, озодсозї.
РАЊОШУДА ‫ رﻫﺎﺷﺪه‬озодшуда, халосшуда, он
ки аз банде ё ќайде халос шудааст.
РАЊПАЙМО ‫ ره ﭘﻴﻤﺎ‬роњраванда, равона.
РАЊПАЙМОЇ ‫ رهﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‬роњрафтан, азиматку-
нанда, рањфарсої; рањопаймоии эътирозї
изњори эътироз аз сиёсати давлатї ба воси-
таи роњпаймої, ки бо гузаштан аз хиёбоне ва
додани шиорњои эътирозї хатм мешавад.
РАЊПОЇ ‫ رهﭘﺎﺋﻲ‬чашм ба роњ будан, интизорї.
РАШ
РАЊПУЛЇ ‫ رهﭘﻮﻟﻲ‬роњкиро, пуле, ки барои
харљи роњ сарф мешавад, роњхарљї.
РАЊРАВ ‫ رﻫﺮو‬1. раванда, роњнавард, тайкунан-
даи роњ. 2. даромадгоњи болопўшидаи њавлї
(аз дарвоза то рўи њавлї), долон.
РАЊРАВОН ‫ رﻫﺮوان‬дар аснои роњгардї, роњ-
рафтаистода, дар њолати роњравї.
РАЊ-РАЊ ‫ رهره‬дорои наќши љадвали мувозї,
рах-рах, рахдор.
РАЊСИПОР//РОЊСИПОР ‫راﻫﺴﭙﺎر‬//‫ رﻫﺴﭙﺎر‬ра-
вона, он ки озими сафар аст, роњгард, роњна-
вард, роњнавардї.
РАЊСИПОРЇ ‫ رﻫﺴﭙﺎري‬роњ паймудан, роњгардї.
РАЊТЎША ‫ رهﺗﻮﺷﻪ‬ниг. роњтўша.
РАЊФАРСО ‫رﻫﻔﺮﺳﺎ‬ роњпаймо, роњгард,
рањнавард.
РАЧАК//РАЧУК ‫ رﭼﻚ‬оруѓ, њиќќак, њиќичоќ.
РАЉАБ а. ‫ رﺟﺐ‬моњи њафтуми солшумории
ќамарии њиљрї.
РАЉАЗ а. ‫ رﺟﺰ‬адш. 1. шеъре, ки шоир ё гўянда
дар таърифи худ мехонад. 2. яке аз вазнњои
бањри арўз, ки њар мисраъ аз 3 ё 4 рукни
«мустафъилан» иборат аст.
РАЉАЗХОНЇ ‫ رﺟﺰﺧﻮاﻧﻲ‬таъриф ва мубоњот
кардани њунар ва диловарињои худ; маљ.
лофзанї.
РАЉИМ а. ‫ رﺟﻴﻢ‬1. ронда, рондашуда, сангсор
шуда. 2. лаънатї, малъун (сифат ва лаќаби
шайтон).
РАЉО//РИЉО а. ‫رﺟﺎء‬//‫ رﺟﺎ‬кит. умед, орзу,
чашмдошт: умедвор будан.
РАЉУЛИЯТ//РУЉУЛИЯТ а. ‫ رﺟﻮﻟﻴﺖ‬кит. 1.
мардї. 2. мардонагї, мард будан.
РАЉЉА ‫ﻪ‬‫ رﺟ‬танобе, ки бо вай њамвории чўбњои
тарошидашуда, ростии деворњо, заминро дар
соњаи сохтмон ва дењќонї месанљанд; раљља
кашидан хатти рост кашидан, хатти
ќаторањоро муайян кардан.
РАЉЉАЧЎБ ‫ﻪﭼﻮب‬‫ رﺟ‬љадвал барои раљљакашї.
РАШ I ‫ رش‬кит. фосилаи миёни ду дасти аз њам
кушода шуда, ќулоч; газ; раш-раш газ-газ.
РАШ II ‫ رش‬кит. замини пуштадор; пушта, теп-
па.
РАШ – 158 –
РАШ III а. ‫ رش‬кит. боридан, чакидан, рехтан;
пош хўрдан, пошидан.
РАШ IV ‫رش‬ кит. рўзи ёздањуми њар моњи
шамсї.
РАШИД а. ‫ رﺷﻴﺪ‬1. раванда бо роњи рост. 2. ба
синни рушд расида, далер, шуљоъ, дорои
ќомати баланд.
РАШК ‫ رﺷﻚ‬ба касе њасад бурдан, њасадбарї;
рашк бурдан њасад кардан; ба рашк овардан
боиси рашки касе шудан, дар касе њисси
њасад барангехтан.
РАШКАНГЕЗ ‫ رﺷﻚاﻧﮕﻴﺰ‬боиси њасад, рашко-
вар, ангезандаи рашк.
РАШКДОР ‫ رﺷﻚ دار‬ниг. рашкин.
РАШКИН ‫رﺷﻜﻴﻦ‬ касе, ки рашк мебарад, раш-
кдор.
РАШКНОК ‫ رﺷﻚﻧﺎك‬ниг. рашкин.
РАШКОВАР ‫ رﺷﻚآور‬он чи боиси њасад мебо-
шад, њасадангез, ангезандаи њасаду рашк.
РАШКОМЕЗ ‫ رﺷﻚآﻣﻴﺰ‬рашковар, њасудона:
нигоњи рашкомез.
РАШОД а. ‫ رﺷﺎد‬кит. 1. бо роњи рост рафтан,
дар роњи рост будан; ростї; росткорї. 2.
пойдорї, субот.
РАШОДАТ а. ‫رﺷﺎدت‬ кит. далерї, диловарї,
шуљоат.
РАШОША//РИШОША а. ‫ رﺷﺎﺷﻪ‬ќатрањои ягон
чизи обакї, ќатрањои борони реза.
РАШТ ‫ رﺷﺖ‬хок, хокрўба, чангу ѓубор; чизе, ки
аз кўњнагї ва пўсидагї аз њам рехта меша-
вад.
РАШЊ а. ‫ رﺷﺢ‬кит. таровидан, таровида баро-
мадан; араќ кардан.
РАШЊА а. ‫ رﺷﺤﻪ‬он чи аз љое таровида барома-
дааст, чакра, ќатра.
РАЪД а. ‫ رﻋﺪ‬ѓуррише, ки аз њаракати абр шуни-
да мешавад, тундар; раъду барќ тундар ва
чароѓак дар њаво.
РАЪДБОНГ ‫ رﻋﺪﺑﺎﻧﮓ‬он ки овозе монанди ово-
зи раъд дорад, дорои овози хеле баланд.
РАЪДВОР ‫رﻋﺪوار‬ мисли раъду барќ, раъдмо-
нанд.
РАЪДОВАР ‫ رﻋﺪآور‬чун раъд, монанди тундар;
хеле баланд, ѓуранда (овоз).
РАЪДОСО ‫ رﻋﺪآﺳﺎ‬мисли раъд, раъдвор, ба сони
раъд.
РАЪЙ I ‫ رأي‬1. андеша, фикр, аќида, овоз; раъйи
разин фикр ва аќидаи матину устувор; раъй
додан розї шудан, овоз додан. 2. хоњиш,
майл; бар хилофи раъй ба раѓми хоњиш ва
майл; раъй доштан ба чизе хоњишманд будан,
хостан, моил будан.
РАЪЙ II а. ‫ رﻋﻲ‬кит. 1. чарон(и)дан, чорпоёнро
ба чарогоњ бурдан.
РАЪНО а. ‫ رﻋﻨﺎ‬1. номи навъи гули сурхтоб, ки
дарунаш сурху берунаш зард аст. 2. зебо,
хубрўй, дилкаш; зане, ки ба њусни худ маѓрур
аст. 3. заиф, нарм, мулоим.
РАЪНОЇ ‫ رﻋﻨﺎﻳﻲ‬1. зебої, хубї, дилкаш будан.
2. худорої, худнамої.
РАЪС ‫ رأس‬1. сар. 2. болои њар чиз. 3. аввали њар
чиз.
РАЪША а. ‫ رﻋﺸﻪ‬1. ларза. 2. бемории асаб, ки
бадани мубталои ин беморї бар он мелар-
зад.
РЕ ‫ ر‬њарфи дувоздањуми алифбои арабиасоси
тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади 200 ба-
робар аст.
РЕАКТИВ лот. ‫ رﻳﺎَﻛﺘﻴﻮ‬моддае, ки дар омезиш
бо моддаи дигар реаксияи химиявї ба вуљуд
меорад.
РЕАКТИВЇ ‫ رﻳﺎَﻛﺘﻴﻮي‬1. он чи ваќти тањлилњои
химиявї чун реактив амал мекунад. 2. тех.
он чи дар асоси истифодаи ќувваи вокуниш
сохта шудааст: њавопаймои реактивї.
РЕАКТОР фр. ‫ رﻳﺎَﻛﺘﺎر‬дастгоње, ки дар асоси
типњои гуногуни реаксияњои физикию
химиявї кор мекунад.
РЕАЛИЗМ фр. ‫ رﻳﺎَﻟﻴﺰم‬1. дуруст фањмидан ва ба
њисоб гирифтани воќеият. 2. адш. ба воситаи
образњои бадеї дуруст ва њаќќонї тасвир
кардани воќеият бо хусусиятњои типии он,
воќеънигорї.
РЕВ ‫ رﻳﻮ‬књн. фиреб, макр, тазвир, њила.
РЕВА ‫ رﻳﻮه‬кит. пушта, теппа.
 – 159 –
РЕВМАТИЗМ ю. ‫ رﻳﻮﻣﺘﻴﺰم‬тарбод, беморие, ки
бар асари он буѓумњои пову миён ва ѓ. ба
дард медарояд.
РЕВОС I ‫ رﻳﻮاس‬растании хўрдании туршмазаи
панљашакл, чукрї; ревоси тањсангї ревосе,
ки ба таври махсус парварда ва соќааш об-
дори хушхўр мешавад: ревоси зерисангї.
РЕВОС II ‫ رﻳﻮاس‬њила, макр, дурўягї.
РЕВОЉ ‫ رﻳﻮاج‬ниг. ревос.
РЕГ I ‫ رﻳﮓ‬резањои майдаи шорандаи кварс ва
дигар маъданњои сахт, ки бо таъсири боду
бориш, селоб ва љараёни оби дарёњо дар
натиљаи аз њам пошида ва майдашавии
сангњо пайдо мешавад, сангреза; реги равон
регњое, ки дар дашту биёбонњо бо вазиши
бод аз љое ба љои дигар кўчида, пуштањои
регї ба вуљуд меоранд.
РЕГ II //РЕК ‫رﻳﻚ‬//‫ رﻳﮓ‬кит. некбахт, хушбахт.
РЕГБЇ англ. ‫ رﻳﮕﺒﻲ‬яке аз бозињои варзишї бо
тўби калон, ки онро чун футбол ба
дарвозањои махсус фаќат бо даст бо даст за-
дан лозим меояд.
РЕГБОЗЇ ‫ رﻳﮓﺑﺎزي‬бозие, ки одатан бачагон бо
сангрезањо анљом медињанд.
РЕГБУМ ‫ رﻳﮓﺑﻮم‬ниг. регзор.
РЕГДОЃ ‫ رﻳﮓداغ‬реги дар оташ гарм карда бо
маќсади муолиљаи дарди миён ва ѓ.
РЕГДОР ‫ رﻳﮓدار‬хоке, ки дар таркиби худ рег
дорад, хоки омехта бо рег.
РЕГЗАРДАК ‫ رﻳﮓزردك‬гуфт. сабзии худрўй.
РЕГЗАРРА ‫ رﻳﮓذره‬зарраи рег, реги хеле реза.
РЕГЗОР ‫رﻳﮓزار‬ замини пур аз рег, биёбони
регї.
РЕГИСТОН ‫ رﻳﮕﺴﺘﺎن‬1. регзор, љои пур аз рег. 2.
номи майдоне дар пеши арки Бухоро; номи
майдон дар Самарќанд, ки дар се тарафаш
мадрасањои машњури Улуѓбек, Шердор ва
Тиллокорї воќеанд.
РЕГЇ ‫ رﻳﮕﻲ‬мансуб ба рег; пайдошуда ва тарки-
бёфта аз рег.
РЕГКЎЧЇ ‫ رﻳﮓﻛﻮﭼﻲ‬дар асари вазиши бод дар
биёбон ва даштњо аз љое ба љое равон шуда-
ни хомањои рег.
РЕЗ
РЕГЛАМЕНТ фр. ‫ رﻳﮕﻼﻣﻨﺖ‬дастур, тартиби
кор, тартибї будани маљлис, анљуман ва ѓ.
РЕГЛОЙ ‫ رﻳﮓﻻي‬омехтаи рег, хок ва масолењи
дигари сохтмонї барои гилкорї, андоваи
деворњо ва ѓ.
РЕГМАЙДА ‫ رﻳﮓ ﻣﻴﺪه‬ниг. регреза.
РЕГОМЕЗ ‫ رﻳﮓآﻣﻴﺰ‬омехта бо рег.
РЕГПАХШКУНЇ ‫ رﻳﮓﭘﺨﺸﻜﻨﻲ‬дар натиљаи
кўчидани хомањои рег ба зери реги равон
мондани киштзор, мањалли иќомат ё маљрои
об.
РЕГПУШТА ‫ رﻳﮓﭘﺸﺘﻪ‬пушта ё теппае, ки бар
асари љамъ шудани регњо ба вуљуд меояд.
РЕГРЕЗА ‫ رﻳﮓرﻳﺰه‬заррањои хеле майдаи гард-
монанди рег.
РЕГСАНГ ‫ رﻳﮓﺳﻨﮓ‬сангњои регмонанд, регзор.
РЕГСАНГЇ ‫ رﻳﮓ ﺳﻨﮕﻲ‬мансуб ба регсанг.
РЕГСОР ‫ رﻳﮓﺳﺎر‬кит. регзор, регистон.
РЕГТЎДА ‫ رﻳﮕﺘﻮده‬хомаи рег, тўдаи регї, тўдаи
реги дар як љо љамъ шуда.
РЕГФАРШ ‫ رﻳﮓﻓﺮش‬фарше, ки ба сангрезањо
пўшида шудааст, љое, ки дар он сангрезаву
рег фарш шудааст.
РЕГХОК ‫ رﻳﮓﺧﺎك‬регдор.
РЕГХОНА ‫ رﻳﮓﺧﺎﻧﻪ‬књн. номи яке аз зиндонњои
арки амир дар Бухоро.
РЕГШЎ(Й) (‫ رﻳﮓﺷﻮ)ي‬1. он ки дар љойњои зар-
хез регро шуста, заррањои зарро мегирад,
заршўй. 2. шустани наску лўбиё ва дигар
навъњои ѓалладона барои тоза кардани онњо
аз наху сангрезањо ва ѓ.
РЕГШЎР ‫ رﻳﮓﺷﻮر‬ниг. регшў(й).
РЕЃ ‫ رﻳﻎ‬кит. душманї, кина, адоват.
РЕЖ ‫ رﻳﮋ‬кит. ком, мурод, маќсад, њавас.
РЕЖА ‫ رﻳﮋه‬ниг. расмигузашт.
РЕЖИССЁР фр. ‫ رﻳﮋﺳﻴﺎر‬ниг. коргардон.
рез ‫ رﻳﺰ‬1. асоси замони њозираи феъл аз рехтан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
резанда: ашкрез, хунрез.
РЕЗ ‫ رﻳﺰ‬1. хурд, майда, реза. 2. тарзи навохтани
РЕЗ
босуръати оњанги мусиќї; њавои рез оњанги
тезу босуръат; бе резу чош овардан чизеро
пурра, нобуд нокарда оварда расондан; рез
кардани дард шиддат гирифтани дард. 3.
рафтори асп, йўрѓа: корњои резу ров корњои
майда-чуйда; рез кардан йўрѓа гирифтан, тез
роњ рафтан; рез-рез шудан пора-пора шудан;
майдаборон, резаборон.
РЕЗА ‫ رﻳﺰه‬майда, хурд; реза кардан майда (по-
ра-пора) кардан; хурду резањо бачагони хур-
дсол; реза-реза хурд-хурд, майда-майда, по-
ра-пора.
РЕЗААНДОМ ‫رﻳﺰهاﻧﺪام‬ хурд, хароб; лоѓар,
лоѓарбадан.
РЕЗАБОЗ ‫ رﻳﺰه ﺑﺎز‬хасис, мумсик.
РЕЗАБОРОН ‫ رﻳﺰهﺑﺎران‬бороне, ки майда-майда,
сим-сим меборад.
РЕЗАВОР ‫ رﻳﺰه وار‬молњои гуногуни атторї.
РЕЗАВОРФУРЎШ ‫ رﻳﺰهوارﻓﺮوش‬савдогари бо-
зоргарде, ки резавор ва молњои гуногуни
атторї мефурўшад.
РЕЗАВОРФУРЎШЇ ‫رﻳﺰهوارﻓﺮوﺷﻲ‬ савдо
молњои резавор.
РЕЗАДАНДОН ‫ رﻳﺰهدﻧﺪان‬он ки дандонњои май-
да-майдаи зебо дорад.
РЕЗАДОНА ‫ رﻳﺰهداﻧﻪ‬дорои донањои майда- май-
да.
РЕЗАКОРЇ ‫ رﻳﺰهﻛﺎري‬диќќат ва њунарнамої дар
майдатарин љузъиёти корњои дастї
(дўзандагї, рассомї, заргарї, хаттотї ва ѓ.).
РЕЗАКУНЇ ‫ رﻳﺰهﻛﻨﻲ‬майда кардан, хурд кардан.
РЕЗАМЎЊРА ‫رﻳﺰهﻣﻬﺮه‬ мўњраи майда, гарди ха-
зана.
РЕЗАНДА ‫ رﻳﺰﻧﺪه‬пошхўранда; шоранда, моеъ.
РЕЗАНДАГЇ ‫ رﻳﺰﻧﺪﮔﻲ‬мансуб ба резанда; резан-
да будан.
РЕЗАСАНГ ‫ رﻳﺰه ﺳﻨﮓ‬сангмайда, сангреза.
РЕЗАХОР//РЕЗАХЎР ‫رﻳﺰهﺧﻮر‬//‫ رﻳﺰهﺧﻮار‬он ки бо
пасмондаи дастархони касон рўз мегузаро-
над, он ки сарќути касонро мехўрад; маљ. па-
сттинати дунтабиат.
РЕЗАЧИН ‫ رﻳﺰهﭼﻴﻦ‬ниг. резахор.
– 160 –
РЕЗАЧИНЇ ‫ رﻳﺰهﭼﻴﻨﻲ‬1. хушачинї. 2. маљ.
хасисї, пасттинатї
РЕЗАЧОРПО ‫ رﻳﺰهﭼﺎرﭘﺎ‬тарзи тохти асп, лўкка.
РЕЗБАРГА ‫ رﻳﺰﺑﺮﮔﻪ‬баргаи хурди реза.
РЕЗБИН ‫ رﻳﺰﺑﻴﻦ‬он ки хурдтарин љузъиёти чизе-
ро мебинад ё дарк мекунад, даќиќбин, бо-
рикбин, даќиќпазир.
РЕЗБИНЇ ‫ رﻳﺰﺑﻴﻨﻲ‬даќиќбинї, борикбинї, наза-
ри даќиќ доштан.
РЕЗБОФ ‫ رﻳﺰﺑﺎف‬матоъ ё порчае, ки тору пўди
он бо торњои борик бофта шудааст.
РЕЗБОФТ ‫ رﻳﺰﺑﺎﻓﺖ‬ниг. резбоф.
РЕЗГЇ ‫ رﻳﺰﮔﻲ‬он чи ваќти буридани пўст, матоъ
ё чарм боќї мемонад, порањои майдаи чарм,
матоъ ва ѓ. 2. хурд, майда, камсинну сол.
РЕЗЕРВАТСИЯ лот. ‫ رﻳﺰﻳﺮوﺗﺴﻴﻪ‬мавзеи иќомати
маљбурии њиндуёни мањаллї дар Амрико,
Канада ва ѓ.
РЕЗИДАН ‫ رﻳﺰﻳﺪن‬рехтан, рехта шудан; маљ. аз
њам људо рехтан, фарсуда шуда рехтан.
бо
РЕЗИДЕНТ лот. ‫ رﻳﺰﻳﺪﻳﻨﺖ‬1. намояндаи дип-
ломатии давлате дар мамлакати дигар;
шањрванди ягон мамлакат, ки дар мамлакати
хориљї сокини муќимї шудааст. 2. намоян-
даи махфии љосусии давлати хориљї дар до-
хили мамлакати дигар, љосуси амалкунанда
дар љои муайяни мамлакате.
РЕЗИН//РЕЗИНА лот. ‫رﻳﺰﻳﻨﻪ‬//‫ رﻳﺰﻳﻦ‬маводи
чандире, ки аз каучук ва ѓ. ба даст меояд.
РЕЗИНВОР ‫ رﻳﺰﻳﻨﻮار‬монанди резин, кашишдор,
чандир, ёзанда.
РЕЗИНЇ ‫ رﻳﺰﻳﻨﻲ‬мансуб ба резин; аз резин сохта-
шуда: дастпўшаки резинї.
РЕЗИНПЎШ ‫ رﻳﺰﻳﻦﭘﻮش‬он чи болояш бо резин
пўшида шуда ё ба ѓилофи резинї печонда
шудааст; сими резинї симе, ки лифофаи
резинї дорад.
РЕЗИШ ‫ رﻳﺰش‬1. исми феълї аз рехтан; амали
рехтан, рехташавї. 2. реше, ки аз он њамеша
зардоб ва чирк меояд.
РЕЗИШГОЊ ‫ رﻳﺰﺷﮕﺎه‬љои резиши об, љое ки оби
дарё омада, ба кўл ё бањр њамроњ мешавад.
 – 161 –
РЕЗОН ‫ رﻳﺰان‬феъли њоли замони њозира аз рех-
тан; дар њолати резиш, рехта истода;
фурўрезанда 2.
РЕЗОНАНС фр. ‫رﻳﺰاﻧﻨﺲ‬ таѓйир, инъикос, боз-
тоб.
РЕЗОНДАН ‫ رﻳﺰاﻧﺪن‬1. феъли бавосита аз рехтан.
2. рехтани чизњои обакї ва шоранда. 3. рех-
тани касе ин чизњоро бо амри каси дигар;
обрўи касеро резондан касеро бењурмат кар-
дан, расвову бадном намудан.
РЕЗМАВЉ ‫ رﻳﺰﻣﻮج‬нав. мављ ва лаппишњои ноа-
ёни физикї.
РЕЗПАРДОЗАНДА ‫ رﻳﺰﭘﺮدازﻧﺪه‬нав., итт. резта-
рошае (обзори компютер), ки њангоми
барномарезї аз он барои корњои њисобу ки-
тоб ва дигар барномањои худкори
компютерї истифода мешавад; микропрот-
сессор.
РЕЗСАНГ ‫ رﻳﺰﺳﻨﮓ‬нав. микрометр, андозагири
хурдтарин ченаки масофа.
РЕЗТАРОША ‫ رﻳﺰﺗﺮاﺷﻪ‬нав., итт. тикаи бисёр
хурди резин аз љинси силисиум ва маводи
монанди он барои барномарезии компютерї,
микрокип.
РЕЗФИЛМ ‫ رﻳﺰﻓﻴﻠﻢ‬нав. микрофилм.
РЕЙС олм. ‫ رﻳﺲ‬роње, ки киштї, њавопаймо ё
автомобил аз оѓоз то охири хати сайри му-
айяне тай мекунад, рафтуомад.
РЕЙТИНГ англ. ‫ رﻳﻴﺘﻨﮓ‬эътибор, маќом, обрў,
дараљаи мањтубият ва машњур будани
шахсиятњои барљаста.
РЕКЛАМА фр. ‫ رﻳﻜﻠﻤﻪ‬бо роњњои гуногун
таъриф ва таблиѓ намудани моле ва ё чизи
дигаре барои љалби назари харидорон, та-
мошобинон ва ѓ., паёми бозаргонї, эълони
тиљоратї.
РЕКЛАМАДИЊАНДА ‫رﻳﻜﻠﻤﻪدﻫﻨﺪه‬ эълондињан-
да, эълонкунанда.
РЕКОРД англ. ‫ رﻳﻜﺎرد‬њадди баландтарини
муваффаќияти ба даст даровардашуда дар
истењсолот, варзиш ва ѓ.; рекорд гузоштан
дар коре гўи сибќат рабудан, пешї гирифтан.
РЕКОРДЇ ‫ رﻳﻜﺎردي‬он чї ба дараљаи рекорд ра-
сидааст, дараљаи аз њама баландтарини коре
РЕС
ё муваффаќияте: њосли рекордї.
РЕКОША//РЕКОСА ‫رﻳﻜﺎﺳﻪ‬//‫ رﻳﻜﺎﺷﻪ‬кит. хор-
пушт, хорпушти калон.
РЕКТОР лот. ‫ رﻛﺘﺎر‬сардор ё роњбари мактаби
олї, раиси мактаби олї.
РЕКТОРАТ лот. ‫ رﻛﺘﺎرت‬маъмурияти идораи
мактаби олї, ки ба он ректор сардорї меку-
над.
РЕЛЕ фр. ‫ رﻳﻠﻲ‬тех. асбоби пайвасти худкори
занљири барќї њангоми таъсири амали
берунї.
РЕЛЙЕФ фр. ‫ رﻳﻠﻴﻒ‬1. наќши барљаста дар сатњи
њамвор. 2. сохти сатњи Замин ва сайёрањои
дигар.
РЕЛС англ. ‫ رﻳﻠﺲ‬милњои оњании роњи оњан, ки
ќатора аз болои онњо њаракат мекунад.
РЕЛССОЗЇ ‫ رﻳﻠﺲﺳﺎزي‬истењсоли релсњои (мил-
њои) оњании роњи оњан.
РЕНТГЕН олм. ‫ رﻧﺘﮕﻴﻦ‬тиб. муоинаи бадан бо
шуоъњои рентгенї.
РЕНТГЕНЇ ‫ رﻧﺘﮕﻴﻨﻲ‬мансуб ба рентген; шуоъњои
рентгенї шуоъњои диданашавандае, ки дорои
мављњои электромагнитї буда, аз даруни
ашёи ѓайришаффоф гузашта метавонад.
РЕПЕРТУАР фр. ‫ رﻳﭙﺮﺗﻮﺋﺮ‬1. маљмўи асарњое, ки
дар театре ба сањна гузошта мешаванд. 2.
маљмўи ролњо ва асарњои мусиќї, ки як
њунарпеша иљро мекунад.
РЕПОРТАЖ фр. ‫ رﭘﺎرﺗﮋ‬хабар дар бораи
њодисањои рўзмарра, ки дар рўзномањо нашр
ё бо радио ва телевизион пањн карда меша-
вад, хабарнигорї, воќеанигорї.
рес ‫ رﻳﺲ‬1. асоси замони њозираи феъл аз ресидан.
2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
ресанда: пашмрес, ресмонрес, калобарес.
РЕС ‫ رﻳﺲ‬нахи бофта.
РЕСАНДА ‫ رﻳﺴﻨﺪه‬он ки ресмон метобад, нахрес.
РЕСАНДАГЇ ‫ رﻳﺴﻨﺪﮔﻲ‬амали ресанда, пашм ё
пахтаро тофта ба шакли ресмон даровардан.
РЕСИДАН ‫ رﻳﺴﻴﺪن‬риштан, тобидан, пахта ё
пашмро тобида ресмон кардан.
РЕСМОН ‫ رﻳﺴﻤﺎن‬риштаи тобидашуда аз пашм,
РЕС – 162 –
пахта ва ѓ.
РЕСМОНБАНД ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺑﻨﺪ‬бо ресмон басташуда,
дар банд баста.
РЕСМОНБОЗ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺑﺎز‬дорбоз, касе, ки болои
ресмон бозї ва раќс мекунад.
РЕСМОНБОЗЇ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺑﺎزي‬ниг. дорбозї.
РЕСМОНБОФ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺑﺎف‬он ки риштањои пашм
ва рахташро бо њам метанад.
РЕСМОНБОФЇ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺑﺎﻓﻲ‬корва амали рес-
монбоф, бофтани ресмон, риштан ва ё тоби-
дани ресмон.
РЕСМОНЇ ‫ رﻳﺴﻤﺎﻧﻲ‬мансуб ба ресмон; нахї, аз
пахта ришташуда, аз љинси ресмон.
РЕСМОНМОНАНД ‫ رﻳﺴﻤﺎنﻣﺎﻧﻨﺪ‬монанди рес-
мон, шабењи ресмон.
РЕСМОНПЕЧОНЇ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﭘﻴﭽﺎﻧﻲ‬печонидани
ресмон, тоб додани ресмон.
РЕСМОНРЕС ‫ رﻳﺴﻤﺎنرﻳﺲ‬он ки аз пахта, пашм
ва ѓ. ришта (нах) мересад, ресанда.
РЕСМОНРЕСЇ ‫ رﻳﺴﻤﺎنزﻳﺴﻲ‬тайёр кардани
ришта ва нах аз пахта, пашм ва ѓ.; чархи
ресмонресї олати нахресии дастї, ки дар он
нахи тобидашуда ба даври чархи чўбин ме-
печад.
РЕСМОНТОБ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺗﺎب‬он ки ришта мересад,
нахрес, ресанда.
РЕСМОНЉАЛЛОБ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺟﻼّب‬књн. он ки мол ё
мањсули ресмониро аз ресмонбофон харида,
ба нархи гаронтар мефурўшад.
РЕСМОНШАКЛ ‫ رﻳﺴﻤﺎنﺷﻜﻞ‬ба ресмон монанд.
РЕТСЕПТ лот. ‫ رﺗﺴﻴﭙﺖ‬руќъаи духтур ба дору-
соз дар бораи дору ва миќдори он, ки бояд
тайёр карда шавад, бо нишондоди тарзи ис-
теъмоли он барои бемор.
РЕФЕРАТ лот. ‫ رﻳﻔﻴﺮت‬баёни мухтасари лафзї ё
хаттии асари илмї, мазмуни мухтасари ки-
тобе.
РЕФЕРЕНДУМ лот. ‫ رﻳﻔﻴﺮﻳﻨﺪم‬овоздињии уму-
михалќї барои њалли ягон масъалаи
муњимми давлатї, њамапурсї.
РЕФЕРЕНТ лот. ‫ رﻳﻔﻴﺮﻧﺖ‬1. он ки реферат ме-
хонад. 2. он ки аз рўи масъалањои муайян
маърўза мекунад ё мушовир мебошад.
РЕФЛЕКС лот. ‫ رﻳﻔﻠﻜﺲ‬ниг. бозтоб.
РЕХАН//РИХАН ‫ رﻳﺨﻦ‬касе ё њайвоне, ки бемо-
рии исњол дорад, дарунрав.
РЕХТА ‫ رﻳﺨﺘﻪ‬1. феъли њол ва сифати феълии за-
мони гузашта аз рехтан. 2. чизњои обакї ё
шоранда, ки ба љое рехтааст. 3. зарфњои
филизї, ки бо роњи филизро гудохта, ба
ќолиб рехтани он сохта шудаанд. 4. одам ё
аспе, ки аз њамнавъони худ хурдтар, хушна-
мотар ва пургўшттар мебошад; пайкари рех-
та; рехта омадан сарозер гаштан, зер карда
омадан, тўб шуда омадан (ба сари чизе).
РЕХТАГАР ‫ رﻳﺨﺘﻪﮔﺮ‬он ки филизотро гудохта,
ба ќолибњо рехта, асбоби гуногун месозад,
оњангудоз.
РЕХТАГАРЇ ‫ رﻳﺨﺘﻪﮔﺮي‬1. амали рехтагар, гу-
дохтани филиз ва сохтани асбобу дастгоњњои
филизї, оњангудозї. 2. корхонаи рехтагарї,
рехтагархона.
РЕХТАГАРХОНА ‫ رﻳﺨﺘﻪﮔﺮﺧﺎﻧﻪ‬ниг. рехтагарї 2.
РЕХТАГЇ ‫ رﻳﺨﺘﮕﻲ‬шоридагї, рафтагї (барои
моеот), вазъ ва њолати рехта, резиш; оњане,
ки дар шакли гудохта ба ќолаб рехта абзоре
аз он сохта мешавад.
РЕХТАН ‫ رﻳﺨﺘﻦ‬1. равон шудан, љорї гаштан:
ашк рехтан оби дида равон кардан, гирис-
тан. 2. чизњои обакї ва шорандаро аз зарфе
ба зарфе гардондан ё ба замин пошидан (па-
роканда кардан), љорї кардан. 3. сарозер
шудан, пошида шудан, аз њам пошида фурў
афтодан; рехтани хок. 4. чизеро пошидан,
андохтан: нурї рехтан. 5. филизеро гудохта,
ба ќолибњои гуногун андохта сохтан (чизе-
ро); хишт рехтан лойро ба ќолиби махсус ан-
дохта хишт сохтан; об рехтан ба сари касе
(чизе) нобуд кардан касеро (чизеро); ба сари
мардум рехтан баногоњ њуљум кардан, пахш
карда омадан.
РЕХТАПАЙКАР ‫ رﻳﺨﺘﻪﭘﻴﻜﺮ‬одами хурдљуссаи
фарбењи тановар.
РЕХТАПО ‫ رﻳﺨﺘﻪﭘﺎ‬аспе, ки поњояш хубу мута-
носиб афтодааст.
РЕХТШИНОСЇ ‫ رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬бот. бофтшиносї,
морфология, њуљайрашиносї.
 – 163 –
РЕЊ а. ‫ رﻳﺢ‬1. бод, шамол. 2. бўй.
РЕЊЛАТ а. ‫ رﺣﻠﺖ‬1. кўчидан, кўч кардан. 2. маљ.
аз ин дунё рафтан, мурдан; рењлат кардан аз
дунё рафтан, даргузаштан, мурдан.
РЕЧОР//РЕЧОЛ ‫رﻳﭽﺎل‬//‫ رﻳﭽﺎر‬кит. 1. мураббо,
мураббои мевањои гуногун, ки дар шиннї
пухта шудааст. 2 маљ. гапи бењуда, гапи бељо,
сафсата, гапи бесару нўг.
РЕЉА ‫ رﻳﺠﻪ‬наќша, барнома; реља кашидан
наќшаеро пешбинї кардан, барнома сохтан.
РЕШ ‫ رﻳﺶ‬љароњате, ки дар бадан пайдо меша-
вад (бе захм задан); реши равон љароњате, ки
аз он чирку хун љорист, захми бењнашаванда;
дили реш дили дардманд, синаи маљрўњ, си-
наи реш; дили касе реш шудан азоб кашидан,
азият додан; реш-реш гардидан (шудан) чок
шудан, маљрўњу абгор гардидан.
РЕША ‫ رﻳﺸﻪ‬1. ќисми зерихокии растанињо, ки
аз хоку об моддањои ѓизоиро љаббида меги-
рад, бех, бун. 2. сабаби аслї, моњияти њар
чиз. 3. асли калима бе ванд (пешванд, пас-
ванд ва миёнванд); реша давондан а) бехи
худро пањн кардан; б) мустањкам шудан, ус-
тувор љой гирифтан (дар мањалле); решаи чи-
зеро кандан чизеро тамоман барњам додан,
нобуд кардан; ба решаи касе (чизе) теша за-
дан ба нобудии касе ё чизе кўшидан; то реша
дар об аст, умеди самаре њаст (зарб.).
РЕШАБАРАНДОЗ ‫ رﻳﺸﻪﺑﺮاﻧﺪاز‬маљ. нобудкунан-
да, аз реша нобудкунанда, аз бехи бун канда
партоянда.
РЕШАГЇ ‫ رﻳﺸﮕﻲ‬мансуб ба реша.
РЕШАДОР ‫ رﻳﺸﻪدار‬1. гиёње, ки бехи пањни усту-
вор дорад. 2. маљ. мустањкам, пойдор.
РЕШАЁБЇ ‫ رﻳﺸﻪﻳﺎﺑﻲ‬1. пайдо кардани аслу саба-
би пайдоиши чизе. 2. збш. тањќиќ ва пайдо
кардани решаи вожањо ва калимањо.
РЕШАЇ ‫ رﻳﺸﻪاﺋﻲ‬ниг. решагї.
РЕШАКАН ‫ رﻳﺸﻪﻛﻦ‬:решакан кардан (намудан)
а) дарахте ё гиёњеро аз бех канда бурида пар-
тофтан; б) нобуд кардан, барњам додан, нест
кардан.
РЕШАКАНЇ ‫ رﻳﺸﻪﻛﻨﻲ‬аз байн бурдан, аз беху
бун баркандан.
РИВ
РЕШАКАШ ‫ رﻳﺸﻪﻛﺶ‬тиб. дар дандонпизишкї
абзоре, ки бо он решаи дандонњоро мека-
шанд.
РЕШАКОВ ‫ رﻳﺸﻪﻛﺎو‬:решаков кардан а) дарахт ё
гиёњеро аз бех канда партофтан; б) чизеро
тамоман несту нобуд кардан.
РЕШАКОВЇ ‫ رﻳﺸﻪﻛﺎوي‬амали решаков, аз бех ва
аз реша канда гирифтани дарахт.
РЕШАСЎЗ ‫ رﻳﺸﻪﺳﻮز‬он чи решаи гиёњеро
сўзонда нобуд мекунад.
РЕШАЧА ‫ رﻳﺸﭽﻪ‬решаи хурд.
РЕШИН ‫ رﻳﺸﻴﻦ‬кит. озурда, андўњгин, ѓамгин.
РЕШАШИНОС ‫ رﻳﺸﻪﺷﻨﺎس‬нав., збш. мутахассис
ва коршиноси шинохти решаи калимаву во-
жагон.
РЕШАШИНОСЇ ‫ رﻳﺸﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬нав., збш. бахши
илми забоншиносї, ки шаклњои таърихии
калимањо ва таѓйиру тањаввули онњоро
меомўзад.
РЕШАШИНОХТЇ ‫رﻳﺸﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬ нав. марбут ба
решашиносї.
РЕШИДА I ‫ رﻳﺸﻴﺪه‬кит. 1. фаши сала. 2. матои
абрешимии наќшин.
РЕШИДА II ‫ رﻳﺸﻴﺪه‬1. феъли њол ва сифати
феълии решидан. 2. маљ. рангпарида.
РЕШИДАН ‫رﻳﺸﻴﺪن‬ кит. захмї шудан, маљрўњ
шудан.
РЕЪДА//РАЪДА а. ‫ رﻋﺪه‬кит. ларза, љунбиш.
РИБЌА а. ‫ رﺑﻘﻪ‬кит. 1. њалќаи ресмон, њалќаи
ришта. 2. юѓ, гарданбанд.
РИБО а. ‫ رﺑﺎ‬суд, фоидае, ки ќарздињанда аз
ќарзгиранда меситонад, судхўрї.
РИБОХОР//РИБОХЎР ‫رﺑﺎﺧﻮر‬//‫ رﺑﺎﺧﻮار‬он ки пул
ба ќарз дода ва аз он фоида мегирад, судхўр.
РИБОХОРЇ ‫رﺑﺎﺧﻮاري‬ шуѓлу амали рибохор,
судхўрї.
РИБОХЎР ‫ رﺑﺎﺧﻮر‬ниг. рибохор.
РИБОХЎРЇ ‫ رﺑﺎﺧﻮري‬судхўрї.
РИВОЉ а. ‫ رواج‬1. равнаќ, пешрафт, тараќќї. 2.
равої; муќоб. касод; ривољ гирифтан (ёфтан)
пеш рафтан, равнаќ пайдо кардан, тараќќї
РИВ – 164 –
кардан, зиёд шудан; ривољ додан пеш бурдан,
тараќќї кунондан, равнаќ додан; ривољ дош-
тан дар њоли равнаќ ва пешравї будан; ривољ
гирифтани бозори чизе зиёд будани талаб ба
чизе, серхаридор ва часпон будани бозори
чизе; маъмул будан, роиљ будан, мутадовил:
ривољ ёфтан ривољ гирифтан.
РИВОЉДИЊАНДА ‫ رواجدﻫﻨﺪه‬он ки ва ё он чи
боиси тараќќї ва пешрафти коре мешавад,
пешбаранда.
РИВОЉНОК ‫رواجﻧﺎك‬ равнаќнок, тараќќи-
кунанда.
РИВОЯТ а. ‫ رواﻳﺖ‬1. наќл кардани сухане ё ха-
баре аз ќавли касе, наќл. 2. таър. санади на-
виштаи муфтї дар асоси ќонунњои шариат
дар бораи ягон масъалаи мурофиавї, ки ќозї
истинодан бар он њукм мебаровард; ривоят
додан аз рўи ќонунњои шариат барои
њукмбарорї асос нишон додани муфтї; ри-
воят кардан а) сухане ё хабареро аз ќавли ка-
се наќл намудан; б) мувофиќи ќонунњои ша-
риат барои њукме асос нишон додан; сухане ё
хабареро аз гузаштагон наќл кардан; наќли
сухан ё њадисе аз зиндагї ё суннати
пайѓамбар, бозљў.
РИВОЯТКУНАНДА ‫ رواﻳﺖﻛﻨﻨﺪه‬наќлкунанда,
ќиссакунанда; бозљўкунанда.
РИВОЯТНИГОР ‫رواﻳﺖﻧﮕﺎر‬ нигорандаи наќлу
њодисањо.
РИВОЯТМАЊЗАР а. ‫ رواﻳﺖﻣﺤﻀﺮ‬ривояте, ки
муфтї дар асоси шариат менавишт.
РИДАК ‫ ردك‬кит. ѓулом, ѓуломи љавон.
РИДДАТ а. ‫ ردت‬аз дин гаштан, махсусан аз ди-
ни ислом.
РИДО а. ‫ رداء‬књн. љомае, ки дар ќадим аз болои
либосњои дигар мепўшиданд, болопўш, або.
РИЁ а. ‫ رﻳﺎ‬худро некўкор ва покдоман ба ќалам
додан, ба љо овардани коре барои худнамої
ва намуди зоњирї, дурўягї, мунофиќї; рўю
риё кардан а) поси хотири касеро нигоњ дош-
тан; б) дурўягї (мунофиќї) кардан.
РИЁВАРЗ ‫ رﻳﺎورز‬шахсе, ки покдоманї ва
накўкорї мекунад.
РИЁВАРЗЇ ‫رﻳﺎورزي‬ мансуб ба риёварз; риёварз
будан.
РИЁЗАТ а. ‫ رﻳﺎﺿﺖ‬1. тоб овардан ба ранљу
машаќќат, сахтї, азоб; машќи варзишї,
таълим додани љонварон, махсусан асп; риё-
зат додан маљ. ранљу азоб додан касеро, риё-
зат кардан ранљу зањмат кардан: риёзати
шоќќа мењнати сахт, порсої, зоњидї. 2.
гўшанишинї, парњезгорї бо маќсади ибодат,
зоњидї; риёзат кашидан ранљ бурдан, ба
машаќќат тоб овардан дар роњи расидан ба
маќсаде.
РИЁЗАТКАШ ‫ رﻳﺎﺿﺖﻛﺶ‬он ки бо маќсади ра-
сидан ба камолот ба худ ранљу машаќќатро
раво мебинад, азобкашанда, ранљкашанда.
РИЁЗАТКАШЇ ‫رﻳﺎﺿﺖﻛﺸﻲ‬ азобкашї, ранљ-
кашї.
РИЁЗИДОН ‫رﻳﺎﺿﻲدان‬ шахсе, ки илми риёзиро
медонад.
РИЁЗИЁТ а. ‫ رﻳﺎﺿﻴﺎت‬илми адад, математика,
шумор, шуморнома.
РИЁЗЇ а. ‫رﻳﺎﺿﻲ‬ мансуб ба риёзиёт; мансуб ба
шумор.
РИЁКОР ‫ رﻳﺎﻛﺎر‬он ки худро дар зоњир порсову
покдоман нишон медињад, дурўя, мунофиќ,
порсои зоњирпараст.
РИЁКОРЇ ‫ رﻳﺎﻛﺎري‬амал ва њолати риёкор,
мунофиќї, дурўягї.
РИЁКОРОНА ‫ رﻳﺎﻛﺎراﻧﻪ‬аз рўи зоњирфиребї,
дурўягї ва мунофиќї.
РИЁЛ ‫ رﻳﺎل‬воњиди пулї дар Эрон ва як ќатор
мамлакатњои араб.
РИЗВОН а. ‫ رﺿﻮان‬1. хушнудї, хурсандї, ризо-
мандї. 2. маљ. бињишт.
РИЗЌ а. ‫ رزق‬хўрок, ќути њар рўза; ризќ ёфтан
барои худ хўрокї ба даст овардан; васоили
зиндагї фароњам кардан; ризќи маќсум
ризќи ќисматшудаи рўзмарра, насиб.
РИЗО а. ‫ رﺿﺎ‬1. хушнудї, хурсандї, розигї,
ќаноатмандї. 2. хушнуд, хурсанд, розї,
ќаноатманд; ризо ба ќазо додан таслим шу-
дан ба пешомад, ба сарнавишти худ ќонеъ
будан; ризо шудан розї будан, тан додан; ба-
рои ризои хотири касе барои хурсандии касе;
ризо додан розигї додан, ќаноат кардан; ◊
дар маќоми ризо будан ба сарнавишти худ
розї будан.
 – 165 –
РИЗОИЯТ а. ‫ رﺿﺎﺋﻴﺖ‬ниг. ризої.
РИЗОЇ ‫ رﺿﺎﺋﻲ‬ризомандї, розигї, хушњолї,
хушнудї; ризої додан розї шудан, розигии
худро изњор кардан.
РИЗОМАНД ‫ رﺿﺎﻣﻨﺪ‬розї будан, хушњол будан.
РИЗОМАНДЇ ‫رﺿﺎﻣﻨﺪي‬ розигї, хушнудї, хур-
сандї.
РИЗОЉЎ ‫ رﺿﺎﺟﻮ‬он ки хушнудии касеро
мехоњад, хоњони ризояти касе.
РИЗОЉЎЇ ‫ رﺿﺎﺟﻮﻳﻲ‬хостани ризои хотири касе,
ба љо овардани коре барои ризоманд гардо-
нидани касе, кўшидан ба хурсандии касе;
ризољўї кардан барои ба даст овардани
ризомандї ва хурсандии касе кўшидан.
РИЗОЪ а. ‫رﺿﺎع‬ ширхорагї, давраи ширхўрии
кўдак.
РИЗОЯТ ‫ رﺿﺎﻳﺖ‬ризомандї, розигї, хушнудї,
хурсандї, розї шудан.
РИЗОЯТМАНД ‫ رﺿﺎﻳﺘﻤﻨﺪ‬ниг. ризоманд.
РИЗОЯТМАНДЇ ‫ رﺿﺎﻳﺘﻤﻨﺪي‬ниг. ризомандї.
РИЗОЯТНОМА ‫ رﺿﺎﻳﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬номае, ки дар он ри-
зоятмандї оид ба чизе баён ёфтааст, хати
розигї.
РИКОБ I а. ‫ رﻛﺎب‬њалќаи оњанї, ки аз ду тарафи
зини асп ё хар овезон карда, ваќти саворї
панљањои поро ба он медароранд, узангу; дар
рикоби... дар њузури..., дар мулозимати...
(амир, њукмрон); дар рикоб будан дар муло-
зимат ва њузури амир ё њукмроне будан; ба
рикоб омадан ба дарбори њукмрон њозир шу-
дан.
РИКОБ II а. ‫رﻛﺎب‬ кит. пиёла, љом, ќадањ,
соѓар, май.
РИКОБДОР ‫ رﻛﺎب دار‬кит. мулозиме, ки ваќти
аспсавории бузургон узангуи аспро нигоњ
медошт ва дар савор шудани вай ёрї медод.
РИЌБА//РИЌБАТ а. ‫رﻗﺒﺖ‬//‫ رﻗﺒﻪ‬чизеро ба тањти
назорат ва мушоњида гирифтан, дар паи чизе
шудан.
РИЌЌАТ а. ‫ رﻗﺖ‬мењрубонї, нармдилї, шафќат.
РИЌЌАТАНГЕЗ ‫ رﻗّﺖ اﻧﮕﻴﺰ‬он чи њисси дилсўзї
ва шафќат ба амал меорад.
РИТ
РИЌЌАТОВАР ‫ رﻗّﺖآور‬ниг. риќќатангез.
РИЌОЌ//РУЌОЌ а. ‫رﻗﺎق‬ нони тунук, нони но-
зук.
РИЌОЪ а. ‫ رﻗﺎع‬таър. яке аз тарзњои навишт дар
хатти арабї.
РИМ I ‫ رﻳﻢ‬чирки љароњат: рим кардан чирк кар-
дан, чирк гирифтан.
РИМ II ‫ رﻳﻢ‬навъи сафедор, рем.
РИМА ‫ رﻳﻤﻪ‬чирки кунљи чашм ва бехи
мижгонњо, хилд, хилдиќ.
РИМДОР ‫ رﻳﻢ دار‬дорои рим, чиркдор.
РИМЇ ‫ رﻳﻤﻲ‬мансуб ба Рум; раќамњои римї.
РИМКАШ ‫رﻳﻢﻛﺶ‬ чирк гирифтан, фасод ги-
рифтан.
РИМНОК ‫ رﻳﻤﻨﺎك‬ниг. римдор.
РИНГ англ. ‫ رﻳﻨﮓ‬майдончаи муштзанї.
РИНД ‫ رﻧﺪ‬1. зирак, њушёр, бебок. 2. он ки нис-
бат ба фармудањои шариат ва оину русуми
љории љамъиятї бепарво мебошад, лоќайд,
озодфикр.
РИНДЇ ‫ رﻧﺪي‬кирдор ва рафтори ринд, лоќайдї,
айёшї, озодфикрї.
РИНДОНА ‫ رﻧﺪاﻧﻪ‬риндї; бебокона.
РИОЯ//РИОЯТ а. ‫رﻋﺎﻳﺖ‬//‫ رﻋﺎﻳﻪ‬посдорї, нигоњ-
дорї, мулоњиза; эњтиром, нигоњ доштани по-
си хотири касе; риояти интизом нигоњдории
тартибу ќоида; риоят кардан пос доштан,
нигоњ доштан, мулоњиза кардан, мењрубонї
изњор намудан, тарафгирї ва њимоя кардан;
риоят кардан поси хотири касеро нигоњ дош-
тан, навозиш ва мењрубонї кардан дар њаќќи
касе.
РИСОЛА а. ‫ رﺳﺎﻟﻪ‬1. мактуб, нома, хат; китоби
хурд, китобча. 2. асар, асари илмї оид ба
ягон масъала. 3. таър. маљмўаи оину
ќоидањои косиб ва њунармандон.
РИСОЛАТ а. ‫ رﺳﺎﻟﺖ‬ниг. рисола; 1. сафирї. 2. д.
нубувват, пайѓамбарї, расулї аз тарафи Ху-
до ба бандагон.
РИТЛ а. ‫ رﻃﻞ‬ниг. ратл II.
РИТМ ю. ‫ رﻳﺘﻢ‬такрори мунтазами унсурњои
(љузъњои) маълум дар садо, оњанг, зарб, ки
РИФ
дар мусиќї мавзуният ба вуљуд меорад.
РИФЌ а. ‫ رﻓﻖ‬кит. нармї, мулоимат, мадоро,
мењрубонї, лутф.
РИФОЊ а. ‫ رﻓﺎه‬ниг. рафоњ.
РИХ ‫ رﻳﺦ‬1. саргини обакии одам ва њайвонот,
пасафканд. 2. чирки чашм, хилм.
РИХИН ‫ رﻳﺨﻴﻦ‬шикамрав, олуда ба пасафканд;
як гўсолаи рихин подаро њаром мекунад
(зарб.).
РИХИНАК ‫ رﻳﺨﻴﻨﻚ‬доначањои майда дар пўсти
одам, гармича.
РИХИНАКДОР ‫رﻳﺨﻴﻨﻚ‬ дорои гармича, гар-
мича доштан.
РИЉО а ‫ رﺟﺎء‬кит. умед, орзу, умедворї, чашм-
дошт.
РИШ ‫ رﻳﺶ‬мўйњои рўй ва зери манањи мардон;
риши кулўта риши лўнда ва гирда; ришу фаш
салобатнокї ва синну сол; риш мондан
мўйњои рўйро натарошида нигоњ доштан;
риши худро дар роњи чизе сафед кардан дар
расидан ба маќсаде бисёр кўшиш карда
таљрибаи зиёд андўхтан.
РИШВА(Т) а. ‫رﺷﻮت‬//‫ رﺷﻮه‬пул ё чизе ки барои
пеш бурдани коре ё баровардани њукме бар
хилофи ќонун ба каси мансабдоре дода ме-
шавад, пора; ришва гирифтан (хўрдан) пора
ситондан, аз касе чизе ё маблаѓе гирифта ко-
реро бар хилофи ќонун ба љо овардан;
ришва додан барои пеш бурдани коре ба
мансабдоре пул ё чиз додан, пора додан.
РИШВАГИР ‫ رﺷﻮهﮔﻴﺮ‬гирандаи пора, ришвахўр,
порахўр.
РИШВАГИРЇ ‫ رﺷﻮهﮔﻴﺮي‬ришвахўрї, порагирї,
порахурї, ришваситонї, коррупсия.
РИШВАДИЊАНДА ‫رﺷﻮهدﻫﻨﺪه‬ порадињанда, ди-
њандаи пора.
РИШВАСИТОН ‫ رﺷﻮهﺳﺘﺎن‬ниг. ришвагир.
РИШВАСИТОНЇ ‫ رﺷﻮهﺳﺘﺎﻧﻲ‬ниг. ришвагирї.
РИШВАХОР//РИШВАХЎР ‫رﺷﻮهﺧﻮر‬//‫رﺷﻮهﺧﻮار‬
он ки пора мегирад, порагиранда, порхўр,
порагир, порахор.
РИШВАХЎРЇ ‫ رﺷﻮهﺧﻮري‬порагирї, порахўрї,
гирифтани ришва, гирифтани пора, корруп-
сия.
– 166 –
РИШГИРАК ‫ رﻳﺶﮔﻴﺮك‬мошинаи барќии мах-
суси ришгирї (риштарошї).
РИШГОВ ‫رﻳﺶﮔﺎو‬ кит. ањмаќ, аблањ, гољ; хом-
тамаъ.
РИШДАРОЗ ‫ رﻳﺶدراز‬марде, ки дорои риши да-
роз аст, дорандаи риши дароз, дарозриш.
РИШДОР ‫ رﻳﺶدار‬он ки риш баровардааст ё
ришаш нотарошида аст, дорандаи риш.
РИШК ‫ رﺷﻚ‬тухми шабуш, гардак, сабўсак.
РИШКАЛОН ‫ رﻳﺶﻛﻼن‬марде, ки риши калону
анбўњ дорад, дорандаи риши анбўњ ва калон.
РИШЌА ‫ رﺷﻘﻪ‬гуфт. алафи беда, юнучќа.
РИШНОК ‫ رﻳﺸﻨﺎك‬ришдор, дорои риш.
РИШСАФЕД ‫ رﻳﺶﺳﻔﻴﺪ‬дорои риши сафед, са-
федриш, мўйсафед, батаљриба, ба обурўй.
РИШСИЁЊ ‫ رﻳﺶﺳﻴﺎه‬марде, ки мўйњои ришаш
њанўз сафед нашудааст.
РИШТ ‫ رﺷﺖ‬кит. табиат, нињод, сиришт.
РИШТА I ‫ رﺷﺘﻪ‬ресида, тобидашуда; ресмон,
нах; риштаи марворид ресмоне, ки ба он
донањои марворид чида шудааст, шаддаи
марворид; сари риштаи худро гум кардан чї
кор кардани худро надониста мондан; риш-
таи дўстиро буридан бо касе тарки робита
кардан, алоќаи улфат ва рафоќатро кандан;
ба риштаи назм кашидан ба назм даровар-
дан, мавзўеро дар шакли манзум баён кар-
дан; риштаи фикри (хаёли) касеро буридан
(кандан) ба фикрронии касе халал расони-
дан; риштаи дўстї пайванди рафоќат.
РИШТА II ‫ رﺷﺘﻪ‬тиб. пайдо шудани чизи кирм-
монанди сафеди сард дар зери пўсти бадан
дар натиљаи нўшидани обњои истодаи ган-
дида ва табоњшуда: бемории ришта.
РИШТААЛАФ ‫ رﺷﺘﻪﻋﻠﻒ‬алафњои риштамонанд.
РИШТАЇ ‫ رﺷﺘﻪاﺋﻲ‬мансуб ба ришта.
РИШТАКАШ ‫ رﺷﺘﻪﻛﺶ‬он ки кирми риштаро аз
таги пўст кашида мегирад.
РИШТАМОНАНД ‫ رﺷﺘﻪﻣﺎﻧﻨﺪ‬монанди ришта, ба
сони ришта.
РИШТАН ‫ رﺷﺘﻦ‬ресидан, тобидан (пашм ё пах-
таро), тофтан.
 – 167 – РОЗ

РИШТАРОШ ‫ رﻳﺶ ﺗﺮاش‬тарошандаи риш, он ки РОЃИБ а. ‫ راﻏﺐ‬моил, хоњон, толиб, раѓбатдор

ё он чи барои риштарошї истифода меша- (ба ягон чиз).
вад.
РОЃЇ ‫ راﻏﻲ‬мансуб ба Роѓ (мањал).
РИШТАРОШАК ‫رﻳﺶﺗﺮاﺷﻚ‬ поку, асбоби
РОД ‫ راد‬кит. сахї, њимматбаланд, љавонмард.
риштарошї.
РОДЇ ‫ رادي‬кит. олињимматї, олиљаноб, сахї.
РИШТАРОШИДА ‫ رﻳﺶﺗﺮاﺷﻴﺪه‬марде, ки ришаш
тарошида аст. РОДМАНИШ ‫ رادﻣﻨﺶ‬табиати мардона, љавон-
мардона, љавонмард, озодмард.
РИШТАРОШЇ ‫ رﻳﺶﺗﺮاﺷﻲ‬амали риштарош, та-
рошидани мўњои рўй бо поку ва ѓ. РОДМАНИШЇ ‫ رادﻣﻨﺸﻲ‬мансуб ба љавонмардї;
љавонмардї озодагї.
РИШТАШАКЛ ‫ رﺷﺘﻪﺷﻜﻞ‬ба шакли ришта, мо-
нанди ришта. РОДМАРД ‫ رادﻣﺮد‬марди сахї, дасткушод,
баландњиммат, љавонмард, озодмард.
РИШТУНУК ‫ رﻳﺶﺗﻨﻚ‬камриш, бузриш; кўса.
РОДМАРДЇ ‫ رادﻣﺮدي‬љавонмардї, олињимматї.
РИШХАНД ‫ رﻳﺶﺧﻨﺪ‬масхара, истењзо, мазоњ.
РОЗ ‫ راز‬он чї дар замири дил аст, матлаби
РИШХАНДОМЕЗ ‫رﻳﺶﺧﻨﺪآﻣﻴﺰ‬ масхараомез,
пинњонї, сирри дил.
истењзоомез.
РОЗАК ‫ رازك‬гиёњи бисёрсолаи муаттар, ки дар
РИШЉУНБОНЇ ‫ رﻳﺶﺟﻨﺒﺎﻧﻲ‬маљ. тамаллуќ,
баъзе аз кишварњо парвариш карда мешавад.
рафтори хушомадомез, балегўї.
РОЗАККОР ‫ رازكﻛﺎر‬он ки розак кошта парва-
РОБИТА ‫ راﺑﻄﻪ‬бастагии байни ду чиз, пайванд,
риш мекунад.
бастагї, алоќа.
РОБОТ ч. ‫ راﺑﺎت‬дастгоњи маснўии шабењ ба
РОЗАККОРЇ ‫رازكﻛﺎري‬ коштан ва парвариши
розак.
одам, ки ин ё он корро тибќи барнома иљро
мекунад. РОЗГЎЙ ‫ رازﮔﻮي‬гўяндаи роз.
РОВ ‫ راو‬растании кўњии соќааш ѓафси сафед, ки РОЗДОН ‫ رازدان‬он ки сирри нињони касеро ме-
хўроки чорпост. донад, воќиф ба сирру асрори касе, дўсти
содиќ, њолдон.
РОВАД ‫ راود‬кит. љое, ки марѓзор, обњои равон
ва пуштањо дорад. РОЗДОНЇ ‫ رازداﻧﻲ‬сирдонї, њолдонї, аз њолу
ањволи касе хабардор будан.
РОВАК ‫ راوك‬кит. соф, пок, холис, софу
беѓубор. РОЗДОР ‫ رازدار‬рознигањдор, он ки сирри касеро
медонад, шахси мўътамад, одами дилпур.
РОВАКЇ ‫ راوﻛﻲ‬кит. соф, беѓаш, холис, тоза.
РОЗДОРЇ ‫ رازداري‬сирнигоњдорї, доштани сир.
РОВАРО//РААВРО ‫رأورا‬//‫ راورا‬хорпушт, љайра.
РОЗИГЇ ‫ راﺿﻴﮕﻲ‬ризоят, розї будан, ќонеъ-
РОВЇ а. ‫ راوي‬он ки хабар ё суханеро аз ќавли
шавї, хурсандї.
дигаре наќл (ривоят) мекунад, ривояткунан-
да; ровиёни ахбор ривояткунандагони РОЗИЁНА ‫ راﺿﻴﺎﻧﻪ‬тухми растании хушбўи ба
хабарњо. зира монанд, ки дар тиб ба кор меравад, бо-
диён.
РОЃ I ‫ راغ‬шикофи байни ду табаќаи дар.
РОЗИЌ а. ‫ رازق‬рўзидињанда, расонандаи тўшаи
РОЃ II ‫ راغ‬домани кўњ, чаманзор, марѓзор.
њаррўза (яке аз сифатњои Худо).
РОЃА-РОЃА ‫ راﻏﻪ راﻏﻪ‬њалќа-њалќа.
РОЗЇ а. ‫ راﺿﻲ‬хушнуд, хурсанд, ќонеъ.
РОЃДАНДОН ‫ راغدﻧﺪان‬он ки дар байни дандон-
РОЗКУШО ‫ رازﻛﺸﺎ‬кушояндаи роз, асроркушо.
њояш фосила мављуд аст.
РОЃДОР ‫ راغ دار‬шикофдор.
РОЗКУШОЇ ‫رازﻛﺸﺎﺋﻲ‬ кушодани роз, ифшон-
роз.
РОЗ – 168 –
РОЗНИГАЊДОР ‫ رازﻧﮕﻪدار‬ниг. роздор.
РОИЗ а. ‫ راﻳﺾ‬кит. тарбияткунанда ё ромкунан-
даи асп ва монанди он.
РОИЌ а. ‫ راﻳﻖ‬олї, хушоянд, пешрафта,
мутараќќї, устувор.
РОИЊА а. ‫ راﻳﺤﻪ‬бўй, бўи хуш.
РОИЉ(А) а. ‫راﻳﺠﻪ‬//‫ راﻳﺞ‬љорї, равон, мутадовил,
он чи ки дар истеъмол бошад (мас., пул).
РОЇ а. ‫ راﺋﻲ‬1. чўпон, подабон, галабон. 2. маљ.
њоким, амир.
РОЙ I ‫ راي‬раъй, фикр, аќида.
РОЙ II ‫ راي‬ниг. роља; лаќаби њукмдорон ва аш-
рофони Њинд.
РОЙГОН ‫راﻳﮕﺎن‬ муфт ба даст даромада, муфт,
бепул.
РОЙЗАН ‫ راﻳﺰن‬мушовир, маслињатдињанда,
гўяндаи фикр ва мулоњизаи нек.
РОЙЗАНЇ ‫ راﻳﺰﻧﻲ‬машваратхона, масли–њат-
хона, љойи рой задан.
РОЙСОЗ ‫ رايﺳﺎز‬кит. маслињатгар, машварат-
дињанда, корсоз.
РОЙШИНОС ‫ رايﺷﻨﺎس‬кит. касе, ки баду неки
корро дониста, маслињатњоро мулоњиза ме-
кунад.
РОК//РОГ I ‫راگ‬//‫ راك‬мус. яке аз оњангњои
шашмаќом.
РОК II ‫ راك‬кит. кўчќор.
РОКИБ а. ‫ راﻛﺐ‬кит. савор, саворшуда; савораи
асп, ароба ё киштї.
РОКИД а. ‫ راﻛﺪ‬истода ва бењаракат, маљ. беду-
ни фаъолият.
РОЌИМ а. ‫ راﻗﻢ‬нависанда, нигоранда; роќими
ин сатрњо нигорандаи ин сатрњо (нигоранда
дар њаќќи худ мегўяд).
РОЌЇ I а. ‫ راﻗﻲ‬кит. болораванда, тараќќи-
кунанда, касе, ки дар соњае тараќќї мекунад.
РОЌЇ II а. ‫ راﻗﻲ‬афсунгар, азоимхон, дуохон.
РОЛ фр. ‫ رال‬1. ифодаи рафтор ва гуфтори яке аз
ашхоси намоишнома дар сањна аз тарафи
њунарпеша, наќш. 2. тарз, андоза ва мавќеи
иштироки касе дар коре, мавќеъ.
РОМ I ‫ رام‬омўхта, дастомўз, улфатгирифта, му-
теъшуда; ром кардан дастомўз кардан, мутеъ
намудан.
РОМ II ‫ رام‬рўзи бисту якуми њар моњи шамсї.
РОМ III ‫ رام‬англ. як навъ шароби сахттаъсир.
РОМАН фр. ‫ راﻣﻦ‬1. адш. достони бадеии ман-
сур, ки ягон раванди мураккаби њаётї ё чан-
дин њодисаи аз зиндагї гирифташуда ва ин-
кишофи онњоро тасвир мекунад. 2. муноси-
бати ошиќона дар байни зану мард.
РОМАННАВИС ‫ راﻣﻦﻧﻮﻳﺲ‬он ки роман таълиф
мекунад, нависанда ва эљодкунандаи роман.
РОМАНС фр. ‫ راﻣﻨﺲ‬мус. оњанг ё суруди оши-
ќонаи њиссиётангез.
РОМАНТИЗМ фр. ‫ راﻣﻨﺘﻴﺰم‬адш. яке аз равияњои
адабї дар Аврупо, ки аввалњои асри 19 дар
Олмон ташаккул ёфта, баъдтар дар Фаронса
ва мамлакатњои дигар низ мавќеъ пайдо
кардааст.
РОМАНТИК фр. ‫ راﻣﻨﺘﻴﻚ‬1. пайрави романтизм
дар адабиёт ва санъат. 2. хаёлпарвар.
РОМБ ю. ‫ راﻣﺐ‬риёз. чоркунљае, ки њама
тарафњояш баробар буда, аммо гўшањояш
баробар намебошанд.
РОМБШАКЛ ‫راﻣﺐﺷﻜﻞ‬ ромбмонанд, шабењи
ромб.
РОМГАШТА ‫ رامﮔﺸﺘﻪ‬дастомўзшуда, омўхта;
муќоб. вањшї.
РОМИШ ‫ راﻣﺶ‬1. оромї, дамгирї, роњат; шодї,
хушї, тараб. 2. лаззат. 3. суруд, наѓма.
РОМИШГАР ‫ راﻣﺸﮕﺮ‬хонанда ва навозанда,
мутриб, сурудхон, муѓаннї.
РОМИШГАРЇ ‫ راﻣﺸﮕﺮي‬мансуб ба ромишгар;
амали ромишгар.
РОМИШГОЊ ‫ راﻣﺸﮕﺎه‬љои шодию тараб.
РОМИШЇ ‫ راﻣﺸﻲ‬кит. 1. ромишгар, созанда,
мутриб, њофиз. 2. хурсандї, шодї, хушњолї,
шодмонї.
РОМКУНАНДА ‫ رامﻛﻨﻨﺪه‬он ки чизе ё касеро ба
худ ром мекунад.
РОМКУНЇ ‫ رامﻛﻨﻲ‬дастомўз кардан, улфат кар-
дан, хўчир кардан.
 – 169 –
РОМНАШАВАНДА ‫ رامﻧﺸﻮﻧﺪه‬њайвоне, ки ром
(дастомўз) намешавад, маљ. фармоннобар-
дор, мутеънашаванда.
РОМРЎЗ ‫ رامروز‬кит. рўзи ром, рўзи бисту яку-
ми њар моњи шамсї.
РОМШУДА ‫ راﻣﺸﺪه‬ањлишуда, хонагишуда.
рон ‫ ران‬1. асоси замони њозира аз феъли рондан.
2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба
маънои, ронанда (воситањои наќлиётї ё
сухангўй): киштирон, суханрон.
РОН ‫ ران‬ќисми болоии пои инсон ё њайвон аз
камар то зону, сон; рони малах маљ. чизи би-
сёр ками назарногиру камарзиш.
РОНАНДА ‫ راﻧﻨﺪه‬он ки чизе ё љонвареро меро-
над, он ки воситаи наќлиётро меронад, шо-
фёр.
РОНАНДАГЇ ‫ راﻧﻨﺪﮔﻲ‬касб (шуѓл ва кори) ро-
нанда, ронанда будан, рондани воситањои
наќлётї.
РОНДА ‫راﻧﺪه‬ берун карда, матруд, бадарѓа-
шуда.
РОНДАН ‫ راﻧﺪن‬1. равондан, ба њаракат водор
сохтан, ба роњ андохтан (чорпо ё мошинро). 2.
берун кардан, пеш кардан, њай карда баро-
варда фиристодан. 3. бадарѓа (табъид) кар-
дан. 4. исњол кардан (меъда ё шикамро). 5.
шудгор кардан: бо трактор заминро рондан.
6. нутќ кардан (намудан), баён кардан: сухан
рондан.
РОНДАШУДА ‫ راﻧﺪهﺷﺪه‬таркшуда, бадарѓашуда,
пешкарда.
РОНИШ ‫ راﻧﺶ‬исми амал аз рондан; рондан.
РОНОНДАН ‫ راﻧﺎﻧﺪن‬тарзи бавоситаи рондан; ба
рондан водоштан.
РОСИД а. ‫ راﺻﺪ‬кит. муроќиб; расадкунанда,
мунаљљиме, ки ситора ва ё сайёрањоро
мушоњида мекунад.
РОСИЛ а. ‫ راﺳﻞ‬кит. ирсолкунанда, фирис-
танда, роњикунанда.
РОСИМ а. ‫ راﺳﻢ‬кит. баљоорандаи расму одат.
РОСИХ а. ‫ راﺳﺦ‬кит. мустањкам, устувор, побар-
љо; имони росих имони мустањкам.
РОСИХДАМ ‫راﺳﺦدم‬ кит. он ки фикру андеша-
РОС
аш собит мебошад, он ки дар фикраш усту-
вор аст.
РОСИХЌАДАМ ‫ راﺳﺦﻗﺪم‬кит. собитќадам, усту-
воркадам.
РОСТ ‫ راﺳﺖ‬1. он чи дар тарафи рост воќеъ бо-
шад; муќоб. чап; дасти рост а) дасте, ки дар
тарафи рости бадан воќеъ аст; б) љониби
рост. 2. мустаќим, бе печу хам; муќоб. каљ;
хати рост. 3. сухани дуруст, сањењ; њаќ; муќоб.
дурўѓ; он чї гуфтам њаќ асту рост. 4. баробар,
расо. 5. муносиб, мувофиќ, мутобиќ: рост
омадан мувофик омадан, дуруст омадан. 6.
ба шакли љамъ ростон одамони поку
покнињод. 7. мус. яке аз маќомњои классикї.
РОСТА ‫ راﺳﺘﻪ‬ниг. рост; муќоб. чаппа.
РОСТБАРОМАДА ‫ راﺳﺖﺑﺮآﻣﺪه‬он чи бе печу хам
сар ба боло кашидааст.
РОСТБИН ‫ راﺳﺖﺑﻴﻦ‬беѓараз, он ки ба масъалае
холисона назар мекунад, њаќиќатбин.
РОСТГАРО ‫ راﺳﺖﮔﺮا‬маљ. узв ё дорои гироиш
ба љиноњи рост; муќоб. чапгаро.
РОСТГУФТОР ‫ راﺳﺖﮔﻔﺘﺎر‬ниг. ростгў(й).
РОСТГЎ(Й) (‫ راﺳﺖﮔﻮ)ي‬он ки сухани дурусту
њаќќонї мегўяд; муќоб. дурўѓгўй ва каззоб.
РОСТГЎША ‫ راﺳﺖﮔﻮﺷﻪ‬риёз. он чи гўшањои
рост (ќоима) дорад, чоркунљае, ки гўшањояш
росткунљаанд.
РОСТДИЛ ‫راﺳﺖدل‬ поквиљдон, некфитрат;
содиќ, вафодор.
РОСТИН ‫ راﺳﺘﻴﻦ‬гуфт. њаќиќї, воќеї.
РОСТЇ ‫ راﺳﺘﻲ‬1. сидќ, садоќат, дурусткори. 2.
мустаќимї; муќоб. каљи. 3. ростгўї, дуруст-
корї.
РОСТКИРДОР ‫ راﺳﺖﻛﺮدار‬ниг. росткор.
РОСТКИРДОРЇ ‫ راﺳﺖﻛﺮداري‬ниг. росткорї.
РОСТКОР ‫ راﺳﺖﻛﺎر‬дурусткор, одами амин,
содиќ дар муомила ва рафтор.
РОСТКОРЇ ‫ راﺳﺖﻛﺎري‬дурустї дар муомила бо
одамон ва дар муносибат ба кор ва вазифа.
РОСТКУНЉА ‫ راﺳﺖﻛﻨﺠﻪ‬ниг. ростгўша.
РОСТЌАВЛ ‫ راﺳﺖﻗﻮل‬дурустрафтор, ростгў.
РОС – 170 –
РОСТЌАВЛЇ ‫راﺳﺖ ﻗﻮﻟﻲ‬ ќавлу гуфтори рост ва
дуруст.
РОСТЌАЛАМ ‫ راﺳﺖ ﻗﻠﻢ‬он ки дуруст ва сањењ
менависад; маљ. одами ростгў, бовиљдон.
РОСТНАМО ‫ راﺳﺖﻧﻤﺎ‬он чи дар зоњир дуруст ба
назар меояд.
РОСТНОКЇ ‫ راﺳﺖ ﻧﺎﻛﻲ‬гуфт. 1. рост. 2. рост ис-
тода.
РОСТО ‫ راﺳﺘﺎ‬дуруст, сањењ, рост; ба росто ду-
руст, њаќиќатан, ба ростї.
РОСТОЇ ‫ راﺳﺘﺎﺋﻲ‬тасодуф, бо њам нохост рў ба
рў омада мондан.
РОСТРАВ ‫ راﺳﺖرو‬дурусткор, одами нек, одил.
РОСТФИКР ‫ راﺳﺖﻓﻜﺮ‬он ки фикру андешаи
рост дорад, ростандеш.
РОСТФИКРЇ ‫ راﺳﺖﻓﻜﺮي‬андешаи дуруст рон-
дан, ростандешї.
РОСТХАТТА ‫ راﺳﺖﺧﻄّﻪ‬дорои хати рост, бо ха-
ти рост.
РОСТХАТТЇ ‫ راﺳﺖﺧﻄّﻲ‬хати рост доштан.
РОСУ ‫ راﺳﻮ‬њайвонест калонтар аз муши хонагї,
рангаш хокистарии зардчатоб, ки мор ва
муши одиро шикор мекунад, онро мири му-
шон ё муши хурмо низ меноманд.
РОТА фр. ‫ راﺗﻪ‬ќисми њарбї, ки аз се взвод ибо-
рат буда, ба њайати баталион ворид мегар-
дад.
РОТИБ I а. ‫راﺗﺐ‬ собит, устувор, барќарор,
мустањкам.
РОТИБ II а. ‫ راﺗﺐ‬њаќќи муќаррарї; миќдори
муайяни хўроквории якрўза; маош, ќарорї.
РОТИБА а. ‫ راﺗﺒﻪ‬муаннаси ротиб II; маош,
нафаќа; стипендия.
РОТИБАХЎР ‫راﺗﺒﻪﺧﻮر‬ књн. он ки маоши
муќаррарии моњона ё солона мегирад,
нафаќагир.
РОТИЌ а. ‫ راﺗﻖ‬кит. идоракунанда, касе, ки
њалли масъала дар дасти ўст; ротиќу фотиќ
иљрокунанда, коргузори соњибтадбир.
РОТОР лот. ‫ راﺗﺎر‬чарх ё ќисми њаракаткунанда
(гарданда) дар мошинњо.
РОФА ‫ راﻓﻪ‬бот. гиёњи кўњсор, ки ба сири кўњї
монанд аст.
РОФАТ а. ‫ راﻓﺖ‬ниг. раъфат.
РОФЕЪ а. ‫ راﻓﻊ‬1. касе, ки чизеро баланд мебар-
дорад, баландкунанда. 2. он ки арзу дод пе-
ши њокиму ќозї мебарад; касе, ки пайѓом
бурда меорад.
РОФИЗЇ а. ‫ راﻓﻀﻲ‬1. гурўње аз лашкар ё одамо-
ни одї, ки сардори худро тарк карда, рафта
бошанд. 2. д. як гурўњ аз пайравони мазњаби
шиа, ки бо сабаби низое сардори худ Зиёд
ибни Алиро тарк карданд. 3. киноя аз ањли
ташаййўъ.
РОЊ I ‫ راه‬1. љое, ки мардум аз он рафтуой меку-
нанд, љода, гузаргоњ. 2. равиш, тарз; роњу
расм.
РОЊ II ‫ راه‬маќом, наѓма, оњанг, наво.
РОЊ III а. ‫ راح‬1. шодї, хурсандї, шодмонї. 2.
шароб, май.
РОЊАКЇ ‫ راﻫﻜﻲ‬гуфт. роњгузар, роњакї, пиёда-
гард, сафаркунанда; роњакї шудан равона
шудан, ба роњ баромадан.
РОЊАТ а. ‫ راﺣﺖ‬осудагї, осоиш, истироњат;
муќоб. азоб ва машаќќат.
РОЊАТАНГЕЗ ‫ راﺣﺖاﻧﮕﻴﺰ‬роњатбахш, он чи
боиси осудагї гардад; роњатангези рўњ киноя
аз шароб.
РОЊАТАФЗО ‫ راﺣﺖاﻓﺰا‬ниг. роњатфазо.
РОЊАТБАХШ ‫ راﺣﺖﺑﺨﺶ‬он чи боиси осоишу
фароѓати кас мебошад.
РОЊАТИЉОН ‫ راﺣﺖﺟﺎن‬барфшира, хўрише, ки
ба барфу ях ширинї рехта тайёр мекунанд.
РОЊАТЇ ‫ راﺣﺘﻲ‬1. истироњат, осоиш, фароѓат. 2.
гуфт. бемори роњатї, беморе, ки солњо дар
бистари беморї мехобад.
РОЊАТКУРСЇ ‫راﺣﺖﻛﺮﺳﻲ‬ курсии роњат, кур-
сии нарм.
РОЊАТОВАР ‫ راﺣﺖآور‬ниг. роњатбахш.
РОЊАТОМЕЗ ‫ راﺣﺖآﻣﻴﺰ‬осоишбахш, хушњол-
ангез; омехта ба осоиш.
РОЊАТУЛЊУЛЌУМ а. ‫ راﺣﺖاﻟﺤﻠﻘﻮم‬шириние, ки
аз нашоиста, орд, ќанд ва маѓзи бодому љавз
 – 171 –
тайёр карда мешавад.
РОЊАТФАЗО(Й) (‫ راﺣﺖﻓﺰا)ي‬он чи фароѓату
осоиши касро зиёд мекунад.
РОЊБАЛАД ‫ راهﺑﻠﺪ‬роњдон, он ки чигунагии
роњро медонад ва касонро роњнамої меку-
над.
РОЊБАНД ‫راهﺑﻨﺪ‬ он чи пеши роњи чизеро меги-
рад.
РОЊБАНДОН ‫ راه ﺑﻨﺪان‬оини роњбандї дар туйи
арўсиву домодї ва маросимњои дигар.
РОЊБАР ‫ راﻫﺒﺮ‬1. он ки роњ нишон медињад, он
ки касонро дар роње њидоят мекунад, њодї,
роњнамо. 2. сардор, мудир; роњбари идора.
РОЊАТТАЛАБ ‫ راﺣﺖﻃﻠﺐ‬1. он ки осоишу
фароѓат мехоњад. 2. он ки бекориро дуст ме-
дорад.
РОЊАТТАЛАБЇ ‫ راﺣﺖﻃﻠﺒﻲ‬осудагї хостан,
фароѓат хостан, оромї талабидан.
РОЊБАРЗЕБ ‫ راﻫﺒﺮزﻳﺐ‬ба роњбарї лоиќ, он ки
сазовори роњбар шудан аст.
РОЊБАРИКУНАНДА ‫ راﻫﺒﺮيﻛﻨﻨﺪه‬он ки дар
сари идора ё муассисае истода, онро идора
мекунад, роњнишондињанда, дастурдињанда,
роњнамоикунанда.
РОЊБАРИЯТ ‫ راﻫﺒﺮﻳﺖ‬ниг. њайати роњбарият.
РОЊБАРЇ ‫راﻫﺒﺮي‬ роњнишондињї, роњнамої,
њидоят.
РОЊБИН//РАЊБИН ‫رهﺑﻴﻦ‬//‫ راهﺑﻴﻦ‬роњшинос, роњ-
дон, роњбалад.
РОЊБОН ‫ راهﺑﺎن‬нигоњубинкунандаи роњ, пос-
бони роњ, роњдор.
РОЊБОНЇ ‫ راهﺑﺎﻧﻲ‬посбонї ва муњофизати роњ.
РОЊВОР I //РАЊВОР ‫رهوار‬//‫ راهوار‬1. маркаби
хушрафтор, аспи тезрав. 2. маљ. тезрав, зуд-
рав, зудсайр.
РОЊВОР II //РОЊВАР ‫راهور‬//‫ راهوار‬кит. осон,
салис, фањмо, возењ, равон.
РОЊГАРД ‫ راهﮔﺮد‬он чи роњ мегардад, роњрав.
РОЊГАРДЇ ‫ راهﮔﺮدي‬гашт, роњравї.
РОЊГУЗАР ‫ راهﮔﺬر‬ниг. рањгузар.
РОЊГУЗОР ‫ راهﮔﺬار‬1. ниг. рањгузар. 2. роњ, кўча,
РОЊ
гузаргоњ.
РОЊГУМ ‫ راهﮔﻢ‬бероњашуда, гумкардаи роњ;
роњгум задан роњро гум кардан, бероња шу-
дан.
РОЊГУМЗАДА ‫راهﮔﻢزده‬ бероњашуда, роњгум-
карда.
РОЊГУМКАРДА ‫ راهﮔﻢﻛﺮده‬он ки бероња шуда-
аст ё роњи рафтаниашро намедонад.
РОЊДАВАК ‫ راهدوك‬ниг. рањдавак.
РОЊДИДА ‫ راهدﻳﺪه‬:чашми роњдида чашме, ки
хаёлолуд ба роњ дўхта шуда бошад.
РОЊДОН ‫ راهدان‬ниг. роњбалад.
РОЊДОР ‫ راهدار‬1. нигоњбони роњ. 2. рах-рах.
РОЊДОРЇ ‫ راه داري‬посбонї ва назорати роњњо.
РОЊЁБ ‫ راهﻳﺎب‬1. он ки роњро медонад. 2. маљ.
чорасоз, илољёбанда, мушкилкушои кор.
РОЊЁБЇ ‫ راهﻳﺎﺑﻲ‬роњ ёфтан, пайдо кардани роњ
барои иљрои коре.
РОЊЁФТА ‫ راهﻳﺎﻓﺘﻪ‬он ки роњи маќсудро пайдо
кардааст; маљ. њидоятшуда, ростагар.
РОЊЗАН ‫ راهزن‬дузди сари роњ, он ки дар роњњо
роњгузаронро ѓорат мекунад, дузд.
РОЊЗАНЇ ‫ راهزﻧﻲ‬дуздї дар сари роњњо,
ѓоратгарї, дуздї.
РОЊЗАНОНА ‫ راهزﻧﺎﻧﻪ‬ба тариќи роњзанї, дуздї,
ѓоратгарї, дуздона, ѓоратгарона.
РОЊИБ а. ‫ راﻫﺐ‬рўњонии дайрнишини масењиён,
ки тарки дунё кардааст.
РОЊИБИЯТ ‫ راﻫﺒﻴﺖ‬мансуб ба роњибї.
РОЊИБЇ ‫ راﻫﺒﻲ‬мансуб ба роњиб; порсої, тарки
дунё кардан, дайрнишинї, роњиб будан.
РОЊИЛ а. ‫ راﺣﻞ‬кит. вафотёфта, даргузашта.
РОЊИЛА а. ‫ راﺣﻠﻪ‬:зоду роњила он чи дар сафар
аз ашёву хўрокворї бо худ гиранд, тўша.
РОЊИН а. ‫ راﻫﻦ‬гаравгузоранда, гаравгузор, га-
равмон; маљ. миннатгузор.
РОЊИОЊАНЧЇ ‫ راهآﻫﻨﭽﻲ‬он ки дар наќлиёти
роњи оњан хидмат мекунад, ходими роњи
оњан.
РОЊЇ ‫راﻫﻲ‬ раванда, сафаркунанда, сафаракї,
РОЊ – 172 –

равона; роњї кардан равона кардан, фири- роњраванда. 2. маљ. асп, маркаб.
стодан; роњї шудан равона шудан, ба роњ
РОЊРАВ//РАЊРАВ ‫رهرو‬//‫ راهرو‬1. роњраванда,
даромадан.
роњпаймо. 2. гузаргоњ, долон.
РОЊКИРО ‫ راهﻛﺮا‬музде, ки њангоми сафар ба-
РОЊРАВЇ ‫ راهروي‬пиёда сайру гашт намудан.
рои воситаи наќлиёт пардохта мешавад, пу-
ли кирояи наќлёт. РОЊРАВОН ‫ راهروان‬дар њолати роњравї, роњ
гашта истода.
РОЊКУШО//РОЊКУШОЯНДА //‫راهﻛﺸﺎ‬
‫ راهﻛﺸﺎﻳﻨﺪه‬он ки роњи бастаро боз мекунад; РОЊСАНЉ//РАЊСАНЉ ‫رهﺳﻨﺞ‬//‫ راهﺳﻨﺞ‬он ки
маљ. мушкилкушо, чорасоз; кушояндаи роњ, роњро ба хубї ва дурустї медонад ва ба
он ки роњ мекушояд. осонї тай мекунад, роњпаймо.
РОЊКУШОЇ ‫راهﻛﺸﺎﻳﻲ‬ маљ. чораандешї, муш- РОЊСИПОР ‫ راهﺳﭙﺎر‬тайкунандаи роњ, раванда.
килкушої.
РОЊСОЗ ‫ راهﺳﺎز‬он ки роњ (љода) дуруст меку-
РОЊКУШОЯНДА ‫ راهﻛﺸﺎﻳﻨﺪه‬ниг. роњкушо. над, мутахассиси роњсозї, љодасоз.
РОЊНАВАРД ‫ راهﻧﻮرد‬1. мусофири пиёдарав, РОЊСОЗЇ ‫ راهﺳﺎزي‬сохтани роњ, љодасозї.
роњпаймо. 2. маљ. маркаб, асп.
РОЊТЎША//РАЊТЎША ‫رهﺗﻮﺷﻪ‬//‫ راهﺗﻮﺷﻪ‬тўшаи
РОЊНАВАРДЇ ‫ راهﻧﻮردي‬пиёдагардї, пиёдаравї. роњ, захираи хўрок барои роњ, зоди сафар.
РОЊНАМО(Й) (‫ راهﻧﻤﺎ)ي‬он ки роњ нишон меди- РОЊХАРЉЇ ‫ راهﺧﺮﺟﻲ‬маблаѓе, ки барои масо-
њад, роњбар, пешво. рифи роњ ваќти сафар бо худ гирифта меша-
вад.
РОЊНАМОЇ ‫راهﻧﻤﺎﺋﻲ‬ роњнишондињї, роњбарї,
њидоят. РОЊХАТ ‫ راهﺧﻂ‬њуљљат ё рухсатномаи сафар.
РОЊНАМУН ‫راهﻧﻤﻮن‬ роњнамо, роњбар, роњ- РОЊХАТЇ ‫ راهﺧﻄﻲ‬ниг. роњхат.
намої.
РОЊЉЎ(Й) (‫ راهﺟﻮ)ي‬он ки роњ мељўяд; маљ.
РОЊНИШИН ‫ راهﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар сари роњи мар- љўяндаи илољи коре, илољёб.
дум менишинад, гадои сари роњ; маљ. ѓариб,
РОЊШИНОС ‫ راهﺷﻨﺎس‬он ки роњро наѓз медо-
бехонумон.
над, роњдон, роњбалад.
РОЊНИШОНДИЊЇ ‫ راهﻧﺸﺎن دﻫﻲ‬ниг. роњнамої.
РОЉА њ. ‫ راﺟﻪ‬њукмдор дар Њиндустон.
РОЊНОМА ‫ راهﻧﺎﻣﻪ‬китоби роњнамоии мусо-
РОЉЕУННАЌД а. ‫ راﺟﻊاﻟﻨﻘﺪ‬наќд баргардонда-
фирон ё киштибонон.
шаванда; ќарзе, ки наќдан баргардонда ме-
РОЊОВАРД ‫ راهآورد‬тўњфае, ки аз сафар чун њадя шавад.
меоранд, савѓотї.
РОЉЕЪ а. ‫ راﺟﻊ‬1. кит. бозгашткунанда, бар-
РОЊПАЙМО ‫ راهﭘﻴﻤﺎ‬1. роњраванда, сафарку- гарданда. 2. оид..., доир...,оид ба..., доир
нанда. 2. он ки бо маќсади иброз намудани ба..., дар хусуси...
маќсади сиёсии худ бо гурўње аз мардум дар
хиёбон ё кўчае роњпаймої мекунад.
РОЉЇ а. ‫راﺟﻲ‬ умедвор, нигарон, таваќќўъку-
нанда.
РОЊПАЙМОЇ ‫ راهﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‬амали роњпаймо; даст
РОШ ‫ راش‬1. канорњои баланд кардашудаи
ба роњпаймої задан ба тариќи роњпаймої
кишт, ки онро аз ќитъањои дигар људо меку-
эътироз баён кардан.
над, вод, марза. 2. як навъ дарахти булутмо-
РОЊПОЙ ‫ راهﭘﺎي‬посбони роњ, нигоњубин- нанд.
кунанда ба тартибу дурустии роњњо.
РОШИД а. ‫ راﺷﺪ‬1. касе, ки бо роњи рост мера-
РОЊПУЛЇ ‫ راهﭘﻮﻟﻲ‬1. маблаѓе, ки барои убур аз вад, бо роњи рост раванда, он ки рост ва
роњњо гирифта мешавад. 2. ниг. роњкиро. њаќро ёфтааст. 2. нишондињандаи роњи рост,
роњнамои тариќи роњи рост; хулафои роши-
РОЊПЎЙ ‫راهﭘﻮي‬ 1. он ки роњ меравад,
 – 173 –
дин чор нафари наздиктарин пайравони
Муњаммади пайѓамбар (с) (Абўбакр, Умар,
Усмон ва Алї); маљ. шахси диндор.
РОШКАШ ‫ راﺷﻜﺶ‬он ки ва ё он чи марзаи
ќитъаи заминро мекашид, водкаш.
РОШКАШЇ ‫ راﺷﻜﺸﻲ‬амали рошкаш, водкашї.
РОЯЛ фр. ‫ راﻳﻞ‬асбоби мусиќї, ки ба воситаи
ангуштњо навохта мешавад.
РОЯТ а. ‫ راﻳﺖ‬парчам, байраќ, алам, ливо.
РУАСО а. ‫ رؤﺳﺎ‬љ. раис, сарон, сардорон, бузур-
гон.
РУБ(Б) а. ‫ رب‬кит. оби (шираи) мевањо, шираи
љўшонда ѓализ кардаи анор, олуболу ва ѓ.
РУБЛ р. ‫ روﺑﻞ‬номи пули собиќ Иттињоди
Шўравї ва Русияи имрўза.
РУБОБ ‫ رﺑﺎب‬олати мусиќии торї, ки бо мизроб
навохта мешавад.
РУБОБНАВОЗ ‫رﺑﺎبﻧﻮاز‬ навозандаи рубоб,
рубобї.
РУБОИЁТ а. ‫ رﺑﺎﻋﻴﺎت‬љ. рубої, рубоињо.
РУБОЇ а. ‫ رﺑﺎﻋﻲ‬адш. шеъри чормисраие, ки
мисраъњои якум, дуюм ва чорумаш
њамќофия мебошанд (рубої дар 24 вазни
шаљараи ахрабу ахрами бањри њазаљ суруда
шуда, аз дубайтї бо њамин вазни худ фарќ
мекунад).
РУБЪ а. ‫ رﺑﻊ‬чоряк, яке аз чор њиссаи ягон чиз;
рубъи маскун ќисми хушкї ва маскуни за-
мин, ба эътибори он ки аз чор се њиссаи
сатњи кураи Замин об ва як њиссааш хушкї
аст.
РУД ‫ رود‬мус. яке аз олатњои мусиќии тории
ќадим.
РУДЗАН ‫رودزن‬ руднавоз, касе, ки руд менаво-
зад.
РУДНАВОЗ ‫رودﻧﻮاز‬ рудзан, оњангнавоз, муси-
ќинавоз.
РУИН ‫ روﻳﻴﻦ‬ниг. рўин; он чи аз филизи рўй (руњ)
сохта шуда бошад; маљ. мањкам, сахт, бабар-
дошт.
РУИНТАН ‫ روﻳﻴﻦﺗﻦ‬ниг. рўинтан; 1. он ки бадани
ќавї ва тобовар дорад ва зарби яроќ ба вай
РУС
асар намекунад; 2. руинтан-лаќаби яке аз
пањлавонони «Шоњнома»-Исфандиёр.
РУЙ//РЎЙ ‫ روي‬филизи сафеди кабудтоб, рўњ.
РУКН а. ‫ رﻛﻦ‬1. сутун, поя. 2. ќисми бузургтар
ва муњимтари чизе, узви асосї. 3. адш. дар
арўз ќолибњои муайян, ки вазнњои асосии
арўзро ташкил медињанд.
РУКУД а. ‫ رﻛﻮد‬1. истодан, осудан. 2. ором шу-
дан, ором гирифтан. 3. карахтї: солњои ру-
куд.
РУКУН а. ‫رﻛﻮن‬ кит. майл кардан, эътимод
кардан.
РУКЎЪ а. ‫ رﻛﻮع‬1. хам шудан, яке аз шартњои
намоз, ки намозхон то расидани ду кафи даст
ба сари ду зону хам мешавад. 2. маљ. таъзим,
тавозўъ.
РУЌАБО а. ‫ رﻗﺒﺎ‬љ. раќиб.
РУЌАОТ а. ‫رﻗﻌﺎت‬ маљмўаи навиштањо (мак-
тубњо).
РУЌЪА а. ‫ رﻗﻌﻪ‬коѓазе, ки бар он чизе навишта
бошанд, номаи кўтоњ, мактубча; дорухат.
РУЌИЯ а. ‫ رﻗﻴﻪ‬кит. сењр, афсун, таъвиз.
РУЛ њол. ‫ رول‬олате, ки ронанда ба воситаи он
мошин, киштї ё њавопайморо идора меку-
над, фармон.
РУМЇ I ‫ روﻣﻲ‬ањли Рум; сохташуда дар Рум.
РУМЇ II ‫ روﻣﻲ‬киноя аз ранги сафед: румї ва
зангї а) киноя аз ранги сафед ва сиёњ; б) рўзу
шаб. 3. лаќаб ва тахаллуси Мавлоно
Љалолуддини Балхї.
РУММОН а. ‫ رﻣﺎن‬кит. анор.
РУМУЗ а. ‫ رﻣﻮز‬љ. рамз.
РУМЊ а ‫ رﻣﺢ‬кит. найза, синон.
РУН ‫ رون‬кит. сабаб, иллат, љињат; ба руни…, аз
руни… ба сабаби…
РУНОС ‫ روﻧﺎس‬кит. решаи як навъ гиёњ, ки аз он
ранги сурх тайёр мекунанд.
РУОФ а. ‫رﻋﺎف‬ кит. хун рафтан аз бинї, хуни
бинї.
РУПИЯ ‫ روﭘﻴﻪ‬воњиди пули Њиндустон.
РУС I ‫ روس‬номи халќ ва мамлакати Русия.
РУС
РУС II ‫ رس‬касе, ки бисёр хўрок мехўрад,
пурхўр, шикампарвар; њарис.
РУС III //РУСТ ‫رﺳﺖ‬//‫رس‬ мањкам, мустањкам,
сахт.
РУСБЇ//РУСПЇ ‫روﺳﭙﻲ‬//‫ روﺳﺒﻲ‬фоњиша, зани
сабукпо, зани њарљогард.
РУСЗАБОН ‫روسزﺑﺎن‬ он ки бо забони руси гап
мезанад.
РУСИДОН ‫روﺳﻲدان‬ касе, ки забони русиро ме-
донад.
РУСЇ ‫ روﺳﻲ‬1. мансуб ба халќи рус. 2. забони
халќи рус.
РУСПИЗОДА ‫روﺳﭙﻲزاده‬ писари зани фоњиша,
њаромзода.
РУСПЇ ‫ روﺳﭙﻲ‬ниг. русбї.
РУСТ I ‫ رﺳﺖ‬нињон, пинњон, пўшида; руст кар-
дан пинњон кардан, пўшидан; духтар рўяшро
руст кард; руст шудан пинњон шудан.
РУСТ II ‫ رﺳﺖ‬ниг. рус III.
РУСТА I ‫ رﺳﺘﻪ‬сифати феълї аз рустан; рўида,
болида, сабзида.
РУСТА II ‫ رﺳﺘﻪ‬њалвое, ки аз ќанд ва маѓзи бо-
дому дона тайёр мекунанд.
РУСТАМ ‫ رﺳﺘﻢ‬1. номи пањлавони асосии
«Шоњнома». 2. маљ. далер, шуљоъ, пањлавон,
тануманд.
РУСТАМДИЛ ‫ رﺳﺘﻢدل‬далер, шуљоъ.
РУСТАМОНА ‫ رﺳﺘﻤﺎﻧﻪ‬чун Рустам, далерона, бо
шуљоат.
РУСТАН ‫ رﺳﺘﻦ‬рўидан, сабзида баромадан, ка-
буд шудан.
РУСТАНЇ ‫ رﺳﺘﻨﻲ‬рўиданї, он чи аз замин рўида
мебарояд, гиёњ, набот (растанї шакли маъму-
лии нодурусти ин калима аст).
РУСТЇ ‫ رﺳﺘﻲ‬пинњонї, махфиёна.
РУСТО ‫ روﺳﺘﺎ‬дењ, дења, ќишлоќ.
РУСТОЇ ‫ روﺳﺘﺎﻳﻲ‬дењотї, ќишлоќї, он ки дар
дењ зиндагї мекунад.
РУСТОЌ ‫ روﺳﺘﺎق‬шакли муарраби русто//рўсто.
РУСУЛ а. ‫ رﺳﻮل‬љ. расул.
– 174 –
РУСТ-РУСТАКОНБОЗЇ ‫ رﺳﺖرﺳﺘﻜﺎنﺑﺎزي‬бозии
бачагонае, ки яке аз бозикунандагон ишти-
роккунандагони дигари бозиро, ки дар њар
љо-њар љо пинњон шудаанд, мељўяд,
баљошавакон.
РУСУМ а. ‫ رﺳﻮم‬љ. расм; расмњо, оинњо, ќонуну
ќоидањо, урфу одатњо.
РУТАБ I а. ‫ رﺗﺐ‬љ. рутба//рутбат.
РУТАБ II а. ‫ رﺗﺐ‬кит. хурмо, хурмои тару тоза.
РУТБА а. ‫ رﺗﺒﻪ‬дараља, мартаба, маќом, дараљаи
њарбї ё маъмурї.
РУТБАПАРАСТ ‫ رﺗﺒﻪﭘﺮﺳﺖ‬он ки љоњу љалол,
мартабаро меписандад, мансабпараст.
РУТБАПАРАСТЇ ‫ رﺗﺒﻪﭘﺮﺳﺘﻲ‬мансуб ба рутбапа-
раст; мансабпарастї, рутбапараст будан.
РУТУБАТ а. ‫ رﻃﻮﺑﺖ‬намї, тарї, намнокї; руту-
бати њаво миќдори намнокї дар њаво.
РУТУБАТНОК ‫رﻃﻮﺑﺘﻨﺎك‬ тар, нам, намнок;
муќоб. хушк.
РУТУБАТНОКЇ ‫رﻃﻮﺑﺘﻨﺎﻛﻲ‬ тарї, намї, нам-
нокї.
РУТУБАТНОПАЗИР ‫ رﻃﻮﺑﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи намиро
ба худ намегирад.
РУТУБАТОМЕЗ ‫ رﻃﻮﺑﺖآﻣﻴﺰ‬рутубатнок, нам:
боди рутубатомез.
РУТУБАТПАЗИР ‫رﻃﻮﺑﺖﭘﺬﻳﺮ‬ он чи намиро зуд
ба худ мегирад.
РУТУБАТСАНЉ ‫ رﻃﻮﺑﺖﺳﻨﺞ‬асбоби андозагири
рутубат, намсанљ.
РУФАЌО а. ‫ رﻓﻘﺎ‬љ. рафиќ, рафиќон.
РУФОТ а. ‫ رﻓﺎت‬чизњои шикаста, реза– реза шу-
да, пўсида, аз њам рехта (мас., устухони
пўсида).
РУФЎ‫ رﻓﻮ‬књн. бањам дўхтан ё танидани сўрохї
ё љои пораи матоъ, гилем ва ѓ. ба тавре ки
љои ислоњшуда ба осонї маълум нагардад,
поргї, дарбењ.
РУФЎГАР//РАФЎГАР ‫ رﻓﻮﮔﺮ‬он ки руфў меку-
над, руфўкунанда, поргидўз.
РУФЎГАРЇ ‫ رﻓﻮﮔﺮي‬касбу амали руфўгар;
поргї кардан, дарбењ кардан.
 – 175 –
РУХ I ‫ رخ‬рўй, њар як аз барљастагињои ду
љониби рўй, гуна, чењра ораз, рухсора; рух
додан рўй додан, воќеъ шудан.
РУХ II ‫ رخ‬варз. мўњрае аз мўњрањои шоњмот, ки
ба шакли бурљ аст.
РУХ III ‫ رخ‬парандаи афсонавии мавњум ва би-
сёр бузург.
РУХАК ‫ رﺧﻚ‬яке аз навъњои зардолу.
РУХЗАРД ‫ رخزرد‬1. он ки рўяш зард метобад. 2.
маљ. зањир, рангпарида, беморгун.
РУХОМ а. ‫ رﺧﺎم‬санги мармари аълои рангдор.
РУХОМЇ ‫ رﺧﺎﻣﻲ‬мансуб ба рухом.
РУХСАТ а. ‫ رﺧﺼﺖ‬изн, иљозат.
РУХСАТЇ а. ‫ رﺧﺼﺘﻲ‬таътили корї, истироњат
баъди чанд ваќти кор: ба рухсатї баромадан.
РУХСАТНОМА ‫ رﺧﺼﺖﻧﺎﻣﻪ‬хатте, ки дар асоси
он ба даромадан (рафтан) ба љое ё ба иљрои
коре изн ва имкон дода шудааст.
РУХСАТТАЛАБЇ ‫ رﺧﺼﺖﻃﻠﺒﻲ‬пурсидани изн,
иљозат хостан ба коре.
РУХСОР(А) (‫رﺧﺴﺎر)ه‬ як тарафи рўй, рух, гуна,
чењра.
РУХСОРАГУЛГУН ‫رﺧﺴﺎرهﮔﻠﮕﻮن‬ ниг. рухсора-
сурх.
РУХСОРАСУРХ ‫ رﺧﺴﺎرهﺳﺮخ‬1. он ки гунањои
гулгун дорад. 2. маљ. шод, фарањманд, са-
рафроз.
РУЊ I а. ‫ روح‬равон, љон.
РУЊ II ‫ روح‬рўй, филиз.
РУЊИН ‫ روﺣﻴﻦ‬монанди рўњ.
РУЊИЯ ‫ روﺣﻴﻪ‬ниг. рўњия.
РУЊЇ//РЎЊЇ а.‫ روﺣﻲ‬оид ба рўњ, равонї; бемо-
рии рўњї, касалии равонї.
РУЊПАРВАР ‫ روحﭘﺮور‬њаловатбахш, илњом-
бахш, равонбахш.
РУЊУЛЛОЊ а. ‫ روحاﷲ‬лаќаби Исои Масењ.
РУЉЎЪ а. ‫ رﺟﻮع‬бозгашт, баргашт, мурољиат;
руљўи лирикї адш. аз тасвири воќеањои асар
боз истода, фикру мулоњиза ва њиссиёту
њаяљони худро баён кардани шоир ё нави-
РЎБ
санда.
РУШД а. ‫ رﺷﺪ‬нумў, сабзиш, болидагї. тараќќї,
инкишоф.
РУШДИЯ ‫ رﺷﺪﻳﻪ‬књн. мактаби миёна (мактаб-
њои дараљаи 2 дар солњои аввали инќилоби
Октябр).
рў//рўй ‫روي‬//‫ رو‬љузъи пасини калимањои мурак-
каб, ба маънои сабзанда, рўянда, сабзида,
рўида: худрўй, зудрўй.
РУ//РЎЙ ‫روي‬//‫ رو‬1. чењра, рух. 2. сатњ, сафња,
рўя; рўи замин сатњи замин. 3. тарафи берунї
ва болоии чизе; муќоб. пушт; рўи даст, рўи
хона, рўи њавлї. 4. сабаб, боис; аз ин рў аз ин
љињат, аз ин сабаб, бино бар ин; аз рўи...
мувофиќи..., мутобиќи..., ба сабаби...; рўй
андохтан чизеро аз касе пурсидан, хоњиш
кардан; ба рўи касе задан камбудии (айби)
касеро беибо ба худаш гуфтан; рў ба роњ шу-
дан ба љое рафтагор шудан; ба љое рў
нињодан (рафтан); рўй додан воќеъ шудан, ба
амал омадан; рўи чизеро надидан аз чизе
мањрум будан, ба чизе дастрасї надоштан; рў
овардан а) мурољиат кардан (ба касе, ба чи-
зе); б) рањсипор шудан (ба љое); рў тофтан аз
касе тарк кардан, рўй гардондан; рўй турш
кардан, абрў пурчин кардан, норизої изњор
кардан; рўи хуш надодан ба касе муомилаи
хуб накардан, илтифот накардан; рўяш сиёњ!
нанг бар вай!
рўб ‫ روب‬1. феъли амр ва асоси замони њозира аз
руфтан. 2. љузъи пасини баъзе калимањои му-
раккаб ба маънои рўбанда: хонарўб, њавлирўб.
РЎБАНД//РЎЙБАНД ‫رويﺑﻨﺪ‬//‫ روﺑﻨﺪ‬порча ё тўри
аз мўй бофтае, ки занон рўи худро
мепўшонданд, чашмбанд, ниќоб.
РЎБАНДА ‫ روﺑﻨﺪه‬љорўбкунанда, љорўбкаш.
РЎБАРДОР ‫ روﺑﺮدار‬:рўбардор кардан аз рўи на-
виштае нусха бардоштан.
РЎБАРЎ(Й) (‫ روﺑﺮو)ي‬он чи дар муќобили чизе
воќеъ аст; рўбарў кардан касеро ба касе бо
њамдигар бархўронидан, дучор овардан (ду
касро бо њам); рў ба рў шудан бо касе рў ба рў
истодан, дучор омадан.
РЎБАРЎКУНЇ ‫ روﺑﺮوﻛﻨﻲ‬баробари њамдигар
ќарор додани касе.
РЎБ – 176 –

РЎБАРЎШАВЇ ‫ روﺑﺮوﺷﻮي‬рў ба рў афтодан. фиребгарї.

РЎ(Й)БАСТА ‫ رو)ي(ﺑﺴﺘﻪ‬болопўшида, ниќобдор, РЎБОЊВОР ‫ روﺑﺎهوار‬чун рўбоњ, њилагар (-она).
дар зери њиљоб.
РЎБОЊЇ ‫ روﺑﺎﻫﻲ‬монандї ба рўбоњ, њилагарї,
РЎБАЊ ‫ روﺑﻪ‬ниг. рўбоњ. хушомадгўї.
РЎБАЊМИЗОЉ ‫ روﺑﻪﻣﺰاج‬маљ. њилагар, хуш- РЎБОЊМИЗОЉ ‫ روﺑﺎهﻣﺰاج‬ниг. рўбоњсифат.
омадгўй, маккор.
РЎБОЊОНА ‫ روﺑﺎﻫﺎﻧﻪ‬монанди рўбоњ.
РЎБАЊОНА ‫ روﺑﻬﺎﻧﻪ‬чун рўбоњ, њилагарона,
хушомадгўёна.
РЎБОЊСИФАТ ‫روﺑﺎهﺻﻔﺖ‬ маккор, њилагар, фи-
ребгар.
РЎБАЊСИФАТ ‫ روﺑﻪﺻﻔﺖ‬хушомадгўї, бесами-
мият, маккор, њилагар.
РЎБОЊСИФАТЇ ‫روﺑﺎهﺻﻔﺘﻲ‬ маккорї, њилагарї,
фиребгарї.
РЎБИДАН ‫ روﺑﻴﺪن‬ниг. рўфтан.
РЎБОЊТАБИАТ ‫ روﺑﺎهﻃﺒﻴﻌﺖ‬ниг. рўбањмизољ.
РЎБИН//РЎЙБИН ‫رويﺑﻴﻦ‬//‫ روﺑﻴﻦ‬он ки рўйбинї
РЎБУЧИН ‫ روبوﭼﻴﻦ‬рўфтан ва ба тартиб ан-
мекунад, он ки аз рўи касе гузашта натаво-
дохтани хона, њавлї ва ѓ.: рўбучин кардан.
ниста ноилољ ба коре розї мешавад,
хушомадгўї. РЎБЎСЇ ‫ روﺑﻮﺳﻲ‬бўсидани рў.
РЎБИНАК ‫ روﺑﻴﻨﻚ‬он чи дар рўбинон ба арўс РЎВАРАЌ(А) ‫روورﻗﻪ‬//‫ روورق‬љилди коѓазие, ки аз
тўњфа меоранд. болои муќова ба китобњо пўшонда мешавад.
РЎБИНЇ ‫ روﺑﻴﻨﻲ‬касеро рўи хотир кардан, хотир РЎГАР//РЎЙГАР ‫روﻳﮕﺮ‬//‫ روﮔﺮ‬касе, ки рўњ ё
дидан, хотирбинї. ќалъагї медавонад, сафедкунандаи мис бо
рўњ ва ё ќалъагї; саффор, мисгар.
РЎБИНОН//РЎЙБИНОН ‫رويﺑﻴﻨﺎن‬//‫ روﺑﻴﻨﺎن‬ма-
росими махсуси пас аз тўй бори аввал дида- РЎГАРДОН//РЎЙГАРДОН ‫رويﮔﺮدان‬//‫روﮔﺮدان‬
ни арўсу домод аз тарафи хешовандонашон. 1. он ки рўяшро аз чизе ё касе гардонда, онро
тарк кардааст. 2. либосе, ки тарафи даруни-
РЎБИНОНА ‫ روﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‬хушомадгўёна, ѓайрисами- ашро гардонда аз нав дўхта бошанд.
мона.
РЎГАРДОНШУДА ‫ روﮔﺮدانﺷﺪه‬либосе, ки тара-
РЎБОЗ ‫ روﺑﺎز‬он ки рўяш боз аст, бениќоб,
фи даруниашро гардонидаанд, чаппагардон
рўйкушода.
карда.
РЎБОЛИН ‫ روﺑﺎﻟﻴﻦ‬рўйболишт, ѓилофи болишт,
РЎГАРМ ‫ روﮔﺮم‬одами дилгарм, ситорагарм,
ки одатан аз матои сафед медўзанд.
хушхулќ.
РЎБОЛО//РЎЙБОЛО ‫روي ﺑﺎﻻ‬//‫ روﺑﺎﻻ‬рў ба боло
РЎЃЕЗА ‫ روﻏﻴﺰه‬геол. фишори уфуќї ё пањлўї.
(њолати хобидан ба тахтапушт).
РЎД ‫ رود‬дарё, нањр, љўйбори калон, рўдхона.
РЎБОНДАН ‫ روﺑﺎﻧﻴﺪن‬1. шакли бавоситаи
рўфтан. 2. ба касе фармуда љоеро љорўб ку- РЎДА ‫ روده‬найчаи мулоими дароз дар шиками
нонидан. инсон ва њайвонот, ки хўрокї аз меъда ба он
мегузарад.
РЎБОРЇ ‫ روﺑﺎري‬гуфт. як пора, як тикка, порча.
РЎДАБАНД ‫ رودهﺑﻨﺪ‬тиб. банде, ки рўдаи бо-
РЎБОЊ//РЎБАЊ ‫روﺑﻪ‬//‫ روﺑﺎه‬љонвари гўштхор аз
рикро ба девори шикам васл мекунад, банди
навъи саг, ки думи калони сермўй дорад ва
рўда.
ба њилагарї машњур аст.
РЎДАВЇ ‫ رودوي‬касеро писанд накарда гап за-
РЎБОЊБАЧА ‫ روﺑﺎهﺑﭽﻪ‬бачаи рўбоњ.
дан ё коре кардан.
РУБОЊБОЗ ‫روﺑﺎهﺑﺎز‬ маљ. маккор, њилагар, фи-
РЎДАЃАФС ‫ رودهﻏﻔﺲ‬маљ. одами танбал, одами
ребгар.
сусткор.
РЎБОЊБОЗЇ ‫روﺑﺎهﺑﺎزي‬ маккорї, њилагарї,
 – 177 –
РЎДАЃАФСЇ ‫ رودهﻏﻔﺴﻲ‬мансуб ба рўдаѓафс;
танбалї, сусткорї.
РЎДАДАРОЗ ‫ رودهدراز‬маљ. одами сергап,
лаќќїпургўй, сергап.
РЎДАЇ ‫ رودهاي‬мансуб ба рўда; тавассути рўда.
РЎДАКАН ‫ رودهﻛﻦ‬:рўдакан шудан гуфт. сахт ва
дуру дароз хандидан.
РЎДАКАНАК ‫ رودهﻛﻨﻚ‬:рўдаканак кардан хеле
мондаву шалпар кардан.
РЎДАКАФ ‫ رودهﻛﻒ‬аз хандаи бисёр, аз хўрдани
бисёр кафидани рўда.
РЎДАПО ‫ رودهﭘﺎ‬љонвари биёбонии афсонавие,
ки гўё поњои рўдамонанди дарозе дорад ва
сайди худро бо пойњояш печонда мехўрад.
РЎДБОР ‫ رودﺑﺎر‬љое, ки дар он љўйњои калон би-
сёр аст, нањр, дарёи калон.
РЎДКОВЇ ‫ رودﻛﺎوي‬кофтани љўи нав ва аз гилу
лойќа тоза кардани он.
РЎДНАВОЗ ‫ رودﻧﻮاز‬ниг. руднавоз.
РЎДХОНА ‫ رودﺧﺎﻧﻪ‬1. маљро ё љараёнгоњи рўд
(дарё). 2. рўди (нањри) калон.
РЎЁ ‫ روﻳﺎ‬рўянда, сабзанда, ќобили сабзиш.
РЎЁН(И)ДАН ‫روﻳﺎﻧﻴﺪن‬//‫ روﻳﺎﻧﺪن‬1. ба сабзиш во-
доштан, сабзондан. 2. ситондан, гирифтан;
ќарзро рўёндан ќарзро ситондан.
РЎЗ ‫ روز‬1. фосилаи байни баромадан ва нишас-
тани Офтоб, ки њаво равшан аст, аз дами
субњ то шом; муќоб. шаб; рўзи бозор рўзе, ки
дар он бозор барпо мешавад; рўзи сиёњ рўзи
бад, рўзи пурѓаму кулфат ва мањрумї; ба
рўзи сиёњ афтодан ба сахтию мањрумї ва ба
азобу уќубат дучор шудан; ба касе рўз нишон
надодан касеро њама ваќт азоб додан, дар
сахтї нигоњ доштан; рўзи равшан надидан
њамеша дар сахтию бадбахтї рўз гузарони-
дан.
РЎЗА ‫ روزه‬д. худдорї аз хўрдану нўшидан аз
дамидани субњ то фурў рафтани Офтоб дар
моњи рамазон.
РЎЗ
РЎЗАДОР ‫ روزهدار‬он ки рўза гирифтааст.
РЎЗАДОРЇ ‫ روزهداري‬д. худдорї аз хўрок ва
нўшидан дар моњи рамазон.
РЎЗАКУШОЇ ‫ روزهﻛﺸﺎﻳﻲ‬д. хўрдан ва нўшидан
баъд аз ѓуруби Офтоб дар моњи рамазон, иф-
тор, ифтор кардан.
РЎЗАФЗУН ‫ روزاﻓﺰون‬он чи рўз ба рўз зиёд ме-
шавад, мудом афзоянда.
РЎЗАФРЎЗ ‫ روزاﻓﺮوز‬кит. тобон, дурахшон.
РЎЗАХЎР ‫ روزهﺧﻮر‬он ки дар моњи рамазон рўза
намедорад.
РЎЗБАЙЪ ‫ روزﺑﻴﻊ‬мўзддињї ё њисобгирии кор аз
рўи кори њаррўза.
РЎЗБЕЊ ‫ روزﺑﻪ‬некрўз, хушбахт; рўз ба рўз
бењтар шудан.
РЎЗБОН ‫ روزﺑﺎن‬кит. 1. дарбон, зинњор. 2.
сарњанг, фармондењи лашкар.
РЎЗГАРД ‫ روزﮔﺮد‬кит. 1. касе, ва ё чизе, ки
рўзона мегардад. 2. киноя аз Офтоб.
РЎЗГОР ‫ روزﮔﺎر‬1. замон, айём; рўзгори љавонї
давраи љавонї. 2. гузариши зиндагонии
њаррўза, гузашти рўзгор.
РЎЗГОРДИДА ‫ روزﮔﺎردﻳﺪه‬он ки гарму сарди
зиндагиро чашидааст, пуртаљриба аз гузаш-
ти рўзгор.
РЎЗГОРДОР ‫ روزﮔﺎردار‬он ки зану бачаву оила
дорад, соњиби ањлу аёл, он ки таъмини ризќу
рўзии оила дар ўњдаи вай аст.
РЎЗГОРДОРЇ ‫ روزﮔﺎرداري‬идора кардани
таъминоти хонавода, кору бори њаррўзаи
оила.
РЎЗГУЗАРОНЇ ‫ روزﮔﺬراﻧﻲ‬имрори њаёт, зин-
дагї, гузаронидани њаёт, маишати њаррўзаи
зиндагиро таъмин намудан.
РЎЗГУН ‫ روزﮔﻮن‬рўзмонанд, равшан; маљ. зебо,
хушрўй, равшанталъат.
РЎЗЃОР ‫ روزﻏﺎر‬ниг. рўзгор.
РЎЗ – 178 –
РЎЗЃОРДОРЇ ‫ روزﻏﺎرداري‬ниг. рўзгордорї.
РЎЗЃОРКАШЇ ‫ روزﻏﺎرﻛﺸﻲ‬ниг. рўзгордорї.
РЎЗДАРМИЁН ‫روزدرﻣﻴﺎن‬ як рўз пас, баъди як
рўз.
РЎЗДИДА ‫ روزدﻳﺪه‬умрдида, он ки гармию сар-
дии рўзгорро чашидааст.
РЎЗИБАХШ ‫ روزيﺑﺨﺶ‬1. рўзидињанда, розиќ. 2.
маљ. Худо, Офаридгор.
РЎЗИДЕЊ ‫ روزيده‬он ки ризќи (хўроки) касеро
таъмин мекунад, рўзибахш.
РЎЗИНА ‫ روزﻳﻨﻪ‬гуфт. рўзона.
РЎЗЇ ‫ روزي‬1. хўроки њаррўза. 2. насиба, ќис-
мат, ризќ.
РЎЗКЎР ‫ روزﻛﻮر‬1. он ки рўзона дида наметаво-
над. 2. маљ. одами нодону бехабар.
РЎЗЌАРОР ‫ روزﻗﺮار‬ниг. рўзбайъ.
РЎЗМАРРА ‫ روزﻣﺮه‬њаррўза, њамарўза; кори
рўзмарра а) кори њаррўза; б) коре, ки ба он аз
њисоби мањсули њаррўза музд дода мешавад.
РЎЗМУЗД ‫ روزﻣﺰد‬ниг. рўзбайъ.
РЎЗНОДИДА ‫ روزﻧﺎدﻳﺪه‬он ки дар зиндагї ху-
шию хуррамї надида ба азобу эњтиёљ умр гу-
заронидааст, бенасиб.
РЎЗНОМА ‫ روزﻧﺎﻣﻪ‬1. дафтари ёддоште, ки дар
он воќеањои њаррўза ќайд мешавад. 2.
номгўи масъалањое, ки дар маљлисе бояд
муњокима шаванд. 3. вараќњои бидуни љилд
ва сањифањо, ки дар замони муайян ба сурати
рўзнома ва ё њафтанома интишор мешаванд,
љарида. 4. дафтари ќайди хонандагони мак-
таб.
РЎЗНОМАВЇ ‫ روزﻧﺎﻣﻮي‬мансуб ба рўзнома;
тариќи рўзнома.
РЎЗНОМАНАВИС ‫ روزﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ‬рўзноманигор,
нигорандаи рўзнома.
РЎЗНОМАНАВИСЇ ‫ روزﻧﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ‬рўзномани-
горї, навиштани рўзнома.
РЎЗНОМАНИГОР ‫ روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎر‬он ки маќола ва
ахбори рўзномаро менависад, тањияи
маќолаю ахбори рўзнома.
РЎЗНОМАНИГОРЇ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻧﮕﺎري‬ шуѓлу амали
рўзноманигор.
РЎЗНОМАФУРЎШ ‫ روزﻧﺎﻣﻪﻓﺮوش‬фурўшандаи
рўзнома, љаридафурўш.
РЎЗНОМАФУРЎШЇ ‫ روزﻧﺎﻣﻪﻓﺮوﺷﻲ‬шуѓлу ама-
ли фурўшандаи рўзномаю маљаллањо; љои
фурўши рўзномаю маљаллањо.
РЎЗНОМАХОН ‫ روزﻧﺎﻣﻪﺧﻮان‬хонандаи рўзнома,
он ки ба мутолиаву хондани рўзнома майл
дорад.
РЎЗНОМАХОНЇ ‫ روزﻧﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﻲ‬хондани рўз-
нома, ќироати рўзнома.
РЎЗОНА ‫ روزاﻧﻪ‬1. дар рўз, њангоми рўз. 2.
њаррўза, рўзмарра: кори рўзона, хоби рўзона.
РЎЗСИЁЊ ‫ روزﺳﻴﺎه‬талхрўзгор, он ки рўзгори
хушу осудае надорад, бадбахт.
РЎЗШУМОРЇ ‫ روزﺷﻤﺎري‬шуморидани рўз, пой-
идани рўз.
РЎИДА ‫ روﺋﻴﺪه‬сабзида, баромада, дамида.
РЎИДАН ‫ روﺋﻴﺪن‬сабзидан, аз замин сарзада ба-
ромадан (-и наботот), рустан, нумў кардан.
РЎИДАРИЧА ‫ رويدرﻳﭽﻪ‬ќитъаи замини хурде,
ки дар пањлу ё пеши хонаи иќоматї воќеъ
аст.
РЎИДИЛАКЇ ‫ رويدﻟﻜﻲ‬ѓайрисамимї, на бо
майлу раѓбати тамом, хоњаму нохоњам.
РЎИЗАМИНЇ ‫ رويزﻣﻴﻨﻲ‬он чи дар рўи (сатњи)
замин воќеъ аст.
РЎИМИЗЇ ‫ رويﻣﻴﺰي‬он чи дар болои миз меис-
тад, он чи љояш рўи миз аст.
РЎИН ‫ روﻳﻴﻦ‬ниг. руин.
РЎИНА‫ روﻳﻴﻨﻪ‬он чи дар рўи (сатњи) чизе воќеъ
аст.
РЎИН(А)ТАН ‫ روﻳﻴﻨﺘﻦ‬//‫ روﻳﻴﻦﺗﻦ‬ниг. руинтан.
 – 179 –
РЎИОБЇ ‫ رويآﺑﻲ‬он чи дар сатњи об воќеъ аст.
РЎИОСТИНЇ ‫ رويآﺳﺘﻴﻨﻲ‬он чи дар тарафи бе-
рунии остин аст.
РЎИРОСТ ‫ رويراﺳﺖ‬ба таври рост рафтор кар-
дан, беибо.
РЎИСАЊНЇ ‫ رويﺻﺤﻨﻲ‬он чи дар сањни љое
воќеъ аст (мас., дар сањни мадраса).
РЎИСИНАГЇ ‫ رويﺳﻴﻨﮕﻲ‬он чи дар рўи сина
ќарор дорад, он чи болои сина аст (мас., ни-
шон).
РЎИУСТУХОНЇ ‫ روياﺳﺘﺨﻮاﻧﻲ‬дар болои усту-
хон, болои устухонї.
РЎИХОТИР ‫ رويﺧﺎﻃﺮ‬эњтиром; барои рўихотири
шумо ба њурмати шумо, барои поси хотири
шумо; рўихотир кардан иззат ва њурмати ка-
серо дар назар доштан.
РЎИХУШ ‫ رويﺧﻮش‬:рўи хуш додан ба касе муо-
милаи наѓз кардан, бо мењрубонї рафтор
намудан.
РЎИЊАВЛИГЇ ‫ رويﺣﻮﻟﻴﮕﻲ‬он чи дар сањни
њавлї воќеъ аст.
РЎИЊАВЛИХОБЇ ‫ رويﺣﻮﻟﻲﺧﻮاﺑﻲ‬хобидан дар
сањни њавлї (дар њавои кушода).
РЎИЊАМ ‫ رويﻫﻢ‬болои њам, болои њамдигар,
боло-болои њам, љамъан, маљмўан.
РЎИЉО(Й) (‫ رويﺟﺎ)ي‬бистар; касалии рўиљо бе-
мори бистарї.
РЎЙ ‫ روي‬ниг. рў.
РЎЙАНДУД ‫ روياﻧﺪود‬1. чизњои мисин ё бирин-
љї, ки ба рўяшон оби тилло ё нуќра давони-
да шудааст. 2. маљ. кори ќалбакї.
РЎЙБАНД ‫ رويﺑﻨﺪ‬ниг. рўбанд.
РЎЙБАСТ ‫ رويﺑﺴﺖ‬пўшида, рўяш бо чизе
пўшонидашуда; ќабати филизи ќиматбањое,
ки бо он рўи ягон асбоби филизиро пўшонда
бошанд.
РЎЙБАСТКУНЇ ‫ رويﺑﺴﺖﻛﻨﻲ‬болои чизеро бо
як ќабат чизи дигар пўшондан, рўкаш кар-
РЎЙ
дан.
РЎЙБАСТШУДА ‫رويﺑﺴﺖﺷﺪه‬ рўи чизеро
пўшонидан, бастан.
РЎЙБИН ‫ رويﺑﻴﻦ‬ниг. рўбин.
РЎЙБИНЇ ‫ رويﺑﻴﻨﻲ‬ниг. рўбинон.
РЎЙБИНОН ‫ رويﺑﻴﻨﺎن‬ниг. рўбинї.
РЎЙБОРИК ‫ رويﺑﺎرك‬он ки рўяш борики дароз
аст; муќоб. кулчарўй.
РЎЙГАРДОН//РЎГАРДОН ‫ رو)ي(ﮔﺮدان‬1. љомае,
ки баъди чиркин шуданаш абраашро
рўгардон карда, аз нав дўхта бошанд. 2. он
ки аз касе ё чизе нафрат карда аз он рў тофта
бошад.
РЎЙГАРДОНЇ ‫رويﮔﺮداﻧﻲ‬ рўй тофтан аз касе ё
аз чизе.
РЎЙГАРДОНШУДА ‫ رويﮔﺮدانﺷﺪه‬мансуб ба
рўйгардонї; рўйгардонкарда.
РУЙДАРОЗ ‫رويدراز‬ он ки ќолаби рўяш дароз
бошад.
РЎЙДОД ‫ رويداد‬воќеа, њодиса, њодиса ё ањволе,
ки ногањонї воќеъ шудааст.
РЎЙДОДА ‫ رويداده‬воќеъшуда, он чи ба амал
омадааст.
РУЙЗАРД ‫ رويزرد‬1. он ки рўяш зард аст,
зардрўй. 2. маљ. хароб, лоѓар, рангпарида аз
ѓам ва ѓамхўрї. 3. маљ. шармгин, хиљил.
РЎЙИНТАН ‫روﺋﻴﻦﺗﻦ‬ дорои тани ќавї ва
пањлавон.
РУЙИНТАНЇ ‫ روﺋﻴﻦﺗﻨﻲ‬пањлавонї, нерўмандї.
РЎЙКАНЇ ‫ رويﻛﻨﻲ‬харошидани рўй дар мотам
ва азои касе; љанљол ва рўйканиву мўйкании
занњо.
РЎЙКАШ ‫ رويﻛﺶ‬1. он чи барои нигањдорї аз
гарду ѓубор ба рўи чизе пўшида бошанд
(мас., љилди кўрпа); рўйкаш кардан болои
(рўи) чизеро бо матое,чарме ё чизи дигаре
пўшондан (мас., мизро бо матоъ, сандуќро бо
тунукаи рангї ва ѓ.). 2. он чи зоњири он бо
РЎЙ – 180 –

ботинаш якранг нест. шидани рўи худ ё болои чизе. 2. љомае, ки аз

рўи (болои) либосњои дигар мепўшанд.
РЎЙКАШБОБ ‫ رويﻛﺶﺑﺎب‬матое, ки барои рўй
кашидани чизе лоиќ аст, мувофиќ ва муно- РЎПЎШКУНЇ ‫روﭘﻮشﻛﻨﻲ‬ пинњон кардан, пин-
сиби болои чизе. њонкунї.
РЎЙКАШКУНЇ ‫رويﻛﺶﻛﻨﻲ‬ пўшидани чизе бо РЎЙРОСТ ‫ رويراﺳﺖ‬кушоду ошкор, он чи ку-
матоъ ё чарм. шоду рост ба рўи кас гуфта мешавад.
РЎЙКАШШУДА ‫رويﻛﺶﺷﺪه‬ чизе, ки рўпўш РЎЙСИЁЊ ‫ روي ﺳﻴﺎه‬ниг. рўсиёњ.
шудааст.
РЎЙТАРОШИДА ‫رويﺗﺮاﺷﻴﺪه‬ он ки ришаш та-
РЎЙКУРТА ‫ رويﻛﺮﺗﻪ‬куртае, ки аз болои рошида аст.
зерпероњан пўшида мешавад.
РЎЙХАТ ‫ رويﺧﻂ‬навиштае, ки дар он номгўи
РЎЙКУШОДА ‫ رويﻛﺸﺎده‬1. он ки рўяш ба њиљоб касон ё чизњо як ба як ќайд ёфтааст, фењрист,
(ниќоб) бошад. 2. хандонрўй. номгўй.
РЎЙМОЛ ‫ رويﻣﺎل‬ниг. рўмол. РЎЙХАТКУНЇ ‫ رويﺧﻂﻛﻨﻲ‬номгўи касон ва
чизњоро навиштан, номи чизон ва касонро
РЎЙМОЛЧА ‫ رويﻣﺎﻟﭽﻪ‬ниг. рўмолча. рўнавис кардан.
РЎЙНАВИС//РЎНАВИС ‫روﻧﻮﻳﺲ‬//‫ رويﻧﻮﻳﺲ‬нус- РЎЙХАТЧЇ ‫ رويﺧﻄﭽﻲ‬гуфт. он ки рўйхат тар-
хае, ки аз рўи чизи навишташудае бардошта тиб медињад, бањисобгиранда, тартиб-
шудааст, нусха. дињандаи рўйхат.
РЎЙНАВИСЇ ‫ رويﻧﻮﻳﺴﻲ‬нусха бардоштан аз РЎЙЉОЙ ‫ رويﺟﺎي‬матои сафеде, ки аз болои
рўи навиштае, нусхабардорї. рахти хоб меандозанд.
РЎЙНАВИШТ ‫ رويﻧﻮﺷﺖ‬ниг. рўйнавис. РЎМОЛ//РЎЙМОЛ ‫روﻣﺎل‬//‫ رويﻣﺎل‬1. порчае, ки
бо он рўй ва дастро баъди шустан хушк ме-
РЎЙНАМО ‫رويﻧﻤﺎ‬ 1. ниг. рўнамо 1. 2. муар- кунанд. 2. матои чоркунљае, ки занњо ба сар
рифї. мебанданд.
РЎЙНАМОЇ ‫ رويﻧﻤﺎﺋﻲ‬муаррифии китоб ё РЎМОЛЧА//РЎЙМОЛЧА ‫رويﻣﺎﻟﭽﻪ‬//‫روﻣﺎﻟﭽﻪ‬
рўйдоди нави фарњангї, шинос кардани ањли дастрўймол, рўймоли хурд, дастмол.
зиё ё љомеа бо ягон рўйдоди нав.
РЎНАВИС ‫ روﻧﻮﻳﺲ‬ниг. рўйнавис.
РЎЙНОДИД ‫ رويﻧﺎدﻳﺪ‬гуфт. :рўйнодид шудан
љангї шудан (бо касе), алоќа ва рафтуои РЎНАВИСЇ ‫ روﻧﻮﻳﺴﻲ‬рўйбардор намудан.
худро ќатъ кардан.
РЎНАМО//РЎЙНАМО ‫رويﻧﻤﺎ‬//‫ روﻧﻤﺎ‬1. тўњфае,
РЎЙНОКЇ ‫ رويﻧﺎﻛﻲ‬рў ба замин, парў. ки одамони домод ба арўс дар рўзи рўбинон
меоранд. 2. муаррифї.
РЎЙОВАР ‫رويآور‬ рўйоваранда, таваљљўњ-
кунанда. РЎНАМОЇ ‫ روﻧﻤﺎﻳﻲ‬ниг. рўйнамої.
РЎЙПАЊН ‫رويﭘﻬﻦ‬ рўи гирд, кулчарў, рафи- РЎНОС ‫ روﻧﺎس‬решаи як навъ гиёње, ки аз он
дарўй. ранги сурх омода месозанд.
РЎЙПЎШ ‫ رويﭘﻮش‬1. он чи бо он болои чизе РЎНОСЇ ‫ روﻧﺎﺳﻲ‬мансуб ба рўнос; ранги сурх,
пўшонда мешавад. 2. ниќоб. 3. пинњон; дорои ранги сурх.
рўйпўш кардан пинњон намудан.
РЎПАНАЊ ‫روﭘﻨﻪ‬ рўпўшида, ниќобдор, он ки
РЎЙПЎШЇ//РЎПЎШЇ ‫روﭘﻮﺷﻲ‬//‫رويﭘﻮﺷﻲ‬ 1. пў-
 – 181 –
рўяш намоён нест.
РЎПЎСТ ‫ روﭘﻮﺳﺖ‬тиб. ќисмати сатњии пўст.
РЎПЎШ ‫ روﭘﻮش‬ниг. рўйпўш. 1. либоси кушоде,
ки маъмулан занон рўи либосњои дигар
мепўшанд. 2. либосе, ки одатан њангоми кору
фаъолият мепўшанд.
РЎПЎШАК ‫ روﭘﻮﺷﻚ‬ниќоб.
РЎПЎШЇ ‫ روﭘﻮﺷﻲ‬ниг. рўйпўшї.
РЎПЎШКУНЇ ‫ روﭘﺶﻛﻨﻲ‬чизеро пинњон кардан,
далелеро рўпўш кардан.
РЎС ‫ روس‬чашмгурусна, њарис, касе, ки бисёр
хўрок мехўрад, шикампарвар.
РЎСАРЇ ‫ روﺳﺮي‬ниг. рўймол, порчаи маъмулан
чањоргўша, ки занон барои пўшиши сар аз
он истифода мекунанд.
РЎСАФЕД ‫ روﺳﻔﻴﺪ‬беайб, бегуноњ, он ки бадно-
мие надорад; рўсафед шудан бегуноњ шудан,
аз айб пок гардидан, некном шудан.
РЎСАФЕДЇ ‫روﺳﻔﻴﺪي‬ беайбї, бегуноњї, нек-
номї.
РЎСИЁЊ ‫ روﺳﻴﺎه‬1. он ки чењрааш сиёњранг бо-
шад. 2. бадкор, бадном, гунањгор; рўсиёњ
кардан касеро бадном ва шарманда кардан;
рўсиёњ шудан бадном (шарманда) шудан.
РЎСИЁЊЇ ‫ روﺳﻴﺎﻫﻲ‬бадномї, шармандагї.
РЎСУРХ ‫ روﺳﺮخ‬1. сурхинарўиї, сурхина. 2. маљ.
сарбаланд.
РЎТУРШ ‫ روﺗﺮش‬туршрў, ѓазаболуд, хиратабъ.
РЎФТА ‫ روﻓﺘﻪ‬љорўб шуда, аз хасу хошоку пар-
тов тоза шуда.
РЎФТАН ‫ روﻓﺘﻦ‬рўбидан, љорўб кардан, пок
кардан (љоеро аз партов).
РЎФТУРЎБ ‫ روﻓﺖوروب‬љорўбкунї, ѓунучини
хона; руфтурўб кардан љорўб (рўбучин) кар-
дан.
РЎФТУЧИН ‫ روﻓﺖوﭼﻴﻦ‬ниг. руфтурўб.
РЎХУНУК ‫روﺧﻨﻚ‬ 1. безеб, дилнокаш; муќоб.
РЎЊ
рўгарм; ситорагарм. 2. шарманда, муттањам.
РЎЊ ‫ روح‬1. равон, љон. 2. њолати ботинии
(ќалбии) одам.
РЎЊАН а. ً‫ روﺣﺎ‬аз љињати рўњї, аз љињати
маънавї аз љињати равонї: рўњан ќавї.
РЎЊАФЗО//РЎЊФИЗО ‫روحﻓﺰا‬//‫ روحاﻓﺰا‬љонбахш,
њаловатовар, зиндадилкунанда.
РЎЊАФЗОЇ ‫ روحاﻓﺰاﻳﻲ‬љонбахшї, њаловатоварї,
зиндадилї.
РЎЊАФТОДА ‫ روحاﻓﺘﺎده‬он ки кайфияташ хуб
нест, маъюс, ноумед.
РЎЊАФТОДАГЇ ‫ روحاﻓﺘﺎدﮔﻲ‬маъюсї, ноумедї.
РЎЊБАЛАНД ‫ روحﺑﻠﻨﺪ‬он ки кайфияти хушу
фарањнок дорад.
РЎЊБАЛАНДЇ ‫روحﺑﻠﻨﺪي‬ шавќ, љўшу хурўш,
зиндадилї.
РЎЊБАЛАНДКУНЇ ‫ روحﺑﻠﻨﺪﻛﻨﻲ‬ба касе ќуввати
дил додан, рўњан дастгирї намудан,
дилбардорї, зиндадилкунї.
РЎЊБАЛАНДОНА ‫روحﺑﻠﻨﺪاﻧﻪ‬ боумедона, зинда-
дилона.
РЎЊБАХШ ‫ روحﺑﺨﺶ‬ќуввати дилдињанда, дил-
бардоранда, далеркунанда.
РЎЊБОН а. ‫ رﻫﺒﺎن‬љ. роњиб.
РЎЊБОНИЯТ//РАЊБОНИЯТ а. ‫ رﻫﺒﺎﻧﻴﺖ‬тарки
дунё ва тарки алоиќи дунё барои ибодат,
гўшанишинї, ибодат барои омурзиш.
РЎЊИЯ//РЎЊИЙЯ а. ‫ روﺣﻴﻪ‬кайфияти рўњї,
кайфият, њолат; ањволи рўњия кайфияти бо-
тинии касе.
РЎЊЇ ‫ روﺣﻲ‬мансуб ба рўњ; беморињои рўњї
беморињои равонї.
РЎЊЌА а. ‫ روﺣﻘﻪ‬холис, ноб, беѓаш (дар бораи
май ва тилло).
РЎЊМУРДА ‫ روحﻣﺮده‬маъюс, ноумед.
РЎЊНАВОЗ ‫روحﻧﻮاز‬ њаловатбахш, рўњбахш,
рўњафзо.
РЎЊ – 182 –

РЎЊОНИЯТ а. ‫روﺣﺎﻧﻴﺖ‬ мансуб ба рўњонї, РЎШНОИТАРСЇ ‫روﺷﻨﺎﻳﻲﺗﺮﺳﻲ‬ ниг. рўшнои-

рўњонї будан.
РЎЊОНЇ а. ‫ روﺣﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба рўњ. 2. олими
динї, пешвои динї.
РЎЊПАРВАР ‫روحﭘﺮور‬ њаловатовар, хурсандку-
нанда.
РЎЊУЛЌУДС а. ‫ روحاﻟﻘﺪس‬рўњи пок, ки гўё Исои
Масењ аз осмон ба шогирдони худ фиристод.
РЎЊФАРСО ‫ روهﻓﺮﺳﺎ‬он чи рўњро хаста мекунад,
хастакунандаи рўњ, мояи азоби рўњ,
озордињанда.
РЎЊШИНОС ‫ روحﺷﻨﺎس‬он ки ба рўњия (кайфия-
ти ботинии) касон пай мебарад, ниг. равон-
шинос.
РЎЊШИНОСЇ ‫ روحﺷﻨﺎﺳﻲ‬ниг. равоншиносї.
РЎШАН ‫ روﺷﻦ‬ниг. равшан.
РЎШИНОС ‫ روﺷﻨﺎس‬1. ошно, шинос. 2. боша-
раф, номдор, машњур, бошаъну шараф. 3.
ќиёфашинос.
РЎШИНОСЇ ‫ روﺷﻨﺎﺳﻲ‬1. маърифат, шинохт. 2.
ќиёфашиносї.
РЎШНОИГУЗАР ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲﮔﺬر‬он чи аз худ нурро
мегузаронад, нургузар, нургузарон.
РЎШНОИДАРО ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲدرا‬шикоф, рахнае, ки
ба воситаи он ба љое нур медарояд.
РЎШНОИДИЊАНДА ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲدﻫﻨﺪه‬манбае, ки аз
он нур мебарояд.
РЎШНОИДИЊЇ ‫روﺷﻨﺎﻳﻲدﻫﻲ‬ рўшної додан,
пахши рўшної.
РЎШНОИДЎСТ ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲدوﺳﺖ‬он ки ва ё он чи
рўшноиро дўст дорад.
РЎШНОИНОГУЗАР ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲﮔﺬر‬он чи пеши
рўшноиро мегирад ва онро ба тарафи дигар
намегузаронад.
њаросї.
РЎШНОИЊАРОСЇ ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲﻫﺮاﺳﻲ‬тиб. як навъ
бемории равонї, ки мубталои он аз рўшної
мењаросад.
РЎШНОЇ ‫ روﺷﻨﺎﻳﻲ‬равшанї; муќоб. торикї;
фурўѓ, нур; рўшної додан равшанї кардан.
РЎЪБ а. ‫ رﻋﺐ‬тарс, бим, њарос, воњима.
РЎЪЁ а. ‫ رؤﻳﺎ‬хоббинї, он чи дар хоб дида ме-
шавад.
РЎЪЯТ а. ‫ رؤﻳﺖ‬1. дидан, ба чашм дидан,
мушоњида; биниш. 2. њолати тобонї ва ди-
дашавандагии ќурси моњ дар осмон.
РЎЯ ‫ روﻳﻪ‬1. сурат, чењра, рўй. 2. шакл, њайат. 3.
зоњири њар чиз, намо. 4. сатњ.
РЎЯКИБИН ‫ روﻳﻜﻲﺑﻴﻦ‬он ки ба коре ё ба масъа-
лае ѓайриљиддї (сатњї) нигоњ мекунад.
РЎЯКИБИНЇ ‫ روﻳﻜﻲﺑﻴﻨﻲ‬хотирбинї кардан, чи-
зеро сатњї додан.
РЎЯКИКОР ‫ روﻳﻜﻲﻛﺎر‬нисбат ба кор лоќайд,
бепарво, сањлангор.
РЎЯКИФАЊМЇ ‫ روﻳﻜﻲﻓﻬﻤﻲ‬чизеро сатњї
фањмидан, ба мафњуми чизе амиќ фурў на-
рафтан.
РЎЯКЇ ‫ روﻳﻜﻲ‬1. он чи дар рўй аст, он чи дар
рўи чизе воќеъ мешавад. 2. сатњї, он чи ба
моњияти коре дахл намекунад, ѓайриљиддї.
РЎЯН ‫ روﻳﻦ‬гиёње, ки баргњои нўгтез ва гулњои
майдаи зард дорад ва аз решаи он моддаи
сурхранге њосил мешавад, ки дар рангрезї ба
кор меравад, рўнос.
РЎЯНЇ ‫ روﻳﻨﻲ‬сурхранг, мисли сурх.
РЎЯНРАНГ ‫روﻳﻦرﻧﮓ‬ монанди рўян, мисли
рўян.
 С
С њарфи бисту дуюми алифбои њозираи тољикї; бањона, бањонаљў.
дар алифбои арабиасоси тољикї бо се (‫)ث‬, син
(‫ )س‬ва сод (‫ )ص‬ифода меёбад, дар њисоби абљад САБАБЉЎЙ ‫ﺳﺒﺐﺟﻮي‬ сабаб љустан, бањона
мутаносибан њарфи се (‫ )ث‬ба адади 500, њарфи љустан.
син (‫ )س‬ба адади 60 ва њарфи сод (‫ )ص‬ба адади
90 баробаранд. САБАД ‫ ﺳﺒﺪ‬зарфе, ки аз химчањои борики да-
рахт мебофанд (бештар барои гирифтани ме-
САБ(Б) ‫ ﺳﺐ‬кит. дашном, тањќир; саб(б) кардан ва, сабзавот ва ѓ.); ◊ гули сари сабад кас ё чизе
дашном, тањќир кардан. бењтарин, писандидатарин; он ки ородињан-
даи ягон маљлис ё мањфил бошад.
САБАБ а. ‫ ﺳﺒﺐ‬1. боис, иллат, мўљиб. 2. васила;
аз сабаби… бинобар…, барои…; аз чї сабаб САБАДБОФ ‫ ﺳﺒﺪﺑﺎف‬он ки аз навда ва химчањои
ба чї иллат, барои чї; аз ин (ба ин) сабаб аз дарахт сабад дуруст мекунад.
боиси ин; бинобар ин, ба ин тариќ, аз ин рў;
сабаб доштан асос доштан; сабаб нишон додан САБАДБОФЇ ‫ ﺳﺒﺪﺑﺎﻓﻲ‬1. амали сабадбоф. 2. љои
бањона кардан; сабаб шудан ба чизе боиси чи- мебофтани сабад, дўкони сабадбофї.
зе шудан; сабаб гардидан сабаб шудан. САБАДПЎШ ‫ ﺳﺒﺪﭘﻮش‬он чи сабадро бо он пўшо-
САБАБГОР ‫ ﺳﺒﺒﮕﺎر‬боис, омил. нанд.

САБАБДОР ‫ ﺳﺒﺒﺪار‬дорои сабаб, сабаб доштан. САБАДТЎР ‫ ﺳﺒﺪﺗﻮر‬асбоби сабадмонанд, ки ба-

рои моњигирї истифода мешавад.
САБАБИЯТ а. ‫ ﺳﺒﺒﻴﺖ‬фалс. сабабгорї; робитаи
мутаќобили рўйдодњо, ки яке сабаби вуќўи САБАДЧА ‫ﺳﺒﺪﭼﻪ‬ шакли тасѓири сабад, сабади
дигаре мегардад. хурд.

САБАБЇ I ‫ ﺳﺒﺒﻲ‬мансуб ба сабаб; робитаи сабабї САБАДЧИН ‫ ﺳﺒﺪﭼﻴﻦ‬ангуре, ки баъд аз кандан

фалс. робитаи ба воситаи сабаб дар ток љо–љо мемонад, лошї.
муќарраршуда. САБАДЧЎБ ‫ ﺳﺒﺪﭼﻮب‬ниг. савачўб.
САБАБЇ II ‫ ﺳﺒﺒﻲ‬гуфт. ўгай; додар ё хоњари но- САБАЌ I а. ‫ ﺳﺒﻖ‬1. дарс, як миќдори китоб, ки
мида, додархонд ё хоњархонд. дар муддати як дарс хонда шавад. 2. ибрат;
САБАБНОК ‫ ﺳﺒﺐﻧﺎك‬босабаб, дорои сабаб. сабаќ гирифтан а) таълим гирифтан, омўхтан;
б) ибрат гирифтан, аз чизе барои худ хулоса
САБАБНОКЇ ‫ﺳﺒﺐﻧﺎﻛﻲ‬ босабаб будан, сабаб баровардан; сабаќ додан ба касе а) таълим до-
доштан. дан, дарс омўхтан ба касе; б) дар коре хеле
моњир будан, ибрат бахшидан в) танбењ до-
САБАБХОЊ ‫ ﺳﺒﺐﺧﻮاه‬он ки муайян намудани дан; сабаќ шудани чизе ба касе дарси ибрат
сабаби рух додани њодиса ё амалеро талаб шудани коре ба касе; танбењ шудани коре ба
мекунад. касе.
САБАБЉЎЇ ‫ﺳﺒﺐﺟﻮﺋﻲ‬ љўяндаи сабаб, љўяндаи САБАЌ II //САБЌ а. ‫ ﺳﺒﻖ‬гузашта, кор ва амале,
 – 184 –
САБ
ки дар гузашта воќеъ шудааст; собиќа.
САБАЌГИРЇ ‫ ﺳﺒﻖﮔﻴﺮي‬исми амал аз сабаќ гири-
фан; таълим гирифтан, омўхтан.
САБАЌДИЊЇ ‫ ﺳﺒﻖدﻫﻲ‬исми амал аз сабаќ додан;
таълим додан.
САБАЌОМЎЗ ‫ ﺳﺒﻖآﻣﻮز‬1. дарсдињанда, таълим-
дињанда, муаллим. 2. дарсгиранда.
САБАЌОМЎЗЇ ‫ﺳﺒﻖآﻣﻮزي‬ амалу шуѓли сабаќ-
омўз 1, 2.
САБАЛ ‫ ﺳﺒﻞ‬тиб. бемории чашм, ки рагњои
чашм сурх мегардад ва чашм хориш пайдо
карда обрав мешавад.
САБАЛАТ а. ‫ ﺳﺒﻠﺖ‬ниг. саблат.
САББ а. ‫ ﺳﺐ‬ниг. саб(б).
САББОБА а. ‫ﺎﺑﻪ‬‫ ﺳﺒ‬кит. ангушти пањлуи саран-
гушт, ангушти шањодат, ангушти ишорат.
САББОЃ а. ‫ﺎغ‬‫ ﺻﺒ‬рангрез, кабудгар.
САББОЃЇ ‫ﺎﻏﻲ‬‫ ﺻﺒ‬рангрезї, кабудгарї.
САББОК а.‫ﺎك‬‫ ﺳﺒ‬кит. рехтагар; заргар.
САББОР а. ‫ﺎر‬‫ ﺻﺒ‬кит.1. пурсабр, бурдбор.
САББОЊ а. ‫ﺎح‬‫ ﺳﺒ‬кит. 1. шиновар, бисёр шино-
кунанда. 2. маљ. киштирон.
САББОЊЇ ‫ﺎﺣﻲ‬‫ ﺳﺒ‬кит. шиноварї, ободонї.
САБЕЊ а. ‫ ﺻﺒﻴﺢ‬кит. зебо, хушрўй.
САБЗ ‫ ﺳﺒﺰ‬ба ранги гиёњи тару тоза; сабз шудан
рўидани гиёњ, барг баровардани дарахт, саб-
зидан; мўйлаб сабз кардан нав мўйлаб баро-
вардан.
САБЗА ‫ ﺳﺒﺰه‬гиёњи тару тозаи ба гандум ва љави
навхез монанд, ки аз замин чида нашуда бо-
шад; сабзаи навхез гиёњи акнун нешзада ва
сабзида.
САБЗАБАНДЇ ‫ ﺳﺒﺰهﺑﻨﺪي‬бо сабзањо ороста (мас.,
тоќ, дарвоза).
САБЗАВОТ ‫ ﺳﺒﺰوات‬мањсули обчакорї (сабзї,
пиёз, карам ва дигар гиёњњои хўрокї).
САБЗАВОТЇ ‫ﺳﺒﺰواﺗﻲ‬ мансуб ба сабзавот;
киштњои сабзавотї.
САБЗАВОТКОР ‫ ﺳﺒﺰواتﻛﺎر‬он ки сабзавот пар-
вариш мекунад, обчакор.
САБЗАВОТКОРЇ ‫ ﺳﺒﺰواتﻛﺎري‬обчакорї.
САБЗАВОТФУРЎШ ‫ ﺳﺒﺰواتﻓﺮوش‬он ки сабзавот
мефурўшад.
САБЗАВОТФУРЎШЇ ‫ ﺳﺒﺰواتﻓﺮوﺷﻲ‬1. шуѓли
сабзавотфурўш. 2. љое, ки сабзавот мефурў-
шанд, дўкони фурўши сабзавот.
САБЗАЗОР ‫ ﺳﺒﺰهزار‬замини сергиёњи сабзу хур-
рам, марѓзор, чаман: сабзазор кардани
роњравњо.
САБЗАЗОРКУНЇ ‫ ﺳﺒﺰهزارﻛﻨﻲ‬сањро ё љоеро об
дода сабзазор кардан.
САБЗАК I ‫ ﺳﺒﺰك‬ниг. сабзина.
САБЗАК II ‫ ﺳﺒﺰك‬1. сабзањои навруста. 2. гуфт.
резакардаи хушкондаи барги пиёз, кашнич ва
мон. ин, ки ба хўрок меандозанд (асосан дар
зимистон).
САБЗАК ІІІ ‫ ﺳﺒﺰك‬номи парандае, ки парњои
сабз дорад, сабзќабо.
САБЗАХЎР ‫ ﺳﺒﺰهﺧﻮر‬њайвони алафхор.
САБЗГУН//САБЗГУНА ‫ﺳﺒﺰﮔﻮﻧﻪ‬//‫ﺳﺒﺰﮔﻮن‬ сабз-
ранг.
САБЗИДАН ‫ ﺳﺒﺰﻳﺪن‬1. рўидан, неш зада барома-
дан (гиёњ). 2. расидан, ба воя расидан, ављ ги-
рифтан.
САБЗИДОН ‫ ﺳﺒﺰيدان‬љои махсус барои нигоњ
доштани сабзї; заѓомаи сабзидон.
САБЗИКАЊАК ‫ ﺳﺒﺰيﻛﻬﻚ‬бот. сабзии худрўй.
САБЗИНА ‫ ﺳﺒﺰﻳﻨﻪ‬сабзранг; гандумгун.
САБЗИНАГЇ ‫ ﺳﺒﺰﻳﻨﮕﻲ‬сабзранг будан, пўсти ба-
дани гандумгун доштан.
САБЗИНАРАНГ ‫ ﺳﺒﺰﻳﻨﻪرﻧﮓ‬ниг. сабзина.
САБЗИНАРЎ(Й) (‫ ﺳﺒﺰﻳﻨﻪرو)ي‬гандумирўй.
САБЗИНАЧЕЊРА ‫ ﺳﺒﺰﻳﻨﻪﭼﻬﺮه‬ниг. сабзинарў.
САБЗИПОРАКУНЇ ‫ﺳﺒﺰيﭘﺎرهﻛﻨﻲ‬ ниг. сабзи-
резакунї.
САБЗИРАНГ ‫ ﺳﺒﺰيرﻧﮓ‬зарди сурхранг, ранги
сабзимонанд.
САБЗИРЕЗАКУНАК ‫ ﺳﺒﺰيرﻳﺰهﻛﻨﻚ‬асбоб махсус
барои реза (пора) кардани сабзї.
САБЗИРЕЗАКУНЇ ‫ ﺳﺒﺰيرﻳﺰهﻛﻨﻲ‬сабзї пора кар-
 – 185 –
дан: тахтаи сабзирезакунї.
САБЗИФУРЎШ ‫ ﺳﺒﺰيﻓﺮوش‬фурўшандаи сабзї.
САБЗИФУРЎШЇ ‫ ﺳﺒﺰيﻓﺮوﺷﻲ‬1. шуѓли сабзи-
фурўш. 2. дўкони фурўши сабзї.
САБЗИЉОТФУРЎШ ‫ﺳﺒﺰيﺟﺎتﻓﺮوش‬ ниг. сабза-
вотфурўш.
САБЗИЉОТФУРЎШЇ ‫ ﺳﺒﺰيﺟﺎتﻓﺮوﺷﻲ‬ниг. сабза-
вотфурўшї.
САБЗИШ ‫ ﺳﺒﺰش‬1. сабзидан, рўидан, нашъу-
намо. 2. маљ. тараќќї, пешрафт, шукуфої.
САБЗЇ I ‫ ﺳﺒﺰي‬сабз будан, ба ранги алаф.
САБЗЇ II ‫ ﺳﺒﺰي‬бот. навъе аз бехмевањо –зардак,
бехї.
САБЗКОРЇ ‫ ﺳﺒﺰﻛﺎري‬сабз кардан, кабудизор на-
мудан.
САБЗЌАБО ‫ﺳﺒﺰﻗﺒﺎ‬ ќабои сабз пўшанда; муќ.
сабзпўш.
САБЗНАМО ‫ﺳﺒﺰﻧﻤﺎ‬ 1. сабзгуна. 2. сабзина, ган-
думгун.
САБЗОБ ‫ ﺳﺒﺰآب‬нўшокии масткунандае, ки дар
Њиндунстон аз як навъ алафи баргаш канаб-
монанд мекашанд.
САБЗОН(И)ДАН ‫ﺳﺒﺰاﻧﻴﺪن‬//‫ ﺳﺒﺰاﻧﺪن‬рўёнидан, сабз
кардан; ба воя расидан.
САБЗПОЙ ‫ ﺳﺒﺰﭘﺎي‬шумќадам, бадбахтиовар.
САБЗПЎШ ‫ ﺳﺒﺰﭘﻮش‬1. он ки либоси сабз пўши-
дааст. 2. њирќапўш; шайх, зоњид; фаришта-
гон; ◊ сабзпўшони нўњ хонаќоњ.
САБЗРАНГ ‫ ﺳﺒﺰرﻧﮓ‬ба ранги сабз монанд.
САБЗТОБ ‫ﺳﺒﺰﺗﺎب‬ моил ба ранги сабз, сабз- на-
мо.
САБЗФОМ ‫ ﺳﺒﺰﻓﺎم‬ниг. сабзранг.
САБЗХАТ ‫ ﺳﺒﺰﺧﻂ‬љавони навхат, нављавон.
САБЗЧА ‫ ﺳﺒﺰﭼﻪ‬гуфт. сабзтоб.
САБЗЧАШМ ‫ ﺳﺒﺰﭼﺸﻢ‬он ки чашми сабзранг до-
рад.
САБЗЧЕЊРА ‫ ﺳﺒﺰﭼﻬﺮه‬ниг. сабзинарў(й).
САБИКА а. ‫ ﺳﺒﻴﻜﻪ‬тилло ва ё нуќраи дар ќолаб
рехта; ◊ сабикаи сухан сухани зебои пур-
САБ
маъно.
САБИЛ I а. ‫ﺳﺒﻴﻞ‬ роњ, тариќ; бар сабили… ба
роњи…
САБИЛ II а. ‫ ﺳﺒﻴﻞ‬гуфт. афганда дар роњ,
фурўмонда, бесоњиб; сабил монад бесоњиб
монад!, бало ба сараш!, зор монад! (дар мав-
риди дилхунукї аз касе ё чизе гуфта мешавад).
САБИЛМОНДА I ‫ ﺳﺒﻴﻞﻣﺎﻧﺪه‬1. дар роњ монда;
овора, саргардон, бесоњиб. 2. зормонда, боз-
монда.
САБИЛМОНДА II ‫ ﺳﺒﻴﻞﻣﺎﻧﺪه‬ниг. сабил II.
САБИР а. ‫ ﺻﺒﻴﺮ‬кит. собир, сабркунанда.
САБИЯ а. ‫ ﺻﺒﻴﻪ‬кит. духтар, духтарча.
САБЇ а. ‫ ﺻﺒﻲ‬кит. писарбача.
САБК I а. ‫ ﺳﺒﻚ‬1. тарз, равиш. 2. услуб, тарзи
баён, тарзи ифодаи фикр.
САБК II а. ‫ ﺳﺒﻚ‬1. ќолаби рехтагарї. 2. ба ќолаб
резондани филизи љўшон.
САБКШИНОСЇ ‫ ﺳﺒﻚﺷﻨﺎﺳﻲ‬адш. услубшиносї.
САБЌАТ а. ‫ ﺳﺒﻘﺖ‬1. пешдастї кардан, пеш гу-
заштан (аз касе дар коре). 2. мусобиќа; шарти
сабќат шарти мусобиќа.
САБЌУЛЛИСОН а. ‫ ﺳﺒﻖاﻟﻠﺴﺎن‬сухани ба ногоњ
сарзада, гапи бадоњатан гуфташуда.
САБЛАТ а. ‫ ﺳﺒﻠﺖ‬1. мўйлаб, бурут. 2. маљ.
сермўйлаб, бадњайбат. 3. маљ. хашму ѓазаб.
САБО I а. ‫ ﺻﺒﺎ‬боде, ки аз љониби шарќ мевазад;
боди серуни пагоњонї; боди сабо боди
сањаргоњї.
САБО II а. ‫ ﺻﺒﺎ‬књн. кўдакї, бачагї; айёми сабо
даврони бачагї.
САБОЁ I а. ‫ ﺻﺒﺎﻳﺎ‬љ. сабї I.
САБОЁ II а. ‫ ﺻﺒﺎﻳﺎ‬љ. сабия (духтарбачањо).
САБОСУРЪАТ ‫ ﺻﺒﺎﺳﺮﻋﺖ‬чун боди сабо, бодраф-
тор, тезрафтор.
САБОТ а. ‫ ﺛﺒﺎت‬пойдорї, устуворї; ќарор.
САБОТКОРЇ ‫ ﺛﺒﺎتﻛﺎري‬пойдор ва устувор дар
иљрои коре, собитќадам.
САБОТКОРОНА ‫ﺛﺒﺎتﻛﺎراﻧﻪ‬ бо собит ва исто-
дагарї.
 – 186 –
САБ
САБОЊ а. ‫ ﺻﺒﺎح‬бомдод, сапедадам, субњгоњ.
САБОЊАТ I а. ‫ ﺻﺒﺎﺣﺖ‬1. зебої, хубрўї. 2. шино-
варї.
САБОЊАТ II //СИБОЊАТ а. ‫ ﺻﺒﺎﺣﺖ‬шино кар-
дан, шиноварї; сабоњат кардан шино кардан,
шиноварї намудан, оббурї кардан.
САБОЊЇ ‫ ﺻﺒﺎﺣﻲ‬сањаргоњї; насими сабоњї боди
сањаргоњї, боди сабо.
САБР I а. ‫ ﺻﺒﺮ‬бурдборї; бардошт, тоќат; сабр аз
даст додан дигар тоќат карда натавонистан;
сабр кардан тоќат кардан, бардошт кардан;
косаи сабр лабрез шудан маљ. дигар тоќату
бардошт намондан.
САБР II а. ‫ ﺻﺒﺮ‬бот. 1. гиёњест бо баргњои теѓдор,
ки дар миёнаи соќаи дарозе руста дар нўги он
гул пайдо мешавад, алоэ. 2. шираи гиёњи
сабр, ки дар тиб(б) ба сифати дору истифода
мешавад.
САБРНОК ‫ ﺻﺒﺮﻧﺎك‬ниг. босабр.
САБТ I а. ‫ ﺛﺒﺖ‬навиштан, ќайд кардан, зикр на-
мудан; сабт будан навишта будан, ќайд ёфтан,
зикр шудан; сабт кардан навиштан, ќайд кар-
дан, зикр намудан, дарљ намудан (чизеро дар
љое); сабт шудан навишта шудан, зикр ёфтан.
САБТ II а. ‫ﺳﺒﺖ‬ кит. шанбе; асњоби сабт ќавми
яњуд.
САБТДОРУ ‫ ﺛﺒﺖدارو‬моддаи кимиёвї барои чопи
сурат.
САБУ//САБЎ(Й) а. (‫ﺳﺒﻮ)ي‬//‫ﺳﺒﻮ‬ кит. кўза барои
об, шароб ва ѓ.
САБУК ‫ ﺳﺒﻚ‬1. камвазн; муќоб. вазнин, гарон. 2.
андак, кам; лабханди сабук, изтироби сабук,
табассуми сабук; љазои сабук љазои андак,
љазои начандон сахт; сабук шудани гуноњ кам
шудани гуноњ. 3. хафиф; нарм, мулоим: боди
сабук. 4. осон; ба осонї; муќоб. душвор; кори
сабук, сабук бардоштан; сабук нафас гириф-
тан. 5. љусту чолок (дар рафтор ва кор), чобук;
чобукона; тез, басуръат. 6. маљ. бетамкин,
бемулоњиза (нисбат ба одам); муќоб. вазнин,
батамкин; сабук будан а) камвазн будан; б)
маљ. бемулоњиза ва беандеша будан, бетамкин
будан (одам); сабук кардан кам кардан (бор,
харљ, ќарз ва м. инњо); сабук шудан а) аз зери
бор ва вазнинии чизе рањо шудан, камбор
шудан, зоидан; в) маљ. беандеша будан,
бемулоњиза кору рафтор кардан; г) маљ. аз
шиддати беморї рањо ёфтан, аз беморї ба по
хестан, худро каме бењтар њис кардан, рў ба
бењбудї овардан аз беморї; бемории сабук ка-
салии на он ќадар хавфнок, касалии андак;
хўроки сабук хўроки зудњазм; сабук(тар) кар-
да гуфтан бе воњима гуфтани чизе ба касе;
худро сабук њис кардан а) худро озод ва беѓам
њис кардан; фориѓбол будан, камташвиш шу-
дан; б) бењтар шудани саломатї, шифо ёфтан.
сабук-сабук а) андак-андак, кам-кам; б) нарм-
нарм, бомулоимат.
САБУКАК ‫ ﺳﺒﻜﻚ‬шакли тасѓири сабук; хеле са-
бук.
САБУКАНДЕШ(А) ‫ﺳﺒﻚاﻧﺪﻳﺸﻪ‬//‫ ﺳﺒﻚاﻧﺪﻳﺶ‬он ки
бемулоњиза кор мекунад; он ки њама љониби
корро насанљида ба он иќдом меварзад;
муќоб. дурандеш.
САБУКАШ ‫ ﺳﺒﻮﻛﺶ‬кўзакаш; аз сабу нўшида.
САБУКБОЛ ‫ ﺳﺒﻚﺑﺎل‬тезпар (паранда).
САБУКБОР ‫ ﺳﺒﻚﺑﺎر‬1. он ки бораш сабук ва ё
кам аст. 2. маљ. фориѓбол, осуда, бехаёл, бе-
парво.
САБУКБОРЇ ‫ ﺳﺒﻚﺑﺎري‬1. бори кам ва сабук бар
дўш доштан. 2. бемулоњизагї, беѓамї,
бепарвої.
САБУКВАЗН ‫ ﺳﺒﻚوزن‬1. он ки (ё он чи) вазнаш
кам ва сабук аст. 2. варз. варзишгари камвазн.
САБУКВАЗНЇ ‫ﺳﺒﻚوزﻧﻲ‬ вазни сабук доштан,
камвазнї.
САБУКВОР ‫ﺳﺒﻚوار‬ чобукона, бо чобукї, бо
чолокї.
САБУКГАРД ‫ ﺳﺒﻚﮔﺮد‬ниг. сабукрав.
САБУКДАВ ‫ ﺳﺒﻚدو‬он ки дар давидан чусту чо-
лок аст; тезгард.
САБУКДАСТ ‫ ﺳﺒﻚدﺳﺖ‬1. чобукдаст; тезкор,
моњир. 2. маљ. он ки дасташ кушоиш мебах-
шад, яъне њар кор, хусусан савдо, аз вай ку-
шоиш меёбад; (байъкушо дар харидуфурўш).
САБУКДАСТЇ ‫ﺳﺒﻚدﺳﺘﻲ‬ чобукї, чолокї;
байъкушої.
САБУКДЎШ ‫ ﺳﺒﻚدوش‬:аз вазифа сабукдўш кар-
дан аз вазифаи ишѓолкарда озод намудан.
САБУКЗАБОН ‫ ﺳﺒﻚزﺑﺎن‬сергап, лаќќї.
САБУКИРОДА ‫ﺳﺒﻚاراده‬ он ки иродааш суст
аст.
 – 187 –
САБУКЇ ‫ ﺳﺒﻜﻲ‬1. сабук будан, вазни зиёд на-
доштан, камвазнї. 2. осонї, сањлї (дар коре).
3. имтиёз додан, гузашт кардан. 4. маљ.
бетамкинї, бемулоњизагї; рафтори ношоями
бачагона; бо сабукї ба осонї, бедушворї, ба-
хайр; сабукї кардан рафтори кўтоњандешона
(бемулоњиза, бетамкинона) кардан.
САБУКЌАДАМ ‫ ﺳﺒﻚﻗﺪم‬фархундапай, хуљис-
тапай, муборакќадам.
САБУКЛИЌО ‫ ﺳﺒﻚﻟﻘﺎ‬кушодарўй; хушандом.
САБУКМАЃЗ ‫ ﺳﺒﻚﻣﻐﺰ‬кўтоњандеш, сањлангор.
САБУКМАЃЗЇ ‫ﺳﺒﻚﻣﻐﺰي‬ кўтоњандешї, сањл-
ангорї.
САБУКМИЗОЉ ‫ﺳﺒﻚﻣﺰاج‬ суст, ноустувор, ка-
лаванда.
САБУКМОЯ ‫ ﺳﺒﻚﻣﺎﻳﻪ‬1. беќадр, арзон. 2. фурў-
моя, паст. 3. љоњил, камсавод.
САБУКМОЯГЇ ‫ ﺳﺒﻚﻣﺎﻳﮕﻲ‬љањолат, камсавод.
САБУКПАР ‫ ﺳﺒﻚﭘﺮ‬ниг. сабукпарвоз.
САБУКПАРВОЗ ‫ ﺳﺒﻚﭘﺮواز‬тезпар, зудпар.
САБУКПО(Й) (‫ ﺳﺒﻚﭘﺎ)ي‬1. тезрафтор, зудгард,
чолок, чаќќон. 2. маљ. бадахлоќ, бероња,
фоњиша.
САБУКРАВ ‫ ﺳﺒﻚرو‬1. тезгард, чобукрафтор. 2.
мошин (-и сабукрав).
САБУКРАВЇ ‫ ﺳﺒﻚروي‬тезравї, тезрафторї,
осонравандагї.
САБУКРАФТОР ‫ ﺳﺒﻚرﻓﺘﺎر‬1. чобукгард, тез‐
гард. 2. маљ. он ки бемулоњиза рафтор намояд.
САБУКРАЪЙ ‫ ﺳﺒﻚرأي‬ниг. сабукрой.
САБУКРОЙ ‫ ﺳﺒﻚراي‬кўтоњандеш, каммулоњиза.
САБУКРЎЙ ‫ ﺳﺒﻚروي‬1. самимї, дидадаро. 2.
ниг. сабукхез 2.
САБУКРЎЊ ‫ ﺳﺒﻚروح‬хушњол, шодон.
САБУКРЎЊЇ ‫ ﺳﺒﻚروﺣﻲ‬хушњолї, шодї,
хуррамї, хурсандї, зиндадилї.
САБУКСАВОР ‫ﺳﺒﻚﺳﻮار‬ аспсавори чобуку чо-
лок.
САБУКСАЙР ‫ ﺳﺒﻚﺳﻴﺮ‬тезрафтор, тезгард.
САБУКСАНГ ‫ ﺳﺒﻚﺳﻨﮓ‬камвазн; ниг. сабук 1.
САБ
САБУКСАР ‫ ﺳﺒﻚﺳﺮ‬камаќл, кўтоњандеш.
САБУКСАРЇ ‫ ﺳﺒﻚﺳﺮي‬1. сабукї, дарунхолигї.
2. маљ. сабукмаѓзї; камаќлї, беандешагї. 3.
бетоќатї, бењушона сафсата гуфтани бемор аз
шиддати таб.
САБУКСОР ‫ ﺳﺒﻜﺴﺎر‬ниг. сабуксар.
САБУКСОРЇ ‫ ﺳﺒﻜﺴﺎري‬ниг. сабуксарї.
САБУКТАН ‫ ﺳﺒﻚﺗﻦ‬ниг. сабукљусса.
САБУКТОЗ ‫ ﺳﺒﻚﺗﺎز‬1. чобуксавор. 2. бодпо,
тездав. 3. пойгачї.
САБУКФИКР ‫ ﺳﺒﻚﻓﻜﺮ‬кўтоњандеш, бемулоњиза.
САБУКФИКРЇ ‫ﺳﺒﻚﻓﻜﺮي‬ кўтоњандешї, бему-
лоњизагї.
САБУКФИКРОНА ‫ﺳﺒﻚﻓﻜﺮاﻧﻪ‬ кўтоњандешона,
бемулоњиза.
САБУКХЕЗ ‫ ﺳﺒﻚﺧﻴﺰ‬тезрафтор; чолок, чобук.
САБУКЉИЛАВ ‫ ﺳﺒﻚﺟﻠﻮ‬ниг. сабукъинон.
САБУКЉОН ‫ ﺳﺒﻚﺟﺎن‬кит. 1. бељуръат, тарсон-
чак. 2.ором, безарар.
САБУКЉОНЇ ‫ ﺳﺒﻚﺟﺎﻧﻲ‬1. бељуръатї, тарсон-
чакї. 2. оромтабиатї, безарарї.
САБУКЉУССА ‫ ﺳﺒﻚﺟﺜّﻪ‬одами љуссааш на чан-
дон калон; муќоб. ќавиљусса.
САБУКШАВЇ ‫ ﺳﺒﻚﺷﻮي‬1. рў ба бењбудї овар-
дан аз беморї. 2. зоидани зан.
САБУКЪИНОН ‫ﺳﺒﻚﻋﻨﺎن‬ тезрав, чусту чолок,
чаќќон.
САБУР ‫ ﺻﺒﻮر‬сабркунанда, тобовар, пуртоќат.
САБУРЇ ‫ﺻﺒﻮري‬ бардошт, тањаммул, бурдборї,
тоќат.
САБЎ ‫ ﺳﺒﻮ‬ниг. сабу.
САБЎЇ ‫ ﺳﺒﻮي‬ниг. сабу.
САБЎКАШ ‫ ﺳﺒﻮﻛﺶ‬ниг. сабукаш.
САБЎС ‫ ﺳﺒﻮس‬пўсти резашудаи гандум, љав ва ѓ.,
ки пас аз бехтани орди онњо дар ордбезак
боќї мемонад.
САБЎСАК ‫ ﺳﺒﻮﺳﻚ‬резачањои сафед, ки дар мўй
пайдо мешавад; сабўсаки сар.
 – 188 –
САБ
САБЎСДОЃ ‫ ﺳﺒﻮسداغ‬сабўсе, ки онро (бо намак)
гарм карда дар халтачае ба љойи дардноки
бадан мегузоранд.
САБЎСНОК ‫ ﺳﺒﻮﺳﻨﺎك‬орди сабўсдор.
САБЎСТАРИТ ‫ ﺳﺒﻮسﺗﺮﻳﺖ‬сабўси обомехта ба-
рои хўроки чорпо ва мурѓон.
САБЎЊ а. ‫ ﺻﺒﻮح‬он чи субњ (субњона, ношто)
хўранд ё нўшанд.
САБЎЊЇ ‫ﺻﺒﻮﺣﻲ‬ шаробе, ки субњи барваќт
хўранд.
САБЊА//СУБЊА а. ‫ ﺳﺒﺤﻪ‬мўњрањои ба ришта чи-
дашуда, тасбењ; сабњаи саддона тасбење, ки
сад мўњра дорад.
САБЧА ‫ ﺳﺒﭽﻪ‬њосили навбастаи харбуза ва дигар
киштњои полезї: сабча бастан.
САБЪ I а. ‫ ﺳﺒﻊ‬њайвони вањшии даранда.
САБЪ II а.‫ ﺳﺒﻊ‬њафт (адад).
САБЪЇ ‫ ﺳﺒﻌﻲ‬1. мансуб ба сабъ I; мансуб ба
њайвони даранда. 2. маљ. њайвонї, вањшигарї.
САБЪСИРАТ ‫ ﺳﺒﻊﺳﻴﺮت‬маљ. њайвонсират, даран-
датабъ.
САВА ‫ ﺳﻮه‬:сава кардан гуфт. а) бо савачўб пах-
та ё пашмро зада тит кардан; б) маљ. кўфтан,
танбењ кардан.
САВАЧЎБ ‫ ﺳﻮهﭼﻮب‬гуфт. химчае, ки бо он пахта
ё пашмро сава мекунанд.
САВБ I а. ‫ ﺻﻮب‬кит. тараф, љониб, сўй.
САВБ II а. ‫ ﺛﻮب‬либос, пўшок.
САВБА//СЎБА а. ‫ ﺻﻮﺑﻪ‬вилоят, ќисми муайяне аз
мамлакат, ноњия (дар Њиндустон).
САВБАДОР//СЎБАДОР ‫ﺻﻮﺑﻪدار‬ њокими вилоят
(дар Њиндустон).
САВГАНД ‫ ﺳﻮﮔﻨﺪ‬ќасам; ваъдаи тантанавї барои
садоќат ва коре ва ё ќавле; савганд додан
ќасам додан, ба ќасамхўрї маљбур кардан;
савганд ёд кардан ба таври тантанавї ва рас-
ман ваъда додан барои садоќат ва коре (мас.,
њарбиён); савганд хўрдан ќасам хўрдан; сав-
ганди сарбоз савганде, ки сарбоз барои
садоќат ба халќу Ватан ёд мекунад.
САВГАНДНОМА ‫ﺳﻮﮔﻨﺪﻧﺎﻣﻪ‬ савганди навишта,
матни савганд.
САВГАНДШИКАН ‫ ﺳﻮﮔﻨﺪﺷﻜﻦ‬он ки ќасам
хўрда, ба он амал накардааст, беањд.
САВГАНДШИКАНЇ ‫ﺳﻮﮔﻨﺪﺷﻜﻨﻲ‬ шикастани
савганд, ќасам шикастан.
САВЃО(Т) т. (‫ﺳﻮﻏﺎ)ت‬ тўњфаи сафар, рањовард,
дастовез.
САВЃОТЇ ‫ ﺳﻮﻏﺎﺗﻲ‬ниг. савѓо(т).
САВДО I ‫ ﺳﻮدا‬1. хариду фурўш, бозоргонї,
тиљорат. 2. байъ, муомила, дар сари кам кар-
дани нархи чизе бо фурўшанда гуфтугузор
кардан; савдои берунї тиљорат бо мамлакат-
њои хориљї; корманди савдо касе, ки дар му-
ассисаи савдо кор мекунад; савдо пухтан
муомила анљом ёфтан, мувофиќат кардани
харидору фурўшанда дар сари нарх; савдо
кардан а) байъ кардан, дар бораи нархи чизе
ба як ќарор омадан; б) фурўхтан, харидан;
хариду фурўш кардан; савдоро баробар кардан
дар бораи бањои чизе ба созиш омадани та-
рафайн; савдо шудан ба фурўш расидан; ◊
савдои умр ањду паймони якумрї, зану
шавњар шудан;
САВДО II а. ‫ ﺳﻮدا‬1. хаёл, орзу, хоњиш. 2. орзуи
амалинашаванда, хаёли хом; савдои хом хаё-
ли хом, орзуи амалинашаванда. 3. ѓам, ѓусса,
ташвиш; як сару њазор савдо. 4. маљ. ошуфта-
гии фикр, молихулёї; ба сари савдои чизе гу-
заштан аз бањри коре (чизе) гузаштан, дигар
орзуи он чизро накардан; савдои чизеро ба сар
доштан дар орзуи ба даст даровардани чизе
будан, хоњони чизе будан.
САВДОВИЯТ а. ‫ ﺳﻮداوﻳﺖ‬гирифторї ба савдо,
молихулиёї, девонањолї.
САВДОВЇ ‫ ﺳﻮداوي‬ниг. савдої.
САВДОГАР ‫ ﺳﻮداﮔﺮ‬он ки касбаш хариду фурўш
аст, тољир.
САВДОГАРБАЧА ‫ ﺳﻮداﮔﺮﺑﭽﻪ‬фарзанди савдогар,
тољирзода.
САВДОГАРЇ ‫ ﺳﻮداﮔﺮي‬шуѓли савдогар; хариду
фурўш кардан, тиљорат; савдогарї кардан бо
хариду фурўш шуѓл доштан.
САВДОЗАДА ‫ ﺳﻮدازده‬1. молихуёї; девонавазъ. 2.
маљ. шайдої.
САВДОИМИЗОЉ ‫ ﺳﻮدايﻣﺰاج‬мизољаш номўъта-
дил, он ки њолати рўњияш ба як ќарор нест.
САВДОИЯТ а. ‫ ﺳﻮداﺋﻴﺖ‬ниг. савдовият.
 – 189 –
САВ
САВДОЇ ‫ ﺳﻮداﺋﻲ‬мубталои бемории савдо; савдо- гирифтан.
зада, девонавазъ, молихулёї.
САВОБДИД ‫ ﺻﻮابدﻳﺪ‬фикру раъйи рост ва ду-
САВИЌ а. ‫ ﺳﻮﻳﻖ‬1. машрубот. 2. орди гандум ва ё руст; маслињат; роњнамої.
љави бирёнкарда; хўрокї.
САВОБИЌ ‫ ﺳﻮاﺑﻖ‬љ. собиќа.
САВИ(Й)Я ‫ ﺳﻮﻳﻪ‬сатњ, дараља; савияи маданї
дараљаи рушди фарњангї; савияи фикрї дара- САВОБИТ ‫ ﺛﻮاﺑﺖ‬љ. собита.
љаи инкишофи фикрї.
САВОБЇ ‫ ﺛﻮاﺑﻲ‬кори нек, некукорї, хайру эњсон-
САВЌ I а. ‫ ﺳﻮق‬майл, раѓбат, кашиш; савќи табиї корї.
таќозои табиї.
САВОБКОР‫ ﺛﻮابﻛﺎر‬он ки кори нек ва савоб ме-
САВЌ II а. ‫ ﺳﻮق‬рондан, рониш, савќ додан, ра- кунад.
вон кардан, фиристодан.
САВОБКОРЇ ‫ﺛﻮابﻛﺎري‬ кору амали савоб кар-
САВЛАТ I а. ‫ ﺻﻮﻟﺖ‬њайбат, салобат: аз савлаташ дан.
об ях мекунад (маќ.). 2. њашамат, шукўњ,
виќор; калонгирї; бо савлат бо виќор: бо сав- САВОБТАЛАБ ‫ﺛﻮابﻃﻠﺐ‬ он ки савоб мехоњад,
лат ќадам нињодан. савобхоњ.

САВЛАТ II а. ‫ ﺻﻮﻟﺖ‬њамлаи бо хашму ѓазаб, бо САВОБЉЎ ‫ﺛﻮابﺟﻮ‬ љўяндаи савоб; ниг. савобта-
ќањр њуљум кардан; хашмгинї, ќањру ѓазаб. лаб.

САВЛАТДОР ‫ ﺻﻮﻟﺖدار‬ниг. савлатманд. САВОД I а. ‫ ﺳﻮاد‬1. хонда ва навишта тавонистан;

савод баровардан хондаву навиштанро ёд ги-
САВЛАТДОРЇ ‫ ﺻﻮﻟﺖداري‬ниг. савлатмандї. рифтан; савод доштан соњиби хату савод бу-
дан, хатхон ва хатнавис будан; савод омўхтан
САВЛАТМАНД ‫ﺻﻮﻟﺘﻤﻨﺪ‬ маѓрур, мутаккабир, ёд гирифтани хат ва хатнависї. 2. сиёњї,
њавобаланд. сиёњрангї. 3. торикї, зулмот, саводи шом, то-
рикии аввали шаб. 4. торикии чизе, ки аз дур
САВЛАТМАНДЇ ‫ﺻﻮﻟﺘﻤﻨﺪي‬ маѓрурї, мутаккаби- маълум мешавад, суроб. 5. нусха, рўнавис, на-
рї, босалобатї. вишта. 6. сиёњнавис, мусаввада. 7. гирд, ат-
роф; мањал; ќаламрав; кишвар.
САВЛАЉОН ‫ ﺻﻮﻟﻪﺟﺎن‬кит. муарраби чавгон; ◊ сар
аз савлаљони касе тобидан саркашї кардан, САВОД ІІ а. ‫ ﺳﻮاد‬кит. сиёњї, сиёњрангї.
итоат накардан.
САВОДКОРЇ ‫ ﺳﻮادﻛﺎري‬1. бо сири сиёњ дар рўи
САВМ а. ‫ ﺻﻮم‬књн. рўза, рўзадорї. чизе наќшкўбї кардан. 2. зарфе, ки бар рўи он
бо сиёњї наќш кўбида шудааст.
САВМАА ‫ ﺻﻮﻣﻌﻪ‬1. ибодатхонаи насоро, дайр. 2.
хонаќоњи шайхон ва зоњидон. САВОДНОК ‫ ﺳﻮادﻧﺎك‬он ки навиштан ва хондан
метавонад, хатхон; саводнок кардан касеро
САВМААНИШИН ‫ﺻﻮﻣﻌﻪﻧﺸﻴﻦ‬ 1. зоњид, обид. 2. савод омўхтан ба касе.
роњиб, шайх.
САВОДНОКЇ ‫ ﺳﻮادﻧﺎﻛﻲ‬хондан ва навишта таво-
САВО а. ‫ ﺳﻮا‬1. мобайн, миёна. 2. баробар, яксон. нистан, хатхон будан.
3. љуз, магар, ѓайр. САВОДОМЎЗ ‫ ﺳﻮادآﻣﻮز‬он ки хондан ва навиш-
САВОБ I а. ‫ ﺛﻮاب‬1. подош (барои кори нек). 2. ко- тан меомўзад.
ри нек, кори хайр; муќоб. гуноњ, убол; (аз) ба- САВОДОМЎЗЇ ‫ ﺳﻮادآﻣﻮزي‬1. хондану навиштан
рои савоб! дар мавриди илтимосу илтиљо омўхтан ба касе. 2. хондану навиштан
гўянд; кори савоб кори хайр, кори нек; аз са- омўхтани касе.
воб намон! кори савобе кун!
САВОИЌ а. ‫ ﺻﻮاﻋﻖ‬љ. соиќа.
САВОБ II а. ‫ ﺻﻮاب‬рост, дуруст; муќоб. хато; са-
воб дидан дуруст донистан, САВОЛ а. ‫ ﺳﻮال‬шакли дар талаффуз маъмул-
шудаи суол (ниг.); саволу љавоб а) пурсидан ва
САВОБАНДЎЗЇ ‫ ﺛﻮاباﻧﺪوزي‬бисёр кори хайр на- ба пурсиш посух гирифтан; б) гуфтугў, гуфту-
мудан, амали нек анљом додан, савоби бисёр
 – 190 –
САВ
гузор; саволи дандоншикан саволи душвор;
савол додан (кардан) пурсидан чизеро аз касе.
САВОЛБОРОН ‫ ﺳﻮالﺑﺎران‬:саволборон кардан ка-
серо аз касе паињам ва аз њад зиёд пурсидан
дар бораи чизе.
САВОЛДОР ‫ ﺳﻮالدار‬гуфтор ё навиштае, ки дар
он пурсише њаст: љумлаи саволдор збш.
љумлаи суолї.
САВОЛЇ ‫ ﺳﻮاﻟﻲ‬мансуб ва марбут ба савол;
љумлаи саволї збш. љумлае, ки хусусияти
саволї дорад.
САВОЛНОМА ‫ ﺳﻮالﻧﺎﻣﻪ‬вараќае, ки дар он чан-
дин пурсишу дархост оварда шудааст, пур-
сишнома.
САВОЛОМЕЗ ‫ ﺳﻮالآﻣﻴﺰ‬:нигоњи саволомез нигоњи
пурсишомезона.
САВОМЕЪ а. ‫ ﺻﻮاﻣﻊ‬љ. савмаа.
САВОНЕЊ а. ‫ ﺳﻮاﻧﺢ‬љ. сониња.
САВОР//СУВОР ‫ ﺳﻮار‬1. он ки бо асп ё дигар во-
ситаи наќлиёт аз љое ба љое меравад; муќоб.
пиёда. 2. аспсавор, аспакї; савор кардан ши-
нондан касеро ба ягон воситаи наќлиёт; савор
шудан ба ягон воситаи наќлиёт нишастан бо
маќсади рафтан ба љое (ба асп, ароба, киштї,
њавопаймо).
САВОРА//СУВОРА I ‫ ﺳﻮاره‬1. аспсавор, аспакї,
харакї; пиёдаю савора. 2. аскари аспсавор.
САВОРА II ‫ ﺳﻮاره‬яке аз навоњои шашмаќом.
САВОРАГАРД ‫ ﺳﻮارهﮔﺮد‬:роњи саворагард роњи
махсус барои саворагардон; муќоб. пиёдагард.
САВОРАГАРДЇ ‫ ﺳﻮارهﮔﺮدي‬савори асп, шутур ва
хар роњ рафтан.
САВОРАНИЗОМ ‫ ﺳﻮارهﻧﻈﺎم‬аскари савора, љузъи
томи савора.
САВОРАЊУЉУМ ‫ ﺳﻮارهﺣﺠﻢ‬њучуми дастањои ас-
псавор дар љанг, аспсавор њуљум кардан.
САВОРГАРД ‫ﺳﻮارﮔﺮد‬ он ки савора ба љойе ме-
равад.
САВОРЇ//СУВОРЇ ‫ ﺳﻮاري‬1. савор будан; савор
шудан; аспи саворї аспи барои саворшавї;
муќоб. аспи боркаш; вагони саворї вагони му-
софирбар. 2. чорпое, ки ба он савор меша-
ванд, улов. 3. савора; муќоб. пиёда.
САВОРШАВЇ ‫ ﺳﻮارﺷﻮي‬исми амал аз савор шу-
дан; бар чизе савор шудан.
САВОЊИЛ а. ‫ ﺳﻮاﺣﻞ‬љ. соњил.
САВР а. ‫ ﺛﻮر‬нуљ. 1. номи бурљи дувум аз 12 бурљи
фалак, бурљи гов. 2. моњи дуюми солшумории
шамсї, ки таќрибан ба 21 апрел – 21 май рост
меояд.
САВРАТ а. ‫ ﺳﻮرت‬тезї ва тундии њар чиз, шид-
дат; ќувват ва зўрї.
САВРИНЉОН ‫ ﺳﻮرﻳﻨﺠﺎن‬бот. як навъи растании
гулаш зард.
САВРЇ I ‫ ﺛﻮري‬мансуб ба савр; гелоси саврї гело-
се, ки моњи савр мепазад, гелоси тезпазак.
САВРЇ II ‫ ﺛﻮري‬сурх, сурхранг; гули сурх.
САВСАН ‫ ﺳﻮﺳﻦ‬бот. гули пиёзбехи рангоранг аз
љинси занбаќ; савсани обї нилуфар.
САВСАНЇ ‫ ﺳﻮﺳﻨﻲ‬мансуб ба савсан.
САВСОР ‫ ﺳﻮﺳﺎر‬зоол. гурбаи сањрої, ки пўсти
нарм дорад, далв.
САВТ I а. ‫ ﺻﻮت‬1. садо, овоз; 2. яке аз оњангњои
шашмаќом.
САВТ II а. ‫ ﺳﻮط‬тозиёна, ќамчин.
САВТИЁТ ‫ ﺻﻮﺗﻴﺎت‬овошиносї.
САВТИЯ а. ‫ ﺻﻮﺗﻴﻪ‬савтї, овозї; усули савтия тар-
зи таълими навомўзон бо усули ової.
САВТЇ ‫ ﺻﻮﺗﻲ‬1. мансуб ба савт. 2. сароянда, хо-
нандаи оњангњои классикї.
САВТХОН ‫ ﺻﻮتﺧﻮان‬кит. хонандаи оњангњои
классикї.
САВТХОНЇ ‫ ﺻﻮتﺧﻮاﻧﻲ‬кит. хондани оњангњои
классикї; умуман сурудхонї.
САВУМ ‫ ﺳﻮم‬ниг. сеюм.
САВУМИН ‫ ﺳﻮﻣﻴﻦ‬ниг. сеюмин.
САГ ‫ ﺳﮓ‬њайвони хонагии маълум; саги бўгир
саге, ки ќувваи бўёии баланд дорад ва изи пои
касро гирифта метавонад; саги обї ниг.
сагобї; саги сўзанхўрда а) саги беором, саро-
сема; б) маљ. одами беќарору беором; саги
тозї љинсе аз сагњои шикорї; саги чўпонї са-
ге, ки гала ва рамаро посбонї мекунад; саги
даргоњи касе будан маљ. ѓуломи њалќабаргўши
(мутеъ ва фармонбардори) касе будан; саг
 – 191 –
соњибашро намешиносад маљ. бетартибию
бесаранљомї, њар кас дар паи кори худ, њама
дар ташвиши худ.
САГАК I ‫ ﺳﮕﻚ‬шакли тасѓири саг; сагча.
САГАК II ‫ ﺳﮕﻚ‬њалќача, ки ба љои тугма ба
курта (махсусан занона) медўзанд.
САГАК III ‫ ﺳﮕﻚ‬бот. ангури сагак, сагангур,
растании худрўи мевааш хурди кишмишмо-
нанди сурхранг.
САГАКХОР‫ ﺳﮕﻚﺧﻮار‬бот. як навъ растании
ботлоќии гулњояш зард.
САГБАЧА ‫ ﺳﮓﺑﭽﻪ‬1. бачаи саг. 2. тањќ. калимаи
ќабењ нисбат ба одами бадзот.
САГБОЗ ‫ﺳﮓﺑﺎز‬ 1. дўстдори саг. 2. омўзандаи
саг.
САГБОН ‫ ﺳﮓﺑﺎن‬бонигари сагон, он ки ба бонї
кардани сагон машѓул аст.
САГДИДА ‫ ﺳﮓدﻳﺪه‬:гурбаи сагдида њаросон, ба
воњимаафтода.
САГДИЛ ‫ ﺳﮓدل‬киноя аз берањм, сангиндил.
САГДИЛЇ ‫ ﺳﮓدﻟﻲ‬киноя аз сахтдилї,
озордињандагї; бадфеълї.
САГДОР ‫ ﺳﮓدار‬соњиби саг.
САГЗАН ‫ ﺳﮕﺰن‬кит. тири майда, ки пайконаш
бисёр борик ва тез будааст.
САГЗЇ//СИГЗЇ//САКЗЇ ‫ﺳﻜﺰي‬//‫ ﺳﮕﺰي‬таър. 1.
мансуб ба сагзистон. 2. мансуб ба сакњо (ќавми
ќадими эронитабор). 3. сокини Сиистони ќа-
дим. 4. лаќаби Рустами Достон. 5. лањљаи сис-
тониён, ки яке аз забонњои ќадими эронист.
САГЇ ‫ ﺳﮕﻲ‬1. амали саг чун газидан ва даридан
ба дандон; сагї кардан рафтори ношоиста
кардан. 2. маљ. љанљолу хархаша ва додуфарёд
карда. 3. чизи паст ва бекора, пастсифат.
САГМАГАС ‫ ﺳﮓﻣﮕﺲ‬ниг. хармагас.
САГМАНИШ ‫ ﺳﮓﻣﻨﺶ‬ниг. сагмизољ.
САГМИЗОЉ ‫ﺳﮓﻣﺰاج‬ он ки хўи сагона дорад;
бадхашм.
САГМОЊЇ ‫ ﺳﮕﻤﺎﻫﻲ‬зоол. моњии калони дарёї, ки
дарозиаш то ба 3-5 метр мерасад, сараш ба
сари саг монанд аст.
САГОБЇ ‫ﺳﮓآﺑﻲ‬ њайвони обии пўсташ
САЃ
пурќимат.
САГПАРАСТ ‫ ﺳﮓﭘﺮﺳﺖ‬дўстдори саг, сагбоз.
САГПАРВАРЇ ‫ﺳﮓﭘﺮوري‬ парвариши саг,
нигоњубини саг.
САГСОР ‫ ﺳﮕﺴﺎر‬1. сагмонанд. 2. одами сагсар,
одаме, ки сараш чун сари саг будааст. 3. маљ.
њарис; њариси дунёву мол.
САГХОНА ‫ ﺳﮓﺧﺎﻧﻪ‬хона барои саг, катаки саг.
САГЧА ‫ ﺳﮕﭽﻪ‬ниг. сагбача 1.
САГЉОН ‫ ﺳﮓﺟﺎن‬љонсахт, пуртоќат.
САГЉОНЇ ‫ ﺳﮓﺟﺎﻧﻲ‬љонсахтї, пуртоќатї.
САЃАЛ ‫ ﺳﻐﻞ‬гуфт. устухони калони њайвони
хонагї (ки дар шўрбо ё ош пухта бошад).
САЃИР а. ‫ ﺻﻐﻴﺮ‬хурд, майда; хурдсол; муќоб. ка-
бир, калон; саѓиру кабир хурду калон, њама;
саѓир мондан бе падару модар шудан.
САЃИРА ‫ ﺻﻐﻴﺮه‬1. духтари хурдсол. 2. ятима, дух-
тари бе падару модар. 3. умуман кўдак, бачаи
бе падару модар.
САЃИРАМОНДА ‫ ﺻﻐﻴﺮهﻣﺎﻧﺪه‬ятиммонда, бепада-
ру модар монда.
САЃИРАПАРВАР//САЃИРПАРВАР //‫ﺻﻐﻴﺮهﭘﺮور‬
‫ ﺻﻐﻴﺮﭘﺮور‬1. ѓамхори ятимон. 2. тарбиягари
ятимон.
САЃИРАХОНА ‫ ﺻﻐﻴﺮهﺧﺎﻧﻪ‬ниг. саѓирхона.
САЃИРЇ ‫ ﺻﻐﻴﺮي‬1. хурдсолї, норасидагї ба
балоѓат. 2. ятимї.
САЃИРХОНА ‫ ﺻﻐﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬парваришгоњи кўдакони
бе падару модар; муќ. ятимхона.
САЃОНА ‫ ﺳﻐﺎﻧﻪ‬маќбарае, ки дар болои ќабрњо аз
хишту санг созанд; гўри аз хишту санг сохта.
САЃОНАШАКЛ ‫ﺳﻐﺎﻧﻪﺷﻜﻞ‬ монанди саѓона, ба
шакли саѓона.
САЃР I а. ‫ ﺛﻐﺮ‬кит. дандон(њо)и пеш.
САЃР II а. ‫ ﺛﻐﺮ‬кит. 1. тангно, гузаргоњи танг. 2.
марз, сарњад, њудуд; замини сарњадї.
САЃРИБОРИК ‫ ﺳﻐﺮيﺑﺎرﻳﻚ‬майдакафал (ки аз
сифатњои хуби асп аст).
САЃРИВАСЕЪ ‫ ﺳﻐﺮيوﺳﻴﻊ‬аспе, ки кафали васеъ
дорад, асп ё њайвоне, ки ќисми аќибаш калону
 – 192 –
САЃ
васеъ аст.
САЃРИПАЊН ‫ ﺳﻐﺮيﭘﻬﻦ‬ниг. саѓривасеъ.
САЃРИПЎШ ‫ ﺳﻐﺮيﭘﻮش‬кафалпўш, матоъ ки бо
он саѓрии асп, хар, гов ва ѓ.-ро мепўшонанд.
САЃРЇ ‫ ﺳﻐﺮي‬кафал (ќисми пасини тана(-и асп,
хар ва ѓ.).
САД ‫ ﺻﺪ‬шумора дањ карат дањ.
САД(Д) ‫ ﺳﺪ‬банд, девора; девор; монеа дар сари
роњи чизе; садди роњ монеа дар сари роњ; сад-
ди Чин девори машњури хитойї; сад бастан
(кашидан) банд сохтан (дар сари роњи об).
САДА I ‫ ﺳﺪه‬бот. гуљум, ќайраѓоч; ◊ сада соя
дињад, бед хода (зарб.).
САДА II ‫ ﺻﺪه‬сад сол, аср, ќарн; садсолагї.
САДА III ‫ ﺻﺪه‬гурўњи саднафара; дастаи садкаса.
САДА IV ‫ ﺳﺪه‬яке аз љашнњои ќадими миллии мо,
ки рўзи дањуми бањманмоњ (29-30 январ) бар-
гузор мегардид, аз Сада то Наврўз панљоњ
шаб ва панљоњ рўз будааст.
САДА V‫ ﺳﺪه‬таър. воњиди марзбандии баъзе аз
ноњияњои кўњї дар аморати Бухоро.
САДАБЕД ‫ ﺳﺪهﺑﻴﺪ‬ниг. сурхбед.
САДАД а. ‫ ﺻﺪد‬кит. ният, ќасд, азм; майл; дар
садади … дар нияти…, дар пайи...
САДАЌА а. ‫ ﺻﺪﻗﻪ‬пул ё чизе, ки ба мўњтољон ва
бенавоён чун хайрот дода мешавад; хайрот;
садаќа додан (кардан) хайрот додан; садаќа
пурсидан (талабидан) хайрот талаб кардан;
садаќа радди бало маќолест, ки садаќаталабњо
мегўянд.
САДАЌАХЎР ‫ ﺻﺪﻗﻪﺧﻮر‬он кї бо садаќагирї (чиз
пурсидан аз касон) умр мегузаронад.
САДАЌАХЎРЇ ‫ﺻﺪﻗﻪﺧﻮري‬ садаќаталабї,
садаќагирї.
САДАМА//САДМА ‫ ﺻﺪﻣﻪ‬осеб, зарар; зарба, лат;
садама задан ба чизе, коре осеб расондан, зар-
ба задан.
САДАРАЙЊОН ‫ ﺳﺪهرﻳﺤﺎن‬бот. навъи райњон, ки
ба сада монанд аст.
САДАФ а. ‫ ﺻﺪف‬моддаи дурахшдори ќимат-
бањост, ки аз он тугма, дастаи корд ва њар гу-
на ашёи зинатї месозанд.
САДАФГУН ‫ ﺻﺪفﮔﻮن‬садафранг.
САДАФДАНДОН ‫ ﺻﺪفدﻧﺪان‬он ки дандонњои чун
садаф сафед дорад (сифати мањбуба).
САДАФИН ‫ ﺻﺪﻓﻴﻦ‬аз садаф сохташуда; монанди
садаф: дандонњои садафин.
САДАФЇ ‫ ﺻﺪﻓﻲ‬ниг. садафин.
САДАФКОРЇ ‫ﺻﺪفﻛﺎري‬ садафмонанд, мисли
садаф.
САДАФОСО ‫ﺻﺪفآﺳﺎ‬ садафмонанд, мисли са-
даф.
САДАФПОРА ‫ ﺻﺪفﭘﺎره‬пораи садаф, ќисмати
ночизи садаф.
САДАФРАНГ ‫ ﺳﺪفرﻧﮓ‬ниг. садафгун.
САД(Д)БАНДЇ ‫ ﺳﺪﺑﻨﺪي‬бунёди садд, сохтани об-
банд.
САДБАРГ ‫ ﺻﺪﺑﺮگ‬гули сербарги хушбўй.
САДБАРГЗОР‫ ﺻﺪﺑﺮگزار‬љое, ки садбарг бисёр
аст.
САДГЕС ‫ ﺳﺪﮔﻴﺲ‬ниг. садкес.
САДГУНА ‫ ﺻﺪﮔﻮﻧﻪ‬њархела, гуногун
САДДОНА ‫ ﺻﺪداﻧﻪ‬шадда ё риштае, ки ба он сад
мўњра гузаронда шуда бошад; тасбењи саддо-
на а) тасбењи садмўњра; б) маљ. аломати зўњди
риёкорона.
САДИД а. ‫ ﺳﺪﻳﺪ‬кит. устувор; мањкамирода;
соњибэњтиром.
САДИЌ ‫ ﺻﺪﻳﻖ‬ниг. содиќ.
САДЇ ‫ ﺻﺪي‬1. аз сад (100) иборатбуда. 2. садсўма.
САДКЕС//САДГЕС ‫ﺳﺪﮔﻴﺲ‬//‫ ﺳﺪﻛﻴﺲ‬кит. тиру
камон, рангинкамоне, ки њангоми офтоббо-
рон дар осмон пайдо мешавад.
САДКОРА ‫ ﺻﺪﻛﺎره‬1. он ки аз дасташ чандин кор
меояд. 2. он ки дар як ваќт ба чандин кор
иќдом меварзад. 3. маљ. одами дар кор но-
устувор, бесубот; Салими садкора - њама ко-
раш нимкора (зарб.).
САДЌА а. ‫ ﺻﺪﻗﻪ‬гуфт. ќурбон, фидо; садќа шудан
фидо гардидан (барои касе); садќаи сарат ша-
вам! ќурбонат шавам!, фидоят гардам!; садќаи
гап шав! дар њаќќи одами кундфањм гўянд;
садќаи сар! бало ба пасаш!
 – 193 –
САДО I ‫ ﺻﺪا‬савт, овоз; акси садо овозе, ки аз
инъикоси овоз дар кўњ ё љои дигар пайдо шу-
да дубора ба гўш мерасад; садои по шарфаи
по; садои баромадан овоз шунида шудан; садо
додан а) овоз баровардан, ба љеѓи касе љавоб
гардондан; б) шунида шудан; садо кардан љеѓ
задан.
САДО II а. ‫ ﺻﺪا‬маљ. радио; садову симо радио ва
телевизион.
САДОБАРДОР ‫ ﺻﺪاﺑﺮدار‬он ки дар тањияи намо-
иш ё филме вазифаи танзими овозро ба ўњда
дорад, танзимгари овоз.
САДОГИР ‫ ﺻﺪاﮔﻴﺮ‬гирандаи садо, ќабулкунанда
ё ба худ кашандаи садо.
САДОГИРИФТА ‫ ﺻﺪاﮔﺮﻓﺘﻪ‬он ки овозаш гириф-
та бошад.
САДОГУЗАРОН ‫ ﺻﺪاﮔﺬران‬гузаронандаи садо, он
чи садоро аз тариќи худ мегузаронад.
САДОД а. ‫ ﺳﺪاد‬кит. 1. ростї, дурустї. 2. адолат.
САДОДЕЊ ‫ ﺻﺪاده‬садодињанда, овоздињанда.
САДОДИЊЇ ‫ﺻﺪادﻫﻲ‬ садо додан, овоз баровар-
дан.
САДОДОР ‫ ﺻﺪادار‬дорандаи садо, овоздињанда:
зангулачаи садодор.
САДОЌАТ а. ‫ ﺻﺪاﻗﺖ‬дўстии самимї, дўстї аз рўи
ростї ва дурустї; самимият; вафодорї; бо
садоќат самимона, аз тањти дил; бо камоли
садоќат аз рўи ихлосу самимият, бо самимия-
ти комил; садоќат доштан ба касе самимї бу-
дан, вафодор будан ба касе.
САДОЌАТКОР ‫ ﺻﺪاﻗﺖﻛﺎر‬ниг. садоќатманд.
САДОЌАТМАНД ‫ ﺻﺪاﻗﺘﻤﻨﺪ‬самимї, вафодор, их-
лосманд.
САДОЌАТМАНДЇ ‫ﺻﺪاﻗﺘﻤﻨﺪي‬ самимият, ихлос-
мандї, вафодорї.
САДОЌАТМАНДОНА ‫ ﺻﺪاﻗﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ‬аз рўи ихлос,
аз тањти дил, бо самимият, самимона, ихлос-
мандона.
САДОНИШОН ‫ ﺻﺪاﻧﺸﺎن‬фурўнишони садо.
САДОНОГУЗАР ‫ﺻﺪاﻧﺎﮔﺬر‬ хосияти нагуза-
ронидани садо.
САДОНОГУЗАРЇ ‫ ﺻﺪاﻧﺎﮔﺬري‬нагузаронидани
садо, ќобилияти садо ё овозро нагузаронидан.
САД
САДОНОГУЗАРОНЇ ‫ ﺻﺪاﻧﺎﮔﺬراﻧﻲ‬шакли бавоси-
таи садоногузаронї.
САДОНОК ‫ ﺻﺪاﻧﺎك‬1. садодор. 2. збш. як ќисм
овозњои забон ѓайр аз њамсадоњо ва
нимсадоњо.
САДОНОКЇ ‫ ﺻﺪاﻧﺎﻛﻲ‬мансуб ба садонок.
САДОПАРДА ‫ ﺻﺪاﭘﺮده‬анат. торњои тавлиди
овоз: садопардаи гўш пардаи овозии гўш.
САДОРАС ‫ ﺻﺪارس‬масофае, ки дар он овоз шу-
нида мешавад.
САДОРАТ а. ‫ ﺻﺪارت‬1. раис будан, раисї кардан.
2. њайати раёсат, раёсати маљлис. 3. таър.
сарвазирї, вазорат. 4. яке аз мансабњои динї
дар аморати Бухоро.
САДОФУРУБАРЇ ‫ ﺻﺪاﻓﺮوﺑﺮي‬садонишон будан.
САДОСАНЉ ‫ ﺻﺪاﺳﻨﺞ‬андозагири садо, андозаги-
ри овоз.
САДПОРА ‫ ﺻﺪﭘﺎره‬чок-чок, реш-реш (дил, љигар
аз таъсири ишќ, ѓаму андўњ); дили садпора ди-
ли пора – пора.
САДР а. ‫ ﺻﺪر‬1. сина. 2. аввал, оѓоз, авали чизе. 3.
нишастагоњи боло, пешгоњ. 4. маљ. миёна;
марказ. 5. болонишин, раис, сардор, пешво;
вазир; сарвазир. 6. таър. олитарин унвони
илмї дар Бухорои асрњои охир, ки пас аз ўроќ
ва судур меояд.
САДРАНГ ‫ﺻﺪرﻧﮓ‬ рангин, гуногунранг, ранго-
ранг.
САДРЕШ ‫ﺻﺪرﻳﺶ‬ бисёр решдор, чок-чок (дил,
сина).
САДРЇ ‫ ﺻﺪري‬1. раисї, раёсат, сардорї. 2. ман-
саби садорат.
САДРНИШИН ‫ﺻﺪرﻧﺸﻴﻦ‬ болонишин, пешгоњ-
нишин.
САДСОЛА ‫ ﺻﺪﺳﺎﻟﻪ‬1. он ки сад сол умр дидааст;
пир, куњансол. 2. ќадим, дерин: ќиссаи садсо-
ла.
САДСОЛАГЇ ‫ ﺻﺪﺳﺎﻟﮕﻲ‬:љашни садсолагї љашне,
ки ба ифтихори садсолагї баргузор мешавад.
САДТО ‫ ﺻﺪﺗﺎ‬сад дона; садто-садто сад-сад,
садтогї.
САДТЎ ‫ ﺻﺪﺗﻮ‬кит. садќабат, серќабат, ќабат-
ќабат.
САД
– 194 –
САДУМ ‫ ﺻﺪم‬раќами тартибї аз сад.
САДУМИН ‫ ﺻﺪﻣﻴﻦ‬ниг. садум.
САДЧАНД ‫ ﺻﺪﭼﻨﺪ‬сад баробар, аз аввалааш сад
бор зиёдтар.
САДЧОК ‫ ﺻﺪﭼﺎك‬сахт чок – чок; реш– реш.
САДШИКАН ‫ ﺳﺪﺷﻜﻦ‬он чи банд, монеањоро аз
байн мебардорад.
САДЯК ‫ ﺻﺪﻳﻚ‬аз сад њисса як њисса, кам, ночиз.
САДЯМОЌ ‫ ﺻﺪﻳﻤﺎق‬гуфт. 1. љома ва ё либосе, ки
бисёр васла-ямоќ дорад. 2. хеле кўњна, фарсу-
да, дарбењдор, ямоќдор..
САДЯМОЌЇ ‫ﺻﺪﻳﻤﺎﻗﻲ‬ љомаи фарсудаи бис-
ёрвасла.
САЁЌ ‫ ﺳﻴﺎق‬гуфт. :саёќ-саёќ гаштан овора гаш-
тан, бекору бењуда гаштан (дар љое).
САЁЊАТ а. ‫ ﺳﻴﺎﺣﺖ‬сайр, гардиш, сафар (бо
маќсади тамошо); љањонгардї; саёњати фаннї
экскурсия.
САЁЊАТГОЊ ‫ﺳﻴﺎﺣﺖﮔﺎه‬ љои гардиш, љои сайру
тамошо.
САЁЊАТДЎСТ ‫ ﺳﻴﺎﺣﺖدوﺳﺖ‬он ки сайру саёњатро
дўст дорад.
САЁЊАТНОМА ‫ ﺳﻴﺎﺣﺖﻧﺎﻣﻪ‬сафарнома, китоб ё
дафтаре, ки дар он воќеањои сафаре баён ёф-
тааст, хотироти сафар.
САЗИДАН ‫ ﺳﺰﻳﺪن‬кит. сазовор (лоиќ) будан, ар-
зидан; раво (љоиз) будан.
САЗО ‫ ﺳﺰا‬1. сазовор, лоиќ, шоиста. 2. музд, по-
дош, подоши некї ё бадї; љазо; сазои касеро
додан касеро ба подоши амалаш расондан;
љазо додан; ба сазои худ расидан љазои худро
дидан.
САЗОВОР ‫ ﺳﺰاوار‬лоиќ, шоиста, муносиб: сазово-
ри тањсин, сазовори танбењ, сазовор будан, са-
зовор шудан.
САЗОЇ ‫ ﺳﺰاي‬таър. 1. дар гузашта як навъ љазои
љисмонї, ки гунањкорро дар назди љамоат чўб
мезаданд. 2. он чи бо он њукми љазо ба иљро
мерасид (мас., чўби сазої).
САИД а. ‫ ﺳﻌﻴﺪ‬саодатманд, хушбахт, бахтиёр;
нек, муборак; рўзи саид, иди саиди Рамазон.
САИДТОЛЕЪ ‫ ﺳﻌﻴﺪﻃﺎﻟﻊ‬фархундатолеъ, некбахт.
САИР а. ‫ﺳﻌﻴﺮ‬ кит. 1. оташи шўълавар. 2. маљ.
дўзах.
САИС а. ‫ ﺳﺌﻴﺲ‬аспбон.
САИСЇ ‫ ﺳﺌﻴﺴﻲ‬шуѓли саис, аспбонї.
САИСХОНА ‫ ﺳﺌﻴﺲﺧﺎﻧﻪ‬аспхона.
САЙД а. ‫ ﺻﻴﺪ‬1. шикор кардан, шикор. 2. он чи
онро шикор мекунанд, љонвари шикоршаван-
да; ба як тир ду сайд задан ( маќ.); ба сайди ка-
се афтодан ба доми касе гирифтор шудан.
САЙДАФКАН ‫ ﺻﻴﺪاﻓﻜﻦ‬сайёди моњир.
САЙДГИР ‫ ﺻﻴﺪﮔﻴﺮ‬1. шикоркунанда, шикорї. 2.
сайёд.
САЙДГОЊ ‫ ﺻﻴﺪﮔﺎه‬љои шикор.
САЙДОЗМУД ‫ ﺻﻴﺪآزﻣﻮد‬шикорчии ботаљриба,
сайёди таљрибадор.
САЙДПАРАСТ ‫ ﺻﻴﺪﭘﺮﺳﺖ‬шикорчии ашаддї,
сайёди боиштиёќ.
САЙЁД а. ‫ ﺻﻴﺎد‬сайдкунанда, шикорчї.
САЙЁДЇ ‫ ﺻﻴﺎدي‬шуѓли сайёд; шикор кардан.
САЙЁЛ а. ‫ ﺳﻴﺎل‬равон (дар бораи моеот).
САЙЁР а. ‫ ﺳﻴﺎر‬1. сайркунанда, гарданда. 2. он чи
аз љое ба љое кўчида меистад: китобхонаи сай-
ёр, кинои сайёр, суди сайёр, маљлиси сайёр. 3.
он чи аз дасте ба дасте гузашта меистад:
байраќи сайёр.
САЙЁРА а. ‫ ﺳﻴﺎره‬нуљ. љирми осмонї, ки гирди
офтоб чарх мезанад ва аз он нур ва гармї ме-
гирад.
САЙЁРАШИНОС ‫ ﺳﻴﺎرهﺷﻨﺎس‬он ки ба омўзишу
пажўњиши сайёрањо машѓул аст.
САЙЁРАШИНОСЇ ‫ﺳﻴﺎرهﺷﻨﺎﺳﻲ‬ илми шинохти
сайёрањо.
САЙЁФ а. ‫ﺳﻴﺎف‬ кит. 1. шамшерзан. 2. таър.
љаллод.
САЙЁЊ а. ‫ ﺳﻴﺎح‬саёњаткунанда, сафаркунанда бо
маќсади омўзиш, љањонгард, гардишгар,
гардишгарої.
САЙЁЊЇ ‫ ﺳﻴﺎﺣﻲ‬љањонгардї.
САЙИБ а. ‫ ﺛﻴﺐ‬кит. марди зандида, бевамард.
САЙИБА а. ‫ ﺛﻴﺒﻪ‬зани шавњардида, бева.
 – 195 –
САЙИД а. ‫ ﺳﻴﺪ‬1. д. он ки аз хонаводаи
пайѓамбар бошад, он ки шаљарааш ба
Муњаммад (с) мерасад. 2. бузург, сардор,
пешво.
САЙИДА//САЙИДАТ ‫ﺳﻴﺪﺓ‬//‫ ﺳﻴﺪه‬бону, хотун.
САЙИН а. ‫ ﺻﻴﻴﻦ‬мустањкам, мањкам, устувор.
САЙЌАЛ а. ‫ ﺻﻴﻘﻞ‬занги чизеро равондан; љило
додан; љило, пардоз; сайќал додан а) љило до-
дан, суфта кардан, пардоз додан, б) маљ.
ѓубори чизеро равондан (мас., дилро); сайќал
задан пардоз додан, љилодор кардан; сайќал
ёфтан љилодор шудан, аз ѓубору занг пок гар-
дидан; тезу буранда шудан, обутоб ёфтан
(мас., корд, шамшер).
САЙЌАЛГАР ‫ ﺻﻴﻘﻞﮔﺮ‬он ки ба корњои љилодињї
ва зангзудої машѓул аст.
САЙЌАЛГАРЇ ‫ﺻﻴﻘﻞﮔﺮي‬ амали љило додан ва
занг зудудан.
САЙЌАЛДИЊЇ ‫ ﺻﻴﻘﻞدﻫﻲ‬зудудани занг ва
љилодињї (ба оина, шамшер ва ѓ.).
САЙЌАЛДОР ‫ ﺻﻴﻘﻞدار‬љилонок, пардоз додашу-
да.
САЙЌАЛЇ ‫ ﺻﻴﻘﻠﻲ‬1. мансуб ва марбут ба сайќал.
2. сайќалдињанда, косиб ва њунарманди
сайќалдињанда. 3. сайќал додашуда,
љилоёфта.
САЙЌАЛКОР‫ ﺻﻴﻘﻞ ﻛﺎر‬ниг. сайќалї.
САЙЛ I //СЕЛ а. ‫ ﺳﻴﻞ‬љараёни оби борон, оби
зиёде, ки ба сабаби боришњои зиёди паёпай ва
об шудани яхњо бо шиддат ва суръат љорї ме-
гардад.
САЙЛГОЊ//СЕЛГОЊ ‫ﺳﻴﻠﮕﺎه‬ селтоз, маљрои сел,
љараёнгоњи сел.
САЙЛОБ//СЕЛОБ ‫ ﺳﻴﻼب‬оби тунду тез, оби сел,
обе, ки бар асари баланд шудани оби дарёњо
ва дар кўњу даштњо аз сабаби боронгарї ё
офати дигар (канда шудани сад, об шудани
яхњо) пайдо мешавад.
САЙЛОН а. ‫[ ﺳﻴﻼن‬аслаш саялон] љоришавї,
љоришавии об, хун ё моеи дигар; оби сайлон
оби љорї.
САЙЛОНИЯТ а. ‫ ﺳﻴﻼﻧﻴﺖ‬физ. маљрои њаракати
љисмњои моеъ, газ ва ё барќ.
САЙЛРАФТОР//СЕЛРАФТОР ‫ﺳﻴﻞرﻓﺘﺎر‬ тезраф-
тор, тундрав (сифати асп).
САК
САЙР ‫ ﺳﻴﺮ‬1. гардиш, сафар, саёњат, тамошо;
сайри боѓ гардишу истироњат дар боѓот. 2.
тамошои идона; сайр кардан а) гардиш кар-
дан; б) аз назар гузарондан; сайри сулук тай
кардани марњилањои гуногун дар тасаввуф;
сайри таърихї назар афкандан ба таърих ва
рўйдодњои гузашта.
САЙРА ‫ ﺳﻴﺮه‬парандае аз љинси гунљишк буда,
монанди љур (љул) ва булбул хушовоз аст.
САЙРАФЇ ‫ ﺻﻴﺮﻓﻲ‬он ки пули сараро аз носара
људо мекунад, заршинос, касе, ки касбу кораш
додугирифти пул ва ё иваз кардани пул бо пул
аст, сарроф.
САЙРГОЊ ‫ ﺳﻴﺮﮔﺎه‬љои сайру гардиш; љое, ки сайр
барпо мешавад.
САЙРОН//САЯРОН ‫ ﺳﻴﺮان‬кит. сайр, гашт, гар-
диш, рафтор.
САЙТ I ‫ ﺻﻴﺖ‬кит. овоза, шўњрат; овози нек.
САЙТ II ‫ ﺳﻴﺖ‬итт. нишонии махсуси як шахс ва
ё як корхона дар шабакаи интернет.
САЙФ I ‫ ﺳﻴﻒ‬кит. шамшер; соњиби сайф ва
ќалам он ки њам шамшерзан асту њам
ќаламзан.
САЙФ II ‫ ﺻﻴﻒ‬кит. тобистон, фасли гармо.
САЙФИЯ ‫ ﺻﻴﻔﻴﻪ‬кит. љое, ки тобистонро он љо
гузаронанд; бустонсаро.
САЙФЇ ‫ ﺻﻴﻔﻲ‬кит. тобистонї, њар чизи мансуб
ба тобистон.
САЙФУР ‫ ﺳﻴﻔﻮر‬кит. матои абрешимини нафис.
САЙЊА//САЙЊАТ‫ﺻﻴﺤﺖ‬//‫ ﺻﻴﺤﻪ‬кит. љеѓ, бонг ва
фарёди дањшатангез.
САЙЊУН ‫ ﺳﻴﺤﻮن‬кит. номи таърихии дарёи Сир.
САКАЛТУ ‫ ﺳﻴﻜﻠﺘﻮ‬гуфт. бекорагард, сарсарї,
муфтхўр.
САКАНА//САКАНАТ ‫ﺳﻜﻨﺖ‬//‫ ﺳﻜﻨﻪ‬1. оромї, су-
кунат, дар љое ќарор ва ором гирифтан. 2. со-
кинон, бошандагон.
САКАРОТ а. ‫ ﺳﻜﺮات‬љ. сакрат; 1. бењушї ва
мастињо. 2. талвоса, љонканї; сакароти марг
(мавт) талвосаи пеш аз марг, њолати љонканї,
њолати назъ.
САКАРОТУЛМАВТ а. ‫ﺳﻜﺮاتاﻟﻤﻮت‬ њолати пеш
аз марг, њолати назъ.
 – 196 –
САК
САКИНА//САКИНАТ а. ‫ﺳﻜﻴﻨﺖ‬//‫ﺳﻜﻴﻨﻪ‬ оромї,
осудагї, ором.
САКИЉ ‫ ﺳﻜﺞ‬кит. ангури хушкшуда, мавиз.
САККОК а. ‫ ﺳﻜّﺎك‬кит. 1. он ки пули танга сик-
ка мезанад, дар рўи танга дарљ мекунад. 2.
кордгар, кордсоз.
САККОКЇ а. ‫ ﺳﻜّﺎﻛﻲ‬кит. амал ва шуѓли саккок.
САКОЊАН ‫ ﺳﻜﺎﻫﻦ‬ниг. сикоњан.
САКР а. ‫ ﺳﻜﺮ‬пеши роњи чизеро бастан, аз пеши
чизе садд мондан, садди роњ кардан.
САКРАТ а. ‫ ﺳﻜﺮت‬кит. бењушї, аз тарс шах шу-
дан; мастї; сакрати љавонї маљ. ѓурури
љавонї.
САКРОН а. ‫ ﺳﻜﺮان‬кит. маст.
САКСАВУЛ ‫ ﺳﻜﺴﻮول‬дарахти кўтоњќад ё
буттањои калон, ки дар биёбонњои Осиёи
Марказї мерўяд ва гармии њезумаш хеле ба-
ланд мешавад, тоѓ ва туѓ њам меноманд; ан-
гишти саксавул ангишти беѓубори серњаро-
рат, ки аз чўби саксавул тайёр карда мешуд ва
барои гарм кардани сандалї ба кор мерафт.
САКСАВУЛЗОР ‫ ﺳﻜﺴﻮولزار‬анбўњи дарахти сак-
савул.
САКСОФОН лот. ‫ ﺳﻜﺴﺎﻓﺎن‬мус. асбоби мусиќии
дамї.
САКТА а. ‫ ﺳﻜﺘﻪ‬тиб. 1. фалаљи ќалб, резиши хун
ба маѓз, ё баста шудани раги хун, ки боиси
марги ногањонї мешавад; сактаи ќалб фалаљи
дил сакта кардан а) ба фалаљи дил гирифтор
шудан, ногањонї мурдан; б) таваќќуф, ист,
суст шудани њаракати чизе; сакта овардан
боиси таваќќуфи коре гардидан, аз њаракат
боз доштан; халал расонидан. 2) адш. зиёдатї
ё камии њарфе дар мисраъ, ё калимаи душ-
ворталаффуз, ки ба вазни шеър халал мерасо-
над.
САКТАМАЛЕЊ ‫ ﺳﻜﺘﻪﻣﻠﻴﺢ‬сактаи малењ, њиљои
зиёдатї дар вазни мисраъ, ки чандон халале
намерасонад ва љоиз дониста мешавад.
САКТАХОНЇ ‫ ﺳﻜﺘﻪﺧﻮاﻧﻲ‬ист ва таваќќуфи бељо
ваќти хондани чизе ба сабаби наѓз надонис-
тани матн.
САКУБО//СУКУБО ю. ‫ ﺳﻜﻮﺑﺎ‬кит. рўњонии оли-
рутба дар дини насронї, асќуф.
САЌАВ ‫ﺳﻘﻮ‬ гуфт. он ки забонаш гирифта гап
мезанад, тутила.
САЌАМ а. ‫ ﺳﻘﻢ‬беморї, касалї; нотобї.
САЌАНЌУР ‫ ﺳﻘﻨﻘﻮر‬зоол. љонвари сусмормонанд
бо чор дасту по, ки дар об ва хушкї зиндагї
мекунад.
САЌАР а. ‫ ﺳﻘﺮ‬д. дўзах, љањаннам.
САЌАТ а. ‫ ﺳﻘﻂ‬1. њар чизи вайрон, бефоида,
ноќис, паст. 2. дашном, фањш; саќат гуфтан
дашном додан; саќат шудан мурдан, нобуд
шудани чорпо.
САЌАТЊИММАТ ‫ﺖ‬‫ﺳﻘﻂﻫﻤ‬ пастњиммат, бењим-
мат, дунњиммат.
САЌИЛ І а. ‫ ﺛﻘﻴﻞ‬вазнин, гарон; муќоб. хафиф,
сабук; иборати саќил љумлаи душворфањми
ѓализ.
САЌИЛ II а. ‫ﺻﻘﻴﻞ‬ сайќал додашуда, љилоёфта,
љилонок.
САЌИМ а. ‫ ﺳﻘﻴﻢ‬1. бемор, касал, мариз, ранљур;
ољиз, дармонда. 2. нодуруст, хато, ѓалат.
САЌИРЛОТ а. ‫ﺳﻘﺮﻻط‬//‫ ﺳﻘﺮﻻت‬матои нафисе, ки
бештар ба ранги сурх ё кабуд будааст; як навъ
матои зардўзї, ки дар ќадим онро дар Баѓдод
мебофтаанд.
САЌИЧ ‫ ﺳﻘﻴﭻ‬самѓи дарахте, ки онро ба таври
махсусе тайёр карда мехоянд; чизе ки аз мум
пухта ба дањон гирифта мехоянд; саќичро аз
дањон бе ќил кашидан киноя аз хеле маккору
њилагар будан.
САЌИЧАК ‫ ﺳﻴﭽﻚ‬гуфт. часпак, часпанда (мас. ,
лой).
САЌЇ а.‫ ﺳﻘﻲ‬оббёрї, обдињї.
САЌЌО I а. ‫ﺳﻘﺎ‬ кит. обоваранда, обкашон,
машкоб.
САЌЌО II а. ‫ ﺳﻘﺎ‬курача, гулўлача.
САЌЌО III а. ‫ ﺳﻘﺎ‬ниг. сафил.
САЌЌО IV а ‫ ﺳﻘﺎ‬як навъ мурѓ, ки дар русї пели-
кан гўянд.
САЌЌО V а. ‫ ﺳﻘﺎ‬1. дар бозии ќимор пули
љамъшударо гўянд. 2. як навъ бозї дар ќарта.
САЌЌОБОЗЇ ‫ ﺳﻘﺎﺑﺎزي‬курачабозї, гулўлачабозї.
САЌЌОДОР ‫ ﺳﻘﺎدار‬он чи саќќо ё саќќоча дорад.
 – 197 –
САЌЌОЇ ‫ ﺳﻘﺎﺋﻲ‬машкобї, обкашї.
САЌЌОЛ а. ‫ ﺻﻘّﺎل‬сайќалдињанда, он ки чизњоро
сайќал дињад.
САЌЌОМОНАНД ‫ﺳﻘﺎﻣﺎﻧﻨﺪ‬ њар чизи кулулаи ба
саќќо монанд.
САЌЌОХОНА ‫ ﺳﻘﺎﺧﺎﻧﻪ‬машкобхона.
САЌЛОБ//САЌЛАБ а. ‫ﺻﻘﻠﺐ‬//‫ ﺳﻘﻠﺐ‬//‫ﺻﻘﻼب‬//‫ﺳﻘﻼب‬
1. нажоди славянњо. 2. мамлакати славянни-
шин.
САЌЛОБЇ//САЌЛАБЇ ‫ﺻﻘﻼﺑﻲ‬//‫ﺳﻘﻼﺑﻲ‬
‫ﺻﻘﻠﺒﻲ‬//‫ ﺳﻘﻠﺒﻲ‬мансуб ба Саќлоб, славянї.
САЌЛОТУН ю.- а. ‫ﺳﻘﻼﻃﻮن‬ 1. ниг. саќирлот. 2.
маљ. кабудранг.
САЌМУНИЁ а. ‫ ﺳﻘﻤﻮﻧﻴﺎ‬шираи решаи гиёњест, ки
дар кўњњо ва заминњои санглох мерўяд, барои
муолиљаи баъзе беморињои меъда њамчун
дафъи киљља ва ѓ. ба кор меравад ва талхмаза
буда, исњоли сафро меорад; муќ. мањмуда 2.
САЌОЛАТ а. ‫ ﺛﻘﺎﻟﺖ‬вазнинї, гаронї.
САЌОМ а. ‫ ﺳﻘﺎم‬беморї, касалї, ранљурї.
САЌОМАТ а. ‫ ﺳﻘﺎﻣﺖ‬кит. беморї, бемор шудан.
САЌОЯ а. ‫ ﺳﻘﺎﻳﻪ‬1.обёрї. 2. зарфи обнўшї; пиёла,
љом.
САЌР а. ‫ ﺻﻘﺮ‬кит. боз, шоњин.
САЌФ а. ‫ ﺳﻘﻒ‬шифти хона, пўшиши болои хона.
САЌФДОР ‫ ﺳﻘﻒدار‬дорои шифт.
САЛ//СОЛ ‫ﺳﺎل‬//‫ ﺳﻞ‬намад барои гузаштан аз об.
САЛАБ ‫ ﺳﻠﺐ‬кит. 1. либоси љангї. 2. либос,
пўшок.
САЛАВОТ ‫ ﺻﻠﻮات‬д. љ. салот; дуо; намоз; салавот
фиристодан д. дуо дуруд, ки ваќти зикри номи
пайѓамбар Муњаммад (с) ба овози баланд
гуфта мешавад; ба гузашта салавот кори гу-
заштаро набояд ёд кард.
САЛАНГ ‫ ﺳﻠﻨﮓ‬бот. растание аз љинси хор-
шутур ва шўра, ки дар регзорњо мерўяд.
САЛАНГ-САЛАНГ ‫ ﺳﻠﻨﮓ ﺳﻠﻨﮓ‬:саланг-саланг
гаштан гуфт. бекор гаштан.
САЛАСУЛБАВЛ а. ‫ ﺳﻠﺲاﻟﺒﻮل‬тиб. нигоњ дошта
натавонистани бавл, чакмезак.
САЛ
САЛАТ ‫ ﺳﻠﻂ‬1. коњу. 2. нуќл ва газаке, ки аз коњу
ва сабзавоти дигар тайёр мекунанд.
САЛАФ I а. ‫ ﺳﻠﻒ‬кит. аљдод, пешинагон, гузаш-
тагон; муќобили халаф.
САЛАФ II а. ‫ ﺻﻠﻒ‬лоф задан, худнамої кардан.
САЛАФИЯ а. ‫( ﺳﻠﻔﻴﻪ‬аз вожаи салаф пешиниён,
гузаштагон) номи умумии арбоби дини ис-
лом, ки дар даврањои мухталифи таърихи ис-
лом шеваи зиндагї ва дину ойини пешвоёни
давраи аввал (ас-салаф-у-солењун)-ро тарѓиб
карда, њамаи навгонињои баъдиро бидъат
маънидод мекарданд; Ибни Њанбал, аш-
Шофеї, Ибни Таймия, вањњобиён, фарандиён,
иттињодияи ал-Ихвон-ул-муслиминро ба ањли
салаф нисбат медињанд; дар тањќиќоти
муњаќиќони Ѓарб салафия бо бунёдгарої ва
суннатгарої муродифи њам дониста шудаанд.
САЛАФЇ ‫ ﺳﻠﻔﻲ‬аз ањли салаф, он ки давраи ав-
вали исломро ќабул дошта, дар баъзе нукоти
исломи имрўз мухолифат дорад, пайрави ис-
ломи бунёдї.
САЛАФУТ а. ‫ ﺳﻠﻔﻮت‬олами гузаштагон, замони
ќадим, замони гузаштагон.
САЛБ I а. ‫ ﺳﻠﺐ‬1. људо кардани чизе аз чизе. 2.
рабудан; дуздидан, ѓорат. 3. фалс. нафй, ин-
кор; муќоб. эљоб.
САЛБ II а. ‫ ﺻﻠﺐ‬ба дор кашидан, ба дор задан.
САЛБЇ ‫ ﺳﻠﺒﻲ‬манфї; љавоби салбї љавоби манфї.
САЛВАТ//СУЛВАТ а. ‫ ﺳﻠﻮت‬хурсандї, хушнудї,
шодкомї; тасаллї, ором.
САЛВЇ а.‫ ﺳﻠﻮي‬ниг. салво I.
САЛВО I а. ‫ ﺳﻠﻮي‬асал, ангубин, шањд.
САЛВО II а. ‫ ﺳﻠﻮي‬бедона, вартишк.
САЛИБ а. ‫ ﺻﻠﻴﺐ‬д. хоч, хољ, чалипо, чўб ва ё фи-
лизи чорчиллик, ки ањли насоро бар вай ибо-
дат кунанд; Салиби Сурх созмони хайрияи
байналмилалї.
САЛИБДОР ‫ ﺻﻠﻴﺐدار‬дорандаи салиб; ањли насо-
ро.
САЛИБЇ ‫ ﺻﻠﺒﻲ‬1. чалипої; салибшакл. 2. насро-
нї.
САЛИБКАШЇ ‫ ﺻﻠﻴﺐﻛﺸﻲ‬д. салиб кашидан, ба
љо овардани расми салиб кашидан.
 – 198 –
САЛ
САЛИБШАКЛ ‫ ﺻﻠﻴﺐ ﺷﻜﻞ‬ба салиб монанд.
САЛИЌА а. ‫ ﺳﻠﻴﻘﻪ‬1. табиат, сиришт; завќ,
ќобилият. 2. тарз, услуби баён.
САЛИЌАДОР ‫ ﺳﻠﻴﻘﻪدار‬1. соњибзавќ. 2. ќобилият-
нок.
САЛИЌАНОК ‫ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻧﺎك‬ниг. салиќадор.
САЛИМ а. ‫ ﺳﻠﻴﻢ‬солим, саломат, сињњат.
САЛИМДИЛ ‫ ﺳﻠﻴﻢدل‬1. софдил. 2. содадил.
САЛИМЌАЛБ ‫ ﺳﻠﻴﻢ ﻗﻠﺐ‬ниг. салимдил.
САЛИМУЛФИТРА(Т) а. ‫اﻟﻔﻄﺮة‬ ‫ ﺳﻠﻴﻢ‬//‫ﺳﻠﻴﻢ اﻟﻔﻄﺮه‬
покфитрат, некўсиришт.
САЛИС а. ‫ ﺳﻠﻴﺲ‬равон, мавзун (сухан).
САЛИТА а. ‫ ﺳﻠﻴﻄﻪ‬зани пургўй; љангара, пургўй.
САЛКАШ ‫ ﺳﻠﻜﺶ‬1. паромчї, ронандаи киштии
гузора. 2. амадрон, салчї.
САЛЌ//СИЛЌ а. ‫ ﺳﻠﻖ‬лаблабуи ќанд.
САЛЌИН ‫ ﺳﻠﻘﻴﻦ‬гуфт. њавои сарди форам, серун.
САЛЌИНЇ ‫ ﺳﻠﻘﻴﻨﻲ‬њавои серуни форам.
САЛЌИНШАВЇ ‫ ﺳﻠﻘﻴﻦﺷﻮي‬серуншавии њаво.
САЛЌУД т. ‫ ﺳﻠﻘﻮد‬лањљ. сустшуда; муќоб. таранг.
САЛЛА а. ‫ ﺳﻠﻪ‬дастор, аммома: саллаи афѓонї,
саллаи занбарї, саллаи каловабаст, саллаи
муллобачагї, саллаи шалѓамї, ањли салла
шудан ба бастани саллаи муллогї сазовор
шудан, муллои хатмкарда шудан.
САЛЛАБАНДОН ‫ ﺳﻠﻪﺑﻨﺪان‬таър. дар гузашта иде
будааст, ки барои зани соњиби се фарзанд ва ё
зани синнаш аз сї гузаштаи бефарзанд салла
мебастанд.
САЛЛАДОР ‫ ﺳﻠﻪدار‬он ки салла бандад; шахси
салла дар сар.
САЛЛАКОСА ‫ ﺳﻠﻪﻛﺎﺳﻪ‬љињозест аз шохчањои на-
вдаи дарахт, ки бофта шудаанд ва барои
овехта нигањдории хўрокворї истифода ме-
шавад.
САЛЛАМНО ‫ ﺳﻠﻤﻨﺎ‬гуфт. ањсан, офарин.
САЛЛОТ ‫ ﺳﻼت‬1. шакли гуфтугўии солдат. 2. дар
бозии ќарта валет.
САЛЛОХ а. ‫ ﺳﻼخ‬он ки гўсфанд ё чорпои дигар-
ро кушта пўст меканад; ќассоб (дар кушишхо-
на).
САЛЛОХЇ ‫ ﺳﻼﺧﻲ‬амал ва шуѓли саллох.
САЛЛОХХОНА ‫ﺳﻼخﺧﺎﻧﻪ‬ кушторгоњи чорпоён,
кушишхона.
САЛМА ‫ ﺳﻠﻤﻪ‬чизи нодаркор, ки боиси ташвиши
касе шудааст; салмаи саќат бори зиёдатї,
боиси ташвиш дарди сар; салмаи сар шудан
боиси ташвиш, дарди сар, бори зиёдї шудан
ба касе.
САЛМАКЇ ‫ﺳﻠﻤﻜﻲ‬ мус. номи оњанг аз навоњои
бостонї.
САЛМО ‫ ﺳﻠﻤﺎ‬кит. 1. номи зани зебое дар араб. 2.
маљ. маъшуќа.
САЛО а. ‫ ﺻﻼ‬калимаест, ки ваќти даъвати љамоа
барои зиёфат, тўй ё анљоми коре гуфта меша-
вад; љеѓ, нидо; даъват; салои ом даъват карда-
ни њамаи мардум, даъвати умумї; сало задан
љеѓ задан, нидо кардан; даъват кардан.
САЛОБАТ а. ‫ ﺻﻼﺑﺖ‬1. сахтї, мустањкамї, ќоимї.
2. савлат, мањобат, њашамат; салобати касе зер
кардан касеро аз њашамат ва салобати касе
худро гум кардан. 3. кит. тарс, вањм.
САЛОБАТДОР ‫ ﺻﻼﺑﺖدار‬боњайбат, њайбатнок,
босалобат, дорои салобат.
САЛОБАТНОК ‫ ﺻﻼﺑﺖﻧﺎك‬ниг. салобатдор.
САЛОИЌ а. ‫ ﺳﻼﻳﻖ‬љ. салиќа.
САЛОМ а. ‫ ﺳﻼم‬1. сулњ, амну амон, амон. 2. ду-
руд, тањният; салому алайк дуруд бар ту! (ибо-
раест, ки ваќти вохўрї бо касе гўянд); саломи
низомї саломи њарбиён бо ќоидаи махсус; са-
ломи оташин дуруди самимї; саломи хушк
салом додан бидуни ањволпурсї; салом-алайк
будан (доштан) бо касе шинос будан, шиносої
доштан; салом додан // салом кардан ваќти
вохўрї салому алайк гуфтан; ба салом(и) касе
омадан ба зиёрати касе омадан; саломи касеро
алайк нагуфтан (нагирифтан) ба касе илтифот
накардан, њавобаланд ва касношинос шудан;
салому алайк барњам хўрдан ќатъи робита
кардан, ногап шудан (ду кас байни њам); са-
ломро нася кардан салом надодан, илтифот
накардан; салом расонидан ба касе аз тарафи
касе ба касе салом гуфта, њолпурсї кардан;
љавоби саломро гардондан (додан) ба саломи
касе алайк гуфтан.
САЛОМАТ а. ‫ ﺳﻼﻣﺖ‬тандурустї; гўшаи саломат
 – 199 –
љои амн, љои бехавфу хатар; љон ба саломат
бурдан аз тањлукае сињат ва бе осебу офат ха-
лос шудан; саломат ёфтан сињат шудан, офият
ёфтан; саломат мондан зинда будан, сињат бу-
дан; беосеб мондан, нобуд нашуда мондан;
саратон саломат бошад… саломат бошед…,
осебе набинед…, зинда бошед.
САЛОМАТЇ ‫ ﺳﻼﻣﺘﻲ‬тандурустї, сињат будан.
САЛОМАТМОНДА ‫ ﺳﻼﻣﺖﻣﺎﻧﺪه‬он ки аз хавфу
хатаре эмин ва солим мондааст, љон ба сало-
матбурда.
САЛОМНОМА ‫ ﺳﻼمﻧﺎﻣﻪ‬суруди махсусе, ки ваќти
ба хонаи домод омадани арўс хонда мешавад.
САЛОМОНА ‫ ﺳﻼﻣﺎﻧﻪ‬њадя ё туњфа, ки ба бузур-
гон њангоми зиёрати онњо дода мешуд.
САЛОМХОНА ‫ﺳﻼمﺧﺎﻧﻪ‬ књн. толори ќабулгоњи
амир.
САЛОСА а. ‫ ﺛﻼﺛﻪ‬сегона, сенафарї.
САЛОСАТ а. ‫ ﺳﻼﺳﺖ‬нармї, њамворї, равонї,
мавзунї (сифати сухан).
САЛОСАТНОК ‫ ﺳﻼﺳﺖﻧﺎك‬дорои салосат, ра-
вон, мавзун(сифати сухан).
САЛОСИЛ а. ‫ ﺳﻼﺳﻞ‬љ. силсила.
САЛОТ а. ‫ﺻﻼت‬//‫ ﺻﻠﻮاﺓ‬д. намоз; салоти љаноза
намозе, ки ваќти дафни мурда хонда меша-
вад; савму салот рўзаву намоз.
САЛОТАТ а. ‫ ﺳﻼﻃﺖ‬кит. забондарозї, серљоѓї,
љангара будан (оид ба зан).
САЛОТИН а. ‫ ﺳﻼﻃﻴﻦ‬љ. султон.
САЛОЊ а. ‫ ﺻﻼح‬хайр, некї; салоњи кор хайрияти
кор; салоњ будан нек будан; раво будан; салоњ
дидан росту дуруст шуморидан, раво донис-
тан; маслињат дидан, муносиб донистан.
САЛОЊДИД ‫ﺻﻼﺣﺪﻳﺪ‬ некшуморї, муносибдонї
раводид.
САЛОЊИЯТ а. ‫ ﺻﻼﺣﻴﺖ‬лоиќ будан, сазовор бу-
дан; шоистагї, сазоворї.
САЛОЊИЯТДОР ‫ ﺻﻼﺣﻴﺖدار‬босалоњият, он ки
салоњияти коре ё чизеро дорад.
САЛОЯ а. ‫ ﺻﻼﻳﻪ‬санге, ки дар болояш чизеро
(мас., ранг ё доруеро) монда месоянд; салоя
кардан соидан, майда (хока) кардан (дар бай-
ни ду санг).
САМ
САЛРОНЇ ‫ ﺳﻠﺮاﻧﻲ‬амадронї, рондани сал барои
гузаштан аз дарё.
САЛСАБИЛ а. ‫ ﺳﻠﺴﺒﻴﻞ‬кит. 1. оби гуворо, оби
софи равону хушхўр. 2. д. номи чашмае дар
бињишт.
САЛСОЛ I а.‫ ﺳﻠﺴﺎل‬оби равони соф ва гуворо.
САЛСОЛ II ‫ ﺻﻠﺼﺎل‬1. гиле, ки барои сохтани са-
фол тайёр карда мешавад. 2. д. гиле, ки Худо
одамро аз он сириштааст.
САЛТ ‫ ﺳﻠﺖ‬гуфт. холї, бебор (мас., асп); аспи
салт аспи зинкардаи бебор ва бесаворае, ки
йетак карда баранд; салт бурдан асп ё харро
бе бор ё бе савора бурдан.
САЛТАНАТ а. ‫ ﺳﻠﻄﻨﺖ‬подшоњї, фармонравої,
њукмронї; подшоњї кардан.
САЛТАНАТХОЊ ‫ ﺳﻠﻄﻨﺖﺧﻮاه‬он ки толиби тољу
тахт аст, тахтталаб.
САЛТАНАТХОЊЇ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖﺧﻮاﻫﻲ‬ талабгори тољу
тахт будан.
САЛТСАВОР ‫ ﺳﻠﺖ ﺳﻮار‬савори аспи бебор.
САЛХ I а. ‫ ﺳﻠﺦ‬кит. рўзи охирини њар як моњи
ќамарї; муќоб. ѓурра.
САЛХ II а. ‫ ﺳﻠﺦ‬кит. пўст кандан.
САЛЧЎБ ‫ ﺳﻠﭽﻮب‬чўбе, ки аз он амад тайёр меку-
нанд.
САЛЉ а. ‫ ﺛﻠﺞ‬барф.
САЛЉУЌИЁН ‫ ﺳﻠﺠﻘﻴﺎن‬љ. салчуќї таър. 1.
иттињоди ќавмњои туркї. 2. сулолае бо номи
ин ќабоил; ќабоили туркнажод, ки баъдан ба
номи пешвои онњо Салчуќ машњур гарди-
данд.
САЛЉУЌЇ ‫ ﺳﻠﺠﻘﻲ‬аз ањли салчуќиён.
САМ(М) а. ‫ ﺳﻢ‬кит. зањр.
САМАД а. ‫ ﺻﻤﺪ‬поянда, њамеша, љовид (яке аз
сифатњои Худо).
САМАДИЯТ а. ‫ ﺻﻤﺪﻳﺖ‬кит. абадият, љовидонї;
боргоњи самадият даргоњи Худованд.
САМАК а. ‫ ﺳﻤﻚ‬кит. моњї; аз само то самак аз
ављи осмон то ќаъри Замин, дар њама љо.
САМАН I ‫ ﺛﻤﻦ‬кит. бањо, нарх, арзиш.
САМАН//СУМАН II ‫ ﺳﻤﻦ‬ниг. ёсуман.
САМ
– 200 –
САМАНБАР//СУМАНБАР ‫ﺳﻤﻦﺑﺮ‬ гуландом; зе-
бо, хушрўй.
САМАНБАРГ//СУМАНБАРГ ‫ﺳﻤﻦﺑﺮگ‬ мисли
гули саман; сафедбарг.
САМАНБЎ//СУМАНБЎ(Й) (‫ ﺳﻤﻦﺑﻮ)ي‬1. дорои
бўи саман. 2. маљ. хушбўй, муаттар.
САМАНД ‫ ﺳﻤﻨﺪ‬1. аспи рангаш моил ба зардї,
булутиранг. 2. умуман асп; саманди бодпо ас-
пи тезрафтор.
САМАНДАР ‫ ﺳﻤﻨﺪر‬1. љонвари калтакалосмо-
нанд, ки њам дар об ва њам дар хушкї зиндагї
мекунад. 2. љонвари афсонавие, ки гўё дар
оташ намесўзад.
САМАНЗОР//СУМАНЗОР ‫ﺳﻤﻦزار‬ ёсуманзор,
гулзор.
САМАНСО(Й)//СУМАНСО(Й) (‫ ﺳﻤﻦﺳﺎ)ي‬киноя
аз атрпош, атрафшон; хушбўй, муаттар.
САМАР І а. ‫ ﺛﻤﺮ‬1. мева, бор, бори дарахт; то ре-
ша дар об аст, умеди самаре њаст (зарб.). 2.
маљ. њосил, натиља; самар додан а) бор овар-
дан, мева кардан, борвар шудан; б) маљ.
натиља бахшидан.
САМАР II а. 1. бегоњї, торикии шаб. 2. сухан;
афсона ва њикояи шабона; афсона; њикоя.
САМАРА а. ‫ ﺛﻤﺮه‬ниг. самар І.
САМАРАБАХШ//САМАРБАХШ
‫ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ‬//‫ ﺛﻤﺮهﺑﺨﺶ‬1. њосилдињанда, боровар. 2.
маљ. натиљанок.
САМАРАДОР‫ ﺛﻤﺮهدار‬ниг. самаранок.
САМАРАНОК ‫ ﺛﻤﺮهﻧﺎك‬1. боровар, њосил-
дињанда. 2. натиљадињанда; судманд, фоидао-
вар.
САМАРАНОКЇ ‫ﺛﻤﺮهﻧﺎﻛﻲ‬ бороварї, фоидаовар
будан.
САМАРАОВАР ‫ ﺛﻤﺮهآور‬ниг. самаранок.
САМАРЌАНДЇ ‫ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪي‬њар кї ва њар чизи ман-
суб ба Самарќанд: нони самарќандї.
САМБО р. ‫ ﺳﻤﺒﺎ‬варз. як навъ гўштини маъмул.
САМБОЧЇ ‫ ﺳﻤﺒﺎﭼﻲ‬он ки ба самбо машѓул аст.
САМБЎСА ‫ ﺳﻤﺒﻮﺳﻪ‬ниг. санбўса.
САМБЎСАПАЗ ‫ ﺳﻤﺒﻮﺳﻪﭘﺰ‬ниг. санбўсапаз.
САМБЎСАПАЗЇ ‫ ﺳﻤﺒﻮﺳﻪﭘﺰي‬ниг. санбўсапазї.
САМБЎСАФУРЎШ ‫ﺳﻤﺒﻮﺳﻪﻓﺮوش‬ ниг. санбўса-
фурўш.
САМБЎСАФУРЎШЇ ‫ ﺳﻤﺒﻮﺳﻪﻓﺮوﺷﻲ‬ниг. санбўса-
фурўшї.
САМЃ а. ‫ ﺻﻤﻎ‬шилм, моддаи часпандае, ки дар
танаю шохи дарахт пайдо мешавад ва бештар
кањрабо дорад.
САМЃЇ ‫ ﺻﻤﻐﻲ‬мансуб ба саѓм.
САМДОР‫ ﺳﻤﺪار‬зањрдор, олуда бо зањр.
САМЕЪ а. ‫ ﺳﻤﻴﻊ‬шунаванда, гўшкунанда; самеъ
ва басир шунаванда ва бинанда (киноя аз до-
ною зирак).
САМИМ а. ‫ ﺻﻤﻴﻢ‬1. миёнаи њар чиз, миёнгоњ; да-
руни њар чиз; аз самими ќалб аз тањти дил. 2.
кит., маљ. тањи дил.
САМИМИЯТ ‫ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‬сидќї будан, садоќат.
САМИМЇ ‫ ﺻﻤﻴﻤﻲ‬сидќї, аз тањти дил; дўсти
самимї дўсти содиќ.
САМИМОНА‫ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ‬аз сидќи дил, бо садоќат.
САМИН I а. ‫ ﺛﻤﻴﻦ‬кит. гаронбањо, пурќимат.
САМИН II а. ‫ ﺳﻤﻴﻦ‬фарбењ, чоќ; ѓафс; нони самин
нони ѓафси фахин.
САММ а. ‫ ﺳﻢ‬ниг. сам(м).
САММИТ ‫ ﺳﻤﻴﺖ‬љаласаи якљояи сарони якчанд
кишвари иттињод.
САММО а. ‫ ﺻﻤﺎء‬муаннаси асамм; 1. санги сахт. 2.
номи санге дар Байтулмуќаддас.
САММУЛХИЁТ а. ‫ ﺳﻢاﻟﺨﻴﺎط‬сўрохи сўзан.
САМО а. ‫ ﺳﻤﺎ‬осмон.
САМОВЇ ‫ ﺳﻤﺎوي‬осмонї, мансуб ба осмон;
љисмњои самовї.
САМОВОР р. ‫ ﺳﻤﺎوار‬1. зарфи филизии љумак-
дори махсус барои љўшонидани об. 2. само-
ворхона, чойхона; самовор мондан об
љўшондан дар самовор барои чой, оташ мон-
дан ба самовор.
САМОВОРХОНА ‫ ﺳﻤﺎوارﺧﺎﻧﻪ‬1. љое, ки самовор
љўшонда мешавад. 2. чойхона.
САМОВОРЧЇ ‫ﺳﻤﺎوارﭼﻲ‬ 1. он ки самовор
 – 201 – САН
мечўшонад. 2. соњиби чойхона. самур; аз пўсти самур.
САМОВОТ а. ‫ ﺳﻤﺎوات‬љ. само. САМЪ а. ‫ ﺳﻤﻊ‬1. гўш. 2. ќувваи шунавої; ба
самъи касе расондан гаперо ба касе шунавон-
САМОЇ I ‫ ﺳﻤﺎﺋﻲ‬ниг. самовї. дан.
САМОЇ II //СИМОЇ ‫ﺳﻤﺎي‬ мансуб ба самоъ // САНА а. ‫ ﺳﻨﻪ‬сол, таърих; санаи таърихї солгар-
симоъ. ди ягон њодисаи таърихї.
САМОНА а. ‫ﺛﻤﺎﻧﻪ‬//‫ ﺛﻤﺎن‬њашт (дар ададњои тар- САНАВБАР а. ‫ ﺻﻨﻮﺑﺮ‬бот. дарахте аз љинси кољ.
кибии арабї дар солшуморї истеъмол меёбад).
САНАВБАРЗОР ‫ﺻﻨﻮﺑﺮزار‬ љои анбўњи дарахти
САМОРИС ‫ ﺳﻤﺎرس‬зоол. як навъ моњї, ки дар санавбар.
русї сарделка гўянд.
САНАВБАРЌАД ‫ ﺻﻨﻮﺑﺮﻗﺪ‬ниг. санавбарќомат.
САМОРУЃ а. ‫ ﺳﻤﺎرغ‬занбўруѓ.
САНАВБАРЌОМАТ ‫ ﺻﻨﻮﺑﺮﻗﺎﻣﺖ‬санавбарќад, бо-
САМОЊ а. ‫ ﺳﻤﺎح‬саховат, љавонмардї, кушо- лобаланд.
дадастї, олињимматї.
САНАВБАРХИРОМ ‫ ﺻﻨﻮﺑﺮﺧﺮام‬хушрафтор.
САМОЊАТ а. ‫ﺳﻤﺎﺣﺖ‬ некўкорї, саховат, ља-
вонмардї. САНАД а. ‫ ﺳﻨﺪ‬њуљљат, далели навишта барои
исботи даъво ё муддаое; њуљљат, далел; санади
САМОЉАТ а. ‫ ﺳﻤﺎﺟﺖ‬зиштї, густохї; шилќинї; ќарз дастхате ки ќарзгиранда ба ќарздињанда
бешармї. медињад; санад овардан барои исботи даъво ё
муддаое њуљљат овардан.
САМОЉАТПЕША ‫ﺳﻤﺎﺟﺖﭘﻴﺸﻪ‬ зишткор; густох,
бењаё, бешарм. САНАДДОР‫ ﺳﻨﺪدار‬исботшуда, далелдошта.
САМОЪ а. ‫ ﺳﻤﺎع‬кит. 1. шунидан. 2. шунидани САНАДИЯТ ‫ ﺳﻨﺪﻳﺖ‬њаќиќї, асоснок.
наѓмаи суруд. 3. ваљду сурур ва пойкўбию
дастафшонии сўфиён. САНАДЇ ‫ ﺳﻨﺪي‬њуљљатї, бо њуљљат асоснокшуда.
САМСОМ а. ‫ ﺻﻤﺼﺎم‬шамшери тезу бурон. САНАДСОЗ ‫ ﺳﻨﺪﺳﺎز‬он ки њуљљати ќалбакї месо-
зад.
САМТ а. ‫ ﺳﻤﺖ‬1. тараф, љониб, сў; љињат. самти
рост, самти ќибла. 2. роњ, равиш, тариќ. САНАДСОЗЇ ‫ ﺳﻨﺪﺳﺎزي‬амали санадсоз.
САМТГИРЇ ‫ ﺳﻤﺖﮔﻴﺮي‬самт ва тарафро муайян САНАМ а. ‫ ﺻﻨﻢ‬1. бут; њайкале, ки аз санг таро-
кардан, њадафро муайян кардан. шида, ё аз чўбу филиз сохта, онро мепарас-
танд. 2. маљ. маъшуќа, зани зебову дилбар.
САМТЁБЇ ‫ﺳﻤﺖﻳﺎﺑﻲ‬ пайдо намудани роњи
мувофиќ. САНАМПАРАСТ ‫ ﺻﻨﻢ ﭘﺮﺳﺖ‬бутпараст.
САМТУРРАЪС а. ‫ ﺳﻤﺖاﻟﺮاﺋﺲ‬нуљ. нуќтае аз ос- САНАМХОНА ‫ ﺻﻨﻢ ﺧﺎﻧﻪ‬бутхона, буткада,
мон, ки рост дар болои сари одам воќеъ ме- ибодатгоњи бутпарастон.
шавад, нисфуннањор.
САНАТОРИЯ лот. ‫ ﺳﻨﺘﺎرﻳﻪ‬ниг. осоишгоњ.
САМУМ а. ‫ ﺳﻤﻮم‬1. боди гарму сўзон, ки
гиёњњоро месўзонад; гармсел; тафбод. 2. маљ. САНБЎСА ‫ ﺳﻨﺒﻮﺳﻪ‬таоми хамирие, ки ба дару-
офати ногањонї. наш гўшт, алаф ё сабзавот андохта мепазанд;
санбўсаи вараќї самбўсае, ки хамираш тунуки
САМУР‫ ﺳﻤﻮر‬зоол. 1. љонвари монанди рўбоњ, ки равѓании ќабат-ќабат аст.
пўсти сурхи моил ба сиёњї дорад. 2. пўсти ин
љонвар, ки аз он пўстин медўзанд. САНБЎСАПАЗ ‫ ﺳﻨﺒﻮﺳﻪﭘﺰ‬он ки санбўса мепазад.

САМУРАЙ яп. ‫ ﺳﻤﻮري‬1. он ки мансуб ба табаќаи САНБЎСАПАЗЇ ‫ ﺳﻨﺒﻮﺳﻪﭘﺰي‬1. љои пухтани

имтиёзноки феодалии Япония аст. 2. маљ. санбўса. 2. пухтани санбўса.
љангљўй, љангї.
САНБЎСАФУРЎШ ‫ﻧﺒﻮﺳﻪﻓﺮوش‬ он ки санбўса
САМУРИН//САМУРЇ ‫ﺳﻤﻮري‬//‫ ﺳﻤﻮرﻳﻦ‬мансуб ба мефурўшад.
САН
– 202 –
САНБЎСАФУРЎШЇ ‫ ﺳﻨﺒﻮﺳﻪﻓﺮوﺷﻲ‬1. фурўши
санбўса. 2. љои фурўши санбўса.
САНГ I ‫ ﺳﻨﮓ‬1. љисми сахти кўњї. 2. санге, ки бо
он корд ва дигар олатњои бурандаро тез ме-
кунанд. 3. санги тарозу, вазна; санги вазнинро
об намебарад (зарб.); њар куљо санг аст, бар
пои ланг аст (зарб.); санги мазор катибаи бо-
лои ќабр; санги масона тиб. санге, ки дар
шошадон пайдо мешавад; санги мањак а) сан-
ги сиёњ барои муайян кардани иёри тилло; б)
маљ. он чи бо он чизе санљида мешавад; санги
осиё санги гирдаи осиё, ки бо ќуввати об ба
гардиш даромада ѓалларо орд мекунад; санги
хоро санги хеле сахт; санги маломат маљ. су-
хани маломатомез; санги маломат задан суха-
ни маломатомез гуфтан; сангу шиша ду чизи
тамоман ба якдигар зид; аз дунболи касе санг
андохтан(њаво додан) дар ѓайби касе аз вай
бадгўї кардан; санг болои санг нагузоштан
љоеро тамоман вайрону фатарот кардан; санг
об шудан (ба њоли касе ањволи хеле бад дош-
тан); санги роњи (сари роњи) касе будан монеа
ва халалрасони пешрафти кори касе будан,
пеши роњи касеро гирифтан; ба шикам санг
бастан ба гушнагї тоќат кардан; ба кам
ќаноат кардан; ба санг бархўрдани тири касе
ба маќсад нарасидан, ба кори умеддоштаи
худ ноил нагардидан; ба сари касе санг борон-
дан касеро ба азобу фалокат андохтан; санг
дар баѓал доштан нињонї кина парвардан ба-
рои ниќор фурсат љустан; љони касе аз санг
будан хеле љонсахт будан, хеле пуртоќат бу-
дан; сар ба санг задан аз пушаймонї чї кор
кардани худро надонистан; санг бардоштан
камвазн будан.
‫ ﺳﻨﮓ‬шакли кўтоњшудаи фарсанг.
САНГ II
САНГАК ‫ ﺳﻨﮕﻚ‬1. ниг. сангча. 2. кит. жола, ях-
ча.
САНГАНДОЗ ‫ ﺳﻨﮓاﻧﺪاز‬1. он ки санг меандозад.
2. таър. олати ќалъашикан, манљаниќ.
САНГАНДОЗЇ ‫ ﺳﻨﮓاﻧﺪازي‬санг андохтан, санг
партоб кардан (ба сўи касе, чизе).
САНГАР‫ ﺳﻨﮕﺮ‬истењкоми муваќќат дар майдони
љанг, шинак.
САНГАРБАНДЇ ‫ ﺳﻨﮕﺮﺑﻨﺪي‬сохтани хандаќњо дар
майдони љанг.
САНГАРГОЊ ‫ ﺳﻨﮕﺮﮔﺎه‬љойњои хандак сохташуда
дар майдони љанг; љойи панањ.
САНГБАЌА ‫ ﺳﻨﮓﺑﻘﻪ‬гуфт. сангпушт.
САНГБОРОН ‫ ﺳﻨﮓﺑﺎران‬:сангборон кардан(љо-
еро) санги бисёр њаво додан ба љое.
САНГБУР ‫ ﺳﻨﮕﺒﺮ‬дастгоњ ё касе, ки (аз кўњ) санг
мебурад.
САНГБУРЇ ‫ ﺳﻨﮕﺒﺮي‬бурида гирифтани санг (аз
кўњсангњо): асбоби сангбурї.
САНГЃЕЛОН ‫ ﺳﻨﮓﻏﻴﻼن‬ѓелидани сангњо аз кўњ;
ѓелонидани санг аз кўњ.
САНГЃЕЛОНЇ ‫ ﺳﻨﮓﻏﻴﻼﻧﻲ‬аз болои кўњ
сангпорањоро бо маќсаде ба поён ѓелондан.
САНГДЕВОР ‫ ﺳﻨﮓدﻳﻮار‬деворе, ки аз санг бунёд
шудааст.
САНГДИЛ ‫ ﺳﻨﮓدل‬сахтдил, берањм, золим.
САНГДИЛЇ ‫ ﺳﻨﮓدﻟﻲ‬сахтдилї, берањмї, зулм.
САНГДОН ‫ ﺳﻨﮓدان‬халтачае, ки байни њалќ ва
меъдаи мурѓон ќарор дорад ва донаи хўрдаи
мурѓ ба он медарояд, чинадон.
САНГЗАН ‫ ﺳﻨﮓزن‬1. сангпартоянда, бо санг за-
нанда; сангзанро сангшикан бош ба бадї
муќобалати бимисл кун, бо бад бад бош. 2.
маљ. таъназан.
САНГЗАНЇ ‫ ﺳﻨﮓزﻧﻲ‬1. амали сангзан. 2. айбдор
кардан ба чизе.
САНГЗОР ‫ ﺳﻨﮓزار‬љои серсанг, санглох.
САНГИН ‫ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬1. аз санг сохташуда, сангї. 2.
гарон, вазнин; муќоб. сабук 1. 3. маљ. бовиќор,
ботамкин, вазнин; муќоб. сабук 6.
САНГИНБАЊО ‫ ﺳﻨﮕﻴﻦﺑﻬﺎ‬гаронбањо, ќиматбањо.
САНГИНБОР‫ ﺳﻨﮕﻴﻦﺑﺎر‬пурбор; вазнинбор.
САНГИНДАСТ ‫ ﺳﻨﮕﻴﻦدﺳﺖ‬он ки дасташ вазнин
аст, яъне ширкати ў дар анљоми коре
мушкилї эљод мекунад.
САНГИНДИЛ ‫ﺳﻨﮕﻴﻦدل‬ сахтдил, берањм,
бешафќат, золим.
САНГИНДИЛЇ ‫ﺳﻨﮕﻴﻦدﻟﻲ‬ сахтдилї, берањмї,
бешафќатї.
САНГИНИРОДА ‫ﺳﻨﮕﻴﻦاراده‬ ќавиирода, собит-
рой.
САНГИНЇ ‫ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ‬1. вазнинї, вазндорї. 2. маљ.
тамкин пуртоќатї.
САНГИНЉОН ‫ ﺳﻨﮕﻴﻦﺟﺎن‬1. љонсахт. 2. маљ. паж-
 – 203 –
мурда ва беобуранг.
САНГИСТОН ‫ ﺳﻨﮕﺴﺘﺎن‬сангзор, замини санглох.
САНГЇ ‫ ﺳﻨﮕﻲ‬1. мансуб ба санг. 2. аз санг сохта-
шуда; чопи сангї чопи литографї.
САНГКАШОНЇ ‫ ﺳﻨﮓﻛﺸﺎﻧﻲ‬ба љои даркорї сан-
ги лозимаро бурдан.
САНГКОР ‫ﺳﻨﮓﻛﺎر‬ он ки ба сангкорї машѓул
аст.
САНГКОРЇ ‫ ﺳﻨﮓﻛﺎري‬амалу шуѓли сангкор.
САНГКЎБАК ‫ ﺳﻨﮓﻛﻮﺑﻚ‬путки сангшикан.
САНГЛОХ ‫ ﺳﻨﮓﻻخ‬замини серсанг, сангзор.
САНГМАЙДА ‫ﺳﻨﮓﻣﻴﺪه‬ сангреза, санги майда-
шуда.
САНГМАЙДАКУНАК ‫ ﺳﻨﮓﻣﻴﺪهﻛﻨﻚ‬:мошини
сангмайдакунак тех. мошине, ки барои санг
майда кардан ихтисос дода шудааст.
САНГМОНАНД ‫ ﺳﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ниг. сангсон.
САНГНАВИШТ(А) ‫ﺳﻨﮓﻧﻮﺷﺘﻪ‬//‫ ﺳﻨﮓﻧﻮﺷﺖ‬санге,
ки дар он чизе њак шудааст, дар санг навишта.
САНГНАМАК ‫ ﺳﻨﮓﻧﻤﻚ‬намаке, ки дар кўњњо ба
њолати яклухт вомехўрад ва онро канда меги-
ранд; муќ. намаксанг.
САНГОБ ‫ ﺳﻨﮓآب‬гуфт. санглохи соњили рўд ва
анњор; обрања, селхона.
САНГОБАК ‫ ﺳﻨﮓآﺑﻚ‬лањљ. пўсти шахшудаи пой
. андохтанд: сангсор кардан.
САНГОБДАВАК ‫ ﺳﻨﮓآبدوك‬зоол. парандаи
соњили рўдхонањо, зоѓобї.
САНГОВЕЗ ‫ ﺳﻨﮓآوﻳﺰ‬таноби ба ду тарафаш сан-
говехтае, ки тори бофта нашударо кашида
меистад (дар дастгоњи бофандагии дастї).
САНГОЗМОЙ ‫ ﺳﻨﮓآزﻣﺎي‬бардорандаи сангњои
вазнин њамчун варзишгар.
САНГОСАН ‫ ﺳﻨﮕﺎﺳﻦ‬кит. каљова.
САНГПАР‫ ﺳﻨﮓﭘﺮ‬љое, ки аз он санг мерезад (дар
кўњистон).
САНГПАРОНЇ ‫ ﺳﻨﮓﭘﺮاﻧﻲ‬санг андохтан (ба чи-
зе, касе), сангандозї.
САНГПАХТА ‫ ﺳﻨﮓﭘﺨﺘﻪ‬маъд.асбест, маъдани ба
оташ тобовари гармию барќро нагузаранда.
САН
САНГПОРА ‫ ﺳﻨﮓﭘﺎره‬порае аз санги калон.
САНГПОЯ ‫ ﺳﻨﮓﭘﺎﻳﻪ‬пояи сангин, пояе, ки аз санг
бунёд шудааст.
САНГПУЛ ‫ ﺳﻨﮓﭘﻞ‬пули сангин.
САНГПУХТ ‫ ﺳﻨﮓﭘﺨﺖ‬навъе аз нон, ки рўи
сангрезањои тафсида мепазанд.
САНГПУШТ ‫ ﺳﻨﮓﭘﺸﺖ‬зоол. љонвари хазандаи
сустрафторе, ки баданаш дар ѓилофи устухо-
ние љо гирифтааст.
САНГПУШТВОР‫ ﺳﻨﮓﭘﺸﺘﻮار‬чун сангпушт (дар
сустрафторї); сангпуштвор роњ гаштан хеле
суст роњ гаштан.
САНГПУШТМОНАНД ‫ ﺳﻨﮓﭘﺸﺖﻣﺎﻧﻨﺪ‬ба монан-
ди сангпушт, мисли сангпушт.
САНГРЕЗ‫ ﺳﻨﮓرﻳﺰ‬1. резиши санг; ин сангрез ки-
ноя аз дунё. 2. љое, ки ба он санги бисёре рехта
аст.
САНГРЕЗА ‫ ﺳﻨﮕﺮﻳﺰه‬резаи санг, резасанг,
сангњои хурду майда.
САНГРЕЗЇ ‫ ﺳﻨﮓرﻳﺰي‬1. аз болои кўњ ба поён
рехтани сангњо. 2. рехтани санг дар ягон љои
муайян, (мас., роњ, бунёди хона ва ѓ.).
САНГСОН ‫ ﺳﻨﮓﺳﺎن‬1. сангмонанд. 2. маљ. ваз-
нин, босубот, устувор.
САНГСОР‫ﺳﻨﮓﺳﺎر‬1. сангандозї, сангпартої. 2.
таър. як тарзи љазо, ки гунањкорро то миён ба
замин гўр карда, аз њар сў љониби ў санг ме-
САНГТАРОШ ‫ ﺳﻨﮓﺗﺮاش‬он ки сангро тарошида
аз он ягон чиз месозад.
САНГТАРОШЇ‫ ﺳﻨﮓﺗﺮاﺷﻲ‬1. тарошидани санг.
2. касбу кори сангтарош.
САНГТЎДА ‫ ﺳﻨﮓﺗﻮده‬сангњои болои њам рехта,
тўдаи санг.
САНГУЛА ‫ﺳﻨﮕﻮﻟﻪ‬ књн. нони орди сўк, нони ар-
зан.
САНГФАРСО ‫ ﺳﻨﮓﻓﺮﺳﺎ‬сангшикан, сангсой.
САНГФАРШ ‫ ﺳﻨﮓﻓﺮش‬роње ё љое, ки ба зами-
наш санг чида шудааст: роњи сангфарш.
САНГХОР ‫ ﺳﻨﮓﺧﻮار‬зоол. парандаи ботлоќии
дарознўл, кабки мисрї.
САНГХЎРАК ‫ ﺳﻨﮓﺧﻮرك‬ниг. сангхор.
 – 204 –
САН
САНГЧАБОЗ ‫ ﺳﻨﮕﭽﻪﺑﺎز‬гуфт. 1. шахси
эњтиёткор. 2. маљ. мумсик.
САНГЧАБОЗЇ ‫ﺳﻨﮕﭽﻪﺑﺎزي‬ бозии бачагона бо
сангчањо.
САНГЧИН ‫ ﺳﻨﮓﭼﻴﻦ‬1. он ки аз замин санг ме-
чинад. 2. устои деворзан бо санг.
САНГЧИНЇ ‫ ﺳﻨﮓﭼﻴﻨﻲ‬1. тоза кардани замин аз
санг. 2. деворзанї аз санг.
САНГЧОЛ ‫ ﺳﻨﮓﭼﺎل‬сангрезањои майда,
сангмайдањои аз сангтарошї баромада.
САНГШИКАН ‫ ﺳﻨﮓﺷﻜﻦ‬он ки (ё он чи ) санг
мешиканад: мошини сангшикан.
САНГШИКАНЇ ‫ ﺳﻨﮓﺷﻜﻨﻲ‬амали сангшикан
(мас., шуѓле дар сохтмон).
САНГШИНОС ‫ ﺳﻨﮓﺷﻨﺎس‬геол. он ки ба
омўзиши навъу таркиби сангњо машѓул аст.
САНГШИНОСЇ ‫ ﺳﻨﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‬илми шинохти санг
ва таркиби он.
САНГШУДА ‫ ﺳﻨﮓﺷﺪه‬сифати феълии замони гу-
зашта аз санг шудан; он чи дар натиљаи гу-
дохтан ва ё шароити дигари табиї шах ва
сахт мегардад.
САНДАЛ I а. ‫ ﺻﻨﺪل‬бот. дарахти њамешасабзе, ки
дар мамлакатњои гарм мерўяд, чўбаш хушбўй
буда хосияти давої дорад.
САНДАЛ II ю. ‫ ﺻﻨﺪل‬навъе аз пойафзор, кафши
сабуки хонапўш.
САНДАЛАК ‫ ﺳﻨﺪﻟﻚ‬гуфт. такони сахти
ѓайриихтиёрии одам, чорпо ва ароба ваќти
роњ рафтан; сандалак додан пешпо задан,
дакка додан; сандалак хўрдан пешпо хўрдан,
ба љое дакка зада сахт такон хўрдани одам,
чорпо, ароба дар аснои роњ.
САНДАЛИЧА ‫ ﺻﻨﺪﻟﻴﭽﻪ‬шакли тасѓири сандалї;
чорпояи хурд барои нишаст.
САНДАЛЇ ‫ ﺻﻨﺪﻟﻲ‬чорпояи махсусе, ки болои
лахча (нимсўхтаи чўб, ангишт) гузошта, ба
рўяш кўрпа андохта дар гирдогирдаш меши-
нанд; 2. курсї.
САНДАЛНИШИН ‫ ﺻﻨﺪلﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар курсии
махсуси љамъомаде нишаста бошад, он ки
љашн дорад.
САНДАЛСАРОЙ ‫ ﺻﻨﺪلﺳﺮاي‬:ин сандалсарои об-
нусї киноя аз дунё.
САНДАЛСОЙ ‫ ﺻﻨﺪﻟﺴﺎي‬1. сояндаи сандал; сан-
далмол. 2. маљ. хушбў.
САНДАРУС ю. ‫ ﺳﻨﺪروس‬1. навъе аз моддаи ши-
лиммонади зардранги шабењ ба ќањрабо, ки
аз дарахт њосил мешавад. 2. киноя аз зард;
зарди моил ба сурхї.
САНДИД а. ‫ ﺻﻨﺪﻳﺪ‬марди бузург, диловар.
САНДОН а. ‫ ﺳﻨﺪان‬оњани калони рўяш пањн, ки
оњангарон ба рўи он оњани сўзонро монда бо
путк ё болѓа ба шакли даркорї медароранд.
САНДОНШИКАН ‫ ﺳﻤﺪانﺷﻜﻦ‬кит. 1. сахт,
мањкам. 2. маљ. вазнин, гарон.
САНДОНШИКОФ ‫ ﺳﻨﺪانﺷﻜﺎف‬кит. 1. шикофан-
даи сандон; 2. маљ. тез, буранда.
САНДУЌ а. ‫ ﺻﻨﺪوق‬1. ќуттии калони филизї ё
чўбї барои нигоњ доштани чизњо. 2. хазина;
сандуќи пасандоз. 3. бунёд, фонд: сандуќи
хайрия; ◊ сандуќи фалак осмон.
САНДУЌА ‫ ﺻﻨﺪوﻗﻪ‬он чи ба шакли сандуќ бошад;
сандуќ(а)и сина ќафас(а)и сина.
САНДУЌЗАДА ‫ ﺻﻨﺪوقزده‬он чи ки дар даруни
сандуќ љо шудааст (аз ќабили либосворї).
САНДУЌСОЗ ‫ﺻﻨﺪوقﺳﺎز‬ устое, ки сандуќ месо-
зад.
САНДУЌСОЗЇ ‫ﺻﻨﺪوقﺳﺎزي‬ њунару кори сан-
дуќсоз.
САНДУЌЧА ‫ ﺻﻨﺪوﻗﭽﻪ‬сандуќи хурд барои нигоњ
доштани пул, асбоби зинатї ва ѓ.
САНДУС ‫ ﺳﻨﺪوس‬кит. зарбофт; шоњии зарбофт.
САНДУСЇ ‫ ﺳﻨﺪوﺳﻲ‬он чи аз сандус тайёр шуда-
аст.
САНДУФ ‫ ﺳﻨﺪوف‬навъе аз матои љомаворї (аз
ќабили сатин, лас).
САНЕЪ а. ‫ ﺻﻨﻴﻊ‬ниг. сонеъ.
САНИН I а. ‫ ﺳﻨﻴﻦ‬кит. тез, тез кардашуда (оид ба
теѓ).
САНИН II а. ‫ ﺳﻨﻴﻦ‬љ. сана.
САНИТАРИЯ лот. ‫ ﺳﻨﻴﺘﺮﻳﻪ‬ниг. бењдошт.
САНИТАРЇ ‫ ﺳﻨﻴﺘﺮي‬ниг. бењдоштї.
САНИЯ а. ‫ ﺛﻨﻴﻪ‬яке аз чор дандони пеш.
 – 205 –
САНЇ а. ‫ ﺳﻨﻲ‬1. баланд, олї. 2. баландмартаба,
олиљоњ.
САННОЪ а. ‫ ﺻﻨﺎع‬санъаткор, сонеъ, њунарманд,
пешавар, косиб.
САНО I а. ‫ ﺛﻨﺎ‬1. мадњ, тањсин, ситоиш; њамду сано
сипосу ситоиш; сано гуфтан касеро мадњу си-
тоиш кардан.
САНО II а. ‫ ﺛﻨﺎ‬тиб. як навъ гиёњ, ки дар тиб ис-
тифода мешавад; санои маккї барги борики
њиноиранги гиёњи сано, ки дар тиб њамчун
дору ба кор меравад.
САНОАТ а. ‫ ﺻﻨﺎﻋﺖ‬истењсолот ва тавлидоте, ки
молњои хомро ба тариќи љараёни истењсоли
кор карда мебарояд; саноати вазнин, саноати
маъдан, саноати мањаллї, саноати сабук ва ѓ.
САНОАТВАР ‫ ﺻﻨﺎﻋﺖور‬њунарманд, пешрав.
САНОАТЇ ‫ ﺻﻨﺎﻋﺘﻲ‬мансуб ба саноат; молњои
саноатї, саноатї кардан.
САНОАТПЕША ‫ ﺻﻨﺎﻋﺖﭘﻴﺸﻪ‬кит. њунарманд, ко-
сиб.
САНОАТЧЇ ‫ ﺻﻨﺎﻋﺘﭽﻲ‬ниг. санъаткор.
САНОБИЛ а. ‫ ﺳﻨﺎﺑﻞ‬љ. сунбул.
САНОГАР ‫ ﺛﻨﺎﮔﺮ‬санохон, мадњ ва ситоишкунан-
да.
САНОГУСТАР ‫ ﺛﻨﺎﮔﺴﺘﺮ‬ниг. саногўй.
САНОГЎЇ ‫ ﺛﻨﺎﮔﻮﺋﻲ‬дуогўї, миннатдорї.
САНОГЎЙ ‫ﺛﻨﺎﮔﻮي‬ ситоишгар; миннатдор;
дўогўй.
САНОДИД а. ‫ ﺻﻨﺎدﻳﺪ‬љ. сандид.
САНОДИЌ а. ‫ ﺻﻨﺎدق‬љ. сандуќ.
САНОЕЪ а. ‫ ﺻﻨﺎﻳﻊ‬љ. санъат; саноеи нафиса
санъатњои нафиса.
САНОЁ а. ‫ ﺛﻨﺎﻳﺎ‬љ. сания; чор дандони пеш, ду
дандони боло ва ду аз поён.
САНОР//СИНОР ‫ ﺳﻨﺎر‬љои пасти дарё, ки киштї
дар он љо ба лою гил дармонда аз њаракат
бозмемонад.
САНОХОН ‫ ﺛﻨﺎﺧﻮان‬1. ситоишгар, мадњкунанда;
2. шукркунанда, сипосгузор.
САНОХОНЇ ‫ﺛﻨﺎﺧﻮاﻧﻲ‬ шукргузорї кардан,
дуогўї намудан.
САН
САНОЧ ‫ ﺳﻨﺎچ‬1. хўрљин. 2.халтаи чармини бо
њаво пур, ки барои аз дарё гузаштан истифода
шавад.
САНОЧАК ‫ ﺳﻨﺎﭼﻚ‬1. халтаи чармии сафарї. 2.
пулдони чармї.
САНОЉ ‫ ﺳﻨﺎج‬халтаи чармї (ки дар гузашта ба он
пулњои филизї меандохтанд).
САНОЉИЌ а. ‫ ﺳﻨﺎﺟﻖ‬љ. санљаќ.
САНСКРИТ њ. ‫ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ‬забони ќадимаи њиндї.
САНСКРИТЇ њ. ‫ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺘﻲ‬мансуб ба санскрит.
САНСКРИТШИНОС ‫ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖﺷﻨﺎس‬он ки ба
омўзиши санскрит машѓул аст, олими санс-
критшинос.
САНСКРИТШИНОСЇ ‫ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬илми
махсуси тањќиќ ва омўзиши забон ва хати
давраи бостонии забони њиндї ки санскрит
ном дорад.
САНТИМЕТР фр. ‫ ﺳﻨﺘﻤﺘﺮ‬садяки метр (воњиди
паймоиши дарозї).
САНТУР ‫ﺳﻨﺘﻮر‬ мус. асбоби мусиќии чанг-
монанд.
САНТУРЗАН ‫ ﺳﻨﺘﻮرزن‬он ки сантур менавозад.
САНТУРЇ ‫ ﺳﻨﺘﻮري‬њунарманди сантурнавоз.
САНЉ ‫[ ﺳﻨﺞ‬муарраби чанг], мус. лаълии мисини
дар пасаш дастадоре, ки дуи онро мувофиќи
оњанг ба њам мезананд; лаълича, лаълї.
САНЉИД ‫ ﺳﻨﺠﻴﺪ‬бот. меваи челонмонанд маѓзи
сафеди ордвор ва пўсти сурхи тунук дошта,
љигда.
САНЉИДАГЎЇ ‫ ﺳﻨﺠﻴﺪهﮔﻮﺋﻲ‬санљидаву бомуло-
њиза сухан гуфтан.
САНЉИДАГЎЙ ‫ ﺳﻨﺠﻴﺪهﮔﻮي‬он ки санљидаву
бамулоњиза сухан мегўяд.
САНЉИДАКОР ‫ ﺳﻨﺠﻴﺪهﻛﺎر‬пухтакор, озмудакор.
САНЉИДАН ‫ ﺳﻨﺠﻴﺪن‬1. баркашидан, вазн кар-
дан, паймудан. 2. озмудан, имтињон кардан;
тањќиќ кардан, тафтиш кардан. 3. андоза ги-
рифтан, муќоиса кардан, ќиёс намудан чизеро
бо чизе,
САНЉИДАШУДА ‫ﺳﻨﺠﻴﺪهﺷﺪه‬ таљрибашуда, оз-
муда.
САНЉИШ ‫ ﺳﻨﺠﺶ‬исми феълї аз санљидан; озмо-
САН
– 206 –
иш; баркаш; имтињон.
САНЉОБ ‫ ﺳﻨﺠﺎب‬зоол. љонвари љангалии
љањандаи хурдтар аз гурба, ки думи дароз ва
пўсти пурмўю нарми хокистариранг дорад.
САНЉОБЇ ‫ ﺳﻨﺠﺎﺑﻲ‬мансуб ба санљоб.
САНЉОЌ т. ‫ ﺳﻨﺠﺎق‬гуфт. сарсўзани як нўгаш
тугмачадор.
САНЪ а. ‫ ﺻﻨﻊ‬ниг. сунъ.
САНЪАТ а. ‫ ﺻﻨﻌﺖ‬1. пеша, њунар, касб, шуѓл. 2.
инъикоси бадеии воќеият ба воситаи образњо;
санъати меъморї; санъати мусиќї, санъати
наќќошї (ё тасвирї); санъати шеърї вуќуфи
њаматарафа ба ќавоид ва нозукињои шеър;
ањли санъат њунарпешагон (дар забонњои
њозира хоси санъатњои нафис).
САНЪАТГАР ‫ ﺻﻨﻌﺖﮔﺮ‬ниг. санъаткор.
САНЪАТГАРЇ ‫ ﺻﻨﻌﺖﮔﺮي‬ниг. санъаткорї.
САНЪАТДЎСТ ‫ ﺻﻨﻌﺖدوﺳﺖ‬дўстдори санъат.
САНЪАТКОР ‫ ﺻﻨﻌﺖﻛﺎر‬1. он ки дар санъати худ
устоди моњир аст. 2. устоди соњаи санъати
бадеї.
САНЪАТКОРЇ ‫ ﺻﻨﻌﺖﻛﺎري‬мањорат, устодї (дар
коре).
САНЪАТКОРОНА ‫ ﺻﻨﻌﺖﻛﺎراﻧﻪ‬коре, ки нафис ва
хеле моњирона, бо риояти бадеият ба љо овар-
да шудааст.
САНЪАТШИНОС ‫ ﺻﻨﻌﺖﺷﻨﺎس‬тањќиќгари санъ-
атњои нафиса, њунаршинос.
САНЪАТШИНОСЇ ‫ ﺻﻨﻌﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬тањќиќи санъат-
њои нафиса, њунаршиносї.
САОДАТ а. ‫ ﺳﻌﺎدت‬хушбахтї, некбахтї; бахт.
САОДАТБАХШ ‫ﺳﻌﺎدتﺑﺨﺶ‬ хушбахтиовар, бах-
товар.
САОДАТЁР‫ ﺳﻌﺎدتﻳﺎر‬он ки бахту иќбол бо вай ёр
аст, бахтиёр, саодатманд.
САОДАТМАНД ‫ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ‬масъуд, хушбахт, бо-
саодат, боиќбол.
САОДАТМАНДЇ ‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪي‬ хушбахтї, бо-
иќболї, босаодатї.
САОДАТМАНДОНА ‫ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ‬ хушбахтона,
хурсандона, боиќболона.
САОДАТМАОБ ‫ب‬Ĥ‫ ﺳﻌﺎدت ﻣ‬ниг. саодатманд.
САОДАТНИШОН ‫ ﺳﻌﺎدتﻧﺸﺎن‬он ки нишонањои
саодат аз ў њувайдост, хушбахт.
САОЛИБ а. ‫ ﺛﻌﺎﻟﺐ‬љ. саълаб.
САОЛИК а. ‫ ﺻﻌﺎﻟﻴﻚ‬љ. саълук.
САПАЛ ‫ ﺳﭙﻞ‬гуфт. 1. панљаи пову дасти шутур ё
фил. 2. маљ. панљањои пањни даст ё пой.
САПАЛПО(Й) (‫ ﺳﭙﻞﭘﺎ)ي‬он ки пову панљаи кало-
ни зишт дорад.
САПЕД ‫ ﺳﭙﻴﺪ‬ниг. сафед.
САПЕДА ‫ ﺳﭙﻴﺪه‬1. равшании пеш аз баромадани
офтоб. 2. як навъ хокаи сафедранг, оњак.
САПЕДАДАМ ‫ﺳﭙﻴﺪهدم‬ субњдам, бомдод, сањари
барваќт.
САПЕДАДАМОН ‫ ﺳﭙﻴﺪهدﻣﺎن‬1. њангоми дамидани
субњ, субњгоњон. 2. бомдод, субњидам.
САПЕДГОР ‫ ﺳﭙﻴﺪﮔﺎر‬ниг. сапедкор.
САПЕДГОРЇ ‫ ﺳﭙﻴﺪﮔﺎري‬ниг. сапедкорї.
САПЕДДАСТ ‫ ﺳﭙﻴﺪدﺳﺖ‬1. сахї, љавонмард, он ки
дасташ некї орад. 2. киноя аз мўъљизакор.
САПЕДЇ//САФЕДЇ ‫ﺳﻔﻴﺪي‬//‫ ﺳﭙﻴﺪي‬1. марбут ба
сапед ва сафед; дорои ранги сафед будан,
сафедрангї. 2. маљ. некї, росткорї, кори нек,
хубї.
САПЕДКОР//САПЕДГОР‫ﺳﭙﻴﺪﮔﺎر‬//‫ ﺳﭙﻴﺪﻛﺎر‬некў-
кор; хушбахт.
САПЕДКОРЇ//САПЕДГОРЇ //‫ﺳﭙﻴﺪﻛﺎري‬
‫ ﺳﭙﻴﺪﮔﺎري‬некўкорї; хушбахтї.
САПЕДНОМ//САФЕДНОМ ‫ﺳﻔﻴﺪﻧﺎم‬//‫ﺳﭙﻴﺪﻧﺎم‬ не-
кном; соњибобрў..
САПЕДОР ‫ ﺳﭙﻴﺪار‬ниг. сафедор.
САПЕДЉОМА ‫ ﺳﭙﻴﺪﺟﺎﻣﻪ‬ниг. сафедљома.
САП-САФЕД ‫ﺳﭗﺳﻔﻴﺪ‬ сафеди сафед, сафеди
мутлаќ.
САР I ‫ ﺳﺮ‬1. узви бадани инсон ва њайвон, ки
маѓз, чашм, гўш, бинї ва дањон дар он ќарор
дорад, кала. 2. оѓоз, аввал, ибтидо; сари бозор,
сари кўча, сари тањсил, сари тобистон, сари
шаб. 3. боло, рўи; сари болин, сари кўњ, сари
сина. 4. нўг; сари ришта. 5. хўша; як сар ангур,
як сар љуворї. 6. раис, сардор: сари ќавм. 7.
маљ. майл, раѓбат, њавас. 8. шумораи асп, њар
 – 207 –
(нумератив): се сар буз. 9. нафар, кас; сари…
а) њангоми…, ваќти…; б) дар бобати…, аз
ваљњи…; сари ваќт дар айни ваќти…, беваќт
нашуда, фурсат аз даст нарафта; сари роњ он
чи дар имтидоди роњ воќеъ аст; сари офтоб бо
тулўи офтоб, офтоб тулўъ кардан њамон; сари
њавз дар гирди њавз, дар канори њавз; ба са-
ри… а) ба болои…, дар айнї вуќўи воќеае…;
б) дар бораи…, дар хусуси…; ба сари худ
мустаќилан, худ бо худ, бе иштирок ва ёрии
каси дигар; ба сари касе ба њар як кас; аз са-
ри… аз бањри…, аз фикри…; саратро хўрад
ваќти дашном мегўянд: аз сарат монад; як са-
ри либос як маљмўаи пурраи либос; як сару ду
гўш танњо, муљаррад; аз як сар њама, бе ис-
тисно; як сари мўй чизе намондан, њељ чиз на-
доштан; баъд аз сари…, пас аз марги…, баъд
аз вафоти…; баъд аз сари ман, пас аз марги
ман; дар сари… а) барои…, аз барои…;
љанљол дар сари чист?; б) дар болои…, дар на-
зди…, дар пеши…; дар гирди…; дар сари
ваъда дар ваќти ваъда кардан; ба сарат зан!
бало ба пасаш, аз они худат шавад! (аз) сар то
по аз аввал то охир, тамом, њама, њамагї; сар
ба сар саросар, аз як сар то сари дигар; аз сари
нав дубора, аз нав…, аз ибтидо…; як сари
ќадам барои андак ваќт, сари роњ; ба сари зо-
ну ба зону такя карда; аз њар сар аз њар як; як
сари ќоќ танњо, якка, бекас; дарди сар а) бе-
мории сар; б) маљ. кулфат, ташвиш; сари обро
гирифтан чорае, кореро ба ваќташ дидан,
илољи воќеаро пеш аз рўй додани он кардан;
сари касеро хўрдан марги касеро дидан; боиси
марги касе шудан; марги касеро дида, баъди
вай зинда мондан; сар (сари касе) рафтан
њалок шудан, нобуд гардидан; сар раваду обрў
наравад, сар раваду сир наравад (зарб); аз як
гиребон сар баровардан муттафиќ будан,
њамраъй будан, якдилу якзабон будан; мут-
тафиќона ба коре оѓоз кардан; аз сар дур кар-
дан рафъ кардан, бартараф кардан, монеаеро
аз худ дафъ кардан; сари кореро гирифтан аз
пайи коре шудан, бо коре машѓул гардидан;
ба њар дар сар задан ба њама љо мурољиат кар-
дан; аз сар гирифтан (кореро) аз нав шурўъ
кардан (ба коре); сар тарошидан мўи худ (ё
касеро) бо асбоби сартарошї гирифтан,
мўйсар гирифтан (бо асбоб); сари калоба(и)
(худ)-ро гум кардан чи кор кардани худро на-
дониста мондан; сари калобаи чизеро ёфтан
роњи халли мушкилеро ёфтан, кори худро ба
роњ мондан; сари худро гирифта рафтан аз
бањри њама касу њама чиз гузашта танњо ба
љои монда рафтан; сар тофтан ниг. сар печи-
дан; сар печидан гарданкашї кардан, итоат
накардан; гапро ба сари касе (чизе) овардан
дар бораи касе (чизе) гап кушодан; ба сари ка-
се дод задан дўѓу пўписа кардан ба касе; сари
роњро гирифтан пеши роњро банд кардан; сари
фуровардан пеши касе изњори итоат кардан,
таслим шудан; сар гаштан, сар чарх задан
чарх задани сар; гардидани сар аз беморї ва
САР
беќувватї; сару кор доштан бо касе, чизе кор-
дор будан; муомила доштан; сар кардан оѓоз
намудан, ибтидо кардан кореро; дар сари
њукумат нишастан зимоми њукуматдориро ба
даст гирифтан; ба сари касе рехтан ба касе як-
бора, нохост њуљум кардан, касеро аз пой да-
ровардан; ба сар давидан а) бо саъй ва
кўшиши тамом дар пайи иљрои коре шудан;
б) бо суръати тамом рафтан; аз дўст як ишо-
рат, аз мо ба сар давидан (зарб.); сар кашидан
а) сар барафроштан, ќад баланд кардан; б)
нофармонї кардан, сар тофтан; ба сар каши-
дан якбора чизи обакиеро нўшидан (аз зарф);
сар ба зону нињодан (мондан) ба фикр ѓўтавар
шудан; ба сари худ шудан ба њоли худ мондан;
бесоњиб мондан, худсар шудан; ба сар омадан
ба ёд омадан, ба хотир расидан; ба сар афто-
дан (фикре) ба хаёл расидани фикре, пайдо
шудани фикре; ба сар афтодани воќеае ё коре)
пеш омадани коре барои касе; сар ба осмон
расидан бисёр сарфароз ва сарбаланд шудан;
нињоят шод гардидан; сар љунбондан бо
љунбонидани сар ризогї ё норизогии худро
изњор кардан, аломати тасдиќ ё рад баён кар-
дан; сар карда касеро ба љойе бурдан њамроњ
гирифта бурдан, роњнамо шудан; ба сар хори-
дан даст нарасидан хеле серкор будан; ба сар
бардоштан а) њурмату иззат кардан касеро; б)
шўру ѓавѓо кардан, сахт овоз баровардан (дар
љое); сар бастан њосил овардан (доир ба
растанї); сари касе ба девор расидан азоб ка-
шида, танбењ дида хатои худро фањмидан; са-
ри касе ба осмон расидан нињоят хурсанд шу-
дан (аз чизе), сарафроз ва мамнун будан; сари
худро гирифта рафтан ба љое њама касу чизро
партофта, якка ба љойе баромада рафтан; сар
банд будан а) бо коре машѓул будан, саргарми
коре будан; б) номзад доштан (духтар); ба са-
ри гапи худ истодан дар гуфтаи худ собиту ус-
тувор будан; ба ањду ќавли худ сахт истодан;
сари кореро гирифтан аз паи касбу коре шу-
дан; сари касеро дуто кардан касеро зандор ё
шавњардор кардан; аз сарат (саратон) гардам
фидоят шавам, ќурбон шавам, садќа шавад;
сар шудан а) шурўъ ёфтан, оѓоз ёфтан; б)
роњбар шудан; як сару гардан баланд будан аз
касе хеле бартарї доштани касе нисбат ба ди-
гаре; аз паси (пушти) сари касе дар ѓоиби касе,
дар ваќти њозир набудани касе; сарамро ба
кадом дар занам? ба куљо равам?, ба мушкили
худ чї чора љўям; ба кї мурољиат кунам?; сар
ба санг задан бисёр зўр задан, љидду љањд кар-
дан, барои ба даст овардани чизе њар сахтиро
ба худ раво дидан; ба сари касе рўзи сахт ома-
дан дар сахтї ва тангї мондан, ба бадбахтї,
кулфате гирифтор шудан, ба фалокате гириф-
тор шудан; сар омадан тамом шудан, ба охир
расидан; ба сари итоат омадан итоат кардан,
нофармон-бардориро бас кардан; аз сар гуза-
рондан (воќеаеро) дар воќеае шахсан иштирок
доштан; сарам дилам кор кардан бо дили
нохоњам кор кардан, кореро бе раѓбат,
 – 208 –
САР
мусолињакорона ба љо овардан; сар ба зер аф-
кандан сар хам кардан (аз хиљолат); аз сар бе-
рун кардан фикреро аз худ дур кардан, дигар
дар пайи он фикр (кор) нашудан; ба сар бур-
дан ба охир расондан, гузарондан, тай кар-
дан; умр ба сар бурдан зиндагї кардан, умр
гузарондан; сар хоридан а) ба фикр рафтан,
тааммул кардан; б) мутараддид шуда мондан,
чи кор кунам, гуфта фикр карда мондан; сар
додан а) рањо кардан (мас., гўсфандро ба чаро);
б) худро фидо кардан, аз љони худ гузаштан);
в) талоќ додан (зани худро); г) озод кардан (аз
банду ќайд); д) дар феълњои таркибї омада
якбора рўй додани амалеро нишон медињад;
овози худро сар додан бо тамоми ќувва овоз
баровардан; сари аспро сар додан аспро ба
рафтори худаш мондан (лаљомро рањо карда);
сар задан а) сарро аз тан људо кардан, куштан;
б) воќеъ гаштан, рўй додан, пайдо шудан; в)
неш зада баромадан (сабза аз хок); г) барома-
дан, тулўъ кардан; сару кала задан бо касе
панља бар панља задан, бањсу талош кардан;
сар бардоштан а) сарро боло кардан (мас.,
њангоми хондан ё аз болишт); б) маљ. муќобил
баромадан, исён кардан; сар халондан (ба љое)
сар даровардан ба љое, сар паноњ кардан; як
сару њазор савдо фикру хаёли бисёр; ташвиши
зиёд; бо сар рафтан (ба љое) бо майл ва
раѓбати тамом рафтан ба љое; сар бохтан љон
додан барои маќсаде; сар аз пой нашинохтан
бехуд будан (бештар аз шодї); сар сари…
(кўњ) аз боли кўњњо; ба сари касе об рехтан
боиси фалокат ё њалокати касе шудани чизе;
сар дар каф будан бо љоннисорї тайёр будан;
аз саратон монад! ба худатон насиб шавад!; ба
сари худ бардоштан (љоеро) доду фарёд кар-
дан, маѓал кардан.
САР II ‫ ﺳﺮ‬1. хўшаи ангур: як сар ангур. 2. хўшаи
гандум.
САРА I ‫ ﺳﺮه‬1. хуб, наѓз, чидаю баргузида, беайб.
2. холис, беѓаш, тамомиёр (тилло, нуќра); сара
кардан интихоб карда гирифтан, чида гириф-
тан.
САРА II ‫ ﺳﺮه‬ниг. сар II.
САРАВВАЛ ‫ ﺳﺮاول‬сароѓоз, аввали аввал; пеш аз
њама.
САРАВЛОД ‫ ﺳﺮاوﻻد‬бунёдгузори авлод, падарка-
лони ќавм.
САРАГРОНОМ ‫ ﺳﺮاﮔﺮاﻧﺎم‬сардори агрономњо;
агрономи калон, саркишоварз.
САРАЁН ‫ ﺳﺮﻳﺎن‬кит. љорї шуда омехтан ба чизе,
ба њама љо расидан; сироят кардан (беморї).
САРАК ‫ ﺳﺮك‬1. ќисми болоии растанињои дона-
дор (гандум, љуворї), хўша; сарак бастан њосил
бастан. 2. ќисми болоии сархонаи чилим
САРАКБАНДЇ ‫ﺳﺮكﺑﻨﺪي‬ хўша бастан, њосил
бастан.
САРАКЧИНЇ ‫ ﺳﺮﻛﭽﻴﻨﻲ‬чидани хўшањои боќи-
монади гандум, љав, љуворї баъди дарав.
САРАМАРД ‫ ﺳﺮهﻣﺮد‬кит. некмард, марди нек,
марди боаќлу зирак.
САРАНГУШТ ‫ ﺳﺮاﻧﮕﺸﺖ‬1. нўги нохунрустаи ан-
гуштони даст, сари ангушт. 2. ангушти кало-
ни панљањои даст ва по, нарангушт.
САРАНДОЗ I ‫ ﺳﺮاﻧﺪاز‬1. барбоддињандаи сар, бе-
бок, далер; сарви сарандоз киноя аз мањбуба.
2. порчае, ки занон ба сари худ нобаста меан-
дозанд.
САРАНДОЗ II ‫ ﺳﺮ اﻧﺪاز‬рўймол, саргирак.
САРАНЉОМ ‫ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‬1. поён, нињоят, охири ко-
ре, оќибат; саранљом додан (-и коре) ба љо
овардан, саришта кардан; саранљом ёфтан ба
охир расидан, ба хубї ба итмом расидани ко-
ре; саранљом кардан а) каму кости кореро ду-
руст кардан, кореро буд кардан; б) саришта
кардан, идора кардан.
САРАНЉОМДИЊЇ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎمدﻫﻲ‬ љамъкунї, ба
охир расондан.
САРАСКАР ‫ ﺳﺮﻋﺴﻜﺮ‬1. сардори сипоњ, саркарда,
фармондењи як даста сипоњ. 2. таър. мансаби
олии њарбї дар аморати Бухоро.
САРАСПАКЇ ‫ ﺳﺮاﺳﭙﻜﻲ‬:ваъдаи сараспакї киноя
аз ваъдаи нўги забонї, ваъдаи дурўѓ.
САРАТОН I ‫ ﺳﺮﻃﺎن‬нуљ. 1. номи яке аз бурљњо аз
12 бурљи фалак, харчанг. 2. номи моњи чору-
ми солшумории шамсї (22 июн – 21 июл).
САРАТОН II ‫ ﺳﺮﻃﺎن‬нуљ. 1. харчанг (ниг.). 2. номи
як навъ шапалаки сиёњи тортанакмонанд, ки
ба овози пасттар аз овози занбўр садо
медињад. 3. тиб. беморие, ки бар асари он дар
бадан љароњат, варам ва ба мисли пои хар-
чанг пайдо мешавад.
САРАТОНЗО ‫ ﺳﺮﻃﺎنزا‬он чи боиси пайдоиши
бемории саратон мешавад: омили саратонзо.
САРАТОНШИНОС ‫ﺳﺮﻃﺎنﺷﻨﺎس‬ пизишки бемо-
рињои саратон.
САРАТОНШИНОСЇ ‫ ﺳﺮﻃﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки ба
омўзишу пажўњиш ва табобати беморињои
 – 209 – САР
саратон машѓул аст. дарѓот; сари об.
САРАФГАНДА//САРАФКАНДА //‫ﺳﺮاﻓﮕﻨﺪه‬ САРБАНДАК ‫ﺳﺮﺑﻨﺪك‬ рўмоли хурди сарбанди
‫ ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪه‬1. сар хамкарда. 2. маљ. хиљил, мун- занон.
фаил, шармсор. 3. маљ. мутеъ, фармонбардор;
фурўтан, хоксор. САРБАРАЊНА ‫ﺳﺮﺑﺮﻫﻨﻪ‬ сарлуч, бе рўймол ё
тўппї.
САРАФГАНДАГЇ//САРАФКАНДАГЇ
‫ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﮔﻲ‬//‫ ﺳﺮاﻓﮕﻨﺪﮔﻲ‬1. итоат, фармонбарї. 2. САРБАРЊАВО ‫ ﺳﺮﺑﺮﻫﻮا‬маљ. баланд, хеле баланд.
маљ. фурўтанї, тавозўъ, хоксорї.
САРБАСТА ‫ ﺳﺮﺑﺴﺘﻪ‬1. чизе, ки сари он бастагї
САРАФЗОЛ ‫ ﺳﺮ اﻓﺰال‬афзоли асп, љињози асп. бошад (шиша, ќўттї, лифофа ва ѓ.); муќоб.
саркушода, яла. 2. маљ. пўшида, пинњон; му-
САРАФКАНДА ‫ ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪه‬ниг. сарафганда. аммоомез.
САРАФКАНДАГЇ ‫ ﺳﺮاﻓﻜﻨﺪﮔﻲ‬ниг. сарафгандагї. САРБАХШ ‫ﺳﺮﺑﺨﺶ‬ 1. бањра, њисса. 2. ќурбон,
фидо.
САРАФКАНЇ ‫ﺳﺮاﻓﻜﻨﻲ‬ тавозўъ, хоксорї, фурў-
танї. САРБОЃЇ ‫ ﺳﺮﺑﺎﻏﻲ‬пардохти маблаѓ барои боѓи
ба иљора гирифташуда.
САРАФРОЗ ‫ ﺳﺮاﻓﺮاز‬1. сарбаланд, сар ба боло
кашида. 2. ифтихорманд; сарафроз гардидан САРБОЗ I ‫ ﺳﺮﺑﺎز‬саркушода; муќоб. сарбаста.
(шудан) ифтихорманд гаштан; сарафроз кар-
дан сарбаланду ифтихорманд гардонидан (ка- САРБОЗ II ‫ ﺳﺮﺑﺎز‬њ. аскар, аксари ќатории пиёда;
серо). сарбози сешанбегї таър. аскари мансуб ба яке
аз дастањои њарбї дар Бухоро.
САРАФРОЗЇ ‫ﺳﺮاﻓﺮازي‬ сарбаландї, ифтихор-
мандї. САРБОЗГИРЇ ‫ ﺳﺮﺑﺎزﮔﻴﺮي‬даъват кардани
љавонон барои хизмат дар ќуввањои
САРАФСОР ‫ ﺳﺮاﻓﺴﺎر‬нўхта, яккаљилави аспу ха- мусаллањ, аскаргирї.
ру хачир.
САРБОЗЇ ‫ ﺳﺮﺑﺎزي‬1. мансуб ба сарбоз. 2. хизмати
САРАФШОН ‫ ﺳﺮاﻓﺴﺎن‬сарафкан. аскарї: хизмати сарбозї.
САРАХБОР ‫ ﺳﺮاﺧﺒﺎر‬1. мус. ќисми муќаддимавии САРБОЗХОНА ‫ ﺳﺮﺑﺎزﺧﺎﻧﻪ‬љойи исти умумии
асари мусиќавї. 2. муќаддима, оѓоз. сарбозњо, казарма.
САРАХС ‫ ﺳﺮﺧﺲ‬бот. як навъ растании худрўйи САРБОЛО ‫ ﺳﺮﺑﺎﻻ‬1. сар ба боло; муќоб. сарозер.
доругї ва хўрданї. 2. сарбаланд.
САРАЪЗО ‫ ﺳﺮاﻋﻀﺎ‬збш. аъзои асосии љумла; са- САРБОР ‫ ﺳﺮﺑﺎر‬ниг. сарборї.
раъзои љумла (мубтадо ва хабар).
САРБОРЇ ‫ ﺳﺮﺑﺎري‬1. боре, ки аз болои ду той бо-
САРБАДОРОН ‫ ﺳﺮﺑﺪاران‬таър. исёнгарони зидди ри асосї ба болои аспу хар гузоранд. 2. кори
хонадонњои феодалї дар асри XIV. аз њадди муќаррарї зиёда. 3. одами туфайлї,
он ки бори зиндагиаш ба гардани дигаре аф-
САРБАЛАНД ‫ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ‬1. сарафроз; ифтихорманд. тода бошад.
2. маљ. маѓрур, ба худ боланд.
САРБУЗУРГ ‫ ﺳﺮﺑﺰرگ‬1. соњиби сари калон,
САРБАЛАНДЇ ‫ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪي‬1. баландї, сарафрозї. каллакалон. 2. маљ. сардор, сардори бузург.
2. маљ. ифтихор.
САРБУЗУРГЇ ‫ ﺳﺮ ﺑﺰرﮔﻲ‬сардорї, сарварї.
САРБАЛАНДОНА ‫ﺳﺮﺑﻠﻨﺪاﻧﻪ‬ муваффаќона, бо
сарбаландї. САРБУНА ‫ ﺳﺮﺑﻨﻪ‬1. љой, макон, хона. 2. сардори
хонавода.
САРБАМЎЊР ‫ ﺳﺮﺑﻤﻬﺮ‬мўњр задашуда, мўњрнок;
сарбаста, кушоданашуда. САРБУР ‫ ﺳﺮﺑﺮ‬он ки сар мебурад, љаллод, калла-
бур; дузди сарбур дузди одамкуш.
САРБАНД I ‫ ﺳﺮﺑﻨﺪ‬рўмоли сари занон.
САРБУРИДА ‫ ﺳﺮﺑﺮﻳﺪه‬сифати феълии замони гу-
САРБАНД II ‫ﺳﺮﺑﻨﺪ‬ банди асосии пеши об, зашта аз сар буридан кушта шудан бо роњи
 – 210 –
САР
буридани сар, саргирифта, он ки сараш бури-
да шудааст.
САРБУРЇ ‫ ﺳﺮﺑﺮي‬буридани сар, куштан.
САРВ ‫ ﺳﺮو‬1. дарахти махрутишакли сўзанбарги
њамешасабзи рости баланд. 2. маљ. аз ќомати
рости мавзун (сифати мањбуба); сарви озод а)
сарви баланду боло; б) киноя аз ёри хушќад;
сарви равон киноя аз ёри хушќаду ќомат, хуш-
рафтор; сарви хиромон киноя аз ёри
ќадбаланди хушрафтор; сарви ќабопўш киноя
аз мањбубаи хушќад.
САРВАЗИР ‫ ﺳﺮوزﻳﺮ‬1. таър. сардори вазирон,
вазири аввал. 2. дар баъзе давлатњои имрўзаи
хориљї сардори њукумат, сардори њайати ва-
зирон.
САРВАЌТ ‫ ﺳﺮوﻗﺖ‬кит. дидор, дидан; ба сарваќти
касе расидан ба суроѓи касе омадан.
САРВАНДОМ ‫ ﺳﺮو اﻧﺪام‬ниг. сарвќад.
САРВАР ‫ ﺳﺮور‬сардор, пешво, бузурги ќавм.
САРВАРЇ ‫ ﺳﺮوري‬сардорї, сарї, бузургї,
пешвої; сарварї кардан сардор будан ба
гурўњи одамон ё ба коре.
САРВАТ а. ‫ ﺛﺮوت‬1. мол, давлат, дорої. 2.
боигарї, ѓановат; сарвати кўњистон, сарвати
миллї; ањли сарват соњибони молу давлат,
давлатмандон.
САРВАТДОР ‫ﺛﺮوتدار‬ молдор, пулдор, давлат-
манд.
САРВАТМАНД ‫ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬ниг. сарватдор.
САРВАТМАНДЇ ‫ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي‬молдорї, пулдорї,
тавонгарї, давлатмандї.
САРВАТХЕЗ ‫ ﺛﺮوتﺧﻴﺰ‬1. њосилхез: замини
њосилхез. 2. аз сарватњои зеризаминї бой.
САРВБОЛО ‫ ﺳﺮوﺑﺎﻻ‬киноя аз ростќомат,
баландќомат (сифати мањбуба).
САРВБУН ‫ ﺳﺮوﺑﻦ‬дарахти сарв.
САРВИН ‫ ﺳﺮوﻳﻦ‬мансуб ба сарв.
САРВИСТОН ‫ ﺳﺮوﺳﺘﺎن‬бешаи сарвдор.
САРВЌАД ‫ﺳﺮوﻗﺪ‬ соњиби ќади баланду рост;
ростќад.
САРВЌОМАТ ‫ ﺳﺮوﻗﺎﻣﺖ‬ниг. сарвќад.
САРВО ‫ ﺳﺮوا‬кит. њикоя, афсона.
САРВОД ‫ ﺳﺮواد‬кит. шеър, суруд.
САРВОДА ‫ ﺳﺮواده‬кит. шеър; ќофияи шеър.
САРВОДАХОН ‫ ﺳﺮودهﺧﻮان‬кит. шеърхон, суруд-
хон.
САРВОЛ ‫ ﺳﺮال‬эзор, лозимї, пољома.
САРВРАФТОР ‫ ﺳﺮو رﻓﺘﺎر‬хушрафтор, хиромон.
САРВХИРОМ ‫ ﺳﺮوﺧﺮام‬киноя аз хушрафтор.
САРГАЗИТ ‫ ﺳﺮﮔﺰﻳﺖ‬таър. љизя, андози сарика-
сї, ки дар мамлакатњои исломї ва ѓайримус-
улмон гирифта мешуд, бољ.
САРГАЛА ‫ ﺳﺮﮔﻠﻪ‬кит. пешрави гала.
САРГАРАНГ ‫ ﺳﺮﮔﺮﻧﮓ‬он ки сараш гиљ шудааст,
гаранг.
САРГАРАНГЇ ‫ﺳﺮﮔﺮﻧﮕﻲ‬ њолат ва вазъи сарга-
ранг.
САРГАРДЇ ‫ ﺳﺮﮔﺮدي‬њолате, ки дар ваќти беморї
сар чарх мезанад.
САРГАРДОН I ‫ ﺳﺮﮔﺮدان‬1. саргашта, овора. 2.
њайрон, сарсон, бесару сомон; саргардон бу-
дан овора будан; банд ва андармон будан;
саргардон кардан касеро бесару сомон кардан,
ба ташвиш монондан; саргардон шудан а)
овора шудан, сарсон шудан; б) машѓул шу-
дан, банд шудан.
САРГАРДОН II ‫ ﺳﺮﮔﺮدان‬1. дилгир, малул, но-
хушнуд. 2. маст.
САРГАРДОНЇ ‫ ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ‬сарсонї, оворагї, сар-
гаштагї, бесарусомонї.
САРГАРМ ‫ ﺳﺮﮔﺮم‬бо њушу диќќати тамом ба ко-
ре машѓулшуда, сахт машѓул (ба коре).
САРГАРМЇ ‫ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ‬њолати ба коре сахт машѓул
шудан.
САРГАРМКУНАНДА ‫ﺳﺮﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه‬ шавќовар,
аљоиб.
САРГАРОН ‫ ﺳﺮ ﮔﺮان‬1. маст, махмур. 2. норозї,
ошуфтахотир, хафа.
САРГАРОНЇ ‫ ﺳﺮ ﮔﺮاﻧﻲ‬њолат ва вазъи саргарон.
САРГАЊ ‫ ﺳﺮﮔﻪ‬1. ќисми болоии љое (рўде). 2. ав-
вал, ибтидо, љои саршавї.
САРГАШТА ‫ ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ‬саргардон, овора, дарба-
дар; ошуфта, њайрон.
 – 211 –
САРГАШТАГЇ ‫ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﻲ‬ оворагї, сарсонї,
саргардонї.
САРГИН ‫ ﺳﺮﮔﻴﻦ‬пасафканди њайвоноти чорпо.
САРГИНДОН ‫ ﺳﺮﮔﻴﻦدان‬љои ѓарами саргин.
САРГИРАК ‫ ﺳﺮﮔﻴﺮك‬рўймоли хурде, ки занњо ба
сарашон партофта мегарданд.
САРГИРЕЊ ‫ ﺳﺮﮔﺮه‬гирење, ки бар сари тасбењ
мекунанд; уќдаи тасбењ.
САРГИРИФТА ‫ ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‬1. маѓрур, саркаш; як-
рав. 2. маљ. бо љушу хурўш, оташин.
САРГИЉ ‫ ﺳﺮﮔﺞ‬ниг. саргаранг.
САРГОЊ ‫ ﺳﺮﮔﺎه‬ниг. саргањ.
САРГУЗАШТ ‫ ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ‬1. он чи бо касе рўй до-
даст, воќеа ва њодисаи аз сар гузаронидани
касе. 2. шарњи њол, баёни ањвол.
САРГУЗАШТА ‫ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﻪ‬он ки об аз сари вай
гузаштааст, касе ки дар об ѓарќ шудааст.
САРГУМ ‫ ﺳﺮﮔﻢ‬1. печдарпеч, сару нўгаш нопай-
до. 2. саргаранг, њайрон, ошуфта.
САРГУМЇ ‫ ﺳﺮﮔﻤﻲ‬ошуфтагї, бесарусомонї.
САРГУМШУДА ‫ ﺳﺮﮔﻢ ﺷﺪه‬он ки душвории зиёд
дорад, њайрон, ошуфта.
САРГУРД ‫ ﺳﺮﮔﺮد‬фармондењи дастае аз лашкар.
САРГУРЕЗ ‫ ﺳﺮﮔﺮﻳﺰ‬гуреза, гурезашуда; саргурез
кардан касеро ба гуреза шудан водор кардан;
саргурез шудан аз чизе норозї шуда гурехта
рафтан ба љое.
САРГУРЎЊ ‫ ﺳﺮﮔﺮوه‬сардори гурўњ ё њайати хурд.
САРГЎШЇ ‫ ﺳﺮﮔﻮﺷﻲ‬гўшакї гуфтан, ба гўши
њамдигар оњиста гап задан.
САРЃАЛТОН ‫ﺳﺮﻏﻠﺘﺎن‬ сарѓалтон рафтан,
сарнокї афтидан.
САРД ‫ ﺳﺮد‬1. хунук; муќоб. гарм; оњи сард. 2. маљ.
бемењрона, номењрубонона; оњанги сард,
љавоби сард; сард шудан а) хунук шудан (мас.,
об, њаво), б) маљ. суст шудан, вайрон шудан
(мас., робита, муносибат).
САРДАБИР ‫ ﺳﺮدﺑﻴﺮ‬ниг. сармуњаррир.
САРДАРАХТЇ ‫ ﺳﺮدرﺧﺘﻲ‬1. меваи начандон бисё-
ри дарахт дар соли камњосилї. 2. шох ё меваи
нўги дарахти мевадор.
САР
САРДАРГУМ ‫ ﺳﺮدرﮔﻢ‬бесару нўг, дарњаму
барњам; овора, саргардон.
САРДАРГУМЇ ‫ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ‬бесару нўгшуда, ово-
рагї, саргардонї.
САРДАРД ‫ ﺳﺮدرد‬дарди сар.
САРДАРЇ ‫ ﺳﺮدري‬чўбест, ки аз болои болодарии
дар ду тарафашро дар девор гузаронида ме-
монанд, то ки ба болодарї вазнинї наафтад.
САРДАРЊАВО ‫ ﺳﺮدرﻫﻮا‬беањамият, бедиќќат; бе-
парво.
САРДАСТА ‫ ﺳﺮدﺳﺘﻪ‬сардори як даста аз мардум ё
гурўње аз сипоњиён.
САРДАСТЇ ‫ ﺳﺮدﺳﺘﻲ‬чизе ва ё коре, ки даррав ва
ба зудї тайёр ва иљро мешавад; ба сардастї ба
зудї, ба осонї.
САРДАФТАР ‫ ﺳﺮدﻓﺘﺮ‬адш. поягузор, оѓозкунан-
да, асосгузор (дар адабиёт).
САРДГЎЙ ‫ ﺳﺮدﮔﻮي‬баддањан, бадгап.
САРДДАМ ‫ﺳﺮددم‬ хунсард, беэњтироз, афсурда-
дил.
САРДЇ ‫ ﺳﺮدي‬1. хунукї, сармо. 2. маљ. каммењрї,
беилтифотї; дуруштї, даѓалї.
САРДЛАБ ‫ ﺳﺮدﻟﺐ‬маљ. баддањон, бадгап, хунук-
гап; шумнафас.
САРДМЕЊР ‫ ﺳﺮدﻣﻬﺮ‬бемењр, беилтифот; дурушт.
САРДМЕЊРЇ ‫ﺳﺮدﻣﻬﺮي‬ бемењрї, беилтифотї;
дуруштї.
САРДМУОМИЛА ‫ ﺳﺮدﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬дурушт, даѓал, ду-
руштмуомила, даѓалгап.
САРДМУОМИЛАГЇ ‫ ﺳﺮدﻣﻌﺎﻣﻠﮕﻲ‬даѓалї кардан,
муносибати дурушт, дуруштгапї.
САРДОБ ‫ ﺳﺮداب‬1. оби хунук. 2. ниг. сардоба 2.
САРДОБА ‫ ﺳﺮداﺑﻪ‬1. хонаи зеризаминї. 2. обан-
бори болопўшида.
САРДОВАР ‫ ﺳﺮداور‬довари асосї, њаками асосї.
САРДОР ‫ ﺳﺮدار‬1. раис ва бузургтари дастае ё
тоифае, роњбар. 2. саркарда, фармондењи
сипоњ.
САРДОРЇ ‫ ﺳﺮداري‬кор ва вазифаи сардор;
роњбарї, солорї; бо сардории… бо пеш-
воии…, дар тањти роњбарї ва солории…;
 – 212 –
САР
сардорї кардан ба гурўње раёсат кардан, сар-
дор шудан.
САРДСЕР ‫ ﺳﺮدﺳﻴﺮ‬минтаќаи хунук, иќлими ху-
нук; мамлакатњои дорои иќлими хунук.
САРДСЕРЇ ‫ ﺳﺮدﺳﻴﺮي‬мансуб ба сардсер.
САРДУХТУР ‫ ﺳﺮدﺧﺘﻮر‬ниг. сарпизишк.
САРДЎЗ ‫ ﺳﺮدوز‬:ресмони сардўз ресмони ѓафсе,
ки бо он сари тўрбањоро медўзанд ё мебан-
данд.
САРДХОНА ‫ ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ‬1. љои сард барои нигоњ
доштани маводи фосидшаванда (гўшт, мева,
сабзавот). 2. тиб. љои нигањдории мурда.
САРДХУН ‫ ﺳﺮدﺧﻮن‬ниг. хунсард.
САРДШАВЇ ‫ ﺳﺮدﺷﻮي‬хунукшавї (мас., њаво.).
САРЕУЗЗАВОЛ а. ‫ ﺳﺮﻳﻊاﻟﺰوال‬тез заволёбанда, зуд
нестшаванда, бебаќо.
САРЕУЛИНТИЌОЛ а. ‫ ﺳﺮﻳﻊاﻻﻧﺘﻘﺎل‬тез наќл-
шаванда; нопойдор, ноустувор, бебаќо.
САРЕУЛКИТОБАТ а. ‫ ﺳﺮﻳﻊاﻟﻜﺘﺎﺑﺖ‬1. тезнавис,
дар гузашта шахсе буд, ки навиштаеро(пора ё
китоби мукаммал) зуд ва беѓалат рўйнавис
мекард. 2. зуд иншокунанда, зуднавис.
САРЕУЛКИТОБАТЇ ‫ ﺳﺮﻳﻊاﻟﻜﺘﺎﺑﺘﻲ‬тезнависї.
САРЕУССАЙР а. ‫ﺳﺮﻳﻊاﻟﺴﻴﺮ‬ тезњаракат, тезраф-
тор.
САРЕЊ а. ‫ ﺻﺮﻳﺢ‬возењ, равшан, ошкор, аниќ;
љавоби сарењ.
САРЕЊЇ ‫ ﺻﺮﻳﺤﻲ‬равшан шудани чизи нофањмо,
ошкор гардидан.
САРЕЪ а. ‫ ﺳﺮﻳﻊ‬1. босуръат, тез, тезрафтор. 2.
адш. яке аз нуздањ бањри арўз (муфтаилун,
фоилун).
САРЗАДА I ‫ ﺳﺮزده‬1. сар бурун оварда. 2. руста,
сабзида.
САРЗАДА II ‫ ﺳﺮزده‬1. саркўфта, сарнагуншуда,
чаппагардон. 2. маљ. девонаавзоъ.
САРЗАДА III ‫ ﺳﺮزده‬1. якбора, ба ногоњ. 2. бе
рухсат, густохона.
САРЗАМИН ‫ ﺳﺮزﻣﻴﻦ‬љои иќомати ќавме ё
ќабилае, кишвар, мамлакат.
САРЗАНИШ ‫ﺳﺮزﻧﺶ‬ 1. никўњиш, коњиш, мало-
мат, таъна; сарзаниш кардан. 2. кит. халидан,
хастан.
САРЗИЁД ‫ ﺳﺮزﻳﺎد‬зиёдати, барзиёд (нисбат ба
одам): нонхўри сарзиёд.
САРЗИНДА ‫ ﺳﺮزﻧﺪه‬хушнуд, шодмон, масрур.
САРИВАЌТЇ ‫ ﺳﺮوﻗﺘﻲ‬дар ваќташ, дар ваќти за-
руриаш дер накарда: маслињати сариваќтї.
САРИГЎШЇ ‫ ﺳﺮﮔﻮﺷﻲ‬сарпўшаке, ки ба сари асп
пўшанд (барои муњофизат аз сармо).
САРИДАРВАЌТ ‫ ﺳﺮدروﻗﺖ‬дар сари ваќт, ваќт ва
мўњлати чизе ё кореро нагузаронда.
САРИДАСТЇ ‫ ﺳﺮدﺳﺘﻲ‬1. коре, ки дар зимни
корњои дигар карда мешавад; зимнї. 2. он чи
дар таги даст тайёр бошад; таоме, ки
масолењаш омода буда, ба осони тайёр шавад.
3. рўидастї (мас., кўдаки ширхор).
САРИДЕВОРЇ ‫ ﺳﺮدﻳﻮاري‬маљ. муваќќат, нопой-
дор, зудгузар: офтоби саридеворї.
САРИДОРА ‫ ﺳﺮاداره‬идораи асосии ягон муасси-
са.
САРИЗАМИНЇ ‫ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ‬таър. пардохти
маблаѓи барои замини иљора муайянгардида.
САРИКАСЇ‫ ﺳﺮﻛﺴﻲ‬аз њар як одам, сари њар
одам.
САРИЌТИСОДДОН ‫ ﺳﺮاﻗﺘﺼﺎددان‬сардори иќти-
соддонони як муассиса.
САРИМСОЌ ‫ ﺳﺮﻣﺴﺎق‬лањљ., ниг. сир III.
САРИН ‫ ﺳﺮﻳﻦ‬болин, болишт.
САРИПОЇ ‫ ﺳﺮﭘﺎﺋﻲ‬нўгипої, чапсї; кафши
сарипої кафши нимдошти хонапўшї.
САРИР I а. ‫ ﺳﺮﻳﺮ‬кит. 1. љойгоњ, бистар, љои хоб.
2. тахт, маснад.
САРИР II ‫ ﺳﺮﻳﺮ‬кит. 1. овози ѓиљирроси
найќалам ваќти навиштан.
САРИРОЊЇ ‫ ﺳﺮراﻫﻲ‬1. он чи дар сари роњ воќеъ
аст: дарахти сарироњї, сутуни сарироњї. 2. дар
аснои роњ воќеъшуда, роњравон ба миён ома-
да.
САРИСИНАГЇ ‫ ﺳﺮﺳﻴﻨﮕﻲ‬он чи дар сина воќеъ
аст, он чи ба сари сина насб кунанд; кисаи
сарисинагї (дар либос); нишони сарисинагї.
САРИЧА ‫ ﺳﺮﻳﭽﻪ‬зоол. мурѓест хурдљусса, ки би-
 – 213 –
сёртар бар лаби обњо нишаста думљунбонї
мекунад, саъва, фотимачумчуќ.
САРИШТА ‫ ﺳﺮﺷﺘﻪ‬гуфт. 1. тартиб, сомон;
ўњдабарої. 2. сарфакорї; саришта кардан а)
ба сомон овардан, идора кардан, аз ўњда ба-
ромадан; б) эњтиёт карда мондан, нигоњ дош-
тан; сарфакорї кардан.
САРИШТАКОР ‫ ﺳﺮرﺷﺘﻪﻛﺎر‬сарфакор.
САРИШТАКОРЇ ‫ ﺳﺮرﺷﺘﻪﻛﺎري‬сарфакорї, эњтиёт
карда мондан чизеро.
САРИШТАКОРОНА ‫ﺳﺮرﺷﺘﻪﻛﺎراﻧﻪ‬ сарфакорона,
боэњтиёт.
САРЇ I ‫ ﺳﺮي‬ниг. сардорї, пешвої.
САРЇ II ‫ ﺳﺮي‬он чи ба болои тўдаи чизе барои
намуна гузошта шавад.
САРКАЛОН ‫ ﺳﺮﻛﻼن‬бузургсар, каллакалон он
ки дар гузаронидани тўйу маърака ё ягон чо-
рабиние сардорї мекунад.
САРКАРДА ‫ ﺳﺮﻛﺮده‬1. кит. сардор, фармондењ;
сардори лашкар. 2. роњбари даста ё гурўњи
ѓайриќонунї.
САРКАРДАГЇ ‫ﺳﺮﻛﺮدﮔﻲ‬ сардорї; фармондењї,
роњбарї.
САРКАФТА ‫ ﺳﺮﻛﻔﺘﻪ‬:саркафта шудан кит. во
шудан, кушода шудан; шукуфтан (-и гул).
САРКАЉ ‫ ﺳﺮﻛﺞ‬он чи нўгаш каљ шуда бошад:
оњани саркаљ.
САРКАШ ‫ ﺳﺮﻛﺶ‬1. сар ба боло фарозанда, са-
рафрохта: кўњи саркаш. 2. сар аз итоат печан-
да, нофармонбардор, итоатнокунанда; гар-
данкаш; якрав: аспи саркаш, рўди саркаш, та-
биати саркаш. 3. ёѓї. 4. чўбе, ки аз сари таво-
ра зада ба љое бо мех парчин кунанд, то ки
тавора ба як сў хам нахўрад (дар бинокорї).
САРКАШЇ ‫ ﺳﺮﻛﺸﻲ‬нофармонбардорї, бе-
итоатї; саркашї кардан сар аз итоат печидан;
якрањагї кардан.
САРКАШОНА ‫ ﺳﺮﻛﺸﺎﻧﻪ‬аз рўи саркашї, сарка-
шикунон, аз рўи нофармонбардорї: љавоби
саркашона.
САРКОНСУЛ ‫ ﺳﺮﻛﺎﻧﺴﻮل‬консули генералї (дар
вазорати хориља).
САРКОР ‫ ﺳﺮﻛﺎر‬оѓозгари коре, сардори коре;
нозир, корфармо.
САР
САРКОТИБ ‫ ﺳﺮﻛﺎﺗﺐ‬сардори котибон, котиби
аввал: саркотиби илмї.
САРКУШОДА ‫ ﺳﺮﻛﺸﺎده‬он чи сараш пўшида
нест, болояш нопўшида; мактуби саркушода
номаи боз, бознома.
САРКЎБ ‫ ﺳﺮﻛﻮب‬1. шикаст, маѓлуб; саркўб кар-
дан шикаст додан, маѓлуб сохтан. 2. таър.
љои баланди истењкомёфтае, ки аз он љо душ-
манро тирборон ё сангборон мекардаанд. 3.
маљ. сарзаниш, маломат, таъна. 4. таёќи мах-
сусе, ки бо он пояи љуворї ё шолиро зада
донањояшро људо мекунанд.
САРКЎБЇ ‫ ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ‬1. кўфтани ѓалладона. 2. паи
њам ба сар задан. 3. таъна, маломат, сарза-
ниш; танбењ.
САРКЎФТА ‫ ﺳﺮﻛﻮﻓﺘﻪ‬:сараш кўфташуда; зарба-
хўрда: мори саркўфта.
САРКЎЧАК ‫ ﺳﺮ ﻛﻮﭼﻮ‬1. он ки ё он чи сараш хурд
бошад. 2. маљ. камбаѓал, нодор.
САРКЎЧАКЇ ‫ ﺳﺮﻛﻮﭼﻜﻲ‬камбаѓалї, нодорї.
САРЌАБИЛА ‫ﺳﺮﻗﺒﻴﻠﻪ‬ сардори ќабила, пешвои
ќавм.
САРЌАНД ‫ ﺳﺮﻗﻨﺪ‬каллаќанди махрутишакл;
ќуллаи ба сарќанд монанд ќуллаи махрути-
шакл.
САРЌАТА ‫ ﺳﺮﻗﻪ‬ниг. сирќат.
САРЌОНУН ‫ ﺳﺮﻗﺎﻧﻮن‬ќонуни асосии давлат, кон-
ститутсия.
САРЌОФИЛА ‫ ﺳﺮﻗﺎﻓﻠﻪ‬сардор, пешрави корвон.
САРЌУТ ‫ ﺳﺮﻗﻮت‬пасмондаи хўрок; оши сарќут
оши аз пеши хўрандагон бозгашта, оши таги
табаќ.
САРЛАВЊА ‫ ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ‬унвон (китоб, маќола).
САРЛАВЊАДОР ‫ ﺳﺮﻟﻮﺣﻪ دار‬китоб ё маќолае, ки
унвон доранд.
САРЛАШКАР ‫ﺳﺮﻟﺸﻜﺮ‬ фармондењи лашкар;
фармондењи артиш.
САРЛУЧ ‫ ﺳﺮﻟﻮچ‬сарбарањна, бе пўшиши сар (бе
руймол…).
САРМАД ‫ ﺳﺮﻣﺪ‬кит. њамеша, пайваста, доим.
САРМАДЇ ‫ ﺳﺮﻣﺪي‬абадї, њамешагї, љовидон.
САРМАЌОЛА ‫ﺳﺮﻣﻘﺎﻟﻪ‬ маќолаи аввали рўзнома
САР
– 214 –
ва ё маљалла, ки асосан аз љониби идора на-
вишта мешавад.
САРМАНБАЪ ‫ ﺳﺮﻣﻨﺒﻊ‬1. сарчашма. 2. омили
асосї, сабаби аввалин.
САРМАНЗИЛ ‫ﺳﺮﻣﻨﺰل‬ манзили асосї, макон,
љой.
САРМАНШАЪ ‫ ﺳﺮﻣﻨﺸﺄ‬1. баромадгоњ, љои оѓоз,
мабдаъ. 2. боис ва оѓозгар.
САРМАСТ ‫ ﺳﺮﻣﺴﺖ‬1. маст, сархуш. 2. маљ.
маѓрур, болида.
САРМАСТЇ ‫ ﺳﺮﻣﺴﺘﻲ‬сархушї, мастї.
САРМАШЌ ‫ ﺳﺮﻣﺸﻖ‬1. намунае, ки муаллим ба
шогирд навишта медињад, то аз рўи он
хатнависї омўзад. 2. маљ. намунаи ибрат, на-
мунае, ки ба он пайравї карда мешавад:
сармашќи кори худ кардан.
САРМЕХАНИК ‫ ﺳﺮﻣﻴﺨﻨﻴﻚ‬сардори механикњо.
САРМЕЪМОР ‫ ﺳﺮﻣﻌﻤﺎر‬сардори меъморон, ва-
зифае дар њукумати шањру ноњияњои љумњурї,
ки ба танзим ва назорати сохтмон машѓул
аст.
САРМО ‫ ﺳﺮﻣﺎ‬хунукии њаво, њавои хунук; муќоб.
гармо; сармо задан а) якбора сар шудани ху-
нукии њаво; б) аз таъсири шиддати хунукї
пажмурдаву нобуд шудан (дарахт, меваи да-
рахт, сабзавот ва ѓ.); в) шамол хўрдан бо
таъсири њаво, гарму хунук шудани бадан;
сармо хўрдан ниг. сармо задан в).
САРМОБАРДОР ‫ ﺳﺮﻣﺎﺑﺮدار‬ба сармо тоб оваран-
да (мас., наботот): навъњои сармобардори
зардолу.
САРМОБАРДОРЇ ‫ ﺳﺮﻣﺎﺑﺮداري‬ќобилияти ба
сармо тоб овардан (-и мас., наботот).
САРМОЗАДА ‫ ﺳﺮﻣﺎزده‬сифати феълии замони гу-
зашта аз сармо задан. 1. мева ё дарахти аз
хунукї офатрасида; 2. узви аз хунукї офатди-
да (даст, по ва ѓ.).
САРМОЗАДАГЇ ‫ ﺳﺮﻣﺎزدﮔﻲ‬шакли дигари сифати
феълии замони гузаштаи сармозада; сармозада
будан.
САРМОНАК ‫ ﺳﺮﻣﺎﻧﻚ‬сифати феълии замони гу-
зашта аз сармо хўрдан; љои сар мондан,
такягоњи курсї.
САРМОХЎРДА ‫ ﺳﺮﻣﺎﺧﻮرده‬он ки хунук ба ў
таъсир кардааст.
САРМОХЎРДАГЇ ‫ ﺳﺮﻣﺎﺧﻮردﮔﻲ‬ниг. сармохўрда.
САРМОЯ ‫ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬1. мол ва пули аслии ягон сав-
догар ё тиљоратхона. 2. сарват, пул, дорої. 3.
капитал, киноятан олами сармоядорї; олами
сармоя љањони сармоядорї. 4. бонкї. моли-
кияте, ки даромад меорад; маблаѓи асосии
ќарз бидуни бањра.
САРМОЯГУЗОР ‫ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬار‬мол. шахси њуќуќї
ва ё њаќиќї, ки бо маќсади гирифтани даро-
мад ин ё он лоињаро маблаѓгузорї мекунад,
маблаѓгузор.
САРМОЯГУЗОРЇ ‫ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‬мол. гузоштани
маблаѓ бо маќсади дарёфти даромади изофа,
маблаѓгузорї.
САРМОЯДОР ‫ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪدار‬1. пулдор, молдор, бой,
сарватманд. 2. капиталист.
САРМОЯДОРЇ ‫ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداري‬1. пулдорї, молдорї,
дорої. 2. олами сармоядорї, капитализм.
САРМУНШЇ ‫ﺳﺮﻣﻨﺸﻲ‬ кит. сардори муншиён –
котибон.
САРМУТАХАССИС ‫ﺺ‬‫ ﺳﺮﻣﺘﺨﺼ‬мутахассиси асо-
сї.
САРМУЊАНДИС ‫ ﺳﺮﻣﻬﻨﺪس‬муњандиси оли-
маќом; сардори муњандисон.
САРМУЊАРРИР ‫ ﺳﺮﻣﺤﺮر‬муњаррири калон; сар-
дори муњаррирони ягон рўзнома, маљалла ё
донишнома.
САРМУЊОСИБ ‫ ﺳﺮﻣﺤﺎﺳﺐ‬сардори њисобдорон
дар њисобдорї, сарњисобдор.
САРМУШОВИР ‫ ﺳﺮﻣﺸﺎور‬мушовири олимаќом;
сарвари мушовирон.
САРНАВИШТ ‫ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬1. он чи Худованд аз
рўзи азал барои њар як инсон таъйин карда
аст. 2. таќдир, ќисмат, насиб.
САРНАВИШТСОЗ ‫ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز‬таъийнкунандаи
сарнавишт; маљ. нињоят муњим, таќдирсоз.
САРНАГУН ‫ ﺳﺮﻧﮕﻮن‬сар ба поён, сарозер; вож-
гун; сарнагун гаштан (шудан) а) сарозер аф-
тодан, каллапо афтидан; б) маљ. барбод раф-
тан, нобуд шудан; аз мансабе, фаровардан;
сарнагун кардан а) афтодан, барбод додан; б)
фуровардан (мас., амиреро аз тахти
подшоњї).
САРНАГУНЇ//САРНИГУНЇ ‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ‬ чаппа
будан, вожгунї, ворунагї.
 – 215 –
САРНАГУНСОЗЇ ‫ ﺳﺮﻧﮕﻮنﺳﺎزي‬сарнагун кардан,
нобуд намудан.
САРНАГУНСОР//САРНИГУНСОР ‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﺴﺎر‬
чаппа, вожгун.
САРНАГУНШАВЇ ‫ ﺳﺮﻧﮕﻮنﺷﻮي‬ниг. сарнагунї.
САРНАЙЗА ‫ ﺳﺮﻧﻴﺰه‬оњани нўгтезе, ки ба сари
найза шинонда мешавад, теѓаи туфанг.
САРНАЌШ ‫ ﺳﺮﻧﻘﺶ‬мус. наќшхон, саркунандаи
суруд – наќш.
САРНАСЛ ‫ ﺳﺮﻧﺴﻞ‬1. бунёдгузори насл. 2. фар-
занди аввалини оила.
САРНАХ ‫ ﺳﺮﻧﺦ‬1. сари нах, нўги нах. 2. абреши-
ме, ки аз ќабати болои пила гирифта мешавад
(нисбатан даѓалтар вале мањкамтар аст).
САРНИЊОН ‫ ﺳﺮﻧﻬﺎن‬аз мардум пинњонї, паноњ-
паноњ зиндагї кардан.
САРНИШЕБ ‫ ﺳﺮﻧﺸﻴﺐ‬ниг. сарошеб.
САРНИШИН ‫ ﺳﺮﻧﺸﻴﻦ‬1. болонишин, пешгоњ-
нишин. 2. он ки савори киштї, ќатора, мошин
ё њавопаймо аст: сарнишини киштї.
САРНОКЇ ‫ ﺳﺮﻧﺎﻛﻲ‬гуфт. сар ба поён, бо сар;
сарнокї афтидан каллапой афтидан.
САРНОМА ‫ ﺳﺮﻧﺎﻣﻪ‬аввали нома; унвони нома.
САРСОНЇ ‫ ﺳﺮﺳﺎﻧﻲ‬гарангшуда, гиљ (одам).
саро ‫ ﺳﺮا‬1. асоси замони њозира аз сароидан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънои сароянда: ѓазалсаро, навњасаро…
САРО ‫ ﺳﺮا‬ниг. сарой.
САРОБ I ‫ ﺳﺮاب‬сари об, болољои дарё, љўй, ман-
баъ.
САРОБ II ‫ ﺳﺮاب‬1. тиб. њодисаи оптикї, ки бо
таъсири шуои офтоб дар биёбон шўразори
дур ба назари кас чун об менамояд, фиреби
назар. 2. маљ. хаёли хом, чизи нобуда, ки кас
бењуда ба он умед мебандад.
САРОБИСТАР‫ﺑﺴﺘﺮ‬ ‫ ﺳﺮا‬љои хоб, љогањ, бистари
хоб.
САРОБЇ ‫ ﺳﺮاﺑﻲ‬ба назар намудан, рўъё.
САРОБОН ‫ ﺳﺮاﺑﺎن‬парастор, нигоњубинкунанда;
сариштакунанда (кореро); сардори хонавода.
САРОБОНЇ ‫ ﺳﺮاﺑﺎﻧﻲ‬парасторї, нигањбонї; саро-
САР
бонї кардан нигањбонї кардан, парастор шу-
дан ба касе.
САРОБЎСТОН ‫ ﺳﺮاﺑﻮﺳﺘﺎن‬ниг. бўстонсаро(й).
САРОВОЗ ‫ ﺳﺮآواز‬1. он ки аз њама пештар садо
мекунад. 2. сурудхон, ки сари овозро мегирад,
яккахон.
САРОВОН ‫ ﺳﺮاوان‬ниг. саробон.
САРОЃОЗ ‫ ﺳﺮآﻏﺎز‬1. аввалу ибтидо, шурўъи чизе:
сароѓози зиндагї. 2. муќаддима: сароѓози асар.
САРОЃЎШ ‫ ﺳﺮ آﻏﻮش‬сарбанде, ки занон гесўро
дар миёни он мегузоранд, баъзе бо тилло ва
љавоњир мурассаъ низ мешавад, гесупўш.
САРОДИЌ//СУРОДИЌ а. ‫ﺳﺮادق‬ саропарда,
хайма, чодар.
САРОДОР ‫ﺳﺮادار‬ хўљаин, нигањбони корвон-
саро.
САРОДОРЇ ‫ ﺳﺮاداري‬кит. ќасрдорї, боргоњдорї.
САРОЗЕР ‫ ﺳﺮازﻳﺮ‬сар ба поён, сар ба нишеб, сар-
нагун; нагунсор; сарозер овехтан сар ба поён
овехтан (касе, чизеро); сарозер шудан сар ба
нишеб рафтан.
САРОИДАН ‫ ﺳﺮاﺋﻴﺪن‬1. ниг. сурудан. 2. васф кар-
дан.
САРОЙ ‫ ﺳﺮاي‬1. хона, манзил. 2. ќаср, дарбор,
љои нишасти шоњон. 3. корвонсарой. 4.
тиљоратгоњ; сарои пила, сарои сандуќ. 5. љои
бастани аспу хар.
САРОЙБОН ‫ﺳﺮايﺑﺎن‬ нигањбон, посбони кор-
вонсарой.
САРОЙБОНЇ ‫ﺳﺮايﺑﺎﻧﻲ‬ кор ва вазифаи сарой-
бон.
САРОЙНИШИН ‫ ﺳﺮايﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар корвонса-
рой иќомат дорад; савдогари саройнишин.
САРОЙПАРДА ‫ ﺳﺮايﭘﺮده‬1. хаймаи бузурги
шоњона,чодири подшоњї, шомёна. 2. киноя аз
нишемангоњ.
САРОМАД ‫ ﺳﺮآﻣﺪ‬1. болотар аз дигарон, мумтоз,
баргузида, бартарин; сардафтар; саромади
адабиёти тољик. 2. сардор, пешво.
САРОМАТ ‫ ﺻﺮاﻣﺖ‬кит. далерї, шуљоат, ди-
ловарї, љасорат: шањомату саромат љасорату
шуљоат.
 – 216 –
САР
САРОМОС ‫ ﺳﺮاﻣﺎس‬тиб. яке аз беморињои си- ки аз баландї ба пастї мебарад.
роятии пўсти бадан.
САРОШПАЗ ‫ ﺳﺮآﺷﭙﺰ‬сардори ошпазњо.
САРОН ‫ﺳﺮان‬ сардорон, пешвоён: сарони
давлатњо. САРОЯНДА ‫ ﺳﺮاﻳﻨﺪه‬1. сурудхон, овозхон, њофиз.
2. маљ. вассоф; шоир.
САРОНА ‫ ﺳﺮاﻧﻪ‬1. аз сари њар кас, ба њар сари
кас. 2. таър. андоз ва хироље, ки аз њар сар САРОЯНДАГЇ ‫ ﺳﺮاﻳﻨﺪﮔﻲ‬сурудхонї, њофизї.
(кас) гирифта мешудааст.
САРПАНОЊ ‫ ﺳﺮﭘﻨﺎه‬1. паноњгоњ. 2. маљ. љои
САРОНРЎ‫ ﺳﺮانرو‬:раги саронрў гуфт. раги хун, болопўшида, хона, љой. 3. маљ. њимоятгар,
шараён. пушту паноњ.
САРОПАРДА ‫ ﺳﺮاﭘﺮده‬таър. хаймаи бузургон, САРПАНЉА ‫ ﺳﺮﭘﻨﺠﻪ‬1. панљаи даст; даст. 2. маљ.
боргоњ, чодири шоњон. зўр, ќувват.

САРОПО(Й) (‫ﺳﺮاﭘﺎ)ي‬1. аз сар то по, сар то ќадам. САРПАРАСТ ‫ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ‬1. парастор, нигањбон;
2. њама, њамагї; тамоман; саропо гўш шудан бузурги оила. 2. мол. шахси мўътамад, ки мо-
бо диќќат ва њуши тамом ба гапе гўш додан. ликияти шахси эътимодбастаро ба манфиати
ў ихтиёрдорї мекунад.
САРОСАР ‫ ﺳﺮاﺳﺮ‬аз як сар то сари дигар, сарто-
сар; њамагї, саропо. САРПАРАСТЇ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‬ нигањбонї, парвариш,
тарбия.
САРОСАРЇ ‫ ﺳﺮاﺳﺮي‬сартосарї, комил; сулњи
саросарї сулњи њамагонї. САРПАРАСТОР ‫ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎر‬сардори касоне, ки
дар беморхонањо ба беморон нигоњубин –
САРОСЕМА ‫ ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ‬њаросон, ошуфтањол, па- парасторї мекунанд, сардори парасторон.
решонхотирона; бо шитобу њарос; саросема
кардан (касеро) а) ба изтироб андохтан; б) САРПАРАСТОРЇ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﺎري‬ нигоњубин кар-
шитоб кунондан; саросема шудан ба изтироб дани беморон.
афтодан, ошуфтањол гардидан; ба њарос (тал-
воса) афтодан. САРПАРТО(ЯК) (‫ ﺳﺮﭘﺮﺗﺎ)ﻳﻚ‬лањљ., ниг. саргирак.

САРОСЕМАВОР ‫ ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪوار‬дар њолати саросе- САРПАСТ ‫ ﺳﺮﭘﺴﺖ‬1. сархам. 2. маљ. забонкўтоњ;

магї, њаросон шуда, бесаришта шуда, њаро- њаќир; сарпаст кардан касеро шарманда кар-
сону шитобон. дан, забонкўтоњ намудан.

САРОСЕМАГЇ ‫ ﺳﺮاﺳﻴﻤﮕﻲ‬1. ошуфтагї, њаро- САРПАСТЇ ‫ ﺳﺮﭘﺴﺘﻲ‬маљ. сархамї, шармандагї;

сонї, њолати изтироб. 2. шитобкорї, таъљил. забонкўтоњї; њаќирї.

САРОСТИН ‫ ﺳﺮاﺳﺘﻴﻦ‬нўги остин, сари остин. САРПАСТОНА ‫ ﺳﺮﭘﺴﺘﺎﻧﻪ‬дар њолати шарманн-

дагї, њаќирона.
САРОФАТ ‫ ﺻﺮاﻓﺖ‬майлу андеша, рагбат.
САРПЕЧ ‫ ﺳﺮﭘﻴﭻ‬1. он чи ба сар мебанданд (дас-
САРОЊАНГ ‫ ﺳﺮآﻫﻨﮓ‬пешво, роњбар; сарњанг, тор, рўмол ва ѓ.). 2. мањкам, мўњрзада. 3. маљ.
фармондењ; пешрави лашкар. муѓлак, мубњам, печдарпеч: муаммои сарпеч,
сухани сарпеч. 4. маљ. гарданшах, саркаш,
САРОЊАТ а. ‫ ﺻﺮاﺣﺖ‬кит. ошкорї, равшанї, якрања.
возењї (дар гуфтор ва навишт).
САРПЕЧАК ‫ ﺳﺮﭘﻴﭽﻚ‬зоол. парандаи хурде аз
САРОЊАТАН а. ً‫ ﺻﺮاﺣﺘﺎ‬ба таври ошкор, возењу љинси эзорсурхакњо.
равшан баён кардан.
САРПЕЧИДА ‫ ﺳﺮﭘﻴﭽﻴﺪه‬саргум, бесару нўг,
САРОЧА‫ ﺳﺮاﭼﻪ‬кит. хонаи хурд; кўшк; њавлии дарњам барњам; гаранг: риштаи сарпечида.
дарун.
САРПЕЧЇ ‫ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‬нофармонї, сар тофтан;
САРОЉА ‫ ﺳﺮاﺟﻪ‬занбар, занбари чўбин; сароља сарпечї кардан нофармон кардан, сар тофтан.
бастан занбар сохтан.
САРПИЗИШК ‫ ﺳﺮﭘﺰﺷﻚ‬сардори як гурўњ пи-
САРОШЕБ ‫ ﺳﺮاﺷﻴﺐ‬нишебдор, сар ба зер; роње, зишкон, пизишки калони бемористон.
 – 217 –
САРПИЁЗ ‫ ﺳﺮﭘﻴﺎز‬бехпиёз.
САРПОЁН I ‫ﺳﺮﭘﺎﻳﺎن‬ сар ба поён афканда, сар-
хам.
САРПОЁН II ‫ ﺳﺮﭘﺎﻳﺎن‬кит. 1. ниг. сала. 2.
каллапўши мулоим, ки аз зери тоскулоњ
мепўшанд.
САРПОС ‫ ﺳﺮﭘﺎس‬кит. лахт, гурз, кўпол.
САРПОСБОН ‫ ﺳﺮﭘﺎﺳﺒﺎن‬сардори посбонњо.
САРПЎШ(АК) ‫ﺳﺮﭘﻮﺷﻚ‬//‫ ﺳﺮﭘﻮش‬он чи бо он боло
ё сари чизе пўшонда мешавад; болопўш:
сарпўши дег, сарпўши чойник.
САРПЎШДОР ‫ﺳﺮﭘﻮﺷﺪار‬ бо сарпўш мањкам, до-
рои сарпўш.
САРПЎШИДА ‫ ﺳﺮﭘﻮﺷﻴﺪه‬1. сарбаста. 2. маљ.
пўшида, нуњуфта, пинњон.
САРРАДА ‫ﺳﺮرده‬ ќатори якум дар сафорои
њарбї.
САРРИШТА ‫ ﺳﺮرﺷﺘﻪ‬1. сари ришта, сари калова,
нўги ресмон. 2. маљ. роњи њалли ягон масъала;
сарриштаи кори худро гум кардан бесаранљом
шудан, чи кор кардани худро надониста мон-
дан.
САРРО а. ‫ ﺳﺮأ‬шодмонї, шодкомї; некўањволї;
саррову зарро хушњолї ва бадњолї, хушбахтї
ва бадбахтї.
САРРОФ а. ‫ ﺻﺮّاف‬књн. 1. он ки пулеро бо пуле
иваз мекунад. 2. касе, ки пули сараро аз носа-
ра (ќалб) фарќ карда метавонад.
САРРОФЇ ‫ ﺻﺮّاﻓﻲ‬1. шуѓли сарроф. 2. љой, мако-
ни як ё якчанд сарроф.
САРРОФХОНА ‫ ﺻﺮّافﺧﺎﻧﻪ‬књн. хонаи пуливаз
кунї, љои табдили арз, љои ивази асъор.
САРРОЉ а. ‫ ﺳﺮّاج‬кит. он ки асбобу анљоми ба
асп даркориро (аз ќабили зин, лаљом, нўхта ва
ѓ.) тайёр мекунад ва мефўрўшад; зингар.
САРРОЉЇ ‫ ﺳﺮاﺟﻲ‬1. зингарї. 2. љои зинфурўшї:
дўкони саррољї, растаи саррољї.
САРСАБАД ‫ ﺳﺮﺳﺒﺪ‬сарпўши сабад, ќисми болоии
сабад, ки аз сабад људо мешавад.
САРСАБЗ ‫ ﺳﺮﺳﺒﺰ‬1. тару тоза, сабзу хуррам, бо-
тароват. 2. кит., маљ. одами солиму шод,
хушбахт ва осудањол. 3. њамешабањор, зебо-
манзар, дар њоли рушду нумўъ: кишвари сар-
САР
сабз; љавони сарсабз љавони хушбахт ва
хушњол.
САРСАБЗЇ ‫ ﺳﺮﺳﺒﺰي‬1. тарию тозагї, сабзию
хуррамї, тароватнокї. 2. маљ. пешрафт,
тараќќї, ављу камолот.
САРСАР а. ‫ ﺻﺮﺻﺮ‬боди тези хунук, шамоли сахти
пурсадо.
САРСАРИГАРД ‫ ﺳﺮﺳﺮيﮔﺮد‬њарљогард, овора-
гард, дарбадар, саргашта, саргардон,
бекорхўља.
САРСАРИГАРДЇ ‫ ﺳﺮﺳﺮيﮔﺮدي‬оворагї, овора-
гардї, дарбадарї.
САРСАРИЁНА ‫ ﺳﺮﺳﺮﻳﺎﻧﻪ‬1. бо сустї, руякї, бо
сањлангорї. 2. дарбадарона, чун саргаштагон,
бе маќсади муайян.
САРСАРЇ I ‫ ﺳﺮﺳﺮي‬овора, саргардон, бекоргард,
дайду; сарсарї гаштан дарбадар гаштан, бе-
кору бе маќсади муайян гаштан.
САРСАРЇ II ‫ ﺳﺮﺳﺮي‬рўякї, бо сањлангорї;
бедиќќат (мас., хондан чизеро).
САРСАРЇ ІІІ ‫ ﺻﺮﺻﺮي‬:боди сарсарї ниг. сарсар.
САРСАТР ‫ ﺳﺮﺳﻄﺮ‬1. сари хат, љои холї пеш аз
сар шудани матн. 2. ќисми матн, ки дорои
маънои ягона аст.
САРСАФЕД ‫ ﺳﺮﺳﻔﻴﺪ‬он ки ва он чи сари сафед
дорад, мўйсафед, дорои мўи сафед.
САРСАФЊА ‫ ﺳﺮﺻﻔﺤﻪ‬вараќаи унвонї, сањифае,
ки номи асар муаллифи он, муњаррир.
САРСАХТ ‫ ﺳﺮﺳﺨﺖ‬шумтолеъ, бадбахт, он ки дар
азобу уќубат умр ба сар мебарад.
САРСИЛОЊ ‫ ﺳﺮﺳﻼح‬ниг. сарлашкар.
САРСИНА ‫ ﺳﺮﺳﻴﻨﻪ‬болои сина, рўи сина.
САРСОМ ‫ ﺳﺮﺳﺎم‬тиб. бемории илтињоби маѓз-
парда, менингит.
САРСОМЇ ‫ ﺳﺮﺳﺎﻣﻲ‬гирифтори бемории сарсом.
САРСОН ‫ ﺳﺮﺳﺎن‬1. саргардон, дарбадар, сар-
гашта, овора. 2. њайрон; сарсон шудан овора
шудан, саргардон шудан.
САРСОНЇ ‫ ﺳﺮﺳﺎﻧﻲ‬оворагї, саргардонї.
САРСУЛОЛА ‫ ﺳﺮﺳﻼﻟﻪ‬бунёдгузори сулола, сар-
вари хонадон.
САР
– 218 –
САРСУПУРДА ‫ ﺳﺮﺳﭙﺮده‬вафодор, содиќ.
САРСУТУН ‫ ﺳﺮﺳﺘﻮن‬сутуни калон ва асосї.
САРСУТУРДА ‫ ﺳﺮﺳﺘﺮده‬кит. сартарошида, он ки
сараш тарошида аст.
САРСУХАН ‫ ﺳﺮﺳﺨﻦ‬пешгуфтор, муќаддима (дар
гуфтор ва таълиф).
САРСЎЗАН ‫ ﺳﺮﺳﻮزن‬сўзантугма.
САРТАГ ‫ﺳﺮﺗﮓ‬ лањљ. сар ба поён, сархам, ма-
лул.
САРТАРОШ ‫ ﺳﺮﺗﺮاش‬устои мўйсаргир, он ки мўи
сар ва риш метарошад.
САРТАРОШЇ ‫ ﺳﺮﺗﺮاﺷﻲ‬1. тарошидани мўи сар.
2. кор ва шуѓли сартарош; сартарошї кардан
машѓул будан ба шуѓли сартарошї.
САРТАРОШОН ‫ ﺳﺮﺗﺮاﺷﺎن‬1. маросими тароши-
дани сари кўдак њангоми хатнасур. 2. маро-
сими тарошидани сари домод дар базми
арўсї (њоло дар аксар манотиќи љумњурї аз
байн рафтааст).
САРТАРОШХОНА ‫ ﺳﺮﺗﺮاشﺧﺎﻧﻪ‬устохонаи (љои
кори) сартарош, сартарошї.
САРТЕЗ ‫ ﺳﺮﺗﻴﺰ‬он чи нўги тези буранда ва халан-
да дорад, нўгтез.
САРТОБ ‫ ﺳﺮﺗﺎب‬гардантоб, саркаш, нофармон.
САРТОПО ‫ ﺳﺮﺗﺎﭘﺎ‬ниг. саропо(й).
САРТОРИК ‫ ﺳﺮﺗﺎرﻳﻚ‬маљ. зани њомиладор.
САРТОС ‫ ﺳﺮﻃﺎس‬бемўй, каммўй.
САРТОСАР‫ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ‬ниг. саросар.
САРТОСАРЇ‫ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮي‬ниг. саросарї.
САРТЎЙЇ ‫ ﺳﺮﺗﻮﺋﻲ‬чизњое, ки пеш аз тўй ба
тариќи тўёна дода мешаванд; сартўйї додан
пеш аз тўй фиристодани чизу чора ба хонаи
арўс.
САРУЛИБОС ‫ ﺳﺮوﻟﺒﺎس‬маљмўи пўшиданї.
САРУН ‫ ﺳﺮون‬шохи њайвонот.
САРУПО ‫ ﺳﺮوﭘﺎ‬либос; хилъат; сарулибос, як
даст либос; хилъате, ки аз тарафи амир бах-
шиш мешуд; сарупо кардан анъанаи либос
пўшондан ба мењмонба ягон муносибате
(мас., дар маросимњои тўёна).
САРУПОПЎШОНЇ ‫ ﺳﺮوﭘﺎﭘﻮﺷﺎﻧﻲ‬1. таър. маро-
сими пўшондани либосњои таќдимкардаи
амир. 2. дар рўзи тўй пўшондани либосњои
домод ё арўсро.
САРУТАН ‫ ﺳﺮوﺗﻦ‬ниг. сарулибос.
САРФ I а. ‫ ﺻﺮف‬збш. морфология.
САРФ II а. ‫ ﺻﺮف‬харљ. харољот; сарф кардан харљ
кардан, истифода бурдан; сарф шудан харљ
шудан; сарфи назар аз чизе аз чизе чашм
пўшида…, чизеро ба эътибор нагирифта…;
сарфи назар (кардан) аз чизе чашм пўшидан аз
чизе; ба эътибор нагирифтан, аз бањри чизе
гузаштан.
САРФА а. ‫ ﺻﺮﻓﻪ‬1. фоида, манфиат, суд. 2. зиёд-
тар аз андози даркорї харљ ва сарф нашудани
чизе, худдорї дар сарфи чизе, эњтиёткорї
њангоми харљ; сарфаи сари оташдон, савдога-
ри Њиндустон (зарб.); сарфа кардан (дар харљи
чизе) зиёдахарљї накардан; миќдоре аз чизеро
сарф накарда нигоњ доштан.
САРФАБАР ‫ ﺻﺮﻓﻪﺑﺮ‬кит. 1. фоидабар, судбар. 2.
сарроњ.
САРФАГАР ‫ ﺻﺮﻓﻪﮔﺮ‬он ки аз харљи зиёд худдорї
мекунад, он ки исрофкор нест; сарфаљўй.
САРФАГАРЇ ‫ ﺻﺮﻓﻪﮔﺮي‬ниг. сарфаљўї.
САРФАКОР ‫ ﺻﺮﻓﻪﻛﺎر‬сарфакунанда дар харљи
чизе; муќоб. исрофкор ва бадхарљ.
САРФАКОРЇ ‫ ﺻﺮﻓﻪﻛﺎري‬эњтиёткорї дар харљ;
муќоб. исрофкорї.
САРФАКОРОНА ‫ﺻﺮﻓﻪﻛﺎراﻧﻪ‬ аз рўи сарфа;
худдорї аз харљи барзиёд.
САРФАНОК ‫ ﺻﺮﻓﻨﺎك‬зиёд сарфнашаванда; му-
соид аз љињати камхарљї.
САРФАРМОНДЕЊ ‫ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪه‬ фармондењи кулли
ќуввањои њарбї.
САРФАРОЗ ‫ ﺳﺮﻓﺮاز‬1. сарболо, сарбаланд, боиф-
тихор. 2. он ки ба гирифтани мукофоти
давлатї сазовор гардидааст; сарфароз кардан
касеро бо инъом ё унвон сарбаланду ифти-
хорманд гардонидани касе; боиси сарбалан-
дии касе шудан, боиси мамнунии касе гарди-
дан; сарфароз шудан ифтихорманд гардидан.
САРФАРОЗЇ ‫ ﺳﺮﻓﺮازي‬сарбаландї; ифтихор-
мандї, ифтихор.
САРФАЊМ ‫ﺳﺮﻓﻬﻢ‬ :сарфањм (на)рафтан ба чизе
 – 219 –
(на)фањмидан (чизеро).
САРФАЉЎ‫ ﺻﺮﻗﻪﺟﻮ‬ниг. сарфакор.
САРФАЉЎЁНА ‫ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬ниг. сарфакорона.
САРФАЉЎЇ ‫ ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﺋﻲ‬зиёдтар аз њадди даркорї
сарф накардани чизе, чизеро харљ накарда
эњтиёт карда мондан.
САРФИКАНДА ‫ ﺳﺮﻓﻜﻨﺪه‬ниг. сарафканда.
САРФИШОН ‫ ﺳﺮﻓﺸﺎن‬сарафшон, сар фидо кар-
дан, сар бохтан.
САРФЇ ‫ ﺻﺮﻓﻲ‬збш. морфологї.
САРФКУНАНДА ‫ﺻﺮفﻛﻨﻨﺪه‬ он ки чизеро харљ
мекунад.
САРФШАВАНДА ‫ﺻﺮفﺷﻮﻧﺪه‬ он чи харљ меша-
вад.
САРХАЙЛ ‫ ﺳﺮﺧﻴﻞ‬књн. сардори даста, сарвари
тоифа, авлод.
САРХАЙЛЇ ‫ ﺳﺮﺧﻴﻠﻲ‬сардорї, сарварї, роњбарї.
САРХАЛОНЇ ‫ ﺳﺮﺧﻼﻧﻲ‬1. гузашта истода ба љое
сари ќадам даромадан, аз касе дидан кардан.
2. маљ. сар панањ кардан; љои сархалонї љои
сар панањ кардан.
САРХАМ ‫ ﺳﺮﺧﻢ‬1. он чи нўгаш хамидагї дошта
бошад. 2. сарро хам карда, бо сари хам, бо
сари хамида. 3. маљ. мутеъ, фармонбардор.
САРХАМЇ ‫ ﺳﺮﺧﻤﻲ‬1. сархам будан. 2. маљ.
фармонбардорї, итоаткорї.
САРХАМОНА ‫ ﺳﺮﺧﻤﺎﻧﻪ‬1. боњурматона, эњтиро-
мона. 2. маљ. итоаткорона, мутеона.
САРХАТ I ‫ ﺳﺮﺧﻂ‬1. намунаи хате, ки устод дар
аввали вараќ навишта ба шогирд медињад, ки
аз рўи он хат машќ кунад, сармашќ. 2. маљ.
њар чизе, ки барои кардани коре намуна ме-
шавад. 3. хати асосї, роњи асосї.
САРХАТ II ‫ ﺳﺮﺧﻂ‬фикри нав дар матн, ки аз са-
ри сатр то 1см. љой монда нависанд, абзатс.
САРХЕЛ I ‫ ﺳﺮﺧﻴﻞ‬ниг. сархайл.
САРХЕЛ II ‫ ﺳﺮﺧﻴﻞ‬навъи бењтарини мева.
САРХИРМАНЇ ‫ ﺳﺮﺧﺮﻣﻨﻲ‬1. барои оѓози хирман-
кўбї дар сари хирман додани зиёфат. 2. тўњфа
дар шакли гандуми нав хирманкўбшуда.
САРХОН ‫ ﺳﺮﺧﻮان‬яккахон, саровоз.
САР
САРХОНА ‫ ﺳﺮﺧﺎﻧﻪ‬зарфе, ки ба он тамоку андох-
та ба сари чилим мегузоранд ва оташ
медињанд.
САРХОР ‫ ﺳﺮﺧﺎر‬бутањои хор, ки бар сари
деворњо мањкам карда мемонанд (барои дер
поидани девор).
САРХОРА ‫ ﺳﺮﺧﻮاره‬сўзани тилло барои зинати
мўи занон ё барои банд кардани миќнаа бо
рўймол.
САРХОРЇ І ‫ ﺳﺮﺧﺎري‬1. хоридани сар. 2. маљ. да-
ранг дар иљрои коре, бањонаљўї барои сар
тофтан аз коре; ба сархорї ваќт надоштан хе-
ле серкор будан, ваќти холї аз кор надоштан.
САРХОРЇ ІІ ‫ ﺳﺮﺧﺎري‬гуфт. коре (касе, янтоќе,
пахоле ва ѓ.), ки барои эмин доштан аз борон
сари девор мегузоранд.
САРХУШ ‫ ﺳﺮﺧﻮش‬сармаст, андак маст; кайфдор
(одам аз май).
САРХУШЇ ‫ﺳﺮﺧﻮﺷﻲ‬ сармастї, њолати ним
мастї.
САРХУШК ‫ ﺳﺮﺧﺸﻚ‬дарахте, ки шохањои бо-
лоияш хушкида бошад.
САРХЎР ‫ ﺳﺮﺧﻮر‬1. ба касе гўянд, ки наздиконаш
мурда худ зинда монда бошад. 2. маљ. бе пайи
ќадам, номуборакќадам; саѓираи сархўр;
сархўрат шавад! саратро хўрад (пулат, чи-
зат).
САРЊ а. ‫ ﺻﺮح‬кит. ќаср, бинои боњашамат.
САРЊАВЗ ‫ ﺳﺮﺣﻮض‬1. њавзи калон дар чорбоѓњо.
2. нишастангоњ дар атрофи њавз дар
чорбоѓњо.
САРЊАВЗДОР ‫ ﺳﺮﺣﻮضدار‬чорбоѓе, ки сарњавз ва
нишастангоњи сарињавзї дорад.
САРЊАД а. ‫ ﺳﺮﺣﺪ‬хат ва нишонае, ки мулке ё за-
минеро аз њам људо мекунад; хати шартї дар
байни ду мамлакат; марз, карона, њудуд;
сарњадро бастан ба рафтуой аз мамлакате ба
кишвари дигар роњ надодан; сарњадро вайрон
кардан аз њудуд – каронаи замине ё мамлакате
убур кардан бе рухсати соњиби он.
САРЊАДБОН ‫ ﺳﺮﺣﺪﺑﺎن‬посбони сарњад – марзи
байни ду замин ё мамлакат, марзбон.
САРЊАДБОНЇ ‫ ﺳﺮﺣﺪﺑﺎﻧﻲ‬посбонии сарњад, марз-
бонї.
САРЊАДДОР ‫ ﺳﺮﺣﺪدار‬ниг. сарњадбон.
 – 220 –
САР
САРЊАДДОРЇ ‫ ﺳﺮﺣﺪداري‬кор ва вазифаи
сарњаддор, посбони сарњад.
САРЊАДЇ ‫ ﺳﺮﺣﺪي‬мансуб ба сарњад; воќеъ дар
сарњад: ноњияњои сарњадї.
САРЊАДЧЇ ‫ ﺳﺮﺣﺪﭼﻲ‬ниг. сарњадбон.
САРЊАДШИКАН ‫ ﺳﺮﺣﺪﺷﻜﻦ‬он ки аз марзи
мамлакате бидуни иљозат убур кунад.
САРЊАДШИКАНЇ ‫ ﺳﺮﺣﺪﺷﻜﻨﻲ‬убури беиљозат
аз марзи ягон кишвар.
САРЊАКАМ ‫ ﺳﺮﺣﻜﻢ‬њаками асосї (дар шоњмот,
футбол ва ѓ.), сардовар.
САРЊАЛЌА ‫ ﺳﺮﺣﻠﻘﻪ‬садрнишинї, раисии
мањфил; сардор, пешво.
САРЊАЛЌАГЇ ‫ ﺳﺮﺣﻠﻘﻪ‬садрнишин, раиси
мањфил; сардорї, пешвої.
САРЊАНГ ‫ ﺳﺮﻫﻨﮓ‬кит. сардори як ќисми муай-
яни лашкар; фармондењи њанг (ќисми низомї,
ки ба полк баробар аст).
САРЊАРФ ‫ ﺳﺮﺣﺮف‬њарфи калон.
САРЊИСОБ ‫ ﺳﺮﺣﺴﺎب‬1. кит. воќиф, огоњ, боха-
бар. 2. оѓози њисоб; нуќтаи сарњисоб. 3. шу-
мора, теъдод: сарњисоби чорво.
САРЊИСОБДОР ‫ ﺳﺮﺣﺴﺎﺑﺪار‬њисобдори кулли
идорае, сармуњосиб.
САРЊОЛ ‫ ﺳﺮﺣﺎل‬саргардон, саргашта.
САРЊОСИЛ ‫ ﺳﺮﺣﺎﺻﻞ‬1. тез пухта расанда, тезпа-
зак. 2. њосили аввалини пухта расида.
САРЧАРХ ‫ ﺳﺮﭼﺮخ‬тех. чархи асосї дар
муњаррик, ки дигар ќисмњоро чарх мезоно-
над; чархи калон, гардона, маховик.
САРЧАРХАК ‫ ﺳﺮﭼﺮﺧﻚ‬гуфт. бемории чарх за-
дани сар.
САРЧАШМА ‫ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ‬1. аввали чашма, чашма.
2. манбаъ, љойи оѓоз ва пайдоиши чизе.
САРЧИН ‫ ﺳﺮﭼﻴﻦ‬интихобшуда, баргузида, зубда.
САРЧЎПОН ‫ ﺳﺮﭼﻮﭘﺎن‬сардори чўпонон (-и хо-
љагї, ноњия…).
САРЉАМЪ ‫ ﺳﺮﺟﻤﻊ‬њама дар як љо љамъ, ба як љо
тўбшуда; сарљамъ шудан њама љамъ омадан
барои њалли ягон масъала.
САРЉАМЪЇ ‫ﺳﺮﺟﻤﻌﻲ‬ муттањидї, якљоягї, яго-
нагї.
САРЉАНГ ‫ ﺳﺮﺟﮓ‬1. сабабгори асосии љанг. 2.
оѓозкунандаи љанг. 3. сарфармондењи љанг.
САРЉАРИДА ‫ ﺳﺮﺟﺮﻳﺪه‬сарсухан, муќаддима.
САРЉИК ‫ ﺳﺮﺟﻴﻚ‬ниг. сарњанг 1.
САРЉИЛАВ ‫ ﺳﺮﺟﻠﻮ‬он ки љилави аспи саворадо-
реро гирифта мебарад (мас. аспи домод ва
арўсро), љилавдор; он ки пањлуи ронандаи
мошини домоду арўс нишаста, арўсро то хо-
наи домод роњбаладї мекунад (асосан таѓои
арўс).
САРЉИЛАВДОР ‫ ﺳﺮﺟﻠﻮدار‬сардори парсторони
аспњои подшоњї, сардори саисон.
САРЉИН ‫ ﺳﺮﺟﻴﻦ‬1. (аз сажени русї) воњиди
дарозї, ки ба З аршин ё 2, 134 м. баробар аст.
2. њезуми дар як љо љамъоваришуда.
САРЉУМЛА ‫ ﺳﺮﺟﻤﻠﻪ‬збш. љумлаи асосї дар
љумлањои мураккаб.
САРЉУНБОНЇ ‫ ﺳﺮﺟﻨﺒﺎﻧﻲ‬1. алвонљ додан, аф-
шондани сар (мас., ваќти раќс). 2. бо њаракат
додани сар тасдиќ ё рад кардан суханеро.
САРЉЎБОР//САРЉЎЙБОР ‫ﺳﺮﺟﻮيﺑﺎر‬//‫ﺳﺮﺟﻮﺑﺎر‬
љўйи калон, љўйи асосї.
САРЉЎЙ ‫ ﺳﺮﺟﻮي‬1. љўи калон ва асосї. 2. сари
(ибтидои) љўй, љои саршавии љўй.
САРЉЎШ ‫ ﺳﺮﺟﻮش‬кафке, ки дар аввали љўши
гўшт дар рўи об пайдо мешавад.
САРЉЎШЇ ‫ ﺳﺮﺟﻮﺷﻲ‬:сарљўшї намудан љўшидан;
расидан (дар бораи май).
САРШИКАН ‫ ﺳﺮﺷﻜﻦ‬1. чизе, ки боиси кафон-
дани сар шуда метавонад (мас., ях). 2. маљ.
муаммо, масъалаи душвор.
САРШИКАСТА ‫ ﺳﺮﺷﻜﺴﺘﻪ‬он чи сараш (нўгаш)
шикаста бошад: ќалами саршикаста.
САРШИНОС ‫ ﺳﺮﺷﻨﺎس‬он ки ўро аксари мардум
мешиносанд, маъруф, номї: марди саршинос.
САРШИР ‫ ﺳﺮﺷﻴﺮ‬ќаймоќ, рўи шир.
САРШОР ‫ ﺳﺮﺷﺎر‬1. пур, лаболаб, лабрез. 2. маљ.
хеле зиёд, фаровон; муњаббати саршор, табъи
саршор; саршор кардан а) лаболаб пур кардан;
б) маљроб сохтан, фаровон кардан.
 – 221 – САФ
САРШОХ ‫ ﺳﺮﺷﺎخ‬1. нўги шохаи дарахт; нав-да, САТЇ III њ. ‫ ﺳﺘﻲ‬зане, ки аз рўи одати яке аз
шохи майда. 2. васса, дастак, чўбњое, ки бом- ќабилањои њиндї худро бо љасади шавњараш
ро бо он мепўшонанд. дар оташ месўзонд.
САРШУБОН//САРШАБОН ‫ﺳﺮﺷﺒﺎن‬ ниг. сарчў- САТЛ а. ‫ ﺳﻄﻞ‬зарф барои кашондани об, сатил.
пон.
САТ(Т)ОРА а. ‫ ﺳﻄﺎره‬кит. мистар, хаткаш.
САРШУМОР ‫ ﺳﺮﺷﻤﺎر‬теъдоди чизњо (бештар оид
ба чорпо): саршумори гўсфандон. САТР I а. ‫ ﺳﺘﺮ‬1. пўшондан, пўшидан (мас.,
рўйро). 2. њиљоб, парда.
САРШУМОРЇ ‫ ﺳﺮﺷﻤﺎري‬ба њисоб гирифтан,
шумури якояки нуфус (одам ё чорво). САТР II а. ‫ ﺳﻄﺮ‬як ќатори хат, як рахи навишта-
шуда.
САРШЎЁН ‫ ﺳﺮﺷﻮﻳﺎن‬маросими махсуси духтарон
пеш аз арўсии духтаре. САТРАНГ ‫ ﺳﺘﺮﻧﮓ‬биол. гиёње, баргњои ба барги
анљир монанд ва гулњои сафед дорад,
САРШЎЇ ‫ﺳﺮﺷﻮﺋﻲ‬ шустани сар; шустани сару мењргиёњ, мардумгиёњ.
тан.
САТТОР а. ‫ ﺳﺘّﺎر‬кит. пўшанда, пардапўшку-
САРШЎЙ ‫ ﺳﺮﺷﻮي‬як навъ гили сафед, ки дар об нанда, пўшандаи айбу гуноњ (яке аз сифатњои
њал карда, бо оби он сар мешўянд. Худо).
САРЪ ‫ ﺻﺮع‬тиб. бемории асаб, ки дар он рагу САТЊ а. ‫ ﺳﻄﺢ‬1. рўи чизе, болои чизе, ки пањну
мушакњо мекашад, эпилепсия: гирифтори бе- њамвор бошад: сатњи замин, сатњи об. 2.
мории саръ. масоњат.
САРЪЗАДА ‫ﺻﺮعزده‬ тиб. гирифтори бемории САТЊЇ ‫ ﺳﻄﺤﻲ‬рўякї, сарсарї.
саръ.
САФ а. ‫ ﺻﻒ‬ќатор, рада; сафи љанг майдони љанг;
САРЪЇ ‫ ﺻﺮﻋﻲ‬1. мансуб ба саръ. 2. мубталои бе- саф бастан дар як рада – ќатор истодан; саф
мории саръ. кашидан ќатор шудан; саф оростан а) ќатор
шуда истодан; б) барои љанг омода шудан; аз
САТАНГ ‫ ﺳﺘﻨﮓ‬гуфт. 1. танноз, пурнозу ишва. саф баромадан аз сафи љанговарон хориљ шу-
2. олуфта. дан, ќобилияти љангии худро аз даст додан;
саф – саф ќатор-ќатор.
САТАНГНАМО ‫ﺳﺘﻨﮓﻧﻤﺎ‬ гуфт. олуфтанамо;
пурнозунуз. САФАВЇ ‫ ﺻﻔﻮي‬таър. њар кї ва чизи ба сулолаи
сафавињо марбут.
САТАРВАН ‫ ﺳﺘﺮون‬ниг. сутурван.
САФАН а. ‫ ﺳﻔﻦ‬пўсти моњї ё нањанг ва ѓ., ки ба-
САТВАТ ‫ ﺳﻄﻮت‬кит. 1. шавкат, дабдаба, виќор. рои наѓз доштан ба рўи ќабзаи шамшер ме-
2. сахтгирї, ќувват. 3. њамла, њуљум. часпонанд.
САТИЛ а. ‫ ﺳﻄﻴﻞ‬ниг. сатл. САФАР I ‫ ﺳﻔﺮ‬1. рафтан аз шањре ба шањре;
САТИЛСОЗ ‫ﺳﻄﻴﻞﺳﺎز‬ устое, ки аз тунука сатил равонашавї, мусофират. 2. саёњат аз шањре ба
месозад. шањре; сафари охират киноя аз мурдан; сафари
њарбї лашкар рондан бо маќсади љанг; сафа-
САТИН ‫ ﺳﺘﻴﻦ‬навъе аз газвори гулдор ё бегули ру њазар ваќти мусофират ва дар љое муќимї
љилодор: куртаи сатин. будан; ба сафар баромадан равона шудан аз
шањре ба шањре ё аз љое ба љое; сафар кардан
САТИР а. ‫ ﺳﺘﻴﺮ‬1. он ки хато ва айби дигареро а) рафтан, рањсипор шудан; б) юриш кардан
мепўшонад. 2. пўшида, пинњон. (бо маќсади љанг); сафар бахайр дуое, ки ба ка-
сони ба сафар раванда гуфта мешавад; сафари
САТИР(А) (‫ ﺳﺘﻴﺮ)ه‬мастура, зан ва ё духтари паси хушку холї киноя аз сафари бесуду манфиат.
парда; зан ё духтари писандидаахлоќ.
САТЇ I а. ‫ ﺳﺘﻲ‬кит. оњан; фўлод.
САФАР II а. ‫ ﺳﻔﺮ‬гуфт. дафъа, бор; ин сафар ин
бор.
САТЇ II а. ‫ ﺳﺘﻲ‬шакли кўтоњшудаи сайидатї; ниг. САФАР III а. ‫ﺻﻔﺮ‬ моњи дуюми солшумории
сайида.
 – 222 –
САФ
њиљрии ќамарї.
САФАРБАР ‫ ﺳﻔﺮﺑﺮ‬:сафарбар кардан касеро ба
иљрои коре ё супорише омода намудан.
САФАРБАРЇ ‫ ﺳﻔﺮﺑﺮي‬ба иљрои кори муњиме са-
фарбар кардан.
САФАРЇ ‫ ﺳﻔﺮي‬1. мансуб ба сафар: либоси
сафарї. 2. ба сафар равона, сафаркунанда.
САФАРКАРДА ‫ ﺳﻔﺮﻛﺮده‬он ки ба сафар барома-
дааст.
САФАРКУНАНДА ‫ ﺳﻔﺮﻛﻨﻨﺪه‬ниг. сафарї.
САФАРНОМА ‫ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‬рисола ё китобе, ки дар
он воќеоти сафар баён ёфтааст.
САФАРХАТ ‫ ﺳﻔﺮﺧﻂ‬њуљљате, ки барои сафари
хориља ё сафари расмї аз тарафи маќомоти
дахлдор дода мешавад.
САФАРЉАЛ а. ‫ ﺳﻔﺮﺟﻞ‬кит., ниг. бињї.
САФАРЉАЛРАНГ ‫ﺳﻔﺮﺟﻞرﻧﮓ‬ бињиранг, зард-
ранг.
САФАЊ ‫ ﺻﻔﻪ‬кит. 1. аблањї, нодонї. 2. аблањ,
нодон.
САФБАНДЇ ‫ ﺻﻒﺑﻨﺪي‬сафорої, дар саф истодан,
ќатор шуда ба тартиб истодан.
САФВАТ а. ‫ ﺻﻔﻮت‬кит. покизагї; баргузидагї;
баргузида; сафвати одамиён пайѓамбар
Муњаммади Мустафо (с).
САФВОН а. ‫ ﺻﻔﻮان‬равшанї, беолоишї; њамвор.
САФДАР ‫ ﺻﻔﺪر‬1. сафшикан, торуморкунандаи
сафи душман. 2. маљ. далер, пањлавон, пурзўр,
шуљоъ.
САФДАРЇ ‫ ﺻﻔﺪري‬далерї, пањлавонї, пурзўрї,
сафшиканї.
САФДОР ‫ ﺻﻔﺪار‬дар роњпаймоии њарбї будан,
дорои саф.
САФЕД ‫ ﺳﻔﻴﺪ‬1. яке аз рангњои асосї, ранги шир
ё барф; муќоб. сиёњ; бахтат сафед бод! хуш-
бахт бош!; дили сафед дили пок аз ѓараз ва
кина, дили некхоњ; рўяш сафед бод! дар мав-
риди таќдири касе гўянд, ки кори неке карда-
аст; тиллои сафед киноя аз пахта; роњи сафед!
роњи бахайр, роњи нек, роњи бехавфу хатар
(ваќти сафар рафтани касе гуянд); шеъри са-
фед шеъри озод; сафед кардан устухони касеро
љони касеро ба лаб расондан, касеро безор
кардан; байраќи сафед бардоштан а) хоњони
тарки љанг ва хусумат шудан; б) таслим шу-
дан; сафед кардан а) оњак ё гаљ молидан ба
девор; б) оби ќўрѓошим давондан ба рўи
зарфњои мисин; в) маљ. беайб шуморидан,
бегуноњ эълон кардани касе; сафед шудан а)
ранги сафед пайдо кардан; равшан шудан; б)
маљ. бегуноњ шумурда шудан; сафед шудани
рўз дамидани субњ; сафед шудани чашм дар
роњи касе бисёр интизорї кашида нобино
шудан; сурху сафед шудан бо касе дар бораи
коре бо касе ба муноќаша ва мунозира пар-
дохтан; сурху сафед шудан (аз шарм) таѓйир
ёфтани ранги рўй аз хиљолат.
САФЕД(ЊО) (‫ ﺳﻔﻴﺪ)ﻫﺎ‬таър. тарафдорони њуку-
мати подшоњии рус дар арафаи инќилоби Ок-
тябр; муќоб. сурхњо: лашкари (ўрдуи) сафед.
САФЕДА I ‫ ﺳﻔﻴﺪه‬1. моддаи сафеде, ки даруни
тухми мурѓ дар атрофии зарда воќеъ аст. 2.
моддаи сафеда.
САФЕДА II ‫ ﺳﻔﻴﺪه‬хокаи сафед барои ороиши за-
нон.
САФЕДАГАР ‫ ﺳﻔﻴﺪهﮔﺮ‬ниг. сафедгар.
САФЕДАДАМ ‫ ﺳﻔﻴﺪهدم‬ниг. сапедадам.
САФЕДАК ‫ ﺳﻔﻴﺪك‬1. сафеди тозаву озода, ки
нисбат ба духтарон ва кўдакон гуфта меша-
вад. 2. як навъ гандум.
САФЕДБАДАН ‫ ﺳﻔﻴﺪﺑﺪن‬он ки тани сафеди тару
тоза дорад.
САФЕДБАХТ ‫ ﺳﻔﻴﺪﺑﺨﺖ‬маљ. хушбахт, баланд-
иќбол; муќоб. сиёњбахт.
САФЕДБАХТЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﺑﺨﺘﻲ‬маљ. хушбахтї, хуш-
иќболї, некбахтї.
САФЕДБЕД ‫ ﺳﻔﻴﺪﺑﻴﺪ‬бот. беди сафед.
САФЕДБО ‫ ﺳﻔﻴﺪﺑﺎ‬шўрбое, ки танњо аз гўшти дар
об љўшонда иборат аст.
САФЕДБОД ‫ ﺳﻔﻴﺪﺑﺎد‬варами сафедгун.
САФЕДГАР//САФЕДАГАР ‫ﺳﻔﻴﺪهﮔﺮ‬//‫ ﺳﻔﻴﺪﮔﺮ‬он
ки зарфњои мисинро сафед мекунад; он ки да-
ру девор ва хонаро сафед мекунад.
САФЕДГАРЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﮔﺮي‬амалу кори сафедгар.
САФЕДГИЛ ‫ ﺳﻔﻴﺪﮔﻞ‬хоки сафед, ки дар сохтмон
ва барои сохтани зарфњо низ ба кор бурда
мешавад, сафедхок.
 – 223 –
САФЕДГУЛ ‫ ﺳﻔﻴﺪﮔﻞ‬бот. гули бобуна.
САФЕДГУН(А) (‫ ﺳﻔﻴﺪﮔﻮن)ه‬сафедранг, сафед.
САФЕДДЕГ ‫ ﺳﻔﻴﺪدﻳﮓ‬он ки дегаш њамеша хо-
лист, бенаво, камбаѓал.
САФЕДЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪي‬1. ранги сафед доштан,
сафедрангї. 2. рўшної. 3. пудра, сафеда;
сафедї афтодан (ба мўй, риш) ба сафедшавї
сар кардани муй.
САФЕДКОР ‫ ﺳﻔﻴﺪﻛﺎر‬1. ниг. сафедгар. 2. накўкор.
САФЕДКОРЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻛﺎري‬1. сафед кардан, гачко-
рї. 2. накукорї намудан.
САФЕДКОСА ‫ ﺳﻔﻴﺪﻛﺎﺳﻪ‬киноя аз љавонмард,
соњибњиммат; муќоб. сияњкоса.
САФЕДКУНАНДА ‫ ﺳﻔﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‬1. ниг. сафедгар. 2.
њуќ. додвар, адвокат.
САФЕДКУНЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻛﻨﻲ‬1. сафед кардан (бо оњак ё
ранг). 2. маљ. ба беайбї баровардан, бегуноњ
шумурдани мањкама мањкумеро.
САФЕДМОЛ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻣﺎل‬чарми сафеди аълосифат,
ки аз пўсти гўсфанд тайёр мешавад.
САФЕДМОЊЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻣﺎﻫﻲ‬зоол. як навъ моњии са-
фед, ки аслан дар дарёњои кўњї зиндагї меку-
над.
САФЕДМЎЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻣﻮﺋﻲ‬пирї.
САФЕДМЎЙ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻣﻮي‬1. он ки мўи сафед дорад.
2. мўйсафед, пир.
САФЕДМЎЊРА ‫ ﺳﻔﻴﺪﻣﻬﺮه‬мўњраи сафед; мўњ-
рањои сафеди шоњмот.
САФЕДНАЖОД ‫ ﺳﻔﻴﺪﻧﮋاد‬он ки ба нажоди
сафедпўстон мансуб аст.
САФЕДНОМ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻧﺎم‬ниг. некном.
САФЕДОБ ‫ ﺳﻔﻴﺪاب‬1. ќўрѓошими сўхта, ки
њамчун ранги сафед, барои рангу бори чизњои
чўбин истифода мешавад. 2. оби (шарбати)
бодом, ки дар тиб истифода мешавад. 3. гар-
ди сафеда, ки занон барои ороиш истифода
мебаранд.
САФЕДОР ‫ ﺳﻔﻴﺪار‬бот. дарахти росту баланди
танасафеди бемева.
САФЕДОРЗОР ‫ ﺳﻔﻴﺪارزار‬љои анбўњи дарахти са-
федор.
САФЕДПЕШОНЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬њайвоне, ки пешо-
САФ
нияш сафед аст.
САФЕДПЎСТ ‫ ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺳﺖ‬он ки ва он чи пўсти
сафед дорад.
САФЕДПЎЧОЌ ‫ ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﭼﺎق‬он чи пўсташ сафед
аст (мас., картошка).
САФЕДПЎШ ‫ﺳﻔﻴﺪﭘﻮش‬ он ки либоси сафед дар
бар дорад.
САФЕДПЎШОН ‫ ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺷﺎن‬маросими махсуси
иваз кардани либоси мотамї ба либоси одї,
аз мотамдорї баромадан.
САФЕДРАНГ ‫ ﺳﻔﻴﺪرﻧﮓ‬ба ранги барф, сафед.
САФЕДРИШ ‫ ﺳﻔﻴﺪرﻳﺶ‬марде, ки риши сафед до-
рад.
САФЕДРУХСОР ‫ﺳﻔﻴﺪرﺧﺴﺎر‬ 1. сафедчењра. 2.
маљ. хушрўй.
САФЕДРЎ(Й) (‫ ﺳﻔﻴﺪرو)ي‬1. он ки ранги рўяш са-
фед бошад. 2. он ки беайб буда, наз-ди касе
забонкўтоњ нест; муќоб. сиёњрўй.
САФЕДТОБ ‫ ﺳﻔﻴﺪﺗﺎب‬1. ранги ба сафедї моил. 2.
он чи ба назар сафед метобад.
САФЕДФОМ ‫ ﺳﻔﻴﺪﻓﺎم‬ниг. сафедтоб.
САФЕДХУНЇ ‫ ﺳﻔﻴﺪﺧﻮﻧﻲ‬тиб. бемории сафед шу-
дани хун, лейкоз.
САФЕДЧА ‫ ﺳﻔﻴﺪﭼﻪ‬ниг. сафедтоб.
САФЕДЧАРАНГ ‫ﺳﻔﻴﺪﭼﻪرﻧﮓ‬ камтар сафед, ба
сафедї моил.
САФЕДЧАРЎ(Й) (‫ ﺳﻔﻴﺪﭼﻪرو)ي‬он ки ранги рўяш
ба сафедї моил аст.
САФЕДЧАТОБ ‫ ﺳﻔﻴﺪﭼﻪﺗﺎب‬ниг. сафедчаранг.
САФЕДЧЕЊРА ‫ ﺳﻔﻴﺪﭼﻬﺮه‬ниг. сафедрўй 1.
САФЕДЉОМА ‫ ﺳﻔﻴﺪﺟﺎﻣﻪ‬он ки љома – либоси са-
фед дар бар дорад.
САФЕДЉОМАГОН ‫ ﺳﻔﻴﺪﺟﺎﻣﻪﮔﺎن‬таър. пайрави
њаракати зидди истилогарони араб дар Осиёи
Миёна, ки ба он Муќаннаъ роњбарї мекард.
САФЕДШУДА ‫ ﺳﻔﻴﺪﺷﺪه‬1. он чи сафедгарї шуда-
аст. 2. њуќ. он ки бегуноњ будани вай исбот
шудааст.
САФЕЊ а. ‫ ﺳﻔﻴﻪ‬кит. ноќисулаќл, бехирад, аблањ,
нодон, бефаросат.
 – 224 –
САФ
САФЕЊЇ ‫ ﺳﻔﻴﻬﻲ‬бехирадї, нодонї, бефаросатї.
САФЕЊОНА ‫ ﺳﻔﻴﻬﺎﻧﻪ‬ањмаќона, аз рўи аблањї ва
нодонї.
САФИЛ I а. ‫ﺳﻔﻴﻞ‬ кит. пастфитрат, дун, нокас,
фурўмоя.
САФИЛ II ‫ ﺳﻔﻴﻞ‬гуфт. сари девор, ки бо хасу чи-
зи дигар пўшонда шудааст: сафили девор.
САФИЛЇ ‫ ﺳﻔﻴﻠﻲ‬пастї, забунї.
САФИНА I а. ‫ ﺳﻔﻴﻨﻪ‬киштї.
САФИНА II а. ‫ ﺳﻔﻴﻨﻪ‬кит. маљмўаи ашъори шои-
рони гуногун, баёз.
САФИР I а. ‫ ﺳﻔﻴﺮ‬намояндаи як давлат дар дав-
лати дигар, фиристода; сафири кабир олита-
рин намояндаи сиёсии як мамлакат дар мам-
лакати дигар.
САФИР II а.‫ ﺻﻔﻴﺮ‬кит. хониш ва садои
парандањо; садои њуштак.
САФИР III а. ‫ ﺳﻔﻴﺮ‬маъд. ёќути кабуд.
САФЇ а. ‫ ﺻﻔﻲ‬1. соф ва холиси њар чиз, баргузи-
да; пок, поктинат. 2. дўсти мухлис ва якдил.
САФКАШЇ‫ ﺻﻒﻛﺸﻲ‬саф оростан, саф кашидан
дар урдуњои талабагї ва њарбї; бо тартиб ва
низом ќатор шудан.
САФНИШИН ‫ ﺻﻒﻧﺸﻴﻦ‬њамќатор, њамсаф; дар як
ќатор нишастан.
САФО I а. ‫ ﺻﻔﺎ‬1. покї, беѓуборї, софї; равшанї.
2. хушї, хуррамї, шодмонї, хушдилї; бо са-
фои хотир бо хотири хуш, бо ризою раѓбат, аз
дилу љон; кайфу сафо кайфу дилхушї, айшу
ишрат. 3. равнаќ, ривољи кор; сафо бахшидан
равшан кардан, нур бахшидан, хушу хуррам
намудан.
САФО II а. ‫ ﺻﻔﺎ‬кит. оштї, сулњ, осоиш: сидќу
сафо, сулњу сафо.
САФОБАХШ ‫ﺻﻔﺎﺑﺨﺶ‬ хушиовар, дилхушкунан-
да.
САФОБАХШАНДА ‫ ﺻﻔﺎﺑﺨﺸﻨﺪه‬ниг. сафобахш.
САФОВА(Т) а. ‫ﺻﻔﺎوت‬//‫ﺻﻔﺎوه‬ сафват, тозагї; по-
кизагї.
САФОИН I а. ‫ ﺳﻔﺎﺋﻦ‬љ. сафина I.
САФОИН II а. ‫ ﺳﻔﺎﺋﻦ‬љ. сафина II.
САФОКЕШ ‫ﺻﻔﺎﻛﻴﺶ‬ покитинат, некўсират, по-
кмаслак.
САФОЛ ‫ ﺳﻔﺎل‬зарфи гилие, ки дар хумдон пухта
шудааст.
САФОЛАК I ‫ ﺳﻔﺎﻟﻚ‬ќабати болоии хок, ки баъди
борон хушк шуда кафида хезад; сафолак бас-
тан пайдо шудани ќабати хушк рўи замин
пас аз боришот.
САФОЛАК II ‫ ﺳﻔﺎﻟﻚ‬мус. баланд ва бо суръати
тез задани доира.
САФОЛАТ а. ‫ ﺳﻔﺎﻟﺖ‬пастї, нокасї, фурўмоягї (аз
сифатњои бади инсонї).
САФОЛГАР ‫ﺳﻔﺎﻟﮕﺮ‬ он ки зарфњои сафолин ме-
созад.
САФОЛГАРЇ ‫ ﺳﻔﺎﻟﮕﺮي‬амал ва шуѓли сафолгар.
САФОЛГАРХОНА ‫ ﺳﻔﺎﻟﮕﺮﺧﺎﻧﻪ‬корхонае, ки дар
он аз сафол зарф месозанд.
САФОЛИН ‫ ﺳﻔﺎﻟﻴﻦ‬аз љинси сафол; кўзаи сафо-
лин, табаќи сафолин, ѓулбаи сафолин.
САФОЛИНЛАБ ‫ ﺳﻔﺎﻟﻴﻦﻟﺐ‬ниг. суфолинлаб.
САФОЛЇ ‫ ﺳﻔﺎﻟﻲ‬ниг. сафолин.
САФОЛПОРА ‫ ﺳﻔﺎلﭘﺎره‬як парча сафол.
САФОЛПЎШ ‫ ﺳﻔﺎلﭘﻮش‬:боми сафолпўш боми бо
тахтачањои сафолї пўшондашуда.
САФОРА ‫ ﺳﻔﺎره‬1. заминњои зери буѓ монда;
2.заминњои навкорам.
САФОРАТ а. ‫ ﺳﻔﺎرت‬1. кор ва вазифаи сафир. 2.
намояндагї: сафорати Тољикистон дар Ирон.
САФОРАТХОНА ‫ ﺳﻔﺎرتﺧﺎﻧﻪ‬бино–идораи сафи-
ри як давлат дар давлати дигар.
САФОРОЇ ‫ ﺻﻒآراﺋﻲ‬1. саф бастан. 2. ба љанг
омода шудан.
САФОЊАТ а. ‫ ﺳﻔﺎﻫﺖ‬кит. сафоњї, ноќисулаќлї,
аблањї; кор ва рафтори беаќлона.
САФОЊАТОМЕЗ ‫ﺳﻔﺎﺣﺖآﻣﻴﺰ‬ аблањона, беаќло-
на.
САФРО а. ‫ ﺻﻔﺮاء‬тиб. дар тибби ќадим яке аз
чањор хилти таркибии бадани инсон, ки онро
талха ва зањра низ гўянд; моеи талхи зард, ки
дар халтачаи зањра љамъ мешавад.
САФРОБАР ‫ﺻﻔﺮاﺑﺮ‬ он чи сафроро кам кунад ё
 – 225 –
САХ
равонад. тарак, ки аз он косаи шароб њам месохтанд.
САФРОВИМИЗОЉ ‫ﺻﻔﺮاويﻣﺰاج‬ ниг. сафрои- САФШИКАН ‫ ﺻﻒﺷﻜﻦ‬маљ. далер, шуљоъ, љасур,
мизољ. бањодур.
САФРОВЇ а. ‫ ﺻﻔﺮاوي‬ниг. сафрої. САФШИКАНЇ ‫ﺻﻒﺷﻜﻨﻲ‬ далерї, шуљоатмандї,
љасурї.
САФРОЗАДА ‫ ﺻﻔﺮازده‬тиб. он ки ба сабаби зиёд
ѓуншавии хилти сафро мизољаш аз њолати САХИГЇ ‫ ﺳﺨﻴﮕﻲ‬ниг. саховат.
эътидол баромада зудхашм ва асабонї шуда-
аст. САХЇ ‫ ﺳﺨﻲ‬саховатманд, кушодадаст, љавон-
мард: инсони сахї.
САФРОЇ ‫ ﺻﻔﺮاﺋﻲ‬тиб. гирифтори бемории саф-
ро; сафромизољ. САХЛАВ ‫ ﺳﺨﻠﻮ‬таър. гурўњи сарбозон, ки дар
љойе иќомат дошта маъмури муњофизати он
САФРО(И)МИЗОЉ ‫ﺻﻔﺮاﻳﻤﺰاج‬//‫ ﺻﻔﺮاﻣﺰاج‬тиб. 1. љой буданд.
гарммизољ (аз нуќтаи назари тибби ќадим). 2.
маљ. тундхў, зудхашм, асабонї. САХО а. ‫ ﺳﺨﺎ‬ниг. саховат.

САФРОСЎХТА ‫ ﺻﻔﺮاﺳﻮﺧﺘﻪ‬1. он ки зањрааш ил- САХОВАТ а. ‫ ﺳﺨﺎوت‬кушодадастї, љавонмардї,

лат дорад. 2. тундмизољ. њимматбаландї, карам, сахигї; хайру саховат
хайру эњсон.
САФСАТА а. ‫ ﺳﻔﺴﻄﻪ‬1. гапњои бењуда, сухани бе-
маза ва берабт; гапи сафсата. 2. њазён, он чи САХОВАТМАНД ‫ ﺳﺨﺎوتﻣﻨﺪ‬ниг. сахї.
бемор дар њолати таби баланд гўяд; сафсата
гуфтан њазён гуфтан, гапи бењуда, беасос ва САХОВАТМАНДЇ ‫ ﺳﺨﺎوتﻣﻨﺪي‬кушодадастї ва
бемаънї задан; сафсата фурўхтан а) гапи некї, хайру эњсон кардан.
бењуда задан; б) бо гапњои бењуда мањмадо- САХОВАТМАНДОНА ‫ﺳﺨﺎوتﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ љавонмардо-
ної кардан. на, некўкорона.
САФСАТАГЎЇ ‫ ﺳﻔﺴﻄﻪﮔﻮﺋﻲ‬гуфтани суханони САХОВАТПЕША ‫ ﺳﺨﺎوتﭘﻴﺸﻪ‬ниг. саховатманд.
бемаънии берабт, њазёнгўї.
САХОПЕША ‫ ﺳﺨﺎﭘﻴﺸﻪ‬ниг. сахї.
САФСАТАГЎЙ ‫ﺳﻔﺴﻄﻪﮔﻮي‬ бењудагўй, лаќќї,
њарзагўй. САХОФАТ а. ‫ ﺳﺨﺎﻓﺖ‬сабукї, заъф; сабуксорї.
САФСАТАОМЕЗ ‫ﺳﻔﺴﻄﻪآﻣﻴﺰ‬ суханони бемаънї САХР(А) а. (‫ ﺻﺨﺮ)ه‬харсанг, кўњпора; санги кало-
ва берабт. ни сахт.
САФСАТАФУРЎШ ‫ ﺳﻔﺴﻄﻪﻓﺮوش‬ниг. сафсатагўй. САХТ ‫ ﺳﺨﺖ‬1. мањкам, мустањкам, устувор, шах;
муќоб. суст, мулоим, нарм; љисми сахт; одам аз
САФСАТАФУРЎШЇ ‫ ﺳﻔﺴﻄﻪﻓﺮوﺷﻲ‬гапи бењуда гул нозук, аз санг сахт аст (маќ.). 2. душвор,
задан, гапи дурўѓу беасосро рост ба ќалам мушкил; кори сахт. 3. вазнин; кори сахт; хоби
додан. сахт хоби вазнин; хобе, ки кас аз он бедор
САФСАТАХОНЇ ‫ﺳﻔﺴﻄﻪﺧﻮاﻧﻲ‬ ниг. сафсатафурў- нашавад. 4. шадид, бошиддат; зимистони
шї. сахт, муборизаи сахт, љазои сахт, љанги сахт.
5. ќатъї: чораи сахт, эътирози сахт. 6. тунд,
САФФОК а. ‫ ﺳﻔّﺎك‬кит. хунрез, одамкуш; золим, тез; даѓалона, дурушт; боди сахт, гапи сахт. 7.
берањм. баланд: овози сахт. 8. хасис, мумсик, лаим;
дили сахт дили бетарањњум; рўзи сахт тангї,
САФФОР а. ‫ ﺻﻔّﺎر‬кит. мисгар. душворї, бадии рўзгор; сари сахт бадбахт,
шўрбахт; сахт будан а) хасис будан, мумсик
САФФОРЇ ‫ ﺻﻔﺎري‬мисгарї. будан; б) устувор будан, побарљо будан; сахт
гап задан бо дуруштї сухан гуфтан; сахт ги-
САФЊ а. ‫ ﺻﻔﺢ‬кит. афви гуноњ, бахшидани гуноњ. рифтан сахтгирї кардан, муомилаи дурушт
САФЊА а. ‫ ﺻﻔﺤﻪ‬1. рўй, руя, рўи мусаттањи чизе, кардан; сахт карда гуфтан бо тундию тезї гап
сањифа. 2. ќартаи граммофон. задан ба касе, бо дуруштї гап задан; сахт ис-
тодан устувор истодан, исрор дар гуфтаи худ;
САФЧА ‫ﺻﻔﭽﻪ‬ кит. харбузаи хом ва норасида, сахт кардан пўшондан, мањкам кардан; сахт
 – 226 –
САХ
кашидан таранг кардан; сахт омадан душвор эњтиёљ умр гузарондан.
будан, ногувор будан; сахт шудан а) душвор
шудан (мас., кор), б) дурушт шудан (мас. САХТКАМОН ‫ ﺳﺨﺖﻛﻤﺎن‬кит. тирандози моњир.
пўсти бадан); нафаси сахт кашидан бо
душворї нафас кашидан; сахт – сахт хеле сахт САХТКЎШ ‫ ﺳﺨﺖﻛﻮش‬кўшо, боѓайрат.
(ба маъноњои 1, 2, 3 сахт). САХТЛАЉОМ ‫ ﺳﺨﺖ ﻟﺠﺎم‬ниг. сахтљилав.
САХТАН ‫ ﺳﺨﺘﻦ‬кит. 1. вазн доштан. 2. санљидан, САХТМУОМИЛА ‫ ﺳﺨﺖﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬даѓал, дуруштраф-
баркашидан. тор (одам).
САХТБАРГ растанињое, ки дорои баргњои ду- САХТПАНЉА ‫ ﺳﺨﺖﭘﻨﺠﻪ‬ниг. сахтдаст.
рушти сахт мебошанд.
САХТПО(Й) (‫ ﺳﺨﺖﭘﺎ)ي‬собитќадам.
САХТБОЗУ ‫ ﺳﺨﺖﺑﺎزو‬ќавидаст, одами тану-
манди пурзўр; тавоно, зўр. САХТРЎ(Й) (‫ ﺳﺨﺖرو)ي‬беибо, бешарм, густох.
САХТБОЛ ‫ ﺳﺨﺖﺑﺎل‬дорои боли сахт. САХТРЎЗ ‫ ﺳﺨﺖروز‬он ки рўзгораш ба сахтї ме-
гузарад; фаќир, ќашшоќ; бетолеъ.
САХТБУНЁД ‫ ﺳﺨﺖﺑﻨﻴﺎد‬он чи асос ва пояи
мањкаму устувор дорад. САХТРЎЇ ‫ ﺳﺨﺖروﺋﻲ‬1. истодагар, устувор. 2.
маљ. бешарм, густох; дурушт.
САХТБУНЁН ‫ ﺳﺨﺖﺑﻨﻴﺎن‬ниг. сахтбунёд.
САХТСАР ‫ ﺳﺨﺖﺳﺮ‬саркаш, гарданкаш, якрања,
САХТГАП ‫ ﺳﺨﺖﮔﭗ‬дуруштгап, талхзабон. инодкор.
САХТГИР ‫ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ‬он ки бо ќатъият ва диќќат САХТСАРЇ ‫ ﺳﺨﺖﺳﺮي‬саркашї, гардантобї.
корбарї мекунад, даќиќ, серталаб.
САХТУ ‫ ﺳﺨﺘﻮ‬књн., ниг. њасиб.
САХТГИРЇ ‫ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي‬серталаб, даќиќ ва
интизомдўст будан дар коре, бо катъият та- САХТЧАШМ ‫ ﺳﺨﺖﭼﺸﻢ‬шўх.
лаб кардани иљрои коре.
САХТЉИЛАВ ‫ ﺳﺨﺖﺟﻠﻮ‬1. ноором, саркаш (асп).
САХТГЎ(Й) (‫ﺳﺨﺖﮔﻮ)ي‬он ки дурушт ва ќатъї 2. маљ. инодкор, якрања, гапнодаро (одам).
гап мезанад.
САХТЉОН ‫ ﺳﺨﺖﺟﺎن‬тобовар, сертоќат, тањам-
САХТДАСТ ‫ ﺳﺨﺖدﺳﺖ‬маљ. хасис, мумсик; муќоб. мулкунанда, бурдбор; бадмур.
кушодадаст.
САХТЉОНЇ ‫ﺳﺨﺖﺟﺎﻧﻲ‬ тобоварї, шикебої,
САХТДИЛ ‫ ﺳﺨﺖدل‬сангдил, берањм. бурдборї.
САХТДИЛЇ ‫ ﺳﺨﺖدﻟﻲ‬берањмї кардан, ноинсофї. САХТЉЎШ ‫ ﺳﺨﺖﺟﻮش‬бисёр љўшзананда; пур-
шур, пурњаяљон, ◊ ин оташин хонаи сахтљўш
САХТИГАРЇ ‫ ﺳﺨﺖﮔﻴﺮ‬хасисї, мумсикї. дунё.
САХТИДИДА ‫ ﺳﺨﺘﻲدﻳﺪه‬азобкашида, он ки дар САХТШАВЇ ‫ﺳﺨﺖﺷﻮي‬ шах шудан: сахтшавии
зиндагї азобу машаќќат ва мањрумияти зиёд ширеш.
кашидааст.
САХТШУДА ‫ ﺳﺨﺖﺷﺪه‬сифати феълии замони гу-
САХТИЁН ‫ ﺳﺨﺘﻴﺎن‬књн. пўсти ошдодашуда; чар- зашта аз сахт шудан; шахшуда,
ми нозук ва мулоими буз, сафён. мустањкамшуда: гаљи сахтшуда.
САХТИКАШ ‫ ﺳﺨﺘﻲﻛﺶ‬1. тобовар, тоќатовар; САХТЭЪТИЌОД ‫ﺳﺨﺖاﻋﺘﻘﺎد‬ дорои эътиќоду их-
мењнаткаш. 2. маљ. диловар, шуљоатнок. лоси сахт.
САХТИРОДА ‫ ﺳﺨﺖاراده‬ќавиирода, он ки дар САХУН ‫ ﺳﺨﻦ‬ниг. сухан.
азми худ љазм ва устувор аст.
САЊАР I а. ‫ ﺳﺤﺮ‬сапедадам, бомдод, замони ак-
САХТЇ ‫ ﺳﺨﺘﻲ‬1. мањкамї, устуворї, шахї. 2. нун кушода шудани чашми рўз; шаб то сањар
душворї, вазнинї; муќоб. осонї. 3. дуруштї, тамоми шаб.
даѓалї. 4. хасисї, мумсикї; сахтї дидан (ка-
шидан) азобу уќубат дидан, бо ќашшоќї ва
 – 227 –
САЊАР II а ‫ﺳﻬﺮ‬ кит. бехобї, бедорї; касалии
бехобї.
САЊАРА а. ‫ ﺳﺤﺮه‬љ.соњир І.
САЊАРГАЊ//САЊАРГОЊ ‫ﺳﺤﺮﮔﺎه‬//‫ ﺳﺤﺮﮔﻪ‬њанго-
ми сањар, бомдод, сапедадам.
САЊАРГАЊЇ ‫ ﺳﺤﺮﮔﻬﻲ‬ниг. сањаргоњї.
САЊАРГАЊОН ‫ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎن‬ниг. сањаргоњї.
САЊАРГОЊ ‫ ﺳﺤﺮﮔﺎه‬ниг. сањаргањ.
САЊАРГОЊЇ ‫ ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﻲ‬1. мансуб ба сањар-
гоњ//сањаргањ. 2. сањаргоњон, ваќти бомдод.
САЊАРГОЊОН//САЊАРГАЊОН //‫ﺳﺤﺮﮔﺎﻫﺎن‬
‫ ﺳﺤﺮﮔﻬﺎن‬дар њангоми сањар, бомдодон.
САЊАРЇ ‫ ﺳﺤﺮي‬1. мансуб ба сањар; бомдодї: на-
сими сањарї, шабнами сањарї. 2. таоме, ки
рўзадорон пеш аз сапедадам (бомдод) ме-
хўранд.
САЊАРХЕЗ ‫ ﺳﺤﺮﺧﻴﺰ‬он ки сањари барваќт аз хоб
мехезад.
САЊАРХЕЗАК ‫ ﺳﺤﺮﺧﻴﺰك‬гуфт., ниг. авсарї.
САЊАРХЕЗЇ ‫ ﺳﺤﺮﺧﻴﺰي‬одати сањари барваќт аз
хоб хестан.
САЊАРХОН ‫ ﺳﺤﺮﺧﻮان‬ваќти сањар хонишку-
нанда; мурѓи сањархон булбул; ќумрї; хурўс.
САЊАТ ‫ ﺻﺤﺖ‬шакли гуфтугўии сињ(њ)ат.
САЊБО ‫ ﺻﻬﺒﺎ‬кит. шароби сурх, май.
САЊВ I ‫ ﺳﻬﻮ‬хато, иштибоњ.
САЊВ II ‫ ﺻﺤﻮ‬њушёршавї, њушёрї, бартараф шу-
дани мастї.
САЊВА а. ‫ ﺻﻬﻮه‬кит. пушти асп, љои нишасти са-
вора дар пушти асп.
САЊВАН а. ً‫ ﺳﻬﻮا‬бархато, аз рўи иштибоњ.
САЊВНОК ‫ ﺳﻬﻮﻧﺎك‬дорои сањву хато.
САЊВРАВЇ ‫ ﺳﻬﻮ روي‬роњгум задан, ба роњи хато
рафтан, хато шудан.
САЊЕЊ а. ‫ ﺻﺤﻴﺢ‬1. тандуруст, солим, беайбу
нуќс; сањењу солим сињату саломат. 2. дуруст,
рост, аниќ; сањењу ѓалат дуруст ва хато;
љавоби сањењ додан дуруст љавоб гардондан.
САЊЕЊЇ ‫ﺻﺤﻴﺤﻲ‬ 1. солимї, саломати хуб. 2.
САЊ
дурустї, ростї.
САЊЕЊУЛАЪЗО а. ‫ﺻﺤﻴﺢاﻻﻋﻀﺎ‬ солимбадан, тан-
дуруст.
САЊЕЊУЛМИЗОЉ а. ‫ ﺻﺤﻴﺢاﻟﻤﺰاج‬саломатии хуб
дошта, тансињат, тандуруст.
САЊЕЊУННАФС а. ‫ ﺻﺤﻴﺢاﻟﻨﻔﺲ‬солим, тандуруст.
САЊЕЊУТТАБЪ а. ‫ ﺻﺤﻴﺢاﻟﻄﺒﻊ‬солимтабъ, дуруст-
табъ, соњиби табъи мавзун.
САЊИБОЛО ‫ ﺳﻬﻲﺑﺎﻻ‬1. ростќомат, мавзунќомат,
хушќомат. 2. маљ. маъшуќа.
САЊИЌАД ‫ ﺳﻬﻲﻗﺪ‬ниг. сањиболо.
САЊИЌОМАТ ‫ ﺳﻬﻲﻗﺎﻣﺖ‬ниг. сањиболо.
САЊИЛ а. ‫ ﺻﻬﻴﻞ‬1. шењаи асп, овози асп. 2. бонг,
наъра.
САЊИМ а. ‫ ﺳﻬﻴﻢ‬кит. он ки бо дигаре дар коре
шарик аст, сањмдор.
САЊИФА//САФЊА а. ‫ﺻﻔﺤﻪ‬//‫ ﺻﺤﻴﻔﻪ‬як рўи вараќ:
дар сафњаи дил навиштан маљ. бар рўи дил
наќш кардан; сањифаи нав кушодан маљ.
љињати нави кореро оѓоз кардан.
САЊИФАБАНД ‫ ﺻﺤﻴﻔﻪﺑﻨﺪ‬он ки дар матбаа аз
маводи чидашуда сањифа мебандад.
САЊИФАБАНДЇ ‫ ﺻﺤﻴﻔﻪ ﺑﻨﺪي‬љузвабандї, амал
ва шуѓли сањифабанд.
САЊЇ ‫ ﺳﻬﻲ‬1. рост, баланд; сарви сањї, сањисарв
а) сарви рост ва баланд, сарви рострафтаи зе-
бо; сарви наврас; б) киноя аз ќади рост,
ќомати рост. 2. номи зани Эраљ, ки писари
хурди Фаридун буд.
САЊЌ а. ‫ ﺳﺤﻖ‬соидан, кўфтан, реза кардан.
САЊЛ I а. ‫ ﺳﻬﻞ‬1. осон; сабук, нодушвор; муќоб.
саъб (душвор); кори сањл кори осон; агар ёр
ањл аст, кор сањл аст (зарб.); сањл гирифтан
(кореро) осон шумурдан, дуруст ањамият на-
додан, бепарвоёна рафтор кардан (ба коре). 2.
андак, каме.
САЊЛ II а. ‫ ﺳﻬﻞ‬кит. замини њамвор; сањлу љабал
замини њамвор ва кўњњо; пасту баланд.
САЊЛАНГОР ‫ ﺳﻬﻠﻨﮕﺎر‬он ки њар кореро сањлу
осон мепиндорад, сањлгир; бепарво.
САЊЛАНГОРЇ ‫ ﺳﻬﻠﻨﮕﺎري‬сањлгирї кореро,
бепарвої, бедиќќатї (дар иљрои коре).
САЊ – 228 –
САЊЛАНГОРОНА ‫ ﺳﻬﻠﻨﮕﺎراﻧﻪ‬бедиќќатона, бе-
парвоёна; сабукфикрона.
САЊЛГИР ‫ ﺳﻬﻞﮔﻴﺮ‬ниг. сањлангор.
САЊЛГИРЇ ‫ﺳﻬﻞﮔﻴﺮي‬ кореро осон пиндоштан,
бепарвої.
САЊЛГЎЇ ‫ ﺳﻬﻞﮔﻮﺋﻲ‬мулоимсуханї, нармгуфтор.
САЊЛГЎЙ ‫ ﺳﻬﻞﮔﻮي‬нармгуфтор, мулоимсухан.
САЊЛЇ ‫ ﺳﻬﻠﻲ‬1. осонї. 2. мулоими,
хушмуомилагї; бо сањлї а) ба осонї; б) бо
мулоиматї.
САЊМ I а. ‫ ﺳﻬﻢ‬тарс, вањм, бим, њарос.
САЊМ II а. ‫ ﺳﻬﻢ‬њисса, бањра; сањм гузоштан (ба
коре, чизе) њисса њамроњ кардан.
САЊМ III а. ‫ ﺳﻬﻢ‬кит. тир, тире, ки бо камон ан-
дохта мешавад.
САЊМГИН ‫ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ‬ воњиманок, тарсовар, хавф-
нок.
САЊМГИР ‫ﺳﻬﻤﮕﻴﺮ‬ иштирокдор, сањмгузор,
сањмдор.
САЊМГИРЇ ‫ ﺳﻬﻤﮕﻴﺮي‬иштирок намудан дар
иљрои коре, њисса гузоштан.
САЊМГУЗОР ‫ ﺳﻬﻤﮕﺬار‬иштирокдор, њиссагузор.
САЊМГУЗОРЇ ‫ﺳﻬﻤﮕﺬاري‬ иштирок, ширкат,
њиссагузорї.
САЊМДОР I ‫ ﺳﻬﻤﺪار‬тарсончак, воњимазада.
САЊМДОР II ‫ ﺳﻬﻤﺪار‬он ки дар коре сањм – њисса
дорад, соњибњисса, бањрадор; шарики бонкї,
дорандаи сањм, яъне дорандаи ќисми сармояи
бонк, ки њаќ дорад дар идораи бонк ширкат
варзад ва фоида ба даст орад.
САЊМДОРЇ ‫ ﺳﻬﻤﺪاري‬ниг. сањмгузорї.
САЊМИЯ ‫ ﺳﻬﻤﻴﻪ‬сањм, яке аз њиссањои баробари
сармояи сањомии бонк.
САЊМНОК ‫ ﺳﻬﻤﻨﺎك‬1. ниг. сањмгон. 2. њиссадор.
САЊН а. ‫ ﺻﺤﻦ‬1. соњат, руй (замин, хона); сањми
мадраса рўи њавлии мадраса; сањни њавлї рўи
њавлї. 2. сањна, майдон.
САЊНА I ‫ ﺻﺤﻨﻪ‬1. замини њамвор, љои васеъ,
майдон, арса. 2. љойи намоиш ва бозї дар те-
атр. 3. намоише аз як пиеса ё роман, њикоя ва
достон; манзара; дар паси сањна дур аз чашми
мардум, ноаён.
САЊНА II ‫ ﺻﺤﻨﻪ‬рўй, ораз, симо.
САЊНАВЇ ‫ ﺻﺤﻨﻮي‬мансуб ба сањна.
САЊНАЗЕБ ‫ ﺻﺤﻨﻪزﻳﺐ‬сањнабоб, муносиби сањна.
САЊНАОРО ‫ ﺻﺤﻨﻪآرا‬он ки сањнаро барои намо-
иш оро медињад.
САЊНАСОЗ ‫ ﺻﺤﻨﻪﺳﺎز‬ниг. сањнаоро.
САЊНАСОЗЇ ‫ ﺻﺤﻨﻪﺳﺎزي‬сохтани сањна.
САЊНАЧА ‫ ﺻﺤﻨﭽﻪ‬сањнаи хурд: сањначаи њаљвї.
САЊОБ ‫ ﺻﺤﺎب‬абр, меѓ.
САЊОБА ‫ ﺻﺤﺎﺑﻪ‬д. њамсўњбат, ёр, њамнишин,
њамдам, њамсўњбатони Муњаммади пайѓамбар
(с).
САЊОИФ ‫ ﺻﺤﺎﺋﻒ‬љ. сањифа.
САЊОМ ‫ ﺳﻬﺎم‬сањмгузор.
САЊОМЇ ‫ ﺳﻬﺎﻣﻲ‬сањмгузорї.
САЊРО а. ‫ ﺻﺤﺮا‬1. дашти беобу алаф, биёбони
бедолу дарахт, чўл. 2. атрофи шањр, боѓоти
гирди шањр; замини кишт.
САЊРОГАРД ‫ ﺻﺤﺮاﮔﺮد‬биёбонгард; кўчманчї.
САЊРОГАРДЇ ‫ﺻﺤﺮاﮔﺮدي‬ биёбонгардї, кўчман-
чигарї.
САЊРОЇ ‫ ﺻﺤﺮاﺋﻲ‬1. мансуб ба сањро; бошишгоњи
сањрої. 2. сањронишин, дењотї.
САЊРОНАВАРД ‫ ﺻﺤﺮاﻧﻮرد‬биёбонгард.
САЊРОНАВАРДЇ ‫ ﺻﺤﺮاﻧﻮردي‬сањротайкунї, сањ-
рогардї.
САЊРОНИШИН ‫ ﺻﺤﺮاﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки дар беруни
шањр зиндагї мекунад. 2. киноя аз турк;
муќоб. шањрнишин. 3. маљ. одами омї, сода-
дил.
САЊРОРАВ ‫ ﺻﺤﺮارو‬сањрогард, биёбонї, бодия-
нишин, кўчманчї.
САЊУР//СУЊУР а. ‫ ﺳﺤﻮر‬д. ваќти пеш аз дами-
дани субњ, ки мусулмонон дар моњи рамазон
барои рўзагирї охирин бор хўрок хўрда ме-
тавонанд.
САЊУРЇ ‫ ﺳﺤﻮري‬д. хўроке, ки дар моњи рамазон
сањаргоњон мехўранд; сањурї задан сањур
 – 229 –
хўрдан, сањарї хўрдан.
САЊЊОР а. ‫ ﺳﺤﺎر‬бисёр сењру љодукунанда,
соњир, љодугар.
САЊЊОФ а. ‫ ﺻﺤﺎف‬љузъбанд, мўќовабанди ки-
тоб, љилдсоз.
САЊЊОФЇ ‫ ﺻﺤﺎﻓﻲ‬касбу кори сањњоф.
САЧОЌ ‫ ﺳﭽﺎق‬гуфт. он чи бо он дасту рў пок
кунанд.
САЉДА а. ‫ ﺳﺠﺪه‬1. пешонї бар замин гузоштан;
таъзим (дар ибодат ё аз рўи аљз ва фўрутанї).
2. д. пешонї, ду кафи даст, ду зонуро ба замин
нињода зикрњои муќаррарро гуфтан дар на-
моз.
САЉДАГОЊ ‫ ﺳﺠﺪهﮔﺎه‬љое, ки Худоро саљда ку-
нанд, мањалли ибодат; масљид, мењроб.
САЉИЙЯ а. ‫ ﺳﺠﻴﻪ‬кит. сиришт, табиат; хислат.
САЉЉОДА а. ‫ ﺳﺠﺎده‬љойнамоз, мусалло.
САЉЉОДАНИШИН ‫ ﺳﺠﺎدهﻧﺸﻴﻦ‬д. 1. он ки
њамеша рўи саљљода менишинад ва намоз ме-
хонад. 2. маљ. шайх, порсо, зоњид.
САЉЉОДАПАРАСТ ‫ ﺳﺠﺎدهﭘﺮﺳﺖ‬он ки пайваста
намоз мегузорад: шайх, зоњид.
САЉЪ а. ‫ ﺳﺠﻊ‬адш. сухани ќофиядор, дар наср
овардани калимањои њамвазну њамоњанг.
САЪБ а. ‫ ﺻﻌﺐ‬душвор, мушкил, сахт.
САЪБА ‫ ﺻﻌﺒﻪ‬гуфт., ниг. саъва.
САЪВА а. ‫ ﺻﻌﻮه‬парандаест хурдтар аз гунљишк.
САЪД а. ‫ ﺳﻌﺪ‬бахосият, муборак, хуљаста, бахто-
вар; муќоб. нањс; саъду нањс бахосияту бехо-
сият, муборак ва шум; саъди акбар нуљ. сайё-
раи Муштарї–Њурмузд; саъди асѓар сайёраи
Зўњра – Ноњид.
САЪДЇ ‫ ﺳﻌﺪي‬1. хушбахтї, муборакї; хушбахт.
2. хуљаста, муборак; рўзи саъдї рўзи нек.
САЪЙ а. ‫ ﺳﻌﻲ‬кўшиш, љидду љањд, ѓайрат; саъй
доштан (кардан) кўшидан, ѓайрат кардан.
САЪЌА а. ‫ ﺻﻌﻘﻪ‬кит. 1. барќ задан, оташак задан.
2. оташ.
САЪЛАБ I а. ‫ ﺛﻌﻠﺐ‬кит., ниг. рўбоњ.
САЪЛАБ II а. ‫ ﺛﻌﻠﺐ‬бот. як навъ растании худрўи
кўњї.
СЕБ
САЪЛУЌ а. ‫ ﺻﻌﻠﻮك‬књн. фаќир, нодор, дарвеш.
САЪТАР ‫ﺻﻌﺘﺮ‬//‫ ﺳﻌﺘﺮ‬кит., биол. кокутї.
САЪТАРИМАНЗАР ‫ ﺳﻌﺘﺮيﻣﻨﻈﺮ‬зебо, хушрўй.
САЯЛОН а. ‫ﺳﻴﻼن‬ љараён, равоншавии чизњои
моеъ.
САЯРОН а. ‫ ﺳﻴﺮان‬ниг. сайрон.
СЕ I ‫ ﺳﻪ‬шумораи миќдорї, ки баробари ду
љамъи як ( 2+1) аст.
СЕ II ‫ ﺳﻪ‬номи њарфи панљуми алифбои арабии
тољикї, ки дар њисоби абљад ба 500 баробар
аст.
СЕАНС фр. ‫ ﺳﺌﺎﻧﺲ‬њар давраи замоне, ки дар он
як филм, як намоиш нишон дода мешавад.
СЕАСПА ‫ ﺳﻪاﺳﭙﻪ‬1. ароба ё воситаи наќлиётии
дигаре, ки ба он се асп баста шудааст. 2. маљ.
бо аљала, шитобон.
СЕБ ‫ ﺳﻴﺐ‬1. меваи хуштамъ ва хушбўйи хушхўр,
ки навъњои гуногун дорад. 2. дарахти ин мева;
себи занах киноя аз ѓабѓабаи мањбуба.
СЕБАК ‫ ﺳﻴﺒﻚ‬1. себи хурд, себча. 2. порчаи
гулўлаи хамир ба андозаи як нон, зувола; се-
бак гирифтан хамирро зувола кардан.
СЕБАНД ‫ ﺳﻪﺑﻨﺪ‬таър. калтак, калтаки дароз, ки
дар аморати Бухоро навкарони миршаб ги-
рифта мегаштанд.
СЕБАНДДОР ‫ ﺳﻪﺑﻨﺪدار‬шабгардони ба даст се-
банд гирифта.
СЕБАРА ‫ ﺳﻪ ﺑﺮه‬себардор, он чи се бар дорад.
СЕБАРГА ‫ ﺳﻪﺑﺮﮔﻪ‬биол. гиёњест монанди юнучќа,
вале пояи дароз надорад ва камбарг аст.
СЕБАРГАЗОР ‫ ﺳﻪﺑﺮﮔﻪزار‬љои анбўњии себарга.
СЕБЗОР ‫ ﺳﻴﺐزار‬анбўњи дарахтони себ.
СЕБЇ ‫ ﺳﻴﺒﻲ‬аз себ тайёршуд: мураббои себї.
СЕБЌОЌ ‫ ﺳﻴﺐﻗﺎق‬себи хушккарда; себе, ки бури-
да хушк мекунанд.
СЕБОРА ‫ ﺳﻪﺑﺎره‬сеюмбора; бори сеюм.
СЕБОФА(К) ‫ﺳﻪ ﺑﺎﻓﻚ‬//‫ ﺳﻪ ﺑﺎﻓﻪ‬як навъи мўйбофї,
ки муйро ба се ќисм људо карда мебофанд.
СЕБУРЉА ‫ ﺳﻪﺑﺮﺟﻪ‬њанд. шакли њандасие, ки се
кунљ – зовия дорад.
 – 230 –
СЕБ
СЕБЧА ‫ ﺳﻴﺒﭽﻪ‬1. ниг. себак. 2. як навъ њалвое, ки тартибиаш дар љадвали даврї ба 55 баробар
ба шакли гулўла – лўнда сохта мешуд. аст(Cs).
СЕБЧИНЇ ‫ ﺳﻴﺐﭼﻴﻨﻲ‬исми амал аз себ чидан; чи- СЕЇ ‫ ﺳﻪﺋﻲ‬вараќаи се холдор дар ќарта.
дани себ.
СЕЙМ пол. ‫ﺳﻴﻢ‬ номи парламенти баъзе
СЕБЧОЙ ‫ ﺳﻴﺐﭼﺎي‬чойе, ки аз себи реза бурида- давлатњо.
шудаи хушк дам карда шудааст.
СЕЙСМОГРАФ ю. ‫ ﺳﻴﺴﻤﺎ ﮔﺮف‬ниг. зилзиланигор.
СЕВАНЧЇ ‫ ﺳﻴﻮﻧﭽﻲ‬гуфт. мукофот ё њадя, ки ба
овардани хабари хуш дода мешавад, мужда, СЕЙСМОГРАФИЯ ю. ‫ﺳﻴﺴﻤﺎ ﮔﺮﻓﻴﻪ‬ ниг. зилзила-
муждагонї; севанчї гирифтан хабари хуше нигорї.
оварда аз касе подош дарёфт кардан.
СЕЙСМОЛОГ ю. ‫ ﺳﻴﺴﻤﺎﻻگ‬ниг. зилзилашинос.
СЕВОЃАР ‫ ﺳﻴﻮاﻏﺮ‬зоол. парандаи хурди хокиран-
ги синасурх аз љинси гунљишк. СЕЙСМОЛОГИЯ ю. ‫ﺳﻴﺴﻤﺎﻻﮔﻴﻪ‬ ниг. зилзила-
шиносї.
СЕВОЛ ‫ ﺳﻴﻮال‬донача, ќуббачаи хурду сахти бе-
дарде, ки дар пўсти бадан пайдо мешавад, СЕЙУМ ‫ ﺳﻪ ﻳﻢ‬ниг. сеюм.
озах. СЕЙУМИН ‫ ﺳﻪ ﻳﻤﻴﻦ‬ниг. сеюмин.
СЕГАЗА//СЕГАЗЇ ‫ﺳﻪﮔﺰي‬//‫ ﺳﻪﮔﺰه‬он чи се газ СЕЙФ англ. ‫ ﺳﻴﻒ‬сандуќи оњании насўзанда ба-
дарзї дорад: чўбдасти чўпонии сегаза. рои нигањ доштани пул ва њуљљатњо, ганља,
СЕГОНА ‫ ﺳﻪﮔﺎﻧﻪ‬секаса; сељониба; сеќисма: аса- сандуќи носўз.
ри сегона, иттињоди сегона. СЕКАРАТА ‫ ﺳﻪﻛﺮﺗﻪ‬ниг. себора.
СЕГОНАГЇ ‫ ﺳﻪﮔﺎﻧﮕﻲ‬сегона будан, хусусияти СЕКАРАТЇ ‫ ﺳﻪ ﻛﺮﺗﻲ‬се бор-се бор, се-се.
сегона доштан.
СЕКАСА//СЕКАСЇ ‫ﺳﻪﻛﺴﻲ‬//‫ﺳﻪﻛﺴﻪ‬ иборат аз се
СЕГОЊ ‫ ﺳﻪﮔﺎه‬мус. яке аз маќомњои таркибии нафар, сенафарї.
Шашмаќом.
СЕКИН ‫ ﺳﻜﻴﻦ‬гуфт. оњиста, явош; бешитоб.
СЕГЎША ‫ ﺳﻪﮔﻮﺷﻪ‬ниг. секунља.
СЕКУНЉА ‫ ﺳﻪﻛﻨﺠﻪ‬њанд. шакле, ки аз се хати
СЕДАНДОНА ‫ ﺳﻪدﻧﺪاﻧﻪ‬дорои се дандон, дорои се рости њамдигарро буранда иборат буда, се
дандона. кунљи дохилї ба вуљуд меорад.
СЕЗАБОНА ‫ ﺳﻪزﺑﺎﻧﻪ‬ба се забон таълифшуда: СЕЌАБАТА ‫ ﺳﻪ ﻗﺒﻄﻪ‬1. он чи се ќабат дорад: би-
луѓати сезабона. нои сеќабата. 2. сеошёнадор; андоваи сеќаба-
СЕЗАНА ‫ ﺳﻪزﻧﻪ‬марди дорои се зан. та.

СЕЗДАЊ ‫ ﺳﺰده‬шумораи миќдорї иборат аз 10 СЕЌИРРА ‫ ﺳﻪﻗﺮه‬њанд. шакле ки се рў дорад.

љамъи 3.
СЕЗДАЊБОЛОР ‫ ﺳﺰدهﺑﺎﻻر‬хонае, ки саќфаш
сездањ болор дорад (фосилаи њар болор аз як-
дигар таќрибан 50 – 70 см мешавад).
СЕЗДАЊСОЛА ‫ ﺳﺰدهﺳﺎﻟﻪ‬он ки аз умраш 13 сол
пур шуда бошад.
СЕЗДАЊСОЛАГЇ ‫ ﺳﺰدهﺳﺎﻟﮕﻲ‬синни сездањсола;
дар сездањсолагї њангоми сездањсола будан
СЕЗДАЊУМ ‫ ﺳﺰدﻫﻢ‬раќами тартибии 13.
СЕЗДАЊУМИН ‫ ﺳﺰدﻫﻤﻴﻦ‬ниг. сездањум.
СЕЗИЙ лот. ‫ﺳﻴﺰﻳﻲ‬ моддаи химиявї, ки раќами
СЕЛ ‫ ﺳﻴﻞ‬1. љараёни оби борони бисёр ки ба са-
баби боришњои зиёди паёпай ва об шудани
яхњо бошиддат ва суръат љорї мешавад, се-
лоб. 2. маљ. он чи босуръат ва ба њељ монеа
нигоњ накарда љорї мешавад; борони сел бо-
рони сахтборанда; сел задан боридани боро-
ни сахт ва омадани сел; ◊ сели ашк ашкрезии
бисёр.
СЕЛА ‫ ﺳﻴﻠﻪ‬гурўњи парандагон: селаи гунљишкон,
селаи зоѓон, селаи кабўтарон.
СЕЛБОР ‫ ﺳﻴﻠﺒﺎر‬ниг. сайлбор.
СЕЛБОРИШ ‫ﺳﻴﻞﺑﺎرش‬ боронгарии сахт, борони
сел.
 – 231 –
СЕЛБОРОН ‫ﺳﻴﻠﻪﺑﺎران‬ борони селосо, борони
бошиддат.
СЕЛВОР ‫ ﺳﻴﻠﻮار‬љоришаванда чун сел.
СЕЛГОЊ ‫ ﺳﻴﻠﮕﺎه‬ниг. сайлгоњ.
СЕЛЕКСИОНЕР лот. ‫ﺳﻠﻴﻜﺴﺌﺎﻧﻴﺮ‬ мутахассиси
соњаи селексия.
СЕЛЕКСИЯ лот. ‫ ﺳﻠﻴﻜﺴﻴﻪ‬илми бењтар гардони-
дани навъи растанї ё љинси њайвонот (чорпо-
ён) ва ба вуљуд овардани навъ ва љинсњои нав
бо роњњои сунъї.
СЕЛИТРА лот. ‫ ﺳﻠﻴﺘﺮه‬хим. моддаи мураккаб аз
калий, натрий, аммоний, ки дар техникаи
моддањои тарканда ва дар соњаи кишоварзї
барои ќувватнок кардани хок ба кор меравад.
СЕЛЛОИД лот. ‫ ﺳﻼﻳﺪ‬моддаи сахти ќаишу шаф-
фоф, ки барои сохтани навор ва ѓ. истифода
мешавад.
СЕЛЛОФАН лот. ‫ ﺳﻼﻓﻦ‬навори шаффофи тунук,
ки аз сабаби обногузар буданаш барои печо-
нидани чизњо истифода мешавад; гуфт. сала-
фан.
СЕЛЛОФАНЇ ‫ ﺳﻼﻓﻨﻲ‬мансуб ба селлофан; аз
селлофан сохташуда; халтањои селлофанї.
СЕЛЛЮЛОЗА лот. ‫ ﺳﻠﻴﻮﻻزه‬бофтаи пўсти беру-
нии њуљайраи растанињо, ки аз он бо роњи
кимиёвї коѓаз, селлофан, маводи тарканда ва
ѓ. тайёр мекунанд.
СЕЛОБ ‫ ﺳﻴﻼب‬1. оби тезу тунд љоришавандаи
борони сел. 2. маљ. он чи бо суръату ќувват ба
њељ мамониат нигоњ накарда зоњир мешавад;
селоби хашм, селоби ѓазаб, селоби ѓам.
СЕЛОБА ‫ ﺳﻴﻞ آﺑﻪ‬ниг. сел 2.
СЕЛОБКАНД ‫ ﺳﻴﻼبﻛﻨﺪ‬ниг. селроња.
СЕЛОВАРД ‫ ﺳﻴﻞآورد‬ниг. сайловард.
СЕЛОН ‫ ﺳﻴﻼن‬1. пўлодиранг, хокистарранг. 2.
шакли матои љилодори пўлодранг.
СЕЛРАФТОР ‫ ﺳﻴﻞ رﻓﺘﺎر‬ниг. сайлрафтор.
СЕЛРОЊА ‫ ﺳﻴﻞراﻫﻪ‬љараёнгоњи сел, роње, ки сел
љорї гашта хокро шуста бурдааст.
СЕМАНТИКА ‫ ﺳﻴﻤﻨﺘﻜﻪ‬збш. маънои калимаи
алоњида ва тарзи таркиб ёфтани он.
СЕМАНТИКЇ ‫ﺳﻴﻤﻨﺘﻜﻲ‬ мансуб ба семантика;
маъно.
СЕН
СЕМАСИОЛОГИЯ ю. ‫ ﺳﻴﻤﺴﻴﺎﻻﮔﻴﻪ‬збш. як соњаи
вожашиносї, ки дар бораи хусусияти маънои
калимањо бањс мекунад.
СЕМАФОР ю. ‫ ﺳﻴﻤﻔﺎر‬дастгоњи сигналдињанда
дар сари роњњо (дар бораи баста ё кушода бу-
дани гузаргоњ).
СЕМЕНТ олм. ‫ ﺳﻴﻤﻨﺖ‬моддаи хокамонанди
сохтмонї, ки ваќти ба об омехтан хамири
шуда барои рехтани бетон, чидани хишт ва ѓ.
истифода мешавад: корхонаи семент, истењ-
соли семент, хамираи семент.
СЕМЕНТБАРОРЇ ‫ ﺳﻴﻤﻨﺖﺑﺮاري‬истењсол кардани
семент.
СЕМЕНТЇ ‫ ﺳﻴﻤﻨﺘﻲ‬мансуб ба семент: фарши
сементї, зинаи сементї.
СЕМЕНТКАШ ‫ ﺳﻴﻤﻨﺖﻛﺶ‬кашонандаи семент;
мошини сементкаш.
СЕМЕНТКОРЇ ‫ﺳﻴﻤﻨﺖﻛﺎري‬ андова кардан бо
семент.
СЕМЕНТПЎШ ‫ ﺳﻴﻤﻨﺖﭘﻮش‬бо семент пўшидан;
наќбро сементпўш кардан.
СЕМЕНТРЕЗЇ ‫ ﺳﻴﻤﻨﺖرﻳﺰي‬сементи шўридаро ба
љое рехташуда.
СЕМЕСТР лот. ‫ ﺳﻴﻤﺴﺘﺮ‬муддати нимсолаи
тањсил дар мактабњои олї.
СЕМИНАР лот. ‫ ﺳﻤﻴﻨﺮ‬1. машѓулияти амалии
гурўњи хонандагон тањти роњбарии муаллим
дар мактабњои олї. 2. машѓулияти гурўњї ба-
рои боло бурдани савияи дониш.
СЕМИОТИКА ю. ‫ ﺳﻴﻤﻴﺎﺗﻜﻪ‬1. маљмўи назарияњои
илмї, ки хосиятњои гуногунро тадќиќ меку-
над. 2. фасли ташхиси тиббї, ки аломатњои
касалиро меомўзад
СЕМИСРАЪГЇ ‫ ﺳﻪﻣﺼﺮﻋﮕﻲ‬шеъре, ки њар як бан-
даш аз се мисраъ иборат бошад.
СЕМОЊА ‫ ﺳﻪﻣﺎﻫﻪ‬њар ки ё њар чи ки барои ба
вуљуд омаданаш се моњ шуда бошад.
СЕМОЊАГЇ ‫ ﺳﻪﻣﺎﻫﮕﻲ‬мансуб ба семоња.
СЕНАТ лот. ‫ ﺳﻨﺖ‬1. мањкамаи олии мурофиавї –
маъмурї дар Русияи подшоњї. 2. палатаи
олии ќонунгузорї дар ИМА, Фаронса ва ѓ.
СЕНАТОР ‫ ﺳﻨﺘﺎر‬узви сенат.
СЕНЗДАЊ ‫ ﺳﻨﺰده‬ниг. сездањ.
 – 232 –
СЕН
СЕНСУАЛИЗМ ‫ ﺳﻨﺴﺎَﻟﻴﺰم‬фалс. яке аз равияњои
фалсафї, ки њиссиётро ягона манбаи идрок
медонад.
СЕНТИМЕНТАЛИЗМ фр. ‫ ﺳﻨﺘﻤﻨﺘﻠﻴﺰم‬адш. яке аз
равияњои адабї, ки тасвири олами ботинии
одами одї, тасвири рўњияро пеш меронад.
СЕНТНЕР лот. ‫ ﺳﻨﺘﻨﻴﺮ‬воњиди андозаи вазн, ба-
робар ба 100кг. (0,1 тонна).
СЕНТРИФУГА олм. ‫ ﺳﻨﺘﺮﻓﻮﮔﻪ‬1. дастгоњест ба-
рои таљзияи таркиби махлулњо бо таъсири
ќувваи марказгурез. 2. иншоотест барои ба
вуљуд овардани вазнинии зарурї барои оз-
моиши асбобњо ва санљиши кайњоннавардон.
СЕНТЯБР лот. ‫ ﺳﻨﺘﻴﺒﺮ‬моњи нуњуми солшумории
милодї.
СЕНУЌТА ‫ ﺳﻪﻧﻘﻄﻪ‬аломати китобатист, ки барои
муносиб надонистани давом додани фикр ва
дигар маъноњои дастурї хизмат мекунад.
СЕОВОЗ ‫ ﺳﻪآواز‬мусиќї ё суруде, ки бо иштироки
се асбоби мусиќї ё се овозхон иљро мешавад.
СЕОШЁНА ‫ ﺳﻪآﺷﻴﺎﻧﻪ‬сетабаќа, биное, ки аз се
табаќа – ошёна иборат аст.
СЕПАР ‫ ﺳﻪﭘﺮ‬сепара, он чи се пара дорад; хадан-
ги сепар тири сепара.
СЕПАРА ‫ ﺳﻪﭘﺮه‬сепарадор (ниг. пара).
СЕПАРАТИЗМ лот. ‫ ﺳﻪﭘﺮﺗﻴﺰم‬ниг. људоиталабї.
СЕПАРАТОР лот. ‫ ﺳﭙﺮﺗﺎر‬тех. дастгоњ барои
берун кашидани моддае аз таркиби чизе (мас.,
маска аз шир).
СЕПОЯ ‫ ﺳﻪﭘﺎﻳﻪ‬њар чизи сешоха – поядоре, ки бо
њар сеи онњо бар замин устувор аст.
СЕР I ‫ ﺳﻴﺮ‬1. он ки нав хўрок хўрда шикамаш пур
аст ва майли хўрокхўрї надорад; муќоб. гу-
русна. 2. маљ. пур, саршор. 3. љузъи пешини
баъзе калимањои мураккаб ба маънои зиёд ва
фаровон будани чизе: серкор, серталаб,
серѓайрат, серташвиш, сероб ва ѓ.; сер дидан аз
дидори касе хуб бањраманд; сер шудан а) ба
ќадри пурии шикам таом хўрдан, дигар май-
ли хўрокхўрї надоштан; б) маљ. безор шудан,
ба танг омадан аз чизе; аз хоб сер шудан
мувофиќи табъ, чунон ки бояд хоб карда хес-
тан, аз хоб ќонеъ шудан.
СЕР II ‫ ﺳﻴﺮ‬књн. миќёси паймоиш, ки њар панљ сер
як пуд (16 кг) аст.
СЕРАБР ‫ ﺳﻴﺮاﺑﺮ‬пурабр, пўшида ба абр (осмон).
СЕРАВЛОД ‫ ﺳﻴﺮاوﻻد‬1. серфарзанд. 2. сернасл
(нисбати инсон).
СЕРАВЛОДЇ ‫ ﺳﻴﺮاوﻻدي‬серфарзандї ва сернаслї.
СЕРАВЉ ‫ ﺳﻴﺮاوج‬1. инкишофи тез ва пурљўш. 2.
пурљўшу хурўш ва тезу тунд (мас., бозор).
СЕРАДАД ‫ ﺳﻴﺮﻋﺪد‬бисёр, зиёд; шумораи зиёд.
СЕРАЗОБ ‫ ﺳﻴﺮﻋﺬاب‬он чи азобу мењнати зиёд до-
рад.
СЕРАЙБ ‫ ﺳﻴﺮﻋﻴﺐ‬он ки ва он чи камбудї,
норасої нуќсону хатои зиёд дорад.
СЕРАЛАФ ‫ ﺳﻴﺮﻋﻠﻒ‬марѓзоре, ки алафу гиёњаш
зиёд аст: дашти сералаф.
СЕРАМАЛ ‫ ﺳﻴﺮﻋﻤﻞ‬серкор, серњаракат; фаъол.
СЕРАМАЛЇ ‫ﺳﻴﺮﻋﻤﻠﻲ‬ серкорї, серњаракатї;
фаъол будан.
СЕРАНГА ‫ ﺳﻪرﻧﮕﻪ‬дорои се ранг (мас., парчам).
СЕРАНДЕША ‫ ﺳﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﻪ‬фикру хаёли зиёд (дар
сар) доштан; дар шубњаву гумон ѓарќ шудан.
СЕРАРАЌ ‫ ﺳﻴﺮﻋﺮق‬он ки баданаш зуд араќ ме-
кунад, бисёр араќкунанда.
СЕРАХА ‫ ﺳﻪرﺧﻪ‬се хат дошта; серўя.
СЕРАЊА ‫ ﺳﻪرﻫﻪ‬љои људошавии се роњ; љойе ки
роњ ба се тараф меравад.
СЕРАЊАМИЯТ ‫ ﺳﻴﺮاﻫﻤﻴﺖ‬дорои ањамияти калон:
мавзўи серањамият.
СЕРАЊОЛЇ ‫ ﺳﻴﺮاﻫﺎﻟﻲ‬љое, ки ањолї – бошандаи
зиёд дорад, пурнуфус, сернуфус, бисёрањолї.
СЕРБАР ‫ ﺳﻴﺮﺑﺮ‬1. он чи бари зиёд дорад: матои
сербар. 2. он чи вусъати калон дорад: кўчаи
сербар, роњи оњани сербар.
СЕРБАРАКАТ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺮﻛﺖ‬он чи фоидаи калон
орад, зиёдшаванда, пурбаракат.
СЕРБАРГ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺮگ‬дарахте, ки шохаю барги зиёд
дорад: тути сербарг.
СЕРБАРДОШТ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺮداﺷﺖ‬ниг. пурбардошт.
СЕРБАРЇ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺮي‬бар ва пањноии калон дошта.
СЕРБАЧА ‫ ﺳﻴﺮﺑﭽﻪ‬ниг. серфарзанд.
 – 233 –
СЕРБАЧАГЇ ‫ ﺳﻴﺮﺑﭽﮕﻲ‬ниг. серфарзандї.
СЕРБЕША ‫ ﺳﻴﺮﺑﻴﺸﻪ‬минтаќаи серљангал, макони
сердарахт.
СЕРБОР ‫ ﺳﻴﺮﺑﺎر‬1. он чи бори зиёди гарон дорад,
гаронбор: мошини сербор. 2. дарахте, ки ме-
ваи фаровон дорад.
СЕРБОРИШ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺎرش‬зиёдии боришот (борон,
барф): зимистони сербориш.
СЕРБОРИШЇ ‫ﺳﻴﺮﺑﺎرﺷﻲ‬ бориши зиёди барф ё
борон.
СЕРБОРОН ‫ ﺳﻴﺮﺑﺎران‬љое, ки бориши борон зиёд
аст; мавсиме, ки борон зиёд меборад: бањори
серборон.
СЕРБОРОНЇ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺎراﻧﻲ‬боронгарии зиёд.
СЕРБОТЛОЌ ‫ ﺳﻴﺮﺑﺎﺗﻼق‬ботлоќзор, замине, ки
ботлоќаш зиёд аст.
СЕРБУТТА ‫ ﺳﻴﺮﺑﺘﻪ‬буттазор, аз бутта пур.
СЕРГАП ‫ ﺳﻴﺮﮔﭗ‬он ки зиёд гап мезанад; серљоѓ,
пургўй, лаќќї (аз сифатњои манфї).
СЕРГАПЇ ‫ ﺳﻴﺮﮔﭙﻲ‬амалу сифати сергап.
СЕРГАШТУГУЗОР ‫ ﺳﻴﺮﮔﺸﺖوﮔﺬار‬љое, ки мар-
думи бисёр дар гаштугузор ва омадурафтанд.
СЕРГИРЯ ‫ ﺳﻴﺮﮔﺮﻳﻪ‬кўдаке, ки гиряи бисёр меку-
над.
СЕРГУЛБАРГ ‫ ﺳﻴﺮﮔﻞﺑﺮگ‬гуле, ки барги гулаш
бисёр аст (мас., садбарг).
СЕРГУНЉОИШ ‫ ﺳﻴﺮﮔﻨﺠﺎﻳﺶ‬гунљоиши калон
дошта: зарфи сергунљоиш.
СЕРГЎШТ ‫ ﺳﻴﺮﮔﻮﺷﺖ‬1. хўроке, ки гўшти зиёд
дорад: оши сергўшт. 2. ѓафс, фарбењ, бо
танутўш.
СЕРГЎШТЇ ‫ ﺳﻴﺮﮔﻮﺷﺘﻲ‬он ки ва он чи гушти би-
сёр дорад, фарбењї.
СЕРЃАВЃО ‫ ﺳﻴﺮﻏﻮﻏﺎ‬љое, ки њаёњу зиёд аст, љое ки
шўру фарёд зиёд аст: маљлиси серѓавѓо, хона-
дони серѓавѓо.
СЕРЃАЙРАТ ‫ ﺳﻴﺮﻏﻴﺮت‬кўшо, бољидду љањд,
фаъол: љавони сарѓайрат.
СЕРЃАЙРАТЇ ‫ﺳﻴﺮﻏﻴﺮﺗﻲ‬ кўшишу љидду љањд
кардан.
СЕРЃАЛЛА ‫ ﺳﻴﺮﻏﻠﻪ‬љой, минтаќае, ки ѓалла асоси
СЕР
хољагидориашро ташкил медињад: кишвари
серѓалла.
СЕРЃАЛОЃУЛА ‫ ﺳﻴﺮﻏﻼﻏﻠﻪ‬љои серодам ва ягон
маърака, ки мардум он љо бо овози баланд
сўњбат ва муносибат мекунанд (мас., тўй, бо-
зор ва ѓ.).
СЕРЃАМЗА ‫ ﺳﻴﺮﻏﻤﺰه‬ниг. серишва.
СЕРЃИЗО ‫ ﺳﺮﻏﺬا‬хўроке, ки ѓизояш бисёр бошад.
СЕРЃИЗОЇ ‫ ﺳﻴﺮﻏﺬاي‬ѓизонокии баланд дошта.
СЕРЃОР‫ ﺳﻴﺮﻏﺎر‬кўњ ё теппае, ки ѓори бисёр до-
рад.
СЕРЃУЛЃУЛА ‫ ﺳﻴﺮﻏﻠﻐﻠﻪ‬ниг. серѓалоѓула.
СЕРЃУРБАТ ‫ ﺳﻴﺮﻏﺮﺑﺖ‬он ки бисёр ѓурбат кунад.
СЕРЃУРБАТЇ ‫ ﺳﻴﺮﻏﺮﺑﺘﻲ‬бисёр ѓурбаткунанда.
СЕРДАРАХТ ‫ ﺳﻴﺮدرﺧﺖ‬љое, ки дарахт зиёд до-
рад, дарахтзор: љангали сердарахт.
СЕРДАРБЕЊ ‫ ﺳﻴﺮدرﺑﻪ‬либосе, ки ямоќи зиёд до-
рад, либоси пур аз дарбењ.
СЕРДАРДИСАР ‫ ﺳﻴﺮدردﺳﺮ‬коре, ки ташвиши зи-
ёд дорад.
СЕРДАРОМАД ‫ ﺳﻴﺮدراﻣﺪ‬љое ва коре, ки аз он
даромад – фоидаи зиёд ба даст медарояд, да-
ромаднок, сер фоида: кори сердаромад,
хољагии сердаромад.
СЕРДАСТЁР ‫ ﺳﻴﺮدﺳﺘﻴﺎر‬он ки кўмакгарони зиёд
дорад (дар оила, љои кор ва ѓ.) ёрдамчии бисёр
доштан.
СЕРДАЪВО ‫ ﺳﻴﺮدﻋﻮا‬ниг. сериддао.
СЕРДОШТ ‫ ﺳﻴﺮداﺷﺖ‬ниг. пурдошт.
СЕРДУД ‫ ﺳﻴﺮدود‬бисёр дудкунанда: мошини сер-
дуд, њезуми сердуд.
СЕРЖАНТ фр. ‫ ﺳﺮژﻧﺖ‬њ. унвони њайати хурди
фармондењи дар артиш ва милитсия.
СЕРЖАНТЇ ‫ﺳﺮژﻧﺘﻲ‬ марбут ба сержант: рутбаи
сержантї.
СЕРЗАМИН ‫ ﺳﻴﺮزﻣﻴﻦ‬он ки ва љое, ки замини ко-
рами зиёд дорад: хољагии серзамин.
СЕРЗАН ‫ ﺳﻴﺮزن‬марде, ки зани бисёр дорад.
СЕРЗАНЇ ‫ ﺳﻴﺮزﻧﻲ‬зани бисёр доштан; муќ.
бисёрзанї.
 – 234 –
СЕР
СЕРЗАЊ ‫ ﺳﻴﺮزه‬пурнам, сернам: замини серзањ.
СЕРЗАЊМАТ ‫ ﺳﻴﺮزﺣﻤﺖ‬мењнату азоб ва ранљи
бисёр кашида.
СЕРЗИЛЗИЛА ‫ ﺳﻴﺮزﻟﺰﻟﻪ‬зилзилахез, минтаќаи
зилзилахезии зиёд: ноњияњои серзилзила.
СЕРЗИНА ‫ ﺳﻴﺮزﻳﻨﻪ‬дорои зинањои зиёд.
СЕРИДДАО ‫ ﺳﻴﺮادﻋﺎ‬даъвою иддаои зиёдкунанда;
пур аз даъво: мактуби сериддао.
СЕРИЛТИФОТ ‫ ﺳﻴﺮاﻟﻄﻔﺎت‬бо лутфу мењрубонии
фаровон, саршор аз лутфу мењрубонї.
СЕРИНОПАЗИР ‫ ﺳﻴﺮيﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬сернашуданї, носер:
нафси сиринопазир.
СЕРИСТЕЪМОЛ ‫ ﺳﻴﺮاﺳﺘﻌﻤﺎل‬он чи доираи ис-
теъмол ва харидори зиёд дорад: моли серис-
теъмол, бозори серистеъмол.
СЕРИШВА ‫ ﺳﻴﺮﻋﺸﻮه‬он ки нозу ишва ва караш-
маи бисёр дорад (оид ба зан).
СЕРЇ ‫ ﺳﻴﺮي‬1. пурии шикам, сер будан; дигар
хўрок нахостан; муќоб. гушнагї. 2. фаровонї,
зиёдї, бисёрї; серию пурї фаровонї; хуроки
серї хўроки то сершавї хўрдашуда; рўи серї
надидан доимо шикамносер будан, њамеша
гушна будан; серї надонистан сер нашудан,
сер набудан; пурхўр будан, гушназада.
СЕРКА ‫ ﺳﻴﺮﻛﻪ‬бузи нари ахтакарда, ки пеш – пе-
ши рама меравад.
СЕРКАФК ‫ ﺳﻴﺮﻛﻔﻚ‬пур аз кафк бо кафк зиёд
(кафки собун, айна, кафки рўи деги шўрбо ва
м.ин).
СЕРКАШМАКАШ ‫ ﺳﻴﺮ ﻛﺸﻤﻜﺶ‬он чи боиси
бањсу талош ва хархашаю норизогии бисёр
шавад: масъалаи серкашмакаш.
СЕРКОР ‫ ﺳﻴﺮﻛﺎر‬1. он ки машѓулият – кори зиёд
дорад, он ки доим андармони кор аст. 2. ко-
ре, ки анљом доданаш мењнати зиёд метала-
бад.
СЕРКОРЇ ‫ ﺳﻴﺮﻛﺎري‬кори зиёд доштан, ба корњо
андармон будан.
СЕРКЎЊ ‫ ﺳﻴﺮﻛﻮه‬минтаќаи кўњсор, кўњистон.
СЕРЌАБАТА ‫ﻗﺒﻄﻪ‬ ‫ﺳﻴﺮ‬ 1.ќабати бисёр дошта; 2.
бисёрошёна.
СЕРЌИЛТИЌ ‫ ﺳﻴﺮﻗﻠﺘﻖ‬серсўк (нисбати хўшаи
гандум ё љав гўянд); хўшаи серќилтиќ хўшаи
серсўк.
СЕРЌИЛТИЌЇ ‫ﺳﻴﺮﻗﻠﺘﻘﻲ‬ серсўкї, хўшањои
бисёрќилтиќа.
СЕРЌИР(Р)А ‫ ﺳﺮﻗﺮه‬њанд. бисёррўя.
СЕРЌИР(Р)АГЇ ‫ ﺳﻴﺮﻗﺮﮔﻲ‬бисёррўягї.
СЕРЛОЙ ‫ ﺳﻴﺮﻻي‬ниг. пурлой.
СЕРМАЃАЛ ‫ ﺳﻴﺮﻣﻐﻞ‬љое, ки шўру ѓавѓо зиёд аст;
љои пурљанљол ва пурташвиш, серѓавѓо.
СЕРМАЃЗ ‫ ﺳﻴﺮﻣﻐﺰ‬дарунпур, дорои маѓзи пурра
ва расидагї: гандуми сермаѓз.
СЕРМАЗМУН ‫ ﺳﻴﺮ ﻣﻀﻤﻮن‬баландмазмун.
СЕРМАНАЊ ‫ ﺳﻴﺮﻣﻨﻪ‬ниг. сергап, лаќќї.
СЕРМАСРИФ ‫ ﺳﻴﺮﻣﺼﺮف‬ниг. серистеъмол.
СЕРМАЊСУЛ ‫ ﺳﻴﺮﻣﺤﺼﻮل‬њосили зиёддињанда;
нависандаи сермањсул нависандае, ки асари
зиёд навиштааст.
СЕРМАЊСУЛЇ ‫ﺳﻴﺮﻣﺤﺼﻮﻟﻲ‬ њосил ва фоидаи зи-
ёддошта.
СЕРМАШАЌЌАТ ‫ ﺳﻴﺮﻣﺸﻘﺖ‬ниг. пурмашаќќат.
СЕРМАЪНО ‫ ﺳﻴﺮﻣﻌﻨﺎ‬калимае, ки маъноњои гу-
ногун дорад: калимаи сермаъно (збш.).
СЕРМАЪНОЇ ‫ ﺳﻴﺮﻣﻌﻨﺎﺋﻲ‬маъноњои гуногун дош-
та: сермаъноии калима (збш.).
СЕРМЕВА ‫ ﺳﻴﺮﻣﻴﻮه‬дарахте, ки меваи зиёд ба бор
меорад, боѓе ки мевааш зиёд аст.
СЕРМЕВАГЇ ‫ ﺳﻴﺮﻣﻴﻮﮔﻲ‬давра, сол ва ё фасле, ки
дар он дарахтони мевадор њосили зиёд
медињанд.
СЕРМЕЊВАР ‫ ﺳﻴﺮﻣﺤﻮر‬сертира.
СЕРМЕЊНАТ ‫ ﺳﻴﺮﻣﺤﻨﺖ‬коре, ки сарф шудани
мењнати зиёдеро металабад; серзањмат.
СЕРМИЛЛАТ ‫ ﺳﻴﺮﻣﻠﺖ‬муташаккил аз миллатњои
гуногун; кишвари сермиллат мамлакате, ки
дар он миллатњои гуногун зиндагї мекунанд.
СЕРМОЛ ‫ ﺳﻴﺮﻣﺎل‬дорои молу мулки зиёд, сар-
ватманд, соњибмулк, бой.
СЕРМОЛЇ ‫ ﺳﻴﺮﻣﺎﻟﻲ‬молу мулки зиёд доштан,
сарватмандї.
СЕРМОЊЇ ‫ﺳﻴﺮﻣﺎﻫﻲ‬ дорои моњии зиёд: дарёи
 – 235 –
сермоњї.
СЕРМОШИН ‫ ﺳﻴﺮﻣﺎﺷﻴﻦ‬пур аз мошин, дорои
мошини зиёд: роњи сермошин.
СЕРМУТОЛИА ‫ ﺳﻴﺮﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬он ки китоб, рўзнома,
маљалла ва ѓ. зиёд мехонад; касе ки доираи
маълумоти васеъ дорад.
СЕРМЎ(Й) (‫ ﺳﻴﺮﻣﻮ)ي‬1.мўи зиёд ва анбўњ доштан:
абрўвони сермўй. 2.серпашм.
СЕРНАЌШУНИГОР ‫ ﺳﻴﺮﻧﻘﺶوﻧﮕﺎر‬бо наќшу ни-
гор ва кандакорї ороёфта.
СЕРНАМ ‫ ﺳﻴﺮﻧﻢ‬љое, ки рутубат ва намиаш зиёд
бошад.
СЕРНАМАК ‫ ﺳﻴﺮﻧﻤﻚ‬он чи дар таркиби худ зиёд
намак дорад (мас., хок); шўр.
СЕРНАМЇ ‫ﺳﻴﺮﻧﻤﻲ‬ намнокии бисёр дошта, пур-
нам.
СЕРНАСЛ ‫ﺳﻴﺮﻧﺴﻞ‬ дорои насли зиёд; серфар-
занд.
СЕРНАСЛЇ ‫ﺳﻴﺮﻧﺴﻠﻲ‬ серфарзандї, насли зиёд
доштан.
СЕРНАШУДАНЇ ‫ ﺳﻴﺮﻧﺸﺪﻧﻲ‬он ки ѓизои бисёр
хўрад, аммо боз хўрдан хоњад, чашмгурусна,
гурусначашм, њарис.
СЕРНОЗ ‫ ﺳﻴﺮﻧﺎز‬он ки нозу карашма ва дилрабо-
ии зиёд дорад.
СЕРНОЗУНУЗ ‫ ﺳﻴﺮﻧﺎزوﻧﻮز‬ниг. серноз.
СЕРНОЛИШ ‫ ﺳﻴﺮﻧﺎﻟﺶ‬он ки доим шикоят дорад,
њамеша норозї.
СЕРНУЌТА ‫ ﺳﻴﺮﻧﻘﻄﻪ‬дорои нуќтаи бисёр, бисёр-
нуќта.
СЕРНУСХА ‫ ﺳﻴﺮﻧﺴﺨﻪ‬он чи нусхаашро зиёд кар-
даанд: рўзномаи сернусха.
СЕРНУФУЗ ‫ ﺳﻴﺮﻧﻔﻮذ‬он чи таъсиру мудохилааш
зиёд гашта бошад.
СЕРНУФУС ‫ ﺳﻴﺮﻧﻔﻮس‬серањолї, пуродам: мањал-
лаи сернуфус.
СЕРОБ ‫ ﺳﻴﺮآب‬1. он ки ва он чи, ки аз об сер шу-
да бошад. 2. љое, ки пуроб бошад. 3. маљ. њар
чизе, ки дар љое бисёр бошад; имсол мева се-
роб аст имсол соли фаровонњосилист.
СЕРОБЇ ‫ ﺳﻴﺮآﺑﻲ‬фаровонии об (-и љорї, оби ме-
ва ва ѓ.).
СЕР
СЕРОВОЗ ‫ ﺳﻴﺮآواز‬дар мусиќї овози бисёри бо
њам љўршудаи асбоб ва њунармандон.
СЕРОВОЗЇ ‫ ﺳﻴﺮآوازي‬серовоз будан.
СЕРОДАМ ‫ ﺳﻴﺮآدم‬зиёдии одамон дар љое;
љамъомади серодам.
СЕРОДАМЇ ‫ ﺳﻴﺮآدﻣﻲ‬бисёрии одамон.
СЕРОЖАНГ ‫ ﺳﻴﺮآژﻧﮓ‬рўе, ки чину ожанги зиёд
дорад.
СЕРОЗАХ‫ ﺳﻴﺮآزخ‬бадане, ки озахи бисёр дорад.
СЕРОРОИШ ‫ ﺳﻴﺮآراﻳﺶ‬чиз ё љое, ки зебу оро до-
да шуда бошад.
СЕРОРОИШЇ ‫ ﺳﻴﺮآراﻳﺸﻲ‬зебу зинати бисёрдош-
та.
СЕРОФТОБ ‫ ﺳﻴﺮآﻓﺘﺎب‬љои офтобї, минтаќае, ки
њавояш соф ва гарму офтобист.
СЕРОЊА ‫ ﺳﻪراﻫﻪ‬1. сари се роњ. 2. секарата, се бор
гаштаву баргашта.
СЕРОЉИНГ ‫ ﺳﻴﺮآﺟﻨﮓ‬ниг. серожанг.
СЕРОШЁН//СЕРОШЁНА ‫ﺳﻴﺮآﺷﻴﺎﻧﻪ‬//‫ ﺳﻴﺮآﺷﻴﺎن‬би-
нои чандошёнадор, бисёрошёна.
СЕРОШЎБ ‫ ﺳﻴﺮآﺷﻮب‬серѓавѓо, ноором, пур-
талотум (мас., бањр).
СЕРПАЙ ‫ ﺳﻴﺮﭘﻲ‬нисбати бадан ё гўште гўянд, ки
рагу пайяш бисёр аст.
СЕРПАХТА ‫ ﺳﻴﺮﭘﺨﺘﻪ‬пахтааш зиёд, ќабати пах-
тагиаш ѓафс: кўрпаи серпахта, љомаи серпах-
та.
СЕРПАЊЛУ ‫ ﺳﻴﺮﭘﻬﻠﻮ‬одами ѓафси тануманд.
СЕРПАШМ ‫ ﺳﻴﺮﭘﺸﻢ‬пашми баданаш зиёд ва
ѓўлї: гўсфанди серпашм.
СЕРПАШМЇ ‫ ﺳﻴﺮﭘﺸﻤﻲ‬серпашм будан, пашми
зиёд доштан.
СЕРПУЛ ‫ ﺳﻴﺮﭘﻮل‬пулдор; давлатманд.
СЕРПУЛЇ ‫ ﺳﻴﺮﭘﻮﻟﻲ‬пули зиёд доштан.
СЕРРАВЃАН ‫ ﺳﻴﺮروﻏﻦ‬равѓандор, равѓани зиёд:
оши серравѓан, шўрбои серравѓан.
СЕРРАВЃАНЇ ‫ ﺳﻴﺮروﻏﻨﻲ‬хосияту аломати он чи
равѓани бисёр дорад.
СЕРРАНГ ‫ﺳﻴﺮرﻧﮓ‬ он чи барои оро доданаш
 – 236 –
СЕР
ранги зиёд ба кор бурда шудааст. СЕРТАРАДДУДЇ ‫ﺳﻴﺮﺗﺮددي‬ серњаракатї,
нооромї.
СЕРРАНГУБОР ‫ ﺳﻴﺮرﻧﮓوﺑﺎر‬ниг. серранг.
СЕРТАРАФА ‫ ﺳﻴﺮﻃﺮﻓﻪ‬он чи ки тараф, љониб ва
СЕРРАФТУОЙ‫ ﺳﻴﺮرﻓﺖوآي‬ниг. серрафтуомад. пањлуи бисёр дорад.
СЕРРАФТУОМАД ‫ ﺳﻴﺮرﻓﺖوآﻣﺪ‬љое, ки ояндаю СЕРТАРКИБ(А) ‫ ﺳﻴﺮﺗﺮﻛﻴﺒﻪ‬//‫ ﺳﻴﺮﺗﺮﻛﻴﺐ‬он чи ки аз
равандааш зиёд аст; роње, ки дар он рафтуо- љузъњои гуногуни зиёд таркиб ёфтааст.
мад (њаракат) зиёд аст.
СЕРТАРЌИШ ‫ ﺳﻴﺮﺗﺮﻗﺶ‬он чи шикофї ва
СЕРРАХА ‫ ﺳﻴﺮرﺧﻪ‬дафтар ё вараќе, ки рахи би- кафидањои бисёр дорад.
сёр дорад.
СЕРТАЉРИБА ‫ﺳﻴﺮﺗﺠﺮﺑﻪ‬ соњибтаљриба, таљ-
СЕРРАХЇ ‫ ﺳﻴﺮرﺧﻲ‬дорои рахи бисёр буда. рибадида, кордида.
СЕРРЕША ‫ ﺳﻴﺮرﻳﺸﻪ‬дорои решаи зиёд (дарахт). СЕРТАЉРИБАГЇ ‫ ﺳﻴﺮﺗﺠﺮﺑﮕﻲ‬таљрибаи бой дош-
та, соњибтаљрибагї.
СЕРРИШ ‫ ﺳﻴﺮرﻳﺶ‬он ки риши зиёд дорад.
СЕРТАШАББУС ‫ ﺳﻴﺮﺗﺸﺒﺲ‬ташаббускори сахт,
СЕРСАБЗА ‫ ﺳﻴﺮﺳﺒﺰه‬љои сабзаву гиёњаш зиёд, он ки аз худ ибтикор нишон медињад.
сабзазор: майдони серсабза.
СЕРТАШВИШ ‫ ﺳﻴﺮﺗﺸﻮﻳﺶ‬коре, ки давуѓељ ва
СЕРСАБЗЇ ‫ ﺳﻴﺮﺳﺒﺰي‬хўроке, ки сабзии зиёд до- зањмату дахмасааш зиёд аст.
рад: оши серсабзї.
СЕРТЕППА ‫ ﺳﻴﺮﺗﭙﻪ‬минтаќае, ки дорои тепа ва
СЕРСАМАРА ‫ﺳﻴﺮﺛﻤﺮه‬ њосили зиёд оваранда; пуштаи бисёр аст.
фойдаовар.
СЕРТЕЪДОД ‫ ﺳﻴﺮﺗﻌﺪاد‬китоб ва рўзномае, ки
СЕРСАНГ ‫ ﺳﻴﺮﺳﻨﮓ‬љои сангаш зиёд: замини сер- адади нашраш зиёд аст.
санг, роњи серсанг.
СЕРТОР ‫ ﺳﻴﺮﺗﺎر‬он чи тору сими бисёр дорад,
СЕРСАФЕДА ‫ ﺳﻴﺮﺳﻔﻴﺪه‬ѓизое, ки дар таркибаш мас. рубоби сертора.
сафеда зиёд аст.
СЕРТУХМ ‫ ﺳﻴﺮﺗﺨﻢ‬нисбати њайвонот, њашарот
СЕРСОЊА ‫ﺳﻴﺮﺳﺎﺣﻪ‬ хољагие, ки соњањои зиёде ва набототе гўянд, ки тухми бисёр мегузо-
дорад. ранд.
СЕРСОЯ ‫ ﺳﻴﺮﺳﺎﻳﻪ‬љои сердарахте, ки офтобро СЕРУКНА ‫ ﺳﻪرﻛﻨﻪ‬дар арўз шеъреро гўянд, ки
пўшонда, њама љоро соя мекунад. њар як мисрааш ба се ќисм таќтеъ шавад.
СЕРСЎРОХ ‫ﺳﻴﺮﺳﻮراخ‬ он чи сўрохаш бисёр бо- СЕРУН ‫ ﺳﻴﺮون‬њавои мўътадил, на гарму на сард
шад. ва форам, салќин.
СЕРТАКАЛЛУФ ‫ﺳﻴﺮﺗﻜﻠﻒ‬ он ки нозунузи зиёд СЕРУНЇ ‫ ﺳﻴﺮوﻧﻲ‬салќинї.
дорад.
СЕРЎЗА ‫ ﺳﻴﺮوزه‬он ки ва он чи ки барои ба вуљуд
СЕРТАКАЛЛУФЇ ‫ﺳﻴﺮﺗﻜﻠﻔﻲ‬ мурооти барзиёд- омаданаш се рўз шуда бошад.
дошта.
СЕРЎЗАГЇ ‫ ﺳﻪروزﮔﻲ‬се рўз шуда; рўзи сеюм: дар
СЕРТАЛАБ ‫ ﺳﻴﺮﻃﻠﺐ‬1. он чи толиб – харидори серўзагї.
зиёд дорад; (мас., мол). 2. сахтгир: сардори
серталаб. СЕРЎЯ ‫ ﺳﻪروﻳﻪ‬њанд. шакле ки се рўй дорад, се-
раха, дорои се ќирра.
СЕРТАЛАБЇ ‫ ﺳﻴﺮﻃﻠﺒﻲ‬амалу сифати серталаб.
СЕРФАРЗАНД ‫ ﺳﻴﺮﻓﺮزﻧﺪ‬он ки фарзанди зиёд до-
СЕРТАМАЪ ‫ ﺳﻴﺮﻃﻤﻊ‬он ки доимо барои ба даст рад, дорои фарзандони бисёр.
даровардани чизи бисёр саъйу талош дорад.
СЕРТАРАДДУД ‫ ﺳﻴﺮﺗﺮدد‬гуфт. серњаракат,
СЕРФАРЗАНДЇ ‫ﺳﻴﺮﻓﺮزﻧﺪي‬ фарзанди бисёр
доштан.
сердавуѓељ; беором: камкори сертараддуд.
СЕРФОИДА ‫ ﺳﻴﺮﻓﺎﻳﺪه‬сердаромад, даромаднок.
 – 237 –
СЕР
СЕРХАРИД ‫ ﺳﻴﺮﺧﺮﻳﺪ‬он чи ки харидораш бисёр СЕРЧИМ ‫ﺳﻴﺮﭼﻴﻢ‬ чимдор, чимтол: замини сер-
аст. чим.
СЕРХАРИДОР ‫ ﺳﻴﺮﺧﺮﻳﺪار‬ниг. серхарид. СЕРЉАБЊА ‫ ﺳﻴﺮﺟﺒﻬﻪ‬серпањлу, дорои љабњањои
бисёр, гуногунљабња.
СЕРХАРОЉОТ ‫ﺳﻴﺮﺧﺮاﺟﺎت‬ дорои харљи зиёд,
пурхарљ. СЕРЉАНГАЛ ‫ ﺳﻴﺮﺟﻨﮕﻞ‬минтаќае, ки љангали
бисёр дорад, пурљангал, љангалдор.
СЕРХАРЉ ‫ ﺳﻴﺮﺧﺮج‬ниг. серхарољот.
СЕРЉАНЉОЛ ‫ ﺳﻴﺮﺟﻨﺠﺎل‬он ки ё он чи ташвишу
СЕРХОБ ‫ ﺳﻴﺮﺧﺎب‬он ки зиёд хоб мекунад, он ки дахмасаи зиёд дорад, пурљанљол.
хобаш зиёд аст, хоболуд.
СЕРЉОЃ ‫ ﺳﻴﺮﺟﺎغ‬сергап, лаќќї, пургўй.
СЕРХОБЇ ‫ ﺳﻴﺮﺧﺎﺑﻲ‬бисёр хоб кардан, пурхобї.
СЕРЉОЃЇ ‫ ﺳﻴﺮﺟﺎﻏﻲ‬сергапї, пургўйї.
СЕРХОК ‫ ﺳﻴﺮﺧﺎك‬замине ки сангу шаѓалаш кам-
тар ва хокаш бисёр аст. СЕРЉУНБУЉЎЛ ‫ ﺳﻴﺮﺟﻨﺐوﺟﻮل‬ниг. серњаракат.
СЕРХОКИСТАР ‫ ﺳﻴﺮﺧﺎﻛﺴﺘﺮ‬њезуме, ки баъди СЕРШАВЇ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻮي‬истеъмоли ѓизо ба таври ки-
сўхтани он хокистари зиёд боќї монад. фоя, сер шудан, ќонеъ шудани нафс.
СЕРХОНА ‫ ﺳﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬њавлї ё манзиле, ки хона СЕРШАЃАЛ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻐﻞ‬замине, ки хокаш бо санг-
(ўтоќ)-и зиёд дорад. реза махлут аст.
СЕРХУН ‫ ﺳﻴﺮﺧﻮن‬њар чизи зинда, ки дар бада- СЕРШАКЛ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻜﻞ‬њар он чи намудњои гуногун
наш хуни зиёд дошта бошад. дорад, гуногуншакл.
СЕРХУНЇ‫ ﺳﻴﺮﺧﻮﻧﻲ‬зиёд будани хун дар бадан. СЕРШАКЛЇ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻜﻠﻴﻲ‬шаклњои зиёди гуногун
доштан, гуногуншаклї.
СЕРХЎША ‫ ﺳﻴﺮﺧﻮﺷﻪ‬њар чизи хўшадор, ки
хўшааш бисёр аст. СЕРШАМОЛ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻤﺎل‬1. шамолрав, бодрања. 2.
пуршамол: рўзи сершамол.
СЕРЊАВАС ‫ ﺳﻴﺮﻫﻮس‬он ки орзую њаваси бисёре
дорад. СЕРШАЊВАТ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻬﻮت‬он ки зуд-зуд майли
љуфтшавї дорад.
СЕРЊАВСАЛА ‫ ﺳﻴﺮﺣﻮﺻﻠﻪ‬он ки кореро бо сабру
тоќат, бо мењр, баљо меорад, пуртоќат (дар СЕРШИЛМ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻠﻢ‬дарахте, ки шилми зиёд
иљрои коре). хориљ кунад, бисёршилм.
СЕРЊАРАКАТ ‫ ﺳﻴﺮﺣﺮﻛﺖ‬1. љое, ки дар он раф- СЕРШИЛМЇ ‫ﺳﻴﺮﺷﻠﻤﻲ‬ шилми бисёрдошта,
туой ва љунбуљўл зиёд аст (роњ, кўча). 2. касе, бисёршилмї.
ки љунбуљўли зиёд дорад; чуст, чобук, зудкор,
тезрафтор ва фаъол. СЕРШИР ‫ ﺳﻴﺮﺷﻴﺮ‬чорпое, ки шир зиёд дорад
(гов, буз ва ѓ.).
СЕРЊАРАКАТЇ ‫ ﺳﻴﺮﺣﺮﻛﺘﻲ‬доим дар њаракат
будан, тезрафторї, чобукї, чаќќонї. СЕРШИРА ‫ ﺳﻴﺮﺷﻴﺮه‬нисбат ба мева, хўрок ва ѓ.
гўянд, ки шираи зиёд дорад.
СЕРЊИЉО ‫ ﺳﻴﺮﻫﺠﺎ‬калимае, ки аз њиљоњои зиёд
таркиб ёфтааст. СЕРШИРЇ ‫ ﺳﻴﺮﺷﻴﺮي‬шири зиёд дошта, дорои
шири фаровон будани мол.
СЕРЊИЉОЇ ‫ ﺳﻴﺮﻫﺠﺎﺋﻲ‬хосияти калима.
СЕРШОХ ‫ﺳﻴﺮﺷﺎخ‬ дарахте, ки шоху барги зиёд
СЕРЊОСИЛ ‫ ﺳﻴﺮﺣﺎﺻﻞ‬1. зиёд мањсулдињанда. 2. дорад.
маљ. он чи аз он натиљаи маълуме ба даст ме-
дарояд: замини серњосил, мењнати серњосил. СЕРШУМОР(А) (‫ﺳﻴﺮﺷﻤﺎر)ه‬ ададан зиёд, бо шу-
мораи бисёр.
СЕРЊОСИЛЇ ‫ ﺳﻴﺮﺣﺎﺻﻠﻲ‬хосияту аломати њар
чизи њосилдињанда. СЕРЯМОЌ ‫ ﺳﻴﺮﻳﻤﺎق‬ниг. сердарбењ.
СЕРЊУЉАЙРА ‫ ﺳﻴﺮﻫﺠﻴﺮه‬таркиби бофтањо, ки аз СЕРЯХ ‫ ﺳﻴﺮﻳﺦ‬минтаќае, ки бо ях пўшонда шуда-
њуљайрањои бисёр иборат бошад. аст, минтаќае, ки яхи зиёд дорад.
 – 238 –
СЕС
СЕСАД ‫ﺻﺪ‬ ‫ ﺳﻪ‬шумораи миќдории адади 300, се-
то сад.
СЕСАДУМ ‫ ﺳﻪ ﺻﺪم‬шумораи тартибии 300.
СЕСАДУМИН ‫ ﺳﻪ ﺻﺪﻣﻴﻦ‬ниг. сесадум.
СЕСОАТА ‫ ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺘﻪ‬амале, ки иљрошавиаш
соат тўл мекашад.
СЕСОАТИНА ‫ ﺳﻪ ﺳﺎﻋﺘﻴﻨﻪ‬ниг. сесоата.
СЕСОЛА ‫ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬1. он ки ва он чи ки ба арзи
вуљуд карданаш се сол шуд. 2. муддати замон
барои ба иљро расидани коре: кори сесола.
СЕСОЛАГЇ ‫ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﮕﻲ‬се сол дошта; синни сесо-
ла: дар сесолагї.
СЕСЎ ‫ ﺳﻪ ﺳﻮ‬сепањлу, секунља, сегўша, мусаллас,
яке аз шаклњои њандасї, ки се гўша дорад.
СЕТАБАЌА‫ ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ‬ниг. сеќабата.
СЕТАЛОЌА‫ ﺳﻪ ﻃﻼﻗﻪ‬талоќи нињої нисбат ба зан;
зане, ки аз тарафи шавњараш се талоќ гириф-
тааст.
СЕТАРАФА ‫ ﺳﻪﻃﺮﻓﻪ‬аз се љониб, бо ширкати се
љониб: шартномаи сетарафа.
СЕТИРА I ‫ ﺳﻪﺗﻴﺮه‬камоне, ки дар тирдонаш се
тир љой мегирад: камони сетира.
СЕТИРА II ‫ ﺳﻪﺗﻴﺮه‬дорои се мењвар: мошини
боркаши сетира.
СЕТОГЇ ‫ ﺳﻪ ﺗﺎﮔﻲ‬сето-сето, се-се.
СЕТОЇ ‫ ﺳﻪ ﺗﺎﺋﻲ‬ниг. сетогї.
СЕТОР ‫ ﺳﻪﺗﺎر‬мус. олати тории мусиќї аз ќабили
танбўр, ки се тор дорад.
СЕТОРЇ ‫ ﺳﻪﺗﺎري‬он ки сетор менавозад, сеторна-
воз.
СЕТЎ‫ ﺳﻪﺗﻮ‬кит. сеќабат; себаробар, сечанд.
СЕУЗВА ‫ ﺳﻪﻋﻀﻮه‬риёз. муодилаи сеузва.
СЕФАЗА ‫ ﺳﻪﻓﺰه‬физ. хати интиќоли ќувваи барќ,
ки се ноќили асосии барќї дорад: пайвасти
сефаза.
СЕЊАЗОРЇ ‫ ﺳﻪﻫﺰاري‬1. таър. фармондењи лаш-
кари сењазорнафара. 2. се њазор–се њазор људо
кардани чизе, њар се њазор.
СЕЊР I а. ‫ ﺳﺤﺮ‬1. афсун, љоду. 2. маљ. кори
хориќулода; сењри сухан сухани зебо ва дило-
вез; сухани љозибадори њаяљонбахш.
СЕЊР II ‫ ﺳﻬﺮ‬гов, баќар.
СЕЊРА ‫ ﺳﻬﺮه‬тоље аз тилло ва љавоњирот, ки дар
љашни арўсї (дар Њиндустон) ба сари арўсу
домод мегузоранд.
се
СЕЊРАНГЕЗ ‫ ﺳﺤﺮاﻧﮕﻴﺰ‬маљ. љозибадор, мафтун-
кунанда; дилрабо: шеъри сењрангез, чашми
сењрангез.
СЕЊРАБОЗ ‫ ﺳﺤﺮﺑﺎز‬ниг. соњир, љодугар.
СЕЊРАБОЗЇ ‫ ﺳﺤﺮﺑﺎزي‬ниг. љодугарї.
СЕЊРБАНД ‫ ﺳﺤﺮﺑﻨﺪ‬он ки сењру љодуро барта-
раф мекунад, фолбин.
СЕЊРБОФ ‫ ﺳﺤﺮﺑﺎف‬сењркунанда.
СЕЊРГАР ‫ ﺳﺤﺮﮔﺮ‬љодугар, соњир, афсункунанда.
СЕЊРГАРЇ ‫ ﺳﺤﺮﮔﺮي‬соњирї, љодугарї.
СЕЊРЗАДА ‫ ﺳﺤﺮزده‬он ки сењру љоду шудааст.
СЕЊРИЉ а. ‫ ﺻﻬﺮﻳﺞ‬обанбор, бирка.
СЕЊРИЯТ а. ‫ ﺻﻬﺮﻳﺖ‬ќаробат, хешигарї.
СЕЊРКИРДОР ‫ ﺳﺤﺮﻛﺮدار‬фусункор ва муассир,
мафтункунанда, њайратовар, мўъљизакор.
СЕЊРКОР ‫ ﺳﺤﺮﻛﺎر‬1. сењркунанда, љодугар. 2.
маљ. корнамої нишондињанда дар сухан, он
ки суханаш баланд ва њайратовар аст.
СЕЊРКОРЇ ‫ ﺳﺤﺮﻛﺎري‬ниг. соњирї.
СЕЊРНАМО ‫ ﺳﺤﺮﻧﻤﺎ‬он ки сењру љоду нишон
медињад, соњир, љодугар.
СЕЊРНИГОР ‫ ﺳﺤﺮﻧﮕﺎر‬муассир, афсункунанда,
муъљизаофар: ќалами сењрнигор.
СЕЊРОФАРИН ‫ ﺳﺤﺮآﻓﺮﻳﻦ‬офаринандаи сењр,
сењргар, љодугар; ѓамзаи сењрофарин нозу
ишваи мафтункунанда.
СЕЊРСОЗ ‫ ﺳﺤﺮﺳﺎز‬1. сењркунанда, соњир,
љодугар. 2. маљ. мафтункунанда. 3. маљ.
гўяндаи шеърњои мавзун ва баландмазмун.
СЕЊРУЛБАЁН а. ‫ﺳﺤﺮاﻟﺒﻴﺎن‬ сухангўи тасхир-
кунанда, љаззоб.
СЕЧАНД ‫ ﺳﻪ ﭼﻨﺪ‬се баробар, се маротиба.
СЕЧАНДЇ ‫ ﺳﻪ ﭼﻨﺪي‬себаробарї.
 – 239 –
СЕЧАРХА ‫ ﺳﻪ ﭼﺮﺧﻪ‬воситаи наќлиёт, ки се чарх
(ѓилдирак) дорад.
СЕЉ //СЕЧ ‫ﺳﻴﭻ‬//‫ ﺳﻴﺞ‬муњайё, омода тайёр.
СЕЉОЯ ‫ ﺳﻪ ﺟﺎﻳﻪ‬дорои се љой, якбора дар се љой.
СЕШАНБЕ ‫ ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ‬номи рўзи чоруми њафта
(баъд аз душанбе) дар њисоби кўњна ва номи
рўзи дуюми њафта дар њисоби имрўза.
СЕШАНБЕГЇ ‫ ﺳﻪﺷﻨﺒﮕﻲ‬таър. номи яке аз
тудањои сарбозон дар аморати Бухоро.
СЕШОХА ‫ ﺳﻪﺷﺎﺧﻪ‬чўб ё оњани сешохдори даста-
дор аст, ки бо он ваќти хирманкўбї коњро
такурў мекунанд.
СЕЮМ ‫ ﺳﻪﻳﻢ‬раќами тартибї аз се.
СЕЮМИН ‫ ﺳﻪﻳﻤﻴﻦ‬ифодакунандаи тартиби сеюм.
СЕЯК ‫ ﺳﻪﻳﻚ‬аз се яке њиссаи чизе.
СЕЯКЇ ‫ ﺳﻪ ﻳﻜﻲ‬сеяк-сеяк.
СИБЃАТ а. ‫ ﺻﺒﻐﺖ‬1. ранг. 2. дин, тариќат; сибѓат-
ул-лоњ роњи Худо, дини њаќ.
СИБЁН а. ‫ ﺻﺒﻴﺎن‬љ. сабї.
СИБИЛ а. ‫ ﺳﺒﻴﻞ‬кит., ниг. мўйлаб.
СИБЌАТ а. ‫ ﺳﺒﻘﺖ‬ниг. сабќат.
СИБЛАТ а. ‫ ﺳﺒﻠﺖ‬ниг. саблат.
СИБО а. ‫ﺻﺒﻲ‬//‫ ﺻﺒﺎ‬кит. кўдакї, бачагї; њангоми
сибо даврони бачагї.
СИБОЛ а. ‫ ﺳﺒﺎل‬љ. саблат//сиблат.
СИБОЪ ‫ ﺳﺒﺎع‬љ. сабъ; дарандагон, љонварони да-
ранда.
СИВО ‫ ﺳﻮا‬ѓайр, дигар; сивои… ба ѓайри…, ба
ѓайр аз…
СИВОР а. ‫ ﺳﻮار‬дастбанд, дастпона.
СИГАРЕТ фр. ‫ ﺳﻴﮕﺮﻳﺖ‬ниг. сигор.
СИГЗЇ ‫ ﺳﮕﺰي‬ниг. сагзї.
СИГНАЛ ‫ ﺳﮕﻨﻞ‬1. аломати шартї барои ба ма-
софаи дур расонидани хабар ё маълумоте. 2.
огоњї, пешакї огоњонидан дар бораи имкони
рўй додани њодисае; сигнал додан огоњони-
дан.
СИГНАЛДИЊАНДА ‫ﺳﮕﻨﻞدﻫﻨﺪه‬ он чи сигнал
СИД
медињад.
СИГНАЛДИЊЇ ‫ﺳﮕﻨﻞدﻫﻲ‬ сигнал додан, огоњ
кардан.
СИГОЛ ‫ ﺳﮕﺎل‬кит. 1. фикр, андеша, ният. 2. фикр
ва ќасди бад.
СИГОЛИДАН ‫ ﺳﮕﺎﻟﻴﺪن‬1. фикр кардан, андеши-
дан; машварат кардан. 2. чора љустан.
СИГОЛИШ ‫ ﺳﮕﺎﻟﺶ‬андешидан дар бораи чизе;
машварат, чораљўй.
СИГОЛИШГАРЇ ‫ ﺳﮕﺎﻟﺶﮔﺮي‬фикру мулоњиза
кардан; машварат ва маслињат кардан.
СИГОР фр. ‫ ﺳﻴﮕﺎر‬барги сахт печонда лўла кар-
дашудаи тамоку барои кашидан.
СИГОРЇ ‫ ﺳﻴﮕﺎري‬ниг. сигоркаш.
СИГОРКАШ ‫ ﺳﻴﮕﺎرﻛﺶ‬он ки сигор кашад.
СИГОРКАШЇ ‫ ﺳﻴﮕﺎرﻛﺸﻲ‬амали сигоркаш.
СИГОРФУРЎШ ‫ﺳﻴﮕﺎرﻓﺮوش‬ он ки сигор
фурўшад.
СИГОРФУРЎШЇ ‫ ﺳﻴﮕﺎرﻓﺮوﺷﻲ‬1. амали сигор-
фурўш. 2. љои фурўши сигор, дукони сигор-
фурўшї.
СИГУСТАН//СУГУСТАН ‫ﺳﮕﻮﺳﺘﻦ‬//‫ﺳﻴﮕﻮﺳﺘﻦ‬
гусастан, пора шудан.
СИЃА а. ‫ ﺻﻴﻐﻪ‬збш. муносибати амал нисбат ба
воќеият, ки аз тарафи гўянда баён карда ме-
шавад; сиѓаи хабарї; сиѓаи шартї –
хоњишмандї; сиѓаи амрї; сиѓаи эњтимолї…
СИЃАР а. ‫ ﺻﻐﺮ‬кит. хурдї; кўдакї: сиѓари син
хурдсолї.
СИЃОР ‫ ﺻﻐﺎر‬љ. саѓир; сиѓору кибор хурдону бу-
зургон; њама.
СИДДИЌ а. ‫ ﺻﺪﻳﻖ‬1. марди бисёр ростгўй,
садоќатманд. 2. д. боваркунанда, имон ова-
ранда ба Худо, он ки ба Худо садоќат дорад.
3. лаќаби Юсуф – писари Яъќуб. 4. лаќаби
Абўбакр – халифаи якуми Муњаммад пай-
ѓамбар (с).
СИДИРК ‫ ﺳﺪرك‬зоол. навъе аз љинси растанињои
лўбиёї.
СИДЌ а. ‫ ﺻﺪق‬1. ростї, садоќат, тандурустї. 2.
самимият, ихлос; аз сидќи дил аз самими дил,
аз тањти дил; сидќу вафо садоќат ва вафо-
 – 240 –
СИД
дорї.
СИДЌЇ ‫ ﺻﺪﻗﻲ‬аз рўи садоќат, самимї, аз тањти
дил; кореро сидќї ба љо овардан кореро сами-
мона аз тањти дил ба љо овардан.
СИДОЌ а. ‫ ﺻﺪاق‬ниг. садоќ.
СИДРА а. ‫ ﺳﺪره‬кит. дарахти сўзанбарги ба кољ
монанд, вале аз кољ танумандтар.
СИЁДАТ//САЁДАТ ‫ ﺳﻴﺎدت‬кит. сарварї, пешвої
хоља будан.
СИЁЌ а. ‫ ﺳﻴﺎق‬1. тартиб, тарзу равиши чизе; ба
(бар) ин сиёќ. 2. афту башара, шаклу шамоил.
СИЁЌАТ а. ‫ ﺳﻴﺎﻗﺖ‬1. рондан(-и сухан), адо, баён.
2. тартиб, ќоида; тарз ва равиш.
СИЁМ а. ‫ ﺻﻴﺎم‬ниг. савм; айёми сиём моњи рўза.
СИЁН ‫ ﺳﻴﺎن‬кит., бот. ашаќа, ошиќпечон,
ишќандарпечон.
СИЁНАТ ‫ ﺻﻴﺎﻧﺖ‬кит. муњофизат, нигањбонї, му-
дофиа.
СИЁР ‫ ﺳﻴﺎر‬кашк, кашки соида; оши кашк,
ќурутоба.
СИЁСАТ а. ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬1. фаъолияти давлат, ягон
њизб ё гурўњи љамъиятї дар корњои дохилї ё
муносибатњои хориљї: сиёсати дохилї, сиёса-
ти нави иќтисодї, сиёсати миллї, сиёсати
хориљї. 2. идора кардани халќ ва мамлакат;
тарзи идоракунї, кордорї. 3. дўѓу пўписа,
тарсондан ва сахтгирї; сиёсат кардан сахтги-
рона рафтор кардан бо маќсади тарсонидан,
љазо дидан.
СИЁСАТБОЗ ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﺑﺎز‬маљ. одаме, ки аз рўи
манфиати љузъї ва шахсии худ кор мебарад.
СИЁСАТБОЗЇ ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﺑﺎزي‬амали сиёсатбоз.
СИЁСАТБОФ ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﺑﺎف‬он ки худро сиёсатдон
ба ќалам медињад ва њар корро ба сиёсат
дахлдор менамояд.
СИЁСАТГОЊ ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺎه‬љои љазо, майдони љазо.
СИЁСАТДОН ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖدان‬он ки аз сиёсат бохабар
аст; касе, ки дар корњои сиёсї ва мамла-
катдорї омил аст.
СИЁСАТМАДОР ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪار‬ ањли сиёсат,
алоќаманд ба корхои сиёсї.
СИЁСАТМАДОРЇ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاري‬ сиёсатмадор бу-
дан.
СИЁСАТМАДОРОНА ‫ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪاراﻧﻪ‬ба мисли сиё-
сатмадор.
СИЁСАТНОК ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﻧﺎك‬љиддии њавлнок, бим-
нок, босалобат.
СИЁСАТШИНОС ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﺷﻨﺎس‬он ки ба омўзишу
пажўњиши сиёсат машѓул аст.
СИЁСАТШИНОСЇ ‫ ﺳﻴﺎﺳﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬илми сиёсат.
СИЁСИГАРДОНЇ ‫ ﺳﻴﺎﺳﻲﮔﺮداﻧﻲ‬сиёсат љорї кар-
дан.
СИЁСЇ ‫ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬мансуб ба сиёсат; дахлдор ба сиё-
сат: адабиёти сиёсї, саводи сиёсї, шўъбаи
сиёсї, гумоштаи сиёсї, шорењи сиёсї.
СИЁЊ I ‫ ﺳﻴﺎه‬1. њар он чи ба ранги ангишт бошад;
муќоб. сафед. 2. торик, тира; муќоб. равшан. 3.
одами сиёњпўст; абри сиёњ абри бороновар;
зоѓи сиёњ љинси маълуми акка; кори (мењнати)
сиёњ кори мењнатталаби љисмонї, кори кор-
гари бетахассус; моли сиёњ барзагов ва гови
калони шохдор; пули сиёњ сиккаи мисї, пули
майдаи камќимат; равѓани сиёњ мазут; рўзи
сиёњ рўзи бадбахтї ва фалокат, рўзи пур кул-
фату андўњ, умуман азоб, машаќќат, бад-
бахтї, тангдастї; зари сурхам ба рўзи сиёњам
(зарб.); тахтаи сиёњ а) тахтаи хатнависї дар
синф; б) тахтае ки номи ќафомондагони кор
навишта мешавад. хати сиёњ хате, ки хабари
марг ё кушта шудани касеро (хусусан дар
љанг) мерасонад, хати мотам; чароѓи сиёњ
чароѓи пилтасўз, љинчароѓ; дил сиёњ будан а)
бадхоњ, бадандеш будан; б) хафа ва дилгир
будан; дили касеро сиёњ кардан ба касе хабари
нохуше расонда, ё гапи нољўре зада ўро дил-
гир кардан; як пули сиёњ надоштан њељ пул
надоштан; сиёњ задан(чашм) якбора чизеро
дида натавонистан; чашм сиёњ рафтан пеши
чашм тираву тор шадан; рў сиёњ шудан шар-
манда ва бадмон шудан; сиёњ кардан а) бо
ранги сиёњ ранг додан; ба сиёњї олонидан; б)
айбдор кардан, бадном кардан; сиёњ пўшидан
мотам гирифтан.
СИЁЊ II а. ‫ ﺻﻴﺎح‬1. бонг, љеѓ, фарёд, овози ба-
ланд. 2. бонги хурўс.
СИЁЊ III ‫ ﺳﻴﺎه‬зангї, сиёњпўст.
СИЁЊАБРЎ ‫ ﺳﻴﺎهاﺑﺮو‬он ки абрўи сиёњ дорад.
СИЁЊАК ‫ ﺳﻴﺎﻫﻚ‬бот. офати киштњои ѓалла-
донагї (гандум ва љав), ки маѓзи он ба гарди
сиёњ мубаддал мешавад.
 – 241 –
СИЁ
СИЁЊАКДОР ‫ ﺳﻴﺎﻫﻚدار‬ѓаллае, ки омехта бо СИЁЊДУК ‫ ﺳﻴﺎهدوك‬танбал, коњил, ноўњдабаро.
сиёњак мебошад.
СИЁЊЗАМИН ‫ ﺳﻴﺎهزﻣﻴﻦ‬хоки њосилхези сиёњранг,
СИЁЊАЛАФ ‫ ﺳﻴﺎهﻋﻠﻒ‬бот. навъе аз алафи кўњии ки моддањои ба кишт ѓизодењи зиёд дорад.
баргаш ба барги пиёз монанд, ки бањорон аз
он таоми љурѓотї мепазанд ё ба таом андохта СИЁЊЗУЛФ ‫ ﺳﻴﺎهزﻟﻒ‬он ки зулфи сиёњ дорад.
мехўранд.
СИЁЊИДОН ‫ ﺳﻴﺎﻫﻲدان‬зарфи хурд барои сиёњї –
СИЁЊАЛО ‫ ﺳﻴﺎهﻋﻼ‬сиёњу сафед, омехта (ранги ранги хатнависї, давот.
пўсти асп, гов ва ѓ.), алобуло, песа.
СИЁЊЇ ‫ ﺳﻴﺎﻫﻲ‬1. дорои ранги сиёњ будан; муќоб.
СИЁЊАНДОМ ‫ ﺳﻴﺎهاﻧﺪام‬сиёњчењра, сиёњбадан. сафедї; сиёњї нагардад ба шустан сафед
(зарб.). 2. маљ. торикї, зулмот. 3. маљ. љањолат.
СИЁЊАХТАР ‫ﺳﻴﺎهاﺧﺘﺮ‬ бетолеъ, бадбахт, ноком, 4. ранги хатнависї. 5. суроби чизе, ё тарњи чи-
номурод. зе ё касе, ки аз дур сиёњ намояд, вале кї ва чї
буданашро фарќ кардан мумкин нест. 6. ко-
СИЁЊБАДАН ‫ ﺳﻴﺎهﺑﺪن‬ниг. сиёњандом. бус, хоби дањшатнок, њолати бим ва њаросе,
ки дар хоб ба кас рўй медињад; сиёњии дег ду-
СИЁЊБАНД ‫ ﺳﻴﺎهﺑﻨﺪ‬1. фиребгар, маккор, даи дег; сиёњии чашм мардумак (гавњарак)–и
сиёњкор. 2. ёр (дар бозии ќимор). чашм; сиёњї задан (чашм) банохост торикї
СИЁЊБАХТ ‫ﺳﻴﺎهﺑﺨﺖ‬ бадбахт, бетолеъ, тира- пахш кардан пеши чашмро; сиёњї пахш кар-
рўзгор. дан хоби дањшатнок дидан.

СИЁЊБАХТЇ ‫ ﺳﻴﺎهﺑﺨﺘﻲ‬бадбахтї, бетолеї. СИЁЊКОР ‫ ﺳﻴﺎهﻛﺎر‬бадкирдор, бадкор.

СИЁЊБЕД ‫ﺳﻴﺎهﺑﻴﺪ‬ беди танасиёњ, ки чўби сахт СИЁЊКОРЇ//СИЯЊКОРЇ ‫ﺳﻴﻪﻛﺎري‬//‫ﺳﻴﺎهﻛﺎري‬

дорад. бадкирдорї; ситамгарї.

СИЁЊБОД ‫ ﺳﻴﺎهﺑﺎد‬боди тўфонхез. СИЁЊКОСА ‫ ﺳﻴﺎهﻛﺎﺳﻪ‬кит., маљ. бахил, хасис,

мумсик; сифла.
СИЁЊБОЛ ‫ ﺳﻴﺎهﺑﺎل‬парандае, ки пару болаш сиёњ
бошад. СИЁЊЌАЛАМЇ ‫ ﺳﻴﺎهﻗﻠﻤﻲ‬санъати тасвири ашё ба
воситаи хат ва хатча, нигора, ангораи
СИЁЊБОТИН ‫ ﺳﻴﺎهﺑﺎﻃﻦ‬ниг. сиёњдил. ќаламї.
СИЁЊБУРД ‫ ﺳﻴﺎهﺑﺮد‬сиёњлибос. СИЁЊЌОШ ‫ ﺳﻴﺎهﻗﺎش‬ниг. сиёњабрў.
СИЁЊБУРУТ ‫ﺳﻴﺎهﺑﺮوت‬ он ки мўйлаби сиёњ до- СИЁЊМИЛЛА ‫ ﺳﻴﺎهﻣﻠﻪ‬сиёњзулф.
рад.
СИЁЊМУШКИН ‫ ﺳﻴﺎهﻣﺸﻜﻴﻦ‬сиёњи хушбў (сифа-
СИЁЊГИЛЕМ ‫ﺳﻴﺎهﮔﻠﻴﻢ‬ кит. сиёњбахт, ноком, ти мўй): аспи сиёњмушкин.
номурод.
СИЁЊМЎ(Й) (‫ﺳﻴﺎهﻣﻮ)ي‬ он ки мўи сиёњ дорад,
СИЁЊГУН(А) ‫ﺳﻴﺎهﮔﻮﻧﻪ‬//‫ﺳﻴﺎهﮔﻮن‬ сиёњранг; сиёњ- мўяш сиёњ.
пўст.
СИЁЊНАВИС ‫ ﺳﻴﺎهﻧﻮﻳﺲ‬шакли аввали навиштаи
СИЁЊГЎШ ‫ ﺳﻴﺎهﮔﻮش‬1. зоол. љонварест даранда матне, мусаввада.
аз љинси гурба, ки чашми хеле тезбин дорад.
2. бот. гули аввали бањор. СИЁЊНОМ ‫ ﺳﻴﺎهﻧﺎم‬ниг. бадном.
СИЁЊДАРУН ‫ ﺳﻴﺎهدرون‬ниг. сиёњдил. СИЁЊНОМА ‫ ﺳﻴﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‬кит. он ки номаи аъмолаш
сиёњ бошад, бадкирдор.
СИЁЊДИЛ ‫ ﺳﻴﺎهدل‬бадсират, бадният, бадгумон;
муќоб. софдил. СИЁЊНОМЇ ‫ ﺳﻴﺎﻫﻨﺎﻣﻲ‬кит. бадномї, бадбахтї.

СИЁЊДИЛЇ ‫ ﺳﻴﺎهدﻟﻲ‬бадтинатї, бадният будан. СИЁЊОБ ‫ ﺳﻴﺎهآب‬оби дарё, ки аз ѓояти боронгарї

ва обшавии барфњо лой мешавад.
СИЁЊДОНА ‫ ﺳﻴﺎهداﻧﻪ‬донаест аз арзани калонта-
ри сиёњ, ки ба рўи нон мепошанд. СИЁЊОЛУ ‫ ﺳﻴﺎهآﻟﻮ‬олуи сиёњи хушк.
СИЁЊПАШМ ‫ﺳﻴﺎهﭘﺸﻢ‬ :гўсфанди сиёњпашм
СИЁ
– 242 –
гўсфанди пашмаш сиёњ.
СИЁЊПИР ‫ ﺳﻴﺎهﭘﻴﺮ‬касе, ки бо вуљуди
пиронсолагї мўяш сафед нашудааст, ганда-
пир.
СИЁЊПЎСТ ‫ ﺳﻴﺎهﭘﻮﺳﺖ‬касе, ки пўсти баданаш
сиёњранг аст; муќоб. сафедпўст.
СИЁЊПЎШ ‫ ﺳﻴﺎهﭘﻮش‬он ки барои азодории касе
либоси сиёњ пўшидааст; азодор.
СИЁЊПЎШЇ ‫ ﺳﻴﺎهﭘﻮﺷﻲ‬марбут ба сиёњпўш.
СИЁЊРАГ ‫ ﺳﻴﺎهرگ‬рагњое, ки хунро аз бадан ба
дил бармегардонанд; муќоб. сурхрагњо, ки
хунро аз дил ба аъзои бадан мерасонанд.
СИЁЊРАНГ ‫ ﺳﻴﺎهرﻧﮓ‬дорои ранги сиёњ.
СИЁЊРИШ ‫ ﺳﻴﺎهرﻳﺶ‬он ки риши сиёњ дорад.
СИЁЊРЎ(Й)//СИЯЊРЎЙ ‫ ﺳﻴﻪروي‬//(‫ ﺳﻴﺎهرو)ي‬1. он
ки рўяш сиёњ аст. 2. маљ. шарманда, шармсор;
расво, беобрў; муќоб. сурхрў(й) 2.
СИЁЊРЎЗ ‫ ﺳﻴﺎهروز‬бадбахт, фалокатзада, муси-
батрасида.
СИЁЊРЎЗГОР ‫ ﺳﻴﺎهروزﮔﺎر‬ниг. сиёњрўз.
СИЁЊРЎЗЇ ‫ ﺳﻴﺎهروزي‬бадбахтї, мусибатзадагї.
СИЁЊРЎЇ ‫ ﺳﻴﺎهروﺋﻲ‬бадномї, беобрўї.
СИЁЊРЎЙ ‫ ﺳﻴﺎهروي‬1. он ки ранги рўяш сиёњ аст.
2. маљ. бадном, беобрў, муттањам.
СИЁЊСАНГ ‫ ﺳﻴﺎهﺳﻨﮓ‬санги сиёњ.
СИЁЊСАР ‫ ﺳﻴﺎهﺳﺮ‬маљ. 1. бадбахт, шўртолеъ. 2.
зани бенаво, зани муштипар.
СИЁЊСУРФА ‫ ﺳﻴﺎهﺳﺮﻓﻪ‬ниг. сулфакабутак.
СИЁЊТИНАТ ‫ ﺳﻴﺎهﻃﻴﻨﺖ‬баддил, бадкор, бадният.
СИЁЊТОБ ‫ ﺳﻴﺎهﺗﺎب‬ранги ба сиёњї моил; сабзина
(оид ба ранги рўй).
СИЁЊТОЛЕЪ ‫ ﺳﻴﺎهﻃﺎﻟﻊ‬ниг. сиёњбахт.
СИЁЊТУТ ‫ ﺳﻴﺎهﺗﻮت‬тути сиёњ (меваи тут).
СИЁЊТЎРУЌ ‫ﺳﻴﺎهﺗﻮروق‬ сурхи ба сиёњї моил
(ранги асп).
СИЁЊФОМ ‫ ﺳﻴﺎﻫﻔﺎم‬ниг. сиёњтоб.
СИЁЊФОМЇ ‫ ﺳﻴﺎﻫﻔﺎﻣﻲ‬сиёњтоб, сиёњї.
СИЁЊХОК ‫ﺳﻴﺎهﺧﺎك‬ хоки сиёњ; замини хокаш
сиёњ.
СИЁЊХОЛ ‫ ﺳﻴﺎهﺧﺎل‬1.бо холи сиёњ, холи сиёњ
дошта. 2.матои холчадор.
СИЁЊЧА ‫ ﺳﻴﺎﻫﭽﻪ‬ниг. сиёњтоб.
СИЁЊЧАРАНГ‫ ﺳﻴﺎﻫﭽﻪ رﻧﮓ‬ниг. сиёњчатоб.
СИЁЊЧАРДА//СИЁЊЧУРДА ‫ ﺳﻴﺎهﭼﺮده‬он ки
ранги рўяш сиёњтоб бошад; гандумгун,
сабзинапўст (одам).
СИЁЊЧАТОБ ‫ ﺳﻴﺎهﭼﺘﺎب‬ранги ба сиёњї моил.
СИЁЊЧАШМ ‫ ﺳﻴﺎهﭼﺸﻢ‬1. он ки чашмони сиёњ
дорад. 2. маљ. зебо (мас., духтар).
СИЁЊЧЕЊРА ‫ ﺳﻴﺎهﭼﻬﺮه‬гандумгун, сабзинарўй.
СИЁЊЧУРДА ‫ ﺳﻴﺎهﭼﻮرده‬аслаш сиёњчарда.
СИЁЊШАВЇ ‫ ﺳﻴﺎه ﺷﻮي‬аз ѓояти гармї ё гузашти
ваќт тадриљан сиёњ шудани чизе.
СИЁЊШУДА ‫ ﺳﻴﺎه ﺷﺪه‬сифати феълии замони гу-
зашта аз сиёњ шудан; сўхтан ё вайрон шуда
сиёњ шудани чизе.
СИКАНГУБИН ‫ ﺳﻜﻨﮕﺒﻴﻦ‬ниг. сиканљабин.
СИКАНЉ ‫ ﺳﻜﻨﺞ‬ниг. сирко.
СИКАНЉА ‫ ﺳﻜﻨﺠﻪ‬асбобе, ки дар корхонањои
оњангарї барои мањкам нигоњ доштани маво-
ди корї истифода мешавад.
СИКАНЉАБИН ‫ ﺳﻜﻨﺠﺒﻴﻦ‬сиркоангубин, шар-
бате, ки аз сирко ва асал (ё шакар) дуруст ме-
кунанд.
СИККА I а. ‫ ﺳﻜّﻪ‬пули зарбшудаи филизї; сиккаи
ќалб пули филизии (тилло ва нуќраи)
ќалбакї; сикка задан филизотро ба шакли пул
даровардан, пул баровардан; сикка ба номи
худ задан таър. а) бо тамѓа – унвони худ пул
зарб задан; б) худро подшоњ ё амири
мустаќил эълон кардан; ◊ сиккаву суммот аф-
ту башара.
СИККА II ‫ ﺳﻜّﻪ‬роњи росту њамвор; кўча,
мањалла; раставу бозор.
СИККАДОР ‫ ﺳﻜّﻪدار‬тангаи тамѓадор.
СИККАДУРУСТ ‫ ﺳﻜّﻪدرﺳﺖ‬кит. дурустрафтор,
росткор, он кї ќавлаш ба кораш баробар аст.
СИККАЗАН ‫ ﺳﻜّﻪزن‬устои тангасоз.
СИККАЗАНЇ ‫ ﺳﻜّﻪ زﻧﻲ‬тангабарорї.

СИККАХОНА ‫ ﺳﻜّﻪﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки танга сикка меза-
нанд. сиккахонаи Санкт – Петербург.
СИКЛОН ю. ‫ ﺳﻜﻼن‬гуфт. гирдбоди њаљман
нињоят калон, ки садњо ва њазорњо кило-
метрро фаро гирифта њаворо таѓйир медињад.
СИКОЊАН ‫ ﺳﻜﺎﻫﻦ‬кит. ранги сиёње, ки аз сирко,
хокаи оњан ва пўсти анор тайёр карда барои
ранг кардани чарм, либос ва ѓ. ба кор мебур-
данд.
СИЌА а. ‫ ﺛﻘﻪ‬мўътамад, марди шоёни бовар.
СИЌЌОНДАН ‫ ﺳﻘّﺎﻧﺪن‬гуфт. 1. фушурдан. 2. фи-
шор додан, фишор овардан (ба касе).
СИЌЛ а. ‫ ﺛﻘﻞ‬кит. вазн, вазнинї.
СИЌЛАТ а. ‫ ﺛﻘﻠﺖ‬кит. вазнинї, гаронї.
СИЌОЛ а. ‫ ﺻﻘﺎل‬сайќал, сайќал додан; димоѓро
сиќол додан димоѓро равшан кардан, димоѓ
чоќ кардан.
СИЌОЯ(Т) а. ‫ﺳﻘﺎﻳﺖ‬//‫ ﺳﻘﺎﻳﻪ‬обдињї; амали обдињї.
СИЛ ‫ ﺳﻞ‬тиб. бемори шуш, сил будан; сил кар- СИЛ љои махсус зер карда мондан.
дан касеро касеро безор кардан, ба љон расо-
нидан; сил шудан а) ба бемории шуш гириф- СИЛОСХОБОНЇ ‫ ﺳﻴﻼسﺧﺎﺑﺎﻧﻲ‬тайёр кардани
тор шудан; б) маљ. безор шудан, ба танг ома-
дан.
СИЛА ‫ ﺳﻴﻠﻪ‬молиш, молидан; сила кардан, бо
даст навозиш кардан; риши худро сила кардан
изњори мењрубонї намудан; сари касеро сила
кардан.
СИЛА(Т) ‫ﺻﻠﺖ‬//‫ ﺻﻠﻪ‬кит. 1. инъом, бахшиш. 2.
музд, њаќ; подош, мукофот; ◊ силаи рањм ир- СИЛОЊБАДАСТ ‫ ﺳﻼح ﺑﻪدﺳﺖ‬ниг. силоњдор.
тибот бо хешу табор ва мењрубонї бо онњо.
СИЛАВСИН ‫ ﺳﻠﻮﺳﻦ‬зоол. њайвони дарандаи аз
гурба калонтар ва аз паланг хурдтар.
СИЛААНДЕШ ‫ ﺻﻠﻪاﻧﺪﻳﺶ‬кит. талабгори муко-
фоту бахшиш; умедвори њаќќи ќалам.
СИЛАЊ ‫ ﺳﻠﺢ‬ниг. силоњ.
СИЛАЊШЎР ‫ﺳﻠﺢﺷﻮر‬ кит. марди љангї, љанг-
озмуда.
СИЛБОДА ‫ ﺳﻠﺒﺎده‬ниг. ѓамбода.
СИЛИКАТ лот. ‫ ﺳﻠﻜﺖ‬1. маъ. номи умумии
маъданњои, омехта. 2. шиша, чинивор, семент
ва ѓ., ки аз ин гуна омехтањо сохта мешавад.
СИЛИЌ ‫ ﺳﻠﻖ‬гуфт. њамвори ялаќќосї мисли рўи
– 243 –
СИЛ
шиша, чиниворї ва ѓ.
СИЛИНДР ю. ‫ ﺳﻠﻴﻨﺪر‬1. ниг. устувона. 2. кулоњи
устувонашакли аврупої
СИЛЇ I ‫ ﺳﻠﻲ‬гирифторї ба бемории сил, касалии
сил.
СИЛЇ II ‫ ﺳﻠﻲ‬кит. шаппотї, торсакї; силї
хўрдан тарсакї хўрдан, шатта хўрдан.
СИЛК а. ‫ ﺳﻠﻚ‬кит. 1. ришта, ресмоне, ки ба он
шаддаи марворид ва ѓ. чида бошанд. 2. маљ.
саф, ќатор, рада.
СИЛКАСАЛ ‫ ﺳﻞﻛﺴﻞ‬гуфт. бемории сил; силка-
сал шудан мубталої ба бемории сил.
СИЛЌ ‫ ﺳﻠﻖ‬ниг. салќ.
СИЛЛОГИЗМ ю. ‫ ﺳﻼﮔﻴﺰم‬ман. хулосае, ки дар
асоси ду фикри маълум бароварда мешавад,
ќиёси мантиќї.
СИЛОС исп. ‫ ﺳﻴﻼس‬хўроки њайвонот; алаф, барг
ва соќаи туршонида; силос хобондан гиёњ,
барг, пояи растанињоро барои туршидан ба
силос.
СИЛОЊ а. ‫ ﺳﻼح‬олати љанг, яроќ; ба даст силоњ
гирифтан ба љанг омода шудан; халъи силоњ
беяроќ кардан, яроќи љангии касеро аз дас-
таш гирифтан; ба зери силоњ гирифтан
силоњдор кардан; ба хизмати њарбї даъват
кардан.
СИЛОЊБАРДОР ‫ ﺳﻼحﺑﺮدار‬он ки силоњи љангиро
бо худ барад
СИЛОЊБАРОРЇ ‫ ﺳﻼحﺑﺮاري‬ниг. силоњсозї.
СИЛОЊДОР ‫ ﺳﻼحدار‬мусаллањ, яроќнок.
СИЛОЊДОРЇ ‫ﺳﻼحداري‬ яроќ доштан, мусаллањ
будан.
СИЛОЊНОК ‫ ﺳﻼحﻧﺎك‬ниг. силоњдор.
СИЛОЊПАРТОЇ ‫ ﺳﻼحﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬яроќпартої, аз
аслињаи љанг даст кашидан.
СИЛОЊСОЗ ‫ ﺳﻼحﺳﺎز‬он ки силоњ месозад, устои
силоњ.
СИЛОЊСОЗЇ ‫ ﺳﻼحﺳﺎزي‬истењсоли силоњ, сох-
тани силоњ: корхонаи силоњсозї.
 – 244 –
СИЛ
СИЛОЊФУРЎШ ‫ ﺳﻼحﻓﺮوش‬фурўшандаи силоњ. СИМАНДУД ‫ﺳﻴﻢاﻧﺪود‬ ба рўяш нуќра давонида,
нуќраолуд.
СИЛОЊФУРЎШЇ ‫ ﺳﻼحﻓﺮوﺷﻲ‬фурўши силоњ:
маѓозаи силоњфурўшї. СИМАНДУДА ‫ﺳﻴﻢاﻧﺪوده‬ нуќрапўш карда, бо
нуќра олуда.
СИЛОЊХОНА ‫ ﺳﻼحﺧﺎﻧﻪ‬аслињахона, яроќхона,
анбори аслиња. СИМАРРА ‫ ﺳﻴﻢ اره‬аррачаи заргарї.
СИЛОЊЉАЛЛОБ ‫ ﺳﻼحﺟﻼب‬он ки аслињаро ар- СИМАТ а. ‫ﺳﻤﺖ‬ доѓ, нишон, наќш, аломат; си-
зон харида ќимат фурўшад. фат.
СИЛОЊЉАЛЛОБЇ ‫ ﺳﻼحﺟﻼﺑﻲ‬мансуб ба сиёњ- СИМБАЁЗ ‫ ﺳﻴﻢﺑﻴﺎض‬1. сафед ба мисли нуќра,
љаллоб амали сиёњљаллоб. нуќрамонанд. 2. гардани нуќраранг.
СИЛОЊШЎР ‫ ﺳﻼحﺷﻮر‬ниг. силањшўр. СИМБАР ‫ﺳﻴﻢﺑﺮ‬ 1. сафедбадан. 2. маљ. хушрўй,
зебо.
СИЛСИЛА а. ‫ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬1. њар чизи монанди занљир
пайи њам бо њам пайваста. 2. занљир, банд, СИМБОЗ ‫ ﺳﻴﻢﺑﺎز‬он ки дар болои сими таранг-
баст. 3. ќатор, пайи њам ќаторшуда; силсилаи кашидашуда њар навъ бозињо иљро мекунад,
абрњои боронї; силсилаи кўњсор ќатораи паё- дорбоз.
пайи кўњњо; силсилаи маќолањо маќолањое, ки
пайи њам оид ба масъалањои ба њам марбут СИМБОР ‫ ﺳﻴﻢ ﺑﺎر‬1. нуќрабор, нукрарез. 2. маљ.
навишта мешаванд. 4. маљ. авлод, хонадон. ашкафшон, ашкрез.

СИЛСИЛАБАНД ‫ﺳﻠﺴﻠﻪﺑﻨﺪ‬ ба занљир баста, СИМБУР ‫ ﺳﻴﻢﺑﺮ‬анбўр барои буридани сим, ан-
занљирбанд. бури симбурї.

СИЛСИЛАБАНДЇ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪﺑﻨﺪي‬ занљирбандї кар- СИМГУН ‫ ﺳﻴﻢﮔﻮن‬ба ранги сим, нуќрагун, са-
дан. федранги тобон.
СИЛСИЛАДОР ‫ ﺳﻠﺴﻠﻪ دار‬1. дорои силсила. 2. СИМГУНА ‫ ﺳﻴﻢﮔﻮﻧﻪ‬нуќрамонанд, нуќрагун.
маљ. давомдор, бардавом.
СИМДОР ‫ﺳﻴﻢدار‬ 1. нуќрадор. 2. пулдор, бадав-
СИЛСИЛАЗУЛФ ‫ ﺳﻠﺴﻠﻪذﻟﻒ‬ниг. силсиламўй. лат.
СИЛСИЛАКЎЊ ‫ ﺳﻠﺴﻠﻪﻛﻮه‬ќаторкўњ. СИМДЎЗЇ ‫ ﺳﻴﻢدوزي‬1. бо риштаи нуќрагї
дўхтан, наќшу нигор бастан дар рўи порчае.
СИЛСИЛАМЎ(Й) (‫ﺳﻠﺴﻠﻪﻣﻮ)ي‬ љингиламўй, печи- 2. амали симдўз.
дамўй.
СИМИЁ ‫ ﺳﻴﻤﻴﺎ‬књн. яке аз илмњои хурофии асри-
СИЛСИЛАНОМА ‫ ﺳﻠﺴﻠﻪﻧﺎﻣﻪ‬ниг. насабнома. миёнагї – илми тилисм, љоду; найранг.
СИЛСИЛАПАЙВАНД ‫ﺳﻠﺴﻠﻪﭘﻴﻮﻧﺪ‬ пайвасти зан- СИМИН ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦ‬1. нуќрагї, нуќрагин, нуќра-
љирмонанд. монанд. 2. маљ. сафед; бозуи симин бозуи сап –
сафед. 3. аз сим бофта ё сохташуда; ќафаси
СИЛСИЛАЉУНБОН ‫ ﺳﻠﺴﻠﻪﺟﻨﺒﺎن‬ба њаракат- симин.
оваранда; сабабгор; боиси коре.
СИМИНА ‫ ﺳﻴﻤﻴﻨﻪ‬симин, нуќрагин; (асбоби) аз
СИЛТАВ ‫ ﺳﻠﺘﻮ‬гуфт. якбора кашидан (афшон- нуќра сохташуда.
дан) чизеро: силтав додан.
СИМИНАНДОМ ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦاﻧﺪام‬ниг. симинбадан.
СИМ I ‫ ﺳﻴﻢ‬1. нуќра; симу зар нуќраю тилло. 2.
пули нуќра. СИМИНБАДАН ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦﺑﺪن‬нуќраандом; сафедба-
дан, хушрўй.
СИМ II ‫ ﺳﻴﻢ‬банди филизї; сими барќ, сими теле-
граф, сими телефон; сим задан гуфт. телефон СИМИНБАНД ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦﺑﻨﺪ‬сафедтан, зебо.
кардан.
СИМИНБАР ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦﺑﺮ‬ниг. симинбадан.
СИМАНДОМ ‫ ﺳﻴﻢاﻧﺪام‬он ки бадани чун нуќра
сафед дорад. СИМИНПАЙКАР ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦﭘﻴﻜﺮ‬ниг. симинбадан.
 – 245 –
СИМИНРАНГ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦ رﻧﮓ‬ниг. симгун.
СИМИНТАН ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦﺗﻦ‬ниг. симинбадан.
СИМИНФОМ ‫ ﺳﻴﻤﻴﻦ ﻓﺎن‬ниг. симгун.
СИМЇ ‫ ﺳﻴﻤﻲ‬мансуб ба сим; аз сим сохташуда.
СИМКАШ ‫ ﺳﻴﻢﻛﺶ‬1. устои заргар, ки бо кирё-
тахта аз тиллову нуќра симришта месозад. 2.
касе, ки симњои телефон, телеграф ва ѓайраро
аз љое ба љое кашида дар сари сутунњо усту-
вор мекунад.
СИМКАШЇ ‫ ﺳﻴﻢﻛﺸﻲ‬1. сохтани риштањои симї
дар заргарї. 2. гузаронидани симњо аз љое ба
љое.
СИМКОР‫ ﺳﻴﻢﻛﺎر‬он ки аз нуќра њар чизи
ороишї месозад.
СИМКОРЇ ‫ ﺳﻴﻢﻛﺎري‬амал ва шуѓли симкор.
СИМКУШ ‫ ﺳﻴﻢﻛﺶ‬исрофкор, он ки пулро дареѓ
намедорад.
СИМКЎБ ‫ ﺳﻴﻢﻛﻮب‬ниг. симкорї.
СИММОЊЇ ‫ ﺳﻴﻢﻣﺎﻫﻲ‬зоол. як навъ моњї, ки дар
русї «леш» гўянд.
СИМО ‫ ﺳﻴﻤﺎ‬1. рўй, чењра; шамоил, шакл, ќиёфа.
2. шахсият. 3. образ, тип. 4. маљ. телевизион.
СИМОБ ‫ ﺳﻴﻤﺎب‬маъ. унсури кимиё, филизи моеи
нуќра, ранги љева; симоб андохтан ба гўши ка-
се кар кардан касеро.
СИМОБВОР ‫ﺳﻴﻤﺎبوار‬ чун симоб, монанди си-
моб.
СИМОБДИЛ ‫ ﺳﻴﻤﺎبدل‬беќарор, музтариб.
СИМОБИРАНГ ‫ ﺳﻴﻤﺎﺑﻲرﻧﮓ‬нуќраранги бўр.
СИМОБИЧАШМ ‫ﺳﻴﻤﺎﺑﻲﭼﺸﻢ‬ чашмони хоки-
старранг.
СИМОБЇ ‫ ﺳﻴﻤﺎﺑﻲ‬мансуб ба симоб; симобмонанд.
хокистарранги осмонї.
СИМОЇ ‫ ﺳﻴﻤﺎي‬ба худ хос, махсус; якранг, якхе-
ла, типї.
СИМОМ а. ‫ ﺻﻤﺎم‬сарпўш, дањантиќќї.
СИМОР а. ‫ ﺛﻤﺎر‬љ. самар I.
СИМОТ а. ‫ ﺳﻤﺎط‬кит. дастурхон.
СИМОХ а. ‫ﺳﻤﺎخ‬//‫ ﺻﻤﺎخ‬сўрохи гўш, даруни гўш.
СИН
СИМОЪ а. ‫ ﺳﻤﺎع‬ниг. самоъ.
СИМПАЙКАР ‫ ﺳﻴﻢﭘﻴﻜﺮ‬ниг. симинбадан.
СИМПЕЧ ‫ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ‬бо сим печондашуда.
СИМПОЗИУМ ю. ‫ ﺳﻤﭙﺎزﻳﻮم‬љамъомад барои бањс
дар масъалањои илмї.
СИМПОЛО ‫ ﺳﻴﻤﭙﺎﻻ‬1.асбоб барои об кардани
нуќра. 2. устои нуќрагар.
СИМСИМ а. ‫ ﺳﻤﺴﻢ‬кунљид; тухми кунљид.
СИМ – СИМ ‫ ﺳﻴﻢ ﺳﻴﻢ‬гуфт. оњиста – оњистаи
бетаваќќуф (нисбат ба дард, борон): сим–сим
боридани борон.
СИМСОР ‫ ﺳﻤﺴﺎر‬кит. 1. даллол; 2. он ки чизи
мардумро фурўхта музд мегирад.
СИМТАН ‫ ﺳﻴﻢﺗﻦ‬ниг. симандом.
СИМТАНЇ ‫ ﺳﻴﻢﺗﻨﻲ‬сафедбаданї, зебої.
СИМТЎР ‫ ﺳﻴﻢﺗﻮر‬тўри аз сим бофташуда.
СИМУРЃ ‫ ﺳﻴﻤﺮغ‬мурѓи мавњуми афсонавї, ки
гўё дар баландтарини ќуллаи кўњи Ќоф мези-
стааст.
СИМФОНИЯ ‫ ﺳﻤﻔﺎﻧﻴﻪ‬мус. 1. асари бузурги
мусиќї барои оркестр. 2. маљ. ба як љо љамъ
омадани чизњои зебои њамоњанг ва ба
њамдигар наздик: симфонияи гулњо, симфони-
яи рангњо.
СИМФОНЇ ‫ ﺳﻤﻔﺎﻧﻲ‬мансуб ба симфония; ор-
кестри симфонї оркестри якљояи асбобњои
торї, дамї ва зарбї.
СИМХОР ‫ ﺳﻴﻤﺨﺎر‬сими хордор барои тавора ва
чапарак.
СИМЧЎБ ‫ ﺳﻴﻢﭼﻮب‬сутун(њо)и махсус барои гу-
заронидани сими барќ, телефон ва ѓ.
СИМЪИЗОР ‫ ﺳﻴﻢ ﻋﺬار‬он ки рўяш мисли нуќра
сафед аст, сафедчењра, хушрў.
СИМЭЛАК ‫ ﺳﻴﻢ اﻳﻠﻚ‬элаке, ки торњои симї до-
рад.
СИН ‫ ﺳﻴﻦ‬номи њарфи понздањуми алифбои ара-
биасоси тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади
60 баробар аст.
СИН(Н) ‫ ﺳﻦ‬1. теъдоди солњо (-и умр), муддати
умр; сол. 2. дандон.
СИНА ‫ ﺳﻴﻨﻪ‬1. ќисми болоии тарафи пешини та-
СИН
– 246 –
на, тўш. 2. холигии ќафасаи сина; сандуќи си-
на холигии ќисми пешинии болоии бадан;
даст бар сина нињодан самимият ва эњтиром
изњор кардан бар касе; сина сипар кардан ба
пешвози хатар нотарсона баромадан, ба му-
дофиаи касе пеш баромадан. 3. маљ. дил; сина
дар назди касе суфра кардан рози дили худро
дар назди касе кушодан. 4. пистони занон; си-
на додан шир макондан аз пистон ба тифл; аз
сина људо кардан кўдаки ширхораро аз пис-
тони модар људо кардан.
СИНААФГОР ‫ ﺳﻴﻨﻪاﻓﮕﺎر‬маљ. дилреш, дилозурда.
СИНАБАНД ‫ ﺳﻴﻨﻪﺑﻨﺪ‬порчаи ба шакли махсус
дўхташудае, ки занњо ба ду пистон мебан-
данд, пистонбанд, базаранг.
СИНАБИРЁН ‫ ﺳﻴﻨﻪﺑﺮﻳﺎن‬маљ. 1. дилозурда;
доѓдида. 2. ташналаб, ташна, беоб: дашти си-
набирён.
СИНАГУДОЗ ‫ ﺳﻴﻨﻪﮔﺪاز‬дилгудоз; дилсўз.
СИНАДАРД ‫ ﺳﻴﻨﻪدرد‬1. дард дар ќафаси сина. 2.
тиб. ихтилољи рагњои дил, стенокардия.
СИНАДЎЗ ‫ ﺳﻴﻨﻪدوز‬кит. ѓамовар; дардовар.
СИНАЗАНЇ ‫ ﺳﻴﻨﻪزﻧﻲ‬аз дарду алам муштзанї
бар сари сина.
СИНАКАБОБ ‫ ﺳﻴﻨﻪﻛﺒﺎب‬доѓдида, аламзада.
СИНАКАЛОН ‫ ﺳﻴﻨﻪﻛﻼن‬он ки ё он чи
пистонњояш бузург аст: гови синакалон.
СИНАКЎБ ‫ ﺳﻴﻨﻪﻛﻮب‬1. он кї ба синаи худ зада,
навња мекунад; синазан, ба сина зананда. 2.
маљ. зиќ ва тангкунанда, дилтангкунанда.
СИНАМАК ‫ ﺳﻴﻨﻪﻣﻚ‬кўдаки ширхора аз пистони
модар.
СИНАМО ‫ ﺳﻴﻨﻤﺎ‬кино, филм: синамои тољик.
СИНАМОЇ ‫ ﺳﻴﻨﻤﺎﺋﻲ‬марбут ба синамо.
СИНАПАЊН ‫ ﺳﻴﻨﻪﭘﻬﻦ‬пањлавонљусса, синафарох.
СИНАРЕШ ‫ﺳﻴﻨﻪرﻳﺶ‬ дилреш; аламрасида, доѓ-
дида.
СИНАСАФЕД ‫ ﺳﻴﻨﻪﺳﻔﻴﺪ‬он ки ё он чи сина ё
ќафаси синааш сафед аст: хирси синасафед.
СИНАСИПАР ‫ ﺳﻴﻨﻪﺳﭙﺮ‬он ки ба њимояи касе ё
чизе пеш баромадааст.
СИНАСОФ ‫ ﺳﻴﻨﻪﺻﺎف‬покдил, равшанзамир.
СИНАСЎЗ ‫ﺳﻴﻨﻪﺳﻮز‬ аламнок, пурдард: оњи си-
насўз.
СИНАТАХТ ‫ ﺳﻴﻨﻪﺗﺨﺖ‬синаи пањну њамвор.
СИНАФАРОХ ‫ ﺳﻴﻨﻪﻓﺮاخ‬он ки сандуќи синааш
калону васеъ аст.
СИНАХАЛТА ‫ ﺳﻴﻨﻪﺧﻠﺘﻪ‬халтачае, ки ба пистони
буз ё гўсфанд мебанданд то бачааш ширро
намакад.
СИНАХАРОШ ‫ ﺳﻴﻨﻪﺧﺮاش‬дилхарош, дилрешку-
нанда, синачок.
СИНАХУРЎШ ‫ ﺳﻴﻨﻪ ﺧﺮوش‬ниг. синахарош.
СИНАХЉ ‫ ﺳﻨﺨﺞ‬ниг. санахљ.
СИНАЧОК ‫ ﺳﻴﻨﻪﭼﺎك‬1. дилреш. 2. маљ. озурда-
дил, мотамзада.
СИНАШИКОФ ‫ ﺳﻴﻨﻪﺷﻜﺎف‬маљрўњкунандаи дил:
тири синашикоф.
СИНГА I ‫ ﺳﻨﮕﻪ‬:нони синга нони наѓз пухташуда,
тафтон.
СИНГА II ‫ ﺳﻨﮕﻪ‬бемориест, ки аз нарасидани
витаминњои С сар мезанад ва боиси рехтани
дандон мешавад, зангила.
СИНГАК ‫ ﺳﻨﮕﻚ‬:сингак зада дард кардан гуфт.
сахт дард кардан.
СИНГОР ‫ ﺳﻨﮕﺎر‬гуфт. монанд, мисл, њамчун,
сингори… мисли …, монанди…
СИНД ‫ ﺳﻨﺪ‬кит. њаромзода, фарзанди беникоњ.
СИНДИКАЛИЗМ фр. ‫ ﺳﻨﺪﻳﻜﻠﻴﺰم‬с. љараёнест, ки
зарурати муборизаи сиёсиро инкор карда,
фаќат муборизаи иќтисодиро дар чорчўбаи
иттињодияњои касабавї лозим мешуморад.
СИНДИКАЛИСТ фр. ‫ﺳﻨﺪﻳﻜﻠﻴﺴﺖ‬ тарафдори
синдикализм.
СИНДИКАТ фр. ‫ ﺳﻨﺪﻳﻜﺖ‬1. иттињодияи калони
инњисории соњибони муассисањои бузург ба-
рои гаронтар фурўхтани мањсулоти худ ва
барњам задани раќобат. 2. номи иттифоќњои
касаба дар баъзе мамлакатњо.
СИНДОН ‫ ﺳﻨﺪان‬ниг. сандон.
СИНЇ ‫ ﺳﻴﻨﻲ‬зарфи гирди мусаттањ аз тилло,
нуќра, мис ва ё биринљї, ки дар он табаќ ва
хўрданињои дигарро мегузоранд, лаълї.
СИНК ‫ ﺳﻨﻚ‬ниг. руњ.
 – 247 –
СИННИМАКТАБЇ ‫ ﺳﻦﻣﻜﺘﺒﻲ‬синни ба мактаб-
равии бача: бачагони синнимактабї.
СИНОАТ а. ‫ ﺻﻨﺎﻋﺖ‬ниг. саноат.
СИНОН ‫ ﺳﻨﺎن‬сарнайза, оњани тезе, ки ба нўги
найза шинонанд; умуман найза.
СИНОНГУЗОРЇ ‫ ﺳﻨﺎنﮔﺬاري‬найзаандозї.
СИНОНИМ ю. ‫ ﺳﻴﻨﺎﻧﻢ‬збш., ниг. муродиф.
СИНОР‫ ﺳﻨﺎر‬ниг. санор.
СИНТАГМА ю. ‫ ﺳﻨﺘﮕﻤﻪ‬збш. айнан пайваст шу-
дани воњидњои семантикї-синтаксисї дар
таркиби љумла, ки аз калима ё гурўњи
калимањо иборат аст.
СИНТАКСИС ю. ‫ ﺳﻴﻨﺘﻜﺴﻴﺲ‬ниг. нањв.
СИНТАКСИСЇ ‫ ﺳﻴﻨﺘﻜﺴﻴﺴﻲ‬ниг. нањвї.
СИНТЕЗ ю. ‫ ﺳﻴﻨﺘﻴﺰ‬1. методи тањќиќи ягон њодиса
дар шакли куллии он ва дар алоќаи
мутаќобили чузъњои он, маљмўи тањлилоти ба
дастомада. 2. ба вуљуд овардани таркибњои
химиявї аз њиссањои таркибї ба воситаи ре-
аксияи химиявї; таркиб.
СИНТЕТИКА ю. ‫ ﺳﻴﻨﺘﺘﻴﻜﻪ‬техн. бо роњи синтез
њосил кардани чизњо.
СИНТЕТИКЇ ‫ ﺳﻴﻨﺘﺘﻴﻜﻲ‬1. фалс. асосёфта ба син-
тез. 2. хим. њосилшуда ба воситаи синтез;
таркибї.
СИНУС ‫ ﺳﻴﻨﺲ‬риёз. яке аз амалњои тригоно-
метрия (мусалисот).
СИНФ I ‫ ﺻﻨﻒ‬с. 1. хел, навъ; табаќа, ќисм, гурўњ
(дар таснифоти чизњо). 2. гурўњи калони
љамъиятї, ки аз рўи манфиатњои иљтимої,
истењсолї, мењнат ва ѓ. муттањид шудааст. 3.
гурўњи мактаббачагони њамсинну сол, ки дар
мактаб якљоя як давраи тањсилро мегузаро-
нанд. 4. хонаи дарсхонї дар мактаб.
СИНФ II ‫ ﺻﻨﻒ‬биол. ба гурўњњои калон
људокунии мављудоти зинда: синфи ширхўрон.
СИНФЇ ‫ ﺻﻨﻔﻲ‬мансуб ба синф: душмани синфї,
муборизаи синфї, кори синфї.
СИНХРОНИЯ ‫ ﺳﻨﺨﺮاﻧﻴﻪ‬збш. мутобиќат ва аз
њамдигар вобастагии њодисањои забонї.
СИНХРОНЇ ‫ ﺳﻨﺨﺮاﻧﻲ‬мансуб ба синхрония.
СИНЧА ‫ ﺳﻨﭽﻪ‬:синча кардан гуфт. бодиќќат ни-
СИП
гаристан ва санљидан чизеро.
СИНЧАКОР ‫ﺳﻨﭽﻪﻛﺎر‬ гуфт. бодиќќат,
даќиќназар.
СИНЧАКОРОНА ‫ ﺳﻨﭽﻪﻛﺎراﻧﻪ‬гуфт. бодиќ-
ќатона, санљида, даќиќназарона.
СИНЉ I ‫ ﺳﻨﺞ‬бинокорї зеррав (зерчўб) дар
иморатњои чўбкорї.
СИНЉ II ‫ ﺳﻨﺞ‬мус. табаќчањои филизї.
СИОЯТ а. ‫ ﺳﻌﺎﻳﺖ‬кит. бадгўї, суханчинї, тўњмат
кардан.
СИОНИЗМ ‫ ﺳﻴﺎﻧﻴﺰم‬с. идеологияи буржуазияи
калони яњуд, ки асоси сиёсати давлати Исро-
ил мебошад, сањюнизм; (аз номи кўњи Сион,
дар Иерусалим).
СИОЯТНАМО ‫ﺳﻌﺎﻳﺖﻧﻤﺎ‬ сиояткунанда, бадгўй,
тўњматгар.
СИПАНД ‫ ﺳﭙﻨﺪ‬1. бот. тухми гиёњи ёбоие (рута),
ки сиёњранг ва хушбўй буда, барои дафъи
уфунат, захми чашм ва ѓ. дуд карда мешавад,
њазорсипанд. 2. номи кўње дар Систон.
СИПАНДДОНА ‫ ﺳﭙﻨﺪداﻧﻪ‬ниг. испанддона.
СИПАНДОН ‫ ﺳﭙﻨﺪان‬бот. 1. гиёњи худрўе, ки
донањои майдаи сиёњ дорад, сипанд. 2. си-
панддона, тухми сипанд, њазорсипанд; њазор-
исфанд; ниг. сипанд 1.
СИПАНДОРМУЗ ‫ ﺳﭙﻨﺪآرﻣﺰ‬ниг. сифандормуз.
СИПАНЉ ‫ ﺳﭙﻨﺞ‬књн. гузаранда, нопойдор,
муваќќатї; ◊ ин сарои сипанљ дунёи даргузар.
сипар ‫ ﺳﭙﺮ‬1. асоси замони њозира аз сипардан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънои раванда, тайкунанда: рањсипар.
СИПАР ‫ ﺳﭙﺮ‬1. олати љангии ќадима барои њимо-
яи сар ва бадан аз зарби шамшер ё тири душ-
ман. 2. монеа аз њуљуми чизе ё барои боздош-
тани пеши чизе. 3. тахтае, ки дар кўчањо ва
сањни муассисањо шинонда, ба он суратњо ё
эълонњо мечаспонанд; сипар кардан чизеро
дар панањи чизе будан.
СИПАРАМ ‫ ﺳﭙﺮم‬шакли кўтоњшудаи сипарѓам.
СИПАРБОЗ ‫ﺳﭙﺮﺑﺎز‬ чусту чолок дар сипардорї;
љанговар.
СИПАРБОЛАК ‫ ﺳﭙﺮﺑﺎﻟﻚ‬як намуд њашароти за-
раровар.
 – 248 –
СИП
СИПАРЃАМ ‫ ﺳﭙﺮﻏﻢ‬ниг. испарѓам.
СИПАР(И)ДАН ‫ﺳﭙﺮﻳﺪن‬//‫ ﺳﭙﺮدن‬гузаштан, тай
кардан (роњро).
СИПАРДЕВОР ‫ ﺳﭙﺮدﻳﻮار‬1. монеа, девор барои
муњофизат. 2. њ. гурўњи аскарон, ки барои аз
душман панањ кардани амалиёти њарбї
таъйин мешавад.
СИПАРДЕВОРА ‫ ﺳﭙﺮدﻳﻮاره‬монеањои сунъї ба-
рои гирифтани пеши чизе (мас., дар ду љониби
роњи оњан барои гирифтани пеши тўфонњои
барфї).
СИПАРДОР ‫ ﺳﭙﺮدار‬1. сипар дар даст дошта. 2.
мањфуз, њимоятгардида.
СИПАРДОРЇ ‫ ﺳﭙﺮداري‬бо сипар мудофиа кар-
дан; мудофиа, муњофиза; сипардорї кардан
муњофизат намудан, мудофиа кардан.
СИПАРЇ I ‫ ﺳﭙﺮي‬:сипарї шудан гузаштан (ваќт,
масофа); ба охир расидан, тамом шудан.
СИПАРЇ II ‫ ﺳﭙﺮي‬мансуб ба сипар.
СИПАРМОНАНД ‫ ﺳﭙﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‬1. ба сипар монанд. 2.
тиб. ѓадудњои сипармонанд.
СИПАРЧАГУЛ ‫ﺳﭙﺮﭼﻪﮔﻞ‬ биол. як навъ гули
ороишї.
СИПАРЉЇ ‫ ﺳﭙﺮﺟﻲ‬хуррамї, хурсандї, айшу иш-
рат.
СИПАРШАКЛ ‫ ﺳﭙﺮﺷﻜﻞ‬ниг. сипармонанд.
СИПАС ‫ ﺳﭙﺲ‬пас, баъд, сонї; пас аз он…
СИПАЊ ‫ ﺳﭙﻪ‬ниг. сипоњ.
СИПАЊБАД//СИПАЊБУД ‫ ﺳﭙﻬﺒﺪ‬сипањсолор,
сарлашкар, сарфармондењи лашкар; соњиби
лашкар, султон, подшоњ.
СИПАЊДОР ‫ ﺳﭙﻪدار‬он ки сипоњ дорад, соњиби
лашкар; сарлашкар.
СИПАЊДОРЇ ‫ ﺳﭙﻪداري‬сардории лашкар,
фармондињї, лашкардорї.
СИПАЊКАШ ‫ﺳﭙﻪﻛﺶ‬ лашкаркаш, сардории
лашкар.
СИПАЊСАРВАР ‫ﺳﭙﻪﺳﺮور‬ сардори сипоњ, сар-
лашкар.
СИПАЊСОЛОР ‫ ﺳﭙﻪﺳﺎﻻر‬књн. сардор, фармон-
дењи олии сипоњ, сарфармондењ.
СИПАЊСОЛОРЇ ‫ ﺳﭙﻪ ﺳﺎﻻري‬фармондењї.
СИПАЊШИКАН ‫ ﺳﭙﻪﺷﻜﻦ‬лашкаршикан, маѓлуб-
кунанда ва торуморкунандаи лашкар.
СИПЕЊР ‫ ﺳﭙﻬﺮ‬осмон; фалак.
СИПЕЊРВОР ‫ ﺳﭙﻬﺮوار‬монанди осмон, мисли фа-
лак.
СИПЕЊРСОЙ ‫ﺳﭙﻬﺮﺳﺎي‬ кит. осмонрас, осмон-
харош.
‫ ﺳﭙﺎر‬асоси замони њозира аз сипордан.
сипор
СИПОР ‫ ﺳﭙﺎر‬1. асбоби шудгорпоза. 2. асбобу
анљоми хона, љињоз, абзор.
СИПОРА ‫ ﺳﭙﺎره‬санги фасон; санг, ќайроќсанг.
СИПОС ‫ ﺳﭙﺎس‬1. њамду сано, шукр. 2 миннат,
шукрона.
СИПОСА ‫ﺳﭙﺎﺳﻪ‬ лутф, марњамат, шафќат; мин-
нат.
СИПОСГУЗОР ‫ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬار‬шукркунанда, касе, ки
ба лутфу эњсони касе ташаккур мекунад; ба-
ёнкунандаи миннатдорї, миннатдор.
СИПОСГУЗОРЇ ‫ ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاري‬1. њамду сано гуф-
тан. 2. миннатдорї.
СИПОСГЎ(Й) (‫ ﺳﭙﺎﺳﮕﻮ)ي‬ниг. сипосгузор.
СИПОСДОР ‫ ﺳﭙﺎﺳﺪار‬миннатдор, њаќшинос.
СИПОСТАН ‫ ﺳﭙﺎﺳﺘﻦ‬кит. таъриф кардан, њамду
сано гуфтан, шукргузорї кардан.
СИПОЊ I ‫ ﺳﭙﺎه‬1. лашкар, артиш. 2. њар як аз аф-
роди лашкар, лашкарї, сипоњї. 3. гуфт. да-
лер, нотарс, пурљасорат. 4. маљ. мўњрањои
шатранљ, донањои шоњмот.
СИПОЊГАРЇ ‫ ﺳﭙﺎهﮔﺮي‬љанговарї сипоњигарї,
аскарї; олоти сипоњгарї абзори љанг, созу-
барги љангї.
СИПОЊГАРОНА ‫ﺳﭙﺎهﮔﺮاﻧﻪ‬ сипоњиёна, ба мисли
сипоњиён.
СИПОЊИГАРЇ ‫ ﺳﭙﺎﻫﻴﮕﺮي‬таър. 1. хизмат дар
сипоњ; ◊ сипоњигарї сї пой дорад (зарб.). 2.
гуфт. сиёсат, сиёсат кардан; калонгарї,
маѓрурї, кибру ѓурур.
СИПОЊЇ ‫ ﺳﭙﺎﻫﻲ‬1. мансуб ба сипоњ; лашкарї,
њарбї. 2. њар як аз афроди сипоњ, аскар. 3. он
ки дар хизмати дарбор аст (дар аморати
собиќи Бухоро). 4. ниг. сипоњигарї.
 – 249 –
СИПОЊОНА ‫ﺳﭙﺎﻫﺎﻧﻪ‬ чун сипоњ, ба мисли
сипоњон.
СИПОЊСОЛОР ‫ ﺳﭙﺎه ﺳﺎﻻر‬ниг. сипањсолор.
СИПОЊСОЛОРЇ ‫ﺳﭙﺎه ﺳﺎﻻري‬ сардорї, сарлаш-
карї.
СИП-СИЁЊ ‫ ﺳﻴﭗ ﺳﻴﺎه‬бисёр сиёњ, сиёњи сиёњ.
СИПУРДАН ‫ ﺳﭙﺮدن‬ниг. супурдан.
СИПУРЗ ‫ ﺳﭙﺮز‬биол. яке аз аъзои дарунии бадан,
ки лўндачањои хунро њосил мекунад, испурч.
СИПЎЗГОР ‫ ﺳﭙﻮزﮔﺎر‬ниг. сипўзкор.
СИПЎЗИДАН ‫ ﺳﭙﻮزﻳﺪن‬ниг. сипўхтан.
СИПЎЗКОР ‫ ﺳﭙﻮزﻛﺎر‬кит. 1. таъхирдињандаи
кор. 2. коњил, танбал.
СИПЎХТАН//СИПЎЗИДАН ‫ﺳﭙﻮزﻳﺪن‬//‫ﺳﭙﻮﺧﺘﻦ‬
кит. 1. зўран ворид кардани чизе ба чизе, ха-
лондан. 2. маљ. баровардан (чизеро аз чизе);
нобуд кардан, дур намудан. 3. кит. алоќаи
љинсии нару мода.
СИР I ‫ ﺳﺮ‬моддаи таркибии љилодињандае, ки
мањсулоти кулолї ё тунукагиро бо он ранг
карда мепазанд; сир давондан (додан) бо моеи
љилодињанда пўшондани сафол ва дигар
мањсулоти кулолї.
СИР II ‫ ﺳﻴﺮ‬бот. бехмеваи пиёзмонанди таъму
бўяш тез, саримсоќ.
СИР(Р) а. ‫ ﺳﺮ‬кори пўшида ва нињонї, кор ва
амале, ки ба як ё чанд кас маълум мебошад,
роз; сир бой додан ягон гап ё кори нињониро
банохост ошкор сохтан; сир додан рози худ ё
касеро ошкор сохтан; сар додану сир надодан
(зарб.); сир нигоњ доштан кор ё гапи пинњонии
худ ё касеро ба касони дигар нагуфта махфї
нињон кардан; сир кушода (фош) шудан
маълум гардидани он чи пинњон нигоњ дошта
мешуд; сир пўшидан рози нињонии касеро до-
ниста истода ба касе нагуфтан.
СИРАК ‫ ﺳﻴﺮك‬тунук, кушод; муќоб. зич, ѓулї.
СИРАКЇ ‫ ﺳﻴﺮﻛﻲ‬тунукї, камї.
СИРАТ а. ‫ ﺳﻴﺮت‬хосият, хислат, хулќ.
СИРАТАН а. ً‫ ﺳﻴﺮﺗﺎ‬табиатан, ботинан, аз љињати
хулќу хислат.
СИРБОЛ ‫ ﺳﺮﺑﺎل‬пероњан, курта.
СИР
СИРГАР‫ ﺳﺮﮔﺮ‬он ки зарфњои филизиро сир ме-
давонад.
СИРДАВОНЇ ‫ ﺳﺮدواﻧﻲ‬амалиёти давонидани сир
ба зарфиёт.
СИРДИЊЇ I ‫ﺳﺮدﻫﻲ‬ розеро ошкор сохтан, сир
бой додан.
СИРДИЊЇ II ‫ ﺳﺮدﻫﻲ‬ниг. сирдавонї.
СИРДОН ‫ ﺳﺮدان‬1. огоњ аз рози касе, роздон. 2.
мањрами роз, рафиќи нозук.
СИРДОР I ‫ ﺳﺮدار‬1. он ки дар замири худ сире,
розе дорад. 2. асрорангез.
СИРДОР II ‫ ﺳﺮدار‬ба рўяш сир давондашуда.
СИРДОШТ‫ ﺳﺮداﺷﺖ‬одами наздик, њамроз, сир-
дон.
СИРЕШ//СИРИШ ‫ ﺳﺮﻳﺶ‬баргњои кўфта бехтаи
як навъ гиёње, ки онро бо об омехта, њамчун
часпак кор мефармоянд.
СИРЕШИМ ‫ ﺳﺮﻳﺸﻢ‬моддаи часпандае, ки аз
љўшонидани устухон, таѓояк, пўсти баъзе аз
њайвонот њамчун гов ва моњї њосил мешавад
ва дар дуредгарї, зингарї, камонгарї ва
ѓайра истифода мебурданд.
СИРИШК I ‫ ﺳﺮﺷﻚ‬ќатраи оби чашм ваќти ги-
ристан, ашк.
СИРИШК II ‫ ﺳﺮﺷﻚ‬1. зирк, анбарборис, барба-
рис. 2. дарахти гул, ки онро озоддарахт низ
мегўянд ва гулаш низ сурхтоб аст.
СИРИШКРЕЗ ‫ ﺳﺮﺷﻚ رﻳﺰ‬ашкбор, ашкрез.
СИРИШТ ‫ ﺳﺮﺷﺖ‬тинат, нињод, табиат, хулќ (дар
одам).
СИРИШТА ‫ ﺳﺮﺷﺘﻪ‬хамиршуда; омехта; сиришта
будан сохта шудан, таркиб ёфтан.
СИРИШТАН ‫ ﺳﺮﺷﺘﻦ‬1. хамир кардан, омехтан. 2.
сохтан, таркиб додан; сохта шудан, таркиб
ёфтан.
СИРИШТЇ ‫ ﺳﺮﺷﺘﻲ‬фитрї, табиатї ва азалї.
СИРК лот. ‫ ﺳﺮك‬бинои мудаввари сањнааш
воќеъ дар мобайн ва гирдогирдаш нишастгоњ,
ки дар он њар гуна машќњо нишон медињанд
ва њайвонњоро бозї медоронанд: њунарпешаи
сирк, сањнаи сирк, сирки тољик.
СИРКА ‫ ﺳﺮﻛﻪ‬ниг. сирко.
СИР
– 250 –
СИРКАНЉАБИН ‫ ﺳﺮﻛﻨﺠﺒﻴﻦ‬шарбати омехта
љўшонидаи сирко бо асал, ки ширинии давої
њисоб меёбад.
СИРКАПЕШОНЇ ‫ﺳﺮﻛﻪ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬ маљ. туршрўй ва
бедимоѓ.
СИРКБОЗ ‫ ﺳﻴﺮك ﺑﺎز‬њунарманди сирк.
СИРКБОЗЇ ‫ﺳﻴﺮك ﺑﺎزي‬ бозї, хунарнамої дар
сирк.
СИРКО ‫ ﺳﺮﻛﺎ‬моеи тунди туршмазае, ки аз ши-
раи ангур бо роњи туршонидани он ба вуљуд
меояд.
СИРКОЇ ‫ ﺳﺮﻛﺎي‬1. њар чизи сиркодор. 2.
сиркофурўш.
СИРЌАТ а. ‫ ﺳﺮﻗﺖ‬кит. 1. дуздї. 2 асардузї.
СИРЌАТЇ ‫ ﺳﺮﻗﺘﻲ‬дуздидашуда.
СИРЌОТ//САРИЌОТ//САРАЌОТ а. ‫ ﺳﺮﻗﺎت‬1. љ.
сирќат//сарќат //сариќат. 2. шеърдуздињо.
СИРНОК ‫ ﺳﺮﻧﺎك‬сирдавонидашуда (зарф, дег ва
ѓ.).
СИРОТ а. ‫ ﺻﺮاط‬кит. 1. роњ, тариќ. 2. д. пули
мавњум аз болои дўзах, ки (пули сирот) номи-
да мешавад.
СИРОЉ ‫ ﺳﺮاج‬муарраби чароѓ.
СИРОЯТ а. ‫ ﺳﺮاﻳﺖ‬гузаштани чизе (мас., бемо-
рие) ба чизе ё аз касе ба касе; сироят кардан
гузаштан (мас., бемории гузаранда аз касе ба
касе).
СИРОЯТЇ ‫ ﺳﺮاﻳﺘﻲ‬сирояткунанда, гузаранда.
СИРОЯТКУНАНДА ‫ ﺳﺮاﻳﺖﻛﻨﻨﺪه‬ниг. сироятї.
СИРОЯТНОПАЗИР ‫ ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬таъсирнопазир.
СИРПИЁЗ ‫ ﺳﻴﺮﭘﻴﺎز‬сир, пиёзи сир.
СИРПЎШЇ ‫ ﺳﺮﭘﻮﺷﻲ‬роз нигоњ доштан, сир
пинњон кардан.
СИРР а. ‫ﺳﺮ‬ ниг. сир I; сирри давлатї, сирри
њарбї.
СИРРАН а. ً‫ ﺳﺮا‬ба таври махфї, пинњонї.
СИРРЇ ‫ ﺳﺮي‬пинњонї, махфї.
СИРФ а. ‫ ﺻﺮف‬1. холис, соф: шароби сирф. 2. та-
моман, бакуллї; мањз; сирф ѓалат тамоман
ѓалат.
СИРФАН а. ً‫ ﺻﺮﻓﺎ‬тамоман, куллан.
СИРФОШКУНАНДА ‫ ﺳﺮﻓﺎﺷﻜﻨﻨﺪه‬касе ё чизе, ки
сабаби ифшои роз мешавад, сир ошкорку-
нанда.
СИСАНБАР ю. ‫ ﺳﻴﺴﻨﺒﺮ‬гиёње монанди наъно до-
рои баргњои хушбўй, гулњояш сафеди моил ба
сурхї, тухмњояш монанди тухми райњон.
СИСОЛА ‫ ﺳﻲﺳﺎﻟﻪ‬он ки сї сол дорад; он чи аз
пайдоишаш сї сол гузаштааст.
СИСОЛАГЇ ‫ ﺳﻲ ﺳﺎﻟﮕﻲ‬сисола шудан, сї солро
пур кардан: дар синни сисолагї.
СИСТЕМА ю. ‫ ﺳﻴﺴﺘﻴﻤﻪ‬1. тартиби муайяни дар
љобаљогузорї ва алоќаи љузъњои чизе; ба сис-
тема даровардан ба як тартиби муайян даро-
вардан. 2. тартиб, низом, сохт, тарзи идора
кардан, сохти љамъиятї, шакли тартиботи
љамъиятї; системаи буржуазї, системаи
кўњна, системаи нав. 3. маљмўи муассисањое,
ки аз љињати созмонї дар як воњид –
иттињодия љамъ омадаанд: системаи маориф,
системаи савдо. 4. ягонагї ва бо њам вобаста-
гии љузъњои аз рўи ќонуни муайян
љойгирифта ва бо њам мутаќобилан алоќа-
манд; системаи асаб, системаи даврии унсурњо
дар химия, системаи офтобї. 5. сохти техникї,
соза.
СИСТЕРНА лот. ‫ ﺳﺴﺴﺘﻴﺮﻧﻪ‬1. зарфи бузурги
оњанї, ки дар он моеъро нигоњ медоранд;
махзан. 2. мошини махзандор ё вагон барои
кашонидани моеъ.
СИСТЕМАТИКЇ ‫ ﺳﻴﺴﺘﻴﻤﺘﻜﻲ‬1. аз рўи система –
ќоида ва тартиби муайян. 2. ба таври доимї,
доимо такроршаванда, истимрорї.
СИТ а. ‫ ﺻﻴﺖ‬кит. 1. овоз, садо, савт. 2. овоза,
шўњрат.
СИТАБР ‫ﺳﺘﺒﺮ‬//‫ ﺳﻄﺒﺮ‬кит. ѓафс, фарбењ, калон;
баќувват: абри ситабр, бабри ситабр.
СИТАБРЇ ‫ ﺳﺘﺒﺮي‬ѓафсї, кулуфтї; андозаи
кулуфтї ва ѓафсї.
СИТАД ‫ ﺳﺘﺪ‬:доду ситад доду гирифт, муомилаи
тиљоратї, тиљорат.
СИТИДАН ‫ ﺳﺘﻴﺪن‬ниг. ситондан.
СИТАМ ‫ ﺳﺘﻢ‬зулм, љабру љафо, бедодгарї,
ноинсофї дар њаќќи касе.
СИТАМАНДЕШ ‫ ﺳﺘﻢاﻧﺪﻳﺶ‬он ки дар пайи зулму
 – 251 –
ситам кардан аст, зулмандеш, бадандеш, мар-
думозор, љафопеша.
СИТАМГАР//СИТАМГОР ‫ﺳﺘﻤﮕﺎر‬//‫ ﺳﺘﻢﮔﺮ‬золим,
љабркунанда, бедодгар.
СИТАМГАРЇ ‫ ﺳﺘﻢﮔﺮي‬зулм, бедодгарї.
СИТАМГОР(А) (‫ ﺳﺘﻤﮕﺎر)ه‬ситамкунанда, мардум-
озор, золим.
СИТАМГОРЇ//СИТАМГАРЇ ‫ﺳﺘﻢﮔﺮي‬//‫ﺳﺘﻢﮔﺎري‬
золимї, љаврпешагї, беадолатї, берањмї.
СИТАМДИДА ‫ ﺳﺘﻢدﻳﺪه‬ситамкашида, касе, ки ба
ў зулму љабр шуда бошад, мазлум.
СИТАМЗАДА ‫ ﺳﺘﻢزده‬ниг. ситамдида.
СИТАМКАДА ‫ ﺳﺘﻢ ﻛﺪه‬киноя аз дунё.
СИТАМКАШ ‫ ﺳﺘﻢﻛﺶ‬он ки ба зулму ситам ги-
рифтор шудааст, ситамдида, љафокашида.
СИТАМКАШИДА ‫ ﺳﺘﻢﻛﺸﻴﺪه‬зулмдида, љафока-
шида, ситамрасида.
СИТАМКОР ‫ ﺳﺘﻢﻛﺎر‬ниг. ситамгар.
СИТАМКОРЇ ‫ ﺳﺘﻢ ﻛﺎري‬ниг. ситамгарї.
СИТАМПЕША ‫ ﺳﺘﻢﭘﻴﺸﻪ‬ниг. ситамгар.
СИТАМПЕШАГЇ ‫ ﺳﺘﻢﻳﺸﮕﻲ‬љафопешагї, ситам-
гарї, озордињї.
СИТАМРАСИДА ‫ ﺳﺘﻢرﺳﻴﺪه‬ниг. ситамдида.
СИТАНБА ‫ ﺳﺘﻨﺒﻪ‬1. ќавї ва калонљусса. 2.
ќарењманзар, зишт, хунукшакл, бадафт.
СИТЕЃ ‫ ﺳﺘﻴﻎ‬1. кит. рост; боло. 2. ќуллаи кўњ.
СИТЕЗ ‫ ﺳﺘﻴﺰ‬1. љанг, љидол, хусумат. 2. инод,
саркашї, носозгорї, якрањагї, бо ќасди касе
коре кардан, хашму ѓазаб (ба ин маънї беш-
тар дар шакли ситеза кор фармуда мешавад).
СИТЕЗА ‫ ﺳﺘﻴﺰه‬ниг. ситез; ситеза кардан
муќобилият кардан, љангу љидол кардан,
инод варзидан; бо худодода ситеза макун, ки
худододаро Худо додаст (зарб.).
СИТЕЗАНДА ‫ ﺳﺘﻴﺰﻧﺪه‬ниг. ситезаљў(й).
СИТЕЗАКОР ‫ ﺳﺘﻴﺰهﻛﺎر‬инодкор, якрања, сите-
занда; љангара.
СИТЕЗАКОРЇ ‫ ﺳﺘﻴﺰهﻛﺎري‬1. љангу хусумат. 2.
носозгорї, мухолифат варзидан. 3. ситам,
таадї.
СИТ
СИТЕЗАРОЇ ‫ ﺳﺘﻴﺰه راﺋﻲ‬хусуматандешї; якравї,
инодкорї.
СИТЕЗАРЎ(Й) (‫ﺳﺘﻴﺰهرو)ي‬ ситезакор, якрав;
гаљир, бадхулќ.
СИТЕЗАЉЎ(Й) (‫ ﺳﺘﻴﺰﺟﻮ)ي‬он ки шуѓлаш љангу
хусумат бошад.
СИТЕЗИДАН ‫ ﺳﺘﻴﺰﻳﺪن‬1. љангу љидол кардан. 2.
якрањагї кардан, нофармонї кардан.
СИТЕМ ‫ ﺳﺘﻴﻢ‬кит. 1. рим, мадда, фасоди
љароњат. 2. газак кардани љароњат.
СИТЕР ‫ ﺳﺘﻴﺮ‬миќёси вазн, чиляки ман, ки дар њар
љо њар хел буд.
СИТЕЊИДАН ‫ ﺳﺘﻴﻬﻴﺪن‬ниг. ситезидан.
сито ‫ ﺳﺘﺎ‬асоси замони њозира аз ситудан//сутудан.
СИТО ‫ ﺳﺘﺎ‬ситоиш, мадњу сано.
СИТО(Й) ‫ﺳﺘﺎي‬//‫ ﺳﺘﺎ‬1. мус. яке аз лањнњои мусиќї.
2. мус. номи созе њамчун танбўр, сетор.
СИТОЃ ‫ ﺳﺘﺎغ‬аспе, ки њанўз зин надидааст, той,
курраи асп.
СИТОЃКУРРА ‫ ﺳﺘﺎغ ﻛﺮه‬ниг. ситоѓ.
СИТОД ‫ ﺳﺘﺎد‬1. маркази фармондењии артиш ё
ягон воњиди низомї, ки тањияи наќшањои
амалиёт дар замони осоишта ва љанг,
њамчунин назорати иљрои онњо ба зиммаи
ўст. 2. маркази амалиёт дар њолатњои
фавќулода.
СИТОДАН ‫ ﺳﺘﺎدن‬ниг. истодан.
СИТОЗАН ‫ ﺳﺘﺎزن‬сеторнавоз, навозандаи сетор.
СИТОИДАН ‫ ﺳﺘﺎﻳﺪن‬ниг. ситудан.
СИТОИШ ‫ ﺳﺘﺎﻳﺶ‬1. мадњ, сано. 2. тавсиф,
таъриф; ситоиш кардан сутудан, хубии касеро
гуфтан, таъриф кардан.
СИТОИШГАР ‫ ﺳﺘﺎﻳﺶﮔﺮ‬ниг. ситоишкор.
СИТОИШГОЊ ‫ ﺳﺘﺎﻳﺶﮔﺎه‬адш. гурезгоњи ќасида,
гузариш аз тасвири умумї (ташбиб) ба мадњ.
СИТОИШКОР ‫ ﺳﺘﺎﻳﺶﻛﺎر‬ситоишкунанда, таъри-
фу тавсифкунанда, мадњгўй.
СИТОИШСАРО ‫ﺳﺘﺎﻳﺶﺳﺮا‬ санохон, таърифку-
нанда, вассоф.
СИТОК ‫ﺳﺘﺎك‬ навда, нарт, шохи наврустаи да-
 – 252 –
СИТ
рахт ва ток.
СИТОМ ‫ ﺳﺘﺎم‬књн. лаљоми асп.
СИТОН ‫ ﺳﺘﺎن‬кит. рўболо хобида, ба пўшт хоби-
да; мубоќ. нигун.
СИТОНА ‫ ﺳﺘﺎﻧﻪ‬шакли дигари остона.
СИТОНАНДА ‫ ﺳﺘﺎﻧﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз ситондан. 2. гиранда.
СИТОН(И)ДАН ‫ﺳﺘﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺳﺘﺎﻧﺪن‬1. гирифтан, ба
зўр гирифтан, кашида гирифтан. 2. рўёндан
(ќарзро), ба даст даровардан.
СИТОНИШ ‫ ﺳﺘﺎﻧﺶ‬1. ниг. ситонидан 1, 2. 2. ба
даст даровардан, тасарруф кардан.
СИТОПЛАЗМА ю. ‫ ﺳﻴﺘﺎﭘﻠﺰﻣﻪ‬зоол. як ќисми про-
толазмаи бофтаи њайвонот ва растанї, ки ба
њастаи он дохил намешавад.
СИТОРА I ‫ ﺳﺘﺎره‬1. љирми осмоние, ки дар осмон
шабона чун нуќтаи дурахшоне дида мешавад,
кавкаб; ахтар; ситораи думдор љирми осмо-
ние, ки дар пасаш дунболаи туманмонанде
дорад, ситораи корвонкуш ситораи њурмузд,
ки нисфи шаб дар љои ноњид – ситораи сањарї
баромада корвонро ба иштибоњ меандозад. 2.
шакли парадори ситорамонанд; ситораи
панљгўша; «Ситораи сурх» яке аз орден –
нишонњои олии њарбии собиќ шўравї. 3. маљ.
шахси мумтоз дар соњае (бештар дар соњаи
илм ва санъат); ситораи илм, ситораи олами
санъат; ситораи рањнамо а) ситораи ќутбї; б)
маљ. роњбар, пешрав; аз ситора афзун (зиёд)
будан хеле зиёд будан, бешумор будан; ситора
шумурдан киноя аз шабњо бедор будан, бехоб
будан, шабзиндадорї кардан; ситорааш гарм
одами дўстрў, дилчасп, он ки дар бинанда
њусни таваљљўњ бармеангезад; ситораи касе бо
касе рост (хуш) наомадан тавофуќ надоштан,
созгор набудан, писанд нашудан.
СИТОР(А) II (‫ ﺳﺘﺎر)ه‬кит. парда, чодир.
СИТОРАБОР ‫ ﺳﺘﺎرهﺑﺎر‬кит. 1. афтиши ситорањо.
2. маљ. ашкрез, гирён.
СИТОРАВОР ‫ﺳﺘﺎرهوار‬ монанди ситора; дуррах-
шон, тобон.
СИТОРАГАРМ ‫ ﺳﺘﺎرهﮔﺮم‬дилкаш, љалбкунанда,
љозибадор (одам), мафтункунанда.
СИТОРАГАРМЇ ‫ﺳﺘﺎرهﮔﺮﻣﻲ‬ дилкашї, мафтун-
кунандагї.
СИТОРАЗОР ‫ ﺳﺘﺎرهزار‬пурситора: осмони ситора-
зор.
СИТОРАМОНАНД ‫ ﺳﺘﺎره ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ба ситора монанд,
мисли ситора.
СИТОРАСИПОЊ ‫ ﺳﺘﺎره ﺳﭙﺎه‬фаровонсипоњ, сер-
лашкар, дорои лашкари бешумор.
СИТОРАСЎХТА ‫ ﺳﺘﺎره ﺳﻮﺧﺘﻪ‬бадбахт, бадтолеъ.
СИТОРАТЎДА ‫ ﺳﺘﺎرهﺗﻮده‬ситоразор, пур аз сито-
ра.
СИТОРАХУНУК ‫ ﺳﺘﺎرهﺧﻨﻚ‬дилнокаш, безеб,
муќоб. ситорагарм.
СИТОРАШАКЛ ‫ ﺳﺘﺎره ﺷﻜﻞ‬ба шакли ситора, мо-
нанди ситора.
СИТОРАШИНОС ‫ ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎس‬донишманди илми
њайат, мунаљљим, ахтаршинос.
СИТОРАШИНОСЇ ‫ ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳﻲ‬1. илми ахтар-
шиносї, илми нуљум. 2. илми ањкоми нуљум.
СИТОРАШУМОР ‫ ﺳﺘﺎرهﺷﻤﺎر‬ниг. ситорашинос.
СИТОРАШУМОРЇ ‫ ﺳﺘﺎرهﺷﻤﺎري‬1. машѓулї бо
илми њайат; шумурдан ва њисоб кардани
ситорањо. 2. бедорхобї, шабзиндадорї.
СИТР а. ‫ ﺳﺘﺮ‬кит. 1. парда. 2. шарму њаё; ситри
исмат киноя аз иффат, покдоманї.
СИТВУС ‫ ﺳﺘﻮس‬биол. дарахт ва буттаи мевадор
аз навъи лиму, афлесун ва ѓ.
СИТРУС ‫ ﺳﻴﺘﺮس‬биол. дарахт ва буттаи мевагии
гармсер аз ќабила афлесун, лиму ва ѓ.
СИТРУСЇ ‫ﺳﺘﺮﺳﻲ‬ мансуб ба ситрус: меваи
ситрусї.
СИТРУСПАРВАР ‫ ﺳﺘﺮسﭘﺮور‬парваришкунандаи
ситрус.
СИТРУСПАРВАРЇ ‫ ﺳﺘﺮﺳﭙﺮوري‬парвариши сит-
рус: соњаи ситруспарварї.
СИТУДА//СУТУДА ‫ ﺳﺘﻮده‬1. мадњ кардашуда,
таъриф кардашуда. 2. писандида.
СИТУДАМАОШ ‫ﺳﺘﻮده ﻣﻌﺎش‬ писандидарафтор,
хушмуомила.
СИТУДАН ‫ ﺳﺘﻮدن‬таъриф кардан, мадњ намудан,
ситоиш кардан.
СИТУДАХИСОЛ ‫ ﺳﺘﻮدهﺧﺼﺎل‬он ки дорои хис-
латњои писандида аст.
 – 253 –
СИТУРГ ‫ ﺳﺘﺮگ‬ниг. сутург.
СИТУРДАН//СУТУРДАН ‫ ﺳﺘﺮدن‬1. тарошидан,
пок ва тоза кардан(дар бораи мўй, риш ва ѓ.).
2. тоза кардан, пок кардан (мас., ќашав карда-
ни асп).
СИФАТ а. ‫ ﺻﻔﺖ‬1. хусусияти аз дигарњо фарќ-
кунандаи касе ё чизе, бартарї, дараљаи бако-
роии чизе, чигунагї; ба сифати… њамчун, ба
монанди… 2. хосият, хислат, кайфият, хусу-
сият; сифат кардан чизе, касеро тавсиф кардан
касеро, чизеро. 3. збш. њиссаи нутќ, ки
чигунагї, хусусият ва мансубияти ашёро
ифода мекунад.
СИФАТАН а. ً‫ ﺻﻔﺘﺎ‬аз љињати сифат: сифатан
бењтар шудани коре.
СИФАТЇ ‫ ﺻﻔﺘﻲ‬мансуб ба сифат; оид ба сифат:
тањлили сифатї.
СИФАТНОК ‫ ﺳﻔﺖﻧﺎك‬дорои хосият ва кайфияти
хуб, бењтар.
СИФЛА а. ‫ ﺳﻔﻠﻪ‬пастфитрат, ноодам, нокас, дун.
СИФЛАГЇ ‫ ﺳﻔﻠﮕﻲ‬нокасї, пастфитратї, дунї.
СИФЛАПАРВАР ‫ ﺳﻔﻠﻪﭘﺮور‬он ки ё он чи нока-
сонро мепарварад; гардуни сифлапарвар.
СИФЛАТАБЪ ‫ ﺳﻔﻠﻪ ﻃﺒﻊ‬пасттабиат, бадсиришт;
дунњиммат: хасис.
СИФЛЇ а. ‫ ﺳﻔﻠﻲ‬кит. пастї; поинї, олами сифлї;
муќоб. улвї.
СИФОТ а. ‫ ﺻﻔﺎت‬љ. сифат; сифатњо.
СИФР I а. ‫ ﺻﻔﺮ‬1. холї; њељ. 2. аломатест дар
њисоб, ки ба танњої ќимат надорад, аломати
њељї.
СИФР II а. ‫ ﺳﻔﺮ‬1. китоб; китоби мўътабар; ки-
тоби муќаддас. 2. љилд, пора ва ќисми муайя-
ни китоб; ќисме аз ќисмњои Таврот: сифри
таквин, сифри тасния ва ѓ.
СИФРВОР ‫ ﺻﻔﺮوار‬сифрмонанд, холї, тињї, њељ.
СИХ І ‫ ﺳﻴﺦ‬1. мили борики оњании нўгтез, мили
оњание, ки парчањои гўштро ба он гузаронда
дар оташ кабоб мекунанд; на сих сўзад, на ка-
боб (зарб.); сихи тилло тиллое, ки онро гудох-
та ба ќолиби новамонанд рехта ба шакли ми-
ла дароварда бошанд, ки инро шимш мено-
манд; ба сих задан гўштро барои кабобкунї
ба мила гузаронидан; сих кардани гўш гўши
худро сих барин рост кардани чорпоён;
СИЊ
мутаваљљењ кардани гўш барои бењтар шуни-
дани садое; сих шудан а) сих барин рост хес-
тани мўй (аз хашм, тарс ва ѓ.); б) барои наѓз
шунидани гуфтаи касе бо диќќат гўш фаро
додан. 2. дандонањон тези борик (мас., дар
сихмола); сих задан хала зада дард кардани
узве; сих мондан а) њайрон шудан; б) рах – рах
шудан, торњо пайдо кардан.
СИХ ІІ ‫ ﺳﻴﺦ‬1. чубчаи майдаи нўгтез. 2. асбоби
дастбофї. 3. сихчањои оњанї барои бастани
мўи сар. 4. сихи нўгтез барои сайди паранда.
СИХГЎШ ‫ ﺳﻴﺦ ﮔﻮش‬маљ. тезшунав, зудшунав.
СИХКАБОБ ‫ ﺳﻴﺦﻛﺒﺎب‬гўшти ба сих кашида дар
оташ пухташуда, кабоби сихпаз.
СИХКАБОБПАЗ ‫ ﺳﻴﺦﻛﺒﺎبﭘﺰ‬шашликпаз, он ки
кабоби сихї мепазад.
СИХ МОЛА ‫ ﺳﻴﺦﻣﺎﻟﻪ‬молаи дандонањояш оњанї.
СИХМОЛАКУНЇ ‫ ﺳﻴﺨﻤﺎﻟﻪﻛﻨﻲ‬кишов. баъди
љуфтронї пўшондани тухмї ва њамвор карда-
ни кишт.
СИХМОЛАРОНЇ ‫ ﺳﻴﺨﻤﺎﻟﻪراﻧﻲ‬ниг. сихмолакунї.
СИХПАР ‫ ﺳﻴﺨﭙﺮ‬парандаи акнун болу пар баро-
варда истода; сихпар шудан нав болупар ба-
ровардан.
СИХРОЊА ‫ ﺳﻴﺦراﻫﻪ‬пайрањаи борик.
СИХРЎДА ‫ ﺳﻴﺨﺮوده‬анат. рўдаи ѓафс.
СИХЧА ‫ ﺳﻴﺨﭽﻪ‬сихи майда, сихи калта, сихи
хурд; сихча зада баромадани мўй нав неш зада
баромадани муй.
СИЊАТ ‫ ﺻﺤﺖ‬1. тандурустї саломатї. 2. танду-
руст, саломат; сињату саломат тандуруст ва
баофият; сињат ёфтан (шудан) тандуруст шу-
дан, аз беморї шифо ёфтан.
СИЊАТБАХШ ‫ ﺻﺤﺖﺑﺨﺶ‬он ки ва ё он чи дармон
мебахшад.
СИЊАТЁБАНДА ‫ﺻﺤﺖﻳﺎﺑﻨﺪه‬ он ки ва ё он чи
сињат меёбад.
СИЊАТЁБЇ ‫ ﺻﺤﺖﻳﺎﺑﻲ‬шифо ёфтан, сињат шудан.
СИЊАТЇ ‫ ﺻﺤﺘﻲ‬саломатї, тандурустї.
СИЊАТКУНАНДА ‫ ﺻﺤﺖﻛﻨﻨﺪه‬ниг. сињатбахш.
СИЊАТШАВАНДА ‫ ﺻﺤﺖﺷﻮﻧﺪه‬ниг. сињатёбанда.
СИЊАТШАВЇ ‫ﺻﺤﺖ ﺷﻮي‬ шифоёбї, тандуруст
 – 254 –
СИЊ
шудан. СИЯЊКЎШ ‫ ﺳﻴﻪ ﻛﻮش‬бадхоњ, бадкор, љинояткор.
СИЊЊАТ а. ‫ ﺻﺤﺖ‬ниг. сињат. СИЯЊМАСТ ‫ﺳﻴﻪﻣﺴﺖ‬ масти аласт, масту
мадњуш.
СИЊИЌАД ‫ﺳﻬﻲﻗﺪ‬ кит. соњиби ќомати баланди
зебо. СИЯЊНОМ ‫ ﺳﻴﻪﻧﺎم‬ниг. сиёњном.
СИЊИСАРВ ‫ ﺳﻬﻲﺳﺮو‬ниг. сињиќад. СИЯЊНОМА ‫ ﺳﻴﻪﻧﺎﻣﻪ‬ниг. сиёњнома.
СИЊЇ//САЊЇ а. ‫ ﺻﺤﻲ‬кит. рост, баланд, СИЯЊНОМЇ ‫ ﺳﻴﻪﻧﺎﻣﻲ‬ниг. сиёњномї.
ростќомат; сарви сињї сарви рости баланд.
СИЯЊОЛУ ‫ ﺳﻴﻪآﻟﻮ‬олуи сиёњ.
СИЊОМ а. ‫ ﺳﻬﺎم‬љ. сањм.
СИЯЊПИСТОН ‫ ﺳﻴﻪﭘﺴﺘﺎن‬кит. зане, ки
СИЉИЛ ‫ ﺳﺠﻞ‬књн. санади расмї, њукми ќозї; ха- кўдаконаш дар тифлї мемиранд.
ти сиљил хати расмї дар бораи бар-
тарафшавии мурофиае. СИЯЊПЎШ ‫ ﺳﻴﻪﭘﻮش‬ниг. сиёњпўш.

СИЉН а. ‫ ﺳﺠﻦ‬кит. зиндон, мањбас. СИЯЊРАНГ ‫ ﺳﻴﻪرﻧﮓ‬ниг. сиёњранг.

СИЮМ ‫ ﺳﻴﻮم‬шумораи тартибї аз сї. СИЯЊРИШ ‫ ﺳﻴﻪ رﻳﺶ‬ниг. сиёњриш.

СИЮМИН ‫ ﺳﻴﻮﻣﻴﻦ‬ниг. сиюм. СИЯЊРЎЗ ‫ ﺳﻴﻪروز‬ниг. сиёњрўз.

СИЮРЃОЛ т. ‫ ﺳﻴﻮرﻏﺎل‬таър. замини аз тарафи СИЯЊРЎЗГОР ‫ ﺳﻴﻪ روزﮔﺎر‬ниг. сиёњрўзгор.

подшоњон ба касони алоњида бахшидашудаи
озод аз хирољ. СИЯЊРЎЗЇ ‫ ﺳﻴﻪ روزي‬ниг. сиёњрўзї.

СИЯР а. ‫ ﺳﻴﺮ‬1. љ. сират. 2. шарњи њол ва сифоти СИЯЊРЎ(Й) (‫ﺳﻴﻪرو)ي‬ниг. сиёњрўй.

гузаштагон (бештар авлиё). СИЯЊСАР ‫ ﺳﻴﻪﺳﺮ‬ниг. сиёњсар.
СИЯЊ ‫ ﺳﻴﻪ‬ниг. сиёњ. СИЯЊСИТОРА ‫ ﺳﻴﻪ ﺳﺘﺎره‬бадбахт, бетолеъ.
СИЯЊАК ‫ ﺳﻴﻬﻚ‬ниг. сиёњак. СИЯЊТОБ ‫ ﺳﻴﻪﺗﺎب‬ниг.сиёњтоб.
СИЯЊБАХТ ‫ ﺳﻴﻪﺑﺨﺖ‬ниг. сиёњбахт. СИЯЊФОМ ‫ ﺳﻴﻪ ﻓﺎم‬ниг. сиёњфом.
СИЯЊБОДОМ ‫ﺳﻴﻪﺑﺎدام‬ чашмони бодомшакли СИЯЊХОК ‫ ﺳﻴﻪﺧﺎك‬ниг. сиёњхок.
сиёњ.
СИЯЊЧАРДА ‫ ﺳﻴﻪﭼﺮده‬ниг. сиёњчарда.
СИЯЊГИЛЕМ ‫ ﺳﻴﻪﮔﻠﻴﻢ‬ниг. сиёњгилем.
СИЯЊЧАШМ ‫ ﺳﻴﻪﭼﺸﻢ‬ниг. сиёњчашм.
СИЯЊГЎШ ‫ ﺳﻴﻪ ﮔﻮش‬ниг. сиёњгўш.
СИЯЊЧЕЊРА ‫ ﺳﻴﻪﭼﻬﺮه‬ниг. сиёњчењра.
СИЯЊДИЛ ‫ ﺳﻴﻪدل‬ниг. сиёњдил.
СИЯЊЧОЛ ‫ ﺳﻴﻪ ﭼﺎل‬1. чоњи торик; зиндони чоњ-
СИЯЊДИЛЇ ‫ ﺳﻴﻪدﻟﻲ‬ниг. сиёњдилї. монанди торик. 2. маљ. лойи бисёр сиёњ,
СИЯЊЇ ‫ﺳﻴﻬﻲ‬ ниг. сиёњї. сияњлой.

СИЯЊКОМ ‫ﺳﻴﻪﻛﺎم‬ бадбахт, бебахт, бето- СИЯЊЉОМА ‫ ﺳﻴﻪﺟﺎﻣﻪ‬1. дорои љомаи сиёњ, он ки
леъ,бетавфиќ. љомаи сиёњ пўшидааст. 2. кит., маљ. азодор,
мотамгирифта.
СИЯЊКОМЇ ‫ ﺳﻴﻪﻛﺎﻣﻲ‬бадбахтї, бетолеъгї.
СЇ ‫ ﺳﻲ‬адад, се карат дањ, 30.
СИЯЊКОР ‫ ﺳﻴﻪﻛﺎر‬ниг. сиёњкор; бадкор, фосиќ,
бадтинат; золим. СКАФАНДР фр. ‫ ﺳﻜﻔﻨﺪر‬либоси махсуси ѓав-
восон ва кайњоннавардон.
СИЯЊКОРЇ ‫ ﺳﻴﻪﻛﺎري‬ниг. сиёњкорї. СКЕПТИТСИЗМ ю. ‫ ﺳﻜﻴﭙﺘﺘﺴﻴﺰم‬фалс. равияи
СИЯЊКОСА ‫ ﺳﻴﻪﻛﺎﺳﻪ‬ниг. сиёњкоса. фалсафї, ки њама гуна имконияти дарк ва да-
рёфти воќеияти обективиро инкор мекунад.
 – 255 –
СКИПИДАР р. ‫ ﺳﻜﭙﻴﺪر‬моеи тундбўе, ки аз
таќтири самѓи дарахтони сўзанбарг њосил
мешавад.
СКЛЕРОЗ ю.‫ ﺳﻜﻠﻴﺮاز‬тиб. беморие, ки аз иллатё-
бии (сахтшавии) бофтаи баъзе узвњо пайдо
мешавад.
СКРИПКА р. ‫ ﺳﻜﺮﻳﭙﻜﻪ‬мус. навъе аз ѓиљљак.
СЛАВЯНЇ ‫ﺳﻠﻮﻳﻨﻲ‬ мансуб ба славянњо: забонњои
славянї.
СЛАВЯНШИНОС ‫ ﺳﻠﻮﻳﻦﺷﻨﺎس‬мутахассиси за-
боншинос, ки забонњои славяниро меомўзад
ва тањќиќ мекунад.
СЛАВЯНШИНОСЇ ‫ ﺳﻠﻮﻳﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки забон-
њои славяниро меомўзад.
СЛОВАКЇ ‫ ﺳﻼوﻛﻲ‬мансуб ба словакњо.
СМЕТА ‫ ﺳﻤﻴﺘﻪ‬ниг. баровард, харљнома.
СНАЙПЕР англ. ‫ ﺳﻨﻴﭙﺮ‬тирандози моњир, нишон-
зан, њадафгир.
СОАТ а. ‫ ﺳﺎﻋﺖ‬1. асбоб барои паймоиши ваќт
дар тўли як шабонарўз, ваќтсанљ: соати
баѓалї, соати деворї, соати дастї, соати обї,
соати регї ва ѓ. 2. миќёси замон, як љузъ аз
бисту чор љузъи як шабонарўз, ки 60 даќиќа
аст; соат ба соат њар дам, њар замон, дам ба
дам; њамон соат њамон дам, дарњол.
СОАТБАЙЪ ‫ ﺳﺎﻋﺖﺑﻴﻊ‬аз њисоби њар соати коре;
музди соатбайъ музде, ки ба њар соати коре
пардохта мешавад.
СОАТКИСА ‫ ﺳﺎﻋﺖﻛﻴﺴﻪ‬кисаи хурди баѓалї дар
либос барои нигоњ доштани соат.
СОАТСОЗ ‫ ﺳﺎﻋﺖﺳﺎز‬устои созандаи соат ва
таъмиркунандаи он.
СОАТСОЗЇ ‫ ﺳﺎﻋﺖﺳﺎزي‬амал ва шуѓли соатсоз.
СОБИЌ а. ‫ ﺳﺎﺑﻖ‬1. гузашта, пешина, пештара. 2.
дар замони пеш, дар гузашта.
СОБИЌА а. ‫ ﺳﺎﺑﻘﻪ‬гузашта, рўйдода, воќеъшуда;
пештара; одати собиќа одати пештара; собиќа
надоштан дар собиќ (гузашта) маъмул ва
љорї набудан.
СОБИЌАН а. ً‫ ﺳﺎﺑﻘﺎ‬дар собиќ, пеш, дар гузашта.
СОБИЌУЗЗИКР а. ‫ ﺳﺎﺑﻖاﻟﺬﻛﺮ‬зикрёфта пеш аз
чизе, дар гузашта зикршуда.
СОБ
СОБИР а. ‫ ﺻﺎﺑﺮ‬сабркунанда, батоќат, бобар-
дошт, шикебо.
СОБИРЇ ‫ ﺻﺎﺑﺮي‬сабру тоќат, шикебої.
СОБИРОНА ‫ ﺻﺎﺑﺮاﻧﻪ‬аз рўи сабру тоќат, батоќат.
СОБИТ а. ‫ ﺛﺎﺑﺖ‬1. устувор, мањкам, мустањкам,
пойдор. 2. барќароршуда, исботёфта; собит
будан а) аниќ маълум будан; б) пойдор будан,
барќарор истодан. 3. нуљ. ситора ва ё љирми
осмоние, ки бењаракат аст. муќ. сайёра; собит
кардан (намудан) чизеро ба санад ва далелњо
тайид кардан, ба субут расонидан; собит шу-
дан исбот ёфтан.
СОБИТАЗМ ‫ ﺛﺎﺑﻴﺖﻋﺰم‬он ки дар азми худ устувор
бошад.
СОБИТЌАДАМ ‫ ﺛﺎﺑﺖﻗﺪم‬пойдор, матин, устувор
(касе дар коре ё фикре).
СОБИТЌАДАМЇ ‫ ﺛﺎﺑﺖﻗﺪﻣﻲ‬устуворї, пойдорї,
матонат (дар иљрои коре).
СОБИТЌАДАМОНА ‫ﺛﺎﺑﺖﻗﺪﻣﺎﻧﻪ‬ бо пойдорї, бо
устуворї
СОБИТРОЙ ‫ﺛﺎﺑﺖرأي‬ он, ки дар аќидаи худ
побарљост.
СОБОТ ‫ ﺳﺎﺑﺎت‬бинои тарафи пешинаш кушода;
љои болопўшидаи чор сўяш кушода.
СОБОТНОК ‫ﺳﺎﺑﺎﺗﻨﺎك‬ дорои собот, пешайвон-
дор.
СОБУН ю. ‫ ﺻﺎﺑﻮن‬љисми сахте, ки аз чарбу ва
ишќорњои гуногун тайёр карда бо он дастурў
ва либос мешўянд; собуни алќундї боќи-
мондаи собуни истеъмол шуда; собуни муш-
кин собуни атр; бо собуни касе љомашўї кар-
дан а) кореро бо дасти (воситаи) касе иљро
кардан; б) бо касе сару кор доштан.
СОБУНАК ‫ ﺻﺎﺑﻮﻧﻚ‬ниг. буѓма II.
СОБУНГАР ‫ ﺻﺎﺑﻮﻧﮕﺮ‬ниг. собунпаз.
СОБУНГАРЇ ‫ ﺻﺎﺑﻮﻧﮕﺮي‬ниг. собунпазї.
СОБУНПАЗ ‫ ﺻﺎﺑﻮنﭘﺰ‬он ки собун истењсол меку-
над.
СОБУНПАЗЇ ‫ ﺻﺎﺑﻮنﭘﺰي‬1. амал ва шуѓли собун-
паз. 2. љое ё муассисае, ки дар он љо собун
истењсол карда мешавад.
СОБУНПАЗХОНА ‫ﺻﺎﺑﻮﻧﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‬ биное, ки дар он
собун пазанд.
 – 256 –
СОБ
СОБУНШЎЇ ‫ ﺻﺎﺑﻮنﺷﻮﺋﻲ‬:собуншўї кардан бо
собун шустан.
СОБУТА ‫ﺳﺎﺑﻮﺗﻪ‬//‫ ﺻﺎﺑﻮﺗﻪ‬зани пир, пиразан.
СОВ ‫ ﺳﺎو‬филизмайдае, ки дар натиљаи совидани
оњан бо суњон пайдо мешавад, оњансов.
СОВ(А) ‫ﺳﺎوه‬//‫ ﺳﺎو‬холис (дар бораи тилло); тиллои
реза–реза.
СОВАРЇ ‫ ﺳﺎوري‬тўњфа, ато, инъом, њадя.
СОВЕТЇ ‫ ﺳﺎوﻳﺘﻲ‬књн., ниг. шўравї.
СОВИДАН ‫ ﺳﺎوﻳﺪن‬ниг. соидан, судан.
СОВЛИЌ т. ‫ ﺳﺎوﻟﻖ‬гуфт. гўсфанди мода, меш.
СОВХОЗ ‫ ﺳﺎوﺧﺎز‬књн. хољагии шўравї–муассисаи
сотсиалистии давлатї дар кишоварзї.
СОЃ ‫ ﺳﺎغ‬гуфт. солим, саломат, тандуруст.
СОЃАР ‫ ﺳﺎﻏﺮ‬зарфи шаробнушї, пиёла, ќадањ.
СОЃАРКАШ ‫ ﺳﺎﻏﺮﻛﺶ‬он ки май ба соѓар мере-
зад.
СОЃАРКАШЇ ‫ ﺳﺎﻏﺮﻛﺸﻲ‬майхўрї, майкашї.
СОЃУ ‫ ﺳﺎﻏﻮ‬1. зарфи чўбин барои гирифтани об,
лабаниёт ва ѓ. 2. ченаки њаљм: як соѓу орд дањ
соѓу чой.
СОЃУТАРОШ ‫ ﺳﺎﻏﻮﺗﺮاش‬он ки аз чўб соѓу месо-
зад.
СОЃУТАРОШЇ ‫ﺳﺎﻏﻮﺗﺮاﺷﻲ‬ кор ва амали
соѓутарош.
СОД ‫ ﺻﺎد‬номи њарфи њабдањуми алифбои араби-
асоси тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади 90
баробар аст.
СОДА I ит. ‫ ﺳﺎده‬хим. моддаи сафеди ишќордор.
СОДА II ‫ ﺳﺎده‬1. бенаќшу нигор, беороиши
зиёдатї, соф; ѓайримураккаб, одї. 2. бетакал-
луф, бедабдаба, одї; муќаррарї. 3. покдил,
поктинат; муќоб. њилагар. 4. маљ. нодон, гўл,
содалавњ, камаќл, зудбовар. 5. маљ. љавони
ришу мўйлаб набароварда, бериш; љумлаи со-
да збш. љумлаи ѓайримураккаб; сода кардан
осон кардан; сањл гардонидан.
СОДАГЇ ‫ ﺳﺎدﮔﻲ‬1. одигї, бетакаллуфї. 2. сода-
дилї, нофањмї, гўлї; содагї кардан содалав-
њона рафтор кардан, нодонї кардан.
СОДАДИЛ ‫ ﺳﺎدهدل‬ниг. сода 3, 4.
СОДАДИЛЇ ‫ ﺳﺎدهدﻟﻲ‬1. покдилї, софтинатї. 2.
нодонї, гўлї.
СОДАДИЛОНА ‫ ﺳﺎدهدﻻﻧﻪ‬1. аз рўи покдилї ва
софтинатї. 2. аз рўи нодонї ва зудбоварї.
СОДАЗАНАХ ‫ ﺳﺎدهزﻧﺦ‬кит. љавоне, ки њанўз ри-
шу мўйлаб набаровардаст.
СОДАИЗОР ‫ ﺳﺎدهﻋﺬار‬1. содарўй, софрўй. 2. маљ.
зебо.
СОДАИЗОРЇ ‫ ﺳﺎدهﻋﺬاري‬1. содарўї, тозарўї,
софрўї. 2. маљ. хушрўї.
СОДАЛАВЊ ‫ﺳﺎده ﻟﻮح‬ киноя аз содадил, нодон,
гўл.
СОДАЛАВЊЇ ‫ ﺳﺎده ﻟﻮﺣﻲ‬содадилї; гўлї.
СОДАЛАВЊОНА ‫ ﺳﺎده ﻟﻮﺣﺎﻧﻪ‬ниг. содадилона.
СОДАНАВИСЇ ‫ ﺳﺎدهﻧﻮﻳﺴﻲ‬фикри худро бе орои-
ши печдарпечи лафзї соф ва фањмо ба ќалам
овардан.
СОДАРАФТОР ‫ ﺳﺎدهرﻓﺘﺎر‬1. он ки холисона муно-
сибат мекунад, беѓараз. 2. бефикр, камаќл.
СОДАРАФТОРЇ ‫ﺳﺎده رﻓﺘﺎري‬ исми амал аз сода-
рафтор.
СОДАРЎ(Й) (‫ ﺳﺎدهرو)ي‬кит., маљ. зебо, хушрўй.
СОДАРЎЇ ‫ ﺳﺎده روﺋﻲ‬зебої, хушрўї.
СОДИЌ а. ‫ ﺻﺎدق‬1. ростгўй, росткор; самимї, ва-
фодор; дўсти содиќ, субњи содиќ сапедаи
сањарї.
СОДИЌЌАВЛ ‫ﺻﺎدقﻗﻮل‬ ростгўй; ба гуфтаи худ
устувор.
СОДИЌОНА ‫ ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ‬аз рўи ростию дурустї, ва-
фодорона, бо садоќат, бо самимият.
СОДИЌУЛЌАВЛ а. ‫ ﺻﺎدق اﻟﻘﻮل‬ростгўй, ростгуф-
тор, мўътамад, ростќавл.
СОДИР а. ‫ ﺻﺎدر‬1. берун бароянда, берунраванда;
муќоб. ворид. 2. баромада, рўйдода,
воќеъгардида; содир шудан а) рўй додан,
воќеъ гардидан, ба амал омадан; б) барома-
дан.
СОДИРА а. ‫ ﺻﺎدره‬муаннаси содир; номаи берун-
раванда; муќоб. ворида.
СОДИРКУНАНДА ‫ ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه‬кишваре, ки амвол
ё дигар дороии худро ба кишварњои дигар со-
дир мекунад: созмони кишварњои содиркунан-
 – 257 –
СОИ
даи нафт. СОЗИШ ‫ ﺳﺎزش‬1. исми феълї аз сохтан. 2. муросо.
3. мувофиќат, дар бораи коре ба як ќарор
СОДИРОТ а. ‫ ﺻﺎدرات‬молњое, ки аз мамлакате ба омадан; созиш кардан мувосо кардан,
мамлакати дигар ирсол мешавад. мувофиќат кардан, дар бораи масъалае ба як
фикр (ќарор) омадан.
СОДИРОТЇ ‫ ﺻﺎدراﺗﻲ‬содиршуда, содиршаванда;
амволи содиротї. СОЗИШГАР ‫ ﺳﺎزﺷﮕﺮ‬ниг. созишкор.
СОДОТ а. ‫ ﺳﺎدات‬љ. сайид. СОЗИШГАРЇ ‫ ﺳﺎزﺷﮕﺮي‬ниг. созишкорї.
соз ‫ ﺳﺎز‬1. асоси замони њозира аз сохтан; асбоб, СОЗИШГАРОНА ‫ ﺳﺎزﺷﮕﺮاﻧﻪ‬ниг. созишкорона.
анљом; об љињоз, сомон созу барг асбобу
анљом, лавозимот, созу барги љанг аслиња ва СОЗИШКОР ‫ ﺳﺎزﺷﻜﺎر‬он ки дар коре роњи муро-
лавозимоти љанг. 2. љузъи пасини баъзе со ва созишро пеш мегирад, бо роњи мутори-
калимањои мураккаб ба маънои кунанда, со- каву мусолиња раванда, созишкунанда, муво-
занда: соатсоз, роњсоз. сокунанда.
СОЗ I ‫ ﺳﺎز‬мус. 1. номи умумии асбобњои торї СОЗИШКОРЇ ‫ﺳﺎزﺷﻜﺎري‬ 1. муросогарї. 2.
(танбўр, дутор ва ѓ.). 2. умуман асбоби мувофиќат.
мусиќї. 3. оњанг, наво; созу овоз, созу суруд
навохтан ва сурудан; ба сози касе раќсидан СОЗИШКОРОНА ‫ ﺳﺎزﺷﻜﺎراﻧﻪ‬бо роњи мувосо ва
маљ. ба гуфтаи касе кўркўрона тобеъ шуда созиш.
коре кардан, беирода будан.
СОЗИШКУНЇ ‫ ﺳﺎزشﻛﻨﻲ‬ниг. созишкорї.
СОЗ II ‫ ﺳﺎز‬1. тайёр, омода. 2. муносиб, мувофиќ,
хуб; соз будан мувофиќ будан, мусоид будан; СОЗИШНОМА ‫ ﺳﺎزشﻧﺎﻣﻪ‬њуљљат дар бораи со-
соз кардан (намудан) а) тайёр кардан, омода зиш дар масъалае.
намудан; б) ба тартиб даровардан, мувофиќ СОЗИШНОПАЗИР ‫ ﺳﺎزشﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬мувофиќанаша-
гардонидан (чизеро бо чизе); љўр кардан; в) ванда; ба созиш нарасанда.
кореро чусту чолок ва наѓз ба љо овардан; г)
боб кардан; кореро хеле моњирона ба љо СОЗМОН ‫ ﺳﺎزﻣﺎن‬маљмўи дастгоњ, шўъба ва кор-
овардан; д) подоши кори бади касеро додан, мандони як идора ё як ташкилот, муассиса:
адаби касеро додан. Созмони Милали Муттањид, созмони
ѓайридавлатї, созмон додан ташкил кардан,
СОЗАНДА I ‫ ﺳﺎزﻧﺪه‬он ки чизеро сохтааст ё месо- таъсис намудан; созмон ёфтан ташкил гарди-
зад, бинокунанда, эљодгар. дан, таъсис ёфтан.
СОЗАНДА II ‫ ﺳﺎزﻧﺪه‬сознавоз, мусиќинавоз; со- СОЗМОНДЕЊ ‫ﺳﺎزﻣﺎنده‬ ташкилкунанда, таъсис-
зандаву бозанда навозанда ва раќсанда. дињанда.
СОЗАНДАГЇ ‫ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ‬амали созанда I , II. СОЗМОНДИЊАНДА ‫ ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻨﺪه‬ниг. созмондењ.
СОЗАНДАКОР ‫ ﺳﺎزﻧﺪه ﻛﺎر‬корсоз, таљрибакор. СОЗМОНДИЊЇ ‫ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ‬ созмон додан, таш-
СОЗВАР ‫ ﺳﺎزور‬сохта ва омода, ба тартиб овар- кил намудан.
дашуда; созгор, мувофиќ. СОЗОНДАН ‫ ﺳﺎزاﻧﺪن‬феъли бавосита аз сохтан;
СОЗВОР ‫ ﺳﺎزوار‬ниг. созгор. чизеро ба касе фармуда сохтан.

СОЗВОРЇ ‫ ﺳﺎزواري‬ниг. созгорї. СОЗУ ‫ ﺳﺎزو‬кит. 1. лифи хурмо. 2. ресмони

мањкаме, ки аз лифи хурмо мебофанд.
СОЗГОР ‫ ﺳﺎزﮔﺎر‬муносиб, мувофиќ, боб; созгор
омадан мувофиќ будан, боб будан. СОИБ а. ‫ﺻﺎﺋﺐ‬//‫ ﺻﺎﻳﺐ‬кит. рострав, раванда бо
роњи рост, бо ростї ба маќсад расанда.
СОЗГОРЇ ‫ﺳﺎزﮔﺎري‬ созиш, мувофиќат, боб бу-
СОИБРАЪЙЇ ‫ ﺻﺎﺋﺐرأﻳﻲ‬дурустмулоњиза, хирад-
дан.
манд.
СОЗИДАН ‫ ﺳﺎزﻳﺪن‬тайёр кардан, фароњам овар-
дан; сохтан. СОИБРОЙ//СОИБРАЪЙ ‫ﺻﺎﻳﺐرأي‬//‫ ﺻﺎﺋﺐراي‬ду-
рустрой, дурустфикр, он ки мулоњизаи дуруст
 – 258 –
СОИ
дорад; доно.
СОИБТАДБИР ‫ﺻﺎﺋﺐﺗﺪﺑﻴﺮ‬ дурусттадбир; доно,
њушёр.
СОИЃ а. ‫ ﺻﺎﻳﻎ‬кит. љавњарї; љавоњирфурўш; зар-
гар.
СОИД I а. ‫ ﺻﺎﻋﺪ‬банди даст то оринљ.
СОИД II а. ‫ ﺻﺎﺋﺪ‬сайёд, шикорчї.
СОИД III а.‫ ﺳﺎﻋﺪ‬болораванда, суудкунанда.
СОИДАН ‫ ﺳﺎﺋﻴﺪن‬ниг. судан.
СОИДСАФЕД ‫ ﺳﺎﻋﺪﺳﻔﻴﺪ‬сафедбозу.
СОИЌ а. ‫ ﺳﺎﺋﻖ‬савќдињанда, ронанда; баранда;
тарѓибкунанда.
СОИЌА I а. ‫ ﺻﺎﻋﻘﻪ‬кит. оташак, барќ.
СОИЌА II а.‫ ﺳﺎﺋﻘﻪ‬баранда, савќдињанда; сабаб-
гор.
СОИЌАБОР ‫ ﺻﺎﻋﻘﻪ ﺑﺎر‬оташбор; кушанда.
СОИЛ I а. ‫ﺳﺎﻳﻞ‬//‫ ﺳﺎﺋﻞ‬кит. 1. суолкунанда, пур-
санда. 2. маљ. садаќапурс, гадо.
СОИЛ II а. ‫ ﺳﺎﺋﻞ‬саялонкунанда, равон ва
љоришаванда.
СОИЛЇ ‫ ﺳﺎﺋﻠﻲ‬гадої, садаќапурсї.
СОИМ I а. ‫ ﺻﺎﻳﻢ‬кит. 1. он ки рўза гирад,
рўзагир, рўзадор. 2. яке аз рўдањо, ки пас аз
рўдаи дувоздањангўшта ќарор дошта ба он
пайваст аст, кўрруда.
СОИМ II а. ‫ ﺳﺎﺋﻢ‬кит. чаранда, алафхўр.
СОИН а. ‫ ﺻﺎﺋﻦ‬сиёнаткунанда, нигањбони-
кунанда, нигоњдоранда.
СОИР I а. ‫ ﺳﺎﺋﺮ‬дигар, боќимондаи гурўње ё чизе;
сайри ... дигар, боќї.
СОИР II а. ‫ ﺳﺎﺋﺮ‬1. сайркунанда, раванда; соиру
тоир а) раванда ва парвозкунанда; б) маљ.
махлуќот. 2. маљ. машњур, шоеъ.
СОИС а. ‫ ﺳﺎﺋﺲ‬1. идоракунанда. 2. он ки ба љазои
сахт (њамчун куштан) мерасонад, љаббор,
љаллод.
СОИШ ‫ ﺳﺎﻳﺶ‬исми феълї аз соидан, судан.
сой ‫ ﺳﺎي‬асоси замони њозира аз соидан, судан.
СОЙ ‫ ﺳﺎي‬гуфт. 1. нањр, љуи калон, љўйбор. 2.
маљро, селроња, љарї.
СОКИБ а. ‫ ﺳﺎﻛﺐ‬резанда; резон, љорї; дамъи со-
киб ашки равон.
СОКИН ‫ ﺳﺎﻛﻦ‬1. бењаракат, наљунбанда, ором,
сокит. 2. бошанда, иќоматкунанда дар љое;
сокини Бухоро; сокини хонаќоњ; сокин шудан
(дар љое) љой гирифтан, муќимї шудан. 3.
кит. аломати сокин (‫)_ﹾ‬, ки болои њарфњои
њамсадои арабї гузошта шуда, њиљоро мебан-
дад.
СОКИНАК ‫ﺳﺎﻛﻨﻚ‬ кит. оњиста, оњистакак, се-
кинак.
СОКИНРАГ ‫ ﺳﺎﻛﻨﺮگ‬ором, ром, явош (дар бораи
асп).
СОКИТ ‫ ﺳﺎﻛﺖ‬хомўш, ором, овоз набароварда,
бесадо; сокит мондан аз гап боз истодан, гап
назадан; сокит шудан хомўш шудан, аз сухан
боз истодан, дам фурў бастан.
СОКИТЇ ‫ ﺳﺎﻛﺘﻲ‬оромї, хомўшї.
СОКИТОНА ‫ ﺳﺎﻛﺘﺎﻧﻪ‬ба хомўшї, овоз набаро-
варда; оромона.
СОКЎЛ ‫ ﺳﺎﻛﻮل‬лањљ. 1. машѓул, андармон, сар-
гарм (бо коре, ё тамошои манзарае). 2.
машѓулият, василаи андармонї ва саргармї;
сокўл будан машѓул будан, андармон будан.
СОЌ I а. ‫ ﺳﺎق‬аз сари буљул то сари зонуи одам;
соќи по, соќи мўза.
СОЌ II а. ‫ ﺳﺎق‬ниг. соќа I.
СОЌА I а. ‫ ﺳﺎﻗﻪ‬1. пояи растанї (гандум, гул ва
ѓ.), тана. 2. поя (мас., пояи чорпоя).
СОЌА II а. ‫ ﺳﺎﻗﻪ‬кит. ќисми аќибгарди лашкар,
он ќисми лашкар, ки аз аќиби ќисми асосї
меояд, аќибгард.
СОЌА III а. ‫ ﺳﺎﻗﻪ‬кит. зонубанди оњанин.
СОЌИБ а. ‫ ﺛﺎﻗﺐ‬равшан, дурахшон.
СОЌИНОМА ‫ﺳﺎﻗﻲﻧﺎﻣﻪ‬ адш. маснавї дар васфи
май.
СОЌИТ ‫ ﺳﺎﻗﻂ‬1. афтода. 2. бекоршуда, ба њисоб
гирифтанашаванда; соќит кардан бекор кар-
дан, ба њисоб нагирифтан; аз гардан соќит
кардан коре ё масъулияти чизеро аз зиммаи
худ дур кардан.
 – 259 –
СОЌИЯ а. ‫ ﺳﺎﻗﻴﻪ‬ниг. соќа ІІ.
СОЌЇ а. ‫ ﺳﺎﻗﻲ‬1. кит. обдењ. 2. майкаш, шароб-
каш.
СОЛ I ‫ ﺳﺎل‬1. муддати як бор давр задани Замин
ба даври Офтоб, ки 12 моњи таќвимист ва ба
чањор фасл таќсим мешавад; соли нав оѓози
соли таќвимї, ки одатан љашн гирифта меша-
вад; соли кабиса соли пурраи шамсї – мелодї,
ки 366 рўз буда дар чор сол як бор такрор
меёбад, соли кабиса моњи феврал 29 рўз ме-
шавад; сол аз сол аз як сол то соли дигар ; то
рафт; он солњо дар он айём, дар он даврон;
солњои сол солњои гузаштаи бисёр, муддати
зиёд; сол (аз) дувоздањ моњ дар муддати тамо-
ми сол, доимо, њамеша; оши сол маросиме, ки
ба муносибати солгарди аввали мурдаи касе
дода мешавад; сол додан маросими сари соли
вафоти касеро ќайд кардан. 2. син, синну сол.
3. сана, таърих: соли вафот, соли таваллуд,
соли ќањт(ї).
СОЛ II ‫ ﺳﺎل‬ниг. сал.
СОЛБАНД ‫ ﺳﺎلﺑﻨﺪ‬ниг. солбар.
СОЛБАР ‫ ﺳﺎلﺑﺮ‬дарахте, ки солдармиён бор мео-
варад ва як сол бор намеоварад.
СОЛГАРД ‫ ﺳﺎﻟﮕﺮد‬гузашти сол; сари сол; солгар-
ди љашни истиќлол, 800–умин солгарди тавал-
луди Мавлоно Љалолиддини Балхии Румї.
СОЛГАРДОНЇ ‫ ﺳﺎﻟﮕﺮداﻧﻲ‬њисоби солшумории
умри касе аз рўи њисоби бурљњо (даври солшу-
мории њайвонот).
СОЛГАШТ ‫ ﺳﺎلﮔﺸﺖ‬ниг. солгард.
СОЛЃУТ ‫ ﺳﺎﻟﻐﻮت‬ниг. солиѓ.
СОЛДИДА ‫ ﺳﺎلدﻳﺪه‬одами миёнасол на љавону на
пир.
СОЛДОР ‫ ﺳﺎل دار‬ниг. солхўрда.
СОЛЕЊ а. ‫ ﺻﺎﻟﺢ‬кит. покдил, покдоман, парњез-
гор, нек, некўкор.
СОЛЕЊОНА ‫ ﺻﺎﻟﺤﺎﻧﻪ‬покдилона, бовиљдонона.
СОЛИБ а. ‫ﺳﺎﻟﺐ‬ инкоркунанда, нафйкунанда,
мункир.
СОЛИЃ а. ‫ ﺳﺎﻟﻎ‬таър. андози даромади њарбиёт.
СОЛИЁН ‫ ﺳﺎﻟﻴﺎن‬љ. сол; солњо, солњои бисёр.
СОЛИЁНА ‫ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬1. ниг. солона. 2. маоше, ки со-
СОЛ
ле як бор пардохта мешавад.
СОЛИК а. ‫ ﺳﺎﻟﻚ‬кит. 1. раванда, роњрав. 2. пай-
рави тариќати сўфия.
СОЛИМ а. ‫ ﺳﺎﻟﻢ‬сињат, саломат, тандуруст; ду-
руст, беайб; солим мондан сињату саломат бу-
дан, беайбу нуќсон баромадан (аз беморї ё
фалокате).
СОЛИМАЌЛ ‫ ﺳﺎﻟﻢﻋﻘﻞ‬он ки дуруст фикр ва
муњокима меронад, он ки фаъолияти
аќлониаш нуќсе надорад.
СОЛИМАЌЛЇ ‫ ﺳﺎﻟﻢ ﻋﻘﻠﻲ‬дурустфикрї, ростанде-
шї.
СОЛИМАН а. ً‫ ﺳﺎﻟﻤﺎ‬ба саломатї, дар њолати
тандурустї; бе айбу бе офате.
СОЛИМГАРДОНЇ ‫ ﺳﺎﻟﻢﮔﺮداﻧﻲ‬бењбудї бахши-
дан, бењтар кардан: солимгардонии иќтисод.
СОЛИМЇ ‫ ﺳﺎﻟﻤﻲ‬сињатї, тандурустї, саломатї,
дурустї, беайбу бенуќсонї.
СОЛИМФИКР ‫ﺳﺎﻟﻢﻓﻜﺮ‬ он ки фикри солим до-
рад.
СОЛИМФИКРЇ ‫ ﺳﺎﻟﻢﻓﻜﺮي‬ниг. солимаќлї.
СОЛИНАВЇ ‫ﺳﺎﻟﻨﻮي‬ мансуб ба соли нав; тўњфаи
солинавї.
СОЛИС а. ‫ ﺛﺎﻟﺚ‬кит. шумораи тартибї сеюм.
СОЛИСАН а. ً‫ ﺛﺎﻟﺜﺎ‬кит. сеюм, сеюм ин ки…
СОЛИФ а. ‫ ﺳﺎﻟﻒ‬кит. гузашта, пешина, собиќ.
СОЛМАНД ‫ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪ‬ниг. солхўрда.
СОЛНОМА ‫ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ‬1. китобчае, ки дар он хуло-
саи ахбор ва маълумоти яксола ќайд ёфтааст.
2. таќвим.
СОЛНОМАНАВИС ‫ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺲ‬он ки ахбор ва
воќеањоро сол ба сол ќайд ва сабт мекунад,
воќеанигор.
СОЛНОМАНАВИСЇ ‫ ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪﻧﻮﻳﺴﻲ‬солнома на-
виштан, воќеанигорї кардан.
СОЛОЗМОЙ ‫ ﺳﺎل آزﻣﺎي‬корозмуда, таљрибадор.
СОЛОНА ‫ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬1. яксола: наќшаи солона,
њисоботи солона. 2. њарсола, он чи њар сол до-
да ё гирифта мешавад: андози солона, музди
солона.
СОЛОР ‫ ﺳﺎﻻر‬сардор, бузурги ќавм, пешво.
 – 260 –
СОЛ
СОЛРЎЗ ‫ ﺳﺎﻟﺮوز‬ниг. солгард.
СОЛУ ‫ ﺳﺎﻟﻮ‬књн. порчаи сафеди тунук, ки барои
либоси занона ва дастор ба кор мерафтааст,
дока
СОЛУК а. ‫ﺳﺎﻟﻮك‬ кит. раванда, мусофир,
сайёњ.
СОЛУС ‫ ﺳﺎﻟﻮس‬кит. 1. риёкор, фиребгар. 2. риё,
фиреб.
СОЛУСЇ ‫ ﺳﺎﻟﻮﺳﻲ‬риёкорї, фиребгарї, маккорї.
СОЛХЎРДА ‫ ﺳﺎﻟﺨﻮرده‬солдида, куњансол, пир.
СОЛХЎРДАГЇ ‫ ﺳﻠﺨﻮردﮔﻲ‬пирї, куњансолї.
СОЛШУМОРЇ ‫ ﺳﺎﻟﺸﻤﺎري‬мизони гузашти солњо
аз як ваќти маълум: солшумории мелодї, сол-
шумории њиљрї.
СОМ I ‫ ﺳﺎم‬књн. варам, омос, сарсом, барсом.
СОМ II ‫ ﺳﺎم‬воњиди пули Ќирѓизистон.
СОМ(М) а. ‫ ﺳﺎم‬кит. зањролуда, олуда бо зањр,
зањрогин.
СОМЕА а. ‫ ﺻﺎﻣﻌﻪ‬1. шунавої, ќувваи шунавої. 2.
гўш.
СОМЕЊ а. ‫ ﺳﺎﻣﺢ‬љавонмард, сахї, саховатманд.
СОМЕЪ а. ‫ ﺻﺎﻣﻊ‬1. шунаванда, гўшкунанда. 2.
дар баъзе мактабњои олї талабаи ѓайрирас-
мї.
СОМИН а. ‫ ﺛﺎﻣﻦ‬кит. шумораи тартибї њаштум.
СОМИТ а. ‫ﺻﺎﻣﺖ‬ 1. хомўш, сокит. 2. њарфи бе
њаракат
СОМЇ I ‫ ﺳﺎﻣﻲ‬1. мансуб ба сом; забонњои сомї -
гурўњи забонњои ба њам наздики халќњои со-
кин дар љануби ѓарбии Осиё ва Шимоли
Африќо (арабї, сурї, яњудї ва ѓ.).
СОМЇ II ‫ ﺳﺎﻣﻲ‬олї, олидараља, олимиќдор.
СОМОН ‫ ﺳﺎﻣﺎن‬1. тартиб, интизом; ба сомон ба-
тартиб, мунтазам, дуруст. 2. молу мулк, дорої
асбобу ускуна. 3. макон, мањал, љой; бо сару
сомон батартиб, сариштакор, осуда; ба сомон
шудан ба назму интизом даромадан, осуда
гардидан; бе сару сомон шудан а) назму тар-
тиби худро гум кардан, бесаришта шудан; б)
бехонаю љой шудан.
СОМОНА ‫ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ‬итт. сайти интернетї, шабакаи
иттилоотии ягон муассиса ё марказ ва ё шахси
воќеї.
СОМОНИЁН ‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻴﺎن‬ љ. сомонї: давлати Сомо-
ниён.
СОМОНЇ I ‫ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ‬мансуб ба Сомониён.
СОМОНЇ II ‫ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ‬воњиди пули миллии
Љумњурии Тољикистон, ки 1 сомонї ба 100
дирам баробар аст.
СОМОНОЛОТ ‫ ﺳﺎﻣﺎنآﻻت‬асбоб, таљњизот.
СОМОНСЎЗ ‫ﺳﺎﻣﺎنﺳﻮز‬ кит. харобиовар, њало-
катовар.
СОН I ‫ ﺳﺎن‬1. даст. 2. љузъи пасини калимањои му-
раккаб ба маънои њамсонї: девсон.
СОН II ‫ ﺳﺎن‬1. тавр, навъ, тарз, хел, гуна. 2. мо-
нанд, мисл; ба сони… ба монанди…, ин сон ин
хел, ин тавр; чї сон чи хел, чигуна; як сон як
хел.
СОН III ‫ ﺳﺎن‬гуфт. рони гўсфанд, гов ва ѓ.
СОН IV ‫ ﺳﺎن‬як навъ матоъ, сатини сафед.
СОН V ‫ ﺳﺎن‬санги фасон, санге, ки бо онкорд,
шамшер ва ѓ. тез мекунанд; санг задан сон за-
дан ќайроќ задан,.
СОНАТА ит. ‫ ﺳﺎﻧﺘﻪ‬мус. навъе аз асари мусиќавї,
ки аз се ё чор ќисми гуногун ва оњанг таркиб
меёбад.
СОНЕТ ит. ‫ ﺳﺎﻧﻴﺖ‬адш. дар назми аврупої
шеъри 14 мисраие, ки аз ду банди чормисраї
ва ду банди семисраї таркиб меёбад.
СОНЕЪ а. ‫ ﺻﺎﻧﻊ‬созанда, бавуљудоранда, эљодгар,
офаринанда.
СОНЕЊА а. ‫ ﺻﺎﻧﺤﻪ‬кит. њодиса, воќеа.
СОНИЯ а. ‫ ﺛﺎﻧﻴﻪ‬шастяки даќиќа.
СОНИЯВЇ ‫ ﺛﺎﻧﻴﻮي‬сония ба сония.
СОНИЯГАРД ‫ ﺛﺎﻧﻴﻪﮔﺮد‬дар соат аќрабак ё оина-
ест, ки шумори сонияњоро нишон медињад.
СОНИЯН а. ً‫ ﺛﺎﻧﻴﺎ‬1. сонї, баъд, баъд аз ин. 2. ду-
юм ин ки…
СОНИЯСАНЉ ‫ ﺛﺎﻧﻴﻪﺳﻨﺞ‬олоте, соате, ки гузашти
ваќтро бо сонияњо нишон медињад.
СОНИЯШУМОР ‫ ﺛﺎﻧﻴﻪﺷﻤﺎر‬ниг. сониясанљ.
СОНЇ а. ‫ﺛﺎﻧﻲ‬ баъд, пас, пас аз он; сонитар
 – 261 –
баъдтар, баъди гузашти замоне…
СООТ а. ‫ ﺳﺎﻋﺎت‬љ. соат.
сор ‫ ﺳﺎر‬збш. 1. пасванд. 2. љузъи пасини баъзе
калимањои мураккаб ба маънои зиёдии чизе
дар љое: кўњсор, сангсор, чашмасор. 3. љузъи
пасини баъзе калимањои мураккаб, ки сифат
месозад, ё ба калима маънои монандиро
медињад: шармсор, хоксор, девсор. 4. љузъи па-
сини баъзе калимањои мураккаб ба маънои сар:
нагунсор.
СОР I ‫ ﺳﺎر‬номи парандаи хурдљуссаи њашарот-
хўр; сољ.
СОР II а. ‫ ﺳﺎر‬кит. шутур, ноќа.
СОРАНГ ‫ ﺳﺎرﻧﮓ‬мус. 1. созест чун ѓиљљак, ки бо
камон навохта мешавад. 2. яке аз оњангњои
дувоздањмаќом.
СОРАНЉ ‫ ﺳﺎرﻧﺞ‬ниг. сор I.
СОРБОН ‫ ﺳﺎرﺑﺎن‬галабони шутурњо, шутурбон.
СОРБОНСАРОЙ ‫ ﺳﺎرﺑﺎن ﺳﺮاي‬ниг. корвонсарой.
СОРБОНХОНА ‫ﺳﺎرﺑﺎنﺧﺎﻧﻪ‬ љои нигоњбонии
шутурњо.
СОРВОН ‫ ﺳﺎروان‬ниг. сорбон.
СОРИЌ а. ‫ ﺳﺎرق‬дузд.
СОРИМ а. ‫ ﺻﺎرم‬тез, бурро.
СОРИФ а. ‫ ﺻﺎرف‬сарфкунанда, харљкунанда.
СОРЇ а. ‫ ﺳﺎري‬кит. сирояткунанда, гузаранда
(беморї).
СОРУЉ ‫ ﺳﺎرج‬омехтаи оњак бо хокистар, ки дар
бинокорї чун семент ба кор меравад.
СОСКАН ‫ ﺳﺎﺳﻜﻦ‬ходаи дарози чангчадор, ки бо
он моњиро зада сайд мекунанд: соскан хўрдан
маљ. зарба хўрдан, лат хўрдан; дар вазъияти
ногувор мондан.
СОСОНИЁН ‫ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن‬сулолаи шоњаншоњии
Эрон, ки аз асрњои І-ІІ мелод то нимаи асри
VI пеш аз Сомониён њукмронї карда буданд.
СОСОНЇ ‫ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ‬мансуб ба Сосониён.
СОТГИН ‫ ﺳﺎﺗﮕﻴﻦ‬књн. пиёлаи майнўшї, ќадањи
калони майрезї.
СОТЕЪ а. ‫ ﺳﺎﻃﻊ‬кит. 1. дурахшон, габан. 2. ош-
кор, возењ, бурро.
СОФ
СОТИР ‫ ﺳﺎﺗﺮ‬кит. пўшонанда, пинњонкунанда,
рўпўшкунанда.
СОТСИАЛИЗМ лот. ‫ ﺳﺎﺗﺴﻴﺌﻠﻴﺰم‬сохти љамъиятї
ва низоми давлатдорї, ки адолати иљтимоиро
дар байни њамаи табаќањои љомеа тарѓиб ме-
кунад.
СОТСИАЛИСТ лот. ‫ ﺳﺎﺗﺴﺌﻠﻴﺴﺖ‬узви њизби сот-
сиалист; пайрави маслаки сотсиалистї.
СОТСИАЛИСТЇ ‫ ﺳﺎﺗﺴﻴﺌﻠﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба сотсиа-
лизм, бар усули сотсиалистї асосёфта: давла-
ти сотсиалистї, сохти сотсиалистї.
СОТУР ‫ ﺳﺎﻃﻮر‬1. ќайчии токбурї; дасткола. 2.
корди калони устухоншикани ќассобон.
СОФ ‫ ﺻﺎف‬1. беѓубор, беѓаш, зулол, тоза, покиза:
оби соф, ойинаи соф, осмони соф, њавои соф;
дили соф дили пок ва беѓараз. 2. тамоман,
пурра; холис; соф кардан а) тоза ва пок кар-
дан; б) тамом кардан; соф шудан а) тоза ва
пок гаштан; б) тамом шудан.
СОФГАВЊАР ‫ ﺻﺎفﮔﻮﻫﺮ‬поктинатї, равшан-
замирї, покдилї, ростї; беѓашї, содиќї.
СОФДИЛ ‫ ﺻﺎفدل‬он ки дилаш аз ѓараз ва кина
пок аст, покдил, бекина.
СОФДИЛЇ ‫ ﺻﺎفدﻟﻲ‬покдилї, бекинагї, беѓаразї.
СОФДИЛОНА ‫ ﺻﺎﻓﺪﻻﻧﻪ‬бо дили пок ва беѓараз.
СОФЗАМИР ‫ ﺻﺎفﺿﻤﻴﺮ‬ниг. софдил.
СОФИЛ а. ‫ ﺳﺎﻓﻞ‬кит. паст; муќоб. олї.
СОФИСИРАТ ‫ ﺻﺎﻓﻲﺳﻴﺮت‬покботин, поксират,
софзамир, софдил.
СОФИТИНАТ ‫ ﺻﺎﻓﻲ ﻃﻴﻨﺖ‬ниг. софтинат.
СОФИХАМИР‫ ﺻﺎﻓﻲ ﺧﻤﻴﺮ‬поксиришт, поктинат.
СОФИЯТ а. ‫ ﺻﺎﻓﻴﺖ‬покї, тозагї, беолоишї,
беѓашї; њалолї, поктинатї.
СОФЇ ‫ ﺻﺎﻓﻲ‬1. соф будан, зулолу пок будан,
холисї, беолоишї. 2. асбоби соф кардан, по-
ло. 3. оше, ки биринљашро алоњида љўшонда,
аз софї гузаронда, баъд дам мекунанд.
СОФКОРЇ ‫ ﺻﺎفﻛﺎري‬аз поло гузаронидан,
беѓаллу ѓаш гардонидан, зулол кардан (мас.
об): софкорї кардан.
СОФЌАЛБ ‫ ﺻﺎف ﻗﻠﺐ‬ниг. софдил.
СОФМАШРАБ ‫ﺻﺎفﻣﺸﺮب‬ кит. софтинат, пок-
 – 262 –
СОФ
табиат, некўсират.
СОФТИНАТ ‫ ﺻﺎفﻃﻴﻨﺖ‬софдил, поктинат.
СОХТ I ‫ ﺳﺎﺧﺖ‬1.тарзи сохташудани чизе. 2. рехт,
сохтор: сохти бадан. 3. низоми таркиби
љамъиятї, давлатї: сохти сармоядорї, сохти
сотсиалистї. 4. тайёр кардан, омода кардан,
истењсол намудан, пухту сохт пухтану тайёр
кардан. 5. дар калимањои мураккаб тарз ва чи-
гунагии сохта шудани чизеро нишон медињад:
бадсохт, хушсохт.
СОХТ II ‫ ﺳﺎﺧﺖ‬омодагї, тайёрї; тайёрї дидан,
тайёр кардан.
СОХТА ‫ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гузашта
аз сохтан. 2. дуруст кардашуда, сохташуда,
омода тайёркардашуда. 3. сунъї, љаълї,
ќалбакї, дурўѓї; номи сохта; њуљљати сохта;
сохтаву бофта ба тарзи дурўѓу ќалбакї.
соња.
СОЊИБ а. ‫ ﺻﺎﺣﺐ‬1. дорандаи чизе, молик; соњиби
хату савод хатхон ва хатнавис, босавод; соњиб
будан ба чизе доро будан ба чизе, молик бу-
дан; ба чизе соњиб доштан ба касе тааллуќдор
будан, аз они касе будани чизе. 2. љузъи пеши-
ни баъзе калимањои мураккаб ба маънои до-
рандаги: соњибдавлат, соњибдевон (шоир),
соњибкор, соњибљамол.
СОЊИБАДОЛАТ ‫ﺻﺎﺣﺐﻋﺪاﻟﺖ‬ боадолат, адолат-
пеша.
СОЊИБАЁЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻋﻴﺎل‬1. кадхудо, дорои зану
фарзанд. 2. он ки хонаводаи бузург дорад.
СОЊИБАЌЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻋﻘﻞ‬боаќл, хирадманд.
СОЊИБАФСАР ‫ﺻﺎﺣﺐاﻓﺴﺮ‬ кит. дорандаи тољ,
тољдор, шоњ.

СОХТАГЇ ‫ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ‬ ќаллобї, сохта будан, ќалб СОЊИБАХЛОЌ ‫ ﺻﺎﺣﺐ اﺧﻼق‬хушахлоќ, боодоб,
будан. аз љињати маънавї устувор.

СОХТАКОР ‫ ﺳﺎﺧﺘﻪﻛﺎر‬он ки кори сохта мекунад; СОЊИББАРИД ‫ ﺻﺎﺣﺐﺑﺮﻳﺪ‬хабаррасонанда; воќе-

ќаллоб, фиребгар. анавис, маъмуре, ки подшоњро аз воќеањои
мамлакат огоњ мекунад.
СОХТАКОРЇ ‫ ﺳﺎﺧﺘﻪﻛﺎري‬ќаллобї, фиребгарї.
СОЊИБЃАРАЗ а. ‫ﻏﺮض‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ‬ одами ѓаразнок,
СОХТАКОРОНА ‫ ﺳﺎﺧﺘﻪﻛﺎراﻧﻪ‬бо роњи сохтакорї, бадхоњ; фитнаангез.
бо ќаллобї.
СОЊИБДАВЛАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐدوﻟﺖ‬бадавлат, давлат-
СОХТАН ‫ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬1. бино кардан, бунёд намудан. манд, сарватманд.
2. тайёр кардан, омода намудан; дуруст кар-
дан. 3. тартиб додан, мураттаб намудан. 4. со- СОЊИБДЕВОН ‫ ﺻﺎﺣﺐدﻳﻮان‬1. књн. шахси амал-
зиш кардан, мувосо кардан; сабру тоќат кар- дори олии молия. 2. шоире, ки ашъораш дар
дан. 5. чун феъли ёридињанда дар феълњои тар- китобњои алоњида бо низоми муайян љамъ
кибии номї ба љои кардан, намудан омада ме- оварда шудаанд.
тавонад: вонамуд кардан, вонамуд сохтан.
СОЊИБДИЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐدل‬1. покдил, нексират; боин-
СОХТМОН ‫ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬1. бино, иморат. 2. бино соф, рањмдил. 2. далер, љасур, нотарс.
кардан, барпо намудан; бинокорї: Вазорати
сохтмон. СОЊИБЗАВЌ ‫ﺻﺎﺣﺐذوق‬ 1. соњибистеъдод. 2.
хушзавќ.
СОХТМОНЇ ‫ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‬мансуб ба сохтмон; барои СОЊИБЗАМИН ‫ﺻﺎﺣﺐزﻣﻴﻦ‬ заминдор, молики
сохтмон.
замин.
СОХТОР ‫ ﺳﺎﺧﺘﺎر‬сохт, тартиб: сохтори давлатї,
сохторњои ќудратї. СОЊИБИДРОК ‫ﺻﺎﺣﺐادراك‬ боидрок, хушфањм,
зирак.
СОХТУК ‫ ﺳﺎﺧﺘﻮك‬лањљ. поза, сипор, омољ.
СОЊИБИЌБОЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐ اﻗﺒﺎل‬хушбахт, хуштолеъ.
СОЊА а. ‫ ﺳﺎﺣﻪ‬1. майдон, љои фароху пањновар,
сањни чизе. 2. њудуд, доира, гирдогирди љое СОЊИБИЌТИДОР ‫ ﺻﺎﺣﺐاﻗﺘﺪار‬1. соњиби ќудрату
(чизе). 3. арсаи хоси ягон фаъолият, илм, ќувват. 2.арљманд.
истењсолот ва ѓ.: соњаи адабиёт, соњаи назм, СОЊИБИМЗО ‫ ﺻﺎﺣﺐ اﻣﻀﺎ‬1. шахсе, ки њуљљатеро
соњаи савдо, соњаи саноат, соњаи чорводорї. имзо карда бошад. 2. њуќуќи дар њуљљатњои
СОЊАВЇ//СОЊАГЇ ‫ﺳﺎﺣﮕﻲ‬//‫ﺳﺎﺣﻮي‬ мансуб ба давлатї имзогузорї дошта.
 – 263 –
СОЊ
СОЊИБИМТИЁЗ ‫ ﺻﺎﺣﺐاﻣﺘﻴﺎز‬он ки имтиёзи кор- роњ мондани ягон кор.
хона, ширкат ва монанди онро дорад.
соњибимтиёзи маљалла (рўзнома) касе, ки им- СОЊИБКУЛОЊ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻛﻼه‬1. кит. тољдор,
тиёзи нашри маљалла (рўзнома)–ро дошта, подшоњ. 2. маљ. сарбаланд, сарфароз.
масъули матолиби дар он дарљшуда аст.
СОЊИБЌАЛАМ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻗﻠﻢ‬1. он ки тарзи тањрири
СОЊИБИНОЯТ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻨﺎﻳﺖ‬ мењрубон, мадад- наѓз дорад. 2. нависанда.
гор, накўкор.
СОЊИБЌИРОН ‫ ﺻﺎﺣﺐﻗﺮان‬таър. 1. он ки дар
СОЊИБИНТИЗОМ ‫ﺻﺎﺣﺐاﻧﺘﻈﺎم‬ боодоб, некси- ваќти наздик шудани сайёраи Зўњра бо
ришт. Муштарї, ё Зўњра бо Офтоб таваллуд ёфта-
аст, ки ин дар илми ањкоми нуљум аломати
СОЊИБИРОДА ‫ ﺻﺎﺣﺐ اراده‬иродаи ќавї дошта, хушбахтї ба шумор мерафт. 2. маљ. хушбахт,
боирода, ќавиирода. саодатманд; зафарманд. 3. лаќаби баъзе
подшоњони ќадим.
СОЊИБИСТЕЪДОД ‫ﺻﺎﺣﺐاﺳﺘﻌﺪاد‬ ќобилиятнок,
мустаид, ќобил. СОЊИБЌУВВАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻗﻮت‬ќавї, зўр, пурзўр.
СОЊИБИСТИЌЛОЛ ‫ﺻﺎﺣﺐاﺳﺘﻘﻼل‬ озод, соњиб- СОЊ ИБЛИСОН ‫ ﺻﺎﺣﺐﻟﺴﺎن‬кит. суханвар, нотиќ.
ихтиёр, мустаќил.
СОЊИБМАНЗАЛАТ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺰﻟﺖ‬ мўътабар,
СОЊИБИХТИЁР ‫ ﺻﺎﺣﺐاﺧﻴﺎر‬он ки бо майлу соњибэњтиром.
хоњиши худ кореро мекунад, он ки ихтиёраш
ба дасти худи ўст, ихтиёрдор, мустаќил. СОЊИБМАНСАБ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺐ‬дорои мансаби
калон, мансабдор; амалдор.
СОЊИБИХТИЁРЇ ‫ﺻﺎﺣﺐاﺧﺘﻴﺎري‬ мустаќилї,
ихтиёрдорї. СОЊИБМАСЛИЊАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺼﻠﺤﺖ‬доно, хирад-
манд.
СОЊИБИХТИСОС ‫ ﺻﺎﺣﺐاﺧﺘﺼﺎص‬дорои ихтисос,
мутахассис. СОЊИБМАЪЛУМОТ ‫ﺻﺎﺣﺐﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬ маълумот-
нок, бомаърифат.
СОЊИБЇ I ‫ ﺻﺎﺣﺒﻲ‬соњиб будан, моликият (ба чи-
зе); соњибї кардан ба чизе соњиб шудан, ба СОЊИБМОЯ ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎﻳﻪ‬бой, давлатманд.
ихтиёри худ чизеро даровардан, ба моли-
кияти худ даровардан. СОЊИБНАЗАР ‫ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ‬равшанзамир, бофаро-
сат, нозуксанљ.
СОЊИБЇ II ‫ ﺻﺎﺣﺒﻲ‬як навъ ангури сурхчатоб, ки
донањои калон дорад. СОЊИБНЕЪМАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻧﻌﻤﺖ‬сарватманд, бадав-
лат.
СОЊИБКАЛОМ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻛﻼم‬1. он ки ќудрати
суханварї дорад, сухандон. 2. адиби маъруф. СОЊИБНОМ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻧﺎم‬номдор, маъруф; ба-
эътибор, баобрў.
СОЊИБКАМОЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻛﻤﺎل‬он ки дар илму до-
ниш ва фазлу адаб ба пояи баланд расидааст, СОЊИБНОМУС ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎﻣﻮس‬поктинат, росткор,
бомаърифат. бонангу номус.

СОЊИБКАРАМ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻛﺮم‬бокарам, саховат- СОЊИБНУФУЗ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻧﻔﻮذ‬он ки нуфузу эътибор

манд, саховатпеша. дорад, мўътабар.

СОЊИБКАРОМАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻛﺮاﻣﺖ‬1. он ки корњои СОЊИБРАЪЙ ‫ ﺻﺎﺣﺐ رﻋﻲ‬ниг. соњибтадбир.

мўъљиза анљом медињад, мўъљизакор. 2. маљ. СОЊИБСАЛИЌА ‫ ﺻﺎﺣﺐﺳﻠﻴﻘﻪ‬ниг. соњибзавќ.
ѓайбдон, ѓайбгуй.
СОЊИБСАЛТАНАТ ‫ﺻﺎﺣﺐﺳﻠﻄﻨﺖ‬ подшоњ,
СОЊИБКИТОБ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻛﺘﺎب‬1. д. дорандаи кито- њоким.
би муќаддас. 2. муаллифи китоб.
СОЊИБСАОДАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐﺳﻌﺎدت‬ниг. соњибиќбол.
СОЊИБКОР ‫ ﺻﺎﺣﺒﻜﺎر‬1. сардори кор, корфармо,
хўљаин. 2 он ки кореро ба роњ мемонад. СОЊИБСАРИР ‫ ﺻﺎﺣﺐﺳﺮﻳﺮ‬кит. соњиби тахт,
подшоњ, тахтнишин.
СОЊИБКОРЇ ‫ﺻﺎﺣﺐﻛﺎري‬ 1. корфармої. 2. ба
 – 264 –
СОЊ
СОЊИБСАРМОЯ ‫ ﺻﺎﺣﺐﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬соњиби сармоя, СОЊИБХАБАР‫ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺒﺮ‬1. огоњ, хабардор. 2.
давлатманд, ѓанї, сармоядор. маљ. ќосид, фиристода, хабаррасон.
СОЊИБСАХО ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺨﺎ‬ниг. соњибэњсон. СОЊИБХИРАД ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺮد‬ хирадманд, боаќл,
бохирад, донишманд.
СОЊИБСИМОЪ ‫ ﺻﺎﺣﺐﺳﻤﺎع‬1. гўшкунанда. 2.
маљ. тобеъ, мутеъ, фармонбардор. СОЊИБХОНА ‫ ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪ‬молики хона, хўљаини
хона, мизбон.
СОЊИБСУКУН ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻜﻮن‬ устувор; тобовар,
тоќатнок. СОЊИБХОНАЗАН ‫ ﺻﺎﺣﺐﺧﺎﻧﻪزن‬зани соњибхона.
СОЊИБСУЌ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻮق‬ раиси бозор, сардори СОЊИБЊАШАМАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐﺣﺸﻤﺖ‬соњиби шукўњу
бозор. дабдаба, соњиби љоњу љалол.
СОЊИБСУХАН ‫ ﺻﺎﺣﺐﺳﺨﻦ‬1. суханвар. 2. адиб. СОЊИБЊИММАТ ‫ﺻﺎﺣﺐﻫﻤﺖ‬ олињиммат,
љавонмард, сахї.
СОЊИБТАБЪ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻃﺒﻊ‬1. он ки табъи баланд
дорад, сухандон. 2. хуштабъ, хушгўй; заро- СОЊИБЊУЌУЌ ‫ ﺻﺎﺣﺐﺣﻘﻮق‬он ки ба муайян
фатгўй. кардани њаќќу њуќуќи худ соњиб аст,
бањраманд аз њама њуќуќњо.
СОЊИБТАДБИР ‫ ﺻﺎﺣﺐﺗﺪﺑﻴﺮ‬1. донишманд. 2.
дурбин. 3. чорасоз. СОЊИБЊУНАР ‫ﺻﺎﺣﺐﻫﻨﺮ‬ њунарманд, соњиби
ягон њунар.
СОЊИБТАРАДДУД ‫ ﺻﺎﺣﺐﺗﺮدد‬он ки барои
анљоми коре кўшишу њаракат дорад. СОЊИБЧАНГОЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐﭼﻨﮕﺎل‬парандаи даран-
да, дорои чанголи ќавї; вањшї: парандаи
СОЊИБТАФАККУР‫ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻔﻜﺮ‬хирадманд, му- соњибчангол.
тафаккир, заковатманд.
СОЊИБЉАМОЛ ‫ ﺻﺎﺣﺐﺟﻤﺎل‬хушрў, зебо, некрўй.
СОЊИБТАФАРРУС ‫ﺗﻔﺮس‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ‬ соњиби фаро-
сат, бофањм, боидрок. СОЊИБЉАШН ‫ ﺻﺎﺣﺐﺟﺸﻦ‬он ки љашни ў гуза-
ронида мешавад.
СОЊИБТАХТ ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺨﺖ‬шоњ, њоким, шањан-
шоњ, соњиби тахти шоњї. СОЊИБЉОЊ ‫ﺻﺎﺣﺐﺟﺎه‬ баландмартаба,
олимаќом.
СОЊИБТАЉАММУЛ ‫ﺻﺎﺣﺐﺗﺠﻤﻞ‬ бошаъну
шукўњ, бокарру фар. СОЊИБЪИЁР ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻴﺎر‬1. санљишгари пули
тиллои холис ва саќат, фарќкунандаи пули
СОЊИБТАЉРИБА ‫ ﺻﺎﺣﺐﺗﺠﺮﺑﻪ‬кордида, таљри- сара ва носара, дорои санги мањак. 2. маљ.
банок, ботаљриба, таљрибадор. фарќкунандаи неку бад.
СОЊИБТАЉРИБАГЇ ‫ﺻﺎﺣﺐﺗﺠﺮﺑﮕﻲ‬ таљрибаи СОЊИБЭЊСОН ‫ ﺻﺎﺣﺐاﺣﺴﺎن‬ниг. соњибкарам.
бой доштагї.
СОЊИБЭЊТИРОМ ‫ﺻﺎﺣﺐاﺣﺘﺮام‬ мўњтарам,
СОЊИБТОЉ ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺎج‬ниг. соњибтахт. соњиби иззату икром.
СОЊИБУЛЉАЙШ а. ‫ ﺻﺎﺣﺐاﻟﺠﻴﺶ‬соњиби лашкар, СОЊИБЭЪТИБОР ‫ ﺻﺎﺣﺐاﻋﺘﺒﺎر‬1. мўњтарам, му-
сипоњсолор; подшоњ. аззам. 2. шоистаи эътимод.
СОЊИБФАРОСАТ ‫ ﺻﺎﺣﺐﻓﺮاﺻﺖ‬1. он ки дорои СОЊИЛ ‫ ﺳﺎﺣﻞ‬замини лаби дарё, канори дарё,
фаросат аст; боњуш, зирак. 2. донандаи фани лаби бањр; соњили наљот.
ќиёфа, ќиёфашинос.
СОЊИЛБАНДЇ ‫ ﺳﺎﺣﻞﺑﻨﺪي‬мустањкам кардани
СОЊИБФАЊМ ‫ﺻﺎﺣﺐﻓﻬﻢ‬ хушфањм, зењнтез, зи- соњил; корњои соњилбандї.
рак.
СОЊИЛНИШИН ‫ ﺻﺎﺣﻞﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар соњил
СОЊИБФИКР ‫ ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻜﺮ‬донишманд, бохирад. зиндагї мекунад.
СОЊИБФИРОШ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮاش‬ кит. бистарї, бе- СОЊИР I а. ‫ ﺳﺎﺣﺮ‬сењркунанда, љодугар.
мор, касал.
СОЊИР II а. ‫ ﺳﺎﻫﺮ‬бехоб, шаббедор; бедор.
 – 265 –
СОЊИРА I ‫ ﺳﺎﻫﺮه‬1. сатњ ва рўи замин. 2. чашмаи
равон.
СОЊИРА II‫ ﺳﺎﺣﺮه‬муаннаси соњир І.
СОЊИРЇ ‫ ﺳﺎﺣﺮي‬љодугарї, сењркорї.
СОЊИРОНА ‫ ﺳﺎﺣﺮاﻧﻪ‬1. ба таври њайратангез,
аљоиб. 2. мафтунона, љозибакорона.
СОЊЇ I а. ‫ ﺳﺎﻫﻲ‬кит. он ки фикраш ба љои дигар
аст, ѓофил, бепарво; мусоњилакор.
СОЊЇ II а. ‫ ﺻﺎﺣﻲ‬1. бедор, бедоршуда. 2. њушёр.
СОЧ ‫ ﺳﺎچ‬ниг. сољ.
СОЧМА ‫ ﺳﺎﭼﻤﻪ‬сурбрезањои гирд–гирд, ки дар
камони шикорї барои оташ додан мерезанд.
СОЧМАДОН ‫ ﺳﺎﭼﻤﻪدان‬халтачае, ки дар он сочма
мегиранд.
СОЧМАРЕЗ ‫ ﺳﺎﭼﻤﻪرﻳﺰ‬он ки дар ќолиби махсус
сочма мерезад.
СОЧМАРЕЗЇ ‫ ﺳﺎﭼﻤﻪرﻳﺰي‬амали рехтани сочма.
СОЉ I ‫ ﺳﺎج‬1. дарахти баланди рост, ки дар
Њиндустон мерўяд ва онро булути њиндї низ
мегўянд. 2. як навъи дарахт, ки чўбаш сиёњи
сахт аст ва дар гузашта барои сохтани
киштињо истифода мегардид.
СОЉ II ‫ ﺳﺎج‬парандаи сиёњчаи зоѓчамонанди
хурдтар аз зоѓ, ки бештар малахро шикор ку-
над.
СОЉГУН ‫ ﺳﺎجﮔﻮن‬кит. тира, сияњгун.
СОЉИД а. ‫ ﺳﺎﺟﺪ‬саљдакунанда, он ки пешонї бар
замин нињода саљда кунад.
СОЪ а. ‫ ﺻﺎع‬паймонаи ѓалла, таќрибан се кило-
грамм.
СОЪХОЊ ‫ ﺻﺎع ﺧﺎه‬садаќахўр; ќаландар, дарвеше,
ки дар сари хирмани ѓалла њаќ металабад.
СОЯ ‫ ﺳﺎﻳﻪ‬1. сиёњии љисми инсон ё њар љисми ди-
гаре, ки дар рўшноии офтоб ё нури чароѓ ба
замин ё болои чизи дигар меафтад. 2. љои оф-
тобнорас, љои панањ аз офтоб; аз (ба) сояи…
дар паноњи…, ба зери…; дар сояи… а) ба ша-
рофати…, ба туфайли…, аз боиси…, ба саба-
би …; б) дар њимояти… дар паноњи; сояи ў аз
сари мо кам мабод (нашавад) њамеша дар
паноњ ва њимояти ў бошем, илтифоту
мењрубониаш аз мо кам мабод; сояи касе шу-
дан љонишини касе шудан, мислу монанди ка-
СОЯ
се шудан; сояи касеро аз девор тарошидан ка-
серо сахт бад дидан, касеро чашми дидан на-
доштан; аз сояи худ тарсидан хеле тарсончак
будан; чу соя аз паси (дунболи) касе гаштан
касеро беист таъќиб кардан.
СОЯАНДОЗ ‫ﺳﺎﻳﻪاﻧﺪاز‬ он чи бар чизе соя афкан-
дааст.
СОЯАФКАН ‫ ﺳﺎﻳﻪاﻓﻜﻦ‬ниг. сояандоз.
СОЯБОН ‫ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎن‬1. парда ё чодире, ки барои
панањ кардан аз офтоб болои сар мекашанд.
2. чатр; кафи даст ба чашм соябон кардан бо
кафи даст чашмро аз рўшноии чароѓ ё шуои
офтоб панањ кардан (ваќти нигаристан ба чи-
зе).
СОЯБОНГУЛ ‫ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎنﮔﻞ‬бот. як навъ гули чатр-
монанд, ки тўдагул њам мегўянд.
СОЯБОНШАКЛ ‫ ﺳﺎﻳﻪﺑﺎنﺷﻜﻞ‬ба монанди чатр, ба
шакли соябон.
СОЯГАРД ‫ ﺳﺎﻳﻪ ﮔﺮد‬љое, ки соя барваќт афтад.
СОЯГАЊ//СОЯГОЊ ‫ﺳﺎﻳﻪﮔﺎه‬//‫ﺳﺎﻳﻪﮔﻪ‬ љойи соя;
соягањи бед.
СОЯГИР ‫ ﺳﺎﻳﻪﮔﻴﺮ‬болои тиреза аз берун барои аз
шуои рости офтоб нигоњ доштан васл меку-
нанд.
СОЯГЇ ‫ ﺳﺎﻳﮕﻲ‬1. он чи дар сояљой парвариш ёф-
та бошад. 2. меваи дар соя хушк карда шуда:
мавизи соягї.
СОЯГОЊ ‫ ﺳﺎﻳﻪ ﮔﺎه‬соянок, соядор.
СОЯГУСТАР ‫ ﺳﺎﻳﻪﮔﺴﺘﺮ‬кит. 1. сояандоз,сояаф-
кан. 2. маљ. одами мењрубон, њимоягар ва
паноњгоњи мардуми бечора.
СОЯДАСТ ‫ ﺳﺎﻳﻪدﺳﺖ‬навишти дастии хатиравии
муаллиф ё мусанниф, ба дасти муаллиф.
СОЯДОР ‫ ﺳﺎﻳﻪدار‬1. њар чизе ки сояаш ба замин
меафтад; сояафкан. 2. љои аз шуои офтоб
панањ: дарахти соядор, сарњавзи соядор.
СОЯДЎСТ ‫ﺳﺎﻳﻪدوﺳﺖ‬ дўстдори соя; гиёњи
соядўст.
СОЯЗАДА ‫ ﺳﺎﻳﻪ زده‬аз рўи аќидаи хурофї – касе,
ки ба ў деву парї таъсир карда, зиён расонда-
аст, љинзада, зиёндор.
СОЯМАНД ‫ ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻨﺪ‬соядор, босоя, чизе, ки соя
бар он афтодааст; муќ. серсоя.
 – 266 –
СОЯ
СОЯНАМО ‫ ﺳﺎﻳﻪ ﻧﻤﺎ‬1. ба соя монанд, соятоб.
2.њангоми тулўъ соя партофтани дарахт, бино
ва дигар чизњои баланд.
СОЯНИШИН ‫ ﺳﺎﻳﻪﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки дар сояљой ни-
шастааст. 2. касе, ки боѓеро барои иќомат дар
мавсими тобистон ба иљора мегирифт.
СОЯНОК ‫ ﺳﺎﻳﻪ ﻧﺎك‬соядор.
СОЯПАРАСТ ‫ﺳﺎﻳﻪﭘﺮﺳﺖ‬ сояро дўст дорад, соя-
дўстдор.
СОЯПАРВАРД ‫ ﺳﺎﻳﻪﭘﺮورد‬ниг. сояпарварда.
СОЯПАРВАРДА ‫ ﺳﺎﻳﻪﭘﺮورده‬1. ба воя расида,
тарбияёфта дар сояљой. 2. маљ. касе, ки дар
нозу неъмат тарбия ёфтааст.
СОЯРАВ ‫ ﺳﺎﻳﻪرو‬љои офтобнорас, љои соянок.
СОЯРАВШАН ‫ ﺳﺎﻳﻪروﺷﻦ‬санъ. љой додани
рангњои гуногуни тира ва равшан дар асари
рассомї ва графикї.
СОЯРЎ ‫ ﺳﺎﻳﻪرو‬ниг. соярав.
СОЯСИФАТ ‫ ﺳﺎﻳﻪﺻﻔﺖ‬монанди соя, чун соя.
СОЯФИКАН ‫ ﺳﺎﻳﻪاﻓﻜﻦ‬ниг. сояандоз.
СОЯЧАШМ ‫ ﺳﺎﻳﻪ ﺳﺎﻳﻪ‬маводи рангкунї, ки бо он
мижгонро ранг кунанд.
СПАРТАКИАДА лот. ‫ ﺳﭙﺮﺗﻜﻴﺌﺪه‬мусобиќаи ом-
мавии варзишї, ки дар он њама навъњои вар-
зиш намоиш дода мешавад.
СПЕКТАКЛ фр. ‫ ﺳﭙﻴﻜﺘﻜﻞ‬намоиши театрї, на-
моиш, намоишнома.
СПЕКТР лот.‫ ﺳﭙﻴﻜﺘﺮ‬физ. маљмўи партавњои
ранга, ки ваќти аз маншур гузаштани нур ба
вуљуд меоянд.
СПИКЕР англ.‫ ﺳﭙﻴﻜﺮ‬сардори парламент.
СПИРТ лот. ‫ ﺳﭙﻴﺮت‬моеи сўзанда ва мастиовар,
ки аз моддањои канддор ва крахмалдор ка-
шида мешавад, љавњари араќ.
СПИРТДОР‫دار‬ ‫ﺳﭙﻴﺮت‬ дорои спирт; нўшокињои
спиртдор.
СПИРТЇ ‫ ﺳﭙﻴﺮﺗﻲ‬ниг. спиртдор.
СПИРТНОК ‫ ﺳﭙﻴﺮت ﻧﺎك‬ниг. спиртдор.
‫ ﺳﭙﺎرت‬ниг. варзиш.
СПОРТ англ.
СПОРТЛОТО ‫ ﺳﭙﺎرت ﻻﺗﺎ‬бозии лотереяи бурд-
нок, ки барои инкишофи корњои варзишї
ташкил карда мешавад.
СТАДИОН ю. ‫ ﺳﺘﺪﺋﺎن‬ниг. варзишгоњ.
СТАКАН р. ‫ ﺳﺘﻜﺎن‬зарфи устувонаки шакли бе-
дастаи шишагї барои нўшидани моеот; иста-
кон.
СТАНДАРТ англ. ‫ ﺳﺘﻨﺪرت‬1. намуна, меъёр,
мањак. 2. навъи махсуси мол, ки нисбат ба си-
фат, таркиб, миќдор ва вазн муайян шуда
бошад.
СТАНДАРТОНЇ ‫ ﺳﺘﻨﺪرﺗﺎﻧﻲ‬ба меъёр даровардан,
ба навъи махсуси љавобгўи меъёри муайян
људо кардан.
СТАРШИНА р. ‫ ﺳﺘﺮﺷﻴﻨﻪ‬рутбаи њарбї, ки аслан
корњои хољагидории рота бар дўши вай аст.
СТЕНОГРАММА ю. ‫ ﺳﺘﻴﻨﺎﮔﺮﻣﻪ‬ниг. зуднавишт.
СТЕНОГРАФИЯ ю. ‫ ﺳﺘﻴﻨﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬ниг. зуднависї.
СТЕРИЛИЗАТСИЯ лот. ‫ ﺳﺘﻴﺮﻟﻴﺰﺗﺴﻴﻪ‬1. дафъ кар-
дани микробњои зарарнок ва сирояткунанда,
соф ва безараркунї (мас., обро). 2. ба воситаи
љарроњї, ба бача зоидан ё зоёнидан ноќобил
гардонидани одам ё чорпо.
СТЕТОСКОП ю. ‫ ﺳﺘﻴﺘﺎﺳﻜﺎپ‬тиб. олати махсусе,
ки духтурњо ба воситаи он дил ё шуши бе-
морро месанљанд.
СТОМАТОЛОГИЯ ‫ﺳﺘﺎﻣﺘﺎﻻﮔﻴﻪ‬ ниг. дањонпизиш-
кї.
стон//истон ‫اﺳﺘﺎن‬//‫ ﺳﺘﺎن‬пасванди исмсоз, ки ба ка-
лима маънои афзунии он чизро дар љое
медињад: гулистон, кўњистон, чаманистон.
СТРАТЕГИЯ ю. ‫ ﺳﺘﺮﺗﻴﮕﻴﻪ‬1. санъати љанг. 2.
њунари роњбарї, санъати роњбарї.
СТРАТЕГЇ ‫ﺳﺘﺮﺗﻴﮕﻲ‬ санъати љангїдошта; му-
њим.
СТРАТОСТАТ лот. ‫ ﺳﺘﺮﺗﺎﺳﺘﺖ‬кура барои парвоз
ба стратосфера.
СТРАТОСФЕРА лот. ‫ ﺳﺘﺮﺗﺎﺳﻔﻴﺮه‬табаќаи болои
атмосфера – љавви њаво.
СТУДЕНТ лот. ‫ ﺳﺘﻮدﻳﻨﺖ‬ниг. донишљў.
СТУДИЯ ит. ‫ ﺳﺘﻮدﻳﻪ‬1. коргоњи рассом ё
њайкалтарош. 2. мактаби њунарпешагї. 3. му-
ассисае, ки кинофилм тайёр мекунад. 4. хонаи
махсус барои намоишњои телевизионї.
СТЮАРДЕССА англ. ‫ﻪ‬‫ ﺳﺘﻴﻮاردﻳﺴ‬ходими њавопай-
 – 267 –
мо, зане ки дар салони њавопаймо ба мусофи-
рон хизмат мекунад.
СУ I //СУЪ а. ٍ‫ﺳﻮ‬//‫ ﺳﻮ‬1. бадї, зиён ва мазаррат. 2.
бад; бадхоњ.
СУ II //СУВ ‫ ﺳﻮ‬шакли дигари сў(й).
СУАДО а. ‫ ﺳﻌﺪا‬љ. саид.
СУБЙЕКТ лот. ‫ ﺳﺒﺌﻴﻜﺖ‬1. фалс. он ки идрок,
фикр ва амал мекунад. 2. збш. мубтадо. 3.
шахс, кас, одам.
СУБЙЕКТИВИЗМ лот. ‫ ﺳﺒﺌﻴﻜﺘﻴﻮﻳﺰم‬1. фалс. ра-
вияи фалсафї, ки мављуд будани олами мод-
дии беруниро инкор мекунад ва онро фаќат
дарки шуури шахс мешуморад. 2. шахсият,
ѓаразнокї.
СУБЙЕКТИВЇ ‫ ﺳﺒﺌﻴﻜﺘﻴﻮي‬1. хоси шахси муайян,
хусусї, шахсї. 2. ѓайри мунсифона, шахсї;
бањодињии субективї (субективона).
СУБОТ а. ‫ ﺛﺒﺎت‬ниг. сабот.
СУБОТКОР ‫ ﺛﺒﺎت ﻛﺎر‬1. сахт, мањкам, мустањкам.
2. боирода, дар азмаш устувор.
СУБОТКОРЇ ‫ ﺛﺒﺎت ﻛﺎري‬1. мустањкамї, сахтї. 2.
собитќадамї, боиродагї.
СУБОТКОРОНА ‫ ﺛﺒﺎت ﻛﺎراﻧﻪ‬собитќадамона,
СУБСТАНСИЯ лот.‫ ﺳﺒﺴﺘﻨﺴﻴﻪ‬фалс. 1. љавњар,
моњият, асоси њамаи чиз ва ходисањо. 2. дар
фалсафаи метафизикї моњияти таѓйирнаёбан-
даи ашё.
СУБСТРАТ лот. ‫ ﺳﺒﺴﺘﺮت‬1. фалс. асоси умумии
њодисањои гуногун. 2. збш. боќимондаи
унсурњои забони маѓлуб дар таркиби забони
ѓолиб.
СУБТРОПИКЇ ‫ ﺳﺒﺘﺮاﭘﻜﻲ‬мансуб ба субтропикњо
– ба минтаќаи наздик ба тропикњо (аз шимол
ва љануб), ки обу њавояш гарм аст, минтаќаи
гармсер.
СУБУЛ а. ‫ ﺳﺒﻞ‬љ. сабил.
СУБУР а. ‫ ﺛﺒﻮر‬вайронї; њалокат.
СУБУТ а. ‫ ﺛﺒﻮت‬исбот ва аниќ кардан; ба субут
расидан собит шудан; ба субут расондан а) ис-
бот кардан бо далелу њуљљатњо; б) ба анљом
расондан, тамом кардан.
СУБЎЊ а. ‫ ﺻﺒﻮح‬кит. пагоњї, субњ, субњгоњ.
СУБЊ а. ‫ ﺻﺒﺢ‬1. ваќти сафед шудани рўз, бомдод,
сапедадам; субњ то шом аз дамидани сапеда то
фурў нишастани торикї, тамоми рўз. 2. маљ.
оѓоз, ибтидо, аввали саршавии чизе, субњи
СУЃ
мурод, субњи умед, субњи шодї; субњи содиќ
пурра дамидани сапедаи сањарї; муќоб. субњи
козиб, ки нимаравшании пеш аз дамидани са-
педаи њаќиќист.
СУБЊА а. ‫ ﺳﺒﺤﻪ‬тасбењ, донањое, ки ба ришта
кашида шудааст ва рўњониён теъдоди зикри
Худованд карданро ба он мешумуранд.
СУБЊГОЊ(ОН) ‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن‬//‫ ﺻﺒﺤﮕﺎه‬ниг. субњдам.
СУБЊГОЊЇ ‫ ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﻲ‬мансуб ба субњгоњ.
СУБЊГОЊОН ‫ ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن‬сањаргоњон.
СУБЊДАМ ‫ﺻﺒﺤﺪم‬ њангоми субњ, бомдод, сапе-
дадам.
СУБЊИДАМ ‫ ﺻﺒﺤﺪم‬ниг. субњдам.
СУБЊОН а. ‫ ﺳﺒﺤﺎن‬пок, муназзањ.
СУБЊОНА ‫ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ‬хуроки субњ.
СУБЊОНАЛЛОЊ ‫ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ‬калимаи нидо. 1. д.
Худованд пок аст, муназзањ аст Худо! 2. аљабо!
(дар ваќти изњори тааљљуб гуфта мешавад).
СУБЪ а. ‫ ﺳﺒﻊ‬1. аз њафт як ќисм, њафтяк. 2.
њафтяки Ќуръон, Њафтяк.
СУВАР I а. ‫ ﺻﻮر‬љ. сурат I.
СУВАР II а. ‫ ﺳﻮر‬љ. сура.
СУВАРЇ а. ‫ ﺻﻮري‬зоњирї, берунї.
СУВАРНИГОР ‫ ﺻﻮرﻧﮕﺎر‬нигорандаи суратњо,
сураткаш, офаринандаи пайкар ва чењрањо
СУВВОЛ а. ‫ ﺳﻮال‬љ. соил I.
СУВОР ‫ ﺳﻮار‬ниг. савор.
СУВОРА ‫ ﺳﻮاره‬ниг. савора.
СУВОРЇ ‫ ﺳﻮاري‬ниг. саворї.
СУГУСТАН ‫ ﺳﮕﺴﺘﻦ‬ниг. сигустан.
СУЃБА ‫ ﺳﻐﺒﻪ‬кит. фирефта, фирефташуда, фиреб
додашуда; масхарашуда.
СУЃДЇ ‫ ﺳﻐﺪي‬1. мансуб ба Суѓд, бошандаи Суѓд.
2. забони суѓдї, ки ба гурўњи забонњои эронї
шомил аст.
СУЃУД ‫ ﺳﻐﻮد‬замини нишебе, ки оби борон дар
он љамъ шавад; љои обшор ва обод.
СУЃУР ‫ ﺳﻐﺮ‬зоол. љонвари гурбамонанди
сурхчамўй, ки аз пўсташ пўстин дўзанд.
СУЃУРТА ‫ ﺳﻐﺮﺗﻪ‬ниг. бима; аз зарарї эњтимолї
бо пул таъмин кардани худ бо роњи
њаќгузории мунтазам ба муассисаи дахлдор,
 – 268 –
СУЃ
ки њангоми рўй додани чунин зарар пардохти
њаљми маблаѓи зарарро ба ўњда гирифтааст:
суѓуртаи давлатї,суѓуртаи иљтимої, суѓуртаи
молу мулк, суѓуртаи њаёт.
СУЃУРТАПУЛЇ ‫ ﺳﻐﺮﺗﻪ ﭘﻮﻟﻲ‬маблаѓи суѓурташа-
ванда.
СУД I ‫ ﺳﻮد‬фоида, нафъ, манфиат; суд бахшидан
нафъ доштан.
СУД II ‫ ﺳﻮد‬маќоми давлатї, ки мурофиањои
шањрвандї ва љиноятиро мебинад, додгоњ;
суди халќї, суди олї; ба суд додан касеро ба-
рои мурофиа ба суд кашидан; суд кардан.
СУДА ‫ ﺳﻮده‬сифати феълии замони њозира аз су-
дан; соидашуда, майдашуда; намаки суда на-
маки кўфта, чун хока нармкарда; суда шудан
а) дар асари соиш ва молиш нарм шудан; б)
дар натиљаи соиш хўрда шудан (мас., пойаф-
зол).
СУДАД а. ‫ ﺳﻮدد‬кит. сардорї, пешвої, роњбарї.
СУДАН ‫ ﺳﻮدن‬1. молидан, ба њам молидани ду
чиз, соидан. 2. соида нарм кардани чизе.
СУДБАХШ ‫ ﺳﻮدﺑﺨﺶ‬нафъовар, фоиданок.
СУДБОЗ ‫ ﺳﻮدﺑﺎز‬љанљолї, тез-тез ба суд
мурољиаткунанда.
СУДБОЗЇ ‫ ﺳﻮدﺑﺎزي‬:судбозї кардан бисёр ба суд
рафтуой кардан аз пайи љанљол, мурофиае ба
судњо даводавї кардан.
СУДДА I ‫ ﺳﺪه‬кит. остона.
СУДДА II ‫ ﺳﺪه‬тиб. бастагї ва гирифтагї, гирењ,
ки дар рўдањо, рагњо ва ѓ. пайдо мешавад.
СУДЇ ‫ ﺳﻮدي‬мансуб ба суд, додгоњї.
СУДМАНД ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ‬ фоиданок, натиљадињанда,
муфид.
СУДМАНДЇ ‫ ﺳﻮدﻣﻨﺪي‬фоидагирї, фоиданокї.
СУДОБ ‫ ﺳﻮداب‬бот. гиёњи пудинамонандест, ки
гулњои зард дорад ва дар тиб ба кор меравад.
СУДОБЇ ‫ ﺳﻮداﺑﻲ‬1. мансуб ба судоб. 2. сабзранг; ◊
чархи судобї осмон.
СУДОВАР‫ ﺳﻮد آور‬фоиданок, муфид.
СУДОНЇ ‫ ﺳﻮداﻧﻲ‬1. мансуб ба Судон. 2. аз табааи
Судон.
СУДОЪ а. ‫ ﺻﺪاع‬кит., тиб. дарди сар.
СУДОЪПАЗИР ‫ﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ ﺻﺪاع‬тобовар ба дарди сар;
сабур, батоќат.
СУДПАРАСТ ‫ ﺳﻮدﭘﺮﺳﺖ‬тамаъкор.
СУДПАРАСТЇ ‫ ﺳﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ‬тамаъкорї.
СУДПАРАСТОНА ‫ ﺳﻮدﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‬тамаъкорона.
СУДРА а. ‫ ﺻﺪره‬1. болои сина, сари сина. 2.
синапўш, синабандак.
СУДУР I а. ‫ ﺻﺪور‬содир шудан, рўй додан, воќеъ
гардидан; судур ёфтан навишта шудан, содир
гардидан (мас., фармон).
СУДУР II а. ‫ ﺻﺪور‬љ. садр. 1. болонишинон. 2.
таър. яке аз унвонњои илмие буд дар аморати
Бухоро, ки пас аз ўроќ, пеш аз садр љой дошт.
СУДХЎР ‫ ﺳﻮدﺧﻮر‬он ки маблаѓеро бо гирифтани
фоидаи зиёде ба ќарз медињад.
СУДХЎРЇ ‫ ﺳﻮدﺧﻮري‬кори судхўр, ки пул ба фои-
да медињад.
СУДШАВАНДА ‫ ﺳﻮدﺷﻮﻧﺪه‬он ки љинояти ў дар
суд муњокима мешавад.
СУДЯ ‫ ﺳﻮدﻳﻪ‬1. он ки суд мекунад, раиси суд; до-
вар, додвар. 2. њакам дар бозињои варзишї,
довар.
СУИЗАН(Н) а. ‫ﺳﻮءﻇﻦ‬ бадгумонї, гумони бад
бурдан.
СУИИДОРА а. ‫ ﺳﻮءاداره‬кит. бадрафторї, дар
идора кардани коре; идоракунии бад.
СУИИСТЕЪМОЛ а. ‫ ﺳﻮءاﺳﺘﻌﻤﺎل‬ба бадї кор
фармудан, чизеро нобаљо ва нодуруст ба кор
бурдан.
СУИИСТИФОДА а. ‫ ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده‬аз мансаб ё коре
нодуруст фоида бурдан.
СУИЌАСД а. ‫ ﺳﻮءﻗﺼﺪ‬ќасди бад; ќасди љони ка-
серо кардан, ќасди куштан.
СУККОН I а. ‫ﺳﻜﺎن‬ дунболаи киштї; рули
киштї.
СУККОН II а. ‫ ﺳﻜﺎن‬љ. сокин.
СУККОНДОР ‫ ﺳﻜﺎﻧﺪار‬идоракунандаи сукон, он
ки дар сари суккони киштї меистад.
СУКНО а. ‫ ﺳﻜﻨﻲ‬кит. сокин будан, истиќомат;
сукно доштан дар љое муќимї будан.
СУКР а. ‫ ﺳﻜﺮ‬кит. мастї, њолати мастї,
мадњушї.
СУКРАНГЕЗ ‫ﺳﻜﺮﻧﮕﻴﺰ‬ масткунанда, мадњушку-
нанда.
СУКРОВАР ‫ ﺳﻜﺮ آور‬ниг. сукрангез.
СУКУН а. ‫ ﺳﻜﻮن‬оромї, ќарор; муќоб. њаракат.
 – 269 –
СУКУНАТ а. ‫ ﺳﻜﻮﻧﺖ‬1. иќомат, манзил кардан;
сукунат доштан, муќимї будан дар љое. 2.
оромї, хомўшї.
СУКУРРА//СУКРА ‫ ﺳﻜﺮه‬косаи сафол.
СУКУТ ‫ ﺳﻜﻮت‬хомўш шудан, хомўшї; сукут
кардан хомўш шудан, гап назадан, аз гап бо-
зистодан; сукут аломати ризо (маќ.).
СУЌ I ‫ ﺳﻮق‬гуфт. кина; бухл, њасад, кина ва
њасаде, ки гўё аз касе ба каси дигар ваќти
хўрок хўрдан ё кори бобаракаташ мегузарад;
суќ – суќ кардан бо молиш гўё суќи дарома-
даро баровардан; суќ афтодан; суќи чашм аз
нигоњи њасадхўронаи касе гўё зараре дидан.
СУЌ II а. ‫ ﺳﻮق‬кит. бозор.
СУЌБА а. ‫ ﺛﻘﺒﻪ‬кит. сўрох.
СУЌИ(Й)Я а. ‫ﺳﻮﻗﻴﻪ‬ ањли бозор, ањли хариду-
фурўш.
СУЌОТ а. ‫ ﺳﻘﺎة‬љ. соќї.
СУЌУТ ‫ ﺳﻘﻮط‬1. афтиш, афтодан ба замин. 2.
љойњои афтода дар китоб ё ваќти навиштан.
3. аз сари њокимият рафтани давлате ё ман-
сабдори калоне; суќути Салљуќиён. 4. аз даст
рафтани љое (шањре) дар љанг.
СУЛ(Л) а. ‫ ﺳﻞ‬кит. шуш, рия.
СУЛАЊФОТ а. ‫ ﺳﻠﺤﻔﺎت‬кит. кашаф, сангпушт.
СУЛБ I а. ‫ ﺻﻠﺐ‬1. сахт, шах, дурушт, сахтмодда.
2. устувор, мустањкам. 3. маљ. мутаасиби гуза-
ро, сахт, мутаассиб.
СУЛБ II а. ‫ ﺻﻠﺐ‬1. тахтапушт, амуди фиќарї. 2.
камар, пушт. 3. миёни чизе, маѓзи чизе.
СУЛБИЯ а. ‫ ﺳﻠﺒﻴﻪ‬кит. пардаи чашм.
СУЛБЇ ‫ ﺻﻠﺒﻲ‬пуштикамарї, наслї, зурриётї;
зотї; фарзанди сулбї фарзанди худї.
СУЛВАТ а. ‫ ﺳﻠﻮت‬ниг. салват.
СУЛЛАМ а. ‫ ﺳﻠﻢ‬нардбон.
СУЛЛОБ ‫ ﺻﻼب‬гуфт. 1. шакли кўтоњшудаи ус-
турлоб. 2. маљ. беруй, густох, бемулоњиза.
СУЛМА(Т) а. ‫ﺛﻠﻤﺖ‬//‫ ﺛﻠﻤﻪ‬шикоф, рахна.
СУЛОЛА а. ‫ ﺳﻼﻟﻪ‬1. насл, фарзанд, авлод. 2. хо-
надон: сулолаи Сомониён.
СУЛОЛАВЇ ‫ ﺳﻼﻟﻮي‬мансуб ба сулола.
СУЛС а. ‫ ﺛﻠﺚ‬кит. 1. сеяк, аз се як њисса. 2. навъи
хати арабї.
СУЛСУЛ а. ‫ ﺻﻠﺼﻞ‬кит. фохта.
СУЛ
СУЛТОН а. ‫ ﺳﻠﻄﺎن‬1. њоким, фармонраво,
подшоњ. 2. таър. унвони подшоњон дар баъзе
мамлакатњои Шарќ.
СУЛТОНЇ ‫ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба султон. 2.
подшоњї, салтанат.
СУЛУК а. ‫ ﺳﻠﻮك‬кит. 1. роњ рафтан, роњ пайму-
дан. 2. равиш, рафтор; муомила. 3. тарзи зин-
дагии ањли тасаввуф, дарвешона ва
парњезгоронаи сўфиён.
СУЛФА ‫ ﺳﻠﻔﻪ‬тиб. бемории узвњои нафасгирї,
садои раъшадоре, ки бо роњи гулў барояд;
сулфаи хушк сулфа бе чудошавии балѓам.
СУЛФАКАБУТАК ‫ ﺳﻠﻔﻜﺒﻮﺗﻚ‬тиб. касалии сул-
фа, ки асосан тифлон ба он дучор мешаванд,
коклюш.
СУЛФАТ лот. ‫ ﺳﻠﻔﺖ‬кит. номи умумии
намакњои туршии гўгирд.
СУЛФИД лот. ‫ ﺳﻠﻔﻴﺪ‬номи умумии таркибњои
содаи гўгирд бо унсурњои дигар.
СУЛФИДАН ‫ ﺳﻠﻔﻴﺪن‬ба бемории сулфа мубтало
будан, сулфа кардан.
СУЛФУР лот. ‫ ﺳﻠﻔﻮر‬яке аз унсурњои кимиёвї, ки
ранги зард дошта дар об њал намешавад.
СУЛФУРДОР ‫ ﺳﻠﻔﻮردار‬мањлули химиявие, ки дар
таркибаш сулфур дорад.
СУЛУК а. ‫ ﺳﻠﻮك‬кит. 1. рафтор, равиш. 2. дар
тасаввуф тарзи рафтори сўфиён; тариќат; сай-
ри сулук кардан марњилањои гуногуни тасав-
вуфро паймудан.
СУЛУЌ ‫ ﺳﻠﻮق‬оњани занљирмонанди лаљоми асп,
ки ваќти лаљом задан дар дањони асп меистад;
сулуќ хоидан(-и асп).
СУЛЊ ‫ ﺻﻠﺢ‬оштї; осоиштагї, амонї; муќоб. љанг.
СУЛЊДЎСТ ‫ ﺻﻠﺢدوﺳﺖ‬тарафдори оштї ва
осоиштагї, сулњпарвар.
СУЛЊДЎСТЇ ‫ ﺻﻠﺤﺪوﺳﺘﻲ‬кўшиш ба њифзи оштї
ва осоиштагї, сулњпарварї.
СУЛЊДЎСТОНА‫ ﺻﻠﺢ دوﺳﺘﺎﻧﻪ‬бо сулњу салоњ.
СУЛЊИЯ ‫ ﺻﻠﺤﻴﻪ‬куллиёти ашъор, ки мазмуни
сулњ дошта бошад.
СУЛЊНОМА ‫ ﺻﻠﺤﻨﺎﻣﻪ‬њуљљате, ки дар он шарои-
ти оштї ва сулњ ќайд ва сабт шудааст.
СУЛЊНОПАЗИР ‫ ﺻﻠﺢﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬љанљоле, ки бо роњи
сулњ (мусолимат) рафъ карданаш аз имкон
берун аст, сулњнашаванда.
СУЛЊОВАР ‫ﺻﻠﺢآور‬ он чи сулњ меорад, оваран-
 – 270 –
СУЛ
даи сулњ: нерўњои сулњовар.
СУЛЊПАРАСТ ‫ ﺻﻠﺢ ﭘﺮﺳﺖ‬ниг. сулњдўст.
СУЛЊПАРАСТЇ ‫ ﺻﻠﺢ ﭘﺮﺳﺘﻲ‬ниг. сулњдўстї.
СУЛЊПАРВАР ‫ ﺻﻠﺢﭘﺮور‬ниг. сулњдўст.
СУЛЊПАРВАРЇ ‫ ﺻﻠﺢ ﭘﺮوري‬ниг. сулњдўстї.
СУЛЊТАЛАБ ‫ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺐ‬ ба сулњ даъваткунанда,
сулњхоњ.
СУЛЊТАЛАБЇ ‫ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﻲ‬амали сулњталаб, сулњ-
хоњї..
СУЛЊТАЛАБОНА ‫ ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬сулњ талабкарда, бо
сулњхоњї.
СУЛЊХОЊ ‫ ﺻﻠﺢﺧﻮاه‬ниг. сулњталаб.
СУЛЊХОЊЇ ‫ﺧﻮاﻫﻲ‬ ‫ﺻﻠﺢ‬ барои сулњу оромї кў-
шиш кардан.
СУЛЊФУРЎШ ‫ ﺻﻠﺢﻓﺮوش‬он ки бо нияти баде
худро сулњљўй вонамуд мекунад; ◊ ин
сулњфурўш дунёи бевафо.
СУЛЊЉЎ ‫ ﺻﻠﺤﺠﻮ‬ниг. сулњталаб.
СУЛЊЉЎЁНА ‫ ﺻﻠﺢﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬ба тариќи оштихоњї ва
осоиштагї: сиёсати сулњљўёна.
СУЛЊЉЎЇ ‫ ﺻﻠﺢ ﺟﻮي‬тарафдори сулњу салоњ.
СУМ ‫ ﺳﻢ‬сумљ, хонаи зеризаминї.
СУМ(М) І ‫ ﺳﻢ‬нохуни дасту пои чорпоён.
СУМ(М) II а. ‫ ﺳﻢ‬кит. сўрохии гўш; гўш.
СУМ(М) III а. ‫ ﺻﻢ‬кар; сумму(н) букм кару гунг.
СУМАЛАК ‫ ﺳﻤﻠﻚ‬ниг. суманак.
СУМАН ‫ ﺳﻤﻦ‬наб. гулест сафедбарги хўшбўй, са-
ман, ёсумин.
СУМАНАК ‫ ﺳﻤﻨﻚ‬гуфт. хўрокии њалвомонанде,
ки аз шираи донањои сабзонидашудаи гандум
мепазанд (асосан дар Наврўз), саман(н)у, су-
манак.
СУМАНБАР ‫ﺳﻤﻨﺒﺮ‬ гуландом, хушрў, зебо, са-
федтан.
СУМАНБАРГ ‫ ﺳﻤﻦ ﺑﺮگ‬ниг. саманбарг.
СУМАНБЎ(Й) (‫ ﺳﻤﻨﺒﻮ)ي‬хушбў (васфи мўй, зулф).
СУМАНСО(Й) (‫ ﺳﻤﻨﺴﺎ)ي‬ниг. самансо(й).
СУМБА ‫ ﺳﻤﺒﻪ‬ниг. сунба.
СУМБАГЇ ‫ ﺳﻤﺒﮕﻲ‬ниг. сунба.
СУМБОДА ‫ ﺳﻤﺒﺎده‬ниг. сунбода.
СУМБУЛ ‫ ﺳﻤﺒﻞ‬ниг. сунбул.
СУМБУЛА ‫ ﺳﻤﺒﻠﻪ‬ниг. сунбула.
СУМДОР ‫ ﺳﻤﺪار‬љинси чорпоёне, ки сум доранд.
СУМКАШ ‫ ﺳﻤﻜﺶ‬бадрафтор, гарданшах, (си-
фати хар).
СУМКЎБ ‫ ﺳﻢﻛﻮب‬:сумкўби асп шудан зери суми
(лагади) асп мондан.
СУМ(М)ОЌ ‫ ﺳﻤﺎق‬меваи туршмазаи ќараќот-
монанд, ки куфтаву соидашудаи онро ба
хўрок меандозанд.
СУМ(М)ОТ ‫ ﺳﻤﺎت‬гуфт. афт, башара, андом,
ќиёфа (тобиши тањќирї дорад).
СУМРА а. ‫ ﺳﻤﺮه‬тирарангї, ќањварангї; гандум-
гунї.
СУМТАРОШ ‫ ﺳﻢ ﺗﺮاش‬олоти махсўсе, ки наълга-
рон пеш аз задании наъли нав суми аспро бо
он тарошида тоза мекунанд.
СУМУВ(В) а. ‫ ﺳﻤﻮ‬кит. баландї, иртифоъ.
СУМУМ ‫ ﺳﻤﻮم‬љ. самм.
СУМУТ I а. ‫ ﺻﻤﻮت‬хомўшї, хомўш будан.
СУМУТ II а. ‫ ﺳﻤﻮت‬љ. самт.
СУМЉ ‫ ﺳﻤﺞ‬хонаи зеризаминї; наќб; роњи
зеризаминї, сум.
СУН ‫ ﺳﻮن‬гуфт. сўй, љониб, тараф.
СУНАМИ яп. ‫ ﺳﻨﻤﻲ‬мављњои азими фалокатбор,
ки дар натиљаи зилзилањои зериобї, фаъо-
лияти вулќонњои зериобї ва љазирањо пайдо
шаванд.
СУНБ ‫ ﺳﻨﺐ‬1. ниг. сум(м) І. 2. пошнаи пойафзол.
3. маљ. пой.
СУНБА ‫ ﺳﻨﺒﻪ‬милаи оњанине, ки бо он чизеро
сўрох кунанд ё милаи милтиќро тоза кунанд;
милтиќи сунбагї милтиќи ќадимаи дањанпур,
ки борутро бо сунба љо мекарданд; сунба за-
дан бо сунба тоза кардани мили камон, тўп ва
ѓ.
СУНБАГЇ ‫ ﺳﻨﺒﮕﻲ‬мансуб ба сунба.
СУНБИДАН ‫ ﺳﻨﺒﻴﺪن‬1. сўрох кардан; кофтан,
шикофтан. 2. бо сум помол кардан, зери по
намудан, маљаќ кардан.
СУНБОДА ‫ ﺳﻨﺒﺎده‬санги сайќал, санги махсуси
сайкалдињї.
СУНБОНИДАН ‫ ﺳﻨﺒﺎﻧﻴﺪن‬ниг. сунба задан.
СУНБУЛ ‫ﺳﻨﺒﻞ‬ 1. гиёњи пиёзбеха, ки гули
 – 271 –
њалќавори хушбўй дорад. 2. маљ. зулфи (мўи)
маъшуќа. 3. ниг. сунбула.
СУНБУЛА I ‫ ﺳﻨﺒﻠﻪ‬хўшаи љав, гандум ва ѓ.
СУНБУЛА II ‫ ﺳﻨﺒﻠﻪ‬1.бурљи шашум аз 12 бурљи
фалакї. 2. номи яке аз моњњои шамсї, ки ба
август-сентябр рост меояд.
СУНБУЛИСТОН ‫ ﺳﻨﺒﻠﺴﺘﺎن‬гулзори сунбул.
СУНЃУР т. ‫ ﺳﻨﻐﺮ‬ниг. сунќур.
СУНДУС а. ‫ ﺳﻨﺪس‬навъе аз дебо ва њарир, ки би-
сёр нафис ва нозук аст, тафта.
СУНИШ ‫ ﺳﻮﻧﺶ‬резањои филизї, ки дар ваќти
сўњон кардан мерезад, резгї, оњансов.
СУНЌУР т. ‫ ﺳﻨﻘﺮ‬мурѓи шикорї аз љинси чарѓ,
ки бисёр тезпар ва тезгир аст ва мурѓи шико-
рии подшоњон будааст.
СУННАТ ‫ ﺳﻨﺖ‬д. 1. роњ, равиш; одат. 2. ибодат
ва маросими диние, ки пайравони мазњаби
суннат ва љамоат онњоро ба љо меоварданд,
вале ба љо овардани онњо фарзу вољиб нест;
ањли суннат ва љамоат пайравони мазњаби
суннї дар ислом. 3. урф, одат, расм, ќоида;
анъана: тўйњои суннатї.
СУННАТГАРОЇ ‫ ﺳﻨﺘﮕﺮاي‬пайравии шадид аз
урфу одатњо ва анъанањои мардумї,
анъанапарастї, суннатпарастї.
СУННАТЇ ‫ ﺳﻨﺘﻲ‬мансуб ба суннат.
СУННИМАЗЊАБ ‫ ﺳﻨﻲﻣﺬﻫﺐ‬пайрави мазњаби
сунния дар ислом.
СУННЇ ‫ ﺳﻨﻲ‬мансуб ба суннимазњаб.
СУННОЪ ‫ ﺻﻨﺎع‬љ. сонеъ.
СУНУФ ‫ ﺻﻨﻮف‬љ. синф; синфњо.
СУНЎЊ I а. ‫ ﺳﻨﻪ‬зани писар, арўс.
СУНЎЊ II а.‫ ﺳﻨﻮح‬сонењ шудан, рўй додан, воќеъ
шудан.
СУНЪ а. ‫ ﺻﻨﻊ‬эљод, офариниш, он чи сохта шуда-
аст.
СУНЪИСОХТ ‫ ﺻﻨﻌﻲﺳﺎﺧﺖ‬он чи ба таври маснуї
сохта шудааст; ќалбакї.
СУНЪЇ ‫ ﺻﻨﻌﻲ‬1. он чи ба таќлиди асли чизе со-
хта шудааст. 2. сохта, ѓайритабиї, дастї со-
хташуда; гули сунъї, табассуми сунъї, холи
сунъї, шаршараи сунъї.
СУОЛ I а. ‫ ﺳﺆال‬1. пурсиш. 2. дархост. хоњиш, ил-
тимос; суолу љавоб пурсиш ва посух; мукола-
ма.
СУР
СУОЛ II а. ‫ ﺳﻌﺎل‬кит. сурфа, сулфа.
СУПАРЕЃ ‫ ﺳﭙﺮﻳﻎ‬кит. хўшаи ангур.
супор ‫ ﺳﭙﺎر‬1. асоси замони њозира аз супурдан ва
супоридан. 2. љузъи пасини баъзе калимањои
мураккаб ба маънои супоранда: андозсупор,
пулсупор.
СУПОР //СИПОР ‫ ﺳﭙﺎر‬чархишт (чорхишт).
СУПОРАНДА ‫ ﺳﭙﺎرﻧﺪه‬он ки чизеро ба касе месу-
порад.
СУПОРИДАН//СУПУРДАН ‫ﺳﭙﺮدن‬//‫ ﺳﭙﺎرﻳﺪن‬1.
додан; имтињон супоридан, љон супоридан. 2.
вогузор кардан, њавола намудан. 3. таслим
кардан. 4. чизеро барои нигањдорї (ба љое, чи-
зе) додан.
СУПОРИШ ‫ ﺳﭙﺎرش‬1. фармоиш, фармон. 2. кори
фармудашуда; корфармої; супориш додан
(кардан) иљрои кореро ба касе вогузор кар-
дан. 3. вазифа, вазифаи ба касе супоридашу-
да. 4. дарс, дарсе, ки бояд берун аз мактаб
иљро карда шавад.
СУПОРИШГАР ‫ ﺳﭙﺎرشﮔﺮ‬ниг. супоришдињанда.
СУПОРИШДИЊАНДА ‫ ﺳﭙﺎرشدﻫﻨﺪه‬1. он ки су-
пориш медињад, он ки фармоиш медињад. 2.
фармоишгар, фармоишдињанда.
СУПОРИШЇ ‫ ﺳﭙﺎرﺷﻲ‬1. супоришшуда, фар-
моишшуда. 2. фармоишї.
СУПОРИШНОМА ‫ ﺳﭙﺎرﺷﻨﺎﻣﻪ‬коѓазе, ки дар он
иљрои коре ба касе вогузор карда ё фармуда
шудааст.
СУП-СУРХ ‫ ﺳﭗ ﺳﺮخ‬гуфт. сурхи-сурх, сурхи ба-
ланд.
СУПУРДАН ‫ ﺳﭙﺎردن‬ниг. супоридан; љон супурдан
љон додан.
СУПУРЗ ‫ ﺳﭙﺮز‬ниг. испурз.
СУР I ‫ ﺳﻮر‬1. љашн, шодї. 2. зиёфат; тўй.
СУР II ‫ ﺳﻮر‬яке аз навъњои пўсти ќароќўлї, ба
ранги ќањваї.
СУР III ‫ ﺳﻮر‬асп ё харе, ки дар пушти худ аз ёл то
дум хати сиёње дорад.
СУР IV ‫ ﺳﺮ‬гуфт. рондан, таъќиб кардан; сур
кардан дунбола, пеш кардан
СУР V а. ‫ﺳﻮر‬ кит. девори ќалъа, њисор ва ё
шањр.
СУР VI а. ‫ ﺻﻮر‬кит. буќ, шайпур, шохи дарунхо-
лие, ки ба он медаманд ва аз он садо мебаро-
яд; сурнай; сури Исрофил д. суре, ки он замон
СУР
– 272 –
аз фаро расидани рўзи мањшар хабар СУРАТКАШЇ ‫ ﺻﻮرتﻛﺸﻲ‬рассомї; кори рассом,
медињад. суратгарї.
СУРА ‫ ﺳﻮره‬д. њар яке аз 114 боби (фасли) СУРАТМАЉЛИС ‫ ﺻﻮرتﻣﺠﻠﺲ‬сабти хатии рафти
Ќуръони маљид. љаласа, протокол.
СУРАЙЁ ‫ ﺛﺮﻳﺎ‬нуљ. 1. чанд ситораи хурд, ки дар СУРАТНИГОР ‫ ﺻﻮرت ﻧﮕﺎر‬ниг. суратгар.
як љо гала шуда меистанд ва як ситора барин
менамоянд, Парвин. 2. баландии осмон. СУРАТНИГОРЇ ‫ ﺻﻮرت ﻧﮕﺎري‬ниг. суратгарї.
СУРАЙЁМАКОН ‫ ﺛﺮﻳﺎ ﻣﻜﺎن‬киноя аз олиљоњ, ба- СУРАТНОК ‫ ﺻﻮرتﻧﺎك‬ниг. суратдор.
ландмартаба. СУРАТНОПАЗИР ‫ ﺻﻮرتﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи ки иљрои он
СУРАЙЁМАЌОМ ‫ﺛﺮﻳﺎ ﻣﻘﺎم‬ киноя аз олидараља, ѓайриимкон аст.
баландмартаба. СУРАТНОПАЗИРЇ ‫ﺻﻮرتﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ имконнопа-
СУРАЙЁСАРИР ‫ ﺛﺮﻳﺎ ﺳﺮﻳﺮ‬олитахт, олиљоњ; зирї, иљронашавандагї.
подшоњи олимартаба. СУРАТПАЗИР ‫ﺻﻮرتﭘﺬﻳﺮ‬ имконпазир, амали-
СУРАНЉОН ‫ ﺳﺮﻧﺠﺎن‬ниг. суринљон. шаванда.
СУРАТ а. ‫ ﺻﻮرت‬1. шакл, намуд; намуди зоњирї, СУРАТПАЗИРЇ ‫ﺻﻮرتﭘﺬﻳﺮي‬ имконпазир будан,
ќиёфа; сурат гирифтан ба амал омадан, ба иљрошаванда.
вуќуъ пайвастан. 2. тавр, тарз; ба сурати… а) СУРАТПАРАСТ ‫ ﺻﻮرتﭘﺮﺳﺖ‬1. зоњирпараст,
ба шакли…ба намуди…, ба њоли…; б) ба тав- шаклпараст, зоњирбин. 2. он ки чењраи зеборо
ри…; дар сурати… дар мавриди…; ба дўст медорад. 3. маљ. бутпараст.
ваќти…, дар њолати…; дар њар сурат ба њар
њол, чи тавре ки набошад…; дар ин (он) сурат СУРАТПАРАСТЇ ‫ ﺻﻮرﺗﭙﺮﺳﺘﻲ‬ибодат кардан ба
дар ин (он) маврид, ин (он) тавр ки бошад. 3. сурат ва њайкал, дўстдории чењраи зебо;
рўй, чењра; сару сурат сару рўй, афту башара. бутпарастї.
4. тасвир, расм; сурати девор маљ. чизи бељон,
мањрум аз рафтор ва љунбиш; сурат кашидан СУРАТСОЗ ‫ ﺻﻮرت ﺳﺎز‬ниг. суратгир.
расм-наќши чизеро ба рўи коѓаз овардан; су- СУРАТХОНА ‫ ﺻﻮرتﺧﺎﻧﻪ‬ниг. нигористон.
рат бастан наќш ёфтан, ба тасаввур дарома-
дан. 5. чигунагї, вазъ, кайфият; сурати воќеа СУРАТЊИСОБ ‫ﺻﻮرتﺣﺴﺎب‬ мол. њисоб,
(њол) тафсили воќеа, чигунагии воќеа; 6. риёз. њисобнома, њисоби шахсї.
дар касри одї раќаме, ки болои хатча навиш-
та мешавад (мас., дар 2 ду сурат ва 5 махраљ СУРАТЧИСТОН ‫ ﺻﻮرتﭼﺴﺘﺎن‬муаммоёбї аз рўи
аст). расм.
СУРАТГАР ‫ﺻﻮرتﮔﺮ‬ сураткаш, рассом, мусав- СУРБ ‫ ﺳﺮب‬маъд. филизи нисбатан нарми хеле
вир. вазнини хокистарранг, ки барои сохтани со-
чма, тир, њарфњои матбаа ва ѓ. ба кор мера-
СУРАТГАРЇ ‫ﺻﻮرﺗﮕﺮي‬ рассомї, наќќошї, вад, ќўрѓошим.
сураткашї.
СУРБИН ‫ ﺳﺮﺑﻴﻦ‬аз сурб сохташуда.
СУРАТГИР ‫ﺻﻮرتﮔﻴﺮ‬ суратбардор, аксгар, ак-
кос. СУРБЇ ‫ ﺳﺮﺑﻲ‬ниг. сурбин.
СУРАТГИРЇ ‫ ﺻﻮرتﮔﻴﺮي‬1. бо дастгоњи сурат- СУРЃУЧ ‫ ﺳﺮﻏﻮچ‬моддаи сахти самѓдоре, ки онро
гирї гирифтани расми чизе. 2. амал ва кори дар оташ нарм карда барои бастани
суратгир, суратбардорї. лифофањо ва пахш кардани мўњр ба кор ме-
баранд.
СУРАТДОР ‫ ﺻﻮرتدار‬расмдор (мас., китоб).
СУРЃУЧЇ ‫ ﺳﺮﻏﻮﭼﻲ‬марбут ба сурѓуч; аз сурѓуч.
СУРАТЗЕБ ‫ ﺻﻮرتزﻳﺐ‬он ки сурати хуб дошта
њангоми суратгирї сураташ зебо мебарояд. СУРИЁНЇ ‫ ﺳﻮرﻳﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба Сурия. 2. сокини
Сурия.
СУРАТКАДА ‫ ﺻﻮرت ﻛﺪه‬нигористон, суратхона,
љои суратбардорї, аксбардорї, аккосї. СУРИН ‫ ﺳﺮﻳﻦ‬кафал, сон; дунба, ќисми аз зону
болои пой.
СУРАТКАШ ‫ﺻﻮرتﻛﺶ‬ рассом, мусаввир, су-
ратгар. СУРИНЉ ‫ ﺳﺮﻧﺞ‬ниг. суѓур.
 – 273 –
СУРЇ I ‫ ﺳﻮري‬1. сурх, сурхранг. 2. гули садбарги
сурх.
СУРЇ II ‫ ﺳﻮري‬ќавми ќадимаи эроннажоде дар
Афѓонистон.
СУРМА ‫ ﺳﺮﻣﻪ‬гарди сиёњранге, ки аз хокаи
ќалъагї бо омехтаи моддањои дигар сохта,
онро барои зебої ва ё њамчун дору ба чашм
мекашанд; сурма хўрдан маљ. гап назадан,
сирреро нињон доштан.
СУРМАГУН ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﮔﻮن‬ниг. сурмаранг.
СУРМАДОН ‫ ﺳﺮﻣﻪدان‬зарфчае, халтачае, ки дар
он сурма нигоњ медоранд.
СУРМАЇ ‫ ﺳﺮﻣﻪ اي‬ниг. сурмаранг.
СУРМАКАШ ‫ ﺳﺮﻣﻜﺶ‬он ки ба чашми худ ё ди-
гаре сурма мекашад.
СУРМАКАШАК ‫ ﺳﺮﻣﻜﺸﻚ‬мили борике, ки бо
он ба чашм сурма мекашанд.
СУРМАКАШЇ ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﻛﺸﻲ‬сурма кашидан.
СУРМАНОК ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﻧﺎك‬сурмакашида.
СУРМАРАНГ ‫ ﺳﺮﻣﻪرﻧﮓ‬монанди сурма, сиёњ-
ранг, ба сони сурма сиёњ.
СУРМАСО ‫ﺳﺮﻣﻪﺳﺎ‬ 1. сурмакашида. 2. монанди
сурма.
СУРМАСОН ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﺳﺎن‬ниг. сурмаранг.
СУРМАФОМ ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﻓﺎم‬ниг. сурмаранг.
СУРМАХОК ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﺧﺎك‬хоки мањин, хоки соида.
СУРМАЧЎБ ‫ ﺳﺮﻣﻪ ﭼﻮب‬мили сурмакашї, миле,
ки бо он ба чашм сурма мекашанд.
СУРНАЙ ‫ ﺳﺮﻧﻲ‬нойи сур, сурной, ки дар тўй,
љашн ва идњо ба њамроњии созњои дигар ме-
навозанд.
СУРНАЙНАВОЗ ‫ ﺳﺮﻧﻲﻧﻮاز‬он ки сурнай менаво-
зад.
СУРНАЙНАВОЗЇ ‫ﻧﻮازي‬ ‫ﺳﺮﻧﻲ‬ сурнай навохтан,
навозиши сурнай.
СУРНАЙЧА ‫ ﺳﺮﻧﻴﭽﻪ‬найи хурд.
СУРНАЙЧЇ ‫ ﺳﺮﻧﻴﭽﻲ‬ниг. сурнайнавоз.
СУРНОЇ ‫ﺳﺮﻧﺎﺋﻲ‬ 1. сурнайнавоз. 2. сурнай-
навозї.
СУРНОЙ ‫ ﺳﺮﻧﺎي‬ниг. сурнай.
СУРОБ ‫ ﺳﺮاب‬1. намуд, шакл, поза. 2. намуди чи-
зе, ки дар торикї ва ё туман аз дур ба назар
менамояд.
СУР
СУРОЃ ‫ ﺳﺮاغ‬1. љустуљў, пурсуков, пурсиш (љои
чизе, ё касеро) хабаргирї. 2. нишон, аломат,
дарак, хабар; суроѓ доштан аз чизе нишону
љои чизеро донистан, хабардор будан; суроѓ
кардан пурсуљў кардан, пурсон шудан; коф-
тан; суроѓу пай кардан љою хабари касеро
љустан.
СУРОЃА т. ‫ ﺳﺮاﻏﻪ‬ниг. нишонї.
СУРОН ‫ ﺳﺮان‬гуфт. бо шавќун ва ѓалоѓулаву до-
ду фарёд, њамдигарро пеш кардан.
СУРОСУР ‫ ﺳﺮاﺳﻮر‬гуфт. гурезогурез ва таъќиб.
СУРОЊ а. ‫ ﺻﺮاح‬кит. 1. холис, беѓаллу ѓаш, бео-
лиш. 2. номи китоби луѓате аз арабї ба
тољикї.
СУРОЊЇ ‫ ﺻﺮاﺣﻲ‬кўза ё шишаи гардандарози
махсус барои шароб.
СУРРА а. ‫ ﺻﺮه‬књн. њамёни тангаву тилло.
СУРРИЯ(Т) а. ‫ﺳﺮﻳﺖ‬//‫ ﺳﺮﻳﻪ‬зани ѓайриникоњї;
канизаки махсус барои айшу ишрат ва
њамхобагї.
СУРУ‫ ﺳﺮو‬кит. шохи гов, буз ва ѓ., сарун.
СУРУД ‫ ﺳﺮود‬1. хониши одам ё парандањо,
наѓма, тарона; суруд гуфтан тарона хондан,
њофизї кардан. 2. шеъре, ки махсус барои са-
роидан гуфта шудааст: суруди озодї.
СУРУДА ‫ ﺳﺮوده‬1. сифати феълии замони гузаш-
та аз сурудан. 2. шеър: сурудањои шоирони
халќї.
СУРУДАН ‫ ﺳﺮودن‬1. суруд хондан, наѓмасарої
кардан, бо оњанг хондан. 2. маљ. хониши па-
рандагон. 3. шеър гуфтан.
СУРУДГЎЇ ‫ﺳﺮودﮔﻮﺋﻲ‬ овозхонї, наѓмасарої,
ѓазалхонї.
СУРУДДЎСТ ‫دوﺳﺖ‬ ‫ﺳﺮود‬ он ки дўстдори
сурудхонї бошад.
СУРУДНАВИС ‫ ﺳﺮودﻧﻮﻳﺲ‬шоире, ки шеърњои
суруданї (тарона) менависад.
СУРУДНАВИСЇ ‫ ﺳﺮودﻧﻮﻳﺴﻲ‬суруд навиштан,
суруднависї кардан.
СУРУДСАРО(Й) (‫ ﺳﺮودﺳﺮا)ي‬ниг. сурудхон.
СУРУДХОН ‫ ﺳﺮودﺧﻮان‬он ки бо оњанг суруд ме-
хонад, њофиз.
СУРУДХОНЇ ‫ﺳﺮودﺧﻮاﻧﻲ‬ њофизї, ѓазалсарої,
овозхонї.
СУРУК ‫ ﺳﺮوك‬рама, рамаи бузу гўсфанд.
 – 274 –
СУР
СУРУН ‫ ﺳﺮون‬ниг. сурин.
СУРУР а. ‫ﺳﺮور‬ шодї, хурсандї, шодмонї, ни-
шот.
СУРУРАНГЕЗ ‫ ﺳﺮوراﻧﮕﻴﺰ‬шодибахш, хурсандио-
вар.
СУРУРБАХШ ‫ﺳﺮورﺑﺨﺶ‬ хурсандкунанда, шо-
диовар.
СУРУРОВАР ‫ ﺳﺮورآور‬ниг. сурурбахш.
СУРЎШ ‫ ﺳﻮروش‬кит. фариштаи пайѓомовар;
фаришта.
СУРФА I ‫ ﺳﺮﻓﻪ‬садои раъшадоре, ки ба сабаби
сармохўрдагї ва бемории шуш ва аъзои
нафасгирї аз сина ва гулў мебарояд, сулфа.
СУРФА II ‫ ﺳﺮﻓﻪ‬гуфт., ниг. суфра 1.
СУРФИДАН ‫ ﺳﺮﻓﻴﺪن‬сурфа кардан.
СУРХ ‫ ﺳﺮخ‬1. ба ранги хун, ќирмизї, гулгун; гули
сурх, шароби сурх. 2. књн. мансуб ба инќилоби
октябр ва ба сохти шуравї: аскари сурх,
байраќи сурх, инќилоби сурх, чойхонаи сурх;
калтакдорони сурх номи дастањои фидої дар
Тољикистон, ки ба муќобили аксулинќилоб-
чиён мељангиданд; корвони сурх ќатори воси-
тањои наќлиёт, ки молњои зарури ањолиро ме-
оварданд ё њосили навро аввалин шуда ба
марказњои кабул мебурданд; тўи сурх таър.
љашни арўсие, ки на бо урфу одати суннатї,
балки бо тартиботи нави шўравї гузаронида
мешуд; сурх кардан а) ба ранги сурх даровар-
дан, ранги сурх (сурхї) молидан (мас., занњо
лаби худро); б) маљ. касеро ба хиљолат моно-
ндан; сурх шудан а) ба ранги сурх даромадан;
б) дар оташи тафсон пухта кабоб шудан (мас.,
гўшт); в) маљ. шарм доштан, хиљолат каши-
дан; сурх шудани чашм сурхї дамидан ба са-
федаи чашм аз бедорхобї ё беморї; сурху са-
фед шудан бо касе дар бањс дар сари масъалае
бањсу мунозира кардан; оташин шудан, гап
гурехтан байни ду кас; сурх шудан, сафед шу-
дан ба изтироб афтодан, аз њаяљон таѓир ёф-
тани ранги рўй; забони сурх гапи бемулоњиза
ва бемаврид гўянда (сифати забони бад); за-
бони сурх сари сабзро медињад барбод (зарб.);
бо рўи сурх бе хиљолатмандї ва бе
кўтањзабонї, сарбаландона.
СУРХАК ‫ ﺳﺮﺧﻚ‬1. сурхтоб, ба сурхи моил
(ранг). 2. як навъ ангури тезпазак. 3. як навъ
гандум. 4. тиб. бемории гузарандае дар бача-
гон (сурхча, сурхакон).
СУРХАКОН ‫ ﺳﺮﺧﻜﺎن‬ниг. сурхак 4.
СУРХБЕД ‫ﺳﺮخﺑﻴﺪ‬ навъе аз дарахти бед;
маљнунбед.
СУРХБИНЇ ‫ ﺳﺮخ ﺑﻴﻨﻲ‬он ки бинияш њамеша сурх
бошад.
СУРХЗАМИН ‫ﺳﺮخ زﻣﻴﻦ‬ замине, ки хокаш сур-
хранг аст.
СУРХИНА ‫ ﺳﺮﺧﻴﻨﻪ‬сурхтоб, сурхча (ранг).
СУРХИНАРЎЙ ‫ ﺳﺮﺧﻴﻨﻪروي‬он ки ранги рўяш ба
сурхї моил аст.
СУРХЇ ‫ ﺳﺮﺧﻲ‬1. сурхрангї. 2. ранги сурх барои
хатнависї. 3. ѓоза, гулгуна, ки занњо ба рух-
сора моланд; сурхї давидан ба рўй аз њаяљон,
шодї ва ѓ. сурхчатоб шудани рўй.
СУРХМЎ(Й) (‫ﺳﺮخﻣﻮ)ي‬он ки мўи ба сурхї моил
дорад.
СУРХНОЙ ‫ ﺳﺮخﻧﺎي‬ниг. сурхрўда.
СУРХОБ I ‫ ﺳﺮخآب‬1. оби сурх, оби лойолуд. 2.
гулгуна, ѓоза, сурхї, ки занњо ба рухсора ме-
моланд.
СУРХОБ II ‫ ﺳﺮخآب‬навъе аз мурѓобии сурхранг,
харчал.
СУРХПЎСТ ‫ ﺳﺮخﭘﻮﺳﺖ‬он ки пўсти баданаш сур-
хранг бошад.
СУРХПЎШ ‫ ﺳﺮخﭘﻮش‬он ки либоси сурх дар бар
дорад.
СУРХРАНГ ‫ ﺳﺮخرﻧﮓ‬ба ранги сурх.
СУРХРЎДА ‫ ﺳﺮخروده‬анат. рўдаи пайвасткунан-
даи меъда ва дањон, сурха.
СУРХРИШ ‫ ﺳﺮخ رﻳﺶ‬дорои риши сурхранг; он
ки риши худро бо њино ранг кардааст, он кї
ришашро хизоб кардааст.
СУРХРЎЙ ‫ ﺳﺮخروي‬1. он ки ранги рўяш моил ба
сурхист. 2. маљ. баобрў, баэътибор, сарба-
ланд, боифтихор; сурхруй шудан аз
хиљолатмандї баромадан, аз забонкўтоњї ба-
ромадан.
СУРХРУХСОР ‫ ﺳﺮﺧﺮﺧﺴﺎر‬ниг. сурхрўй.
СУРХТОБ ‫ ﺳﺮخﺗﺎب‬ба сурхї моил, сурхранг.
СУРХХОК ‫ ﺳﺮخ ﺧﺎك‬ниг. сурхзамин.
СУРХЊО ‫ ﺳﺮخﻫﺎ‬таър. шўравиён; аскарони сурхи
шуравї.
СУРХЧА ‫ ﺳﺮﺧﭽﻪ‬1. ба сурхи моил, сурхтоб. 2.
тиб. касалии гузарандаи бачагон, ки дар ба-
дан доначањои сурх мебарояд, сурхак, сурха-
кон.
СУРХЧАТОБ ‫ ﺳﺮﺧﭽﻪﺗﺎب‬сурхча, моил ба сурхї,
сурхтоб.
 – 275 –
СУРХЧАШМ ‫ ﺳﺮخﭼﺸﻢ‬1. он ки чашмаш сурх аст.
2. маљ. маст; ошиќ.
СУРХЧЕЊРА ‫ ﺳﺮخ ﭼﻬﺮه‬ниг. сурхрўй.
СУРЪАТ а. ‫ ﺳﺮﻋﺖ‬1. тезї, зудї дар рафтор ва
фаъолият, дараљаи тезии њаракати чизе ё ко-
ре; ба суръат ба тезї, бо шитоб. 2. дар меха-
ника нисбати роњи тайкардаи љисм ба воњиди
ваќт.
СУРЪАТАФЗО ‫ ﺳﺮﻋﺖاﻓﺰا‬ниг. суръатфазо.
СУРЪАТНОК ‫ ﺳﺮﻋﺖﻧﺎك‬босуръат, тез.
СУРЪАТНОКЇ ‫ ﺳﺮﻋﺖﻧﺎﻛﻲ‬суръат, тезї, зудї.
СУРЪАТФАЗО ‫ ﺳﺮﻋﺖﻓﺰا‬суръатбахшанда, таќ-
виятдињандаи суръат.
СУРЪАТФИЗО ‫ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺰا‬ниг. суръатфазо.
СУС I ‫ ﺳﻮس‬бот. растании худрўи зардгулест, ки
дар решааш ѓуддањо мерўяд, бия; суси талх
суси баргњояш хокистарї ранги ѓуддањояш
хеле талх, ки ба ѓайр аз сўхтан ба чизе кор
намеояд; суси ширин суси баргњояш сабзи ба-
ланди сурхчатоб, ки ѓуддањои решааш ширин
мешавад ва шираи он дар тиб ба кор меравад,
ширинбия.
СУС II ‫ ﺳﻮس‬кит., зоол. шапалаки майдаи зарар-
расон, ки матоъњои пашмиро мехўрад ва ба
ѓалладона меафтад, ќуя, митта.
СУСЗОР ‫ ﺳﺴﺰار‬биязор, макони бия.
СУСМОР ‫ ﺳﻮﺳﻤﺎر‬зоол. љонвари хазандаи бада-
наш дарозрўяи думдароз, калтакалос.
СУСТ ‫ ﺳﺴﺖ‬1. бењол, беќувват, бемадор, заиф. 2.
оњиста, камсуръат; муќоб. тез, сареъ. 3. он чи
таранг кашида нашуда бошад; муќоб. сахт
кашидашуда, таранг; суст мондан сахтгирї
накардан дар коре, пешгирї накардан,
ањамият надодан, бепарвої кардан дар коре;
суст омадан муќобилат накардан, шиддат ва
ќатъият нишон надодан; суст шудан а) бењол,
бемадор шуда мондан; б) камшавии шиддати
чизе; беќатъиятї дар коре.
СУСТАЌИДА ‫ ﺳﺴﺖ ﻋﻘﻴﺪه‬ниг. сустэътиќод.
СУСТАНДЕШ ‫ ﺳﺴﺖاﻧﺪﻳﺶ‬кундзењн, дар мулоњи
заронї дарангкунанда; каммулоњиза.
СУСТАРКОН ‫ ﺳﺴﺖارﻛﺎن‬он чи дар болои поя ва
ё сутунњои номустањкам ќарор дорад, он чи
пояњову бунёдаш заиф аст, ноустувор.
СУСТАСОС ‫ ﺳﺴﺖاﺳﺎس‬он чи далелу бурњони
ќотеъ надорад.
СУСТАЊД ‫ ﺳﺴﺖﻋﻬﺪ‬он ки дар ќавли худ устувор
СУС
ва пойдор нест; паймоншикан.
СУСТАЊДЇ ‫ ﺳﺴﺖ ﻋﻬﺪي‬бевафої, ваъдахилофї.
СУСТБОЗУ ‫ ﺳﺴﺖﺑﺎزو‬заиф, камќувват, он ки бо-
зуи ќавї надорад.
СУСТБУНЁД ‫ ﺳﺴﺖﺑﻨﻴﺎد‬он чи тањкурсии мус-
тањкам надорад; ноустувор, номањкам.
СУСТГАРД ‫ ﺳﺴﺖﮔﺮد‬оњистагард; сустрафтор;
муќоб. тезрафтор.
СУСТГИРЇ ‫ ﺳﺴﺖﮔﻴﺮي‬мусолињакорї дар диќќат
ва назорат ба корњо; муќоб. сахтгирї.
СУСТДИЛ ‫ ﺳﺴﺖ دل‬1. дили суст, дили дардман-
ддошта, он ки кори дилаш ѓайримуътадил ва
суст аст. 2. маљ. беѓайрат, сустирода.
СУСТИРОДА ‫ ﺳﺴﺖاراده‬камирода, беќатъият,
ноустувор дар кор.
СУСТИРОДАГЇ ‫ﺳﺴﺖارادﮔﻲ‬ ноустуворї, кам-
иродагї.
СУСТЇ ‫ ﺳﺴﺘﻲ‬1. камќувватї, бењолї, нотавонї;
заъф, ољизї. 2. мусоњилакорї, ноустуворї,
сањлгирї; таъхир. 3. кундї ва оњистагї (дар
кор, рафтор). 4. мулоимї, мулоимтабиатї,
нармхўї; сустї кардан а) мусоњила кардан,
сањл гирифтан; б) тезу чаќќон набудан.
СУСТКАМАР ‫ ﺳﺴﺖﻛﻤﺮ‬он ки љимоъ карда ната-
вонад, бемиён, бепушт.
СУСТКОР ‫ ﺳﺴﺖﻛﺎر‬танбал, коњил; муќоб.
чаќќон, чобук (дар иљрои корњо).
СУСТКОРЇ ‫ ﺳﺴﺖﻛﺎري‬кундї ва оњистагї дар
иљрои коре.
СУСТКЎШ ‫ ﺳﺴﺖﻛﻮش‬сустсаъй, сусткор, беѓай-
рат, мусоњилакор.
СУСТЌАДАМ ‫ ﺳﺴﺖﻗﺪم‬1. он ки оњиста роњ мера-
вад, оњистарав. 2. сусткор.
СУСТМАЃЗ ‫ﺳﺴﺖﻣﻐﺰ‬ камаќл, ноќисаќл; бе-
димоѓ.
СУСТМИЗОЉ ‫ ﺳﺴﺖﻣﺰاج‬кит. камќатъият, ками-
рода; ноустувор.
СУСТНИЊОД ‫ ﺳﺴﺖﻧﻬﺎد‬ниг. сустбунёд.
СУСТОВОЗ ‫ ﺳﺴﺖآواز‬он ки овози пасти тез хас-
ташаванда дорад.
СУСТПАЙ ‫ ﺳﺴﺖﭘﻲ‬киноя аз сустбунёд; ноасл,
пастнажод.
СУСТПАЙМОН ‫ ﺳﺴﺖﭘﻴﻤﺎن‬ниг. сустањд.
СУСТРАВ ‫ ﺳﺴﺖرو‬ниг. сустгард.
 – 276 –
СУС
СУСТРАГ ‫ ﺳﺴﺖرگ‬киноя аз беањамият, бе-
ѓайрат, бепарво.
СУСТРОЙ ‫ﺳﺴﺖراي‬ сустандеш, хомфикр, кам-
фаросат.
СУСТЊАРАКАТ ‫ ﺳﺴﺖﺣﺮﻛﺖ‬1. суст њаракат-
кунанда. 2. сусткор.
СУСТЊАРАКАТЇ ‫ ﺳﺴﺖﺣﺮﻛﺘﻲ‬исми амал аз суст-
њаракат.
СУСТЊИММАТ ‫ ﺳﺴﺖﻫﻤﺖ‬сустирода, бељуръат.
СУСТЉАВЛОН ‫ﺳﺴﺖﺟﻮﻻن‬ сустњаракат, суст-
рафтор.
СУСТШАВЇ ‫ ﺳﺴﺖ ﺷﻮي‬1.дар њаракат пастшавї.
2. заифшавї, ољиз шудан.
СУСТЭЪТИЌОД ‫ ﺳﺴﺖاﻋﺘﻘﺎد‬он ки эътиќод надо-
рад; ноустувор.
СУТ ‫ ﺳﻮت‬њуштак; гудок; сут задан њуштак ка-
шидан.
СУТОМ ‫ ﺳﻮﺗﺎم‬кит. андак, кам.
СУТРА ‫ ﺳﺘﺮه‬кит. либос, пўшок.
СУТУДА ‫ ﺳﺘﻮده‬ниг. ситуда.
СУТУДАГУЗИН ‫ ﺳﺘﻮده ﮔﺬﻳﻦ‬он ки интихобаш
писандида аст, некинтихоб; муќ. ситудагузин.
СУТУДАН ‫ ﺳﺘﻮدن‬ниг. ситудан.
СУТУДОН ‫ ﺳﺘﻮدان‬дахма, гўрхонаи габрон,
гўрхонаи оташпарастон; гўристон.
СУТУН ‫ ﺳﺘﻮن‬1. чўби ѓафси дароз, ки онро рост
мегузоранд ва он саќфро нигоњ медорад; (су-
тун сангї, хиштї ва оњанї њам мешавад), поя;
сутуни киштї чўби ѓафси баланд дар
киштињо. 2. ќаторањои як сањифаи рўзнома ё
китоб. 3. маљ. пуштибон, пуштупаноњ, њимоя;
воситаи пойдории чизе.
СУТУНБАНДЇ ‫ ﺳﺘﻮنﺑﻨﺪي‬матнро дар љадвал љо
додан, ба сутунњо људокунии матн.
СУТУНГЎША ‫ ﺳﺘﻮنﮔﻮﺷﻪ‬сутун ва пояњои кунљї.
СУТУНДОР ‫ ﺳﺘﻮن دار‬бинои сутундошта.
СУТУНМЎЊРА ‫ ﺳﺘﻮنﻣﻬﺮه‬риштаи устухонњои
њалќашакл, ки дар инсон аз таги гардан то
миён љо дорад ва аз 33 мўњра иборат аст.
СУТУНЧА ‫ ﺳﺘﻮﻧﭽﻪ‬сутуни майда; хатчањои аму-
дии љадвал.
СУТУР I ‫ ﺳﺘﻮر‬кит. чорпои саворї ё боркаш, чун
асп, хар, хачир.
СУТУР II ‫ﺳﻄﻮر‬ љ. сатр (сатрњо); роќими сутур
нависандаи ин сатрњо.
СУТУРА ‫ ﺳﺘﻮره‬устура, теѓи мўйсартарошї, покў.
СУТУРВАН//САТАРВАН ‫ ﺳﺘﺮون‬зане, ки кўдак
намезояд, зани нозо, аќим.
СУТУРГ ‫ ﺳﺘﺮگ‬кит. 1. бузург, калон. 2. ќавї,
тануманд.
СУТУРГЇ ‫ ﺳﺘﺮﮔﻲ‬бузургї ва њайбат.
СУТУРГОЊ ‫ ﺳﺘﺮﮔﺎه‬кит. истабл, тавила, аспхона.
СУТУРДАН ‫ ﺳﺘﺮدن‬тарошидан, пок кардан (муй-
ро); кўр кардан (хатро).
СУТУРЛОБ//СИТУРЛОБ ю. ‫ﺳﺘﺮﻻب‬//‫ﺻﻄﺮﻻب‬
шакли дигараш устурлоб.
СУТУРЛОБДОН//СИТИРЛОБДОН ‫ﺻﻄﺮﻻبدان‬
мунаљљим, њайатшинос, ситорашинос.
СУТУРЛОБНИГАР ‫ﺻﻄﺮﻻبﻧﮕﺮ‬//‫ ﺳﻄﺮﻻبﻧﮕﺮ‬му-
наљљим, ситорашинос, расадкунанда.
СУТУРЛОБСАНЉ ‫ﺻﻄﺮﻻبﺳﻨﺞ‬//‫ﺳﻄﺮﻻبﺳﻨﺞ‬ ниг.
сутурлобнигар.
СУТУХОН ‫( ﺳﺘﻮﺧﻮان‬шакли шеърї) ниг. устухон.
СУТХОН ‫ ﺳﺘﺨﻮان‬устухон (шакли шеърї).
СУТЎЊ I ‫ ﺳﺘﻮه‬кит. 1. дилтангї, дармондагї,
малулї; ба сутўњ омадан ба танг омадан, без-
ор шудан; 2. озор, хастагї; сутўњ додан ранљ
расонидан, азоб додан.
СУТЎЊ II а. ‫ ﺳﻄﻮح‬љ. сатњ.
СУТЎЪ а. ‫ ﺳﺘﻮع‬кит. боло рафтан ва пањн шудан
(гарду ѓубор).
СУУБАТ а. ‫ﺻﻌﻮﺑﺖ‬ кит. сахтї, душворї,
мушкилї.
СУУД I а. ‫ﺻﻌﻮد‬ кит. баромадан ба боло, боло
рафтан.
СУУД II а. ‫ ﺳﻌﻮد‬љ. саъд.
СУФ I а. ‫ ﺻﻮف‬порчаи нахии сафед барои либос-
вории так ва ѓ.; суфи хом суфи дастибоф.
СУФ II а. ‫ ﺻﻮف‬:суфу куф кардан д. дуохонии
азоимхонон.
СУФА ‫ ﺻﻔﻪ‬нишастангоње, ки дар пеши хонањо ё
дар майдонњои боѓ аз замин баландтар (беш-
тар аз лой) сохта мешавад.
СУФАКЎЊ ‫ ﺻﻔﻪﻛﻮه‬љуѓр. љое, ќитъае, ки аз сатњи
бањр нисбат ба њамворињои дигар баландтар
воќеъ гашта ва аз атрофи худ бо љарї ва
шахњо бурида шудааст.
 – 277 –
СУФАРО а. ‫ ﺳﻔﺮا‬љ. сафир.
СУФАСТОЇ ‫ ﺳﻮﻓﺴﻄﺎي‬љараёни фалсафї дар
Юнони ќадим, ки олам ва мављудотро хаёлї
ва мавњум медонистанд.
СУФЛ а. ‫ ﺛﻔﻞ‬1. дурда, тањнишаста. 2. ахлот.
СУФЛЇ I ‫ ﺛﻔﻠﻲ‬дурдї.
СУФЛЇ II ‫ ﺳﻔﻠﻲ‬ниг. сифлї.
СУФМОЊЇ ‫ ﺳﻒﻣﺎﻫﻲ‬як намуд моњии пањн-
шикам, судак.
СУФОЛ//СИФОЛ//САФОЛ ‫ ﺳﻔﺎل‬зарфи гилї, ки
дар хумдон пухта шудааст (мас., коса, кўза,
гулдон ва ѓ.)
СУФОЛИН ‫ ﺳﻔﺎﻟﻴﻦ‬мансуб ба суфол; сафолї.
СУФОЛЇ//СИФОЛЇ//САФОЛЇ ‫ﺳﻔﺎﻟﻲ‬ мансуб
ба сафол; сафолин.
СУФПЎШ ‫ ﺻﻮفﭘﻮش‬кит. 1. он ки суф пўшад
пашминапўш (либоси сўфиён). 2. сўфї, дар-
веш.
СУФР а. ‫ ﺻﻔﺮ‬миси зард, њариру суфру тилло
оњану мису тилло.
СУФРА ‫ ﺳﻔﺮه‬1. дастархон. 2. пўсте, ки дар он
хамир рост кунанд; суфраи мешї; дил (сина)-и
худро пеши касе суфра кардан замири дили
худро ба касе гуфта додан, чизеро аз касе
пинњон накардан.
СУФРА(Т) а. ‫ﺻﻔﺮت‬// ‫ ﺻﻔﺮه‬зардї.
СУФРАМОЊЇ ‫ ﺳﻔﺮهﻣﺎﻫﻲ‬гурўње аз моњињои бол-
дори пањншикам.
СУФТ ‫ ﺳﻔﺖ‬кит. 1. китф, дўш, шона; ёлу суфт
китфу гардан(-и асп). 2. сўрох, рахна; сўрохи
сўзан. 3. маљ. пањлу, бари чизе: суфи кўњ.
СУФТА ‫ ﺳﻔﺘﻪ‬1. сифати феълии замони њозира аз
суфтан. 2. сўрох кардашуда. 3. гуфт. њамвор,
љилодор, шаффоф; санги суфта санги њамвор.
4. маљ. тир, пайкони тир. 5. тез, тезкарда,
тезнўг: суфта кардан а) њамвор кардан; б)
љилодор кардан; в) сўрох кардан.
СУФТАГАР ‫ ﺳﻔﺘﮕﺮ‬касе ки марворид, марљон ва
ѓайраро соида суфта ва сўрох мекунад.
СУФТАГАРЇ ‫ ﺳﻔﺘﻪﮔﺮي‬амал ва кори суфтагар.
СУФТАГЎШ ‫ ﺳﻔﺘﻪﮔﻮش‬кит. 1. он ки гўшаш
сўрох карда шудааст, сўрохгўш. 2. маљ. фар-
монбардор, ѓулом.
СУФТАКУНАНДА ‫ ﺳﻔﺘﻪ ﻛﻨﻨﺪه‬ниг. суфтагар.
СУФТАН ‫ﺳﻔﺘﻦ‬ 1. сўрох кардан; дурр суфтан а)
СУХ
марворидро барои њамел кардан дар ришта
сўрох кардан; б) маљ. сухани зебои пурмаъно
гуфтан, шеър гуфтан. 2. соида шудан; соида
њамвор шудан, шаффоф шудан.
СУФУЛ а. ‫ ﺳﻔﻮل‬пастї, чуќурї, умќи чизе.
СУФУН а. ‫ ﺳﻔﻮن‬љ. сафина.
СУФУФ а. ‫ ﺻﻔﻮف‬љ. саф.
СУФФА ‫ ﺻﻔﻪ‬ниг. суфа.
СУФЧА ‫ ﺳﻮﻓﭽﻪ‬кит. шўшаи тилло ва ё нуќра; ре-
заи тилло ё нуќра.
СУХ ‫ ﺳﻮخ‬кит., ниг. пиёз.
СУХАН ‫ ﺳﺨﻦ‬гап, калом, гуфтор; сухани бемаънї
сухани бемаѓз; сухани обдор гапи таъсирбахш,
гапи фасењу балеѓ; сухани охирин а) сухани
баъди њамаи гапњо гуфтаи касе; б) сухани
баъди музокира ва фикрронињо эродкардаи
соњиби маърўза; сухани подарњаво (њавої) га-
пи беасос, гапи бедалелу субут; сухани сарба-
ста гапи мубњам ва муѓлаќ, гапи муаммоомез;
сухани талх гапи нешдор, гапи ногувор; суха-
ни сахт гапи тунду тез, гапи сахт таъсирку-
нанда; сухани ширин гапи дилнишин, гапи бо
мулоимат гуфташуда, гапи наѓзу форам; ба
сухан баромадан дар маљлис ё љамъомаде ба-
ромада гап задан; сухани касеро буридан гуф-
тори касеро ќатъ кардан, ба охир расонидани
сухани касе фурсат надода ба гап даромадан;
сухани касеро гардондан илтимоси касеро рад
кардан; сухан гирифтан ба сухангўї дар
маљлис иљоза хостан; ба сухан даромадан гап
сар кардан; ба сухани касе даромадан ба гуф-
таи касе итоат кардан, гапи касеро кабул ва
иљро кардан; гапдаро будан; сухани касеро аз
дањонаш гирифтан сухани касеро бурида худ
ба гап даромадан, сухани касе тамом нашуда
ба гап даромадан; сухан додан дар маљлисе ба
касе навбати суханронї додан; доди сухан до-
дан бо мањорати баланд сухан гуфтан, хеле
фасењу маънодор гап задан; сухани касеро ба
замин задан (андохтан, мондан) ба гапи касе
эътибор надодан, гуфтаи касеро ба инобат
нагирифтан; сухан кардан гап задан; сухан
кушодан дар бораи чизе гап сар кардан, авва-
лин шуда дар масъалае гап ба миён овардан;
аз сухан мондан гап зада натавонистан (мас.,
одами бемор дар њолати назъ); сухан ба (дар)
дањон мондан гапи касе ногуфта, нотамом
мондан; ба сухани касе лаб мондан гапи касе-
ро тасдиќ ва таъкид кардан, гуфтаи касеро
ќувват додан; сухан ба миён овардан дар бо-
раи масъалае гап кушодан; сухан пурсидан
(хостан) барои суханронї дар маљлисе иљозат
талабидан; сухан рафтан дар бораи чизе зикр
ёфтани чизе, гап сар шудан дар бораи чизе;
 – 278 –
СУХ
сухан рондан гап задан; сухани касеро шика- СУХАННОШУНАВЇ ‫ ﺳﺨﻦﻧﺎﺷﻨﻮي‬насињату панд-
стан гапи касеро рад кардан, гуфтаи касеро ро гўш накардан, гапногирї.
ќабул накардан; ба сухан (гап) љома пўшондан
бо обу ранг гап задан, гаперо бо алфози СУХАНОВАР ‫ ﺳﺨﻦ آور‬ниг. суханвар.
пуртумтароќ ифода кардан, муболиѓа ба кор СУХАНОРО(Й) (‫ ﺳﺨﻦ آرا)ي‬он ки хубу фасењ гап
бурдан. мезанад ё менависад, суханвар.
СУХАНБОЗ ‫ ﺳﺨﻦﺑﺎز‬1. бо сухан моткунанда, чар- СУХАНОРОЇ ‫ ﺳﺨﻦآراﺋﻲ‬амалу сифати суханоро.
бзабон. 2. бењудагўй, лофзан.
СУХАНБОЗЇ ‫ ﺳﺨﻦﺑﺎزي‬суханони бељавобу мот-
СУХАНОФАРИН ‫ﺳﺨﻦآﻓﺮﻳﻦ‬ кит. эљодкунандаи
сухан; шоир.
кунанда гуфтан, лофзанї кардан.
СУХАНБОФ ‫ ﺳﺨﻦﺑﺎف‬суханпардоз, сухандон.
СУХАНПАЙВАНД ‫ﺳﺨﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ суханвар, нозими
сухан, шоир.
СУХАНБОФЇ ‫ﺳﺨﻦﺑﺎﻓﻲ‬ суханпардозї, сухан- СУХАНПАРАСТ ‫ ﺳﺨﻦﭘﺮﺳﺖ‬парастандаи сухан,
донї. дўстдори каломи бадеъ.
СУХАНВАР ‫ ﺳﺨﻨﻮر‬1. соњиби гуфтори фасењу СУХАНПАРВАР‫ ﺳﺨﻦ ﭘﺮور‬суханвар, шоир.
балеѓ, гапдону наттоќ, хушгуфтор. 2. шоир,
адиб. СУХАНПАРВАРЇ‫ ﺳﺨﻦ ﭘﺮوري‬суханварї, шоирї.
СУХАНВАРЇ ‫ ﺳﺨﻨﻮري‬сухангўї бо фасоњату СУХАНПАРДОЗ ‫ ﺳﺨﻦﭘﺮداز‬ниг. суханоро.
балоѓат, суханорої, суханвар будан.
СУХАНПАРДОЗЇ ‫ ﺳﺨﻦﭘﺮدازي‬суханорої, зебо
СУХАНВАРОНА ‫ﺳﺨﻦوراﻧﻪ‬ шоирона, аз рўи сухан гуфтан; ородињии сухан, суханварї.
суханварї.
СУХАНПАРДОЗОНА ‫ﺳﺨﻦ ﭘﺮدازاﻧﻪ‬ суханпардозї
СУХАНГАР ‫ ﺳﺨﻦﮔﺮ‬суханвар, гўяндаи сухани карда гап задан.
фасењ ва балеѓ; нотиќ.
СУХАНПАРОКАНЇ ‫ ﺳﺨﻦﭘﺮاﻛﻨﻲ‬1. сухангўї, су-
СУХАНГУЗОР ‫ ﺳﺨﻦﮔﺰار‬сухангўй, гўянда. хан гуфтан. 2. пахши гуфтор ба воситаи
барномањои радиої.
СУХАНГУСТАР ‫ ﺳﺨﻦﮔﺴﺘﺮ‬тафсиркунандаи су-
хан; суханпардоз, суханвар. СУХАНРЕЗА ‫ ﺳﺨﻦرﻳﺰه‬киноя аз сухани пуч, суха-
ни бемаѓз.
СУХАНГУСТАРЇ ‫ ﺳﺨﻦﮔﺴﺘﺮي‬суханварї, шоирї.
СУХАНРОН ‫ ﺳﺨﻨﺮان‬1. гапзананда, гўянда. 2.
СУХАНГЎ(Й) (‫ ﺳﺨﻨﮕﻮ)ي‬1. гапзананда, гўянда; нутќкунанда, нотиќ, сухангўй.
гапзан, нотиќ; лаъли сухангў маљ. лаби
мањбуба. 2. шорењ, муфассир; сухангўи дафта- СУХАНРОНЇ ‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ‬ гапзанї, нотиќї, гўян-
ри матбуот (маъмулан дар назди вазорати дагї.
корњои хориљї).
СУХАНСАВОР ‫ﺳﺨﻦﺳﻮار‬ киноя аз суханвар,
СУХАНГЎЇ ‫ ﺳﺨﻦﮔﻮﺋﻲ‬наттоќ, гапзананда, маъ- нотиќи моњир.
рўзакунанда.
СУХАНСАНЉ ‫ ﺳﺨﻦﺳﻨﺞ‬1. гапфањм, гапшинос. 2.
СУХАНДАРОЇ ‫ ﺳﺨﻦدراﺋﻲ‬сухангўї, сухансарої, адиб, мунаќќид, адабиётшинос.
ба сухангўї оѓоз кардан.
СУХАНСАНЉЇ ‫ ﺳﺨﻦﺳﻨﺠﻲ‬сухандонї, расидан
СУХАНДАРОЙ ‫ ﺳﺨﻦدراي‬сухангўй, сухансарой. ба ќадри сухан; огоњї аз рамузи сухан;
мунаќќидї.
СУХАНДОН ‫ ﺳﺨﻦدان‬1. гапдон, гапзан; сухан-
санљ. 2. адиб, шоир. СУХАНСАРО(Й) (‫ ﺳﺨﻦﺳﺮا )ي‬шеъргўй, шоир.
СУХАНДОНЇ ‫ ﺳﺨﻨﺪاﻧﻲ‬гапдонї, расидан ба СУХАНСАРОЇ ‫ ﺳﺨﻦﺳﺮاﺋﻲ‬шеъргўї, шоирї.
ќадри сухани баланд, моњир дар тањрир ва
тањияи матн. СУХАНСОЗ ‫ ﺳﺨﻦﺳﺎز‬эљодкунандаи сухан, сухан-
пардоз; шоир.
СУХАНДЎСТ ‫ﺳﺨﻦدوﺳﺖ‬ дўстдори суханони ба-
деъ. СУХАНТАЛАБ ‫ ﺳﺨﻦ ﻃﻠﺐ‬донандаи ќадри сухан;
шеърдўст.
СУХАННОШУНАВ ‫ ﺳﺨﻦﻧﺎﺷﻨﻮ‬он ки маслињат ва
насињатро ба инобат намегирад, гапногир. СУХАНТИРОЗ ‫ ﺳﺨﻦﻃﺮاز‬маљ. суханоро; сухан-
пардоз, шоир.
 – 279 –
СУХАНФАЊМ ‫ ﺳﺨﻦﻓﻬﻢ‬1. гапшинос; нуктафањм;
2. маљ. тезфањм, зирак.
СУХАНФАЊМЇ ‫ ﺳﺨﻦﻓﻬﻤﻲ‬маънои сухани пўши-
даро зуд фањмидан.
СУХАНЧИН ‫ ﺳﺨﻦﭼﻴﻦ‬он ки гапи касеро ба дига-
рон расонда боиси низоъ мешавад, хабаркаш,
иѓвогар.
СУХАНЧИНЇ ‫ ﺳﺨﻦﭼﻴﻨﻲ‬хабаркашї, иѓвогарї.
СУХАНШИНОС ‫ ﺳﺨﻦﺳﻨﺎش‬он ки аз нозукињои
калом огоњ аст; гапфањм; адиб, шеърнавис,
нуктадон.
СУХАНШУНАВ ‫ ﺳﺨﻦﺷﻨﻮ‬1. он ки ба гап
(насињат) гўш медињад ва амал мекунад. 2.
маљ. тарбиятпазир; гўши суханшунав он ки
ба сухани (насињати) дигарон гўш меандозад.
СУХРА I ‫ ﺳﺨﺮه‬кит. 1. масхара кардан. 2. боиси
масхара ва истењзо, хандахариш, расвошуда;
сухраи олам расвои олам.
СУХРА II ‫ ﺳﺨﺮه‬кори маљбурии бемузд.
СУХРИЯ(Т) а. ‫ﺳﺨﺮﻳﺖ‬//‫ ﺳﺨﺮﻳﻪ‬тамасхур, истењзо,
ришханд, хандахариш.
СУХСУР ‫ ﺳﺨﺴﻮر‬зоол. тазавр, титав.
СУХУН ‫ ﺳﺨﻮن‬ниг. сухан.
СУХУНАТ I а. ‫ ﺳﺨﻮﻧﺖ‬гармї, таф, њарорат.
СУХУНАТ II а. ‫ ﺛﺨﻮﻧﺖ‬дуруштї; ѓафсї.
СУЊАЙЛ а. ‫ ﺳﻬﻴﻞ‬ниг. номи ситорае, ки дар
шабњои охири тобистон дида мешавад.
СУЊУБ а. ‫ ﺳﺤﺐ‬љ. сањоб.
СУЊУЛ а. ‫ ﺳﻬﻮل‬љ. сањл.
СУЊУЛАТ а. ‫ ﺳﻬﻮﻟﺖ‬сањл будан, душвор набудан,
осонї.
СУЊУР//САЊУР а. ‫ ﺳﺤﻮر‬1. ваќти пеш аз дами-
дани субњ. 2. д. хўроке, ки рўзадорон дар айё-
ми рамазон пеш аз дамидани субњ мехўранд,
сањурї.
СУЊУФ а. ‫ ﺻﺤﻒ‬љ. сањифа.
СУЉУД а. ‫ ﺳﺠﻮد‬пешонї бар замин мондан барои
ибодат ё изњори итоат саљда кардан; рукўъ ва
суљуд хам шуда саљда кардан ваќти намоз.
СУЪ а. ‫ ﺳﻮء‬ниг. су І.
СУЮД а. ‫ ﺻﻴﻮد‬љ. сайд.
СУЮРЃОЛ м.‫ ﺳﻴﻮرﻏﺎل‬иќтоъ, замине, ки аз тара-
фи подшоњ ба таври бахшиш ба амалдорон
дода мешуд.
СЎЗ
СУЮФ а. ‫ ﺳﻴﻮف‬љ. сайф I.
СЎ(Й) (‫ ﺳﻮ)ي‬тараф, љониб, љињат.
СЎБА а. ‫ ﺻﻮﺑﻪ‬ниг. савба.
СЎБАДОР ‫ ﺻﻮﺑﻪ دار‬ниг.савбадор.
СЎГ ‫ ﺳﻮگ‬кит. мотам азо; мусибат, андўњ.
СЎГВОР ‫ ﺳﻮﮔﻮار‬кит. азодор, мотамдор; муси-
батзада.
СЎГВОРЇ ‫ ﺳﻮﮔﻮاري‬кит. мотамдорї, азодорї;
андўњгинї.
СЎГДОР ‫ ﺳﻮگ دار‬ниг. сўгвор.
СЎГДОРЇ ‫ ﺳﻮگ داري‬ниг. сўгворї.
СЎГЗАДА ‫ ﺳﻮگ زده‬азодор, он ки мотам дорад.
СЎГНОК ‫ ﺳﻮگ ﻧﺎك‬ниг. сўгзада.
СЎГНОМА ‫ ﺳﻮﮔﻨﺎﻣﻪ‬таъзиянома, номаи таъзият.
сўз ‫ ﺳﻮز‬1. асоси замони њозира аз сўхтан; 2. љузъи
пасини баъзе калимањои мураккаб ба маънои
сўзонанда: дилсўз, хонумонсўз, љигарсўз…
СЎЗ ‫ ﺳﻮز‬1. исми масдар аз сўхтан; сўзиш. 2. маљ.
дард, алам, андўњ; сўзу гудоз сўхтану гудох-
тан, ѓаму алами сахт; сўзу соз сўхтану тоќат
кардан (ба дарде, мусибате, ѓам аламе); дарду
ѓусса; ба сўзу гудоз афтодан ба изтироб афто-
дан, дар ѓаму андўњ мондан.
СЎЗАН ‫ ﺳﻮزن‬1. олати фулодини борики нўгтези
думсўрох, ки ресмон гузаронда либос ва ѓ.
медўзанд: сўзани мошини дарздўзї. 2. милаи
хеле борики дарунхолї барои дору гузарон-
дан ба бадан, сузандору; сўзан задан а) сўзан
халондан ба љое, бо сўзан сўрох – сўрох кар-
дан чизеро; бо сўзан дору гузарондан ба ба-
дан; аз сўрохи сўзан гузарондан касе ё чизеро
а) хеле сахт тафтишу тањќиќ кардан; б) сахт
маломату коњиш кардан; љои сўзан задан на-
будан дар њолати одам хеле зиёд будан гуфта
мешавад; сўзан партоед, ба замин намеѓалтад
дар мавриди љамъшавии зиёди одамон дар як
љой гўянд; ◊ саги сўзанхўрда беќарор ноором,
дар талвоса.
СЎЗАНАК I ‫ ﺳﻮزﻧﻚ‬як хел малах, думи борики
сўзанмонанд дорад.
СЎЗАНАК II ‫ ﺳﻮزﻧﻚ‬гуфт. сабўси орди љав, ки
нўгтез мешавад.
СЎЗАНАК III ‫ ﺳﻮزﻧﻚ‬гуфт. сарсўзан, ки барои
ду лаби гиребонро(ё ду сари чизеро) ба њам на-
здик овардан (пайвастан) ё чизеро(мас.,
тўмор, тугма ва ѓ.) дар либоси тан овехтанки
истифода мешавад.
 – 280 –
СЎЗ
СЎЗАНАК IV ‫ ﺳﻮزﻧﻚ‬бот. як хел алафи кўњї, ки
ба бадан расад хориш ва сўзиш меорад, юѓан.
СЎЗАНБАНД ‫ ﺳﻮزنﺑﻨﺪ‬чизе, ки дар он сўзан
нигањдорї шавад.
СЎЗАНБАРГ ‫ ﺳﻮزنﺑﺮگ‬бот. дарахтоне, ки
баргњои сўзан барин борики тез доранд (аз
дарахтони мањаллї бурс (арча) сўзанбарг
аст).
СЎЗАНВОР ‫ ﺳﻮزن وار‬чун сўзан, сўзан барин.
СЎЗАНГАР ‫ ﺳﻮزن ﮔﺮ‬1. устои сўзансоз. 2. маљ.
устои корњои диќќатталаб; як задани оњангар,
сад задани сўзангар (маќ.).
СУЗАНГАРЇ ‫ ﺳﻮزن ﮔﺮي‬кору амали сўзангар.
СЎЗАНДА ‫ ﺳﻮزﻧﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз сўхтан; сўхта шаванда, ќобил ва
сўхтан. 2. сўзонда, ба сўзиш оваранда.
СЎЗАНДОН ‫ ﺳﻮزندان‬љилд ё ќутичаи махсус ба-
рои нигоњ доштани сўзан.
СЎЗАНДОРУ ‫ ﺳﻮزندارو‬1. доруе, ки бо сўзан ба
бадан гузаронда мешавад. 2. сўзане, ки ба во-
ситаи он дору мегузаронанд.
СЎЗАНДЎЗЇ ‫ ﺳﻮزن دوزي‬ниг. гулдўзї кардан.
СЎЗАНЗАДА‫ ﺳﻮزن زده‬сўзан халондашуда.
СЎЗАНЗАНЇ ‫ ﺳﻮزنزﻧﻲ‬1. сўзандармонї. 2. гуза-
ронидани дору бо сўзандору ба бадан.
СЎЗАНИДЎЗ ‫ﺳﻮزﻧﻲدوز‬ он чи ва он ки гулдўзї
мекунад.
СЎЗАНИДЎЗЇ ‫ ﺳﻮزﻧﻲ دوزي‬шуѓли сўзанидўз.
СЎЗАНЇ ‫ ﺳﻮزﻧﻲ‬матоъ ё порчаи гулдўзишуда.
СЎЗАНКАРДА ‫ ﺳﻮزنﻛﺮده‬бо сўзан гулдузї шуда.
СЎЗАНКОБ ‫ ﺳﻮزنﻛﺎب‬:сўзанкоб кардан хеле
бодиќќат кофтани чизе.
СЎЗАНКОРЇ ‫ ﺳﻮزن ﻛﺎري‬гулдўзї.
СЎЗАНХЎРДА ‫ ﺳﻮزنﺧﻮرده‬:саги сўзанхўрда саги
беќарор ва дар талвосаи љонканї.
СЎЗИШ ‫ ﺳﻮزش‬1. сўхтан, сўхта истодан, њолати
сўхтани ягон чиз. 2. дард кардани ягон узви
бадан, ки дардаш ба сўхтани пўсти бадан мо-
нанд бошад; сўзондан. 3. сўзу гудози дарунї,
дарду алами сахт; изтироб; сўзиши ишќ;
сўзиш кардан сўзандавор дард кардан, сўхтан.
СЎЗИШВОРЇ ‫ ﺳﻮزش واري‬чизњои сўзанда, чизе,
ки онро барои њосил кардани њарорат
месўзанд (нафт, ангишт, њезум ва ѓ.)., маводи
сўхт.
СЎЗИШНОК ‫ ﺳﻮزش ﻧﺎك‬сўзонанда: дарди сўзиш-
нок.
СЎЗНОК ‫ ﺳﻮزﻧﺎك‬сўзишдор, сўзонанда; пур-
дарду алам; пуртаъсир ва ба сўзиш оваранда
(оњ, нола).
СЎЗОК ‫ ﺳﻮزاك‬тиб. яке аз беморињои гузаран-
даи таносулї, гонорея.
СЎЗОН ‫ ﺳﻮزان‬1. сўзанда, сўхтаистода; шамъи
сўзон. 2. хеле тафсон, сўзонанда, сахт гарм;
офтоби сўзон, таби сўзон. 3. пурдарду алам, бо
доѓу њасрат: оњи сўзон, синаи сўзон, дили
сўзон. 4. маљ. самимї, пурљўшу хурўш:
вохўрдии гарму сўзон, сўњбати гарму сўзон.
СЎЗОН(И)ДАН ‫ﺳﻮزاﻧﻴﺪن‬//‫ ﺳﻮزاﻧﺪن‬1.оташ задан,
дар оташ андохтан (барои он ки сўзад), оташ
дардодан, сўхтан. 2. боиси сўзиш шудан, ба
сўзиш овардан. 3. ба ѓаму њасрат андохтан,
боиси дарду алам (-и касе) гардидан. 4. боиси
зиён ва хисорат шудан, боиси аз байн рафта-
ни нафъи касе гардидан. 5. маљ. нест кардан,
нобуд кардан; хонаи касеро сўзондан касеро
хонавайрон кардан, боиси барбодию нобуд-
шавии касе гардидан.
СЎЗОСЎЗ ‫ ﺳﻮزاﺳﻮز‬сўхтор, оташ гирифта сўхтан.
СЎИИДОРА ‫ ﺳﻮءاداره‬ниг. суиидора.
СЎИИСТЕЪМОЛ а. ‫ ﺳﺆاﺳﺘﻌﻤﺎل‬ниг. суиистеъмол.
СЎИИСТИФОДА ‫ ﺳﺆاﺳﺘﻔﺎده‬ниг. суиистифода.
СЎИЌАСД а. ‫ ﺳﻮءﻗﺼﺪ‬ниг. суиќасд.
СЎЙ ‫ ﺳﻮي‬ниг. сў(й).
СЎК I ‫ ﺳﻮك‬сихњои хўшаи гандуму љав, хасњои
сари хўшаи гандуму љав; устухони хеле бори-
ки моњї.
СЎК II ‫ ﺳﻮك‬арзани муќашшар, ярмаи арзан.
СЎЌУМ т. ‫ ﺳﻮﻗﻮم‬гуфт., ниг. суќумї.
СЎЌУМЇ ‫ ﺳﻮﻗﻮﻣﻲ‬гов ё буќќа барои кушта зиё-
фат додан парво кардан.
СЎЛ ‫ ﺳﻮل‬чорвои хокистарранги ба сиёњї моиле,
ки аз кокул то думаш хати сиёње дошта бо-
шад.
СЎЛАК ‫ ﺳﻮﻟﻚ‬гуфт. доѓи зардча, ки дар кишти
ѓалладона меафтад (аз офатњои кишт).
СЎЛАМА т. ‫ﺳﻮﻟﻤﻪ‬ гуфт. ба балоѓат расидан,
бўзбала.
СЎЛУЌ ‫ ﺳﻠﻮق‬ниг. сулуќ.
СЎМ ‫ ﺳﻮم‬номи тољикии рубл – воњиди асосии
пулї дар ИЉШС, ки баробар ба 100 тин буд.
 – 281 –
СЎМИА//САВМАА а. ‫ﺻﻮﻣﻌﻪ‬ д. ибодатгоњи
роњибон, дайр.
СЎНА ‫ ﺳﻮﻧﻪ‬гуфт., ниг. хармагас.
СЎПЧАК ‫ ﺳﻮﭘﭽﻚ‬рафчањои болоињам дар
корхонањо.
СЎР ‫ ﺳﻮر‬ромношуда, вањшї.
СЎРЇ ‫ ﺳﻮري‬1. хавоза; кати калони болопўш. 2.
айвон.
СЎРОЃ т. ‫ ﺳﻮراغ‬љустуљў, кофтуков.
СЎРОХ ‫ ﺳﻮراخ‬рахна, шикоф(ї), ковокї (мас., дар
дарахт): сўрохи бинї ё гўш; сўрох кардан
сўрох – сўрох он чи сўрохи зиёд дорад (мас.,
ѓалбер).
СЎРОХДОР ‫دار‬ ‫ ﺳﻮراخ‬он чи сўрохї, шикофї ва
рахна дорад.
СЎРОХЇ ‫ ﺳﻮراﺧﻲ‬ниг. сўрох; шикофї, рахна.
СЎРОХКУНЇ ‫ ﺳﻮراخﻛﻨﻲ‬сўрох кардан, рахна за-
дан, шикоф кардан.
СЎСАН‫ ﺳﻮﺳﻦ‬ниг. савсан.
СЎТА I ‫ ﺳﻮﺗﻪ‬књн. асои ѓафси харротишуда, ки
нўги оњанини тез дорад, асои дарвеш ва
ќаландарон.
СЎТА II ‫ ﺳﻮﺗﻪ‬сараки донадор ё донааш рехтаи
љуворї.
СЎФ а.‫ ﺻﻮف‬1. пашм, мўина. 2. навъи матои
пашмин.
СЎФИГАРЇ ‫ ﺻﻮﻓﻲﮔﺮي‬фалс. љараёне дар ислом,
ки пайравони он хоњишњои нафсонии худро
пок нигоњ медоштанд, олам ва табиатро
мањалли зуњури худо дониста, либоси пашми-
на пўшида ба зўњду таќво машѓул мешуданд.
СЎФИЁНА ‫ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ‬мисли сўфї, сўфивор.
СЎФИГЇ ‫ ﺻﻮﻓﻴﮕﻲ‬1. тасаввуф. 2. пайрави тасав-
вуф будан: ба сўфигї баровардан зани
солхўрдаро барои минбаъд чун хидматгор
нигоњ доштан аз никоњи шаръї баровардани
одами бисёрзана.
СЎФИТЎРЃАЙ ‫ ﺻﻮﻓﻲﺗﻮرﻏﻲ‬зоол. парандаест аз
љинси гунљишкњо, ки њашаротро шикор меку-
над ва ба зироат фоиданок аст.
СЎФЇ I ‫ ﺻﻮﻓﻲ‬1. пайрави тариќати тасаввуф; ниг.
суфигарї. 2. ходими масљид, азонгўи масљид,
муаззин. 3. зане, ки аз никоњ бароварда шуда,
ба сифати хидматгор нигоњ дошта мешавад.
СЎФЇ II ‫ ﺻﻮﻓﻲ‬ходими масљид, ки тозагї ва тар-
тиби онро назорат кунад.
СЎХ
СЎФЇ III ‫ ﺻﻮﻓﻲ‬кит. зани талоќшудае, ки дар
хонаи собиќ шавњараш зиндагї мекунад.
СЎФОР ‫ ﺳﻮﻓﺎر‬1. чоки буни тир, ки ба зењи камон
гузошта мешавад. 2. сўрох, сўрохи сўзан.
СЎХТ ‫ ﺳﻮﺧﺖ‬1. сўзишворї, маводи сўхт. 2.
сўхтан.
СЎХТА ‫ ﺳﻮﺧﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гузашта
аз сўхтан. 2. аз оташ сўхтаи бадан: болои
сўхта намакоб (зарб.). 3. пахтаи нимсўз, ки ба
љароњатњои тоза барои нигоњ доштани хун
мебастанд. 4. чаѓбат ё пахтаи дар оташ
нимсўз карда, ки чаќмоќ зада вайро дармеги-
ронанд; ◊ димоѓи сўхта дилгир, хафа ва
норозї аз чизе.
СЎХТАГЇ ‫ ﺳﻮﺧﺘﮕﻲ‬њар чизи сўхташуд;
сўхтагињои чўб боќимондаи чўб баъди сўхтан,
нимсўхтањо.
СЎХТАДИЛ ‫ ﺳﻮﺧﺘﻪدل‬мусибатзада, ѓамзада; муз-
тариб, беќарор.
СЎХТАМАЃЗ ‫ ﺳﻮﺧﺘﻪﻣﻐﺰ‬пучмаѓз, беаќл, нодон.
СЎХТАН ‫ ﺳﻮﺧﺘﻦ‬1. оташ гирифтан, даргирифтан.
2. оташ задан, сўзондан, даргирондан. 3. аз
расиши оташ, оби љўш ё дигар моддаи
сўзонанда осеб дидани ягон узв; сўзиш кар-
дан. 4. даргирифта равшанї додан (мас.,
чароѓ, шамъ). 5. маљ. талаф шудани мол, пул
ва мењнати касе; нобуд шудан, аз байн раф-
тан, барбод рафтан. 6. аз беобї хушк ва нобуд
шудан (кишт). 7. афсўс хўрдан, њайфу дареѓи
касе ба чизе; ѓусса кашидан, аз дарду алам
дилафгор шудан. 8. рашк бурдан, њасад кар-
дан; сўхтану сохтан ба дарду мусибат ва ба
њасрату ѓам тоб овардан; дил сўхтан (ба касе ё
чизе) афсўс хўрдан, рањм омадан, тарањњум
кардан; димоѓ сўхтан ( аз чизе) дилгир шудан,
хафа шудан; дар офтоб сўхтан гандумгун шу-
дани пўсти бадани одам аз зиёд истодан дар
зери офтоб хонаат сўзад! хонавайрон шав!.
СЎХТАНБОБ ‫ ﺳﻮﺧﺘﻦﺑﺎب‬мувофиќ барои сўхтан;
сўхтанї, муносиби сўхтан.
СЎХТАНЇ I ‫ ﺳﻮﺧﺘﻨﻲ‬он чи барои сўхту сўз ба кор
меравад, сўзишворї (њезум, ангишт, керосин
ва ѓ.), маводи сўхт.
СЎХТАНЇ II ‫ ﺳﻮﺧﺘﻨﻲ‬тиб. бемориест, ки ба тар-
зи обила дар бадани одам пайдо мешавад,
агар сариваќт бо оњани тафсон доѓ карда, ё
чораи тиббии дигар андеша нашавад, одамро
њалок мекунад, муќ. доѓї.
СЎХТАХИРМАН ‫ ﺳﻮﺧﺘﻪﺧﺮﻣﻦ‬он кї ба фалокат ё
бадбахтї дучор омадааст.
СЎХТАЉИГАР‫ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺟﮕﺮ‬ниг. сўхтадил.
 – 282 –
СЎХ
СЎХТОР ‫ﺳﻮﺧﺘﺎر‬ оташ афтода сўхтанї љое, ро фано мекунад.
њариќ.
СЎЊОНСАНГ ‫ ﺳﻮﻫﺎنﺳﻨﮓ‬санге, ки ба он асбоб
СЎХТОРНИШОН ‫ ﺳﻮﺧﺘﺎرﻧﺸﻴﻦ‬1. дастгоњи тез мекунанд.
оташнишонї. 2. он ки ва ё он чи сўхторро
хомўш мекунад: дастаи сухторнишон, мошини СЎЊОНЧА ‫ ﺳﻮﻫﺎﻧﭽﻪ‬сўњони хурд.
сўхторнишон. СЎЪБОН а. ‫ ﺛﻌﺒﺎن‬мори калони афсонавї,
СЎХТОРНИШОНЇ ‫ ﺳﻮﺧﺘﺎرﻧﺸﺎﻧﻲ‬хомўш кардани аждањо.
оташ, оташнишонї. СЎЪБОНЇ‫ ﺛﻌﺒﻨﻲ‬аждањомонанд.
СЎХТУСЎЗ ‫ ﺳﻮﺧﺖ و ﺳﻮز‬мавод барои сўхтан. СЎЪЛУК а. ‫ ﺻﻌﻠﻮك‬кит. 1. фаќир, нодор. 2 ово-
СЎЊБАТ ‫ ﺻﺤﺒﺖ‬1. мусоњиба, гуфтугў, гуфту- рагард, роњзан.
гузор. 2. нишаст, давра; сўњбат кардан гап за- СЎЪР а. ‫ ﺳﻌﺮ‬:сўъри соир оташи фурўзон.
дан, гуфтугў кардан.
СЎЯ ‫ ﺳﻮﻳﻪ‬бот. сохторњои одатан якњуљайрагї
СЎЊБАТБАРОР ‫ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺮار‬њамсўњбат. барои бе таносул афзудан, ки баъзан ба со-
СЎЊБАТОРО ‫ﺻﺤﺒﺖآرا‬ хушсўњбат, хушгап, хтори мукаммал табдил меёбанд, спора.
мањфилоро. СЎЯН ‫ ﺳﻮﻳﻦ‬ниг. сўњон.
СЎЊБАТОРОЇ ‫ ﺻﺤﺒﺖآراﺋﻲ‬оро додани сўњбат, СЎЯНСОВ ‫ ﺳﻮﻳﻦﺳﺎو‬оњансов, резањои филизї, ки
хушсўњбатї, мањфилорої. њангоми сўњон кардан мерезад.
СЎЊОН ‫ ﺳﻮﻫﺎن‬олати фўлодии майдарах барои СЎЯСАНГ ‫ ﺳﻮﻳﻪﺳﻨﮓ‬ниг. сўњонсанг.
суда сайќал додани маснуоти оњанї ва тез
кардани асбоб (корд, арра ва ѓ.); сўњони умр СЮРТУК фр. ‫ ﺳﻴﻮرﺗﻚ‬камзўли домандарози ду-
киноя аз касе ва ё чизе, ки тадриљан умри кас- бара (ба монанди он ки дирижёрњо мепўшанд).
 Т
Т њарфи бисту сеюми алифбои њозираи тољикї; ТААЛЛУЌДОРЇ ‫ﺗﻌﻠّﻖداري‬ таааллуќ доштан,
дар алифбои арабиасоси тољикї њарфи те мансубият.
(‫ ;)ت‬дар њисоби абљад ба адади 400 баробар
ТААЛЛУЛ а. ‫ ﺗﻌﻠّﻞ‬бањонаљўї, бо бањонае ба
аст.
ќафо андохтани коре.
ТА ‫ ﺗﻪ‬шакли гуфтугўии то; дона, адад: якта,
ТААЛЛУМ I а. ‫ ﺗﺄﻟﻢ‬ѓаму дард, азоб, љафо.
чорта, 5-та.
ТААЛЛУМ II а. ‫ ﺗﻌﻠّﻢ‬омўхтан, ёд гирифтан,
ТААБ а. ‫ ﺗﻌﺐ‬ранљ, сахтї, мондагї; тааб каши-
илмомўзї, омўзиш, тањсили илм, ёд гириф-
дан ранљ кашидан.
тан.
ТААББУД а. ‫ﺪ‬‫ ﺗﻌﺒ‬1. бандагї; ибодат, парас-
ТААММУЌ а. ‫ﻖ‬‫ ﺗﻌﻤ‬чуќур фикр кардан, ба
тиш, ибодат кардан: тааббуди ў аз рўи хало-
њаќиќати чизе расидан, бо диќќат андеша
су ихлос набуд. 2. итоати мутлаќи бечуну
кардан.
чаро.
ТААММУЛ I а. ‫ ﺗﺄﻣﻞ‬фикр, мулоњиза; андеши-
ТААВВУД а. ‫د‬‫ ﺗﻌﻮ‬кит. одат кардан, хў гириф-
дан дар бораи чизе; тааммул кардан ба фикр
тан, худро ба коре одат кунонидан.
фурў рафтан, андеша кардан, даранг кардан,
ТААДДЇ а. ‫ي‬‫ ﺗﻌﺪ‬зулм, љабру ситам; таљовуз, ранљ кашидан, сахтї кашидан дар коре,
зўроварї, дастандозї, таљовуз кардан ба дурандешї.
њуќуќи дигарон.
ТААММУЛ II а. ‫ﻞ‬‫ ﺗﻌﻤ‬саъю кўшиш, ѓайрат; бо
ТААДДУД а. ‫د‬‫ ﺗﻌﺪ‬афзунї дар адад, бисёрї, шу- душворї ба коре пардохтан ва сахтї
мораи зиёд; тааддуди заваљот бисёр зан кашидан.
доштан, якчанд зан доштан.
ТААННЇ а. ‫ ﺗﺄﻧّﻲ‬1. ба оњистагї, бе шитоб;
ТААЗЗУР а. ‫ ﺗﻌﺬّر‬кит. 1. сахтї, душворї; сустї, таъхир. 2. ранљ кашидан.
номумкинї, мањолу душвор будани чизе. 2.
ТААРРУЗ а. ‫ ﺗﻌﺮّض‬таљовуз, дастдарозї, њуљум;
узр овардан.
таарруз кардан (намудан) таљовуз кардан, ба
ТААЛЛУЌ а. ‫ ﺗﻌﻠّﻖ‬1. алоќамандї, вобастагї; молу мулки касе даст дароз намудан. 2.
дилбастагї; тааллуќ доштан нисбат доштан, њамла кардан. 3. эътироз ва пархош кардан.
дахлдор будан, аз они касе будан. 2. љузви
ТААРРУЗНОПАЗИР ‫ ﺗﻌﺮّضﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи ба он
амволи касе будан. 3. вобаста будан ба уму-
дастдарозї мумкин набошад.
ри моддї ва дунёие, ки ба чизе монеъ аст.
ТААССУБ а. ‫ﺐ‬‫ ﺗﻌﺼ‬1. тарафдорї ё душмании
ТААЛЛУЌДОР ‫ ﺗﻌﻠّﻘﺪار‬ба касе тааллуќ доштан,
бисёр нисбат ба шахсе. 2. њимоят ва
алоќадор, дахлнок, мансуб,
љонибдорї, орият (аз чизе). 3. тарафдорї аз
ТАА
аќоиди динї ва маросими кўњнаи миллї;
фанатизм, кинаљўї; таассуб кардан орият
кардан, аз рўи орият касе ё чизеро њимоя
кардан.
ТААССУР I а. ‫ ﺗﺄﺛّﺮ‬1. таъсирпазирї, дар зери
таъсири чизе мондан. 2. андўњ, андўњгинї.
ТААССУР II а. ‫ﺮ‬‫ ﺗﻌﺴ‬душворї, сахтї, мушкилї.
ТААССУРАНГЕЗ ‫ ﺗﺄﺛّﺮاﻧﮕﻴﺰ‬ѓамангез.
ТААССУРОВАР ‫ ﺗﺄﺛّﺮآور‬андўњовар.
ТААССУРОТ а. ‫ ﺗﺄﺛّﺮات‬таъсир, асароте, ки аз
ягон њодиса ё саргузашт дар рўњияи кас
боќї мемонад; таассурот бахшидан таъсир
кардан, дар рўњияи касе таъсир гузоштан;
таассурот гузоштан дар тањти таъсир ё
њолате ё воќеае будан, мутаассир шудан аз
коре.
ТААССУФ I а. ‫ﻒ‬‫ ﺗﺄﺳ‬афсўс, дареѓ, афсўс
хўрдан, аз рўи тарањњум нигаристан, надо-
мат.
ТААССУФ II а. ‫ﻒ‬‫ ﺗﻌﺴ‬1. баромадан, бероња
шудан. 2. ситам кардан, гумроњ шудан.
ТААССУФАНГЕЗ ‫ﻒاﻧﮕﻴﺰ‬‫ ﺗﺄﺳ‬он чи боиси таас-
суф мегардад, афсўсовар.
ТААССУФБОР ‫ﻒﺑﺎر‬‫ ﺗﺄﺳ‬дар њолати ѓамгинї
ќарор доштан.
ТААССУФКУНОН ‫ﻒﻛﻨﺎن‬‫ ﺗﺄﺳ‬бо таассуф, дар
њолати афсўсу надомат.
ТААССУФОВАР ‫ﻒآور‬‫ ﺗﺄﺳ‬боиси афсўс; боиси
андўњу њасрат, андўњовар.
ТААССУФОМЕЗ ‫ ﺗﺄﺳﻒآﻣﻴﺰ‬бо афсўс, њолате, ки
афсўс ва надоматро ифода мекунад.
ТААФДОН ‫ ﺗﻌﻒدان‬чуќурї, (чоњ) барои рехтани
хокрўба ва ахлот.
ТААФФУН а. ‫ ﺗﻌﻔّﻦ‬бадбўй шудан, гандидан,
бадбўї, гандидагї, вайрон шудан.
ТААФФУНЇ ‫ﺗﻌﻔّﻨﻲ‬ ганда шудан, гандидан,
бадбўї.
ТААЊЊУД а. ‫ﺪ‬‫ ﺗﻌﻬ‬бар ўњда доштан, масъулият
доштан.
ТААЊЊУДНОМА ‫ﺪﻧﺎﻣﻪ‬‫ ﺗﻌﻬ‬навиштае, ки ба во-
ситаи он шахсе кореро ба ўњда мегирад ва
ўро анљом медињад.
ТААЊЊУЛ а. ‫ﻞ‬‫ﺗﺄﻫ‬ кит. хонадор
– 284 –
зангирї; таањњул кардан зан гирифтан.
ТААЉЉУБ а. ‫ﺐ‬‫ ﺗﻌﺠ‬њайронї, шигифт, таассу-
рот аз ягон воќеаи аљиб ва ѓайриинтизорї;
бо тааљљуб дар њолати шигифтї ва тањайюр;
тааљљуб кардан; њайрон шудан, шигифтї
изњор кардан; дар тааљљуб афтодан њайрон
шудан.
ТААЉЉУБАНГЕЗ ‫ﺐاﻧﮕﻴﺰ‬‫ ﺗﻌﺠ‬шигифтовар, њай-
ратангез, он чи боиси тааљљуб мешавад,
тааљљубовар.
ТААЉЉУБКОРОНА ‫ﺐﻛﺎراﻧﻪ‬‫ ﺗﻌﺠ‬бо њайрат, дар
њолати тааљљуб.
ТААЉЉУБОВАР ‫ﺐآور‬‫ ﺗﻌﺠ‬он чи боиси њайрат
мешавад, њайратангез.
ТААЉЉУБОМЕЗ ‫ﺐآﻣﻴﺰ‬‫ﺗﻌﺠ‬ бо њайрат; тааљ-
љубнок.
ТАБ ‫ ﺗﺐ‬тиб. њолати беморе, ки њарорати бада-
наш баланд мешавад; табу тоб сўзу гудоз,
сўзу азоб; шабро дар табу тоб гузаронидан
шабро бо азоб рўз кардан; таб баровардан
зиёд шудани њарорати бадан аз њадди оди-
яш; таб гирифтан оѓози афзоиши навбатии
њарорати бадани беморони вараљадор; таб
кардан зиёд шудани њарорати бадан; таб
омадан сар шудани вараља (таби навбатї);
таб паст шудан кам шуда, ба њолати одї ра-
сидани њарорати бадан; ба таб сўхтан сахт
таб кардан, бисёр баланд шудани дараљаи
њарорати бадан; дар табу тоб афкандан маљ.
дар печу тоб андохтан, беќарор кардан.
ТАБАА а. ‫ ﺗﺒﻌﻪ‬1. љ. тобеъ. 2. он ки шањрванди
давлате мебошад, фуќаро, раият, шањрванд,
тобеон.
ТАБААГЇ ‫ ﺗﺒﻌﮕﻲ‬тобеият, фуќарої, шањрвандї.
ТАБАДДУЛ а. ‫ل‬‫ ﺗﺒﺪ‬табдилёбї, табдил шудагї;
дигаргунї, таѓйирёбї.
ТАБАДДУЛОТ а. ‫ﻻت‬‫ ﺗﺒﺪ‬1. таѓйирот, дигар-
гунї. 2. дигаргунии ќатъї ва якбора дар ин-
кишофи чизе; табаддулоти сиёсї таѓйирот
дар корњои давлатї, таѓйироти сиёсї; та-
баддулоти таърихї дигаргунї дар њайати
љамъият, ки ањамияти таърихї дорад.
ТАБАИЯТ а. ‫ ﺗﺒﻌﻴﺖ‬кит. 1. тобеї, пайравї. 2.
шањрвандї, шањрванди ягон давлат будан,
табаият доштан тобеият доштан, итоат кар-
дан.
шудан,
 – 285 –
ТАБАЌ а. ‫ ﻃﺒﻖ‬1. зарфи пањн барои кашидани
хўрокњои ѓализ; табаќи лангарї табаќи ка-
лон; табаќи чўбин табаќи аз чўб тарошида-
шуда; дегу (косаву табаќ) зарфњои хўрок-
пазї ва хўрокхўрї. 2. њар як аз ду нимаи ку-
шода ва басташавандаи дар, тиреза ва ѓ.
ТАБАЌА а. ‫ ﻃﺒﻘﻪ‬1. ќабат. 2. гурўњи мардум,
гурўњи маълуми љамъият. 3. ниг. табаќ;
табаќа ба табаќа ќабат ба ќабат.
ТАБАЌАБАНДЇ ‫ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬табаќа ба табаќа
људо намудан, гурўњбандї.
ТАБАЌАВЇ ‫ﻃﺒﻘﻮي‬ мансуб ба табаќа; ќабат ба
ќабат.
ТАБАЌБАР ‫ ﻃﺒﻖﺑﺮ‬гуфт. он ки дар маъракаву
чорабинињо табаќ бурда меорад.
ТАБАЌБАРЇ ‫ ﻃﺒﻖﺑﺮي‬гуфт. бурда овардани
табаќ дар маъракаву чорабинињо.
ТАБАЌКАШОНЇ ‫ ﻃﺒﻖﻛﺸﺎﻧﻲ‬овардан ва бур-
дани табаќњои таоми кашида ва холї.
ТАБАЌМОНАК ‫ ﻃﺒﻖﻣﺎﻧﻚ‬љои махсус барои гу-
зоштани табаќњо.
ТАБАЌТАРОШ ‫ ﻃﺒﻖﺗﺮاش‬шахсе, ки ба сохтани
табаќ шуѓл дорад, табаќсоз, касби табаќсоз.
ТАБАЌТАРОШЇ ‫ﻃﺒﻖﺗﺮاﺷﻲ‬ амали тарошидани
табаќ аз чўб.
ТАБАЌЧА ‫ ﻃﺒﻖﭼﻪ‬зарфи чўбї, чинї ва филизї
барои кашидани таом.
ТАБАЛЛУР ‫ ﺗﺒﻠّﺮ‬кит. 1. булўрї шудани љисм,
ба шакли кристалл даромадани љисм. 2. маљ.
зоњир шудани бахши муњиму аслї ё хулосаи
чизе.
ТАБАНГ ‫ ﺗﺒﻨﮓ‬кит. табаќи чўбин, карсон.
ТАБАНГА ‫ ﺗﺒﻨﮕﻪ‬ниг. табанг.
ТАБАНГУ ‫ ﺗﺒﻨﮕﻮ‬сабад; сандуќ; сандуќчаи пул.
ТАБАР ‫ ﺗﺒﺮ‬олати оњании дастадори дамаш тез
барои шикастан, буридан ва кафонидани
дарахт ва њезум; табар ба кунда расидан маљ.
таъсир бахшидан, сахт асар кардан; ба ре-
шаи касе (чизе) табар задан маљ. мањву нобуд
кардан; худро ба теѓу табар задан маљ. ба њар
азобу машаќќат тоб овардан, аз њељ сахтї рў
нагардондан.
ТАБАРДАСТА ‫ ﺗﺒﺮدﺳﺘﻪ‬ќисми чўбини табар, ки
онро ба даст гирифта кор мекунанд.
ТАБ
ТАБАРЗА ‫ ﺗﺒﺮزه‬кит., 1. ниг. табарзад. 2. навъе
аз ангури њусайнї.
ТАБАРЗАД ‫ﻃﺒﺮزد‬//‫ ﺗﺒﺮزد‬наботи сафеду шаф-
фофи хеле сахт, ки аз ѓояти сахтї бо табар
шикастан лозим меомадааст.
ТАБАРЗИН ‫ ﺗﺒﺮزﻳﻦ‬олати љангии ќадимаи та-
бармонанд, яроќ, яроќи табаршакле, ки он-
ро сипоњиён дар пеши зини асп овезон ме-
карданд ва ќаландарон ба даст гирифта ме-
гаштанд.
ТАБАРРО//ТАБАРРЇ а. ‫ﺗﺒﺮّي‬//‫ ﺗﺒﺮّا‬безорї, дурї
љустан.
ТАБАРРУК а. ‫ ﺗﺒﺮّك‬1. муборак, баракатовар,
баракатдор; рўзи табаррук рўзи муборак,
рўзи ба хайрият, муборакї. 2. њадя, тўњфа.
ТАБАРРУКЇ ‫ ﺗﺒﺮّﻛﻲ‬муборак.
ТАБАРРЎЪ а. ‫ ﺗﺒﺮّع‬бахшидани чизе ва холи-
сона некўї кардан.
ТАБАРТАЌСИМ ‫ﺗﺒﺮﺗﻘﺴﻴﻢ‬  маљ. таќсими нооди-
лона.
ТАБАССУМ а. ‫ﻢ‬‫ ﺗﺒﺴ‬нимханда, лабханд; ханди-
дани оњиста; табассуми зањрнок зањрханд;
табассуми писхандомез лабханди кинояомез;
табассуми сохта лабханди ѓайрирасмї; та-
бассум кардан лабханд задан, номаълумона
нимхандае кардан; ба рўи касе табассум да-
видан дар чењраи касе осори табассум зоњир
шудан; дар табассум будан табассум кардан,
лабханд задан; табассум кардан лабханд за-
дан, беовоз ханда кардан; табассуми барќ.
ТАБАССУМОМЕЗ ‫ﻢآﻣﻴﺰ‬‫ ﺗﺒﺴ‬бо лутф, бо табас-
сум; нигоњи табассумомез нигоњи болутф.
ТАБАЊ ‫ ﺗﺒﻪ‬ниг. табоњ.
ТАБАЊКОР ‫ ﺗﺒﻪﻛﺎر‬ниг. табоњкор.
ТАБАЊРЎЗГОР ‫ﺗﺒﻪروزﮔﺎر‬ рўзгори табоњ дош-
тани касе.
ТАББАТ а. ‫ﺖ‬‫ ﺗﺒ‬сиѓаи амр дар забони арабї бу-
рида бод!, њалок шавад!
ТАБГАРДОН ‫ ﺗﺐﮔﺮدان‬доруе, ки табро мегар-
донад, табшикан.
ТАБГИРИФТА ‫ ﺗﺐﮔﺮﻓﺘﻪ‬мубталои таб,
вараљадор.
ТАБДИЛ а. ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬1. бадал кардани чизе ба чизе.
2. дигар (дигаргун) кардан, таѓйир; табдил
ТАБ – 286 –
кардан дигар кардан, иваз кардан.
ТАБДИЛДИЊАНДА ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞدﻫﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз табдил додан. 2. ивазкунан-
да, таѓйирдињанда.
ТАБДИЛДИЊЇ ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞدﻫﻲ‬ниг. ба табдил.
ТАБДИЛЁБАНДА ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞﻳﺎﺑﻨﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз табдил ёфтан; он чизе, ки
њар ваќт таѓйир меёбад.
ТАБДИЛЁБЇ ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞﻳﺎﺑﻲ‬исми амал аз табдил ёф-
тан; мубаддал шудан, дигар шудан.
ТАБДИЛЇ ‫ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ‬табдил додан, иваз кардан;
кишти табдилї ба навбат (иваз карда) киш-
тани замин.
ТАБДИЛНАШАВАНДА ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞﻧﺸﻮﻧﺪه‬сифати
феълии замони њозира аз табдил нашудан;
ивазнашаванда, таѓйирнаёбанда.
ТАБДИЛШАВАНДА ‫ ﺗﺒﺪﻳﻞﺷﻮﻧﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз табдил шудан; ивазшаван-
да, дигаргуншаванда.
ТАБДОР ‫ ﺗﺐدار‬он ки њарорати баданаш баланд
аст.
ТАБИАТ I а. ‫ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬мављудоти зинда ва ѓайри-
зиндаи олам.
ТАБИАТ II а. ‫ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬сиришт, нињод, тинат;
хулќ, хислат, одат, хў; табиати… касе гирифт
кардан димоѓсўхта шудани касе, хафа буда-
ни касе; табиати шўх маљ. зиндадилї,
кушодарўї.
ТАБИАТАН а. ً‫ ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ‬ба иќтизои сиришт
(нињод), дар асл.
ТАБИАТДЎСТ ‫ ﻃﺒﻴﻌﺖدوﺳﺖ‬он ки табиатро
(манзараи табиии муњитро) дўст медорад.
ТАБИАТДЎСТЇ ‫ ﻃﺒﻴﻌﺖدوﺳﺘﻲ‬дўст доштани та-
биат.
ТАБИАТШИНОС ‫ ﻃﺒﻴﻌﺖﺷﻨﺎس‬1. донишманди
илмњои табиї, донандаи табиат. 2. киноя аз
табиби боњунар, табиби моњир.
ТАБИАТШИНОСЇ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬ илмњо оид ба
омўхтани табиат.
ТАБИБ а. ‫ ﻃﺒﻴﺐ‬донандаи илми тиб; он ки бе-
моронро муолиља мекунад, муолиља-
кунанда, њаким, пизишк.
ТАБИБЇ ‫ﻃﺒﻴﺒﻲ‬ муолиља кардани беморон,
шуѓли табиб, табобат; табибї кардан табо-
бат, муолиља кардани беморон.
ТАБИИЁТ а. ‫ ﻃﺒﻴﻌﻴﺎت‬илми табиатшиносї, ил-
ме, ки њодисањои табииро меомўзад, илме,
ки аз олами зинда, аз он чи ки дар љунбишу
гардиш аст, бањс мекунад.
ТАБИЇ ‫ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬1. мансуб ба табиат, марбут ба
табиати зинда; дар њолате, ки дар табиат во-
мехўрад; ѓайрисунъї. 2. зотї, фитрї; сар-
ватњои табиї сарватњои моддие, ки дар та-
биат мављуданд; сарватњои зеризаминї; оф-
ати табиї офате, ки бо ќувваи табиат рў ме-
дињад (сел, обхез ва ѓ.); њикмати табиї дар
фалсафаи ќадима илми омўхтани њаќиќати
ашё; табиї будан сохта (сунъї) набудан, ња-
ќиќї ва ё аслї будан.
ТАБИР ‫ ﺗﺒﻴﺮ‬ниг. табира.
ТАБИРА ‫ ﺗﺒﻴﺮه‬кит. табл, наќора, дуњул.
ТАБИРАЗАН ‫ ﺗﺒﻴﺮهزن‬кит. таблнавоз, наќора-
зан, дуњулзан.
ТАБИХ а. ‫ ﻃﺒﻴﺦ‬1. табх кардашуда, пухташуда;
њар таоме ки ба воситаи бирён кардан ва
љўшонидан тайёр шудааст. 2. тиб. доруи дар
об љўшонидашуда, мас., табихи афсантин
(явшон), табихи чой ва ѓ.
ТАБИШ ‫ ﺗﺒﺶ‬кит. 1. тобиш, фурўѓ, партав. 2.
гармї.
ТАБЙИН а. ‫ﺗﺒﻴﻴﻦ‬ баён кардан, ошкор сохтани
чизе.
ТАБЛ а. ‫ ﻃﺒﻞ‬наќора, дуњул; табли рањил
наќорае, ки барои огоњонидани ањли корвон
аз фаро расидани ваќти сафар навохта ме-
шавад; табли реза (ќаторак) табли махсусе,
ки дар Бухорои амирї миршаб ва
саршабгардњо шабона, ваќти даврзанї ме-
навохтанд; табли кўч задан задани наќорае,
ки ба сафар баромадани корвонро хабар
медод; табл кўфтан наќора ба оњанге, ки сар
шудани љангро хабар медодааст; табли ат-
тор ќуттии атр дар дўкони атрфурўшон;
табли батн киноя аз шиками калон; табли
лољвард киноя аз осмон; ◊ табли ноќа дам
кардани шикам, ки дар натиљаи касалии
обхўра пайдо мешавад; табли тињї лофи
бемаънї, њавобаландии беасос; таблаш да-
рида шуд сирраш фош шуд, расво гашт; табл
пинњон задан; табл(дар) зери гилем задан ко-
 – 287 – ТАБ
ри маълум ва ошкорро пинњон доштан. ТАБОБАТЇ ‫ ﻃﺒﺎﺑﺘﻲ‬давої, доруї, василаи табо-
баткунанда.
ТАБЛАК ‫ ﻃﺒﻠﻚ‬мус. табли хурд, наќорача;
наќорачаи сафолии думдароз, ки ба зери ТАБОБАТКУНАНДА ‫ ﻃﺒﺎﺑﺖﻛﻨﻨﺪه‬он ки муолиља
баѓал гирифта менавозанд, думбак. мекунад, табиб, муолиљакунанда.
ТАБЛАКЗАН ‫ ﻃﺒﻠﻚزن‬касе, ки таблак мезанад, ТАБОБАТХОНА ‫ ﻃﺒﺎﺑﺖﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки беморон
таблакнавоз, наќоранавоз. муолиља карда мешаванд, муолиљахона.
ТАБЛАКЗАНЇ ‫ﻃﺒﻠﻚزﻧﻲ‬ таблакнавозї, таблак ТАБОДУЛ а. ‫ ﺗﺒﺎدل‬мубодила кардани чизе, (бо
задан. касе ё бо чизе); табодул кардан иваз кардан;
табодули афкор матрањ шудани афкор байни
ТАБЛАРЗА ‫ ﺗﺐ ﻟﺮزه‬аз шиддати сардї ба ларза
ду ё чанд нафар; табодули назар бозљўї
даромадани бадан пеш аз оѓози таб, вараља;
кардани назарњои гуногун бо якдигар ва ё
табларза гирифтан саршавии вараља, лар-
машварат дар бораи мавзўе.
зиш.
ТАБОР ‫ ﺗﺒﺎر‬хешовандон, хешон, наздикон,
ТАБЛАРЗАДОРЇ ‫ﺗﺐﻟﺮزهداري‬ маљ. беќарорї,
ањли як хонадон; хешу табор хешон ва наз-
беоромї.
дикон.
ТАБЛЗАН ‫ ﻃﺒﻞزن‬наќоранавоз, таблнавоз.
ТАБОЊ ‫ ﺗﺒﺎه‬хароб, фосид, вайроншуда; њоли
ТАБЛЗАНЇ ‫ ﻃﺒﻞزﻧﻲ‬табл задани касе. табоњ њоли хароб; фаќирию нодорї; табоњ
шудан нобуд шудан.
ТАБЛИЃ а. ‫ ﺗﺒﻠﻴﻎ‬ба маълумоти касе расонидани
аќидае, дар зењни умумї љойгир кардани ТАБОЊЇ ‫ ﺗﺒﺎﻫﻲ‬харобї, нобудї; нодорию
фикре; таблиѓ кардан даъват кардан бо роњи фаќирї; табоњї кардан вайронкорї кардан.
фањмонидани ѓоя ва аќидае, тарвиљ, ташвиќ.
ТАБОЊКОР ‫ ﺗﺒﺎهﻛﺎر‬вайронкор, бадкор.
ТАБЛИЃКУНАНДА ‫ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии
ТАБОЊРЎЗГОР ‫ ﺗﺒﺎهروزﮔﺎر‬тирарўз; он ки рўз-
замони њозира аз таблиѓ кардан; он ки таблиѓ
гораш ба сахтї мегузарад
ва ташвиќ мекунад, тарвиљкунанда,
ташвиќгар. ТАБОШИР I ‫ﺗﺒﺎﺷﻴﺮ‬//‫ ﻃﺒﺎﺷﻴﺮ‬маъд. моддаи сафе-
ди кўњї, бўр; табошири фарангї магнезия;
ТАБЛИЃОТ а. ‫ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬љ. таблиѓ; фањмондани
моддаи сафеди ба кабудї монанд, ки аз
ѓоя ва маќсаде; таблиѓот бурдан машѓул шу-
маѓзи як навъ найи њиндї – хайзарон меги-
дан ба таблиѓи (фањмондани) ѓояе,
ранд ва хосияти давої дорад.
ташвиќот.
ТАБОШИР II ‫ ﺗﺒﺎﺷﻴﺮ‬маљ. сапедадам; табошири
ТАБЛИЃОТЇ ‫ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﻲ‬мансуб ба таблиѓот: фаъо-
субњ сафедии аввали сањарї; субњи барваќт.
лияти таблиѓотї.
ТАБРИК а. ‫ ﺗﺒﺮﻳﻚ‬муборакбодї, тањният; таб-
ТАБЛИЃОТЧЇ ‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺗﭽﻲ‬ гуфт., ниг. таблиѓ-
рик гуфтан (кардан) муборакбод гуфтан,
кунанда.
шодбош.
ТАБЛКЎБ ‫ ﻃﺒﻞﻛﻮب‬1. чўби наќоразанї. 2. наќо-
ТАБРИКЇ ‫ ﺗﺒﺮﻳﻜﻲ‬мансуб ба табрик: номаи
ранавоз.
табрикї, сухани табрикї; сухани табрикї
ТАБЛО фр. ‫ ﺗﺒﻼ‬лавњаи махсус барои овехтани гуфтан табрик кардан.
эълоннома ва огоњиномањо; тасвире, ки
ТАБРИКНОМА ‫ ﺗﺒﺮﻳﻚﻧﺎﻣﻪ‬номаи табрикие, ки
наќќошї шудааст, тахтаи сиёњ.
ба касе менависанд.
ТАБЛХОР ‫ ﻃﺒﻞﺧﻮار‬кит. 1. пурхўр, шикампа-
ТАБРИКОТ а. ‫ ﺗﺒﺮﻳﻜﺎت‬љ. табрик.
раст. 2. маљ. муфтхўр.
ТАБНОК ‫ ﺗﺐﻧﺎك‬њароратдор, мубтало ба таб.
ТАБРИКОТЇ ‫ﺗﺒﺮﻳﻜﺎﺗﻲ‬ мансуб ба табрикот;
табрикињо.
ТАБОБАТ а. ‫ ﻃﺒﺎﺑﺖ‬амали табиб, муолиља, даво
ТАБСИРА а. ‫ ﺗﺒﺼﺮه‬њар навъ матлаби изофї ё
кардани беморњо; табобат кардан (намудан)
тавзењї, ки бар маводи ќонунњо ва монанди
муолиља кардан.
онњо барои равшан шудани мавзўъ меафзо-
 ТАБ – 288 –
янд.
ТАБХ а. ‫ ﻃﺒﺦ‬пухту паз, пухтан, пазиш.
ТАБХИР а. ‫ ﺗﺒﺨﻴﺮ‬бухор кардан; буѓ додан,
сўзонида дуд кардан.
ТАБХОЛ ‫ ﺗﺒﺨﺎل‬ниг. табхола.
ТАБХОЛА ‫ ﺗﺒﺨﺎﻟﻪ‬гармичањои атрофии лаб, ки
аз шиддати таб ё ки тарс пайдо мешаванд.
ТАБШИКАН ‫ ﺗﺐﺷﻜﻦ‬доруе, ки табро паст ме-
кунад, табгардон.
ТАБШИР а. ‫ ﺗﺒﺸﻴﺮ‬башорат додан, мужда овар-
дан; башорат, мужда.
ТАБЪ I а. ‫ ﻃﺒﻊ‬1. сиришт, феъл, табиат. 2. ис-
теъдод дар чизе (бештар дар шеъргўйї);
табъи оташбор ќувваи шеъргўйии баланди
пуртаъсир; табъи хуш доштан истеъдоди
шеъргўйии хубу дилкаш доштан. 3. завќ,
майл, раѓбат; табъи дил мувофиќ ба завќи
дил, дилхоњ; мувофиќи табъ мувофиќи май-
лу хоњиш; табъ кашидан (хўрокро) раѓбат
кардан ба хўрдани таоме; гуворо омадани
таоме. 4. кайфият, њолат; димоѓ; табъи хира
кайфияти нохуш, димоѓсўхтагї; табъи чоќ
кайфияти хурсандона; табъи касе болидан
хуш шудани табъ, чоќ шудани димоѓ; табъ
кушода шудан рўй додани кайфияти хуш,
рафъ шудани њолати ногувор; табъи касе
ланљ шудан рўй додани ягон беморї ё ягон
димоѓсўхтагї.
ТАБЪ II а. ‫ ﻃﺒﻊ‬чоп кардан, нашр, чоп; мўњр
кардан, наќш кардан.
ТАБЪАН а. ً‫ ﻃﺒﻌﺎ‬табиатан, аз љињати нињод ва
тинат, зотан.
ТАБЪИД а. ‫ ﺗﺒﻌﻴﺪ‬кит. дур кардан, рондан аз
љое, бадарѓа
ТАБЪИДГОЊ ‫ ﺗﺒﻌﻴﺪﮔﺎه‬љое, ки касе ба он
бадарѓа карда шудааст, љои иќомати табъ-
идшудагон.
ТАБЪИЗ а. ‫ ﺗﺒﻌﻴﺾ‬људо кардани гурўње аз
гурўњи дигар, ба гурўње имтиёз дода, гурўњи
дигарро паст шуморидан; табъизи нажодї
нажодњоро бартар ё бадтар њисоб кардан,
нобаробарии њуќуќи нажодњо.
ТАБЪНОЗУК ‫ ﻃﺒﻊﻧﺎزك‬касе, ки завќи (табиати)
нозук дорад; нозуктабиат.
ТАБЪОЗМОЇ ‫ﻃﺒﻊآزﻣﺎﻳﻲ‬ озмоиши истеъдоди
шоирї, имтињони ќобилияти шеъргўї.
ТАБЪЧОЌ ‫ ﻃﺒﻊﭼﺎق‬гуфт. он ки димоѓи чоќ до-
рад.
ТАБЪЧОЌЇ ‫ ﻃﺒﻊﭼﺎﻗﻲ‬гуфт. димоѓи чоќ дош-
тан, шод будан, хурсандї, шодмонї.
ТАВАККАЛ//ТАВАККУЛ а. ‫ ﺗﻮﻛّﻞ‬умед бастан,
эътимод кардан бе боварии комил; таваккал
кардан ба комёбии худ боварии комил на-
дошта ба кор сар кардан.
ТАВАККАЛАН а. ً‫ ﺗﻮﻛّﻼ‬таваккал карда, ба
муваффаќияти тасодуфї умед баста.
ТАВАККАЛЇ ‫ ﺗﻮﻛﻠﻲ‬мансуб ба таваккал; кори
таваккалї кори ба рафти худ вогузор кар-
дашуда, кори шудан ё ношуданаш но-
маълум.
ТАВАККУЛ а. ‫ ﺗﻮﻛّﻞ‬ниг. таваккал.
ТАВАЌ ‫ ﺗﻮق‬гуфт., ниг. табаќ.
ТАВАЌЌУД а. ‫ﺗﻮﻗّﺪ‬ оташ афрўхтан ва афрўх-
ташудаи он.
ТАВАЌЌУФ а. ‫ ﺗﻮﻗّﻒ‬ист, истодан; маътал шу-
дан, таъхир, даранг; таваќќуф кардан исто-
дан, ист кардан.
ТАВАЌЌУФГОЊ ‫ ﺗﻮﻗّﻒﮔﺎه‬љои истодан.
ТАВАЌЌЎЪ а. ‫ ﺗﻮﻗّﻊ‬кит. 1. чашмдошт, умед. 2.
хоњиш, илтимос.
ТАВАЛЛО а. ‫ﺗﻮﻻ‬//‫ ﺗﻮﻟﻲ‬илтимос, илтиљо, зорї;
тавалло кардан ба тавалло даромадан, орию
илтиљо кардан.
ТАВАЛЛООМЕЗ ‫ ﺗﻮﻟﻲآﻣﻴﺰ‬бо зорию илтиљо, ил-
тимосу хоњишкунон.
ТАВАЛЛУД а. ‫ ﺗﻮﻟّﺪ‬зоиш, зоида шудан; тавал-
луд ёфтан (шудан) зоида шудан, вилодат.
ТАВАЛЛУДГОЊ ‫ ﺗﻮﻟّﺪﮔﺎه‬мањалли таваллуд, зод-
гоњ.
ТАВАЛЛУДХОНА ‫ ﺗﻮﻟّﺪﺧﺎﻧﻪ‬зоишгоњ.
ТАВАРРУМ а. ‫م‬‫ ﺗﻮر‬1. варам кардан. 2. беќурб
шудан (-и пул).
ТАВАССУЛ I ‫ ﺗﻮﺳﻞ‬кит. восита шудан, ба чизе
наздик шудан.
ТАВАССУЛ II а. ‫ﻞ‬‫ ﺗﻮﺻ‬васл шудан ба чизе,
кўшиш кардан барои расидан ба чизе ё касе.
ТАВАССУТ а. ‫ﻂ‬‫ ﺗﻮﺳ‬ба восита, бо роњи; тавас-
 – 289 – ТАВ
сути… ба воситаи… шониаш мўй надорад.
ТАВАЊЊУМ а. ‫ﻢ‬‫ ﺗﻮﻫ‬1. воњима; вањм, тарс, бим. ТАВИЛА а. ‫ ﻃﻮﻳﻠﻪ‬оѓил; саисхона, аспхона.
2. гумон, тасаввур, хаёл.
ТАВИЛАБАНД ‫ ﻃﻮﻳﻠﻪﺑﻨﺪ‬дар тавила парвошуда
ТАВАЊЊУШ а. ‫ﺶ‬‫ ﺗﻮﺣ‬1. рамидан аз одамон, (асп).
вањшї шудан. 2. тарсидан, вањшат доштан.
ТАВЌ а. ‫ ﻃﻮق‬доираи гирди гардан, њалќа, гар-
ТАВАЉЉЎЊ а. ‫ﻪ‬‫ ﺗﻮﺟ‬1. рў овардан ба сўи касе данбанд; тавќи бандагї банди асорат; њар
(чизе); дилсўзї ва њамдардї. 2. маљ. ба чизе чизи доирашакл.
нигаронидани диќќати худ; диќќат додан,
ТАВЌБАНД ‫ ﻃﻮقﺑﻨﺪ‬1. бо тавќ басташуда. 2. ра-
лутф кардан, мењрубонї; њусни таваљљўњ
хи сиёњ, ки дар гардани баъзе парандагон
майлу раѓбати нек доштан нисбат ба касе;
дида мешавад.
таваљљўњи касеро ба худ кашидан диќќати
касеро ба сўи худ кашидан. ТАВЌДОР ‫ ﻃﻮقدار‬1. он ки ба гарданаш тавќ
дорад. 2. маљ. мутеъ, фармонбардор, итоат-
ТАВБА а. ‫ ﺗﻮﺑﻪ‬бозгаштан аз гуноњ; пушаймонї
кунанда.
аз гуноњ; пушаймон шудан аз кардаи худ;
тавбаву зорї пушаймонию илтиљо; тавба до- ТАВЌЕЪ а. ‫ ﺗﻮﻗﻴﻊ‬кит. мўњри подшоњї; фармони
дан касеро, касеро ба даст кашидан аз ягон бомўњр; њукм.
кори бад маљбур кардан; тавбаи гург додан
ТАВЌИР а. ‫ ﺗﻮﻗﻴﺮ‬кит. иззату њурмат кардан,
љазои сахт додан ба касе, то ки дигар
мўњтарам шумурдан; эњтиром.
бадкорї накунад; тавба кардан аз кори бади
кардаи худ пушаймон шудан. ТАВЌИФ а. ‫ ﺗﻮﻗﻴﻒ‬кит. боздорї, дар љое нигоњ
доштан; аз њаракат боздорондан; таваќќуф;
ТАВБАГАР ‫ ﺗﻮﺑﻪﮔﺮ‬он ки тавба мекунад, узрхоњ;
ба тавќиф андохтан ба таъхир андохтан, дер
он ки касеро ба тавба кардан маљбур меку-
мондан.
над.
ТАВЛИД а. ‫ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬1. бача овардан, зоидан, зоё-
ТАВБАКОР ‫ ﺗﻮﺑﻪﻛﺎر‬тавбакунанда; тавбакор шу-
нидан. 2. падид овардан, ба вуљуд овардан,
дан тавба кардан, баргаштан, пушаймон шу-
пайдо кунонидан; тавлид кардан ба вуљуд
дан.
овардан.
ТАВБАКУНАНДА ‫ ﺗﻮﺑﻪﻛﻨﻨﺪه‬тавбакор, шахсе,
ки тавба мекунад.
ТАВЛИДЇ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪي‬ марбут ба тавлид: воњидњои
тавлидї.
ТАВБАХОНА ‫ ﺗﻮﺑﻪﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки онљо тавба
ТАВЛИДКУНАНДА ‫ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‬падидоваранда,
медињанд, љои тавбаву надомат ва пушай-
бавуљудоваранда, бароранда.
монї.
ТАВЛИДОТ ‫ ﺗﻮﻟﻴﺪات‬1. љ. тавлид. 2. истењсолот.
ТАВБАШИКАН ‫ ﺗﻮﺑﻪﺷﻜﻦ‬шиканандаи тавба, он
ки ё он чи боиси шикастани тавбаи касе ме- ТАВЛИДОТЇ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪاﺗﻲ‬ истењсолї, бавуљудова-
гардад. ранда.
ТАВЗЕЊ а. ‫ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬эзоњ, равшан кардан, маъни- ТАВОБЕЪ а. ‫ ﺗﻮاﺑﻊ‬1. љ. тобеъ. 2. ќаламрав;
дод, шарњ. Кўлоб ва тавобеи он Кўлоб ва мањалњое, ки
ба доираи маъмурии он дохиланд.
ТАВЗЕЊЇ ‫ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ‬шарњу эзоњї.
ТАВОЗЎЪ а. ‫ ﺗﻮاﺿﻊ‬хоксорї, фурўтанї; сари
ТАВЗЕЊОТ а. ‫ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت‬љ. тавзењ.
тавозўъ хам кардан изњори итоат ва њурмат
ТАВЗЕЪ а. ‫ ﺗﻮزﻳﻊ‬кит. 1. таќсим, људо кардан ба кардан.
ќисматњо. 2. ба њар тараф пароканда карда
ТАВОЗЎЪКОР ‫ ﺗﻮاﺿﻊﻛﺎر‬хоксор, фурўтан; он ки
фиристодани чизе.
эњтироми касонро ба љо меорад.
ТАВИЛ I а. ‫ ﻃﻮﻳﻞ‬1. кит. дароз; бањри тавил но-
ми яке аз бањрњои арўз.
ТАВОЗЎЪКОРОНА ‫ ﺗﻮاﺿﻊﻛﺎراﻧﻪ‬аз рўи хоксорї,
бо фурўтанї.
ТАВИЛ II а. ‫ﺗﻮﻳﻞ‬ тоссар, касе, ки болои пе-
ТАВОЗЎЪПЕША ‫ ﺗﻮاﺿﻊﭘﻴﺸﻪ‬он ки доимо хоксор
 ТАВ – 290 –
аст, хоксор, фурўтан. ТАВОФУЌ а. ‫ ﺗﻮاﻓﻖ‬бо њам мувофиќат кардан,
бо якдигар њамфикр будан; мувофиќат, со-
ТАВОЗЎЪШЕВА ‫ ﺗﻮاﺿﻊﺷﻴﻮه‬ниг. тавозўъпеша.
зиш, ба як фикр омадан.
тавон ‫ ﺗﻮان‬асоси замони њозираи феъли тавонис-
ТАВОФУР а. ‫ ﺗﻮاﻓﺮ‬кит. фаровонї, зиёдї,
тан. 
бисёрї.
ТАВОН ‫ﺗﻮان‬  1. ќувват, ќудрат, тавоної; тавон
ТАВР а. ‫ ﻃﻮر‬тарз, хел, навъ, равиш; ба таври
ёфтан зўру ќувват пайдо кардан. 2. тоб,
расмї расман; ба таври худ ба тарзи худ, ба
тоќат, бардошт; ба ќадри тавон ба ќадри
усули худ, ба тарзи ба худаш хос; ин тавр,
њол; тобу тавон тоќат, бардошт. 
њамин тавр ин хел, ба ин тариќ; чи тавре
ТАВОНБАХШ ‫ﺗﻮانﺑﺨﺶ‬ ќувватбахш, нерўди- ки… чунон ки…; чї тавр? ањволат чї хел
њанда. аст?, дар чї ањвол њастї?
ТАВОНГАР ‫ ﺗﻮاﻧﮕﺮ‬1. давлатманд, ѓанї; синфи ТАВРОТ я. ‫ ﺗﻮرات‬д. китоби муќаддаси яњудиён.
тавонгар табаќаи давлатмандон; тавонгар
ТАВСАН ‫ ﺗﻮﺳﻦ‬асп; аспи саркаш ва ромнашуда,
кардан соњиби молу давлат гардонидан ка-
гарданкаш.
серо. 2. тавоно, баќувват, зўр.
ТАВСАНДИЛЇ ‫ ﺗﻮﺳﻦدﻟﻲ‬саркашї, саркаштабъї,
ТАВОНГАРДИЛ ‫ ﺗﻮاﻧﮕﺮدل‬кит. босаховат,
нофармонї, гарданшахї, якравї.
кушодарў, сахї, саховатпеша.
ТАВСЕА а. ‫ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬фарохї, вусъат, кушодї; тав-
ТАВОНГАРДИЛЇ ‫ ﺗﻮاﻧﮕﺮدﻟﻲ‬кит. босаховат бу-
сеа додан вусъат (ривољ) додан.
дан, кушодарўї, саховатмандї.
ТАВСЕАТАЛАБЇ ‫ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻲ‬с. пањнољўї; фои-
ТАВОНГАРЇ ‫ ﺗﻮاﻧﮕﺮي‬давлатмандї, сарватдорї.
даљўї аз кишварњои дигар.
ТАВОНИСТАН ‫ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻦ‬ќудрат (тавоної) дош-
ТАВСИФ а. ‫ ﺗﻮﺻﻴﻒ‬1. васф кардан, таъриф на-
тан, ќудрати кардани кореро доштан, ќобил
мудан, ситоиш, таъриф; тавсиф кардан си-
будан.
тоидан, таъриф кардан. 2. баён, шарњ.
ТАВОНИШ ‫ ﺗﻮاﻧﺶ‬нерў, ќудрат, тавоної.
ТАВСИФНОМА ‫ ﺗﻮﺻﻴﻒﻧﺎﻣﻪ‬таърифнома (њуљ-
ТАВОНО ‫ ﺗﻮاﻧﺎ‬1. соњиби ќудрат, боќувват, љат), хислатнома.
зўрманд, ќодир; тавоно кардан бо ќуввату
ТАВСИЯ а. ‫ ﺗﻮﺻﻴﻪ‬1. маслињат, салоњдид; тавсия
ќудратманд гардонидан; тавоно шудан
кардан (намудан) маслињат додан. 2. баён
соњиби ќувват шудан, ќудратманд гардидан.
кардани фикри мусбат дар њаќќи касе ё чизе.
2. ќобил, муќтадир.
ТАВСИЯКУНАНДА ‫ ﺗﻮﺻﻴﻪﻛﻨﻨﺪه‬он ки дар њаќќи
ТАВОНОЗМОЇ ‫ ﺗﻮانآزﻣﺎﻳﻲ‬санљидани ќудрат,
касе (чизе) фикри мусбат баён карда ё на-
озмудани ќувва.
виштааст.
ТАВОНОЇ ‫ ﺗﻮاﻧﺎئ‬1. зўрмандї, ќувват. 2. иќти-
ТАВСИЯНОМА ‫ ﺗﻮﺻﻴﻪﻧﺎﻣﻪ‬санаде, ки дар он дар
дор, ќудрат, бузургї, давлатмандї.
њаќќи касе (чизе) фикри мусбат навишта
ТАВОРА ‫ ﺗﻮاره‬девор (аз чўб, хишт, лой); тавора шудааст.
кашидан девор сохтан (ба атрофи љое), де-
ТАВТЕА а. ‫ ﺗﻮﻃﺌﻪ‬заминасозї кардан барои
вора.
њадафњои хиёнаткорона.
ТАВОРАБАНД ‫ ﺗﻮارهﺑﻨﺪ‬бастан ва ё сохтани
ТАВТЕАКОР ‫ ﺗﻮﻃﺌﻪﻛﺎر‬хиёнаткор, экстремист.
тавора.
ТАВТЕАОМЕЗ ‫ ﺗﻮﻃﺌﻪآﻣﻴﺰ‬хиёнатомез, ба таври
ТАВОРАГИРЇ ‫ ﺗﻮارهﮔﻴﺮي‬девор кашидан ба ат- хиёнаткорона.
рофи љое.
ТАВФ а. ‫ ﻃﻮف‬ниг. тавоф.
ТАВОРИХ а. ‫ ﺗﻮارﻳﺦ‬љ. таърих.
ТАВФИЌ а. ‫ ﺗﻮﻓﻴﻖ‬1. мадад кардани бахт (ба ка-
ТАВОФ а. ‫ ﻃﻮاف‬1. гаштан дар гирди чизе. 2. д.
се), мувофиќ, созгор омадан (-и шароити
маросими махсуси гардидан дар атрофи
коре). 2. муваффаќият; тавфиќ ёфтан муваф-
Каъба дар ваќти њаљ.
 – 291 –
фаќ гардидан, пешрафт, комёбї.
ТАВФИР а. ‫ ﺗﻮﻓﻴﺮ‬кит. 1. зиёд шудан. 2. зиёд
кардан, љамъ кардан, фоида, суд.
ТАВФИРСАНЉ ‫ ﺗﻮﻓﻴﺮﺳﻨﺞ‬кит. фоидасанљ, он ки
фоидаву зарари худро месанљад.
ТАВЊИД а. ‫ ﺗﻮﺣﻴﺪ‬1. ягонагї, вањдат. 2. д.
эътиќод ба ягонагии Худо.
ТАВЉЕЊ а. ‫ ﺗﻮﺟﻴﻪ‬кит. 1. рў овардан ба сўи чи-
зе, мурољиат. 2. шарњ, тафсир, тавзењ кар-
дан. 3. њисоб кардан, шумурдан, њисоб.
ТАВЪАМ а. ‫ ﺗﻮأم‬кит. 1. њамзод, дугона, дупай-
кар. 2. њамроњ, якљоя; он чи якљоя ба вуљуд
меояд, љуфт.
ТАВЪАМОН а. ‫ ﺗﻮأﻣﺎن‬шакли дугонаи тавъам;
њар яке аз ду бачае, ки аз як шикам дар як
ваќт зоида шудаанд.
ТАВЪАН а. ً‫ ﻃﻮﻋﺎ‬кит. аз рўи ихтиёр, аз рўи
майлу раѓбат; тавъан ва карњан хоњї на-
хоњї; хушу нохуш.
ТАГ I ‫ ﺗﮓ‬1. зер, буни њар чиз: таги бом, таги
дег, таги чоњ, таги дарахт. 2. пеш, назд; таги
гап (хабар, кор) моњият ва асли матлаб; аз
таги дил аз сидќи дил, аз замири дил; аз таги
чашм нигоњ кардани пинњонї, дуздида ни-
гаристан; куртаи таг тањкурта; куртаи
шабпўшак; хонаи таг; тањхона; таг бастан ба
соќи кўњна кафакии нав дўхтан; таг задан
пинњон кардан, аз худ кардан (мас., пулро);
таги по кардан помол кардан, нест кардан;
тагу рў шудан зеру забар шудан, чаппаву
роста шудан; таги чашм кардан чизеро ё ка-
серо барои маќсаде тањти назар ќарор до-
дан; ◊ аз таги дор гурехта(гї) одами бадкор,
љинояткор; таг кашидани дил суст (бењол)
шудани дил; аз таги дунё нагиред! бисёр
пулпараст нашавед, аз паи молу давлат на-
бошед! каждуми таги бурё он ки пинњонї ва
хомўшона бадкорї мекунад, зарар мерасо-
над.  ро), тагипо шудан помол шудан, фарсуда
ТАГ II ‫ ﺗﮓ‬1. тохтан, давидан, дав, давиш. 2.
задан, зарба.
ТАГАКЇ ‫ﺗﮕﻜﻲ‬ пинњонї, рустї, ба касе
нафањмонда.
ТАГАЛ ‫ ﺗﮕﻞ‬гўсфанде, ки шохњои тобдори каљ
дорад; ќўчќор.
ТАГАЛАК ‫ ﺗﮕﻠﻚ‬думчаи хўшаи љувории сафед.
ТАГ
ТАГАЛБАРРА ‫ ﺗﮕﻞﺑﺮه‬барраи нар.
ТАГАЛОВЇ ‫ ﺗﮕﺎﻻوي‬хасу тарошаи хушк барои
даргирондани њезум, пешдаргирон.
ТАГАЛЉАНГ ‫ﺗﮕﻞﺟﻨﮓ‬ ќўчќорљанг, љанги
гўсфандони нар.
ТАГАЛЉАНГАНДОЗЇ ‫ ﺗﮕﻞﺟﻨﮓاﻧﺪازي‬ќўчќор-
љангандозї, љанг андохтани ќўчќор бо ќўч-
ќор.
ТАГАРГ ‫ ﺗﮕﺮگ‬жола, яхча, ќатрањои борон, ки
бар асари сардї ях мешавад.
ТАГАС ‫ ﺗﮕﺲ‬1. донаки ангур. 2. шохчаи хўшаи
ангур, ки баъд аз чида гирифтани донањои
ангур ё мавиз боќї мемонад.
ТАГГИРЇ ‫ ﺗﮓﮔﻴﺮي‬1. буридани чарм барои
пойафзол ва ба ќолиб кашидани он. 2. пеш
аз гаљкорї ё сафед кардан њамвор андовида-
ни девор.
ТАГДОН ‫ ﺗﮕﺪان‬сухансанљ, гапдон; он ки аз ас-
ли матлаб воќиф аст.
ТАГДОР ‫ ﺗﮓدار‬:гапи тагдор гапе, ки дар зераш
маънии дигаре нињон аст.
ТАГДЎЗЇ ‫ ﺗﮓدوزي‬:тўппии тагдўзї навъи тўп-
пии тољикї.
ТАГИДАН//ТАКИДАН ‫ﺗﻜﻴﺪن‬//‫ ﺗﮕﻴﺪن‬давидан,
даводав кардан, тохтан.
ТАГИДЕГЇ ‫ ﺗﮓدﻳﮕﻲ‬1. он чи дар таги дег мон-
дааст, тањдегї, тагдегї. 2. маљ. маѓзи
(моњияти) масъала.
ТАГИЗАМИНЇ ‫ ﺗﮓزﻣﻴﻨﻲ‬зеризаминї, он чи ба
зери замин аст: сарватњои тагизаминї.
ТАГИН//ТИГИН т. ‫ ﺗﮕﻴﻦ‬кит. 1. ќањрамон,
пањлавон, бањодур. 2. камар, миён.
ТАГИПО ‫ ﺗﮓﭘﺎ‬1. он чи ба зери по афтодааст;
тагипо кардан помол кардан чизеро. 2. маљ.
њаќиру забун пиндоштан, хор кардан (касе-
гаштан.
ТАГИПОЙМОНЇ ‫ ﺗﮓﭘﺎﻳﻤﺎﻧﻲ‬помол шудан.
ТАГИСАРЇ‫ ﺗﮓﺳﺮي‬ниг. тагсарї.
ТАГИЧАШМ ‫ ﺗﮓﭼﺸﻢ‬:тагичашм кардан чизе-
ро ба мадди назар гирифтан, чизеро таги
чашм кардан.
ТАГИШИФТЇ ‫ ﺗﮓﺷﻔﺘﻲ‬наздик ба шифти хона,
ТАГ – 292 –
дар зери шифт буда.
ТАГКАШ ‫ ﺗﮓﻛﺶ‬он чизе ки дар зер кашида
мешавад.
ТАГКОБЇ ‫ ﺗﮓﻛﺎﺑﻲ‬кунљковї, кўшиш ба фањми-
дани асли матлаб аз касе.
ТАГКУРСЇ ‫ ﺗﮓﻛﺮﺳﻲ‬ниг. тањкурсї.
ТАГЛАМА ‫ ﺗﮓﻟﻤﻪ‬таг ва рўи нав бастан
(дўхтан) ба соќи мўзаи кўњна.
ТАГЛАМАДЎЗ ‫ ﺗﮓﻟﻤﻪدوز‬устое, ки ба соќи
мўзаи кўњна таглама медўзад.
ТАГМОНАК ‫ ﺗﮓﻣﺎﻧﻚ‬он чи ба зери чизе монда
(гузошта) мешавад.
ТАГНИШИН ‫ ﺗﮓﻧﺸﻴﻦ‬хилт, дурда, ки ба таги
моеот мехобад, тањнишин, тањшонии њар
чизе.
ТАГНОКЇ ‫ ﺗﮓﻧﺎﻛﻲ‬пинњонї, махфї, ба касе
аёну ошкор накарда; тагнокї њал шудани
коре.
ТАГОБ ‫ ﺗﮕﺎب‬ниг. такоб.
ТАГОБЇ ‫ ﺗﮕﺎﺑﻲ‬навъи ангур.
ТАГПАЊН ‫ ﺗﮓﭘﻬﻦ‬он чи тагаш пањн аст;
завраќи тагпањн, деги тагпањн.
ТАГПУРСЇ ‫ ﺗﮓﭘﺮﺳﻲ‬кунљковї кардан барои
фањмидани асли гап.
ТАГПЎШ ‫ ﺗﮓﭘﻮش‬зерпироњан; он чи аз таг ба
тани барањна пўшида мешавад.
ТАГПЎШЇ ‫ ﺗﮕﭙﻮﺷﻲ‬аз таг пўшидашаванда.
ТАГРЕХТА ‫ ﺗﮓرﻳﺨﺘﻪ‬меваи пухтаи ба таги да-
рахт рехта: себњои тагрехта.
ТАГСАРЇ ‫ ﺗﮓﺳﺮي‬болишт, лўла; тањсарї;
тагсарї кардан болишт кардан, лўла кардан.
ТАГСИНЉ ‫ ﺗﮓﺳﻨﺞ‬синљи тањкурсии бинои
ќаламакорї.
ТАГ-ТАГИ ‫ ﺗﮓﺗﮓ‬зер-зери (девор, бино), поён-
поёни.
ТАГУРЎ ‫ ﺗﮓورو‬:тагурў кардан зеру рў кардан.
ТАГХОНА ‫ ﺗﮓﺧﺎﻧﻪ‬хонаи зерини бино, ќабати
поёнии (тагизаминии) бино, тањхонаи бино.
ТАГЧАРМ ‫ ﺗﮓﭼﺮم‬1. пойафзоли тагаш аз чарм.
2. кафакї, таги пойафзол.
ТАГЉОЙ ‫ﺗﮓﺟﺎي‬ муќимї, доимї, тањљої;
ањолии тагљої мардуми мањаллї, муќимї ва
доимї дар љое, бумї, тањљойї.
ТАЃАЗЗУЛ а. ‫ ﺗﻐﺰل‬кит. 1. шеъри ѓиноии ишќї;
ѓазалгўї, шеърњои ошиќона. 2. ишќбозї
кардан.
ТАЃАЙЮР а. ‫ ﺗﻐﻴﺮ‬дигаргуншавї, табдилёбї, аз
њоли худ баргаштан.
ТАЃАННЇ а. ‫ ﺗﻐﻨﻲ‬сурудхонї, таронасарої.
ТАЃЗИЯ а. ‫ ﺗﻐﺬﻳﻪ‬ѓизо додан, хўрок додан,
хўрондан; ѓизо хўрдан.
ТАЃМА т. ‫ ﺗﻐﻤﻪ‬ниг. тамѓа.
ТАЃЙИР а. ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬дигаргунї; дигаргун шудан;
таѓйир додан дигар кардан, аз њоле ба њоли
дигар гардондан; таѓйир ёфтан дигар шудан,
дигаргун гардидан.
ТАЃЙИРДИЊЇ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮدﻫﻲ‬ дигаргун гардондани
коре ё чизе.
ТАЃЙИРЁБАНДА ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﺑﻨﺪه‬дигаргуншаванда.
ТАЃЙИРЁБЇ ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﺑﻲ‬дигаргун шудан.
ТАЃЙИРЁФТА ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮﻳﺎﻓﺘﻪ‬дигаргуншуда.
ТАЃЙИРНОПАЗИР ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬дигаргуннаша-
ванда, собит, барќарор.
ТАЃЙИРНОПАЗИРЇ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ дигаргунна-
шавандагї.
ТАЃЙИРОТ ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮات‬љ. таѓйир; таѓйирот даро-
вардан, ќисман, дигаргун кардан (мас.,
лоињаеро).
ТАЃЙИРПАЗИР ‫ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮ‬ он чизе ки ќобили
таѓйир аст.
ТАЃЙИРПАЗИРЇ ‫ ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي‬ќобил будан ба
таѓйирёбї ва дигаргунї, дигаргуншавандагї.
ТАЃО(Ї) ‫ﺗﻐﺎﺋﻲ‬//‫ ﺗﻐﺎ‬бародари модар.
ТАЃОБАЧА ‫ ﺗﻐﺎﺑﭽﻪ‬фарзанди таѓо (бародари
модар) чи духтар ва чи писар.
ТАЃОЇ ‫ﺗﻐﺎﺋﻲ‬ ниг. таѓо.
ТАЃОР ‫ ﺗﻐﺎر‬ниг. таѓора.
ТАЃОРА ‫ ﺗﻐﺎره‬зарфи калони сафолї, филизї ё
чўбї (барои љомашўї ва хамиргирї); таѓораи
обрезї зарфи обрезї.
ТАЃОРАЧА ‫ ﺗﻐﺎرهﭼﻪ‬таѓораи хурд.
ТАЃОФУЛ а. ‫ ﺗﻐﺎﻓﻞ‬худро ба нодонї задан; бе-
 – 293 – ТАЗ
парво нишон додани худ; чашмпўшї, фиребї.
ѓафлат; таѓофул кардан (намудан) ѓафлат
кардан, чашм пўшидан (аз чизе); ба ѓафлат
ТАДОВЇ а. ‫ ﺗﺪاوي‬даво кардан, муолиља, табо-
бат.
мондан.
ТАДОРУК а. ‫ ﺗﺪارك‬1. фароњам кардан, омода
ТАЃОФУЛПЕША ‫ ﺗﻐﺎﻓﻞﭘﻴﺸﻪ‬он ки худро ба
сохтан; тайёрї, омодагї; тадорук дидан
нодонї мезанад; бепарво.
тайёрї дидан, омода шудан. 2. чора, тадбир,
ТАЃОЯК ‫ ﺗﻐﺎﻳﻚ‬нарма, ќисмњои нисбатан на- илољ, чорабинї.
рми бадани одам ва њайвон, ки унсурњои
ТАДОХУЛ а. ‫ ﺗﺪاﺧﻞ‬кит. мудохила, ба якдигар
онро ба њам мепайванданд; таѓояки бинї,
даромадан.
таѓояки гўш.
ТАЃОЯКДОР ‫ ﺗﻐﺎﻳﻚدار‬дорандаи таѓояк, дорои
ТАДРИС а. ‫ﺗﺪرﻳﺲ‬ кит. дарсдињї, таълим,
омўзиш.
таѓояк.
ТАДАББУР а. ‫ ﺗﺪﺑﺮ‬кит. нек андешидани
ТАДРИСГОЊ ‫ﺗﺪرﻳﺲﮔﺎه‬ љои дарсгўї ва
дарсгирї.
оќибати коре; тадбир кардан, илољ ёфтан.
ТАДБИР а. ‫ ﺗﺪﺑﻴﺮ‬1. чора дидан, илољ андешида;
ТАДРИСЇ ‫ﺗﺪرﻳﺴﻲ‬ дарсдињї, маводи дарсї,
таълим.
чора, чорабинї; тадбир ба кор бурдан анде-
шидан; машварат карда роњ ёфтан ба коре. ТАДРИЉ а. ‫ ﺗﺪرﻳﺞ‬дараља ба дараља пешравї ва
2. њила, фанд. поя ба поя болобарої; ба тадриљ дараља ба
дараља; ба оњистагї, оњиста-оњиста.
ТАДБИРСОЗ ‫ ﺗﺪﺑﻴﺮﺳﺎز‬чораандеш; оќил, он ки
роњњои њал карданро медонад. ТАДРИЉАН а. ً‫ ﺗﺪرﻳﺠﺎ‬оњиста–оњиста, дараља ба
дараља.
ТАДБИРШИНОС ‫ﺗﺪﺑﻴﺮﺷﻨﺎس‬ донандаи роњи
чора. ТАДРИЉЇ ‫ ﺗﺪرﻳﺠﻲ‬оњистагї, ба оњистагї; тако-
мули тадриљї.
ТАДВИН а. ‫ ﺗﺪوﻳﻦ‬гирдоварї, ба тартиб даро-
вардан (мас., маљмўаи шеърњои худ ё касеро); ТАДФИН а. ‫ ﺗﺪﻓﻴﻦ‬дафн кардан, гўр кардан.
таълиф.
ТАЁЌ ‫ ﺗﻴﺎق‬гуфт. калтак, чўбдаст; алифро таёќ
ТАДВИР а. ‫ ﺗﺪوﻳﺮ‬гирд гардонидан, давр задан, гуфтан гуфт., маљ. тамоман бехату савод
чархзанї. будан.
ТАДЌИЌ а. ‫ ﺗﺪﻗﻴﻖ‬диќќат карда амиќ омўх- тани ТАЗАВВУЉ а. ‫ ﺗﺰوج‬зангирї; зан гирифтан; шўй
чизе, борикбинона кофтуков карда дидани кардан, ба шавњар расидан, издивољ кардан.
чизе; тадќиќ кардан (намудан) омўхтан, бо
ТАЗАККУР а. ‫ ﺗﺬﻛﺮ‬ба ёди худ овардан, ба хо-
диќќат ва борикбинона омўхтан.
тири худ овардан; ёдоварї, хотиррасонї.
ТАДЌИЌГАР ‫ﺗﺪﻗﻴﻖﮔﺮ‬ шахсе, ки касе ё чизеро
ТАЗАЛЗУЛ а. ‫ ﺗﺰﻟﺰل‬кит. ларза, ларзиш.
меомўзад.
ТАЗАЛЗУЛНОПАЗИР ‫ ﺗﺰﻟﺰلﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬таконнахў-
ТАДЌИЌЇ ‫ﺗﺪﻗﻴﻘﻲ‬ мансуб ба тадќиќ: корњои
ранда; устувор, барќарор, матин.
тадќиќї.
ТАЗАЛЛУМ а. ‫ ﺗﻈﻠﻢ‬додхоњї, шикоят аз беадо-
ТАДЌИЌКУНАНДА ‫ ﺗﺪﻗﻴﻖﻛﻨﻨﺪه‬он ки тањлилу
латии касе; тазаллум кардан додхоњї пурси-
баррасї (тадќиќ) мекунад.
дан.
ТАДЌИЌОТ а. ‫ ﺗﺪﻗﻴﻘﺎت‬маљмўаи санљишњо,
ТАЗАРВ ‫ ﺗﺬرو‬мурѓи даштї; мурѓи тазарв; та-
омўзишњо, пажўњиш.
зарви зарних киноя аз ангишти афрўхта, лах-
ТАДЌИЌОТЇ ‫ ﺗﺪﻗﻴﻘﺎﺗﻲ‬ниг. тадќиќї. ча; тазарви зарринпар киноя аз офтоб ва
оташ.
ТАДЌИЌОТЧЇ ‫ ﺗﺪﻗﻴﻘﺎﺗﭽﻲ‬гуфт. тадќиќкунанда,
омўзанда, муњаќќиќ. ТАЗАРРЎЪ а. ‫ ﺗﻀﺮع‬зорї, тавалло, илтиљо;
изњори фурўтанї.
ТАДЛИС а. ‫ ﺗﺪﻟﻴﺲ‬кит. фиреб, фиребгарї; авом-
 ТАЗ – 294 –
ТАЗВИР а. ‫ ﺗﺰوﻳﺮ‬фиреб, макр, њила. ТАЗОЊУР а. ‫ ﺗﻈﺎﻫﺮ‬1. ошкор шудан, зоњир шу-
дан. 2. худнамої, ба худ нисбат додани си-
ТАЗВИРГАР ‫ ﺗﺰوﻳﺮﮔﺮ‬фиребгар, маккор, њила-
фати дар худ набуда. 3. ба њам ёрї расондан,
гар; риёкор, дурўя.
ба њамдигар пуштибонї кардан.
ТАЗВИЉ а. ‫ ﺗﺰوﻳﺞ‬кит. заношўї; зангирї; хона-
ТАЗОЊУРОТ а. ‫ ﺗﻈﺎﻫﺮات‬ниг. тазоњур.
дор шудан; тазвиљ кардан ба занї додан; хо-
надор кардан. ТАЗОЮД а. ‫ ﺗﺰاﻳﺪ‬кит. зиёд шудан, афзоиш, аф-
зоиш ёфтан.
ТАЗЙИД а. ‫ ﺗﺰﻳﻴﺪ‬кит. зиёд кардан, афзун кар-
дан, афзудан. ТАЗРИЌ а. ‫ ﺗﺰرﻳﻖ‬дохил кардан, ворид кардани
дору ё моеъи дигар ба бадан.
ТАЗЙИЌ//ТАЗЪИЌ а. ‫ ﺗﻀﻴﻴﻖ‬танг кардан ё фи-
шор овардан ба чизе, фишор; тазйиќи хун ТАЗЊИБ а. ‫ ﺗﺬﻫﻴﺐ‬кит. зарандуд кардан,
зиёд шудани фишори хун дар бадани инсон; тил(л)окорї, заркорї, бо зар наќш бастан.
дар тангї ќарор додан, сахт гирифтан,
ТАЗЪИД а. ‫ ﺗﺰﺋﻴﺪ‬ниг. тазйид.
сахтгирї; ба тазйиќ кашидан фишор додан;
исроркорона талаб кардан. ТАЗЪИН а. ‫ ﺗﺰﺋﻴﻦ‬тазйин.
ТАЗЙИН а. ‫ ﺗﺰﻳﻴﻦ‬кит. 1. зинатдињї; зеб, зинат, ТАЙ а. ‫ ﻃﻲ‬1. гузаштан, сипарї кардан (-и ваќт
ороиш; тазйин ёфтан зинат додан. 2. оро- ва роњ); тай кардан гузаштан, гузашта раф-
стан. тан. 2. номи ќабилае аз араб, ки Той њам
мегўянд ва Њотами Той аз он ќабила буда-
ТАЗКИРА I а. ‫ ﺗﺬﻛﺮه‬1. маљмўи ашъори шоирон
аст…; ◊ тайи лисон ба кор бурдани фасоњат
ва тарљумаи њоли онњо. 2. ёддошт, ёдоварї.
дар тањрир ва гуфтор.
3. рўйхат.
ТАЙАРОН а. ‫ ﻃﻴﺮان‬парвозкунанда, паранда;
ТАЗКИРА II а. ‫ ﺗﺬﻛﺮه‬кит. гувоњинома, њуљљати
тайарон шудан ба париш даромадан; аз
шахсї, шиноснома.
тайарон мондан аз парвоз бозмондан.
ТАЗКИРАНАВИС ‫ ﺗﺬﻛﺮهﻧﻮﻳﺲ‬тартибдињандаи
маљмўаи ашъори шоирон.
ТАЙГАШТА ‫ﻃﻲﮔﺸﺘﻪ‬ :роњи тайгашта роњи си-
паришуда.
ТАЗКИЯ(Т) I а. ‫ﺗﺬﻛﻴﺖ‬//‫ ﺗﺬﻛﻴﻪ‬занозанї, кушо-
ТАЙЁР I а. ‫ ﺗﻴﺎر‬1. омода, њозир, муњайё; тайёр
кушї; сар буридан, зибњ кардан.
истодан омода будан, муњайё будан; тайёр
ТАЗКИЯ(Т) II а. ‫ﺗﺰﻛﻴﺖ‬//‫ ﺗﺰﻛﻴﻪ‬1. поксозї, тоза кардан омода кардан, муњайё кардан; тайёр
кардан, софкорї. 2. сутудан, ситоиш. шудан омода шудан, муњайё будан. 2. пух-
тан.
ТАЗЛИЛ I а. ‫ ﺗﺬﻟﻴﻞ‬хору залил кардан.
ТАЙЁР ІI а. ‫ ﺗﻴﺎر‬таър., књн. унвони дараљагии
ТАЗЛИЛ II а. ‫ ﺗﻀﻠﻴﻞ‬ба залолат андохтан,
олуфтањои Бухоро.
гумроњ кардан.
ТАЙЁР ІІI а. ‫ﻃﻴﺎر‬ паранда, парвозкунанда.
ТАЗМИН а. ‫ ﺗﻀﻤﻴﻦ‬кит. 1. ба ўњда гирифтани
товон, зомин шудан; замонат, зоминї, ка- ТАЙЁРА а. ‫ ﻃﻴﺎره‬1. ниг. њавопаймо. 2. маљ. асп.
фолат. 2. адш. даровардани ягон мисраъ ё
байти шоири дигаре ба шеъри худ.
ТАЙЁРИБИНЇ ‫ﺗﻴﺎريﺑﻴﻨﻲ‬ омодагї, омода шу-
дан ба коре.
ТАЗМИНЇ ‫ ﺗﻀﻤﻴﻨﻲ‬замонатшуда, зомин-шуда.
ТАЙЁРЇ ‫ ﺗﻴﺎري‬омодагї, њозирї; тайёрї дидан
ТАЗМИНОТ а. ‫ ﺗﻀﻤﻴﻨﺎت‬кит. маблаѓе, ки давла- омода шудан; тайёрї доштан омода будан.
ти маѓлуб ба давлати ѓолиб бояд пардозад,
ТАЙЁРКУНАНДА ‫ ﺗﻴﺎرﻛﻨﻨﺪه‬он ки чизеро омода
љаримаи њарбї.
ва њозир мекунад.
ТАЗОД(Д) а. ‫ ﺗﻀﺎد‬кит. 1. зиддият, мухолифат,
ТАЙЁРФУРЎШ ‫ ﺗﻴﺎرﻓﺮوش‬он ки чизњои сохтаву
душманї, нољўрї. 2. адш. бо њам зид гузош-
дўхтаи дигаронро мефурўшад.
та шудани ду њодиса дар асари бадеї, мас.
суду зиён, некиву бадї, наздику дур, шабу ТАЙЁРХЎР ‫ ﺗﻴﺎرﺧﻮر‬он ки ба чизи тайёру омода
рўз. шарик мешавад; муфтхўр.

ТАЙЁРХЎРЇ ‫ ﺗﻴﺎرﺧﻮري‬он ки чизи омодашу-
даро мехўрад.
ТАЙИБ а. ‫ ﻃﻴﻴﺐ‬1. пок, покиза, озода, тоза. 2.
форам, матлуб.
ТАЙЛАСОН а. ‫ ﻃﻴﻠﺴﺎن‬як навъ љомаи васеъи
дарозу беостин, ки рўњониён ва ќозиён
мепўшанд.
ТАЙЛОЌ т. ‫ ﻃﻴﻼق‬кит. шутурбача.
ТАЙР а. ‫ ﻃﻴﺮ‬кит. мурѓ, паранда.
ТАЙСАЛ а. ‫ ﺗﻴﺴﻞ‬:кит. тайсал додан ба ќафо
андохтан, кашол додан.
ТАЙШУДА ‫ ﻃﻲﺷﺪه‬сипаришуда.
ТАК I ‫ ﺗﻚ‬ниг. таг.
ТАК II ‫ ﺗﻚ‬давиш, дав; таку дав, таку тоз.
ТАКА I ‫ ﺗﻜﻪ‬бузи нар.
ТАКА II ‫ ﺗﻜﻪ‬яке аз ќабилањои туркман.
ТАКАББУР а. ‫ﺮ‬‫ ﺗﻜﺒ‬маѓрурї, худписандї,
њавобаландї; такаббур доштан маѓрур
(њавобаланд) будан.
ТАКАББУРЇ ‫ﺮي‬‫ ﺗﻜﺒ‬маѓрурї, њавобаландї.
ТАКАББУРНОК ‫ﺮﻧﺎك‬‫ﺗﻜﺒ‬ маѓрур, худписанд,
њавобаланд.
ТАКАББУРОНА ‫ﺮاﻧﻪ‬‫ ﺗﻜﺒ‬маѓрурона,
њавобаландона.
ТАКАББУРФУРЎШЇ ‫ﺮﻓﺮوﺷﻲ‬‫ﺗﻜﺒ‬
баландї.
ТАКАБУЗ ‫ ﺗﻜﻪﺑﺰ‬бузи нар.
ТАКАГЇ ‫ ﺗﻜﮕﻲ‬мансуб ба така; ќолини такагї
ќолине, ки ба ањли ќабилаи такањо мансуб
аст.
ТАКАЛЛУМ а. ‫ ﺗﻜﻠﻢ‬гапзанї, суханронї; та-
каллум кардан гап задан.
ТАКАЛЛУФ а. ‫ ﺗﻜﻠّﻒ‬1. ба зимма гирифтани
ранљи зиёдатї, бо машаќќат анљом додани
коре. 2. худнамої, нишон додани худ дар
ягон сифати дар худ набуда.
ТАКАСАЛТАНГ ‫ ﺗﻜﻪﺳﻠﺘﻨﮓ‬гуфт. бекорхўља.
ТАКБАНД ‫ ﺗﻚﺑﻨﺪ‬камарбанди махмалї ва аб-
решимии (ё махсусан) бофтаи зардўзии за-
нона.
ТАКБАНДБОФ ‫ﺗﻚﺑﻨﺪﺑﺎف‬ косибе, ки такбанд
– 295 – ТАК
мебофад.
ТАКБАРГ а. ‫ ﺗﻚﺑﺮگ‬барги поёнї.
ТАКБИР а. ‫ ﺗﻜﺒﻴﺮ‬д. такрор намудани ибораи
«аллоњу акбар» дар ваќти намоз; такбир фу-
ровардан дар ваќти намоз ё азон «аллоњу ак-
бар» гуфтан. 2. бузург шумурдан.
ТАКГИР ‫ ﺗﻚﮔﻴﺮ‬устои бурандаи чарм (исти-
лоњи пойафзолдўзї).
ТАКГИРЇ ‫ ﺗﻚﮔﻴﺮي‬буридани чарм ва ќолиб
кашидани он дар пойафзолдўзї.
ТАКДАВ ‫ ﺗﻚدو‬ба ќабати хок даромадани об.
ТАКЗИБ а. ‫ ﺗﻜﺬﻳﺐ‬кит. ба дурўѓ даровардани
гапе; рад кардани он, дурўѓ будани матла-
беро нишон додан, муќоб. тасдиќ.
ТАКИДЕГЇ ‫ ﺗﻚدﻳﮕﻲ‬оши аз њама тагтари дег.
ТАККА ‫ ﺗﻜّﻪ‬ниг. така I.
ТАККУРСЇ ‫ ﺗﻚﻛﺮﺳﻲ‬пойдевор, бунёд асос
(дар бино), муќ. тањкурсї.
ТАКЛИФ а. ‫ ﺗﻜﻠﻴﻒ‬1. зањмат, азият додан. 2.
пешнињод. 3. даъват кардан касеро ба љое,
даъват; таклиф кардан а) пешнињод кардан;
б) даъват кардан (мас.,ба мењмонї); таклифи
шаръї д. он чи аз рўи шариат ба љо оварда-
наш зарурист.
ТАКМИЛ а. ‫ ﺗﻜﻤﻴﻞ‬пурра гардонидан, мукам-
мал кардан; такмили ихтисос боло бардош-
ѓурур, њаво- тани дараљаи ихтисоси худ; такмил додан
пурра кардан, мукаммал кардан; такмил ёф-
тан пурра шудан, мукаммал шудан.
ТАКМИЛДИЊЇ ‫ ﺗﻜﻤﻴﻞدﻫﻲ‬исми амал аз такмил
додан. 
ТАКМИЛЁБЇ ‫ ﺗﻜﻤﻴﻞﻳﺎﺑﻲ‬исми амал аз такмил
ёфтан; пурра шудан, такмил ёфтан.
ТАКМИЛЇ ‫ ﺗﻜﻤﻴﻠﻲ‬пуррагї, баркамолї.
ТАКНИШИН ‫ ﺗﻚﻧﺸﻴﻦ‬тањнишин, чизе, ки дар
таги моеот менишинад (дурда, лойќа).
ТАКНИШОН ‫ ﺗﻚﻧﺸﺎن‬:такнишон кардан фик-
реро ба касе илќо кардан, чизеро дар хотири
касе љойгир намудан.
ТАКОБ ‫ ﺗﻜﺎب‬љои пасти обгузари байни ду кўњ,
љои обканда, дара.
ТАКОВАР ‫ ﺗﻜﺎور‬кит. тезрав, тезрафтор, даванд
(асп).
 ТАК – 296 –
ТАКОВАРЇ ‫ﺗﻜﺎوري‬ кит. тездавї, тезрафторї,
давандї.
ТАКОМУЛ ‫ ﺗﻜﺎﻣﻞ‬ба камол расидан, ба воя ра-
сидан, ба тадриљ комил шудан: такомули
тадриљї.
ТАКОН ‫ ﺗﻜﺎن‬њаракат, љунбиш; ларза; такон
додан љунбондан, њаракат додан; таконидан;
такон хўрдан њаракат кардан, љунбидан.
ТАКОН(И)ДАН ‫ﺗﻜﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺗﻜﺎﻧﺪن‬љунбондан,
њаракат додан, ба њаракат овардан, ларзон-
дан; афшондан.
ТАКОНХЎРЇ ‫ ﺗﻜﺎنﺧﻮري‬ларзиш, такон.
ТАКОПЎ(Й) (‫ ﺗﻜﺎﭘﻮ)ي‬даводав, омадурафти бо-
шитоб; такудав; ба такопў будан рафтуой
доштан, дар такудав будан; дил дар такопўй
будан дар ташвиш будан, мушаввашхотир
будан.
ТАКПОЇ ‫ ﺗﻚﭘﺎﺋﻲ‬кит. тездав, тезрафтор, сабу-
крафтор, даванд.
ТАКПУРСЇ ‫ ﺗﻚﭘﺮﺳﻲ‬:такпурсї кардан маљ.
моњияти гапе, кореро фањмиданї шудан.
ТАКРИМ а. ‫ ﺗﻜﺮﻳﻢ‬кит. киромї доштан; њур-
мат, эњтиром, иззат; такрим кардан њурмат
кардан, иззат кардан, мўњтарам донистан.
ТАКРОР а. ‫ ﺗﻜﺮار‬1. гаштаву баргашта кардани
коре. 2. гаштаву баргашта хондани чизе ба-
рои наѓз аз худ кардани он; такрори дарс
тайёр кардани дарс дар мактаб; такрор ёф-
тан гаштаву баргашта рўй додани воќеае;
такрор кардан а) дубора гуфтан, чанд бор
гуфтан (гаперо); б) гаштаву баргашта анљом
додан кореро; такрор шудан гаштаву бар-
гашта рўй додан (воќеае).
ТАКРОРАН а. ً‫ ﺗﻜﺮارا‬гаштаву баргашта, ду-
бора ё чандин бор (рўй додани коре).
ТАКРОРИСТЕЊСОЛ ‫ ﺗﻜﺮاراﺳﺘﺤﺼﺎل‬такрор ба
такрор истењсол намудан.
ТАКРОРЇ ‫ ﺗﻜﺮاري‬мансуб ба такрор; кишти
такрорї, курсњои такрорї.
ТАКРОРШАВАНДАГЇ ‫ﺗﻜﺮارﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬ аз нав
такрор шудан.
ТАКСИНЉ ‫ ﺗﻚﺳﻨﺞ‬ниг. тагсинљ.
ТАКСИР I а. ‫ ﺗﻜﺜﻴﺮ‬бисёр кардан, зиёд намудан;
афзоиш; дастгоњи таксир дастгоњи нусха-
бардорї.
ТАКСИР II а. ‫ ﺗﻜﺴﻴﺮ‬шикастан, кафондан; ха-
роб кардан, вайрон кардан.
ТАКСЇ ‫ ﺗﻜﺴﻲ‬мошини сабукрав барои мусо-
фирбарї
ТАК-ТАК ‫ ﺗﻚ ﺗﻚ‬1. так-таки по овози пой дар
ваќти роњ рафтан; так-таки по рафтан киноя
аз тарсондан бо садои пой, шўњрат ва ё
ќудрати худро таъриф кардан. 2. гуфт., маљ.
олам, дунё, љою макон; дар ин так-так а) дар
ин дунё; б) дар ин атроф, дар ин гирду миён.
ТАКТИКА а. ‫ ﺗﻜﺘﻴﻜﻪ‬1. санъати бурдани љанг. 2.
маљмўи восита ва роњњо барои расидан ба
маќсаде, хатти њаракати муайяни асоснок;
тактика доштан роњу равиши муайян ё хатти
њаракати аниќ доштан.
ТАКТИКЇ ‫ ﺗﻜﺘﻴﻜﻲ‬мансуб ба тактика: вазифаи
тактикї, њамияти тактикї.
ТАКТОЗ ‫ ﺗﻜﺘﺎز‬такопў, даву тоз, босуръат ва
бошитоб кореро анљом додан.
ТАКУДАВ ‫ ﺗﻚودو‬ниг. такопў; такудав кардан
дар пайи љустуљўи чизе давидан; ба такудав
афтодан ба љустуљў даромадан, ба ин сў он
сў давидан, тараддуд кардан.
ТАКУПЎ ‫ ﺗﻚوﭘﻮ‬ниг. такопў(й).
ТАКУРЎ(Й) (‫ ﺗﻚورو)ي‬:такурўй кардан чаппаву
роста (зеру забар) кардан (гардондан); таку-
рўй шудан чаппаву роста шудан, зеру забар
гаштан.
ТАКУТОЗ ‫ ﺗﻚوﺗﺎز‬даводавї; љўстуљў; такутоз
кардан даводавї кардан; љўстуљў намудан;
дар такутоз шудан даводавї кардан.
ТАКФИН а. ‫ ﺗﻜﻔﻴﻦ‬кафан кардан, кафан пўшо-
нидан (ба мурда); асбоби такфин чизњои
даркорї барои шустан ва ба кафан пўшо-
ндани мурда; обу такфин кардан шустан ва
кафан кардан (мурдаро).
ТАКФИР а. ‫ ﺗﻜﻔﻴﺮ‬:такфир кардан кит. ба
бединї нисбат додан, кофир шуморидан,
бедин њисоб кардан.
ТАКФИРЇ ‫ ﺗﻜﻔﻴﺮي‬бединї, кофирї.
ТАКХОНА ‫ ﺗﻚﺧﺎﻧﻪ‬ниг. тањхона.
ТАКЧАРМ ‫ ﺗﻚﭼﺮم‬ниг. тагчарм.
ТАКЉОЇ ‫ﺗﻚﺟﺎئ‬ мањаллї, бошандаи љои
 – 297 –
маълум, њаминљої; ниг. тагљой.
ТАКЉОЙ ‫ ﺗﻚﺟﺎي‬бозорпулї, маблаѓе, ки
фурўшанда бояд барои дар бозор барои чиз
фурўхтанаш пардозад; такљойи бозор
ТАКШИН I ‫ ﺗﻚﺷﻴﻦ‬замине, ки ба сабаби шибба
задан ва кўфтан сахт шудааст; тањшин, охи-
ри чизе.
ТАКШИН II ‫ ﺗﻚﺷﻴﻦ‬:такшин карда гуфтан бо
таъкид гуфтан.
ТАКЯ а. ‫ ﺗﻜﻴﻪ‬кит. 1. он чи бар он пушт нињода
мешавад. 2. маљ. пушту паноњ; такя кардан
ба чизе, ба касе а) пушт нињодан; б) ба касе
умед доштан, ба умеди касе шудан, ба чизе
умедвор шудан; такя кардан чизеро ба љое
љафс карда мондан, то ки наафтад. 3. кит.
хонаќоњ; макони дарвешон. 4. маљ. маскан,
бошишгоњ.
ТАКЯГАЊ ‫ ﺗﻜﻴﻪﮔﻪ‬1. љои такя додан, чизе, ки ба
он пушт гузошта мешавад (мас., девораи
пушти курсї). 2. касе, ки ба мадади вай
умедвор шуда кореро мекунанд, пушту
паноњ, њомї.
ТАКЯГОЊ ‫ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎه‬ниг. такягањ.
ТАКЯДОР ‫ ﺗﻜﻴﻪدار‬кит. 1. гўшанишинї, дар-
вешу ќаландар, он ки гўшанишиниву хил-
ватнишиниро ихтиёр кардааст. 2. маљ. њар
ки пушту паноњ дорад; соњибдор.
ТАКЯКАЛОМ ‫ ﺗﻜﻴﻪﻛﻼم‬вожа, калима ё иборае,
ки дар гуфтор бе назардошти маънии так-
роран истифода кунанд; калимае, ки дар
гуфтори шахсе бисёр во мехўрад.
ТАКЯНИШИН ‫ ﺗﻜﻴﻪﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар хонањо ва
маконњои муќаддас хилватнишинї кунад,
хилватнишинии зоњидону дарвешон ва
мазњабиён.
ТАКЯЉОЙ ‫ ﺗﻜﻴﻪﺟﺎي‬љои осоишу роњат, паноњ-
гоњ, такягоњ.
ТАЌАББУЛ а. ‫ﻞ‬‫ ﺗﻘﺒ‬кит. ќабул кардан ё ба
зимма гирифтани чизе, бар ўњда гирифтани
коре, пешкаш, њадя, тўњфа.
ТАЌАДДУС а. ‫س‬‫ ﺗﻘﺪ‬кит. порсої, муќаддасї,
покї; парњезкорї; ◊ олами таќаддус а) ола-
ми покї ва порсої; б) маљ. олами боло, ос-
мон; таќаддус фурўхтан худро порсо нишон
додан, худро зоњид тарошидан.
ТАЌ
ТАЌАЙЮД а. ‫ ﺗﻘﻴﺪ‬гирифторї ба ќайди чизе,
бастагї; вобастагї; таќайюд кардан (ё наму-
дан) ба ќайд овардан, ба банд андохтан.
ТАЌАЛ а. ‫ ﺗﻘﻞ‬гуфт. фаъолият ва љунбуљўш ё
дасту по задан барои рањої ёфтан аз вазъия-
ти нохуш, њила, найранг, бањонаљўї бо
маќсади накардани коре; таќал кардан
бањонаљўї кардан, бо бањонае кореро ба
ќафо андохтан.
ТАЌАЛКОРЇ ‫ ﺗﻘﻞﻛﺎري‬гуфт. њилагарї, бањона-
љўї.
ТАЌАЛЛО а. ‫ ﺗﻘﻼ‬кит. кўшиш, талош, саъй.
ТАЌАЛЛУБ а. ‫ ﺗﻘﻠﺐ‬кит. ќаллобї,
сохтакорї.
ТАЌАЛЛУБЇ ‫ ﺗﻘﻠﺒﻲ‬таќаллубкорї, сохтакорї.
ТАЌАЛЛУБКОР ‫ ﺗﻘﻠﺐﻛﺎر‬ќаллоб, сохтакор.
ТАЌАЛЛУБКОРЇ ‫ ﺗﻘﻠﺐﻛﺎري‬сохтакорї.
ТАЌАР ‫ ﺗﻘﺮ‬:таќар - туќур кардан баланд садо
додан; таќар-таќари чархи ароба садои ба
санг бархўрдани чархи ароба.
ТАЌАРРОС ‫ ﺗﻘﺮاس‬:таќаррос задан садои ба-
ланди ба њам бархўрдани чисмњои сахт (мас.
чархи ароба ба санг) таќар-таќар кардан; ниг.
таќар-таќар.
ТАЌАРРУБ а. ‫ ﺗﻘﺮب‬наздик шудан, наздик ома-
дан, наздикї; хешї; ◊ таќарруб фармудан
иљозати наздикї додан, наздик гардонидан.
ТАЌАР-ТАЌАР ‫ ﺗﻘﺮﺗﻘﺮ‬калимаи таќлиди овозї
садои баланди ба њам бархўрдани љисмњои
сахт.
ТАЌАР-ТУЌУР ‫ ﺗﻘﺮﺗﻘﻮر‬ниг. таќар-таќар.
ТАЌВИМ а. ‫ ﺗﻘﻮﻳﻢ‬1. њисоби рўзу моњњо дар сол
рост кардан. 2. солнома. 3. бањо додан, нарх
додан, ќимат гузоштан.
ТАЌВИЯ(Т) а. ‫ﺗﻘﻮﻳﺖ‬//‫ﺗﻘﻮﻳﻪ‬  ќувватдињї; дастги-
рї; таќвият додан ќувватнок кардан;
таќвият ёфтан ќувватнок шудан; ќувват ги-
рифтан ќувват додан; тасдиќ ва таъкид на-
мудан.
ТАЌВИЯТКУНАНДА ‫ ﺗﻘﻮﻳﺖﻛﻨﻨﺪه‬ќувват-
дињанда, ќувваткунанда.
ТАЌВО а. ‫ ﺗﻘﻮي‬//‫ ﺗﻘﻮا‬порсої, парњезгорї.
ТАЌВОДОР ‫ ﺗﻘﻮادار‬порсо, мўъмин, парњезгор.
 ТАЌ
ТАЌВОДОРЇ ‫ ﺗﻘﻮاداري‬порсої, парњезгорї.
ТАЌВОФУРЎШ ‫ ﺗﻘﻮاﻓﺮوش‬зоњиднамо, он ки
худро порсо метарошад; авомфиреб.
ТАЌДИМ а. ‫ ﺗﻘﺪﻳﻢ‬пешкаш кардан, њадя додан;
пешкаш; таќдим кардан (намудан) пешкаш
кардан.
ТАЌДИР I а. ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬сарнавишт; ќисмат, насиба,
ќазо, ќадар; аз таќдирам њар чї дар
ќисматам бошад (мебинам…); бар таќ-
дири… дар мавриди…, дар сурати…; бар
таќдири гурехтан њам халосї набуд; таќдир
медонад… вобаста ба ќисмату насиба аст; ба
дасти таќдир супурдан ба ќисмату сарна-
вишт њавола кардан (кореро); ба таќдир тан
додан ба сарнавишт таслим шудан; дар
таќдир будан ногузир будан; таќдир доштан
он чи дар таќдир ба касе муќаррар шудааст,
он чи дар ќисмати касе њаст; насиб кардан.
2. ояндаи чизе.
ТАЌДИР II ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬ќадршиносї; тањсин, таъриф,
эњтиром; таќдир кардан ќадрдонї кардан
(кору хизмати касеро); тањсин кардан.
ТАЌДИРНОМА ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮﻧﺎﻣﻪ‬коѓазе, ки аз тарафи
идорае дар бораи ќадрдонї ва тањсин аз
хизмати касе дода мешавад.
ТАЌДИРПАРАСТ ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮﭘﺮﺳﺖ‬он ки ба таќдир
бовар ва эътиќод дорад, он ки сарнавишту
таќдирро марому асоси зиндагї медонад.
ТАЌДИРПАРАСТЇ ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‬боварию эътиќод
ба таќдир.
ТАЌДИРСОЗ ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮﺳﺎز‬1. сарнавиштсоз; киноя
аз Худованд. 2. амал ё чорабиние, ки барои
њал шудани масъалае наќши асосї дорад.
ТАЌДИРЉУНБОН ‫ ﺗﻘﺪﻳﺮﺟﻨﺒﺎن‬1. киноя аз Худо-
ванд. 2. маљ. боис, сабабгор.
ТАЌДИС а. ‫ ﺗﻘﺪﻳﺲ‬муќаддас шумурдан, ба покї
нисбат додан, ба покї ёд кардан.
ТАЌЛИД а. ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪ‬1. пайравї ба амалу рафтори
касе (бе мулоњизаи некї ё бадии он). 2. айнан
такрор кардани рафтор ва тарзи гуфтори
касе. 3. ба гардани касе гарданбанд андох-
тан. 4. касеро ўњдадор кардан.
ТАЌЛИДГАР ‫ﺗﻘﻠﻴﺪﮔﺮ‬ он ки дигареро пайравї
мекунад.
ТАЌЛИДГАРЇ ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪﮔﺮي‬таќлидкорї кардан.
– 298 –
ТАЌЛИДЇ ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪي‬мансуб ба таќлид; таќлид-
корона, аз рўи пайравии кўркўрона ба касе
бе доштани истеъдоди њаќиќї.
ТАЌЛИДКОР ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪﻛﺎر‬он ки дар кору кирдор
ва рафтор ба касе кўр-кўрона пайравї меку-
над; таќлидкунанда.
ТАЌЛИДКОРЇ ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪﻛﺎري‬пайравї кардан.
ТАЌЛИДКОРОНА ‫ﺗﻘﻠﻴﺪﻛﺎراﻧﻪ‬ пайравона, аз
рўи таќлидкорї.
ТАЌЛИДКУНАНДА ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‬ниг. таќлидкор.
ТАЌЛИДНОПАЗИР ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬коре, ки онро
айнан такрор кардан номумкин аст.
ТАЌЛИДЧЇ ‫ ﺗﻘﻠﻴﺪﭼﻲ‬гуфт. он ки кору рафтори
касеро айнан нишон медињад; таќлидкори
кору рафтори касе.
ТАЌЛИЛ а. ‫ﺗﻘﻠﻴﻞ‬ кит. кам кардан ё костани
ягон чиз.
ТАЌОБУЛ а. ‫ ﺗﻘﺎﺑﻞ‬кит. баробарї, баробар шу-
дан.
ТАЌОЗО а. ‫ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬хоњиш, дархост; бо таќозои…
бо талаби…;  таќозо кардан (намудан) а)
хоњиш кардан; майл доштан ба коре; б) та-
лаб кардан.
ТАЌОЗОГАР ‫ ﺗﻘﺎﺿﺎﮔﺮ‬он ки талаб мекунад, та-
лабкунанда, хоњанда.
ТАЌОРУБ I а. ‫ ﺗﻘﺎرب‬кит. ба њам наздик шудан,
наздикї, ќаробат; таќоруб кардан наздик
шудан (ба чизе).
ТАЌОРУБ II а. ‫ ﺗﻘﺎرب‬адш. номи яке аз вазнњои
арўз; ниг. мутаќориб.
ТАЌРИБ а. ‫ ﺗﻘﺮﻳﺐ‬1. наздик гардонидан; на-
здик; ба ин таќриб ба ин тариќ, ба ин тарз,
ба ин минвол. 2. восита, бањона.
ТАЌРИБАН а. ً‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬ тахминан, ќариб ки…,
ќариби…
ТАЌРИБЇ ‫ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ‬тахминї, таќрибан.
ТАЌРИЗ I а. ‫ ﺗﻘﺮﻳﻆ‬кит. 1. буридан, ќатъ кар-
дан. 2. адш. шеър гуфтан дар мадњ ё мазам-
мати касе.
ТАЌРИЗ II а. ‫ ﺗﻘﺮﻳﻆ‬1. баёни фикр дар бораи
асаре, бањо додан ба асаре. 2. маќолае, ки
дар он дар бораи асаре фикр баён ёфтааст;
таќриз навиштан дар бораи асаре изњори

аќида кардан.
ТАЌРИЗНАВИС ‫ ﺗﻘﺮﻳﻆﻧﻮﻳﺲ‬он ки таќриз на-
виштааст; он ки оид ба асаре изњори аќида
кардааст, муќарриз.
ТАЌРИР а. ‫ ﺗﻘﺮﻳﺮ‬кит. гуфтани муддао бо за-
бон, баён, гуфтор, муќаррар кардан, тасдиќ
кардан.
ТАЌРИРАН а. ً‫ ﺗﻘﺮﻳﺮا‬шифоњї, дањанакї.
ТАЌСИМ а. ‫ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬1. људо кардан ба ќисмњо,
ќисм-ќисм кардани чизе. 2. яке аз чор амали
арифметикї, ки таќсим кардани ададро ни-
шон медињад; таќсим кардан (намудан) њисса
намудан, ба ќисмњо људо кардан; таќсим
шудан људо шудан, ќисм-ќисм шудан;
таќсими хотир парешонхотирї.
ТАЌСИМБАНДЇ ‫ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي‬ба ќисмњо људо
намудан, гурўњбандї.
ТАЌСИМГАР ‫ ﺗﻘﺴﻴﻢﮔﺮ‬шахси таќсимкунанда.
ТАЌСИМЇ ‫ ﺗﻘﺴﻴﻤﻲ‬ниг. таќсимча.
ТАЌСИМКУНАНДА ‫ﺗﻘﺴﻴﻢﻛﻨﻨﺪه‬ сифати феълии
замони њозира аз таќсим кардан; он ки ба
ќисмњо људо мекунад.
ТАЌСИМНАШАВАНДА ‫ ﺗﻘﺴﻴﻢﻧﺸﻮﻧﺪه‬сифати
феълии замони њозира аз таќсим нашудан;
ададе, ки таќсим намешавад, таќсимно-
пазир.
ТАЌСИМНОПАЗИР ‫ﺗﻘﺴﻴﻢﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ададе,
ќобили таќсим нест.
ТАЌСИМОТ а. ‫ ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت‬таќсим шудан; марз-
бандї: таќсимоти миллии Осиёи Миёна.
ТАЌСИМЧА ‫ ﺗﻘﺴﻴﻤﭽﻪ‬табаќча.
ТАЌСИМШАВАНДА ‫ ﺗﻘﺴﻴﻢﺷﻮﻧﺪه‬сифати феъ-
лии замони њозира аз таќсим шудан; он чи ба
њиссањо таќсим карда мешавад; ќобили
таќсим; адади таќсимшаванда ададе, ки бояд
ба њиссањо таќсим мегардад.
ТАЌСИМШАВАНДАГЇ ‫ ﺗﻘﺴﻴﻢﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬ба
гурўњњо таќсимшаванда, таќсимпазир будан.
ТАЌСИР І а. ‫ ﺗﻘﺼﻴﺮ‬1. кит. кўтоњї, сустї (дар
коре). 2. хато, гуноњ.
ТАЌСИР ІІ ‫ ﺗﻘﺼﻴﺮ‬гуфт. калимаи хитобї дар
ваќти мурољиат ба соњибмансабон ва мулло-
ён гуфта мешавад; ба ин маънї «таќсирам»
– 299 – ТАЛ
низ мегўянд.
ТАЌСИРБИН ‫ ﺗﻘﺼﻴﺮﺑﻴﻦ‬нуќсонбин, он ки кам-
будиву хатоњоро мебинад.
ТАЌСИРГЎЇ ‫ ﺗﻘﺼﻴﺮﮔﻮﺋﻲ‬маљ. тамаллуќкорї,
хушомадгўї.
ТАЌ-ТАЌ ‫ ﺗﻖﺗﻖ‬таќлиди овози садои кўфта шу-
дани дар; таќ-таќ кардан кўфтан, задан (да-
реро;) таќ -таќ шудан зада шудани дар; бе
таќ-таќ дарро нокўфта, хабар надода (даро-
мадан ба хонае).
ТАЌТЕЪ а. ‫ ﺗﻘﻄﻴﻊ‬адш. људо кардани мисраи
шеър ба рукнњои арўз; санљидани вазни
шеър, оњанг.
ТАЌТИР I а. ‫ ﺗﻘﺘﻴﺮ‬сахтї кардан дар нафаќа,
хасисї дар харољот.
ТАЌТИР II а. ‫ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬кит. 1. ќатра-ќатра чакон-
дани моеот, соф кардан моеот бо софї. 2. ба
воситаи бўѓронї соф кардани чизе.
ТАЛ (Л) I а. ‫ ﻃﻞ‬пушта, теппа, кўњи паст; тали
реги равон хомаи рег дар регзорњо.
ТАЛ(Л) II а. ‫ ﻃﻞ‬1. шабнам. 2. борони реза.
ТАЛА I ‫ ﺗﻠﻪ‬кит. дом, ќапќон.
ТАЛА II ‫ ﺗﻠﻪ‬гуфт. толон, торољ, ѓорат; тала
кардан ѓорат (торољ) кардан; тала шудан
ѓорат шудан, ба торољ рафтан.
талаб ‫ ﻃﻠﺐ‬1. асоси замони њозира аз талабидан.
2. љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
ки
маънои талбанда ва хоњанда: озодиталаб,
њангоматалаб…
ТАЛАБ а. ‫ ﻃﻠﺐ‬1. пурсидаву хостани чизе; дар-
хост, илтимос; талаби касеро ќабул кардан
хоњишу дархости касеро ќабул кардан. 2.
љустуљў, кофтуков. 3. маблаѓе, ки аз касе
даъво карда мешавад, маблаѓе, ки ќарз-
дињанда аз ќарздор металабад; талаб кардан
(намудан) а) хостан; б) чизи додашударо
гашта гирифтанї шудан. 4. эњтиёљи харидо-
рон ба моле дар бозор. 5. кофтуков, љустуљў.
ТАЛАБА а. ‫ ﻃﻠﺒﻪ‬1. љ. толиб. 2. толиби илм, хо-
нанда, шогирд.
ТАЛАБАНДА ‫ ﻃﻠﺒﻨﺪه‬пурсанда, талабкунанда
(чизеро), талбанда.
ТАЛАБГОР ‫ ﻃﻠﺐﮔﺎر‬1. хоњон, хоњанда; дархост-
кунанда. 2. хостгор; талабгор баромадан то-
 ТАЛ – 300 –
либ шудан, хостан; талабгор шудан хостгор
шудан.
ТАЛАБИДАН ‫ ﻃﻠﺒﻴﺪن‬1. пурсидан, хостан (чи-
зеро). 2. талаб кардан; орзу намудан. 3.
даъват кардан, љеѓ задан. 4. хоњиш кардан. 5.
љустуљў кардан, кофтан.
ТАЛАБИДАНЇ ‫ ﻃﻠﺒﻴﺪﻧﻲ‬пурсиданї.
ТАЛАБКОРОНА ‫ ﻃﻠﺐﻛﺎراﻧﻪ‬муддаиёна; талаб-
корона ба майдон даромадан.
ТАЛАБКУНАНДА ‫ ﻃﻠﺐﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз талаб кардан; дархостку-
нанда, хоњишкунанда.
ТАЛАБНОМА ‫ ﻃﻠﺐﻧﺎﻣﻪ‬санаде, ки аз касе чизе
дархост карда мешавад.
ТАЛАБОТ а. ‫ ﻃﻠﺒﺎت‬љ. талаб.
ТАЛАВВУН а. ‫ ﺗﻠﻮن‬кит. рангоранг шудан;
рангорангї; талаввуни мизољ таѓйир ёфтани
мизољ, ранг ба ранг шудан, бесуботї.
ТАЛАЌЌЇ а. ‫ ﺗﻠﻘﻲ‬ќабул кардан, пазируфтан.
ТАЛАТТУФ а. ‫ ﺗﻠﻄﻒ‬кит. мењрубонї, лутф, на-
возиш, дилнавозї.
ТАЛАФ а. ‫ ﺗﻠﻒ‬нобуд шудан, табоњ шудан; нест
шудан; кишт аз беобї талаф шуд, талаф кар-
дан нобуд (нест) кардан; талаф шудан (гар-
дидан) нобуд шудан, аз байн рафтан.
ТАЛАФГОР//ТАЛАФКОР ‫ﺗﻠﻒﻛﺎر‬//‫ ﺗﻠﻒﮔﺎر‬но-
будкунанда, гум ва несткунанда.
ТАЛАФКОРЇ ‫ﺗﻠﻒﻛﺎري‬ талафкор будан, харо-
љот кардан.
ТАЛАФОТ а. ‫ ﺗﻠﻔﺎت‬љ. талаф; талафоти зиёд но-
буд шудани чизи бисёр, кушта шудани ода-
ми бисёр; талафот додан кушта шудан, аз
байн рафтан(-и одамон); талафот расондан
ба касе нобуд (нест) кардан, зиён расондан
ба касе.
ТАЛАФФУЗ ‫ ﺗﻠﻔﻆ‬тарзи гапзанї, тарзи адои
(гуфтани) калимањо; талаффузи ќоригї кит.
тарзи ифодаи (адои) калимањо мувофиќи
ќоидаи (таљвиди) арабї.
ТАЛАФШУДА ‫ ﺗﻠﻒﺷﺪه‬нобудшуда.
ТАЛБАНДА ‫ ﻃﻠﺒﻨﺪه‬гуфт., ниг. талабанда.
ТАЛБИДАН ‫ ﻃﻠﺒﻴﺪن‬ниг. талабидан.
ТАЛБИС а. ‫ ﺗﻠﺒﻴﺲ‬кит. 1. маккорї, фиребгарї,
њилагарї; сохтакорї (дар њуљљатњои навиш-
та); васиќаи талбис њуљљати ќалбакї, њуљ-
љати сохта; хати талбис номаи сохта. 2. пў-
шидан, либос пўшидан.
ТАЛБИСЇ ‫ ﺗﻠﺒﻴﺴﻲ‬иблисї, маккорї, фиребгарї,
љодугарї.
ТАЛБИСКОР ‫ ﺗﻠﺒﻴﺲﻛﺎر‬фиребгар, маккор.
ТАЛБИСКОРЇ ‫ ﺗﻠﺒﻴﺲﻛﺎري‬маккорї, њилагарї,
ќаллобї; сохтакорї (дар њуљљатњо).
ТАЛБОН ‫ ﻃﻠﺒﺎن‬маросими аввали мењмон шуда-
ни арўсу домод дар хонаи падару модари
арўс.
ТАЛВЕЊ а. ‫ ﺗﻠﻮﻳﺢ‬ишора кардан, матлаберо бо
ишора фањмондан, суханеро сарбаста гуф-
тан.
ТАЛВИН а. ‫ ﺗﻠﻮﻳﻦ‬бо ранги дигар даровардан,
гуногунранг кардан.
ТАЛВОСА ‫ ﺗﻠﻮاﺳﻪ‬нооромї, беќарорї, изтироб;
талвосаи љон љонканї; ба талвоса афтодан
дар ташвиш мондан; дар талвоса будан дар
ташвиш (ноором) будан; талвоса доштан
беќарор (дар изтироб) будан; талвоса кар-
дан беќарор (дар њолати изтироб) будан.
ТАЛЌИН а. ‫ ﺗﻠﻘﻴﻦ‬ёд додан, омўзиш; таъсир-
гузаронї ба рўњияи касе; андохтани фикре
ба дили касе; талќин кардан (намудан) ёд
додан, хуб фањмонда додан.
ТАЛЌОН ‫ ﺗﻠﻘﺎن‬1. орде, ки аз майда кардани
нон, мевањои хушк тайёр карда мешавад. 2.
орди дар равѓан бирёншуда. 3. хокаи тамо-
ку); талќони нони хушк; талќон шудан(-и чи-
зе) майда–майда шудан, орд шудан, ба гард
мубаддал шудан; кўњро талќон кардан маљ.
а) кори сахтеро ба љо овардан; б) пурќувват
будан.
ТАЛЛОЃУ ‫ ﺗﻼﻏﻮ‬гуфт. нињоят талх; зањру
таллоѓу шавад дуои бад, яъне њазм нашуда
зањр шавад.
ТАЛЛОН ‫ ﺗﻼن‬бўр (ранги асп).
ТАЛМЕЊ а. ‫ ﺗﻠﻤﻴﺢ‬1. ишора, нигоњи сабук ба сўи
чизе. 2. адш. ишора кардани шоир дар
шеъри худ ба ќисса ё масали маъруфе.
ТАЛМУД ‫ ﺗﻠﻤﻮد‬китоби муќаддаси яњудиён.
ТАЛОЌ а. ‫ ﻃﻼق‬рањонидани зан аз ќайди никоњ,
људо шудан аз зан, људої; талоќи боин д.
 – 301 –
талоќе, ки аз рўи шариат пас аз он баъд аз
гузаштани муддати ду моњ ба зани пештара
баргаштан мумкин нест; талоќи раљъї
талоќе, ки дар муддати муайян баргаштан
ба зани пештара бе никоњ мумкин аст; талоќ
гирифтан људо шуда рафтани зан аз шавњар;
талоќ кардан талоќ додан, аз зан људо шу-
дан, бо ќоидаи шариат занро сар додан;
хати талоќ њуљљат дар бори људо шудани за-
ну шавњар.
ТАЛОЌАТ а. ‫ ﻃﻼﻗﺖ‬кит. хушбаёнї, суханварї,
фасоњати гуфтор, њунари нотиќї: талоќати
лисон хушзабонї, фасоњат.
ТАЛОЌХАТ ‫ ﻃﻼقﺧﻂ‬гуфт. хати талоќ.
ТАЛОН I фр. ‫ ﺗﻼن‬нисфи вараќаи њуљљате, хатча
ё вараќае, ки ба љойи пул истифода меша-
вад, ки ба дасти кас дода шуда, нисфи дига-
раш дар идора мемонад.
ТАЛОН II ‫ ﺗﻼن‬ниг. толон.
ТАЛОТУМ а. ‫ ﺗﻼﻃﻢ‬1. ба њам задани мављњои
бањр. 2. маљ. шўру ѓавѓо, маѓал; талотум за-
дан ба њам задани амвољи дарё; ба талотум
даромадан ба мављзанї сар кардани оби
бањр; талотум кардан мављ задан.
ТАЛОТУФ т. ‫ ﺗﻼﺗﻮف‬1. шўру ѓавѓо, маѓал. 2. он
ки худро чиркин нигоњ дорад, касиф.
ТАЛОТЎБ т. ‫ ﺗﻼﺗﻮب‬гуфт. ѓавѓо, маѓал,
тўпаланг; талотўб кардан ѓавѓо (тўпаланг)
кардан, талотуф.
ТАЛОФЇ а. ‫ ﺗﻼﻓﻲ‬кит. пур шудани љои чизи
талафшуда, љуброн, товон, иваз, ќусур;
талофї кардан љуброн кардан, ќусури чизи
аз- дастрафтаро баровардан.
ТАЛОШ ‫ ﺗﻼش‬1. саъю кўшиш; љидду љањд,
љадал; тараддуд. 2. даст ба гиребон шудани
ду ё чанд кас, кашмакаш, кашокаш; талоши
маош мубориза барои зиндагї; талоши њаёт
ташвиши (кашмакаши) зиндагї; дар талош
афтодан ба кашмакаш даромадан, кашокаш
кардан; талош доштан љадал кардан, муно-
зира доштан; талош кардан кашмакаш
(љадал) кардан.
ТАЛОШИДАН ‫ ﺗﻼﺷﻴﺪن‬кит. љустуљў кардан,
кофтан; пањну парешон кардан, пошидан.
ТАЛОШЇ ‫ ﺗﻼﺷﻲ‬1. нестї, нобудї. 2. пањну па-
решон кардан.
ТАЛ
ТАЛОЯ а. ‫ ﻃﻼﻳﻪ‬гурўњи пешгарди лашкар; аска-
роне, ки ваќти шаб лашкарро посбонї ме-
кунанд.
ТАЛОЯГЇ ‫ ﻃﻼﻳﮕﻲ‬дар талоя будан, пешгарди
лашкар будан, посбонии шабонаи лашкар.
ТАЛХ ‫ ﺗﻠﺦ‬1. он чи мазаи тунду тез дорад; муќоб.
ширин. 2. ногувор, сахт (сухан); талх шудани
зиндагї мушкил шудани зиндагї; љавоби
талх љавоби сахтрасанда; талх гуфтан суха-
ни дурушту ногувор гуфтан; авќот талх на-
мудан димоѓи касеро сўзондан.
ТАЛХА I ‫ ﺗﻠﺨﻪ‬1. моеи зарди сабзинатоби талх,
ки аз љигари одам људо шуда меистад; саф-
ро, зањра. 2. халтачае, ки ин моеъ дар даруни
он љамъ мешавад, зањрадон; ◊ талха кафи-
дан тарсидан, сахт ба тарс афтодан,
зањракаф шудан.
ТАЛХА II ‫ ﺗﻠﺨﻪ‬бот. алафи бисёр талх, ки ба
димоѓи кас расад, талхиаш ба зудї намера-
вад, талхак; талха чашидан талхком шудан,
ба сахтию душворї мондан.
ТАЛХАДОН ‫ ﺗﻠﺨﻪدان‬зањрадон.
ТАЛХАК ‫ ﺗﻠﺨﻚ‬ниг. талха II.
ТАЛХАКАФ ‫ﺗﻠﺨﻪﻛﻒ‬ :талхакаф шудан сахт
тарсидан.
ТАЛХГУФТОР ‫ ﺗﻠﺦﮔﻔﺘﺎر‬ниг. талхсухан.
ТАЛХГУФТОРЇ ‫ ﺗﻠﺦﮔﻔﺘﺎري‬ниг. талхсуханї.
ТАЛХГЎЇ ‫ ﺗﻠﺦﮔﻮﺋﻲ‬гуфтани гапњои талх,
нешзабонї, бадзабонї.
ТАЛХГЎЙ ‫ ﺗﻠﺦﮔﻮي‬он ки сухани нешдор мегўяд,
бадзабон.
ТАЛХЗАБОН ‫ ﺗﻠﺦزﺑﺎن‬он ки гапњои дурушту но-
форам мегўяд, бадзабон.
ТАЛХЗАБОНЇ ‫ ﺗﻠﺦزﺑﺎﻧﻲ‬гуфтани гапњои дуруш-
ти нешдор, бадзабонї.
ТАЛХИПИСАНД ‫ ﺗﻠﺨﻲﭘﺴﻨﺪ‬кит. он ки сахтиву
ногувориро ќабул мекунад ва аз он гила на-
мекунад; тобовар, пазирандаи сахтиву
мушкилї.
ТАЛХИС а. ‫ ﺗﻠﺨﻴﺺ‬гузориши кўтоњ, мухтасар,
хулоса, ихтисора.
ТАЛХЇ ‫ ﺗﻠﺨﻲ‬1. бадмазагї, мазаи талху ногу-
вор: дар дањон талхї њис кардан. 2. сахтї,
ногуворї, душворї; муќоб. хушї: талхии
ТАЛ – 302 –
рўзгор, талхии танњої, талхии ятимї; тал-
хию ширинии зиндагиро чашидан гармию
сардии њаётро аз сар гузарондан, неку бади
зиндагиро дидан; талхии ком ногувории
ањвол, димоѓсўхтагї.
ТАЛХКАШ ‫ ﺗﻠﺦﻛﺶ‬кит. он ки ба азобу
машаќќат тоб меорад.
ТАЛХКОМ ‫ ﺗﻠﺦﻛﺎم‬он ки зиндагониаш сахт ме-
гузарад; он ки ба матлабу орзуяш нарасида-
аст.
ТАЛХКОМЇ ‫ﺗﻠﺦﻛﺎﻣﻲ‬ маъюсї, нарасидан ба
орзуи худ.
ТАЛХМАЗА ‫ ﺗﻠﺦﻣﺰه‬1. мазаи талх доштан. 2.
маљ. нофорам.
ТАЛХМИЗОЉ ‫ ﺗﻠﺦﻣﺰاج‬дорои мизољи талх.
ТАЛХНАМО ‫ ﺗﻠﺦﻧﻤﺎ‬каме талх, ќариб талх: оби
талхнамо.
ТАЛХОБ ‫ ﺗﻠﺦآب‬сафро, зардоб.
ТАЛХОБА ‫ ﺗﻠﺦآﺑﻪ‬1. ниг. талхоб. 2. маљ. май.
ТАЛХСИРИШТ ‫ ﺗﻠﺦﺳﺮﺷﺖ‬он ки тинати бад до-
рад, бадасл, бадгуњар, бадхў.
ТАЛХСУХАН ‫ ﺗﻠﺦﺳﺨﻦ‬он ки суханони баду но-
форам мегўяд, бадсухан, бадгап, дурушт-
сухан.
ТАЛХСУХАНЇ ‫ ﺗﻠﺦﺳﺨﻨﻲ‬бадгапї, дуруштсу-
ханї, талхгўї, талхгуфторї.
ТАЛХФОМ ‫ ﺗﻠﺦﻓﺎم‬кит. тираранг, хираранг, но-
соф.
ТАЛЧА ‫ ﺗﻞﭼﻪ‬теппаи хурд.
ТАЛЪАТ а. ‫ ﻃﻠﻌﺖ‬рўй, чењра, симо, дидор;
талъати ѓарро чењраи зебо, симои хуб.
ТАМАВВУЛ а. ‫ﺗﻤﻮل‬ кит. молдорї, давлат-
мандї.
ТАМАДДУН а. ‫ ﺗﻤﺪن‬1. шањрнишин шудан. 2.
доро шудан ба илму фанни замонї; мада-
нияти бузург.
ТАМАЙЮЗ а. ‫ﺗﻤﻴﺰ‬ фарќ пайдо кардан; фарќ
доштан.
ТАМАЛЛУК а. ‫ ﺗﻤﻠﻚ‬молик шудан, зўран аз
они худ кардан, тасарруф кардан.
ТАМАЛЛУЌ а. ‫ ﺗﻤﻠﻖ‬хушомадгўї, лаганбар-
дорї, чоплусї; њурмати риёї; тамалуќ кар-
дан хушомад кардан.
ТАМАЛЛУЌГЎ(Й) (‫ ﺗﻤﻠﻖﮔﻮ )ي‬он ки тамаллуќ
мегўяд, чоплус, хушомадгўй, лаганбардор.
ТАМАЛЛУЌГЎЇ ‫ﺗﻤﻠﻖﮔﻮﺋﻲ‬ хушомадгўї, чарб-
забонї.
ТАМАЛЛУЌКОР ‫ﺗﻤﻠﻖﻛﺎر‬ лаганбардор, хуш-
омадгўй.
ТАМАЛЛУЌКОРЇ ‫ﺗﻤﻠﻖﻛﺎري‬ лаганбардорї,
хушомадгўї.
ТАМАЛЛУЌКОРОНА ‫ ﺗﻤﻠﻖﻛﺎراﻧﻪ‬хушомадгў-
ёна, аз рўи тамаллуќ ва риё.
ТАМАЛЛУЌОМЕЗ ‫ ﺗﻤﻠﻖآﻣﻴﺰ‬тамаллуќдор; хуш-
омадгўёна; сухани тамаллуќомез.
ТАМАЛЛУЌПЕША ‫ ﺗﻤﻠﻖﭘﻴﺸﻪ‬хушомадгўй, он
ки кораш тамаллуќ аст.
ТАМАННО а. ‫ﺗﻤﻨﻲ‬//‫ ﺗﻤﻨﺎ‬1. орзу, њавас, умед,
хоњиш. 2. гуфт. ноз, карашма, ишва; бо та-
манною ѓурур бо нозу карашма, бо такаб-
бур; таманно доштан хоњишманд будан, ил-
тимос кардан; таманнои касе ё чизе бар сар
кардан орзуи касеро ё чизеро кардан, орзуи
чизеро ба дил парвардан; таманно кардан
ноз (карашма) кардан.
ТАМАРКУЗ а. ‫ ﺗﻤﺮﻛﺰ‬кит. марказият додан,
марказонидан, ба як марказ љамъ овардан.
ТАМАСХУР а. ‫ ﺗﻤﺴﺨﺮ‬масхара кардан; риш-
ханд задан; масхара, ришханд; бо чашми та-
масхур нигоњ кардан беэътиноёна (ришхан-
домез) нигаристан ба чизе ё касе; тамасхур
кардан масхара кардан.
ТАМАСХУРОМЕЗ ‫ ﺗﻤﺴﺨﺮآﻣﻴﺰ‬масхараомез, бо
тамасхур, бо ришханд.
ТАМАТТЎЪ а. ‫ ﺗﻤﺘﻊ‬кит. бањравар шудан, ман-
фиат бурдан, фоида, бањра.
ТАМАЪ а. ‫ ﻃﻤﻊ‬бо њирс чашм дўхтан ба чизе;
умеди чизе аз касе доштан аз рўи њирс; та-
маъ бурдан аз касе ба чизе чашм доштан;
тамаъ доштан умедвори чизе будан; тамаъ
кардан умед кардан; чашмдор будан; чашми
тамаъ дўхтан ба касе ё чизе; ниг. тамаъ дош-
тан.
ТАМАЪВАРЗЇ ‫ ﻃﻤﻊورزي‬чашмтангї, гуруснагї,
тамаъкорї, тамаъварз будан.
ТАМАЪДОР ‫ ﻃﻤﻊدار‬шахсе, ки тамаъ дорад, он
 – 303 –
ки аз рўи њирсу тамаъ ба чизе ё касе менига-
рад.
ТАМАЪКОР ‫ ﻃﻤﻊﻛﺎر‬њарис, њорис, озманд.
ТАМАЪКОРЇ ‫ ﻃﻤﻊﻛﺎري‬њарисї, озмандї.
ТАМАЪКОРОНА ‫ ﻃﻤﻊﻛﺎراﻧﻪ‬аз рўи тамаъ (њирс),
бо њирсу оз.
ТАМАЪЉЎ(Й) (‫ﻃﻤﻊﺟﻮ)ي‬он ки аз паи тамаъ ме-
гардад.
ТАМАЪЉЎЇ ‫ ﻃﻤﻊﺟﻮﺋﻲ‬озмандї, њарисї.
ТАМБА ‫ ﺗﻤﺒﻪ‬ниг. танба.
ТАМБАЛ ‫ ﺗﻤﺒﻞ‬ниг. танбал.
ТАМБАЛЇ ‫ ﺗﻤﺒﻠﻲ‬ниг. танбалї.
ТАМБАЛОНА ‫ ﺗﻤﺒﻼﻧﻪ‬ниг. танбалона.
ТАМБУР ф. ‫ ﺗﻤﺒﻮر‬р.оњ. айвончаи пешидарї дар
даромадгоњи вагонњои мусофирбар.
ТАМЃА//ТАМЃО т.‫ﺗﻤﻐﺎ‬//‫ ﺗﻤﻐﻪ‬мўњре, ки ба њай-
вонот ва тойњои њар гуна мол мезананд; ни-
шон, аломат; тамѓа задан мўњр (аломати
махсус) задан ба чизе.
ТАМЃО т. ‫ ﺗﻤﻐﺎ‬ниг. тамѓа.
ТАМДЕЊ а. ‫ ﺗﻤﺪﻳﺢ‬кит. мадњ кардан касеро, си-
тоиш, таъриф.
ТАМДИД ‫ﺗﻤﺪﻳﺪ‬ дароз кардани муддат ва
мўњлат.
ТАМИЗ а. ‫ ﺗﻤﻴﺰ‬бартарї додан чизеро бар чизе,
фарќ карда тавонистан наѓзро аз бад; тамиз
додан фарќ кардан, ташхис додан; тамиз
доштан фарќ карда тавонистан (наѓзро аз
бад); арбоби хирад ва тамиз ањли оќил ва
фарќкунандаи нек аз бад.
ТАМЙИЗ а. ‫ﺗﻤﻴﻴﺰ‬ солимфикрї, покизагї, аќлу
њуш.
ТАМКИН а. ‫ ﺗﻤﻜﻴﻦ‬1. виќор, вазнинї, нигоњ
доштани ќадру иззати худ ва дигарон; бо
камоли тамкин бо виќор ва вазнинии тамом;
сабру тамкин тоќат ва вазнинї (дар муомила
ва рафтор бо касон); тамкин карда истодан
худдорї карда истодан. 2. љо додан, побарљо
кардан.
ТАМЛИК а. ‫ ﺗﻤﻠﻴﻚ‬кит. 1. молик (соњиб) гар-
донидан касеро ба мулке. 2. мулки касе; там-
лики касе шудан ба мулкияти касе дарома-
дани чизе.
ТАМ
ТАММОЪ а. ‫ ﻃﻤﺎع‬пуртамаъ, тамаъкор, та-
маъкунанда.
ТАМОИЛ а. ‫ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬ниг. тамоюл.
ТАМОКУ ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮ‬барги гиёњи тамоку, ки онро
хушк карда бурида мекашанд (дар чилим ё ба
коѓаз печонда); тамокуи духтарпеч навъи
аълои чилимтамокуи љойдорї; тамокуро
партофтан тамокукаширо бас кардан.
ТАМОКУДОН ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮدان‬ќуттї ё халтачаи махсус
барои нигоњ доштани тамоку.
ТАМОКУЗОР ‫ﺗﻤﺎﻛﻮزار‬ љойе, ки тамоку меши-
нонанд.
ТАМОКУКАШ ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺶ‬он ки папирос ё чи-
лим мекашад.
ТАМОКУКАШЇ ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺸﻲ‬сигоркашї, чилим-
кашї.
ТАМОКУКОР ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺎر‬парварандаи тамоку,
коранда ва нигоњубинкунандаи тамоку.
ТАМОКУКОРЇ ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﻛﺎري‬кишту кори тамоку,
шинондани тамоку.
ТАМОКУЌУТТЇ ‫ﺗﻤﺎﻛﻮﻗﻄﻲ‬ ниг. тамокудон.
ТАМОКУПАРВАР ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﭘﺮور‬он ки ба парва-
риши тамоку машѓул аст, шахсе, ки тамоку
мекорад.
ТАМОКУПАРВАРЇ ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﭘﺮوري‬парваридани
тамоку, тамокупарвар будан.
ТАМОКУФУРЎШЇ ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﻓﺮوﺷﻲ‬љое, ки дар он
њар гуна тамоку ва маснуоти он фурўхта
мешавад.
ТАМОКУХАЛТА ‫ ﺗﻤﺎﻛﻮﺧﻠﺘﻪ‬ниг. тамокудон.
ТАМОЛУК а. ‫ ﺗﻤﺎﻟﻚ‬худро дошта тавонистан,
ба нафси худ молик будан.
ТАМОМ а. ‫ ﺗﻤﺎم‬1. њама, њамагї, пурра, комил,
саросар. 2. пурра, комил; бо суръати тамом,
бо њозирии тамом, баъд аз тамом сер шудани
шикамаш. 3. басанда, кофї. 4. ба поён раси-
дани чизе, оќибат, анљом, интињо; тамом
кардан а) ба охир расонидан, буд кардан
(кореро); б) хатм кардан (мактабро); тамом
шудан а) ба итмом (ба охир) расидан; б) маљ.
мурдан.
ТАМОМАН а. ً‫ ﺗﻤﺎﻣﺎ‬пурра, комилан.
ТАМОМИЯТ а. ‫ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ‬ пуррагї, комилї, му-
 ТАМ
каммалї: тамомияти арзї.
ТАМОМЇ ‫ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬пуррагї, њамагї.
ТАМОМКУНАНДА ‫ ﺗﻤﺎمﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз тамом кардан; хатм-
кунанда (мактаберо).
ТАМОМНАШАВАНДА ‫ﺗﻤﺎمﻧﺸﻮﻧﺪه‬ бардавом,
итмомнашаванда.
ТАМОМНАШУДАНЇ ‫ﺗﻤﺎمﻧﺸﺪﻧﻲ‬ ба охир
нарасиданї.
ТАМОМРУХ ‫ ﺗﻤﺎمرخ‬маљ. зебо, хушрўй.
ТАМОМТАЪРИХ а. ‫ ﺗﻤﺎمﺗﺄرﻳﺦ‬књн. ќасидае, ки
аз њар байташ таърихи матлуб мебарояд.
ТАМОМШУДА ‫ ﺗﻤﺎمﺷﺪه‬ба охир расида,
ТАМОМШУДАНЇ ‫ﺗﻤﺎمﺷﺪﻧﻲ‬ он чи ки ба охир
мерасад.
ТАМОМИЁР а. ‫ﺗﻤﺎمﻋﻴﺎر‬ комил, пурарзиш, хо-
лис.
ТАМОРУЗ ‫ ﺗﻤﺎروض‬кит. худро бардурўѓ ба
беморї задани одами солим, беморангорї.
ТАМОС а. ‫ ﺗﻤﺎس‬наздикї, пайвастагї; алоќа:
нуќтаи тамос, тамос гирифтан, дар тамос бу-
дан.
ТАМОСУК а. ‫ ﺗﻤﺎﺳﻚ‬1. худдорї, хештандорї.
2. маљ. сабру тањаммул.
ТАМОШО а. ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎ‬1. дидани чизе, назар кардан
ба ягон чизи аљиб: тамошои идгоњ. 2. сайр,
гашт, саргарми сайру гашт, љањон-гардї;
тамошо додан нишон додан, љоеро сайр ку-
нондан, намоиш додан; тамошо доштан та-
мошобоб будан, диданбоб будан; тамошо
кардан дидан, сайр кардан, нигоњ кардан, аз
назар гузарондан; тўю тамошо љашну
хурсандї.
ТАМОШОБИН ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﺑﻴﻦ‬он ки маърака, бозї ё
мусобиќаеро тамошо мекунад; тамошобин
шудан аз дур воќеаеро нигаристан.
ТАМОШОБИНЇ ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﺑﻴﻨﻲ‬амали тамошобин,
тамошо кардан.
ТАМОШОБОБ ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﺑﺎب‬он чи кирои дидан ме-
кунад, диданї: чизи тамошобоб.
ТАМОШОГАР ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮ‬он ки ба њодисае аз дур
нигоњ мекунад, бинанда, тамошобин.
ТАМОШОГАРЇ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺮي‬ амали тамошогар,
– 304 –
ба тамошо машѓул будан, тамошо кардан.
ТАМОШОГАЊ//ТАМОШОГОЊ //‫ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﻪ‬
‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﮔﺎه‬љойи тамошо, љойе, ки чизе намоиш
дода мешавад.
ТАМОШОДЎСТ ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎدوﺳﺖ‬он ки сайру гашт
ва дидани чизњои аљибро дўст медорад.
ТАМОШОЇ ‫ﺗﻤﺎﺷﺎﺋﻲ‬ ањли тамошо, тамошоку-
нанда.
ТАМОШОКАДА ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﺪه‬кит., ниг. тамошогоњ.
ТАМОШОКАДУ ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﺪو‬1. кадуи гирдаи
пањн. 2. њар чизи боиси тамошо.
ТАМОШОКУН ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﻦ‬ниг. тамошогар.
ТАМОШОКУНОН ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﻛﻨﺎن‬дар њоли тамошо,
дар њоли нигаристан ба манзарае.
ТАМОШОТАЛАБ ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﻃﻠﺐ‬ниг. тамошодўст.
ТАМОШОХОНА ‫ ﺗﻤﺎﺷﺎﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки дар он бозие
намоиш дода мешавад; театр.
ТАМОЮЛ а. ‫ ﺗﻤﺎﻳﻞ‬моил шудан, майл, майлон,
изњори майл ва раѓбат.
ТАМОЮЛОТ а. ‫ ﺗﻤﺎﻳﻼت‬љ. тамоюл.
ТАМР I а. ‫ ﺗﻤﺮ‬хурмо; тамри њиндї меваи тур-
шест дар Њиндустон, ки мазаи моил ба
ширинї дорад.
ТАМР II //ТИМР ‫ ﺗﻤﺮ‬тиб. бемории чашм, ки ба
кўрї сабаб мешавад ва онро оби марворид
њам мегўянд.
ТАМРИН а. ‫ ﺗﻤﺮﻳﻦ‬кит. машќ карда худро одат
кунонидан ба коре; машќ, варзиш.
ТАМС а. ‫ ﻃﻤﺚ‬1. хуни њайз, њайз дидани занон.
2. рим, чирку фасод.
ТАМСИЛ а. ‫ ﺗﻤﺜﻴﻞ‬1. мисол овардан, монанд
кардан. 2. адш. достонеро чун масал наќл
кардан; номи жанри адабї.
ТАМСИЛЇ ‫ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ‬ мансуб ба тамсил: њикояти
тамсилї.
ТАМТАМЇ ‫ ﺗﻤﺘﻤﻲ‬кит. сатангї, худро боло-
гирї, кибру таманно.
ТАМУЗ ‫ ﺗﻤﻮز‬1. таър. моњи дањуми суриёнї, ки
ба моњи июл рост меояд. 2. аввали тобистон,
саратон. 3. рўзњои бисёр гарм, гармои сахт.
ТАМУК ‫ ﺗﻤﻮك‬кит. 1. нишонаи тир, њадаф. 2.
як навъ тири нўгпањн, ки аз тан ба осонї
 – 305 –
намебарояд. 3. маљ. њар чизи фурўраванда ба
чизе, ки бароварданаш душвор аст.
ТАМЊИД а. ‫ ﺗﻤﻬﻴﺪ‬кит. 1. густурдан, њамвор
кардан. 2. фароњам кардан, омода кардан;
муњодима. 3. суханњое, ки пеш аз баёни мат-
лабе чун муќаддима гуфта мешавад;
муќаддима; тамњиди муќаддимот тайёр кар-
дани замина барои иљрои коре.
ТАМЉИД а. ‫ ﺗﻤﺠﻴﺪ‬кит. мадњ, ситоиш, таъриф;
тамљид кардан мадњ кардан, ситудан.
ТАМЪ а. ‫ ﻃﻤﻊ‬ниг. тамаъ.
ТАН I ‫ ﺗﻦ‬1. бадан, љисм (ѓайр аз дасту по ва
сар). 2. кас, шахс, нафар; тани ба курта бо як
пероњан, бо як курта: тан ба тан (љанг ва му-
бориза) якка ба якка, яке ба муќобили дига-
ре; тани танњо якка, ба танњої; тану љон
љисм ва рўњ; мањрами тан зан; тан додан а)
љон додан, худро фидо кардан; б) розї шу-
дан; таслим шудан; ќоил шудан; тан додан
ба таќдир розї (таслим) шудан ба
пешомадњо; тан гирифтан ба њисоби худ
ќабул кардан, ба гардан гирифтан; тан ги-
рондан ба гардани касе мондан; тан додан
розї шудан, таслим шудан; тан дардодан
розї шудан ба сахтињо; тан обод будан аз са-
ру либос таъмин будан, либоси кофї дош-
тан; тани пўшида сару либоси зарурї дош-
тан, барањна набудан; аз тан кашидан либо-
серо баровардан; њама тан гўш гардидан бо
диќќати тамом гўш кардан (ба сухани касе);
як тан шудан, як тану як љон шудан
муттафиќ шудан, бо иттифоќ кор кардан.
ТАН II ‫ ﺗﻦ‬ќисмати аслї, нархи аслї; тани пул
маблаѓи аслии пул; тани харид маблаѓи аслї
ваќти харид; тани мо ба њисоби мо, ба мо
ќабул.
ТАНА I ‫ ﺗﻨﻪ‬1. бадан, љасад (љасади одам баъд аз
мурдан). 2. бадани (пояи) дарахт (аз рўи за-
мин то љои рўиши шохањо); танаи кўњ бада-
наи кўњ.
ТАНА II ‫ ﺗﻨﻪ‬:танаи анкабўт танидаи тортанак,
тори тортанак.
ТАНАБАСТА ‫ ﺗﻨﻪﺑﺴﺘﻪ‬он ки ё он чи тана баста
бошад.
ТАНАВВЎЪ а. ‫ ﺗﻨﻮع‬гуногунї, њархелагї.
ТАНАВОР ‫ ﺗﻨﻪوار‬чарм барои пойафзолдўзї.
ТАБ
ТАНАЗЗУЛ а. ‫ ﺗﻨﺰل‬поин омадан; пастравї;
муќоб. тараќќї; таназзул кардан фуромадан,
поин омадан.
ТАНАКОР ‫ ﺗﻨﻪﻛﺎر‬1. мин. намаки натрии кисло-
таи борї, ки барои кафшери оњан ба кор
меравад; бура. 2. миёнрав, миёнљї.
ТАНАФФУР а. ‫ ﺗﻨﻔﺮ‬1. нафрат, доштан, безор
будан, нафрат, кароњат; танаффур кардан
нафрат кардан. 2. рамидан.
ТАНАФФУРОМЕЗ ‫ ﺗﻨﻔﺮآﻣﻴﺰ‬нафратнок; нигоњи
танаффуромез.
ТАНАФФУС а. ‫ ﺗﻨﻔﺲ‬1. нафас кашидан,
нафасгирї. 2. дамгирї, фосила (байни
дарсњо, дар ваќти маљлисњо); ба танаффус
баромадан.
ТАНАУМ а. ‫ ﺗﻨﻌﻢ‬парвариш ёфтан бо нозу
неъмат; таносої.
ТАНБА ‫ ﺗﻨﺒﻪ‬1. чизест барои мањкам нигоњ дош-
тан, ки аз ќафои чизе мегузоштанд, тиргак;
танба мондан тиргак гузоштан (мас. ба пуш-
ти дар). 2. дар як љо тўб шудани чизи (ода-
ми) зиёде.
ТАНБАЛ ‫ ﺗﻨﺒﻞ‬он ки кор кардан намехоњад,
танпарвар, коњил, коргурез, бекорхоб.
ТАНБАЛЇ ‫ ﺗﻨﺒﻠﻲ‬коњилї, бемайлї ба кор;
танпарварї; танбалї кардан ба коре
коњилона рафтор кардан, кардани кореро
нахостан.
ТАНБАЛОНА ‫ﺗﻨﺒﻼﻧﻪ‬ коњилона; оњиста, бемай-
лона.
ТАНБАРАЊНА ‫ ﺗﻦﺑﺮﻫﻨﻪ‬1. луч, барањна. 2. маљ.
камбаѓал.
ТАНБЕЊ а. ‫ ﺗﻨﺒﻴﻪ‬1. огоњї, сарзаниш, огоњо-
нидан, њушдор додан. 2. огоњонидан ба во-
ситаи љазодињї, љазо; танбењ кардан (наму-
дан) а) огоњ кардан; б) гўшмол (љазо) додан;
танбењ дидан љазо дидан, ба љазо гирифтор
шудан; танбењ додан љазо додан.
ТАНБЕЊДИЊЇ ‫ ﺗﻨﺒﻴﻪدﻫﻲ‬исми амал аз танбењ
додан; огоњ намудан, љазо додан.
ТАНБЕЊКОРОНА ‫ ﺗﻨﺒﻴﻪﻛﺎراﻧﻪ‬ба таври огоњона
љазо додан.
ТАНБОКУ ‫ ﺗﻨﺒﺎﻛﻮ‬ниг. тамоку.
ТАБОН ‫ ﺗﺒﺎن‬ниг. тунбон.
 ТАН
ТАНБЎР ‫ ﺗﻨﺒﻮر‬мус. яке аз олатњои мусиќии
торї, ки дастаи дарозу косаи хурд дорад; ◊
шикам танбўр навохтан сахт гурусна будан.
ТАНБЎРЇ ‫ ﺗﻨﺒﻮري‬танбўрнавоз.
ТАНБЎРНАВОЗ ‫ ﺗﻨﺒﻮرﻧﻮاز‬он ки танбўр менаво-
зад; танбўрї.
ТАНБЎРНАВОЗЇ ‫ ﺗﻨﺒﻮرﻧﻮازي‬амали танбўрна-
воз, навохтани танбўр.
ТАНВИР а. ‫ ﺗﻨﻮﻳﺮ‬кит. равшан кардан, мунав-
вар гардонидан; танвири афкор бедор кар-
дани фикрњо.
ТАНВИРГАР ‫ ﺗﻨﻮﻳﺮﮔﺮ‬равшанидињанда, нур-
пош, нурдињанда.
ТАНВИРЇ ‫ﺗﻨﻮﻳﺮي‬ марбут ба танвир, равшан,
бедорї.
ТАНГ I ‫ ﺗﻨﮓ‬1. љои камѓунљоиш. муќоб васеъ;
майдони танг, хонаи танг. 2. камбар; муќоб.
кушод: кафши танг, кўчаи танг; тангу тор
камбару торик; чашми танг а) чашми май-
даи борик; б) чашми носер; танг будан а)
камѓунљоиш будан; камбар будан; б) ба
сахтї гузаштан (-и рўзгор); танг кардан а)
дар вазъияти сахти ноилољона монондан; б)
безор кардан; ◊ дилатро танг накун! хафа
нашав!, ѓам нахўр!; ба танг овардан безор
кардан; ба вазъияти сахт монондан; ба танг
омадан безор шудан; танг шудани ањвол сахт
(тоќатфарсо) шудан; танг шудани дил дил-
гир ва хафа будан; танг шудани майдон кам
шудани имконият; танг шудани нафас дучор
будан ба бемории зиќќи нафас, нафастангї;
танг шудан пайдо шудани таќозои ќазои
њољат; танг будани ќофия а) ёфт нашудани
ќофия; б) маљ. чї гуфтани худро надониста
мондан, дар љавоб дармондан; танг дар
баѓал гирифтан сахт оѓўш кардан.
ТАНГ II ‫ ﺗﻨﮓ‬1. дараи кўњ, роњи миёни ду кўњ
(тангно). 2. маљ. сахт, мањкам, зич.
ТАНГ III ‫ ﺗﻨﮓ‬1. аили асп, аили рўй, ки аз бо-
лои аили зер кашида мешавад; пуштанг. 2.
Танги Лўшо китоби Лўшо ном наќќоши
машњури румї, ки онро бо Аржанг (Артанг)
ном китоби Монї баробар мекунанд.
ТАНГА I ‫ ﺗﻨﮕﻪ‬пули майдаи филизї; бист танга
баробар ба се сўм; тангаи бухорї пули фили-
зии зарби Бухорои амирї; дари тангаро
кўфтан маљ. барои пул худро ба њар сў за-
– 306 –
дан.
ТАНГА II ‫ ﺗﻨﮕﻪ‬гулўгоњ.
ТАНГА III ‫ ﺗﻨﮕﻪ‬тангаи буѓро оши ришта, оши
лаѓмон; ◊ тангаашро наметавон хурд кард
(зарб.) дар бораи одами тавоною боќувват
гуфта мешавад.
ТАНГАДОН ‫ ﺗﻨﮕﻪدان‬ќабати махсус барои ан-
дохтани танга дар њамёнњои аз матоъ дўхтаи
ќадима.
ТАНГАЙШ ‫ ﺗﻨﮓﻋﻴﺶ‬фаќир, нодор, мўњтољ.
ТАНГАЙШЇ ‫ ﺗﻨﮓﻋﻴﺸﻲ‬фаќирї, нодорї, мўњто-
љї.
ТАНГБАХТЇ ‫ﺗﻨﮓﺑﺨﺘﻲ‬ бадбахтї, сахтї, тињи-
дастї.
ТАНГБАСТА ‫ ﺗﻨﮓﺑﺴﺘﻪ‬бисёр сахтбастагии чизе:
миёни тангбаст.
ТАНГБАЊР ‫ ﺗﻨﮓﺑﻬﺮ‬кит. камфоида, камсуд,
моле, ки фоидаи кам меорад.
ТАНГДАР ‫ ﺗﻨﮓدر‬хонае, ки дари даромадаш
камбари хурд бошад.
ТАНГДАРЗ ‫ ﺗﻨﮓدرز‬либосе, ки ба дарзи зичу
танг дўхта шудааст.
ТАНГДАРЗЇ ‫ ﺗﻨﮓدرزي‬пайваста будани дарз-
њои либос, пайвастагии зичи дарзњо дар
либосдўзї.
ТАНГДАСТ ‫ﺗﻨﮓدﺳﺖ‬ фаќир, ќашшоќ, бечиз,
камбаѓал.
ТАНГДАСТЇ ‫ ﺗﻨﮓدﺳﺘﻲ‬фаќирї, нодорї,
эњтиёљмандї; тангдастї кашидан дар эњтиёљ
будан, дар сахтї рўз гузаронидан.
ТАНГДАЊАН ‫ ﺗﻨﮓدﻫﻦ‬1. он ки дањани хурд до-
рад; киноя аз лабу дањони мањбуба. 2. маљ.
мањбуба, маъшуќа.
ТАНГДИЛ ‫ ﺗﻨﮓدل‬андўњгин, хафа, зиќ.
ТАНГДИЛЇ ‫ ﺗﻨﮓدﻟﻲ‬хафагї, дилтангї,
андўњгинї, ѓамгинї.
ТАНГЗАЊРА ‫ ﺗﻨﮓزﻫﺮه‬тарсў, тарсончак, буз-
дил, тарсанда.
ТАНГЗАРФ ‫ ﺗﻨﮓﻇﺮف‬киноя аз одами бетоќат,
ки худро дошта наметавонад ва беќарорї
мекунанд.
ТАНГЇ ‫ ﺗﻨﮕﻲ‬1. камвусъатї, камбарї. 2. сахтї,
 – 307 –
душворї; тангии ваќт камфурсатї; тангї
кардан ба зўр ѓунљонидан, ѓунљоиш надош-
тан, њамаро наѓунљонидан; дили касе тангї
кардан дилгир (зиќ) будани касе; тангї ка-
шидан дар эњтиёљ будан, ба сахтї рўз гуза-
ронидан; ба тангї афтодан дар сахтї мон-
дан, ба ањволи сахт афтодан.
ТАНГКЎЧА ‫ ﺗﻨﮓﻛﻮﭼﻪ‬кўчаи танги камбар.
ТАНГЌАБО ‫ ﺗﻨﮓﻗﺒﺎ‬1. он ки либоси танг
пўшидааст; 2. маљ. маъшуќ.
ТАНГМАЃЗ ‫ ﺗﻨﮓﻣﻐﺰ‬сабукмаѓз, камаќл.
ТАНГМАЙДОН ‫ ﺗﻨﮓﻣﻴﺪان‬1. майдони танг ва
мањдуд. 2. маљ. ољиз, суст ва камтаъсир; ◊
тангмайдон будан мањдуд будан дар коре,
соњаи васеъ ва пањновар надоштан.
ТАНГМАОШ ‫ ﺗﻨﮓﻣﻌﺎش‬он ки маоши ночиз ме-
гирад, тињидаст, фаќир, бенаво.
ТАНГМИЗОЉ ‫ ﺗﻨﮓﻣﺰاج‬гарммиљоз; зудхашм.
ТАНГМОЯ ‫ ﺗﻨﮓﻣﺎﻳﻪ‬он ки сармояи молї ё фик-
рии мањдуд дорад.
ТАНГНАЗАР ‫ ﺗﻨﮓﻧﻈﺮ‬он ки доираи дониш ва
бинишаш танг ва мањдуд бошад.
ТАНГНАЗАРЇ ‫ ﺗﻨﮓﻧﻈﺮي‬вазъу њолати тангна-
зар, тангназар будан.
ТАНГНАЗАРОНА ‫ ﺗﻨﮓﻧﻈﺮاﻧﻪ‬бо њолати танг-
назарї.
ТАНГНАФАС ‫ ﺗﻨﮓﻧﻔﺲ‬он ки расо нафас ги-
рифта наметавонад, калтанафас, тангии на-
фас.
ТАНГНО(Й) (‫ ﺗﻨﮓﻧﺎ)ي‬1. гузаргоњи нињоят тан-
ги байни ду кўњ, дараи танг. 2. маљ. сахтї,
душворињои зиёди зиндагонї: тангнои
зиндагї.
ТАНГОЃЎШЇ ‫ ﺗﻨﮓآﻏﻮﺷﻲ‬сахт ба оѓўш гириф-
тани њамдигар; сахт ба њам печидан.
ТАНГОСТИН ‫ ﺗﻨﮓآﺳﺘﻴﻦ‬1. он ки остинаш танг
аст. 2. маљ. часпида, зич.
ТАНГОТАНГ ‫ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ‬гуфт. бисёр сахт ва зич
бо њам печидан, бисёр наздик.
ТАНГПЕШОНЇ ‫ ﺗﻨﮓﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬1. пешонии танг. 2.
маљ. бахти бад доштан, камбахт, беризќу
рўзї.
ТАНГРАВ ‫ﺗﻨﮓرو‬ он ки оњиста роњ меравад,
ТАН
сустрав; муќоб. тундрав.
ТАНГРЎЗЇ ‫ ﺗﻨﮓروزي‬бечиз, фаќир, мискин,
дармонда, тангпешонї.
ТАНГСОЛ ‫ ﺗﻨﮓﺳﺎل‬соли ќањтї, хушксолї.
ТАНГСОЛЇ ‫ ﺗﻨﮓﺳﺎﻟﻲ‬ќањтї, хушксолї; соли
гаронии озуќа.
ТАНГ-ТАНГ ‫ ﺗﻨﮓﺗﻨﮓ‬:танг-танг ќадам мондан
кўтоњ-кўтоњ ќадам партофтан.
ТАНГТОБ ‫ﺗﻨﮓﺗﺎب‬ кит. бесабру тоќат, зуд-
хашм.
ТАНГУТОР ‫ ﺗﻨﮓوﺗﺎر‬тангуторик, беравшаниву
камвусъат.
ТАНГХИРАД ‫ ﺗﻨﮓﺧﺮد‬кит. камаќл, сабукфикр.
ТАНГХИРАДЇ ‫ ﺗﻨﮓﺧﺮدي‬кит. камаќлї, сабук-
фикрї.
ТАНГЊАВСАЛА ‫ ﺗﻨﮓﺣﻮﺻﻠﻪ‬тангдил; камбар-
дошт, камњавсала.
ТАНГЊАВСАЛАГЇ ‫ ﺗﻨﮓﺣﻮﺻﻠﮕﻲ‬тангњавсала
будан, камбардошт будан.
ТАНГЧАШМ ‫ ﺗﻨﮓﭼﺸﻢ‬1. он ки чашми танг до-
рад. 2. маљ. њарис, гурусначашм, хасис, мум-
сик.
ТАНГЧАШМЇ ‫ ﺗﻨﮓﭼﺸﻤﻲ‬њарисї, хасисї,
мумсикї.
ТАНДЕС ‫ ﺗﻨﺪﻳﺲ‬1. танмонанд, монанд, шабењ,
назир. 2. сурат, тимсол, тасвир.
ТАНДИДАН ‫ ﺗﻨﺪﻳﺪن‬кит., ниг. тундидан.
ТАНДИЊЇ ‫ ﺗﻨﺪﻫﻲ‬ба коре ё чизе тан додан,
иќрор шудан.
ТАНДОР ‫ ﺗﻨﺪار‬кит. 1. нигањдорандаи тан-
дурустї, муњофизаткунандаи тан. 2. маљ. бо-
тамкин, бовиќор, боэњтиром, мўњтарам.
ТАНДУРУСТ ‫ ﺗﻨﺪرﺳﺖ‬солим, саломат.
ТАНДУРУСТЇ ‫ ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ‬сињатї, солимї: вазо-
рати тандурустї.
ТАНЗ а. ‫ﻃﻨﺰ‬ тамасхур, ришханд, истењзо, пи-
чинг.
ТАНЗЕЊ ‫ ﺗﻨﺰﻳﻪ‬пок ва муназзањ кардан, пок-
доманї.
ТАНЗИЛ I а. ‫ ﺗﻨﺰﻳﻞ‬кит. 1. фуруд овардан, поён
фиристодан. 2. вањй; Ќуръон.
 ТАН – 308 –
ТАНЗИЛ II а. ‫ ﺗﻨﺰﻳﻞ‬суд, даромад аз пули ба
ќарз додашуда, рибо.
ТАНЗИМ а. ‫ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬ба интизом (тартиб) андохтан
ва муназзам кардани корњо; танзим додан ба
тартиб андохтан, муназзам кардан: танзими
оила, танзими љашну маъракањо.
ТАНЗИМГАР ‫ ﺗﻨﻈﻴﻢﮔﺮ‬шахси масъули танзим.
ТАНЗИМГАРЇ ‫ ﺗﻨﻈﻴﻢﮔﺮي‬ба тартибу низомда-
рорї; љой ва мањалли танзим кардан.
ТАНЗИМКОРЇ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﺎري‬ корњои тартибиву
танзимї.
ТАНЗИМКУНАНДА ‫ ﺗﻨﻈﻴﻢﻛﻨﻨﺪه‬он ки корњоро
ба тартиб медарорад.
ТАНЗИМНАШАВАНДА ‫ ﺗﻨﻈﻴﻢﻧﺸﻮﻧﺪه‬он чи ба
тартибу низом намедарояд.
ТАНЗИМОТ а. ‫ ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت‬љ. танзим.
ТАНИДАН ‫ ﺗﻨﻴﺪن‬1. бофтан, тобидан. 2. тор
бофтани тортанак ва кирми абрешим. 3. пе-
чондан; танидан гаштан, тор танидан ба гир-
ди чизе, касе; маљ. ба атрофи касе гаштан
барои фиреб додан ва ба доми худ даровар-
дани он кас.
ТАНИН а. ‫ ﻃﻨﻴﻦ‬1. садои ѓинг-ѓинги магас ва
занбўру пашша. 2. садои љирингоси чизе.
ТАНИНАНДОЗ ‫ ﻃﻨﻴﻦاﻧﺪاز‬:танинандоз шудан
љарангос задан, ѓулѓула андохтан.
ТАНИНДОР ‫ ﻃﻨﻴﻦدار‬ѓулѓуладор, љарангосї.
ТАНЇ ‫ ﺗﻨﻲ‬аз як падару модар будан, њолати
тан ва љисмоният.
ТАНК англ. ‫ ﺗﻨﻚ‬мошини тасмачархи худгарди
зирењпўш, ки њомили яроќњои ќавист.
ТАНКЕР англ. ‫ ﺗﻨﻜﻴﺮ‬киштии боркаши махсус
ба кашондани моеот.
ТАНКЗАН ‫ ﺗﻨﻚزن‬бо танк задан, аслињаи
танкзанї.
ТАНКЇ ‫ ﺗﻨﻜﻲ‬мансуб ба танк.
ТАНКРОН ‫ ﺗﻨﻚران‬он ки танк меронад, ронан-
даи танк.
ТАНКРОНЇ ‫ ﺗﻨﻚراﻧﻲ‬рондани танк.
ТАНКСОЗ ‫ ﺗﻨﻚﺳﺎز‬созандаи танк, мутахассиси
соњаи танксозї.
ТАНКСОЗЇ ‫ﺗﻨﻚﺳﺎزي‬ сохтани танк: корхонаи
танксозї.
ТАНКЧЇ ‫ ﺗﻨﻚﭼﻲ‬гуфт. он ки танк меронад, он
ки бо танк сару кор дорад.
ТАНКШИКАН ‫ ﺗﻨﻚﺷﻜﻦ‬:минаи танкшикан
минае, ки бо он танкро зада нобуд меку-
нанд.
ТАНЌЕЊ а. ‫ ﺗﻨﻘﻴﺢ‬пок кардан, тоза кардани чизе
аз айбњо; пок кардани асар аз суханњои
ќабењ.
ТАНЌИД а. ‫ ﺗﻨﻘﻴﺪ‬муњокима ва тањлили ягон
асар ё кори касе бо маќсади аён сохтани
комёбї ва камбудињои он; фикрронии
манфї дар бораи асаре; танќиди ёрона бо
ѓамхорї ва хайрхоњї нишон додани камбу-
дии асаре ё касе; танќид кардан камбудї ва
нуќсони кори касеро нишон додан; интиќод;
танќидро намебардорад ба шунидани
нуќсону камбудии худ тоќат надорад.
ТАНЌИДАН а. ً‫ ﺗﻨﻘﻴﺪا‬ба таври танќидї.
ТАНЌИДЇ ‫ ﺗﻨﻘﻴﺪي‬мансуб ба танќид.
ТАНЌИДКОРОНА ‫ ﺗﻨﻘﻴﺪﻛﺎراﻧﻪ‬ба таври
танќидї.
ТАНЌИДКУНАНДА ‫ ﺗﻨﻘﻴﺪﻛﻨﻨﺪه‬он ки нуќсон ва
камбудии касеро нишон медињад.
ТАНЌИДОМЕЗ ‫ ﺗﻨﻘﻴﺪآﻣﻴﺰ‬ба тариќи сарзаниш.
ТАНЌИС а. ‫ ﺗﻨﻘﻴﺺ‬1. наќсдор кардани чизе;
наќсдорї; танќиси рўзгор нуќсони
(камбудињои) рўзгор. 2. камёб шудани чизе.
ТАНЌИСЇ ‫ ﺗﻨﻘﻴﺼﻲ‬камёб шудан, камчинї;
танќисї кашидан эњтиёљ доштан.
ТАНЌИЯ//ТАНЌИЯТ а. ‫ﺗﻨﻘﻴﺖ‬//‫ ﺗﻨﻘﻴﻪ‬1. тоза
кардан, пок кардан, мас., љўйро аз лойќа. 2.
тиб. ба воситаи доруњо мусњил пок ва тоза
кардани даруни бемор.
ТАНЛУЧ ‫ ﺗﻦﻟﭻ‬барањна.
ТАНМИЯ//ТАНМИЯТ а. ‫ﺗﻨﻤﻴﺖ‬//‫ ﺗﻨﻤﻴﻪ‬нумўъ
додан; сабзонидан, рўёндан.
ТАННОЗ а. ‫ ﻃﻨﺎز‬пурноз, хушрафтор, шўх; маљ.
дилрабо. 
ТАННОЗЇ а. ‫ ﻃﻨﺎزي‬ноз, ишва.
ТАНОЗОД ‫ ﺗﻦآزاد‬кит. осуда, ором, роњат, тан-
дуруст.
ТАНОБ І а. ‫ﻃﻨﺎب‬ ресмон, арѓамчин; таноби
 – 309 –
чарх ресмоне, ки ба чархи ресмонресї барои
гардондани дук меандозанд; таноби гап кан-
да шудан бурида шудани риштаи сухан; та-
ноби чизе ё касеро кашидан боздоштани касе
ё чизе аз коре; таноб партофтан (палак) нав-
да додан.
ТАНОБ ІІ ‫ ﻃﻨﺎب‬таър. ченаки паймоиши масо-
њати замин, чоряки гектар.
ТАНОББОЗ ‫ ﻃﻨﺎبﺑﺎز‬он ки машѓули таноббозї
аст.
ТАНОББОЗЇ ‫ ﻃﻨﺎبﺑﺎزي‬як навъи машѓулият.
ТАНОББОФ ‫ ﻃﻨﺎبﺑﺎف‬бофандаи таноб.
ТАНОББОФЇ ‫ﻃﻨﺎبﺑﺎﻓﻲ‬ машѓулият ё касби
таноббофї.
ТАНОБКАШ ‫ ﻃﻨﺎبﻛﺶ‬он ки барои чен кардани
масоњати замин таноб мекашад.
ТАНОБКАШЇ ‫ ﻃﻨﺎبﻛﺸﻲ‬чену паймоиш кар-
дани масоњати замин.
ТАНОБОНА ‫ ﻃﻨﺎﺑﺎﻧﻪ‬таър. навъи андоз дар амо-
рати Бухоро барои паймоиши замин.
ТАНОБПЕЧ ‫ ﻃﻨﺎبﭘﻴﭻ‬:танобпеч кардан дасту
пои касеро бо таноб бастан.
ТАНОБПУЛЇ ‫ ﻃﻨﺎبﭘﻮﻟﻲ‬ниг. танобона.
ТАНОБРОЊА ‫ﻃﻨﺎبراﻫﻪ‬ андози замин, њаќќи
замин.
ТАНОБТОБАК ‫ﻃﻨﺎبﺗﺎﺑﻚ‬ он чизе, ки танобро
метобад.
ТАНОБЧЇ ‫ ﻃﻨﺎبﭼﻲ‬гуфт. он ки заминро чен
(масоњат) мекунад; танобкаш.
ТАНОВАР ‫ ﺗﻨﺎور‬кит. ѓафс, фарбењ, тануманд,
бузургљусса.
ТАНОВУЛ а. ‫ ﺗﻨﺎول‬хўрдан ё ошомидани таом.
ТАНОЗЎЪ а. ‫ ﺗﻨﺎزع‬кит. бо њам низоъ кардани
ду кас ё ду чиз; танозўи баќо мубориза барои
идомаи зиндагї.
ТАНОЌУЗ а. ‫ ﺗﻨﺎﻗﺾ‬мухолифат, ба њамдигар зид
будан.
ТАНОЌУС а. ‫ﺗﻨﺎﻗﺺ‬ раќобат, фахрфурўшї ва
худнамої.
ТАНОРО(Й) (‫ ﺗﻨﺎرا)ي‬орояндаи тан.
ТАНОРОЇ ‫ ﺗﻨﺎرا ﺋﻲ‬ороишдињии худ, худорої.
ТАН
ТАНОСО ‫ ﺗﻨﺎﺳﺎ‬1. роњатбахшанда ба тан. 2. он
ки фаќат осоиши тани худро мехоњад, тан-
парвар.
ТАНОСОЇ ‫ ﺗﻦآﺳﺎﺋﻲ‬танро осоиш додан.
ТАНОСУБ а. ‫ ﺗﻨﺎﺳﺐ‬1. нисбати ду чиз ба
њамдигар; таносуби андом ба њамдигар му-
носиб ва шинам будани аъзои бадан. 2. риёз.
баробарии ду нисбати риёзї.
ТАНОСУБАН а. ً‫ ﺗﻨﺎﺳﺒﺎ‬нисбатан, дар нисбат ба
чизе ё касе.
ТАНОСУБНОК ‫ﺗﻨﺎﺳﺒﻨﺎك‬ нисбатдошта, мо-
нандбуда.
ТАНОСУЛ а. ‫ ﺗﻨﺎﺳﻞ‬овардани наслу авлод;
узвњои таносул олати нињонии мардона ё за-
нона.
ТАНОСУЛЇ ‫ﺗﻨﺎﺳﻠﻲ‬ марбут ба таносул, насл-
дињанда.
ТАНОСУХ а. ‫ ﺗﻨﺎﺳﺦ‬д. наќл ёфтани рўњи одами
мурда ба тани каси дигар (аќидаи динњои
барањмания ва њиндуия), кўчидани рўњњо.
ТАНОФУР а. ‫ ﺗﻨﺎﻓﺮ‬аз якдигар дурї љустан,
нафрат кардан; адш. танофури њуруф овар-
дани чанд овозе, ки махраљи онњо ба якди-
гар наздик буда, талаффузашон душвор аст
ва ба гўш сахт мерасад.
ТАНПАРАСТ ‫ ﺗﻦﭘﺮﺳﺖ‬ниг. танпарвар.
ТАНПАРАСТЇ ‫ ﺗﻦﭘﺮﺳﺘﻲ‬танпарварї.
ТАНПАРВАР ‫ ﺗﻦﭘﺮور‬1. он ки њамеша дар фик-
ри осош ва парвариши тани худ мебошад. 2.
маљ. аз мењнат гурезанда, фароѓатталаб.
ТАНПАРВАРЇ ‫ ﺗﻦﭘﺮوري‬амал ва њолати тан-
парвар; роњатталабї, танбалї, коњилї.
ТАНПОККУН ‫ ﺗﻨﭙﺎكﻛﻦ‬матое, ки баъд аз
шустушў баданро бо он пок ва хушк меку-
нанд.
ТАНПЎША ‫ ﺗﻦﭘﻮﺷﻪ‬либос, љома.
ТАНСИЊАТ ‫ ﺗﻦﺻﺤﺖ‬солим, тандуруст.
ТАНСИЊАТЇ ‫ ﺗﻦﺻﺤﺘﻲ‬солимї, тандурустї.
ТАНТАНА а. ‫ﻃﻨﻄﻨﻪ‬//‫ ﺗﻨﺘﻨﻪ‬1. дабдаба, шукўњ. 2.
муваффаќият, ѓалаба, болодастї. 3. љашн,
љашнгирї.
ТАНТАНАВЇ ‫ ﺗﻨﺘﻨﻮي‬дабдабанок, ботантана, бо
фарру шукўњ: маљлиси тантанавї.
 ТАН – 310 –
ТАНТАНАНОК ‫ ﺗﻨﺘﻨﻪﻧﺎك‬пурдабдаба, бокарру-
фар: маросими тантананок.
ТАНТАНАНОКЇ ‫ ﺗﻨﺘﻨﻪﻧﺎﻛﻲ‬ботантана будан.
ТАНТЕЊ ‫ﺗﻨﺘﻪ‬ гуфт. тандињанда, пурсубот дар
коре.
ТАНУМАНД ‫ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ‬ ќавиљусса, баландболо;
зўр, тавоно.
ТАНУМАНДЇ ‫ﺗﻨﻮﻣﻨﺪي‬ зўрї, тавоної, боќув-
ватї.
ТАНЎР ‫ ﺗﻨﻮر‬кўраи махсуси нонпазї; танўри
сина синаи пурсўзу гудоз; ◊ танўри бадан
тиб. навъе аз бемории махав.
ТАНЎРА I ‫ ﺗﻨﻮره‬1. њар чизи оташдоре, ки ба
танўр монанд бошад; танўраи кўњи оташ-
фишон. 2. як навъ либоси зирењдори љангї.
ТАНЎРА II ‫ ﺗﻨﻮره‬сўрохи болои осиё, ки об аз он
љо ба паррањои чархи осиё мерезад; ◊ танўра
задан њалќа–њалќа боло рафтан; чарх задан,
гирд гаштан.
ТАНЎРКАБОБ ‫ ﺗﻨﻮرﻛﺒﺎب‬гўште, ки дар дохили
танўр ё бо усули танўрї пухта шудааст.
ТАНЎРСОЗ ‫ ﺗﻨﻮرﺳﺎز‬устое, ки танўр месозад.
ТАНЎРСОЗЇ ‫ﺗﻨﻮرﺳﺎزي‬ амал ва шуѓли танўр-
соз.
ТАНЎРХОНА ‫ﺗﻨﻮرﺧﺎﻧﻪ‬ љое, ки танўр шинонда
шудааст.
ТАНХАРОБ ‫ ﺗﻦﺧﺮاب‬лоѓар.
ТАНХОЊ ‫ ﺗﻦﺧﻮاه‬1. пули наќд, зар, мол, давлат;
маош, музд, дастмузд. 2. таър. замин ва обе,
ки амир ихтиёр ва даромади онро ирсан ба
касе вогузор мекард; танхоњ додан заминеро
ирсан ба ихтиёри касе вогузор кардан;
танхоњ хўрдан бо даромади танхоњ рўз гуза-
рондан.
ТАНХОЊДОР ‫ ﺗﻨﺨﻮاﻫﺪار‬соњиби замини танхоњ.
ТАНЊО ‫ ﺗﻨﻬﺎ‬1. якка; бо сари танњо худ бо худ,
якка; танњо ба танњо якка ба якка; яккаву
танњо бекас. 2. фаќат; на танњо на фаќат,
љисми холї; танњо-танњо људо-људо, алоњи-
да-алоњида, ба яккагї.
ТАНЊОГАРД ‫ ﺗﻨﻬﺎﮔﺮد‬он ки танњо роњ мепай-
мояд; љавони танњогард.
ТАНЊОГАРДЇ ‫ ﺗﻨﻬﺎﮔﺮدي‬сайру гашт ба сари худ
(ба танњої).
ТАНЊОДАСТ ‫ﺗﻨﻬﺎدﺳﺖ‬ якка, бедастёр; одами
танњодаст.
ТАНЊОДАСТЇ ‫ ﺗﻨﻬﺎدﺳﺘﻲ‬яккагї, дастёр надош-
тан.
ТАНЊОЇ ‫ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ‬яккагї, якка будан; бекасї,
дастёр надоштан, бекас будан;
ТАНЊОНИШИНЇ ‫ ﺗﻨﻬﺎﻧﺸﻴﻨﻲ‬як гўшаи танњоиро
ихтиёр кардан, хилватнишинї, гўшани-
шинї.
ТАНШАРИК ‫ ﺗﻨﺸﺮﻳﻚ‬шарик дар коре.
ТАНШЎЇ ‫ﺗﻨﺸﻮﺋﻲ‬ шустушў, шустани тамоми
бадан.
ТАНШЎЙ ‫ ﺗﻨﺸﻮي‬дар хонањои пештара санги
миёнсўрохе буд, ки бар болои вай истода
шустушў мекарданд.
ТАНШЎЯК ‫ ﺗﻨﺸﻮﻳﻚ‬ниг. таншўй.
ТАОЌУБ а. ‫ ﺗﻌﺎﻗﺐ‬кит. таъќиб (дунбол) кардан,
дунболагирї.
ТАОЛО а. ‫ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬баланд шуд! (баъд аз номи Худо
меояд).
ТАОЛЇ а. ‫ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬кит. баланд шудан, тараќќї;
баландї, бартарї.
ТАОМ а. ‫ ﻃﻌﺎم‬њар чизи хўрданї, хўрок; таоми
гарм; обу таом нўшокї ва хўрокї; пас аз обу
таом баъди хўрдан ва нўшидан.
ТАОМНОМА ‫ ﻃﻌﺎمﻧﺎﻣﻪ‬фењристи (рўйхати)
хўрокињое, ки дар як ошхона барои хўранда
муњайёст, рўйхати таомњо.
ТАОМПАЗ ‫ ﻃﻌﺎمﭘﺰ‬ошпаз, хўрокпаз.
ТАОМПАЗЇ ‫ ﻃﻌﺎمﭘﺰي‬ошпазї, хўрокпазї.
ТАОМУЛ а. ‫ ﺗﻌﺎﻣﻞ‬расм, ќоида, одат.
ТАОМФУРЎШ ‫ﻃﻌﺎمﻓﺮوش‬ он ки хўроки пухта
мефурўшад.
ТАОМФУРЎШЇ ‫ ﻃﻌﺎمﻓﺮوﺷﻲ‬амали хўроки пух-
таро фурўхтан.
ТАОМХОНА ‫ ﻃﻌﺎمﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки хўрок мехўранд.
ТАОМХЎРЇ ‫ ﻃﻌﺎمﺧﻮري‬хўрок хўрдан.
ТАОРУФ а. ‫ ﺗﻌﺎرف‬кит. «хуш омадед» гуфтан ва
ба љо овардани њурмати мењмон.
ТАОРУФОТ а. ‫ ﺗﻌﺎرﻓﺎت‬љ. таоруф.
 – 311 –
ТАОЊУД а. ‫ ﺗﻌﺎﻫﺪ‬кит. ба њам ањд бастан,
њампаймон шудан.
ТАПАНДА ‫ﺗﭙﻨﺪه‬ дар њолати тапиш; музтариб,
беќарор.
ТАПАРРОС ‫ ﺗﭙﺮّاس‬:тапаррос задан тапар–тапар
карда садо баровардан.
ТАПАР–ТАПАР ‫ﺗﭙﺮﺗﭙﺮ‬ садои поймонї, тапар-
тупур.
ТАПИДАН ‫ ﺗﭙﻴﺪن‬1. беќарор шудан, ба изтироб
афтодан; печутоб хўрдан, тапидани дил; ба
хун тапидан ба хун оѓўштан; дар оташи ин-
тизор тапидан сахт интизорї кашидан.
ТАПИШ ‫ ﺗﭙﺶ‬исми феълї аз тапидан.
ТАПОНДАН ‫ ﺗﭙﺎﻧﺪن‬ба тапиш андохтан.
ТАП(П)ОНЧА І ‫ ﻃﭙﺎﻧﭽﻪ‬аслињаи оташбори дас-
тии милкўтоњ.
ТАП(П)ОНЧА ІІ ‫ ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ‬торсакї, шаппотї,
шаллоќ тапонча задан маљ. торсакї задан,
шаппотї задан.
ТАППА ‫ ﺗﭙﻪ‬:таппа тайёр комилан тайёр; тапа
тар комилан тар; таппа тахт баробар, ду-
руст.
ТАППАК ‫ ﺗﭙﻚ‬ниг. тапї.
ТАППАС ‫ ﺗﭙﺲ‬калимаи таќлиди овози афтиши
чизе ба замин; таппас зада афтодан.
ТАПЇ I ‫ ﺗﭙﻲ‬саргини хушконидашудаи чорво;
тапї задан тапиро барои хушконидан тайёр
кардан.
ТАППЇ II ‫ ﺗﭙﻲ‬таќлиди овози яку якбора афти-
ши чизе, банохост афтодани чизе.
ТАП-ТАП ‫ ﺗﭗ ﺗﭗ‬таќлиди овози паињами чизе.
ТАПУР ‫ ﺗﭙﻮر‬:хоки тапур хоки лагадмолшудаи
нарм, тапурхок.
ТАПУРКУЛЎХ ‫ ﺗﭙﻮرﻛﻠﺦ‬кулўхмайда.
ТАПУРХОК ‫ ﺗﭙﻮرﺧﺎك‬хоки нарми роњи
муќаррарї.
ТАР ‫ ﺗﺮ‬1. он чи бо моеот омехта шуда бошад,
нам; муќоб. хушк. 2. тоза, нав, обдор; гул-
барги тар, меваи тар, чашми тар чашми
ашколуд; тару тоза а) нав; бо тароват; сабзу
хуррам; б) маљ. хуб, фасењу обдор; чизеро тар
кардан чизеро ба моеъ ѓўтондан, чизеро ба
об задан, нам кардан; тар шудан оболуд
ТАР
(нам) шудан; унноби тар киноя аз лаби
мањбуба, ёќути тар ёќути обдор, аълосифат;
анбари тар киноя аз зулф, њалќаи зулф.
ТАР(Р)А ‫ ﺗﺮه‬барги баъзе аз наботот, ки барои
нонхўриш ба кор мебаранд, сабзавоти
хўрокї.
ТАРАБ а. ‫ ﻃﺮب‬шодї, хушї, хушдилї; њаракат-
њои шодиёна; асбоби тараб он чи барои айш
ва хушї лозим аст; тараб ангехтан шод кар-
дан, хурсанд кардан; тараб кардан хурсан-
диву шодї кардан.
ТАРАБАНГЕЗ ‫ ﻃﺮباﻧﮕﻴﺰ‬он чи боиси айшу
хушњолї аст, шодиовар, хурсандибахш.
ТАРАБАФЗО ‫ ﻃﺮباﻓﺰا‬шодиовар.
ТАРАБГОЊ ‫ﻃﺮبﮔﺎه‬ љои базм, макони айшу
шодмонї.
ТАРАБЗО ‫ ﻃﺮبزا‬зояндаи тарабу сурур, тарабо-
вар.
ТАРАБНОК ‫ ﻃﺮبﻧﺎك‬шодиовар, хурсандиовар.
ТАРАБОВАР ‫ﻃﺮبآور‬ шодибахш, хурсандио-
вар.
ТАРАБПЕША ‫ ﻃﺮبﭘﻴﺸﻪ‬он ки њамеша шоду
хуррам мебошад.
ТАРАБСАРО(Й) (‫ ﻃﺮبﺳﺮا)ي‬љои хушњолї ва
сурур, макони хурсандї.
ТАРАБХЕЗ ‫ ﻃﺮبﺧﻴﺰ‬хурсандиовар, шодиафзо.
ТАРАБХОНА ‫ﻃﺮبﺧﺎﻧﻪ‬ ниг. тарабсаро(й); рес-
торан.
ТАРАДДУД а. ‫ ﺗﺮدد‬1. рафтуой кардан, рафтуой.
2. кўшиш; љустуљў. 3. тадорук, тайёрї,
омодагї; ба тараддуди чизе афтодан дар та-
доруки чизе шудан. 4. дудилагї, шакку
шубња; ташвиш; ба тараддуд андохтан касе-
ро боиси ташвиши касе гардидан.
ТАРАК ‫ ﺗﺮك‬як навъ њалво, њалвои тар, тар-
њалво.
ТАРАКА а. ‫ ﺗﺮﻛﻪ‬1. молу мулке, ки пас аз марги
касе аз вай боќї мондааст, мерос. 2. таќсими
молу мулки меросї байни меросхўрњо; тара-
ка кардан мероси мондаро таќсим кардан;
хати тарака њуљљате, ки дар он таќсими ме-
рос байни меросхўрон ќайд шудааст, тара-
кахат.
ТАРАКАЧЇ ‫ﺗﺮﻛﭽﻲ‬ таър. маъмури расмї дар
ТАР – 312 –
аморати Бухоро, ки меросро таќсим мекард.
ТАРАЌЌИЁТ а. ‫ ﺗﺮﻗﻴﺎت‬љ. тараќќї.
ТАРАЌЌИПАРВАР ‫ ﺗﺮﻗﻲﭘﺮور‬он ки толиби
тараќќї ва пешравї аст, пешќадам, кушо-
дафикр.
ТАРАЌЌИХОЊ ‫ ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاه‬ниг. тараќќипарвар.
ТАРАЌЌИХОЊЇ ‫ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاﻫﻲ‬ тараќќипарварї,
пешравихоњї.
ТАРАЌЌИХОЊОНА ‫ﺗﺮﻗﻲﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬ бо таври та-
раќќихоњї.
ТАРАЌЌЇ а. ‫ ﺗﺮﻗّﻲ‬расидан ба пояи баланди чи-
зе; болоравї, пешрафт; тараќќї кардан (на-
мудан) пеш рафтан.
ТАРАЌЌО ‫ ﺗﺮﻗّﺎ‬тараќќо-туруќ тараќ-туруќ.
ТАРАЌЌОС ‫ ﺗﺮﻗّﺎس‬калимаи таќлиди овози са-
дои баланди љисми сахт; тараќќос задан ба-
ланд садо додан.
ТАРАЌЌОСЗАНОН ‫ﺗﺮﻗﺎسزﻧﺎن‬ садои чизеро
бароварда.
ТАРАЌОТУРУЌ ‫ ﺗﺮﻗﺎﺗﺮق‬садои баланди чизе.
ТАРАЌ-ТУРУЌ ‫ ﺗُﺮُق ﺗﺮق‬таќлиди овози садои
баланди ба њам расидани љисмњои сахт.
ТАРАНГ ‫ ﺗﺮﻧﮓ‬сахт кашидашуда, ќаиш, чан-
дир, шах; таранг кардан а) сахт кашидан, ба
сахт кашида шудан водоштан, (мас., пўсти
даф ё наќораро); б) бо исрор чизеро аз касе
талаб кардан, ба иљрои амале водор кардан;
таранг кашидан сахт кашидан, шах кардан
(мас., ресмон, тор, банд ва ѓ.); миёнро таранг
бастан камарро сахт кашида бастан.
ТАРАНГЇ ‫ ﺗﺮﻧﮕﻲ‬чандирї, ќаишї, њолати сахт
кашида шудан.
ТАРАНДОМ ‫ ﺗﺮاﻧﺪام‬дорои намуди латиф ва
пайкари тару тоза.
ТАРАННУМ а. ‫ ﺗﺮﻧﻢ‬сароидан; сурудхонї;
наѓма, суруд; тараннум кардан (намудан) су-
руд хондан, замзама кардан.
ТАРАНЉАБИН ‫ ﺗﺮﻧﺠﺒﻴﻦ‬ширае, ки дар болои
барг ва соќањои хоришутур пайдо мешавад
ва дар таркибаш ќанду ширањои табобатї
дорад.
ТАРАССУД а. ‫ ﺗﺮﺻﺪ‬1. кит. зери чашм доштан,
дидбонї; муроќибат; камин кардан. 2.
интизорї кашидан, мунтазир будан.
ТАРАССУЛ а. ‫ ﺗﺮﺳﻞ‬1. номанависї; рисола на-
виштан. 2. номанигорї, илми тарассул
маљмўи равишњои номанигорї дар асрњои
миёна.
ТАРАТЕЗАК ‫ ﺗﺮهﺗﻴﺰك‬номи гиёњ.
ТАРАФ а. ‫ ﻃﺮف‬1. љониб, самт, сўй; тарафи рост,
тарафи чап, аз њар тараф. 2. бар, канор. 3. он
ки дар масъалае ё коре дар љониби дигар
(дар муќобил) истодааст; њариф (дар бозї,
мусобиќа); тарафи сўњбат мусоњиб, њамгап:
тарафи шом њангоми шом, наздикии шом:
тарафњои манфиатдор; дар тарафњои шумо…
дар мамлакати шумо, дар диёри шумо; бисту
шаш сол ин тараф бисту шаш сол боз…, ин
тараф он тараф њама љонибњо, атроф; он та-
рафаш љињатњои дигараш; ќисми дигараш,
боќимондааш; он тараф истад… ќатъи на-
зар, аз он…, як тараф монед; ин тараф шу-
дан аз бозе, ки… шудааст; ба тарафи худ
кашидан ба сўи худ љалб намудан; тарафи
касеро гирифтан дар коре аз касе љонибдорї
намудан, њикоят кардан (касеро).
ТАРАФАЙН а. ‫ﻃﺮﻓﻴﻦ‬ њар ду тараф, њар ду
љониб.
ТАРАФГИР ‫ ﻃﺮﻓﮕﻴﺮ‬он ки аз касе љонибдорї
мекунад, тарафдор, њимоягар, њомї.
ТАРАФГИРЇ ‫ ﻃﺮﻓﮕﻴﺮي‬љонибдорї, тарафдорї,
њимоят; тарафгирї кардан касеро њимоя
кардан.
ТАРАФДОР ‫ ﻃﺮﻓﺪار‬љонибдор; он ки касеро
њимоя мекунад; тарафдор шудан розї шудан,
мувофиќат кардан.
ТАРАФДОРЇ ‫ ﻃﺮﻓﺪاري‬њимоя, љонибдорї;
тарафдорї кардан (намудан) љониби касеро
гирифтан, кор ё сухани касеро дуруст донис-
тан.
ТАРАФКАШЇ ‫ ﻃﺮﻓﻜﺸﻲ‬якеро тарафгирї наму-
дан, ба як сў майл кардан.
ТАРАФОНА ‫ ﻃﺮﻓﺎﻧﻪ‬гуфт. бо роњи мусобиќа ё
аз рўи раќобат кореро кардани ду ё чанд
кас: тарафона шеър хондан.
ТАРАЊЊУМ а. ‫ ﺗﺮﺣﻢ‬рањм; навозиш, мењру-
бонї; тарањњум кардан (намудан) рањм кар-
дан, дилсўзї нишон додан.
ТАРАЊЊУМОВАР ‫ﺗﺮﺣﻢآور‬ он чи боиси
 – 313 – ТАР

дилсўзї ва рањму шафќат мешавад. ТАРБИЯТДИЊАНДА ‫ ﺗﺮﺑﻴﺖدﻫﻨﺪه‬он ки ба таъ-

лиму тарбия машѓул аст.
ТАРАЊЊУМОМЕЗ ‫ ﺗﺮﺣﻢآﻣﻴﺰ‬дилсўзона, аз рўи
навозиш; бо назари тарањњумомез. ТАРБИЯТЁФТА ‫ﺗﺮﺑﻴﺖﻳﺎﻓﺘﻪ‬ шахси ботарбия,
боодоб.
ТАРАШШЎЊ а. ‫ ﺗﺮﺷﺢ‬таровидан, чакидан,
зањида баромадан (мас., об аз кўза). ТАРБИЯТЇ ‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ‬ вобаста ба тарбия ва таъ-
лим.
ТАРБАНДЇ ‫ ﺗﺮﺑﻨﺪي‬ба љароњат ё ба ягон љои
озордидаи бадан бастани латтаи тар. ТАРБИЯТКУНАНДА ‫ﺗﺮﺑﻴﺖﻛﻨﻨﺪه‬ омўзгор, ус-
тод, муаллим.
ТАРБЕЪ а. ‫ ﺗﺮﺑﻴﻊ‬1. ба чор зарб кардан, чорта
кардан. 2. ба чизе шакли чоргўшагї додан. ТАРБИЯТНОПАЗИР ‫ ﺗﺮﺑﻴﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он ки тарбия-
3. риёз. зарби адад ба худаш. 4. нуљ. ро ќабул намекунад.
муќобили њамдигар истодани ду ситора ба
тавре, ки фосилаи мобайни онњо аз њиссаи
ТАРБИЯТПАЗИР ‫ ﺗﺮﺑﻴﺖﭘﺬﻳﺮ‬ќобили тарбия бу-
дан.
чањоруми (рубъи) фалак, яъне аз се бурљ
иборат бошад; ин вазъият нањс ба шумор ТАРБОД ‫ ﺗﺮﺑﺎد‬1. беморие, ки аз рутубат бештар
меравад. дар пой ва миён пайдо мешавад. 2. шамоли
рутубатнок; тарбоди тобистонї.
ТАРБИЯ//ТАРБИЯТ а. ‫ﺗﺮﺑﻴﺖ‬//‫ ﺗﺮﺑﻴﻪ‬малакањо
оид ба рафтор ва кирдор, ки ба воситаи ТАРБОДЗАДА ‫ ﺗﺮﺑﺎدزده‬хунукзада; он ки ба бе-
мактаб, оила ва муњит ба кас талќин меша- мории тарбод мубтало шудааст.
ванд; омўхтани адаб; омўзиш, парвариш;
тарбияи бадан ба воситаи машќњои љисмонї
ТАРБОДШИНОС ‫ ﺗﺮﺑﺎدﺷﻨﺎس‬донандаи бемории
тарбод.
такомул ва парвариши бадан, варзиш; тар-
бияи мењнатї ба кор одат кунонидан ё ба ТАРБОДШИНОСЇ ‫ ﺗﺮﺑﺎدﺷﻨﺎﺳﻲ‬бахши тиб(б),
корњои љисмонї омўхта гардонидани касе; ки ба пешгирии беморињои тарбод дахл до-
тарбияи сиёсї омўзиши илмњои сиёсї; тар- рад.
бияи љисмонї ниг. тарбияи бадан; таълиму
ТАРБУЗ ‫ ﺗﺮﺑﻮز‬навъе аз мевањои палакии
тарбия омўзиш ва парвариш; тарбия додан
маълум ва машњур, њиндувона; ◊ тарбуз аз
омўхтан, парваридан, одобу ахлоќ ёд додан;
баѓал афтидан ноумед шудан, маъюс гаш-
тарбия гирифтан одобу ахлоќ омўхтан; ба
тан.
тарбия (-и худ) гирифтан омўхтан ва ба воя
расонидани касеро ба зиммаи худ гирифтан; ТАРВИЉ а. ‫ ﺗﺮوﻳﺞ‬кит. ривољдињї, ривољ додан,
тарбия кардан а) омўхтан, ёд додан; ба воя пањн кардан.
расонидан, парвариш додан; б) парво кар-
ТАРЃИБ а. ‫ ﺗﺮﻏﻴﺐ‬1. раѓбатнок гардонидан;
дан.
чуќур ва њаматарафа фањмонда додани
ТАРБИЯВЇ ‫ ﺗﺮﺑﻴﻮي‬мансуб ба тарбия; оид ба масъалае, ташвиќ; тарѓиб кардан (намудан)
омўзиш ва парвариш; ањамияти тарбиявї ташвиќ кардан, майлу раѓбат бедор кардан
доштан аз љињати омўзиш ва парвариш (ба коре, чизе). 2. барангехтан, тањрик кар-
муњим будан. дан.
ТАРБИЯ(Т)ГАР ‫ﺗﺮﺑﻴﺖﮔﺮ‬//‫ ﺗﺮﺑﻴﻪﮔﺮ‬он ки парва- ТАРЃИБОТ а. ‫ ﺗﺮﻏﻴﺒﺎت‬љ. тарѓиб.
риш мекунад; мураббї, муаллим, тарбияку-
нанда, омўзгор.
ТАРЃИБОТЇ ‫ﺗﺮﻏﻴﺒﺎﺗﻲ‬ мансуб ба тарѓиб;
ташвиќотї.
ТАРБИЯ(Т)ГИРАНДА ‫ﺗﺮﺑﻴﺖﮔﻴﺮﻧﺪه‬// ‫ﺗﺮﺑﻴﻪﮔﻴﺮﻧﺪه‬
ТАРЃИБГАР ‫ ﺗﺮﻏﻴﺐﮔﺮ‬он ки бо тарѓиби коре
он ки дар љое, ба омўзиш машѓул аст.
(маслаке) машѓул аст, ташвиќгар; ташвиќу
ТАРБИЯГИРЇ ‫ ﺗﺮﺑﻴﻪﮔﻴﺮي‬омўхтан, одобомўзї. тарѓибкунанда.
ТАРБИЯТ а. ‫ ﺗﺮﺑﻴﺖ‬ниг. тарбия. ТАРЃИБКУНАНДА ‫ ﺗﺮﻏﻴﺐﻛﻨﻨﺪه‬ниг. тарѓибгар.
ТАРБИЯТДИДА ‫ ﺗﺮﺑﻴﺖدﻳﺪه‬парваришёфта; бао- ТАРД ‫ ﻃﺮد‬кит. 1. рондан, дур кардан. 2. табъ-
доб. ид, бадарѓа кардан.
 ТАР
ТАРДАСТ ‫ ﺗﺮدﺳﺖ‬1. чолок, чобук, чаќќон, зи-
рак. 2. моњир дар ягон њунари дастї (дар
хат, наќќошї ва ѓ).
ТАРДАСТЇ ‫ ﺗﺮدﺳﺘﻲ‬чолокї, зиракї, чобукї.
ТАРДИД ‫ ﺗﺮدﻳﺪ‬кит. дудилагї; шакку шубња; ба
тардид андохтан дудила кардан; тардид
доштан дудила будан, шак доштан.
ТАРДИДНОПАЗИР ‫ﺗﺮدﻳﺪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ бешубња, беду-
дилагї.
ТАРДИМОЃ ‫ ﺗﺮدﻣﺎغ‬ниммаст, ширакайф.
ТАРДОМАН ‫ ﺗﺮداﻣﻦ‬1. он ки доманаш нам бо-
шад, намнок, сернам. 2. маљ. бадахлоќ,
фосиќ, фољир.
ТАРДОМАНЇ ‫ ﺗﺮداﻣﻨﻲ‬бадахлоќї, фосиќї.
ТАРЕВА ‫ ﺗﺮﻳﻮه‬кит. роњи ноњамвор, роњи пасту
баланд.
ТАРЁК ‫ ﺗﺮﻳﺎك‬1. давои зидди зањр, позањр. 2.
афюн, чакида, кўкнор; тарёк кашидан дуди
тарёкро фурў бурдан (бо маќсади
нашъамандї).
ТАРЁКЇ ‫ ﺗﺮﻳﺎﻛﻲ‬ниг. тарёккаш.
ТАРЁККАШ ‫ ﺗﺮﻳﺎكﻛﺶ‬он ки тарёк мехўрад ё
дуди онро фурў мекашад.
ТАРЁККАШЇ ‫ ﺗﺮﻳﺎكﻛﺸﻲ‬амали тарёккаш; та-
рёк кашидан.
ТАРЁКХОНА ‫ ﺗﺮﻳﺎكﺧﺎﻧﻪ‬хонае, ки дар он љо
тарёк мекашанд.
ТАРЗ ‫ ﻃﺮز‬тавр, тариќа, равиш; услуб; ба тарзе
ки… чи тавре ки, … чунон ки… ба тарзи…
ба тариќи…, ба таври…
ТАРЗАБОН ‫ ﺗﺮزﺑﺎن‬он ки суханони тару тоза
мегўяд; нотиќ; хушгап, суханвар.
ТАРЗАБОНЇ ‫ﺗﺮزﺑﺎﻧﻲ‬ нотиќї, хушгапї,
суханварї.
ТАРЗАХМА ‫ ﺗﺮزﺧﻤﻪ‬мизроби нав.
ТАРИД I ‫ ﺗﺮﻳﺪ‬ниг. тарит.
ТАРИД II а. ‫ ﻃﺮﻳﺪ‬1. рондашуда, дуркарда,
хориљкарда. 2. њамла, њуљум, таарруз.
ТАРИДГОЊ ‫ﻃﺮﻳﺪﮔﺎه‬ љои њамла, њамлагоњ, љои
њуљум.
ТАРИНА ‫ ﺗﺮﻳﻨﻪ‬кит. хўроке, ки бо гўшт, сабза-
вот, гандум ва сирко пухта мешавад.
– 314 –
ТАРИЌ а. ‫ ﻃﺮﻳﻖ‬1. роњ, роњи одї; ба њар тариќ
ба њар роњ. 2. тарз, равиш, расм; ќоида.
ТАРИЌА I а. ‫ ﻃﺮﻳﻘﻪ‬ниг. тариќ; ба тариќаи ... ба
таври
ТАРИЌА II //ТАРИЌАТ а. ‫ﻃﺮﻳﻘﺖ‬//‫ ﻃﺮﻳﻘﻪ‬1. оин,
маслак; мазњаб. 2. роњи арбоби тасаввуф: тари-
ќати наќшбандия. 3. навъ, хел.
ТАРИЌАТШИНОС ‫ﻃﺮﻳﻘﺖﺷﻨﺎس‬ суфї, солик,
ањли тасаввуф.
ТАРИТ ‫ ﺗﺮﻳﺖ‬1. реза кардани нон дар шир,
љурѓот, шўрбо. 2. нимтар кардани сабўс ё
орд барои хўроки чорпо.
ТАРИФ I фр. ‫ ﺗﺮﻳﻒ‬ниг. таърифа.
ТАРИФ II а. ‫ ﻃﺮﻳﻒ‬1. кит. нодир, камёб. 2. маљ.
бегона, хориљї.
ТАРЇ ‫ ﺗﺮي‬1. намї, обдорї. 2. тароват, тозагї.
3. ботароват, тару тоза ва нав; сарсабзиву
тарї.
ТАРК I ‫ ﺗﺮك‬дасткашї, гузаштан аз бањри чизе,
партофтан ё рањо кардани чизе; бе тарк ба
таври доимї, доимо; тарки дунё кардан аз
вобастагињои дунё даст кашидан, узлатни-
шин шудан; тарки силоњ кардан яроќи худро
партофтан; тарки адаб беадабї, бешармї,
бадмуомилагї; тарки муњиммот партофтани
лавозимоти љангї.
ТАРК II ‫ ﺗﺮك‬тоскулоњ, кулоњи љангї.
ТАРКАНДА ‫ ﺗﺮﻛﻨﺪه‬моддае, ки таркиш ба амал
меорад.
ТАРКИБ а. ‫ ﺗﺮﻛﻴﺐ‬омехтани чанд чиз, омезиш,
омехтагї; он чи аз омезиши чанд модда ба
вуљуд омадааст.
ТАРКИБАН а. ً‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎ‬ аз љињати сохти худ, аз
рўи таркиб.
ТАРКИББАНД ‫ ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪ‬адш. яке аз шаклњои
шеъри тољикї, ки шоир чанд байтро дар як
ќофия гуфта, дар охири банд байтеро бо
ќофияи дигар ба тариќи наќарот меорад.
ТАРКИББАНДЇ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي‬ таркиббанд гуф-
тан.
ТАРКИБЇ ‫ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬таркибёфта, пайдошуда аз
омезиш ва ба њам омадани чанд љузъ: ќисми
таркибї.
 – 315 – ТАР

ТАРКИБОТ а. ‫ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‬љ. таркиб. ТАРМИМЇ ‫ ﺗﺮﻣﻴﻤﻲ‬марбут ба тармим; таъмир-

боб, тармимталаб.
ТАРКИДАН ‫ ﺗﺮﻛﻴﺪن‬кафидан бо ќувваи
моддањои тарканда, мунфаљир гардидан. ТАРНАШАВАНДА ‫ ﺗﺮﻧﺸﻮﻧﺪه‬обнагузаранда.
ТАРКИШ ‫ﺗﺮﻛﺶ‬ кафиш бо зўри моддаи тар- ТАРНОВ ‫ ﺗﺮﻧﺎو‬нов, нова, новадон; тарнови чўбї
канда. чўби миён кофташудае, ки дар обгузарњо
кор мефармоянд.
ТАРКОНАНДА ‫ﺗﺮﻛﺎﻧﻨﺪه‬ моддае, ки таркиш ба
амал меорад. ТАРНОВЧА ‫ﺗﺮﻧﺎوﭼﻪ‬ новаи хурд, обгузарони
хурд.
ТАРКОНДАН//ТАРКОНИДАН ‫ﺗﺮﻛﺎﻧﻴﺪن‬//‫ﺗﺮﻛﺎﻧﺪن‬
таркиш ба амал овардан, мунфаљир сохтан; ТАРОВАТ ‫ ﻃﺮاوت‬тарию тозагї, шодобї; таро-
дили касеро таркондан маљ. касеро сахт тар- вати љавонї маљ. латофат ва зебоии айёми
сондан. љавонї.
ТАРКОНИШ ‫ﺗﺮﻛﺎﻧﺶ‬ таркондан, мунфа- ТАРОВАТАФЗО ‫ ﻃﺮاوتاﻓﺰا‬шодобфазоянда, аф-
љирсозї. зудани тарию тозагї.
ТАРКУНАНДА ‫ ﺗﺮﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии замони ТАРОВАТБАХШ ‫ ﻃﺮاوتﺑﺨﺶ‬бахшандаи таро-
њозира аз тар кардан нам кунондан. вату тозагї, тарї.
ТАРЌИШ ‫ ﺗﺮﻗﺶ‬роѓ, рахна, љои кафидагї: тар- ТАРОВАТНОК ‫ ﻃﺮاوتﻧﺎك‬тару тоза, шодоб.
ќиши дар.
ТАРОВЕЊ а. ‫ ﺗﺮاوﻳﺢ‬:намози таровењ д. намози
ТАРЌИШДОР ‫ ﺗﺮﻗﺸﺪار‬роѓдор, шикофдор. махсусе, ки шабњои моњи рамазон, баъди
ифтор мехонанд ва он бист ракъат намози
ТАРМА ‫ ﺗﺮﻣﻪ‬тўдаи сахтшудаи барф, ки аз кўњ
нафл аст.
канда шуда меафтад; яхпора; тарма кўчидан
лаѓжида фурў рехтани барф ё яхпора. ТАРОВИДАН ‫ ﺗﺮاوﻳﺪن‬зањидан, ќатра–ќатра ба-
ромадани об аз љои тар.
ТАРМАДАВ ‫ ﺗﺮﻣﻪدو‬љои тармафурої.
ТАРОВИШ ‫ ﺗﺮاوش‬зањидан ё чакида барома-
ТАРМАДАВЇ ‫ ﺗﺮﻣﻪدوي‬ваќти тармафурої.
дани моеот.
ТАРМАКАН ‫ ﺗﺮﻣﻪﻛﻦ‬нав. асбоб ё мошину олоте,
ТАРОВИШЇ ‫ ﺗﺮاوﺷﻲ‬мансуб ба таровиш; баро-
ки тармаро меканад.
мадан, берун шудан.
ТАРМАТАРИД ‫ ﺗﺮﻣﻪﺗﺮﻳﺪ‬гуфт. бориши омехтаи
ТАРОЗ//ТИРОЗ ‫ﻃﺮاز‬//‫ ﺗﺮاز‬1. зинат, ороиш,
барфу борон.
наќшу нигор, наќши љома. 2. номи як шањри
ТАРМАФУРОЇ ‫ﺗﺮﻣﻪﻓﺮائ‬ замони фуромадани ќадимист дар њудуди Туркистон ва Чин, ки
тарма. бо соњибљамолии духтарони худ машњур
буд.
ТАРМАХЕЗ ‫ ﺗﺮﻣﻪﺧﻴﺰ‬љой ва мањалле, ки дар он
эњтимоли фуромадани тарма зиёд аст. ТАРОЗИДАН//ТИРОЗИДАН ‫ﻃﺮازﻳﺪن‬//‫ﺗﺮازﻳﺪن‬
кит. 1. ороиш додан, оростан, перостан, бо
ТАРМАХЕЗЇ ‫ﺗﺮﻣﻪﺧﻴﺰي‬ фасли фуромадани
зењ ва зењак зинат додани чизе, махсусан
тарма.
матоњои нафис. 2. нигоштан, навиштан.
ТАРМЕВА ‫ ﺗﺮﻣﻴﻮه‬меваи нав аз дарахт канда-
ТАРОЗЇ ‫ﻃﺮازي‬//‫ ﺗﺮازي‬мансуб ба зебу зинат; зи-
шуда, меваи тар.
нат, ороиш; њусн.
ТАРМИМ а. ‫ ﺗﺮﻣﻴﻢ‬таъмир кардан, ислоњ кар-
ТАРОЗУ ‫ ﺗﺮازو‬асбоби баркашидани чизњо, ми-
дан, дуруст кардан.
зон; тарозуи каппон тарозуи паллакалони
ТАРМИМГАР ‫ ﺗﺮﻣﻴﻢﮔﺮ‬устое, ки ба таъмири овеза барои баркашидани ѓалла, пахта ва ѓ.;
асбобњои гуногун машѓул аст. тарозуи мизон д. тарозуи мавњуме, ки бо он
тибќи ривоёти динї рўзи ќиёмат савобу
ТАРМИМГАРЇ ‫ ﺗﺮﻣﻴﻢﮔﺮي‬касби тармимсозї,
гуноњи мардумро бармекашанд; тарозуи
љои таъмир, таъмиргоњ.
мисќолї тарозуе, ки бо он чизњои камвазни
 ТАР – 316 –
гаронќадрро месанљанд; тарозуи даќиќ; сан-
гу тарозу тарозу ва вазна барои баркашида-
ни чизњо; шоњини тарозу чўбе, ки дар
тарозуњои дастї паллањо аз он овехта шуда-
анд; аз тарозу задан маљ. кам баркашида, ха-
ридорро фиреб додан; гапро ба тарозу бар-
кашидан санљида, мулоњиза карда гап задан.
ТАРОЗУБОН ‫ ﺗﺮازوﺑﺎن‬ниг. тарозудор.
ТАРОЗУДОР ‫ ﺗﺮازودار‬он ки дар бозорњо дар
сари тарозу меистад.
ТАРОЗУДОРЇ ‫ﺗﺮازوداري‬ касб ё шуѓли тарозу-
дор.
ТАРОЗУКАШ ‫ ﺗﺮازوﻛﺶ‬он ки бо тарозу вазни
борњоро мекашад, тарозубон.
ТАРОЗУКАШЇ ‫ ﺗﺮازوﻛﺸﻲ‬амал ва шуѓли таро-
зукаш; љои вазни борњоро кашидан.
ТАРОЗУМИСЌОЛ ‫ ﺗﺮازوﻣﺜﻘﺎل‬тарозуи хурде, ки
бо он асосан вазни љавоњирот, тил(л)о,
моддањои доруворї ва ѓ. кашида мешавад.
ТАРОЗУСАНЉ ‫ﺗﺮازوﺳﻨﺞ‬ санљандаи тарозу, та-
розубон.
ТАРОЗУХОНА ‫ ﺗﺮازوﺧﺎﻧﻪ‬1. љое дар бозорњо, ки
тарозуњоро нигоњ медоронад. 2. кафаи таро-
зу, паллаи тарозу.
ТАРОЗУЉОЙ ‫ ﺗﺮازوﺟﺎي‬дар бозорњо љое, ки та-
розу меистад.
ТАРОЗУШИКАН ‫ ﺗﺮازوﺷﻜﻦ‬шиканандаи таро-
зу, бор ё вазне, ки дар санљиш тарозуро ши-
канад.
ТАРОКУМ а. ‫ ﺗﺮاﻛﻢ‬1. љамъ шудан, анбўњии чи-
зе. 2. тазйиќ, фишор. 3. маљ. шўру ошўб.
ТАРОНА ‫ ﺗﺮاﻧﻪ‬1. суруд, наѓма. 2. суруде, ки дар
поёни њар як маќоми шашмаќом муносиби
он навохта ва хонда мешавад; суруди раќсї;
фуровард, хотима; тарона гуфтан (хондан)
суруд хондан.
ТАРОНАГЎ(Й) (‫ﺗﺮاﻧﻪﮔﻮ)ي‬ сурудхон, гўяндаи
тарона.
ТАРОНАГЎЇ ‫ ﺗﺮاﻧﻪﮔﻮ ﺋﻲ‬таронагўї кардан.
ТАРОНАНАВИС ‫ ﺗﺮاﻧﻪﻧﻮﻳﺲ‬эљодкунандаи таро-
на.
ТАРОНАНАВИСЇ ‫ﺗﺮاﻧﻪﻧﻮﻳﺴﻲ‬ тарона навиш-
тан.
ТАРОНАСАРО(Й) (‫ﺗﺮاﻧﻪﺳﺮا)ي‬ њофиз, сурудхон,
сурудгўй, шоир.
ТАРОНАСАРОЇ ‫ ﺗﺮاﻧﻪﺳﺮاﺋﻲ‬наѓмасозї,
сурудхонї.
ТАРОНАСОЗ ‫ ﺗﺮاﻧﻪﺳﺎز‬ниг. таронасаро(й).
ТАРОНАСОЗЇ ‫ ﺗﺮاﻧﻪﺳﺎزي‬таронанависї, тарона
навиштан.
ТАРОНАХОН ‫ ﺗﺮاﻧﻪﺧﻮان‬ниг. таронасаро(й).
ТАРОНАХОНЇ ‫ ﺗﺮاﻧﻪﺧﻮاﻧﻲ‬ниг. таронасарої.
ТАРОТАР ‫ﺗﺮاﺗﺮ‬ дар њолати тарї, њанўз хушк-
ношуда.
ТАРОШ ‫ ﺗﺮاش‬1. асоси замони њозира аз феъли
тарошидан. 2. љузъи пасини баъзе калимањои
мураккаб ба маънои тарошанда: сангтарош,
сартарош, чўбтарош.
ТАРОШ ‫ ﺗﺮاش‬1. тарошидан, амали тарошидан.
2. гуфт. маърака ва чорабинињои умумии
тароши бузу гўсфандон дар муассисањои
чорводорї; тароши ќалам он чи ки нави-
санда ифода кардан мехоњад.
ТАРОША ‫ ﺗﺮاﺷﻪ‬1. порањое, ки аз тарошидани
чўб бо табар ва теша пайдо мешаванд. 2.
њезуми шикаста ва кафондашуда барои
сўхтан дар оташдон; тарошаи аз бом афтида
њодисаи ногањонї, ба таври ѓайриинтизорї.
ТАРОШАКАФОНЇ ‫ ﺗﺮاﺷﻪﻛﻔﺎﻧﻲ‬њезумшиканї.
ТАРОШАНДА ‫ ﺗﺮاﺷﻨﺪه‬он ки ба тарошидан
машѓул аст, сартарош.
ТАРОШАЧИН ‫ ﺗﺮاﺷﻪﭼﻴﻦ‬он ки тароша љамъ
мекунад, резачин.
ТАРОШИДА ‫ ﺗﺮاﺷﻴﺪه‬тарошидашуда, аз тарош
баромада, рандашуда; сутурда; сари таро-
шида сари мўяш бо поку сутурда; аз хотир
тарошида партофтан маљ. аз лавњи хотир та-
моман нест кардан (фикреро).
ТАРОШИДАН ‫ ﺗﺮاﺷﻴﺪن‬1. сутурдани мўй аз ба-
дан ба воситаи теѓ (поку); поку суфта кар-
дан. 2. чизеро, љоеро бо олатњои нўгтез суф-
та кардан (мас., чўбро ба воситаи ранда, за-
минро бо каланд). 3. маљ. сифат кардан касе-
ро ё чизеро, ки дар њаќиќат лоиќи он нест;
сояи чизеро, касеро аз девор тарошидан чизе-
ро касеро тамоман несту нобуд кардан; чи-
зеро ё касеро бисёр бад дидан.
 – 317 – ТАР

ТАРОШИДАНЇ ‫ ﺗﺮاﺷﻴﺪﻧﻲ‬лоиќ ва ќобили та- ТАРСИМ а. ‫ ﺗﺮﺳﻴﻢ‬расм кардан, наќш кардан.

рошидан, он чи ки бояд тарошида шавад.
ТАРСИМЇ ‫ ﺗﺮﺳﻴﻤﻲ‬марбут ба тарсим.
ТАРОШКОР ‫ ﺗﺮاشﻛﺎر‬он ки касби тароши-
ТАРСКОР ‫ ﺗﺮسﻛﺎر‬ниг. тарсгор.
данро дорад.
ТАРСКОРЇ ‫ ﺗﺮسﻛﺎري‬тарсгорї, тарс аз Худо,
ТАРОШКОРЇ ‫ ﺗﺮاشﻛﺎري‬касби тарошкор, ама-
парњезкорї.
ли тарошкор.
ТАРСНОК ‫ ﺗﺮسﻧﺎك‬бимнок, хавфангез; он чи
ТАРРАК ‫ ﺗﺮك‬гуфт. харбузаи норасида ва но- дар он хавфу бим њаст.
пухта.
ТАРСО ‫ ﺗﺮﺳﺎ‬1. тарсанда, бимбаранда. 2. пай-
ТАРРОР а. ‫ ﻃﺮار‬1. теззабон; он ки гапи њарифи
равї дини Исо, насронї, масењї.
худро бурида мепартояд. 2. кисабур, дузд;
каллабур. ТАРСОЗОДА ‫ ﺗﺮﺳﺎزاده‬бачаи насронї, тарсо-
бача, насронизода.
ТАРРОРЇ ‫ ﻃﺮاري‬дуздї, айёрї, њилагарї.
ТАРСОН ‫ ﺗﺮﺳﺎن‬дар њолати биму вањм, тарсида-
ТАРРОЊ а. ‫ ﻃﺮاح‬кит. тарњкаш, лоињакаш;
истода, тарсомез; тарсон-тарсон ниг. тарсида
наќшакаш.
(тарсида-тарсида).
ТАРРОЊЇ ‫ ﻃﺮاﺣﻲ‬санъати тарњкашї, њунари
ТАРСОНАНДА ‫ ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪه‬он ки дигареро ба вањм
тарњсозї, лоињасозї.
меандозад.
ТАРС ‫ ﺗﺮس‬хавф, бим; аз тарси љон аз хавфи во-
ТАРСОН(И)ДАН ‫ﺗﺮﺳﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن‬бим додан,
рид омадани осебе ба тан (ба зиндагї); дар
тарс ба вуљуд овардан, ба тарс андохтан.
тарс афтодан тарсидан; тарс хўрдан рами-
дан, ба бим афтодан. ТАРСОНДАНЇ ‫ ﺗﺮﺳﺎﻧﺪﻧﻲ‬:тарсонданї шудан
касеро вањмонидан хостан.
ТАРСАБЗА ‫ ﺗﺮﺳﺒﺰه‬сабзаи тар.
ТАРСАКЇ ‫ ﺗﺮﺳﻜﻲ‬зарбае, ки бо кафи даст
ТАРСОНДИЛ ‫ﺗﺮﺳﺎندل‬ буздил, тарсончак, тар-
су.
(панља) ба рўи кас зананд, шапалоќ, силї,
торсакї; тарсакии обдор силии сахт, ТАРСОНЧАК ‫ ﺗﺮﺳﺎنﭼﻚ‬тарсу, камљуръат, буз-
шапалоќи кашидаю кушода; як тарсакї за- дил.
дан (фуровардан) силї задан, ба кафи даст
ТАРСОНЧАКЇ ‫ ﺗﺮﺳﺎﻧﭽﻜﻲ‬тарсугї, камљуръатї,
ба рўи касе зарба задан; тарсакї хўрдан
буздилї.
шатта хўрдан.
ТАРСАНДА ‫ ﺗﺮﺳﻨﺪه‬он ки аз чизе бим дорад.
ТАРС-ТАРС ‫ﺗﺮس ﺗﺮس‬ таќлиди овози садои за-
дани чўб.
ТАРСГОР ‫ ﺗﺮسﮔﺎر‬кит. тарснок; тарсгор будан
ТАРСУ ‫ ﺗﺮﺳﻮ‬тарсончак, камљуръат, буздил.
дар хавф будан.
ТАРСХОНА ‫ ﺗﺮسﺧﺎﻧﻪ‬љой ва мањалле, ки эњсоси
ТАРСГОРЇ ‫ ﺗﺮسﮔﺎري‬ниг. тарскорї.
тарсу бим ба вуљуд меорад.
ТАРСЕЪ а. ‫ ﺗﺮﺻﻴﻊ‬1. нигинкорї кардан, бо
љавоњирот зинат додан (мас., камарбанд,
ТАРСХЎРДА ‫ﺗﺮسﺧﻮرده‬ рамида, ба вањм аф-
тода.
дастаи корд ва ѓ.). 2. адш. дар як байт ба
таври мувозї ва дар баробари њам овардани ТАРТИБ а. ‫ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬1. нињодани њар чиз дар љой-
калимањои њамќофия. љойи худ; назм, низом, сомон; интизом. 2.
тарз, усул, тариќ; бо тартиб бо интизом; ба
ТАРСИДА ‫ ﺗﺮﺳﻴﺪه‬ба хавф афтода, бимгирифта;
њамин тартиб ба ин тарз, ба ин тариќ; бо
тарсида-тарсида дар њолати хавф, њаросон,
тартиби синну сол мувофиќи синну сол, ба
тарсон-тарсон.
синну сол нигоњ карда; тартиби рўз
ТАРСИДАН ‫ ﺗﺮﺳﻴﺪن‬бим доштан, хавф кардан, муќаррар кардани тарзи (рафти) корњое, ки
ба тарс афтодан, дар хавф мондан; аз сояи бояд дар як рўз иљро шавад; ба тартиб ан-
худ тарсидан хеле тарсидан, камљуръат ва дохтан ба интизом даровардан, муназзам
буздил будан, тарсончак будан. кардан; ба роњ мондан; ѓуну чин кардан
 ТАР – 318 –
(мас., чизу чораи хонаро); тартиб додан а) намудан.
барпо кардан, оростан; б) ба вуљуд овардан,
ТАРХУН ‫ ﺗﺮﺧﻮن‬гиёњи алафї, ки баргњои муат-
сохтан (чизеро); таълиф; тартиб ёфтан на-
тари он бўйи тунд дорад, хусусияти доруї
вишта шудан.
низ дорад.
ТАРТИБДИЊАНДА ‫ﺗﺮﺗﻴﺐدﻫﻨﺪه‬ муаллиф, му-
ТАРХЎРЇ ‫ ﺗﺮﺧﻮري‬хўрдани мева дар њолати
санниф, мураттиб.
тару тозагиаш.
ТАРТИБДИЊЇ ‫ ﺗﺮﺗﻴﺐدﻫﻲ‬исми амал аз тартиб
ТАРЊ I ‫ ﻃﺮح‬1. наќшаи аввалини чизе (мас. со-
додан; ба тартиб овардан, ба танзим даро-
хтмон); лоиња, наќша. 2. шакли рўи њар чиз;
вардан.
тарњаш якбора шакли љиддї гирифт; тарњ
ТАРТИБЇ ‫ ﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬:шумораи тартибї грам. шу- афкандан (рехтан) наќша кашидан (ба имо-
морае, ки тартиби ашёро нишон медињад. рат).
ТАРТИБНОК ‫ ﺗﺮﺗﻴﺐﻧﺎك‬боинтизом, аз рўи ТАРЊ II ‫ ﻃﺮح‬риёз. амали дуюм аз чор амали
ќоидаву усул, мураттаб. њисоб; аз адади зиёд кам кардани адади
хурд.
ТАРТИБОТ а. ‫ ﺗﺮﺗﻴﺒﺎت‬1. љ. тартиб. 2. маљмўи
ќоида, низом ва роњу равиши муќаррар- ТАРЊКАШ ‫ ﺗﺮﺣﻜﺶ‬лоињакаш, наќшакаш.
шуда.
ТАРЊКАШЇ ‫ ﺗﺮﺣﻜﺸﻲ‬лоињакашї, наќшакашї,
ТАРТИЛ а. ‫ ﺗﺮﺗﻴﻞ‬хондан бо оњистагию оромї наќќошї.
ва мувофиќи ќоида.
ТАРЊРЕЗ ‫ ﻃﺮﺣﺮﻳﺰ‬лоињакаш.
ТАРФ I а. ‫ ﻃﺮف‬гўша, канор; тарфи гулистон як
ТАРЊРЕЗЇ ‫ ﻃﺮﺣﺮﻳﺰي‬наќшакашї, пайрезї,
гўшаи гулистон; тарфи чаман гўшаву канори
бунёдгузорї.
чаман, чамангоњ.
ТАРЊСОЗ ‫ ﻃﺮﺣﺴﺎز‬лоињасоз, наќшасоз.
ТАРФ II ‫ ﻃﺮف‬зарфи чўяние, ки ба дарунаш бо-
рут љо карда, дар тамошоњои шабона оташ ТАРЊСОЗЇ ‫ ﻃﺮﺣﺴﺎزي‬лоињасозї.
медоданд.
ТАРЊШАВАНДА ‫ﻃﺮﺣﺸﻮﻧﺪه‬ ададе, ки тарњ ме-
ТАРФ III а. ‫ ﻃﺮف‬камарбанд, банди зарин ва шавад.
нуќрагин, ки ба камар мебанданд; ◊ тарф
ТАРЉЕЊ а. ‫ ﺗﺮﺟﻴﺢ‬бартар донистани чизе,
бастан а) ба чизе камар бастан; б) омода
бартарї, афзалї; тарљењ додан бењтар (воло-
шудан, азму оњанги чизе кардан.
тар) шумурдани чизе нисбат ба чизи дигар.
ТАРФ IV а. ‫ ﻃﺮف‬нигоњ, назар; чашм, дида;
ТАРЉЕЪ а. ‫ ﺗﺮﺟﻴﻊ‬кит. такрор, баргашт.
љунбонидани пилки чашм.
ТАРЉЕЪБАНД ‫ ﺗﺮﺟﻴﻊﺑﻨﺪ‬адш. манзумае, ки дар
ТАРФ V ‫ ﺗﺮف‬кит. мост, љурѓот, ќурут.
он байти муайяне дар охири њар бандаш
ТАРФА//ТАРФАТ а. ‫ﻃﺮﻓﺖ‬//‫ ﻃﺮﻓﻪ‬кит. як лањза, такрор меёбад.
як чашм задан;
ТАРЉИМА а. ‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬ниг. тарљума.
ТАРФАТУЛЪАЙН а. ‫ ﻃﺮﻓﺔاﻟﻌﻴﻦ‬кит. ба як чашм
задан, дар як он, фавран.
ТАРЉИМАИЊОЛЇ ‫ﺗﺮﺟﻤﺔﺣﺎﻟﻲ‬ он чи ба наќли
ањвол дахл дорад.
ТАРФБОЗЇ ‫ ﻃﺮفﺑﺎزي‬ду гурўњ шуда ба
ТАРЉИМОН ‫ ﺗﺮﺟﻤﺎن‬ниг. тарљумон.
муќобили њамдигар тарфњоро оташ дода
бозї кардан. ТАРЉУМА а. ‫ ﺗﺮﺟﻤﻪ‬гардонидани мазмуне аз як
забон ба забони дигар; тарљимаи ањвол (њол)
ТАРХИС а. ‫ ﺗﺮﺧﻴﺺ‬рухсат додан, иљозат додан.
наќли шарњи њаёт ва фаъолияти касе, шарњи
ТАРХОН т. ‫ﺗﺮﺧﺎن‬//‫ ﻃﺮﺧﺎن‬таър. он ки подшоњ њол; тарљима кардан аз забоне ба забони ди-
ўро барои ягон хизматаш аз бољу хирољ гар гардонидани матне.
озод мекард; аз гуноњи касе гузаштани
ТАРЉУМАВЇ ‫ ﺗﺮﺟﻤﻮي‬тарљумашаванда.
њоким, подшоњ ва ѓ.; бахшиш; тархон кардан
бахшидан, афв кардан; аз бољу хирољ озод ТАРЉУМАИЊОЛЇ ‫ﺗﺮﺟﻤﺔﺣﺎﻟﻲ‬ ниг. тарљимаи-
 – 319 –
њолї.
ТАРЉУМАШУДА ‫ ﺗﺮﺟﻤﻪﺷﺪه‬маводе, ки аз як
забон ба забони дигар гардонда шудааст.
ТАРЉУМОН а. ‫ ﺗﺮﺟﻤﺎن‬1. аз забон ба забоне
гардонанда; мутарљим. 2. гўянда, баёнгар,
ифодакунанда.
ТАРЉУМОНЇ ‫ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ‬гардондан аз забоне ба
забони дигар; кору касби тарљумон;
тарљумонї кардан бо тарљума машѓул будан,
аз забоне ба забони дигар гардонидан.
ТАСАВВУР а. ‫ ﺗﺼﻮر‬шакл ва ё сурати чизеро
дар фикру хаёли худ муайян намудан, ан-
гоштани чизе, пиндор; тасаввур кардан (на-
мудан) пиндоштан, ба хаёл овардан.
ТАСАВВУРЇ ‫ﺗﺼﻮري‬ тасвиршуда, инъикос-
шуда.
ТАСАВВУРНАШАВАНДА ‫ ﺗﺼﻮرﻧﺸﻮﻧﺪه‬он чи ки
дар хаёли кас намеѓунљад.
ТАСАВВУРНОПАЗИР ‫ ﺗﺼﻮرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬тасаввурна-
шаванда, аз тасаввур берун, он чи ба гумону
хаёл намеояд.
ТАСАВВУРОТ а. ‫ ﺗﺼﻮرات‬љ. тасаввур.
ТАСАВВУРШАВАНДА ‫ﺗﺼﻮرﺷﻮﻧﺪه‬ ќобили та-
саввур.
ТАСАВВУФ а. ‫ ﺗﺼﻮف‬1. пўшидани либоси паш-
мин. 2. фалс. љараёне, ки пайравони он ба-
рои пок шудан аз хоњишњои нафсонї
кўшида, ашёи олам ва табиатро мазњари
(мањалли зуњури) њаќ(ќ) (Худо) медонистанд,
либоси пашмина пўшида, ба зуњду таќво
машѓул мешуданд, сўфигарї: ањли тасаввуф.
ТАСАВВУФЇ ‫ ﺗﺼﻮﻓﻲ‬мансуб ба тасаввуф.
ТАСАДДЇ а. ‫ ﺗﺼﺪي‬кит. ба зимма гирифтани
иљрои коре, мутасаддї шудан ба касе (чизе).
ТАСАДДУЌ а. ‫ ﺗﺼﺪق‬садаќа додан барои дафъи
бало ба мўњтољон, садаќа, хайрот; балогар-
дон; тасаддуќ кардан таър. барои садаќаи
сари амир куштани касе, ки ба ў муќобилате
карда ё боиси норизогии вай шуда бошад;
очаат тасаддуќ! (дар мавриди навозиши фар-
занд мегўянд); очаат балогардони ту шавад!,
модарат ба ту ќурбон! тасаддуќатон шавам!
ќурбон шавам!, балогардонатон шавам!
(ваќти хитоб ба бузургон гуфта мешуд).
ТАСАЛЛИБАХШ//ТАСАЛЛОБАХШ
ТАС
‫ﺗﺴﻼﺑﺨﺶ‬//‫ﺗﺴﻠﻲﺑﺨﺶ‬ дилдоридињанда, ором-
кунанда, оромибахш.
ТАСАЛЛИДИЊАНДА ‫ﺗﺴﻠﻲدﻫﻨﺪه‬ ниг. тасалли-
бахш.
ТАСАЛЛИДИЊЇ ‫ ﺗﺴﻠﻲدﻫﻲ‬таскин кардан, ором
намудан, дилбардорї, хотирнавозї.
ТАСАЛЛИЁБ ‫ ﺗﺴﻠﻲﻳﺎب‬:тасаллиёб шудан ором
шудан, таскин ёфтан.
ТАСАЛЛИЁБЇ ‫ﺗﺴﻠﻲﻳﺎﺑﻲ‬ ором шудан, таскин
ёфтан.
ТАСАЛЛИОВАР ‫ ﺗﺴﻠﻲآور‬тасаллибахшанда.
ТАСАЛЛИОМЕЗ ‫ﺗﺴﻠﻲآﻣﻴﺰ‬ дилбардорона, оро-
мибахш.
ТАСАЛЛЇ а. ‫ ﺗﺴﻠﻲ‬ниг. тасалло.
ТАСАЛЛО//ТАСАЛЛЇ а. ‫ﺗﺴﻠﻲ‬//‫ ﺗﺴﻼ‬оромї ёф-
тан аз андўњ; хушнуд кардани хотири касе;
дилдорї, дилљўї; тасаллои дил (хотир) тас-
кини хотир, боиси оромии дил; тасаллї до-
дан дилдорї додан, ором намудан, аз андўњ
рањої додан (мас., ваќти ќазо). дилхушї,
шодкомї, хушнудї, дилосої; тасалло ёфтан
ором шудан.
ТАСАЛЛУТ а. ‫ ﺗﺴﻠﻂ‬бартарї, даст ёфтан,
ѓалаба кардан, чира шудан (ба касе ё ба
мамлакате); зердаст кардан (мамлакатеро).
ТАСАЛСУЛ а. ‫ ﺗﺴﻠﺴﻞ‬њалќа–њалќа, печ–печон;
паињам, пайвастагї; бефосилагї.
ТАСАННУН а. ‫ﺗﺴﻨﻦ‬ д. пайравї ва суннат,
суннигарї.
ТАСАННЎЪ а. ‫ﺗﺼﻨﻊ‬ сохтагї, маснўъї, сунъї
будан.
ТАСАРРУФ а. ‫ ﺗﺼﺮف‬соњибї кардан, даровар-
дан ба ихтиёри худ (мамлакате ё мулки касе-
ро); аз (тањти) тасурруфи касе баромадан
соњибихтиёри худ шудан; ба тасарруфи касе
даромадан ба тањти итоати касе даромадан;
тасарруф кардан (намудан) ба даст даровар-
дан, тањти њокимияти худ овардан.
ТАСАРРУФЇ ‫ ﺗﺼﺮﻓﻲ‬соњибият, ихтиёрї кардан.
ТАСАР-ТУСУР ‫ ﺗﺴﺮﺗﺴﺮ‬таќлиди овози садои
задани химчаю чўб.
ТАСБЕЊ а. ‫ ﺗﺴﺒﻴﺢ‬д. донањои ба ришта каши-
дашуда, ки диндорон ваќти зикру аврод як-
як мегардонанд; тасбењи саддона тасбење, ки
 ТАС – 320 –
сад дона дорад; тасбењ гардонидан д. тасбењ
дар даст зикру аврод хондан.
ТАСБЕЊГАРДОНЇ ‫ ﺗﺴﺒﻴﺢﮔﺮداﻧﻲ‬донањои тас-
бењро бо зикри Худо дона-дона гардондан.
ТАСБИТ а. ‫ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬собит кардан, барќарор на-
мудан, побарљо кардан.
ТАСБИТГАР ‫ ﺗﺜﺒﻴﺖﮔﺮ‬собиткунанда, барќарор-
кунандаи суботу ороиш.
ТАСВИБ а. ‫ ﺗﺼﻮﻳﺐ‬кит. тасдиќ, маъќул (рост ва
дуруст) шуморидани чизе.
ТАСВИД а. ‫ ﺗﺴﻮﻳﺪ‬кит. мусаввада, пешнавис;
таълиф кардани асаре, нусхабардорї.
ТАСВИР а. ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬1. кашидани сурати чизе. 2.
бо ќалам навиштани шакл ва манзараи чизе.
3. сурат, расм. 4. баён кардани ягон фикр ё
њодиса бо забон; тасвир ёфтан баён карда
шудан; тасвир кардан (намудан) баён кар-
дан.
ТАСВИРЁФТА ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮﻳﺎﻓﺘﻪ‬ниг. тасвиршуда.
ТАСВИРЇ ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮي‬мансуб ба тасвир 3; санъати
тасвирї рассомї; филми тасвирї филме, ки
барои кўдакон тањия мегардад.
ТАСВИРНАШАВАНДА ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮﻧﺸﻮﻧﺪه‬ѓайри
ќобили тасвир, он чи ќобили тасвир нест.
ТАСВИРНОК ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮﻧﺎك‬расмдор, суратдор, му-
саввар.
ТАСВИРНОПАЗИР ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬баённашаван-
да, берун аз шарњу тафсир, он чи аз имкони
тасвиру баён берун аст.
ТАСВИРОТ а. ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮات‬љ. тасвир.
ТАСВИРШАВАНДА ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮﺷﻮﻧﺪه‬ќобили тасвир.
ТАСВИРШУДА ‫ ﺗﺼﻮﻳﺮﺷﺪه‬сифати феълии замо-
ни гузашта аз тасвир шудан; баён кардашу-
да.
ТАСВИЯ//ТАСВИЯТ а. ‫ﺗﺴﻮﻳﺖ‬//‫ ﺗﺴﻮﻳﻪ‬ба як са-
вия овардан, баробар кардан, тартиб додан,
мураттаб кардан.
ТАСДЕЪ а. ‫ ﺗﺼﺪﻳﻊ‬кит. ташвишдињї; касеро
дарди сар додан, ба ташвиш андохтан.
ТАСДИЌ а. ‫ ﺗﺼﺪﻳﻖ‬рост донистан ё таъкид кар-
дани чизе, иќрор кардан ба дурустии чизе;
муќоб. такзиб; тасдиќ кардан (намудан) ду-
руст донистан; тасдиќ ёфтан (шудан) дуруст
дониста шудан, њаќ шумурда шудан, ќабул
шудан; љавоби тасдиќ додан розигї баён
кардан.
ТАСДИЌКУНАНДА ‫ﺗﺼﺪﻳﻖﻛﻨﻨﺪه‬ иќрор шудан,
рост њисоб кардан.
ТАСДИЌНОМА ‫ ﺗﺼﺪﻳﻖﻧﺎﻣﻪ‬њуљљат дар бораи
дуруст донистани коре.
ТАСКИН а. ‫ ﺗﺴﻜﻴﻦ‬ором кардан, сокин наму-
дан, паст кардан (мас., ѓазабро); тасалло-
дињї; дилбардорї; таскини фитна паст кар-
дан ва хобондани фитна; таскин додан ором
кардан, тасалло додан, хобондан, пасанда
кардан (мас., љанљолро); таскин ёфтан ором
шудан, паст шудан (мас., љанљол); тасалло
ёфтан.
ТАСКИНБАХШ ‫ ﺗﺴﻜﻴﻦﺑﺨﺶ‬оромкунанда, тас-
киндињанда, тасаллобахш.
ТАСКИНДИЊАНДА ‫ﺗﺴﻜﻴﻦدﻫﻨﺪه‬ ниг. таскин-
бахш.
ТАСКИННАЁБАНДА ‫ ﺗﺴﻜﻴﻦﻧﻴﺎﺑﻨﺪه‬ѓайри ќоби-
ли таскин ва тасалло, таскиннопазир.
ТАСКИННОПАЗИР ‫ﺗﺴﻜﻴﻦﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ таскиннаё-
банда.
ТАСКИНОМЕЗ ‫ ﺗﺴﻜﻴﻦآﻣﻴﺰ‬ба таври тасаллї,
омехта бо тасаллову таскин.
ТАСЛИМ а. ‫ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬супурдан; гардан нињодан;
тандињї бо фармони касе ё пешомаде; сари
таслим фикандан итоат ва фармонбардорї
изњор кардан; таслим кардан супурдан, та-
моми ихтиёри чизеро ба касе вогузор наму-
дан; таслим гаштан (шудан) тан додан, их-
тиёри худро супурдан, сари итоат фуруд
овардан.; ◊ ба таслим оромидан итоат кар-
дан.
ТАСЛИМКОРОНА ‫ ﺗﺴﻠﻴﻢﻛﺎراﻧﻪ‬бо таслимкорї
ба таври таслим шудан.
ТАСЛИЯТ а. ‫ ﺗﺴﻠﻴﺖ‬кит. дилдорї додан; дил-
дорї; дилбардорї (ваќти мусибат, таъзия).
ТАСЛИЯТБАХШ ‫ ﺗﺴﻠﻴﺖﺑﺨﺶ‬дилдоридењ, дил-
бардор, тасаллобахшанда.
ТАСМА ‫ ﺗﺴﻤﻪ‬1. чарм ё матои камбари дароз
барои бастани чизе. 2. камарбанд. 3. навор;
тасмаи кино; тасма-тасма рах-рах, монанди
тасмањо.
ТАСМААРРА ‫ه‬‫ ﺗﺴﻤﻪار‬тех. аррае, ки ба воситаи
 – 321 –
тасмаи оњанин кор мекунад.
ТАСМАВОР ‫ ﺗﺴﻤﻪوار‬чун тасма, мисли тасма.
ТАСМАГЇ ‫ﺗﺴﻤﮕﻲ‬ марбут ба тасма; чармї,
тасмаї.
ТАСМАДОР ‫ ﺗﺴﻤﻪدار‬чармдор, дорои тасма.
ТАСМАЌАМЧИН ‫ ﺗﺴﻤﻪﻗﻤﭽﻴﻦ‬ќамчини чармї.
ТАСМАЧАРХ ‫ ﺗﺴﻤﻪﭼﺮخ‬занљири сербаре, ки
чархи трактор ё танк бо он пўшонда меша-
вад.
ТАСМАШАКЛ ‫ ﺗﺴﻤﻪﺷﻜﻞ‬монанди тасма, шакли
тасма дошта.
ТАСМИМ а. ‫ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬дар коре ќарори ќатъї кар-
дан; тасмим гирифтан ќарор додан барои
анљоми коре, азми ќатъї кардан; тасмим ёф-
тан ќарор гирифтан.
ТАСНИФ а. ‫ ﺗﺼﻨﻴﻒ‬1. ба навъњо људо кардани
чизњо. 2. таълиф кардани китоб (рисола). 3.
эљоди тарона, суруд.
ТАСНИФГАР ‫ ﺗﺼﻨﻴﻔﮕﺮ‬он ки ба гурўњбандї,
табаќабандї ва ё тањияву таснифот машѓул
аст.
ТАСНИФОТ а. ‫ ﺗﺼﻨﻴﻔﺎت‬љ. тасниф.
ТАСОВЇ а. ‫ ﺗﺴﺎوي‬баробар будан, баробарї.
ТАСОДУМ а. ‫ ﺗﺼﺎدم‬задани ду чиз ба њамдигар,
ба њам задан, дучор шудан.
ТАСОДУФ а. ‫ ﺗﺼﺎدف‬1. ба њам дучор шудан, бо
њам бархўрдан, иттифоќи ба чизе ё касе рост
омадан. 2. воќеаи ѓайриинтизорї рўйдода,
ногањонї. 3. пешомад; ба њар тасодуф њозир
бошед; тасодуф кардан дучор омадан бо ка-
се, банохост дида мондан.
ТАСОДУФАН а. ً‫ ﺗﺼﺎدﻓﺎ‬иттифоќо; ногањон.
ТАСОДУФЇ ‫ ﺗﺼﺎدﻓﻲ‬он чи баногоњ (ба таври
ѓайриинтизорї) рўй додаст, вобаста ба та-
содуф.
ТАСОДУФОТ а. ‫ ﺗﺼﺎدﻓﺎت‬љ. тасодуф.
ТАСРЕЊ а. ‫ ﺗﺼﺮﻳﺢ‬баён кардан, кушодаву рав-
шан кардан, ошкор кардан, сарењ ифода
кардан, равшан ифода кардан.
ТАСРИФ а. ‫ ﺗﺼﺮﻳﻒ‬1. гардонидан, таѓйир до-
дан. 2. грам. аз рўи шахс ва шумора таѓйир
ёфтани феъл.
ТАТ
ТАСРИФНАШАВАНДА ‫ ﺗﺼﺮﻳﻒﻧﺸﻮﻧﺪه‬феъле, ки
таѓйир намеёбад, ѓайри ќобили тасриф.
ТАСРИФШАВАНДА ‫ ﺗﺼﺮﻳﻒﺷﻮﻧﺪه‬таѓйирёбии
шакли феъл, ќобили тасриф.
ТАСФ ‫ ﺗﺴﻒ‬1. ниг. тафс.
ТАСФИДАН ‫ ﺗﺴﻔﻴﺪن‬гармї, гарм шудан.
ТАСФИЯ а. ‫ ﺗﺼﻔﻴﻪ‬кит. соф (тоза, покиза) кар-
дани чизе; тасфияи ботин пок кардани да-
рун, покизагии ботинї ё маънавї
(истиллоњи тасаввуф).
ТАСХИР а. ‫ ﺗﺴﺨﻴﺮ‬истилло, забт, даровардан ба
итоати худ (мас., мамлакатеро); тасхир кар-
дан забт кардан, ба даст даровардан, тасар-
руф кардан; дуои тасхир д. дуои ром кардан
ва ба итоати худ даровардани аљинањо.
ТАСХИРКУНАНДА ‫ ﺗﺴﺨﻴﺮﻛﻨﻨﺪه‬маљ. мафтун-
кунанда; забткунанда; мањорати баланди
тасхиркунанда.
ТАСХИРНОПАЗИР ‫ ﺗﺴﺨﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ќобили тасхир
набуда, таслимнопазир; маѓлубнопазир.
ТАСХИРШУДА ‫ﺗﺴﺨﻴﺮﺷﺪه‬ таслимшуда; маф-
туншуда.
ТАСЊЕЊ а. ‫ ﺗﺼﺤﻴﺢ‬ислоњ ё дуруст кардани
хатоњои чизи навишташуда.
ТАСЊЕЊГАР ‫ ﺗﺼﺤﻴﺤﮕﺮ‬мусањњењ, ислоњгар.
ТАСЊЕЊОТ а. ‫ ﺗﺼﺤﻴﺤﺎت‬љ. тасњењ.
ТАСЊИЛ а. ‫ ﺗﺴﻬﻴﻞ‬кит. осонгардонї, осонї,
сабукї.
ТАСЊИФ а. ‫ ﺗﺼﺤﺒﻒ‬хато дар навиштан, хато
хондан ва навиштани чизе, хато хондани ка-
лима ба тавре, ки маънї таѓйир ёбад.
ТАТАББЎЪ а. ‫ ﺗﺘﺒﻊ‬кит. 1. аз паи чизе рафтан,
љустуљў, тањќиќ. 2. маљ., адш. ба вазн ва
ќофияи шеъре таќлид карда гуфтани шеър;
тобеї, пайравї.
ТАТАВВУР а. ‫ ﺗﻄﻮر‬кит. 1. тадриљан гузаштан
аз њоле ба њоле. 2. гуногунї.
ТАТБИЌ а. ‫ ﺗﻄﺒﻴﻖ‬1. бо њам мутобиќ (ќиёс) кар-
дан ду чиз. 2. љорї кардан ё ба амал оварда-
ни ихтирое ё фикри наве.
ТАТВИЛ а. ‫ ﺗﻄﻮﻳﻞ‬кит. дароз кардан, дуру да-
роз шудан.
ТАТОВУЛ а. ‫ ﺗﻄﺎول‬кит. дароз кардан; таљовуз,
 ТАТ – 322 –
таарруз; дасти татовул ба касе ё ба чизе дароз
кардан љабр (таарруз) намудан ба њаќќи ка-
се, дастдарозї кардан.
ТАТЊИР а. ‫ ﺗﻄﻬﻴﺮ‬кит. пок (тоза, покиза) кар-
дан, ба покї баровардан.
ТАФ(Ф) ‫ ﺗﻒ‬гармї, њарорат, бухор; таф додан
сурх кардан, зирбондан.
ТАФАЗЗУЛ а. ‫ ﺗﻔﻀﻞ‬кит. лутфу марњамат,
мењрубонї; тафаззул намудан мењрубонї
карда, чизеро ба касе лутфан додан (бахши-
дан).
ТАФАККУР а. ‫ ﺗﻔﻜﺮ‬андеша, фикр; ба хаёл (ан-
деша) ѓарќ шудан.
ТАФАЌЌУД а. ‫ ﺗﻔﻘﺪ‬1. мењрубонї, пазирої,
мењрубонї кардан. 2. љустуљў, кофтуков;
пурсупос, ањволпурсї.
ТАФАРРУЌ а. ‫ ﺗﻔﺮق‬аз њам људо шудан, паро-
канда гардидан, парешон шудан;
парокандагї, парешонї.
ТАФАРРУЉ а. ‫ ﺗﻔﺮج‬кит. 1. сайру гашт, саёњат,
тамошо. 2. хушњолї, дилхушї ва лаззат аз
дидани чизе.
ТАФАРРУЉГОЊ а. ‫ ﺗﻔﺮجﮔﺎه‬љои сайругашт.
ТАФАЊЊУМ а. ‫ ﺗﻔﻬﻢ‬кит. фањмидан, дарк кар-
дан, дарёфтан, пай бурдан.
ТАФАЊЊУС а. ‫ ﺗﻔﺤﺺ‬тафтиш кардан, љустуљў
кардан, кофтуков кардан; тафтиш, љустуљў,
кофтуков, љустор.
ТАФБОД ‫ ﺗﻒ ﺑﺎد‬гармсел.
ТАФОВУТ а. ‫ ﺗﻔﺎوت‬фарќ; дурии байни ду чиз;
бубин тафовути рањ аз куљост то ба куљо
(зарб.).
ТАФОВУТНОК ‫ﺗﻔﺎوتﻧﺎك‬ фарќкунанда, фарќ-
шаванда.
ТАФОЛА ‫ ﺗﻔﺎﻟﻪ‬бахши боќимондаи моддае мо-
нанди мевае, ки обшира ё равѓани он ги-
рифта шудааст.
ТАФОУЛ а. ‫ ﺗﻔﺎؤل‬фол гирифтан, фол дидан.
ТАФОХУР а. ‫ ﺗﻔﺎﺧﺮ‬нозидан ба худ, фахр; тафо-
хур кардан (намудан) фахр кардан, болидан
ба чизе.
ТАФОЊУМ а. ‫ ﺗﻔﺎﻫﻢ‬маќсади якдигарро фањ-
мидан, њамдигарро фањмидан; ◊ њусни
тафоњум мувофиќату созиши пурраи ду та-
раф, њамфикрии ду кас.
ТАФРЕЊ а. ‫ ﺗﻔﺮﻳﺢ‬кит. ваќтхушї, хушї.
ТАФРЕЊОТ а. ‫ ﺗﻔﺮﻳﺤﺎت‬љ. тафрењ.
ТАФРИЌА а. ‫ ﺗﻔﺮﻗﻪ‬1. људо кардан; људої ан-
дохтан; људої, парокандагї. 2. маљ. паре-
шонї.
ТАФРИЌААНДОЗ ‫ ﺗﻔﺮﻗﻪاﻧﺪاز‬људоиандоз, паро-
кандасоз.
ТАФРИЌААНДОЗЇ ‫ ﺗﻔﺮﻗﻪاﻧﺪازي‬људоандозї.
ТАФРИТ а. ‫ ﺗﻔﺮﻳﻂ‬кўтоњї кардан, бепарвої
кардан дар коре.
ТАФС ‫ ﺗﻔﺲ‬1. гармї, њарорат. 2. гармогармї,
шиддат, ављ; тафси бадан њарорати бадан;
тафс доштан таб доштан; тафсидани бозори
чизе дар ривољу равнаќ будани чизе, гарму
часпон шудани харидорон ба матое.
ТАФСИДА ‫ ﺗﻔﺴﻴﺪه‬гармшуда (аз гармии офтоб ё
аз оташ); санги тафсида, дойраи тафсида
доираи бо гармї тарангшуда.
ТАФСИДАН ‫ ﺗﻔﺴﻴﺪن‬1. гарм шудан. 2. дар ављ
будан, ављ гирифтан: тафсидани сўњбат. 3.
оташин шудан, дар (ба) ѓазаб омадан.
ТАФСИЛ а. ‫ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬баёни муфассал, бо тамоми
љузъиёташ гуфтани чизе, шарњдињї; шарњ;
тафсили воќеа баёни воќеа бо тамоми
љузъиёташ; ботафсил муфассалан;
њамаљониба баён кардан ё шарњ додан.
ТАФСИЛАН а. ً‫ﺗﻔﺼﻴﻼ‬ бо пуррагї, бо шарњу
эзоњ.
ТАФСИЛЇ ‫ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ‬марбут ба тафсил, пуррагї.
ТАФСИЛНОК ‫ ﺗﻔﺼﻴﻠﻨﺎك‬ботафсил, муфассал-
тар, бо шарњу баён.
ТАФСИЛОТ а. ‫ ﺗﻔﺼﻴﻼت‬љ. тафсил; њамаљониба
баён кардани воќеае, баёни муфассал.
ТАФСИР а. ‫ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬1. шарњдињї, маънидод;
шарњ, баён. 2. тарљима ва маънидоди
Ќуръон.
ТАФСИРА а. ‫ ﺗﻔﺴﻴﺮه‬шарњи воќеаву рўйдодњо
дар радиову телевизион ва фарњангу матбу-
от.
ТАФСИРЇ ‫ ﺗﻔﺴﻴﺮي‬фарњанги тафсирї фарњанге,
ки дар он калимањо шарњу эзоњ дода шуда-
 – 323 –
анд; луѓат бо шарњ.
ТАФСИРКУНАНДА ‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻛﻨﻨﺪه‬ шарњу эзоњди-
њанда.
ТАФСИШ ‫ ﺗﻔﺴﺶ‬гармї, њарорати баланд: таф-
сиши офтоби нимрўзї.
ТАФСОН ‫ ﺗﻔﺴﺎن‬1. тафсида, гарм, нињоят гарм;
гармшуда (аз гармии офтоб ё оташ). 2. ављ
гирифта, гарму љўшон; тафсон будани
сўњбат гарму љўшон (дар ављ) будани сўњбат.
ТАФСОНДАН ‫ ﺗﻔﺴﺎﻧﺪن‬1. аз њад зиёд гарм кар-
дан. 2. ба ављ расондан; базмро тафсондан
базмро гарм кардан, ба ављ овардан; таги
гўши касеро тафсондан маљ. ба таги гўш сахт
задан.
ТАФСОНДАШУДА ‫ ﺗﻔﺴﺎﻧﺪهﺷﺪه‬гарм шуда, аз
њад зиёд гармшуда.
ТАФСОНИДАН ‫ ﺗﻔﺴﺎﻧﻴﺪن‬ниг. тафсондан.
тафт ‫ ﺗﻔﺖ‬асоси замони гузаштаи феъл аз таф-
тан.
ТАФТ ‫ ﺗﻔﺖ‬1. гармї, њарорат. 2. маљ. шитобон,
бо шитоб.
ТАФТА ‫ ﺗﻔﺘﻪ‬сахт гармшуда, сўзон, бирён, гу-
дохташуда.
ТАФТАДИЛ ‫ ﺗﻔﺘﻪدل‬1. он ки дилаш гарм бошад;
дилгарм. 2. ѓамнок, дилсўхта, дилафгор,
дилфигор, тангдил, он ки дили пур-оташу
сўзон дорад. 3. маљ. ошиќ, дилбаста.
ТАФТАН ‫ ﺗﻔﺘﻦ‬1. гарм шудан; тарсон шудан. 2.
шитобидан, ба суръат роњ рафтан.
ТАФТАЉИГАР ‫ ﺗﻔﺘﻪﺟﮕﺮ‬кит. 1. он ки гирифто-
ри беморињои диќ ва таб аст. 2. маљ. ошиќ,
ошиќи дилсўхта ва маљњур.
ТАФТБОД ‫ ﺗﻔﺖﺑﺎد‬ниг. тафбод.
ТАФТИШ а. ‫ ﺗﻔﺘﻴﺶ‬1. кофта дидани чизе; коф-
туков; санљиш. 2. тањќиќ, истинтоќ,
бозпурсї.
ТАФТИШЇ ‫ﺗﻔﺘﻴﺸﻲ‬ боби тафтиш, ќобили таф-
тиш.
ТАФТИШКУНАНДА ‫ ﺗﻔﺘﻴﺶﻛﻨﻨﺪه‬он ки тафтиш
мекунад.
ТАФТИШОТ а. ‫ ﺗﻔﺘﻴﺸﺎت‬љ. тафтиш.
ТАФТИШОТЇ ‫ ﺗﻔﺘﻴﺸﺎﺗﻲ‬марбут ба тафтиш,
шўъбањои масъули тафтиш.
ТАХ
ТАФТОН ‫ ﺗﻔﺘﺎن‬:нони тафтон нони тунуке, ки
дар оташи тафсон бирён карда мепазанд.
ТАФЎР ‫ ﺗﻔﻮر‬љойи гилнок, љойи серлой; ботлоќ.
ТАФЊИМ а. ‫ ﺗﻔﻬﻴﻢ‬фањмондан, фањмонда додан;
омўхтан.
ТАФШИЛА ‫ ﺗﻔﺸﻴﻠﻪ‬як навъ хўрокест, ки аз
гўшту пиёз, чормаѓзу тухму асал тайёр ме-
кунанд.
ТАХАЙЮЛ а. ‫ ﺗﺨﻴﻞ‬кит. хаёл, тасаввур; орзу.
ТАХАЙЮЛОТ а. ‫ ﺗﺨﻴﻼت‬љ. тахайюл.
ТАХАЛЛУС а. ‫ ﺗﺨﻠﺺ‬номи махсус, ки шоир ё
нависанда барои худ баргузидааст; лаќаб;
тахаллус кардан дар шеър номи махсуси
шеърии худро зикр намудан.
ТАХАЛЛУФ а. ‫ ﺗﺨﻠﻒ‬кит. вайрон кардани
ваъда, хилофи ваъда, гаштан аз ваъдаи
(ќавли) худ; тахаллуф кардан бар хилофи
ваъда амал кардан.
ТАХАЛЛУФНОПАЗИР ‫ ﺗﺨﻠﻒﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ѓайри ќоби-
ли хилофи ваъда.
ТАХАЛЛУФПАЗИР ‫ﺗﺨﻠﻒﭘﺬﻳﺮ‬ ќобили хилофи
ваъда.
ТАХАЛХУЛ а. ‫ ﺗﺨﻠﺨﻞ‬људо шудани љузъњои чи-
зе аз якдигар, аз њам пошида шудан.
ТАХАССУС а. ‫ ﺗﺨﺼﺺ‬дар коре малакаву ис-
теъдод пайдо кардан, ихтисос пайдо кардан
дар соњае, ихтисос.
ТАХАССУСЇ ‫ ﺗﺨﺼﺼﻲ‬марбут ба тахассус;
касбї, ихтисосї.
ТАХАССУСТАЛАБ ‫ ﺗﺨﺼﺺﻃﻠﺐ‬коре, ки тахас-
сус (мањорати махсус) металабад.
ТАХИР ‫ ﺗﺨﻴﺮ‬явшон, дармана (як хел растании
худрўи давої).
ТАХЛИС а. ‫ ﺗﺨﻠﻴﺺ‬кит. халос кардан, рањо-
нидан; рањої, халосї.
ТАХЛИТ а. ‫ ﺗﺨﻠﻴﻂ‬1. омехтан, омезиш кардан. 2.
ба каломи худ суханони бофта ва дурўѓ
омехта гуфтан.
ТАХЛИЯ а. ‫ ﺗﺨﻠﻴﻪ‬холї кардан; маљ. пок кардан.
ТАХМИН а. ‫ ﺗﺨﻤﻴﻦ‬1. он чи ба гумон гуфта шу-
да бошад. 2. андоза кардани чизе ба њадде
бидуни тафтишу тањќиќ ва паймоиши мах-
сус; аз рўи тахмини… ба гумон, аз рўи њадде;
ТАХ
тахмин кардан (намудан) ќиёс кардан, ба
гумон чизеро муайян кардан.
ТАХМИНАН а. ً‫ ﺗﺨﻤﻴﻨﺎ‬таќрибан; аз рўи гумон
ва њисоби тахминї: љавони тахминан бист-
сола.
ТАХМИНЇ ‫ ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ‬таќрибї.
ТАХМОН ‫ ﺗﺨﻤﺎن‬тоќњои калону сербари девори
пешгоњи хона, ки дар он љо сандуќ ва дар
болои он кўрпањо гузошта мешаванд.
ТАХОРЇ ‫ ﺗﺨﺎري‬мансуб ба Тахор; тахористонї:
забони тахорї.
ТАХРИБ а. ‫ ﺗﺨﺮﻳﺐ‬кит. хароб (вайрон) кардани
чизе, љое.
ТАХРИБКОР ‫ ﺗﺨﺮﻳﺐﻛﺎر‬тахрибкунанда, хароб-
кор, вайронкор.
ТАХРИБКОРЇ ‫ ﺗﺨﺮﻳﺐﻛﺎري‬вайронкорї, хароб-
корї.
ТАХСИС а. ‫ ﺗﺨﺼﻴﺺ‬махсус, хос; тахсис кардан
махсус гардонидан, хос кардан; ба тахсис
хусусан, алалхусус; тахсиси маблаѓ људо
кардани маблаѓ.
ТАХТ I ‫ ﺗﺨﺖ‬1. курсї ё нишемангоњи чорпоя аз
оњан ва чўб. 2. нишемангоњи махсусе, ки
подшоњ дар маросимњо бар он менишаст;
тахти равон тахти махсусе, ки пирон ва бе-
моронро хобонда, чор кас бардошта мебур-
данд; аз тахт фуровардан аз подшоњї бекор
кардан; ба тахт нишастан ба подшоњї сар
кардан.
ТАХТ II ‫ ﺗﺨﺖ‬љои њамвор ва мусаттањ.
ТАХТ III ‫ ﺗﺨﺖ‬гуфт. омода, тайёр, муњайё;
њамаи чизњои даркорї тахт шуд; тахт кардан
тайёр кардан, омода намудан; тахт истодан
мас., рост истодан.
ТАХТА ‫ ﺗﺨﺘﻪ‬1. чўби рост буридашудаи њамвор.
2. њар чизи мусаттањ ва њамвор (мас., санг,
оњан). 3. сафња, вараќ (коѓаз). 4. ќитъа (зами-
ни кишт). 5. фарши чўбини хона. 6. лавњаи
девории хатнависї дар дарсхона: тахтаи
синф; тахтаи ифтихор лавњаи чўбине, ки ба
девори муассисањо зада, дар он номи корга-
рони пешќадамро менависанд; тахтаи фар-
мон тахтае, ки дар муассиса ва идорањо
фармонњои гуногун барои шиносоии умум
дар он овехта мешавад; ба тахта гирифтан
мавриди маломату сарзаниш ќарор додан,
– 324 –
танбењ кардан; ба рўи тахта гирифтан (мур-
даро барои шустан) ба рўи тахтаи мурдашўї
гузоштан (мурдаро); ◊ тахтаю тираки худро
ѓундоштан аз коре даст кашидан, кореро бас
кардан; тахта шудан (шуда мондан) шах шу-
да мондан, мабњуту мутањайир мондан.
ТАХТАБАНД ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﻨﺪ‬1. бо тахта басташуда, бо
тахта ињота кардашуда; тахтабанд кардан
дар миёни чор дарё дар вазъияти ноилољонае
монондан. 2. маљ. бандї, зиндонї.
ТАХТАБАНДЇ ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﻨﺪي‬1. бо тахта басташуда.
2. сар то сар баста будани дўконњои як
шањр.
ТАХТАБАСТ ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﺴﺖ‬ниг. тахтабандї.
ТАХТАБЕТОН ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﻴﺘﺎن‬ќитъањои аз сангу бе-
тон рехташуда барои сохтмон.
ТАХТАБОЗЇ ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﺎزي‬шоњмотбозї.
ТАХТАБУР ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﺮ‬бурандаи тахта, устои бо
буридани тахта сару кор дошта.
ТАХТАБУРЇ ‫ ﺗﺨﺘﻪﺑﺮ‬бурида тайёр кардани тах-
та аз чўб.
ТАХТАВАРЃ ‫ ﺗﺨﺘﻪورغ‬банди об аз чўб ё аз санг.
ТАХТАГИН ‫ ﺗﺨﺘﻪﮔﻴﻦ‬ниг. тахтагї.
ТАХТАГЇ ‫ ﺗﺨﺘﮕﻲ‬аз тахта сохташуда, чўбин.
ТАХТАДЕВОР ‫ ﺗﺨﺘﻪدﻳﻮار‬девори аз тахта сохта-
шуда, девори тахтагї.
ТАХТАКАНА ‫ ﺗﺨﺘﻪﻛﻨﻪ‬њашарае аз љинси кана,
ки бо хуни инсон, њайвонот ва шираи
растанињо зиндагї дорад.
ТАХТАКАТ ‫ ﺗﺨﺘﻪﻛﺖ‬кати чўбин.
ТАХТАКУНЉОРА ‫ ﺗﺨﺘﻪﻛﻨﺠﺎره‬кунљорае, ки
корхонањои равѓан мебарорад.
ТАХТАКУЛОЊ ‫ ﺗﺨﺘﻪﻛﻼه‬књн. кулоњи чўбин, ки
ба сари гунањкорон пўшонда, ба хар савор
карда барои расво кардан дар кўчањо ме-
гардонданд.
ТАХТАКЎБ ‫ ﺗﺨﺘﻪﻛﻮب‬љое, ки бо тахта кўбида
шудааст ё фарши хона, ки бо тахта
пўшонида шудааст.
ТАХТАНАРД ‫ ﺗﺨﺘﻪﻧﺮد‬ниг. нард.
ТАХТАПОРА ‫ ﺗﺨﺘﻪﭘﺎره‬порањои майдаи тахта.
ТАХТАПУЛ ‫ﺗﺨﺘﻪﭘﻞ‬ 1. пуле, ки аз чўбу тахта

сохта шудааст. 2. номи даромадгоњи арки
Бухоро.
ТАХТАПУШТ ‫ ﺗﺨﺘﻪﭘﺸﺖ‬ќисми болои аќиби ба-
дан, пушт.
ТАХТАПЎСТ ‫ ﺗﺨﺘﻪﭘﻮﺳﺖ‬кит. пўсти њайвон, ки
дарвешон ва ќаландарон њамчун зерандоз
истифода мебурданд, пўстахта, пўстак.
ТАХТАПЎШ ‫ ﺗﺨﺘﻪﭘﻮش‬он чи ба тахта пўшонида
шудааст; ◊ тахтапўш шудан дафн шудан (дар
тобут).
ТАХТАРАВОЌ ‫ ﺗﺨﺘﻪرواق‬тоќ ва равоќи аз чўбу
тахта сохташуда.
ТАХТАСАНГ ‫ﺗﺨﺘﻪﺳﻨﮓ‬ санги калони пањни
њамвор.
ТАХТАСУФА ‫ﺗﺨﺘﻪﺳﻔﻪ‬ суфаи аз чўбу тахта со-
хташуда.
ТАХТА-ТАХТА ‫ﺗﺨﺘﻪ ﺗﺨﺘﻪ‬ вараќ-вараќ; ќабат-
ќабат.
ТАХТАФАРШ ‫ ﺗﺨﺘﻪﻓﺮش‬фарши бо
пўшондашуда, фарши тахтагї.
ТАХТАЧА ‫ ﺗﺨﺘﭽﻪ‬тахтапора; тахтачаи таълимї
тахтачае, ки дар мактабњои кўњна ба рўи он
њарфњоро навишта ба бача меомўхтанд.
ТАХТАЧАБАНДЇ ‫ ﺗﺨﺘﭽﻪﺑﻨﺪي‬бастани даст ё
пои шикаста бо тахтачањо.
ТАХТАЧАХОНЇ ‫ ﺗﺨﺘﭽﻪﺧﺎﻧﻲ‬омўхтани алифбо
(њарфњои ба тахтача навишташуда) дар
мактаби кўњна.
ТАХТАЧОЙ ‫ ﺗﺨﺘﻪﭼﺎي‬резањои ба шакли тахтача
фишурдаи чой.
ТАХТАЧЎБ ‫ ﺗﺨﺘﻪﭼﻮب‬асо, таёќ, чўбдаст.
ТАХТБОМ ‫ ﺗﺨﺖﺑﺎم‬лањљ., ниг. тахмон.
ТАХТГИР ‫ ﺗﺨﺘﻪﮔﻴﺮ‬кит., киноя аз подшоњи
ќудратманди тавоно, ки тахтњоро гираду
подшоњї кунад.
ТАХТГИРЇ ‫ ﺗﺨﺘﻪﮔﻴﺮي‬кит. тахт гирифтан, ба
подшоњї расидан.
ТАХТГОН ‫ ﺗﺨﺖﮔﺎن‬кит. 1. мањал ва љойи
љулуси подшоњ, тахтахона. 2. маљ. пойтахт,
љои шањнишин.
ТАХТГОЊ ‫ ﺗﺨﺖﮔﺎه‬ниг. тахтгон.
ТАХТЇ ‫ ﺗﺨﺘﻲ‬њамворї; љои мусаттањ.
– 325 – ТАЊ
ТАХТМОН ‫ ﺗﺨﺖﻣﺎن‬ниг. тахмон.
ТАХТНИШИН ‫ ﺗﺨﺖﻧﺸﻴﻦ‬подшоњ, амир.
ТАХТНИШИНЇ‫ ﺗﺨﺖﻧﺸﻴﻨﻲ‬маросими ба тахт
нишастан.
ТАХФИФ а. ‫ ﺗﺨﻔﻴﻒ‬сабук кардан; кам кардан.
ТАЊ I ‫ ﺗﻪ‬ниг. таг, тањт; аз тањти дил аз сидќи
дил; то тањ то охир, то ќатраи охирин; дил
тањ кашидан дил аз хонааш баромадан; тар-
сидан; тањ ѓўтидан ба таги об рафтан.
ТАЊ II ‫ ﺗﻪ‬:тањ ба тањ ќабат ба ќабат; тањ кардан
пўшок, кўрпа ва либосро њамвор ќат карда
мондан; тањ карда мондан а) ќат карда (пе-
чонда) ба як сў гирифта мондан; б) кореро
ќатъ кардан; тањ шудан ќабат ба ќабат бо-
лои њам хобидани чизе; мижа тањ кардан ан-
даке хобидан.
ТАЊАВВУЛ а. ‫ ﺗﺤﻮل‬кит. гузаштан аз њоле ба
њоле, таѓйирёбї, дигаргунї.
ТАЊАВВУЛЇ ‫ ﺗﺤﻮﻟﻲ‬дар њолати инкишофёбї.
тахта
ТАЊАВВУЛОТ а. ‫ ﺗﺤﻮﻻت‬љ. тањаввул.
ТАЊАВВУР а. ‫ ﺗﻬﻮر‬кит. шуљоат, далерї, дале-
рии аз њад зиёд.
ТАЊАЙЮР а. ‫ ﺗﺤﻴﺮ‬њайронї, тааљљуби сахт,
њайрат, ошуфтагї.
ТАЊАЙЮРАНГЕЗ ‫ ﺗﺤﻴﺮاﻧﮕﻴﺰ‬њайратангез, тааљ-
љубангез.
ТАЊАЙЮРОМЕЗ ‫ ﺗﺤﻴﺮآﻣﻴﺰ‬њайратомез.
ТАЊАККУМ а. ‫ ﺗﺤﻜﻢ‬кит. њукмравої бо ќувва,
ба кор бурдани зўрї; тааддї; тањаккум дош-
тан њукмраво будан; фармонравої
(зўроварї) кардан.
ТАЊАЌЌУЌ а. ‫ ﺗﺤﻘّﻖ‬ба исбот расидан, њаќиќат
шудан, дуруст баромадан (мас., хабар амалї
шудан).
ТАЊАММУЛ а. ‫ ﺗﺤﻤﻞ‬кит. тоб овардан ба сах-
тию душворї; тоќату бардошти фавќулода;
тањаммул доштан сабр кардан, шикебо бу-
дан; тањаммул кардан (намудан) тоќат кар-
дан, тоб овардан.
ТАЊАММУЛНОПАЗИР ‫ ﺗﺤﻤﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи тоќат
кардан ба он номумкин ё сахт душвор аст.
ТАЊАМТАН ‫ ﺗﻬﻤﺘﻦ‬1. пурзўр, тануманд. 2.
лаќаби Рустам – ќањрамони «Шоњнома».
ТАЊ – 326 –
ТАЊАРРУК а. ‫ﺗﺤﺮك‬ љунбиш, њаракат; кору ТАЊДИДОМЕЗ ‫ ﺗﻬﺪﻳﺪآﻣﻴﺰ‬бо дўѓу пўписа.
кўшиш.
ТАЊДИДОМЕЗОНА ‫ﺗﻬﺪﻳﺪآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ бо таври
ТАЊАССУР а. ‫ ﺗﺤﺴﺮ‬кит. таассуф кардан; дареѓ тањдидомез.
гуфтан; ранљу андўњ бурдан аз њасрату
ТАЊДОН ‫ ﺗﻪدان‬љевон, шкаф.
дареѓ, ѓаму ѓусса.
ТАЊБАЃАЛЇ ‫ ﺗﻪﺑﻐﻠﻲ‬:тањбаѓалии дарахт шохча
ТАЊДОР ‫ﺗﻪدار‬ маънодор, пурмаъно; гапи
духўра.
ва навдањои зиёдатї.
ТАЊЗИБ а. ‫ ﺗﻬﺬﻳﺐ‬кит. 1. ислоњ (покиза) карда-
ТАЊВИЛ I а. ‫ ﺗﺤﻮﻳﻞ‬кит. 1. супурдан, њавола
ни чизе; тањзиби ахлоќ ислоњи ахлоќ. 2. но-
кардан, интиќол додан; тањвил додан супур-
ми китоби дарсие дар мадрасањои динї.
дан (мас., кор ё вазифаи худро ба каси дигар).
2. интиќол ёфтани офтоб аз бурљи Њут ба ТАЊИЯ а. ‫ ﺗﻬﻴﻪ‬омода (тайёр) кардани лавозими
бурљи Њамал, ки оѓози соли нави шамсї аст ягон кор (мас., асбоби љанг); тањия дидан
ва дар ин рўз Наврўз мешавад; тањвили сол тайёрї дидан, омода шудан; тањия кардан
гузаштани соли кўњна ба соли нав. (намудан) тайёр кардан, омода намудан.
ТАЊВИЛ II а. ‫ ﺗﻬﻮﻳﻞ‬њавл ангехтан, тарсондан, ТАЊИЯГАР ‫ ﺗﻬﻴﻪﮔﺮ‬1. омодакунанда. 2. танзим-
ба воњима андохтан. гар.
ТАЊВИЛЇ ‫ ﺗﺤﻮﻳﻠﻲ‬мансуб ба тањвил I. ТАЊИЯКУНАНДА ‫ﺗﻬﻴﻪﻛﻨﻨﺪه‬ омодакунанда,
омодасозанда, таъмингар.
ТАЊВИЯ а. ‫ ﺗﻬﻮﻳﻪ‬расондан ва таѓйир додани
љараёни њаво, њавохўрї. ТАЊКАШ ‫ ﺗﻪﻛﺶ‬он чи шотуи аробаро бо он аз
таги дили асп мебанданд.
ТАЊГИР ‫ ﺗﻬﮕﻴﺮ‬1. бо лой ва гаљ њамвор кардани
девор пеш аз андовакунї. 2. ранги аввалии ТАЊКИМ а. ‫ ﺗﺤﻜﻴﻢ‬кит. мањкам кардан ё
пеш аз ранги асосї додаи наќќош ва рангре- мустањкам намудани чизе; тањкими
зон. робитањои дўстона; тањким шудан мустањкам
гардидан.
ТАЊЃАЛБЕР ‫ ﺗﻬﻐﻠﺒﻴﺮ‬он чи зери ѓалбер меистад.
ТАЊКИМОТ а. ‫ ﺗﺤﻜﻴﻤﺎت‬љ. тањќим.
ТАЊДАР ‫ ﺗﻬﺪر‬таги дар: тањдари бино.
ТАЊКИМОТЇ ‫ ﺗﺤﻜﻴﻤﺎﺗﻲ‬мансуб ба тањќимот.
ТАЊДЕВОР ‫ ﺗﻪدﻳﻮار‬пойдевор.
ТАЊКУРСЇ ‫ ﺗﻪﻛﺮﺳﻲ‬ќисми тањихокии девор
ТАЊДИД I а. ‫ ﺗﻬﺪﻳﺪ‬тарсондан; дўѓу пўписа;
(бино); бунёд, асос.
тањдид кардан (намудан) тарсонидан, ба
хавф андохтан; ТАЊЌИЌ а. ‫ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬тафтиш намудан; њаќиќат ва
воќеияти чизеро муайян кардан; тафтиш;
ТАЊДИД II ‫ ﺗﺤﺪﻳﺪ‬1. тез кардан, (мас., кордро бо
пажўњиш.
санг ё сўњон). 2. њадди чизеро нишон додан,
њадди чизеро мањдуд кардан, маълум наму- ТАЊЌИЌГАР ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﮕﺮ‬ љўянда, илмљў, пажў-
дан. њишгар.
ТАЊДИДГАР ‫ ﺗﻬﺪﻳﺪﮔﺮ‬он ки ё он чизе, ки дига- ТАЊЌИЌЇ ‫ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‬мансуб ба тањќиќ; љўёї,
ронро тањдид менамояд. тањќиќотї, пажўњишї.
ТАЊДИДКОРОНА ‫ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﺎراﻧﻪ‬ба таври тарсон- ТАЊЌИЌКУНАНДА ‫ﺗﺤﻘﻴﻖﻛﻨﻨﺪه‬ пажўњанда,
дан, бо тањдид, аз рўи тањдидкорї. љўяндаи дониш.
ТАЊДИДКУНАНДА ‫ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه‬1. он чи боиси ТАЊЌИЌОТ ‫ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت‬љ. тањќиќ; тафтишот,
тарсу њарос мешавад, он чи хавфи пажўњишњо.
њуљумоварї дорад. 2. он ки дўѓу пўписа ме-
ТАЊЌИЌОТЇ ‫ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ‬мансуб ба тањќиќот;
кунад.
илмї, асоснокї.
ТАЊДИДКУНОН ‫ ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﺎن‬тарсонида, дўѓу
ТАЊЌИР а. ‫ ﺗﺤﻘﻴﺮ‬хор доштан, хор шумурдан,
пўписа карда; бо тањдид.
њаќир гирифтан; њаќорат, хорї.
 – 327 –
ТАЊЌИРДИДА ‫ ﺗﺤﻘﻴﺮدﻳﺪه‬он ки тањќиру тааддї
дидааст, шахсе, ки њаќорат шунидааст.
ТАЊЌИРОМЕЗ ‫ ﺗﺤﻘﻴﺮآﻣﻴﺰ‬њаќирона, тањќирона.
ТАЊЌИРШУДА ‫ ﺗﺤﻘﻴﺮﺷﺪه‬хоршуда.
ТАЊЛИКА а. ‫ ﺗﻬﻠﻜﻪ‬ниг. тањлука.
ТАЊЛИЛ а. ‫ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬усул ва равиши тањќиќи илмї
бо роњи санљидани љињатњои људогона, хо-
сият ва љузъњои таркибии чизе; тањлил кар-
дан (намудан) санљидан, анализ кардан.
ТАЊЛИЛГАР ‫ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮ‬ниг. тањлилкунанда.
ТАЊЛИЛЇ ‫ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬ мансуб ба тањлил: химияи
тањлилї.
ТАЊЛИЛКУНАНДА ‫ ﺗﺤﻠﻴﻞﻛﻨﻨﺪه‬он ки санљиш
ва тањлили амалеро анљом медињад, тањлил-
гар.
ТАЊЛИЛОТ а. ‫ ﺗﺤﻠﻴﻼت‬љ. тањлил.
ТАЊЛУКА а. ‫ ﺗﻬﻠﻜﻪ‬коре, ки ба њалокат боис
шуда метавонад; тарс, њалокат, нобудї; дар
тањлука андохтан дар хавфу хатар андохтан;
сахт ба ташвиш монондан касеро.
ТАЊЛУКААНГЕЗ ‫ ﺗﻬﻠﻜﻪاﻧﮕﻴﺰ‬хавфнок, боиси
ташвиш ва хатар.
ТАЊЛУКАНОК ‫ ﺗﻬﻠﻜﻪﻧﺎك‬хавфнок, ташвишнок.
ТАЊЛУКАОВАР ‫ ﺗﻬﻠﻜﻪآور‬хавфовар, хатарнок.
ТАЊЛУКАОМЕЗ ‫ ﺗﻬﻠﻜﻪآﻣﻴﺰ‬хавфомез.
ТАЊМИЛ а. ‫ ﺗﺤﻤﻴﻞ‬1. бор кардан, ба зери бор
даровардан. 2. маљ. ба касе зиёда аз
ќувваташ коре фармудан.
ТАЊМИЛЇ ‫ ﺗﺤﻤﻴﻠﻲ‬ба зери бор дароваранда,
боршуда; он чи бар хилофи майли касе бар
ўњдаи ў гузошта мешавад.
ТАЊМОН ‫ ﺗﻪﻣﺎن‬љои махсуси ковоки девори хо-
на барои мондани сандуќ ва кўрпањо.
ТАЊНИШАСТА ‫ ﺗﻪﻧﺸﺴﺘﻪ‬ниг. тањнишин.
ТАЊНИШИН ‫ ﺗﻪﻧﺸﻴﻦ‬1. лой ва ѓуборе, ки ба та-
ги моеот нишастааст. 2. дурда.
ТАЊНИЯТ а. ‫ ﺗﻬﻨﻴﺖ‬муборакбодї гуфтан; таб-
рик, муборакбод; тањният гуфтан табрик
кардан.
ТАЊОРАТ а. ‫ ﻃﻬﺎرت‬шустушўи махсус пеш аз
намоз; тањорат гирифтан (кардан) шустушў
кардан пеш аз намоз; тањорати тоза кардан
ТАЊ
аз нав тањорат кардан; оби тањорат додан
маљ. иззати касеро ба љо овардан.
ТАЊОРАТХОНА ‫ ﻃﻬﺎرتﺧﺎﻧﻪ‬1. љои махсус дар
шафати масљидњо барои тањорат. 2. мабраз.
ТАЊОЉУМ а. ‫ ﺗﻬﺎﺟﻢ‬кит. њуљум ба њамдигар.
ТАЊОЉУМЇ ‫ ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ‬мансуб ба њуљум, њуљумї.
ТАЊПЎШ ‫ ﺗﻪﭘﻮش‬либосе, ки аз тањ ба тани
барањна пўшанд.
ТАЊПЎШЇ ‫ ﺗﻪﭘﻮﺷﻲ‬:љомаи тањпўшї љомаи нис-
батан тунуке, ки аз таги љома ё чакман
мепўшиданд.
ТАЊРАНГ ‫ ﺗﻪرﻧﮓ‬ранге, ки бо он љои аслии
унсурњо наќќошї карда мешавад.
ТАЊРИБ а. ‫ﺗﺤﺮﻳﺐ‬ кит. барангехтан, ба хашм
овардан.
ТАЊРИК а. ‫ ﺗﺤﺮﻳﻚ‬1.љунбондан ё ба њаракат
овардан чизеро. 2. иѓводињї, барангехтан ё
барошўбонидан касеро бар зидди касе; фит-
на, иѓво; тањрик кардан барангехтан, иѓво
кардан.
ТАЊРИКЇ ‫ ﺗﺤﺮﻳﻜﻲ‬барангезанда, барошўбанда.
ТАЊРИКОМЕЗ ‫ ﺗﺤﺮﻳﻚآﻣﻴﺰ‬фитнаомез.
ТАЊРИМ а. ‫ ﺗﺤﺮﻳﻢ‬кит. њаром гардонидани чи-
зе; манъ кардан ё боздоштан аз коре.
ТАЊРИМЇ ‫ ﺗﺤﺮﻳﻤﻲ‬мансуб ба тањрим; манъ-
кардашуда.
ТАЊРИР а. ‫ ﺗﺤﺮﻳﺮ‬1. навиштани чизе, ба ќалам
овардани чизе. 2. дида баромадан ва ислоњи
чизи навишташудае аз љињати услуб,
иборапардозї ва ѓ.
ТАЊРИРАН а. ً‫ ﺗﺤﺮﻳﺮا‬ба таври ислоњї.
ТАЊРИРИЯ ‫ ﺗﺤﺮﻳﺮﻳﻪ‬:њайати тањририя гурўњи
нависандагони як рўзнома ё маљалла, гурўњи
муњаррирон, ки мутасаддии тањрир ва
ислоњи асаре мебошанд.
ТАЊРИРЇ ‫ ﺗﺤﺮﻳﺮي‬марбут ба тањрир, ислоњї.
ТАЊРИРОТ а. ‫ ﺗﺤﺮﻳﺮات‬љ. тањрир.
ТАЊРИРТАЛАБ ‫ ﺗﺤﺮﻳﺮﻃﻠﺐ‬асаре, ки аз љињати
забон ва тарзи тањрир ислоњ талаб мекунад.
ТАЊРИС а. ‫ ﺗﺤﺮﻳﺺ‬кит. ба њирс андохтан; то-
либ ва роѓиб гардонидани касе ба коре,
шавќ ва раѓбат пайдо кунонидан, тарѓиб;
 ТАЊ
тањрис кардан (намудан) њавасманд (роѓиб)
гардонидан.
ТАЊРИФ а. ‫ ﺗﺤﺮﻳﻒ‬барќасд иваз кардани њарф-
њои калима, табдил ва таѓйир додани сухани
(навиштаи) касе.
ТАЊРИФГАР ‫ ﺗﺤﺮﻳﻒﮔﺮ‬шахсе, ки калимањоро
нодуруст иваз мекунад; ивазкунанда, таб-
дилгар.
ТАЊРИФГАРЇ ‫ ﺗﺤﺮﻳﻒﮔﺮي‬амали тањрифгар;
калимањоро нодуруст иваз кардан;
вайронкорї дар сохти калима.
ТАЊРИФКОР ‫ ﺗﺤﺮﻳﻒﻛﺎر‬ниг. тањрифгар.
ТАЊРИФКОРЇ ‫ ﺗﺤﺮﻳﻒﻛﺎري‬амали тањрифкор;
дар калима ва сухан ба таври нодуруст
таѓйирот ворид сохтан; тањрифгарї.
ТАЊСИЛ а. ‫ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬1. ба даст овардан ё њосил
кардани чизе. 2. донишомўзї, омўхтани илм;
соли тањсил соли хониш (аз аввали сентябр
то июн, ки мавсими дарсхонї дар
мактабњост); тањсил кардан (намудан) хон-
дан, дарс омўхтан.
ТАЊСИЛДИДА ‫ ﺗﺤﺼﻴﻞدﻳﺪه‬хонда; он ки мактаб-
ро тамом кардааст, бомаълумот, соњиб-
маълумот.
ТАЊСИЛЇ ‫ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬марбут ба тањсил, омўзишї.
ТАЊСИЛКАРДА ‫ ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮده‬ниг. тањсилдида.
ТАЊСИЛОТ а. ‫ ﺗﺤﺼﻴﻼت‬љ. тањсил.
ТАЊСИН а. ‫ ﺗﺤﺴﻴﻦ‬таъриф; офарингўї, некў
гуфтан дар њаќќи чизе ё касе; тањсин гуфтан
(кардан) таъриф кардан, офарин хондан, су-
тудан.
ТАЊСИНКОРОНА ‫ ﺗﺤﺴﻴﻦﻛﺎراﻧﻪ‬таърифкорона.
ТАЊСИНОМЕЗ ‫ ﺗﺤﺴﻴﻦآﻣﻴﺰ‬бо оњанги таъриф ва
офарингўї.
ТАЊСИНОНА ‫ﺗﺤﺴﻴﻨﺎﻧﻪ‬ ба таври тањсину
таъриф.
ТАЊСУФА ‫ ﺗﻪﺳﻔﻪ‬суфаи поён.
ТАЊТ а. ‫ ﺗﺤﺖ‬зер, таг; тањти гап моњияти гап,
мазмун ва маънои аслии гап; аз тањти дил
самимона, сидќї.
ТАЊТАР ‫ ﺗﻪﺗﺮ‬чуќуртар.
ТАЊТОНЇ ‫ ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ‬поёнї, зер.
– 328 –
ТАЊТУЛЛАФЗ а. ‫ ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻆ‬калима ба калима,
айнан (мас., тарљума).
ТАЊТУЛЛАФЗЇ ‫ ﺗﺤﺖاﻟﻠﻔﻈﻲ‬айнан, калима ба
калима: тарљумаи тањтуллафзї.
ТАЊТЎЛ ‫ ﺗﺤﺘﻮل‬субњона, субњонаи сабук,
тањтўл кардан субњона хўрдан.
ТАЊТХОНА ‫ ﺗﺤﺖﺧﺎﻧﻪ‬ниг. тањхона.
ТАЊУР а. ‫ ﻃﻬﻮر‬1. пок, покиза, тоза. 2. маљ.
муќаддас.
ТАЊХОНА ‫ﺗﻪﺧﺎﻧﻪ‬ зербинои хона, хонаи поён,
зерхона.
ТАЊХОНАГЇ ‫ ﺗﻪﺧﺎﻧﮕﻲ‬мансуб ба тањхона.
ТАЊХОНАДОР ‫ ﺗﻪﺧﺎﻧﻪدار‬хонае, ки тањхона до-
рад.
ТАЊЧЎБКОРЇ ‫ ﺗﻪﭼﻮﺑﻜﺎري‬1. чизе ва хусусан
биное, ки аз зераш чўбкорї кардаанд. 2. ки-
ноя аз касе, ки дониши рўякї дорад, вале чу-
нин вонамуд мекунад, ки гўё асоси донишаш
мустањкам аст.
ТАЊЉОЇ ‫ ﺗﻪﺟﺎ ﺋﻲ‬мардуми бумї, аслї, муќимї.
ТАЊШИН ‫ ﺗﻪﺷﻴﻦ‬боќимондаи ягон чиз, моеъ,
тањшиншудаи ягон моеъ.
ТАЊШИНЇ ‫ ﺗﻪﺷﻴﻨﻲ‬тањнишаста.
ТАЊШИНОТ ‫ ﺗﻪﺷﻴﻨﺎت‬љ. тањшин; он чи аз њама
охир, масалан дар равѓанкашї гирифта ме-
шавад, ки бисёр бомаза аст.
ТАЊШИР ‫ ﺗﻪﺷﻴﺮ‬боќимонда.
ТАЊШИРЇ ‫ ﺗﻪﺷﻴﺮي‬баќия, охири чизе.
ТАЉАДДУД а. ‫ ﺗﺠﺪد‬кит. навї, тозагї, нав шу-
дан.
ТАЉАДДУДПАРВАР ‫ﺗﺠﺪدﭘﺮور‬ тозапарвар,
навпарвар.
ТАЉАДДУДХОЊ ‫دﺧﻮاه‬‫ ﺗﺠﺪ‬навхоњ.
ТАЉАЛЛИГОЊ ‫ ﺗﺠﻠﻲﮔﺎه‬љилвагоњ, љои зуњур ва
ошкор шудани чизе.
ТАЉАЛЛЇ а. ‫ ﺗﺠﻠّﻲ‬љилва кардан, ошкору пади-
дор шудан; љилва, тобиш.
ТАЉАЛЛО а. ‫ ﺗﺠﻠّﻲ‬ниг. таљаллї.
ТАЉАММУЛ а. ‫ﻞ‬‫ ﺗﺠﻤ‬соњиби молу давлат ва
шаъну шавкат нишон додани худ; њашамат,
шукўњ, дабдаба, љоњу љалол; асбоби
 – 329 – ТАЉ

таљаммул воситањои шукўњу дабдаба, чизу андоза хориљ шудан. 2. мудохилаи мусалла-
чораи ороишї. њона ба хоки мамлакати дигар. 3. маљ. дасти
зўр кардан.
ТАЉАММУЛЇ ‫ﻠﻲ‬‫ ﺗﺠﻤ‬ба таври дабдабанок.
ТАЉОВУЗГАР ‫ ﺗﺠﺎوزﮔﺮ‬њамлагар, тааррузгар.
ТАЉАММУЛОТ а. ‫ﻼت‬‫ ﺗﺠﻤ‬љ таљаммул.
ТАЉОВУЗКОР ‫ ﺗﺠﺎوزﻛﺎر‬он ки таљовуз мекунад
ТАЉАММЎЪ а. ‫ﻊ‬‫ ﺗﺠﻤ‬љамъ шудан, гирд омадан;
(ба сарзамину хоки бегона).
маљлис.
ТАЉОВУЗКОРЇ ‫ ﺗﺠﺎوزﻛﺎري‬амали таљовузкор;
ТАЉАНГ ‫ ﺗﺠﻨﮓ‬гуфт. оташин, асабї; таљанг
таљовуз кардан.
кардан оташин (асабонї) кардан; таљанг
шудан асабї шудан. ТАЉОВУЗКОРОНА ‫ﺗﺠﺎوزﻛﺎراﻧﻪ‬ ба таври таљо-
вуз, њамла.
‫ ﺗﺠﻨﺪ‬//‫ ﺗﺠﻦ‬ниг. таљанг.
ТАЉАН (Д)
ТАЉОРИБ а. ‫ ﺗﺠﺎرب‬љ. таљриба.
ТАЉАРРУД а. ‫ ﺗﺠﺮّد‬кит. 1. танњої. 2. маљ. му-
љаррадї, безанї. 3. гўшагирї, гўшанишинї. ТАЉОЊУЛ а. ‫ ﺗﺠﺎﻫﻞ‬кит. худро ба нодонї задан
ё дониста истода худро бехабар нишон до-
ТАЉАССУМ а. ‫ﻢ‬‫ ﺗﺠﺴ‬шакли моддї (мушаххас)
дан; таљоњули ориф адш. тарзи худро ќасдан
пайдо кардани ѓояе, фикре, орзуе; таљассум
ба нодонї зада савол кардани нависанда дар
ёфтан падидор шудан, шакл пайдо кардан;
асари бадеї.
таљассум кунондан равшан ва ошкор (намо-
ён) сохтан. ТАЉРИБА а. ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬озмоиш, санљиш; озмуда
дидани коре; амал; таљриба доштан короз-
ТАЉАССУС а. ‫ﺲ‬‫ ﺗﺠﺴ‬кит. љустуљў, кофтуков;
муда будан; таљриба кардан озмудан, сан-
таљассус кардан љустуљў (кофтуков) кардан.
љидан, озмуда дидан; таљриба њосил (пайдо)
ТАЉВИД а. ‫ ﺗﺠﻮﻳﺪ‬д. мувофиќи ќоидањои та- кардан мањорат пайдо кардан, кордида ва
лаффузи араб хондани Ќуръон ва иборањои корозмуда шуда (дар соњае).
динии арабї.
ТАЉРИБАВЇ ‫ ﺗﺠﺮﺑﻮي‬озмоишї, барои озмоиш.
ТАЉВИЗ а. ‫ ﺗﺠﻮﻳﺰ‬1. рухсат додан, иљозат додан,
ТАЉРИБАГУЗАРОНЇ ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪﮔﺰراﻧﻲ‬дар муасси-
љоиз донистан, раво доштан. 2. озмоиш кар-
са ё корхонае муддати маълуме кор кардан
дан, озмудан; озмоиш.
барои коромўзї; мавриди таљриба ќарор
ТАЉВИФ а. ‫ ﺗﺠﻮﻳﻒ‬миён холї кардан, ковок додан.
кардан, шикофтан; кофтан (мас., заминро).
ТАЉРИБАДИДА ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪدﻳﺪه‬корозмуда, кордида.
ТАЉДИД а. ‫ ﺗﺠﺪﻳﺪ‬кит. аз нав сохтани чизе, нав
ТАЉРИБАДОР ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪدار‬он ки дар коре омўхта
кардани чизи мављуд.
мебошад; аз моњияти кор хабардор, короз-
ТАЉЗИЯ ‫ ﺗﺠﺰﻳﻪ‬ба љузъњо људо кардан, људо муда.
шудан як љисм ба чанд љисми содатар.
ТАЉРИБАКОР ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪﻛﺎر‬ниг. таљрибадида; дењ-
ТАЉЗИЯКУНАНДА ‫ﺗﺠﺰﻳﻪﻛﻨﻨﺪه‬ људокунанда, ќони таљрибадида дењќони кордон.
тањлилкунанда.
ТАЉРИБАНОК ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪﻧﺎك‬корозмуда, кордон.
ТАЉЗИЯХОНА ‫ﺗﺠﺰﻳﻪﺧﺎﻧﻪ‬ љое, ки моддањоро
ТАЉРИБАОМЎЗ ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪآﻣﻮز‬он ки дар корхонае
месўзонанд.
ба коромўзї машѓул аст.
ТАЉЛИЛ а. ‫ ﺗﺠﻠﻴﻞ‬эњтиром кардан, бузург шу-
ТАЉРИБАОМЎЗЇ ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪآﻣﻮزي‬амал, касбу пе-
мурдан, бузургдошт.
шаи худро дар амал аз худ кардан.
ТАЉНИС а. ‫ ﺗﺠﻨﻴﺲ‬1. њамљинс кардан, монанд
ТАЉРИБАХОНА ‫ ﺗﺠﺮﺑﻪﺧﺎﻧﻪ‬љойе, ки он љо
кардан. 2. адш. овардани љинс, истифодаи
таљриба меомўзанд.
калимањои дар шакл ва талаффуз ба њам
монанди дорои маънои мухталиф дар як ТАЉРИД а. ‫ ﺗﺠﺮﻳﺪ‬аз дигарон дур кардан, аз ди-
мисраъ ё байт. гарон дур гаштан, танњо мондан.
ТАЉОВУЗ а. ‫ ﺗﺠﺎوز‬1. гузаштан аз њадди худ, аз ТАЉРИДЇ ‫ ﺗﺠﺮﻳﺪي‬танњої.
ТАЉ
ТАЉЊИЗ а. ‫ ﺗﺠﻬﻴﺰ‬љињозонидану оростан ё омо-
да кардани асбобу лавозимоти коре; таљњиз
ёфтан љињозонида шудан, бо асбобу анљоми
даркорї ороста шудан.
ТАЉЊИЗОНИДАН ‫ ﺗﺠﻬﻴﺰاﻧﻴﺪن‬бо таљњизоти (ас-
бобу анљоми) даркорї оростан.
ТАЉЊИЗОНИДАШУДА ‫ ﺗﺠﻬﻴﺰاﻧﻴﺪهﺷﺪه‬муљањњаз,
бо чизњои даркорї таъминшуда: аз љињати
техникї таљњизонидашуда.
ТАЉЊИЗОТ а. ‫ ﺗﺠﻬﻴﺰات‬маљмўи асбобу анљом,
созу барги даркорї.
ТАШ І ‫ ﺗﺶ‬шакли кўтоњшудаи оташ.
ТАШ ІІ ‫ ﺗﺶ‬лањљ. каланд; тешаи калон, пой-
теша, табар.
ТАШАББУС а. ‫ ﺗﺸﺒﺚ‬барои иљрои коре сахт
часпидан, бо ќатъият аз паи коре шудани
касе, ибтикор.
ТАШАББУСКОР ‫ﺚﻛﺎر‬‫ ﺗﺸﺒ‬иќдомкунанда ба
иљрои коре, он ки аз худ ташаббусу ибтикор
нишон медињад.
ТАШАББУСКОРЇ ‫ﺚﻛﺎري‬‫ ﺗﺸﺒ‬амали ташаббус-
кор.
ТАШАВВУЌ а. ‫ق‬‫ ﺗﺸﻮ‬шавќмандї, иштиёќ.
ТАШАДДУД а. ‫د‬‫ ﺗﺸﺪ‬сахтгирї, шиддат; тундї.
ТАШАККУЛ а. ‫ ﺗﺸﻜّﻞ‬шакл пайдо кардан ё ба
як шакл даромадани чизе.
ТАШАККУЛЁБЇ ‫ ﺗﺸﻜّﻞﻳﺎﺑﻲ‬рушд, инкишофёбї.
ТАШАККУР а. ‫ ﺗﺸﻜّﺮ‬шукргузорї, сипосгузо‐ 
рї, изњори миннатдорї.
ТАШАККУРНОМА ‫ ﺗﺸﻜّﺮﻧﺎﻣﻪ‬номае, ки дар он
барои иљрои коре сипосгузорї баён шуда-
аст.
ТАШАННУЉ а. ‫ ﺗﺸﻨّﺞ‬1. ларзиш ва њаракати
беихтиёронаи бадан. 2. маљ. чину ољинг.
ТАШАННУЉОВАР ‫ ﺗﺸﻨّﺞآور‬ба ларза оваранда.
ТАШАТТУТ а. ‫ ﺗﺸﺘّﺖ‬кит. парешонї, паро-
кандагї; ташаттути хотир парешонии хотир.
ТАШАФФЇ а. ‫ﺗﺸﻔّﻲ‬ кит. шифо ёфтан, шифо-
ёбї.
ТАШБЕЊ а. ‫ ﺗﺸﺒﻴﻪ‬монанд кардани чизе ба чизе
(яке аз санъатњои бадеї); ташбењ кардан чи-
зеро ба чизе монанд кардан; ташбењи измор
– 330 –
навъи ташбењ аст, ки дар он чунин ба назар
мерасад, ки нависанда ѓайр аз ташбењ ќасди
дигаре дорад, аммо баъд аз диќќат маълум
мешавад, ки ќасдаш њамон ташбењ будааст.
ТАШБИБ а. ‫ ﺗﺸﺒﻴﺐ‬адш. ќисми оѓози ќасида, ки
шоир дар он майю мањбуба, сўзу гудози
ишќро тасвир намуда, ёде аз љавонї меку-
над.
ТАШВИЌ а. ‫ ﺗﺸﻮﻳﻖ‬овардани шавќу њавас;
роѓиб гардонидан ба коре.
ТАШВИЌКУНАНДА ‫ ﺗﺸﻮﻳﻖﻛﻨﻨﺪه‬раѓбаткунан-
да, шавќангез.
ТАШВИЌОТ а. ‫ ﺗﺸﻮﻳﻘﺎت‬љ. ташвиќ; тарѓиб;
ташвиќот бурдан (кардан) тарѓиб кардан,
таблиѓот.
ТАШВИЌОТГАР ‫ﺗﺸﻮﻳﻘﺎﺗﮕﺮ‬ тарѓибгар, таблиѓ-
гар.
ТАШВИЌОТЇ ‫ ﺗﺸﻮﻳﻘﺎﺗﻲ‬таблиѓотї.
ТАШВИР а. ‫ ﺗﺸﻮﻳﺮ‬1. шармсорї, шармгинї. 2.
шўриш, талотум, изтироб, ба њаяљон ома-
дан.
ТАШВИШ а. ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶ‬нооромї, парешонї,
ошуфтагї; зањмат; ба ташвиш андохтан ка-
серо боиси зањмат ва ошуфтагии касе шудан;
ташвиш додан бесаранљом кардан; ба таш-
виш мондан нотинљ шудан, парешонхотир
шудан.
ТАШВИШАНГЕЗ ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶاﻧﮕﻴﺰ‬ба ошуфтагї ан-
дозанда.
ТАШВИШДИЊАНДА ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶدﻫﻨﺪه‬сифати
феълии замони њозира аз ташвиш додан; чизе
ё касе, ки бесаранљомї меорад.
ТАШВИШДИЊЇ ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶدﻫﻲ‬исми амал аз таш-
виш додан; ќобили ташвиш.
ТАШВИШКАШЇ ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶﻛﺸﻲ‬исми амал аз
ташвиш кашидан; бесаранљомї, ошуфтагї.
ТАШВИШНОК ‫ﺗﺸﻮﻳﺸﻨﺎك‬ бесаранљом;
зањматталаб.
ТАШВИШОВАР ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶآور‬он чи бесаранљом
ва ошуфта мекунад.
ТАШВИШОМЕЗ ‫ ﺗﺸﻮﻳﺶآﻣﻴﺰ‬ташвишнок.
ТАШДИД а. ‫ ﺗﺸﺪﻳﺪ‬1. шиддатнок кардан,
сахтгирї. 2. грам. аломати ташдид дар
алифбои арабї, ки шиддатнок талаффуз
 – 331 –
кардани овоз, ду бор талаффуз кардани он-
ро нишон медињад.
ТАШКИЛ а. ‫ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬шакл ва сурат додан ба ко-
ре, ё чизе; дуруст кардан, созмон додан таш-
кил додан (кардан) ба вуљуд овардан,
фароњам овардан; ташкил ёфтан ба вуљуд
омадан.
ТАШКИЛДИЊАНДА ‫ ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه‬сифати феъ-
лии замони њозира аз ташкил додан; соз-
мондињанда.
ТАШКИЛДИЊЇ ‫ ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻲ‬исми амал аз таш-
кил додан; созмондињї.
ТАШКИЛЇ ‫ ﺗﺸﻜﻴﻠﻲ‬:кори ташкилї корњои оид
ба созмондињї.
ТАШКИЛОТ ‫ ﺗﺸﻜﻴﻼت‬идора ё муассисаи дав-
латї ё љамъиятї; созмонњои гуногуни
љамъиятї ё давлатї.
ТАШКИЛОТЧИГЇ ‫ ﺗﺸﻜﻴﻼتﭼﻴﮕﻲ‬ќобилияти
созмон додан ба коре.
ТАШКИЛОТЇ ‫ﺗﺸﻜﻴﻼﺗﻲ‬ мансуб ба ташкилот;
ташкилї.
ТАШНА ‫ ﺗﺸﻨﻪ‬1. он ки ба нўшидани об эњтиёљ
дорад. 2. маљ. муштоќ, хоњон, толиб; ташна
кардан касеро ба обнўшї роѓиб гардонидан
(мас., хўроки шўр); ташна мондан об талаб
шудан; ташна шудан ба чизе маљ. толиб ва
роѓиб шудан ба коре, ба чизе.
ТАШНАГИШИКАН ‫ﺗﺸﻨﮕﻲﺷﻜﻦ‬ рафъкунандаи
ташнагї.
ТАШНАГЇ ‫ ﺗﺸﻨﮕﻲ‬1. ташна будан, эњтиёљ ба об
доштан; аташ. 2. беобї, хушкї. 3. иштиёќ;
ташнагии фаъолият; ташнагиро шикастан
рафъи аташ (эњтиёљи об) кардан.
ТАШНАДИЛ ‫ ﺗﺸﻨﻪدل‬он ки ба чизе раѓбати зиёд
дорад.
ТАШНАДИЛЇ ‫ﺗﺸﻨﻪدﻟﻲ‬ орзумандї, иштиёќ
доштан.
ТАШНАЗАБОН ‫ ﺗﺸﻨﻪزﺑﺎن‬ниг. ташналаб.
ТАШНАЗАДА ‫ﺗﺸﻨﻪزده‬ муштоќи об, иштиёќ-
манд ба об.
ТАШНАКОМ ‫ ﺗﺸﻨﻪﻛﺎم‬ниг. ташналаб.
ТАШНАКОМЇ ‫ ﺗﺸﻨﻪﻛﺎﻣﻲ‬орзумандї, ташна-
дилї, хоњон ва иштиёќманди чизе будан.
ТАШ
ТАШНАЛАБ ‫ ﺗﺸﻨﻪﻟﺐ‬ташна, обталаб; биёбони
ташналаб дашти беоб.
ТАШНАХОР ‫ ﺗﺸﻨﻪﺧﻮار‬он чи ташнагон фурў
мебарад, бисёр сўзон, ташнакаш.
ТАШНАХУН ‫ ﺗﺸﻨﻪﺧﻮن‬ташна ба хун, хунхор.
ТАШНАЊОЛ ‫ ﺗﺸﻨﻪﺣﺎل‬гурусначашм, њарис.
ТАШНАЧАШМ ‫ ﺗﺸﻨﻪﭼﺸﻢ‬кит. њарис, гурусна-
чашм, озманд.
ТАШНАЉИГАР ‫ ﺗﺸﻨﻪﺟﮕﺮ‬он ки иштиёќи аз њад
зиёд дорад.
ТАШНАШИКАН ‫ ﺗﺸﻨﻪﺷﻜﻦ‬1. рафъкунандаи
ташнагї. 2. маљ. њар чизи андаке, ки
иштиёќи ба он чиз бударо андак кам меку-
над.
ТАШНОБ ‫ ﺗﺸﻨﺎب‬љои обравдори махсус дар
дањлези хонањо барои шустушў.
ТАШРЕЊ а. ‫ ﺗﺸﺮﻳﺢ‬1. шарњ додан, баён кардан.
2. колбудшиносї, анатомия.
ТАШРЕЊЇ ‫ ﺗﺸﺮﻳﺤﻲ‬марбут ба ташрењ; ќобили
шарњу баён, тавзењ шуда.
ТАШРИК а. ‫ ﺗﺸﺮﻳﻚ‬кит. шарикї, ширкат; ша-
рик кунонидан; њамдастї, њамфикрї.
ТАШРИФ а. ‫ ﺗﺸﺮﻳﻒ‬бузург доштан, бузургќадр
гардонидан; ташриф овардан омадан, бо
омадани худ сарфароз гардонидан; ташриф
додан љома пўшонидан, љома бахшидан:
ташриф бурдан рафтан (дар бораи одами
мўњтарам).
ТАШРИФОВАР ‫ ﺗﺸﺮﻳﻒآور‬ниг. ташриффармо.
ТАШРИФОВАРЇ ‫ﺗﺸﺮﻳﻒآوري‬ ќадам ранља
карда омадан.
ТАШРИФОТ а. ‫ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت‬маросими пазироии
пуршукўњ, пазирої.
ТАШРИФОТЇ ‫ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺗﻲ‬марбут ба ташрифот.
ТАШРИФФАРМО ‫ ﺗﺸﺮﻳﻒﻓﺮﻣﺎ‬ташрифовар, он
ки бо омадани худ касеро сарфароз мегар-
донад.
ТАШТ ‫ﻃﺸﺖ‬//‫ ﺗﺸﺖ‬дастшўй, лаган, тос; ташти
касе аз бом афтодан расвои ом шудан, фош
гардидани чигунагии касе.
ТАШТАК ‫ ﺗﺸﺘﻚ‬тасѓири ташт; дастшўяк, ла-
ган, тос.
 ТАШ – 332 –
ТАШТГАР ‫ ﺗﺸﺘﮕﺮ‬кит. он ки ташт месозад.
ТАШХИС а. ‫ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬кит. муайян кардан ё до-
ниста гирифтани чизе; ташхиси беморї,
ташхис додани дард.
ТАШХИСОТ а. ‫ ﺗﺸﺨﻴﺼﺎت‬љ. ташхис.
ТАШЊИР а. ‫ ﺗﺸﻬﻴﺮ‬машњур гардонидан; ташњир
кардан д. расвои ом кардан, гунањкорро ба
хар ё гов савор карда, дар шањр намоиш до-
дан.
ТАЪБИР а. ‫ ﺗﻌﺒﻴﺮ‬1. баён. 2. иборате, ки матла-
беро баён мекунад; ба таъбири дигар ба ибо-
раи дигар, дигар хел карда гўем. 3. хоби ди-
даи касеро тафсир кардан: таъбири хоб.
ТАЪБИРГАР ‫ ﺗﻌﺒﻴﺮﮔﺮ‬баёнгари хоб.
ТАЪБИРГЎЙ ‫ ﺗﻌﺒﻴﺮﮔﻮي‬он ки хобро таъбир ме-
кунад.
ТАЪБИРДИЊАНДА ‫ﺗﻌﺒﻴﺮدﻫﻨﺪه‬ шарњдињандаи
хоби касе.
ТАЪБИРДОН ‫ ﺗﻌﺒﻴﺮدان‬донандаи баёни хоб.
ТАЪБИРКУНАНДА ‫ ﺗﻌﺒﻴﺮﻛﻨﻨﺪه‬тафсирдињандаи
хоб.
ТАЪБИРНОМА ‫ ﺗﻌﺒﻴﺮﻧﺎﻣﻪ‬књн. китоб ё рисолае,
ки дар он чї гуна таъбир кардани хоб баён
ёфтааст.
ТАЪБИЯ а. ‫ ﺗﻌﺒﻴﻪ‬кит. 1. оростан ё омода кар-
дан (-и сипоњ ба љанг). 2. нишондан, љой до-
дан, љойгирї.
ТАЪВИЗ I а. ‫ ﺗﻌﻮﻳﺬ‬дуоњои бар коѓаз навиштае,
ки ањли хурофот барои дафъи бало ё захми
чашм ба бозу ё гардан мебанданд, тўмор,
бозубанд.
ТАЪВИЗ II а. ‫ ﺗﻌﻮﻳﺾ‬кит. 1. иваз. 2. товон; му-
кофот.
ТАЪВИЌ а. ‫ ﺗﻌﻮﻳﻖ‬бо таъхир андохтан, таъхир,
дермонї.
ТАЪВИЛ I а. ‫ ﺗﺄوﻳﻞ‬кит. тафсир, баён.
ТАЪВИЛ ІІ а. ‫ ﺗﻌﻮﻳﻞ‬1. бо садои баланд гиря
кардан, мадад хостан. 2. такя кардан ба чизе.
ТАЪДИБ а. ‫ ﺗﺄدﻳﺐ‬кит. адабомўзї; тарбия;
гўшмол (барои кори баде).
ТАЪДОД//ТЕЪДОД а. ‫ ﺗﻌﺪاد‬шумор, њисоб; миќ-
дор.
ТАЪЗИМ а. ‫ ﺗﻌﻈﻴﻢ‬иззат, њурмат; хам шуда са-
лом додан ба бузургон.
ТАЪЗИР а. ‫ ﺗﻌﺰﻳﺮ‬кит. љазодињї (бо задан);
коњиш кардан; таъзир кардан љазо додан,
задан.
ТАЪЗИЯ(Т) а. ‫ﺗﻌﺰﻳﺖ‬//‫ ﺗﻌﺰﻳﻪ‬1. тасаллї додан ба
муносибати мотам; њамдардї баён кардан
ба мотамзадае; таъзият баён кардан ба мо-
тамзадае тасалло баён кардан (дилдорї до-
дан). 2. азодорї, мотам гирифтан.
ТАЪЙИД а. ‫ ﺗﺄﻳﻴﺪ‬кит. ќувватдињї, мадад-
расонї; тасдиќ; таъйид кардан ќувват додан,
тасдиќ кардан.
ТАЪЙИН а. ‫ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬1. муайян кардан(-и њадди
фосила). 2. касеро гумоштан ба коре; таъйин
кардан (намудан) а) касеро ба коре гумош-
тан б) муќаррар намудан; таъйин шудан а)
гумошта шудан (ба иљрои вазифае); б)
муќаррар карда шудан; таъйин будан њатмї
(аниќ, ногузир) будан.
ТАЪЙИННОМА ‫ ﺗﻌﻴﻴﻦﻧﺎﻣﻪ‬њуљљат дар бораи гу-
мошта шудани касе ба коре.
ТАЪЙИНОТ а. ‫ ﺗﻌﻴﻴﻨﺎت‬1. муайян кардани ода-
мон ба вазифањо. 2. супоришњо ва таъкидњо.
ТАЪКИД а. ‫ ﺗﺄﻛﻴﺪ‬1. аниќ кардани фикр ё сухане
бо такроран гуфтани он, собит кардани су-
хани пеш гуфташуда бо далелњо; таъкид ёф-
тан ба такрор аниќ ва ќувватноктар шудан
(-и фикре); таъкид кардан (намудан) дубора
аниќтар карда гуфтан (суханеро). 2. исрор
кардан, истодагарї кардан.
ТАЪКИДАН а. ً‫ ﺗﺄﻛﻴﺪا‬бо таври љиддї гуфтан.
ТАЪКИДЇ ‫ ﺗﺄﻛﻴﺪي‬марбут ба таъкид, ба таври
таъкидона.
ТАЪЌИБ а. ‫ ﺗﻌﻘﻴﺐ‬афтодан аз паи коре (чизе),
дунболагирї; пайгирї: таъќиб кардан.
ТАЪЌИБКУНАНДА ‫ ﺗﻌﻘﻴﺐﻛﻨﻨﺪه‬дунболагиран-
да, поянда, аз паи касе раванда.
ТАЪЌИБОТ а. ‫ ﺗﻌﻘﻴﺒﺎت‬љ. таъќиб.
ТАЪЌИБОТЇ ‫ ﺗﻌﻘﻴﺒﺎﺗﻲ‬ба таври дунболагарї.
ТАЪЛИМ а. ‫ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬омўхтани дониш, ёд додани
чизе ба касе; таълим гирифтан аз касе чизеро
ёд гирифтан; таълим додан ба касе чизе ёд
додан; асбоби таълим асбоб ва таљњизоте, ки
дар мактабњо барои омўзиши аёнї лози-
 – 333 –
манд.
ТАЪЛИМГИРИФТА ‫ ﺗﻌﻠﻴﻢﮔﺮﻓﺘﻪ‬соњиби маълу-
мот буда, донишгирифта.
ТАЪЛИМГИРЇ ‫ ﺗﻌﻠﻴﻢﮔﻴﺮي‬омўзиш.
ТАЪЛИМГОЊ ‫ﺗﻌﻠﻴﻢﮔﺎه‬ љое, ки дарс мехонанд,
мактаб.
ТАЪЛИМДИДА ‫ ﺗﻌﻠﻴﻢدﻳﺪه‬шахси маълумотдор.
ТАЪЛИМДИЊЇ ‫ ﺗﻌﻠﻴﻢدﻫﻲ‬таълим додан, ёд до-
дан, омўзиш.
ТАЪЛИМЇ ‫ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ‬мансуб ба таълим: барномаи
таълимї.
ТАЪЛИМОТ а. ‫ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت‬1. љ. таълим. 2. нишон
додани роњ ва тариќаи амал; нишондоди
амалкард; таълимот гирифтан аз касе дар
бораи коре нишондоди даркорї гирифтан;
таълимот додан тариќи чї гуна амал кар-
данро ба касе нишон додан. 3. аќида, ѓоя.
ТАЪЛИМХОНА ‫ ﺗﻌﻠﻴﻢﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки таълим
медињанд, мактабхона; ◊ таълимхонаи адаб
зиндон, њабсхона.
ТАЪЛИФ а. ‫ ﺗﺄﻟﻴﻒ‬1. фароњам овардан ва ба њам
пайвастани чанд чиз. 2. навиштани ягон
асари илмї ё адабї.
ТАЪЛИФКУНАНДА ‫ ﺗﺄﻟﻴﻒﻛﻨﻨﺪه‬шахсе, ки асар
менависад, эљод мекунад.
ТАЪЛИФОТ а. ‫ ﺗﻌﻠﻴﻔﺎت‬љ. таълиф; маљмўи
навиштањои касе.
ТАЪМ а. ‫ ﻃﻌﻢ‬маза, мазаи чизе, ки аз чашидани
он пайдо мешавад (талхї, ширинї, шўрї ва
ѓ.) таъми чизеро чашидан.
ТАЪМИД I а. ‫ ﺗﻌﻤﻴﺪ‬:ѓусли таъмид д. мувофиќи
маросими махсус дар калисо ѓусл додан.
ТАЪМИД II а. ‫ﺗﻌﻤﻴﺪ‬ ќасд кардан, ќасдан коре
кардан.
ТАЪМИМ а. ‫ ﺗﻌﻤﻴﻢ‬кит. умумиятдињї, умумї
гардонидан, ба њам шомил гардондани чизе.
ТАЪМИН а. ‫ ﺗﺄﻣﻴﻦ‬1. омин гуфтан ба дуои касе.
2. амният додан ба касе, хотирљамъ кардани
касе; таъмини маош (маишат) омода сохтани
васоили зиндагї; таъмин будан муњайё бу-
дани васоили кор ва зиндагї барои касе;
таъмин кардан (намудан) эмин ва хотирљамъ
гардонидан касеро ба васоили зиндагї ё аз
рўй додани хатаре; таъмин шудан (гардидан)
ТАЪ
эмин ва осуда шудан; ба воситањои кор ва
зиндагї соњиб шудан.
ТАЪМИНГАР ‫ ﺗﺄﻣﻴﻨﮕﺮ‬он ки таъмин мекунад.
ТАЪМИНКУНАНДА ‫ ﺗﺄﻣﻴﻦﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз таъмин кардан; амнияти ка-
серо њифз кардан, таъмингар.
ТАЪМИНОТ а. ‫ ﺗﺎﻣﻴﻨﺎت‬1. љ. таъмин; амният,
бехавфї; хотирљамъ кардани касе: таъмино-
ти иљтимої. 2. барои касе, коре чизњои зару-
риро муњайё кардан.
ТАЪМИНОТЇ ‫ ﺗﺎﻣﻴﻨﺎﺗﻲ‬мансуб ба таъминот;
амниятї, хотирљамъї.
ТАЪМИР а. ‫ ﺗﻌﻤﻴﺮ‬1. обод (иморат) кардан. 2.
ислоњ кардани шикасту рехти бино; таъмир
кардан.
ТАЪМИРБОБ ‫ ﺗﻌﻤﻴﺮﺑﺎب‬таъмирталаб.
ТАЪМИРГАР ‫ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺮ‬он ки таъмир мекунад.
ТАЪМИРГОЊ ‫ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺎه‬љое, ки баъзе дастгоњ-
њоро таъмир мекунанд.
ТАЪМИРОТ а. ‫ ﺗﻌﻤﻴﺮات‬љ. таъмир.
ТАЪМИРТАЛАБ ‫ ﺗﻌﻤﻴﺮﻃﻠﺐ‬эњтиёљманд ба таъ-
мир: иморати таъмирталаб.
ТАЪН а. ‫ ﻃﻌﻦ‬айбгирї; сарзаниш, коњиш; таъну
лаън коњиш ва маломат.
ТАЪНА а. ‫ ﻃﻌﻨﻪ‬сарзаниш, маломат, коњиш;
таъна задан (кардан) айб гирифтан, маломат
кардан; сарзаниш ва хоњиш кардан; таъна
шунидан мавриди коњишу маломат гаштан.
ТАЪНАБОРОН ‫ ﻃﻌﻨﻪﺑﺎران‬:таънаборон кардан
коњишу маломати зиёд кардан касеро.
ТАЪНАЗАН ‫ ﺗﻌﻨﻪزن‬он ки таъна мезанад, мало-
матгар, айбљўй, бадгўй.
ТАЪНАЗАНЇ ‫ ﻃﻌﻨﻪزﻧﻲ‬таъна кардан.
ТАЪНАОМЕЗ ‫ ﻃﻌﻨﻪآﻣﻴﺰ‬бо коњишу маломат.
ТАЪНАОМЕЗОНА ‫ ﻃﻌﻨﻪآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬маломатомезона.
ТАЪНАСОР ‫ ﻃﻌﻨﻪﺳﺎر‬маломати мардум шудан.
ТАЪРИФ а. ‫ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬1. ситоиш, тањсин. 2. шино-
сондан ё огоњонидан (дар бораи чизе), бо
шарњу эзоњ чизеро шиносонидан.
ТАЪРИФА а. ‫ ﺗﻌﺮﻳﻔﻪ‬низоми меъёрбандї, ки аз
рўи он барои хизматрасонї маблаѓ ситони-
да мешавад.
ТАЪ
ТАЪРИФГАР ‫ ﺗﻌﺮﻳﻒﮔﺮ‬таърифкунанда.
ТАЪРИФДЎСТ ‫ ﺗﻌﺮﻳﻒدوﺳﺖ‬он ки сутуда шу-
данро (таърифро) наѓз мебинад.
ТАЪРИФЇ ‫ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ‬шоёни таъриф, сазовори
таърифу ситоиш.
ТАЪРИФНОМА ‫ ﺗﻌﺮﻳﻒﻧﺎﻣﻪ‬хислатнома
(њуљљат); тавсифнома.
ТАЪРИФОТ а. ‫ ﺗﻌﺮﻳﻔﺎت‬љ. таъриф.
ТАЪРИХ а. ‫ ﺗﺄرﻳﺦ‬1. илм дар бораи инкишофи
љамъият ва табиат; шарњу баёни силсилаи
воќеа ва њодисањо бо тартиби санаи вуќўи
онњо. 2. китобе, ки дар он воќеањо бо тарти-
би вуќўъ зикр ёфтаанд; Таърихи Бухоро,
Таърихи Табарї. 3. санаи вуќўи њодисае;
таърихи фармон; таърихи навишта шудани
асар. 4. маљ. саргузашт.
ТАЪРИХАН а. ً‫ ﺗﺄرﻳﺨﺎ‬аз рўи таърих.
ТАЪРИХДОН ‫ ﺗﺎرﻳﺦدان‬воќиф аз воќеоти гузаш-
та, касе, ки таърихро хуб медонад.
ТАЪРИХДОР ‫ ﺗﺄرﻳﺦدار‬њуљљате, ки таърихи (со-
ли навишти) он маълум мебошад; марсияи
таърихдор марсияе, ки дар он солу моњи ва-
фоти касе зикр ёфтааст.
ТАЪРИХЇ ‫ ﺗﺄرﻳﺨﻲ‬1. мансуб ба таърих, бањс-
кунанда аз таърих: романи таърихї. 2. њоди-
саи ќобили зикр дар таърих; њуљљати
муњимми таърихї; ањамияти таърихї дош-
тан дорои ањамият будан, ќобили зикр дар
таърих будан. 3. таърихдор; одами таърихї
одами дар гузашта машњур; бинои таърихї
бинои ќадимае, ки аз љињати таърихи гузаш-
та ањамият дорад.
ТАЪРИХНАВИС ‫ ﺗﺄرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ‬он ки воќеањои
гузаштаро ќайд мекунад, муаллифи асари
таърихї.
ТАЪРИХНАВИСЇ ‫ﻧﻮﻳﺴﻲ‬ ‫ﺗﺄرﻳﺦ‬ ба навиштани
воќеањо машѓул шудан.
ТАЪРИХНИГОР ‫ ﺗﺄرﻳﺦﻧﮕﺎر‬ниг. таърихнавис.
ТАЪРИХНИГОРЇ ‫ﺗﺄرﻳﺦﻧﮕﺎري‬ ниг. таърихна-
висї.
ТАЪРИХНОМА ‫ ﺗﺄرﻳﺦﻧﺎﻣﻪ‬номаи таърихї, ки-
тобе оид ба воќеањои гузашта.
ТАЪРИХЧЇ ‫ ﺗﺄرﻳﺨﭽﻲ‬гуфт. муаррих, таърих-
навис; мутахассиси фанни таърих.
– 334 –
ТАЪРИХШИНОС ‫ ﺗﺄرﻳﺦﺷﻨﺎس‬мутахассиси илми
таърих, таърихдон.
ТАЪРИХШИНОСЇ ‫ﺗﺄرﻳﺦﺷﻨﺎﺳﻲ‬ илме, ки
таърихро меомўзад.
ТАЪСИР I а. ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬1. асар ва нишона гузоштан
дар чизе; нуфуз. 2. зарб, асар. 3. амал; таъсир
бахшидан асар гузоштан, асар кардан;
таъсир гузоштан ниг. таъсир бахшидан;
таъсир кардан (намудан) асар (нуфуз) кар-
дан, корї шудан.
ТАЪСИР II а. ‫ ﺗﻌﺴﻴﺮ‬кит. душвор сохтан, муш-
кил кардан.
ТАЪСИРБАХШ ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮﺑﺨﺶ‬асаркунанда, амал-
кунанда, муассир.
ТАЪСИРБАХШО ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮﺑﺨﺸﺎ‬ниг. таъсирбахш.
ТАЪСИРНОК ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎك‬муассир, нуфузнок.
ТАЪСИРНОКЇ ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎﻛﻲ‬ботаъсир, асарбахш.
ТАЪСИРНОПАЗИР ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ бетаъсир, беа-
сар.
ТАЪСИРНОПАЗИРЇ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ таъсирно-
бахшанда.
ТАЪСИРОТ а. ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮات‬љ. таъсир.
ТАЪСИРПАЗИР ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮ‬таъсиргиранда, му-
таассиршаванда.
ТАЪСИРПАЗИРЇ ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮي‬таъсиргирандагї,
таъсир пазируфтан.
ТАЪСИРРАСОНАНДА ‫ﺗﺄﺛﻴﺮرﺳﺎﻧﻨﺪه‬ таъсирбах-
шанда.
ТАЪСИРРАСОНЇ ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮرﺳﺎﻧﻲ‬расонидани таъ-
сири худ ба чиз ё воќеаи дигар.
ТАЪСИС а. ‫ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬бино кардан, бунёд гузош-
тан ва чизе; таъсис ёфтан (шудан) бино шу-
дан; барпо гардидан; таъсис кардан (наму-
дан) бино кардан, барпо намудан.
ТАЪСИСДИЊАНДА ‫ ﺗﺄﺳﻴﺲدﻫﻨﺪه‬бинокунанда,
барпокунанда, муассис.
ТАЪТИЛ а. ‫ ﺗﻌﻄﻴﻞ‬истироњат, ба муддати
маълум мутаваќќиф шудани машѓулиятњо
дар мактабњо барои дамгирї; рўзи таътил
рўзи истироњат; таътил шудан мутаваќќиф
шудан (кор, машѓулият).
ТАЪХИР а. ‫ ﺗﺄﺧﻴﺮ‬ба ќафо андохтани коре; дер
кашидан (дер омадан) ба љое, дермонї, да-
 – 335 –
ранг; ба таъхир андохтан ба ќафо монон-дан
(иљрои кореро); таъхир кардан дер мондан,
дер омадан.
ТАЪХИРНОПАЗИР ‫ ﺗﺄﺧﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи ба ќафо
андохтанаш номумкин аст.
ТАЪХИРНОПАЗИРЇ ‫ ﺗﺄﺧﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ба ќафо ан-
дохтанашаванда.
ТАЪЉИЛ а. ‫ ﺗﻌﺠﻴﻞ‬шитоб кардан; шитоб, аљала.
ТАЪЉИЛЇ ‫ ﺗﻌﺠﻴﻠﻲ‬шитобталаб, фаврї; таъхир-
нопазир; ёрии таъљилии тиббї дастаи махсу-
си тиббї барои фавран мадад расонидан дар
мавриди фалокатњои ногањонї; чораи
таъљилї чораи фаврї, илољи таъхирнопазир.
ТАЯММУМ а. ‫ ﺗﻴﻤﻢ‬д. ба љо овардани тањорат
бо хок ё рег дар мавриди набудани об.
ТАЯММУН а. ‫ ﺗﻴﻤﻦ‬ба фоли нек гирифтану му-
борак донистани чизе.
ТЕ ‫ ت‬номи њарфи чоруми алифбои арабиасоси
тољикї, ки дар њисоби абљад ба 400 баробар
аст.
ТЕАТР лот. ‫ ﺗﺄﺗﺮ‬1. санъати намоиш додани
асари драмавї дар сањна. 2. биное, ки дар он
асари драмавї ба намоиш гузошта мешавад.
ТЕАТРДЎСТ ‫ ﺗﺄﺗﺮدوﺳﺖ‬он ки тамошои асарњои
сањнавиро дўст медорад.
ТЕАТРЇ ‫ ﺗﺄﺗﺮي‬мансуб ба театр.
ТЕАТРШИНОС ‫ ﺗﺄﺗﺮﺷﻨﺎس‬мутахассис ва кор-
шиноси риштаи театршиносї.
ТЕАТРШИНОСЇ ‫ ﺗﺄﺗﺮﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки бо
омўхтани масъалањои санъати театрї
машѓул аст.
ТЕБ ‫ ﺗﻴﺐ‬кит. саргашта, овора, њайрон, шитоб-
зада.
ТЕВ ‫ ﺗﻴﻮ‬кит. тоб, тавоної, ќувват, ќудрат,
тоќат.
ТЕВАНА ‫ ﺗﻴﻮﻧﻪ‬гуфт. сўзани калон барои
дўхтани чизњои дурушт, љуволдўз.
ТЕГИН ‫ ﺗﮕﻴﻦ‬гуфт. муфт, бепул, ройгон.
ТЕГИНХЎР ‫ ﺗﮕﻴﻦﺧﻮر‬гуфт. муфтхўр, туфайлї.
ТЕЃ ‫ ﺗﻴﻎ‬1. шамшер, ханљар. 2. поку, устураи
сартарошї; теѓу ташт маљ. нур ва офтоб. 3.
лабаи тез ва бурандаи шамшер, корд, поку
ва ѓ; дами тези олатњои буранда. 4. шона дар
ТЕЃ
дастгоњи бофандагї, ки торњои чизи боф-
танї аз даруни он мегузарад; аз дами теѓ гу-
зарондан куштан, ќатл кардан; теѓ задан а)
бо шамшер зада ќатл кардан, шамшер за-
дан; б) љангидан; худро ба теѓу табар задан
ба њељ сахтї ва монеа нанигариста, ба коре
иќдом кардан, худро ба обу оташ задан; теѓ
кашидан шамшер аз ѓилоф баровардан, ба
љанг баромадан; теѓ рондан теѓ (поку) ба кор
бурдан, бо устура тарошидан (мўйро); теѓ
кашида нигоњ кардан бо нигоњи тунду тез
бар касе (чизе) нигаристан.
ТЕЃА ‫ ﺗﻴﻐﻪ‬1. њар чизи монанди теѓ тез ва буран-
да; дами корд, ханљар ва ѓ.. 2. баландии кўњ,
нўги кўњ, ќулла. 3. љои баланди њар чиз:
теѓаи бинї, теѓаи рег. 4. шуоъ, партав; теѓаи
офтоб шуои офтоб, партави хуршед. 5. дами
корд, дами шамшер.
ТЕЃАДОР ‫ ﺗﻴﻐﻪدار‬ќулладор; бинии теѓадор би-
нии уќобї.
ТЕЃАКМОНАНД ‫ﺗﻴﻐﻚﻣﺎﻧﻨﺪ‬ монанд ба устура,
покушакл.
ТЕЃАФРЎЗ ‫ ﺗﻴﻎاﻓﺮوز‬кит. љилодињандаи шам-
шер, шамшеррез, кордсоз.
ТЕЃАФШОН ‫ ﺗﻴﻎاﻓﺸﺎن‬кит. афшонандаи шам-
шер, шамшерзани моњир.
ТЕЃБАНД ‫ ﺗﻴﻐﺒﻨﺪ‬он ки теѓ ба камар мебандад,
њарбї, сипоњї.
ТЕЃБАЛАНД ‫ ﺗﻴﻐﺒﻠﻨﺪ‬дорои теѓаи калон будан,
ќуллаи баланд доштан (кўњ).
ТЕЃБОЗ ‫ ﺗﻴﻎﺑﺎز‬кит. теѓзан, шамшербози моњир,
кордбоз.
ТЕЃБОЗЇ ‫ ﺗﻴﻎﺑﺎزي‬кит. шамшербозї, кордзанї,
бо шамшер љангидан.
ТЕЃБОРОН ‫ ﺗﻴﻎﺑﺎران‬кит. љангу набарди сахт бо
шамшер, бороне аз шамшеру теѓ.
ТЕЃДОР ‫ ﺗﻴﻐﺪار‬дорандаи теѓ, ањли шамшер;
љанговар.
ТЕЃЗАН ‫ ﺗﻴﻎزن‬кит. шамшерзан, кордзан,
љанговар.
ТЕЃЇ ‫ ﺗﻴﻐﻲ‬мансуб ба теѓ; дорои теѓу корд.
ТЕЃКАШЇ ‫ ﺗﻴﻐﻜﺸﻲ‬аз ѓилоф баровардани
шамшер, баромадан ба љанг.
ТЕЃОЗМОЙ ‫ ﺗﻴﻎآزﻣﺎي‬кит. шамшерзан,
ТЕЃ – 336 –
љанговар. тараке, ки ба бадани одам сахт неш мезанад.
ТЕЃОРОЙ ‫ ﺗﻴﻎآراي‬кит. моњиру чобук дар шам- ТЕЗГАР ‫ ﺗﻴﺰﮔﺮ‬устои тезкунанда.
шерзанї.
ТЕЗГАРД ‫ ﺗﻴﺰﮔﺮد‬тезрафтор, сареърафтор; бо
ТЕЃПАРТОФТА ‫ﺗﻴﻎﭘﺮﺗﺎﻓﺘﻪ‬ теѓдоршуда, ќирра- суръати зиёд роњраванда: ќатораи тезгард.
доршуда.
ТЕЗГАРДЇ ‫ ﺗﻴﺰﮔﺮدي‬сареърафторї, чолокї дар
ТЕЗ ‫ ﺗﻴﺰ‬1. бурро, буранда (корд, шамшер); рафтор.
муќоб. кунд. 2. нўги њар чизе, ки борик ва
ТЕЗГИР ‫ ﺗﻴﺰﮔﻴﺮ‬он ки ва он чи чизеро ба чолокї
тунук тарошида шуда бошад. 3. зуд, боши-
ба даст медарорад; тезчангол (паранда).
тоб; тезтар биёед њаял накунед. 4. сареъ; са-
реъгуфтор, суръатнок. 5. он чї таъм ва бўяш ТЕЗГОМ ‫ ﺗﻴﺰﮔﺎم‬кит. тезрафтор, чобукрав, тун-
забон ва димоѓро ба сўзиш меорад, тунд. 6. драфтор.
маљ. одами тундмиљоз, зудхашм; он ки зуд аз
ТЕЗГУДОЗ ‫ ﺗﻴﺰﮔﺪاز‬зуд гудохташаванда, осон-
њолати эътидол баромада, асабї мешавад;
гудоз, зудгудоз.
тезу тунд бо касе бо хашм рафтор кардан, бо
муљодала пардохтан бо касе; аќли зењни тез ТЕЗГУЗАР ‫ ﺗﻴﺰﮔﺰر‬зуд гузаранда, зуд тайша-
зудфањм, њушёр, зуд дарёбанда; бозори тез ванда; нопойдор.
бозори часпон, серхаридор; забони тез маљ.
ТЕЗГУФТОР ‫ ﺗﻴﺰﮔﻔﺘﺎر‬он ки бо шитоб ва зуд-
гуфтори тунду талхи нешдор; нигоњи тез
зуд гап мезанад.
нигоњи гиро, нигоњи пуртаъсир; нигоњи тун-
ди хашмолуд; нури тез рўшноии баланди ТЕЗГЎШ ‫ ﺗﻴﺰﮔﻮش‬он ки гўши шунаво дорад; он,
нуфузкунанда, рўшноии баланд; оташи тез ки њама чизро ба гўш мегирад; суханчинони
оташи баланд, оташи сўзон; ќуллаи тез тезгўш.
ќуллаи нўгборик; тез кардан а) чарх доштан,
сўњон кардан, бурро гардонидан (лаб ё нўги
ТЕЗГЎША ‫ﺗﻴﺰﮔﻮﺷﻪ‬ риёз. дорои гўшаи тез,
тезкунља.
чизеро монанди корд, найза ва ѓ.); б) баран-
гехтан, шўрондан касеро бар зидди касе; ТЕЗДАВ ‫ ﺗﻴﺰدو‬даванд, зуд даванда.
хашмгин (асабонї) кардан; тез шудан а) бур-
ТЕЗДАМ ‫ ﺗﻴﺰدم‬1. касе ё њайвоне, ки нафасаш
ро шудан, буранда гардидан; б) ба шўр ома-
тезу сўзон аст. 2. корд ё асбобе, ки дамаш тез
дан, хашмгин шудан; оташин шудан.
аст.
ТЕЗБИН ‫ ﺗﻴﺰﺑﻴﻦ‬бодиќќат, њамаро зуд фароги-
ТЕЗДАНДОН ‫ ﺗﻴﺰدﻧﺪان‬он ки дандони буранда
ранда; маљ. мушоњидакор, даќиќназар; чаш-
(гузаранда) дорад.
ми тезбин.
ТЕЗДАРГИРАНДА ‫ ﺗﻴﺰدرﮔﻴﺮﻧﺪه‬тезоташгиранда.
ТЕЗБИНЇ ‫ ﺗﻴﺰﺑﻴﻨﻲ‬зудбинандагї, зудбинї.
ТЕЗДАСТ ‫ ﺗﻴﺰدﺳﺖ‬чолок, чобук, ўњдабаро.
ТЕЗБОЛ ‫ ﺗﻴﺰﺑﺎل‬тезпар, парандае, ки парвози
сареъ дорад, тезпарвоз. ТЕЗДАСТЇ ‫ ﺗﻴﺰدﺳﺘﻲ‬чолокї, чобукї, ўњдабарої.
ТЕЗБОЗОР ‫ ﺗﻴﺰﺑﺎزار‬бозори гарму пурмуштарї, ТЕЗЗАБОН ‫ ﺗﻴﺰزﺑﺎن‬он ки забонаш (гуфтораш)
бозоре, ки серодаму пурбор аст, бозори тунду нешдор аст, тундгуфтор.
боравнаќ.
ТЕЗЗАБОНЇ ‫ ﺗﻴﺰزﺑﺎﻧﻲ‬тундгуфторї,
ТЕЗБОЗОРЇ ‫ ﺗﻴﺰﺑﺎزاري‬маљ. гарм будани бозор, сахтгуфторї, сахтгўї.
пурравнаќии бозор.
ТЕЗЗЕЊН ‫ ﺗﻴﺰذﻫﻦ‬бофаросат, зирак, њушёр.
ТЕЗБЎ(Й) (‫ ﺗﻴﺰﺑﻮ)ي‬он чи бўйи тез дорад, монан-
ди сирпиёз, пиёз ва ѓ.
ТЕЗЗЕЊНЇ ‫ﺗﻴﺰذﻫﻨﻲ‬ фаросатнокї, зиракї,
њушёрї.
ТЕЗВАЉД ‫ ﺗﻴﺰوﺟﺪ‬зуд ба ваљд оянда, он ки зуд
ТЕЗИС ю. ‫ ﺗﺰﻳﺲ‬фикри асосие, ки муаллиф ё
ба љўшу хурўш меояд.
нотиќ дар таълиф ё баромади худ онро ис-
ТЕЗВИР ‫ ﺗﻴﺰوﻳﺮ‬кит. тезњуш, бањуш, тезфањм. бот, таъкид, ё рад кардан мехоњад; баёни
мухтасари фикр ва мулоњизањои асосии як
ТЕЗГАЗАК ‫ﺗﻴﺰﮔﺰك‬ њашараи сиёњчаи хурд-
 – 337 –
асар ё суханронї.
ТЕЗЇ ‫ ﺗﻴﺰي‬1. буррогї, бурандагї. 2. суръат. 3.
тундї (дар таъм ва бў). 4. баландї,
нуфузкунандагї (овоз, рушної). 5. маљ. тунд-
миљозї, асабоният, ѓазабнокї, хашмгирї; ба
тезї, бо тезї а) бо суръат; б) бо зудї, бо ши-
тоб; тезї кардан хашмгин шудан, дурушт-
рафторї кардан, асабонї шудан.
ТЕЗКИН ‫ ﺗﻴﺰﻛﻴﻦ‬бадкина, бадљањл, кинагир.
ТЕЗКОР ‫ ﺗﻴﺰﻛﺎر‬чобукдаст; он, ки дар иљрои кор
чолоку чаќќон аст.
ТЕЗКОРЇ ‫ﺗﻴﺰﻛﺎري‬ корро тез анљом додан,
чолокї.
ТЕЗКУНАНДА ‫ﺗﻴﺰﻛﻨﻨﺪه‬ тезонанда касеро бар
зидди касе.
ТЕЗКУНЉА ‫ ﺗﻴﺰﻛﻨﺠﻪ‬кунљи тез.
ТЕЗМАЃЗ ‫ﺗﻴﺰﻣﻐﺰ‬ зудранљ, зуд хашмгиншаван-
да.
ТЕЗМИЗОЉ ‫ ﺗﻴﺰﻣﺰاج‬зудхашм, тундмизољ.
ТЕЗНАВИС ‫ ﺗﻴﺰﻧﻮﻳﺲ‬он ки бо суръат менависад,
дар навиштан чобукдаст.
ТЕЗНАВИСЇ ‫ ﺗﻴﺰﻧﻮﻳﺴﻲ‬тез китобат кардан.
ТЕЗНИГОЊ ‫ ﺗﻴﺰﻧﮕﺎه‬он ки нигоњи тезу гиро до-
рад.
ТЕЗНОХУН ‫ ﺗﻴﺰﻧﺎﺧﻮن‬ниг. тезчангол.
ТЕЗНЎЛ ‫ ﺗﻴﺰﻧﻮل‬тезминќор, парандае, ки
минќори буррову гузаро дорад.
ТЕЗОБ I ‫ ﺗﻴﺰآب‬оби тез, оби љараёнаш босуръат,
оби тез љоришаванда.
ТЕЗОБ II ‫ ﺗﻴﺰآب‬асид, кислота, мањлули кисло-
та; кислотаи азотї.
ТЕЗОБА ‫ ﺗﻴﺰآﺑﻪ‬ниг. тезоб I.
ТЕЗОБДИЊАНДА ‫ ﺗﻴﺰآﺑﺪﻫﻨﺪه‬1. тез об додан. 2.
он ки филизотро бо кислота обутоб
медињад.
ТЕЗОБДИЊЇ ‫ ﺗﻴﺰآﺑﺪﻫﻲ‬тезоб додани филизњо.
ТЕЗОБЇ ‫ ﺗﻴﺰآﺑﻲ‬мансуб ба тезоб; тезобзада.
ТЕЗОБХЎРДА ‫ﺗﻴﺰابﺧﻮرده‬ асидхўрда: филизи
тезобхўрда.
ТЕЗОН(И)ДАН ‫ﺗﻴﺰاﻧﻴﺪن‬//‫ ﺗﻴﺰاﻧﺪن‬1. суръати чизе-
ро афзудан, сареътар гардонидан. 2. маљ.
ТЕЗ
шўронидан (касеро ба муќобили касе).
ТЕЗПАЗ ‫ ﺗﻴﺰﭘﺰ‬зудпаз: хўроки тезпаз, меваи тез-
паз.
ТЕЗПАЗАК ‫ ﺗﻴﺰﭘﺰك‬мевае, ки нисбат ба
њамнавъони худ зудтар мепазад.
ТЕЗПАЙКОН ‫ ﺗﻴﺰﭘﺎﻳﻜﺎن‬кит. пайкони тез ва зуд
фурўраванда, пайконе, ки нўгаш бисёр бо-
рику тез аст.
ТЕЗПАР ‫ ﺗﻴﺰﭘﺮ‬ниг. тезпарвоз.
ТЕЗПАРВОЗ ‫ ﺗﻴﺰﭘﺮواز‬он чи бо суръат мепарад.
ТЕЗПО ‫ ﺗﻴﺰﭘﺎ‬ниг. тезрафтор.
ТЕЗРАВ ‫ ﺗﻴﺰرو‬он ки тез роњ меравад; зудгар-
данда, бо суръат њаракаткунанда (мас., мо-
шин).
ТЕЗРАВЇ ‫ ﺗﻴﺰروي‬зудравї, тундравї, зудгардан-
дагї, тез роњ гаштан.
ТЕЗРАНЉ ‫ ﺗﻴﺰرﻧﺞ‬зудранљ; он ки аз чизе хеле ба
осонї ва зуд озурдахотир мешавад.
ТЕЗРАФТОР ‫ ﺗﻴﺰرﻓﺘﺎر‬ниг. тезрав.
ТЕЗСАЙРОН ‫ ﺗﻴﺰﺳﻴﺮان‬ниг. тезрафтор.
ТЕЗСУРЪАТ ‫ ﺗﻴﺰﺳﺮﻋﺖ‬баландсуръат, он чи
суръати зиёд дорад (мас., њавопаймо).
ТЕЗТАК ‫ ﺗﻴﺰﺗﻚ‬тезрафтор (асп), бодпо, даванд.
ТЕЗ-ТЕЗ ‫ ﺗﻴﺰﺗﻴﺰ‬1. зуд-зуд, бо суръат; шитобон.
2. дам ба дам; бисёр.
ТЕЗУТУНД ‫ ﺗﻴﺰوﺗﻨﺪ‬1. шадид, муташанниљ. 2.
хашмгин, ѓазаболуд.
ТЕЗФАЊМ ‫ ﺗﻴﺰﻓﻬﻢ‬њушёр, заковатманд.
ТЕЗФАЊМЇ ‫ ﺗﻴﺰﻓﻬﻤﻲ‬ќобиляти зуд дарк кардани
матлабе, заковатмандї, њушёрї.
ТЕЗФИКР ‫ ﺗﻴﺰﻓﻜﺮ‬ниг. тезфањм.
ТЕЗФИКРЇ ‫ ﺗﻴﺰﻓﻜﺮي‬ниг. тезфањмї.
ТЕЗХАШМ ‫ﺗﻴﺰﺧﺸﻢ‬ он ки зуд хашм мегирад,
тундхўй.
ТЕЗЊАРАКАТ ‫ ﺗﻴﺰﺣﺮﻛﺖ‬зудњаракат.
ТЕЗЊАРАКАТЇ ‫ ﺗﻴﺰﺣﺮﻛﺘﻲ‬зудњаракатї.
ТЕЗЊУШ ‫ ﺗﻴﺰﻫﻮش‬њушёр, зирак, зудфањм, зако-
ватманд.
ТЕЗЧАНГ ‫ ﺗﻴﺰﭼﻨﮓ‬1. ниг. тездаст. 2. ниг. тезчан-
гол.
 ТЕЗ – 338 –
ТЕЗЧАНГОЛ ‫ ﺗﻴﺰﭼﻨﮕﺎل‬дорои панљаи сахту ги-
ро (сифати парандаи гўштхўр).
ТЕЗЧАШМ ‫ ﺗﻴﺰﭼﺸﻢ‬ниг. тезбин.
ТЕЗЧАШМЇ ‫ﺗﻴﺰﭼﺸﻤﻲ‬ чашми тез (бино) дош-
тан.
ТЕЗЧОП ‫ ﺗﻴﺰﭼﺎپ‬он чи ки тез чоп карда меша-
вад.
ТЕЗЉАРАЁН ‫ ﺗﻴﺰﺟﺮﻳﺎن‬сифати дарё, ки обаш
босуръат љараён дорад: тезоб.
ТЕЗШИКАН ‫ ﺗﻴﺰﺷﻜﻦ‬зудшикан.
ТЕЗШИКАНЇ ‫ ﺗﻴﺰﺷﻜﻨﻲ‬ба зудї шикастан.
ТЕЗШУНАВ ‫ ﺗﻴﺰﺷﻨﻮ‬ниг. тезгўш.
ТЕКТОНИКА ю. ‫ ﺗﻴﻜﺘﺎﻧﻴﻜﻪ‬геол. яке аз соњањои
илми геология, ки бо омўхтани сох-ти
ќишри Замин, ќонунияти њаракат ва
таѓйироти он машѓул аст.
ТЕКТОНИКЇ ‫ ﺗﻴﻜﺘﺎﻧﻴﻜﻲ‬геол. мансуб ба сохти
ќишри Замин ва њодисањое, ки дар он рўй
медињад: њодисаи тектоникї зилзила.
ТЕЛА ‫ ﺗﻴﻠﻪ‬гуфт. такон; тела додан (кардан) та-
кон додан.
ТЕЛАДИЊЇ ‫ ﺗﻴﻠﻪدﻫﻲ‬гуфт. тела додан, (махсу-
сан, дар издињоми зиёди одамон, дар љойњои
љамъиятї).
ТЕЛБА ‫ ﺗﻠﺒﻪ‬гуфт. 1. саросема, шитобкор. 2.
ноќисулаќл; телба кардан касеро саросема
кардан, њадања кунонидан; телба шудан са-
росема шудан, сари њисоби худро гум кар-
дан, чї кор кардани худро надониста мон-
дан.
ТЕЛБАГЇ ‫ ﺗﻠﺒﮕﻲ‬гуфт. саросемагї, њаросонї;
шитобкорї.
ТЕЛБАКОР ‫ ﺗﻠﺒﻪﻛﺎر‬гуфт. он ки дар иљрои коре
саросема мешавад ва шитоб мекунад; он ки
кореро бемулоњиза, насанљида ва њадања ба
љо меорад.
ТЕЛБАКОРЇ ‫ ﺗﻠﺒﻪﻛﺎري‬кори њадања, саросема.
ТЕЛЕБАРНОМА ‫ﺗﻠﻪﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ барномаи симої
(телевизионї).
ТЕЛЕВИЗИОН лот. ‫ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﺎن‬соњаи илм, техни-
ка ва фарњанг, ки барои тавассути
дастгоњњои радиоэлектронї ба масофа инти-
ќол додани тасвир мусоидат мекунад.
ТЕЛЕВИЗИОНЇ ‫ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﺎﻧﻲ‬он чи ки тариќи те-
левизион пахш мегардад.
ТЕЛЕВИЗОР лот. ‫ ﺗﻠﻮﻳﺰار‬дастгоњи экрандор
барои гирифтани намоишњои телевизионї.
ТЕЛЕГРАММА ю. ‫ ﺗﻠﮕﺮﻣﻪ‬ниг. барќия.
ТЕЛЕГРАФ ю. ‫ ﺗﻠﮕﺮف‬системаи дастгоњњои тех-
никии махсус барои мухобира (хабардињї)
аз масофаи дур (дастгоњи фиристанда,
дастгоњи гиранда ва симњои васл).
ТЕЛЕГРАФЇ ‫ ﺗﻠﮕﺮﻓﻲ‬1. мансуб ба телеграф. 2.
ба воситаи телеграф; агентии телеграфї му-
ассисаи додан ва гирифтани ахбор ба воси-
таи телеграф; алоќаи телеграфї мухобира ба
воситаи телеграф. мухобироти телеграфї
алоќаи телеграфї; хабар фиристодан ва ги-
рифтан ба воситаи телеграф.
ТЕЛЕГРАФХОНА ‫ ﺗﻠﮕﺮﻓﺨﺎﻧﻪ‬љое, ки дастгоњњои
телеграфї насб шудааст ва ахбори телег-
рафї ќабул карда мешавад.
ТЕЛЕДАСТГОЊ ‫ ﺗﻠﻪدﺳﺘﮕﺎه‬дастгоњи телевизионї.
ТЕЛЕМАНОРА ‫ ﺗﻠﻪﻣﻨﺎره‬манораи телевизионї.
ТЕЛЕМЕТР ю. ‫ ﺗﻠﻪﻣﺘﺮ‬дурсанљ, асбоб барои ан-
дозагирии масофа.
ТЕЛЕМЕТРЇ ‫ ﺗﻠﻪﻣﺘﺮي‬мансуб ба телеметр.
ТЕЛЕМЕХАНИКА ю. ‫ ﺗﻠﻪﻣﺨﻨﻴﻜﻪ‬идора кардани
амалиёти истењсолї ва назорат бар онњо аз
масофаи дур ба воситаи васоили махсус;
соњаи илме, ки бо ин кор машѓул аст.
ТЕЛЕМЕХАНИКЇ ‫ﺗﻠﻪﻣﺨﻨﻴﻜﻲ‬ мансуб ба теле-
механика.
ТЕЛЕСКОП ю. ‫ ﺗﻠﺴﻜﺎپ‬дурбини калони астро-
номї барои расад кардани ситорањо ва
љисмњои осмонї.
ТЕЛЕСКОПЇ ‫ ﺗﻠﺴﻜﺎﭘﻲ‬марбут ба телескоп.
ТЕЛЕСТУДИЯ ю. ‫ ﺗﻠﻪﺳﺘﻮدﻳﻪ‬студияи телевизион;
маркази намоишњои телевизионї.
ТЕЛЕТАЙП англ. ‫ ﺗﻠﻪﺗﻴﭗ‬дастгоње аз ќабили
мошинкаи хатнависї, ки ахбори телегра-
фиро худ менависад.
ТЕЛЕТАЙПЇ ‫ ﺗﻠﻪﺗﻴﭙﻲ‬ба таври худнависї.
ТЕЛЕФОН ю. ‫ ﺗﻠﻔﺎن‬дастгоњи махсус барои
интиќоли овоз аз масофаи дур ба воситаи
симњо ва ќувваи барќ; телефон гузарондан
 – 339 –
алоќаи телефонї барпо кардан; телефон
кардан гап задан бо телефон; ◊ телефони
дастї дастгоњи махсусе, ки алоќаро бе сим
пайваст мекунад.
ТЕЛЕФОНЇ ‫ ﺗﻠﻔﺎﻧﻲ‬мансуб ба телефон; ба воси-
таи телефон; алоќаи (гуфтугўи) телефонї
гуфтугў, мухобира ба воситаи телефон.
ТЕЛЕФОННИГОШТ ‫ ﺗﻠﻪﻓﺎنﻧﮕﺎﺷﺖ‬хабари расмї,
ки мазмуни он ба воситаи телефон дода ме-
шавад; хабари телефонї.
ТЕЛЕФОНЧЇ ‫ ﺗﻠﻔﺎنﭼﻲ‬гуфт. корманди теле-
фон; он ки дар сари дастгоњи робитаи
телефонї кор мекунад ва мухобиракунанда-
гонро бо њам мепайвандад.
ТЕЛПАК ‫ ﺗﻠﭙﻚ‬каллапўши пўстї (аз мўина).
ТЕЛПАКДОР ‫ ﺗﻠﭙﻚدار‬дорои телпак, он ки дар
сар телпак дорад: телпаки ќароќўлї
каллапўши аз пўсти ќароќўлї дўхташуда.
ТЕЛПАКДЎЗ ‫ﺗﻠﭙﻚدوز‬ дўзандаи каллапўшњои
пўстї.
ТЕЛПАКДЎЗЇ ‫ ﺗﻠﭙﻚدوزي‬амали (кори) телпак-
дўз, дўзандае, ки аз пўст ва мўина пўшиши
сар медўзад.
ТЕЛПАКМЎЙ ‫ ﺗﻠﭙﻚﻣﻮي‬он ки мўи ѓулии тел-
пакшакл дорад.
ТЕМОР ‫ ﺗﻴﻤﺎر‬1. ѓам, андўњ, ѓусса. 2. ѓамхорї,
парасторї, нигоњубин: темор кашидан ѓам
хўрдан, андўњгин шудан.
ТЕНДЕР англ. ‫ ﺗﻨﺪر‬ба даст овардани шартнома
ба воситаи гузаронидани музоядањо.
ТЕНДЕРЇ ‫ﺗﻨﺪري‬ мансуб ба тендер, ба воситаи
тендер.
ТЕННИС англ. ‫ ﺗﻴﻨﺲ‬варз. бозии варзишї байни
ду кас бо ракетка ва тўбчаи майда.
ТЕННИСБОЗ ‫ ﺗﻴﻨﺴﺒﺎز‬иштироккунанда дар бо-
зии теннис, бозингари теннис.
ТЕННИСБОЗЇ ‫ ﺗﻴﻨﺴﺒﺎزي‬бозии теннис.
ТЕНОР ит. ‫ ﺗﻨﺎر‬1. баландтарин овози мардона.
2. соњиби чунин овоз.
ТЕОДОЛИТ ю. ‫داﻟﻴﺖ‬Ĥ‫ﺗﻴ‬ асбоби геодезии
зовиясанљ, кунљсанљ.
ТЕОКРАТИЯ ю. ‫ﻛﺮﺗﻴﻪ‬Ĥ‫ ﺗﻴ‬як тарзи давлатдорї,
ки дар он њокимияти сиёсї дар дасти
ТЕР
руњониён мебошад.
ТЕОЛОГИЯ ю. ‫ ﺗﺌﺎﻻﮔﻴﻪ‬илми илоњиёт, илми
дин; фиќњ, диншиносї.
ТЕОРЕМА ю. ‫ ﺗﻴﺎرﻳﻤﻪ‬1. фикр кардан, дида ба-
ромадан. 2. риёз. даъво ва иддаое, ки ба
далелњо исбот мешавад; ќазия.
ТЕППА ‫ ﺗﭙﻪ‬1. баландї, пуштаи баланд баро-
мада аз замин, тал. 2. болои (фарќи) чизе;
теппа-теппа талу теппањои ба таври паињам
омада.
ТЕППАДОР ‫ ﺗﭙﻪدار‬дорои баландї, дорои
теппањо, пуштаву баландињо.
ТЕППАКЎЊ ‫ﺗﭙﻪﻛﻮه‬ талу теппаи доманаи
кўњмонанд.
ТЕППАЧА ‫ ﺗﭙﻪﭼﻪ‬тали на чандон баланд.
ТЕРАПЕВТ ю. ‫ ﺗﺮﭘﻮت‬тиб. пизишки беморињои
дарунї, пизишки беморињои дохили бадан,
дармоншинос.
ТЕРАПЕВТЇ ‫ ﺗﺮاﭘﻮﺗﻲ‬тиб. дармоншиносї, оид
ба касалињои дарунї: шўъбаи терапевтї.
ТЕРАПИЯ ю. ‫ ﺗﺮاﭘﻴﻪ‬тиб. яке аз соњањои асосии
тиб, ки бе дорую дармон муолиља кардани
касалињои даруниро меомўзад.
ТЕРГАВ т. ‫ ﺗﺮﮔﻮ‬гуфт. истинтоќ, бозпурсї,
тафтиш ва маълум кардани шароити вуќўи
љинояте; тергав кардан аз касе гап гирифтан;
ба тергав афтодан мавриди истинтоќ ва
бозпурсї ќарор гирифтан, ба мањкамаи дах-
лдори тафтиш љалб карда шудан (барои
истинтоќ).
ТЕРМЕКС ю. ‫ ﺗﺮﻣﻴﻜﺲ‬дастгоњи гармидињанда.
ТЕРМИТ лот. ‫ ﺗﺮﻣﻴﺖ‬1. зоол. мўриёна. 2. тех.
омехтаи алюминї бо оксиди оњан, ки аз
сўзондани он њарорати баланд њосил меша-
вад.
ТЕРМИН лот. ‫ ﺗﺮﻣﻴﻦ‬ниг. истиллоњ.
ТЕРМОГРАФ ю. ‫ ﺗﺮﻣﺎﮔﺮف‬гармосанљ, асбоб ба-
рои ба таври автоматї ќайд кардани
таѓйироти њарорат.
ТЕРМОГРАФИЯ ю. ‫ ﺗﺮﻣﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬гармосанљї.
ТЕРМОДИНАМИКА ю. ‫ ﺗﺮﻣﺎدﻳﻨﻤﻴﻜﻪ‬физ. фасли
физика, ки хосиятњои умдаи мувозинати
њарорати системањо, љараёни мувозинат ва
ба намудњои дигар табдил ёфтани энергияи
 ТЕР
њароратро тадќиќ менамояд.
ТЕРМОДИНАМИКЇ ю. ‫ﺗﺮﻣﺎدﻧﻤﻴﻜﻲ‬ мансуб ба
термодинамика.
ТЕРМОМЕТР ю. ‫ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ‬њароратсанљ.
ТЕРМОС ю. ‫ ﺗﺮﻣﺎس‬обдони махсус барои дар як
њарорати муайян нигоњ доштани гармии мо-
еи дарунаи он.
ТЕРМОЯДРОЇ ‫ ﺗﺮﻣﺎﻳﺪراي‬:реаксияи термоядрої
реаксияи табдили њастањои њидроген (обзо)
ба њастањои унсурњои муќтадиртари дигар:
яроќи термоядрої.
ТЕРРАКОТА ит. ‫ ﺗﺮهﻛﺎﺗﻪ‬маснуоти сафолї.
ТЕРРАРИУМ ‫ﺗﺮهرﻳﻮم‬ бино барои њифзи
хазандањо.
ТЕРРОР лот. ‫ ﺗﺮار‬ситам ва љазои љисмонї
(куштан, њабс ва бадарѓа) бар муќобили му-
холифони сиёсї; кору амали берањмона (бар
муќобили мухолифони сиёсї); љабру фишор,
нобуд ва зўроварї барои маѓлуб кардани
мухолифони сиёсї.
ТЕРРОРИЗМ лот. ‫ ﺗﺮارﻳﺰم‬сиёсати тарсондан ва
фурў нишондани душманони сиёсї, мазњабї
ва ѓ. бо роњи зурї, нобудсозї ва куштор.
ТЕРРОРИСТ лот. ‫ ﺗﺮارﻳﺴﺖ‬тарафдор ё ишти-
роккунанда дар нобудсозї ва дигар амалиё-
ти террористї.
ТЕРРОРИСТЇ ‫ ﺗﺮارﺳﺘﻲ‬мансуб ба террорист;
амали террористї.
ТЕХНИК ю. ‫ ﺗﺨﻨﻴﻚ‬1. мутахассиси соњаи тех-
ника. 2. мутахассисе, ки маълумоти миёнаи
техникї дорад.
ТЕХНИКА ю. ‫ ﺗﺨﻨﻴﻜﻪ‬1. маљмўи воситањои
фаъолияти инсон, ки дар љараёни инкишофи
истењсолот дар љомеа љамъ шудааст. 2. тех.
маљмўи техника, мошину таљњизот ва ѓ. 3.
маљмўи малака, намуд ва тарзњои пешбурди
истењсолоти риштаи муайян; техникаи сохт-
мон, техникаи љамъоварии њосил.
ТЕХНИКАДОН ‫ ﺗﺨﻨﻴﻜﻪدان‬мутахассиси яке аз
соњањои техника.
ТЕХНИКАПАРАСТ ‫ﺗﺨﻨﻴﻜﻪﭘﺮﺳﺖ‬ он ки техни-
каро мепарастад.
ТЕХНИКАПАРАСТЇ ‫ ﺗﺨﻨﻴﻜﻪﭘﺮﺳﺘﻲ‬парастиши
техника, дўст доштани техника.
– 340 –
ТЕХНИКЇ ‫ ﺗﺨﻨﻴﻜﻲ‬мансуб ба техника; адабиёти
техникї китобњо оид ба техника; муњаррири
техникї он ки масъули сохти техникии ки-
тоб аст.
ТЕХНОЛОГ ю. ‫ ﺗﺨﻨﺎﻻگ‬мутахассиси соњаи тех-
нология дар истењсолот, фановар.
ТЕХНОЛОГИЯ ю. ‫ ﺗﺨﻨﺎﻻﮔﻴﻪ‬маљмўи донишњо
оид ба тарз ва василањои љорї кардани
љараёнњои истењсолї; фановарї.
ТЕХНОЛОГЇ ‫ ﺗﺨﻨﺎﻻﮔﻲ‬мансуб ба технология.
ТЕША ‫ ﺗﻴﺸﻪ‬афзори оњании болѓашакли дамаш
тез (барои чўбтарошї ё заминканї); теша за-
дан бо теша кор кардан (чўб тарошидан ва
ѓ.); ба пои (решаи) касе теша задан маљ. ба
нобудии касе кўшидан; теша ба сўи худ за-
дан маљ. тамаъкор будан; њар корро ба на-
фъи худ кардан.
ТЕЪДОД//ТАЪДОД а. ‫ ﺗﻌﺪاد‬ниг. таъдод.
ТИБ(Б) а. ‫ ﻃﺐ‬маљмўи донишњо оид ба бемо-
рињо, тарзи муолиља ва роњњои пешгирии
онњо, пизишкї.
ТИБ ‫ ﻃﺐ‬1. бўи хуш, форам; ◊ бўи тиб бўи хуш,
хушбўй. 2. покї, покизагї: тиби хулќ поки-
загии хулќ, хушхулќї.
ТИББЇ ‫ ﻃﺒﻲ‬мансуб ба тиб; њамшираи тиббї за-
не, ки дар касалхона беморонро парасторї
мекунад, парастор; ёрии тиббї ташкилоте,
ки дар мавриди рўй додани ягон фалокат ё
бемории ногањонї ба имдоди тиббї меши-
тобад.
ТИБИТ ‫ ﺗﺒﻴﺖ‬мўи нарму нозуке, ки дар зери па-
ри мурѓон ё зери пашми баѓали чорпоён
мерўяд ва аз нахи он матоъњои латифу нозук
мебофанд.
ТИБИТЇ ‫ ﺗﺒﻴﺘﻲ‬аз тибит бофташуда.
ТИБЌ а. ‫ ﻃﺒﻖ‬мувофиќ, мутобиќ: тибќи...
мувофиќї... аз рўи...
ТИЗ ‫ ﺗﻴﺰ‬кит. боде, ки аз шимол мебарояд, боди
шикам.
ТИК ‫ ﺗﻚ‬матои бадошти ѓафси нахї, ки рахњои
рангоранг дорад.
ТИККА I ‫ ﺗﻜﻪ‬порае аз чизе, пора, парча; як
тикка нон, тикка-тикка пора-пора; тикка-
тикка кардан чизеро пора-пора кардан, ба
порчањои майда људо намудан; тикка-тикка
 – 341 –
шудан пора-пора шудан; ◊ тиккаи муњаббат
он чи аз хўрокворї ба касе дода мешавад
(барои бурдан ба хона), залла.
ТИККА II ‫ ﺗﻜﻪ‬гуфт. рост; фароз; муќоб. нишеб.
ТИЌЌОНДАН ‫ ﺗﻘﺎﻧﺪن‬гуфт. зўран даровардан,
фурў бурдан (чизеро ба љойе) чизеро бо зўр
ва фишор ба љойе љо кардан; даровардан.
ТИЌЌОНЉ ‫ ﺗﻘﺎﻧﺞ‬гуфт. дањанбанди шиша.
ТИЌ-ТИЌ ‫ﻃﻖ‬-‫ ﻃﻖ‬таќлиди овозї, садои пасти
чизе; тиќ-тиќи соат садои кор кардани соат;
тиќ-тиќ кардан дарро оњиста задан (кўбидан)
дарро.
ТИЛИМ ‫ ﻃﻠﻢ‬гуфт. як ќисми буридашудаи на
чандон калони харбуза ё тарбуз, карч; як
тилим харбуза як карч харбуза.
ТИЛИСМ а. ‫ ﻃﻠﺴﻢ‬таъвиз ва љодуе, ки фолбин
ва љодугарон навишта медињанд ва ба
эътиќоди хурофотї гўё он дорандаашро аз
балову озор нигоњ медорад ё ба вай бахт ва
кушоиши кор меорад; тилисми чизеро
шикастан а) ботил ва бетаъсир гардонидани
тилисм (љоду); б) маљ. душвории кореро
бартараф кардан; тилисм бастан љоду кар-
дан: тилисми њайрати авњом а) лавњањои
фикру хаёлот; б) олами вањмњои ботил.
ТИЛИСМБАНД ‫ ﻃﻠﺴﻢﺑﻨﺪ‬љодугар.
ТИЛИСМБОН ‫ ﻃﻠﺴﻤﺒﺎن‬он ки сирри тилисмро
(љодуро) дар даст дорад; аждањои тилисмбон
аждањои мавњуме, ки гўё посбони ганљњои
тилисм аст.
ТИЛИСМШИКАН ‫ ﻃﻠﺴﻢﺷﻜﻦ‬он ки тилисмро
бетаъсир ва бекор мегардонад; Эраљи ти-
лисмшикан кањрамони достони халќї.
ТИЛ(Л)О ‫ ﻃﻼ‬1. унсури химиявї, филизи
гаронбањои зардранг; зар, зари холис, зари
сурх; тил(л)ои рег тил(л)ое, ки заршўён ба
воситаи шустани рег њосил кардаанд;
тил(л)ои сафед маљ. пахта; тил(л)ои сиёњ маљ.
нафт ва ангиштсанг. 2. таър. воњиди пул.
ТИЛ(Л)ОБАРКАШ ‫ ﻃﻼﺑﺮﻛﺶ‬гуфт. хеле
гаронбањо ва баландќадр, он чи баробари
зар ќадр дорад, бисёр ќимат; тил(л)обаркаш
кардан хеле даќиќ вазн кардан.
ТИЛ(Л)ОВОРЇ ‫ ﻃﻼواري‬асбобњои зиннат ва
ороиши аз тил(л)о сохташуда.
ТИЛ
ТИЛ(Л)ОГИН ‫ ﻃﻼﮔﻴﻦ‬аз тил(л)о сохташуда.
ТИЛ(Л)ОГУН ‫ ﻃﻼﮔﻮن‬монанди тил(л)о.
ТИЛ(Л)ОДОР ‫ ﻃﻼدار‬он ки тил(л)о дорад ва он
чи дар таркиби худ тил(л)о дорад; реги
тил(л)одор реге, ки дар он заррањои тил(л)о
омехтааст.
ТИЛ(Л)ОЗАМИН ‫ ﻃﻼزﻣﻴﻦ‬маљ. замини њосил-
хези пурбаракат.
ТИЛ(Л)ОЇ ‫ ﻃﻼﺋﻲ‬мансуб ба тил(л)о; аз тил(л)о
сохташуда; асри тил(л)ої даврони равнаќу
дурахшандагї.
ТИЛ(Л)ОКАМАР ‫ ﻃﻼﻛﻤﺮ‬1. камарбанди тил‐ 
(л)ої. 2. он ки камарбанди тил(л)ої баста-
аст. 3. маљ. мансабдор.
ТИЛ(Л)ОКОВ ‫ ﻃﻼﻛﺎو‬1. он ки бо кофтан ва ёф-
тани тил(л)о машѓул аст. 2. коргари кони
тил(л)о; заршўй.
ТИЛ(Л)ОКОВЇ ‫ﻃﻼﻛﺎوي‬ кофтани тил(л)о,
љустуљўи тил(л)о.
ТИЛ(Л)ОКОР ‫ ﻃﻼﻛﺎر‬1. устои асбобу анљоми
зинатии тил(л)ої; заркўб. 2. он чи бо тил(л)о
оро дода ё андуда шудааст.
ТИЛ(Л)ОКОРЇ ‫ ﻃﻼﻛﺎري‬заркўбї, ба рўяш оби
тил(л)о давондашуда, зарандуд.
ТИЛ(Л)ОКЎБ ‫ ﻃﻼﻛﻮب‬1. бо тил(л)о ородода-
шуда, зарандуд; зулфњои тил(л)окўб
овезањои зарандуди лаљоми асп. 2. кўбандаи
тил(л)о, устои зарандудкор, тил(л)окор,
заркўб.
ТИЛ(Л)ОКЎБЇ ‫ ﻃﻼﻛﻮﺑﻲ‬заркўбї, тил(л)окорї.
ТИЛ(Л)ОНОК ‫ ﻃﻼﻧﺎك‬дорои тил(л)о; он чи дар
таркибаш тил(л)о њаст (мас., рег.) дорад.
ТИЛ(Л)ОРАНГ ‫ ﻃﻼرﻧﮓ‬ба ранги тил(л)о, зард;
мўи тил(л)оранг мўи зарди рахшон.
ТИЛ(Л)ОХЕЗ ‫ ﻃﻼﺧﻴﺰ‬љое, ки аз он тил(л)о ба
даст меояд; водии тил(л)охез минтаќае, ки
хоки њосилноки пурманфиате дорад.
ТИЛЛО ‫ ﻃﻼ‬ниг. тил(л)о.
ТИЛМОЧ т. ‫ ﺗﻴﻠﻤﺎچ‬гуфт. тарљумон, бештар
тарљумони лафзї.
ТИЛЛОАНДУД ‫ ﻃﻼاﻧﺪود‬он чи ба рўяш оби
тил(л)о давонда шудааст, зарандуд.
ТИЛЛОВАТ ‫ ﺗﻼوت‬бо оњанг ва ќироати махсус
 ТИЛ
хондани Ќуръон; тилловат кардан.
ТИЛЛОЯ ‫ ﻃﻼﻳﻪ‬1. ниг. талоя. 2. чизи моли-
дашаванда, марњам.
ТИМ І ‫ ﺗﻴﻢ‬1. растаи болопўшида. 2. корвонса-
рой.
ТИМ ІІ ‫ ﺗﻴﻢ‬ѓам, андўњ.
ТИМ ІІІ англ. ‫ ﺗﻴﻢ‬дастаи варзишї: тими мун-
тахаби футбол.
ТИМОЃ//ТИМОЌ т. ‫ﺗﻤﺎق‬//‫ ﺗﻤﺎغ‬гуфт. илтињоби
пардаи луобии димоѓ, ки боиси гирифтагии
бинї ва резиши об аз он мешавад, зуком,
назла; тимоѓ шудан зуком шудан.
ТИМОР ‫ ﺗﻴﻤﺎر‬кит. парасторї ва нигоњубин ба
одами бемор; ниг. темор.
ТИМОЉ ‫ ﺗﻴﻤﺎج‬пўсти перосташуда, навъи чарми
нозук.
ТИМСОЛ а. ‫ ﺗﻤﺜﺎل‬1. сурат, расм. 2. монанд кар-
дан чизеро ба чизи дигаре; тимсоли… ба
мисли…, ба монанди.. .
ТИМСОЊ а. ‫ ﺗﻤﺴﺎح‬сусмори калонљуссаи обї.
ТИМЧА ‫ﺗﻤﭽﻪ‬ растаи танг ва хурди болопў-
шида.
ТИН I а. ‫ ﺗﻴﻦ‬анљир.
ТИН II т. ‫ ﺗﻴﻦ‬књн. тангаи хурдтарини пул дар
муомилот, садяки сўм; тин ба тин хеле аниќ
ва муайян; як тин њам нест пул тамоман
нест; ба як тин њам намеарзад хеле беќадр
аст.
ТИН III а. ‫ ﻃﻴﻦ‬хок, гил, лой.
ТИНАТ а. ‫ ﻃﻴﻨﺖ‬нињод, табиат; хулќ, сиришт.
ТИНГ-ТИНГ ‫ ﺗﻨﮓ ﺗﻨﮓ‬таќлиди овози асбобњои
торї (мас., танбўр); тинг-тинг кунондан
танбўрро танбўрро оњиста-оњиста ба садо
дароварда
ТИНЉ т. ‫ ﺗﻨﺞ‬гуфт. осуда, осоишта; ором; тинљ
будан осуда будан; осудањол будан; тинљ
кардан касеро ором кардан, осуда гардони-
дан: тинљ шудан осуда шудан.
ТИНЉЇ ‫ ﺗﻨﺠﻲ‬гуфт. осудагї, осоиштагї;
оромї; сулњ.
ТИП I ю. ‫ ﺗﻴﭗ‬књн. 1. навъ, хели чизе, ки
аломатњои хос дорад (мас., тип – навъњои
асосии муносибатњои истењсолї). 2. образи
– 342 –
бадеие, ки хислатњои характерноки умуми-
ятдодашудаи як гурўњ одамонро дарбар до-
рад.
ТИП II ‫ ﺗﻴﭗ‬:тип-торик тамоман торик.
ТИПОЛОГИЯ ю. ‫ ﺗﻴﭙﺎﻻﮔﻴﻪ‬таснифот аз рўи ин ё
он аломату нишонањои умумї; умумият.
ТИПОЛОГЇ ‫ ﺗﻴﭙﻮﻟﻮژي‬мансуб ба типология.
ТИПСОЗЇ ‫ ﺗﻴﭗﺳﺎزي‬адш. офарандаи об- разњои
типии бадеї.
ТИР I ‫ ﺗﻴﺮ‬1. чўби рости борике, ки ба як нўгаш
оњани нўгтезе шинонда, бо камон мепар-
тофтанд. 2. гулўлае, ки бо милтиќ, тўп ва ѓ.
партоб мекунанд, (мепарронанд); тир андох-
тан а) партоб кардани тир (ба воситаи ка-
мон, милтиќ, тўп ва ѓ.); б) маљ. таъна задан,
пичинг, гап паррондан; тир задан паррон-
дан, холї кардан (тирро аз туфанг); тир бар
санг расидан (хурдан) ба маќсад ноил нашу-
дан; аз коре ноумед шудан; тир хўрдан
маљрўњ шудан; тир ба нишон расидан њосил
шудани маќсад, ба даст даромадани чизи
матлуб; ба як тир ду нишон (сайд, шикор)
задан дар айни замон ду корро кардан; тир
хок хўрдан ба њадаф нарасидани тир; ба
даст надаромадани маќсад; тир аз камон
љаст–љаст кор, ки аз кор гузашт, пушаймонї
ва чораљўї фоида надорад: тири ахтардўз
тири дуррав; тиру камон а) ќавси ќўзањ; б)
абрўву мижгони ёр.
ТИР II ‫ ﺗﻴﺮ‬1. чўби ѓафси дарозе, ки дар
бинокорї ба кор меравад, болор. 2. мењвар;
тири ароба оњане, ки чархњои ароба ба ду
тарафи он гузаронида мешавад; тири ош
чўби дарози лўндаи тарошидашудае, ки бо
он хамирро мекушоянд, тирак; ё тир мека-
фад ё љувоз (зарб.).
ТИР III ‫ ﺗﻴﺮ‬нуљ. 1. сайёраи Уторид, ки дар илми
ситорашиносии бостон ба шакли котиб, да-
бир тасвир мегардид; тири фалак киноя аз
Уторид. 2. моњи чоруми соли шамсї, ки ба
22 июн – 22 июл рост меояд.
ТИР IV ‫ ﺗﻴﺮ‬фасли сол, ки баъд аз тобистон ояд,
тирамоњ.
ТИР V ‫ ﺗﻴﺮ‬њисса, бањра, насиба, ќисмат.
ТИР VІ‫ ﺗﻴﺮ‬биёбон.
ТИРА I ‫ﺗﻴﺮه‬ 1. торик, тор; сиёњ. 2. гилолуд,
 – 343 –
ѓайрисоф (об); бахти тира бахти сиёњ, бахти
бад, бахти шум; хоки тира хоки сиёњ; чашми
тира чашми хира; чашми ќувваи биноияш
кам; њавои тира њавои гирифта (абрнок); ти-
ра гаштан (шудан) а) торик (хира) шудан; б)
гилолуд шудан; в) бад шудан, шиддат пайдо
кардан (муносибат, робита); тира гаштани
аќл халал пайдо намудани аќл, ошуфтагии
аќл; тира кардан торик кардан; гилолуд кар-
дан; тираву тор сахт торик, торику сиёњ.
ТИРА II ‫ﻃﻴﺮه‬ кит. 1. сабукї. 2. хиљил, шар-
манда.
ТИРААЌЛ ‫ ﺗﻴﺮهﻋﻘﻞ‬ошуфтааќл, он ки ќувваи
аќлиаш халал пайдо кардааст.
ТИРАБАХТ ‫ ﺗﻴﺮهﺑﺨﺖ‬бадбахт, шумтолеъ,
сиёњбахт, беаќл, камаќл.
ТИРАБАХТЇ ‫ ﺗﻴﺮهﺑﺨﺘﻲ‬бадбахтї, сиёњбахтї,
шумтолеї; носозгории бахт.
ТИРАБЕРУН ‫ ﺗﻴﺮهﺑﻴﺮون‬он ки зоњираш торик
аст, одаме, ки зоњиран бадќавоќ аст.
ТИРАГЇ ‫ ﺗﻴﺮﮔﻲ‬торикї, сиёњї, хирагї; носозї;
шиддат ва кашидагї (дар робитањо); куду-
рат.
ТИРАГУН ‫ ﺗﻴﺮﮔﻮن‬хираранг, сиёњтоб, хира.
ТИРАДИЛ ‫ﺗﻴﺮهدل‬ сиёњдил, баддил, бадхоњи
мардум.
ТИРАДИЛЇ ‫ ﺗﻴﺮهدﻟﻲ‬бадхоњї, сиёњдилї, бадхоњ
будан.
ТИРАЗАМИР ‫ ﺗﻴﺮهﺿﻤﻴﺮ‬тирадил, сиёњдил.
ТИРАЖ фр. ‫ ﺗﻴﺮژ‬књн. 1. адади нашри рўзнома,
китоб ва ѓ.; адади дар як бор чоп кардашу-
даи рўзнома, китоб ва ѓ. 2. як давраи бозии
вомбарг.
ТИРАК ‫ ﺗﻴﺮك‬1. тири ош, чўби махсус барои
кушодани хамир; тахтаву тирак маљ. молу
мулк, бисот; тахтаву тираки худро
ѓундоштан кореро бас кардан, бисоти кори
худро барчидан. 2. дарахти ар-ар, як навъ
сафедор.
ТИРАМАЃЗ ‫ﺗﻴﺮهﻣﻐﺰ‬ тиработин, тиранињод,
дарунсияњ.
ТИРАМОЊ ‫ ﺗﻴﺮهﻣﺎه‬фасли сеюми сол, фасли паси
тобистон, фасли хазон, пойиз.
ТИРАМОЊЇ ‫ﺗﻴﺮهﻣﺎﻫﻲ‬ 1. мансуб ба тирамоњ. 2.
ТИР
мевае, ки дар тирамоњ мепазад, меваи дер-
паз: себи тирамоњї; кишти тирамоњї киште,
ки дар тирамоњ, пас аз ѓундоштани њосил
анљом дода мешавад, љави тирамоњї љави
дар тирамоњ кишташуда.
ТИРАМОЊРЎЯ ‫ ﺗﻴﺮهﻣﺎﻫﺮوﻳﻪ‬ќарибии тирамоњ;
айёми тирамоњ;
ТИРАНДОЗ ‫ﺗﻴﺮاﻧﺪاز‬ он ки дар тир андохтан
моњир аст.
ТИРАНДОЗЇ ‫ ﺗﻴﺮاﻧﺪازي‬тирпаронї, тирзанї.
ТИРАНИЊОД ‫ﺗﻴﺮهﻧﻬﺎد‬ бадсиришт, тирагуњар,
тираравон.
ТИРАРАНГ ‫ ﺗﺮهرﻧﮓ‬хира, сиёњтоб, сиёњранг.
ТИРАРОЙ ‫ ﺗﻴﺮهراي‬бадният, сиёњдил.
ТИРАРЎ(Й) (‫ ﺗﻴﺮهرو)ي‬он ки чењрааш хираву
гирифта аст.
ТИРАРЎЗ ‫ ﺗﻴﺮهروز‬сиёњрўз, бадбахт, сияњрўзгор.
ТИРАРЎЗГОР ‫ ﺗﻴﺮهروزﮔﺎر‬ниг. тирарўз.
ТИРАРЎЗЇ ‫ﺗﻴﺮهروزي‬ бадбахтї, сиёњрўзгорї,
шумтолеї.
ТИРАСЎЗ ‫ ﺗﻴﺮهﺳﻮز‬он чи хира месўзад, он чи
рўшноии баланди расо надорад (чароѓ).
ТИРАФКАН ‫ﺗﻴﺮاﻓﻜﻦ‬ он ки тир меафканад, ти-
рандоз.
ТИРАФОМ ‫ ﺗﻴﺮهﻓﺎم‬тираранг, сиёњфом.
ТИРАЧАШМ ‫ ﺗﻴﺮهﭼﺸﻢ‬он ки чашмаш хира ме-
бинад; он ки биниши чашмаш кам аст; но-
бино.
ТИРАШАБ ‫ ﺗﻴﺮهﺷﺐ‬шаби торик, шаби зулмонї.
ТИРАШАБЇ ‫ ﺗﻴﺮهﺷﺒﻲ‬дар тирашаб, дар торикї.
ТИРБАНД ‫ ﺗﻴﺮﺑﻨﺪ‬кит. камарбанд ё миёнбанди
бофта аз пашми шутур, ки ба он тир ва њар
гуна асбоби сафар овезон кунанд.
ТИРБАРГ ‫ ﺗﻴﺮﺑﺮگ‬барги дорои нўгњои тез.
ТИРБОЛ а. ‫ ﻃﺮﺑﺎل‬бурљи баланд дар болои теп-
па; бинои баланд, иморати баланд.
ТИРБОРОН ‫ ﺗﻴﺮﺑﺎران‬пайдарњам (бефосила)
фурў рехтани тир аз њар тараф; тирборон
кардан якбора тири бисёре холї кардан ба
љое ё тарафи касе; бо тир куштан касеро,
эъдом бо тир; ба зери оташи тир гирифтан
(љоеро); тирборон шудан эъдом шудан; бо
 ТИР – 344 –
тир кушта шудани одами мањкум ба эъдом.
ТИРВОР ‫ ﺗﻴﺮوار‬чун тир, монанди тир; хеле тез
ва босуръат.
ТИРГАК ‫ ﺗﻴﺮﮔﻚ‬чўбе, ки онро ба чизе чун такя
мегузоранд, такя, тамба, тирак; тиргак кар-
дан тирак (тамба) кардан.
ТИРГАКМОН ‫ ﺗﻴﺮﮔﻜﻤﺎن‬тамбамон, тамбагузар,
такягузар.
ТИРГОН ‫ ﺗﻴﺮﮔﺎن‬дар Эрони ќадим љашне, ки
дар сездањуми Тир ба муносибати як шуда-
ни номи рўз бо номи моњ баргузор мешуд.
ТИРДОН ‫ ﺗﻴﺮدان‬љои тирмонї, тиркаш.
ТИРЕ ‫ ﺗﻴﺮه‬хатчаи уфуќї (-), ки рабт ва алоќаи
зичи ду калимаро байни њамдигар нишон
медињад (мас., иљтимої-сиёсї).
ТИРЕЗ//ТИРИЗ ‫ ﺗﻴﺮﻳﺰ‬порчаи сегўша бурида-
шудае, ки ба ду тарафи доман ё таги баѓали
љома гузошта дўхта мешавад.
ТИРЕЗА ‫ ﺗﻴﺮﻳﺰه‬даричае дар девори хона барои
даромадани њаво ва рушної; чорчўбаи ши-
шадоре, ки ба ин дарича шинонда мешавад.
ТИРЕЗАКОРЇ ‫ ﺗﻴﺮﻳﺰهﻛﺎري‬хонае, ки деворњояш
тирезабанд аст, хонаи сертиреза.
ТИРЕЗАЧА ‫ ﺗﻴﺮﻳﺰهﭼﻪ‬тирезаи хурд.
ТИРЗАН ‫ ﺗﻴﺮزن‬1. он ки тир мезанад, тирандоз. 2.
маљ. мањбубае, ки нигоњаш шўху тез мебошад.
ТИРЗАНЇ ‫ ﺗﻴﺮزﻧﻲ‬амали тирзан, тирандозї.
ТИРИСТ ‫ ﺗﻴﺮﺳﺖ‬кит. сесад.
ТИРКАШ ‫ ﺗﻴﺮﻛﺶ‬1. тирдон. 2. зењи камон, ки он-
ро кашида тирро партоб мекунанд. 3. сўрохи
тирандозї дар девори ќалъањои ќадим.
ТИРКАШОН ‫ ﺗﻴﺮﻛﺸﺎن‬он ки ба майдони љанг ба-
рои силоњњо тир мекашонад.
ТИРКИШ ‫ ﺗﻴﺮﻛﺶ‬тасмае, ки ваќти ба ароба бас-
тани асп аз як шоту ба шотуи дигар меравад
(ба воситаи њалќаи зинча).
ТИРКИШЇ ‫ ﺗﻴﺮﻛﺸﻲ‬мансуб ба тиркиш.
ТИРКИШТАСМА ‫ ﺗﻴﺮﻛﺶﺗﺴﻤﻪ‬тасмаи тиркиш.
ТИРМЕХ ‫ ﺗﻴﺮﻣﻴﺦ‬мансуб ба тири мехмонанд.
ТИРМИЗАК ‫ ﺗﻴﺮﻣﺰك‬бачаи шўхи гапдон.
ТИРМОНАНД ‫ ﺗﻴﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‬ба монанди тир, ба сони
тир.
ТИРМОР ‫ ﺗﻴﺮﻣﺎر‬навъи мор, ки чун тир рост па-
рида – парида меравад ё њуљум мекунад.
ТИРМОРВОР ‫ ﺗﻴﺮﻣﺎروار‬чун тирмор; рост.
ТИРНОГУЗАР ‫ ﺗﻴﺮﻧﺎﮔﺬر‬он чи тир ва гулўла ба он
асар намекунад; зирењпўш.
ТИРНОРАС ‫ ﺗﻴﺮﻧﺎرس‬љое, ки ба он тир намера-
сад.
ТИРОЗ ‫ ﺗﻴﺮاز‬зеб, зинат, ороиш; наќшу нигор;
тирози љањон унвони ќадимаи шањри Хуљанд.
ТИРОЖА ‫ ﺗﻴﺮاژه‬кит., ниг. тироза.
ТИРОЗА ‫ ﺗﻴﺮازه‬кит. рангинкамон, тирожа, ќавси
ќузањ, камони Рустам.
ТИРОЗАНДА ‫ ﺗﻴﺮازﻧﺪه‬зебо ороишдињанда, зеб-
бахш, зинатбахш.
ТИРПАРВОЗ ‫ ﺗﻴﺮﭘﺮواز‬тезпарвоз чун тир.
ТИРПАРРОНЇ ‫ ﺗﻴﺮﭘﺮاﻧﻲ‬тирандозї; тирпаронї
кардан тир андохтан (аз ду љониб ба сўи
њамдигар).
ТИРРАС ‫ ﺗﻴﺮرس‬љое, ки тир омада мерасад, ма-
софае, ки тир омада ба њадаф расида метаво-
над.
ТИРРОМ ‫ ﺗﻴﺮرام‬гуфт. маккор, фиребгар.
ТИРРОМЇ ‫ ﺗﻴﺮراﻣﻲ‬гуфт. маккорї, фиребгарї.
ТИРРОНЧА(К) ‫ﺗﻴﺮاﻧﭽﻚ‬//‫ ﺗﻴﺮاﻧﭽﻪ‬тирмизак, мањ-
мадонои якрав.
ТИРСОЗ ‫ ﺗﻴﺮﺳﺎز‬1. он ки тир месозад. 2. маљ. миз-
роб, захма.
ТИРУКАМОН ‫ ﺗﻴﺮوﻛﻤﺎن‬нимдоираи рангоранге,
ки ваќти борон дар осмон намудор мешавад,
камони Рустам, ќавси ќузањ.
ТИРХОНА ‫ﺗﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬ гуфт. тирдон, магазин (дар
милтиќ).
ТИРХЎРДА ‫ ﺗﻴﺮﺧﻮرده‬сифати феълии замони
њозира аз тир хўрдан; захмдор, захмї, маљрўњ.
ТИРЉЎЙ ‫ ﺗﻴﺮﺟﻮي‬љўи рости асосї дар пахтазор,
шолизор ва майдонњои дигари кишти обї.
ТИТ ‫ ﺗﻴﺖ‬гуфт. пош, пароканда, дарњаму
барњам, зеру рў; тит кардан пароканда кар-
дан, пош додан, зеру рў намудан; титу ѓози
касе, чизеро баровардан маљ. расво кардан,
сирри касеро фош кардан; титу пит парокан-
да, рехтаву пошида; тит кардан пароканда
 – 345 –
кардан, рехтану пошидан; титу ѓоз кардан зе-
ру рў (дарњаму барњам) кардан; тит шудан па-
роканда шудан, пош хўрдан; парешону
дарњаму барњам шудан.
ТИТАВ ‫ ﺗﻴﺘﻮ‬тазарв, мурѓи даштї.
ТИТОЛ ‫ ﺗﻴﺘﺎل‬суханњои мутоибаомез; ибора ва
љумлањои ширинкоронаи муаммоомези
зоњиран ба њамдигар зид ва ночаспон, ки
маънои маљозї ва киноявии иљтимої дорад.
бењтарин намунаи титол тарзи нигориши
Шамсиддини Шоњин дар «Бадоеъуссаноеъ»
аст.
ТИТОЛБОФЇ ‫ ﺗﻴﺘﺎلﺑﺎﻓﻲ‬муаммогўї, суханони
зоњиран ночаспони муаммоомез гуфтан.
ТИТР фр. ‫ ﺗﻴﺘﺮ‬унвони як навиштае, ки ќабл аз
шурўи матлаб маъмулан бо њуруфи дурушт-
тар аз матн чоп мешавад.
ТИТШУДА ‫ ﺗﻴﺖﺷﺪه‬парокандашуда.
ТИФЛ а. ‫ ﻃﻔﻞ‬кўдаки навзод; кўдак; бача кўдак;
тифли разеъ бачаи ширхор; тифли ашк донаи
ашк, ќатраи оби дида; тифли резон киноя аз
шароби ангур.
ТИФЛДОР ‫ ﻃﻔﻠﺪار‬кўдакдор, зане, ки бачаи шир-
мак дорад.
ТИФЛДЎСТ ‫ ﻃﻔﻞدوﺳﺖ‬бачадўст, кўдакдўст.
ТИФЛЇ ‫ ﻃﻔﻠﻲ‬бачагї, хурдї, кўдакї.
ТИФЛОНА ‫ ﻃﻔﻼﻧﻪ‬бачагона, кўдакона.
ТИФОЌ а. ‫ﺗﻔﺎق‬ иттифоќ, муттафиќ; мувофиќат,
якдилї
ТИФОЌАН а. ً‫ﺗﻔﺎﻗﺎ‬ гуфт. тасодуфан; баногоњ,
нохост.
ТИФОЌЇ ‫ ﺗﻔﺎﻗﻲ‬ягонагї, вањдат.
ТИФОЌО ‫ ﺗﻔﺎﻗﺎ‬ниг. тифоќан.
ТИФОЌОНА ‫ ﺗﻔﺎﻗﺎﻧﻪ‬дўстона.
ТИЊИГОЊ ‫ ﺗﻬﻲ ﮔﺎه‬1. ќисми бадан байни шикам
ва пањлу; тарафи рост ва чапи шикам. 2. маљ.
дарун.
ТИЊИДАСТ ‫ ﺗﻬﻲدﺳﺖ‬нодор, бечиз, камбаѓал; бе-
пул.
ТИЊИДАСТЇ ‫ ﺗﻬﻲدﺳﺘﻲ‬нодорї, тангдастї,
камбаѓалї, бепулї.
ТИЊИМАЃЗ ‫ ﺗﻬﻲﻣﻐﺰ‬бемаѓз, беаќл; аблањ.
ТОБ
ТИЊЇ ‫ ﺗﻬﻲ‬1. холї, холї будани даруни чизе;
муќоб. пур; тињї кардан холї кардан; ќолаб
тињї кардан маљ. љон додан, мурдан. 2. соф,
пок, барї.
ТИЊУ ‫ ﺗﻴﻬﻮ‬бедона.
ТИЉОРАТ а. ‫ ﺗﺠﺎرت‬доду гирифт, хариду фурўш;
савдо; тиљорат кардан хариду фурўш кардан,
савдогарї кардан.
ТИЉОРАТЇ ‫ ﺗﺠﺎرﺗﻲ‬мансуб ба тиљорат, марбут ба
корњои хариду фурўш: муносибати тиљоратї.
ТИЉОРАТХОНА ‫ ﺗﺠﺎرتﺧﺎﻧﻪ‬муассисаи тиљоратї,
љои савдо ва хариду фурўш.
ТО I ‫ ﺗﺎ‬1. пешоянд њадди масофа ва ваќтро ифода
мекунад: аз кўњ то ба кўње, аз дашт то ба даш-
те; аз аввал то охир; сар то сар; то дидан то
мулоќоти дигар.
ТО II ‫ ﺗﺎ‬1. пайвандак модоме ки, агар, ваќте ки…
2. њамин ки, ба мањзи он ки, ба муљарради он
ки. 3. ба ќадре... ки; ба андозае ки…. 4. иллат,
сабаб ва боисро мефањмонад; то ки барои он
ки; ба хотири он ки...; то њол, то ба њол то ин
ваќт.
ТО III ‫ ﺗﺎ‬калимаи таъкид ва нидо: 1. њаргиз, асло.
2. боэњтиёт бош!, њазар кун!, зинњор!. 3. охир,
нињоят (дар хитоб ва савол). 4. њатто.
ТО IV // ТА ‫ﺗﻪ‬//‫ ﺗﺎ‬пасванди нумератив адад, дона.
ТОАТ а. ‫ ﻃﺎﻋﺖ‬1. итоат, фармонбардорї. 2. д.
ибодат, парастидан; тоату ибодат.
ТОАТВАРЇ ‫ ﻃﺎﻋﺘﻮري‬ибодатгарї.
ТОАТГАЊ ‫ ﻃﺎﻋﺖﮔﻪ‬ниг. тоатгоњ.
ТОАТГОЊ ‫ ﻃﺎﻋﺖﮔﺎه‬ибодатгоњ.
ТОАТФУРЎШ ‫ ﻃﺎﻋﺖﻓﺮوش‬он ки ба ибодат
кардан худнамої мекунад.
ТОАТПЕША ‫ ﻃﺎﻋﺖﭘﻴﺸﻪ‬он ки пайваста ба тоату
ибодат машѓул аст.
тоб ‫ ﺗﺎب‬1. асоси замони њозира аз феъли
тобидан ва тофтан. 2. љузъи пасини баъзе
калимањои мураккаб ба маънои тобдињанда;
(мас. ресмонтоб) тобон, фурўзон; (маљ.
оламтоб, шабтоб...).
ТОБ II ‫ ﺗﺎب‬тоќат, бардошт, сабр, ором, ќудрат,
тавоної; тоб овардан тоќат (бардошт, исто-
дагї, пойдорї) кардан; тоб надоштан тоќат
надоштан, бардошт карда ната-вонистан; б)
ТОБ – 346 –
бемор будан, ранљур будан; тоб гурехтан (мўи) тобдор мўи фатила.
бемор (ранљур) шудан.
ТОБДОР II ‫ ﺗﺎﺑﺪار‬дурахшон, тобнок, тобишнок.
ТОБ III ‫ ﺗﺎب‬печ, печу хам (дар таноб, мўй); тоб
ТОБЕИН а. ‫ ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ‬тобеъ; тобеот; тобеин будан
додан тофтан, печ додан, печухамдор кардан
тобеъ будан, фармонбардор будан; тобеъ бу-
(ресмон, мўйро): гўши касеро тоб додан а) гўши
дан ба марказе.
касеро бо даст тофтан, печ додан; б) маљ.
касеро танбењ кардан; тоб хўрдан а) печиш ТОБЕИЯТ а. ‫ ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ‬1. итоат кардан. 2. фуќарои
пайдо кардан, тофта шудан, тобида шудан; б) (райяти) давлате будан.
печу хамдор шудан, каљу килеб шудан; в) ба
ТОБЕОТ а. ‫ ﻃﺎﺑﻌﺎت‬дења ва љойњои маскуне, ки
печутоб афтодан, музтариб шудан; г) гаштан,
тобеи як маркази маъмурї мебошанд.
гардиш кардан ба тарафе; ба тоб гирифтан
танбењ кардан; љазо додан, сахт гирифтан; тоб ТОБЕЪ а. ‫ ﺗﺎﺑﻊ‬фармонбардор, итоаткунанда, му-
партофтан хушкида каљ шудан (мас., тахта, теъ; тобеъ будан фармонбардор будан, дар
чўб). тањти итоати касе ё љое будан; тобеъ гардидан
(шудан) мутеъ шудан, дар итоати касе ё мар-
ТОБ IV ‫ ﺗﺎب‬тобиш, нур, дурахш, рушної, фурўѓ,
казе будан; фармонбардор гаштан; пайравї
гармї; ба тоб будан дурахшону тобанда
кардан.
будан; дар тоб будан фурўзон будан;
шўълавар будан; обу тоб а) дурахшонї, ТОБЕЪКУНАНДА ‫ ﺗﺎﺑﻊﻛﻨﻨﺪه‬тобеъ кардан.
шукуфої; б) маљ. равнаќ, ривољ, хуррамї; ба
ТОБИДАН I ‫ ﺗﺎﺑﻴﺪن‬1. тоб додан, тофтан, печи-
обу тоб омадан сабзу хуррам ва шукуфон
дан, печондан. 2. маљ. гардондан, рў гардон-
шудан; обу тоб ёфтан пухта шудан.
дан, баргаштан, итоат накардан.
ТОБА//ТОВА ‫ ﺗﺎوه‬//‫ ﺗﺎﺑﻪ‬зарфи филизие, ки дар он
ТОБИДАН II ‫ ﺗﺎﺑﻴﺪن‬1. дурахшидан, нур додан,
гўшт, моњї ё тухмро бирён мекунанд; тоба
рўшної додан. 2. сахт тафсидан, тафсондан,
гирифтан ќатор шудан, саф кашидан ваќти
сўзондан. 3. маљ. озурда шудан, ѓамгин шу-
иљрои кори дастљамъї (мас., њангоми дарав); ◊
дан, парешон шудан.
тобаи зар киноя аз офтоб.
ТОБИДАН III ‫ ﺗﺎﺑﻴﺪن‬тоб овардан, тоќат кардан,
ТОБАДОН//ТОБДОН ‫ ﺗﺎﺑﻪدان||ﺗﺎﺑﺪان‬равзанае, ки
бардошт кардан.
аз он љо ба хона њаво ва рўшної медарояд.
ТОБИСТОН ‫ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬фасли дувуми сол, ки баъди
ТОБАК ‫ ﺗﺎﺑﻚ‬гуфт. дард; печиш; тобаки шикам
бањор меояд; фасли гармо, тамуз.
дарди шикам.
ТОБАНДА ‫ ﺗﺎﺑﻨﺪه‬1. тобдињанда. 2. дурахшанда,
ТОБИСТОНА ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻪ‬ мансуб ба тобистон;
тобистонї.
рўшноидињанда, рахшанда, тобон.
ТОБИСТОНБОБ ‫ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎنﺑﺎب‬тобистонї, муно-
ТОБАНДАГЇ ‫ ﺗﺎﺑﻨﺪﮔﻲ‬дурахшандагї, тобиш,
сиби тобистон; молњои тобистонбоб молњое,
тобонї; давраи тобандагї маљ. давраи
ки мавриди истеъмол ва мавсими фурўшашон
шукуфої (ављ ва тараќќї).
фасли тобистон аст.
ТОБАСАНГ ‫ ﺗﺎﺑﻪﺳﻨﮓ‬санги рўяш њамвору пањн,
ТОБИСТОНЇ ‫ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲ‬мансуб ба тобистон; хонаи
санги мусаттањ.
тобистонї; либоси тобистонї.
ТОБЃУЛА ‫ ﺗﺎبﻏﻮﻟﻪ‬печу тоби чизе; он чи печу тоб
хўрдааст; тобѓула кардан печ додан.
ТОБИШ ‫ﺗﺎﺑﺶ‬ дурахш, рахшандагї, партав,
љило.
ТОБДИЊЇ ‫ ﺗﺎﺑﺪﻫﻲ‬тофтан, тоб додан, печу тоб
додани чизе.
ТОБИШНОК ‫ﺗﺎﺑﺸﻨﺎك‬ тобон, љилодор, дурах-
шон.
ТОБДОДА ‫ ﺗﺎﺑﺪاده‬тофташуда, ба њам бофташуда
ТОБНОК ‫ ﺗﺎﺑﻨﺎك‬1. тобон, рахшон, дурахшон. 2.
(мас., мўй).
тафсон, тафсанда, сўзон.
ТОБДОН ‫ ﺗﺎﺑﺪان‬ниг. тобадон.
ТОБОВАР ‫ ﺗﺎبآور‬бардоштнок, тоќаткунанда.
ТОБДОР I ‫ ﺗﺎﺑﺪار‬печу хамдор, чиндор; гесўи
ТОБОВАРЇ ‫ ﺗﺎبآوري‬тоќат, тањаммул, бардошт,
 – 347 –
истодагарї дар пеши чизе; тобоварї кардан
тоќат кардан, сабру тањаммул доштан.
ТОБОВАРОНА ‫ ﺗﺎبآوراﻧﻪ‬аз рўи тобоварї.
ТОБОН ‫ ﺗﺎﺑﺎن‬дурахшон, мунаввар, рахшон; моњи
тобон моњи мунаввар; рухсори тобон рўи зебо;
тобон будан дурахшидан, дурахшон ва рах-
шанда будан; тобон шудан дурахшон (рав-
шан) шудан.
ТОБОНЇ ‫ ﺗﺎﺑﺎﻧﻲ‬дурахшонї, фурўзонї.
ТОБСИТОН ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬ бетобу тавонкунанда,
тоќатрабо.
ТОБУТ ‫ ﺗﺎﺑﻮت‬сандуќи чўбин, ки мурдаро дар он
гузошта ба ќабристон мебаранд.
ТОБУТКАШ ‫ ﺗﺎﺑﻮتﻛﺶ‬он ки тобутро ба дўш
бардошта ба гўристон мебарад.
ТОБУТСОЗ ‫ ﺗﺎﺑﻮﺗﺴﺎز‬устое, ки тобут месозад.
ТОБУТХОНА ‫ ﺗﺎﺑﻮﺗﺨﺎﻧﻪ‬љои махсус дар назди
масљидњо, ки дар он љо тобут нигоњ дошта
мешавад.
ТОБХОНА ‫ﺗﺎﺑﺨﺎﻧﻪ‬ гармхона; гулхона, хонаи зи-
мистона.
ТОБХЎРДА ‫ ﺗﺎبﺧﻮرده‬тоб додашуда; печдор шу-
да, тобидашуда.
ТОВ ‫ ﺗﺎو‬шакли дигари тоб.
ТОВА ‫ ﺗﺎوه‬ниг. тоба.
ТОВАЛ ‫ ﺗﺎول‬кит. гўсола; курра.
ТОВАСАНГ ‫ ﺗﺎوهﺳﻨﮓ‬ниг. тобасанг.
ТОВИДАН ‫ ﺗﺎوﻳﺪن‬тоб овардан, сабру тоќат кар-
дан.
ТОВОН ‫ ﺗﺎوان‬љаримае, ки дар бадали зарари во-
ридшуда гирифта мешавад, бадал ва ивазе, ки
бояд барои чизи талафшуда пардохта шавад;
ѓаромат; товон додан љарима (иваз) додан.
ТОВОНГИРЇ ‫ ﺗﻮانﮔﻴﺮي‬товон гирифтан.
ТОВОНДИЊЇ ‫ ﺗﻮاندﻫﻲ‬додани товон, супурдани
товон.
ТОВОТОВ ‫ ﺗﺎواﺗﺎو‬ќудрат, тавоної, ќувват.
ТОВУС ‫ ﻃﺎوس‬1. мурѓе, ки парњои рангоранги
зебо дорад. 2. маљ. одами зебо, хушрў; товуси
маст киноя аз мањбуба.
ТОВУСЇ ‫ ﻃﺎوﺳﻲ‬аз пари товус сохташуда.
ТОЗ
ТОВУСХИРОМ ‫ ﻃﺎوسﺧﺮام‬маљ. хушрафтор.
ТОЃЇ а. ‫ ﻃﺎﻏﻲ‬туѓёнкунанда, саркаш, аз њад
таљовузкунанда, нофармон; гарданкаш.
ТОЃУТ а. ‫ ﻃﺎﻏﻮت‬1. бут, дар эътиќоди мусулмо-
нон ба ѓайр аз Худо њар чизе, ки онро пара-
стиш мекунанд. 2. иблис, шайтон.
ТОЃУТПАРАСТ ‫ ﻃﺎﻏﻮتﭘﺮﺳﺖ‬1. бутпараст. 2.
девпараст, иблиспараст.
ТОЃУТПАРАСТЇ ‫ ﻃﺎﻏﻮتﭘﺮﺳﺘﻲ‬девпарастї,
бутпарастї, иблиспарастї.
ТОЖ ‫ ﺗﺎژ‬кит. хайма, чодар, хиргоњ.
ТОЖИК ‫ ﺗﺎژﻳﻚ‬ниг. тољик.
тоз ‫ ﺗﺎز‬асоси замони њозира аз тохтан, тозидан;
амр ба давидан.
ТОЗ I ‫ ﺗﺎز‬шакли кўтоњшудаи тоза.
ТОЗ ІІ ‫ ﺗﺎز‬тохт, дав; тозу дав; дар този асп асп
тозондан, асп давондан; ба тоз тозон, давон.
ТОЗ III ‫ ﺗﺎز‬кит. ниёи бузург, саравлод; Тоз аз
рўи хабарњои “Бундањишн” ниёи бузург ва
саравлоди ќабилаи эрониён бо номи тозї, ё
тозик аст, ки ба номи тољик алоќаманд дорад.
ТОЗА І ‫ ﺗﺎزه‬1. нав, љадид; муќоб. кўњна. 2. покиза,
пок, беолоиш; соф; тозаву тар, тару тоза нав,
ботароват, сабзу хуррам; њавои тоза њавои бе-
гарду ѓубор, њавои соф; тоза кардан а) нав
кардан; б) покиза кардан; тоза шудан а) нав
шудан, таљдид ёфтан; б) покиза гардидан, по-
ку ороста шудан; тоза-тоза нав ба нав; тоза ба
тоза паи њам омадани чизњои нав, нав ба нав,
зебо; топ-тоза тамоман тоза, бе њељ гуна гарду
олоиш.
ТОЗА II ‫ ﺗﺎزه‬:тоза њам гуфт. аљаб, хело, нињоят,
расо њам.
ТОЗААНДЕША ‫ﺗﺎزهاﻧﺪﻳﺸﻪ‬ навандеш, андешаи
тоза.
ТОЗАБАР ‫ ﺗﺎزهﺑﺮ‬он чи меваи нав медињад.
ТОЗАБАРГ ‫ ﺗﺎزهﺑﺮگ‬пуртароват, љавон, хуррам,
пурнишот.
ТОЗАБАЊОР ‫ﺗﺎزهﺑﻬﺎر‬ навбањор, бањори ботаро-
ват.
ТОЗАБУМ ‫ ﺗﺎزهﺑﻮم‬љо ва макони нав.
ТОЗАБУНЁД ‫ﺗﺎزهﺑﻨﻴﺎد‬ нав сохташуда, нав
эљодёфта.
ТОЗ – 348 –
ТОЗАВОРИД ‫ ﺗﺎزهوارﻳﺪ‬навдаромада. хўрдан, мањкум ба љазо шудан.
ТОЗАГЇ ‫ ﺗﺎزﮔﻲ‬покизагї, озодагї; тароват, ба ТОЗИЁНАЗАНЇ ‫ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪزﻧﻲ‬ќамчинзанї.
тозагї навї; ба ќарибї, ба наздикї, андаке
ТОЗИШ ‫ ﺗﺎزش‬тохт, дав, такудав; тозиши асп. 
пеш.
ТОЗЇ I ‫ ﺗﺎزي‬мансуб ба араб, арабї; аспи тозї ас-
ТОЗАГУЛ ‫ ﺗﺎزهﮔﻞ‬1. гули навшукуфта, гули пур-
пи арабинажод.
тароват. 2. маљ. нављавони зебо.
ТОЗЇ II ‫ ﺗﺎزي‬саги шикорї, саги даванд. 
ТОЗАЗУЊУР ‫ ﺗﺎزهﻇﻬﻮر‬навпайдо.
ТОЗОН ‫ ﺗﺎزان‬феъли њол аз тохтан; дар њоли тох-
ТОЗАКОР ‫ ﺗﺎزهﻛﺎر‬навовар.
тан, давида-давида, давон, тозон-тозон дави-
ТОЗАКОРЇ ‫ﺗﺎزهﻛﺎري‬ навигарї, навоварї; да–давида, батохт, босуръат.  
форамсозї.
ТОЗОН(И)ДАН ‫ﺗﺎزاﻧﻴﺪن‬//‫ ﺗﺎزاﻧﺪن‬давондан, ба тоз
ТОЗАМУСУЛМОН ‫ ﺗﺎزهﻣﺴﻠﻤﺎن‬навмусулмон, он даровардан, ба суръат рондан (аспро).
ки ба тозагї дини исломро пазируфтааст.
ТОИР а. ‫ﻃﺎﻳﺮ‬//‫ ﻃﺎﺋﺮ‬кит. парвозкунанда; паранда,
ТОЗАНАФАС ‫ ﺗﺎزهﻧﻔﺲ‬навомада, нав ба кор да- мурѓ.
ромада, њанўз монданашуда; ќувваи њарбии
ТОИФА а. ‫ﻃﺎﻳﻔﻪ‬//‫ ﺗﺎﺋﻔﻪ‬гурўње аз мардум; ќабила.
тозанафас.
ТОИФЇ ‫ﻃﺎﻳﻔﻲ‬//‫ ﻃﺎﺋﻔﻲ‬навъе аз ангур, ки пўсташ
ТОЗАНАШАВАНДА ‫ ﺗﺎزهﻧﺸﻮﻧﺪه‬он чи ки бетаѓйир
сурхтоб ва донањояш калон мешавад.
мемонад.
ТОЙ I ‫ ﺗﺎي‬курраи асп, аспи љавон.
ТОЗАНДА ‫ﺗﺎزﻧﺪه‬ даванда, батохт раванда, тез-
дав. ТОЙ II ‫ ﺗﺎي‬бори баста; той бастан молеро ба
таври хоса бастан (мас., пахтаи тозашуда);
ТОЗАНИЊОЛ ‫ ﺗﺎزهﻧﻬﺎل‬нињоли нав шинондашуда,
той-той тойњои зиёди як навъи мол.
нињоли навруста.
ТОЗАПАЙКАР ‫ ﺗﺎزهﭘﻴﻜﺮ‬нављавон, хушандом.
ТОЙБАНД ‫ﺗﺎﻳﺒﻨﺪ‬ он чи ки бо он тойро мебан-
данд.
ТОЗАПАРВОЗ ‫ ﺗﺎزهﭘﺮواز‬нав ба парвоз омада, нав
ТОЙБАНДЇ ‫ ﺗﺎﻳﺒﻨﺪي‬бастани той.
пару бол кушода.
ТОК I ‫ ﺗﺎك‬дарахти ангур; ◊ ток фурўхтану чар-
ТОЗАРАС ‫ ﺗﺎزهرس‬наврас, нављавон.
хушт харидан чизи асосиро дода, чизеро, ки
ТОЗАРУХ ‫ ﺗﺎزهرخ‬ниг. тозарў(й). бе он чизи асосї ба кор намеравад, гирифтан;
ток аз сояву аз њамсоя метарсад (маќ.) ток љои
ТОЗАРУХСОР ‫ ﺗﺎزهرﺧﺴﺎر‬ниг. тозарў(й).
васеи офтобрасро мехоњад.
ТОЗАРЎ(Й) (‫ ﺗﺎزهرو)ي‬1. наврўида, нав ба зуњур-
ТОК II ‫ ﺗﺎك‬рафчаи девори хона барои гузошта-
омада. 2. хушрўй, ботароват, зебо, хандон,
ни чизњо.
шодон, кушодарўй. 
ТОК III ‫ ﺗﺎك‬љараёни барќ дар ноќил.
ТОЗАСОЗ ‫ ﺗﺎزهﺳﺎز‬навсоз, навсохта. 
ТОКБУР ‫ ﺗﺎﻛﺒﺮ‬ќайчии токбурї.
ТОЗАСУХАН ‫ﺗﺎزهﺳﺨﻦ‬ маљ. хушсухан, нав-
пардоз, некгуфтор.  ТОКБУР(Р)Ї ‫ﺗﺎﻛﺒﺮي‬ буридани навдањои
бењосили токи ангур.
ТОЗАХАТ ‫ ﺗﺎزهﺧﻂ‬он ки ба тозагї ришу мўйлаб
баровардааст, нављавон, навхат. ТОКГЎРКУНЇ ‫ ﺗﺎكﮔﻮرﻛﻨﻲ‬ба хок пўшондани
ток дар охири тирамоњ барои аз яхбандони
ТОЗАЉАВОН ‫ﺗﺎزهﺟﻮان‬ љавони наврасида, нав-
зимистон нигоњ доштани он.
љавон. 
ТОКДОН ‫ ﺗﺎكدان‬ниг. ток, токча.
ТОЗАЉАНГ ‫ ﺗﺎزهﺟﻨﮓ‬он ки нав ба љанг дарома-
дааст, љангнадида, ноозмуда. ТОКДОР ‫ ﺗﺎكدار‬хонае, ки токча дорад.
ТОЗИЁНА ‫ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ‬он чи чорпоёнро бо вай зада ТОКДОРЇ ‫ ﺗﺎكداري‬токпарварї.
меронанд, ќамчин; тозиёна хўрдан шаллоќ
 – 349 –
ТОКЗОР ‫ ﺗﺎﻛﺰار‬љойе, ки дар он токи зиёде ши-
нонда шудааст.
ТОКИСТОН ‫ ﺗﺎﻛﺴﺘﺎن‬ниг. токзор.
ТОККУШОЇ ‫ ﺗﺎكﻛﺸﺎي‬дар бањорон аз таги хок
баровардани ток.
ТОКПАРВАР ‫ ﺗﺎكﭘﺮور‬ангурпарвар.
ТОКПАРВАРЇ ‫ ﺗﺎكﭘﺮوري‬ниг. токдорї.
ТОКПИЛЛА ‫ ﺗﺎكﭘﻠﻪ‬навдањои буридашудаи ток.
ТОКСИКОЛОГ ю. ‫ ﺗﺎﻛﺴﻴﻜﺎﻻگ‬мутахассиси ток-
сикология, шахсе, ки хусусияти зањрњо ва
таъсири онњоро ба организм меомўзад,
зањршинос.
ТОКСИКОЛОГИЯ ю. ‫ ﺗﺎﻛﺴﻴﻜﺎﻻﮔﻴﻪ‬илм дар бо-
раи зањрњо ва таъсири онњо ба бадан ва мубо-
риза бо зањролудї, зањршиносї.
ТОКСИН ю. ‫ ﺗﺎﻛﺴﻴﻦ‬токсин, моддаи зањрдор, ки
аз микроорганизмњо, инчунин аз њайвонот ва
растанињо пайдо шуда, боиси беморињо ме-
шавад.
ТОКЧА ‫ ﻃﺎﭼﻪ‬рафи махсуси девори хона барои
чидани чинивор, китоб ва ѓ., раф, рафча.
ТОЌ I ‫ ﻃﺎق‬1. саќфи камоншакли ќуббадор, саќфи
осмоншакл. 2. равоќ, айвон, тоќи нусрат ин-
шооти тоќмонанде, ки ба муносибати љашне
сохта мешавад. 3. тоќча, раф; тоќи абрў маљ.
хамидагии абрў. 4. маљ. баландї, иртифоъ;
тоќи фалак киноя аз осмон.
ТОЌ II ‫ ﻃﺎق‬1. фард, якто; муќоб. љуфт; тоќ шуда-
ни тоќати касе ба нињояти бетоќатї расидани
касе, дигар сабру тањаммул карда натавони-
стани касе; лабрез шудани косаи сабри касе.
2. маљ. танњо, якка, бељуфт, бемонанд; тоќ аф-
тодан а) дур мондан, танњо мондан; људо шу-
дан; б) бемислу маќсад будан. 3. як тоќа, як
љура, як либосвор (мас., шоњї, беќасаб ва ѓ.).
ТОЌ III ‫ ﻃﺎق‬кит. љомаи рўпўш, љомае, ки аз бо-
лои дигар либосњо мепўшанд.
ТОЌА а. ‫ ﻃﺎﻗﻪ‬1. якто, як донаи чизњои љуфт. 2.
танњо; тоќа-тоќа якто–якто, људо – људо.
ТОЌАСУМ ‫ ﻃﺎﻗﻪﺳﻢ‬чорпое, ки як сум дорад; чор-
пое, ки љуфтсум нест (мас., асп.)
ТОЌАТ а. ‫ ﻃﺎﻗﺖ‬бардошт, тањаммул, тоб, тавон;
тоќат доштан (кардан, овардан) тоб овардан,
бардошт кардан, тањаммул доштан.
ТОЛ
ТОЌАТГУДОЗ ‫ ﻃﺎﻗﺖﮔﺪاز‬тањаммулпазир, он чи
бар он тоб овардан мумкин аст, он чи сабру
бардоштро аз байн мебарад.
ТОЌАТНОК ‫ﻃﺎﻗﺖﻧﺎك‬ тобовар, бобардошт,
тањаммулкунанда.
ТОЌАТНОКЇ ‫ ﻃﺎﻗﺖﻧﺎﻛﻲ‬босабрї, бардоштнокї,
тобоварї (ба коре ва ба њоле).
ТОЌАТОВАР ‫ﻃﺎﻗﺖآور‬ тобовар, бобардошт,
тањаммулнок.
ТОЌАТОВАРЇ ‫ﻃﺎﻗﺖآوري‬ батоќат будан,
тобоварї.
ТОЌАТПАЗИР ‫ ﻃﺎﻗﺖﭘﺬﻳﺮ‬он чи ба он тоќат кар-
дан (тоб овардан) мумкин аст.
ТОЌАТПАЗИРЇ ‫ ﻃﺎﻗﺖﭘﺬﻳﺮي‬ќобили тоќат будан,
тоќатпазир будан.
ТОЌАТФАРСО ‫ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ‬он чи сабру бардоштро
аз байн мебарад, он чи тобу тавони касро ме-
барад.
ТОЌАТШИКАН ‫ ﻃﺎﻗﺖﺷﻜﻦ‬тоќат карданаш но-
мумкин, тобу тавонбаранда.
ТОЌДОР ‫ ﻃﺎﻗﺪار‬он чи дорои тоќ аст, бинои
саќфаш тоќшакл.
ТОЌДЕС ‫ ﻃﺎﻗﺪﻳﺲ‬1. кит. тоќмонанд, тоќшакл. 2.
номи тахти Хусрави Парвиз –шоњаншоњи
Сосонї, ки аз Фаридун мерос монда буд.
ТОЌИЯ а. ‫ ﻃﺎﻗﻴﻪ‬ниг. тоќї.
ТОЌИЯДЎЗ ‫ ﻃﺎﻗﻴﻪدوز‬кулоњдўз, тоќидўз.
ТОЌИЯДЎЗЇ ‫ ﻃﺎﻗﻴﻪدوزي‬касб ва кори тоќидўз.
ТОЌЇ I а. ‫ ﻃﺎﻗﻲ‬кулоњ, каллапўш.
ТОЌЇ II ‫ ﻃﺎﻗﻲ‬тоќ будан, љуфт надоштан.
ТОЌЧА ‫ ﻃﺎﻗﭽﻪ‬ниг. токча.
ТОЛ I ‫ ﺗﺎل‬гуфт. дарахти бед.
ТОЛ II ‫ ﺗﺎل‬кит. толу мол, парешон, пароканда,
аз њам пошида, торумор.
ТОЛВОСА ‫ ﺗﺎﻟﻮاﺳﻪ‬ниг. талвоса.
ТОЛЕЪ а. ‫ ﻃﺎﻟﻊ‬бахт, иќбол; таќдир, ќисмат; толеи
бад (паст) бахти носозгор, бебахтї; толеи ба-
ланд бахти нек; толеаш баландї кард кораш
омад кард, бахтиёр шуд; толеаш тофт кораш
барор гирифт, кораш баногоњ омад кард;
тулўъкунанда, бароянда (оид ба офтобу моњ);
◊ толеъ шудан баромадан (оид ба офтобу
 ТОЛ – 350 –
моњтоб); толеи Савр касе, ки дар ваќти намо- ТОМАКТАБЇ ‫ ﺗﺎﻣﻜﺘﺒﻲ‬мансуб ба давраи то ба
ён шудани бурљи Савр зоида шуда бошад; мактабравии бача; муассисањои томактабї
маљ. хушбахт. 3. маљ. бахт, иќбол, таќдир: то- кўдакистонњо ва боѓчањои бачагон.
леи саъд киноя аз бахти баланд, бахти нек: то-
леи шўрида бахти баргашта, бахти бад.
ТОМАРЌА т. ‫ ﺗﺎﻣﺮﻗﻪ‬гуфт. ќитъаи замин ё боѓи
назди хона.
ТОЛЕЪБИН ‫ ﻃﺎﻟﻊﺑﻴﻦ‬мунаљљими пешгўикунандаи то-
ТОМАТ ит. ‫ ﺗﺎﻣﺖ‬шираи љўшонида ќиём кардаи
леъ; фолбин, фолгир.
помидор. 
ТОЛЕЪБИНЇ ‫ ﻃﺎﻟﻊﺑﻴﻨﻲ‬фолбинї.
ТОМЕЪ а. ‫ ﻃﺎﻣﻊ‬тамаъкор, њарис, озманд.  
ТОЛЕЪДОН ‫ ﻃﺎﻟﻊدان‬он ки чигунагии бахту
ТОМИА а. ‫ ﻃﺎﻣﻌﻪ‬муннаси томеъ, ќувваи томеъ,
иќболи касеро медонад, фолгир.
томеъкорї, њирс.
ТОЛЕЪНОМА ‫ ﻃﺎﻟﻊﻧﺎﻣﻪ‬номае, ки дар он чигуна-
ТОМОТ а. ‫ ﻃﺎﻣﺎت‬суханони бесару бун, даъвоњои
гии толеъ навишта шудааст, китоби таъбири
беасос, њазён; лофу газоф.
толеъ.
ТОННА ‫ ﺗﺎﻧﻪ‬воњиди вазн, баробар ба 1000 кило-
ТОЛЕЪШИНОС ‫ ﻃﺎﻟﻊﺷﻨﺎس‬бахту таќдиршинос. 
грам(м). 
ТОЛЕЪШИНОСЇ ‫ ﻃﺎﻟﻊﺷﻨﺎﺳﻲ‬мансуб ба толеъ-
ТОННЕЛ англ. ‫ ﺗﻮﻧﻞ‬ниг. наќб.
шинос; кору шуѓли толеъшинос. 
ТОПОГРАФ ю. ‫ ﺗﺎﭘﺎﮔﺮف‬мутахассиси соњаи топо-
ТОЛИБ а. ‫ ﻃﺎﻟﺐ‬хоњон, хоњишманд; талаб-
графия, хаританигор.
кунанда, талабгор; толиби илм а) донишљўй;
б) књн. муллобачаи мадраса.  ТОПОГРАФИЯ ю. ‫ ﺗﺎﭘﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬яке аз соњањои илми
геодезия, ки ба андозагирии сатњи замин ва
ТОЛИБА а. ‫ ﻃﺎﻟﺒﻪ‬муаннаси толиб, хонандаи да-
наќшакашии он машѓул аст.
биристон; хонанда.
ТОПОГРАФЇ ‫ ﺗﺎﭘﺎﮔﺮاﻓﻲ‬мансуб ба топография;
ТОЛИБИЛМ ‫ ﻃﺎﻟﺐﻋﻠﻢ‬толиби илм, илмљў. 
харитаи топографї.
ТОЛИШ ‫ ﻃﺎﻟﺶ‬яке аз ќавмњои эронї. 
ТОПОНИМИКА ю. ‫ ﺗﺎﭘﺎﻧﻴﻤﻴﻜﻪ‬1. маљмўи номњои
ТОЛИШЇ ‫ ﻃﺎﻟﺸﻲ‬мансуб ба толиш: забони љуѓрофии ягон мамлакат ё мавзўъ. 2. збш. як
толишї.  ќисми вожашиносї, ки номњои љуѓрофиро
меомўзад.
ТОЛОБ ‫ ﺗﺎﻻب‬њавзи калон; љои љамъ шудани оби
борон ва оби рўдњо, кўли хурд. ТОР I ‫ ﺗﺎر‬1. риштаи дарози борик аз мўй, абре-
шим, пахта ва нах. 2. мўй, як дона (тора) мўй;
ТОЛОН ‫ ﺗﺎﻻن‬торољ, ѓорат, яѓмо; толон кардан ба
ришаш ягон тор њам сафедї надошт, тори ан-
яѓмо бурдан, торољ кардан; толон шудан ба
кабут риштае, ки тортанак аз луоби худ мета-
торољ рафтан (чизу чора).
над ва бо он магас ва њашаротњоро шикор
ТОЛОНГАР ‫ ﺗﺎﻻﻧﮕﺮ‬торољгар, ѓоратгар.  мекунад; тор танидан тор бофтани тортанак
ва кирми абрешим. 3. риштаи олати мусиќї,
ТОЛОНГАРЇ ‫ ﺗﺎﻻﻧﮕﺮي‬торољгарї, ѓоратгарї. 
ки аз рўдаи њайвонот ё аз аз филизот сохта
ТОЛОНДИДА ‫ ﺗﺎﻻندﻳﺪه‬торољшуда; он ки чизу мешавад, сим. 4. асос, замина дар бофандагї,
чора ва молу мулкаш ба торољ рафтааст.  ќатори нахњо, ки ба дарозии матои бофташу-
да ќарор мегирад; муќоб. пуд; тору пуд
ТОЛОР ‫ ﺗﺎﻻر‬хонаи калон, зал; хонаи бузург ба-
нахњое, ки дарозї ва бари матоъро ташкил
рои љамъомадњои калон.
медињанд. 5. таноби аз як нуќта ба нуќтаи ди-
ТОЛУМОЛ ‫ ﺗﺎلوﻣﺎل‬ниг. торумор.  гар кашидашуда барои овехтани либосворї ё
чизњои шусташуда; (ба) тор кашидан ба риш-
ТОМ (М) а. ‫ ﺗﺎم‬1. пурра, комил, тамом; адади том
та чидан (овехтан) барои хушк кардан (мас.,
адади пурра, адади бекаср. 2. мутлаќ:
гўштро); тори фиреб доми фиреб; тори чизеро
њокимияти том, хомўшии том. 
кашидан чизеро миќдоран кам кардан, аз
ТОМГАРОЇ ‫ ﺗﺎمﮔﺮاﺋﻲ‬мутлаќгарої.  вуќўи коре пешгирї кардан; ба як тори мў
банд будан дар дами марг истодан; тор-тор
 – 351 –
тора–тора, мўй–мўй; ба тартиб.
ТОР II ‫ ﺗﺎر‬олати мусиќии торї, ки панљ сим до-
рад ва бо мизроб навохта мешавад.
ТОР III ‫ ﺗﺎر‬тира, торик, зулмонї; шаби тор шаби
торик; тор шудани чашм коста шудани ќувваи
биниши касе, тираву тор, сиёњ.
ТОР IV ‫ ﺗﺎر‬фарќ, боло, тепа; тори сар фарќи сар,
торак.
ТОРА ‫ ﺗﺎره‬ниг. тор 1.
ТОРАК ‫ﺗﺎرك‬ фарќи сар, теппаи сар; нўг, сари
чизе.
ТОРАМ ‫ ﺗﺎرم‬1. хонаи чўбини тоќдор; хиргоњ,
шипанг. 2. хавоза; торами ток хавоза, хавозаи
ток. 3. девора, шиѓ (чиѓ), тавора. 4. гунбаз; ◊
торами атлас осмон.
ТОРАФТ ‫ ﺗﺎرﻓﺖ‬рафта-рафта, бо гузашти замон.
ТОРГИР ‫ ﺗﺎرﮔﻴﺮ‬гирандаи тор.
ТОРДОН ‫ ﺗﺎردان‬зарфе, ки дар он торњои соз
нигоњдорї мешавад.
ТОРЗАН ‫ ﺗﺎرزن‬торнавоз.
ТОРИК ‫ ﺗﺎرﻳﻚ‬1. тира, тор; муќоб. равшан. 2.
маљ. номаълум, ноошкор, маљњул; ин тарафи
масъала ба ман торик аст; торик шудан (гар-
дидан, гаштан) тира шудан, тор гардидан.
ТОРИКИСТОН ‫ ﺗﺎرﻳﻜﺴﺘﺎن‬љои саросар торик.
ТОРИКЇ ‫ ﺗﺎرﻳﻜﻲ‬1. тирагї, сиёњї; зулмат. 2. маљ.
љањолат, нодонї, бехабарї.
ТОРИКШАБ ‫ ﺗﺮﻳﻚﺷﺐ‬шаби тираву торик, шаби
зулмонї.
ТОРЇ I ‫ ﺗﺎري‬шакли кўтоњшудаи торик.
ТОРЇ II а. ‫ ﺗﺎري‬ба ногоњ воќеъшаванда,
рўйдињанда; торї шудан рўй додан, воќеъ шу-
дан.
ТОРЇ III ‫ ﺗﺎري‬мансуб ба тор; созњои торї
асбобњои мусиќие, ки тор доранд.
ТОРМОЗ ю. ‫ ﺗﺎرﻣﺎز‬олати суст кардани суръат ё
тамоман аз њаракат боздоштани автомобил,
ќатора ва ѓ.; тормоз додан ба воситаи тормоз
суст кардани суръати автомобил (ё мошини
дигар) ё тамоман аз њаракат боздоштани он.
ТОРМОЗДИЊЇ ‫ ﺗﺎرﻣﺎزدﻫﻲ‬ба воситаи тормоз суст
кардан ё боздоштани њаракати автомобил,
ТОР
велосипед ва ѓ.
ТОРНАВОЗ ‫ﺗﺎرﻧﻮاز‬ навозандаи тор (олати
мусиќї).
ТОРНАВОЗЇ ‫ ﺗﺎرﻧﻮازي‬навохтани тор, торзанї.
ТОРОН ‫ ﺗﺎران‬бот. навъи растанї.
ТОРОЉ ‫ ﺗﺎراج‬ѓорат, яѓмо; ба торољ бурдан ѓорат
кардан, бо љабру зўрї кашида гирифтан (чи-
зеро аз касе); торољ кардан яѓмо (ѓорат) кар-
дан; ба торољ рафтан ниг. торољ шудан; торољ
шудан (гардидан) ѓорат шудан, торољу толон
шудан; бе чизу чора мондан.
ТОРОЉГАР ‫ ﺗﺎراﺟﮕﺮ‬ѓоратгар, толонкунанда.
ТОРОЉГАРДИДА ‫ ﺗﺎراجﮔﺮدﻳﺪه‬сифати феълии за-
мони гузашта аз торољ гардидан; ѓоратшуда,
толонгардида.
ТОРОЉГАРЇ ‫ ﺗﺎراﺟﮕﺮي‬торољ кардани чизе, бо
зўр кашида гирифтани молу чизу чораи касе.
ТОРОЉГАШТА ‫ ﺗﺮاجﮔﺸﺘﻪ‬сифати феълии замони
гузашта аз торољ гаштан; он ки мол ва мул-
кашро ѓорат кардаанд; љойе, ки ѓорат шуда-
аст.
ТОРОЉДИДА ‫ ﺗﺎراجدﻳﺪه‬он ки молу мулкашро
ѓорат карданд, торољгашта.
ТОРОЉЇ ‫ ﺗﺎراﺟﻲ‬мансуб ба торољ; пулњои торољї
пулњои бо роњи ѓорату торољ ба даст дарома-
да.
ТОРОЉКУНАНДА ‫ﺗﺎراجﻛﻨﻨﺪه‬ торољгар, ѓорат-
кунанда.
ТОРОЉШУДА ‫ ﺗﺎراجﺷﺪه‬толоншуда, ѓоратшуда.
ТОРС ‫ ﺗﺎرس‬таќлиди овози садои кафидан ва
таркидани чизе, якбора кафида роѓ–роѓ
шудани чизе; торс-торс роѓ–роѓ, кафида роѓ–
роѓ шудани чизе.
ТОРСАКЇ ‫ ﺗﺎرﺳﻜﻲ‬зарбае, ки бо кафи даст ба
рўи касе зада шавад, шаппотї; торсакии обдор
шаппотии сахт; торсакї задан (фуровардан) ба
рўи касе бо кафи даст шаппотї задан.
ТОРТАНАК ‫ ﺗﺎرﺗﻨﻚ‬анкабут.
ТОРТАНАНДА ‫ﺗﺎرﺗﻨﻨﺪه‬ тор кашидан, танандаи
тор.
ТОРТАНЇ ‫ ﺗﺎرﺗﻨﻲ‬тор танидан.
ТОРТУЌ т. ‫ ﺗﺎرﺗﻮق‬књн., таър. он чи зердаст ба
забардаст таќдим мекард, пешкаш, њадя;
 ТОР – 352 –
тортуќ кардан пешкаш кардан, њадя таќдим ТОСИНФЇ ‫ ﺗﺎﺻﻨﻔﻲ‬томактабї.
кардан.
ТОСИШ ‫ ﺗﺎﺳﺶ‬пўсиш.
ТОРУМ ‫ ﻃﺎرم‬хонаи чўбини тоќдор, хиргоњ,
ТОСЇ ‫ ﻃﺎﺳﻲ‬сартосї, бемўї, калї.
шипанг.
ТОСКУЛОЊ ‫ ﻃﺎسﻛﻼه‬кўлоњи филизї, ки барои
ТОРУМОР ‫ ﺗﺎروﻣﺎر‬пароканда, аз њам поши-
аз зарба нигоњ доштани сар мепўшанд, каска.
дашуда, зерузабаршуда; несту нобуд; торумор
кардан аз њам пошидан, несту нобуд кардан; ТОСМОЊЇ ‫ ﺗﺎسﻣﺎﻫﻲ‬навъи моњї.
торумор гардидан (шудан) зеру забар шудан,
ТОССАР ‫ ﻃﺎسﺳﺮ‬он ки сараш мў надорад.
несту нобуд гардидан.
ТОРФ олм. ‫ ﺗﺎرف‬ќабати ѓафси боќимондаи
ТОССАРЇ ‫ﻃﺎسﺳﺮي‬ сари бе мўй доштан, калї,
бемўї.
растанињои нимпўсида дар ботлоќзор, ки
барои пору, сўзишворї истифода мешавад. ТОТ ‫ ﺗﺎت‬гуфт., шакли кўтоњшудаи тоат; то ба ту;
то туро.
ТОРФДОР ‫ ﺗﺎرفدار‬љойе, ки торфи зиёд дорад.
ТОТ ‫ ﺗﺎت‬номи яке аз ќавмњои эронинажод.
ТОРФЗОР ‫ ﺗﺎرفزار‬ниг. торфдор.
ТОРФЇ ‫ﺗﺎرﻓﻲ‬ мансуб ба торф; аз торф
ТОТАЛИТАРЇ ‫ﺗﺎﺗﻠﻴﺘﺮي‬ тоталиторї, томравої,
яккасолорї.
тайёршуда.
ТОТЇ ‫ ﺗﺎﺗﻲ‬мансуб ба тот: забони тотї як шохаи
ТОРФКАНЇ ‫ ﺗﺎرفﻛﻨﻲ‬кандани торф барои
забонњои эронї.
сўзишворї ё пору.
ТОТОР ‫ ﺗﺎﺗﺎر‬1. халќе ки забонаш мансуб ба
ТОС I ‫ ﻃﺎس‬навъи матои љилодор.
гурўњи забонњои туркї аст ва ќисми асосии
ТОС II ‫ ﻃﺎس‬лаган, таѓораи мисї ё биринљї, коса; ањолии Тотористонро ташкил медињад. 2.
ташт. кит. муѓул.
ТОС III ‫ ﻃﺎس‬бемў, мўяш рехта; сари тос сари ТОТОРЇ ‫ ﺗﺎﺗﺎري‬мансуб ба тотор.
бемў, сартос, кал.
ТОТУ ‫ ﺗﺎﺗﻮ‬аспи майдаљуссаи кўтоњќад; ёбу.
ТОС IV ‫ ﺗﺎس‬кит. ќубба ва овезањое, ки ба нўги
ТОТУЛА ‫ ﺗﺎﺗﻮﻟﻪ‬бот. 1. гиёњи баландсоќаи калон-
найза ё парчам овехта мешавад.
барги зањрдор. 2. ниг. тотура.
ТОС V ‫ﻃﺎس‬//‫ ﺗﺎس‬кит. мўњраи нард.
ТОТУРА ‫ ﺗﺎﺗﻮره‬кит. банде, ки бо он дасту пои
ТОС VI ‫ ﺗﺎس‬ниг. тоса I. чорпоён, махсусан асп ва хачирро мебанданд;
◊ тотура ба њаво пошидан чизи диданиро на-
ТОСА I ‫ ﺗﺎﺳﻪ‬бемории саръ; тоса гирифтан пайдо
дидан ва фањмиданиро нафањмидан.
шудани бемории саръ.
ТОУН а. ‫ ﻃﺎﻋﻮن‬тиб. бемории хеле сирояткунан-
ТОСА II ‫ ﺗﺎﺳﻪ‬андўњ, малол, нороњатї, нотинљї;
да, навъи вабо.
изтироб, беќарорї.
ТОУНЗАДА ‫ ﻃﺎﻋﻮنزده‬он ки мубталои касалии
ТОСАЗАДА ‫ ﺗﺎسزده‬мубталои бемории тоса, ги-
тоун шудааст.
рифтори бемории тоса.
ТОУНЇ ‫ ﻃﺎﻋﻮﻧﻲ‬мансуб ба тоун.
ТОСБОЗ ‫ ﻃﺎسﺑﺎز‬шўъбадабоз.
ТОФТА ‫ ﺗﺎﻓﺘﻪ‬1. сифати феълии замони гузашта аз
ТОСБОЗЇ ‫ ﻃﺎسﺑﺎزي‬шўъбадабозї.
феъли тофтан. 2. навъи матои мањини абре-
ТОСИДА а. ‫ ﺗﺎﺳﻴﺪه‬1. пўсида, буйгирифта. 2. шимї.
хаставу ташна, кўфта, дилгир.
ТОФТАБАНД ‫ ﺗﺎﻓﺘﻪﺑﻨﺪ‬банди тофта.
ТОСИДАН ‫ ﺗﺎﺳﻴﺪن‬1. пўсидан. 2. музтарибу
ТОФТАБАНДЇ ‫ ﺗﺎﻓﺘﻪﺑﻨﺪي‬мансуб ба тофтабанд;
андўњнок будан; ѓамноку дилгир будан;
тофтабанд тофтан.
хаставу кўфта будан. 3. пай дар пай нафас
кашидан. ТОФТАН I ‫ ﺗﺎﻓﺘﻦ‬тоб додан, печидан, ресидан;
гардондан; сар (гардан) тофтан сар печидан,
 – 353 –
нофармонї (саркашї) кардан; рў тофтан а)
рўй гардонидан, рўйро ба сўи дигар гардон-
дан; б) рўйгардон шудан, нигаристан нахос-
тан; нафрат кардан.
ТОФТАН II ‫ ﺗﺎﻓﺘﻦ‬1. тобидан, дурахшидан,
барафрўхтан, рушної афкандан, партав ан-
дохтан. 2. гарм кардан; бахт тофтан омад
кардани бахт, рў овардани хушбахтї; хушаш
тобад… майл кунад…, дилаш хоњад…
ТОХТ ‫ ﺗﺎﺧﺖ‬1. дав, рафтори тез; тозиш, давиш. 2.
њамла овардан бар касе ё ба љое бо ќасди љанг
ё толону торољ, њуљум.
ТОХТА ‫ ﺗﺎﺧﺘﻪ‬1. давида; давонда (аспро). 2. то-
лоншуда, торољдида; ѓуломи тохта књн. одами
дар ваќти тохт дастгир ва ба ѓуломї фурўхта
шуда.
ТОХТАН ‫ ﺗﺎﺧﺘﻦ‬1. давидан, ба тоз рафтан, тозон-
дан. 2. њуљум овардан, њамла кардан. 3. ѓорат
кардан, ба торољ бурдан. 4. ба суръат овар-
дан, ба тохт овардан.
ТОХТУТОЗ ‫ ﺗﺎﺧﺖوﺗﺎز‬давутоз, даводавї.
ТОЊИР а. ‫ ﻃﺎﻫﺮ‬покї, покиза.
ТОЉ ‫ ﺗﺎج‬1. кўлоњи бо љавоњирот зинатдодашу-
дае, ки шоњу амирон дар маросимњои расмї
ба сар мегузоштанд. 2. њар чизи тољмонанд;
тољи сар бузург, иззатманд, киромї (дар мав-
риди њурмат ба касе гуфта мешавад); тољи сар
кардан касеро; бузург доштан, њурмат кардан
касеро тољи хурўс а) як порча гўшти сурх, ки
дар сари хурўсњост; б) номи гули сурхи
машњур; тољу тахт подшоњї, њукмравої, сал-
танат, соњиби тољ: тољи бузургї киноя аз мар-
табаи подшоњї; тољи зар тоље, ки шоњон ба
сифати тўњфа ба сарлашкарон медоданд. 3.
маљ. сар, сардор, пешвои баргузида.
ТОЉВАР ‫ ﺗﺎجور‬тољдор, подшоњ.
ТОЉВАРЇ ‫ ﺗﺎجوري‬тољдорї, подшоњї, шоњї,
соњибтољ будан.
ТОЉГУЗОРЇ ‫ ﺗﺎجﮔﺰاري‬маросими махсуси тољ ба
сар нињодани подшоњон.
ТОЉГУЛ ‫ ﺗﺎجﮔﻞ‬чанбари гул, ки барои эњтиром
бар сари касе гузоранд.
ТОЉДОР ‫ ﺗﺎجدار‬он ки тољ бар сар дорад, подшоњ.
ТОЉИК ‫ ﺗﺎﺟﻴﻚ‬1. номи яке аз ќадимитарини
халќњои Осиё, ки дар рушду такмили илму
ТОЉ
фарњанги умумибашарї сањми сазовор гу-
зоштааст, тозак, тозик, тожик. 2. халќи
тањљоии тамаддунофари Осиёи Марказї, ки
кишвари Тољикистон бо номи он номгузорї
шудааст. 3. таър. ѓайритурк, он ки турку
муѓул набошад: турку тољик. 4. таър.
ѓайриараб, ѓайритозї: тољику тозї. 5. таър.
умуман эронї, мардуми форсизабон. 6. маљ.
тољдор, тољвар, соњибтољ. 7. таър., маљ. озо-
да, озодаманиш. 8. нав. он чи сохта ва пар-
вардаи зењни тољикон аст: адабиёти тољик,
фарњанги тољик, санъати тољик, њунари тољик;
ниг. тољикї 1.
ТОЉИКЗАБОН ‫ ﺗﺎﺟﻴﻚزﺑﺎن‬он ки забони тољикї
забони модарии ўст.
ТОЉИКИДОН ‫ ﺗﺎﺟﻴﻜﻲدان‬он ки забони тољикиро
медонад, он ки забони тољикиро мефањмад ва
ба он гап мезанад.
ТОЉИКИСТОНЇ ‫ ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎﻧﻲ‬мансуб ба Тољи-
киcтон; бошанда ва сокини Љумњурии Тољи-
кистон.
ТОЉИКЇ ‫ ﺗﺎﺟﻴﻜﻲ‬1. мансуб ба тољик: љомаи
тољикї. 2. маљ. нармї, њалимї, хушмуо-
милагї; муќоб. туркї.
ТОЉИКНИШИН ‫ ﺗﺎﺟﻴﻚﻧﺸﻴﻦ‬кишвар, шањр ва
ноњияе, ки тољикон дар он иќомат доранд.
ТОЉИКОНА ‫ ﺗﺎﺟﻴﻜﺎﻧﻪ‬мансуб ба тољик; монанди
тољикон; рўйи тољикона маљ. чењраи нињоят
зебои тољикї.
ТОЉИКШИНОС ‫ ﺗﺎﺟﻴﻜﺸﻨﺎس‬олиме, ки бо
тољикшиносї машѓул аст (асосан дар њаќќи
олимони ѓайритољик гуфта мешавад).
ТОЉИКШИНОСЇ ‫ ﺗﺎﺟﻴﻚﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки ба
омўхтани њаёти сиёсию иќтисодї, таърих ва
маданияти гузаштаю њозираи тољикон
машѓул аст.
ТОЉИР а. ‫ ﺗﺎﺟﺮ‬тиљораткунанда, савдогар.
ТОЉИРЇ ‫ ﺗﺎﺟﺮي‬савдогарї, бозаргонї.
ТОЉИХУРЎС ‫ ﺗﺎجﺧﺮوس‬1. гўште, ки дар болои
сари мурѓ аст. 2. номи чанд навъ алафи зина-
тие, ки ба тољи хурўс шабоњат доранд
ТОЉИЛМУЛУК ‫ﺗﺎجاﻟﻤﻠﻚ‬//‫ ﺗﺎجاﻟﻤﻠﻮك‬гиёњи алафї,
зинатї ва коштанї ё худрўй.
ТОЉХОЊ ‫ ﺗﺎجﺧﻮاه‬тољталаб, даъвогари тољу тахти
шоњї.
 ТОЉ
ТОЉХОЊЇ ‫ ﺗﺎجﺧﻮاﻫﻲ‬тољталабї.
ТОШ ‫ ﺗﺎش‬1. доѓи сурхест, ки бар рўи одам пайдо
мешавад. 2. гуфт., шакли кўтоњшудаи тоаш;
то ба ў, то ўро (ба охири исмњо њамроњ шуда
њамроњиро мефањмонад). 3. унвони амирони
турк.
ТРАЕКТОРИЯ лот. ‫ ﺗﺮﺋﻜﺘﺎرﻳﻪ‬1. роњи њаракати
ягон љисм ё нуќта. 2. хати парвози тир.
ТРАКТОР англ. ‫ ﺗﺮﻛﺘﺎر‬мошини худгард барои
кор дар соњањои гуногуни кишоварзї (мас.,
кашидани мошинњои гуногун, њамвор кардан,
кофтан ва ѓ.).
ТРАКТОРРОН ‫ ﺗﺮﻛﺘﺎرران‬ронандаи трактор.
ТРАКТОРРОНЇ ‫ ﺗﺮﻛﺘﺎرراﻧﻲ‬рондани трактор.
ТРАКТОРСОЗЇ ‫ ﺗﺮﻛﺘﺎرﺳﺎزي‬сохтану дуруст кар-
дани трактор.
ТРАНЗИТ лот. ‫ ﺗﺮﻧﺰﻳﺖ‬њамлу наќли мусофирон,
мол ва васоили наќлиёт аз як мамлакат ба
мамлакати дигар аз дохили кишваре, ки дар
байн воќеъ аст, гузар.
ТРАНЗИТЇ ‫ ﺗﺮﻧﺰﻳﺘﻲ‬мансуб ба транзит.
ТРАНСКРИПСИЯ лот. ‫ ﺗﺮﻧﺴﻜﺮﻳﭙﺴﻴﻪ‬збш. њарф ё
ишорањои махсус барои ифодаи нозукињои
тарзи талаффузи садоњои забонњо ва лањљањо,
овонависї, овонавишт.
ТРАНСФОРМАТОР лот. ‫ ﺗﺮﻧﺴﻔﺎرﻣﺘﺎر‬дастгоњ
(аппарат) барои зиёд ё кам кардани шиддати
ќувваи барќ.
ТРАПЕТСИЯ ю. ‫ ﺗﺮﭘﺘﺴﻴﻪ‬трапетсия, мунњариф,
чоркунљае, ки ду тарафаш байни худ мута-
возї ва ду тарафи дигараш ѓайримутавозї
мебошанд.
ТРАХОМА а. ‫ ﺗﺮﺧﺎﻣﻪ‬дарди гузаранда ва кашолё-
банда дар пилкњои чашм.
ТРИАДА ю. ‫ ﺗﺮيآده‬сегона.
ТРИБУНА лот. ‫ﺗﺮﻳﺒﻮﻧﻪ‬ минбар, минбари сухан-
варон.
ТРИБУНАЛ лот. ‫ ﺗﺮﻳﺒﻮﻧﻞ‬мањкамаи олии ќазої
(судї): трибунали њарбї суди њарбї.
ТРИГОНОМЕТРИЯ ю. ‫ ﺗﺮﻳﮕﺎﻧﺎﻣﺘﺮﻳﻪ‬як ќисми
њандаса, боби таносуби тарафњо ва кунљњо
(зовияњои секунља); мусалласот.
ТРИКО фр. ‫ﺗﺮﻳﻜﺎ‬ 1. як навъ матои пашмин. 2.
– 354 –
либоси махсуси њунарварон ва варзишгарон.
ТРИКОТАЖ фр. ‫ ﺗﺮﻳﻜﺎﺗﮋ‬матои бо мошин боф-
ташуда ва либосњое, ки аз ин ќабил матоъ
дўхта шудаанд, матои кашбофт, кашбоф.
ТРИКОТАЖБОФЇ ‫ﺗﺮﻳﻜﺎﺗﮋﺑﺎﻓﻲ‬ истењсоли
матоъњои бофтаи мошинї; корхонаи
кашбофї.
ТРИОД ю. ‫ ﺗﺮﻳﺎد‬лампаи электронии сеэлектродї.
ТРИПСИН ю. ‫ ﺗﺮﻳﭙﺴﻴﻦ‬анат. ферменти њозима.
ТРИТИЙ лот. ‫ ﺗﺮﻳﺘﻲ‬хим. унсури химиявї, изо-
топи њидроген.
ТРИФТОНГ ю. ‫ ﺗﺮﻳﻔﺘﺎﻧﮓ‬збш. як шуда омадани
се овози садонок дар як њиљо.
ТРОЛЛЕЙБУС англ. ‫ ﺗﺮاﻟﻴﺒﻮس‬наќлиёти дохили-
шањрї, ки бо ќувваи барќ кор мекунад; авто-
буси барќї.
ТРОЛЛЕЙБУСРОН ‫ﺗﺮاﻟﻴﺒﻮسران‬ ронандаи трол-
лейбус.
ТРОМБОН ит. ‫ ﺗﺮاﻣﺒﺎن‬як навъи карнаи мисї.
ТРОМБОННАВОЗ ‫ﺗﺮاﻣﺒﺎنﻧﻮاز‬ навозандаи тром-
бон (карнай).
ТРОПИКЇ ‫ ﺗﺮاﭘﻴﻜﻲ‬минтаќаи гармсер.
ТРОПОСФЕРА ю. ‫ ﺗﺮاﭘﺎﺳﻔﻴﺮه‬ќабати поёнии њаво.
ТУ ‫ ﺗﻮ‬љонишини шахси дуюми танњо; ту (ту-ту)
гуфтан ба касе «ту» гуфта мурољиат кардан;
касеро писанд ва эњтиром накардан.
ТУБАК ‫ ﺗﻮﺑﻚ‬1. зарфи сафолине, ки гулњои хона-
гиро дар он парвариш медињанд, гулдон:; ту-
баки гул. 2. зарфи махсус барои шошаи
кўдакон дар гањвора.
ТУБО//ТУБЇ а. ‫ ﻃﻮﺑﻲ‬ниг. тўбо.
ТУБОН ‫ ﺗﻮﺑﺎن‬кит. шалвори махсуси чармї, ки
гўштингирон дар ваќти варзиш мепўшанд.
ТУВАРА ‫ ﺗﻮاره‬ниг. тавора.
ТУГМА ‫ ﺗﮕﻤﻪ‬1. пулаки устухонї, филизї ва ѓ.
барои ба њам бастани гиребон, барои либос
ва чизњои дигар истифода мешавад. 2. пахша-
ки махсус барои пайвастани ќувваи барќ ба
нуќтаи даркорї ( мас., ба чароѓ, занг ва ѓ.).
ТУГМАБАНД ‫ ﺗﮕﻤﻪﺑﻨﺪ‬бо тугма бастан.
ТУГМАДОР ‫ ﺗﮕﻤﻪدار‬дорои тугма.
 – 355 –
ТУГУН т. ‫ ﺗﮕﻦ‬гуфт. 1. гирењ. 2. бўѓча, бастаи
рўмол ва ѓ.; тугун кардан гирењ задан, баста
(печонда) мондан; (чизеро); љамъ ва захира
карда мондан.
ТУГУНЧА ‫ﺗﮕﻨﭽﻪ‬ гуфт. бўѓчаи хурд, бастаи
хурд.
ТУГУНЧАК ‫ ﺗﮕﻨﭽﻚ‬ниг. тугунча.
ТУЃ І ‫ ﻃﻮغ‬мўи думи асп, ки ба нўги чўби байраќ
мебастанд; байраќ.
ТУЃ ІІ т. ‫ ﺗﻮغ‬1. гиёњи алафї ва худрўй, ки
баргњои байзавии хордор дорад; тўѓ. 2. дарах-
тест, ки њезуми он муддати дароз месўзад.
ТУЃАК ‫ ﺗﻮﻏﻚ‬байраќча.
ТУЃБАРДОР ‫ ﺗﻮﻏﺒﺮدار‬байраќбардор.
ТУЃЁН ‫ ﺗﻮﻏﻴﺎن‬1. аз андоза берун баромадан, аз
њадди худ таљовуз кардан. 2. аз њад зиёд боло
омадани оби дарё, обхез. 3. маљ. нофармон-
бардорї, саркашї, шўриш, ќиём; туѓён кардан
а) аз њад зиёд боло омадани оби дарё; б)
шўридан.
ТУЃРО т. ‫ ﻃﻐﺮا‬1. таър. гулхате, ки аз њарфњои
аввали ном ва лаќаби шоњ дар сари
фармонњои шоњон навишта мешуд; маљ. фар-
мони шоњ. 2. навъе аз хатти насх.
ТУЃРОКАШ ‫ ﻃﻐﺮاﻛﺶ‬он ки ба хатти туѓро мена-
висад; туѓронавис.
ТУЃРОНАВИС ‫ ﻃﻐﺮاﻧﻮﻳﺲ‬ниг. туѓрокаш.
ТУК ‫ ﺗﻚ‬кит. 1. нўли паранда. 2. нўги корд,
ханљар.
ТУЌАЙЗОР т. ‫ ﻃﻮﻗﻴﺰار‬гуфт. бешазор, љангал-
зор; буттазор, найзор
ТУЛАК ‫ ﺗﻮﻟﻚ‬резиши пари парандагон, пари
худро иваз кардани парандагон; тулак кардан
пар рехтани парандањо.
ТУЛАНГ ‫ ﺗﻠﻨﮓ‬кит. орзу; эњтиёљ, ниёз, зарурат.
ТУЛУМ ‫ ﺗﻠﻢ‬гуфт. зарфи чармине, ки дар он об,
равѓан, шиннї ва ѓ. нигоњ медоранд, хик,
машк; ангури тулум донаи ангури дарунаш
мулоим ва вайроншуда.
ТУЛЎЪ а. ‫ ﻃﻠﻮع‬баромадани офтоб ё ситора;
зоњир ва намоён шудани чизе; тулўъ кардан
баромадан, зоњир шудан: тулўи субњ сар шу-
дани сањар.
ТУН
ТУЛЎЪКУНАНДА ‫ ﻃﻠﻮعﻛﻨﻨﺪه‬бароянда.
ТУЛФОР ‫ ﺗﻠﻔﺎر‬1. аспи тунди камќувват. 2. маљ.
одами ношуд, ноўњдабаро. 3. маљ. бачаи нозу-
ки нозпарвард барои шахсони наздикаш.
ТУМАН I ‫ ﺗﻮﻣﻦ‬бухоре, ки дар њавои боронї ва
рутубатнок пайдо шуда, њаворо тира меку-
над, њавои ѓайришаффофи пур аз буѓњои об
ва олуда бо гард.
ТУМАН//ТУМОН II т. ‫ﺗﻮﻣﺎن‬//‫ ﺗﻮﻣﻦ‬воњиди
њудуди таќсимоти маъмурї дар Бухорои
амирї, музофот, ноњия; тумани Шофирком,
тумани Вобканд.
ТУМАНОЛУД ‫ ﺗﻤﻦآﻟﻮد‬олудаи дуд, олудаи чангу
ѓубор.
ТУМТАРОЌ ‫ ﻃﻤﻄﺮاق‬гуфт. бо карру фар, бо
шукўњу дабдаба; печида ва муѓлаќ: суханњои
тумтароќ.
ТУМШУЌ т. ‫ ﺗﻤﺸﻖ‬гуфт. гирдогирди дањони
њайвоноти чорпо; фук, пуз, ќисми поёни
манањ; тумшуќ кардан бар касе; тумшуќаш
овезон маљ. ранљидахотир, гирифтарўй, дил-
гир.
ТУМШУЌБАНД ‫ ﺗﻤﺸﻖﺑﻨﺪ‬гуфт. тўри аз сим ё
тасма бофташудае, ки ба дањони саг ва
њайвоноти дигар мебанданд, то касеро нага-
зад; дањонбанд, фукбанд.
ТУНБОН ‫ ﺗﻨﺒﺎن‬эзор, шалвор.
ТУНГ ‫ ﺗﻨﮓ‬кўза, кўзаи об, зарфи шишагин бо
гардани танги дароз барои об, шароб ва ѓ.
ТУНД ‫ ﺗﻨﺪ‬1. тез, башиддат, бошитоб. 2. мазаи
тез, таъми тезу сўзон (мас., мазаи мурч); боди
тунд боди сахт, боди бошиддат вазанда;
миљози тунд маљ. табиати зуд асабонї ва
хашмгиншаванда, хулќи тез; тунд шудан
талхмаза шудан (мас., бо зиёдии мурч ва ѓ.); те-
зу тунд бо шиддат; тунд шудан (тунду тез шу-
дан) бо касе муомилаи дурушт кардан; ба љањл
омада гапи сахт задан ба касе; бо ќањру хашм
гап задан; тунди халахўр одами зудранљи
бадљањл, гапнодаро, бадзабони зудхашм. 3.
маљ. хашмгин, ѓазабнок. 4. маљ. сахт, бошид-
дат. 5. маљ. фароз чарми рост буридашуда. 6.
маљ. талх, тезтаъм, сўзон.
ТУНДА ‫ ﺗﻨﺪه‬муѓљаи дарахт.
ТУНДАК ‫ ﺗﻨﺪك‬тезак.
ТУН
ТУНДАР//ТУНДУР ‫ ﺗﻨﺪر‬ѓурриши абр, раъд.
ТУНДБОД ‫ ﺗﻨﺪﺑﺎد‬боди сахти башиддат; гирдбод.
ТУНДБЎ ‫ ﺗﻨﺪﺑﻮ‬бўи тунд.
ТУНДГАП ‫ ﺗﻨﺪﮔﭗ‬бадгап, сахтгап.
ТУНДГАПЇ ‫ ﺗﻨﺪﮔﭙﻲ‬бадгапї.
– 356 –
ТУНДУР ‫ ﺗﻨﺪر‬ниг. тундар.
ТУНДФЕЪЛ ‫ ﺗﻨﺪﻓﻌﻞ‬хислати бад, тез доштан,
бадхў, тундхў.
ТУНДФЕЪЛЇ ‫ ﺗﻨﺪﻓﻌﻠﻲ‬феъли тунд доштан.
ТУНДХАШМЇ ‫ ﺗﻨﺪﺧﺸﻤﻲ‬бадљањлї, бадќањрї.

ТУНДЗЕЊН ‫ ﺗﻨﺪذﻫﻦ‬зењни тез. ТУНДХЕЗ ‫ ﺗﻨﺪﺧﻴﺰ‬тундрав, ба суръат ва бошитоб

љањанда.
ТУНДЗАБОН ‫ ﺗﻨﺪزﺑﺎن‬сахтгап, бадгап, дурушт-
гўй, теззабон. ТУНДХУЛЌ ‫ﺗﻨﺪﺧﻠﻖ‬ хулќи бад, бадхулќ,
бадхулќї.
ТУНДИДАН I ‫ ﺗﻨﺪﻳﺪن‬сабзидан, муѓља бастан.
ТУНДИДАН II ‫ ﺗﻨﺪﻳﺪن‬тезї кардан, оташин шу- ТУНДХУЛЌЇ ‫ ﺗﻨﺪﺧﻠﻘﻲ‬хўи бад доштан, тундхулќ
дан, хашмгин шудан. будан.

ТУНДЇ ‫ ﺗﻨﺪي‬1. тезї, шиддат, њиддат, суръат; ТУНДХЎ(Й) (‫ﺗﻨﺪﺧﻮ)ي‬ бадхулќ, оташмизољ, тез-
тезї дар таъм ва маза. хашм.
ТУНДМАЗА ‫ ﺗﻨﺪﻣﺰه‬њар чизе, ки мазаи он тунд ТУНДХЎЇ ‫ﺗﻨﺪﺧﻮﺋﻲ‬ бадљањлї, тезхашмї, бад-
мебошад, тезмаза. хулќї.
ТУНДНАВИС ‫ ﺗﻨﺪﻧﻮﻳﺲ‬он ки тез менависад, касе, ТУНЕЛ англ. ‫ ﺗﻨﻞ‬наќб, долони дар зери замин ва
ки љараёни љаласаеро менависад. ё аз байни кўњњо канда ва махсусан таљњи-
зонидашуда барои гузариши ќатори роњи
ТУНДНАВИСЇ ‫ ﺗﻨﺪﻧﻮﻳﺴﻲ‬тез навиштан, оњан, роњи автомобилї, оби иншоотњои
тезнависї, амали тунднавис. обрасонї ва ѓ.
ТУНДМИЉОЗ ‫ ﺗﻨﺪﻣﺠﺎز‬бадхў, хашмгин, бадза- ТУНЕЛСОЗ ‫ ﺗﻨﻠﺴﺎز‬он ки дар сохтмони роњи
бон, бадрафтор, бадфеъл. зеризаминї иштирок менамояд.
ТУНДМИЉОЗЇ ‫ ﺗﻨﺪﻣﺠﺎزي‬бадрафторї, хашм-
гинї, бадфеълї, оташинї. ТУНЕЛСОЗЇ ‫ﺗﻨﻠﺴﺎزي‬ мансуб ба сохтани роњи
зеризаминї.
ТУНДПАРВОЗ ‫ ﺗﻨﺪﭘﺮواز‬тезпарвоз, ба шитоб ва
тез парвозкунанда. ТУНТОБ ‫ ﺗﻮنﺗﺎب‬кит. касе, ки дар оташдони
њаммом оташ меафрўзад, гулахї.
ТУНДРАВ ‫ ﺗﻨﺪرو‬он ки тез роњ меравад; тезрав,
тезтак; муќоб. танграв, кундрав. ТУНЇ ‫ ﺗﻮﻧﻲ‬кит. 1. гулханї, гулхантоб, гулахї. 2.
айёр, дузд.
ТУНДРАВЇ ‫ ﺗﻨﺪروي‬тез рафтан, якравї.
ТУНУК ‫ ﺗﻨﻚ‬1. пањни нозук, мањин, латиф;
ТУНДРАФТОР ‫ ﺗﻨﺪرﻓﺘﺎر‬1. бадрафтор, бадмуо- муќоб. ѓафс; нони тунук нони пањни нозук. 2.
мила, даѓал дар муомила бо касон (нисбат ба сирак; кам, андак; муќоб. анбўњ ва ѓулї; хоби
одам). 2. тезгард (асп). тунук муќоб. хоби сахт; шўрбои тунук шўрбои
суюќ (раќиќ), муќоб.ѓализ.
ТУНДРАФТОРЇ ‫ ﺗﻨﺪرﻓﺘﺎري‬бадмуомила будан,
рафтори бад доштан, бадрафторї. ТУНУКА ‫ ﺗﻨﻜﻪ‬оњани пањну тунуки вараќ – вараќ,
ки бо он бомњоро мепўшанд ва асбобу
ТУНДРОЇ ‫ﺗﻨﺪراﺋﻲ‬ кит. беандешагї, саросема- анљоми гуногун месозанд.
корї.
ТУНУКАГЇ ‫ ﺗﻨﻜﮕﻲ‬аз тунук сохташуда.
ТУНДРОЙ (‫ ﺗﻨﺪرو)ي‬беандеша, саросемакор, раф-
тори беандеша, муносибати саросеманок. ТУНУКАКОРЇ ‫ ﺗﻨﻜﻪﻛﺎري‬бо тунука пўшонида.
ТУНДРЎ(Й) (‫ ﺗﻨﺪرو)ي‬туршрўй. ТУНУКАПОРА ‫ ﺗﻨﻜﻪﭘﺎره‬пораи тунука.
ТУНДТОЗ ‫ﺗﻨﺪﺗﺎز‬ он ки тез метозад, тезрав, тез- ТУНУКАПЎШ ‫ﺗﻨﻜﻪﭘﻮش‬ бо тунука пўшонида-
рафтор. шуда.
 – 357 –
ТУНУКАСОЗ ‫ ﺗﻨﻜﻪﺳﺎز‬он ки аз тунука асбобњои
гуногун месозад.
ТУНУКАСОЗЇ ‫ ﺗﻨﻜﻪﺳﺎزي‬амал ва шуѓли тунука-
соз, устохонаи (коргоњи) тунукасоз.
ТУНУКБИЗОАТ ‫ﺗﻨﻚﺑﻀﺎﻋﺖ‬ кит. камбаѓал,
ќашшоќ.
ТУНУКДИЛ ‫ ﺗﻨﻚدل‬киноя аз рањмдил, нармдил.
ТУНУКЗАРФ ‫ ﺗﻨﻚﻇﺮف‬кит. 1. дорои зарфи ту-
нук. 2. киноя аз камтоќат, бетоќат.
ТУНУКЇ ‫ ﺗﻨﻜﻲ‬нозукї, мањинї, ѓафсу анбўњ на-
будан.
ТУНУКЌАБАТ ‫ ﺗﻨﻚﻗﺒﺖ‬ќабати тунук ва мањин.
ТУНУКМАЃЗ ‫ ﺗﻨﻚﻣﻐﺰ‬кит., киноя аз одами са-
бук, сабукмаѓз, камаќл.
ТУНУКМОЯ ‫ ﺗﻨﻚﻣﺎﻳﻪ‬кит. камсармоя, кам-
бизоат, камбаѓал.
ТУНУКОБ ‫ ﺗﻨﻚآب‬дарё, нањр, љўй, ки обаш зиёд
нест; камумќ, камоб; љои камоби дарё, ки аз
он љо гузаштан мумкин аст.
ТУНУКОБА ‫ ﺗﻨﻚآﺑﻪ‬љойи камоби дарё.
ТУНУКПЎСТ ‫ ﺗﻨﻚﭘﻮﺳﺖ‬он чи пўсти тунук до-
рад: лимўи тунукпўст.
ТУНУКРИШ ‫ ﺗﻨﻚرﻳﺶ‬он ки мўи ришаш анбўњ
нест, камриш.
ТУНУКРЎЙ ‫ ﺗﻨﻚروي‬кит. шармгин, мањљуб.
ТУНУКРЎШНОЇ ‫ ﺗﻨﻚروﺷﻨﺎﺋﻲ‬кит. нимрав-
шанї, нимторикї; он чи рўшноии кам дорад.
ТУНУКШАРОБ ‫ﺗﻨﻚﺷﺮاب‬ кит. он ки зуд маст
мешавад.
ТУППА ‫ ﺗﻮﭘﻪ‬лањљ. угро; навъи таоми хамирї, ки
он пањн-пањн бурида мешавад.
ТУППАКАШАК ‫ ﺗﻮﭘﻪﻛﺸﻚ‬он чи бо он туппаро
мекашанд.
ТУР ‫ ﺗﺮ‬калимае, ки ваќти рондани саг гуфта ме-
шавад.
ТУРБ ‫ ﺗﺮب‬решаи хўрокии сабзаи полизї, ки ма-
за ва бўи тунд дорад.
ТУРБАТ а. ‫ ﺗﺮﺑﺖ‬1. хок. 2. маљ. ќабр, гўр.
ТУР
ТУРБАТХОНА ‫ ﺗﺮﺑﺖﺧﺎﻧﻪ‬хонаи охират.
ТУРБИНА фр. ‫ ﺗﺮﺑﻴﻨﻪ‬муњаррики паррадоре, ки
дар он ќувваи буѓ, газ ё оби равон ба ќувваи
механикї табдил меёбад.
ТУРБИНАСОЗЇ ‫ ﺗﺮﺑﻴﻨﻪﺳﺎزي‬сохтани турбин.
ТУРБОГЕНЕРАТОР фр. ‫ ﺗﺮﺑﺎﮔﻨﻴﺮﺗﺎر‬генератори
барќї, ки бо ќувваи турбинаи газ ё бухор кор
мекунад.
ТУРБТАРОШ ‫ ﺗﺮبﺗﺮاش‬асбоби филизї, ки
сўрохчањои майда-майдаи зиёде дорад, турб,
сабзї ва ѓайраро ба он суда майда мекунанд.
ТУРБЧА ‫ ﺗﺮﺑﭽﻪ‬аз сабзавоти хўрданї, турби хурд,
ки сурхранг мешавад; шалѓамча.
ТУРИЗМ фр. ‫ ﺗﺮزم‬ниг. љањонгардї.
ТУРИСТ фр. ‫ ﺗﻮرﺳﺖ‬ниг. љањонгард.
ТУРК ‫ ﺗﺮك‬халќи забонаш мансуб ба гурўњи
забонњои туркї, ки сокинони асосии Туркия-
ро ташкил медињад.
ТУРКЗАБОН ‫ ﺗﺮكزﺑﺎن‬халќе ё касе, ки ба забони
туркї гуфтугў мекунад.
ТУРКИДОН ‫ ﺗﺮﻛﻲدان‬он ки забони туркиро
мефањмад ва бо он гап мезананд.
ТУРКЇ ‫ ﺗﺮﻛﻲ‬1. мансуб ба турк. 2. забони туркон.
3. маљ. њуљуми ногањонї, ѓоратгарї, зулму си-
там. 4. маљ. тундї, тундхўї.
ТУРКМАН ‫ ﺗﺮﻛﻤﻦ‬халќи забонаш мансуб ба
гурўњи забонњои туркї, мардуми асосии
Туркманистон.
ТУРКОНА ‫ ﺗﺮﻛﺎﻧﻪ‬ба мисли туркон, ба расму ои-
ни туркон, турквор.
ТУРКОНХИДЕВ ‫ ﺗﺮﻛﺎنﺧﺪﻳﻮ‬кит. шоњи туркон.
ТУРКТОЗ ‫ ﺗﺮكﺗﺎز‬кит. ба мисли туркон њуљум
кардан, ба ногоњ њуљум кардан, њамлаи
ногањонї барои торољу куштор.
ТУРКЉЎШ ‫ ﺗﺮكﺟﻮش‬кит. гўшти нимпухта, ки
хўрдани он одати туркон аст; туркљўш кардан
а) гўштро андак љўшондан; б) киноя аз саро-
семавор ва нимкола анљом додани коре.
ТУРКШИНОС ‫ ﺗﺮﻛﺸﻨﺎس‬он ки забону таъриху
маданияти турќњоро меомўзад.
ТУРКШИНОСЇ ‫ ﺗﺮكﺷﻨﺎﺳﻲ‬як соњаи илм, ки за-
ТУР – 358 –
бон, адабиёт, иќтисод, таърих ва дигар
масъалањои халќњои туркро тањќиќ менамояд.
ТУРМ ‫ ﺗﺮم‬пояи дар; он ќисми дар, ки ба остонаю
болодарї банд мешавад.
ТУРНА ‫ ﺗﺮﻧﻪ‬куланг.
ТУРНАЌАТОР ‫ ﺗﺮﻧﻪﻗﻄﺎر‬маљ. сафкашида, ќатор-
шуда, паси њам.
ТУРОБ а. ‫ ﺗﺮاب‬хок; замин; хоку туроб кардан
несту нобуд (помолу мањв) кардан; хоку туроб
шудан тамоман несту нобуд шудан.
ТУРОНЇ ‫ ﺗﻮراﻧﻲ‬мансуб ба тур; ањли Турон.
ТУРРА ‫ ﻃﺮه‬1. фаши салла. 2. дастаи мўи тобида
дар канори пешонї, зулф; турраи сунбул
хўшаи сунбул; маљ. зулфи мањбуба
ТУРС I ‫ ﺗﺮس‬кит. мањкам, сахт, устувор.
ТУРС II ‫ ﺗﺮس‬кит. сипар.
ТУРУНЉ ‫ ﺗﺮﻧﺞ‬1. мевае аз љинси лиму ва афлесун.
2. маљ. занахдон, занахдони ёр.
ТУРУШ ‫ ﺗﺮش‬ниг. турш.
ТУРФА а. ‫ ﻃﺮﻓﻪ‬чизи тоза, нав; аљиб, хушоянд,
шигифтовар; камёб.
ТУРШ//ТУРУШ ‫ ﺗﺮش‬он чи мазаи лиму ё сирко
дорад; турш кардан рўй (пешона)-ро пешонї
ва рўйро пурчин кардан ба аломати норизої ё
ѓазаб.
ТУРШАК ‫ ﺗﺮﺷﻚ‬навъи ѓўлинг.
ТУРШИДАН ‫ ﺗﺮﺷﻴﺪن‬турш шудан, туршї пайдо
кардан; туршида вайрон шудан (мас., шир).
ТУРШЇ ‫ ﺗﺮﺷﻲ‬1. њолати чизи турш, сиркодорї. 2.
сабзавоти ба сирко хобонидашуда; туршии
меъда дараљаи турш будани (оби) меъда;
сўзиши меъда.
ТУРШМАЗА ‫ ﺗﺮشﻣﺰه‬он чи таъми турш дорад.
ТУРШМОНАНД ‫ﺗﺮشﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ба сони турш, дорои
мазаи турш.
ТУРШОН(И)ДАН ‫ﺗﺮﺷﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺗﺮﺷﺎﻧﺪن‬турш кардан,
ба њоли туршї расондан.
ТУРШРЎ(Й) (‫ ﺗﺮﺷﺮو)ي‬он ки рўи пурчин дорад;
бадќавоќ, тирарўй.
ТУРШРЎЁНА ‫ ﺗﺮشروﻳﺎﻧﻪ‬тирарўёна.
ТУРШРЎЇ ‫ﺗﺮشروي‬ бадќавоќї, тирарўї, тунд-
хўї.
ТУТ ‫ ﺗﻮت‬дарахти машњур, ки баргаш ѓизои
кирми пилла аст ва меваи ширини он
хўрданист; тути балхї тути калон – калони
сершираи ширин; тути марворид тути майда–
майдаи сафеди ширин; тути хасак тути ёбої,
тути бепайванди камшира ва фач; тут барин
рехтан якбора ва паёпай афтодан, кушта
шудан (мас., аз тирборон).
ТУТАНЉИР ‫ ﺗﻮتاﻧﺠﻴﺮ‬анљири тутмонанд.
ТУТАФШОНЇ ‫ ﺗﻮتاﻓﺸﺎﻧﻲ‬шохи дарахти тутро
таконда ба рўи боѓљома резондани донањои
пухтаи он.
ТУТЗОР ‫ ﺗﻮتزار‬љои анбўњии дарахтони тут, ту-
тистон.
ТУТИЛА ‫ ﺗﻮﺗﻴﻠﻪ‬он ки ваќти гап задан забонаш
гирифта њарфњоро дуруст талаффуз карда
наметавонад; он ки забонаш лакнат дорад;
алкан, кундзабон, саќав.
ТУТИЛАГЇ ‫ ﺗﻮﺗﻴﻠﮕﻲ‬тутила будан, гирифтани
забон, кундзабонї.
ТУТМАВИЗ ‫ ﺗﻮتﻣﻮﻳﺰ‬донањои хушк кардашудаи
тут.
ТУТПАЗ(Ї) (‫ ﺗﻮتﭘﺰ)ي‬мавсими пухтани тут.
ТУТПАРВАРЇ ‫ ﺗﻮتﭘﺮوري‬парвариши дарахтони
тут барои хўроки кирми пилла.
ТУТХЎРЇ ‫ ﺗﻮتﺧﻮري‬меваи тутро хўрдан; ба
тутхурї баромадан ба сайри тутзор баро-
мадан бо маќсади чида хўрдани тут.
ТУТШИНОНЇ ‫ﺗﻮتﺷﻨﺎﻧﻲ‬ амали шинондани
нињоли тут.
ТУФ ‫ ﺗﻒ‬оби дањон, оби дањон, ки аз дањон берун
андозанд; туфи лаънат ба аломати нафрин ва
изњори танаффур оби дањон андохтан ба касе;
туф кардан (ба рўи касе) изњори нафрат
кардан; туф бар ту! лаънат бод бар ту!.
ТУФАЙЛ а. ‫ ﻃﻔﻴﻞ‬1. аз (ба) туфайли… дар сояи…,
ба сабаби…, барои…, аз боиси…, ба
воситаи… 2. мењмони нохонда, мењмоне, ки
бо мењмони хонда омадааст; маљ. муфтхўр.
ТУФАЙЛИХЎР ‫ ﻃﻔﻴﻠﻲﺧﻮر‬муфтхўр.
 – 359 –
ТУФАЙЛЇ ‫ ﻃﻔﻴﻠﻲ‬1. нохонда, ногањонї омада. 2.
маљ. муфтхўр; мењмони туфайлї он ки бе
даъват ба дигарон њамроњ шуда ба мењмонї
омадааст.
ТУФАНГ ‫ ﺗﻔﻨﮓ‬милтиќ.
ТУФАНГДОР ‫ ﺗﻔﻨﮓدار‬он ки милтиќ ба даст ё ба
дўш дорад; соњиби милтиќ.
ТУФАНГПАРОНЇ ‫ ﺗﻔﻨﮓﭘﺮّاﻧﻲ‬тир холї кардан.
ТУФАНГСОЗ ‫ ﺗﻔﻨﮓﺳﺎز‬милтиќсоз.
ТУФАНГЧА ‫ ﺗﻔﻨﮓﭼﻪ‬таппонча.
ТУФДОН ‫ ﺗﻔﺪان‬зарфи махсус барои андохтани
оби дањон, балѓам ва ѓ.
ТУФУЛИЯТ а. ‫ ﺗﻔﻮﻟﻴﺖ‬тифлї, кўдакї, бачагї.
ТУХМ ‫ ﺗﺨﻢ‬1. донаи наботот, ки кошта мешавад.
2. байзаи мокиён ва парандагони дигар; аз
тухм баромадан тухмро шикаста баромадани
чўља; тухми чизеро нест кардан (кандан)
бунёди чизеро барандохтан, асли чизеро нест
кардан, чизеро тамоман нест кардан; донаи
гиёњи рўяндаеро коштан; тухм пахш кардан а)
ба рўи тухм (байза) хобидани мурѓон; б) маљ.
муддати дароз аз хона набаромадан; тухми
чизеро коштан бунёд гузоштан ба коре ё чизе;
тухми нимдунбул тухми нимпухтаи
сахтношуда. 3. маљ. нутфа, манї; асл, нажод.
ТУХМА ‫ ﺗﺨﻤﻪ‬љанин; насаб, нажод.
ТУХМБИРЁН ‫ﺗﺨﻢﺑﺮﻳﺎن‬ дар равѓан бирён
кардани тухм (байза).
ТУХМБОЗЇ ‫ ﺗﺨﻢﺑﺎزي‬бозї кардан бо байзаи
пухтаи мурѓ, бозї ба воситаи ба њам задани
нўги ду тухм аз тарафи ду њариф то
шикастани яке аз тухмњо.
ТУХМГУЗОРЇ ‫ ﺗﺨﻢﮔﺰاري‬:айёми тухмгузорї
мавсими барои чўљабарорї тухм мондани
паранда ва мурѓон.
ТУХМДОН ‫ ﺗﺨﻢدان‬узве, ки љанини љонварон ва
растанињо дар дохили он нашъунамо
мекунад; ќисми узви љинсии занон (модина),
ки њуљайратухм дар он ба вуљуд меояд.
ТУХМЗО ‫ ﺗﺨﻢزا‬мурѓе ё парандае, ки тухм
мекунад.
ТУХМЗОЇ ‫ ﺗﺨﻢزاﺋﻲ‬зоидани тухм, тухм кардан.
ТЎ
ТУХМИКОР ‫ ﺗﺨﻤﻲﻛﺎر‬он ки тухм мепошад,
дењќон, барзгар.
ТУХМИКОРЇ ‫ ﺗﺨﻤﻲﻛﺎري‬мансуб ба тухм.
ТУХМИПАРВАР ‫ ﺗﺨﻤﻲﭘﺮور‬хољагии ба таври
махсус ба кишт омодакунандаи донањои
тухмї.
ТУХМИПАРВАРЇ ‫ﺗﺨﻤﻲﭘﺮوري‬ мансуб ба парва-
ридани тухм
ТУХМЇ ‫ ﺗﺨﻤﻲ‬ѓалла ё пунбадонаи махсус барои
кишт људо шуда.
ТУХММОНЇ ‫ ﺗﺨﻢﻣﺎﻧﻲ‬тухмгузорї; тухммонии
моњиён барои давом додани насл тухм гузош-
тани моњиён.
ТУХММУЃЉА ‫ ﺗﺨﻢﻣﻐﺠﻪ‬љанини тухм.
ТУХМПАРТОЇ‫ ﺗﺨﻢﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬партофтани тухм.
ТУХМПОШАК ‫ ﺗﺨﻢﭘﺎﺷﻚ‬мошин барои пошидан
(киштани дона).
ТУХМПОШЇ ‫ ﺗﺨﻢﭘﺎﺷﻲ‬афшонидани тухм (базр)
дар кишт, зироат.
ТУХМЊУЉАЙРА ‫ ﺗﺨﻢﻫﺠﻴﺮه‬њуљайратухм.
ТУХМЉАНГ ‫ ﺗﺨﻢﺟﻨﮓ‬ниг. тухмбозї.
ТУХМШАКЛ ‫ ﺗﺨﻢﺷﻜﻞ‬њанд. байзавї, эллипсї
(яке аз шаклњои њандасї).
ТУЊАФ а. ‫ ﺗﺤﻒ‬љ. тўњфа.
ТУЉЉОР ‫ ﺗﺠﺎر‬љ. тољир.
ТУШ ‫ ﺗﻮش‬1. тўша. 2. ќувва, ќудрат.
ТУШБЕРА ‫ ﺗﻮﺷﺒﻴﺮه‬гўшти кўфтаи ба хамири
тунуки чоркунљаи майда буридашудаи ба
тарзи махсусе печондашуда, ки дар об љў-
шонда пухта мехўранд, љўшбара; ◊ тушбераро
хом шумурдан хаёли хом шумурдан, кореро
сањл шумурдан, бемулоњизагї кардан; ѓараз
аз тушбера гўшт хўрдан аст василањои гуно-
гун бањонаеанд барои ба даст овардани маќ-
сади асосї.
ТУШБЕРАГИРАК ‫ ﺗﻮﺷﺒﻴﺮهﮔﻴﺮك‬асбобе, ки бо он
тушберара мегиранд.
ТЎ I ‫ ﺗﻮ‬кит. 1. ќабат, ло; тў ба тў ќабат ба ќабат,
печ дар печ, дарун ба дарун. 2. дарун, дохил,
андарун.
 ТЎ
ТЎ II ‫ ﺗﻮ‬кит. саршир, ќаймоќ.
ТЎБ I ‫ ﺗﻮب‬гуфт. 1. гурўњ, даста, издињом. 2.
ѓарам, ѓун, чош; тўб кардан љамъ кардан;
ѓарам (ѓун) кардан; тўб шудан љамъ шудан;
ѓарам (ѓун шудан).
ТЎБ II ‫ ﺗﻮب‬бастаи чизе, даста (мас., матои
либосворї); тўб-тўб даста-даста, тўда-тўда.
ТЎБ III ‫ ﺗﻮب‬њаппак (асбоби бозї); тўби футбол.
ТЎББОЗЇ ‫ ﺗﻮبﺑﺎزي‬бозї бо тўб.
ТЎБЇ а. ‫ ﻃﻮﺑﻲ‬дарахти серсояи афсонавї дар
љаннат, ки гўё мевањои гуногун ва хушбўй
доштааст.
ТЎБО ‫ ﻃﻮﺑﻲ‬ниг. тубї.
ТЎБРА ‫ ﺗﻮﺑﺮه‬1. тўрба, емхалта, халтае, ки ба он
коњу алафу љав мегиранд ва бар сари асп, хар
ва ѓ. меовезанд. 2. халта, халтаи бенавоён.
ТЎБСАДА ‫ ﺗﻮبﺳﺪه‬навъе аз дарахти сада, ки на-
муди даврашакл дорад.
ТЎБЧА ‫ ﺗﻮﺑﭽﻪ‬шакли тасѓири тўб, тўби хурд.
ТЎЃ ‫ ﺗﻮغ‬ниг. туѓ.
ТЎЃРЇ т. ‫ ﺗﻮﻏﺮي‬гуфт. рост, дуруст; тўѓрї ома-
дан мувофиќ ва баробар воќеъ шудан.
ТЎДА ‫ ﺗﻮده‬1. њар чизе, ки болои њам рехта тўб
карда шуда бошад, анбўњ, ѓарам. 2 тал, пуш-
та.
ТЎДАБАРГ ‫ ﺗﻮدهﺑﺮگ‬баргтўда.
ТЎДАБОЗ ‫ ﺗﻮدهﺑﺎز‬њизббоз, гурўњбоз.
ТЎДАБОЗЇ ‫ ﺗﻮدهﺑﺎزي‬њизббозї.
ТЎДАГУЛ ‫ ﺗﻮدهﮔﻞ‬тўдаи гулњо.
ТЎДАКАШ ‫ ﺗﻮدهﻛﺶ‬аз паси худ баранда.
ТЎДАСИТОРА ‫ ﺗﻮدهﺳﺘﺎره‬љамъи ситорањо.
ТЎЁНА ‫ ﻃﻮﻳﺎﻧﻪ‬њадяи тўй.
ТЎЙ т. ‫ﻃﻮي‬//‫ ﺗﻮي‬љашн, ид: тўйи арусї, тўйи хат-
на.
ТЎЙГАРДЇ ‫ ﺗﻮيﮔﺮدي‬тўй ба тўй гаштан.
ТЎЙФУРОРЇ ‫ ﺗﻮيﻓﺮاري‬арўсфурорї.
– 360 –
ТЎЙХАБАР ‫ ﺗﻮيﺧﺒﺮ‬он ки ба тўй хабар мекунад.
ТЎЙХОНА ‫ ﺗﻮيﺧﺎﻧﻪ‬хонаи тўйдор.
ТЎЙХЎР ‫ ﺗﻮيﺧﻮر‬иштирокдори тўй.
ТЎЙЧА ‫ ﺗﻮيﭼﻪ‬тўи хурд.
ТЎЗ ‫ ﺗﻮز‬кит. пўсти дарахти сахт, ки бар камон,
зини асп ва ѓ. мепечонданд.
ТЎЗИДАН ‫ ﺗﻮزﻳﺪن‬1. андўхтан, љамъ кардан. 2.
торољ кардан, тала кардан.
ТЎЌАЙЗОР ‫ ﻃﻮﻗﻴﺰار‬гуфт. бешазор, љангалзор.
ТУЌСАБО т. ‫ ﺗﻮﻗﺴﺒﺎ‬таър. яке аз мансабњои олии
сипоњї дар аморати Бухорои давраи амирї.
ТЎЌ-ТЎЌ ‫ ﺗﻮق ﺗﻮق‬таќлиди овоз садои паи њам
задании чизи сахт. (мас., путк)
ТЎЌУМ т. ‫ ﺗﻮﻗﻢ‬полони хар, тўќум кардан (за-
дан) полон гузоштан.
ТЎЌУМДЎЗ ‫ﺗﻮﻗﻢدوز‬ он ки тўќум (полони хар)
медўзад.
ТЎЌУМШУЛЛУК ‫ ﺗﻮﻗﻢﺷﻠﻚ‬зоол. навъи шуллук.
ТЎЛ I а. ‫ ﻃﻮل‬1. дарозї. 2. давомнокї; дар тўли…
(сол, моњ), дар давоми…, дар муддати…, тўл
кашидан дароз давом кардан, кашол ёфтан. 3.
љуѓр. масофа аз меридиани муайян, ки ба
дараља (градус) муайян карда мешавад; арз ва
тўл.
ТЎЛ II ‫ ﻃﻮل‬давраи наслдињии умумии гўс-
фандон, ки ба моњи њамал (март-апрел) рост
меояд.
ТЎЛА а. ‫ ﻃﻮﻟﻪ‬ниг. тавила.
ТЎЛГИРЇ ‫ﻃﻮﻟﮕﻴﺮي‬ давраи баррагирии гўс-
фандон.
ТЎЛЇ ‫ ﻃﻮﻟﻲ‬мансуб ба тўл додан.
ТЎЛОНЇ ‫ ﻃﻮﻻﻧﻲ‬дароз.
ТЎМОР ‫ ﻃﻮﻣﺎر‬д. дуои навиштаи дар коѓази
секунља печонида, ки ба бозу ва гардан баста
ё љои дигари либос овехта мешавад (барои
дафъи бало ё нохушињои дигар); бозубанд.
ТЎМОРШАКЛ ‫ﻃﻮﻣﺎرﺷﻜﻞ‬ ба шакли тўмор
сегўша.
ТЎП ‫ ﺗﻮپ‬олати љангии дарозмили чархдор, зам-
 – 361 –
барак: тўпи дурзан, тўпи зиддитанкї.
ТЎПАНДОЗ ‫ ﺗﻮباﻧﺪاز‬андохтани тўп.
ТЎПАЛАНГ ‫ﺗﻮﭘﻠﻨﮓ‬ ѓавѓо, ошўб, дарњаму
барњамї.
ТЎПЗАНЇ ‫ ﺗﻮپزﻧﻲ‬тўппаронї.
ТЎППАРОНЇ ‫ ﺗﻮپﭘﺮاﻧﻲ‬паррондани тўп.
ТЎППИДЎЗ ‫ﺗﻮﭘﻲدوز‬ он ки каллапўш медўзад,
кулоњдўз
ТЎППЇ ‫ﻲ‬‫ ﺗﻮﭘ‬гуфт. кулоњ, каллапўш.
ТЎПСАЛОМ ‫ ﺗﻮپﺳﻼم‬маросими идона, мотамї ё
ќабулу гусели мењмонони фахрї бо туппаро-
нии ташрифотї.
ТЎПСОЗЇ ‫ ﺗﻮپﺳﺎزي‬сохтани тўп.
ТЎПХОНА ‫ ﺗﻮپﺧﺎﻧﻪ‬1. љои нигањдории тўпњо. 2.
он дастаи аскарї, ки бо тўп сару кор дорад.
ТЎПЧИБОШЇ ‫ ﺗﻮپﭼﻲﺑﺎﺷﻲ‬таър. сардори тўпњо
(мансаби њарбї дар Бухорои амирї).
ТЎПЧЇ ‫ ﺗﻮﭘﭽﻲ‬он ки ба тўп сару кор дорад..
ТЎР ‫ ﺗﻮر‬1. бофтаи шабака (сўрох-сўрох) аз рес-
мон ё сими нозук: тўри моњигирї, тўр бофтан.
ТЎРА ‫ ﺗﻮره‬таър. унвони валиањдон – фарзандони
амирони Бухоро. 2. књн. унвони эњтиромии
эшонњо. 3. књн. унвони амалдорони њукумати
подшоњии рус дар Туркистон. 4. маљ. мансаб-
параст, калонгир.
ТЎРАГЇ ‫ ﺗﻮرهﮔﻲ‬гуфт. калонгарї.
ТЎРБА ‫ ﺗﻮرﺑﻪ‬ниг. тўбра.
ТЎРБОФ ‫ ﺗﻮرﺑﺎف‬бофандаи тўр.
ТЎРБОФЇ ‫ﺗﻮرﺑﺎﻓﻲ‬ мансуб ба тўрбоф; амали
тўрбоф.
ТЎРДОР ‫ ﺗﻮردار‬дорои тўр.
ТЎРДЎЗЇ ‫ ﺗﺮدوزي‬дўхтани тўр.
ТЎРЇ ‫ ﺗﻮري‬тўрдор, бо тўр сохташуда.
ТЎРКАДУ ‫ ﺗﻮرﻛﺪو‬ќафаси тагаш аз чўбкаду со-
хташуда (барои бедона).
ТЎРСАБАД ‫ ﺗﻮرﺳﺒﺪ‬сабади тўрї.
ТЎЊ
ТЎРУЌ ‫ ﺗﻮرق‬: аспи тўруќ аспи сурхранг.
ТЎРХАЛТА ‫ ﺗﻮرﺧﻠﺘﻪ‬халтачаи тўрин.
ТЎРШАКЛ ‫ ﺗﻮرﺷﻜﻞ‬шаклан тўрмонанд.
ТЎC ‫ ﺗﻮس‬навъи сафедор.
ТЎCЗОР ‫ ﺗﻮسزار‬љое, ки тўс бисёр дорад, дашти
тўс.
ТЎCЇ ‫ ﻃﻮﺳﻲ‬номи матоест, ки дар шањри Тўс
бофта мешавад; матои сурх ё љигарї.
ТЎТИБАЁН ‫ﻃﻮﻃﻲﺑﻴﺎن‬ маљ. ширинсухан, хушза-
бон.
ТЎТИБУРУТ ‫ ﻃﻮﻃﻲﺑﺮوت‬марди мўйлабњояш ба
боло тофташуда.
ТЎТИВОР ‫ ﻃﻮﻃﻲوار‬чун тўтї; тўтивор такрор
кардан омўхтаи худро чун тўтї такрор кар-
дан.
ТЎТИЁ ‫ ﺗﻮﺗﻴﺎ‬1. санги сурма, ки соида ба чашм
мекашанд. 2. маљ. чизи камёб.
ТЎТЇ ‫ ﻃﻮﻃﻲ‬парандаи сабзранги минќоркаљ, ки
гуфтори одамиёнро таќлид мекунад.
ТЎФАЛАНГ ‫ ﺗﻮﻓﻠﻨﮓ‬ниг. тўпаланг.
ТЎФИДАН ‫ ﺗﻮﻓﻴﺪن‬кит. ларзидан, љунбидан.
ТЎФОН ‫ ﻃﻮﻓﺎن‬боди сахт, тундбод; бўрон, обхез,
гирдоб: тўфони Нўњ.
ТЎХТАН ‫ ﺗﻮﺧﺘﻦ‬кит. 1. њосил кардан, ба даст
овардан, пайдо кардан. 2. пардохтан, ќарзро
адо кардан.
ТЎЊМАТ а. ‫ ﺗﻬﻤﺖ‬ба касе нисбат додани коре,
љинояте, ки вай накардааст; бўњтон; тўњмат
задан (кардан) ба касе бўњтон кардан, бо гу-
мони бад касеро айбдор кардан; ба таги
тўњмат мондан бо гумони бад ё ноњаќ
муттањам шудан.
ТЎЊМАТАНГЕЗ ‫ ﺗﻬﻤﺖاﻧﮕﻴﺰ‬бўњтонангез.
ТЎЊМАТБОР ‫ ﺗﻬﻤﺖﺑﺎر‬дорои бўњтон.
ТЎЊМАТБОФЇ ‫ﺗﻬﻤﺖﺑﺎﻓﻲ‬ айбдор кардани
бардурўѓ.
ТЎЊМАТГАР ‫ ﺗﻬﻤﺖﮔﺮ‬бўњтонгар.
ТЎЊМАТГАРОНА ‫ ﺗﻬﻤﺖﮔﺮاﻧﻪ‬ба таври айбљўёна.
ТЎЊ – 362 –
ТЎЊМАТЗАДА ‫ ﺗﻬﻤﺖزده‬бо тўњмат ё ноњаќќона ТЎША ‫ ﺗﻮﺷﻪ‬зоди сафар, хўрокие, ки дар сафар
гунањкор шуда. бо худ гиранд; захираи сафар: тўшаи роњ.
ТЎЊМАТЇ ‫ ﺗﻬﻤﺘﻲ‬тўњматгар, бўњтонкор. ТЎШАК ‫ ﺗﻮﺷﻚ‬кўрпачае, ки одатан ба зери љои
хоб партоянд.
ТЎЊМАТОЛУД ‫ ﺗﻬﻤﺖآﻟﻮد‬ба тўњмат олуда, бад-
ном, айбдор, беасос гунањгор шуда. ТЎШДОР ‫ ﺗﻮﺷﺪار‬гуфт. 1. фарохсина (одам). 2.
боќувват.
ТЎЊМАТОЛУДА ‫ ﺗﻬﻤﺖآﻟﻮده‬ниг. тўњматолуд.
ТЎЪМА а. ‫ ﻃﻌﻤﻪ‬хўрданї, таом; хўрок, луќма;
ТЎЊМАТОМЕЗ ‫ ﺗﻬﻤﺖآﻣﻴﺰ‬айбљўёна. тўъмаи оташ шудан сўхта нобуд шудан.
ТЎЊМАТЧЇ ‫ﺗﻬﻤﺘﭽﻲ‬ гуфт. тўњматкунанда, ТЎЪМАХОР ‫ﻃﻌﻤﻪﺧﻮار‬ хўрандаи хўрок,
тўњматгар. хўрокхўр, насибахўр.
ТЎЊФА ‫ ﺗﺤﻔﻪ‬њадя, бахшиш; рањовард, савѓот. ТЮЛЕН ‫ ﺗﻴﻮﻟﻦ‬саги дарёї.
ТЎШ ‫ ﺗﻮش‬гуфт. 1. сина. 2. ќувват; тану тўш
ќуввату иќтидор.
 У
У њарфи бисту чоруми алифбои тољикї; њарфи у ибодат; хидматгузорї.
дар алифбои арабиасоси тољикї дар аввали
УБУР а. ‫ ﻋﺒﻮر‬гузаштан, тай кардан, гузаштан аз
калимањо ба воситаи њарфњои алиф (‫)ا‬, айни
об (љўй, дарё ва ѓ.); гузариш: ваќти убур, љои
пешдор (‫)ع‬, алифу вов (‫ )او‬ва айну вов (‫)ﻋﻮ‬,
убур; убур кардан гузаштан оберо; паймудан
дар байн ва дар охири калима бо њарфи вов (‫)و‬
роњеро; ◊ убуру мурур рафту омад.
навишта мешавад, мас., умед - ‫اﻣﻴﺪ‬, умр - ‫ﻋﻤﺮ‬,
уфтодан - ‫ اوﻓﺘﺎدن‬, ур - ‫ﻋﻮر‬, нур - ‫ﻧﻮر‬, дору - ‫دارو‬. УБУРГОЊ ‫ ﻋﺒﻮرﮔﺎه‬љои гузаштан, гузаргоњ.
- У ‫ و‬шакли дигари ва: китобу дафтар, ману ту, УБУРНОПАЗИР ‫ ﻋﺒﻮرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬љое, ки аз он имкони
обу њаво. убур вуљуд надорад.
УБАЙД а. ‫ ﻋﺒﻴﺪ‬кит., шакли тасѓири абд; ѓуломи УБУС а. ‫ ﻋﺒﻮس‬кит. туршрўї, чини абрў.
хурд.
УБУСАТ а. ‫ ﻋﺒﻮﺳﺖ‬кит. туршрўї кардан, абрў
УБАР(А) (‫ اﺑﺮ)ه‬ниг. њубара. чин намудан.
УББАЊАТ а. ‫ اﺑﻬﺖ‬кит. бузургї, шукўњ, шавкат, УБУЊЊАТ ‫ﺖ‬‫ اﺑﻬ‬ниг. уббањат.
азамат.
УВАЙС а. ‫ اوﻳﺲ‬кит. гург.
УББОД а. ‫ ﻋﺒﺎد‬љ. обид.
УВВОС ‫اس‬‫ او‬ниг. уллос.
УБНА а. ‫ اﺑﻨﻪ‬кит. як навъ бемории хориш, ки
УВОЛ ‫ اوال‬гуфт., ниг. убол.
дар маќъад пайдо мешавад.
УГРО ‫ اﮔﺮا‬навъе аз ош, ки хамирро тунук карда,
УБОБ а. ‫ﻋﺒﺎب‬ кит. сели калон; селоб; борони
дароз-дароз чун тор бурида мепазанд: оши
сел.
угро, угро буридан.
УБОЛ а. ‫ اوﺑﺎل‬гуфт. [аслаш вабол] 1. гуноњ: са-
УЃЛУТА а. ‫ اﻏﻠﻮﻃﻪ‬кит. сухани шубњаноки ба ѓа-
вобу убол. 2. бечора; хору зоргашта: бачањои
лат андозанда; сухани ѓалат.
уболу берузї; уболи касе њайфи касе; вой бар
њоли касе; уболи касе ё чизе гирифтан гириф- УЃНИЯ а. ‫ اﻏﻨﻴﻪ‬кит. 1. наѓма, замзама, таѓаннї.
тори гуноњу азоб шудан (дар натиљаи раф- 2. сози ѓайринафасї (аз ќабили чанг, рубоб).
тори бади худ нисбат ба касе ё чизе).
УЃУР ‫ اوﻏﺮ‬зарфест чўбї ё филизї барои кўф-
УБОЛАК ‫ اوﺑﺎﻟﻚ‬гуфт., шакли тасѓир ва навози- тану орд кардани гандум, намак, суманак ва
ши убол; ◊ мусичаи уболак а) шахси бегуноњ, ѓ., њован.
безарар; б) одами бечора, хору зоргашта;
УЃУРАК ‫ اوﻏﺮك‬уѓури хурд.
муќ. мусичаи бегуноњ.
УЃУРДАСТА ‫ اوﻏﺮدﺳﺘﻪ‬дастаи уѓур, ки бо он чи-
УБРА ‫ اﺑﺮه‬кит. он чи бўи бад дорад, бадбўй.
зи дар уѓур бударо кўфта майда мекунанд.
УБУВВАТ а. ‫اﺑﻮت‬ кит. падарї: шафќати убув-
УЃУРЧА ‫ اوﻏﺮﭼﻪ‬ниг. уѓурак.
ват.
УД І а. ‫ ﻋﻮد‬дарахтест, ки чўби сиёњранг дорад ва
УБУДИ(Й)ЯТ а. ‫ﻋﺒﻮدﻳﺖ‬ кит. бандагї; тоату
УД – 364 –
дар ваќти сўзондан бўи хуш медињад.
УД ІІ а. ‫ ﻋﻮد‬мус. навъи асбоби торї, ки косахо-
наи мурудшакли калон ва дастаи начандон
дароз дорад.
УДАБО ‫ ادﺑﺎ‬љ. адиб.
УДАЙЧЇ ‫ ادﻳﭽﻲ‬таър. яке аз мансабдорони оли-
рутбаи дарбори аморати Бухоро, ки ба тар-
тибу иљрои маросимњои ташрифот, ќабул,
зиёфат ва ѓ. роњбарї ва назорат мекард.
УДБЕЗ ‫ ﻋﻮدﺑﻴﺰ‬кит. боде, ки бўи хуши сўзондаро
ба машом мерасонад
УДВОН а. ‫ ﻋﺪوان‬кит. 1. адоват, душманї. 2.
зулм, љабр.
УДДЇ а. ‫ ﻋﺪي‬кит. душман, адў, хасм.
УДЇ ‫ ﻋﻮدي‬1. мансуб ба уд; аз чўби уд сохташуда.
2. шабењ ба ранги уд; ранги сиёњи моил ба
ранги уд.
УДМУРТ ‫ ادﻣﻮرت‬номи халќест, ки ањолии асо-
сии Удмуртистонро (дар њайати Русия) таш-
кил медињад.
УДМУРТЇ ‫ ادﻣﻮرﺗﻲ‬мансуб ба удмурт: забони уд-
муртї.
УДНАВОЗ ‫ ﻋﻮدﻧﻮاز‬он ки уд менавозад, мутриби
навозандаи уд.
УДНАВОЗЇ ‫ﻋﻮدﻧﻮازي‬ навохтани уд; њунари уд-
навоз.
УДСЎЗ ‫ ﻋﻮدﺳﻮز‬1. сўзонандаи уд. 2. бухурдон,
миљмар, манќалдони махсуси удсўзї.
УДУЛ а. ‫ ﻋﺪول‬кит. 1. аз њадди муайян гузаштан,
таљовуз намудан аз доираи муайян. 2. маљ.
рењлат кардан; вафот кардан. 3. беитоатї,
саркашї; гардантобї намудан.
УЗАМО а. ‫ﻋﻈﻤﺎ‬//‫ ﻋﻈﻤﻲ‬кит. 1. љ. азим. 2. одамони
бузург, бузургон.
УЗАНГУ ‫ ازﻧﮕﻮ‬њалќаи филизї, ки бо тасма аз ду
тарафи зин овезон аст ва савора пояшро дар
он мегузорад, рикоб; аз асп фурояд њам, аз
узангу намефурояд (маќ.) аз мансабе рафта
бошад њам, калонигариро тарк намекунад;
мартабааш поён шуда бошад њам, мисли
пештара гирумон дорад.
УЗБАК ‫ ازﺑﻚ‬ниг. ўзбак.
УЗБАКЇ ‫ ازﺑﻜﻲ‬ниг. ўзбакї.
УЗВ ‫ ﻋﻀﻮ‬1. як ќисми бадан (аз ќабили даст, пой,
китф, сар): узви шунавої. 2. он ки ба њайати
ягон созмон, иттињодия ва ѓ. дохил аст ё па-
зируфта шудааст; узви Иттифоќи нависанда-
гон, узви оила, узви љомеа, узви вобастаи
Академияи илмњо, узви пайвастаи Академияи
илмњо.
УЗВАН а. ً‫ ﻋﻀﻮا‬табиатан; бевосита; узван пайва-
ста будан бо чизе.
УЗВИЯТ ‫ ﻋﻀﻮﻳﺖ‬аъзогї, узв шудан, дохил шу-
дан ба њайати ягон ташкилот ё иттињодия,
узв шудан, аъзогї.
УЗЕЛ ‫ اوزﻳﻞ‬бањр. андозаи суръати њаракати
киштї, ки ба адади милњои бањрии дар як
соат тайкардаи он баробар мебошад.
УЗЛАТ ‫ ﻋﺰﻟﺖ‬кит. гўшанишинї; танњоиљўї; хил-
ват: кунљи узлат ихтиёр кардан.
УЗЛАТНИШИН ‫ﻋﺰﻟﺖﻧﺸﻴﻦ‬ кит. гўшанишин,
хилватнишин.
УЗЛАТНИШИНЇ ‫ ﻋﺰﻟﺖﻧﺸﻴﻨﻲ‬кит. гўшанишинї,
хилватгузинї.
УЗМО ‫ ﻋﻈﻤﻲ‬кит. муаннаси аъзам: саодати узмо
саодати бузург, хушбахтии калон.
УЗН а.‫ اذن‬кит. гўш.
УЗОДА//ИЗОДА ‫ﻋﻀﺎده‬ кит. пањлударї; бозуи
дар.
УЗОР а. ‫[ ﻋﺬار‬аслаш изор] рухсора, ораз.
УЗОТ ‫ ازات‬:узот кардан (намудан) гуфт., маљ.
пеш кардан, гусел кардан, гуселонидан; ра-
вон кардан.
УЗР а. ‫ ﻋﺬر‬1. сабаб ва далеле, ки пас аз рафтори
нодурусте ё барои афви гуноње оварда ме-
шавад; бахшоиш пурсидан, маъзарат, пўзиш;
узри таќсир узрхоњї барои гузаштан аз
гуноњ, маъзарат пурсидан; узр овардан сабаб
ва делел нишон додан барои сафед кардани
худ аз гуноњ; маъзарат хостан; узр хостан
(пурсидан, гуфтан) афви гуноњ талабидан,
маъзарат хостан, бахшоиш пурсидан (барои
ягон амали ношоистаи худ); узри касеро ќабул
кардан (писандидан) сабаб ва далели нишон-
додаи касеро асоснок њисоб кардан, пази-
руфтан; узри касеро рад кардан сабаб ва
 – 365 –
бањонаи касеро барои иљро накардани коре
беасос донистан. 2. бањона, сабаби беасос
барои сафед кардани худ: дили нохоњам, узри
бисёр (маќ.); узри бадтар аз гуноњ (маќ.) узре,
ки гуноњро сабук накарда, боз вазнинтар ме-
кунад, узре, ки овардани он нисбат ба гуноњи
содиршуда гуноњи калонтар њисоб мегардад.
УЗРГЎЇ ‫ ﻋﺬرﮔﻮﺋﻲ‬исми амал аз узр гуфтан.
УЗРНОК ‫ ﻋﺬرﻧﺎك‬ќобили бахшиш, бахшида-
шаванда; ѓоибї бо сабаби узрнок ѓоибии са-
баби асоснокдошта, бо узри муваљљањ ѓоиб
будан (мас., дар дарсњо).
УЗРНОПАЗИР ‫ ﻋﺬرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ѓайри ќобили бахшиш,
бахшиданашаванда, афвнопазир.
УЗРОВАР ‫ ﻋﺬرآور‬узргўй, маъзаратпурс.
УЗРОВАРЇ ‫ ﻋﺬرآوري‬узргўї, маъзарат–пурсї.
УЗРОМЕЗ ‫ ﻋﺬرآﻣﻴﺰ‬ниг. узрхоњона.
УЗРОМЕЗОНА ‫ ﻋﺬرآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ниг. узрхоњона.
УЗРПАЗИР ‫ ﻋﺬرﭘﺬﻳﺮ‬ниг. узрнок.
УЗРПУРСЇ ‫ ﻋﺬرﭘﺮﺳﻲ‬ниг. узрхоњї.
УЗРСОЗ ‫ ﻋﺬرﺳﺎز‬кит. бањонаљўй.
УЗРХОЊ ‫ ﻋﺬرﺧﻮاه‬бахшоишпурсанда, маъзарат-
хоњ, афвпурсанда.
УЗРХОЊЇ ‫ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﻲ‬исми амал аз узр хостан;
маъзарат пурсидан, афв талабидан, бо оњан-
ги узрхоњї, узрхоњї кардан, ба узрхоњї даро-
мадан.
УЗРХОЊОНА ‫ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬аз рўи узрхоњї, узр-
хоњї карда; бахшишхоњона, маъзаратпурсо-
на; бахшоишталабона: узрхоњона нигоњ кар-
дан, узрхоњона љавоб додан, бо оњанги
узрхоњона гуфтан, табассуми узрхоњона кар-
дан.
УЗРЉЎЁНА ‫ ﻋﺬرﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬ниг. узрхоњона.
УЗУБАТ а. ‫ ﻋﺬوﺑﺖ‬кит. 1. гуворої(-и об, шароб
ва ѓ.), ширин будан. 2. матбуї ва хушояндї
(-и сухан).
УЙЃУР ‫ اوﻳﻐﺮ‬1. номи халќе, ки ањолии вилоят-
њои мухтори Синзян ва Уйѓури Љумњурии
Халќии Хитойро ташкил медињад. 2. нафаре
аз халќи уйѓур.
УЙЃУРЇ ‫اوﻳﻐﺮي‬ мансуб ба уйѓур: забон уйѓурї,
УЌЁ
раќси уйѓурї.
УКА//УКО ‫اﻛﺎ‬//‫ اﻛﻪ‬гуфт. 1. бародари хурдї; до-
дар. 2. калимаи мурољиат аст, ки калонсолон
ва љавонон ва мардон мегўянд.
УКРАИН ‫ اﻛﺮﺋﻴﻦ‬1. номи халќе аз халќњои славя-
нї, ки ањолии асосии Украинаро ташкил
медињад. 2. нафаре аз халќи украин.
УКРАИНЇ ‫ اﻛﺮﺋﻴﻨﻲ‬мансуб ба украин: забони ук-
раинї, либоси украинї.
УЌАД а. ‫ ﻋﻘﺪ‬кит., љ. уќда.
УЌАЛО а. ‫ ﻋﻘﻼ‬кит., љ. оќил.
УЌБО а. ‫ ﻋﻘﺒﻲ‬кит., д. охират, он дунё.
УЌДА а. ‫ ﻋﻘﺪه‬кит. 1. гирењ, банд. 2. маљ. Душ-
ворї, мушкилот; уќда кушодан а) гирењ ку-
шодан, банд кушодан; б) маљ. монеањоро дур
кардан, мушкилиро бартараф карда, корњои
душворро осон кардан.
УЌДАКУШО ‫ ﻋﻘﺪهﻛﺸﺎ‬1. гирењкушо. 2. маљ.
мушкилкушо, осонкунандаи корњои мушкил;
кордон ва чорасоз.
УЌЁНУС ю. ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮس‬сатњи яклухти оби Замин,
ки ќитъаву љазирањоро ињота кардааст, бањ-
ри муњит, океан: уќёнуси Ором, уќёнуси Ат-
лантик, уќёнуси Њинд, уќёнуси Яхбастаи
Шимолї; ◊ он сўи уќёнус киноя аз Амрико.
УЌЁНУСГАРД ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮسﮔﺮد‬киштии калон, ки дар
уќёнус шино мекунад: киштии уќёнусгард.
УЌЁНУСЇ ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ‬мансуб ба уќёнус: љонварони
уќёнусї.
УЌЁНУСНАВАРД ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮسﻧﻮرد‬1. ниг. уќёнус-
гард. 2. муњаќќиќи ќаъри уќёнус.
УЌЁНУСПАЙМО ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮسﭘﻴﻤﺎ‬ниг. уќёнусгард:
киштии уќёнуспаймо киштии бузурги дар
уќёнусњо шинокунанда.
УЌЁНУСШИНОС ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮس‬олими илмњои уќё-
ниснигорї ва уќёнусшиносї (океанография
ва океанология).
УЌЁНУСШИНОСЇ ‫ اﻗﻴﺎﻧﻮسﺷﻨﺎﺳﻲ‬1. як соњаи
фани љуѓрофияи табиї, ки ба омўхтани хусу-
сияти физикї ва ќонунияти химиявии муњити
обии уќёнусњо дар алоќамандї бо њаво,
хушкї ва ѓ. машѓул аст, океанография. 2.
маљмўи илмњое, ки љараёнњои физикї,
УЌН – 366 –
химиявї, геологї ва биологии уќёнусњоро
меомўзад, океонология.
УЌНУМ ю. ‫ اﻗﻨﻮم‬д. 1. асл, зот. 2. дар аќидаи на-
срониён яке аз се намуди асосии тазоњури
Худованд, ки падар, писар, рўњулќудс (рўњи
муќаддас) аст; се уќнум асли њар чиз (дар та-
саввури ањли насоро).
УЌОБ а. ‫ ﻋﻘﺎب‬зоол. парандаи чанголдори мин-
ќорсахти бузургљусса ва баландпарвоз, ки бо
шикори љонварњои хурд рўз мегузаронад,
бургут: уќоби кўњї, ошёни уќоб; ◊ уќоби
фўлодин њавопаймо.
УЌОББИНЇ ‫ ﻋﻘﺎبﺑﻴﻨﻲ‬дорои бинии ба минќори
уќоб монанд: марди уќоббинї.
УЌОБВОР ‫ ﻋﻘﺎبوار‬мисли уќоб, ба монанди
уќоб; уќобвор пахш кардани сайд монанди
уќоб бољуръат ва якбора ба зер гирифтани
сайд.
УЌОБЇ ‫ ﻋﻘﺎﺑﻲ‬мансуб ба уќоб: бинии уќобї би-
ние, ки ќисми болоияш ба минќори уќоб мо-
нанд аст; ◊ уќобї шудан киноя аз талабгор
шудан; муштоќ шудан.
УЌОБМОНАНД ‫ ﻋﻘﺎب ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ниг. уќобвор.
УЌОБОНА ‫ ﻋﻘﺎﺑﺎﻧﻪ‬1. мансуб ба уќоб; нигоњи
уќобона нигоњи тез ва дурбинонаи ба уќоб
хос. 2. мисли уќоб, уќобвор.
УЌУБАТ а. ‫ ﻋﻘﻮﺑﺖ‬1. азоб, машаќќат; ранљ, кул-
фат: уќубат кашидан (дидан). 2. кит. љазои
ягон кори бад ё гуноњ; уќубат кардан љазо
додан барои кори бад ё гуноње.
УЌУБАТДИЊАНДА ‫ ﻋﻘﻮﺑﺖدﻫﻨﺪه‬азобдињанда,
озордињанда; ситамгар.
УЌУЌ а. ‫ ﻋﻘﻮق‬кит. нофармонї кардан, итоат
накардан (ба падару модар).
УЌУЛ а. ‫ ﻋﻘﻮل‬љ. аќл.
УЛАВ//УЛОВ ‫اﻻو‬//‫ اﻟﻮ‬чорпои саворї ва боркаш
(махсусан хар ва асп), маркаб, сутур.
УЛАВДОР ‫ اﻟﻮدار‬он ки њайвони саворї дорад,
соњибулав.
УЛАМО а. ‫ ﻋﻠﻤﺎ‬1. љ. олим. 2. д. олимони соњаи
дини ислом; табаќаи олии рўњониёни ислом.
УЛВИНАЖОД ‫ﻋﻠﻮيﻧﮋاد‬ кит. баландпоя, олим-
артаба.
УЛВИЯТ а. ‫ ﻋﻠﻮﻳﺖ‬кит. бартарї, баланд.
УЛВЇ ‫ ﻋﻠﻮي‬кит. 1. боло, баланд; болої, фав-
ќонї. 2. он чи дар осмон аст, осмонї; муќоб.
сифлї; олами улвї олами боло.
УЛЁ а. ‫ ﻋﻠﻴﺎ‬муаннаси аъло.
УЛЁЊАЗРАТ а. ‫ ﻋﻠﻴﺎﺣﻀﺮت‬муаннаси аълоњазрат;
унвони малика ва зани шоњ.
УЛОЃ т. ‫ اﻻغ‬улав, маркаб, сутур.
УЛОЌ т. ‫ اﻻق‬1. ниг. улоѓ; бузе, ки кўбкорї ме-
кунанд, куштаи танаи буз ё гўсолаи дар буз-
кашї кашидашаванда. 2. гуфт. бузкашї, кў-
бкорї; улоќ додан бузкашї барпо кардан.
УЛЛОС ‫ اﻻس‬калимаи таќлиди овоз 1. бонгу ну-
лаи саг, шаѓол, гург ва ѓ.: уллос задан, уллос
кашидан. 2. садои вазидани боди сахт,
ѓурриш.
УЛЛОСЗАНАНДА ‫ اﻻسزﻧﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз уллос задан. 2. он чи уллос
мезанад.
УЛЛОСЗАНЇ ‫ اﻻسزﻧﻲ‬исми амал аз уллос задан;
уллос кашидан.
УЛЛОСЇ ‫ اﻻﺳﻲ‬1. љонваре, ки бисёр уллос ме-
кашад. 2. маљ. шахси баландгирянда.
УЛЛОСКАШАНДА ‫اﻻسﻛﺸﻨﺪه‬ ниг. уллосзанан-
да.
УЛЛОСКАШЇ ‫ اﻻسﻛﺶ‬ниг. уллосзанї.
УЛТИМАТУМ ‫ اﻟﺘﻤﺘﻢ‬лот. талаботи ќатъии дав-
лате ба давлати дигар, ки дар сурати иљро
нашудани ин талабот бо ќатъ кардани
муносибатњои дипломатї ва истифодаи
ќувва (эълони љанг ва ѓ.) тањдид мекунад,
итмоми њуљљат.
УЛТРА лот. ‫ اوﻟﺘﺮه‬љузъи аввали калимањои му-
раккаб, ки маънои аз њад зиёд зоњир шудани
чизеро ифода мекунад: ултрабунафш, ул-
трасадо ва ѓ.
УЛТРАБУНАФШ ‫ اوﻟﺘﺮهﺑﻨﻔﺶ‬:шуоъњои ултра-
бунафш физ. шуоъњои мављашон кўтоњи ди-
данашаванда, ки дар спектр (тайфнигорї)
баъд аз нурњои бунафш љой мегиранд.
УЛТРАОВОЗ ‫ اوﻟﺘﺮهآواز‬ниг. ултрасадо.
УЛТРАСАДО ‫ اوﻟﺘﺮهﺻﺪا‬физ. садое, ки гўши ин-
сон онро намешунавад ва асбобњои махсус
 – 367 –
лаппишњои нињоят тези онро нишон меди-
њад.
УЛУ а. ‫ اوﻟﻮ‬кит. соњиб.
УЛУВ(В) а. ‫ ﻋﻠﻮ‬кит. баландї, бартарї; бузургии
ќадр; улувви њиммат њимматбаландї.
УЛУЃ т. ‫ اﻟﻎ‬кит. калон, бузург, кабир.
УЛУЛАМР а. ‫اوﻟﻮاﻻﻣﺮ‬ кит. соњиби њукму фар-
мон, амир.
УЛУЛХАМР а. ‫اوﻟﻮاﻟﺨﻤﺮ‬ кит. шаробхўр, май-
хора.
УЛУМ а. ‫ ﻋﻠﻮم‬љ. илм: улуми шеър, таърихи улум,
тањсили улум; талабаи улум књн. толибилм
(дар мадраса)
УЛУС м-т. ‫ اﻟﻮس‬таър. ќабила, ќавм ва сарза-
мини он: соњиби элу улус.
УЛУФ а. ‫ اﻟﻮف‬љ. алф (њазорњо, њазорон).
УЛУФА а. ‫ ﻋﻠﻮﻓﻪ‬1. хўроки њайвонот, ему хошок.
2. кит. хўрокворї, ѓизо.
УЛФАТ а. ‫ اﻟﻔﺖ‬1. хў гирифтан, унс пайдо кар-
дан бо касе; дўстї, ошної. 2. њамнишин,
њамсўњбат, њамќадањ: улфат шудан бо касе; ◊
улфат шудан бо чизе одат кардан ба чизе,
мубтало шудан.
УЛФАТЇ ‫ اﻟﻔﺘﻲ‬1. дўстї, ошної; њамќадањ будан:
улфатї доштан бо касе. 2. зуд улфатшаванда,
хушмуошират, ба одам часпон: одами
улфатї, љавони улфатї.
УЛФАТПАЗИР ‫ اﻟﻔﺖﭘﺬﻳﺮ‬унсгиранда, улфатша-
ванда; одамдўст, ба одам часпон.
УЛЉА т-м. ‫ اﻟﺠﻪ‬ниг. ўлља.
УМ(М) а. ‫ ام‬кит. модар.
УМАМ а. ‫ اﻣﻢ‬кит., љ. уммат.
УМАРО а. ‫ اﻣﺮا‬књн., љ. амир; умарои лашкар
фармондењони лашкар.
УМДА а. ‫ ﻋﻤﺪه‬кит. 1. муњим; асосї: масъалаи
умда, вазифаи умда. 2. аксар, бештар: ќисми
умда.
УМДАФУРЎШ ‫ ﻋﻤﺪه ﻓﺮوش‬фурўшандаи яклухти
молу чиз, кўтафурўш.
УМДАФУРЎШЇ ‫ ﻋﻤﺪهﻓﺮوﺷﻲ‬фурўши яклухт, кў-
тарафурўшї.
УМЕ
УМЕД ‫ اﻣﻴﺪ‬1. чашмдошт, интизор, таваќќўъ,
омол. 2. эътимод, боварї; ба (бо) умеди … а)
бо орзуи…, бо таваќќуи…; б) бо нияти…, бо
маќсади…; бо биму умед//бо тарсу умед дар
њолате ки аз як тараф, тарсу хавф тањдид ку-
над ва аз тарафи дигар, умеди бењбудї дида
шавад, гуфта мешавад; умед бастан ба касе, ё
чизе а) чашм доштан, орзу кардан; б) эъти-
мод кардан, бовар кардан (хусусан ба мадади
касе); умед бахшидан умедвор кардан; умед
кардан аз касе ё чизе маљ. чашм доштан; орзу
кардан; дар интизори коре будан аз касе ё
чизе; умеди худро кандан аз касе ё чизе но-
умед шудан аз касе ё чизе (хусусан аз сињат
шудани бемор); ба умеди касе шудан умедво-
ри ёрї ё дастгирии касе шудан; ба мадади
касе нигарон шудан; ба касе бовар карда,
фаъолияти худро суст кардан бо умеди ёрї ё
дастгирии касе; ◊ умед аст, ки… а) чашм
доштан мумкин аст, ки…; б) бовар кардан
мумкин аст, ки…; умед доштан а) чашм дош-
тан, интизор будан; орзу доштан; б) боварї
(эътимод) доштан; (њељ) умед надоштам, ки
… (њељ) интизор набудам, ки…, (њељ) умед-
вор набудам, ки…; умеде дар дил бедор кар-
дан; ба умеди оши њамсоя турб натарош
(маќ.) ба ёрию мадади касе умедвор нашуда
аз пайи корат шав, дунё ба умед (аст) то
ваќте ки инсон зинда аст, дар интизори некї
аст.
УМЕДБАХШ ‫ اﻣﻴﺪﺑﺨﺶ‬1. он ки ё он чи аз он уме-
ди неке њаст; љавони умедбахш љавони ис-
теъдодноке, ки аз ў дар ягон соњаи илму
њунар комёбиеро чашм доштан мумкин аст;
пањлавони умедбахш пањлавони нав, ки аз ў
ѓалабањои ояндаро умедвор шудан мумкин
аст.
УМЕДВОР ‫ اﻣﻴﺪوار‬1. чашмдоранда, интизори-
кашанда, нигарон; орзукунанда, орзуманд. 2.
гуфт., маљ. њомила; умедвор будан: чашм
доштан; орзу доштан; интизор будан; умед-
вор кардан умед додан; ваъда дода интизор
кардан касеро…; умедвор шудан интизор
(нигарон) шудан, чашм доштан.
УМЕДВОРКУНАНДА ‫ اﻣﻴﺪوارﻛﻨﻨﺪه‬сифати феъ-
лии замони њозира аз умедвор кардан; ниг.
умедбахш.
УМЕДВОРОНА ‫ اﻣﻴﺪواراﻧﻪ‬бо умеду орзу; орзу-
мандона: як нигоњи умедворона кардан.
УМЕ
УМЕДВОРЇ ‫ اﻣﻴﺪواري‬1. умедвор будан, умед
доштан, орзумандї; муќоб. навмедї; љои
умедворї љои ба орзу расидан; манбаи мада-
ду ёрмандї. 2. маљ. њомилагї, дуљонї.
УМЕДГОЊ ‫ اﻣﻴﺪﮔﺎه‬љои расидан ба орзуњо, умед-
хона, кўи умед, хонаи умед.
УМЕДКАДА ‫ اﻣﻴﺪﻛﻨﺪه‬ниг. умедгоњ.
УМЕДХОНА ‫ اﻣﻴﺪ ﺧﺎﻧﻪ‬ниг. умедгоњ.
УМЌ а. ‫ﻋﻤﻖ‬ кит. жарфї, жарфо, чуќурї: умќи
дарё.
УМЌСАНЉ ‫ﻋﻤﻖﺳﻨﺞ‬ жарфандеш, баланднигоњ,
дурбин.
УММАТ а. ‫ اﻣﺖ‬кит. 1. мардум, љамоат, гурўњи
одамон. як миллат ва як дин; уммати
марњума. 2. пайрави ислом ва мусулмонон.
УММАЊАТ а. ‫ اﻣﻬﺖ‬кит., ниг. ум(м).
УММАЊОТ а. ‫ اﻣﻬﺎت‬кит., љ. ум(м), уммањат; ◊
уммањоти арбаа ниг. чањор унсур.
УММЕД ‫ اﻣﻴﺪ‬шакли дигари умед, ки бештар хоси
забони назм аст.
УММЕДВОР ‫ اﻣﻴﺪ وار‬ниг. умедвор.
УММЇ а. ‫ اﻣﻲ‬1. мансуб ба ум; модарї. 2. он ки
дар тарбияи модар мондааст. 3. нохонда, бе-
савод; он ки соњиби илму дониши худодод
аст, соњиби илми ладуннї.
УММОЛ ‫ ﻋﻤﺎل‬љ. омил (амалкунандагон, кор-
кунон…).
УММУЛАМРОЗ а. ‫اﻻﻣﺮاض‬ ‫ام‬ киноя аз асос ва
сабаби беморињо.
УММУЛКИТОБ а. ‫ ام اﻟﻜﺘﺎب‬кит. 1. китоби му-
њим ва асосї; китоби китобњо. 2. Ќуръон. 3.
матлабњои асосї ва муњими як китоб,
љавњари китоб.
УММУЛЌУРОЪ а. ‫ ام اﻟﻘﺮاء‬кит. 1. модари
шањрњо, шањри шањрњо. 2. маљ. Макка.
УММУЛХАБОИС а. ‫ اماﻟﺨﺒﺎﻳﺚ‬падари палидињо,
киноя аз шароб.
УММУЛХАЛОИЌ а. ‫ ام اﻟﺨﻼﺋﻖ‬кит. 1. д. модари
мардумон. 2. лаќаби Њавво, ки мувофиќи ри-
вояти китобњои динї аввалин зане дар рўи
олам будааст.
УММУЛЊАВОДИС а. ‫ ام اﻟﺤﻮادث‬кит. 1. модари
– 368 –
њодисањо; сарчашмаи њаводис (-и олам); маљ.
ронда шудани Одам (а) аз бињишт. 2. киноя
аз олам, љањон.
УМНИЯ а. ‫ اﻣﻨﻴﻪ‬кит. маќсад, матлаб, орзу.
УМОЧ ‫ اﻣﺎچ‬ниг. ўмоч.
УМР а. ‫ ﻋﻤﺮ‬1. муддати зиндагї ва дар њаёт бу-
дан (-и инсон, њайвон ва ашёи дигар); њаёт,
зиндагї; даври мављудият: умри дароз (дида-
ни касе ё талабидан ба касе): дар умраш, дар
охири умр, то охири умр, умраш кўтоњ буда-
аст. 2. умрњо, муддатњо, замони зиёде; умри
љавонї овони љавонї, айёми љавонї; умри
љовид (абад) њаёти дарози беинтињо, зинда-
гии њамешагї, њаёти абадї; тамоми умр
њамаи муддати зиндагї, њамеша, доим; умр
дидан дар њаёт будан, зиндагї кардан, умр ба
сар бурдан; умри дароз дидан дер зистан, да-
розумр будан; умр ба сар бурдан; умри касе
гузаштан дар љое ё бо коре а) тамоми мудда-
ти зиндагии касе дар љое ба охир расидан,
тамоми умри касе алоќаманд будан бо љое:
умри мо дар сањро гузашт; б) сарфи коре шу-
дани њаёти касе; умр ба охир расидан маљ.
тамом шудани умри касе; пиру нотавон шу-
дан; умри дубора киноя аз пас аз бемории
вазнин дубора сињат ёфтан; наљот ёфтан аз
ягон гирифтории вазнин ё шикасту мушкили
саъб; савдои умр киноя аз хонадор шудан,
интихоби зан ё шавњар; як умр а) тамоми
умр; б) киноя аз асло, њаргиз; бо касе умр гу-
заронидан бо касе њамроњ зистан; бо касе
њамхона шуда њаёт ба сар бурдан; умр ба сар
бурдан зистан, зиндагї кардан; риштаи умри
касеро буридан (баркандан) куштан, ќатл
кардан; умр боќї бошад… агар зинда бошем;
умр вафо кунад… агар зинда монем…, агар
дар њаёт бошем… умрашро дињад// умрашро
монад умри зиёд бинад умраш дароз шавад;
(таъбири хоњиш ва тањсин); умрашро ба шу-
мо дод мурд, вафот кард.
УМРА а. ‫ ﻋﻤﺮه‬д. њаљљи асѓар, як ќисми њаљ, ки
маросими махсус дорад.
УМРАФЗОЙ ‫ ﻋﻤﺮاﻓﺰاي‬кит. дарозкунандаи умр.
УМРБОД ‫ ﻋﻤﺮﺑﺎد‬як умр, тамоми умр, њамеша:
умрбод миннатдор будан.
УМРБОЌЇ ‫ ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻗﻲ‬лањљ. навъи харбуза.
УМРВАР ‫ ﻋﻤﺮور‬соњиби умр, умрдида, зинда ва
 – 369 –
поянда.
УМРГУЗАРОНЇ ‫ ﻋﻤﺮﮔﺬراﻧﻲ‬зиндагонї, њаёт,
зисту зиндагонї; рўзгузаронї.
УМРДАРОЗЇ ‫ﻋﻤﺮدرازي‬ дарозумрї, умри зиёд
дидан.
УМРДИДА ‫ ﻋﻤﺮدﻳﺪه‬умри зиёд дида, синну со-
лаш ба љое расида; солхўрда.
УМРЗОЙ ‫ ﻋﻤﺮزاي‬кит. умрдињанда, дарозкунан-
даи умр.
УМРЇ ‫ ﻋﻤﺮي‬якумра, умрбод, ба таври доимї;
рафиќи умрї а) рафиќи абадї, рафиќи
доимї; б) маљ. њамсар, њамхона.
УМРКОЊ ‫ ﻋﻤﺮﻛﺎه‬кўтоњкунандаи умр; озорди-
њандаи љон.
УМРКЎТОЊ ‫ ﻋﻤﺮﻛﻮﺗﺎه‬ниг. кўтоњумр.
УМРКЎТОЊЇ ‫ ﻋﻤﺮﻛﻮﺗﺎﻫﻲ‬ниг. кўтоњумрї.
‫ ﻋﻤﺮان‬ободонї, ободї.
УМРОН а.
УМРПАЙМОЇ ‫ ﻋﻤﺮﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‬кит. умргузаронї,
рўзшуморї.
УМРФАРСОЙ ‫ﻋﻤﺮﻓﺮﺳﺎي‬ кит. киноя аз нопой-
дор, бебаќо.
УМРЉЎ ‫ ﻋﻤﺮﺟﻮ‬кит. умрхоњ, орзукунандаи умри
дароз.
УМУМ а. ‫ ﻋﻤﻮم‬1. њама, љумла, кул(л), тамом:
умуми ањолї, умуми иштироккунандагони
бозї, умуми навъи башар; дар њузури умум
дар пеши назари љамъият, дар њузури омма;
дар маркази диќќати умум истодан барои
њама диќќатљалбкунанда будан. 2. ниг. уму-
мї: забони умум, роњи умум, хасми умум.
УМУМАНً ّ‫ ﻋﻤﻮﻣﺎ‬1. ба таври умум; куллиятан,
дар аксари мавридњо, ба эътибори аксарият,
асосан; одатан. 2. гуфт., калимаи туфайлї
хулоса, хулосаи калом.
УМУМИАВРУПОЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲاوروﭘﺎﺋﻲ‬тамоми Ав-
рупоро фарогиранда; барои њамаи кишвару
давлатњои Аврупо ягонабуда.
УМУМИАРТИШЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲارﺗﺸﻲ‬барои артиш
умумї ва ягона; ба тамоми армия
тааллуќдошта.
УМУМИАСКАРЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﻋﺴﻜﺮي‬ягона барои ња-
маи ќисмњои њарбї: ойинномаи умумиаскарї.
УМУ
УМУМИБАШАРЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﺑﺸﺮي‬барои умуми ба-
шарият хос; барои љомеаи инсоният ягона ва
яксон, умумиинсонї: ќонуни умумибашарї.
УМУМИДАВЛАТЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲدوﻟﺘﻲ‬мутааллиќ ба
тамоми давлат; ягона барои миќёси тамоми
давлат.
УМУМИДЕМОКРАТЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲدﻳﻤﺎﻛﺮﺗﻲ‬њамаи
ќуввањои демократиро фарогиранда; барои
њамаи созмонњои демократї ягона ва яксон.
УМУМИДУНЁЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲ دﻧﻴﺎﺋﻲ‬ниг. умумиљањонї.
УМУМИИНСОНЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲاﻧﺴﺎﻧﻲ‬ниг. умумибаша-
рї.
УМУМИИТТИЊОДЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲاﺗّﺤﺎدي‬ба тамоми
иттињод тааллуќдошта.
УМУМИИТТИЊОДИЯВЇ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲاﺗﺤﺎدﻳﻮي‬ ниг.
умумииттињодї.
УМУМИМАКТАБЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﻣﻜﺘﺒﻲ‬тамоми мак-
табњоро фарогиранда; ягона барои тамоми
мактабњо.
УМУМИХАЛЌЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﺧﻠﻘﻲ‬умумї ва ягона ба-
рои њамаи халќ; ба њар як фарди халќ
тааллуќдошта: иди умумихалќї; кори
умумихалќї коре, ки ба њама тааллуќ дорад,
коре, ки бо иштироки тамоми халќ иљро ме-
шавад; њаракати умумихалќї њаракате, ки
дар он тамоми халќ иштирок мекунад,
њаракате, ки тамоми халќро фаро гирифта-
аст.
УМУМИЊИЗБЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﺣﺰﺑﻲ‬ба тамоми њизбе
тааллуќдошта, тамоми њизбро фарогиранда,
фарогирандаи тамоми њизб.
УМУМИЉАЊОНЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﺟﻬﺎﻧﻲ‬дар тамоми ља-
њон нуфузу эътибордошта; ба њамаи киш-
варњои љањон тааллуќдошта; намояндагони
њамаи кишварњои љањонро дарбаргиранда:
адабиёти умумиљањонї, бозори умумиљањонї,
сулњи умумиљањонї.
УМУМИЉУМЊУРИЯВЇ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮرﻳﻮي‬ ниг.
умумиљумњурї.
УМУМИЉУМЊУРЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲﺟﻤﻬﻮري‬умумї ва
ягона барои тамоми љумњурї; ба тамоми
љумњурї алоќадошта; он чи бо иштироки
намояндагони њамаи вилоят ва шањру
ноњияњои љумњурї мегузарад.
УМУ
УМУМИШАХС ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺨﺺ‬:љумлаи умумишахс
грам. љумлаи яктаркибаи бемубтадо, ки
иљрокунандаи амал бо хабари феълї ифода
ёфта, ба њамаи шахсњо (гўянда, шунаванда,
ѓоиб) як хел муносибат дорад, мас., аввал бу-
бин љои худ, баъд бимон пои худ (фолк.).
УМУМИШАЊРЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻬﺮي‬умумї ва ягона
барои тамоми шањр; ба тамоми шањр
алоќадошта; он чи бо иштироки намоянда-
гони њамаи муассисањову ташкилотњои шањр
мегузарад: њашари умумишањрї.
УМУМИШУДА ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺪه‬љамъиятишуда, ба
љамъият тааллуќдошта; барои истифодаи
умум гузошташуда: ќоидаи умумишуда, ру-
суми умумишуда.
УМУМИЯТ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ‬умумї будан, ягонагї,
муштаракї; умумияти манфиатњои марду
зан.
УМУМЇ ‫ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬њамагї, тамомї, њамагонї:
амалњои умумї; афви умумї аз гуноњи
гунањгорони мањкумшуда гузаштан, ќисман
ё пурра озод кардани онњо бо фармони
њукумат; кори умумї а) кори ба њама
тааллуќдошта, кори ба њама дахлдор; б) ко-
ри љамъиятї, кор барои манфиати халќ ва
љамъият; таълимоти умумї тањсил ва таъ-
лимгирї дар њаљми мактаби миёна, ки барои
њамаи ањолии Љумњурии Тољикистон дастрас
ва њатмї мебошад; маљлиси умумї маљлисе,
ки дар он њамаи кормандони ягон муассиса
бояд иштирок кунанд, љаласаи якљояи њамаи
созмонњои љамъиятї ва маъмурияти муасси-
сае; хобгоњи умумї биное, ки дар он корга-
рони одатан муљарради як муассиса ё
донишљўёни ягон муассисаи таълимї ва
миёнаи махсус зиндагї мекунанд; шўъбаи
умумї шўъбае дар идорањои калон, ки муко-
тиба ва додугирифти њуљљатњои расмї ва ѓ.
ба зиммаи он аст; хулосаи умумї баровардан
хулосаи љамъбасткунанда баровардан.
УМУР а. ‫ اﻣﻮر‬1. кит. љ. амр (корњо): вазорати
умури хориљї. 2. нав. ягон соњаи
хизматрасонї: умури шуѓли ањолї.
УНВОН а. ‫ ﻋﻨﻮان‬1. сарнома, сарлавња; номи ки-
тоб ё ягон ќисми он, номи маќола ва ё
навиштањои дигар: бо унвони …, дар зери ун-
вони…, тањти унвони …. 2. навиштаи рўи
лифофа ва дигар чизњои ба воситаи почта
– 370 –
фиристодашаванда, ки ном ва љои
истиќомати гиранда ва фиристандаро дар
бар мегирад, нишонї: унвони мактуб; ба касе
ё љое нома ва чизи дигар равон (ирсол) на-
мудан; ба унвони касе чизе фиристодан. 3.
номи ба шахсе расман додашудае, ки
дараљаи ихтисоси дар соњае дошта рутба,
дараљаи маќом ва чигунагии хизматњои ўро
ифода мекунад: унвони илмї, унвони њарбї,
унвони фахрї, унвон гирифтан, унвон додан,
ба унвоне сазовор шудан, соњиби унвон шу-
дан.
УНВОНЇ ‫ ﻋﻨﻮاﻧﻲ‬:љумлаи унвонї грам. љумлаи
содае, ки дар он ашё ё воќеа номбар шуда,
вале дар бораи он чизе гуфта намешавад.
УНИВЕРСАЛЇ лот. ‫ اﻧﻴﻮﻳﺮﺳﻠﻲ‬њамакора, њама-
љињата; дастгоњи универсалї тех. дастгоње,
ки дар он ќисмњои гуногун ва маснуоти хур-
ду калонро тайёр кардан мумкин аст; умумї:
маѓозаи универсалї фурўшгоњи калони
молњои мухталифи саноатї.
УНИВЕРСИТЕТ лот. ‫ اﻧﻴﻮرﺳﻴﺘﻴﺖ‬ниг. донишгоњ.
УНЌ а. ‫ ﻋﻨﻖ‬кит. гардан.
УНЌУД а. ‫ﻋﻨﻘﻮد‬ кит. хўшаи ангур, сари ангур;
ангур.
УННОБ а. ‫ ﻋﻨّﺎب‬кит. 1. ниг. љелон. 2. маљ. лаби
маъшуќа.
УННОБГУН ‫ﻋﻨﺎﺑﮕﻮن‬ монанди унноб, сурхранг,
сурх.
УННОБЇ ‫ ﻋﻨﺎﺑﻲ‬1. мансуб ба унноб. 2. маљ. сурх.
УННОБРАНГ ‫ ﻋﻨﺎب رﻧﮓ‬ниг. уннобгун.
УНС а. ‫ اﻧﺲ‬хўгирї; ошної, улфат: унсу улфат,
унсу ошної; унс гирифтан // унс пайдо кардан
ба (бо) касе ё чизе хў гирифтан, улфат пайдо
кардан, омўхта шудан, одат кардан ба касе ё
чизе.
УНСГИРЇ ‫ اﻧﺲﮔﻴﺮي‬исми амал аз унс гирифтан;
улфат гирифтан; омўхта шудан, одат кардан
ба касе ё чизе.
УНСО а. ‫ اﻧﺜﺎ‬кит. мода; зан.
УНСУР а. ‫ ﻋﻨﺼﺮ‬1. кит. асл, асос, бун. 2. фалс. ба
аќидаи файласуфњои Юнони ќадим ва
Машриќзамин њар яке аз чањор моддае (яъне
хок, об, бод ва оташ), ки асоси дунёро таш-
 – 371 –
кил медињад; чор (чањор) унсур. 3. хим. мод-
дае, ки дар таркиби љисмњои мураккаб
мављуд аст ва ба моддањои аз худ содатар
таќсим намешавад, элемент: љадвали даврии
унсурњои химиявии Менделеев. 4. маљ. намо-
яндаи гурўњи ба љамъият мухолиф: унсури
бегона а) намояндаи гурўњи ѓайр; б) шахси
барои доирае номатлуб.
УНСУРЇ ‫ ﻋﻨﺼﺮي‬1. мансуб ба унсур, моддї. 2.
номи яке аз шоирони давраи Ѓазнавиён (со-
ли вафоташ - 431њ//1040м.).
УНФ а. ‫ ﻋﻨﻒ‬кит. дуруштї, даѓалї; тундї, сахт-
гапї; бо унфу итоб бо хашму ѓазаб; бо тундї,
ситезакорона.
УНФЇ ‫ ﻋﻨﻔﻲ‬кит. дурушт, даѓал.
УНФУВОН а. ‫ ﻋﻨﻔﻮان‬кит. аввали њар чиз; унфу-
вони шубоб оѓози љавонї; давраи аввали
љавонї.
УПО ‫ اﭘﺎ‬хокаи хўшбўи сафедранг, ки одатан за-
нон ба рўй мемоланд: упо задан (молидан).
УР ‫ ﻋﻮر‬кўтоњшудаи урён.
УРАН ‫ ارن‬хим. унсури химиявии сафедранг, ки
хосияти радиоактивї дорад.
УРАФО ‫ ﻋﺮﻓﺎ‬љ. ориф.
УРБОН а. ‫ ﻋﺮﺑﺎن‬кит. арабњои бодиянишин,
арабњои кўчманчї, аъробї.
УРВА а. ‫ ﻋﺮوه‬кит. 1. дастгирак; дастаи њар чиз
(мас., кўза, офтоба..); урваи вусќо а) дастги-
раки мањкам; б) маљ. эътимодгоњ, мањалли
эътимод; такягоњ. 2. ресмони киштї.
УРДАК т. ‫ اوردك‬//‫ اردك‬ниг. ўрдак.
УРДИБИЊИШТ ‫ ارديﺑﻬﺸﺖ‬1. кит. моњи дуюми
соли њиљрии шамсї (мутобиќи савр), ки ба 21
апрел – 21 май рост меояд. 2. маљ. бањор.
УРДИБИЊИШТЇ ‫ اردي ﺑﻬﺸﺘﻲ‬1. кит. мансуб ба
урдибињишт. 2. бањорї.
УРДУ//ЎРДУ І т-м. ‫ اردو‬1. лашкар, сипоњ,
ќўшун. 2. ниг. урдугоњ.
УРДУ II ‫ اردو‬номи забони асосии ањолии По-
кистон ва як ќисми Њиндустон.
УРДУГОЊ ‫اردوﮔﺎه‬ лашкаргоњ, ќароргоњи лаш-
кар.
УРФ
УРДУЗАБОН ‫ اردو زﺑﺎن‬он ки забони модариаш
забони урду аст.
УРЕБ ‫ اورﻳﺐ‬каљ, каљу норост, мунњариф, ба бо-
ло ё ба поён майлкарда; вуреб; уреб-уреб каљ-
каљ.
УРЕБЧА ‫اورﻳﺒﭽﻪ‬ гуфт. сарбандаки сегўшаи за-
нон.
УРЕБЧАШМ ‫ اورﻳﺐ ﭼﺸﻢ‬гуфт. чашмкаљ; олус.
УРЁН ‫ ﻋﻮرﻳﺎن‬1. луч, лухт, луччак, барањна: тани
урён, ханљари урён. 2. маљ. нодор, камбаѓал;
гуруснаю урён; дашти урён дашти бедарахту
гиёњ; урёну бирён будани љое бедарахту
бегиёњу беоб ва тафсон будани љое.
УРЁНЇ ‫ ﻋﻮرﻳﺎﻧﻲ‬урён будан; барањнагї, лучї.
УРМУЗД ‫ اردﻣﺰد‬1. номи форсии сайёраи Муш-
тарї. 2. номи рўзи аввали њар моњи форсї. 3.
моњи якуми соли шамсї, ки ба 21 март–21
апрел рост меояд.
УРОЌ//ЎРОЌ т. ‫ اوراق‬таър. яке аз унвонњои
фахрї, ки аз тарафи дарбори амир ба до-
нишмандон дода мешуд.
УРОЛОГ ‫ اراﻻگ‬тиб. мутахассиси урология;
пешобшинос; духтури табобаткунандаи
касалињои урологї.
УРОЛОГИЯ ‫ اراﻻﮔﻴﻪ‬тиб. соњаи илми тиб оид ба
беморињои узвњои пешоб ва таносул ва
роњњои муолиљаю пешгирии онњо.
УРОЛОГЇ ‫ اراﻻﮔﻲ‬тиб. мансуб ба урология:
беморињои урологї, њуљраи урологї.
УРУЃ//УРУЌ І ‫اروغ‬ //‫اروق‬ 1. ќавм, ќабила. 2.
хешон, аќрабо.
УРУЌ II а. ‫ ﻋﺮوق‬1. љ. ирќ (рагњо). 2. реша(-и да-
рахт).
УРУПО ‫ اروﭘﺎ‬гуфт., ниг. Аврупо.
УРУС ‫ اروس‬гуфт., ниг. рус.
УРУЉ а. ‫ ﻋﺮوج‬кит. болоравї; уруљ ёфтан боло
рафтан (бештар дар мансабу маќом).
УРФ а. ‫ ﻋﺮف‬одат, расм, таомул: урфу одат, урфу
одати кўњна; дар урф (урфият) мегўянд, ки…
одатан мегўянд, ки…; ба ќавли мардум…
УРФАН а. ً‫ ﻋﺮﻓﺎ‬кит. аз рўи таомул, дар урфу
расми мардум.
УРФ
УРФИЯТ а. ‫ ﻋﺮﻓﻴﺖ‬ниг. урф.
УРФЇ ‫ ﻋﺮﻓﻲ‬маъмулї, одї, муќаррарї.
УРЉУН а. ‫ ﻋﺮﺟﻮن‬кит. шохи хушкидаи кўњна ва
солхўрдаи дарахт.
УС(С) а. ‫ اس‬кит. бунёд, асос, поя, бех.
УСАРО а. ‫ اﺳﺮا‬кит., љ. асир (асирон, бандиён).
УСКУНА ‫ اﺳﻜﻮﻧﻪ‬чизњои дар замин барпокар-
дашуда (иморат ва ѓ.), мулки ѓайриманќул,
асбобу ускуна асбобу анљом.
УСЌУФ ю. ‫ اﺳﻘﻮف‬кашиши бузурги исавиён (яке
аз рутбањои олии калисои насрониён).
УСЛУБ а. ‫ اﺳﻠﻮب‬1. тарз, тариќ, роњ, равиш: ус-
луби ифода, услуби кор, услуби меъморї, ус-
луби сохт ва ороиши бино; услуби одоб тао-
мул, муќаррарот. 2. адш. сабк, равия ва си-
мои хоси эљодии шоиру нависандаи
људогона ё гурўњи шоиру нависандагон, ки
дар шакли мазмун ва забони асарњояшон
зоњир мегардад: услуби фардии нависанда,
услуби адабию бадеї, услуби хос, услуби
бедилї. 3. збш. тарзу равиши баёни сухан, ки
вобаста ба чигунагии истифодаи хусу-
сиятњои забонї аз њам фарќ мекунад: услуби
илмї, услуби бадеї, услуби бадеї, услуби
публисистї.
УСЛУБШИНОС ‫ اﺳﻠﻮبﺷﻨﺎس‬олиме, ки бо тањќи-
ќи услубњои забонї ва тарзи ифодаву
воситањои бадеии асарњои адабї машѓул ме-
гардад.
УСЛУБШИНОСЇ ‫ اﺳﻠﻮب ﺷﻨﺎﺳﻲ‬адш. илме, ки аз
услубњои забонї ва тарзи ифодаву воситањои
бадеии асарњо бањс мекунад, сабкшиносї,
стилистика.
УСМА//ЎСМА ‫ اﺳﻤﻪ‬гуфт. гиёњи махсуси сабз-
ранги ороишї, ки занон онро афшурда бо он
абрўвони худро меороянд (аслаш вусма ва
васма).
УСОРА а. ‫ ﻋﺼﺎره‬кит. шира, шарбат, оби мевае,
ки бо афшурдан њосил мешавад.
УСПУШ ‫ اﺳﭙﺶ‬кит. 1. ниг. куя. 2. ниг. митта.
УСРАТ а. ‫ ﻋﺴﺮت‬кит. 1. машаќќат, сахтї, душ-
ворї. 2. тангдастї, фаќр, тињидастї.
УСТО ‫ اﺳﺘﺎ‬шакли ихтисоршудаи устод. 1. донан-
даи коре; моњир дар њунаре; мутахассис дар
– 372 –
пешае: устои бинокор (дуредгар, роњсоз, че-
лонгар); усто шудан мањорат пайдо кардан;
усто будан ба коре моњиру чирадаст будан
дар коре; ўњдабаро будан. 2. омўзгори њунар
(касб, пешае). 3. шахсе, ки ба корњои
маъмурї ва техникии коргоњ, баст ва ё
шўъбаи кори сохтмон сардорї мекунад. 4.
гуфт., маљ. айёр, њилагар.
УСТОГЇ ‫ اﺳﺘﺎﮔﻲ‬ниг. устої.
УСТОД ‫ اﺳﺘﺎد‬1. муаллим ва омўзгори бузург:
турфа шогирде, ки дар њайрат кунад устодро
(зарб.). 2. ихтисосманде, ки дар соњаи худ ба
њадди камолот расидааст, доно ва тавоно
дар илм ё њунаре; устоди кори худ будан до-
нандаи кори худ будан; дар кори худ чусту
чолок будан, мањорат доштан; устоди сухан
суханвар; адиби номдор; устоди санъат санъ-
аткори номдор. 3. унвони фахрї, ки ба
пешќадамони ягон соњаи кору фаъолият до-
да мешавад: устоди санъати Тољикистон, ус-
тоди варзиш.
УСТОДЇ ‫ اﺳﺘﺎدي‬1. мансуб ба устод; амалу вази-
фаи устод; муаллимї, омўзгорї; роњбарї. 2.
мањорат; њунармандї; устодї кардан
роњбарї кардан, муаллим будан.
УСТОДОНА ‫ اﺳﺘﺎداﻧﻪ‬1. ба устод хос(с), махсуси
устод; устодвор: мањорати устодона. 2. усто-
корона, моњирона; устодона тасвир кардан,
устодона иљро кардан кореро.
УСТОЗ ‫ اﺳﺘﺎذ‬ниг. устод.
УСТОЇ ‫ اﺳﺘﺎﺋﻲ‬мањорат, кордонї; бо устої моњи-
рона, устокорона.
УСТОКОР ‫ اﺳﺘﺎﻛﺎر‬1. соњибњунар, донандаи кас-
бу коре; мутахассис дар соњае; бомањорат,
моњир. 2. омўзанда, ёддињанда. 3. таър. со-
њиби устохона ва корхонаи пешаварї, он ки
дар зери дасташ чанд нафар шогирд кор ме-
кард.
УСТОКОРЇ ‫ اﺳﺘﺎﻛﺎري‬устогї, њунармандї; ма-
њорат; устокорї кардан мањорат нишон до-
дан, бо кордонию гапдонї амал кардан; чаќ-
ќонию чолокї кардан.
УСТОКОРОНА ‫ اﺳﺘﺎﻛﺎراﻧﻪ‬њунармандона; моњи-
рона; бо мањорати том.
УСТОХ ‫اﺳﺘﺎخ‬//‫ اوﺳﺘﺎخ‬кит. далер, љасур; нотарс,
беибо, густох.
 – 373 –
УСТОХЇ ‫ اوﺳﺘﺎﺧﻲ‬густохї, далерї, љасурї.
УСТОХОНА ‫ اﺳﺘﺎﺧﺎﻧﻪ‬1. муассисаи њунармандї,
ки дар он чизњоро таъмир ва дуруст меку-
нанд ё чизњои нав месозанд; бинои корхона:
устохонаи оњангарї, устохонаи пойаф-
золдўзї. 2. шўъбаи коргоњ: устохонаи хар-
ротї, устохонаи дуредгарї; устохонаи таъ-
лимию истењсолї муассисаи махсус ё шўъбае
дар мактабњо, ки талабагон дар он љо њам
касбу њунар меомўзанд ва њам мањсулот тай-
ёр мекунанд.
УСТУВО а. ‫ اﺳﺘﻮاء‬ниг. истиво.
УСТУВОН а. ‫ اﺳﺘﻮان‬кит. сутун.
УСТУВОНА ‫ اﺳﺘﻮاﻧﻪ‬1. кит. њар чизе,ки сутун-
монанд аст; сутун. 2. њанд. љисмњое, ки ду са-
ри онњо аз ду доираи ба њам мувозї иборат
буда, онњоро ду њамвории мувозї ба њам ме-
пайвандад, силиндр. 3. тех. яке аз ќисмњои
асосии муњаррики поршендори мошинњо, ки
шакли устувонаї дорад.
УСТУВОНАЇ ‫ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي‬1. мансуб ба устувона. 2.
њар чизе ки шакли устувонаро дорад; усту-
вонамонанд, устувонашакл.
УСТУВОР ‫ اﺳﺘﻮار‬1. пойдор, побарљо; мањкам,
мустањкам: ќалъаи устувор; сулњи устувор
сулњи пойдор, сулњи бардавом, тањкурсии ус-
тувор тањкурсии мустањкам, тањкурсии
баќувват; устувор бастан мањкам бастан чи-
зеро; устувор кардан а) пойдор кардан; бар-
ќарор (барпо) кардан; б) рост кардан; ши-
нондан, гузоштан, нишондан, насб кардан,
афрохтан; устувор шудан пойдор шудан,
мустањкам шудан, ќавї гардидан, боќувват
шудан. 2. маљ. суботкор, собитќадам, бома-
тонат, ќавиирода; азми (иродаи) устувор аз-
ми ќавї, азму иродаи мусстањкам; бо
ќадамњои устувор дилпурона, боэътимод; ус-
тувор будан (ба ањду паймон, дар ваъда)
собитќадам (ќатъї) будан; содиќ будан (дар
ваъда, ањду паймон ва ё дар ишќ); устувор
истодан а) собитќадам будан, боматонат бу-
дан; б) истодагарї кардан.
УСТУВОРЇ ‫ اﺳﺘﻮاري‬1. пойдорї; мустањкамї. 2.
собитќадамї, суботкорї, матонат; исто-
дагарї дар ањди худ ё расидан ба маќсаде.
УСТУВОРОНА ‫ اﺳﺘﻮاراﻧﻪ‬1. собитќадамона, су-
боткорона; бо матонати том. 2. аз рўи бова-
УСТ
рї ва эътимод, бо боварии том; бо ќатъият.
УСТУР ‫ اﺳﺘﻮر‬кит. сутур, улов, маркаб.
УСТУРА I ‫ اﺳﺘﻮره‬поку, теѓ.
УСТУРА II а. ‫ اﺳﻄﻮره‬афсона, хурофот.
УСТУРБОН ‫ اﺳﺘﻮرﺑﺎن‬кит. сутурбон; он ки ба
сутурон нигоњубин мекунад, саис.
УСТУРВАН ‫ اﺳﺘﺮون‬ниг. сутурван.
УСТУРДАН ‫ اﺳﺘﺮدن‬шакли дигари сутурдан.
УСТУРЛОБ ю. ‫[ اﺳﻄﺮﻻب‬аслаш астувлоб] књн.
асбоби кунљсанљ, ки ба воситаи он мавќеъ ва
баландии ситорањо ва дигар љирмњои осмо-
ниро муайян мекарданд.
УСТУХОН І ‫ اﺳﺘﺨﻮان‬1. моддаи сахт дар бадани
инсону њайвон, ки устувории андом ва
љузъњои онро таъмин мекунад: устухони
даст, устухонњои сутунмўњра. 2. донаки
мевањо (аз ќабили донаки хурмо, анор, ан-
гур), њаста; ◊ устухони касе сафед шудан маљ.
азоби сахт кашидан; устухони касе сахт шу-
дан (гаштан) а) ба воя расидан; б) бо коре зи-
ёд машѓул шудан; ба коре одат кардан,
омўхта шудан, корозмуда шудан; корд ба ус-
тухон расидан сахт ба танг омадан, ба љон
расидан, тоќатшикан шудан (азобу уќубати
касе); аз шиддати азобу машаќќат аз љон
безор шудан; дар коре устухон надоштан дар
коре нињоят моњир ва чусту чолок будан; дар
коре устухон сафед кардан дар натиљаи зиёд
машѓул шудан дар коре мањорат пайдо кар-
дан, корозмуда шудан.
УСТУХОН ІІ ‫ اﺳﺘﺨﻮان‬књн. навъе аз аслињаи
љангии ќадим.
УСТУХОНБАНД ‫ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪ‬ниг. шикастабанд.
УСТУХОНБАНДЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪي‬1. маљмўи усту-
хонњо, ки танаи инсону њайвон бо воситаи он
ќоиму устувор аст, склет. 2. тиб. бо тартиби
муайян тахтачабанд кардани љои шикастаи
устухонњо, шикастабандї; ◊ устухонбандии
асари бадеї тарзи љобаљогузории силсилаи
воќеањои ба њам вобаста ва иштироккунан-
дагони асари бадеї, бандубасти асари бадеї,
композитсия.
УСТУХОНБУЗУРГ ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺑﺰرگ‬кит. асилзода,
наљиб, калонзода.
УСТ
УСТУХОНДАРД ‫ اﺳﺘﺨﻮان درد‬дарди устухон.
УСТУХОНДОР ‫ اﺳﺘﺨﻮاندار‬1. њар чизе ки усту-
хон дорад: гўшти устухондор, моњии усту-
хондор. 2. гуфт., маљ. дорои эътибор, соњиб-
эътибор, пурќудрат.
УСТУХОНПАРДА ‫ اﺳﺘﺨﻮان ﭘﺮده‬пардаи устухон.
УСТУХОНПОРА ‫ اﺳﺘﺨﻮانﭘﺎره‬як порчаи устухон;
пораи устухони шикаставу майдашуда.
УСТУХОНРАБО ‫ اﺳﺘﺨﻮانرﺑﺎ‬1. маљ. саг. 2. мурѓи
афсонавии Њумо, ки гўё устухон мехўрдааст.
УСТУХОНРЕЗА ‫ اﺳﺘﺨﻮان رﻳﺰه‬1. устухонпора. 2.
маљ. хурдљусса: одами устухонреза.
УСТУХОНРЕЗАГЇ ‫اﺳﺘﺨﻮانرﻳﺰﮔﻲ‬ хурдљуссагї,
резаандомї.
УСТУХОНСОЗЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺳﺎزي‬биол. табдили њу-
љайрањои мулоим ва бофтањои њуљайравї ба
устухон ва таркибњои устухонї.
УСТУХОНТАЛОШЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮان ﺗﻼﺷﻲ‬часпочаспї
ва талош барои устухон: устухонталошии са-
гон.
УСТУХОНФУРЎШЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮان ﻓﺮوﺷﻲ‬кит., маљ.
таъриф ва ситоиши гузаштагони худ.
УСТУХОНХОЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺧﺎﺋﻲ‬чида хўрдани гўшт
аз устухони дар таоме пўхташуда, хоидани
устухон.
УСТУХОНЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻲ‬1. мансуб ба устухон. 2. аз
устухон сохташуда: шонаи устухонї, корди
дасташ устухонї.
УСТУХОНХОР ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺧﻮار‬1. кит. устухонхўр,
дорои тавоноии устухон хўрдан. 2. маљ., кит.
мурѓи Њумо.
УСТУХОНХОРЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺧﻮاري‬кит. амал ва ко-
ри устухонхўр.
УСТУХОНХЎР ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺧﻮر‬парандае, ки хўро-
каш устухон аст (мас., мурѓи Њумо).
УСТУХОНХЎРЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺧﻮري‬устухон хўрдан;
устухонхўр будан.
УСТУХОНШИНОС ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺷﻨﺎس‬тиб. мутахас-
сиси устухоншиносї, остеолог.
УСТУХОНШИНОСЇ ‫ اﺳﺘﺨﻮانﺷﻨﺎﺳﻲ‬анат. як со-
њаи анатомия, ки ба омўзиши сохт, шакл ва
таркиби устухонњои бадан машѓул аст, ос-
– 374 –
теология.
УСУЛ а. ‫ اﺻﻮل‬1. љ. асл (аслњо); тарз, тариќ, ра-
виш, роњ; тартиб: мактаби усули нав (љадид),
усули нави табобатї, усули кор; ба усули …
ба тартиби …, ба шакли …; бо усули …, ба
тариќи …, ба тарзи…: усулеро ба кор бурда,
бо усули литографї чоп кардани китоб, бо
усули чоркунља коштани пахта. 2. маљ.
таърих ва моњияти пайдоиши беморї. 3.
наѓма, наво, оњанги мусиќї. 4. њаракати мав-
зун; раќс; усул кардан раќсидан; наѓмаву
усул раќсу наво, мусиќинавозию раќс. 5. но-
ми яке аз наѓмањои њафтдањгонаи мусиќии
классикї. 6. ќоидаи асосии њар илм; асосњои
њар илм: усули шеър, усули калом.
УСУЛАН ً‫ اﺻﻮﻻ‬аслан, асосан.
УСУЛЇ ‫ اﺻﻮﻟﻲ‬аслї, решагї; асосї.
УСУР а. ‫ ﻋﺜﻮر‬кит. лаѓзиш, афтодан.
УСФУР а. ‫ ﻋﺼﻔﻮر‬кит. гунљишк.
УТЛАТ а. ‫ ﻋﻄﻠﺖ‬кит. бекорї; дар утлат мондан
бекор мондан.
УТОЌ т. ‫ اﻃﺎق‬љои алоњидаи аз њам бо деворњо
људокардашуда дар дохили бино ё иморат,
хона; њуљра: утоќи кор, утоќи хоб.
УТОЌА т. ‫ اﻃﺎﻗﻪ‬шакли тасѓири утоќ; утоќи хурд,
хонача.
УТОПИЯ ю. ‫ اﺗﺎﭘﻴﻪ‬1. хаёл, тасаввур; хаёли хом.
2. фалс. таълимот дар бораи дигаргунсозии
иљтимої барпо кардани сохти идеалии
љамъият, бе назардошти ќонуниятњои объек-
тивии тараќќиёти он, хаёлпарастї: утопияи
иљтимої.
УТОРИД а. ‫ ﻋﻄﺎرد‬ниг. Аторуд.
УТОС а. ‫ ﻋﻄﺎس‬кит. атса.
УТРОР т. ‫ اﺗﺮار‬алафзор, марѓзор, чарогоњ.
УТТЇ ‫ اﺗﻲ‬ниг. дарзмол.
УТУ ‫ اﺗﻮ‬ниг. дарзмол.
УТУКАШ ‫ اﺗﻮﻛﺶ‬он ки либосњоро дарзмол ме-
кунад, то ки њамвор бошанд, дарзмол-
кунанда.
УТУФАТ а. ‫ﻋﻄﻮﻓﺖ‬ мењрубонї, шафќат, таваљ-
љўњ.
 – 375 –
УФ ‫ اوف‬1. њиссачаи таассуф. 2. нидо оњ!, вой!
(дар мавриди норозї будан ва монда шудан
гуфта мешавад): уф гуфтан; уф-пуф кардан
оњу воњ гуфтан.
УФАР ‫ اﻓﺮ‬мус. шакли шўхи оњангиест, ки дар
шўъбањои шашмаќом њамчун ќисми хотима-
вии мавзўъњои асосї меояд: уфари ушшоќ,
уфари сегоњ.
уфт‫ اﻓﺖ‬асоси замони њозира аз уфтодан.
УФТ ‫ اﻓﺖ‬:уфту андози нигоњ харакати хушоянд
ва мавзуни нигоњ.
УФТОДА ‫اﻓﺘﺎده‬//‫ اوﻓﺘﺎده‬ниг. афтода.
УФТОДАГЇ ‫ اﻓﺘﺎدﮔﻲ‬ниг. афтодагї.
УФТОДАН ‫ اﻓﺘﺎدن‬ниг. афтодан.
УФТУХЕЗ ‫ اﻓﺖ وﺧﻴﺰ‬ниг. афтухез.
УФУЌ а. ‫ اﻓﻖ‬1. он љо ки гўё осмон ба замин ме-
расад, канораи осмон; фазои ба назар на-
моёни рўи Замин; дар уфуќи дур, уфуќи ка-
буд (нилуфарї). 2. маљ. олам, дунё, офоќ.
УФУЌЇ ‫ اﻓﻘﻲ‬мансуб ба уфуќ; хати уфуќї хате,
ки мувозї ба сатњи Замин мебошад; муќоб.
амудї.
УФУЛ а. ‫ اﻓﻮل‬кит. 1. ѓуруб, фурў рафтан (-и си-
тора). 2. маљ. мурдан, фавтидан.
УФУНАТ а. ‫ ﻋﻔﻮﻧﺖ‬1. бадбў шудан, бадбўї пай-
до кардан; тааффун, бадбўй, бўйнокї. 2. тиб.
вайроншавї ва фасод кардани захмњо,
варамњо ва дигар иллатњои аъзои бадан дар
натиљаи афтодани микробњо, инфексия.
УХ ‫ اخ‬нидо барои изњори тааљљуб ва таассуф.
УХРАВЇ а. ‫ اﺧﺮوي‬кит. 1. мансуб ба ухро. 2. д.
охиратї, ондунёї.
УХРО а. ‫ اﺧﺮي‬кит. 1. дигар, дувум, сонї. 2. охи-
рин, вопасин. 3. д. маљ. охират, он дунё.
УХТ а. ‫ اﺧﺖ‬кит. хоњар, њамшира.
УХУВВАТ а. ‫ اﺧﻮت‬бародарї, дўстї.
УЊУ ‫ اﻫﻮ‬нидои тааљљуб ва њайрат.
УЊУ-УЊУ ‫ اﻫﻮ اﻫﻮ‬садои сулфа; уњу-уњу кардан
сулфа кардан, сулфидан.
УЧОЌ ‫ اﭼﺎق‬дегдон, оташдон.
УЉБ а. ‫ ﻋﺠﺐ‬кит. худписандї, ѓурур, њавобалан-
УШР
дї: уљбу нахват.
УЉМ а. ‫ ﻋﺠﻢ‬аломат ва ишорањое, ки дар алиф-
бои арабиасоси тољикї ба зеру болои њарфњо
мегузоранд.
УЉМАТ а. ‫ ﻋﺠﻤﺖ‬кит. 1. кундзабонї, лакнати
забон. 2. новозењї, бефасоњатї.
УЉОБ а. ‫ﻋﺠﺎب‬ кит. аљиб, шигифт, тааљљу-
бангез.
УЉОЉ а. ‫ اﺟﺎج‬кит. (намаки) талх, (оби) шўр.
УЉР а. ‫ اﺟﺮ‬ниг. уљра(т).
УЉРА(Т) а. ‫اﺟﺮت‬//‫ اﺟﺮه‬кит. 1. подош; музд,
њаќ(ќ). 2. иљорапулї, њаќќи кироя, маблаѓи
иљораи чизе.
УЉРАТГИР ‫ اﺟﺮتﮔﻴﺮ‬кит. 1. гирандаи иљо-
рапулї, ситонандаи маблаѓи кирояи чизе. 2.
уљратхўр, нафаќагир, муздгиранда, маошги-
ранда.
УЉРАТХЎР ‫ اﺟﺮتﺧﻮر‬кит. нафаќахўр, вазифа-
хўр; маошгиранда.
УЉРИХОР//УЉРИХЎР ‫اﺟﺮيﺧﻮر‬//‫اﺟﺮيﺧﻮار‬ ниг.
уљратхўр.
УЉРО а. ‫ اﺟﺮا‬кит. ротиба ва маоши рўзмарра;
таоми њаррўза, ки ба мўњтољон медињанд.
УЉУР а. ‫ اﺟﻮر‬љ. аљр (подошњо, муздњо).
УШКУФА ‫ اﺷﻜﻮﻓﻪ‬шакли дигари шукуфа.
УШНА ‫ اﺷﻨﻪ‬навъи гиёњест, ки дар биёбон ва
љойњои гарм вомехўрад ва гулу реша надо-
рад.
УШНАБАСТА ‫ اﺷﻨﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬бо ушна фарогирифта,
љои ушназеркарда.
УШНАГИЁЊ ‫ اﺷﻨﻪﮔﻴﺎه‬ниг. ушна.
УШНАДОР ‫ اﺷﻨﻪ دار‬љои дорои гиёњи ушна.
УШНОН ‫ اﺷﻨﺎن‬ниг. ушна.
УШПУЛАК ‫ اﺷﭙﻠﻚ‬њуштакчаи бачагонаи сафо-
лин.
УШР а. ‫ ﻋﺸﺮ‬1. кит. дањяк. 2. таър. андозе, ки аз
заминњои корам ба миќдори дањяки њосили
онњо гирифта мешуд. 3. д. дањяки Ќуръон. 4.
дањаи аввали моњи рамазон; ушри ашир а)
садяк, аз сад як; б) маљ. чизи андак.
УШРА а. ‫ ﻋﺸﺮه‬кит. номи як љинс дарахти талх-
УШР – 376 –
мева. 2. маљ. мављи дарё.
УШРИЯ ‫ ﻋﺸﺮﻳﻪ‬ниг. ушр 2. УШТУРБОН ‫ اﺷﺘﺮﺑﺎن‬ниг. шутурбон.
УШРЇ ‫ ﻋﺸﺮي‬кит. 1. он, ки ба миќдори дањяк УШТУРГИЁЊ ‫ اﺷﺘﺮ ﮔﻴﺎه‬ниг. янтоќ.
хирољ медињад. 2. тифли навомўзи
УШТУРЃОЗ ‫ اﺷﺘﺮﻏﺎز‬гиёњест монанди коњу.
ќуръонхон.
УШТУРПОЙ ‫ اﺷﺘﺮﭘﺎي‬гиёње, ки барги он ба кафи
УШРХОН ‫ ﻋﺸﺮﺧﻮان‬1. ќуръонхон. 2. киноя аз
пои шутур монанд аст.
одами маъзул ва бекормонда.
УШТУРХОР ‫ اﺷﺘﺮﺧﺎر‬ниг. янтоќ.
УШТУЛУМ ‫ اﺷﺘﻠﻢ‬кит. 1. тундї, даѓалї, дуруш-
тї, хушунат; ба уштулум тундхўёна; УШШОЌ а. ‫ ﻋﺸّﺎق‬1. љ. ошиќ. 2. номи яке аз
даѓалона. 2. шўру ѓафѓо, љангу љанљол. 3. маќомњои мусиќии «Шашмаќом»; савти ка-
зўрї, зулм, таадї. лон.
УШТУР ‫ اﺷﺘﺮ‬шакли дигари шутур. УЮБ а. ‫ ﻋﻴﻮب‬љ. айб.
УШТУРАК ‫ اﺷﺘﺮك‬1. шутури майда; шутурбача. УЮН а. ‫ ﻋﻴﻮن‬љ. айн I (чашмњо).

Ў
Ў I њарфи бисту панљуми алифбои њозираи ЎЃУРКЎБЇ ‫ اوﻏﺮ ﻛﻮﺑﻲ‬дар ўѓур чизеро кўфтан.
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї дар
ЎЃУРЧА ‫ اوﻏﺮ ﭼﻪ‬ниг. уѓурак.
аввали калимањо ба воситаи алифу вов (‫)او‬
(мас., ‫ اورده‬ўрда) ва дар мобайн ва охири ЎЃУРЧАДАСТА ‫ اوﻏﺮﭼﻪدﺳﺘﻪ‬дастаи ўѓурак; муќ.
калимањо бо вови маљњул (‫( )و‬мас., гўл ‫ﮔﻮل‬ ўѓурдаста.
гулў ‫ )ﮔﻠﻮ‬ифода мегардад; дар њиљоњои баста
ЎЃУРШАКЛ ‫ اوﻏﺮﺷﻜﻞ‬њар чизи ба ўѓур монанд;
пеш аз «њ» (‫ )ه‬ва пеш аз айн (‫ )ع‬меояд (мас.,
гардани ѓафси ўѓуршакл гардани ѓафси бе-
мўњтарам ‫ﻣﺤﺘﺮم‬, мўъљиза ‫ ;)ﻣﻌﺠﺰه‬дар аввали
зеб.
калимањо њарфи айн (‫ )ع‬агар замма ќабул ку-
над, ў хонда мешавад (мас., ўњда ‫)ﻋﻬﺪه‬. ЎЗАК т ‫ اوزك‬гуфт. маѓзи миёни танаи дарахт
ва ѓайри ќобили хўрдании миёни баъзе саб-
Ў II ‫ او‬љонишини шахси сеюми танњо; аз ў, ба ў.
завот: ўзаки карам; ўзаки сабзї; сабзии ўзак
ЎБА т.-м. ‫ اوﺑﻪ‬књн. хаймаи истиќоматии сабзии сахти ба реша табдилшуда.
кўчманчиён, юрт, бошишгоњи кўчманчиён.
ЎЗБАК ‫ اوزﺑﻚ‬номи халќи туркизабон, ки
ЎБАДА ‫ اوﺑﺪه‬гуфт. дарида, порашуда, либоси ањолии асосии Љумњурии Ўзбакистони њам-
пахтањояш баромадаи овезон. сояро ташкил медињад.
ЎГАЙ т. ‫ اوﮔﻲ‬гуфт. ѓайрихунї, ѓайрихудї; ЎЗБАКЇ ‫ اوزﺑﻜﻲ‬мансуб ба ўзбак: забони ўзбакї.
духтари ўгай духтарандар, рабиба; додари
ЎЗБЕК ‫ اوزﺑﻴﻚ‬ниг. ўзбак.
ўгай додарандар, додари сабабї; модари ўгай
модарандар; падари ўгай падарандар; фар- ЎЗБЕКЇ ‫ اوزﺑﻴﻜﻲ‬ниг.ўзбакї.
занди ўгай писар ё духтари ба зан ё шавњари
ЎЙ ‫ اوي‬І шакли шеърии ў; андар ўй дар вай.
пештара тааллуќдошта, рабиб, рабиба.
ЎЙ ІІ нидо ой, њой (дар ваќти мурољиат, хабар-
ЎЃУР ‫ اوﻏﺮ‬ниг. уѓур.
дор кардани касе гуфта мешавад).
ЎЃУРАК ‫ اوﻏﺮك‬ниг. уѓурак.
ЎЛАНГ I т. ‫ اوﻟﻨﮓ‬суруде, ки дар байни халќњои
ЎЃУРДАСТА ‫ اوﻏﺮدﺳﺘﻪ‬ниг. уѓурдаста. туркизабон дар тўйњо ва маросимњо асосан
 – 377 –
ба тариќи дастљамъї хонда мешавад.
ЎЛАНГ II т. ‫ اوﻟﻨﮓ‬сабзазор, марѓзор.
ЎЛАТ т. ‫ اوﻟﺖ‬гуфт. муромурї, вабо (-и
њайвонот).
ЎЛПОН т. ‫ اوﻟﭙﺎن‬таър. як навъи андоз аз замин,
хирољи замин.
ЎЛПОНПУЛЇ ‫ اوﻟﭙﺎن ﭘﻮﻟﻲ‬таър. пули андози за-
мин; маблаѓи аз пардохти андози замин
љамъшуда.
ЎЛЧАК т. ‫ اوﻟﭽﻚ‬гуфт. андоза, ченак, чен; ўл-
чак кардан андоза кардан, ченаки чизеро ги-
рифтан.
ЎЛЧАКЧЎБ ‫ اوﻟﭽﻚ ﭼﻮب‬гуфт. чўби ченакаш
муайян, ки бо он чизеро чен мекунанд ё ма-
софаи чизеро андоза мегиранд.
ЎЛЉА//УЛЉА т.-м. ‫ اوﻟﺠﻪ‬чизу чора ё моле, ки аз
(майдони) љанг ба даст дароварда мешавад,
ѓанимати гирифташуда аз душмани маѓлуб:
ўлља гирифтан; ба ўлља бурдан ѓанимат ги-
рифтан, ба ѓорат бурдан.
ЎМОЧ ‫ اوﻣﺎچ‬хўр. як навъ таоми обдор, ки бо
хамири реза-резаи тухми мурѓ ва равѓан
омехта тайёр мекунанд.
ЎРА ‫ اوره‬1. чоњи одатан начандон чуќури хум-
монанд, ки барои нигоњ доштани ѓалла,
сабзї, картошка ва ѓ. дар ягон гўшаи сањни
њавлї канда мешавад. 2. хандаќ, канда; за-
минкан (барои мудофиаи њарбї), ўра кандан
(ба њар ду маъно). 3. књн. дара, сой.
ЎРАМОНАНД ‫اوره ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ монанд ба ўра, мисли
ўра.
ЎРДА І ‫ اورده‬т. таър. 1. номи давлат, иттињоди
ќабилањо ва ќароргањи хонњои тотору муѓул.
2. бошишгоњи хону амир ва њокимон; ќалъа-
ву њисори њокимнишон.
ЎРДА ІІ т. ‫ اورده‬књн. њарамхонаи хон, амир,
подшоњ ва њокимон.
ЎРДАК т. ‫اوردك‬ гуфт. мурѓобї.
ЎРДАКПАРРОНЇ ‫ اوردك ﭘﺮاﻧﻲ‬киноя аз истењзо
ва масхара: ўрдакпар(р)онї кардан.
ЎРДУ ‫ اوردو‬ниг. урду І; ўрдуи ситам лашкари
ѓаму андўњ; ўрду задан истењком гирифтан
ЎЊД
пеш аз љанг, лашкаргоњ сохтан.
ЎРДУГОЊ ‫ اوردوﮔﺎه‬ниг. урдугоњ.
ЎРМУЗ ‫ اورﻣﺰ‬ниг. њурмуз(д).
ЎРМУЗД ‫ اورﻣﺰد‬ниг. њурмуз(д).
ЎРОЌ ‫ اوراق‬таър., ниг. уроќ.
ЎСАЛ ‫ اوﺳﻞ‬гуфт. ўсал кардан хиљолат додан;
ба њолати ногувор монондан; ўсал шудан ба
њолати ногувор мондан, хиљолат кашидан,
шармсор шудан.
ЎСМА ‫ اوﺳﻤﻪ‬гиёњи сабзрангест, ки духтарону
занон онро фишурда, оби онро барои ороиш
ба абрувон мемоланд (аслаш васма ва вусма).
ЎСМАКАШЇ ‫ اوﺳﻤﻪﻛﺸﻲ‬ба абрувон ўсма моли-
дан.
ЎТОВ т. ‫ اوﺗﺎو‬гуфт. хонаи тобистонаи кўч-
манчиёни чорводор, ки дар чарогоњ месо-
занд.
ЎЊ ‫ اوه‬нидо калимае, ки тарс, њайрат, афсўс,
мондагї, ѓамзадагї ва ѓ.-ро ифода мекунад:
эњ, оњ, вой ; уф.
ЎЊБАТ а. ‫ اﻫﺒﺖ‬кит. созу сомон; таљњизот ва
силоњи лашкар.
ЎЊДА а. ‫ ﻋﻬﺪه‬таањњуд, зимма; љавобгарї, масъ-
улият; ўњда карда тавонистан а) иљро (анљом,
буд) карда тавонистан; б) идора карда таво-
нистан, ба даст гирифта тавонистан; ба тар-
тибу низом андохта тавонистан; аз ўњдаи ко-
ре баромадан кореро иљро карда тавонистан,
ба љо оварда тавонистан; аз ўњдаи кори касе
баромадан кори касеро анљом ва буд карда
тавонистан; ба ўњдаи худ гирифтан ўњдадор
шудан, ба зимма гирифтан, масъули иљрои
коре шудан; ба ўњдаи касе будани коре ба
зиммаи касе будани иљрои коре; кореро ба
ўњдаи касе гузоштан иљрои кореро ба касе
супоридан, масъулияти кореро ба касе вогу-
зор кардан.
ЎЊДАБАРО ‫ ﻋﻬﺪهﺑﺮا‬моњир, лаёќатнок, чолок
дар њар кор.
ЎЊДАБАРОЁНА ‫ ﻋﻬﺪهﺑﺮاﻳﺎﻧﻪ‬бо ўњдабарої, бо
кордонї, моњирона, лаёќатмандона.
ЎЊДАБАРОЇ ‫ ﻋﻬﺪه ﺑﺮاﻳﻲ‬аз ўњдаи анљом додани
корњо ба хубї баромада тавонистан; кор-
ЎЊД – 378 –

донї; лаёќатнокї; чустучолокї дар иљрои
корњо.
ЎЊДАДОР ‫ ﻋﻬﺪهدار‬вазифадор, муваззаф, масъул;
љавобгар, кореро (чизеро) бар ўњда гиранда;
ўњдадор кардан барои коре масъул гардони-
дан, вазифадор кардан, кореро ба зиммаи
касе гузоштан; ўњдадор шудан вазифадор
шудан, масъули коре шудан, ба зимма ги-
рифтан.
ЎЊДАДОРЇ ‫ ﻋﻬﺪه داري‬иљрои чизеро ё кореро ба
зимма гирифтан, маљбурият; вазифадор шу-
дан (барои иљрои коре), вазифадорї:
ўњдадории њарбї.
ЎЊДАНОБАРО ‫ ﻋﻬﺪهﻧﺎﺑﺮا‬он ки аз ўњдаи коре на-
мебарояд: белаёќат, ноўњдабаро.
ЎЊДАНОБАРОЇ ‫ ﻋﻬﺪهﻧﺎﺑﺮاﻳﻲ‬ноўњдабарої, бела-
ёќатї.
ЎЊЎ-ЎЊЎ ‫ اوﻫﻮ اوﻫﻮ‬калимаи таќлиди овоз, ки
сурфаи сахтро ифода мекунад.
ЎЊЊЎ ‫ﻮ‬‫ اوﻫ‬нидо њайронї, тааљљуб, таъриф,
тањсин, норизої ва ѓ.-ро ифода мекунад: эње,
эња; аљаб!
ЎЪЉУБА а. ‫ اﻋﺠﻮﺑﻪ‬ниг.аъљуба.
 Ф
Ф њарфи бисту шашуми алифбои њозираи
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї
њарфи фе (‫ ;)ف‬дар њисоби абљад ба адади 80
баробар аст.
ФААММО а. ‫ ﻓﺎﻣﺎ‬пас, аммо, валекин.
ФАБИЊО а. ‫ﻓﺒﻬﺎ‬ пас хубтар, боз бењтар, боз
хуштар.
ФАБРИКА лот. ‫ ﻓﺒﺮﻳﻜﻪ‬муассисаи саноатї
барои коркарди мошинии ашёи хом;
корхона.
ФАБРИКЇ ‫ ﻓﺒﺮﻳﻜﻲ‬мансуб ба фабрика; моле, ки
дар фабрика истењсол шудааст, на дар
коргоњњои пешаварї; моли истењсоли
фабрикї.
ФАВВОРА а. ‫ ﻓﻮاره‬шарраи об ё моеъ, ки аз
сўрохї ё лўлае бо ќувваи фишор љўш зада,
баланд мебарояд; фаввора задан љўш зада
баромадани об, хун ва моеоти дигар; ◊
фаввораи нур чашмаи нур, ҷараёни нур.
ФАВВОРАЗАНЇ ‫ﻓﻮارهزﻧﻲ‬ љўш задани об аз
фаввора.
ФАВЗ а. ‫ ﻓﻮز‬кит. 1. ѓалаба, пирўзї, нусрат. 2.
рањої, растагорї; наљот, халосї; фавзи азим
саодати бузург.
ФАВЌ а. ‫ ﻓﻮق‬1. боло, забар, фарози чизе, рўи
чизе; муќоб. тањт, зер. 2. берун аз..., зиёда аз
…, зиёдтар, болотар.
ФАВЌАН а. ً‫ﻓﻮﻗﺎ‬ дар боло, он чи марбут ба
фавќ аст .
ФАВЌИЯТ а. ‫ ﻓﻮﻗﻴﺖ‬боло будан, бартарї, ба-
ландї нисбат ба чизе.
ФАВЌЇ ‫ ﻓﻮﻗﻲ‬болої, фарозї.
ФАВЌОНЇ ‫ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ‬ниг. фавќї.
ФАВЌУЗЗИКР а. ‫ ﻓﻮقاﻟﺬّﻛﺮ‬дар боло зикршуда;
зикре, ки дар боло шудааст; мазкур.
ФАВЌУЛВАСФ а. ‫ﻓﻮقاﻟﻮﺻﻒ‬ кит. болотар аз
њадди тавсиф.
ФАВЌУЛИЌТИДОР а. ‫ ﻓﻮقاﻻﻗﺘﺪار‬болотар аз
иќтидор, бенињоят муќтадир.
ФАВЌУЛМИЛЛЇ ‫ ﻓﻮقاﻟﻤﻠّﻲ‬болотар аз манфиат-
њои миллї.
ФАВЌУЛОДА а. ‫ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده‬аз одат берун, берун
ва зиёда аз њадди муќаррарї, берун аз
доираи одоту муќаррарот; дорои њуќуќи
мустасно: сафири фавќулода ва мухтор,
анљумани фавќулода.
ФАВЌУЛОДАГЇ ‫ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدﮔﻲ‬фавќулода будан;
берун аз њадди муќаррарї будан; ҳуқуқу
салоҳиятҳои истисноӣ доштан.
ФАВЌУЛФАВЌ а. ‫ ﻓﻮقاﻟﻔﻮق‬аз њад берун, аз њад
афзун, бисёр.
ФАВЌУЛХОЛИС ‫ ﻓﻮقاﻟﺨﺎﻟﺺ‬бенињоят холис; аз
њадди муќаррарӣ холистар.
ФАВЌУЛЊАД а. ‫ﻓﻮقاﻟﺤﺪ‬ аз њад берун, аз њад
афзун, бисёр.
ФАВЌУЛЊАССОС а. ‫ ﻓﻮقاﻟﺤﺴﺎس‬бурун аз њис-
сиёт, аз доираи эњсос берун, њиснашаванда.
ФАВЌУННОЌИЛ а. ‫ ﻓﻮقاﻟﻨﺎﻗﻞ‬ноќили ѓайри-
муќаррарї; ноқили дорои қобилияти аз ҳад
зиёд.
ФАВЌУННОЌИЛИЯТ ‫ ﻓﻮقاﻟﻨﺎﻗﻠﻴﺖ‬ноќилияти
ѓайримуќаррарї; дорои қобилияти гузаро-
нандагии аз ҳад зиёд будан.
ФАВЌУССАДО а. ‫ ﻓﻮقاﻟﺼﺪا‬физ. берун аз њадди
садо: суръати фавќуссадо.
 – 380 –
ФАВ
ФАВЌУССУРЪАТ а. ‫ ﻓﻮقاﻟﺴﺮﻋﺖ‬берун аз њадди
суръат, барои муќаррароти суръат.
ФАВЌУТТАБИАТ ‫ ﻓﻮقاﻟﻄﺒﻴﻌﺖ‬1. берун аз
табиат; ниг. метафизика. 2. мансуб ба
илоњиёт.
ФАВЌУТТАБИЇ ‫ ﻓﻮقاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ‬ѓайримуќаррарї:
њисси фавќуттабиї.
ФАВЌУТТАМОМ а. ‫ ﻓﻮقاﻟﺘﻤﺎم‬аз њама болотар,
афзалтар, тамомтар, чизе, ки нисбат ба
чизњои дигар дар сатҳи баланд қарор дорад;
чизи бењтарин дар навъи худ.
ФАВЌУТТАСАВВУР а. ‫ ﻓﻮقاﻟﺘﺼﻮر‬болотар ё
хориљ аз њадди тасаввур ва андеша.
ФАВЌУШШИДДАТ а. ‫ﻓﻮقاﻟﺸﺪت‬ физ. болотар
аз ќувваи шиддат.
ФАВОЕЊ а. ‫ ﻓﻮاﺋﺢ‬љ. фоењ; он чизњое, ки бўйњои
хуш пањн мекунанд (гул, райњон…).
ФАВОЗИЛ а. ‫ ﻓﻮاﺿﻞ‬1. љ. фазилат. 2. кит. чизњои
изофї, зиёдї, зиёдатї. 3. некињо, бахшишњо.
ФАВОИД а. ‫ ﻓﻮاﺋﺪ‬љ. фоида.
ФАВОКЕЊ а. ‫ ﻓﻮاﻛﻪ‬љ. фокиња (мева).
ФАВОТ а. ‫ ﻓﻮات‬кит. 1. фавтидан, даргузаштан,
мурдан. 2. гум шудан, талаф шудан.
ФАВОТЕЊ а. ‫ ﻓﻮاﺗﺢ‬љ. фотиња(т).
ФАВОЊИШ а. ‫ﻓﻮاﺣﺶ‬ љ. фоњиша ІІ.
ФАВР а. ‫ ﻓﻮر‬1. љушиш. 2. зудї ва тезї, суръати
тамом, бошитоб.
ФАВРАН а. ‫ ﻓﻮر ًا‬дарњол, базудї, батезї.
ФАВРАТ а. ‫ ﻓﻮرت‬шиддати чизе (кор, њарорат
хашм).
ФАВРЇ ‫ ﻓﻮري‬он чи бояд бетаъхир ва босуръат
анљом гирад, таъљилї: љавоби фаврї.
ФАВТ а. ‫ ﻓﻮت‬1. даргузаштан, мурдан, вафот. 2.
зоеъ шудан, талаф шудан; фавти ваќт
гузаштани ваќт, зоеъ шудани ваќт; фавт
кардан даргузаштан, мурдан, вафот кардан;
фавт шудан а) мурдан, даргузаштан; б) аз
байн рафтан, аз даст рафтан.
ФАВТИДАН ‫ ﻓﻮﺗﻴﺪن‬фавт кардан, даргузаштан,
мурдан.
ФАВЊ а. ‫ﻓﻮح‬ пањн шудани бўй (махсусан бўи
хуш).
ФАВЉ а. ‫ ﻓﻮج‬гурўњ, даста, гурўње аз мардум;
дастаи муайяни аскар: фављи силоњ; фављ-
фављ анбўњи одамон, аскарон, лашкариён,
ки паињам меоянд.
ФАВЉДОР ‫ ﻓﻮج دار‬сардори фавље аз лашкар.
ФАГОНА ‫ ﻓﮕﺎﻧﻪ‬кит. шакли дигари афгона ба
маънии норасида, норасо, фиганда,
партофта.
ФАЃ ‫ ﻓﻎ‬1. кит. бут, санам. 2. маљ. маъшуќа.
ФАЃА ‫ ﻓﻐﻪ‬ниг. поѓа.
ФАЃАНД ‫ ﻓﻐﻨﺪ‬кит. љањиш, љастухез.
ФАЃВОРА ‫ ﻓﻐﻮاره‬кит. шахшуда чун бути
сангин, санами бељон, он ки аз хиљолат ё аз
дилтангї мабњут ва њайрон монда сухан
гуфта натавонад.
ФАЃЁЗ ‫ ﻓﻐﻴﺎز‬кит. ато, бахшиш, сила.
ФАЃИСТОН ‫ ﻓﻐﺴﺘﺎن‬кит. буткада, санамхона.
ФАЃОК ‫ ﻓﻐﺎك‬кит. аблањ, нодон, гўл; ҳаромзод.
ФАЃОН ‫ ﻓﻐﺎن‬1. ниг. фиѓон. 2. бутњо, санамњо. 3.
маљ. маъшуќон.
ФАЃОНА ‫ ﻓﻐﺎﻧﻪ‬ниг. фиѓон: баланд шудани овоз;
фаѓона кардан фарёд кашидан, шўру ѓавѓо
баровардан.
ФАЃФУР ‫ ﻓﻐﻔﻮر‬1. (айнан фарзанди Худо),
лаќаби подшоњони ќадими Чин. 2. зарфњои
чинї, чинивор; ◊ њафт фаѓфур киноя аз њафт
сайёра.
ФАЃФУРЇ ‫ ﻓﻐﻔﻮري‬1. он чи мансуб ба фаѓфур
аст; хонадони фаѓфурї, подшоњони фаѓфурї.
2. зарфњои чинї (коса, пиёла).
ФАДАВИЁНА ‫ﻓﺪوﻳﺎﻧﻪ‬ кит. фидоивор, фидо-
корона.
ФАДАВЇ а. ‫ ﻓﺪوي‬кит. фидої, он ки дар роњи
мазњаб ё маслаке љоннисорї мекунад,
љонсупор.
ФИДОМАТ а. ‫ﻓﺪاﻣﺖ‬ кит. даѓалї, муомилаи
дурушт.
ФАДФАД а. ‫ ﻓﺪﻓﺪ‬кит. сањро ва замини њамвор,
дашт.
ФАЁЛ ‫ ﻓﻴﺎل‬кит. 1. оѓоз, шурўъ, аввал. 2. замине,
ки аввалин бор кишт шудааст, замини
навкорам.
 – 381 –
ФАЁР ‫ ﻓﻴﺎر‬кит. шуѓл, кор, пеша.
ФАЖА ‫ ﻓﮋه‬кит. палид, зишт; олуда.
ФАЖЃАНД ‫ ﻓﮋﻏﻨﺪ‬палид; ифлос; зишт.
ФАЖОГИН ‫ ﻓﮋاﮔﻴﻦ‬ниг. фажа.
ФАЖОК ‫ ﻓﮋاك‬мурдор, ганда, зишт, палид.
ФАЗАЪ а. ‫ ﻓﺰع‬1. тарс, бим, вањм, дањшат хавф.
2. фарёд, ѓулѓула, нолаву зорї, ѓирев.
ФАЗИЛАТ а. ‫ ﻓﻀﻴﻠﺖ‬1. бартарї, болотарї,
афзалият. 2. бартарї дар фазл, дониш ва
камол, дорои сифатњои нек будан.
ФАЗИЛАТГУСТАР ‫ ﻓﻀﻴﻠﺖﮔﺴﺘﺮ‬1. он ки дар
тарвиљу вусъати фазлу дониш кўшиш
мекунад. 2. маљ. фозил ва донишманд.
ФАЗИЛАТНОК ‫ ﻓﻀﻴﻠﺖﻧﺎك‬фозил, донишманд.
ФАЗИЛАТОИН ‫ ﻓﻀﻴﻠﺖآﺋﻴﻦ‬кит. соњиби фази-
лат, соњиби маърифат ва камол.
ФАЗИЛАТОМЕЗ ‫ ﻓﻀﻴﻠﺖآﻣﻴﺰ‬1. он ки бо фазилат
омезиш ёфтааст. 2. маљ. фозил.
‫ ﻓﻀﻴﺢ‬расво, шарманда, беобрў.
ФАЗИЊ а.
ФАЗИЊАТ а. ‫ ﻓﻀﻴﺤﺖ‬расвої, шармандагї,
беобрўї, ошкор кардани кори бад; ◊
фазињат кардан шарманда кардан, маломат
кардан; фазињат шудан расво шудан,
шарманда шудан.
ФАЗЛ а. ‫ ﻓﻀﻞ‬1. бартарї, афзунї. 2. дониш, илм,
маърифат, камол; изњори фазл фазлу
дониши худро зоњир кардан; доноии худро
нишон додан.
ФАЗЛА ‫ ﻓﻀﻠﻪ‬а. 1. зиёдатї, баќия, пасмонда. 2.
пасхўрда, сарќут. 3. он чи пас аз хўрдан аз
инсон ва ё њайвон берун мешавад, ифрозот,
саргин. 4. маљ. гапи бењудаи барзиёд;
фазлаоб оби ифлос ва чиркин.
ФАЗЛПАРВАР ‫ ﻓﻀﻞﭘﺮور‬1. ихлосманди фазлу
дониш. 2. маљ. фозил ва донишманд.
ФАЗЛПЕША ‫ ﻓﻀﻞ ﭘﻴﺸﻪ‬ниг. фазлпарвар.
ФАЗЛФУРЎШЇ ‫ ﻓﻀﻞ ﻓﺮوﺷﻲ‬худнамої бо фазлу
дониши худ.
ФАЗО а. ‫ ﻓﻀﺎ‬1. љои васеъ, макони фарох; май-
дон, соња, арса. 2. фалак, осмон, ҳаво. 3.
холигї, ковокии даруни чизе. 4. маконе, ки
кураи Замин дар он љо гирифтааст ва аз њељ
тараф мањдуд нест; ◊ фазои хок киноя аз
ФАЙ
дунё.
ФАЗОЕЊ а. ‫ ﻓﻀﺎﺋﺢ‬љ. фазињат.
ФАЗОИЛ ‫ ﻓﻀﺎﺋﻞ‬љ. фазилат.
ФАЗОИШ ‫ ﻓﺰاﻳﺶ‬ниг. физоиш.
ФАЗОЛИК а. ‫ﻓﺬاﻟﻚ‬ њосил, натиља, љамъбаст,
хулоса.
ФАЗОТРОН ю. ‫ ﻓﺰاﺗﺮان‬физ. суръатфизои
заррањои барќадори вазнин.
ФАЙ а. ‫ ﻓﻲ‬кит. соя, соянокї; сояи баъд аз
пешин, сояи Офтоб дар гашти пешин; фай
гаштан њељ шудан, нобуд шудан.
ФАЙЁЗ а. ‫ ﻓﻴﺎض‬файздињанда, бисёр бахшанда,
пурхайр, файзбахш.
ФАЙЗ а. ‫ ﻓﻴﺾ‬1. бахшиш, ато. 2. бисёрї,
фаровонї дар бахшиш ва ато; баракат.
ФАЙЗБАХШ ‫ ﻓﻴﺾﺑﺨﺶ‬атокунанда, баракатдењ.
ФАЙЗБАХШЇ ‫ ﻓﻴﺾﺑﺨﺸﻲ‬лутфу марњамати
бисёр кардан; бахшиш ва хайру барака
расонидан.
ФАЙЗБОР ‫ ﻓﻴﺾﺑﺎر‬пурбаракат, хайру бахшиш-
кунанда: борони файзбор борони бањор.
ФАЙЗГИРЇ ‫ ﻓﻴﺾﮔﻴﺮي‬бањраи моддиву маънавӣ
гирифтан, бањрагирї.
ФАЙЗЁБ ‫ ﻓﻴﺾﻳﺎب‬баракатбинанда, бањравар;
файзёб гардидан (шудан) бањраманд гарди-
дан (мас., аз сўњбати каси аз худ бузург ё
донишманд).
ФАЙЗЁБЇ ‫ ﻓﻴﺾﻳﺎﺑﻲ‬бањраи моддиву маънавӣ
гирифтан, бањрагирї.
ФАЙЗПАРВАР ‫ ﻓﻴﺾﭘﺮور‬файзбахш, пурбаракат.
ФАЙЛ англ. ‫ ﻓﻴﻞ‬тех. маљмўаи додањо ва барно-
мањои мураттаб, ки дар компютер бо як ном
шинохта мешавад; маљмўи ёддоштњо дар
доираи як санад дар компютер.
ФАЙЛАСУФ а. ‫ ﻓﻴﻠﺴﻮف‬фалсафадон, дўстдори
илму њикмат, њаким.
ФАЙЛАСУФЇ ‫ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ‬мансуб ба файласуф:
амали файласуфї.
ФАЙЛАСУФМАОБ ‫ب‬Ĥ‫ ﻓﻴﻠﺴﻮفﻣ‬он ки дорои
гуфтор ва рафтори шабењи файласуфон аст,
файласуфмонанд.
ФАЙЛАСУФОНА ‫ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ‬чун файласуфон, ба
 – 382 –
ФАЙ
тарзи файласуфон. ФАЌИРЇ ‫ ﻓﻘﻴﺮي‬камбаѓалї, нодорї, бечизї.
ФАЙСАЛ а. ‫ ﻓﻴﺼﻞ‬1. анљом додан, ќатъ кардан. ФАЌОЊАТ а. ‫ ﻓﻘﺎﻫﺖ‬кит. фаќењї, фаќењ будан,
2. људо кардани њаќ аз ботил, њукми байни олим будан дар ќавонини шаръї.
њаќ ва ботил; ќазоват, њакамї; файсал ёфтан
ФАЌР а. ‫ ﻓﻘﺮ‬кит. камбаѓалї; фаќирї, нодорї,
њал шудан, яктарафа шудан, ба поён
тињидастї.
расидан; файсал кардан яктарафа кардани
масъала, њаллу фасл кардани мурофиае ФАЛАК I а. ‫ ﻓﻠﻚ‬кит. 1. осмон, сипењр. 2. дар
(коре). истилоњи илми нуљуми ќадим њар як аз
ќисмњои осмон, ки љои яке аз сайёрањост. 3.
ФАК(К) ‫ ﻓﻚ‬1. људо шудани ду чизи ба њам
маљ. ќазову ќадар, сарнавишт, таќдир,
вобаста. 2. њар кадом аз устухонњои љоѓ, ки
ќисмат; гардиши фалак гардиши замона,
дандонњо ба он пайвастанд; факки барин
гузашти рўзгор; таќдир, ќисмат; додаш ба
љоѓи боло; факки зерин љоѓи поён, чона;
фалак баромад (печид, расид) сахт ба фиѓон
факки изофат грам. афтодани изофа,
омад; сар ба фалак кашида … хеле баланд,
партофтани бандаки изофии «и» (бештар
хеле боло. 4. маљ. улвият ва баландии чизе.
дар шеър ба таќозои вазн); соњибхона,
соњибзавќ. 3. бахши гирандаи абзорњои ФАЛАК II ‫ ﻓﻠﻚ‬бахше аз мусиќии мардумї ва
дастиву мошинї монанди анбӯр, гира ва ѓ. 4. суннатии халқи тољик.
људо кардани чизе аз чизи дигар. 5. кит.
ФАЛАКВОР ‫ ﻓﻠﻜﻮار‬кит. фалакмонанд, ба сони
рањої, озодї.
фалак, чархзанандаву мудаввар.
ФАКОЊАТ а. ‫ ﻓﻜﺎﺣﺖ‬1. ширингуфторї, заро-
фат. 2. мазоњ, масхара.
ФАЛАКЗАДА ‫ ﻓﻠﻚزده‬маљ. ситамзада, бадбахт,
бетолеъ.
ФАКС англ. ‫ ﻓﻜﺲ‬тех. василае, ки ба кўмаки он
нусхаи њар навъи навишта ё тасвиреро ба
ФАЛАКЗАДАГЇ ‫ ﻓﻠﻚزدﮔﻲ‬маљ. бадбахтї, бето-
леї.
таври электронї бо кўмаки хатњои телефон
ирсол ё дарёфт мекунанд; намобар; ФАЛАКИЁТ а. ‫ ﻓﻠﻜﻴﺎت‬нуљ., књн. кайњоншиносї;
дурнавис, дурнигор. илми шинохти ситорањову кайњон, илми
коинотшиносї.
ФАКТ лот. ‫ ﻓﻜﺖ‬кори дар њаќиќат воќеъшуда,
њодисаи воќеї, њаќиќат, амри воќеъ. ФАЛАКЇ ‫ ﻓﻠﻜﻲ‬1. мансуб ба фалак. 2. сокини
фалак, бурљи фалак; осмонї. 3. мусиќї ва
ФАКУЛТА фр. ‫ ﻓﻜﻠﺘﻪ‬шўъбаи мактаби олї, ки
суруди мардумї, фалакхонї.
дар он илмњои соњаи муайяне таълим дода
мешавад: факултаи физика, факултаи ФАЛАКМАРТАБА ‫ ﻓﻠﻚﻣﺮﺗﺒﻪ‬кит. баландмар-
химия. таба, баландпарвоз.
ФАКУЛТАТИВЇ ‫ ﻓﻜﻠﺘﺘﻴﻮي‬ѓайримаљбурї, ихти- ФАЛАКПАЙМО ‫ ﻓﻠﻜﭙﻴﻤﺎ‬осмоннавард, осмон-
ёрї; машѓулиятњои факултативї дарсњои гард: киштии фалакпаймо.
ѓайрирасмї ва берун аз нақшаи таълим.
ФАЛАКПЕЧ ‫ ﻓﻠﻚﭘﻴﭻ‬маљ. ба фалак бароянда,
ФАКУЛТЕТ фр. ‫ ﻓﻜﻠﺘﻴﺖ‬ниг. факулта. то ба фалак расанда, хеле баланд: фарёди
фалакпеч фарёди сахт, баланд.
ФАЌАТ а. ‫ ﻓﻘﻂ‬танњо; мунњасиран; бас.
ФАЌЕЊ а. ‫ ﻓﻔﻴﻪ‬донишманди илмњои шаръї;
ФАЛАКПОЯ ‫ ﻓﻠﻚﭘﺎﻳﻪ‬маљ. нињоят баланд, хеле
баланд.
донандаи ќонун ва ањкоми шариати ислом,
ќонуншиноси шариат. ФАЛАКСАЙР ‫ ﻓﻠﻚﺳﻴﺮ‬1. зудрав, тезпарвоз. 2.
маљ., ниг. фалакпеч.
ФАЌИР а. ‫ ﻓﻘﻴﺮ‬1. камбаѓал, бенаво, ќашшоќ,
тињидаст, нодор. 2. аз рўи хоксорї аз тарафи ФАЛАКСАРО ‫ ﻓﻠﻚﺳﺮا‬сарояндаи сурудњои
шахси аввал нисбати худ гуфта мешавад, фалак, овозхони фалаксаро.
камина; шахси якуми шумораи танњо.
ФАЛАКСАРОЇ ‫ ﻓﻠﻚﺳﺮاﻳﻲ‬кор ва шуѓли ҳунар-
ФАЌИРОНА ‫ ﻓﻘﻴﺮاﻧﻪ‬камбаѓалона; итоаткорона, манди фалаксаро.
хоксорона: фаќирона зиндагї кардан.
 – 383 –
ФАЛАКСО(Й) (‫ ﻓﻠﻜﺴﺎ)ي‬ба фалак расанда, он чї
сараш ба фалак расидааст; киноя аз бисёр
баланд, ниг. фалакпеч.
ФАЛАКТАВОН ‫ ﻓﻠﻚﺗﻮان‬кит. фалакќувват,
фалакнерӯ; маљ. бисёр зўр, боќувват, тавоно.
ФАЛАКТОЗ ‫ ﻓﻠﻜﺘﺎز‬кит. парвозкунанда; ба-
ландпарвоз.
ФАЛАКУЛАФЛОК а. ‫ ﻓﻠﻚاﻻﻓﻼك‬нуљ. фалаке,
ки онро фарогир ва муњити олами љисмонї
медонистанд; фалаке, ки њар шабонарўз як
давр гирди мењвари худ мегардад ва афлоки
дигарро бо худ њаракат медињад.
ФАЛАКУЛМУЊИТ ‫ ﻓﻠﻚاﻟﻤﺤﻴﻂ‬кит. фалаки
баландтарин, фалаки нўњум.
ФАЛАКФАРСО ‫ﻓﻠﻚﻓﺮﺳﺎ‬ ниг. фалакпаймо. 2.
маљ. олиќадр.
ФАЛАКХОН ‫ ﻓﻠﻚﺧﻮان‬ниг. фалаксаро.
ФАЛАКХОНЇ ‫ ﻓﻠﻚﺧﻮاﻧﻲ‬ниг. фалаксарої.
ФАЛАЌ І а. ‫ﻓﻠﻖ‬ кит. сапеда, сапедадам, субњ-
дам.
ФАЛАЌ ІІ а. ‫ ﻓﻠﻖ‬књн. олати љазодињї дар мак-
табњои кўњна, ки ба чўбе пои гунањгорро
баста, аз ду тараф мебардоштанд ва
мактабдор ё халифаи мактаб ба кафи пои ў
чўб мезад.
ФАЛАРЗ ‫ ﻓﻠﺮز‬ниг. фаларзанг.
ФАЛАРЗАНГ ‫ ﻓﻠﺮزﻧﮓ‬кит. хўроке, ки аз тўй ва
ё мењмонї бо худ мебаранд.
ФАЛАХМОН ‫ ﻓﻠﺨﻤﺎن‬олати сангандозї, ки аз
ресмони тобдода иборат буд ва бо он санг
меандохтанд; фалохан.
ФАЛАЉ а. ‫ ﻓﻠﺞ‬1. аз кор мондани дасту по дар
натиљаи беморї, шалї. 2. одами гирифтор
ба фалаљ, шал; фалаљ шудан аз кор мондани
дасту по ё ќисме аз бадан, шал шудан.
ФАЛАЉЗАДА ‫ ﻓﻠﺞزده‬бемори фалаљ, он ки
гирифтори фалаљ гардидааст.
ФАЛАЉЇ ‫ ﻓﻠﺠﻲ‬ниг. фалаљзада.
ФАЛАЉШАВЇ ‫ ﻓﻠﺞﺷﻮي‬фалаљ шудан, њангоми
гирифторї ва бемории фалаљ.
ФАЛАЉШУДА ‫ ﻓﻠﺞ ﺷﺪه‬ниг. фалаљ 2.
ФАЛЕВ ‫ﻓﻠﻴﻮ‬ кит. 1. бењуда, бефоида. 2. ањмаќ.
ФАЛ
ФАЛЛА а. ‫ ﻓﻠّﻪ‬шири аввали њайвони навзоида
(гов, гўсфанд), ки чун ба оташ гузоранд, зуд
баста мешавад.
ФАЛЃАНД ‫ﻓﻠﻐﻨﺪ‬ кит. похсаи девор, пох-
садевор.
ФАЛЌ а. ‫ ﻓﻠﻖ‬кит. шикоф, шикофтан; замин
фалќ кардан замин шудгор кардан, замин
гардондан.
ФАЛМОХАН ‫ ﻓﻠﻤﺎﺧﻦ‬ниг. фалахмон.
ФАЛЛОЊ а. ‫ ﻓﻼح‬кит. 1. дењќон, барзгар, кишо-
варз. 2. киштибон. 3. кироядиҳандаи шуту-
рон.
ФАЛОД ‫ ﻓﻼد‬кит., ниг. фалода.
ФАЛОДА ‫ ﻓﻼده‬кит. бефоида, бењуда.
ФАЛЛОЌ а. ‫ ﻓﻼق‬ниг. фалаќ ІІ.
ФАЛОКАТ а. ‫ ﻓﻼﻛﺖ‬накбат, бадбахтї, њодисаи
шуми накбатовар; бало, мусибат,
фалакзадагї; фалокат рўй додан воќеъ
шудани ягон њодисаи бадбахтона.
ФАЛОКАТБОР ‫ ﻓﻼﻛﺖﺑﺎر‬пур аз бадбахтї ва
накбат; бадбахтиовар, он чи ки фалокат
меоварад.
ФАЛОКАТЗАДА ‫ ﻓﻼﻛﺖزده‬ба бадбахтї дучор
гардида, шумтолеъ.
ФАЛОКАТЇ ‫ ﻓﻼﻛﺘﻲ‬бадбахт, фалокатзада, ба
фољиа дучоршуда.
ФАЛОКАТОВАР ‫ ﻓﻼﻛﺖآور‬он чи боиси бад-
бахтї, сиёњрўзгорї, бало ва мусибат аст.
ФАЛОКАТОМЕЗ ‫ ﻓﻼﻛﺖآﻣﻴﺰ‬пур аз фалокату
бадбахтї ва накбат, манњус, фалокатбор.
ФАЛОКАТОФАР ‫ ﻓﻼﻛﺖآﻓﺮ‬1. он ки ва он чи
сабаби пайдоиши фалокат мегардад. 2. маљ.
шахси нањс ва бадбахт, шумќадам.
ФАЛОН ‫ ﻓﻼن‬љонишини номуайянї, шахс ё чизи
номаълум ва номуайян, фалон шахси ѓоиб;
фалону бисмадон фалонї ва фалонї (шахс ва
ё чизи ноаниќ, маљњул ва номуайян).
ФАЛОНАК ‫ ﻓﻼﻧﻚ‬шакли тасѓири фалон, ишора
ба шахс ё чизе, ки ночиз менамояд.
ФАЛОНЇ ‫ﻓﻼﻧﻲ‬ он шахси номаълум, касе,
шахсе.

ФАЛ
ФАЛОСАНГ ‫ ﻓﻼ ﺳﻨﮓ‬ниг. фалахмон.
ФАЛОСИФА а. ‫ ﻓﻼﺳﻔﻪ‬љ. файласуф.
ФАЛОТ а. ‫ﻓﻼت‬ сањро, биёбон.
ФАЛОТУНСИРАТ ‫ ﻓﻼﻃﻮنﺳﻴﺮت‬кит. он ки
ботину андешааш ба Афлотун монанд аст,
афлотуннињод.
ФАЛОТУНЊИКМАТ ‫ ﻓﻼﻃﻮنﺣﻜﻤﺖ‬кит. бо аќлу
хиради афлотунї, афлотунхирад.
ФАЛОХАН//ФАЛОХУН ‫ ﻓﻼﺧﻦ‬ниг. фалахмон.
ФАЛОЊ а. ‫ ﻓﻼح‬кит. наљот, растагорї, комёбї,
некўањволї, салоњи њол, хайрият ва
офиятмандї.
ФАЛОЊАТ а. ‫ ﻓﻼﺣﺖ‬кит. 1. кишоварзї,
дењќонї, барзгарї. 2. чарбзабонӣ ва фиреб
дар хариду фурӯш.
ФАЛОЊАТЇ ‫ ﻓﻼﺣﺘﻲ‬1. он чи марбут ба ки-
шоварзї аст. 2 кишоварз, дењќон.
ФАЛОЉАРАМ а. ‫ ﻓﻼﺟﺮم‬кит. пас бинобар ин,
пас аз ин сабаб; пас.
ФАЛС а. ‫ ﻓﻠﺲ‬1. сиккаи мисї, пули сиёњ. 2.
пулакчаи моњї.
ФАЛСАФА ю. ‫ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬1. илм дар бораи уму-
митарин ќонунњои рушду инкишофи табиат,
љамъият ва тафаккур; илме, ки аз мабдаъњо
ва њаќиќати ашё ва сабаби мављудияти онњо
бањс мекунад; философия. 2. киноя аз
мулоњизаронињои муљарради ѓайриамалї.
ФАЛСАФАБОФ ‫ ﻓﻠﺴﻔﻪﺑﺎف‬он ки суханњои
берабт ва бемантиќи дур аз зењният мегўяд.
ФАЛСАФАБОФЇ ‫ ﻓﻠﺴﻔﻪﺑﺎﻓﻲ‬бо суханпарозињои
берабт ва бемантиќ машғул будан.
ФАЛСАФАВЇ ‫ ﻓﻠﺴﻔﻮي‬марбут ба фалсафа.
ФАЛСАФАДОН ‫ﻓﻠﺴﻔﻪدان‬ файласуф,
фалсафа.
ФАЛСАФАРОНЇ ‫ ﻓﻠﺴﻔﻪراﻧﻲ‬1. машѓул будан бо
муњокимањои фалсафї. 2. маљ., ниг. фалса-
фабофї.
ФАЛСАФАФУРЎШЇ ‫ ﻓﻠﺴﻔﻪﻓﺮوﺷﻲ‬ниг. фалсафа-
бофї.
ФАЛСАФИЁТ а. ‫ﻓﻠﺴﻔﻴﺎت‬ 1. љ. фалсафа. 2. ниг.
фалсафабофї.
ФАЛСАФЇ ‫ ﻓﻠﺴﻔﻲ‬1. мансуб ба фалсафа. 2. фай-
– 384 –
ласуф.
ФАЛХАМ ‫ ﻓﻠﺨﻢ‬олати њаллољии камоншакл,
олати пунбатозакунї, асбоби пахтатоза-
кунї.
ФАЛХАМДОР ‫ ﻓﻠﺨﻢدار‬он ки бо фалхам пахта
тоза мекунад, њаллољ.
ФАЛХАМДОРЇ ‫ ﻓﻠﺨﻢداري‬амалу шуѓли фалхам-
дор.
ФАЛЉ ‫ﻓﻠﺞ‬ кит. фалљам, ѓалаќаи дар, занљири
дар.
ФАМ а. ‫ﻓﻢ‬ дањон.
ФАММУЛАСАД а. ‫ ﻓﻢاﻻﺳﺪ‬1. кит. дањани шер.
2. маљ. љои хатарнок.
ФАН(Н) а. ‫ ﻓﻦ‬1. фиреб, макр; њила ва найранг,
бозї, найрангбозї. 2. њунар, касб, пеша. 3.
илм, соњае аз илм; бештар илмњои техникї;
илму фан илму техника.
ФАНАК ‫ ﻓﻨﻚ‬кит. дала, гурбаи сањрої, гурбаи
ёбої, ки мўяш сафед буда, аз он пўстин
месозанд.
ФАНАКПЎШ ‫ ﻓﻨﻚﭘﻮش‬кит. пўшандаи пўстине,
ки аз пўсти фанак дўхта шудааст.
ФАНАН а. ‫ ﻓﻨﻦ‬кит. шохи дарахт.
ФАНД ‫ ﻓﻨﺪ‬макру њила; найранг, фиреб: фанд
додан фиреб додан; фанд хўрдан фиреб
хўрдан; фирефта шудан, ба доми фиреби
касе афтодан.
ФАНДХЎРЇ ‫ ﻓﻨﺪﺧﻮري‬фиребхўрї, фирефта
шудан, ба доми макр гирифтор шудан.
ФАНЕР олм. ‫ ﻓﻨﻴﺮ‬тахтаи тунуке, ки аз
часпонидани чанд ќабат вараќаи тунук
ҳосил мешавад, сепўст.
ФАНЕРЇ ‫ ﻓﻨﻴﺮي‬аз фанертахта сохташуда:
олими
тавораи фанерї.
ФАНЕРТАХТА ‫ ﻓﻨﻴﺮﺗﺨﺘﻪ‬тахтаи тунук, ки
бештар ба саќфи хонањо зада мешавад.
ФАНО а. ‫ ﻓﻨﺎ‬нест шудан, нестї, завол, нобудї;
фано гаштан (шудан) несту нобуд гардидан,
завол ёфтан; ба боди фано рафтан несту
нобуд шудан, бењуда нобуд шудан.
ФАНОНАШАВАНДА ‫ﻓﻨﺎﻧﺸﻮﻧﺪه‬ нестинопазир,
мондагор, абадї.
ФАНОНОПАЗИР ‫ ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ниг. фанонашаванда.
 – 385 –
ФАНОНОПАЗИРЇ ‫ ﻓﻨﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬нестнопазирї,
мондагорї, абадият, фанонашавандагї.
ФАНОПАЗИР ‫ ﻓﻨﺎﭘﺬﻳﺮ‬нестшаванда, рафтагор,
маргпазир, фаношаванда.
ФАНОПАЗИРЇ ‫ ﻓﻨﺎﭘﺬﻳﺮي‬нестшавандагї, раф-
тагорї, маргпазирї, фаношавандагї.
ФАНОХОНА ‫ ﻓﻨﺎﺧﺎﻧﻪ‬киноя аз дунё.
ФАНОШАВАНДА ‫ ﻓﻨﺎﺷﻮﻧﺪه‬ниг. фанопазир.
ФАНОШАВЇ ‫ ﻓﻨﺎﺷﻮي‬ниг. фанопазирї.
ФАНТАСТИКА фр. ‫ ﻓﻨﺘﺴﺘﻴﻜﻪ‬1. чизи аљибу
ѓарибе, ки мањсули тасаввуроти беасос
мебошад. 2. асари бадеї дар мавзўи
фантастикї.
ФАНТАСТИКЇ ‫ ﻓﻨﺘﺴﺘﻴﻜﻲ‬монанд ба фантазия,
мањсули тасаввуроти ѓайривоќеї, аљибу ѓа-
риб: мавзўи фантастикї, филми фантастикї.
ФАНФУРЎШ ‫ ﻓﻦﻓﺮوش‬кит. нишондињандаи
илму фан; њилагар, фиребгар, маккор.
ФАНШИНОС ‫ ﻓﻦ ﺷﻨﺎس‬олим ва донишманд дар
риштае аз улуми техникї.
ФАНШИНОСЇ ‫ﻓﻨﺸﻨﺎﺳﻲ‬ шуѓлу амали фанши-
нос.
ФАР(Р) ‫ ﻓﺮ‬1. нур, дурахш, рахшандагї. 2.
зебої, њусн, барозандагї. 3. шаън, шавкат,
дабдаба; карру фар шаъну шавкат, тавоно-
ию њашамат.
ФАРА ‫ ﻓﺮه‬ниг. фарањ ІІ.
ФАРАЗАН ً‫ ﻓﺮﺿﺎ‬аз рўи фараз (фарз), аз рўи
тахмин, ба таври гумон ва ќиёс; тахминан;
фаразан гўем, ки …, гирем, ки … пиндорем,
ки …
ФАРАМ ‫ ﻓﺮم‬дилтангї ва фурўмондагї дар ѓам;
ѓаму андўњ.
ФАРАНГ ‫ ﻓﺮﻧﮓ‬1. Фарангистон (аз номи Фран-
сия), Аврупо; мансуб ба Фарангистон, фа-
рангї. 2. навъе аз матои абрешимї; дањани
фаранг купороси мис.
ФАРАНГИЗОДА ‫ ﻓﺮﻧﮕﻲ زاده‬аврупоизод.
ФАРАНГИМАОБ ‫ب‬Ĥ‫ﻓﺮﻧﮕﻲﻣ‬ фарангихислат,
фарангихў, фарангисифат.
ФАРАНГИТАЛЪАТ ‫ ﻓﺮﻧﮕﻲﻃﻠﻌﺖ‬маљ. сафедгуна,
сафедчењра.
ФАР
ФАРАНГЇ ‫ ﻓﺮﻧﮕﻲ‬1. мансуб ба Фаранг. 2. навъе
аз матои абрешимӣ; рўймоли фарангї
сарбанди занона аз матои абрешимии фа-
рангї.
ФАРАНЉИНОК ‫ ﻓﺮﻧﺠﻲﻧﺎك‬зане, ки ба сар
фаранљї дорад, фаранљипўш.
ФАРАНЉИПЎШ ‫ﻓﺮﻧﺠﻲﭘﻮش‬ зане, ки фаранљї
дар сар дорад.
ФАРАНЉИПЎШЇ ‫ﻓﺮﻧﺠﻲﭘﻮﺷﻲ‬ амали фаранљи-
пўш.
ФАРАНЉЇ ‫ ﻓﺮﻧﺠﻲ‬чодари махсусе, ки занони
муслима дар сар мекунанд.
ФАРАНЉМУШК ‫ ﻓﺮﻧﺠﻤﺸﻚ‬як навъ гиёњ.
ФАРАСБ а. ‫ ﻓﺮﺳﺐ‬кит., ниг. фарасп.
ФАРАСНИЊОДА ‫ ﻓﺮسﻧﻬﺎده‬кит., варз. маѓлуб-
шуда, ољиз гардида (дар бозии шатранљ).
ФАРАСП ‫ ﻓﺮﺳﺐ‬чўби дарози болорбоб; шоњ-
пул, шоњтир, болори хона.
ФАРАХША ‫ ﻓﺮﺧﺸﻪ‬хўр. навъе аз нонњои вара-
ќин, кулчаи равѓанини вараќини лавзина-
дор.
ФАРАЊ I а. ‫ ﻓﺮح‬шод шудан, хурсанд гардидан;
шодї, сурур, хурсандї.
ФАРАЊ II //ФАРА//ФАРЕЊ//ФИРЕЊ ‫ ﻓﺮه‬кит.
1. афзунї, фарвонї. 2. фирўзї, ѓалаба, пешї,
сабќат, бартарї; фирез бурдан пешї наму-
дан, бартарї нишон додан. 3. бисёр фаровон
афзун, зиёда. 4. афзал, хубтар, олї. 5. фарох.
6. ширин. 7. сабаб, боис.
ФАРАЊАНГЕЗ ‫ ﻓﺮحاﻧﮕﻴﺰ‬шодибахш, масаррат-
овар, хушњолкунанда, сурурбахш, хурсанди-
овар.
ФАРЊАНГЕЗЇ ‫ﻓﺮحاﻧﮕﻴﺰي‬ шодиангезї, сурур-
бахшї.
ФАРАЊАФЗО ‫ ﻓﺮحاﻓﺰا‬он чи шодиро зиёд кунад,
он чи бар сурур биафзояд.
ФАРАЊАФЗОЇ ‫ﻓﺮحاﻓﺰاي‬ шодиафзої, фузудани
сурур.
ФАРАЊБАХШ ‫ ﻓﺮح ﺑﺨﺶ‬ниг. фарањангез.
ФАРАЊБАХШЇ ‫ ﻓﺮح ﺑﺨﺸﻲ‬ниг. фарањангезї.
ФАРАЊЗО ‫ ﻓﺮﺣﺰا‬ниг. фарањбахш.
ФАРАЊМАНД ‫ﻓﺮﺣﻤﻨﺪ‬ хушњол, хурсанд, шод,
 – 386 –
ФАР
масрур. фард будан (дар коре) бемисл будан, мислу
њамто надоштан. 4. људо, дур аз касе ё чизе.
ФАРАЊМАНДЇ ‫ ﻓﺮﺣﻤﻨﺪي‬хушњолї, шоддилї,
фард-фард як-як, људо-људо, танњо-танњо,
хурсандї, сурур, нишот, шодмонї
ягон-ягон.
ФАРАЊМАНДОНА ‫ ﻓﺮﺣﻤﻨﺪاﻧﻪ‬бо хушњолї, бо
ФАРДАН а. ً‫ ﻓﺮدا‬:фардан-вањидан ба таври якка
сурур, шодон, хуррам, хушњолона, массру-
ва ягона, ба таври танњо.
рона.
ФАРДАРА ‫ ﻓﺮدره‬чўбе, ки дар паси дарвоза
ФАРАЊНОК ‫ ﻓﺮﺣﻨﺎك‬хурсанд, шод, хушњол,
барои сахт баста будани он гузоранд, танба.
масрур, сурурманд.
ФАРДАРЇ ‫ ﻓﺮدري‬ниг. фардара.
ФАРАЊОВАР ‫ ﻓﺮحآور‬ниг. фарањбахш.
ФАРДБАЙТ ‫ ﻓﺮدﺑﻴﺖ‬ниг. фард 3.
ФАРАЊФИЗО ‫ﻓﺮحﻓﺰا‬ ниг. фарањафзо.
ФАРДИЯТ а. ‫ ﻓﺮدﻳﺖ‬1. яктої, ягонагї. 2. адш.
ФАРАЉ а. ‫ ﻓﺮج‬1. кушоиш, кушоиши кор ва
хусусият ва рўњияи фардї, ки шахсеро аз
ањвол. 2. рањої ва халосї аз сахтї ва ѓам;
дигаре фарќ мекунонад.
осоиш.
ФАРДЇ ‫ ﻓﺮدي‬мансуб ба фард; танњої, ягонагї.
ФАРАЉЇ ‫ ﻓﺮﺟﻲ‬кит. либоси боло њамчун яктак.
ФАРДНАВО ‫ ﻓﺮدﻧﻮا‬касе, ки танњо менавозад ва
ФАРБЕЊ ‫ ﻓﺮﺑﻪ‬сергўшт, серравѓан, ѓафсбадан;
эњтиёљ ба ёридињандаи дигаре надорад,
муќоб. лоѓар.
њофизи яккахон.
ФАРБЕЊЇ ‫ﻓﺮﺑﻬﻲ‬ сергӯштї, серравѓанї; муќоб.
ФАРДО ‫ ﻓﺮدا‬1. пагоњ, рўзи оянда, рўзи баъди
лоѓарї.
имрўз. 2. оянда, мустаќбал; пагоњ – фардо ба
ФАРБЕЊТАН ‫ ﻓﺮﺑﻪﺗﻦ‬фарбењ, сергўшту серрав- ќарибї, анќариб, дар ояндаи наздик. 3. маљ.
ѓан, ѓафс ва захим. растохез, ќиёмат.
ФАРБЇ ‫ ﻓﺮﺑﻲ‬шакли дигари фарбењ. ФАРДОИНА ‫ ﻓﺮداﻳﻨﻪ‬мансуб ба фардо; рўзи
дигар, рўзи оянда.
ФАРВАДИН ‫ ﻓﺮودﻳﻦ‬шакли кўтоњшудаи фарвар-
дин. ФАРДРАВ ‫ ﻓﺮدرو‬он ки танњо меравад ва
мўњтољи њамроњ ва рањбар нест, яккарав;
ФАРВАЗ ‫ ﻓﺮوز‬фаровез.
солики муљаррад (дар тасаввуф).
ФАРВАРДИН ‫ ﻓﺮوردﻳﻦ‬моњи якуми соли шамсї,
ки ба 21 март - 20 апрел рост меояд, моњи
ФАРЕШ ‫ﻓﺮﻳﺶ‬ кит. тохтутоз, торољ, яѓмо,
ѓорат.
аввали бањор.
ФАРЁД ‫ ﻓﺮﻳﺎد‬овози баланд, бонг, наъра; ёрї
ФАРВИЗ ‫ ﻓﺮوﻳﺰ‬ниг. фарваз.
хостан бо овози баланд, додгўї бо овози
ФАРВОР ‫ ﻓﺮوار‬хонаи тобистонї, болохона. баланд; фарёд задан маљ. бонг бардоштан,
дод задан, оњу фиѓон кардан; фарёд кардан
ФАРЃАНД ‫ ﻓﺮﻏﻨﺪ‬печак, гиёњест печанда, ки ба
а) бо овози баланд бонг бардоштан; оњу
нињолон ва сабзавот печида онњоро хушк
фиѓон кардан; б) овоз додан (касеро); ба
мекунад, зарпечак.
фарёди касе расидан ба имдоди касе
ФАРЃАР ‫ ﻓﺮﻏﺮ‬1. селроња ё љўе, ки оби он дар як расидан, дармондаеро ёрї додан.
љо каме љамъ шудааст. 2. љўи майда, ки аз
ФАРЁДЗАН ‫ ﻓﺮﻳﺎدزن‬он ки фарёд мезанад, дод-
дарё људо мешавад.
хоњ, доду фиѓонкунанда.
ФАРЃАРДАН ‫ ﻓﺮﻏﺮدن‬кит. тар кардан, оѓушта
кардан; ба њам сириштан.
ФАРЁДЗАНОН ‫ﻓﺮﻳﺎدزﻧﺎن‬ дар њоли фарёдзанї,
фарёдкунон.
ФАРЃЕШ ‫ ﻓﺮﻏﻴﺶ‬љомаи кўњна, пўстини кўњнаи
ФАРЁДКАШОН ‫ ﻓﺮﻳﺎدﻛﺸﺎن‬ниг. фарёдкунон.
чиркини дарида.
ФАРЁДКУН ‫ ﻓﺮﻳﺎدﻛﻦ‬1. ниг. фарёдзан. 2. маљ.
ФАРД а. ‫ ﻓﺮد‬1. якка, танњо. 2. ягона, бењамто,
ањли доду бедод, он ки доим маѓал мекунад.
бемисл. 3. адш. як байти људо, байти мумтоз;
 – 387 –
ФАР
ФАРЁДКУНОН ‫ ﻓﺮﻳﺎدﻛﻨﺎن‬ниг. фарёдзанон. ФАРЗАНДТАЛАБ ‫ﻓﺮزﻧﺪﻃﻠﺐ‬ он ки фарзанддор
шудан мехоњад.
ФАРЁДНОМА ‫ ﻓﺮﻳﺎدﻧﺎﻣﻪ‬кит. номаи доду бедод,
номае, ки дар он аз касе ёриву кӯмак хоњанд. ФАРЗАНДХОНДА ‫ ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧﺪه‬фарзандандар,
шахси ба фарзандӣ қабулшуда.
ФАРЁДРАС ‫ ﻓﺮﻳﺎدرس‬ба доди касе расанда,
ёридињанда; имдодгар, мададгор, дастгири- ФАРЗАНДХОНЇ ‫ ﻓﺮزﻧﺪﺧﻮاﻧﻲ‬бачаи касро ба
кунанда. фарзандии худ ќабул кардан.
ФАРЁДРАСЇ ‫ ﻓﺮﻳﺎدرﺳﻲ‬ёрї, мадад, дастгирї. ФАРЗИЁТ ‫ ﻓﺮﺿﻴﺎت‬маљмўи он чи фарз ва
тахмин карда мешавад, гипотеза.
ФАРЁДХОЊ ‫ ﻓﺮﻳﺎدﺧﻮاه‬маљ. додхоњ, мададхоњ,
имдодталаб. ФАРЗИН ‫ ﻓﺮزﻳﻦ‬яке аз мўњрањои асосии
шатранљ, мўњраи муњим баъд аз шоњ, вазир,
ФАРЁДХОЊЇ ‫ ﻓﺮﻳﺎدﺧﻮاﻫﻲ‬талабу дархости ёр-
ферз.
мандї кардан, додхоњї, ёрихоњї.
ФАРЗИНБАНД ‫ ﻓﺮزﻳﻦﺑﻨﺪ‬кит. навъе аз ра-
ФАРЗ І а. ‫ ﻓﺮض‬1. д. ањкоми дини ислом, ки
вишњои бозии шатранљ, ки њимояро хеле
иљрояш ба њар як мусулмон њатмист. 2. њар
ќавї мегардонад.
чизи (вазифаи) иљрояш зарур, њатмї.
ФАРЗ ІІ а. ‫ ﻓﺮض‬пиндошт, тасаввур; гумон,
ФАРЗИНВАШ ‫ﻓﺮزﻳﻦوش‬ кит. фарзинрух, фар-
зинмонанд.
тахмин; фарз кардан пиндоштан, тасаввур
кардан, тахмин кардан. ФАРЗИЯ а. ‫ ﻓﺮﺿﻴﻪ‬њадс ва тахмине, ки ваќти
тањлили илмї барои шарњ ва эзоњи ягон
ФАРЗ ІІІ а. ‫ ﻓﺮز‬замини ҳамвори паст, ҳамвории
њодиса оварда мешавад, пиндор, гипотеза.
байни ду кӯҳ.
ФАРЗЇ ‫ ﻓﺮﺿﻲ‬1. зарурї, њатмї. 2. тахминї,
ФАРЗ ІV а. ‫ ﻓﺮز‬роҳ бар пушта, ҷ. афроз.
эњтимолї.
ФАРЗАН а. ً‫ ﻓﺮﺿﺎ‬ба таври тахминї, аз рўи
ФАРЗОМ ‫ ﻓﺮزام‬сазовор, шоиста, лоиќ.
тасаввур ва пиндор, тахминан, эњтимолан.
ФАРЗОН ‫ ﻓﺮزان‬оќил, донишманд, њаким.
ФАРЗАНД ‫ ﻓﺮزﻧﺪ‬писар ё духтар нисбат ба
падару модар, валад, зода; фарзанд дидан ФАРЗОНА ‫ ﻓﺮزاﻧﻪ‬ниг. фарзон.
фарзандор шудан, соњиби фарзанд
ФАРЗОНАГЇ ‫ ﻓﺮزاﻧﮕﻲ‬оќилї, донишмандї.
гардидан.
ФАРИД а. ‫ ﻓﺮﻳﺪ‬ягона, якто, бемисл, бемонанд;
ФАРЗАНДБЕЗОР ‫ ﻓﺮزﻧﺪﺑﻴﺰار‬:зан ё марди фар-
фариди аср дар замони худ бењамто.
зандбезор зан ё марде, ки фарзанд доштан
намехоњад ё аз фарзанди худ рӯй метобад. ФАРИЗА а. ‫ ﻓﺮﻳﻀﻪ‬1. д. супориш ва вазифањои
фармудаи Худо, ки иљрои он фарз ва њатмї
ФАРЗАНДВОР ‫ ﻓﺮزﻧﺪوار‬чун фарзанд, ба мисли
аст, њамчун намоз, рўза ва ѓ. 2. он чи иљрояш
фарзанди худ.
вољиб ва њатмист, вазифаи њатмї.
ФАРЗАНДДОР ‫ ﻓﺮزﻧﺪدار‬соњиби фарзанд, зану
ФАРИЌ а. ‫ ﻓﺮﻳﻖ‬1. љамоате аз мардум, тоифа;
марде, ки аз онњо фарзанд ба дунё омадааст.
гурўњ, тўда. 2. ќисм, њисса, гурўњ.
ФАРЗАНДДОРЇ ‫ﻓﺮزﻧﺪداري‬ доштани фарзанд,
ФАРИШТА ‫ ﻓﺮﺷﺘﻪ‬1. д. мављуди малакутї, ки
насл ва авлод.
оќилтар ва бартар аз инсон аст, малак. 2.
ФАРЗАНДДЎСТ ‫ ﻓﺮزﻧﺪدوﺳﺖ‬он, ки ба фарзанд маљ. беайбу нуќсон, зебо; худро фаришта
муњаббат дорад, хоњони авлод. тарошидан худро бе айбу нуќсон вонамуд
кардан, худро поку таќводор нишон додан.
ФАРЗАНДДЎСТЇ ‫ﻓﺮزﻧﺪدوﺳﺘﻲ‬ дўст доштани
фарзанд. ФАРИШТАНИЊОД ‫ ﻓﺮﺷﺘﻪﻧﻬﺎد‬он ки нињод ва
ботини комилу болиѓ дорад, накўхўй.
ФАРЗАНДЇ ‫ ﻓﺮزﻧﺪي‬мансуб ба фарзанд; мењри
фарзандї мењри падару модар ва фарзанд ФАРИШТАХИСОЛ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪﺧﺼﺎل‬ ниг. фаришта-
нисбат ба якдигар. нињод.
 – 388 –
ФАР
ФАРИШТАХЎ ‫ ﻓﺮﺷﺘﻪﺧﻮ‬ниг. фариштанињод. мешавад; фармон додан њукм кардан, њукм
содир намудан, ба каси дигар кореро ба
ФАРЇ ‫ ﻓﺮي‬кит. 1. офарин, зињї. 2. писандида,
таври њукм фармудан.
некў. 3. хуб, дуруст.
ФАРМОНБАР ‫ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮ‬он ки фармудаи аз худ
ФАРКАН ‫ ﻓﺮﻛﻦ‬кит. 1. селроњае, ки дар он оби
бузургтареро иљро мекунад; мутеъ, ито-
сел љамъ шуда бошад, гузари об, љўи об;
аткор.
селоб. 2. он чи бо гузашти замон фартут
шуда фурў рехта бошад, хароб, вайрон. ФАРМОНБАРДОР ‫ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮدار‬ниг. фармонбар.
ФАРКАНД ‫ ﻓﺮﻛﻨﺪ‬ниг. фаркан. ФАРМОНБАРДОРЇ ‫ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداري‬итоат, мутеъ
будан, тобеї, тобеият.
ФАРЌ І ‫ ﻓﺮق‬бот. дарахти клён, ки баргњояш
пањни зебост. ФАРМОНБАРДОРОНА ‫ ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداراﻧﻪ‬мутеона,
итоаткорона, бегуфтугў ва бечуну чаро иљро
ФАРЌ ІІ а. ‫ ﻓﺮق‬1. људо кардани ду чиз аз
кардани коре.
њамдигар, имтиёзи чизе ва њаммонанди худ;
номонандии ду чиз аз њам, тамоиз миёни ду ФАРМОНБАРЇ ‫ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮي‬ фармонбардорї, му-
кас ё ду чиз; тафовут; фарќ доштан тафовут теї, мањкумї.
доштан, мутамайиз будан; фарќ кардан а)
ФАРМОНГУЗОР І ‫ ﻓﺮﻣﺎنﮔﺬار‬1. фармондењ. 2.
тафовут доштан; б) тамйиз миёни ду кас ё ду
фармондињанда, амрдињанда; маљ. Худо.
чиз, чизеро аз чизе људо кардан, ташхис
додан. 2. маљ. тори сар, торак, болои сар. 3. ФАРМОНГУЗОР ІІ ‫ ﻓﺮﻣﺎنﮔﺬار‬кит. он ки ба
васат, нўк ва болои (теппаи) њар чиз; фарќи фармони касе итоат кунад, фармонбардор,
сар тори сар. 4. хати рост, ки бар асари шона мутеъ.
задани мўи сар дар он пайдо мешавад.
ФАРМОНДЕЊ ‫ ﻓﺮﻣﺎنده‬1. он ки фармон ме-
ФАРЌ ІІІ а. ‫ ﻓﺮق‬1. сапедадам, субҳ; сапедии дињад, он ки дар коре омир ва њукмкунанда
аввали субҳ. 2. паймона, қадаҳ аст. 2. соњибмансаби њарбї, командир.
ФАРЌИЯТ а. ‫ﻓﺮﻗﻴﺖ‬ тамйиз, људої миёни ду ФАРМОНДЕЊЇ ‫ ﻓﺮﻣﺎندﻫﻲ‬1. фармон содир
чиз. кардан; амал ва кори фармондењ. 2. њайате, ё
касе, ки дар сари лашкар истодааст; фар-
ФАРЌКУНАНДА ‫ ﻓﺮقﻛﻨﻨﺪه‬тамйиздињанда, љу-
мондењї кардан фармон додан, ба лашкар ё
докунанда, мумаййиз.
гурўҳи маълуми аскарон роњбарї намудан.
ФАРЌНОК ‫ ﻓﺮقﻧﺎك‬мутафовит, касе ё чизе, ки
ФАРМОНДОР ‫ ﻓﺮﻣﺎندار‬њоким, њукмрон.
аз дигаре тавофут дошта бошад.
ФАРМОНПАЗИР ‫ ﻓﺮﻣﺎنﭘﺬﻳﺮ‬он ки фармонро
ФАРЌПАЗИР ‫ ﻓﺮق ﭘﺬﻳﺮ‬он ки ва он чи ќобили
қабул дорад; ниг. фармонбар.
тамйииз бошад, пазирои фарќ.
ФАРМАКОЛОГИЯ ю. ‫ﻓﺮﻣﻜﺎﻻﮔﻴﻪ‬ ниг.
ФАРМОНПАЗИРЇ ‫ﻓﺮﻣﺎنﭘﺬﻳﺮي‬ ниг. фармон-
барї.
дорушиносї.
ФАРМОНРАВО ‫ ﻓﺮﻣﺎنروا‬касе, ки иљрои фар-
ФАРМАНД ‫ﻓﺮﻣﻨﺪ‬ бо фар(р), бошукўњ, шукўњ-
монаш њатмї бошад, он ки њукмаш дар њама
манд.
љо мегузарад.
ФАРМОИШ ‫ ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ‬исми феълї аз фармудан
ФАРМОНРАВОЇ ‫ ﻓﺮﻣﺎنرواﻳﻲ‬маљ. њукуматдорї,
амр, фармон, њукм; сухан ё фармудаи одами
њукмронї.
бузург.
ФАРМОНФАРМО ‫ ﻓﺮﻣﺎنﻓﺮﻣﺎ‬фармондињанда,
ФАРМОИШГАР ‫ ﻓﺮﻣﺎﻳﺸﮕﺮ‬фармоишдињанда,
њукмдор, њукмфармо.
амрдињанда, њукмдињанда.
ФАРМО(Й) (‫ﻓﺮﻣﺎ)ي‬ асоси замони њозира аз
ФАРМОНФАРМОЇ ‫ﻓﺮﻣﺎنﻓﺮﻣﺎﻳﻲ‬ њукмронї,
фармонравої.
фармудан.
ФАРМОНШИКАН ‫ ﻓﺮﻣﺎنﺷﻜﻦ‬он ки сар аз
ФАРМОН ‫ ﻓﺮﻣﺎن‬амр, њукм, њукме, ки аз тарафи
фармону итоат мепечад, нофармонбар.
идораи олї ё шахси воломаќоме содир

ФАРМОНШИКАНЇ ‫ﻓﺮﻣﺎنﺷﻜﻨﻲ‬ нофармон-
барї, сарпечї.
ФАРМОЯНДА ‫ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪه‬он ки фармон ё амр
медињад, фармондињанда, амркунанда.
фармуд ‫ ﻓﺮﻣﻮد‬асоси замони гузашта аз фар-
мудан.
ФАРМУД ‫ ﻓﺮﻣﻮد‬фармоиш, супориш, амр.
ФАРМУДА ‫ ﻓﺮﻣﻮده‬фармон, дастур, супориш.
ФАРМУДАН ‫ ﻓﺮﻣﻮدن‬1. амр додан, фармон
додан, њукм кардан, дастур додан. 2. гуфтан
(аз рўи њурмат нисбат ба сухани каси
бузургвор гуфта мешавад). 3. супориш до-
дан. 4. феъли ёридињанда дар феълњои
таркибии номї; кор фармудан ба кор
бурдан, истеъмол намудан.
ФАРМУШ ‫ ﻓﺮﻣﺶ‬ниг. фаромўш.
ФАРМУШЇ ‫ ﻓﺮﻣﺸﻲ‬ниг. фаромўшї.
ФАРМЎШ ‫ ﻓﺮﻣﻮش‬ниг. фаромўш.
ФАРМЎШЇ ‫ ﻓﺮﻣﻮﺷﻲ‬ниг. фаромўшї.
ФАРМЎШКОР ‫ ﻓﺮﻣﻮشﻛﺎر‬кит. шакли кўтоњ-
шудаи фаромўшкор.
ФАРМЎШКОРЇ ‫ﻓﺮﻣﻮشﻛﺎري‬ кит.
кўтоњшудаи фаромўшкорї.
ФАРНАБЕРА ‫ ﻓﺮﻧﺒﻴﺮه‬фарзанди абера, чабера.
ФАРНОД ‫ ﻓﺮﻧﺎد‬кит. гузар, гузаргоњи дарё, љои
камоб, ки аз он љо пиёда гузаштан мумкин
аст, пойоб.
ФАРНОС ‫ ﻓﺮﻧﺎس‬кит. ѓофил, нодон; коњил.
ФАРО ‫ ﻓﺮا‬пешоянд 1. ба; дар; ба даруни... 2. ба
назди…, пеши…, назди…; фаротар а)
болотар; (аз ин) зиёдтар; б) дуртар; фаро
кардан а) наздик бурдан, расондан, фурў
оврардан; б) равон кардан, фиристодан;
фаро гирифтан дар бар гирифтан, ињота
кардан, ишѓол намудан; фаро расидан наз-
дик омадан, ба пеши касе, чизе омадан фаро
рафтан а) пеши касе рафтан, назди касе
омадан; б) баромадан, ба боло рафтан. 3.
љузъи аввали баъзе калимањои мураккаб ба
маънои дуртар, болотар; фаросавтї,
фаросадо, фарозаминї. 4. љузъи аввали баъзе
феълњо ба маънои ба, бар, болои фаро
хестан, фаро рафтан, фаровардан ва ѓ.
ФАРОВАРД ‫ﻓﺮاورد‬ 1. анљом; дар фароварди
– 389 –
ФАР
сухан дар хотимаи сухан. 2. асоси замони
гузашта аз фаровардан.
ФАРОВАРДАН ‫ ﻓﺮاوردن‬1. фуровардан, аз боло
ба поин овардан, поин овардан. 2. маљ. мушт
ё силї задан, сахт задан; гардан фаровардан
итоат кардан, тан додан, таслим шудан,
розї шудан.
ФАРОВЕЗ ‫ ﻓﺮاوﻳﺰ‬1. њиљоби либос, пардаи
либос, аз миён пойини курта. 2. маљ. шарму
њаё, шахси бефаровез бешарму њаё. 3. њошия,
канора, зење, ки ба бар ва домани љома
дўхта мешавад; дањони бефаровез пургўӣ,
бемулоњиза сухан гуфтан.
ФАРОВЕЗДОР ‫ ﻓﺮاوﻳﺰدار‬1. куртаи дароз. 2.
башарм, боњаё, шармгин.
ФАРОВОН ‫ ﻓﺮاوان‬бисёр, зиёд, серњосил, афзун;
фаровон шудан афзун шудан, зиёд шудан.
ФАРОВОНЇ ‫ ﻓﺮاواﻧﻲ‬серобї; серию пурї,
бисёрї, афзунї, серњосилї.
ФАРОВОНСУХАН ‫ﻓﺮاوان ﺳﺨﻦ‬ бисёргўй, пур-
гўй, сергап.
ФАРОВОНЊОСИЛ ‫ ﻓﺮاوانﺣﺎﺻﻞ‬серњосил, пур-
мањсул, зиёд њосилдињанда.
шакли
ФАРОВОНЊОСИЛЇ ‫ ﻓﺮاوان ﺣﺎﺻﻠﻲ‬зиёд шудани
њосил, серњосилї.
ФАРОВОНШИКЕБ ‫ ﻓﺮاوانﺷﻜﻴﺐ‬кит. бисёр
шикебо, бисёр сабркунанда, бурдбор, сабур.
ФАРОГИР ‫ ﻓﺮاﮔﻴﺮ‬дарбаргиранда, шомил, фа-
рогиранда, муњиб.
ФАРОГИРАНДА ‫ ﻓﺮاﮔﻴﺮﻧﺪه‬ниг. фарогир.
ФАРОГИРЇ ‫ ﻓﺮاﮔﻴﺮي‬дар бар гирифтан, ињота
кардан, дарбаргирї; омўзиш; ёдгирї чизеро.
ФАРОЃ а. ‫ ﻓﺮاغ‬1. осуда шудан, роњат шудан (аз
коре); осоиш, роњат, оромї; дар фароѓати
кор њангоми холї будан аз кор, баъди кор. 2.
озод шудан аз ќайди чизе, фориѓ шудан.
ФАРОЃАТ а. ‫ ﻓﺮاﻏﺖ‬осудагї, роњат, оромї,
осоиш, истироњат.
ФАРОЃАТБАХШ ‫ ﻓﺮاﻏﺖﺑﺨﺶ‬оромиовар, осоиш-
бахш, оромиш, роњатбахш, роњатовар.
ФАРОЃАТГОЊ ‫ﻓﺮاﻏﺘﮕﺎه‬ осоишгоњ, истироњат-
гоњ.
ФАРОЃАТХОНА ‫ﻓﺮاﻏﺖﺧﺎﻧﻪ‬ хилватхона, шаб-
 – 390 –
ФАР
истон; ишратхона. ФАРОМЎШНОШУДАНЇ ‫ﻓﺮاﻣﻮشﻧﺎﺷﺪﻧﻲ‬ ниг.
фаромўшнашаванда.
ФАРОЃБОЛ ‫ ﻓﺮاغﺑﺎل‬он ки бе ташвиш зиндагї
мекунад, осудахотир, фориѓбол. ФАРОМЎШПЕША ‫ﻓﺮاﻣﻮشﭘﻴﺸﻪ‬ ниг. фаромуш-
кор.
ФАРОЗ ‫ ﻓﺮاز‬боло, баланд, баландї; муќоб.
нишеб; фарозу нишеб баландию пастї, ФАРОМЎШСОЗ‫ ﻓﺮاﻣﺶ ﺳﺎز‬ниг. фаромўшкор.
баланду паст, болову поин.
ФАРОМЎШХОНА ‫ ﻓﺮاﻣﻮش ﺧﺎﻧﻪ‬маљ. љое ки бар
ФАРОЗЇ ‫ﻓﺮازي‬ баландї, иртифоъ; муќоб. асари он њама кас ва њама чиз фаромўш
нишебї. мешавад.
ФАРОЗАНДА ‫ ﻓﺮازﻧﺪه‬1. баланд бардоранда. 2. ФАРОМЎШХОТИР ‫ ﻓﺮاﻣﻮشﺧﺎﻃﺮ‬ниг. фаромўш-
барозанда, лоиќ, сазовор, шоиста. кор.
ФАРОЗИДАН ‫ ﻓﺮازﻳﺪن‬баланд бардоштан; гар- ФАРОМЎШХОТИРЇ ‫ﻓﺮاﻣﻮشﺧﺎﻃﺮي‬ ниг. фаро-
дан фарозидан сар баланд кардан; маљ. мушкорї.
ифтихор намудан, фахр кардан.
ФАРОМЎШШУДА ‫ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪه‬аз ёд рафта, ба
ФАРОЗЇ ‫ ﻓﺮازي‬баландї, љои баланд. гўшаи фаромўшї афтода.
ФАРОЗМАНД ‫ ﻓﺮازﻣﻨﺪ‬1. боло, баланд, рафеъ. 2. ФАРОНАВАّШТА ‫ ﻓﺮاﻧﻮﺷﺘﻪ‬кит. печидашуда,
маљ. баландмаќом, воломартаба. печонда, лўлашуда.
ФАРОЗСАНЉ ‫ ﻓﺮازﺳﻨﺞ‬олати махсус барои ФАРОНИЊОДАН ‫ ﻓﺮاﻧﻬﺎدن‬кит. дар миён
андоза кардани баландї; иртифоъсанљ. гузоштан, пеш гузаштан.
‫ ﻓﺮاﺋﺾ‬љ. фариза.
ФАРОИЗ а. ФАРОНСАВЇ ‫ ﻓﺮاﻧﺴﻮي‬мансуб ба Фаронса;
забони фаронсавї, олими фаронсавї.
ФАРОМАДАН ‫ ﻓﺮاﻣﺪن‬фурў омадан, поин шу-
дан. ФАРОРАСЇ ‫ ﻓﺮارﺳﻲ‬наздик омадани чизе.
ФАРОМАДГОЊ ‫ﻓﺮاﻣﺪﮔﺎه‬ љои фаромад(ан), ФАРОРЎ(Й) (‫ ﻓﺮارو)ي‬дар пеш; фарорўйи чизе
манзили нузул. дар пеши чизе.
ФАРОМАРЗЇ ‫ ﻓﺮاﻣﺮزي‬он чи марбут ба хориљ ФАРОРУН ‫ ﻓﺮارون‬пешгўикунандаи некўї,
аз марзњои як кишвар аст, бурунмарзї. башоратдињанда аз хушбахтї ва саодат;
саъд.
ФАРОМУШТ ‫ ﻓﺮاﻣﺸﺖ‬ниг. фаромўш.
ФАРОСАТ I а. ‫ ﻓﺮاﺳﺖ‬1. идрок, дарёфт. 2.
ФАРОМУШТЇ ‫ ﻓﺮاﻣﺸﺘﻲ‬ниг. фаромўшї.
зиракї, њушёрї; ба фаросат дарёфтан аз сари
ФАРОМЎШ ‫ ﻓﺮاﻣﻮش‬аз ёд рафта, аз хотир заковат чизеро пай бурдан, моњияти чизеро
баромада, чизе ки аз ёд рафтааст; фаромўш фањмидан.
кардан аз ёд баровардан, дар хотир на-
ФАРОСАТ II а. ‫ﻓﺮاﺳﺖ‬ 1. аспсаворӣ. 2. асп-
доштан; фаромўш шудан аз ёд рафтан, аз
шиносӣ.
хотир баромадан, дар ёд намондан.
ФАРОСАТМАНД ‫ ﻓﺮاﺳﺘﻤﻨﺪ‬дорандаи фаросат,
ФАРОМЎШЇ ‫ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ‬мансуб ба фаромўш;
њушёр, зирак, закї, даррок, фањим.
фаромўшхотирї.
ФАРОМЎШКОР ‫ ﻓﺮاﻣﻮشﻛﺎر‬он ки фаромуш-
ФАРОСАТМАНДЇ ‫ﻓﺮاﺳﺘﻤﻨﺪي‬ њушёрї, зиракї,
заковатмандї.
хотир аст ва њама чизро аз ёдаш мебарорад.
ФАРОСИХ а. ‫ ﻓﺮاﺳﺦ‬љ. фарсах.
ФАРОМЎШКОРЇ ‫ﻓﺮاﻣﻮشﻛﺎري‬ фаромўшхоти-
рї, азёдбарорї. ФАРОСТУК ‫ ﻓﺮاﺳﺘﻚ‬парасту, фароштурук.
ФАРОМЎШНАШАВАНДА ‫ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﺸﻮﻧﺪه‬он чи ФАРОХ ‫ﻓﺮاخ‬ кушод, васеъ, пањновар, пањно-
фаромўш намешавад ва дар ёд мемонад. манд.
ФАРОМЎШНАШУДАНЇ ‫ﻓﺮاﻣﻮشﻧﺸﺪﻧﻲ‬ ниг. ФАРОХАНДЕШ ‫ ﻓﺮاخاﻧﺪﻳﺶ‬ниг. фарохбин.
фаромўшнашаванда.
 – 391 –
ФАР
ФАРОХАНДЕШЇ ‫ ﻓﺮاخاﻧﺪﻳﺸﻲ‬ниг. фарохбинї. ФАРОХОН ‫ ﻓﺮاﺧﻮان‬фаро хондан, даъвати
мардум барои анљоми коре.
ФАРОХБАРВЕЗАН ‫ ﻓﺮاخﺑﺮوﻳﺰن‬ниг. фарохбез.
ФАРОХОНД ‫ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‬ба њузур талабидан, ка-
ФАРОХБЕЗ ‫ ﻓﺮاخﺑﻴﺰ‬парвозане, ки сўрохињои
серо ба куљое даъват кардан, бозпас хондан:
васеъ дорад.
фарохонди намоянда; фарохонди сафир.
ФАРОХБИН ‫ ﻓﺮاخﺑﻴﻦ‬он ки дид ва назари кушод
ФАРОХОНЇ ‫ ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻲ‬даъват, мурољиат.
дорад, он ки љањонбинии васеъ дорад.
ФАРОХОСТИН ‫ ﻓﺮاخآﺳﺘﻴﻦ‬маљ. олињиммат, ља-
ФАРОХБОЛ ‫ ﻓﺮاخﺑﺎل‬кит., маљ. бахшанда, даст- вонмард; карим.
кушод.
ФАРОХОЊАНГ ‫ ﻓﺮاخآﻫﻨﮓ‬кит. дурраванда,
ФАРОХДАСТ ‫ ﻓﺮاخدﺳﺖ‬кушодадаст, сахї, со-
оњанге, ки аз дурињо шунида мешавад.
њибњиммат, олињиммат, љавонмард.
ФАРОХПАЛЛА ‫ ﻓﺮاخﭘﻠﻪ‬тарозуе, ки паллањояш
ФАРОХДАСТЇ ‫ ﻓﺮاخدﺳﺘﻲ‬кушодадастї, олињим-
калону васеъ аст.
матї, саховат, љавонмардї, саховатпешагї.
ФАРОХДАЊАН ‫ ﻓﺮاخدﻫﻦ‬1. он ки ва он чи
ФАРОХПЕШОНЇ ‫ﻓﺮاخﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‬ дилвасеъ, оли-
њиммат, сахї.
дањонаш калон аст, бузургдањон. 2. маљ.
бефаровезгўї, бењаёгў. ФАРОХРАВ ‫ ﻓﺮاخرو‬1. бисёр роњраванда, зиёд
роњ тайкунанда. 2. маљ. бењуда сарф-
ФАРОХДАЊАНЇ ‫ﻓﺮاخدﻫﻨﻲ‬ бефаровезии дањон,
кунандаи ваќт. 3. маљ. жарфбин, дурандеш.
бењаёгўї.
ФАРОХРАВЇ ‫ ﻓﺮاخروي‬1. бисёр роњ рафтан. 2.
ФАРОХДИДА ‫ ﻓﺮاخدﻳﺪه‬1. маљ. баландњиммат,
маљ. исрофкорї, харољоти бељо кардан.
саховатманд. 2. њарис, нодида, гурусна-
чашм. ФАРОХРЎ(Й) (‫ ﻓﺮاخرو)ي‬маљ. 1. ниг. фарохостин.
2. аз њад гузаранда, ифроткор.
ФАРОХДИДАГЇ ‫ ﻓﺮاخدﻳﺪﮔﻲ‬1. маљ. баландњим-
матї, саховатмандї. 2. њарисї, нодидагї. ФАРОХРЎЗЇ ‫ ﻓﺮاخروزي‬маљ. серризќ, серрўзї.
ФАРОХДИЛ ‫ﻓﺮاخدل‬ олињиммат, сахї, љавон- ФАРОХРЎЇ ‫ ﻓﺮاخروﻳﻲ‬1. маљ., ниг. фарохдастї.
мард. 2. аз њад гузаштан андар коре, ифроткорӣ.
ФАРОХДИЛЇ ‫ ﻓﺮاخدﻟﻲ‬олињимматї, љавонмардї. ФАРОХСУХАН ‫ ﻓﺮاخﺳﺨﻦ‬пурњарф, сергап.
ФАРОХДОМАН ‫ ﻓﺮاخداﻣﻦ‬1. фарохдаст, кушо- ФАРОХТА ‫ ﻓﺮاﺧﺘﻪ‬кит., ниг. фарошта.
дадаст, сахї, њимматбаланд. 2. маљ. сабукпо,
ФАРОХТАН ‫ ﻓﺮاﺧﺘﻦ‬1. шакли дигари феъли
тардоман.
афрохтан. 2. маљ. васеътан, танбузург.
ФАРОХДОМАНЇ ‫ ﻓﺮاخداﻣﻨﻲ‬мансуб ба фарох-
ФАРОХУД ‫ ﻓﺮاﺧﻮد‬кит. он ки ба ѓайр аз худ
доман 1, 2. 1. саховатмандї. 2. маљ. сабук-
касеро писанд намекунад, бузургманиш,
пої, тардоманї.
худманиш, худгаро.
ФАРОХДЎШ ‫ﻓﺮاخدوش‬ васеъпушт, маљ. бузург-
ФАРОХУР ‫ ﻓﺮاﺧﻮر‬мувофиќ, лоиќ, сазовор;
љусса.
фарохури њол муносиби њол, ба ќадри њол.
ФАРОХЇ ‫ ﻓﺮاﺧﻲ‬вусъат, кушодї, пањноварї.
ФАРОХЧАШМ ‫ ﻓﺮاخﭼﺸﻢ‬ниг. фарохдида.
ФАРОХМАЙДОН ‫ ﻓﺮاخﻣﻴﺪان‬васеъ, пањновар.
ФАРОХШИКАМ ‫ﻓﺮاخﺷﻜﻢ‬ маљ. бисёрхўр,
ФАРОХНЕЪМАТ ‫ ﻓﺮاخﻧﻌﻤﺖ‬он ки неъматаш бузургшикам, носерам.
зиёда аст; наим; маљ. мењмоннавоз, сахї.
ФАРОХШОНА ‫ ﻓﺮاخﺷﺎﻧﻪ‬ниг. фарохдўш.
ФАРОХНО(Й) (‫ ﻓﺮاخﻧﺎ)ي‬1. љои яла, васеъ,
ФАРОЊАМ ‫ ﻓﺮاﻫﻢ‬љамъшуда, гирдомада; фаро-
кушод; ялангї, кушодагї. 2. вусъатнокї;
њам овардан гирд овардан, ба як љо љамъ
пањноварї.
намудан; муњайё кардан мас. шароити ко-
ФАРОХО ‫ ﻓﺮاﺧﺎ‬1. фарохї, кушодї, фарохно; реро; фароњам омадан љамъ омадан; гирд
љои яла. 2. маљ. осудањолї. омадан, ба њам баста шудан, пайванд ёфтан;

ФАР
фароњам шудан.
ФАРОЊАМОВАРЇ ‫ ﻓﺮاﻫﻢآوري‬љамъоварї, гирд-
оварї; фароњамоварии мавод, фароњамова-
рии шароит.
ФАРОША а. ‫ ﻓﺮاﺷﻪ‬1. биол. парвона. 2. љорўб,
олати рӯбучин.
ФАРОШО ‫ ﻓﺮاﺷﺎ‬кит. њолате, ки аз гирифтани
табларза пайдо мешавад. (хамёза, кашиши
пўсти бадан ва ѓ.); фарошо баровардан ба
табларза дучор шудан.
ФАРОШТАН ‫ ﻓﺮاﺷﺘﻦ‬ниг. афроштан.
ФАРОШТУРУК ‫ ﻓﺮاﺷﺘﺮوك‬парасту.
ФАРРА ‫ ﻓﺮّه‬кит. бузургї, шукўњ,
шавкат, љалол.
ФАРРАМАНД ‫ﻓﺮّهﻣﻨﺪ‬ кит. бошукўњ, бољалол,
боазамат.
ФАРРАЊЇ ‫ ﻓﺮّﻫﻲ‬кит. шукўњ, азамат, шаъну
шавкат, љалол ва бузургї.
ФАРРОС ‫ ﻓﺮاس‬гуфт., маљ. тез, босуръат,
ољилан, саросема: фаррос зада гузаштан хеле
зуд, ба суръати зиёд гузашта рафтан.
ФАРРОШ а. ‫ ﻓﺮاش‬1. рубўчинкунанда, љорўб-
каш: фарроши бозор, фарроши кўча. 2.
хизматгор, хизматгузор.
ФАРРОШЗАН ‫ ﻓﺮاشزن‬1. зане, ки амалаш
фаррошист. 2. маљ. каниз, ходима.
ФАРРОШЇ ‫ ﻓﺮاﺷﻲ‬кор ва вазифаи фаррош;
хизматгорї; навкарї, дарбонї.
ФАРРУХ ‫ﻓﺮّخ‬ 1. некў, зебо. 2. њуљаста, фар-
хунда.
ФАРРУХАХТАР ‫ﻓﺮّخاﺧﺘﺮ‬ кит. хушбахт, сао-
датманд.
ФАРРУХЗОД ‫ ﻓﺮّخزاد‬1. фаррухнажод; маљ.
олинажод, асилзода. 2. маљ. хушбахт,
хуштолеъ.
ФАРРУХЇ ‫ ﻓﺮّﺧﻲ‬муборакї, хушбахтї, масъудї.
ФАРРУХЌАДАМ ‫ﻓﺮّخﻗﺪم‬ муборакќадам, нек-
ќадам.
ФАРРУХЛИЌО ‫ﻓﺮّخﻟﻘﺎ‬ маљ. муборакрў, зебо-
чењра.
ФАРРУХНАЖОД ‫ ﻓﺮخ ﻧﮋاد‬ниг. фаррухзод.
ФАРРУХНИЊОД ‫ ﻓﺮخﻧﻬﺎد‬ниг. фаррухсиришт.
– 392 –
ФАРРУХПАЙ ‫ ﻓﺮخﭘﻲ‬маљ. хуљастапай, муборак-
ќадам, некќадам.
ФАРРУХРЎЙ ‫ ﻓﺮخ روي‬ниг. фаррухлиќо.
ФАРРУХРЎЗ ‫ ﻓﺮخ روز‬мус. маќоми 18-ум аз сї
маќоми Борбади Марвазӣ.
ФАРРУХРЎЗГОР ‫ ﻓﺮخ روزﮔﺎر‬некрўзгор, маљ.
хушбахт, хуштолеъ, муќбил.
ФАРРУХСИМО ‫ ﻓﺮخ ﺳﻴﻤﺎ‬ниг. фаррухлиќо.
ФАРРУХСИРИШТ ‫ ﻓﺮخﺳﺮﺷﺖ‬маљ. покнажод,
муборакхилќат, асилзода, некўсират, озод-
нажод.
ФАРРУХТАЛЪАТ ‫ﻓﺮخﻃﻠﻌﺖ‬ маљ. хуштолеъ,
азамат, некбахт, маќбул.
ФАРРУХФОЛ ‫ ﻓﺮخ ﻓﺎل‬маљ. хуштолеъ, хушбахт.
ФАРРУХФОЛЇ ‫ ﻓﺮّخ ﻓﺎﻟﻲ‬хуштолеї, хушбахтї.
ФАРС а. ‫ ﻓﺮث‬он чи дар даруни рўдањо ва меъда
мебошад.
ФАРСАНГ ‫ ﻓﺮﺳﻨﮓ‬воњиди масоњат, ки наздик
ба шаш километр аст.
ФАРСАНГСОР ‫ ﻓﺮﺳﻨﮕﺴﺎر‬аломат ва нишона,
ки дар роњњо дар паи њар фарсанг гузошта
мешуд.
ФАРСАХ а. ‫ ﻓﺮﺳﺦ‬ниг. фарсанг.
ФАРСОИДАН ‫ ﻓﺮﺳﺎﺋﻴﺪن‬ниг. фарсудан.
ФАРСОИШ ‫ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ‬фарсудан, фарсуда шудан.
ФАРСУДА ‫ ﻓﺮﺳﻮده‬1. соидашуда, кўњнашуда,
пўсида, аз њам рехта ва пошидашуда. 2. маљ.
паймудашуда, тайшуда: роњи фарсудаи умр.
ФАРСУДАГЇ ‫ ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ‬1. кўњнагї, аз њам
рехтагї, пўсидагї, пажмурдагї. 2. маљ.
хастагї, мондагї.
ФАРСУДАН ‫ ﻓﺮﺳﻮدن‬молида ва соида шудан,
пора-пора шудан, аз њам рехтан, маљ. кўњна
шудан, пўсидан.
ФАРСУДАХОТИР ‫ﻓﺮﺳﻮدهﺧﺎﻃﺮ‬ маљ., ниг. фаро-
мўшхотирї.
ФАРСУДАХОТИРЇ ‫ﻓﺮﺳﻮدهﺧﺎﻃﺮي‬ маљ., ниг.
фаромўшхотирї.
ФАРТ а. ‫ ﻓﺮط‬аз њад гузаштан, зиёдаравї,
ифрот; аз фарти шодї аз нињояти шодї.
ФАРТУР ‫ﻓﺮﺗﻮر‬ акс, сурати касе ё чизе, ки дар

об, оина ва дигар чизњои шаффофи соф акс
мешавад.
ФАРТУТ ‫ ﻓﺮﺗﻮت‬маљ. солхўрда; аз кор монда;
пири солхўрдаи аз кор монда, кўњансоли
сусту нотавон.
ФАРТУТЇ ‫ ﻓﺮﺗﻮﺗﻲ‬1. кўњнагї, фарсудагї, фар-
судагї. 2. пирї, нотавонї, солхўрдагї.
ФАРТ–ФАРТ ‫ﻓﺮتﻓﺮت‬ бо шитоб, ба чобукию
чолокї.
ФАРФАР ‫ ﻓﺮﻓﺮ‬бо шитоб, чобукона, чолокона,
тезу чолок; фарфар паридан тез ва беист
паридан; беист бо ларзиш љунбидан.
ФАРФУР ‫ ﻓﺮﻓﻮر‬кит. тењу, парандаест кабк-
монанд, вале аз он хурдтар.
ФАРХ ‫ ﻓﺮخ‬кит. чўљаи мурѓи хонагї ва дигар
парандањо.
ФАРХАВ ‫ ﻓﺮﺧﻮ‬кит. хишоваи сабзавот, кандани
алафњои бегона; перостани ток ва буридани
шохњои зиёдатии дарахтон.
ФАРХАСТ ‫ ﻓﺮﺧﺴﺖ‬кит. љоду, сењр, афсун.
ФАРХАСТА ‫ﻓﺮﺧﺴﺘﻪ‬ кит. захмї ва бар замин
афтида.
ФАРХАНЉ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺞ‬насиб, бањра.
ФАРХАША ‫ ﻓﺮﺧﺸﻪ‬ниг. фарахша.
ФАРХОРДЕС ‫ ﻓﺮﺧﺎردﻳﺲ‬1. кит. фархормонанд,
монанди бутхона. 2. маљ. бисёр зебо ва
ороста.
ФАРХУНДА ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪه‬муборак, нек; фаррух,
саодатманд; хушќадам, њумоюн.
ФАРХУНДАБАХТ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪهﺑﺨﺖ‬хушбахт, масъуд.
ФАРХУНДАБАХТЇ ‫ﻓﺮﺧﻨﺪهﺑﺨﺘﻲ‬ хушбахтї,
хуштолеї, масъудї.
ФАРХУНДАГЇ ‫ﻓﺮﺧﻨﺪﮔﻲ‬ муборакї,
некбахтї.
ФАРХУНДАКЕШ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪهﻛﻴﺶ‬маљ. фархунда-
оин, дорои маслак ва одати мубораку нек.
ФАРХУНДАПАЙ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪهﭘﻲ‬маљ. муборакќадам,
некќадам.
ФАРХУНДАРОЙ ‫ﻓﺮﺧﻨﺪهراي‬ муборакандеш,
некрой, некандеш.
ФАРХУНДАТОЛЕЪ ‫ﻓﺮﺧﻨﺪهﻃﺎﻟﻊ‬ хушбахт, масъ-
уд.
– 393 –
ФАР
ФАРХУНДАФАРЉОМ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪهﻓﺮﺟﺎم‬маљ. мубо-
ракоќибат, некоќибат.
ФАРХУНДАФОЛ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪه ﻓﺎل‬маљ. муборакфол,
некбахт, нектолеъ, хуштолеъ.
ФАРХУНДАФОЛЇ ‫ﻓﺮﺧﻨﺪهﻓﺎﻟﻲ‬ некбахтї, хуш-
толеї.
ФАРХУНДАЊОЛ ‫ ﻓﺮﺧﻨﺪهﺣﺎل‬маљ. некавзоъ,
осудањол, оромвазъ.
ФАРЊАНГ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬1. маљмўи дастовардњои
инсоният дар соњаи муносибатњои истењ-
солї, љамъиятї ва ахлоќї, маданият; яке аз
вазоратњо ва шўъбањои њукуматии вилояту
шањру ноњия, ки ба корњои маданию рав-
шаннамої назорат ва роњбарї мекунанд:
вазорати фарњанг, шўъбаи фарњанг. 2. збш.
китобе, ки дар он вожањо ва таркибњои
забоне љамъоварї, тафсир ва ба ягон забон ё
чанд забон тарљума мешавад. 3. одоб, шуур,
тарбияи иљтимої. 4. илм, маърифат. 5. аќл,
хирад. 6. тадбир, чора.
ФАРЊАНГДЎСТ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓدوﺳﺖ‬1. дўстдори илму
донишу фарњанг. 2. алоќаманд ба баланд
бардоштани сатњи фарњангии мардум ва
љомеа, фарњангпарвар.
ФАРЊАНГДЎСТЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓدوﺳﺘﻲ‬дўстдорї ва
алоќамандї ба илму маърифат, фарњанг-
парварї.
ФАРЊАНГИСТОН ‫ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎن‬созмон ё анљу-
мани расмие, ки дар кишварњои мухталиф
барои рушди соњањои муайяни илму фар-
њанг таъсис мешаванд, Академияи илмњо;
Фарњангистони забон ва адабиёти Љумњурии
Исломии Эрон.
ФАРЊАНГИСТОНЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻧﻲ‬1. марбут ба
Фарњангистон. 2. он ки дар Фарњангистон
фаъолият дорад.
некї,
ФАРЊАНГЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬1. марбут ба фарњанг. 2.
хусусияти он чи, ки мавзўъ ё мењвари
фаъолияти он ба фарњанг марбут аст. 3.
боодоб, ботарбия, маданї. 4. таълимдињан-
даи одобу фанњо, омўзгор, мураббї.
ФАРЊАНГНАВИС ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﻮﻳﺲ‬ ниг. фарњанг-
нигор.
ФАРЊАНГНАВИСЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﻮﻳﺴﻲ‬ниг. фарњанг-
нигорї.
ФАРЊАНГНИГОР ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﮕﺎر‬ он ки ба тањия,
 – 394 –
ФАР
љамъоварї ва сабти калимаву вожањо ва
истилоњоти забон машѓул аст, фарњангсоз,
луѓатнигор, фарњангнавис.
ФАРЊАНГНИГОРЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﮕﺎري‬кор ва шуѓли
фарњангнигор, луѓатнигорї, вожанигорї,
фарњангнависї.
ФАРЊАНГНОМА ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﻧﺎﻣﻪ‬1. китобе, ки
дорои истилоњоти махсуси соњае мебошад;
луѓатнома, вожанома. 2. номае, ки дорои
матлабњои илмиву адабї мебошад.
ФАРЊАНГОФАРИН ‫ﻓﺮﻫﻨﮓآﻓﺮﻳﻦ‬ бавуљудова-
рандаи фарњангу тамаддун, тамаддун-
офарин.
ФАРЊАНГОФАРИНЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓآﻓﺮﻳﻨﻲ‬эљод ва
офариниши фарњанг, тамаддунофаринї.
ФАРЊАНГПАЗИР ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﭘﺬﻳﺮ‬он ки истеъдод
ва њунари адабомўзї ва донишандўзї дорад.
ФАРЊАНГПАЗИРЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﭘﺬﻳﺮي‬вазъ ва
њолати фарњангпазир, қобилияти њунар-
омузї.
ФАРЊАНГПАРВАР ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﭘﺮور‬ ниг. фарњанг-
дўст.
ФАРЊАНГПАРВАРЇ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓﭘﺮوري‬ ниг. фар-
њангдўстї.
ФАРЊАНГСАРО ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺮا‬макон ва љои
фарњанг, фарњангистон.
ФАРЊАНГСОЗ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﺎز‬1. он чи дар бунёд ва
сохтани тамаддуну фарњанг наќше дорад,
унсури фарњангсоз. 2. луѓатнигор, фарњанг-
нигор. 3. маљ. донишманд, хирадманд.
ФАРЊАНГСОЗЇ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﺳﺎزي‬1. эљоди фарњанг,
сохтан ва бунёд кардани фарњангу
тамаддун. 2. тањияи луѓату фарњангномањо.
ФАРЊАНГЉЎЙ ‫ ﻓﺮﻫﻨﮓﺟﻮي‬љўяндаи илму
фарњанг, љўёи илм, маърифат, дониш ва
фарњанг, фарњангдўст.
ФАРЊАНЉ ‫ ﻓﺮﻫﻨﺞ‬фарњанг.
ФАРЊАНЉИДАН ‫ ﻓﺮﻫﻨﺠﻴﺪن‬кит. 1. тарбият
намудан, одоб додан. 2. танбењ ва љазо
додан.
ФАРЊАХТА ‫ ﻓﺮﻫﺨﺘﻪ‬ниг. фарњехта.
ФАРЊЕХТА ‫ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪ‬1. соњибмаърифат, бар-
хурдор аз маърифат, донишманд. 2. омўхта,
ром, дастомўз.
ФАРЊЕХТАГЇ ‫ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﻲ‬вазъ ва њолати
фарњехта, фарњехта будан, донишмандї.
ФАРЊЕХТАН ‫ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻦ‬кит. тарбия кардан,
омўзондан, парваридан.
ФАРЉ а. ‫ ﻓﺮج‬1. сўрох, шикоф. 2. андоми
нињонии зан. 3. фосила, мобайн, танаффус.
ФАРЉА ‫ ﻓﺮﺟﻪ‬ниг. фарљ.
ФАРЉОД ‫ ﻓﺮﺟﺎد‬кит. љадди аълои падарї ё
модарї, бобо ё саравлоди мубораки модарї
ё падарї.
ФАРЉОМ ‫ ﻓﺮﺟﺎم‬1. поён, охир, оќибат, анљом.
2. лаёќат.
ФАРЉОМИДАН ‫ ﻓﺮﺟﺎﻣﻴﺪن‬поён додан, ба ан-
љом расондан, анљом додан, тамом кардан.
ФАРЉОМИН ‫ ﻓﺮﺟﺎﻣﻴﻦ‬охирин муќоб. аввалин.
ФАРЉОМЉЎЙ ‫ﻓﺮﺟﺎمﺟﻮي‬ маљ. дурандеш,
оќибатандеш.
ФАРЉОМГОЊ ‫ ﻓﺮﺟﺎﻣﮕﺎه‬1. маљ. ќиёмат. 2. гўр,
ќабр, оромгоњ.
ФАРШ а. ‫ ﻓﺮش‬1. њар чизе, ки ба замин густурда
мешавад (бурё, намад, гилем ва ѓ.). 2. ќолин.
3. љузъи пасини калимањои мураккаб ба
маънои густурда (замини, хона, кўча ва ѓ.);
мумфарш, сангфарш, тахтафарш.
ФАРЪ а. ‫ ﻓﺮع‬1. он чи аз асл људо шуда аст. 2.
шохаи дарахт.
ФАРЪЇ ‫ ﻓﺮﻋﻲ‬мансуб ба фаръ; он чи ањамияти
дуюмдараља дорад, камањамият, иловагӣ;
вобаста: ширкати фаръї.
ФАРЯ ‫ ﻓﺮﻳﻪ‬лаънат, нафрин, дуои бад.
ФАС(С) а. ‫ ﻓﺺ‬санги ќиматбањо, ки дар нигин
устувор карда мешавад.
ФАСАЌА а. ‫ ﻓﺴﻘﻪ‬љ. фосиќ.
ФАСД а. ‫ ﻓﺼﺪ‬тиб. хунгирї, рагзанї, раг задан,
ки дар тибби ќадим барои гирифтани хуни
фосид амалї мегардид.
ФАСЕЊ I а. ‫ ﻓﺴﻴﺢ‬фарох, васеъ, пањновар.
ФАСЕЊ II а. ‫ ﻓﺼﻴﺢ‬касе, ки суханаш равону зебо
бошад; хушсухан, хушќалам, салисбаён; бо
фасоњат салису равон (оид ба калом).
ФАСЕЊАТ а. ‫ ﻓﺼﻴﺤﺖ‬шакли дигари фасоњат.
ФАСЕЊБАЁН ‫ ﻓﺼﻴﺢ ﺑﻴﺎن‬ниг. фасењ II.
 – 395 –
ФАСЕЊБАЁНЇ ‫ ﻓﺼﻴﺢ ﺑﻴﺎﻧﻲ‬ниг. фасоњат.
ФАСЕЊЗАБОН ‫ ﻓﺼﻴﺢ زﺑﺎن‬ниг. фасењї.
ФАСЕЊЗАБОНЇ ‫ ﻓﺼﻴﺢ زﺑﺎﻧﻲ‬ниг. фасоњат.
ФАСЕЊЇ ‫ ﻓﺼﻴﺤﻲ‬ниг. фасоњат.
ФАСЕЊКАЛОМ ‫ ﻓﺼﻴﺢ ﻛﻼم‬ниг. фасењ II.
ФАСЕЊСУХАН ‫ ﻓﺼﻴﺢ ﺳﺨﻦ‬ниг. фасењ II.
ФАСЕЊУЛБАЁН а. ‫ ﻓﺼﻴﺢ اﻟﺒﻴﺎن‬ниг. фасењ II.
ФАСЕЊУЛЛИСОН а. ‫ ﻓﺼﻴﺢ اﻟﻠﺴﺎن‬ниг. фасењ II.
ФАСИЛ а. ‫ ﻓﺼﻴﻞ‬1. он чї ки дар миёни ду чиз
фосила мегузорад. 2. девори ќалъа ва њисор;
девори гирдогирди шањр.
ФАСИЛА ‫ ﻓﺴﻴﻠﻪ‬кит. гала, рама; галаи асп.
ФАСИЛАГОЊ ‫ ﻓﺴﻴﻠﻪ ﮔﺎه‬чарогоњи галаи аспон.
ФАСЛ а. ‫ ﻓﺼﻞ‬1. ќисме аз чизе, ќисмат, њисса. 2.
як ќисм аз чањор ќисмати сол, мавсим; чор
фасл бањор, тобистон, тирамоњ, зимистон. 3.
як ќисми муайяни асар ё рисола (фасл аз боб
хурдтар аст). 4. айём, давр; фасли гул айёми
шукуфтани гул. 5. як њиссаи муайян аз ка-
лом, гуфтор. 6. ваќт, муддат; фасле муддате,
замони каме. 7. људої, фосилапазирї, фасл
кардан људо намудан.
ФАСЛЇ ‫ ﻓﺼﻠﻲ‬мансуб ба фасл; мавсимї.
ФАСЛУЛХИТОБ а. ‫ ﻓﺼﻞاﻟﺨﻄﺎب‬каломи фасењ ва
равшанмаънї, људокунандаи њаќ аз ботил;
сухани ќатъї, ки масъаларо файсал медињад.
ФАСОД а. ‫ ﻓﺴﺎد‬1. табоњї, вайронї, зишткорї,
бадахлоќї; фасоди ахлоќ вайронии ахлоќ,
бадахлоќї; фасоди хун фосид шудани хун,
вайроншавии хун; фисќу фасод бадкорї ва
бадахлоќї. 2. фитна, ошўб, фитнаву фасод;
3. чирк, маддаи љароњат ва реш, рим; фасод
кардан чирк ва мадда љамъ шудан ба
љароњат. 4. иќт. коррупсия.
ФАСОДАНГЕЗ ‫ ﻓﺴﺎداﻧﮕﻴﺰ‬он чи сабаби эљоди
фасод мегардад; он чи фасод меорад.
ФАСОДАТ а. ‫ﻓﺴﺎدت‬ фасодӣ, табањкорї, бад-
кирдорї.
ФАСОДДОР ‫ ﻓﺴﺎددار‬римдор, чиркдор (љароњат,
обила).
ФАСОДКАШ ‫ ﻓﺴﺎدﻛﺶ‬тиб. љароњате, ки бо худ
фасод (рим, чирк) мекашад.
ФАС
ФАСОДКОР ‫ ﻓﺴﺎدﻛﺎر‬табањкор, бадкирдор,
фитнаангез, иѓвогар.
ФАСОДКОРЇ ‫ ﻓﺴﺎدﻛﺎري‬табањкорї, бадахлоќї,
фитнаангезї, зиёнкорї.
ФАСОДКОРОНА ‫ﻓﺴﺎدﻛﺎراﻧﻪ‬ вайронкорона,
фитнаангезона.
ФАСОДНОК ‫ ﻓﺴﺎدﻧﺎك‬он чи фасоду рим дорад:
љароњати фасоднок.
ФАСОДОЛУДА ‫ ﻓﺴﺎدآﻟﻮده‬римолуд, чиркдор.
ФАСОДОМЕЗ ‫ ﻓﺴﺎدآﻣﻴﺰ‬ниг. фасоднок.
ФАСОН I ‫ ﻓﺴﺎن‬1. кит. санге, ки бо он корд, теѓ
ва ѓ. тез мекунанд, ќайроќсанг. 2. тез кардан
бо санги фасон.
ФАСОН II фр. ‫ ﻓﺴﺎن‬ягон тарзи буриши либосе,
намунаи буриш ва дўхти либосе; фасон
будан ба мўди охирин либос пўшидан,
олуфтаёна либос пўшидан; фасон шудан ба
мўди охирин либос пўшидан.
ФАСОНА ‫ ﻓﺴﺎﻧﻪ‬афсона, ќисса, њикоя; фасона
шудан вирди забонњо гардидан, овоза
шудан, боиси гапу гузори мардум шудан.
ФАСОНАПАРДОЗ ‫ ﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺮداز‬1. ќиссагўй, афсо-
нагўй. 2. сафсатагўй, бењудагўй, дурўѓгўй.
ФАСОНАХОН ‫ ﻓﺴﺎﻧﻪﺧﻮان‬афсонахон, афсона-
гўй, ќиссагўй.
ФАСОНАШУМОР ‫ ﻓﺴﺎﻧﻪﺷﻤﺎر‬1. афсонашумор.
2. маљ. афсонахон, донандаи афсонањои
бешумор.
ФАСОНАСАРО ‫ ﻓﺴﺎﻧﻪ ﺳﺮا‬афсонахон, ќиссахон,
афсонагўй.
ФАСОНГАР ‫ ﻓﺴﺎﻧﮕﺮ‬бо санги фасон (ќайроќ)
тезкунандаи теѓ ва ѓ., чархї, тезкунанда,
ќайроќзан.
ФАСОНГАРЇ ‫ ﻓﺴﺎﻧﮕﺮي‬гуфт. 1.зебову хуш-
намуд гаштан, худро бо либосњои њози-
разамон зебову ороиш додан. 2.шуғли чарх-
гарӣ, қайроқзанӣ доштан.
ФАСОНЇ ‫ ﻓﺴﺎﻧﻲ‬гуфт., ниг. фасонгарї 1.
ФАСОР ‫ ﻓﺴﺎر‬шакли дигари афсор.
ФАСОРОЊЕХТА ‫ ﻓﺴﺎرآﻫﻴﺨﺘﻪ‬1. кит. љилавгу-
сехта, озодљилав, љилавсардода. 2. маљ.
худсар, саркаш.
ФАСОЊАТ а. ‫ﻓﺼﺎﺣﺖ‬ сухани бурро доштан,
 – 396 –
ФАС
равшанбаёнї; ба салосат ва равонї сухан
гуфтан; баёни салису зебо доштан.
ФАССОД а. ‫ ﻓﺼﺎد‬фасдкунанда, хунгиранда,
рагзан, њаљљом.
ФАСУРДАГЇ ‫ ﻓﺴﺮدﮔﻲ‬афсурдагї; афсурда бу-
дан; њолати пажмурдагї, дилсардї, андўњ-
гинї.
ФАСУРДАН ‫ ﻓﺴﺮدن‬ниг. афсурдан.
ФАСХ а. ‫ ﻓﺴﺦ‬кит. ботил кардан, барњам задан,
аз эътибор соќит шумурдан (шартнома,
байъ ва ѓ.) фасх кардан бекор кардан, ботил
намудан, барњам задан (байъ, муомиларо).
ФАТАЛИЗМ фр. ‫ ﻓﺘﻠﻴﺰم‬эътиќод ба ќазову
ќадар, эътиќод ба ногузир будани он чи гўё
дар сарнавишт муќаррар шудааст.
ФАТАЛИСТ фр. ‫ ﻓﺘﻠﻴﺴﺖ‬он ки ба ногузирии
ќазову ќадар ва сарнавишт эътиќодманд
аст.
ФАТАРОТ а. ‫ ﻓﺘﺮات‬1. љ. фатрат, вайрона,
хароба, фарсуда, харобазор. 2. суст, заиф;
фатарот будан вайрона ва дар њоли хароб
будан; нообод будан; фатарот шудан
вайрона шудан, хароб шудан (бино).
ФАТВО//ФАТВЇ а. ‫ﻓﺘﻮي‬//‫ ﻓﺘﻮا‬1. њукми шаръї,
санади навиштаи муфтї доир ба ягон
масъалаи динї ё мурофиа дар асоси ањкоми
шариат; фатво баровардан (додан, навиш-
тан) райъ додан ва асоси шаръї нишон
додани муфтї ва мутасаддии ањкоми ша-
риат оид ба ягон масъала ё мурофиа; фатво
пурсидан (ё хостан) доир ба масъалае райъ
ва њукми шаръї пурсидан аз муфтї. 2. маљ.
иљозат, рухсат, раъю фикр.
ФАТВОНОМА ‫ ﻓﺘﻮيﻧﺎﻣﻪ‬њуљљати навиштаи
муфтї оид ба ягон масъалаи шаръї.
ФАТВОТАЛАБ ‫ ﻓﺘﻮيﻃﻠﺐ‬он ки дар бораи
масъалае аз муфтї њукми шаръї мепурсад.
ФАТИЛА а. ‫ ﻓﺘﻴﻠﻪ‬ресмони пахтагини тофта-
шудае, ки дар чароѓи пилтасўз ё ба даруни
шамъ гузошта нўги онро меафрўзанд, ки
рўшної дињад, пилта.
ФАТИЛАМЎ(Й) (‫ ﻓﺘﻴﻠﻪ ﻣﻮ)ي‬маљ. он ки мўи тоб-
хўрда дорад; мўи дарњаму барњамшуда, мўи
шонанадида, ҷаъдмӯй, муҷаъъад.
ФАТИЛАСЎЗ ‫ﻓﺘﻴﻠﻪﺳﻮز‬ чароѓдоне, ки фатила
гузошта афрўхта мешавад; шамъдон.
ФАТИН а. ‫ ﻓﻄﻴﻦ‬кит. фусуншуда, афсуншуда,
сењрзада, шефта, мафтун.
ФАТИР а. ‫ ﻓﻄﻴﺮ‬ноне, ки аз хамири бемоя
(хамиртуруш) пухташуда ё хамири он дуруст
нарасида бошад; аз нўги хамир фатир (зарб.).
ФАТИРМАСКА ‫ ﻓﻄﻴﺮ ﻣﺴﻜﻪ‬хўроке, ки аз фатиру
маска иборат аст.
ФАТИРХАМИР ‫ ﻓﻄﻴﺮﺧﻤﻴﺮ‬хамири фатир; кар-
сони фатирхамир.
ФАТЇ а. ‫ ﻓﺘﻲ‬ниг. фато.
ФАТЌ а. ‫ ﻓﺘﻖ‬1. тиб. баромадагие, ки бар асари
хуруљи ањшо аз мањалли аслии худ дар бадан
(ноф, болои ноф, рон, хоя) пайдо мешавад.
2. шикаст, рахна; кушудан, шикофтан.
ФАТО а. ‫ ﻓﺘﻲ‬1. љавон љавонмард. 2. футувват,
љавонмардї.
ФАТОЛИДА ‫ ﻓﺘﺎﻟﻴﺪه‬пароканда, парешон.
ФАТОЛИДАН ‫ ﻓﺘﺎﻟﻴﺪن‬1. парокандан, парешон-
дан. 2. рехтан, пошидан, пароканда кардан.
3. даридан, аз њам кандан, гусехтан.
ФАТОНАТ а. ‫ﻓﻄﺎﻧﺖ‬ дарк кардан, дарёфт;
зиракї.
ФАТТОК а. ‫ ﻓﺘّﺎك‬ба ногоњ њамлакунанда;
бебок ва љасур дар бадкорї.
ФАТТОН а. ‫ ﻓﺘّﺎن‬фитнаангез, фитнакор, маљ. он
ки бо њусну љамоли худ мардумро мафтун
мекунад, дилрабо; чашми фаттон чашми
шўх, чашми дилфиреб (сифати чашми зебо).
ФАТТОНЇ ‫ ﻓﺘّﺎﻧﻲ‬фитнаангезї; дилбарї, дил-
фиребї, мафтункунандагї; фаттонї кардан
дилрабої кардан.
ФАТРАТ а. ‫ ﻓﺘﺮت‬1. фосилаи байни ду давр ё
чиз. 2. сустї, нотавонї, заъф.
ФАТТОЊ а. ‫ ﻓﺘّﺎح‬1. фатњкунанда, кушоянда,
коркушо. 2. сифати Худованд.
ФАТЊ а. ‫ ﻓﺘﺢ‬1. кушодан, боз кардан, кушоиш.
2. тасхир кардан, зафар ёфтан; зафар,
ѓалаба; фирўзї: фатњ кардан тасхир кардан,
шањреро ё кишвареро ба зўрї ба даст
даровардан; ѓалаба кардан, фирўз шудан. 3.
ниг. фатња. 4. сураи чињилу њаштум аз
Ќуръони карим.
 – 397 –
ФАТЊА а. ‫ ﻓﺘﺤﻪ‬забар, аломат дар њуруфи араб.
ФАТЊНОМА ‫ ﻓﺘﺢﻧﺎﻣﻪ‬1. номае, ки аз фатњу
зафар хабар медињад. 2. китоби пирӯзиҳо,
зафарнома.
ФАТЊОВАР ‫ ﻓﺘﺢآور‬он чи боиси ѓалаба ва
фирўзї аст, он ки ѓолиб ва фирўз гаштааст.
ФАХ ‫ ﻓﺦ‬гуфт. 1. сихшуда; фах кардан сих
кардан. 2. бо бинї овоз баровардан, сурфаи
бинї.
ФАХАМ ‫ ﻓﺨﻢ‬1. боѓљома, чодире, ки дар ваќти
афшондани мева, њамчун тут, зардолу ва ѓ.
ба зери дарахт медоранд. 2. чодире, ки ба-
рои ѓун кардани нисор (пулу ќанду ќурс) дар
тўйњо ва љашнњои хурсандї ба рўи даст
нигоњ дошта мешавад.
ФАХАН ‫ ﻓﺨﻦ‬кит. миёнаљои боѓ, даруни боѓ,
сањни боѓ.
ФАХИДАН ‫ ﻓﺨﻴﺪن‬1. сих кашидан (и чизе). 2. бо
бинї овоз баровардан; сурфа аз роњи бинї.
ФАХМ ‫ ﻓﺨﻢ‬ниг. фахам.
ФАХМИДАН ‫ ﻓﺨﻤﻴﺪن‬тоза кардан, пахтаро аз
пунбадона људо кардан.
ФАХН ‫ ﻓﺨﻦ‬ниг. фахан.
ФАХОМАТ а. ‫ﻓﺨﺎﻣﺖ‬ кит. бузургвор шудан,
бузургворї.
ФАХР а. ‫ ﻓﺨﺮ‬1. нозидан, болидан бо доштани
чизе, мубоњот кардан; фахр кардан болидан,
нозидан, мубоњот кардан, ба сарфарозї ва
бартарии худ бузургї кардан. 2. боиси
нозиш ва ифтихор.
ФАХРИДАН ‫ ﻓﺨﺮﻳﺪن‬фахр кардан, ифтихор
намудан, аз чизе нозиш намудан.
ФАХРИЯ а. ‫ ﻓﺨﺮﻳﻪ‬адш. навъе аз ќасида, ки
мавзўи мавриди бањсаш ифтихори шахсї
аст, монанди ифтихор аз аслу насаб, аз
нажод, аз миллат, аз донишу истеъдод ва ѓ.
ФАХРИЯСАРОЇ ‫ ﻓﺨﺮﻳﻪﺳﺮاﺋﻲ‬сароидан ё су-
рудани ќасидаи фахрия.
ФАХРЇ ‫ ﻓﺨﺮي‬он чи боиси ифтихор ва мубоњот
аст, он чи ба нишонаи таќдир ва эњтиром
дода мешавад; унвони фахрї.
ФАХРОВАРЇ ‫ ﻓﺨﺮآوري‬ифтихор кардан; нозиш.
ФАХРФУРЎШЇ ‫ ﻓﺨﺮﻓﺮوﺷﻲ‬фахр фурўхтан, маљ.
ФАЊ
изњори фахри зиёд кардан аз чизе, масалан
аз амалу насаб, аз нажод ва ѓ.
ФАХФАРА ‫ ﻓﺨﻔﺮه‬сабўси орди гандум ё орди
љав; нони фахфара ноне, ки аз сабўси орди
гандум ё љав пухта шудааст.
ФАХФУР ‫ ﻓﺨﻔﻮر‬ниг. фаѓфур.
ФАХФУРЇ ‫ ﻓﺨﻔﻮري‬ниг. фаѓфурї.
ФАХ-ФАХ ‫ ﻓﺦ ﻓﺦ‬:фах-фах кардан бо нафаска-
шии сахт дам аз дарун баровардан (мас.,
асп).
ФАХХАК ‫ ﻓﺨّﻚ‬дамида баландшуда мисли
пахта ва мўй.
ФАХХАС ‫ ﻓﺨّﺲ‬овози ѓулѓуладори чизе (аз
давидан, аз њаракат, аз баланд-баланд нафас
кашидан).
ФАХХОС ‫ ﻓﺨّﺎس‬:фаххос задан аз давидан, аз
њаракати зиёд ё фарбењї баланд–баланд
нафас гирифтан.
ФАХХОСЇ ‫ ﻓﺨّﺎﺳﻲ‬дамида, баландшуда (мас.
пахта, мўй).
ФАЊВО а. ‫ﻓﺤﻮا‬//‫ ﻓﺤﻮي‬кит. мазмун, маънї;
мадлул, далелнок; тафсир.
ФАЊЛ ‫ ﻓﺤﻞ‬1. нар; муќоб. мода. 2. марди
бообрў, мўътабар ва барљаста дар ягон соња;
саромад.
ФАЊЛАВЇ ‫ ﻓﻬﻠﻮي‬ниг. пањлавї.
ФАЊЛАВИЁТ ‫ ﻓﻬﻠﻮﻳﺎت‬кит. шеъре, ки дар яке аз
лањљањои мањаллии форсї гуфта шудааст,
пањлавиёт.
ФАЊЛЇ ‫ ﻓﺤﻠﻲ‬1. мардї; фањлї овардан кори
мардона кардан, кори шоистаи мардон ба
љо овардан. 2. далерї, диловарї.
ФАЊМ а. ‫ ﻓﻬﻢ‬дарк кардан, дарк, дарёфт,
фаросат, донистан; ба фањми касе аз рўи
фањмиши касе, чунон ки касе медонад; ба
фањми чизе нарафтан моњият ва маънои
чизеро дарнаёфтан, надонистан; бефаросат
будан.
ФАЊМИДАН ‫ ﻓﻬﻤﻴﺪن‬дарёфтан, дарк кардан,
расидан ба маънои чизе.
ФАЊМИДАНЇ ‫ ﻓﻬﻤﻴﺪﻧﻲ‬1. он ки хостори фањми-
дани чизе аст. 2. он чи сазовор ва шоистаи
фањмидану донистан аст.
 – 398 –
ФАЊ
ФАЊМИШ ‫ ﻓﻬﻤﺶ‬идрок, дарёфт.
ФАЊМО ‫ ﻓﻬﻤﺎ‬мафњум, фањмидашаванда, ќоби-
ли фањм.
ФАЊМОН(И)ДАН ‫ﻓﻬﻤﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪن‬матлаберо
ба касе ироа кардан, боиси фањмидани каси
дигар шудан, матлаберо ба касе маълум ва
тафсир намудан.
ФАЊЎЛ а. ‫ ﻓﺤﻮل‬1. маљ. баргузидагон, барљаста-
гон. 2. диловарон, шуљоон.
ФАЊЎЛЛИБОС ‫ ﻓﺤﻮل ﻟﺒﺎس‬он ки либоси ба тани
худ васеъ ва ношинам дорад.
ФАЊЊОД а. ‫ﺎد‬‫ ﻓﻬ‬кит. омўзондани шикор ба юз.
ФАЊЊОШ а. ‫ﺎش‬‫ ﻓﺤ‬бисёр бадзабон, хориди-
њанда, дашномдињанда.
ФАЊЊОШЇ ‫ﺎﺷﻲ‬‫ﻓﺤ‬ бадзабонї, бадгўї, фањш-
гўї.
ФАЊШ а. ‫ ﻓﺤﺶ‬1. дашном, носазо; сухани зишт.
2. кори зишт, кори берун аз ахлоќу одоб.
ФАЊШИЁТ ‫ ﻓﺤﺸﻴﺎت‬гапњои носазо, корњои
зишту носазо, гап ва амалњои берун аз
ахлоќу одоб.
ФАЊШКОРЇ ‫ ﻓﺤﺸﻜﺎري‬корњои бо фањш
омехта, амали зишту нораво.
ФАЧ ‫ ﻓﭻ‬1. гуфт., маљ. бемазза, камнамак. 2.
маљ. бемаънї; гапи фач сухани бемаънї ва
бењуда; одами фач одами беидрок,
кундфањм.
ФАЧ-ФАЧ ‫ ﻓﭻ ﻓﭻ‬гуфт. 1. сухани бењуда ва
газофа гуфтан. 2. чизеро дар дањон хоидан.
ФАЧГЎЇ ‫ ﻓﭻﮔﻮﺋﻲ‬маљ. бењудагўї, газофпардозї.
ФАЧЇ ‫ ﻓﭽﻲ‬маљ. пастї, залилї, газофгӯї.
ФАЉАРА а. ‫ ﻓﺠﺮه‬љ. фољир.
ФАЉЕОНА ‫ ﻓﺎﺟﻴﻌﺎﻧﻪ‬ба таври фољиаомез, ба
таври дарднок, аламангез, бо сахтї ва
мусибат, ба таври риќќатангез.
ФАЉЕЪ а. ‫ ﻓﺠﻴﻊ‬кит. дарднок, љонгудоз, риќ-
ќатовар, фољиаовар, фољиазой.
ФАЉИАТ а. ‫ ﻓﺠﻴﻌﺖ‬мусибат, њодисаи дардноки
андўњгин ва аламбахш, фалокат, фољеа.
ФАЉО а. ‫ ﻓﺠﺎ‬ногањон, банохост; марги фаљо
марги муфољо, марги ногањон.
ФАЉОАТ а. ‫ ﻓﺠﺎﺌﺔ‬њодисаи ногањон, воќеаи
банохост, рухдоди ногањонї.
ФАЉОАТАН а. ً‫ ﻓﺠﺎﺋﺘﺎ‬ба таври ногањонї
ногањонї, банохост.
ФАЉОЇ ‫ ﻓﺠﺎﺋﻲ‬ногањон, банохост.
ФАЉР а. ‫ ﻓﺠﺮ‬1. кит. сапедаи сањарї; бомдод. 2.
сураи њаштоду нуњўми Ќуръони Карим.
ФАШ ‫ ﻓﺶ‬1. нўги овезони салла; марди бо ришу
фаш маљ. одами калонсол, солхўрда,
мўътабар. 2. ёли асп.
ФАШАНГ ‫ ﻓﺸﻨﮓ‬милаи оњание, ки дар болои
нуќтаи такяи худ њаракат мекунад ва ба
воситаи он љисми вазнине бо ќувваи кам
бардошта мешавад, ањрам.
ФАШИЗМ фр. ‫ ﻓﺸﻴﺰم‬с. љараёни иртиљоии
сиёсї, хоњони бартарии миллї ва нажодї
аст ва шовинизми ифротї, ирќпарастї, мањв
намудани озодињои демократї ва ангехтани
љангњои истилогарона аз мушахассоти
фашизм аст.
ФАШИСТ фр. ‫ ﻓﺸﻴﺴﺖ‬пайрави маслаки сиёсии
фашизм.
ФАШИСТЇ ‫ ﻓﺸﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба фашизм; фашис-
тона, дорои низоми фашизм.
ФАШ-ФАШ ‫ ﻓﺶ ﻓﺶ‬:фаш-фаш кардан тез-тез бо
овоз нафас гирифта; тез-тез ва саросема
хўрок хўрдан.
ФАШШАС//ФАШШОС ‫ﻓﺸّﺎس‬//‫ ﻓﺸّﺲ‬фашшос
задан, тез-тез ва бо овоз дам баровардан.
ФАШШОСЗАНЇ ‫ ﻓﺸّﺎﺳﺰﻧﻲ‬маљ. тез-тез ва
баланд-баланд нафас кашидан.
ФАШШОСЇ ‫ ﻓﺸّﺎﺳﻲ‬махсусияти он ки ва он чи
фашшос мезанад ва овози баланд ме-
барорад.
ФАЪЛА а. ‫ ﻓﻌﻠﻪ‬кит. коргар, муздур.
ФАЪОЛ а. ‫ ﻓﻌﺎل‬1. бисёр коркунанда, серњара-
кат, коркун, пуркор. 2. маљ. он ки худро
назди љомеа ва дар љои фаъолият ба
рафтори хуб мусбат пешниҳод мекунад.
ФАЪОЛИЯТ а. ‫ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬кўшиш, серњаракатї ва
љиддият дар иљрои коре, ѓайрат ва љидду
љањд дар кор.
ФАЪОЛИЯТНОКЇ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻨﺎﻛﻲ‬ гуфт. фаъол
будан дар коре.
 – 399 –
ФАЪОЛЇ ‫ ﻓﻌﺎﻟﻲ‬маљ. хуб ба љо овардани коре;
ташаббускор будан.
ФАЪОЛОНА ‫ ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ‬бо фаъолият, ба таври
фаъол, бо љидду љањди тамом.
ФАЯЗОН а. ‫ ﻓﻴﻀﺎن‬сероб кардан, обшор кардан:
фаязони сањро.
ФЕВРАЛ лот. ‫ﻓﻴﻮرل‬ моњи дуюм аз тақвими
милодї.
ФЕДЕРАЛИЗМ фр. ‫ ﻓﻴﺪﻳﺮﻟﻴﺰم‬сохти давлатї, ки
ба федератсия асос ёфтааст.
ФЕДЕРАЛЇ ‫ﻓﻴﺪﻳﺮﻟﻲ‬ мансуб ба мақомоти
федератсия.
ФЕДЕРАТИВЇ ‫ ﻓﻴﺪﻳﺮﺗﻴﻮي‬мансуб ба федератсия.
ФЕДЕРАТСИЯ фр. ‫ ﻓﻴﺪﻳﺮﺗﺴﻴﻪ‬1. дар доираи як
давлати бузурги ягона муттањид шудани
якчанд давлатњои мустаќил. 2. иттињодияи
якчанд љамъият ва ташкилотњои људогона.
ФЕЛДЕГЕР фр. ‫ ﻓﻴﻠﺪﻳﮕﻴﺮ‬с. ќосиди њукуматї, ки
кораш аз расонидани њуљљатњои муњим ва
махфї иборат аст.
ФЕЛДЕГЕРЇ ‫ ﻓﻴﻠﺪﻳﮕﻴﺮي‬амали фелдегер.
ФЕЛДМАРШАЛ фр. ‫ ﻓﻴﻠﺪﻣﺮﺷﻞ‬њарб. мансаби
олии њарбї дар Олмон ва Инглистон.
ФЕЛДШЕР фр. ‫ ﻓﻴﻠﺪﺷﻴﺮ‬тиб. дастёри пизишк,
пизишкёр; корманди тиббї бо маълумоти
тиббии миёна.
ФЕЛДШЕРЇ ‫ ﻓﻴﻠﺪﺷﻴﺮي‬мансуб ба фелдшер.
ФЕЛЕТОН фр. ‫ ﻓﻴﻠﻴِﺘﺎن‬маќолаи танќидии ба
тарзи бадеї ва хаљвомез навишташуда
(барои рўзнома ё маљалла) дар мавзўи
муњимми рўз.
ФЕЛЕТОННАВИС ‫ ﻓﻴﻠﻴِﺘﺎنﻧﻮﻳﺲ‬он ки барои
газета ва маљаллањо ба тарзи њаљвия
маќолањо менависад, њаљвиянавис.
ФЕОДАЛ фр. ‫دل‬Ĥ‫ ﻓﻴ‬с. 1. намояндаи синфи
њоким дар сохти феодалї; заминдори ка-
лоне, ки мењнати дењќонони ба худ тобеъро
истисмор мекунад. 2. маљ. одами худраъй,
ситамгар.
ФЕОДАЛИЗМ фр. ‫دﻟﻴﺰم‬Ĥ‫ ﻓﻴ‬с. сохти љамъиятї, ки
дар он замин, воситањои истењсолот ва
дењќонон дар моликияти феодал–заминдори
калон буд ва ў дар ќаламрави ба худ тобеъ
идораи давлатиро низ дар даст дошт.
ФИГ
ФЕОДАЛЇ а. ‫دﻟﻲ‬Ĥ‫ﻓﻴ‬ мансуб ба феодализм ва
феодал.
ФЕРМА фр. ‫ ﻓﻴﺮﻣﻪ‬1. хољагии људогонаи соњаи
махсус ба чорводорї. 2. хољагии дењќонии
хусусї дар заминњои шахсї ё иљора.
ФЕРМАДОРЇ ‫ﻓﻴﺮﻣﻪداري‬ хусусияти он ки
соњиби ферма аст.
ФЕРМЕНТ фр. ‫ ﻓﻴﺮﻣﻨﺖ‬биол. моддаи органикие,
ки аз њуљайрањои зинда ба даст меояд ва дар
организм бо мубодилаи моддањо ёрї ме-
дињад.
ФЕРМЕР фр. ‫ ﻓﻴﺮﻣﻴﺮ‬соњиб ё иљорадори ферма.
ФЕРМЕРЇ ‫ ﻓﻴﺮﻣﻴﺮي‬мансуб ба фермер.
ФЕСТИВАЛ фр. ‫ ﻓﻴﺴﺘﻴﻮل‬намоиши комёбињои
кино, театр, мусиќї ва ѓ. ки дар мавридњои
муайян гузаронида мешавад, љашнвора.
ФЕЪЛ а. ‫ ﻓﻌﻞ‬1. грам. яке аз њиссањои нутќ, ки
тарзи амал ё њолатеро дар гузашта, њозира
ва оянда нишон медињад. 2. кор, амал. 3.
хулќ, хислат, атвор, одат; феъли бад а) хўи
бад, одату кирдори бад; б) бадљањлї, тунд-
миљозї; якрањагї, инодкорӣ; феъли касеро
донистан аз рафтору кирдор, хулќу хў ва
табиати касе воќиф будан; аз феъли худ
намондан аз хўю одати худ даст накашидан,
тарки одат накардан.
ФЕЪЛАН а. ً‫ ﻓﻌﻼ‬1. амалан, аз рўи кор ва амал.
2. маљ. њозир, њоло, њозир.
ФЕЪЛЇ ‫ ﻓﻌﻠﻲ‬амалї, воќеї.
ФЕЊРАСТ ‫ ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ниг. фењрист.
ФЕЊРИСТ ‫ ﻓﻬﺮﺳﺖ‬1. љадвал. 2. рўйхати боб ва
фаслњо ё сарлавњањои људогонаи дохили
китоб, ки дар аввал ё дар охири китоб дода
мешавад; рўйхати номгўи чизе.
ФИБРИН фр. ‫ ﻓﺒﺮﻳﻦ‬биол. моддаи сафеда, ки
дар хун њосил мешавад.
ФИБРИНОГЕН фр. ‫ ﻓﺒﺮﻳﻨﺎﮔﻴﻦ‬биол. ба вуљуд-
оварандаи фибрин.
ФИГАНДАН ‫ ﻓﮕﻨﺪن‬ниг. афкандан.
ФИГОР ‫ ﻓﮕﺎر‬ниг. афгор.
ФИГУРА фр. ‫ ﻓﮕﻮره‬1. риёз. шакл, шакли њан-
дасї. 2. шахс, кас, симо; шахсият. 3. мӯҳра-
ҳои қудратманди шоҳмот
 – 400 –
ФИЃ
ФИЃОН ‫ ﻓﻐﺎن‬ниг. афѓон, фарёд, нола, зорї;
фиѓон бардоштан (баровардан) маљ. фарёду
нола кардан, дод гуфтан; фиѓон кардан
нолидан, бо зорї фарёд бардоштан; фиѓон
кашидан ниг. фиѓон бардоштан; ба фиѓон
омадан нолидан, фарёди зорї баровардан,
ба танг омада, нола кардан.
ФИДИЯ а. ‫ ﻓﺪﻳﻪ‬ниг. фидя.
ФИДИЯДИЊАНДА ‫ ﻓﺪﻳﻪدﻫﻨﺪه‬ниг. фидядињанда.
ФИДИЯДИЊЇ ‫ ﻓﺪﻳﻪ دﻫﻲ‬ниг. фидядињї.
ФИДО а. ‫ ﻓﺪا‬1. књн. додани пул ё чизе барои
халосии худ ё касе; фидя, сарбањо, ќурбонї.
2. маљ. барои касе чизе харљ ё сарф кардан;
фидо гаштан /шудан/ дар роњи касе ё коре
љони худро додан; ќурбон шудан; фидо
кардан чизеро ќурбон ва садаќа кардан; ба
хотири касе (ё чизе) аз бањри чизе гузаштан.
ФИДОГАШТА ‫ ﻓﺪاﮔﺸﺘﻪ‬маљ. он ки худро дар
роњи маќсаде ќурбон кардааст.
ФИДОИВОР ‫ ﻓﺪاﻳﻲ وار‬маљ. довталабона, мисли
фидоиён амал кардан.
ФИДОЇ ‫ ﻓﺪاﻳﻲ‬1. маљ. он ки худро ќурбони
дигаре мекунад. 2. он ки ба ихтиёр ва
хоњиши худ кореро ба зимма гирифтааст,
довталаб, ихтиёрї.
ФИДОКОР ‫ ﻓﺪاﻛﺎر‬он ки дар роњи коре љони
худ, манфиати худро дареѓ намедорад; аз
худ гузашта барои коре.
ФИДОКОРЇ ‫ ﻓﺪاﻛﺎري‬аз љон гузашта дар роњи
коре; дареѓ надоштани љон ё манфиати худ
дар роњи коре.
ФИДОКОРОНА ‫ ﻓﺪاﻛﺎراﻧﻪ‬чун фидої (амал
кардан), ќањрамонона: мењнати фидокорона.
ФИДЯ а. ‫ ﻓﺪﻳﻪ‬таър. мол ё чизе, ки барои
халосии љони худ ё каси дигар дода мешуд;
сарбањо, сархарид.
ФИДЯДЕЊ ‫ ﻓﺪﻳﻪ ده‬ниг. фидя дињанда.
ФИДЯДИЊАНДА ‫ ﻓﺪﻳﻪ دﻫﻨﺪه‬он ки барои хари-
дани љони худ ё касе дигар пул медињад.
ФИДЯДИЊЇ ‫ ﻓﺪﻳﻪ دﻫﻲ‬амали фидядињанда.
ФИЗЗА а. ‫ ﻓﻀﻪ‬кит. нуќра, сим.
ФИЗИК ю. ‫ ﻓﻴﺰﻳﻚ‬мутахассиси илми физика,
физикадон.
ФИЗИКА ю. ‫ ﻓﻴﺰﻳﻜﻪ‬илме, ки аз хосият ва сохти
модда, аз шаклњои њаракат ва таѓйироти
онњо бањс мекунад, табииёт.
ФИЗИКЇ ‫ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬1. мансуб ба физика. 2.
љисмонї.
ФИЗИН ‫ ﻓﻴﺰﻳﻦ‬истењзо, масхара, пастзанї.
ФИЗИОЛОГ ю. ‫ ﻓﻴﺰﻳﺎﻻگ‬олим ва мутахассиси
соњаи физиология.
ФИЗИОЛОГИЯ ю. ‫ ﻓﻴﺰ ﻳﺎﻻﮔﻴﻪ‬1. илме, ки оид ба
вазифањои аъзои бадани љонварон бањс
мекунад. 2. маљмўи амалиёти њаётие, ки дар
аъзои бадан ба вуќўъ меояд.
ФИЗИОЛОГЇ фр. ‫ﻓﻴﺰﻳﺎﻻﮔﻲ‬ мансуб ба физи-
ология.
ФИЗИОТЕРАПИЯ ю. ‫ ﻓﻴﺰﻳﺎﺗﻴﺮﭘﻴﻪ‬тиб. муолиља
ба воситањои физикї (бо нур, њарорат, њаво,
ќувваи барќ ва ѓ.).
ФИЗИОТЕРАПИСТ ю. ‫ﻓﻴﺰﻳﺎﺗﻴﺮﭘﻴﺴﺖ‬ тиб.
мутахассиси физиотерапия.
ФИЗОИШ ‫ ﻓﺰاﺋﻴﺶ‬шакли дигари афзоиш.
ФИКАНДАН ‫ ﻓﻜﻨﺪن‬ниг. афкандан.
ФИКР а. ‫ ﻓﻜﺮ‬андеша, тааммул. 2. хаёл; муло-
њиза; ба фикри ман… бино ба мулоњизаи
ман, аз рўи пиндошти ман, чунон ки ман
меандешам; фикр аз як љо баромадан маљ.
њамфикр ва њамаќида будани ду кас дар
бораи масъалае; фикр давондан фикр
кардан, мулоњиза рондан дар бораи масъ-
алае; фикр доштан маљ. дар хаёли чизе
будан; ба як фикр омадан дар бораи
масъалае ба ќарори маълум расидан; ба
(дар) фикр рафтан (фурў рафтан) андеша
кардан; ѓарќи андеша (хаёл) шудан; фикр
кардан маљ. андеша кардан, андешидан;
фикри чизеро дидан маљ. дар бораи чизе
мулоњиза ва фикр рондан; ѓами чизеро
хўрдан; роњи њалли масъалаеро андешидан;
фикри чизеро кардан дар бораи коре (чизе)
ба як фикр омадан; ѓами чизеро хўрдан.
ФИКРАН а. ً‫ ﻓﻜﺮا‬дар олами фикру хаёл; дар
хаёл ва фикри худ, дар њолати фикр будан.
ФИКРАТ а. ‫ ﻓﻜﺮت‬1. андеша, андешидан дар
бораи коре ё чизе, тааммул. 2. хирад, аќл.
ФИКРДАВОНЇ ‫ ﻓﻜﺮدواﻧﻲ‬маљ. мулоњизаву
андеша кардан дар бораи чизе.
 – 401 –
ФИКРЇ ‫ ﻓﻜﺮي‬1. марбут ба фикр; мансуб ба
андеша; инќилоби фикрї табадуллот дар
фикрњо, бедории фикрњо; кори (мењнати)
фикрї коре, ки ба воситаи фаъолияти аќлї
ба амал меояд; муќоб. кори љисмонї. 2. маљ.
шахси хаёлї, вижагии шахси фикркунанда.
ФИКРРАСО ‫ ﻓﻜﺮرﺳﺎ‬он ки ќувваи андеша ва
мулоњизаронии комил дорад.
ФИКРРОНЇ ‫ ﻓﻜﺮراﻧﻲ‬маљ. дар бораи коре,
масъалае андеша кардан, мулоњиза ва
тааммул намудан.
ФИЌДОН а. ‫ ﻓﻘﺪان‬ниг. фуќдон.
ФИЌРА а. ‫ ﻓﻘﺮه‬1. банде аз бандњои сутуни
тахтапушт; мўњраи тахтапушт. 2. як љумла ё
ибора; як порча аз сухан; як банд, љуфт.
ФИЌ-ФИЌ ‫ ﻓﻖ ﻓﻖ‬гуфт., маљ. гиристан, бо овози
паст гиря кардан.
ФИЌЊ а. ‫ ﻓﻘﻪ‬илм доир ба ањкоми шариати
ислом, илми ањкоми шариат.
ФИЛ ‫ ﻓﻴﻞ‬муарраби пил њайвони (хушкигарди)
калонљуссаи хартумдор; пил.
ФИЛАФКАН ‫ﻓﻴﻞ اﻓﮕﻦ‬ маљ. зўрманд, боќувват
(одам).
ФИЛБОН ‫ ﻓﻴﻞ ﺑﺎن‬он ки ба филњо нигоњубин
мекунад, филпой.
ФИЛБОНЇ ‫ ﻓﻴﻞ ﺑﺎﻧﻲ‬амали филбон, бонї кардан
ва тарбияти фил.
ФИЛВОЌЕЪ а. ‫ ﻓﻲ اﻟﻮاﻗﻊ‬воќеан, дар њаќиќат.
ФИЛГЎШ ‫ﻓﻴﻞ ﮔﻮش‬ бот. яке аз навъњои гули
савсан.
ФИЛИЗ(З) а. ‫ ﻓﻠﺰ‬хим. унсури химиявии содаи
дорои љилои махсус, ки ноќили гармо ва
ќувваи барќ аст, њар љисми маъдание, ки
хосияти љилодињї ва ёзандагї дошта,
гузаронандаи њарорат ва љараёни барќ аст.
ФИЛИЗГУДОЗ ‫ ﻓﻠﺰﮔﺪاز‬1. он ки филиз
мегудозад. 2. он чи бад-он филизро мегу-
дозанд.
ФИЛИЗГУДОЗЇ ‫ ﻓﻠﺰﮔﺪازي‬гудохтани филиз.
ФИЛИЗЇ ‫ ﻓﻠﺰي‬он чи аз филиз аст; он чи аз
филиз сохта мешавад; он чи мансуб бар
филиз аст.
ФИЛИЗШИНОСЇ ‫ ﻓﻠﺰﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки бо омўх-
ФИЛ
тани сохт ва хосияти физикии филизот
машѓул аст.
ФИЛИЗОТ а. ‫ ﻓﻠﺰات‬љ. филиз(з).
ФИЛИЗСОЗ ‫ ﻓﻠﺰﺳﺎز‬он ки бо филиз кору бор
дорад; он ки аз филиз чизњо месозад.
ФИЛИЌ-ФИЛИЌ ‫ﻓﻠﻖ‬ ‫ﻓﻠﻖ‬ лањљ. таќлиди овози
гиряи бардавом.
ФИЛМ фр. ‫ ﻓﻴﻠﻢ‬санъ. 1. навори селлулоидї
барои сабти лаҳзаҳои кино; аккосї, навори
њассос ва ќобили инъитоф. 2. маљмўи
лаҳзаҳои як намоиши кино, синамо.
ФИЛМАСАЛ а. ‫اﻟﻤﺜﻞ‬ ‫ ﻓﻲ‬1. масалан. 2. њарчанд,
агарчи, њатто.
ФИЛМБАРДОР ‫ ﻓﻴﻠﻢ ﺑﺮدار‬санъ. наворбардор,
наворгир; аккос, синамогар, сабткунандаи
филм.
ФИЛМБАРДОРЇ ‫ ﻓﻴﻠﻢﺑﺮداري‬санъ. суратгирї ба-
рои филм, сабти тасовир.
ФИЛМНОМА ‫ ﻓﻴﻠﻢ ﻧﺎﻣﻪ‬санъ. навиштае, ки аз
рўи он филм тањия мешавад, сенария.
ФИЛМОНАНД ‫ ﻓﻴﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬филнамо, шабењи фил,
ба монанди фил.
ФИЛМОТЕКА фр. ‫ ﻓﻴﻠﻤﺎﺗﻴﻜﻪ‬санъ. идорае, ки
филмњоро љамъ ва нигоњ медорад.
ФИЛМСОЗЇ ‫ ﻓﻴﻠﻢ ﺳﺎزي‬1. тањия ва омодасозии
филм. 2. идораи махсус барои тањияи филм.
ФИЛОЛОГ ю. ‫ ﻓﻼﻻگ‬адш. олим ва мутахассиси
соњаи филология, суханшинос.
ФИЛОЛОГИЯ ю. ‫ ﻓﻼﻻﮔﻴﻪ‬адш. маљмўи илмњое,
ки соњаи забон ва эљодиёти адабиро мео-
мўзад, суханшиносї.
ФИЛОЛОГЇ ‫ﻓﻼﻻﮔﻲ‬ адш., мансуб ба филоло-
гия.
ФИЛОСОФ ю. ‫ ﻓﻼﺳﺎف‬ниг. файласуф.
ФИЛОСОФИЯ ю. ‫ ﻓﻼﺳﺎﻓﻴﻪ‬ниг. фалсафа.
ФИЛОСОФЇ ‫ ﻓﻼﺳﺎﻓﻲ‬ниг. фалсафї.
ФИЛПОЙ ‫ ﻓﻴﻞ ﭘﺎي‬ниг. филбон.
ФИЛПОЙЇ ‫ ﻓﻴﻞ ﭘﺎﺋﻲ‬ниг. филбонї.
ФИЛТАН ‫ﺗﻦ‬ ‫ﻓﻴﻞ‬ маљ. бузургљусса, калонљусса,
тањамтан.
ФИЛТР англ. ‫ ﻓﻴﻠﺘﺮ‬физ. олат барои соф кардани
 – 402 –
ФИЛ
моеот, софї, софкунак, поло.
ФИЛТРАТСИЯ англ. ‫ ﻓﻴﻠﺘﺮﺗﺴﻴﻪ‬физ. амалиёти
соф кардани моеот, софкорї, полоиш.
ФИЛФАВР а. ‫اﻟﻔﻮر‬ ‫ﻓﻲ‬ фавран, дарњол, дарза-
мон, бетаъхир.
ФИЛФИЛ ‫ ﻓﻠﻔﻞ‬мурчи сиёњ, мурч.
ФИЛЊОЛ а. ‫ ﻓﻲ اﻟﺤﺎل‬даррав, фавран, базудї.
ФИЛХОНА ‫ ﻓﻴﻞ ﺧﺎﻧﻪ‬хонае, ки дар он филро
нигањбонї мекунанд; макони нигоњдошти
фил.
ФИЛЊАЌИЌАТ а. ‫ﻓﻲ اﻟﺤﻘﻴﻘﺖ‬ дар њаќиќат, ња-
ќиќатан.
ФИЛЉУМЛА а. ‫ ﻓﻲ اﻟﺠﻤﻠﻪ‬1. хулласи калом. 2. аз
љумла. 3. умуман.
ФИНАЛ фр. ‫ ﻓﻨﻞ‬1. охир, анҷом, хотима; ќисми
хотимавии чизе. 2. варз. ќисми охирини
мусобиќањои варзишї, ки баранда ва ѓолиб
маълум мешавад.
ФИНАЛЇ ‫ ﻓﻨﻠﻲ‬охирин, хотимавї, вохўрии
финалї вохурии нињої.
ФИНДУЌ ‫ ﻓﻨﺪق‬кит. пунбаки гул ва дарахтон
аст, ки аз он љо барг ва ѓунча расида
мебарояд; финдуќ бастан дар бањорон амал
сар кардани гул ва дарахтон.
ФИНДУЌЗОР ‫ ﻓﻨﺪقزار‬анбўњи финдуќ.
ФИНИЌЇ ‫ ﻓﻴﻨﻴﻘﻲ‬он ки ва он чи мансуб ба
Финиќия аст.
ФИНЉОН ‫[ ﻓﻨﺠﺎن‬муарраби пингон] пиёлаи
дастадори чой ё ќањвахўрї, шабењи истакон
ё пиёлаи кўчак.
ФИНЉОНЇ ‫ ﻓﻨﺠﺎﻧﻲ‬мансуб ба финљон.
ФИОЛ а. ‫ ﻓﻌﺎل‬љ. феъл.
ФИРДАВС ‫ ﻓﺮدوس‬1. боѓ, боѓи хушу хуррам. 2.
бињишт, љаннат.
ФИРДАВСЇ ‫ ﻓﺮدوﺳﻲ‬1. мансуб ба фирдавс. 2.
ањли бињишт, бињиштї. 3. тахаллуси шоири
љањоншумули тољику форс Абулќосими
Фирдавсї, муаллифи «Шоњнома».
ФИРЕБ І ‫ ﻓﺮﻳﺐ‬1. асоси замони њозира аз
фирефтан//фиребидан. 2. љузъи баъдинаи
баъзе калимањои мураккаб ба маънии фиребо,
фиребанда: дилфиреб, назарфиреб.
ФИРЕБ ІІ ‫ ﻓﺮﻳﺐ‬макр, њила; фиреб хўрдан;
фирефта шудан; дар натиљаи макру њилаи
касе гумроњ шудан; фиреб додан фирефтан,
гўл задан.
ФИРЕБАНДА ‫ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه‬1. фиребдињанда. 2. маљ.
дилфиреб, фаттон.
ФИРЕБАНДАГЇ ‫ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﮔﻲ‬1. фиребдињї. 2. маљ.
дилфиребї, фаттонї.
ФИРЕБГАР ‫ ﻓﺮﻳﺒﮕﺮ‬маккор, њилакор, фиребди-
њанда.
ФИРЕБГАРЇ ‫ﻓﺮﻳﺒﮕﺮي‬ маккорї, њиласозї,
фиребдињандагї.
ФИРЕБГАРОНА ‫ ﻓﺮﻳﺒﮕﺮاﻧﻪ‬ба роњи фиребдињї,
фиребона.
ФИРЕБДИЊАНДА ‫ ﻓﺮﻳﺐ دﻫﻨﺪه‬ниг. фиребгар.
ФИРЕБДИЊЇ ‫ ﻓﺮﻳﺐ دﻫﻲ‬фиреб додан.
ФИРЕБИДАН ‫ ﻓﺮﻳﺒﻴﺪن‬фиреб додан, гўл задан,
дурўѓ гуфтан.
ФИРЕБКОР ‫ ﻓﺮﻳﺐ ﻛﺎر‬ниг. фиребгар.
ФИРЕБКОРЇ ‫ ﻓﺮﻳﺐ ﻛﺎري‬ниг. фиребгарї.
ФИРЕБКОРОНА ‫ ﻓﺮﻳﺐ ﻛﺎراﻧﻪ‬ниг. фиребгарона.
ФИРЕБНОК ‫ﻓﺮﻳﺐﻧﺎك‬ фиребдињанда, фиреб-
анда.
ФИРЕБО ‫ ﻓﺮﻳﺒﺎ‬1. маљ. бисёр зебо, дилписанд. 2.
фирефта.
ФИРЕБОН ‫ ﻓﺮﻳﺒﺎن‬ниг. фиребонидан.
ФИРЕБОНИДАН ‫ ﻓﺮﻳﺒﺎﻧﻴﺪن‬кит. фиреб додан.
ФИРЕБХЎРДА ‫ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮرده‬ он ки фиреб хўрда
аст.
ФИРЕБХЎРЇ ‫ ﻓﺮﻳﺐ ﺧﻮري‬фиреб хўрдан, ба
доми фиреб афтодан.
ФИРЕФТА ‫ ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ‬фиребхўрда, зиёндида; фи-
рефта кардан а) маљ. шефта кардан, мафтун
кардан; б) фиреб додан; фирефта шудан (ба
касе, чизе) а) маљ. шефта шудан, мафтун
гардидан; шайдо шудан; б) фиреб хўрдан.
ФИРЕФТАН ‫ ﻓﺮﻳﻔﺘﻦ‬ниг. фиреб додан.
ФИРИНЇ ‫ ﻓﺮﻳﻨﻲ‬хўрокие монанди њалво, ки аз
шир, орди биринљ ва шакар пухта мешавад.
ФИРИСНОФА ‫ ﻓﺮﺳﻨﺎﻓﻪ‬кит. шаби Наврўз, ша-
би соли нав (дар ањди бостон шаби Наврўз
 – 403 –
фиристодани мушк бар дўстон одат будааст
ва чунин ба назар мерсад, ки ин калима аз
фиристнофа яъне нофа (мушк) фиристодан
њосил шудааст).
ФИРИСТА ‫ ﻓﺮﺳﺘﻪ‬равонакарда, фиристода,
вакил, сафир, расул, гумошта, ќосид.
ФИРИСТАНДА ‫ ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه‬он ки касеро ва чизеро
ба љое мефиристад.
ФИРИСТОДА ‫ ﻓﺮﺳﺘﺎده‬ниг. фириста.
ФИРИСТОДАН ‫ ﻓﺮﺳﺘﺎدن‬равона кардан, гусел
доштан, роњї намудан, ирсол намудан.
ФИРИСТОНАНДА ‫ ﻓﺮﺳﺘﺎﻧﻨﺪه‬ниг. фиристанда.
ФИРИСТОДАНЇ ‫ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﻲ‬он чи бояд равона
карда шавад; фиристоданї шудан равона
кардан хостан, дар фикри фиристодан
будан.
ФИРИСТОН/И/ДАН ‫ﻓﺮﺳﺘﺎﻧﻴﺪن‬//‫ﻓﺮﺳﺘﺎﻧﺪن‬
фиристодан.
ФИРИШТА ‫ ﻓﺮﺷﺘﻪ‬ниг. фаришта.
ФИРЌА а. ‫ ﻓﺮﻗﻪ‬1. даста, гурўњ, љамоате аз
мардум, тоифа. 2. књн., ниг. њизб.
ФИРЌАБОЗЇ ‫ ﻓﺮﻗﻪ ﺑﺎزي‬маљ. 1. гурўњбозї, то-
ифагарої. 2. њизбгарої.
ФИРЌАВЇ ‫ ﻓﺮﻗﻮي‬мансуб ба фирќа; узви фирќа.
ФИРЌ-ФИРЌ ‫ ﻓﺮق ﻓﺮق‬лањљ., маљ. гиристан;
фирќ-фирќ кардан гиря кардан (оњиста ва бо
алам) ниг. фиќ-фиќ.
ФИРМА фр. ‫ﻓﻴﺮﻣﻪ‬ иќт. муассисаи тиљоратї ё
саноатї.
ФИРОЌ а. ‫ ﻓﺮاق‬људої, дурї; муќоб. висол.
ФИРОЌНОМА ‫ ﻓﺮاق ﻧﺎﻣﻪ‬шеъре, ки мўњтаво ва
мазмунаш иборат аз њасрати људої аз ёру
диёр аст.
ФИРОР а. ‫ ﻓﺮار‬гурехтан, гурез, гурезиш; фирор
кардан гурехтан.
ФИРОРЇ ‫ﻓﺮاري‬ гуреза; фирорї шудан гуреза
шудан.
ФИРОСАТ а. ‫ﻓﺮاﺳﺖ‬ ниг. фаросат.
ФИРРОС ‫ ﻓﺮّاس‬маљ. овози мањини чизе.
ФИРОШ а. ‫ ﻓﺮاش‬ниг. фарош.
ФИРОША а. ‫ ﻓﺮاﺷﻪ‬ниг. фароша.
ФИР
ФИРОШХОНА ‫ ﻓﺮاﺷﺨﺎﻧﻪ‬хонаи нигањдории
фаршњо (палосњо, ќолинњо).
ФИРУН ‫ ﻓﻴﺮون‬бадбахт ва манњус, идборовар.
ФИРЎЗ ‫ ﻓﻴﺮوز‬1. комёб, муваффаќ; ѓолиб,
музаффар. 2. муборак, хуљиста. 3. номи мар-
дона; бахти фирўз маљ. бахти накў ва ба-
ланд, иќболи хуљиста; рўзи фирўз рўзи
муборак, рўзи неку хушбахтона; фирўз будан
муваффаќ будан, комёб будан, ѓолиб будан;
фирўз шудан муваффаќ шудан, комёб гар-
дидан; ѓолиб шудан, фотењ шудан.
ФИРЎЗА ‫ ﻓﻴﺮوزه‬1. санги гаронбањои осмони-
ранг, ки аз он бештар нигини ангуштар
мекунанд. 2. номи занона.
ФИРЎЗАГУН ‫ ﻓﻴﺮوزهﮔﻮن‬маљ. кабудранг, осмон-
иранг.
ФИРЎЗАНИШОН ‫ ﻓﻴﺮوزهﻧﺸﺎن‬1. заргаре, ки сан-
ниг. ги фирўзаро мечаспонад. 2. ниг. фирўзагун.
ФИРЎЗАРАНГ ‫ ﻓﻴﺮوزه رﻧﮓ‬ниг. фирўзагун.
ФИРЎЗАФОМ ‫ ﻓﻴﺮوزهﻓﺎم‬маљ. кабудранг, осмо-
ниранг; ◊ (ин) чархи фирўзафом киноя аз
осмон.
ФИРЎЗААХТАР ‫ ﻓﻴﺮوزهاﺧﺘﺮ‬маљ. хушбахт, накў-
толеъ.
ФИРЎЗАЧАШМ ‫ ﻓﻴﺮوزهﭼﺸﻢ‬маљ. кабудчашм;
љавони фирўзачашм.
ФИРЎЗЇ ‫ ﻓﻴﺮوزي‬муваффаќият, комёбї, музаф-
фарият, ѓалаба.
ФИРЎЗМАНД ‫ ﻓﻴﺮوزﻣﻨﺪ‬бамуродрасида, комёб-
гардида; фотењ, музаффар, ѓолиб.
ФИРЎЗМАНДЇ ‫ ﻓﻴﺮوزﻣﻨﺪي‬ниг. фирўзї.
ФИРЎЗМАНДОНА ‫ ﻓﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ‬вижагии он ки
ѓолиб ва комёб аст; фирўзї ва ѓолибият.
ФИРЎЗРЎЗ ‫ ﻓﻴﺮوزروز‬маљ. рўзи саъд ва хуљаста.
ФИРФИРАК ‫ ﻓﺮﻓﺮك‬лањљ. коѓазпорае, ки бача-
њо онро ба нўги чўбе нишонда рў ба бод
меистанд ё медаванд ва бод онро мегар-
донад.
ФИРФИРАКБОЗЇ ‫ ﻓﺮﻓﺮك ﺑﺎزي‬бозии бачагона.
ФИРЪАВН а. ‫ ﻓﺮﻋﻮن‬1. унвони подшоњони
Мисри Ќадим. 2. маљ. одами золиму
ситамкор.
ФИРЪАВНЇ ‫ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ‬ он чи мансуб ба фиръавн
 – 404 –
ФИС
аст; даъвои фиръавнї кардан такаббур кар-
дан, худнамої кардан; худро калон нишон
додан.
ФИС ‫ ﻓﺲ‬луобе, ки аз димоѓ мешорад; фиси
бинї оби бинї.
ФИСАД ‫ ﻓﻲﺻﺪ‬њисса, ќисм, фоиз, дарсад.
ФИСАДЇ ‫ ﻓﻲﺻﺪي‬мансуб ба фисад.
ФИСИН ‫ ﻓﺴﻴﻦ‬1. лањљ. он ки оби димоѓаш
мерезад, фисаш резон. 2. маљ. ҳақир, нотавон.
ФИСЌ а. ‫ ﻓﺴﻖ‬берун шудан аз роњи хаќ ва
дуруст, кардани корњои ношоям, бадахлоќї,
зинокорї; фисќу фуљур бадахлоќї ва
табањкорї.
ФИСЛИЌ ‫ ﻓﺴﻠﻖ‬гуфт., маљ. оби бинї.
ФИСМИРЇ ‫ ﻓﺴﻤﻴﺮي‬гуфт. маблаѓи хеле кам,
маблаѓи ночиз.
ФИСФИСАК ‫ ﻓﺴﻔﺴﻚ‬гуфт. , маљ. шахси содаи
њаќир; ◊ фисфисаки мавизкўбак гуфт. хап-
паки ба кори худ њушёр, маккори зоњиран
содадил, муѓамбири дарундори зоњиран
ором.
ФИТНА а. ‫ ﻓﺘﻨﻪ‬1. ошўб, балво, ситеза. 2. иѓво,
иѓвогарї. 3. иѓвогар; фитнаи ѓайбаткор;
фитна хестан ошўб барпо шудан, балво сар
шудан.
ФИТНААНГЕЗ ‫ ﻓﺘﻨﻪ اﻧﮕﻴﺰ‬он ки ва он чи мўљиби
эљоди фитна мешавад, ошўбгар, вайронкор.
ФИТНААНГЕЗЇ ‫اﻧﮕﻴﺰي‬ ‫ﻓﺘﻨﻪ‬ ошўбгарї,
иѓвогарї, вайронкорї.
ФИТНАГАР ‫ ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮ‬ниг. фитнаангез.
ФИТНАГАРЇ ‫ ﻓﺘﻨﻪ ﮔﺮي‬ниг. фитнаангезї, амали
фитнагар; иѓвоангезї, вайронкорї, ошўбга-
рї.
ФИТНАКОР ‫ ﻓﺘﻨﻪ ﻛﺎر‬ниг. фитнагар.
ФИТНАХОНА ‫ﻓﺘﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬ маљ. мањал ва манбаи
фитна.
ФИТНАЉЎ ‫ ﻓﺘﻨﻪ ﺟﻮ‬он ки дар паи ошўб бар-
ангехтан аст, он ки љўёи ошўб аст; фитна-
ангез.
ФИТОДА ‫ ﻓﺘﺎده‬1. афтода, аз боло ба поён
фурўшуда. 2. маљ. ољиз, нотавон, забун.
ФИТОДАН ‫ ﻓﺘﺎدن‬ниг. афтодан.
ФИТР а. ‫ ﻓﻄﺮ‬кушодани рўза; иди фитр иди
тамом шудани моњи шарифи рамазон; фитри
рўза он чї аз садаќот, ки рўзадорон ба рўзи
иди фитр ба мўњтољон бидињанд.
ФИТРАТ I а. ‫ ﻓﻄﺮت‬1. офариниш, хилќат. 2. та-
биат, сифат ва хислати табии инсон; си-
ришт. 3. аќл, заковат.
ФИТРАТ II а. ‫ ﻓﺘﺮت‬ниг. фатрат 2.
ФИТРЇ ‫ ﻓﻄﺮي‬зотї, табиї, љибиллї: фаросати
фитрї, хислати фитрї.
ФИТРОК ‫ ﻓﺘﺮاك‬кит. тасмаи чармине, ки барои
бастани љонварони шикоршуда ва ё чизњои
дигар аз росту чапи зини асп меовезанд.
ФИХ-ФИХ ‫ﻓﺦ‬ ‫ﻓﺦ‬ ниг. фиќ-фиќ, бо овози паст
гиристан.
ФИШАНГ ‫ ﻓﺸﻨﮓ‬ниг. фашанг.
ФИШОНДАН ‫ ﻓﺸﺎﻧﺪن‬ниг. афшондан.
фишор ‫ ﻓﺸﺎر‬асоси замони њозира аз фишурдан //
фишордан.
ФИШОР‫ ﻓﺸﺎر‬1. вазнинї ва тазйиќе, ки бар рўи
чизе фурў омада бошад. 2. маљ. зўр, љабр,
ситам; фишори њаво тазйиќи њаво; фишори
хун тазйиќи хун, ѓалаёни хун; фишор додан
фишурдан, тазйиќ ворид овардан, зеру пахш
кардан; фишор овардан зўрї кардан, пахш
кардан, ба зўрї ба иљрои коре водор сохтан.
ФИШОРДАН ‫ ﻓﺸﺎردن‬ниг. фишурдан.
ФИШОРДИЊАНДА ‫ ﻓﺸﺎردﻫﻨﺪه‬тазйиќдињанда;
зўроваранда ба чизе, тангкунанда.
ФИШОРДИЊЇ ‫ ﻓﺸﺎردﻫﻲ‬фишор додан, тазйиќ
додан, зер кардан, танг овардан.
ФИШОРНИГОР ‫ ﻓﺸﺎرﻧﮕﺎر‬физ. асбобе, ки фи-
шорро сабт мекунад, василаи сабти фишор.
ФИШОРОВАРЇ ‫ ﻓﺸﺎرآوري‬1. физ. мансуб ба
ќувваи фишор. 2. с. зўроварї, тазйиќ.
ФИШОРСАНЉ ‫ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ‬физ. василаи ченкунї
ва андозагирии фишор.
ФИШУРДА ‫ ﻓﺸﺮده‬1. тазйиќдода, зеркарда,
батанговарда: гази фишурда. 2. баёни мух-
тасар, мухтасар, фишурдаи маќола.
ФИШУРДАН ‫ ﻓﺸﺮدن‬ниг. фушурдан.
ФИШУРДАШАВАНДАГЇ ‫ ﻓﺸﺮدهﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬вижа-
гии он чи ки ќобили фишурдан аст.
 – 405 –
ФИШ-ФИШ ‫ ﻓﺶ ﻓﺶ‬лањљ., овози таќлидии тас-
вири нафасгирї.
ФИШШОС ‫ ﻓﺸﺎس‬овози таќлидии нафасгирї ё
нафасбарории чизе, ки ба талаффузи
давомдори садои «ш» монанд аст (мас. садои
мор, садои об): фишшос задан.
ФИШШОСЗАНЇ ‫ ﻓﺸﺎس زﻧﻲ‬вижагии он ки ва
он чи фишшос мезанад: фишшосзании мор.
ФЛЕГМАТИК ю. ‫ ﻓﻠﻴﮕﻤﺘﻴﻚ‬тиб. 1. як навъи
миҷоз. 2.одами карахти дар рафтор вазнин,
балѓаммизољ.
ФЛЕКСИЯ лот. ‫ ﻓﻠﻴﻜﺴﻴﻪ‬збш. 1. њиссаи охири
таѓйирёбандаи калима, бандак. 2. тасриф,
ќоидаи калимасозї бо роњи таѓйир додани
бандакњо.
ФЛЕКТИВЇ ‫ ﻓﻠﻴﻜﺘﻴﻮي‬он чи мансуб ба флексия
аст; забонњои флективї забонњое, ки ба
воситаи таркибњои дохили калима маъно-
њои нав месозанд.
ФОЕЊ а. ‫ ﻓﺎﺋﺢ‬1. бўихушдињанда, хушбўибахш.
2. маљ. пањнкунанда, мунташир.
ФОЖ(А) ‫ﻓﺎژه‬//‫ ﻓﺎژ‬хамёза.
ФОЖИДАН ‫ ﻓﺎژﻳﺪن‬хамёза кашидан.
ФОЗИЛ а. ‫ ﻓﺎﺿﻞ‬1. соњиби фазилат, фазилат-
манд, донишманд, доно. 2. барзиёд, афзун. 3.
афзалтар, бењтар.
ФОИДА а. ‫ ﻓﺎﺋﺪه‬1. суд, нафъ, манфиат. 2. иќт.
бањрае, ки ќарздињанда аз ќарзгиранда
изофа мегирад, рибо, суд; фоидаи пул
маблаѓе, ки суддињанда аз судгиранда ме-
ситонад, рибо; фоида бахшидан нафъ
расондан; судманд шудан; фоида бурдан
истифода кардан, манфиатдор шудан; фоида
дидан нафъ бурдан, фоидаманд шудан;
фоидаи худро дидан дар коре манфиати
худро ба назар гирифтан, ба эътибори
нафъи худ кореро анљом додан; фоида дидан
ниг. фоида бахшидан; ба фоида додан
маблаѓеро ба касе бо изофаи суд ба ќарз
додан; фоида доштан нофеъ будан, судманд
будан; фоида кардан суд бахшидан, манфиат
расондан, нафъ дидан; ба фоида мондан
(маблаѓеро) ниг. ба фоида додан; фоидаи касе
ба касе расидан барои касе аз ягон љињат
нафърасон будан; расидани нафъ ба касе;
фоида расондан барои коре нофеъ ва
судманд будан; аз фоида холї набудан
ФОИ
фоиданок будан, фоидае доштан, бенафъ
набудан.
ФОИДАБАРДОР ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺑﺮدار‬он ки аз коре нафъе
ба даст медарорад; фоидабардор шудан аз
коре манфиат гирифтан, истифода кардан.
ФОИДАБАРЇ ‫ﻓﺎﺋﺪهﺑﺮي‬ судбарї, манфиатси-
тонї.
ФОИДАБАХШ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺑﺨﺶ‬судманд, нафърасон,
натиљаи хубдињанда, он ки ё он чи аз он суде
ба даст меояд.
ФОИДАБАХШЇ ‫ﻓﺎﺋﺪهﺑﺨﺸﻲ‬ суддиҳї, манфиат-
расонї.
ФОИДАГАРЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﮔﺮي‬ниг. фоидабарї.
ФОИДАДЕЊ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ده‬ниг. фоидабахш.
ФОИДАДИЊАНДА ‫ ﻓﺎﺋﺪه دﻫﻨﺪه‬ниг. фоидабахш.
ФОИДАДОР ‫ ﻓﺎﺋﺪه دار‬он ки ва он чи бар касе ва
бар чизе фоида мерасонад, манфиатбахш.
ФОИДАДОРЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه داري‬вижагии он ки ва он чи
фоида дорад.
ФОИДАКОР ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﻛﺎر‬ниг. фоидабахш.
ФОИДАМАНД ‫ ﻓﺎﺋﺪهﻣﻨﺪ‬ниг. фоидабахш; фоида-
манд шудан (аз чизе) истифода кардан, кор
фармуда нафъ ба даст даровардан.
ФОИДАНОК ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﻧﺎك‬судманд, нафърасон;
кори фоиданок коре, ки аз он нафъе ба даст
меояд.
ФОИДАНОКЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﻧﺎﻛﻲ‬ниг. фоидабахшї.
ФОИДАОВАР ‫ ﻓﺎﺋﺪه آور‬он ки ва он чи бар касе
ва бар чизе фоида меоварад.
ФОИДАОВАРЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه آوري‬вижагии он ки ва он
чи фоида меоварад.
ФОИДАРАСОН ‫ ﻓﺎﺋﺪه رﺳﺎن‬ниг. фоидабахш.
ФОИДАРАСОНЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه رﺳﺎن‬ниг. фоидабахшї.
ФОИДАСИТОН ‫ﺳﺘﺎن‬ ‫ ﻓﺎﺋﺪه‬фоидагир, гирандаи
фоида, судситон.
ФОИДАСИТОНЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪهﺳﺘﺎﻧﻲ‬фоидагирї, ба даст
овардани фоида, судситонї.
ФОИДАТАЛАБ ‫ ﻓﺎﺋﺪهﻃﻠﺐ‬он ки ба коре бо
маќсади њосил кардани суде иќдом мекунад,
нафъљўй.
ФОИДАХЎР ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺧﻮر‬рибохор, ба суддињандаи
 – 406 –
ФОИ
пул, судхўр.
ФОИДАХЎРЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺧﻮري‬рибохорї, судхўрї.
ФОИДАЉЎЇ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺟﻮﺋﻲ‬вижагии он ки дар коре
љињати фоидаи љустан иќдом мекунад.
ФОИДАЉЎЙ ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺟﻮي‬он ки дар њама љо дар
пайи нафъе, фоидае мебошад, ниг. фои-
даталаб.
ФОИДАШАРИК ‫ ﻓﺎﺋﺪه ﺷﺮﻳﻚ‬муомилае, ки дар
он нафъи њосилшуда дар байни шарикон
таќсим меёбад.
ФОИЗ I а. ‫ ﻓﺎﺋﺾ‬1. иќт. барзиёд, зиёдатї, дар-
сад; саршор, лабрез; фаровон. 2. файзбахш.
3. файзёб, бањравар.
ФОИЗ II а. ‫ ﻓﺎﺋﺰ‬1. расанда, ноилшаванда; фоиз
шудан (гаштан) муваффаќ шудан, комёб
шудан. 2. рањоиёфта, растагор, халосшуда.
ФОИЌ а. ‫ ﻓﺎﺋﻖ‬1. он ки фавќи њама чиз бошад,
болотар, бартар; бењтарин, баргузидатарин;
бењтар, афзал. 2. ѓолиб, забардаст.
ФОИЛ а. ‫ ﻓﺎﻋﻞ‬1. кунанда, омил, соњиби
њаракату кор, анљомдињандаи кор. 2. грам.
мубтадо (субъект); муќоб. мафъул; фоилу
мафъул мубтадо ва пуркунанда; фоилу
мунфаил фоилу мафъул, кунанда ва кар-
дашуда.
ФОЙТУН ю. ‫ ﻓﺎﻳﺘﻮن‬књн. аробаи чорчархаи
одамкашонї, ки онро асп мекашад.
ФОЙТУНЧЇ ‫ ﻓﺎﻳﺘﻮﻧﭽﻲ‬књн. ронандаи фойтун.
ФОКУС фр. ‫ ﻓﺎﻛﺲ‬санъ. найранг, шўъбада, ки
тарзи иљрояш тамошобинро ба њайрат
меандозад, чашмбандӣ, сењр, соњирї.
ФОЌА а. ‫ ﻓﺎﻗﻪ‬кит. фаќр; камбаѓалї, нодорї,
тангдастї, мўњтољї, тињидастї, эњтиёљ-
мандї.
ФОЛ а. ‫ ﻓﺎل‬1. амали хурофие, ки ба воситаи он
кор ё њоле (ба некї ё бадї) гўё пешбинї
карда мешавад. 2. шугун; бовар; чизе ё
њодисаеро нишони некї ё бадї шумурдан;
фоли нек гирифтан (шумурдан) шугуни нек
њисоб кардан; фол дидан бо амали махсус
ояндаи касе ё кореро пешгўї кардан; фол
задан маљ. тасодуферо пешакї нишонаи
оќибати нек ё бади коре њисоб кардан; фол
кушодан ниг. фол дидан; фол кушоёндан маљ.
ба назди фолбин рафта фол дидан
(бинондан).
ФОЛБИН ‫ ﻓﺎل ﺑﻴﻦ‬он ки фол мегўяд, баёнкунан-
даи фол, шугунгў, шугунгар.
ФОЛБИНЇ ‫ ﻓﺎل ﺑﻴﻨﻲ‬фолгўї, амали фолбин.
ФОЛГИР ‫ ﻓﺎل ﮔﻴﺮ‬ниг. фолбин.
ФОЛГИРЇ ‫ ﻓﺎل ﮔﻴﺮي‬ниг. фолбинї.
ФОЛГЎЇ ‫ ﻓﺎل ﮔﻮﻳﻲ‬ниг. фолбинї.
ФОЛГЎЙ ‫ ﻓﺎل ﮔﻮي‬ниг. фолбинї.
ФОЛЗАН ‫ ﻓﺎل زن‬ниг. фолбин.
ФОЛЗАНЇ ‫ ﻓﺎل زﻧﻲ‬ниг. фолбинї.
ФОЛИЉ а. ‫ ﻓﺎﻟﺞ‬1. гирифтори бемории фалаљ, он
ки ќисме ё љузве аз танаш фалаљ шуда аз
њиссу њаракат бозмондааст.
ФОЛКЛОР англ. ‫ ﻓﺎﻟﻜﻼر‬1. эљодиёти дањонии
халќ. 2. маљмўи одатњо, маросимњо, афсона
ва сурудњои оммаи мардум.
ФОЛКЛОРЇ ‫ ﻓﺎﻟﻜﻼري‬мансуб ба фолклор;
адабиёти шифоњии халќ.
ФОЛКЛОРШИНОС ‫ ﻓﺎﻟﻜﻼرﺷﻨﺎس‬мутахассиси
эљодиёти шифоњии халќ.
ФОЛКЛОРШИНОСЇ ‫ ﻓﺎﻟﻜﻼرﺷﻨﺎﺳﻲ‬илм дар
бораи эљодиёти дањонии халќ ва одобу
русуми он; илме, ки мавзўи мавриди бањси
он фолклор аст.
ФОЛКУШО ‫ ﻓﺎل ﻛﺸﺎ‬ниг. фолбин.
ФОЛКУШОЇ ‫ ﻓﺎل ﻛﺸﺎﻳﻲ‬ниг. фолбинї.
ФОЛНОМА ‫ ﻓﺎل ﻧﺎﻣﻪ‬китоб ё рисолае, ки дар он
роњу тариќи фолгирї навишта шудааст.
ФОМ I ‫ ﻓﺎم‬ранг, намо; сиёњфом, сиёњранг.
ФОМ II ‫ ﻓﺎم‬шакли дигари вом; фом тӯхтан
қарзро пардохтан.
ФОМИЛ//ФОМИЛЇ англ. ‫ﻓﺎﻣﻴﻠﻲ‬//‫ﻓﺎﻣﻴﻞ‬ гуфт.
навъе аз чой, чои сиёњ.
ФОН фр. ‫ ﻓﺎن‬он ќисми сатњ, ки дар он унсур ё
ашёи асосӣ тасвир кашида мешавад.
ФОНА ‫ ﻓﺎﻧﻪ‬1. оњани нўктезе, ки барои осонтар
кафондани њезум ва ѓўлачўб кор фармуда
мешавад. 2. чўбаке, ки барои устувории
сутун, ќолиби кафш ва ѓ. ба зер ё мобайни
онњо зада мешавад; фона задан бо воситаи
фона сахт љафс ё устувор кардани чизе.
 – 407 –
ФОНАЗАНЇ ‫ ﻓﺎﻧﻪ زﻧﻲ‬ба чўб, њезум ва ѓ. фона гу-
зошта таранг кардан.
ФОНАМОНАНД ‫ ﻓﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬он чи шабењи фона
аст; чўби фонамонанд.
ФОНАШАКЛ ‫ ﻓﺎﻧﻪ ﺷﻜﻞ‬ниг. фонамонанд.
ФОНЕМА ю. ‫ ﻓﺎﻧﻴﻤﻪ‬збш. овоз, ки дар калима
маъноро дигар мекунад.
ФОНЕНДОСКОП ю. ‫ ﻓﺎﻧﻴﻨﺪاﺳﻜﺎپ‬тиб. абзоре,
ки ба воситаи он задани дил ва садои
ҳаракати шушро гўш мекунанд.
ФОНЕТИКА ю. ‫ ﻓﺎﻧﻴﺘﻴﻜﻪ‬збш. як соњаи илми
забоншиносї, ки сохти овозии забонро ме-
омўзад; таркиби садоии забон; савтиёт,
овошиносї.
ФОНЕТИКЇ ‫ ﻓﺎﻧﻴﺘﻴﻜﻲ‬он чи мансуб ба фонетика
аст.
ФОНИД//ФОНИЗ а. ‫ﻓﺎﻧﻴﺬ‬//‫ ﻓﺎﻧﻴﺪ‬ќанди сафед,
шакари сафед, навъе аз њалво.
ФОНЇ а. ‫ ﻓﺎﻧﻲ‬фаношаванда, нестшаванда, но-
будшаванда, заволпазир, бебаќо; дунёи фонї
дунёи бебаќо.
ФОНОЛОГИЯ ю. ‫ ﻓﺎﻧﺎﻻﮔﻴﻪ‬илм дар бораи таш-
хиси овоз.
ФОНУС ю. ‫ ﻓﺎﻧﻮس‬олате, ки аз филиз, шиша ва ѓ.
сохта ба дарунаш шамъ ё чароѓ афрўхта дар
љое меовезанд ё бо худ мебаранд; ◊ фонуси
хаёл а) фонусе, ки ба даруни он суратњо
мекашанд ва он суратњо бо таъсири гармї
ва дуд ба њаракат меоянд; б) адш., маљ.
санъати истиора дар маънои хаёлоти рангин
ва хуби шоирона.
ФОРАМ ‫ ﻓﺎرم‬гуворо, дилкаш, дилнишин; боди
форам боди хуш, боди дилнишин.
ФОРАМЇ ‫ﻓﺎرﻣﻲ‬ гуворо будан, дилкашї,
дилнишинї.
ФОРИЃ а. ‫ ﻓﺎرغ‬1. халосшуда, наљотёфта, озод,
осуда, ором; фориѓ кардан осуда кардан,
хотирљамъ кардан. 2. бепарво, бехабар. 3.
осуда, хуш, осудахотир, хотирљамъ; фориѓ
шудан озод шудан аз чизе, осуда шудан аз
ташвиш.
ФОРИЃБОЛ ‫ ﻓﺎرغﺑﺎل‬маљ., осудахотир, осуда-
дил, хотирљамъ.
ФОРИЃБОЛЇ ‫ﻓﺎرغﺑﺎﻟﻲ‬ маљ. осудахотирї, хо-
ФОР
тирљамъї, осудадилї.
ФОРИЃБОЛОНА ‫ ﻓﺎرﻏﺒﺎﻻﻧﻪ‬маљ. бо хотири
љамъ, бо хотири осуда, осудадилона.
ФОРИЃДИЛ ‫ﻓﺎرغدل‬ маљ. осудадил, хушдил,
бепарво.
ФОРИЃДИЛЇ ‫ﻓﺎرغدﻟﻲ‬ осудадилї, оромї, бе-
парвої.
ФОРИЃЇ ‫ ﻓﺎرﻏﻲ‬1. осудагї, хотирљамъї. 2.
бепарвої, оромї.
ФОРИЃУТТАЊСИЛ а. ‫ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ‬он ки аз
тањсил озод гаштааст, хатмкардаи тањсил.
ФОРИДАН ‫ ﻓﺎرﻳﺪن‬хуш омадан, гуворо будан.
ФОРИЌ а. ‫ ﻓﺎرق‬аз њам људокунанда, фарќ
гузоранда, тамйиздињанда. миёни њаќ ва
ботил.
ФОРИС а. ‫ ﻓﺎرس‬кит. асптоз, аспсавор.
ФОРИСЇ ‫ ﻓﺎرﺳﻲ‬аспсаворї, асптозї.
ФОРМАЛИЗМ лот. ‫ ﻓﺎرﻣﻠﻴﺰم‬1. риояти шакли
берунї дар ягон кор ба зарари моњияти он.
2. санъ., адш. љараёне дар санъат, адабиёт ва
илмњои дигар, ки фаќат ба шакл ањамияти
асосї дода, мазмуни ѓоявиро ба эътибор
намегирад; шаклпарастї, зоњирписандї,
шаклгарої.
ФОРМАЛИН фр. ‫ ﻓﺎرﻣﻠﻴﻦ‬хим. моддаи зидди
уфунї, ки бўи тунде дорад.
ФОРМАЛИСТ фр. ‫ ﻓﺎرﻣﻠﻴﺴﺖ‬пайрави љараёни
формализм, шаклгаро, зоњирпараст.
ФОРМАЛИСТЇ ‫ﻓﺎرﻣﻠﻴﺴﺘﻲ‬ мансуб ба форма-
лизм.
ФОРОНИДАН//ФОРОНДАН ‫ ﻓﺎراﻧﺪن‬//‫ ﻓﺎراﻧﻴﺪن‬1.
тарзи бавоситаи форидан. 2. хуш ќабул
кардан.
ФОРС ‫ ﻓﺎرس‬1. он ки ба забони порсї - форсї
гап мезанад. 2. як ќисми сарзамини њозираи
Эрон, вилояти Форс, ки аз халиљи Форс сар
карда Кирмон, Хузистон, Язд, Исфањон ва
чанд ноњияти дигарро дар бар мегирад.
ФОРСИГЎЙ ‫ ﻓﺎرﺳﻲ ﮔﻮي‬он ки бо забони форсї
такаллум мекунад, форсизабон.
ФОРСИЗАБОН ‫ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن‬ниг. форсигўй.
ФОРСЇ ‫[ ﻓﺎرﺳﻲ‬муарраби порсї] 1. мансуб ба
форс; забони форсї. 2. мансуб ба Эрон ва
 – 408 –
ФОР
ќавмњои эронинажод.
ФОРТЕПИАНО ит. ‫ ﻓﺎرﺗﻴﭙﻴﺌَﻨﺎ‬санъ. олати
мусиќавии торї, ки ба воситаи зер кардан
ба клавишњо ба садо медарояд.
ФОРУМ лот. ‫ ﻓﺎرم‬1. майдони баромадњои
оммавї дар Рими ќадим. 2. љамъомад,
анљуман, љашнвора.
ФОРУЌ а. ‫ ﻓﺎروق‬ниг. фориќ.
ФОСИД а. ‫ﻓﺎﺳﺪ‬ вайроншуда, гандида; фасод-
ёфта.
ФОСИЌ а ‫ ﻓﺎﺳﻖ‬бадахлоќ, бадкор; бадкирдор.
ФОСИЌЇ ‫ ﻓﺎﺳﻘﻲ‬бадкорї, табањкорї, бадах-
лоќї; зинокорї.
ФОСИЌОНА ‫ ﻓﺎﺳﻘﺎﻧﻪ‬бадкорона, бо ахлоќи бад,
фосиќвор, њамчун фосиќ: амали фосиќона,
рафтори фосиќона.
ФОСИЛА а. ‫ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬вақт ва масоҳати байни ду
чиз, масофати миёни ду чиз.
ФОСИЛАВЇ ‫ ﻓﺎﺻﻠﻮي‬њар чи ки бо фосила аст,
фосиладор, масофадор.
ФОСИЛАДОР ‫ ﻓﺎﺻﻠﻪ دار‬дорои фосила, ду ё чанд
чиз, ки аз њам фосила доранд.
ФОСИЛАСАНЉ ‫ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﻨﺞ‬дастгоњи махсус
барои муайян кардани мизони дурї ва
масофа.
ФОСФОР ю. ‫ ﻓﺎﺳﻔﺎر‬унсури химиявї, ки зуд
шўълавар мешавад; моддаи дар торикї
равшанидињанда, ки дар баъзе маъданњо ва
устухони ҷисмҳои зинда мављуд аст.
ФОСФОРИТ ю. ‫ ﻓﺎﺳﻔﺎرﻳﺖ‬хим. як хел маъдани
зардча ё бӯрранг, ки дар таркибаш оњаки
асиди фосфат дорад ва дар зироат њамчун
нурї кор фармуда мешавад.
ФОТЕЊ а. ‫ ﻓﺎﺗﺢ‬1. фатњкунанда, кушоянда. 2.
ѓолиб, зафарёб; фотењ шудан ѓалаба кардан,
музаффар гардидан (ба душман).
ФОТЕЊА//ФОТИЊА а. ‫ ﻓﺎﺗﺤﻪ‬1. оѓоз ва ибтидои
коре, аввали њар чизе; фотења гирифтан дар
оѓози коре барои пешрафти он дуои хайр
гирифтан; фотењаи сафед (додан) нияти нек,
дуои хайр кардан барои пешрафт ва
хайрияти коре дар оѓози он; фотења кардан
духтареро ба љавоне номзад кардан; фотења
хондан дар маљлиси сўгворї дар њаќќи
арвоњи гузаштагон дуои хайр кардан.
ФОТЕЊОНА ‫ ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ‬фирўзмандона, бо музаф-
фарият, ѓолибона.
ФОТИЌ а. ‫ ﻓﺎﺗﻖ‬1. шикофанда, кушоянда. 2. маљ.
њалкунанда, иљрокунандаи тадбирњо ва
умурот.
ФОТИН а. ‫ ﻓﺎﺗﻦ‬кит. дилбар, дилкаш, дилрабо,
љозиб, фаттон.
ФОТИР I а. ‫ ﻓﺎﺗﺮ‬суст, забун, нотавон; хотири
фотир зењни кунд, хотир ва зењни заиф.
ФОТИР II а. ‫ ﻓﺎﻃﺮ‬холиқ, халќкунанда, халлоќ,
офаринанда, офаридгор њаётбахш; сањоби
фотир абри њаётбахш .
ФОТИЊА а. ‫ ﻓﺎﺗﺤﻪ‬д. ниг. фотења.
ФОТИЊАДИЊАНДА ‫ﻓﺎﺗﺤﻪ دﻫﻨﺪه‬ дуодињанда,
дуогўй.
ФОТИЊАХОНЇ ‫ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺧﻮاﻧﻲ‬хондани дуои хайр
дар хаќќи рўњи марҳум.
ФОТОНАВОР ‫ ﻓﺎﺗﺎﻧﻮار‬санъ. навор ва аксе, ки
тавассути дастгоњи аккосї бардошта
мешавад.
ФОТОНУСХА ‫ﻓﺎﺗﺎﻧﺴﺨﻪ‬ нусхае, ки аксбардорї
шудааст.
ФОТОСИНТЕЗ фр. ‫ ﻓﺎﺗﺎﺳﻴﻨﺘﻴﺰ‬бот. падидае, ки
дар он гиёњони сабз бо истифода аз нерўи
офтоб моддањои органикї тавлид мекунанд.
ФОТОСФЕРА фр. ‫ ﻓﺎﺗﺎﺳﻔﻴﺮه‬нуљ. равшантарин
ќисмати дидории Офтоб, ки то умќи 400 км.
аз сатҳи он имтидод дорад.
ФОТОХИМИЯ фр. ‫ ﻓﺎﺗﺎﺧﻴﻤﻴﻪ‬хим. соҳае аз илми
химия, ки асари нурро бар вокунишњо –
аксуламалњои химиявї баррасї мекунад.
ФОХИР(А) а. (‫ ﻓﺎﺧﺮ)ه‬1. фахркунанда. 2. маљ. њар
чизи наѓз ва гаронбањо, ки боиси фахр аст;
олї, бошукўњ: либоси фохир.
ФОХТА ‫ ﻓﺎﺧﺘﻪ‬мусича, ќумрї, куку.
ФОЊИШ а. ‫ ﻓﺎﺣﺶ‬ќабењ, зишт, дар бадї аз њад
гузаранда; ѓалати фоњиш ѓалати бисёр
ошкор.
ФОЊИША I а. ‫ ﻓﺎﺣﺸﻪ‬муаннаси фоњиш; зани
сабукпо, зани зинокор, тардоман.
ФОЊИША II а. кори зишт, кори бад, бадкорї.
 – 409 –
ФУЌ

ФОЊИШАБОЗ ‫ ﻓﺎﺣﺸﻪﺑﺎز‬марде, ки бо фоњишањо ФРАГМЕНТ фр. ‫ ﻓﺮﮔﻤﻴﻨﺖ‬порча, пора; парда.

зинокорї мекунад.
ФРАЗЕОЛОГИЗМ ю. ‫ ﻓﺮَزﻳﺎﻻﮔﻴﺰم‬ибора ва тар-
ФОЊИШАГЇ ‫ ﻓﺎﺣﺸﮕﻲ‬фањш, бадахлоќї, маш- кибњои рехта.
ғул будан бо зинокорӣ.
ФРАЗЕОЛОГИЯ ю. ‫ ﻓﺮزﻳﺎﻻﮔﻴﻪ‬соњаи илми
ФОЊИШАХОНА ‫ ﻓﺎﺣﺸﻪﺧﺎﻧﻪ‬маконе, ки дар он забоншиносї, ки ибора ва таркибњои
занони фоҳиша фаъолият мекунанд. устувори рехтаро меомўзад.
ФОЉЕА а. ‫ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬ниг. фољиа. ФРАЗЕОЛОГЇ ‫ﻓﺮزﻳﺎﻻﮔﻲ‬ мансуб ба фразе-
ология.
ФОЉИА а. ‫ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬1. бало, мусибат, њодисаи но-
гувор, фалокати андўњовар. 2. адш. асари ФРАКСИЯ фр. ‫ ﻓﺮاﻛﺴﻴﻪ‬с. дастае аз аъзои як
драмавие, ки ќањрамони он дар мубориза њизб ё гурўњи сиёсии њамфикр, ки барои
нобуд мешавад, трагедия. дастёбї ба њадафњои муайян фаъолият
мекунанд; гурўњи људошуда дар дохили
ФОЉИААНГЕЗ ‫ﻓﺎﺟﻌﻪاﻧﮕﻴﺰ‬ мусибатнок, андўњ-
њизби сиёсї.
овар.
ФРУКТОЗА лот. ‫ ﻓﺮوﻛﺘﺎزه‬хим. ќанди мева,
ФОЉИАВЇ ‫ ﻓﺎﺟﻌﻮي‬мансуб ба фољиа; фољианок,
навъи ќанди шашкарбона, ки дар мевањои
андўњовар.
ширин ва расида, асал ва шохаи гул ба
ФОЉИАГОЊ ‫ﻓﺎﺟﻌﻪﮔﺎه‬ љое, ки фољиае воќеъ мушоњида мерасад.
гардидааст.
ФТОР ю. ‫ ﻓﺘﺎر‬хим. унсури химиявї.
ФОЉИАНАВИС ‫ ﻓﺎﺟﻌﻪﻧﻮﻳﺲ‬муаллифе, ки ба
ФУ ю. ‫ ﻓﻮ‬1. бот. гиёњи сунбулуттиб. 2. гуфт.
эҷоди асарҳои фољиавї машғул аст.
кўтоњшудаи туфу.
ФОЉИАНОК ‫ ﻓﺎﺟﻌﻪﻧﺎك‬андўњовар, мудњиш, пур
ФУВОЌ а. ‫ ﻓﻮاق‬њиќќос, њиќќичоќ.
аз бало ва азобу уќубат.
ФУГОН ‫ ﻓﻮﮔﺎن‬нўшокии кайфовар, ки аз љав ва
ФОЉИАОВАР ‫ ﻓﺎﺟﻌﻪ آور‬он чи мўљиби эљод ва
биринљ тайёр мешавад.
њастии фољиа мегардад.
ФУЗАЛО а.‫ ﻓﻀﻼ‬љ. фозил.
ФОЉИАОМЕЗ ‫ ﻓﺎﺟﻌﻪ آﻣﻴﺰ‬ниг. фољиаангез.
ФОЉИОНА ‫ ﻓﺎﺟﻌﺎﻧﻪ‬вањшатнок; ниг. фољианок;
ФУЗОЛА а. ‫ﻓﻀﺎﻟﻪ‬ чизи зиёдатї, боќимондаи
чизе.
манзараи фољиона манзарае, ки боиси
вањшат ва андўњ мегардад ва фољеаро ФУЗУДАН ‫ ﻓﺰودن‬ниг. афзудан.
намудор мекунад.
ФУЗУЛ а. ‫ ﻓﻀﻮل‬он ки бесабаб ба кори дигарон
ФОЉИР а. ‫ ﻓﺎﺟﺮ‬кит. табањкор, бадкор, бад- мудохила мекунад; забондароз, пургўй.
ахлоќ, фосиќ, зинокор.
ФУЗУЛЇ ‫ ﻓﻀﻮﻟﻲ‬кит. сергапї, забондарозї.
ФОЉИРЇ ‫ ﻓﺎﺟﺮي‬бадахлоќї, фосиќї.
ФУЗУН ‫ﻓﺰون‬ ниг. афзун; аз њад фузун аз њад
ФОШ ‫ ﻓﺎش‬ошкоро, зоњир; машњуршуда, маъ- зиёд.
руф; фош гардидан (шудан) ошкор шудан, ба
њама маълум гардидан, интишор ёфтан; фош
ФУЗУНГЎЇ ‫ﻓﺰونﮔﻮﻳﻲ‬ сергапї, сухан бисёр
гуфтан.
гуфтан суханеро бе ибо ошкоро баён кар-
дан: фош кардан ошкор кардан, кушода ба ФУК ‫ ﻓﻮك‬гуфт. гирдогирди дањони чорпоён,
майдон нињодан, пањн кардан (сирре, пўз, пўза.
хабареро).
ФУЌАРО а. ‫ ﻓﻘﺮا‬1. љ. фаќир. 2. раийят, тобеъ,
ФОШКУНАНДА ‫ ﻓﺎشﻛﻨﻨﺪه‬он ки ошкор ва табаа (и як давлат ё мамлакат).
маълум мекунад (сирре ё љиноятерро).
ФУЌАРОЇ ‫ﻓﻘﺮاﻳﻲ‬ мансуб ба фуќаро; одамони
ФОШОФОШ ‫ ﻓﺎﺷﺎﻓﺎش‬ошкоро, рўирост, кушод; одї.
фошофош гуфтан (суханеро) бе ибо кушоду
ФУЌАРОПАРВАР ‫ ﻓﻘﺮاﭘﺮور‬раийятнавоз, он ки
ошкоро ба њама маълум кардан.
ѓами фаќирон ва тобеони худро мехўрад.
 – 410 –
ФУЌ
ФУЌАЊО а. ‫ ﻓﻘﻬﺎ‬љ. фаќењ.
ФУЌДОН ‫ ﻓﻘﺪان‬1. гум кардан, аз даст додан;
гум шудан, аз даст рафтан. 2. набудан,
дастнорас будан.
ФУЌОЪ а. ‫ ﻓﻘﺎع‬ниг. фугон.
ФУЛК а. ‫ ﻓﻠﻚ‬кит. киштї.
ФУЛОД ‫ ﻓﻮﻻد‬муарраби пўлод.
ФУЛОН ‫ ﻓﻼن‬ниг. фалон.
ФУЛС а. ‫ ﻓﻠﺲ‬ниг. фалс.
ФУЛУС а. ‫ﻓﻠﻮس‬ љ. фалс; пули сиёњ, сиккаи
мисї.
ФУЛФУЛ ‫ ﻓﻠﻔﻞ‬ниг. филфил.
ФУНДУЌ ‫ ﻓﻨﺪق‬донаи гирди майда аз љинси
љавз; маѓзи донаи фундуќ.
ФУНКСИЯ лот. ‫ ﻓﻮﻧﻜﺴﻴﻪ‬кори узви бадан; маљ.
кор, вазифа, ўњдадорї.
ФУНУДАН ‫ ﻓﻨﻮدن‬фанд кардан, фиребидан,
фирефтан.
ФУНУН а. ‫ ﻓﻨﻮن‬љ. фан, фанњо.
ФУОД а. ‫ ﻓﺆاد‬кит. дил, ќалб.
ФУРЗА(Т) а. ‫ﻓﺮﺿﺖ‬//‫ ﻓﺮﺿﻪ‬1. љои даромадани
киштї ба дарё, љои савор шудан ба киштї,
бандар. 2. бољхона, гумрук.
ФУРЌАТ а. ‫ﻓﺮﻗﺖ‬ 1. кит. људої, дурї, фироќ,
њиљрон.
ФУРОВАРД ‫ ﻓﺮاورد‬ниг. фаровард; дар фуро-
варди маљлис дар хотимаи маљлис, дар поён
ва анљомёбии маљлис.
ФУРОВАРДАН ‫ ﻓﺮاوردن‬1. поин овардан, фурў
овардан; пиёда кардан (чизе ё касеро аз чое,
масалан асп ё ароба ва ѓ.). 2. маљ. хатм
кардан, хонда ба итмом расонидан; Ќуръон
фуровардан хатми Ќуръон; гардан (сар)
фуровардан маљ. таслим шудан; итоат
кардан; келин фуровардан маљ. ба хонаи худ
арўс овардан, писари худро зандор кардан;
аз мансабе (вазифае) фуровардан аз коре
холї кардан, маъзул намудан, аз вазифае
барканор намудан; мушт фуровардан мушт
задан.
ФУРОМАД ‫ ﻓﺮاﻣﺪ‬1. асоси замони гузашта аз
фуромадан. 2. пастї, хамї, нишебї.
ФУРОМАДАН ‫ ﻓﺮاﻣﺪن‬1. фурў омадан, аз боло
поин шудан, ба зер омадан. 2. ба хонаи касе
ворид шудан, дар љое манзил кардан. 3. паст
шудан, пасанда шудан, кам шудан мас., оби
дарё; аз шаст (ѓазаб, љањл) фуромадан маљ.
паст шудани шаст, таскин ёфтани ѓазаб; аз
ќувват фуромадан маљ. камќувват шудан,
нотавон шудан; торикї фуромадан торик
шудани осмон, шаб шудан.
ФУРОМАДГОЊ ‫ ﻓﺮاﻣﺪﮔﺎه‬1. мањалли поин
фуромадан. 2. маљ., ниг. фурудгоњ.
ФУРС ‫ ﻓﺮس‬эронї; форсї; забони форсї.
ФУРСАТ а. ‫ ﻓﺮﺻﺖ‬1. ваќти мусоид барои анљом
додани коре, лањзаи мувофиќ, њангоми
муносиб. 2. ваќт, муддат, як ќадар ваќт; дар
андак фурсат ба гузашти андак ваќт;
фурсатро гузарондан ваќтро талаф кардан,
мавриди муносибро аз даст додан, кореро
дар мавриди мусоид иљро накардан; фурсат
додан имкон додан, ба касе барои адои коре
ваќти мусоид фароњам овардан; фурсатро аз
даст додан аз шароити мусоид истифода
набурдан, мавриди муносибро бењуда талаф
кардан; фурсат донистан ѓанимат шумур-
дани ваќт ва имкониятеро ба иљрои коре;
фурсат ёфтан мавќеи муносиб пайдо кардан
ба иљрои коре; даст ёфтан; фурсат расидан
ваќти мусоид фароњам омадан барои иљрои
коре; фурсатро ѓанимат донистан (шумурдан)
ваќти мусоидро аз даст надодан ва ба њисоб
гирифтан.
ФУРСАТТАЛАБ ‫ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺐ‬он ки барои иљро ё
ба итмом расонидани коре ваќт талаб
мекунад.
ФУРСАТТАЛАБЇ ‫ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﻲ‬амали фурсатта-
лаб.
ФУРСАТТАЛАБОНА ‫ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬хусусияти он
ки љињати иљрои коре фурсат мехоњад.
ФУРСАТЉЎЇ ‫ ﻓﺮﺻﺖﺟﻮﻳﻲ‬:фурсатљўї кардан
барои иљро коре дар кофтукови ваќт ва
шароити мусоид будан.
ФУРСАТЉЎЙ ‫ ﻓﺮﺻﺖﺟﻮي‬он ки ваќт ва ша-
роити мусоиде мељўяд;
ФУРСОН а. ‫ ﻓﺮﺳﺎن‬љ. форис.
ФУРУД ‫ ﻓﺮود‬зер, поён; муќоб. боло; сар фуруд
овардан а) сар ба поён кардан, сар хам
кардан; б) маљ. таъзим ва итоат кардан;
 – 411 –
фуруд овардан поин овардан, пиёда кардан;
поин кардан; муќоб. баровардан (ба боло)
фуруд омадан а) фуромадан, поин омадан, аз
чизе ва љое поин шудан; б) ба зер омадан (аз
асп ва ѓ.); в) нузул кардан, таваќќуф намудан
(ба хонаи касе).
ФУРУДГОЊ ‫ ﻓﺮودﮔﺎه‬1. макон ва љои фуруд
омадан. 2. љои бархостан ва фуруд омадани
њавопаймоњо.
ФУРУДОЇ ‫ ﻓﺮودآﺋﻲ‬фуруд омадан, поён шудан.
ФУРУДХОНА ‫ ﻓﺮودﺧﺎﻧﻪ‬бошишгоњи муваќќатї,
хобгоњ, хобљой.
ФУРУЗД ‫ ﻓﺮزد‬ниг. фаразд.
ФУРУНЉ ‫ ﻓﺮﻧﺞ‬атрофи дањан, лунљ, пўз.
ФУРУСАТ а. ‫ ﻓﺮوﺳﺖ‬асптозї, аспронї.
ФУРУСИЯТ а. ‫ ﻓﺮوﺳﻴﺖ‬ниг. фурусат.
ФУРУШ а. ‫ ﻓﺮوش‬љ. фарш 1.
ФУРЎ‫ ﻓﺮو‬1. зер поён. 2. пеш аз калимањо ба
вазифаи пешоянд омада, ба онњо маънињои
нав медињад; фурў афкандан ба поён
андохтан; фурў нишондан а) маљ. паст
кардан, мас. оташро; б) маљ. паст кардан,
таскин додан, хомўш кардан (хашм, шўриш,
балворо); фурў омадан; фурў рафтан; в)
дохил, дарун; фурў бурдан, фурў кашидан;
фурў фиристодан (мехро); фурў афтодан
(ѓалтидан) сарозер афтодан, аз боло ба поин
ѓалтидан; фурў бурдан (додан) маљ. чизеро
балъидан; фурў гирифтан печонда гирифтан,
ињота кардан, муњосира кардан; фурў додан
а) маљ. фурў бурдан, балъидан; б) ба поён
афкандан; фурў кашидан ба дарун кашидан,
фурў бурдан; фурў мондан маљ. њайрон
шудан, моту мабњут шудан, чи кардани
худро надониста ноилољ мондан; фурў
нишастан маљ. таскин ёфтан, паст шудан;
ором гардидан; хомўш шудан(и оташ); фурў
омадан а) поин шудан, ба зер омадан, нузул
кардан; б) маљ. таваќќуф намудан; в) фурў
рафтан, ѓуруб кардан; фурў рафтан маљ. ба
даруни чизе даромадан; ѓўтидан, ѓарќ
шудан, тамоман дода шудан (ба хоб, ба
хаёл); фурў рехтан маљ. аз боло ба рўи чизе
рехтан, рехта болои чизеро пахш кардан;
лаб фурў бастан хомўш мондан, гап назадан,
сукут кардан; сар фурў овардан, таъзим
кардан; маљ. итоат кардан, таслим шудан,
ФУР
сар хам кардан фурў нишастан (рафтан)-и
офтоб, ѓуруби офтоб, фаромадани офтоб.
ФУРЎБАРЇ ‫ ﻓﺮوﺑﺮي‬маљ. балъидан, хўрдан.
ФУРЎБАСТА ‫ ﻓﺮوﺑﺴﺘﻪ‬1. ба њам баста, пўшида.
2. маљ. чигилшуда; сарбаста, мушкил.
ФУРЎГУЗОР ‫ ﻓﺮوﮔﺬار‬:фурўгузор кардан дареѓ
доштан (коре, чизеро аз касе); кўтоњї,
сањлгирї кардан (дар коре).
ФУРЎГУЗОШТ ‫ ﻓﺮوﮔﺬاﺷﺖ‬1. ѓафлат, сустї (дар
коре); ба њоли худ гузоштани коре. 2.
гузашт, чашмпўшї (аз коре); фурўгузошт
шудан сустї рўй додан, сањлангорї ва
ѓафлат дар иљрои коре, кўтоњї рў додан (аз
тарафи касе дар коре).
ФУРЎЃ ‫ ﻓﺮوغ‬1. рўшної, тобиш, партав, нур,
тобиши офтоб, оташ ва ѓ. 2. латофат, обу
ранг, зебої.
ФУРЎЃБАХШ ‫ ﻓﺮوغﺑﺨﺶ‬1. нурдињанда, рўш-
ноидињанда. 2. обурангдињанда, ороишди-
њанда, музаййин.
ФУРЎЃМАНД ‫ ﻓﺮوﻏﻤﻨﺪ‬1. дорои нуру љило. 2.
маљ. зебо, бо обу ранг, музайян.
ФУРЎЃМАНДЇ ‫ ﻓﺮوﻏﻤﻨﺪي‬1. дурахшонї, тобан-
дагї. 2. маљ. зебої, бообурангї, тазайюн.
ФУРЎДАСТ ‫ ﻓﺮودﺳﺖ‬маљ. зердаст, заиф, забун,
ољиз, дастнигар.
ФУРЎЗ ‫ ﻓﺮوز‬1. равшанї, рўшної; фурўзонї,
тобиш. 2. равшанидињанда, рушноидињанда
фурўзанда.
ФУРЎЗАНДА ‫ ﻓﺮوزﻧﺪه‬ниг. афрўзанда.
ФУРЎЗАНДАГЇ ‫ ﻓﺮوزﻧﺪﮔﻲ‬хусусияти он чи ки
фурўзанда ва дурахшон аст; љило, таљалло.
ФУРЎЗИНА ‫ ﻓﺮوزﻳﻨﻪ‬чўбпора, параха, коѓазу
пахта ва хасу хошок, ки воситаи
даргиронидани оташ мегардад, пешдарги-
рон.
ФУРЎЗОН ‫ ﻓﺮوزان‬1. дурахшон, тобон, равшан,
шўълавар, барафрўхта. 2. маљ. пурхашму
кина, барои хусумат омода: оташи фурўзон
а) оташи афрўхта; б) маљ. барои љангу
кинаљўї омода.
ФУРЎЗОНДАН//ФУРЎЗОНИДАН //‫ﻓﺮوزاﻧﺪن‬
‫ ﻓﺮوزاﻧﻴﺪن‬афрўхтан, равшан кардан, шўъла-
вар намудан (оташро).
 – 412 –
ФУР
ФУРЎЗОНЇ ‫ﻓﺮوزاﻧﻲ‬ равшанї, рўшної, шўъ-
лаварї.
ФУРЎКАШ ‫ ﻓﺮوﻛﺶ‬кит. аз сафар бозистодан,
манзил кардан; иќомат; фурўкаш кардан
манзил кардан, иќомат намудан.
ФУРЎКАШЇ ‫ ﻓﺮوﻛﺸﻲ‬1. манзилу иќомат их-
тиёр кадан. 2. фурўбарї, дамкашї.
ФУРЎМОНДА ‫ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪه‬маљ. 1. њайрон, њай-
ратзада, мутањаййир. 2. дармонда, ба вазъи
танг дучоршуда, ољиз, дармонда.
ФУРЎМОНДАГЇ ‫ ﻓﺮوﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‬маљ. ба ањволи
танг мондан, дармондагї, ољизї.
ФУРЎМОЯ ‫ ﻓﺮوﻣﺎﻳﻪ‬дун, паст, разил, паст-
фитрат, бадасл; беќадру ќимат, хор, залил,
хасис, мумсик.
ФУРЎМОЯГЇ ‫ﻓﺮوﻣﺎﻳﮕﻲ‬ пастї, разолат, паст-
фитратї.
ФУРЎНИШОНЇ ‫ ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﻲ‬1. маљ. хомўш кар-
дан, паст кардан (оташро). 2. ором кардан,
хобондан (шўришро).
ФУРЎРАВАНДА ‫ ﻓﺮوروﻧﺪه‬ѓутаваршаванда (ба
зер), поёнраванда, фурўнишинанда, нопа-
дидшаванда (офтоб, моњ).
ФУРЎРАВЇ ‫ ﻓﺮوروي‬1. фурў ѓалтидан, резиш,
чўкиш (нисбат ба ќисми људошудаи кўњ,
тарма, кон). 2. поёнравї, нишаст, ѓуруб;
фурўравии офтоб ѓуруби офтоб, нопадид
шудани офтоб.
ФУРЎРАФТА ‫ ﻓﺮورﻓﺘﻪ‬1. рехта, харобшуда,
азњамрехта. 2. ѓарќшуда, ѓўтаваршуда; чаш-
мони фурўрафта чашмони чўкида (аз бемо-
рї, заъф ва ѓ.).
ФУРЎРАФТАГЇ ‫ ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ‬ниг. фурўрафта.
ФУРЎТАН ‫ ﻓﺮوﺗﻦ‬маљ. хоксор, шикастанафс,
бетакаббур, тавозўъкор.
ФУРЎТАНЇ ‫ ﻓﺮوﺗﻨﻲ‬маљ. хоксорї, тавозўъ, ши-
кастанафсї.
ФУРЎТАНОНА ‫ ﻓﺮوﺗﻨﺎﻧﻪ‬маљ. бо тавозўъ, бо
хоксорї, хоксорона.
ФУРЎХАМИДА ‫ ﻓﺮوﺧﻤﻴﺪه‬ниг. фурўрафта.
ФУРЎХАМИДАГЇ ‫ ﻓﺮوﺧﻤﻴﺪﮔﻲ‬хусусияти он ки
ва он чи фурў мехамад; ниг. фурўрафта.
ФУРЎХАМЇ ‫ ﻓﺮوﺧﻤﻲ‬1. фурў хамидан, нишеб
шудан, поин шудан. 2. љой ва макони поин
шудан, нишебї.
ФУРЎХТ ‫ ﻓﺮوﺧﺖ‬1. асоси замони гузашта аз
фурўхтан. 2. фурўш, фурўхтан; хариду фу-
рўхт хариду фурўш, додугирифт.
ФУРЎХТА ‫ ﻓﺮوﺧﺘﻪ‬чизе, ки дар бадали пул ба
касе вогузор карда шудааст; фурўхташуда.
ФУРЎХТАН ‫ ﻓﺮوﺧﺘﻦ‬1. ба фурўш расонидан, ба
ивази пул моле ё чизеро ба дигаре вогузор
намудан, байъ; фурўхтани гуноњ маросими
хоси динї дар ваќти дафни мурдагон. 2. маљ.
хиёнат кардан, кўрнамакї кардан; фурўхта
шудан, хиёнат кардан (ба коре, ба касе дар
бадали гирифтани пул аз тарафи муќобил).
ФУРЎХТАНАШУДА ‫ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه‬нафурўхта, ба
фурўш нарафта.
ФУРЎХТАШУДА ‫ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬1. он чи аз молу
мавод, ки ба фурўш рафтааст. 2. маљ. ба
хиёнат дучоргардида.
ФУРЎЊАР ‫ ﻓﺮوﻫﺮ‬д. дар дини зардуштия сурати
ѓайримоддии њар як махлуќот, ки барои
муњофизат аз осмон фуруд меояд.
ФУРЎЊИДА ‫ ﻓﺮوﻫﻴﺪه‬писандида, маќбул.
ФУРЎЊИШТА ‫ ﻓﺮوﻫﺸﺘﻪ‬сарозер, овезон, овехта.
ФУРЎЊИШТАН ‫ ﻓﺮوﻫﺸﺘﻦ‬овезон ва сарозер
кардан, овехтан.
фурўш ‫ ﻓﺮوش‬асоси замони њозира аз фурўхтан.
ФУРЎШ ‫ ﻓﺮوش‬1. чун љузъи баъдинаи калимањои
мураккаб омада маънои фурўшандаи чизеро
дорад: китобфурўш, матоъфурўш. 2. фурўх-
тан, фурўши дона-дона донабайъ фурўхтани
чизе; барои фурўш барои фурўхтан; ба
фурўш гузоштан (мондан) чизе ё молеро
барои фурўхтан ба харидор манзур кардан,
фурўхтанӣ шудан; ба фурўш расидан
(рафтан) маљ. фурўхта шудан; фурўш ёфтан
ба фурўш расидан; фурўш шудан фурўхта
шудан.
 – 413 –
ФУРЎШАНДА ‫ ﻓﺮوﺷﻨﺪه‬1. он ки молеро ба
фурўш мерасонад. 2. молфурўш, корманди
муассисаи тиљоратї, ки молро ба харидор
манзур мекунад.
ФУРЎШАНДАГЇ ‫ ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﻲ‬амалу шуѓли фу-
рўшанда, молфурўшї.
ФУРЎШГОР ‫ﻓﺮوﺷﮕﺎر‬ ниг. фурўшанда; муќоб.
харидор.
ФУРЎШГОЊ ‫ ﻓﺮوﺷﮕﺎه‬макони фурўш, љои
фурўхтани молу маҳсулот: фурўшгоњи мар-
казї.
ФУРЎШЇ ‫ ﻓﺮوﺷﻲ‬чизи ба фурўш гузошташуда,
фурўхтанї; њавлии фурўшї њавлие, ки
соњибаш онро ба фурўш мондааст.
ФУРЉА а. ‫ﻓﺮﺟﻪ‬ 1. ниг. фарља. 2. маљ. ваќт,
фурсат.
ФУСАЌО а. ‫ ﻓﺴﻘﺎ‬љ. фосиќ.
ФУСАЊО а. ‫ ﻓﺼﺤﺎ‬љ. фасењ.
ФУСУЌ а. ‫ ﻓﺴﻮق‬фисќ, фосиќї, бадахлоќї.
ФУСУН ‫ ﻓﺴﻮن‬шакли дигари афсун, макр, њила,
тазвир; љоду, сењр, азоим; фусун кардан њила
кардан, макр ба кор бурдан, сењр кардан,
љоду кардан.
ФУСУНБАЁН ‫ ﻓﺴﻮن ﺑﻴﺎن‬маљ. он ки истеъдоди
балеѓи суханбаёнї дорад; нотиќи сомеонро
ба худ сахт љазбкунанда.
ФУСУНБАЁНЇ ‫ ﻓﺴﻮن ﺑﻴﺎﻧﻲ‬маљ. амали
фусунбаён; тавассути нутќ ва баёни љозиб
љалб кардан.
ФУСУНГАР ‫ ﻓﺴﻮﻧﮕﺮ‬1. он ки афсун мекунад;
љодугар, соњир. 2. маљ. њилагар, маккор.
ФУСУНГАРЇ ‫ ﻓﺴﻮﻧﮕﺮي‬амалу шуѓли фусунгар,
афсунгарї, љодугарї, соњирї.
ФУСУНКОР ‫ ﻓﺴﻮن ﻛﺎر‬њилагар, маккор.
ФУСУНКОРЇ ‫ ﻓﺴﻮن ﻛﺎري‬њилагарї, маккорї.
ФУСУНПАРДОЗ ‫ ﻓﺴﻮن ﭘﺮداز‬маљ., ниг. фусунгар.
ФУСУНПАРДОЗЇ ‫ﻓﺴﻮنﭘﺮدازي‬ маљ., ниг. фу-
сунгарї.
ФУТ
ФУСУРДА ‫ ﻓﺴﺮده‬ниг. афсурда, фасурда.
ФУСУРДАГЇ ‫ ﻓﺴﺮدﮔﻲ‬ниг. афсурдагї.
ФУСУРДАДИЛ ‫ ﻓﺴﺮده دل‬маљ. ѓамгин, ноумед,
афсурдадил, дилмурда.
ФУСУРДАН ‫ ﻓﺴﺮدن‬ниг. афсурдан.
ФУСЎС ‫ﻓﺴﻮس‬ 1. ниг. афсўс. 2. тамасхур, ис-
тењзо.
ФУСЊАТ а. ‫ ﻓﺴﺤﺖ‬1. вусъат, фарохї, кушодагї,
пањноварї. 2. маљ. дилкушодагї, хушваќтї,
тафаррўњ (-и хотир).
ФУТ ‫ ﻓﻮت‬бод ё њавое, ки аз миёни ду лаб берун
биёяд.
ФУТА ‫ﻓﻮﻃﻪ‬//‫ ﻓﻮﺗﻪ‬1. миёнбанде аз матоъ, ки
ҷузъи либоси сӯгвории занон дар маросими
азо мебошад. 2. дасторча. 3. рўймол. 4. лўн-
гї, ки дар ваќти оббозї ва дар њаммом ба
камар мебанданд.
ФУТБОЛ англ. ‫ ﻓﻮﺗﺒﺎل‬варз. бозиест бо тўб байни
ду гурўњ, ки дар майдон ёздањнафарӣ бо ҳам
мусобиқа мекунанд.
ФУТБОЛБОЗ ‫ ﻓﻮﺗﺒﺎلﺑﺎز‬бозингари мусобиқаи
футбол; он ки бо футбол ҳамчун намуди
варзиш машғул аст.
ФУТБОЛБОЗЇ ‫ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺑﺎزي‬машғул будан бо
бозии футбол; як навъи машҳуртарини
варзиш, ки мусобиқоти он дар сатҳҳои
гуногун то миқёси ҷаҳонӣ баргузор ме-
гардад.
ФУТУР а. ‫ ﻓﺘﻮر‬1. сустї, заъф, афсурдагї,
бењолї; харобї, вайронї; футур расонидан
хароб кардан, осеб расонидан; футур рафтан
(аз чизе) рў додани заъфу харобї ба чизе.
ФУТУРИЗМ фр. ‫ ﻓﺘﻮرﻳﺰم‬љараёне дар адабиёт ва
санъат, ки воќеиятро рад ва тамоми
анъанањоро инкор мекунад.
ФУТУРИСТ фр. ‫ ﻓﺘﻮرﻳﺴﺖ‬адш. пайрави футу-
ризм дар адабиёт ва санъат.
ФУТЎЊ а. ‫ ﻓﺘﻮح‬1. љ. фатњ. 2. маљ. кушоиши кор,
пешрафт дар корњо.
ФУТЎЊОТ ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت‬ љ. футўњ ё љамъулљамъи
фатњ.
 – 414 –
ФУЊ
ФУЊУЛ а. ‫ ﻓﺤﻮل‬љ. фањл 1.
ФУЧФУЧ//ФУЉФУЉ ‫ﻓﺠﻔﺞ‬//‫ ﻓﭽﻔﭻ‬гуфт., маљ. 1.
пичир-пичир гап задан, зери лаб гап задан,
бо овози паст, пинњон гап задан. 2. маљ.
бўсадињї.
ФУЉОАТ ‫ ﻓﺠﺎﺌﺔ‬ниг. фаљоат.
ФУЉУР а. ‫ ﻓﺠﻮر‬баромадан аз роњи рост,
бадкорї, бадахлоќї, зинокорї: фисќу фуљур.
ФУЉЉОР а. ‫ﺎر‬‫ ﻓﺠ‬љ. фољир.
ФУШОР ‫ ﻓﺸﺎر‬1. гапи фач, бемаза, њазён,
сафсата. 2. дашном, њаќорат.
ФУШУРДА ‫ ﻓﺸﺮده‬1. пахшшуда, зеркардашуда;
фушурда шудан пахш ва зер шудан, дар
таъзиќ ва фишор мондан. 2. мухтасар, кӯтоҳ;
фушурдаи мақола мухтасари мақола, тезис.
ФУШУРДАН ‫ ﻓﺸﺮدن‬фишор додан, дар тазйиќ
гирифтан, зер ва пахш кардан, љафидан;
даст фушурдан дасти њамдигарро фишор
дода вохўрї кардан.
ФЎЗИДАН ‫ ﻓﻮزﻳﺪن‬оруѓ додан, ниг. пўзидан.
ФЎЛА ‫ ﻓﻮﻟﻪ‬дар даруни пўст мулоимшуда (мас.
харбуза ва монанди ин); фўла кардан сусту
паљаќ кардан.
ФЎЛОД ‫ ﻓﻮﻻد‬ниг. пўлод.
ФЎЛОДБОЗУ ‫ ﻓﻮﻻدﺑﺎزو‬маљ. мањкамбозу, ќави-
бозу, зўрманд.
ФЎЛОДГУДОЗЇ ‫ ﻓﻮﻻدﮔﺪازي‬хим. гудохтан ва
об кардани фўлод.
ФЎЛОДЇ//ФЎЛОДИН ‫ﻓﻮﻻدﻳﻦ‬//‫ ﻓﻮﻻدي‬аз пўлод
сохташуда, он чи аз пўлод сохта мешавад.
ФЎЛОДРЕЗЇ ‫ ﻓﻮﻻدرﻳﺰي‬ниг. пўлодрезї.
ФЎТА ‫ﻓﻮﻃﻪ‬//‫ ﻓﻮﺗﻪ‬ниг. фута.
ФЎТАБОФ ‫ﻓﻮﺗﻪ ﺑﺎف‬ он ки фўта тайёр мекунад.
ФЎТАБОФЇ ‫ ﻓﻮﺗﻪﺑﺎﻓﻲ‬амалу шуѓли фўтабоф,
фўта бофтан.
ФЎЊШ ‫ ﻓﺤﺶ‬ниг. фањш.
 Х

Х њарфи бисту њафтуми алифбои њозираи хабар расонидан касеро аз коре огоњ сохтан,
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї њарфи хабари чизеро ба касе дарак додан.
«хе, хо», (‫ ;)خ‬дар њисоби абљад ба адади 600
ХАБАРБАР ‫ ﺧﺒﺮﺑﺮ‬1. он ки хабар, паём мебарад.
баробар аст.
2. хабаркаш; суханчин.
ХАБА//ХАФА ‫ﺧﻔﻪ‬//‫ ﺧﺒﻪ‬гулўфишурдагї: хаба
кардан буѓї кардан.
ХАБАРБАРЇ ‫ﺧﺒﺮﺑﺮي‬ 1. ниг. хабардињї. 2. ниг.
хабаркашї.
ХАБАБ а. ‫ ﺧﺒﺐ‬1. ба навбат бар сари як пой ис-
ХАБАРБИЁР ‫ ﺧﺒﺮﺑﻴﺎر‬гуфт., ниг. хабаровар.
тодан. 2. навъе аз тохтани асп.
ХАБАРБИЁРЇ ‫ ﺧﺒﺮﺑﻴﺎري‬гуфт., ниг. хабароварї.
ХАБАЗДЎ//ХАБАЗДЎК ‫ﺧﺒﺰدوك‬//‫ﺧﺒﺰدو‬ кит.
гамбуск. ХАБАРГИР ‫ ﺧﺒﺮﮔﻴﺮ‬1. он ки аз ањволи касе хабар
мегирад, он ки дараки чизеро мегирад,
ХАБАК ‫ ﺧﺒﻚ‬кит. фишурда шудани гулў,
ањволпурс. 2. љосус.
ѓиљовак.
ХАБАРГИРЇ ‫ ﺧﺒﺮﮔﻴﺮي‬1. хабар гирифтан,
ХАБАР а. ‫ ﺧﺒﺮ‬1. огоњї, дарак, иттилоъ. 2. мат-
ањволи чизеро фањмидан. 2. љосусї.
лабе, ки барои огоњии умум дар матбуот, ра-
дио ва ѓ. дода мешавад. 3. грам. он љузъи ХАБАРГИРОН ‫ ﺧﺒﺮﮔﻴﺮان‬хабар гирифта истодан,
љумла, ки кору њаракат, амалу њолат ё чигу- доимо ба хабаргирї рафтан (омадан).
нагии муносибати мубтадоро ифода мекунад;
ХАБАРГУЗОР ‫ ﺧﺒﺮﮔﺬار‬кит. оваранда, расо-
аз љињати сохту таркиб ва воситаи ифода
нанда ва ё фиристонандаи хабар.
хелњои гуногун дорад: хабари сода, хабари
таркибї, хабари феълї, хабари номї ва ѓ.; ха- ХАБАРГУЗОРЇ ‫ ﺧﺒﺮﮔﺬاري‬1. созмон ва идорае,
бар гирифтан ањвол пурсидан, сињату салома- ки ба гирдоварї ва пахши хабарњо барои
тии касеро љўё шудан; хабар додан дарак до- расонањои гурўњї машѓул аст: хабаргузории
дан, огоњ кардан; хабар доштан огоњ будан, ховар. 2. гумоштагї, вакилї. 3. дастнишон–
дараки чизеро донистан; хабар ёфтан огоњ дагї, љосусї.
шудан, донистан, фањмидан, иттилоъ пайдо
ХАБАРДИЊАНДА ‫ ﺧﺒﺮدﻫﻨﺪه‬хабаррасон, ахбор-
намудан; хабар кардан а) огоњ кардан, дарак
дињанда, огоњкунанда.
додан ба касе чизеро; б) даъват кардан, љеѓ
задан, таклиф намудан; хабар кашидан мат- ХАБАРДИЊЇ ‫ ﺧﺒﺮدﻫﻲ‬хабаррасонї, ахбордињї,
лаберо ба касе расондан, суханчинї кардан, огоњ кардан.
сухани касеро ба назди касе рафта гуфтан;
ХАБАРДОР ‫ ﺧﺒﺮدار‬бохабар, огоњ, воќиф, мут-
хабар овардан матлаберо ба касе расондан;
талеъ; хабардор кардан огоњ намудан, воќиф
 – 416 –
ХАБ
сохтан (касеро аз коре ё њодисае), маълум кар-
дан (чизеро ба касе); хабардор шудан (гарди-
дан) огоњ шудан, воќиф гардидан; хабардор
бош! огоњ бош!, эњтиёт шав!, дар ѓафлат на-
мон!.
ХАБАРДОРЇ ‫ ﺧﺒﺮداري‬огоњї, воќифї, огоњ бу-
дан; хабардорї кардан хабар гирифта исто-
дан.
ХАБАРДОРКУНАНДА ‫ ﺧﺒﺮدارﻛﻨﻨﺪه‬ниг. хабар-
дињанда.
ХАБАРЇ ‫ ﺧﺒﺮي‬даъватшуда, хабар карда (ба љое);
хабарї будан хабаршуда будан.
ХАБАРКАШ ‫ ﺧﺒﺮﻛﺶ‬он ки гапи касеро ба
маќсади низоъандозї ба каси дигаре мерасо-
над; гапчин, суханчин, љосус.
ХАБАРКАШЇ ‫ ﺧﺒﺮﻛﺸﻲ‬гапи касеро рафта дар
назди касе гуфтан, суханчинї; хабаркашї
кардан суханчинї кардан, гапи касеро рафта
ба касе расондан (бо маќсади вайронкорї).
ХАБАРНАВИС ‫ ﺧﺒﺮﻧﻮﻳﺲ‬он ки барои рўзнома
-
дар бораи њодисае маълумоти мухтасар мена
висад, мухбир.
ХАБАРНАВИСЇ ‫ ﺧﺒﺮﻧﻮﻳﺴﻲ‬ба рўзнома ва дигар
расонањои гурўњї ва ё барои хабаргузорї аз
мањалњо хабар навиштан, ахбордињї.
ХАБАРНИГОР ‫ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎر‬он ки дар бораи њодисае
барои рўзнома хабар мефиристонад; ахбор-
навис, мухбир.
ХАБАРНИГОРЇ ‫ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎري‬1. касб ва шуѓли ха-
барнавис, мухбирї, навиштани ахбор барои
рўзнома, радио ва ѓ. 2. хабаргузорї.
ХАБАРНОМА ‫ ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ‬1. огоњинома, барои анљо-
ми коре хабари хаттї фиристодан. 2. нашрия
ё расонае, ки гузоришњои хабарии ягон муас-
сисаро пахш мекунад.
ХАБАРОВАР ‫ ﺧﺒﺮآور‬он ки хабареро аз касе ё
љое ба касе ё ба љое овардааст.
ХАБАРОВАРЇ ‫ ﺧﺒﺮآوري‬расондани хабар, овар-
дани маълумот.
ХАБАРПАРОКАНЇ ‫ ﺧﺒﺮﭘﺮاﻛﻨﻲ‬1. пароканиши
хабарњо, пањн кардани хабар. 2. пањн кардани
хабарњои бардурўѓ.
ХАБАРПУРС ‫ ﺧﺒﺮﭘﺮس‬он ки хабар мепурсад, ха-
баргир, ањволпурс.
ХАБАРПУРСЇ ‫ ﺧﺒﺮﭘﺮﺳﻲ‬хабаргирї, ањволпурсї,
пурсидани њолу ањволи касе.
ХАБАРРАСОН ‫ ﺧﺒﺮرﺳﺎن‬1. муждарасон, пайк. 2.
маълумотдињанда, ахбордињанда, мухбир; ха-
баркаш.
ХАБАРРАСОНЇ ‫ ﺧﺒﺮرﺳﺎﻧﻲ‬1. муждарасонї. 2.
маълумотдињї; хабаркашї.
ХАБАРХОН ‫ ﺧﺒﺮﺧﻮان‬он ки дар шабакаи хабарї
барои ислоњ кардани хабар онро баланд ме-
хонад.
ХАБАРЧИН ‫ ﺧﺒﺮﭼﻴﻦ‬суханчин, хабаркаш.
ХАБАРЧИНЇ ‫ ﺧﺒﺮﭼﻴﻨﻲ‬суханчинї, хабаркашї.
ХАБАРЧЇ ‫ ﺧﺒﺮﭼﻲ‬1. хабаровар, хабаррасонанда,
огоњ ва воќифкунанда. 2. он ки касонро ба
тўй ё маъракае даъват мекунад; даъваткунан-
да.
ХАББОЗ а. ‫ ﺧﺒﺎز‬нонвой, нонпаз; нонфурўш.
ХАББОЗЇ ‫ ﺧﺒﺎزي‬нонвойї, нонпазї; нонфурўшї
ХАБЕРА ‫ ﺧﺒﻴﺮه‬кит. љамъ, љамъи њисоб; хабера
шудан љамъ шудан, фароњам омадан.

ХАБИР а. ‫ ﺧﺒﻴﺮ‬бисёр огоњ ва хабардор; бисёр

доно ва кордон.
ХАБИС а. ‫ ﺧﺒﻴﺚ‬палид, паст, бадкирдор, лаим.
ХАБИСЇ ‫ ﺧﺒﻴﺜﻲ‬палидї, пастї, лаимї,
бадтинатї, разолат.
ХАБОК ‫ ﺧﺒﺎك‬кит. чордевори саркушода, ки
чорворо шабњо дар он нигоњ медоранд.
ХАБОСАТ а. ‫ﺧﺒﺎﺛﺖ‬ палидї, нопокї,
бадкирдорї.
ХАВ I ‫ ﺧﻮ‬алафи бегонае, ки дар миёни ѓалла ва ѓ.
мерўяд, алафи печак.
ХАВ II ‫ ﺧﻮ‬хараки чўбин барои болои он истодан
дар ваќти кор кардани гилкор.
ХАВЗ а. ‫ ﺧﻮض‬ба коре бо диќќат машѓул шудан;
хавз кардан (ё намудан) а) чуќур рафтан дар
коре, чуќур фикр кардан; машѓул ва саргарми
чизе будан; б) тўњмат кардан, бўњтон кардан,
бадї кардан; фитна кардан, иѓво кардан.
ХАВИД//ХАВЕД//ХИВЕД//ХЕД ‫ﺧﻴﺪ‬//‫ ﺧﻮﻳﺪ‬бот.
сабза ва гиёњ, пояњои љав ва гандуми њанўз
сарак набаста.
ХАВОЗА ‫ ﺧﻮازه‬чўбњои бар сари сутунњо баста, ки
 – 417 –
ХАЁ
дар бинокорї дар болои вай бинокорон исто- ХАДАМОТ ‫ ﺧﺪﻣﺎت‬љ. хидмат, хизмат.
да кор мекунанд; хавозаи ангур чўбњои бар
ХАДАМОТЇ ‫ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ‬мансуб ба хадамот.
сутунњо гузошта, ки навдањои токро ба болои
он мегиранд. ХАДАНГ ‫ ﺧﺪﻧﮓ‬1. дарахте бисёр сахт, ки аз
чўби он тир, найза ва зини асп месохтанд. 2.
ХАВОЗАБАРДОРЇ ‫ﺑﺮداري‬ ‫ﺧﻮازه‬ сохтани хавоза
тире, ки аз чўби ин дарахт месохтанд.
барои навдањои ток.
ХАДАНГАФКАН ‫ ﺧﺪﻧﮓاﻓﻜﻦ‬кит. тирандоз.
ХАВОНИН а. ‫ ﺧﻮاﻧﻴﻦ‬љ. хон I.
ХАДАНГДОР ‫ ﺧﺪﻧﮓدار‬:тири хадангдор тири аз
ХАВОРИЌ а. ‫ ﺧﻮارق‬љ. хориќ 2. хаданг сохташуда.
ХАВОС(С) I а. ‫ ﺧﻮاص‬љ. хосият; хосиятњо,
ХАДАНГЗОР ‫ ﺧﺪﻧﮓزار‬љангали дарахтони ха-
хислатњо; табиат, мизољ.
данг, анбўњи дарахтони хаданг.
ХАВОС(С) II а. ‫ ﺧﻮاص‬љ. њосса; ќувваи дарк,
ХАДАР а. ‫ ﺧﺪر‬1. сустии узви бадан, карахт шу-
ќувваи дарёфт; зењн, њуш; хавоси парешон хо-
дани бадан, шах шудан. 2. торикї, љои торик.
тири парешон, дили ноором; хавос шудан,
парешонхотир шудан ХАДЕВ ‫ ﺧﺪﻳﻮ‬1. подшоњ; сардор, соњиб. 2. Худо.
3. лаќаби подшоњони Миср.
ХАВОТИР а. ‫ ﺧﻮاﻃﺮ‬љ. хотир; мушаввашхотирї;
њаяљон, изтироб, безобитагї; ба хавотир аф- ХАДЕВЇ ‫ ﺧﺪﻳﻮي‬подшоњї, сардорї, соњибї.
тодан ба ташвиш афтодан, аз чизе
ХАДЕШ ‫ ﺧﺪﻳﺶ‬кит. 1. молик; подшоњ. 2. кадбо-
нохотирљамъ шудан; хавотир кардан ба
ну, соњиби хона.
њаросу ташвиш андохтан (касеро), мушавваш-
хотир гардонидан; хавотир кашидан ба дил ХАДРА ‫ ﺧﺪره‬гуфт. навда, шохча.
вањм афтодан, нохотирљамъ будан, вањму
ХАДУК ‫ ﺧﺪوك‬халал, монеа; хадук додан халал
хавф доштан.
расонидан; хадук хўрдан халал ёфтан.
ХАВОТИРЇ ‫ﺧﻮاﻃﺮي‬ нохотирљамъї, ташвиш-
ХАЁЛ а. ‫ ﺧﻴﺎل‬1. фикр, андеша. 2. пиндошт, гу-
нокї.
мон, зан(н). 3. орзу, тасаввур: хаёлњои ширини
ХАВОТИРКАШОНА ‫ﺧﻮاﻃﺮﻛﺸﺎﻧﻪ‬ бо хавотир- љавонї. 4. он чи дар хоб дида шуда дар анде-
кашї. шаи кас пайдо мешавад; он чи аз дида дар хо-
тир мемонад; ба хаёлам... ба фикри ман, аз
ХАВОТИРНОК ‫ ﺧﻮاﻃﺮﻧﺎك‬мушаввашхотирона.
рўи пиндор ва гумони ман; хаёли хом фикри
ХАВОТИРОМЕЗ ‫ ﺧﻮاﻃﺮآﻣﻴﺰ‬бо тарсу њарос, бо беасос, орзуи ношуданї, пиндори нодуруст;
мушаввашхотирї. ба хаёли касе, чизе афтодан орзуманди касе,
чизе шудан; аз хаёл гузарондан фикри чизеро
ХАВФ а. ‫ ﺧﻮف‬бим, тарс, воњима, хатар; дар хавф
кардан; хаёл доштан орзу доштан, дар фикри
будан тарс доштан, дар њолати вањму бим
чизе будан; хаёл кардан фикр кардан, тасав-
воќеъ шудан; хавф доштан аз касе, чизе тар-
вур кардан, пиндоштан; хаёл паридан паре-
сидан, дар њарос будан.
шонхотир шудан, мушавваш будан; ба хаёл
ХАВФДОР ‫ ﺧﻮف دار‬ниг. хавфнок. расидан ба хотир овардан, ба ёд омадан; ба
хаёл (фурў) рафтан ѓарќи фикру андеша шу-
ХАВФНОК ‫ ﺧﻮفﻧﺎك‬тарснок, бимнок, хатарнок, дан.
њавлнок.
ХАЁЛАН а. ً‫ ﺧﻴﺎﻻ‬дар олами хаёл; дар олами та-
ХАВФНОКЇ ‫ ﺧﻮف ﻧﺎﻛﻲ‬хатарнокї, бимнокї.
саввур ва пиндошт.
ХАВФОВАР ‫ﺧﻮفآور‬ хавфэљодкунанда, ха–
ХАЁЛАНГЕЗ ‫ ﺧﻴﺎل اﻧﮕﻴﺰ‬он чи боиси хаёл меша-
таровар.
вад; он чи касро ба хаёл меандозад.
ХАД I ‫ ﺧﺪ‬ниг. худ 1.
ХАЁЛАНДЕШ ‫ ﺧﻴﺎل اﻧﺪﻳﺶ‬касе, ки бисёр фикру
ХАД II а. ‫ ﺧﺪ‬рухсора, гуна, сурат. хаёл мекунад; он ки наќшањои бисёри
ѓайриамалї мекашад.
ХАДАМ а. ‫ ﺧﺪم‬љ. ходим.
ХАЁЛАНДЕШЇ ‫ﺧﻴﺎلاﻧﺪﻳﺸﻲ‬ бисёр фикру хаёл
 – 418 –
ХАЁ
кардан; наќшањои ѓайриамалї кашидан.
ХАЁЛАТЇ ‫ ﺧﻴﺎﻟﺘﻲ‬ниг. хаёлотї.
ХАЁЛБОФ ‫ ﺧﻴﺎلﺑﺎف‬он ки дар зењни худ фикру
андешањои ѓайриамалї мепарварад.
ХАЁЛБОФЇ ‫ ﺧﻴﺎلﺑﺎﻓﻲ‬фикру андешањои ѓайр-
амалї парваридан.
ХАЁЛЇ ‫ ﺧﻴﺎﻟﻲ‬1. тасаввурї, ѓайрињаќиќї,
тахайюлї. 2. одами хаёлотї, савдої.
ХАЁЛМАНД ‫ ﺧﻴﺎﻟﻤﻨﺪ‬бо фикру хаёл, ѓарќи фикру
андеша, хаёломез.
ХАЁЛМАНДОНА ‫ ﺧﻴﺎﻟﻤﻨﺪاﻧﻪ‬дар њолати фикру
андеша, ѓарќи фикру андеша, андешакунон.
ХАЁЛОЛУД ‫ ﺧﻴﺎل آﻟﻮد‬ѓарќи фикру андеша, хаёл-
мандона.
ХАЁЛОМЕЗ ‫ ﺧﻴﺎل آﻣﻴﺰ‬омехтаи хаёл, хаёлманд.
ХАЁЛОТ ‫ ﺧﻴﺎﻻت‬љ. хаёл; фикру андешањо, тасав-
вурот.
ХАЁЛОТЇ ‫ ﺧﻴﺎﻻﺗﻲ‬он ки ба фикру пиндорњои
ѓайриодї дода мешавад; савдої; хаёлотї шу-
дан эътидол ва мувозинати фикрии худро аз
даст додан, савдої шудан.
ХАЁЛПАРАСТ ‫ ﺧﻴﺎلﭘﺮﺳﺖ‬одами хаёлотї, сав-
дої, мутахаййил.
ХАЁЛПАРАСТЇ ‫ ﺧﻴﺎلﭘﺮﺳﺘﻲ‬дар банди хаёл шу-
дан, побанди фикру андешањои ѓайривоќеї
будан.
ХАЁЛПАРВАР ‫ ﺧﻴﺎل ﭘﺮور‬хаёлотї, он ки хаёлан
иљрои амалњои худро орзу мекунад.
ХАЁЛПАРЕШОН ‫ ﺧﻴﺎل ﭘﺮﻳﺸﺎن‬мушаввашхотир,
он ки хотири парешон дорад.
ХАЁЛПАРЕШОНЇ ‫ ﺧﻴﺎلﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ‬мушаввашхоти-
рї, андешаи парешон доштан.
ХАЗ а. ‫ ﺧﺰ‬љонвари хурдљусса аз љинси самур;
пўстини хаз пўстине, ки аз пўсти хаз дўхта
шудааст.
ХАЗАНДА ‫ ﺧﺰﻧﺪه‬1. сифати феълии замони њозира
аз хазидан. 2. љонваре, ки дасту по надорад ва
хазида роњ мегардад (мисли мор, сусмор ва ѓ.).
ХАЗАР I ‫ ﺧﺰر‬кўр будани яке аз ду чашм; ќинљир.
2. танг ва хурд гаштани чашм; дидан бо
гўшаи чашм.
ХАЗАР II ‫ﺧﺰر‬ 1. номи дигари бањри Каспий,
бањри Хазар. 2. таър. вилояте дар соњили
бањри Хазар ва њудуди Гелони Эрон. 3. књн.
номи мардуме, ки дар навоњии Хазар дар
соњилњои бањри Каспий дар асрњои миёна
зиндагї мекарданд, ќавме, ки номи ин бањр аз
номи он гирифта шудааст.
ХАЗАР III а. ‫ﺧﺰر‬ 1. тозагї, кабудї. 2. сабза. 3.
сабзавот.
ХАЗАРЇ ‫ ﺧﺰري‬кит. марбут ба хазар.
ХАЗАФ а. ‫ ﺧﺰف‬сафол; сафолин, зарфи сафолин,
њарчизи сафолин.
ХАЗАФПОРА ‫ ﺧﺰف ﭘﺎره‬сафолпора.
ХАЗИБ ‫ ﺧﺰﻳﺐ‬рангкарда (мас., бо њино).
ХАЗИДАН ‫ ﺧﺰﻳﺪن‬1. ба сина ва шикам дароз ка-
шида пеш рафтан, гавак кашидан. 2. оњиста,
нињонї ба љое даромадан; хазида-хазида га-
вак кашида, гаваккашон.
ХАЗИНА а. ‫ ﺧﺰﻳﻨﻪ‬љои нигоњ доштани пул ва
љавоњирот; сандуќи давлатї; ганљина.
ХАЗИНАДОР ‫ ﺧﺰﻳﻨﻪدار‬нигањбони хазина; мута-
саддии хазина, сандуќдор.
ХАЗИНАДОРЇ ‫ ﺧﺰﻳﻨﻪداري‬1. шуѓл ва амали хази-
надор. 2. мањал ва љои љамъшудаи молу сар-
ват ва хазина. 3. идораи хазинадорї дар Ва-
зорати молия.
ХАЗИНАДУЗД ‫ ﺧﺰﻳﻨﻪدزد‬он ки молу мулк ва пулу
сарватро аз худ мекунад; ѓоратгари хазина.
ХАЗИНАДУЗДЇ ‫ ﺧﺰﻳﻨﻪدزدي‬молу мулк ва пулу
сарватро аз худ кардан, рабудан; ѓоратгарї
кардан.
ХАЗИНАХОНА ‫ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки пули наќд ва
чизњои ќиматбањо нигањдорї мешавад, хази-
на, ганљхона, ганљина.
ХАЗОИН ‫ ﺧﺰاﻳﻦ‬љ. хазина.
ХАЗОН ‫ ﺧﺰان‬1. яке аз чор фасли сол, тирамоњ,
пойиз. 2. баргњои зарду хушкшуда, барги
хушкидаю рехта; мавсими (фасли) хазон фас-
ли тирамоњ, фасли хушкида рехтан ва хазон
шудани барги дарахтон; хазон шудан а) паж-
мурдан, зард шудан, хушкидан; б) маљ. рў ба
завол рафтан, нобуд гаштан, њалок гардидан.
ХАЗОНА а. ‫ ﺧﺰاﻧﻪ‬ниг. хазина.
ХАЗОНАДОР ‫ ﺧﺰاﻧﻪدار‬ниг. хазинадор.
 – 419 –
ХАЗОНАДОРЇ ‫ ﺧﺰاﻧﻪداري‬ниг. хазинадорї.
ХАЗОНАК ‫ ﺧﺰاﻧﻚ‬:хазонак кардани харбуза.
ХАЗОНАХОНА ‫ ﺧﺰاﻧﻪﺧﺎﻧﻪ‬ниг. хазинахона.
ХАЗОНБАРГ ‫ﺧﺰان ﺑﺮگ‬ барги зардшуда, хазон-
гардида.
ХАЗОНДИДА ‫ ﺧﺰاﻧﺪﻳﺪه‬он чи фасли тирамоњро аз
сар гузаронидааст; ба офати хазон гириф-
торшуда; афсурда, пажмурда.
ХАЗОНЗАДА ‫ ﺧﺰان زده‬ниг. хазондида.
ХАЗОНИЯ ‫ ﺧﺰاﻧﻴﻪ‬адш. шеъре, ки дар васфи
тирамоњ, пойиз суруда мешавад.
ХАЗОНКАРДА ‫ ﺧﺰانﻛﺮده‬ниг. хазонрасида.
ХАЗОНРАСИДА ‫ ﺧﺰانرﺳﻴﺪه‬он чи бар асари
беобї ё омадани фасли тирамоњ хазон шуда-
аст; пажмурда ва бетароват.
ХАЗОНРЕЗ ‫ ﺧﺰانرﻳﺰ‬:фасли хазонрез фасли
тирамоњ, мавсими баргрезон.
ХАЗОНРЕЗЇ ‫ ﺧﺰانرﻳﺰي‬мавсими зард шуда, хуш-
кида рехтани барги дарахтон; тирамоњ.
ХАЗХАЗОН ‫ ﺧﺰﺧﺰان‬кит. дар њоли хазидан.
ХАЙЁМ а. ‫ ﺧﻴﺎم‬1. устои хаймадўз, хаймасоз,
чодирдўз. 2. тахаллуси шоир ва риёзидони
машњури форсу тољик Умари Хайём (соли
вафоташ 1123).
ХАЙЁТ а. ‫ ﺧﻴﺎت‬либосдўз, дўзанда, дарзї; хайёти
азал киноя аз Худо.
ХАЙЁТЇ ‫ ﺧﻴﺎﺗﻲ‬либосдўзї, дўзандагї, дарзигї.
ХАЙЗУРОН а. ‫ ﺧﻴﺰران‬як навъ най, бамбук.
ХАЙЛ а. ‫ ﺧﻴﻞ‬1. кит. гурўњ, љамоа, тоифа; муќ.
хел. 2. аскарони савора, саворон. 3. галаи
аспњо.
ХАЙЛТОШ ‫ ﺧﻴﻞﺗﺎش‬кит. њамхайл, њамгурўњ, аз
як тоифа, њамќабила.
ХАЙЛХОНА ‫ ﺧﻴﻞﺧﺎﻧﻪ‬макони як гурўњи одамон,
хона.
ХАЙМА а. ‫ ﺧﻴﻤﻪ‬чодир, хиргоњ; хайма задан чо-
дир барпо кардан, чодир шинондан.
ХАЙМАГЇ ‫ ﺧﻴﻤﮕﻲ‬1. марбут ба хайма, он чи
махсуси хайма аст. 2. кит. он ки кораш задан
ва љамъ кардани хайма аст. 3. он ки дар хайма
љойгир шудааст; маљ. духтар, зан.
ХАЙ
ХАЙМАГОЊ ‫ ﺧﻴﻤﻪﮔﺎه‬љои чодир, хиргоњ;
бошишгоњ, ќароргоњ.
ХАЙМАДЎЗ ‫ﺧﻴﻤﻪدوز‬ хайём, чодирдўз, хиргоњ-
дўз.
ХАЙМАДЎЗЇ ‫ ﺧﻴﻤﻪدوزي‬хайёмї, чодирдўзї, хир-
гоњдўзї.
ХАЙМАШАЊРАК ‫ ﺧﻴﻤﻪ ﺷﻬﺮك‬шањрчаи хайма-
нишинон.
ХАЙМАЗОР ‫ﺧﻴﻤﻪزار‬ љое, ки хаймаи зиёде бар-
пост.
ХАЙР а. ‫ ﺧﻴﺮ‬1. некї, хубї, наѓзї; муќоб. шар,
бадї. 2. эњсон, кори неке, ки нафъаш ба мар-
дум мерасида бошад; амри (кори) хайр а) ко-
ри нек, некї ба мардум; б) маљ. тўй. 3. хуб,
наѓз (ифодаи ризогї); хайр гуфтан розї шудан,
розигї додан, розигї баён намудан; хайра
маќдам гуфтан хуш омадед гуфтан, омадан ва
ташрифи касеро табрик кардан; хайру хуш
(маъзур) кардан видоъ намудан.
ХАЙРА а. ‫ ﺧﻴﺮه‬:хайра маќдам! ќадам ба хайр
бод!, хуш омадед!
ХАЙРАНДЕШ ‫ ﺧﻴﺮاﻧﺪﻳﺶ‬он ки дар фикри некї
ба касон аст, некхоњ, хайрхоњ.
ХАЙРАНДЕШЇ ‫ ﺧﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ‬майл ва раѓбат ба
некии касон, хостори наѓзии касон будан.
ХАЙРАНДЕШОНА ‫ﺧﻴﺮاﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ‬ хайрхоњона, аз
рўи хайрандешї.
ХАЙРБОД ‫ ﺧﻴﺮﺑﺎد‬видоъ, орзуњои нек баён кар-
дан ваќти видоъ; хайрбод гуфтан (кардан)
некї хостан ваќти видоъ.
ХАЙРГАРД ‫ ﺧﻴﺮﮔﺮد‬он ки ба њар љо гашта хай-
рот љамъ мекунад, гадо, садаќаталаб.
ХАЙРГЎЙ ‫ ﺧﻴﺮﮔﻮي‬гуфтани суханњои хайр–
хоњона ва таскинбахш; видоъгўї, хайрухуш
кардан.
ХАЙРИЯ а. ‫ ﺧﻴﺮﻳﻪ‬он чи нафъ ва хайри халќ дар
он аст; љамъияти хайрия иттињодияи одамони
хайрхоњ бо маќсади ёрї расондан ба
мўњтољон.
ХАЙРИЯТ а. ‫ ﺧﻴﺮﻳﺖ‬хубї, некї; салоњ, офият;
кор ба хайрият гузашт кор ба некї анљомид,
оќибати кор наѓз шуд; хайрият ки... наѓз ки...,
хуб аст ки...
ХАЙРИЯТАСАР ‫ ﺧﻴﺮﻳﺖ اﺛﺮ‬хайриятовар, кори ба
 – 420 –
ХАЙ
некї анљоманда.
ХАЙРЇ ‫ ﺧﻴﺮي‬:гули хайрї гули маъруфе, ки беш-
тар сафед, сурх ва кабудранг мешавад ва дар
тиб истифода мешавад.
ХАЙРКУНАНДА ‫ ﺧﻴﺮﻛﻨﻨﺪه‬эњсонкунанда, карим.
ХАЙРОТ а. ‫ ﺧﻴﺮات‬1. эњсон, садаќа, худої. 2. пул,
йиртиш ва ѓ., ки ваќти љаноза таќсим карда
мешавад.
ХАЙРОТЇ ‫ ﺧﻴﺮاﺗﻲ‬њар чизе, ки барои хайрот
пешнињод шудааст.
ХАЙРУХУШ ‫ ﺧﻴﺮوﺧﻮش‬ниг. хайр.
ХАЙРХОНА ‫ ﺧﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬1. макони хайру эњсон. 2.
љои буду боши муваќќат ва додани хўрду
хўрок барои бенавоён.
ХАЙРХОЊ ‫ ﺧﻴﺮﺧﻮاه‬он ки некї ва бењбудии дига-
ронро хоњон аст, некандеш; хайрхоњ будан
нисбат ба касе ё коре некхоњ будан.
ХАЙРХОЊЇ ‫ ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﻲ‬хайр хостан ба дигарон,
некўкорї; хайрхоњї кардан толиби некии касе
будан, тарафдорї кардан.
ХАЙРХОЊОНА ‫ ﺧﻴﺮﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬аз рўи хайрхоњї, бо
маќсади некиталабї.
ХАКАС ‫ ﺧﻜﺲ‬хакасњо (халќи сокини вилояти
мухтори Хакасияи Федератсияи Русия).
ХАКАСЇ ‫ ﺧﻜﺴﻲ‬мансуб ба Хакас.
ХАЛА I ‫ ﺧﻠﻪ‬дарди сахти халандаи дарунї дар
пањлў, шикам ва ѓ.; хала задан дард кардани
ягон љои бадан, пайдоиши халиш дар ягон уз-
ви бадан; хала шудан гирифторї ба дарди ха-
ла.
ХАЛА II ‫ ﺧﻠﻪ‬:хала кардан халачўб халонидан,
нихта кардан (ба хар).
ХАЛА III ‫ ﺧﻠﻪ‬кит. њарза, ёва, сафсата, гапи
бемаънї; ќилуќол.
ХАЛА IV ‫ ﺧﻠﻪ‬кит. суккони киштї.
ХАЛАК ‫ ﺧﻠﻚ‬1. сарсўзан. 2. аломат, нишоне ё
сурате, ки ба воситаи сўзан ба сари сина ха-
лонда мешавад.
ХАЛАЌ а. ‫ ﺧﻠﻖ‬кўњна, кўњнашуда; либоси жанда
ва фарсуда.
ХАЛАЌПЎШ а. ‫ ﺧﻠﻖ ﭘﻮش‬кўњнапўш, жандапўш.
ХАЛАЛ а. ‫ ﺧﻠﻞ‬1. рахна, шикофї байни ду чиз. 2.
нуќсон, монеа; зарар, зиён; халал расидан ба
чизе зиён расидан, нуќсондор шудан; халал
додан (расондан) монеъ шудан, рахна задан ба
коре.
ХАЛАЛДОР ‫ ﺧﻠﻞ دار‬нуќсондор, зиёндор; халал-
дор будан айбнок будан, нуќсондор будан.
ХАЛАЛДОРШАВЇ ‫ ﺧﻠﻞ دارﺷﻮي‬халалёбї.
ХАЛАЛНОПАЗИР ‫ ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи ќобили халал
ва зиён нест, устувор, собит, вайроннашаван-
да.
ХАЛАЛНОПАЗИРЇ ‫ ﺧﻠﻞﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬устувор, тас-
бият, зиённопазир будан.
ХАЛАЛПАЗИР ‫ ﺧﻠﻞﭘﺬﻳﺮ‬ноустувор, нопойдор.
ХАЛАЛРАСОН ‫ ﺧﻠﻞرﺳﺎن‬ба амал ё коре халал
расондан, монеъ шудан, зараррасон.
ХАЛАЛРАСОНАНДА ‫ ﺧﻠﻞرﺳﺎﻧﻨﺪه‬монеъшаванда,
зиёновар, монеарасонанда.
ХАЛАЛРАСОНЇ ‫ ﺧﻠﻞرﺳﺎﻧﻲ‬монеъ шудан, зиён-
оварї, зараррасонї.
ХАЛАНДА ‫ ﺧﻠﻨﺪه‬1. сифати феъли замони њозира
аз халидан. 2. фурўраванда, тез.
ХАЛАНОК ‫ﺧﻠﻪﻧﺎك‬ халонанда, халазананда;
дарди хала.
ХАЛАНЉ ‫ ﺧﻠﻨﺞ‬бот. навъи буттаи майдабарги
њамешасабз.
ХАЛАНЉЇ ‫ ﺧﻠﻨﺠﻲ‬мансуб ба халанљ.
ХАЛАФ а. ‫ ﺧﻠﻒ‬аз пас оянда; ворис, писар; писа-
ри нек, фарзанди сазовор; љонишин; муќоб.
салаф I.
ХАЛАХЎР ‫ ﺧﻠﻪﺧﻮر‬1. зудмутаассиршаванда; зуд-
ранљ, оташиншаванда. 2. маљ. он ки бе тазйиќ
коре намекунад, он ки ба нихта кардан одат
кардааст.
ХАЛАЧЎБ ‫ ﺧﻠﻪﭼﻮب‬чўбдасти нўгтез барои рон-
дани чорпоён.
ХАЛАЉОН ‫ﺧﻠﻪﺟﺎن‬ њаяљон, изтироб, такон
хўрдан.
ХАЛИДАДИЛ ‫ ﺧﻠﻴﺪهدل‬кит., киноя аз дилшика-
ста; хаста, ранљида, дилозурда.
ХАЛИДАН ‫ ﺧﻠﻴﺪن‬фурў рафтан, фурў рафтани
чизи нўгтезе (хор, сўзан ва ѓ.) ба бадани кас ё
ба чизи дигар.
 – 421 –
ХАЛИДАРАВОН ‫ﺧﻠﻴﺪهروان‬ кит. рўњафтода,
рўњафсурда; ранљур.
ХАЛИЌ а. ‫ ﺧﻠﻴﻖ‬1. лоиќ, сазовор. 2. хушхўй,
хушахлоќ; 3. чизи офаридашуда, махлуќ.
ХАЛИЌАТ а. ‫ ﺧﻠﻴﻘﺖ‬1. табиат, сиришт, нињод,
хулќ. 2. чизи офаридашуда, офаранда,
махлуќ.
ХАЛИЛ а. ‫ ﺧﻠﻴﻞ‬1. дўст, дўсти мењрубон, дусти
наздик. 2. д. шакли кўтоњи Халилуллоњ
лаќаби Иброњими пайѓамбар аст.
ХАЛИЛИХЎРАК ‫ﺧﻠﻴﻠﻲﺧﻮرك‬ гуфт. номи њаша-
рае.
ХАЛИЛЇ ‫ ﺧﻠﻴﻠﻲ‬навъе аз ангури тезпаз.
ХАЛИФА а. ‫ ﺧﻠﻴﻔﻪ‬таър. 1. љонишин, касе, ки
љонишини каси дигаре бошад. 2. лаќаби
подшоњони ислом, ки ноиби Муњаммади
пайѓамбар (с) ва пешвои мусулмонон мањсуб
мегаштанд. 3. љонишин, дастёри усто, косиб.
ХАЛИФАГАРЇ ‫ ﺧﻠﻴﻔﻪﮔﺮي‬1. халифагї; устое, ки
дар касби худ роњбарї ва сарпарастии шо-
гирдонро дар ўњда дорад. 2. маќоми пешвої
дар бархе аз фирќањо ва гурўњњои масењият. 3.
мањорати халифа.
ХАЛИФАЗОДА ‫ ﺧﻠﻴﻔﻪزاده‬1. фарзанди халифа,
бузургзода, калонзода. 2. маљ. инсон.
ХАЛИФАКОР ‫ ﺧﻠﻴﻔﻪﻛﺎر‬шахсе, ки дар устохона
халифа шуда кор мекунад.
ХАЛИФАКОРЇ ‫ﺧﻠﻴﻔﻪﻛﺎري‬ коргарї дар устохо-
нањои косибї.
ХАЛИФАНИШИН ‫ ﺧﻠﻴﻔﻪﻧﺸﻴﻦ‬дорулхилофа, љой
ва маќоми нишасти халифа, нишастгоњи ха-
лифа.
ХАЛИЉ ‫ ﺧﻠﻴﺞ‬љуѓр. ќисме аз дарё (бањр), ки ба
хушкї фурў рафта аз се тараф бо хушкї ињота
шудааст.
ХАЛИШ I ‫ ﺧﻠﺶ‬исми феълї аз халидан.
ХАЛИШ II ‫ ﺧﻠﺶ‬ѓавѓо, ошўб, шўру ѓавѓо.
ХАЛИШ III ‫ ﺧﻠﻴﺶ‬лойи часпанда, гили часпак,
лаљан.
ХАЛЌ а. ‫ ﺧﻠﻖ‬1. офаридан, ба вуљуд овардан;
халќ кардан ба вуљуд овардан. 2. мардум,
тўдаи одамон; ањолии як мамлакат.
ХАЛЌДЎСТ ‫ ﺧﻠﻖ دوﺳﺖ‬ниг. халќпарвар.
ХАЛ
ХАЛЌДЎСТЇ ‫ ﺧﻠﻖ دوﺳﺘﻲ‬ниг. халќпарварї.
ХАЛЌИЯ а. ‫ ﺧﻠﻘﻴﻪ‬халќи одї, мардуми авом.
ХАЛЌИЯТ а. ‫ ﺧﻠﻘﻴﺖ‬1. халќї будан, ба халќ
тааллуќ доштан. 2. гурўњ; ќавм, халќ.
ХАЛЌЇ ‫ ﺧﻠﻘﻲ‬1. мансуб ба халќ, аз они халќ;
мувофиќ бо рўњи халќ, бо маданият ва
љањонбинии халќ. 2. мансуб ба мамлакат, ба
давлат.
ХАЛЌОЗОР ‫ ﺧﻠﻖآزار‬он ки бо мардум бад-
рафторї мекунад, мардумозор, золим, ситам-
гар.
ХАЛЌОЗОРЇ ‫ ﺧﻠﻖآزاري‬мардумозорї, ситам-
гарї, золимї, бадрафторї нисбат ба халќу
мардум.
ХАЛЌПАРАСТ ‫ ﺧﻠﻖ ﭘﺮﺳﺖ‬ниг. халќпарвар.
ХАЛЌПАРАСТЇ ‫ ﺧﻠﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ‬ниг. халќпарварї.
ХАЛЌПАРВАР ‫ ﺧﻠﻖﭘﺮور‬дўстдори халќ, ѓамхори
халќ, он ки ба осоиш ва некањволии халќ
мекўшад.
ХАЛЌПАРВАРЇ ‫ ﺧﻠﻖﭘﺮوري‬дўстдорї аз халќ,
тарафдорї ва ѓамхорї ба халќ.
ХАЛЌЧИГЇ ‫ ﺧﻠﻖﭼﻴﮕﻲ‬таър. љараёне дар њара-
кати инќилобии рус дар нимаи дуюми асри
19, ки наќши рањбарии синфи коргарро дар
инќилоб инкор мекард.
ХАЛЌЧЇ ‫ ﺧﻠﻘﭽﻲ‬таър. тарафдори љараёни халќ-
чигї.
ХАЛЛОЌ а. ‫ ﺧﻼق‬офаринанда, халќкунанда; д.
яке аз сифатњои Худо.
ХАЛО а. ‫ ﺧﻼ‬1. љои холї, љои хилват, љое, ки дар
он касе набошад. 2. њољатхона, мабраз; љои
ќазои њољат; барои хало барои ќазои њољат.
ХАЛОБ ‫ ﺧﻼب‬кит. замини серлой, сероб, ки пой
дар он меѓўтад, ботлоќ, ботлоќзор.
ХАЛОИЌ а. ‫ ﺧﻼﺋﻖ‬1. љ. халиќат 2. 2. халќ, мар-
дум, одамон.
ХАЛОЛЎШ ‫ﺧﻼﻟﻮش‬ књн. ѓавѓо, шўр; ошуфтагї,
изтироб.
ХАЛОН(И)ДАН ‫ﺧﻼﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﻼﻧﺪن‬шакли бавоситаи
халидан; фурў кардан, даровардани чизи бо-
рики нўгтез (сўзан, хор, сим ва ѓ.) ба љое, хас-
тан.
ХАЛОС а. ‫ﺧﻼص‬ 1. рањої, рањої ёфтан, наљот,
 – 422 –
ХАЛ
наљотёбї; халос кардан рањонидан, озод на-
мудан, наљот додан; халос шудан рањої ёф-
тан, наљот ёфтан, озод шудан. 2. дар охири
љумлањо бо феъл омада тамом шудани амал ё
кореро ба тарзи хулоса ифода мекунад: та-
мом, бас: ин гапро фаќат шуниду халос.
ХАЛОСГАР ‫ ﺧﻼص ﮔﺮ‬ниг. халоскунанда.
ХАЛОСЇ ‫ ﺧﻼﺻﻲ‬наљот, рањої, озод шудан;
халосї ёфтан наљот ёфтан, рањо шудан, озод
гардидан.
ХАЛОСКОР ‫ ﺧﻼصﻛﺎر‬рањокунанда, наљотбахш,
озодкунанда.
ХАЛОСКОРЇ ‫ ﺧﻼصﻛﺎري‬рањо кунонидан,
наљотбахшї, озодкунандагї.
ХАЛОСКУНАНДА ‫ ﺧﻼصﻛﻨﻨﺪه‬ниг. халоскор.
ХАЛОСШУДА ‫ﺧﻼصﺷﺪه‬ рањошуда, озодшуда,
наљотёфта.
ХАЛОЉО(Й) (‫ﺧﻼﺟﺎ)ي‬ хало, њољатхона, обхона,
мабраз.
ХАЛТА ‫ ﺧﻠﺘﻪ‬матои дуруште, ки аз се тарафаш
дўхта ба дарунаш чизњои резандаро (гандум,
љав ва ѓ.) меандозанд; линга, тўрба; халта шу-
дан суст шуда овезон гаштани чизе.
ХАЛТАБИСТАР ‫ ﺧﻠﺘﻪ ﺑﺴﺘﺮ‬ниг. хобхалта.
ХАЛТАДОР ‫ﺧﻠﺘﻪدار‬ зоол. дорои халта: кенгуруи
халтадор.
ХАЛТАЧА ‫ ﺧﻠﺘﭽﻪ‬халтаи хурд барои андохтани
чизњои резанда.
ХАЛТАШУДА ‫ ﺧﻠﺘﻪﺷﺪه‬1. дар халта гирифташу-
да. 2. омосї, варамида.
ХАЛХОЛ а. ‫ ﺧﻞﺧﺎل‬њалќаи тилло ё нуќра, ки за-
нон барои зинати пой мебанданд.
ХАЛЪ а. ‫ ﺧﻠﻊ‬бекор кардан, баровардан, азл кар-
дан, дур кардан аз коре ё љое; халъи силоњ
(кардан) беяроќ гардонидан, яроќи касеро аз
дасташ гирифтан.
ХАМ ‫ ﺧﻢ‬1. каљ, моил ба тарафе; муќоб. рост. 2.
ќаљї, хамидагї, печутоб; хаму печ (-и роњ)
каљу килебї, печутоб хўрдани роњ; хам кар-
дан каљ кардан, дуќат кардан; сар хам кардан
сар ба поин андохтан; маљ. таслим шудан,
фармонбардорї кардан; хам шудан ќаљ шу-
дан, дуќат шудан; хаму рост шудан каљу рост
шудан (мас., дарахт аз вазиши бод); хам
хўрдан печутоб хўрдан, ќаљ шудан, ба як та-
раф моил гаштан.
ХАМБА//ХУМБА ‫ ﺧﻤﺒﻪ‬хуми калон; чуќурї ё
чаѓораи бо чор девора ињоташуда барои
нигањдории ѓалладона; хамбаи орд љои махсус
барои нигоњ доштани орд; хамбаи њаммом
(обдон) љои махсус дар њаммомњои ќадима.
ХАМБИДАН ‫ ﺧﻤﺒﻴﺪن‬ниг. ханбидан.
ХАМГАШТ ‫ ﺧﻢﮔﺸﺖ‬гардишгоњ, љои печхўрї;
хамгашти зону хами зону, љои ќат шудани зо-
ну; хамгашти роњ љои печутобхўрии роњ, љои
гардиши роњ.
ХАМГАШТА ‫ﺧﻢﮔﺸﺘﻪ‬ хамида, дуќатшуда,
ќатшуда.
ХАМГИРИФТА ‫ ﺧﻢﮔﺮﻓﺘﻪ‬хамшуда, мунњанї, каљ,
хамида.
ХАМЁЗА ‫ ﺧﻤﻴﺎزه‬беихтиёр кушода шудани дањон
(њолате, ки дар натиљаи мондагї, бехобї рўй
медињад); хамёза кашидан рўй додани њолати
хамёза ба кас.
ХАМЁЗАКАШЇ ‫ ﺧﻤﻴﺎزه ﻛﺸﻲ‬хамёза кашидан.
ХАМЁЗАКАШОН ‫ﺧﻤﻴﺎزهﻛﺸﺎن‬ дар њоли хамёза-
кашї.
ХАМИДА ‫ ﺧﻤﻴﺪه‬хамшуда, дуќатшуда, каљшуда,
моилшуда ба як сў.
ХАМИДАГЇ ‫ ﺧﻤﻴﺪﮔﻲ‬љои хамхўрии чизе, љои
каљшуда, каљї.
ХАМИДАЌАД ‫ ﺧﻤﻴﺪهﻗﺪ‬он ки ќадаш хам шудааст,
он ки пушташ аз пирї хамида бошад, хами-
дапушт.
ХАМИДАЌОМАТ ‫ ﺧﻤﻴﺪه ﻗﺎﻣﺖ‬ниг. хамидаќад.
ХАМИДАН ‫ ﺧﻤﻴﺪن‬1. хам шудан, дуќат шудан,
каљ шудан. 2. аз боло ба поён омадан.
ХАМИДАПУШТ ‫ ﺧﻤﻴﺪه ﭘﺸﺖ‬ниг. хамидаќад.
ХАМИР а. ‫ ﺧﻤﻴﺮ‬орди омехташуда дар об барои
пухтани нон; хамири расида хамири тайёршу-
да ба пухтан; аз нўги хамир – фатир (зарб.)
яъне ин намуна аз ибтидои кор; хамир гириф-
тан(кардан) ордро бо обу намак сиришта ба-
рои нонпазї тайёр кардан.
ХАМИРА ‫ ﺧﻤﻴﺮه‬хамирмоя, хамиртуруш; хами-
раи дандон хамираи дорои моддањои тозаку-
нанда, табобатї, зиддиуфунї, муаттар барои
шустану мисвок кардани дандон.
 – 423 –
ХАМИРВОР ‫ ﺧﻤﻴﺮوار‬маљ. бисёр мулоим; хоки
хамирвор хоки нарм.
ХАМИРГИР ‫ ﺧﻤﻴﺮﮔﻴﺮ‬хамиркунанда, он ки дар
нонвойхонањо хамир мекунад.
ХАМИРИН ‫ ﺧﻤﻴﺮﻳﻦ‬ниг. хамирї.
ХАМИРЇ ‫ ﺧﻤﻴﺮي‬1. ордї; аз хамир тайёршуда. 2.
ниг. хамирмонанд.
ХАМИРМОЯ ‫ ﺧﻤﻴﺮﻣﺎﻳﻪ‬ниг. хамира.
ХАМИРТУРУШ ‫ ﺧﻤﻴﺮﺗﺮش‬хамира, хамирмоя, як
порча хамири туршида, ки ба хамир барои
расидани он њамроњ мекунанд.
ХАМИРХОБОНЇ ‫ ﺧﻤﻴﺮﺧﻮاﺑﺎﻧﻲ‬хамир кардан ва
барои расидан онро чанд муддат нигањдорї
кардан.
ХАМИРХОНА ‫ ﺧﻤﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬љои махсус барои
хамиргирї дар нонвойхонањо.
ХАМИРШЎРЇ ‫ ﺧﻤﻴﺮﺷﻮري‬хамир мушт кардан,
хелидани хамир.
ХАМЇ ‫ ﺧﻤﻲ‬каљї, хамшавї, мунњанї.
ХАМКОРЇ ‫ ﺧﻤﻜﺎري‬амали хам ва каљ кардани
оњану филиз, мила ва ѓ. ба андозаи дилхоњ.
ХАММА ‫ﻪ‬‫ ﺧﻤ‬ниг. хамба, ханба.
ХАММОР а. ‫ﺎر‬‫ ﺧﻤ‬1. майфурўш, шаробфурўш. 2.
касе, ки бисёр шароб мехўрад, майхўр, ша-
роб.
ХАМОН ‫ ﺧﻤﺎن‬хамидагї, дар њоли хам будан.
ХАМОН(И)ДАН ‫ﺧﻤﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﻤﺎﻧﺪن‬хам кардан, каљ
кардан, дуќат кардан.
ХАМР а. ‫ ﺧﻤﺮ‬май, шароб, бода.
ХАМСА а. ‫ ﺧﻤﺴﻪ‬1. панљ, панљгона. 2. адш.
маљмўаи иборат аз панљ достони манзум.
ХАМУПЕЧ ‫ ﺧﻤﻮﭘﻴﭻ‬печ дар печ, печу тобдор,
каљу килеб.
ХАМУТ//ХОМУТ ‫ﺧﺎﻣﻮت‬//‫ ﺧﻤﻮت‬афзори юѓмо-
нанде, ки ваќти ба ароба бастан бар гардани
асп андохта мешавад.
ХАМЎШ ‫ ﺧﻤﻮش‬ниг. хомўш.
ХАМЎШИДАН ‫ ﺧﻤﻮﺷﻴﺪن‬хомўш шудан, орому
сокит истодан, сухан нагуфтан, гап назадан.
ХАМЎШЇ ‫ ﺧﻤﻮﺷﻲ‬ниг. хомўшї.
ХАМЎШОНА ‫ ﺧﻤﻮﺷﺎﻧﻪ‬ниг. хомўшона.
ХАН
ХАМХЎРДА ‫ ﺧﻢ ﺧﻮرده‬каљшуда, каљу килебшуда,
ба як сў моилгашта.
ХАН ‫ ﺧﻦ‬1. кит. хона, манзил. 2. бахше аз бада-
наи киштї байни кафи уфуќї ва деворањои
он. 3. пойинтарин бахши дохилии баданаи
киштї.
ХАНБ ‫ ﺧﻨﺐ‬кит. айвони болопўшида, айвони
саќфдор; суфа.
ХАНБА ‫ ﺧﻨﺒﻪ‬кит. хамба, табоњї, фасод.
ХАНБИДАН ‫ ﺧﻨﺒﻴﺪن‬хамбидан, сарозер шудан.
ханд ‫ ﺧﻨﺪ‬асоси замони њозира аз хандидан.
ХАНД ‫ ﺧﻨﺪ‬љузъи пасини баъзе калимањои мурак-
каб ба маънии хандон, ханданда: лабханд,
ришханд, шакарханд ва ѓ.
ХАНДА ‫ ﺧﻨﺪه‬ифодаи хушњолї, шодмонї ва ё
истењзо дар одам, ки бо садои махсусе зоњир
мегардад; ханда гирифтан касеро пайдо шуда-
ни њолати ханда ба касе; ханда кардан ханди-
дан.
ХАНДАДАРМОНЇ ‫ ﺧﻨﺪهدرﻣﺎﻧﻲ‬тиб. як намуди
равондармонї, ки ба воситаи ханда ва хан-
дондани бемор фишори дарди рўњии ўро
коњиш медињанд ва таскин мебахшанд.
ХАНДАЗОР ‫ ﺧﻨﺪهزار‬мавриди ханда, мавриди
мазоњ ќарор гирифта; хандазор кардан мав-
риди ханда ва мазоњ ќарор додан касеро; хан-
дазор шудан (гардидан) боиси хандаву масха-
раи касон гардидан, масхара шудан.
ХАНДАКУНОН ‫ ﺧﻨﺪهﻛﻨﺎن‬дар њолати ханда, дар
аснои хандидан, хандида истода.
ХАНДАЌ ‫ ﺧﻨﺪق‬књн. 1.чуќурие, ки дар гирдо-
гирди шањрњо, ќалъањо канда ба он об пур
мекарданд. 2. шинак; чуќурие, ки барои ка-
мин гирифта нишастан мекананд. 3. чуќурие,
ки барои рехтани об истифода мебаранд: оби
ганда ба хандаќ (зарб.).
ХАНДАЌКОВЇ ‫ ﺧﻨﺪقﻛﺎوي‬кофтани хандаќ.
ХАНДАОВАР ‫ ﺧﻨﺪهآور‬он чи боиси ханда меша-
вад, он чи ханда тавлид мекунад; маљ. ѓалатї,
аљиб.
ХАНДАОВАРЇ ‫ ﺧﻨﺪهآوري‬боиси хандашавї, хан-
дазо, ба ханда овардан.
ХАНДАОВАРОНА ‫ ﺧﻨﺪه آوراﻧﻪ‬1. ба таври хан-
даовар. 2. ниг. хандаовар.
 – 424 –
ХАН
ХАНДАОМЕЗ ‫ ﺧﻨﺪهآﻣﻴﺰ‬бо истењзо, бо ришханд,
масхаракунон.
ХАНДАРИШ ‫ ﺧﻨﺪه رﻳﺶ‬ниг. хандахариш.
ХАНДАСОР ‫ ﺧﻨﺪه ﺳﺎر‬ниг. хандахариш.
ХАНДАХАРИШ ‫ ﺧﻨﺪهﺧﺮش‬он чи боиси хандаву
масхара мешавад, мавриди ханда ва истењзо;
он ки мавриди ханда ва масхараи касон шу-
дааст.
ХАНДИДА ‫ ﺧﻨﺪﻳﺪه‬бо ханда, бо табассум: ханди-
да-хандида хандакунон, бо чењраи хандон.
ХАНДИДАН ‫ ﺧﻨﺪﻳﺪن‬ханда кардан, ханда задан.
ХАНДОН ‫ ﺧﻨﺪان‬1. хандакунанда, дар њоли хан-
дидан. 2. њар чизи шукуфта ва кушодашуда:
гули хандон, пистаи хандон.
ХАНДОН(И)ДАН ‫ﺧﻨﺪاﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﻨﺪاﻧﺪن‬касеро ба
ханда овардан, боиси хандидани касе шудан.
ХАНДОНЛАБ ‫ ﺧﻨﺪانﻟﺐ‬он ки лабаш ба ханда боз
аст, хурсанд, табассумкунанда.
ХАНДОНРЎ(Й) (‫ ﺧﻨﺪانرو)ي‬бо чењраи хандон,
табассумкунанда.
ХАНДОНРЎЇ ‫ﺧﻨﺪانروﺋﻲ‬ кушодачењрагї, гарм-
рўї.
ХАНДОНРЎЯК ‫ ﺧﻨﺪانروﻳﻚ‬шод, хушњол,
маѓрур; љолиб, дилчасп (оид ба кўдак).
ХАНДОНЧАК ‫ ﺧﻨﺪان ﭼﻚ‬хандонрўй.
ХАНДОХАНД ‫ ﺧﻨﺪاﺧﻨﺪ‬хандаи давомдор, хандаи
баланд, ќањ-ќања.
ХАНОЗИР а. ‫ ﺧﻨﺎزﻳﺮ‬тиб. бемориест, ки ѓадудњои
сахт дар таги гулў ва гардан пайдо шуда,
мадда карда, љароњат ба вуљуд меоранд.
ХАННОС ‫ ﺧﻨّﺎس‬а. кит. ањриман, шайтон; шай-
тонсифат; бадкор.
ХАНЉ I ‫ ﺧﻨﺞ‬гуфт. хароше, ки бо нохун дар љое
мезананд, харошидан.
ХАНЉ II ‫ ﺧﻨﺞ‬кит. 1. суд, фоида, нафъ, даромад.
2. осоиш, шодиву шодмонї, роњат.
ХАНЉАК ‫ ﺧﻨﺠﻚ‬кит., бот. як навъ гиёњи биё-
бонии худрўй, ки дар тибби ќадим барои
куштани кирми рўда ба кор мерафт, дармана;
хори сегўша, хори сепањлу, хасак.
ХАНЉАР ‫ﺧﻨﺠﺮ‬ силоњи кордмонанди дудамаи
нўгтез.
ХАНЉАРБОЗЇ ‫ ﺧﻨﺠﺮﺑﺎزي‬кордбозї, мусобиќа
дар њунари ханљарзанї.
ХАНЉАРГУЗОР ‫ ﺧﻨﺠﺮﮔﺬار‬кит. ханљаркаш.
ХАНЉАРЇ ‫ ﺧﻨﺠﺮي‬марбут ба ханљар; муносиби
ханљар; ба шакли ханљар.
ХАНЉАРКАШ ‫ ﺧﻨﺠﺮﻛﺶ‬ханљарзан, бо ханљар
амалкунанда.
ХАНЉИР ‫ ﺧﻨﺠﻴﺮ‬кит. бўи тунде, ки аз сўхтани
устухон ё чизи дигар пайдо мешавад.
ХАНЉОЛ ‫ ﺧﻨﺠﺎل‬бо нохун чанг зада харошидан;
ханљол кардан бо панљаи даст чанг зада ха-
рошидан.
ХАНЉОЛКАШ ‫ ﺧﻨﺠﺎلﻛﺶ‬ханљолкаш кардан, ба
рўи чизе ханљол кашидан.
ХАП ‫ ﺧﭗ‬сокит, хомўш, ором; хап шудан (ниша-
стан) сокиту хомўш шудан.
ХАПГИР ‫ ﺧﭗﮔﻴﺮ‬:саги хапгир саги ногањонї
њуљумкунанда, саге, ки хапу дам ва ногањонї
мегирад.
ХАП(П)АК ‫ ﺧﭙﻚ‬камгап, хомўш, сокит, кам-
гапзананда.
ХАП(П)АКЇ ‫ ﺧﭙﻜﻲ‬бегапу садо (хомўшона),
пинњонї корбудкунанда.
ХАП(П)Ї ‫ ﺧﭙﻲ‬ниг. хаппак.
хар ‫ ﺧﺮ‬1. асоси замони њозира аз харидан. 2. љузъи
пасини баъзе калимањои мураккаб ба маънои
харанда: китобхар, хонахар, арзонхар ва ѓ.
ХАР I ‫ ﺧﺮ‬1.чорпои боркаши маълум. 2. маљ.
одами ањмаќ, аблањ; хар барин кор кардан би-
сёр кор кардан; хараш аз лой гузашт кораш
буд шуд.
ХАР II ‫ ﺧﺮ‬кит. лой, гили часпанда; ботлоќзор.
ХАРА I ‫ ﺧﺮه‬дар буљулбозї як пањлуи буљул, ки
муќобили пањлуи дигараш – аспа воќеъ ме-
шавад; хара баромадан бо пањлуи хара исто-
дани буљул.
ХАРА II ‫ ﺧﺮه‬1. тўби баланди чизе, хирмани чизе;
хара кардан хирман кардан, чош кардан, бо-
ло-болои њам чидан. 2. кит. тањнишин, лойоб,
шароб, равѓан ва ѓ.; лой, лаљан.
ХАРАД//ХАРРАД//ХАРД ‫ ﺧﺮد‬кит. лой, гил, ги-
ли часпанда.
ХАРАЗ а. ‫ ﺧﺮز‬он чи ба ресмон кашида мешавад,
 – 425 –
(мас., марљон, мўњра ва ѓ.).
ХАРАК I ‫ ﺧﺮك‬1. шакли тасѓири хар; хари хурд;
хараки хокї њашараи майдаи харчангмона-
над, ки дар љойњои нам мешавад. 2. чорпояи
чўбї барои нишасти якчанд кас, нимкат. 3.
варз. чорпояи дарозрўя, ки барои машќњои
варзишї истифода мешавад.
ХАРАК II ‫ ﺧﺮك‬олати хурди устухонї ё чўбї, ки
дар болои косаи танбур ё дутор шинонда
симњоро аз рўи он мегузаронанд.
ХАРАКЇ ‫ ﺧﺮﻛﻲ‬1. савори хар, ба хар саворшуда.
2. харсавор, он ки ба хар савор аст.
ХАРАКТЕРНОК ‫ ﺧﺮﻛﺘﻴﺮﻧﺎك‬хос, хислатњои хос,
љињатњои барљаста.
ХАРАНБОР ‫ ﺧﺮﻧﺒﺎر‬кит. шахсе, ки ўро бо сабаби
гуноње ба хар чаппа савор карда, дар кўчаву
бозор мегардонанд.
ХАРАНДА ‫ ﺧﺮﻧﺪه‬он ки чизе мехарад, он ки чизе-
ро хариданї аст, харидор, муштарї.
ХАРАРОБА ‫ﺧﺮاراﺑﻪ‬ аробае, ки ба он хар баста-
анд.
ХАРБАНДА ‫ ﺧﺮﺑﻨﺪه‬кит. соњиби хар; харбанда ба
хонаи шутурбон ояд (зарб.) њамљинс ба
њамљинс наздик аст.
ХАРБАНДАГЇ ‫ ﺧﺮﺑﻨﺪﮔﻲ‬кит. 1. соњиби хар бу-
дан; кирокашї, ба кироя додани хар. 2. маљ.
ходими хар будан, кори паст кардан.
ХАРБАНДЇ ‫ ﺧﺮﺑﻨﺪي‬гуфт. бастани хар, лангор
кардани хар; ба харбандї роњ надодан киноя аз
одами бењунар, ки ягон кор аз дасташ намео-
яд.
ХАРБАТ I ‫ ﺧﺮﺑﻂ‬кит. аблањ, ањмаќ, нодон.
ХАРБАТ II ‫ ﺧﺮﺑﻂ‬кит. мурѓобии калон.
ХАРБАЊО ‫ ﺧﺮﺑﻬﺎ‬кит. нодон, ањмаќ, камњуш.
ХАРБЕВОЗ ‫ ﺧﺮﺑﻴﻮاز‬кит. кўршабпарак, хуффош.
ХАРБОЗОР ‫ ﺧﺮﺑﺎزار‬1. бозори хар. 2. гуфт. љои
серѓавѓо, љои серљанљол, љойи бенизому бе-
тартиб.
ХАРБОН ‫ ﺧﺮﺑﺎن‬нигањбони хар; соњиби хар.
ХАРБОР ‫ ﺧﺮﺑﺎر‬ниг. хирвор.
ХАРБУЗА ‫ ﺧﺮﺑﺰه‬меваи калони ширину обдор аз
љинси каду.
ХАР
ХАРБУЗАЗОР ‫ ﺧﺮﺑﺰهزار‬пайколи харбуза, замини
харбузакишта, полези харбуза.
ХАРБУЗАКОР ‫ ﺧﺮﺑﺰهﻛﺎر‬он ки харбуза мекорад,
корандаи харбуза.
ХАРБУЗАКОРЇ ‫ ﺧﺮﺑﺰهﻛﺎري‬харбузапарварї.
ХАРБУЗАПАЗ ‫ﺧﺮﺑﺰهﭘﺰ‬ мавсими пухтани харбу-
за.
ХАРБУЗАФУРЎШ ‫ ﺧﺮﺑﺰهﻓﺮوش‬он ки харбуза
мефурўшад, фурўшандаи харбуза.
ХАРБУЗАФУРЎШЇ ‫ ﺧﺮﺑﺰهﻓﺮوﺷﻲ‬кори харбуза-
фурўш; ба харбузафурўшї машѓул будан:
харбузафурўшї кардан.
ХАРВОР ‫ ﺧﺮوار‬1. чун хар, мисли хар. 2. боре, ки
як хар бардошта метавонад. 3. кит. ченаки
вазн баробар ба сад мани Табрез, 300 кг.
ХАРГАЛА ‫ ﺧﺮﮔﻠﻪ‬галаи хар.
ХАРГАВОЗ ‫ ﺧﺮﮔﻮاز‬кит., ниг. харгувоз.
ХАРГАДО ‫ ﺧﺮﮔﺪا‬он ки дар иљрои коре хеле
шилќин аст, гадои шилќин, гадои хира.
ХАРГИР ‫ ﺧﺮﮔﻴﺮ‬кит. амалдори подшоњї, ки ха-
рони мардумро маљбуран мегирифт.
ХАРГАЊ ‫ ﺧﺮﮔﻪ‬ниг. хиргоњ.
ХАРГОЊ ‫ ﺧﺮﮔﺎه‬ниг. хиргоњ.
ХАРГУВОЗ ‫ ﺧﺮﮔﻮاز‬чўбе, ки бо он харону говон-
ро меронанд, халачўби говронї.
ХАРГЎШ ‫ ﺧﺮﮔﻮش‬љонвари хурди алафхўри до-
рои гўшњои дароз, ки дастњояш кўтоњтар аз
пояш буда, хеле чолок ва даванда аст.
ХАРГЎШАК ‫ ﺧﺮﮔﻮﺷﻚ‬ниг. харгўшбача.
ХАРГЎШБАЧА ‫ ﺧﺮﮔﻮشﺑﭽﻪ‬бачаи харгўш,
харгўши майда.
ХАРГЎШДОРЇ ‫ ﺧﺮﮔﻮش داري‬ниг. харгўшпарварї.
ХАРГЎШЇ ‫ ﺧﺮﮔﻮﺷﻲ‬мансуб ба харгўш.
ХАРГЎШПАРВАР ‫ ﺧﺮﮔﻮشﭘﺮور‬он ки харгўш ме-
парварад.
ХАРГЎШПАРВАРЇ ‫ ﺧﺮﮔﻮشﭘﺮوري‬парвариши
харгўш: хољагии харгўшпарварї хољагие, ки
дар он харгўш парварида мешавад.
ХАРД ‫ ﺧﺮد‬кит. хўрок, хўрданї
ХАРДАЛ ‫ ﺧﺮدل‬донаи бисёр хурди зардранги як
навъ гиёњ, ки мазаи тунду тез дорад, онњоро
 – 426 –
ХАР

соида дар об ё сирко тар карда барои кушо- будан; ќобилияти харидорї имконияти хариди
дани иштињо бо ѓизо мехўранд. чизе, ќудрати харидан; бо чашми харидорї
нигаристан ба чизе толиб шудан, чизеро аз
ХАРДАНДОН ‫ ﺧﺮدﻧﺪان‬1. гуфт. он ки дандонњои
њар љињат санљидан бо маќсади харидани он.
нињоят калон дорад. 2. биол. номи гиёњи
биёбонї, аз ќабили явшон, хоршутур ва ѓ. ХАРИДОРТАЛАБ ‫ ﺧﺮﻳﺪارﻃﻠﺐ‬он ки харидор
мељўяд, он ки чизеро ба фурўш гузоштааст,
ХАРЕШИДАН ‫ ﺧﺮﻳﺸﻴﺪن‬кит. хурўшидан, шўру
љўёи муштарї.
ѓавѓо кардан.
ХАРЗ а. ‫ ﺧﺮز‬кит. дўхтан, халонда дўхтан;
ХАРИДУФУРЎХТ ‫ﺧﺮﻳﺪوﻓﺮوﺧﺖ‬ харидану
фурўхтан.
пўстиндўзї, мўзадўзї.
ХАРЗАН ‫ ﺧﺮزن‬тозиёна, ќамчин.
ХАРИДУФУРЎШ ‫ﺧﺮﻳﺪوﻓﺮوش‬ тољирї; љаллобї,
њаннотї; савдо.
ХАРЗИН ‫ ﺧﺮزﻳﻦ‬кит. 1. як навъ чўби дароз барои
ХАРИТА ‫ ﺧﺮﻳﻄﻪ‬наќшаи љуѓрофї, наќшаи рўи
овезон кардани зин. 2. полон.
замин, мамлакат ё љое.
ХАРЗАЊРА ‫ ﺧﺮزﻫﺮه‬биол. дарахти баргзањр, ки
ХАРИТАКАШ ‫ ﺧﺮﻳﻄﻪ ﻛﺶ‬он ки наќшаи љуѓрофї
баргаш ба барги бед монанд аст.
мекашад, тарроњи харита, наќшакаш.
ХАРИГАРЇ ‫ ﺧﺮيﮔﺮي‬маљ. аблањї, њамоќат,
ХАРИТАКАШЇ ‫ ﺧﺮﻳﻄﻪﻛﺸﻲ‬амали харитакаш,
нодонї, нофањмї.
кашидани тарњ (наќшаи) љое.
харид ‫ ﺧﺮﻳﺪ‬асоси замони гузашта аз харидан.
ХАРИТАНАВИС ‫ ﺧﺮﻳﻄﻪ ﻧﻮﻳﺲ‬ниг. харитакаш.
ХАРИД ‫ ﺧﺮﻳﺪ‬1. амали харидани чизе, байъ;
ХАРИТАНАВИСЇ ‫ ﺧﺮﻳﻄﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ‬ниг. харитакашї.
муќоб. фурўш. 2. он чи харида шудааст; хари-
ду фурўш доду ситад; харид кардан харидан, ХАРИФ I а. ‫ ﺧﺮﻳﻒ‬касе, ки аќлаш аз пирї суст
гирифтани чизе аз касе бо додани бањои он. шудааст; парешонхотир, фартут.
ХАРИДА ‫ ﺧﺮﻳﺪه‬харидашуда, байъшуда; он чи ХАРИФ II а. ‫ ﺧﺮﻳﻒ‬тирамоњ, поиз, хазон, мавси-
дар бадали пул ба даст дароварда шудааст; ми баргрезон, фасли дарав.
гувоњони харид гувоњи сохтаи ба пул
фурўхташуда, шоњиди бардурўѓ.
ХАРЇ ‫ ﺧﺮي‬ниг. харигарї.
ХАРКАЛЛА ‫ ﺧﺮﻛﻠﻪ‬нодон, нофањм, бефаросат,
ХАРИДАН ‫ ﺧﺮﻳﺪن‬чизеро аз касе дар бадали пар-
каллаварам.
дохти бањои он гирифтан, байъ; муќоб.
фурўхтан. ХАРКОР ‫ ﺧﺮﻛﺎر‬1. он ки тавоноии анљоми
корњои душворро дорад, пуркор. 2. маљ. до-
ХАРИДАФУРЎШ ‫ﺧﺮﻳﺪه ﻓﺮوش‬ тољир; љаллоб,
рои ќудрат ва мустањкамии зиёд.
њаннот.
ХАРКАМОН ‫ ﺧﺮﻛﻤﺎن‬1. камони калон. 2. доме,
ХАРИДАХЎР ‫ ﺧﺮﻳﺪه ﺧﻮر‬касе, ки хўроквории
ки ба шакли камон аст ва онро дар сари роњи
мавриди эњтиёљи худро истењсол накарда, аз
гургу шаѓол ва ѓ. гузошта, дар он тире пинњон
бозор мехарад: шањрнишини харидахўр.
мекунанд, ќапќон.
ХАРИДАНЇ ‫ ﺧﺮﻳﺪﻧﻲ‬он чи ќобили харидан аст;
ХАРКУРРА ‫ ﺧﺮﻛﺮه‬курраи хар, бачаи хар.
хариданї шудан ба чизе толиб шудан, ба
фикри харидани чизе афтодан. ХАРЌ а. ‫ ﺧﺮق‬сурох, рахна, шикоф.
ХАРИДКУНАНДА ‫ ﺧﺮﻳﺪﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии за- ХАРМАГАС ‫ ﺧﺮﻣﮕﺲ‬навъе аз магас, ки хеле ка-
мони њозира аз харид кардан, он ки харид ме- лон буда, нештари дароз дорад; ◊ хармагаси
кунад, харидор. маърака касе ки нохонда ба љое омада боиси
дарди сар шудааст.
ХАРИДОР ‫ ﺧﺮﻳﺪار‬харидкунанда, толиб ба хари-
дани чизе, талабгор; харидор шудан толиб ХАРМАЃЗ ‫ ﺧﺮﻣﻐﺰ‬аблањ, нодон, гўл.
шудан ба харидани чизе.
ХАРМИЗОЉ ‫ﺧﺮﻣﺰاج‬ маљ. одами якрања, ино-
ХАРИДОРЇ ‫ﺧﺮﻳﺪاري‬ моилї ба харид, харидор дкор.
 – 427 –
ХАР

ХАРМУРД ‫ ﺧﺮﻣﺮد‬:хармурд кардан касеро афто- вайронињо. 2. маљ. майхона, майкада.

нида чандкаса кўфтан (задан), касеро сахт ва
бисёр задан; хармурд кунондан ба касе фар-
ХАРОБОТГАРДЇ ‫ ﺧﺮاﺑﺎتﮔﺮدي‬кит. гардиш дар
харобот.
муда касеро сахт кўфтан; хармурд шудан аз
чанд кас шаллоќ хўрдан. ХАРОБОТЇ ‫ ﺧﺮاﺑﺎﺗﻲ‬мансуб ба харобот; сокини
харобот; маљ. майпараст.
ХАРМЎЊРА ‫ ﺧﺮﻣﻬﺮه‬мўњра, минчоќи калони
арзонбањо, ки онро ба гардани аспу хар мео- ХАРОБОТНИШИН ‫ ﺧﺮاﺑﺎتﻧﺸﻴﻦ‬кит. хароботї.
везанд.
ХАРОБХОНА ‫ ﺧﺮابﺧﺎﻧﻪ‬кит. харобот.
ХАРНОЙ ‫ ﺧﺮﻧﺎي‬ниг. карнай.
ХАРОБШУДА ‫ ﺧﺮاب ﺷﺪه‬1. вайронгардида, ба
ХАРНУБ ‫ ﺧﺮﻧﻮب‬бот. як навъ рустанї, ки њоли вайрона афтода, рехта, фарсуда. 2.
донањои онро мехўранд; љавдор. лоѓаршуда.
ХАРОБ ‫ ﺧﺮاب‬1. вайрон, вайрона, валангор; ХАРОМОЧ ‫ ﺧﺮآﻣﺎچ‬позае, ки ба ќувваи хар кор
муќоб. обод. 2. лоѓар, шалпар; муќоб. фарбењ; фармуда мешавад.
хароб кардан (намудан) вайрон кардан, табоњ
ХАРОС ‫ ﺧﺮآس‬осиёе, ки бо ќувваи хар кор меку-
сохтан; хароб шудан а) вайрон шудан, табоњ
над, харосиё: аспи харос.
сохтан; б) лоѓар шудан, бетобу тавон шудан.
ХАРОСБОН ‫ ﺧﺮآﺳﺒﺎن‬соњиби харос, осиёбон.
ХАРОБА ‫ ﺧﺮاﺑﻪ‬1. вайрона, љои вайроншуда. 2.
осори ободонии ќадима. ХАРОТИН ‫ﺧﺮاﻃﻴﻦ‬ //‫ﺧﺮاﺗﻴﻦ‬ кирми хокї, кирми
лойхўрак.
ХАРОБАЗОР ‫ ﺧﺮاﺑﻪ زار‬љои вайрона; харобазор
шудан вайрона шудан. ХАРОЉ а. ‫ ﺧﺮاج‬ниг. хирољ; ◊ харољи сар андози
сарона; харољ аз хароб нахоњанд (зарб.) аз но-
ХАРОБАК(АК) ‫ ﺧﺮاﺑﻜﻚ‬//‫ ﺧﺮاﺑﻚ‬лоѓар, шалпару дорон чизе талабидан норавост.
камќувват.
ХАРОЉОТ ‫ ﺧﺮاﺟﺎت‬1. љ. харљ. 2. харљ, сарф, ба-
ХАРОБАНДАРУН ‫ ﺧﺮاباﻧﺪرون‬кит. парешон-
ромад; муќоб. дахл, даромад; харољот кардан
хотир, мушавваш, ранљидахотир.
сарф кардан, харљ кардан, маблаѓеро сарф
ХАРОБАНИШИН ‫ ﺧﺮاﺑﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬сокини харобањо, намудан.
сокини мањалњои нообод.
ХАРОЉОТПУЛЇ ‫ ﺧﺮاﺟﺎتﭘﻮﻟﻲ‬маблаѓи барои
ХАРОБИОВАР ‫ ﺧﺮاﺑﻲ آور‬он чи боиси вайронии харљ истифодашаванда.
ободињо мегардад.
ХАРОШ ‫ ﺧﺮاش‬асаре, ки аз нохун ё ягон чизи
ХАРОБЇ ‫ ﺧﺮاﺑﻲ‬1. вайронї, вайронагї, табоњї; нўгтез ба рўи чизе пайдо мешавад.
муќоб. ободї, ободонї; ба харобї рў овардан
ХАРОШДОР ‫ ﺧﺮاشدار‬ханљол кашида, дорои ха-
вайрона шудан (ба сабаби бенигоњубинї);
рошида, харошхўрда.
харобї овардан боиси вайронї гардидан.
ХАРОШИДАН ‫ ﺧﺮاﺷﻴﺪن‬1. пўсти бадан ё рўи чи-
ХАРОБКОР ‫ ﺧﺮابﻛﺎر‬он ки боиси вайронию
зи дигареро ба нўги нохун ё ягон чизи нўгтез
табоњї мешавад.
хастан. 2. озор додан, осеб расондан.
ХАРОБКОРЇ ‫ ﺧﺮابﻛﺎري‬зараррасонандагї, бои-
си вайронии чизе шудан.
ХАРОШИДАШУДА ‫ﺧﺮاﺷﻴﺪهﺷﺪه‬ ниг. харош-
хўрда.
ХАРОБКОРОНА ‫ ﺧﺮابﻛﺎراﻧﻪ‬аз рўи харобкорї,
боиси харобкорї.
ХАРОШХЎРДА ‫ﺧﺮاشﺧﻮرده‬ харошидашуда, ха-
рошдор.
ХАРОБКУНАНДА ‫ ﺧﺮابﻛﻨﻨﺪه‬вайронкунанда,
ХАРПАНЉА ‫ ﺧﺮ ﭘﻨﺠﻪ‬гуфт. панљањои њарду да-
вайронкор, вайронгар.
стро ба њам андохта фишурдан.
ХАРОБОБОД ‫ ﺧﺮاب آﺑﺎد‬1. љое, ки ободониаш аз
ХАРПОЯ ‫ ﺧﺮﭘﺎﻳﻪ‬харак, хавоза.
харобазорњо иборат аст. 2. киноя аз ин дунё.
ХАРПУШТА ‫ ﺧﺮﭘﺸﺘﻪ‬1. пуштаи калон. 2. маљ.
ХАРОБОТ ‫ﺧﺮاﺑﺎت‬ 1. харобињо, харобањо,
боми гумбазшакл.
 – 428 –
ХАР
ХАРРА ‫ ﺧﺮه‬чош, ѓарам, хирвор; ниг. хара 2; хар-
ра задан чош кардан, ѓарам кардан, болои
њам чида баланд бардоштан.
ХАРРОЗ а. ‫ ﺧﺮاز‬кит. мўзадўз, машкдўз.
ХАРРОЗЇ ‫ ﺧﺮازي‬кит. мўзадўзї, машкдўзї.
ХАРРОТ а. ‫ ﺧﺮات‬чўбтарош, он ки ба воситаи
олати махсус чўбу ашёи дигарро тарошида аз
он њар гуна ашё месозад.
ХАРРОТЇ ‫ ﺧﺮاﺗﻲ‬1. мансуб ба касби харрот:
таљњизоти харротї, кўбачаи харротї. 2. касбу
кори харрот. 3. устохонаи харрот;
ХАРРУБ ‫ ﺧﺮّوب‬кит. гиёње, ки дар вайронањо
мерўяд.
ХАРСАВОР ‫ ﺧﺮﺳﻮار‬он ки савори хар аст.
ХАРСАВОРА ‫ ﺧﺮﺳﻮاره‬ба хар саворшуда.
ХАРСАВОРЇ ‫ ﺧﺮﺳﻮاري‬ба хар савор шудан;
харсаворї кардан ба хар савор шудан, ба хар
тохтан.
ХАРСАНГ ‫ ﺧﺮﺳﻨﮓ‬санги калон, санги калони
нотарошида.
ХАРСАНГДЕВОР ‫ ﺧﺮﺳﻨﮓدﻳﻮار‬девори харсангї.
ХАРТАБИАТ ‫ ﺧﺮﻃﺒﻴﻌﺖ‬он ки аз ахлоќ ва одоби
одамгарї бенасиб аст, ноодам; ахмаќ, аблањ.
ХАРТИЯ ю. ‫ ﺧﺮﺗﻴﻪ‬1. дастнависи ќадим. 2. њуљљат.
ХАРТОЗ ‫ ﺧﺮﺗﺎز‬:хартоз шудани роњ аз барфу ях
пок ва тоза шудани роњњои кўњї, кушода шу-
дани роњ пас аз зимистон.
ХАРТОЗЇ ‫ ﺧﺮﺗﺎزي‬1. хардавонї, мусобиќаи
хардавонї; пойгањи хардавонї. 2. маљ. кори
бачагона; ◊ пириву хартозї.
ХАРТОЛ ‫ ﺧﺮﻃﺎل‬кит. киса ё халтае аз пўсти гов,
ки аз нуќра ё тило пур мекарданд.
ХАРТУМ ‫ ﺧﺮﻃﻮم‬бинии фил, ки дароз ва овезон
аст.
ХАРТУМДОР ‫ ﺧﺮﻃﻮم دار‬дорандаи хартум; гам-
буски хартумдор зоол. ѓалламус, митта.
ХАРТУМЇ ‫ ﺧﺮﻃﻮﻣﻲ‬монанди хартум.
ХАРТУМЧА ‫ ﺧﺮﻃﻮم ﭼﻪ‬хартуми майда.
ХАРХАША ‫ ﺧﺮﺧﺸﻪ‬љанљол, кашмакаш, даъво,
низоъ, муљодала; хархаша кардан љанљол
кардан, кашмакаш кардан.
ХАРХАШАЉЎЇ ‫ ﺧﺮﺧﺸﻪ ﺟﻮﺋﻲ‬хурдагирї, айбљўї,
љанљолљўї, арбадаљўї.
ХАРХАШАЉЎЙ ‫ ﺧﺮﺧﺸﻪﺟﻮي‬арбадакор, љанљо-
лї, љангара, шўрапушт.
ХАРХОНА ‫ ﺧﺮﺧﺎﻧﻪ‬1. оѓили хар. 2. маљ. љои
љамъомади аблањ ва нодонњо.
ХАРХУТЎК ‫ ﺧﺮﺧﻮﺗﻮك‬курраи хар, хутўк.
ХАРХЎР ‫ ﺧﺮﺧﻮر‬меваи ёбоии бемаза (мас., тути
хасак, себи хасак ва ѓ.).
ХАРЧАНГ ‫ ﺧﺮﭼﻨﮓ‬љонвари буѓумпой, ки
чанголњои дароз дорад, асосан дар об
зиндагонї мекунад, дар хушкї њам мегардад,
панљпо, саратон.
ХАРЧАНГГИР ‫ ﺧﺮﭼﻨﮓ ﮔﻴﺮ‬шикорчии харчанг.
ХАРЧОЛ ‫ ﺧﺮﭼﺎل‬кит., зоол. парандаи обии ка-
будранг; мурѓобии калон.
ХАРЉ ‫ ﺧﺮج‬сарф, харољот; харљ кардан сарф на-
мудан; ба харљ додан сарф кардан.
ХАРЉАЛЛОБ ‫ ﺧﺮ ﺟﻼب‬касе ки ба маќсади
фоидабинї ба хариду фурўши хар машѓул
аст.
ХАРЉБАРДОР ‫ ﺧﺮج ﺑﺮدار‬серхарљ, он чи харљи
зиёд талаб мекунад.
ХАРЉИДАН ‫ ﺧﺮﺟﻴﺪن‬1. сарф кардан, харљ кар-
дан. 2. гиря кардан, гиристан.
ХАРЉЇ ‫ ﺧﺮﺟﻲ‬маблаѓ барои харољоти майда-
чуйда, маблаѓи харољотї; харљї додан додани
пул барои маош, додани маблаѓе барои мас-
рафи њаррўза.
ХАРЉКУНЇ ‫ ﺧﺮجﻛﻨﻲ‬сарфкардан, харљ кардан.
ХАРШАЛЃАМ ‫ ﺧﺮ ﺷﻠﻐﻢ‬бот. карамшалѓам.
ХАС ‫ ﺧﺲ‬1. хошок, коњ ва алафи хушк. 2. маљ.
ночиз, беарзиш, одами паст ва фурўмоя; хас
каму љањон пок (зарб.).
ХАСАК ‫ ﺧﺴﻚ‬1. ниг. хас. 2. меваи ёбої. 3.
хорњои сегўшаи аз оњан сохташуда, ки ба сари
роњи душман андохта мешуд, то гузашта на-
тавонад.
ХАСАКЇ ‫ ﺧﺴﻜﻲ‬ёбої, худрўй ва мањсули он.
ХАСАКХОР ‫ ﺧﺴﻚ ﺧﻮار‬ниг. хорхасак.
ХАСБЕДА ‫ ﺧﺲ ﺑﻴﺪه‬бедаи алафњои худрўй.
ХАСБУР ‫ﺧﺲ ﺑﻮر‬ :хасбур кардан књн. тахминан
 – 429 –
муайян кардани њосили њанўз надаравида ва
ѓундоштанашуда.
ХАСГЎГИРД ‫ ﺧﺲ ﮔﻮﮔﺮد‬гўгирди љойдорї, ки ба
оташ дошта дармегиронанд.
ХАСДУЗД ‫ ﺧﺲدزد‬касе ки майда-чуйда ва чизњои
беарзишро медуздад.
ХАСИН ‫ ﺧﺴﻴﻦ‬марбут ба хас, аз хас бофта ё со-
хташуда.
ХАСИС ‫ﺧﺴﻴﺲ‬ лаим, мумсик, одами дар харљ
сахт.
ХАСИСЇ ‫ ﺧﺴﻴﺴﻲ‬лаимї, мумсикї, сахтї; хасисї
кардан мумсикї кардан, дар харљ сахтї кар-
дан.
ХАСИСОНА ‫ﺧﺴﻴﺴﺎﻧﻪ‬ лаимона, мумсикона, аз
рўи сахтї.
ХАСЇ I ‫ ﺧﺴﻲ‬фурўмоягї, пастї, ќабоњат.
ХАСЇ II а. ‫ ﺧﺼﻲ‬он ки хояњояш кашида шуда
бошад, ахта.
ХАСЇ III ‫ ﺧﺴﻲ‬ниг. хасин.
ХАСКАППА ‫ ﺧﺲﻛﭙﻪ‬шипанги хасин, козаи ка-
лони хасин.
ХАСКАШ ‫ ﺧﺲ ﻛﺶ‬он ки хасу хошок мекашонад.
ХАСКАШАК ‫ ﺧﺲﻛﺸﻚ‬панљшоха (ё сешоха) ба-
рои бардоштани хасу хошок.
ХАСКУЛОЊ ‫ ﺧﺲ ﻛﻼه‬кулоњи хасин, кулоњи аз
хас бофташуда.
ХАСМ а. ‫ ﺧﺼﻢ‬душман, душманикунанда.
ХАСМАЙДА ‫ ﺧﺲ ﻣﻴﺪه‬рехтаву майдањои гиёњ.
ХАСМГИР ‫ ﺧﺼﻢ ﮔﻴﺮ‬он ки душманро мегирад,
гирандаи душман, маѓлубкунандаи душман.
ХАСМОЛ ‫ ﺧﺲ ﻣﺎل‬касалии устухонхора, ки дар
нўги ангуштони даст пайдо мешавад, пана-
ритсия.
ХАСМОНА ‫ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ‬душманона, аз рўи душманї,
ах рўи хусумат, чун хасм.
ХАСМСЎЗ ‫ ﺧﺼﻢ ﺳﻮز‬он ки душманро нобуд ме-
кунад.
ХАСОРАТ а. ‫ ﺧﺴﺎرت‬кит. зиён дидан; зарар, зи-
ён, осеб; хасорат дидан зарар дидан, ба зарар
дучор шудан.
ХАСОСАТ а. ‫ﺧﺴﺎﺳﺖ‬ хасисї, лаимї, мумсикї,
ХАС
сахтї.
ХАСПАРВАР ‫ ﺧﺲ ﭘﺮور‬дунпарвар, нокаспарвар.
ХАСПАРДА ‫ ﺧﺲ ﭘﺮده‬пардаи хасин.
ХАСПОЯ ‫ ﺧﺲ ﭘﺎﻳﻪ‬пояи хас ё ягон гиёњ.
ХАСПУЛЇ ‫ ﺧﺲ ﭘﻮﻟﻲ‬књн. навъе аз андози замони
амирї (барои заминњои киштношуда).
ХАСПЎШ ‫ ﺧﺲ ﭘﻮش‬бо хас пўшондашуда; боми
хаспўш, боме, ки бо хас пўшонда шудааст;
хаспўш кардан а) бо хошок пўшонидан болои
чизеро; б) маљ. пўшондан, махфї нигоњ дош-
тан сирро ё гуноњеро; хаспўш шудан пўшида
шудани сирре, пинњон мондан, фош нашуда-
ни сирре, рўпўш карда шудани гуноњ ё
љинояте.
ХАСРЎБА ‫ ﺧﺲ روﺑﻪ‬хасу хошоки рўфта ба як љо
љамъ кардашуда; ахлот.
ХАСРЎБАДОН ‫دان‬ ‫ﺧﺲ روﺑﻪ‬ахлотдон, љои рех-
тани хасрўбањо.
ХАСТА I ‫ ﺧﺴﺘﻪ‬1. харошёфта, озурда. 2. дард-
манд, бемор. 3. ранљдида, фарсуда, шалпар-
шуда, кўфта (аз коре ё аз паймудани рањи дур);
овози хаста садои гирифта; хаста кардан а)
озурдан, маљрўњ кардан; б) мондаву фарсуда
кардан; в) харошидан; хаста шудан а) харош
ёфтан; б) монда шудан, шалпар шудан, озурда
шудан.
ХАСТА II ‫ ﺧﺴﺘﻪ‬донак, маѓзи донак; хастаи зар-
долу донаки зардолу.
ХАСТАГЇ ‫ ﺧﺴﺘﮕﻲ‬1. беморї, касалї, ранљурї. 2.
мондагї, бемадорї, шалпарї (аз кори зиёд ё
роњи дур).
ХАСТАДИЛ ‫ ﺧﺴﺘﻪدل‬1. он ки дилаш маљрўњ шуда
бошад; ѓамгин, андўњгин; озурдадил, ран-
љида. 2. маљ. ошиќ.
ХАСТАДИЛЇ ‫ ﺧﺴﺘﻪ دﻟﻲ‬1. ѓамгинї, озурдадилї,
ранљидагї. 2. маљ. ошиќї.
ХАСТАКУНАНДА ‫ ﺧﺴﺘﻪﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии за-
мони њозира аз хаста кардан; дилгиркунанда;
дурудароз; тўлонї; чизе, ки боиси мондашавї
мегардад.
ХАСТАН ‫ ﺧﺴﺘﻦ‬1. харошидан, ханљол кардан;
озурдан, маљрўњ кардан. 2. халондан.
ХАСТАНАШАВАНДА ‫ ﺧﺴﺘﻪﻧﺸﻮﻧﺪه‬монданаша-
ванда, дилгирнашаванда.
 – 430 –
ХАС
ХАСТАНОПАЗИР ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ниг. хастагинопа-
зир.
ХАСТАХОТИР ‫ ﺧﺴﺘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ниг. хастадил.
ХАСТАЊОЛ ‫ ﺧﺴﺘﻪ ﺣﺎل‬1. озурда, бетобу тавон. 2.
ѓамдида.
ХАСТАЊОЛЇ ‫ ﺧﺴﺘﻪﺣﺎﻟﻲ‬дилшикастагї, озурдагї,
ранљидагї.
ХАСТАЊОЛОНА ‫ﺧﺴﺘﻪ ﺣﺎﻻﻧﻪ‬ шалпарона, бема-
дорона.
ХАСТАЉИГАР ‫ ﺧﺴﺘﻪ ﺟﮕﺮ‬ниг. хастадил.
ХАСТАЉОН ‫ ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎن‬ниг. хастадил.
ХАСТАЉОНЇ ‫ ﺧﺴﺘﻪ ﺟﺎﻧﻲ‬ниг. хастањолї.
ХАСТАШАВЇ ‫ﺧﺴﺘﻪﺷﻮي‬ монда шудан, шалпар
шудан.
ХАСТУВОНА//ХУСТУВОНА ‫ﺧﺴﺘﻮاﻧﻪ‬ либоси
пашмини дарвешон.
ХАСТУТ ‫ ﺧﺴﺘﻮت‬тути хасак, тути ёбоии пай-
ванднашуда.
ХАСУР ‫ ﺧﺴﻮر‬зиёндида, зарардида.
ХАСФ а. ‫ ﺧﺴﻒ‬1. фурўравї ба зери замин, хасф
кардан фурў бурдан, пинњон кардан. 2. ги-
рифтани Моњ, гирифта шудани Моњ.
ХАСХОНА ‫ ﺧﺴﺨﺎﻧﻪ‬коза, чайла, каппа, хонаи ха-
син.
ХАТ І ‫ ﺧﻂ‬1. фосилаи байни ду нуќта, он чи (ка-
шиши ќалам ё дигар) байни ду нуќтаро бо
њам мепайвандад; хати рост хате, ки
кўтоњтарин фосилаи байни ду нуќтаро бо њам
мепайвандад; хати устуво доираи тасаввурї,
ки кураи заминро ба ду нимкура (шимолї ва
љанубї) људо мекунад, экватор; хат кашидан
а) љадвал кашидан, хатдор кардан; б) ботил
кардан, нест кардан, хат задан, аз эътибор
соќит шумурдан. 2. маљ. тарз, роњ, равиши
пешгирифташуда дар коре; хати сайр сайрхат;
хати њаракат тарзи амал.
ХАТ ІІ ‫ ﺧﻂ‬1. он чи навишта шудааст, навишта.
2. маљмўи аломатњое, ки дар як забон ваќти
навиштан ба кор меравад (њарфњо ва
аломатњои дигар): хати русї, хати арабї; хати
арабиасоси тољикї хати дар асоси алифбои
арабї тањияшудаи тољикї (форсї); хати лоти-
нии тољикї хати дар асоси алифбои лотинї
тањияшудаи тољикї, ки аз соли 1930 то соли
1940 љорї буд; хати русиасоси тољикї хати
дар асоси алифбои кириллї тањияшудаи
тољикї; 3. тарзи навишт: хати хуб, хати хоно;
хату савод хондан ва навиштан; хату савод
доштан хондан ва навиштан тавонистан;
њусни хат зебоии тарзи навишт, санъати
зебонависї, хушнависї. 4. мактуб, нома; хати
сиёњ хате, ки ваќти љанг дар бораи кушта шу-
дани касе ба наздиконаш фиристода мешуд;
хат гирифтан нома гирифтан, омадани мактуб
аз љое ба касе; хат задан хат кашида ботил
кардани он чи навишта шудааст, аз эътибор
соќит кардан; хат кардан нома навиштан, но-
ма фиристодан, мактуб навиштан; хату мўњр
карда додан дар барои масъалае ба касе хати
(њуљљати) расмї додан.
ХАТАК ‫ ﺧﻄﻚ‬1. љўяк, шиёр. 2. маљ. ожанг.
ХАТАНАК ‫ ﺧﺘﻨﻚ‬як хел дарахти буттагии кўњї,
ки меваи ширини сиёњи хурдтар аз олуболу
дорад; номи дигараш яхманак.
ХАТАР а. ‫ ﺧﻄﺮ‬њолати хавфнок, хавф, бим; бими
нобудшавии чизе; бонги хатар огоњї дар бо-
раи эњтимоли рўй додани хавфе; хатари љанг
хавфи сар задани љанг.
ХАТАРАНГЕЗ ‫ ﺧﻄﺮاﻧﮕﻴﺰ‬ниг. хатаровар.
ХАТАРНОК ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك‬ хавфнок, пурхатар, бим-
нок.
ХАТАРНОКЇ ‫ ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ‬имконияти тањдид ва рўй
додани ягон њодисаи хавфнок ва њалокатовар.
ХАТАРОВАР ‫ﺧﻄﺮآور‬ хатарангез, хатрэљод–
кунанда, хатарзо.
ХАТБАР ‫ ﺧﻂ ﺑﺮ‬он ки аз як кас ба каси дигар
мактуб мебарад, ќосид, пайк.
ХАТБАРАК ‫ ﺧﻂ ﺑﺮك‬ниг. хатбар.
ХАТБАРДОР ‫ ﺧﻂ ﺑﺮدار‬хатбар, хатбаранда.
ХАТБАРДОРЇ ‫ ﺧﻂ ﺑﺮداري‬хатбарандагї.
ХАТБАРЇ ‫ ﺧﻂ ﺑﺮي‬хаткашонї, номабарї, нома-
расонї.
ХАТБИЁР ‫ﺧﻂ ﺑﻴﺎر‬ хатовар, номаовар; номара-
сон.
ХАТБОРОН ‫ ﺧﻂ ﺑﺎران‬ба касе бисёр ва паи њам
мактуб навиштан; хатборон кардан бисёр ва
ба такрор ба касе ё ба љое нома навиштан.
ХАТВА//ХАТВАТ а. ‫ﺧﻄﻮت‬//‫ ﺧﻄﻮه‬ќадам, фосилаи
 – 431 –
байни ду по.
ХАТДОН ‫ ﺧﻂدان‬хатхон, босавод, соњиби хату са-
вод; хатдон шудан босавод шудан, хату савод
баровардан.
ХАТДОР ‫ ﺧﻂدار‬хаткашида, рахдор, рах-рах
(коѓаз, дафтар).
ХАТИАТ а. ‫ ﺧﻄﻴﺌﺖ‬гуноњ, хато, љурм, айб.
ХАТИБ а. ‫ ﺧﻄﻴﺐ‬он ки дар масљидњо хутба мехо-
над, хутбахон: хатиби масљид.
ХАТИР а.‫ ﺧﻄﻴﺮ‬калон, бузург; муњим.
ХАТКАШ ‫ ﺧﻂﻛﺶ‬хат кашанда; хатбар.
ХАТКАШАК ‫ ﺧﻂﻛﺸﻚ‬љадвал, абзори чўбин ё
филизї, ки бо он хати рост кашида мешавад.
ХАТКАШЇ ‫ ﺧﻂﻛﺸﻲ‬хат кашидан ба рўи коѓаз ба
воситаи хаткашак-љадвал.
ХАТКАШОН ‫ ﺧﻂﻛﺸﺎن‬хатбар, пайк, номарасон,
ќосид.
ХАТКЎРКУНАК ‫ ﺧﻂﻛﻮرﻛﻨﻚ‬порчаи махсуси
резинї барои кўр кардани хати навишташуда,
хатпок.
ХАТЛИХИРОМ ‫ ﺧﺘﻠﻲﺧﺮام‬киноя аз аспе, ки мо-
нанди аспи хатлонї мехиромад.
ХАТЛЇ ‫ ﺧﺘﻠﻲ‬мансуб ба Хатлон, ки аспони хуб он
љо парвариш меёфтанд.
ХАТМ а. ‫ ﺧﺘﻢ‬1. кит. мўњр задан, мўњр гузоштан;
мўњр; хатм будан маљ. мансуб будан, муайян
будан. 2. поён, анљом, тамом, хатми тањсил,
хонданро дар ягон мактаб ба анљом расон-
дан; хатми Ќуръон Ќуръонро аз аввал то ба
охир хонда тамом кардан. 3. маросими
фотињахонї барои мурдагон, ки хатми
Ќуръон карда мешавад.
ХАТМАШЌКУНЇ ‫ ﺧﻂﻣﺸﻖﻛﻨﻲ‬тамрин дар хатна-
висї, омўзиши хат, машќи навиштани хат.
ХАТМЇ ‫ ﺧﻄﻤﻲ‬гули шайпуршакл, ки гул ва ре-
шаи он дар тиб ба кор меравад.
ХАТМКАРДА ‫ ﺧﺘﻢﻛﺮده‬1. муллое, ки дарсњои
расмии мадрасагиро хонда ба итмом расони-
дааст. 2. касе ки ягон мактабро тамом карда-
аст.
ХАТМКУНАНДА ‫ ﺧﺘﻢﻛﻨﻨﺪه‬тамомкунандаи мак-
таб, он ки дар остонаи тамом кардани тањсил
ќарор дорад.
ХАТ
ХАТНА а. ‫ ﺧﺘﻨﻪ‬1. буридани пўсти сари олати
мардинаи бача. 2. маросими махсусе, ки ба
муносибати буридани пўсти сари олати мар-
динаи бача барпо карда мешавад: тўи хатна,
хатна кардан.
ХАТНАВИС ‫ ﺧﻂﻧﻮﻳﺲ‬он ки хатнависиро
омўхтааст, бохату савод; хатнавис шудан хат
навишта тавонистан, хатнависиро омўхтан.
ХАТНАВИСЇ ‫ ﺧﻂﻧﻮﻳﺴﻲ‬навиштани хат,
номанигорї, мактубнависї; асбоби
хатнависї, лавозими хат, нигориши хат
(ќалам, коѓаз, сиёњї).
ХАТНАКУНЇ ‫ﺧﺘﻨﻪﻛﻨﻲ‬ маросими хатна, хатна
кардан.
ХАТНАСУР ‫ ﺧﺘﻨﻪﺳﻮر‬маросим (тўе), ки ба муно-
сибати хатна кардани кўдакон барпо карда
мешавад.
ХАТНАТЎЙ ‫ ﺧﺘﻨﻪ ﻃﻮي‬ниг. хатнасур.
ХАТНОК ‫ ﺧﻂﻧﺎك‬босавод, хатхон ва хату савод-
нок.
ХАТО ‫ ﺧﻄﺎ‬сањв, ѓалат, иштибоњ, кори нодуруст,
гуноњи ѓайрибарќасд; хато гузаштан аз касе
рўй додани иштибоњ аз касе, содир шудани
хатое аз касе; хато кардан сањв кардан,
иштибоњ намудан; чашми касеро хато кардан
касеро ба ѓафлат монда кореро анљом додан;
хато хўрдан (тир) ба њадаф нарасидан; маљ.
њосил нашудани муддаои мавриди назар.
ХАТОБАХШ ‫ ﺧﻄﺎﺑﺨﺶ‬он ки хатову сањви касеро
мебахшад; он ки гуноњи содиршуда аз касеро
афв мекунад.
ХАТОБАХШЇ ‫ ﺧﻄﺎﺑﺨﺸﻲ‬гуноњбахшї, афвкунї,
аз гуноњи касе гузаштан.
ХАТОБИН ‫ﺧﻄﺎﺑﻴﻦ‬ айббин, бадбин; айбљў,
нуќсонбин.
ХАТОВАР ‫ ﺧﻂآور‬киноя аз љавоне, ки ришу
мўйлаб нав бароварда бошад, љавони навхат.
ХАТОЇ ‫ ﺧﻄﺎﺋﻲ‬нодурустї, иштибоњ, ѓалат; гуноњ.
ХАТОКОР ‫ ﺧﻄﺎ ﻛﺎر‬касе ки хато мекунад, касе ки
аз вай хатое содир шудааст; гумроњ, гунањкор.
ХАТОКОРЇ ‫ﺧﻄﺎﻛﺎري‬ гумроњї, гунањкорї,
иштибоњ кардан.
ХАТОПЕША ‫ﭘﻴﺸﻪ‬ ‫ ﺧﻄﺎ‬касе, ки бисёр хато меку-
над, хатокор.
 – 432 –
ХАТ

ХАТОПЎШ ‫ ﺧﻄﺎ ﭘﻮش‬касе, ки гуноњи дигареро
авф мекунад ва мепўшонад.
ХАТОРАВЇ ‫ ﺧﻄﺎروي‬гумроњшавї, ѓалатравї,
каљравї, бо роњи хато рафтан.
ХАТОФАЊМЇ ‫ ﺧﻄﺎﻓﻬﻤﻲ‬нодуруст фањмидан;
хатоандешї, мулоњизаи нодуруст.
ХАТОШУНАВЇ ‫ ﺧﻄﺎﺷﻨﻮي‬ѓалатшунавї, ноду-
руст шунидан, ѓалат фањмидан.
ХАТ(Т)Ї ‫ ﺧﻄﻲ‬бо њарф навишташуда; аз рўи хат;
дар шакли навишта.
ХАТТОТ ‫ ﺧﻄﺎت‬хатнавис, хушхат.
ХАТТОТЇ ‫ ﺧﻄﺎﻃﻲ‬шуѓли хаттот, хатнависї.
ХАТХОН ‫ ﺧﻂ ﺧﻮان‬босавод, дорои хату савод, он
ки хонда метавонад.
ХАТЧА ‫ ﺧﻄﭽﻪ‬мактубча, арзнома.
ХАТЧЎБ ‫ ﺧﻄﭽﻮب‬1. чарм, чўбча ё коѓазпорае, ки
барои ёфтани сањифањои даркор байни
сањифањои китоб гузошта мешавад. 2.
њисобчўби чор тарафаш тарошидае, ки барои
нигоњ доштани њисоби чизе ба њар воњиди му-
айян дар рўи он бо корд рахнае зада ё ишора-
те карда мешавад.
ХАТШИНОС ‫ ﺧﻂ ﺷﻨﺎس‬шиносандаи хат, огоњ аз
хусусиятњои хушнависї.
ХАТШИНОСЇ ‫ ﺧﻂﺷﻨﺎﺳﻲ‬хатшинос будан, амали
хатшинос.
ХАФ ‫ ﺧﻒ‬гиёње, ки зуд оташ мегирад; пахта ё
латтае, ки барои даргирондани алав истифода
мешавад, пешгирон.
ХАФА ‫ ﺧﻔﻪ‬ѓамгин, озурда, дилгир, дилтанг, зиќ;
хафа кардан а) ранљондан, боиси ранљиш ва
озори касе гардидан; б) буѓї кардан; хафа
шудан ѓамгин шудан, озурда шудан,
ранљидан, зиќ шудан, дилтанг шудан.
ХАФАБУЃ ‫ ﺧﻔﻪ ﺑﻎ‬буѓикарда, хафакарда; хафабуѓ
кардан буѓї карда куштан.
ХАФАГЇ ‫ ﺧﻔﮕﻲ‬1. ѓамгинї. 2. озурдагї,
озурдахотирї, дилмондагї, дилтангї.
ХАФАКУНАНДА ‫ ﺧﻔﻪﻛﻨﻨﺪه‬1. зиќкунанда, озор-
дињанда. 2. буѓикунанда.
ХАФАЌОН ‫ ﺧﻔﻪ ﻗﺎن‬тиб. бемории таппиши дил;
хафаќон гирифтан таппиши дил пайдо шудан,
њамлаи (ављгирии) бемории дил.
ХАФАНАМО ‫ ﺧﻔﻪ ﻧﻤﺎ‬ѓамгин барин, дар намуд
дилтанг ва озурда.
ХАФИФ а. ‫ ﺧﻔﻴﻒ‬1. кит. сабук; муќоб. саќил-
вазнин; овози хафиф овози паст, овози нарму
оњиста. 2. нарм, оњиста. 3. яке аз бањрњои ваз-
ни арўз (фоилотун мустаъфилун фоилотун).
ХАФЇ ‫ ﺧﻔﻲ‬пўшида, нињон; муќоб. ошкор; хафї
ва љалї пинњону ошкор.
ХАФО а. ‫ ﺧﻔﺎ‬пўшидагї, мастур, пинњон ва
махфї будан.
ХАФТОН ‫ ﺧﻔﺘﺎن‬кит. љомаи сипоњиён, ки аз таги
зирењ мепўшиданд.
ХАФФОШ а. ‫ﺧﻔﺎش‬ кўршапарак, муши паррон,
шабпарак.
ХАФЧА ‫ ﺧﻔﭽﻪ‬кит. шўша, порчаи рехтаи тилло ё
нуќра.
ХАЧИР ‫ ﺧﭽﻴﺮ‬њайвонест, ки аз насли хар ва мо-
диёни асп ба вуљуд меояд, њайвони хеле бор-
бардор ва пуртоќат.
ХАЧИРБОН ‫ ﺧﭽﻴﺮﺑﺎن‬нигањбони хачирњо,
нигоњубинкунандаи хачир, соњиби хачир.
ХАФЉА ‫ ﺧﻔﺠﻪ‬1. кит. дарахте аз љинси дарахти
дўлона. 2. маљ. зулф, кокул.
ХАШ I ‫ ﺧﺶ‬:либоси хашу бархаш либоси пур-
карру фар.
ХАШ I ‫ ﺧﺶ‬модарзан, модарарўс; модаршавњар,
хушдоман.
ХАШАБ а.‫ ﺧﺸﺐ‬чўб, тахта.
ХАШАН ‫ ﺧﺸﻦ‬як навъи гиёње, ки аз он љома ме-
бофтанд ва онро камбаѓалону ќашшоќон
мепўшанд.
ХАШАНСОР ‫ ﺧﺸﻦﺳﺎر‬кит. навъе аз мурѓобї, ки
ранги баданаш тира ва сараш сафед аст.
ХАШАР-ХАШАР ‫ ﺧﺸﺮﺧﺸﺮ‬овозе, ки аз ба њам
расидани матои абрешимї, коѓаз ва ѓ. њосил
мекунад.
ХАШИН а. ‫ ﺧﺸﻴﻦ‬сахт, дурушт, зумухт, ноњам-
вор; бадхў, бадмуомила.
ХАШИНА ‫ ﺧﺸﻴﻨﻪ‬кит. хокистарранг, хокис–
таррангї, сиёњтоб.
ХАШМ ‫ ﺧﺸﻢ‬ќањр, ѓазаб, љањл; дар сари хашм
њангоми ќањру ѓазаб, аз рўи хашм ва итоб;
хашм гирифтан хашмгин шудан, ѓазабнок
 – 433 –
шудан; хашм кардан бар касе ѓазабнок шудан,
аз рўи ќањр итоб кардан; ба хашм овардан ка-
серо касеро ѓазабнок кардан; ба хашм омадан
хашмгин шудан, ѓазабнок шудан, барошуф-
тан; дар хашм шудан хашм гирифтан, ба
ќањру ѓазаб омадан, ѓазабнок шудан; хашмро
фурў бурдан хашми худро паст кардан, аз
изњори ѓазаб худдорї намудан.
ХАШМАНГЕЗ ‫ ﺧﺸﻢ اﻧﮕﻴﺰ‬ниг. хашмовар.
ХАШМГИН ‫ ﺧﺸﻢﮔﻴﻦ‬оташин, ѓазабнок, дар
њолати хашм; хашмгин шудан ба ѓазаб ома-
дан, оташин шудан.
ХАШМГИНЇ ‫ﺧﺸﻢﮔﻴﻨﻲ‬ хашмнокї, ѓазабнокї,
оташинї.
ХАШМГИНОНА ‫ ﺧﺸﻢ ﮔﻴﻨﺎﻧﻪ‬дар њолати ќањру
ѓазаб, бо ќањру ѓазаб, ќањролуд.
ХАШМИН ‫ ﺧﺸﻤﻴﻦ‬ниг. хашмгин.
ХАШМНОК ‫ ﺧﺸﻢ ﻧﺎك‬ниг. хашмгин.
ХАШМНОКЇ ‫ ﺧﺸﻢﻧﺎﻛﻲ‬ѓазабнокї, ѓазаболудагї,
хашмгинї.
ХАШМОВАР ‫ﺧﺸﻢآور‬ хашмангез,
хашмэљодкунанда, хашмзо.
ХАШМОЛУД ‫ ﺧﺸﻢآﻟﻮد‬бо осори ќањру ѓазаб,
ѓазабнок, хашмгин.
ХАШУК//ХУШУК ‫ ﺧﺸﻮك‬кит. 1. фарзанди
њаромї, њаромзода. 2. маљ. одами бад, зишт.
ХАШ-ХАШ ‫ ﺧﺶ ﺧﺶ‬хашмолуд нафас гирифтан,
канда-канда бо овоз нафас кашидан.
ХАШХОШ ‫ ﺧﺸﺨﺎش‬кўкнордона, донањои майдаи
сафеди ѓўзаи кўкнор, ки аз онњо равѓан мека-
шанд.
ХАШШОС ‫ ﺧﺸﺎس‬овози хаш-хаш; хашшос задан
садои хаш-хаш баровардан, гирифтани гулў
ва хиррї шудани овоз.
ХВАШ ‫ ﺧﻮش‬ниг. хуш.
ХЕ ‫ خ‬номи њарфи нўњуми алифбои арабии тољикї,
ки дар њисоби абљад ба адади 600 баробар аст.
хез ‫ ﺧﻴﺰ‬1. асоси замони њозира аз хестан. 2. љузъи
пасини баъзе калимањои мураккаб ба маънои
фаровонии чизе, рўянда, бароянда, хезанда:
сањархез, њосилхез, нафтхез, зархез ва ѓ.
ХЕЗ ‫ ﺧﻴﺰ‬1. љањиш, аз љой баланд паридан бо як
љаст; хез задан (кардан) љастан, љањидан; бо як
ХЕШ
хез бо як љањиш. 2. хезидан, бархостан, ба-
ланд шудан.
ХЕЗЗАНАНДА ‫ﺧﻴﺰزﻧﻨﺪه‬ љањанда, аз љой боло-
паранда.
ХЕЗЗАНЇ ‫ ﺧﻴﺰزﻧﻲ‬љањиш, љастан, болопарї.
ХЕЗОБ ‫ ﺧﻴﺰآب‬љањиши об, мављи об.
ХЕЗОН ‫ ﺧﻴﺰان‬дар њолати хестан; афтону хезон
афтодаву хеста, афтидан ва бархостан.
ХЕЗОН(И)ДАН ‫ﺧﻴﺰاﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﻴﺰاﻧﺪن‬1. аз љои нишаст
баланд кардан, сари по гузоштан. 2. барпо
кардан, сабабгор ва ангезонандаи коре шу-
дан, шўронидан: љанљол хезондан, балво хе-
зондан.
ХЕКИРТАК ‫ ﺧﻴﻜﺮﺗﻚ‬гулў, нои гулў.
ХЕЛ I ‫ ﺧﻴﻞ‬навъ, гуна; хел ба хел гуна-гуна, навъ
ба навъ; њамин хел ин тавр, ин тариќ, ин гуна,
ин ќабил.
ХЕЛ II ‫ ﺧﻴﻞ‬ниг. хайл; даста, гурўњ, тўда, тоифа,
ќабила.
ХЕЛЕ ‫ ﺧﻴﻠﻲ‬зиёд, бисёр, фаровон, анча.
ХЕЛМАХЕЛ ‫ ﺧﻴﻞﻣﺨﻴﻞ‬рангоранг, гуногун.
ХЕЛО ‫ ﺧﻴﻼ‬ниг. хеле.
ХЕСИДАН ‫ ﺧﻴﺴﻴﺪن‬кит. 1. тар кардан, намнок
кардан. 2. тар шудан, намнок шудан, хес (хис)
шудан.
ХЕСОНИДАН ‫ ﺧﺴﺎﻧﻴﺪن‬кит. шакли бавоситаи
хесидан, тар кардан, намнок кардан.
ХЕСТАН//ХЕЉИДАН ‫ﺧﻴﺠﻴﺪن‬//‫ ﺧﻴﺴﺘﻦ‬1. баланд
шудан аз љо. 2. бархостан, сар шудан, оѓоз
ёфтан. 3. бедор шудан (аз хоб). 4. ќиём кардан,
шўридан. 5. пайдо шудан, баромадан
ХЕШ I ‫ ﺧﻮﻳﺶ‬1. худ, аз они худ. 2. касе ки бо касе
нисбате дорад; аввал хеш, баъд дарвеш
(зарб.); хешу табор хешовандон, аќрабо; хеши
дур аќрабои дур; муќоб. хеши наздик; хеш бу-
дан нисбати аќрабої доштан; хеш шудан бо
њам ба нисбати аќрабо шудан, хешї пайдо
кардан.
ХЕШ//ХАЙШ II ‫ ﺧﻴﺶ‬кит. матои даѓали
заѓирпоягї, ки аз он парда, ќолин ва ѓ. тайёр
мекунанд.
ХЕШ III ‫ ﺧﻮﻳﺶ‬кит. чўбе, ки бар гардани гов ме-
бастанд.
 – 434 –
ХЕШ

ХЕШБАЧА ‫ﺧﻮﻳﺶﺑﭽﻪ‬ фарзанди яке аз хешон ва хидматї аст, он ки барои кори идорї ба љое
аќрабо. фиристода шудааст: сафари хидматї.
ХЕШБИН ‫ ﺧﻮﻳﺶﺑﻴﻦ‬худбин, худписанд, маѓрур, ХИДМАТПАНОЊ ‫ ﺧﺪﻣﺖﭘﻨﺎه‬ниг. хизматгузор.
мутакаббир.
ХИДР а. ‫ ﺧﺪر‬1. парда барои духтарон дар гўшаи
ХЕШИГАРЇ ‫ﺧﻮﻳﺸﻲﮔﺮي‬ таборї, хешовандї, хона; љойгоњ барои занон дар манзил; 2. пар-
аќрабої. да, чодир, ниќоб; ◊ хидри муалло ибораи
лаќабмонанд, ки дар њаќќи зани мўњтарам
ХЕШЇ ‫ ﺧﻮﻳﺸﻲ‬таборї, аќрабо будан, наздикї;
гуфта мешавад.
хешї доштан бо њам нисбати аќрабогї дош-
тан, хешу табор будан. ХИЁБОН ‫ﺧﻴﺎﺑﺎن‬ роњи рости васеъ ва дароз дар
шањр.
ХЕШКОМ ‫ ﺧﻮﻳﺶﻛﺎم‬худсар, инодкор, худрой.
ХИЁМ а. ‫ ﺧﻴﺎم‬љ. хайма.
ХЕШКОР ‫ ﺧﻮﻳﺶﻛﺎر‬дењќон, барзгор, кишоварз.
ХИЁНАТ а. ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ‬наќзи ањду паймон,
ХЕШНАШИНОС ‫ﺧﻮﻳﺶﻧﺸﻨﺎس‬ бењаё, беадаб,
ањдшиканї, бевафої; хиёнат бар амонат мол ё
беобрў.
чизи барои нигоњдорї супурдашударо дуруст
ХЕШОВАНД ‫ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪ‬касе, ки бо касе нисбати нигоњ надоштан; хиёнат кардан нисбат ба ка-
хешу таборї дорад, яке аз хешон. се, ё вазифае, ё ватани худ бевафої ва
ањдшиканї кардан.
ХЕШОВАНДЇ ‫ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪي‬ таборї, ќаробат,
хешї. ХИЁНАТГАР ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮔﺮ‬ниг. хоин.
ХЕШТАН ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ‬ниг. хеш 1. ХИЁНАТГАРЇ ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮔﺮي‬хиёнаткорї, хоинї.
ХЕШТАНБИН ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻦ‬ниг. хешбин. ХИЁНАТГАРОНА ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﮔﺮاﻧﻪ‬ниг. хоинона.
ХЕШТАНБИНЇ ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑﻴﻨﻲ‬ниг. худпарастї. ХИЁНАТКОР ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺎر‬ниг. хоин.
ХЕШТАНПАРАСТ ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﭘﺮﺳﺖ‬ниг. худпараст. ХИЁНАТКОРЇ ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﺎري‬хиёнат, ањдшиканї,
бевафої ба ањду паймон.
ХЕШТАНПАРАСТЇ ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦﭘﺮﺳﺘﻲ‬ниг. худ–
парастї. ХИЁНАТКОРОНА ‫ﺧﻴﺎﻧﺖﻛﺎراﻧﻪ‬ бевафоёна; бо
макру фиреб.
ХЕШТАНШИНОС ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺷﻨﺎس‬худшинос.
ХИЁНАТПЕША ‫ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﭘﻴﺸﻪ‬ниг. хиёнаткор.
ХЕШТАНШИНОСЇ ‫ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬худшиносї.
ХИЁР І а. ‫ ﺧﻴﺎر‬бодиринг; як навъ бодиринг.
ХЕШУАЌРАБОЇ ‫ ﺧﻮﻳﺶ و اﻗﺮﺑﺎﺋﻲ‬ниг. хешовандї.
ХИЁР ІІ а. ‫ ﺧﻴﺎر‬ирода, ихтиёр.
ХЕШУТАБОРБОЗЇ ‫ ﺧﻮﻳﺶوﺗﺒﺎرﺑﺎزي‬хешованд-
бозї, хешовандпарастї. ХИЁРА а. ‫ ﺧﻴﺎره‬чизи ихтиёр карда, баргузида,
интихобшуда, хушкарда; хиёра кардан хуш
ХЕШУТАБОРЇ ‫ ﺧﻮﻳﺶ و ﺗﺒﺎري‬ниг. хешовандї.
кардан, баргузидан.
ХИБРАТ а. ‫ ﺧﺒﺮت‬дониш, дониши расо; доної,
ХИЗМАТ//ХИДМАТ ‫ﺧﺪﻣﺖ‬//‫ ﺧﺬﻣﺖ‬1. кор кардан
таљрибанокї.
барои касе. 2. кор, фаъолият. 3.вазифа, коре,
ХИДМАТ а. ‫ ﺧﺪﻣﺖ‬ниг. хизмат. ки инсон ё чизи дигар ба иљрои он ўњдадор
аст: хизмати њарбї, хизмати наќлиёт. 4. кор ва
ХИДМАТГОР ‫ ﺧﺪﻣﺖﮔﺎر‬ходим, он ки хизмат ме-
фаъолияти шоёни эњтиром ва сазовори
кунад, он ки ба касе кор мекунад.
тањсини умум; њаќќи хизмат музди кор; ба
ХИДМАТГУЗОР ‫ﺧﺪﻣﺖﮔﺬار‬ хидматкунанда, хизмат гирифтан касеро барои иљрои коре
хидматгор, ходим. ќабул кардан; ба хизмат камар бастан ба
иљрои коре омода будан; хизмат кардан кор
ХИДМАТГУЗОРЇ ‫ ﺧﺪﻣﺖﮔﺬاري‬хизматкунї, хо-
кардан, вазифаеро ба љо овардан, супорише-
димї, хизматгузорї.
ро иљро кардан.
ХИДМАТЇ ‫ ﺧﺪﻣﺘﻲ‬1. хизматгорї, ба љо овардани
ХИЗМАТГОР ‫ ﺧﺬﻣﺖ ﮔﺎر‬пешхизмат, он ки барои
хизмати касе, навкарї. 2. он ки дар сафари
 – 435 –
касе кор мекунад: хизматгори дари хона, хиз-
матгори халќ.
ХИЗМАТГОРЗАН(АК) ‫ﺧﺬﻣﺖﮔﺎرزﻧﻚ‬//‫ﺧﺬﻣﺖﮔﺎرزن‬
зане, ки хизматгор аст, он ки дар хонаи касе
ба хидматгузорї машѓул аст.
ХИЗМАТГОРЇ ‫ﺧﺬﻣﺖﮔﺎري‬ навкарї, хизмат-
гузорї.
ХИЗМАТГУЗОР ‫ ﺧﺬﻣﺖﮔﺬار‬хизматкунанда, хо-
дим, хизматгор.
ХИЗМАТГУЗОРЇ ‫ﺧﺬﻣﺖﮔﺬاري‬ ниг. хидматгу-
зорї.
ХИЗМАТЇ ‫ ﺧﺬﻣﺘﻲ‬ниг. хидматї.
ХИЗМАТНИШОНДОДА ‫ ﺧﺬﻣﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪاده‬касе, ки
хизматњои намоён кардааст: ходими хизмат-
нишондодаи илм, муаллими хизматнишондо-
да.
ХИЗМАТОНА ‫ ﺧﺬﻣﺘﺎﻧﻪ‬музди хизмат, њаќќи кори
кардашуда.
ХИЗМАТПЕША ‫ ﺧﺬﻣﺖ ﭘﻴﺸﻪ‬ниг. хидматпеша.
ХИЗМАТРАСОН ‫ ﺧﺬﻣﺖ رﺳﺎن‬ниг. хидматрасон.
ХИЗМАТРАСОНЇ ‫ ﺧﺬﻣﺖرﺳﺎﻧﻲ‬эњтиёљи зиндагии
мардумро ба љо овардан.
ХИЗМАТЧЇ ‫ ﺧﺬﻣﺘﭽﻲ‬корманди идораи давлатї,
корманди соњаи мењнати аќлонї.
ХИЗОБ а. ‫ ﺧﻀﺎب‬ранг, њино, вусма, њар ранге, ки
мўй, панљаи дасту поро бо он барои ороиш
ранг мекунанд.
ХИЗОНА а. ‫ ﺧﺰاﻧﻪ‬ниг. хазина.
ХИЗР а. ‫ ﺧﻀﺮ‬1. сабзазор, љои серсабза. 2.
мувофиќи ривоёти динї номи пайѓамбарест,
ки оби њаётбахш нўшида, умри абадї ёфтааст.
ХИК ‫ ﺧﻴﻚ‬зарфи чармини калоне, ки дар он об,
равѓан ва моеоти дигар нигоњ медоранд.
ХИКГАРДАН ‫ ﺧﻴﻚ ﮔﺮدن‬гарданѓафс, дорои гар-
дани пургўшти фарбењ.
ХИЛВАТ а. ‫ ﺧﻠﻮت‬1. танњої, гўшанишинї. 2. љои
танњонишинї, љои холї аз бегонагон.
ХИЛВАТГОЊ ‫ ﺧﻠﻮت ﮔﺎه‬ниг. хилватхона.
ХИЛВАТГУЗИН ‫ ﺧﻠﻮتﮔﺰﻳﻦ‬он ки љои хилват,
танњоиро ихтиёр мекунад.
ХИЛВАТГУЗИНЇ ‫ ﺧﻠﻮتﮔﺰﻳﻨﻲ‬љои хилват, танњо-
иро ихтиёр кардан.
ХИЛ
ХИЛВАТЇ ‫ ﺧﻠﻮﺗﻲ‬касе, ки дар хилват нишаста-
аст, гўшанишин, парданишин.
ХИЛВАТКАДА ‫ ﺧﻠﻮتﻛﺪه‬хилватхона, љои осоиш;
љое, ки суфиён гўшагиру узлатнишин мешу-
данд.
ХИЛВАТНИШИН ‫ ﺧﻠﻮت ﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар гўшаи
танњої менишинад, он ки танњої ихтиёр кар-
даст.
ХИЛВАТНИШИНЇ ‫ ﺧﻠﻮتﻧﺸﻴﻨﻲ‬танњої, гўшани-
шинї, узлат.
ХИЛВАТСАРОЙ ‫ ﺧﻠﻮت ﺳﺮاي‬ниг. хилватхона.
ХИЛВАТХОНА ‫ ﺧﻠﻮتﺧﺎﻧﻪ‬1. љои хилват, љои
танњо ва холї аз бегонагон. 2. љои осоиш.
ХИЛЌАТ а. ‫ ﺧﻠﻘﺖ‬офариниш, пайдоиш, ба вуљуд
омадан; хилќати олам офариниши олам.
ХИЛМ І ‫ ﺧﻠﻢ‬хашм, ѓазаб.
ХИЛМ ІІ а. ‫ ﺧﻠﻢ‬дўст, рафиќ.
ХИЛМ ІІІ ‫ ﺧﻠﻢ‬оби (фиси) бинї; хилми бинї а)
фиси бинї; б) маљ., гуфт. наарзанда, паст (оид
ба инсон).
ХИЛМ IV ‫ ﺧﻠﻢ‬чирк, фасод, хилд, рим; хилми
чашм рими чашм.
ХИЛОЛ ‫ ﺧﻼل‬1. байни ду чиз, фосила дар миёни
ду чиз; дар хилоли... дар байни..., дар фоси-
лаи... 2. дандонхилол, чўби махсуси дандон-
ковї; хилол кардан ду чизро аз њам људо кар-
дан, мўи ришро тор-тор кардан.
ХИЛОФ а. ‫ ﺧﻼف‬зид, муќобил, мухолиф, зидди-
ят, носозгорї; ношоиста (амал, рафтор); ба
хилофи... бар акси..., бар зидди..., ба
муќобили...
ХИЛОФАТ а. ‫ ﺧﻼﻓﺖ‬1. ба љои касе баъд аз вай
нишастан, љонишин шудан. 2. халифа будан,
халифагї кардан (ниг. халифа).
ХИЛОФЇ ‫ ﺧﻼﻓﻲ‬1. муќобилї, носозгорї. 2. збш.
як навъи пайвандакњо. 3. збш. як навъи
љумлањои пайрав
ХИЛОФКОР ‫ ﻛﺎرﺧﻼف‬касе ки аз вай корњои но-
шоиста содир мешавад.
ХИЛТ а. ‫ ﺧﻠﻂ‬1. њар чизе, ки бо чизи дигар омех-
та шудааст, таркиб, омезиш. 2. тиб. яке аз
модањои чоргона; хун, балѓам, сафро ва сав-
до, ки гўё њама беморињо аз онњо сар мезада-
аст.
 – 436 –
ХИЛ
ХИЛЪАТ ‫ ﺧﻠﻌﺖ‬1. љома, сарулибосе, ки подшоњ, зариф.
амир ё калоншавандае ба касе мебахшид. 2.
ХИНА ‫ ﺧﻴﻨﻪ‬хинин, гина-гина (доруи зидди вараља,
љома, сарулибос.
ки аз пўсти дарахти хина тайёр карда меша-
ХИЛЪАТПЎШОНЇ ‫ ﺧﻠﻌﺖﭘﻮﺷﺎﻧﻲ‬1. хилъат пў- вад).
шондан; љомапўшонї. 2. књн. маросими инъ-
ХИНГ ‫ ﺧﻨﮓ‬асп, аспи сафеду хокистарранг; хин-
оми хилъати ќиматбањо ва бошукўњ, ки ами-
ги хатлї аспи хатлонї, аспи кўлобї; ◊ хинги
рону шоњон мебахшанд. 3. књн. дар тасаввуф
магасї аспи сафед, ки холњои сиёњ дорад; хин-
маросими ба муриди бакамолрасида пўшон-
ги айём дар рон будан соњибихтиёр, фармон-
дани хилъат чун нишонаи мустаќил гардида-
раво, комрон ва бахтиёр будан.
ни ў.
ХИНГИЛ ‫ ﺧﻨﮕﻞ‬:хару хингил чорпоёни савориву
ХИМ I ‫ ﺧﻴﻢ‬1. кит. ифлосї, чиркинї, чирке, ки
боркаш, хар бо бору бунааш.
дар гўшаи чашм пайдо мешавад, хилд. 2.
љароњат, яра, захм. ХИНЗИР а. ‫ ﺧﻨﺰﻳﺮ‬хук, њайвони машњури хонагаї
ва ёбої.
ХИМ II ‫ ﺧﻴﻢ‬кит. хўи бад, хў, атвор, феъли бад.
ХИРА ‫ ﺧﻴﺮه‬1. тира, тор, торик; ѓубори хира. 2.
ХИМ III ‫ ﺧﻴﻢ‬кит. љуволе, ки аз нахи пахта бофта
камнур, норавшан, бефурўѓ, бељило: равша-
мешавад.
нии хира, чашми хира. 3. маљ. гирифта, аф-
ХИМИЁВЇ ‫ ﺧﻴﻤﻴﺎوي‬мансуб ба химия. сурда, нохуш; табъи хира, табъи касеро хира
кардан дили касеро сиёњ кардан, кайфияти ка-
ХИМИЗАТСИЯ лот. ‫ﺧﻴﻤﻴﺰﺗﺴﻴﻪ‬ бо лавозимоти
серо нохуш кардан. 4. бешарм, бењаё, густох;
химия таъмин кардан: химизатсияи
хира шудан а) тира шудан, тор шудан; б) кам-
кишоварзї.
нур шудан, бефурўѓ шудан; в) гирифтан, но-
ХИМИКАТ ‫ ﺧﻴﻤﻴﻜﺖ‬лот. мањсулоти саноати хуш шудан (ањвол, кайфият); хира-хира тира-
химиявї, моддањои таркибии химиявї. тира, хеле норавшан, базўр намоён; хира-хира
нигоњ кардан тирарўёна нигаристан; хира-
ХИМИКЇ ‫ ﺧﻴﻤﻴﻜﻲ‬мансуб ба химия; мансуб ба
хира сўхтан тира сўхтан, камнур сўхтан
њодисањо ва амалиёти химиявї.
(чароѓ).
ХИМИЯ лот. ‫ ﺧﻴﻤﻴﻪ‬яке аз илмњои асосии
ХИРАБИН ‫ ﺧﻴﺮه ﺑﻴﻦ‬он ки чашмаш наѓз намеби-
табиатшиносї, ки таркиб, сохти дохилї,
над, пеши чашмаш тор аст; наздикбин.
таѓйирот ва тањаввулоти моддаро меомўзад,
кимиё, шимї. ХИРАГЇ ‫ ﺧﻴﺮﮔﻲ‬1. тирагї, торї, камнурї: хира-
гии чашм. 2. густохї, бешармї, хархаша,
ХИМИЯВЇ ‫ ﺧﻴﻤﻴﻮي‬ниг. химикї.
безоригї; хирагї кардан густохї кардан, без-
ХИМОР а. ‫ ﺧﻤﺎر‬парда, чодар, њиљоб, фаранљї. ор кардан.
ХИМЧА ‫ ﺧﻴﻤﭽﻪ‬шохаи борику дарози баргњояш ХИРАД ‫ ﺧﺮد‬аќл, њуш, зењн; идрок, дарёфт.
кандашудаи дарахт.
ХИРАДЁФТА ‫ ﺧﺮدﻳﺎﻓﺘﻪ‬оќил, доно, хирадманд.
ХИМЧАБАДАН ‫ ﺧﻴﻤﭽﻪ ﺑﺪن‬мавзунбадан, дорои
ХИРАДМАНД ‫ ﺧﺮدﻣﻨﺪ‬боаќл, боњуш, бозаковат,
ќаду ќомати зебову чандир.
бофањм, боидрок.
ХИМЧАГИН ‫ﺧﻴﻤﭽﻪﮔﻴﻦ‬ аз химча, шоха, навда
ХИРАДМАНДЇ ‫ ﺧﺮدﻣﻨﺪي‬оќилї, заковатнокї,
сохташуда.
боњушї, боандешагї, мулоњизанокї.
ХИМЧАГЇ ‫ ﺧﻴﻤﭽﮕﻲ‬1. лоѓарї, лоѓарандомї. 2.
ХИРАДМАНДОНА ‫ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ‬аз рўи хирадмандї,
бачагї, кўдакї.
оќилона; зиракона, боњушона.
ХИМЧАКОРЇ ‫ ﺧﻴﻤﭽﻪﻛﺎري‬ниг. химчакўб.
ХИРАДНОМА ‫ ﺧﺮدﻧﺎﻣﻪ‬дастури зиндагї, номаи
ХИМЧАКЎБ ‫ ﺧﻴﻤﭽﻪﻛﻮب‬:химчакўб кардан њикматомез, осори панду ахлоќї.
шаллоќ задан, љазодињї бо химча.
ХИРАДПАРВАР ‫ﺧﺮدﭘﺮور‬ одил, доно, бохирад,
ХИМЧАМИЁН ‫ ﺧﻴﻤﭽﻪﻣﻴﺎن‬нозукмиён, борикми- боаќлу дониш.
ён; танноз, зебо, хушќаду ќомат, хушандом,
 – 437 –
ХИРАДПАРВАРД ‫ ﺟﺮدﭘﺮورد‬аз рўи ањли хирад
парваришёфта, боаклу хирад.
ХИРАДПЕША ‫ﺧﺮدﭘﻴﺸﻪ‬ кит. хирадманд, одил,
доно.
ХИРАДСЎЗ ‫ ﺧﺮدﺳﻮز‬киноя аз ољиз ва забунку-
нандаи аќлу хирад.
ХИРАКУНАНДА ‫ ﺧﻴﺮهﻛﻨﻨﺪه‬1. чашмбар, дурах-
шон; маљ. дилрабо, бехудкунанда. 2. кўр-
кунанда.
ХИРАНАМО ‫ ﺧﻴﺮه ﻧﻤﺎ‬ниг. хиратоб.
ХИРАРАНГ ‫ ﺧﻴﺮه رﻧﮓ‬тираранг, норавшан.
ХИРАРЎЙ ‫ ﺧﻴﺮهروي‬1. густох, бешарм. 2. гириф-
тарўй, туршрўй, тираљабин, абус, чин дар
абрў.
ХИРАРЎЙЇ ‫ ﺧﻴﺮهروﺋﻲ‬1. бешармї, бењаёї; сар-
кашї, нофармонї, густохї. 2. гирифтарўй,
туршрўй.
ХИРАСАР ‫ ﺧﻴﺮه ﺳﺮ‬1. кундзењн, ањмаќ, аблањ. 2.
густох, худсар.
ХИРАСАРЇ ‫ ﺧﻴﺮهﺳﺮي‬1. кундзењнї, нодонї,
аблањї. 2. ошуфтагї, парешонї.
ХИРАСАРОНА ‫ ﺧﻴﺮهﺳﺮاﻧﻪ‬1. аблањона, ањмаќона.
2. парешонњолона.
ХИРАСЎЗ ‫ﺧﻴﺮهﺳﻮز‬ тира, норавшан,
камнурдињанда: чароѓи хирасўз.
ХИРАТАБИАТ ‫ ﺧﻴﺮه ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ниг. хиратабъ.
ХИРАТАБИАТЇ ‫ ﺧﻴﺮه ﻃﺒﻴﻌﺘﻲ‬ниг. хиратабъї.
ХИРАТАБЪ ‫ ﺧﻴﺮه ﻃﺒﻊ‬бо табъи гирифта, хафа,
ѓамгин, ношод.
ХИРАТАБЪЇ ‫ ﺧﻴﺮه ﻃﺒﻌﻲ‬бо табъи гирифта будан,
хафагї, ѓамгинї, ношодї.
ХИРАТОБ ‫ ﺧﻴﺮه ﺗﺎب‬норавшан, тира.
ХИРАЧАШМ ‫ ﺧﻴﺮهﭼﺸﻢ‬1. он ки чашмаш норав-
шан аст, чашмаш камнур; наздикбин. 2. маљ.
кўтоњбин.
ХИРАЧАШМЇ ‫ ﺧﻴﺮهﭼﺸﻤﻲ‬1. норавшан дидан,
наздикбинї. 2. маљ. кўтоњбинї.
ХИРАШАВЇ ‫ ﺧﻴﺮهﺷﻮي‬тирашавї (мас., чашм);
хирашавии пардаи шабакаи чашм.
ХИРВОР ‫ ﺧﺮوار‬ниг. харвор 3; хирвор-хирвор
маљ. хеле зиёд, бисёр.
ХИР
ХИРГАЊ ‫ ﺧﺮﮔﻪ‬ниг. хиргоњ.
ХИРГОЊ ‫ ﺧﺮﮔﺎه‬хайма, чодир, шомёна; хиргоњ
задан чодир барпо кардан, хайма задан.
ХИРГОЊЇ ‫ ﺧﺮﮔﺎﻫﻲ‬1. мансуб ва марбут ба
хиргоњ. 2. он ки дар хиргоњ сукунат дорад,
хиргоњнишин.
ХИРЌА ‫ ﺧﺮﻗﻪ‬1. либоси дарвешон, либоси аз
порањои гуногун дўхташуда, либоси ќуроќ. 2.
маљ. либоси тазвиру риё.
ХИРЌАПЎШ ‫ ﺧﺮﻓﻪ ﭘﻮش‬он ки хирќа пўшидааст;
ќаландар, зоњид, сўфї; зоњиднамо,
зоњидтарош.
ХИРМАН ‫ ﺧﺮﻣﻦ‬1. тўдаи ѓаллаи нокўфта ва бод
доданашуда; љои хирманкўбї. 2. тўда, тўб,
њар чизи дар як љо тўб ва тўдакарда: хирмани
гул, хирмани пахта; хирман кардан тўда кар-
дан, тўб кардан; хирман бод кардан ѓалларо
аз коњ људо намудан; хирман кўфтан бо
ќувваи гову асп ё мошин ѓалларо аз хўшањо
људо кардан; хирман-хирман тўб-тўб, гала-
гала, бисёр, фаровон.
ХИРМАНГОЊ ‫ ﺧﺮﻣﻦﮔﺎه‬љое, ки хирманро барои
кўфтан тўб кардаанд, љои хирманкўбї.
ХИРМАНКЎБ ‫ ﺧﺮﻣﻦﻛﻮب‬1. хирманкўбанда. 2.
олат ва воситаи хирманкўбї: мошинаи
хирманкўбї.
ХИРМАНКЎБЇ ‫ ﺧﺮﻣﻦﻛﻮﺑﻲ‬амал ва кори хир-
манкўб, он чи мансуб ба хирманкўбист.
ХИРМАНСЎХТА ‫ ﺧﺮﻣﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ‬маљ. касодшуда,
бенавошуда, муфлисшуда.
ХИРМАНЉО(Й) (‫ ﺧﺮﻣﻦ ﺟﺎ)ي‬ниг. хирмангоњ.
хиром ‫ ﺧﺮام‬1. асоси замони њозира аз хиромидан.
2. рафтори оњиста бо нозу виќор. 3. љузъи па-
сини калимањои мураккаб ба маънои хушраф-
торї: хушхиром, кабкхиром.
ХИРОМАНДА ‫ ﺧﺮاﻣﻨﺪه‬хусусияти зебову хуб ва
бо ишваву ноз роњ рафтани касе.
ХИРОМАНДАГЇ ‫ ﺧﺮاﻣﻨﺪﮔﻲ‬хиромида будан,
вазъ ва њолати хиромон доштан.
ХИРОМИДАН ‫ﺧﺮاﻣﻴﺪن‬ роњ рафтан бо нозу
виќор.
ХИРОМИШ ‫ ﺧﺮاﻣﺶ‬исми амал аз хиромидан, хи-
ромон роњ рафтан, хиромидан.
ХИРОМВАР ‫ﺧﺮامآور‬ :хиромвар шудан роњ раф-
 – 438 –
ХИР
тан, гузар кардан.
ХИРОМОН ‫ ﺧﺮاﻣﺎن‬раванда бо нозу виќор; бо
хиром раванда; хиромон шудан болида, бо
нозу истиѓно ба роњ даромадан.
ХИРОЉ//ХАРОЉ а. ‫ ﺧﺮاج‬андозе, ки аз замин ва
мањсулоти заминї гирифта мешуд; хирољ до-
дан андоз пардохтан; ба хирољи як мамлакат
меарзад хеле гаронќадр ва ќиматбањост.
ХИРОЉГУЗОР ‫ ﺧﺮاجﮔﺬار‬хирољдењ, андозди-
њанда, андозсупор, андозсупоранда.
ХИРОЉЃУНДОР ‫ ﺧﺮاجﻏﻨﺪار‬он ки хирољ љамъ
меоварад, омил.
ХИРОЉДИЊАНДА ‫ ﺧﺮاج دﻫﻨﺪه‬ниг. хирољгузор.
ХИРОЉДИЊЇ ‫ ﺧﺮاج دﻫﻲ‬њаќќи замин ё аз њосил
андоз дидан, андозсупорї.
ХИРРИГЇ ‫ ﺧﺮﻳﮕﻲ‬гирифтани овоз.
ХИРРИОВОЗ ‫آواز‬ ‫ﺧﺮي‬ он ки овозаш гирифта
бошад, хиррї.
ХИРРЇ ‫ ﺧﺮّي‬он ки овозаш гирифта аст, он ки
буѓї шуда бо хир-хир нафас мегирад; овози
хиррї садои хирросї.
ХИРРОС ‫ ﺧﺮّاس‬:хиррос задан хир-хир нафас ги-
рифтан, канда-канда нафас кашидан.
ХИРС ‫ ﺧﺮس‬њайвони дарандаи гўштхори пур-
пашм ва тануманд.
ХИРСАК ‫ ﺧﺮﺳﻚ‬ниг. хирсбача, бачаи хирс.
ХИРСАКМУРЎД ‫ﺧﺮﺳﻚﻣﺮود‬ бот. як навъи
мурўд.
ХИРСБАЧА ‫ ﺧﺮس ﺑﭽﻪ‬бачаи хирс.
ХИРСБОЗ ‫ ﺧﺮس ﺑﺎز‬ромкунандаи хирс (дар сирк),
он ки бо хирс тамрин ва онро нигоњубин ме-
кунад.
ХИРСБОЗЇ ‫ ﺧﺮس ﺑﺎزي‬ромкунии хирс, тамрин
кардан бо хирс.
ХИРСБОН ‫ ﺧﺮس ﺑﺎن‬ниг. хирсбоз.
ХИРСГИР ‫ ﺧﺮسﮔﻴﺮ‬дом барои хирс; сайёди хирс.
ХИРСОНА ‫ ﺧﺮﺳﺎﻧﻪ‬чун хирс, хирсвор, ба мисли
рафтори хирс; хизмати хирсона хизмате, ки аз
он ба љои нафъ зарар ё натиљаи ногувор ра-
сад, хизмати ноўњдабароёна.
ХИРСХОНА ‫ﺧﺮس ﺧﺎﺗﻪ‬ љой, ќафас, панљара ба-
рои хирс.
ХИРСШИКОР ‫ ﺧﺮسﺷﻜﺎر‬сайди хирс, шикор
кардани хирс.
ХИРУРГ ю. ‫ ﺧﻴﺮورگ‬ниг. љарроњ.
ХИРУРГИЯ ю. ‫ ﺧﻴﺮورﮔﻴﻪ‬соњаи илми тиб, ки бо
усули љарроњї ва амалиётї муолиља мекунад;
љарроњї.
ХИР-ХИР ‫ ﺧﺮﺧﺮ‬калимаи таќлиди овоз, ки садои
аз гулўи фишурда ё аз гулўи одами хобида
баромадаро ифода мекунад; садои хир-хир
овози гирифта, овози одами буѓишаванда;
хир-хир кардан а) банд шудани роњи нафас
дар гулў; б) гирифтани роњи нафас, танг шу-
дани роњи нафас.
ХИСИР-ХИСИР ‫ ﺧﺴﻴﺮﺧﺴﻴﺮ‬калимаи таќлиди
овозї, ки байни хасу хошок хазидани
љонвареро ифода мекунад.
ХИСЛАТ а. ‫ ﺧﺼﻠﺖ‬хосият, одат, тинат.
ХИСОИДАН ‫ ﺧﺴﺎﺋﻴﺪن‬ниг. хисонидан.
ХИСОЛ а. ‫ ﺧﺼﺎل‬љ. хислат.
ХИСОНИДАН ‫ ﺧﺴﺎﻧﻴﺪن‬ниг. хесонидан.
ХИСОРАТ а. ‫ ﺧﺴﺎرت‬зиён, зарар, нуќсон.
ХИСРАВЇ І ‫ ﺧﺴﺮوي‬1. мутааллиќ ба Хисрав, аз
они подшоњ. 2. подшоњї, подшоњ будан.
ХИСРАВОНЇ//ХУСРАВОНЇ ‫ ﺧﺴﺮواﻧﻲ‬1. аз они
подшоњ, шоњона. 2. мус. яке аз оњангњои бос-
тонии эронї.
ХИССАТ а. ‫ﺖ‬‫ ﺧﺴ‬хасисї, бахилї; фурўмоягї.
ХИТ ‫ ﺧﻴﺖ‬гуфт. :хит кардан (касеро) хафа кар-
дан, ранљондан, малўл кардан; хит шудан а)
ранљидан, малўл гаштан; б) оњиста, номаълум
ѓоиб шудан.
ХИТО ‫ ﺧﺘﺎ‬ниг. хато ІІ.
ХИТОБ а. ‫ ﺧﻄﺎب‬сухане, ки рў ба рўи касе ё ба
касе нигаронида гуфта мешавад; аломати хи-
тоб (!) аломате, ки дар охири љумлањои
хитобї гузошта мешавад; хитоб кардан (на-
мудан) ба касе рў оварда гап задан, ба касе
мурољиат намудан.
ХИТОБА а. ‫ ﺧﻄﺎﺑﻪ‬1. ниг. хитоб. 2. вазъхонї,
хутбахонї.
ХИТОБЇ ‫ ﺧﻄﺎﺑﻲ‬дањанакї, шифоњї.
ХИТОБАН а. ً‫ ﺧﻄﺎﺑﺎ‬ба касе мурољиат карда гуф-
тан.
 – 439 –
ХИТОБНОМА ‫ ﺧﻄﺎب ﻧﺎﻣﻪ‬вараќае, ки дар он до-
ир ба масъалае ба халќ мурољиат карда ме-
шавад, баённома, мурољиатнома.
ХИТОЇ ‫ ﺧﺘﺎﺋﻲ‬мансуб ба Хитой, дар Хитой сох-
ташуда.
ХИТОЙ ‫ ﺧﺘﺎي‬1. аз мардуми Хитой, ањли Хитой;
2. мамлакати Хитой (Чин).
ХИТОЙШИНОС ‫ ﺧﺘﺎي ﺷﻨﺎس‬мутахассис, ки ро-
љеъ ба Хитой (Чин) тањќиќот менамояд.
ХИТОЙШИНОСЇ ‫ ﺧﺘﺎي ﺷﻨﺎﺳﻲ‬бахши илм, ки ба
тањќиќи масъалањои таърих, фарњанг, тамад-
дун ва њунари мардуми Хитой дахл мекунад
ХИТОМ ‫ ﺧﺘﺎم‬поён, охир, анљом, тамом, та-
момшавї; хитом додан тамом кардан, ба ит-
мом расонидан; хитом ёфтан анљом пазируф-
тан, ба охир расидан, тамом шудан.
ХИТТА а. ‫ ﺧﻄّﻪ‬1. замине, ки барои иморат гир-
догирди он хат кашидаанд. 2. мамлакат, сар-
замин.
ХИФФАТ а. ‫ ﺧﻔّﺖ‬сабукї, камвазнї (љисман,
аќлан ё аз љињати коре).
ХИЉИЛ а. ‫ ﺧﺠﻞ‬ба хиљолат монда, шармзада;
хиљил кардан касеро ба хиљолат монондан;
хиљил шудан шарманда шудан, ба хиљолат
мондан; дил хиљил шудан дил зиќ шудан, дил
нороњат шудан.
ХИЉЛАТ а. ‫ ﺧﺠﻠﺖ‬ниг. хиљолат; араќи хиљлат
араќрезї аз шиддати шармсорї ва
хиљолатзадагї.
ХИЉЛАТЗАДА ‫ﺧﺠﻠﺖزده‬ хиљил, шармдор-
ондашуда, шармсор.
ХИЉОЛАТ а. ‫ ﺧﺠﺎﻟﺖ‬шармзадагї, шармсорї,
шарм, њаё; аз хиљолат баровардан касеро аз
вазъияти шармзадагї рањо кардан; дар
хиљолат будан (мондан) шармзада будан,
хиљил будан; хиљолат додан касеро шарм до-
рондан; хиљолат кашидан шармсор шудан,
хиљил ва шармзада будан аз рафтор ва кир-
дори хеш; дар хиљолат мондан хиљил шудан,
хиљолат кашидан.
ХИЉОЛАТЗАДА ‫ﺧﺠﺎﻟﺖزده‬ шармсор, хиљил,
шарманда.
ХИЉОЛАТКАШЇ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖﻛﺸﻲ‬ ниг. хиљолатман-
дї.
ХИЉОЛАТМАНД ‫ﺧﺠﺎﻟﺖﻣﻨﺪ‬ хиљил, шармзада,
ХИШ
дар хиљолат монда; хиљолатманд будан хиљил
будан, шармзадагї; хиљолатманд шудан дар
хиљолат мондан.
ХИЉОЛАТМАНДЇ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖﻣﻨﺪي‬ хиљилї, шарм-
задагї, изокашї.
ХИЉОЛАТМАНДОНА ‫ ﺧﺠﺎﻟﺖﻣﻨﺪاﻧﻪ‬дар њолати
шарму хиљолат, шармгинона, дар њолати
хиљолаткашї.
ХИЉОЛАТОВАР ‫ ﺧﺠﺎﻟﺖآور‬он чи боиси шарм ва
хиљолат мешавад, шармовар.
ХИЉОЛАТОМЕЗ ‫ﺧﺠﺎﻟﺖآﻣﻴﺰ‬ шармгинона, бо
шармсорї.
ХИШИРОС ‫ ﺧﺸﺮاس‬калимаи таќлиди овоз аз
ќабили хишир-хишир, хиширос задан овози
хазидан ё молиши чизеро зоњир кардан;
ХИШИР-ХИШИР ‫ ﺧﺸﺮﺧﺸﺮ‬ниг. хиширос.
ХИШОБА//ХИШОВА ‫ﺧﺸﺎوه‬//‫ ﺧﺸﺎﺑﻪ‬киштзорро
аз гиёњњои бегона тоза кардан; хишоба кардан
аз гиёњњои бегонаи зарарнок тоза кардани
кишт.
ХИШТ І ‫ ﺧﺸﺖ‬лойе, ки ба ќолиби махсус андох-
та хушконда шудааст ва масолењи асосии би-
нокорист, ољур; хишти пухта хиште, ки дар
хумдон пухта бошанд; хишти хом хишти дар
хумдон пухтанашуда; хишт рехтан лойро ба
ќолиби махсус рехта хишт сохтан; хишт-
хишт ќабат-ќабат.
ХИШТ ІІ ‫ ﺧﺸﺖ‬навъи ќарта, ки дар шакли хишт
аст.
ХИШТ ІІІ ‫ ﺧﺸﺖ‬навъе аз найзаи хурди кўтоњ.
ХИШТ ІV ‫ ﺧﺸﺖ‬номи ќисме (наск) аз 21 ќисми
“Занду Позанд” аст.
ХИШТ V ‫ ﺧﺸﺖ‬навъе аз њалвост, ки ба шакли
порча ва ќурс тайёр мекунанд..
ХИШТАК ‫ ﺧﺸﺘﻚ‬порчаи чоргўшае, ки зери
баѓали љома ё миёни ду пои тунбон дўхта ме-
шавад.
ХИШТБАНД ‫ ﺧﺸﺖﺑﻨﺪ‬1. хиштбасткунанда. 2.
мањкам кардан бо хишт.
ХИШТБАСТ ‫ﺑﺴﺖ‬ ‫ ﺧﺸﺖ‬бо хишт мањкам карда,
деворкарда.
ХИШТБАСТКУНАНДА ‫ ﺧﺸﺖﺑﺴﺘﻜﻨﻨﺪه‬он ки
љоеро хиштбанд мекунад; хиштчин, хишткор.
 – 440 –
ХИШ
ХИШТДЕВОР ‫ ﺧﺸﺖ دﻳﻮار‬девори хиштї, аз хишт
сохташуда.
ХИШТЗАН ‫ ﺧﺸﺖ زن‬хиштрез.
ХИШТЗАНЇ ‫ ﺧﺸﺖ زﻧﻲ‬хиштрезї.
ХИШТИН ‫ ﺧﺸﺘﻴﻦ‬ниг. хиштї.
ХИШТЇ ‫ ﺧﺸﺘﻲ‬аз хишт; девори хиштин девори аз
хишт сохташуда.
ХИШТКАШОН ‫ ﺧﺸﺖ ﻛﺸﺎن‬он ки ба љои со-
хтмон хишт мекашонад.
ХИШТКАШОНЇ ‫ ﺧﺸﺖ ﻛﺸﺎﻧﻲ‬кор ва шуѓли касе,
ки дар бинокорї хишт мекашонад.
ХИШТКОР ‫ﺧﺸﺖﻛﺎر‬ коргари хиштчин дар
бинокорї.
ХИШТКОРЇ ‫ ﺧﺸﺖﻛﺎري‬коре, ки ба хишт рехтан
ва чидани он вобастагї дорад; бинои аз хишт
сохташуда.
ХИШТЌОЛИБ ‫ ﺧﺸﺖﻗﺎﻟﺐ‬чорчўбаи дарозрўя ба-
рои хиштрезї.
ХИШТПАЗ ‫ ﺧﺸﺖ ﭘﺰ‬он ки дар хумдони хишт кор
мекунад, пазандаи хишт.
ХИШТПАЗЇ ‫ ﺧﺸﺖﭘﺰي‬кор ва шуѓли коргари
хумдони хишт; корхонаи хиштпазї корхонае,
ки дар он амалиёти хиштрезї ва хиштпазї
анљом меёбад.
ХИШТПАРЧА ‫ ﺧﺸﺖﭘﺮﭼﻪ‬ниг. хиштпора.
ХИШТПОРА ‫ﺧﺸﺖﭘﺎره‬ порае аз хишт, хишти
шикаста.
ХИШТРЕЗ ‫ ﺧﺸﺖ رﻳﺰ‬он ки лойро ба ќолиб зада
хишт тайёр мекунад, резандаи хишт.
ХИШТРЕЗЇ ‫ ﺧﺸﺖ رﻳﺰي‬кор ва шуѓли хиштрез.
ХИШТСОВ ‫ ﺧﺸﺖ ﺳﺎو‬белчаи хиштрезон.
ХИШТФАРШ ‫ ﺧﺸﺖ ﻓﺮش‬љое, ки ба заминаш
хишти пухта чида шудааст, фарши бо хишт
чидашуда.
ХИШТХОЛ ‫ ﺧﺸﺖ ﺧﺎل‬холи хиштмонанди ќартаи
бозї.
ХИШТЧИН ‫ ﺧﺸﺖ ﭼﻴﻦ‬он ки дар бинокорї хишт
мечинад, устои хишткор.
ХИШТЧИНЇ ‫ﭼﻴﻨﻲ‬ ‫ ﺧﺸﺖ‬кор ва касби хиштчин,
устои хишткор.
ХИШШОС ‫ﺧﺸّﺎس‬ калимаи таќлиди овоз аз
ќабили хиширрос; хишшос задан ба зўрї на-
фас кашидан, дар нафаскашї овози хиш-хиш
баровардан.
ХЛОР ю. ‫ ﺧﻼر‬унсури химиявї, гази нафасгар-
дон, ки дар бењдоштї њамчун воситаи пешги-
рикунанда аз касалињои сироятї ва дар са-
ноати њарбї барои сохтани моддањои
зањролуд кор фармуда мешавад; хлор задан
хлор пошидан бо маќсадњои зиддисироятї.
ХЛОРДОР‫ ﺧﻼردار‬ниг. хлорнок.
ХЛОРЗАНЇ ‫ ﺧﻼرزﻧﻲ‬ниг. хлоронї.
ХЛОРИД ю. ‫ ﺧﻼرﻳﺪ‬хим. пайвастањои хлорї.
ХЛОРНОК ‫ ﺧﻼرﻧﺎك‬хлоромез; оњаки хлорнок.
ХЛОРОНИДАН ‫ ﺧﻼراﻧﻴﺪن‬коркарди (шустан,
безарар кардан, тамиз додан) њар чизе бо
мањлули хлор.
ХЛОРОНЇ ‫ ﺧﻼراﻧﻲ‬хлорзанї, бо хлор тамиз до-
дан.
ХЛОРОФОРМ фр. ‫ ﺧﻼراﻓﺎرم‬моеи беранге, ки
дар такиби худ хлор дорад ва дар амалиёти
љарроњї чун моддаи бењушкунанда кор фар-
муда мешавад.
ХОБ І ‫ ﺧﻮاب‬1. њолати осоиш ва оромии бадан, ки
бо фосилањои маълум рўй медињад ва дар ас-
нои он фаъолияти шуур тамоман ё ќисман
ќатъ мегардад; муќоб. бедорї. 2. он чи дар
олами хоб ба хобанда зоњир мегардад. 3. маљ.
ѓафлат, бехабарї; хоби гарон (вазнин, сахт)
хоби амиќ, хобе, ки аз он кас зуд бедор наме-
шавад; хобатон хуш! ором ва осуда бихобед!
(дар мавриди орзуи хоби наѓзи роњат гуфта
мешавад); хобу хаёл чизи ѓайримумкин, чизи
мањол; хоб бурдан ба хоб рафтан, хуфтан, хоб
кардан; хоби касеро гурезондан (парондан)
боиси хоб карда натавонистани касе гарди-
дан; хоб дидан дар хоб ба кас намудани чизе,
рўъё; худро ба хоб задан худро бардурўѓ хо-
бида вонамуд кардан; хоб кардан а) хобидан,
хуфтан; б) карахт шудани даст ё по аз
бењаракатї; в) аз кор мондани ягон корхона,
соат, машина ва ѓ.; ба (дар) хоб мондан бисёр
хоб кардан, дар ваќташ бедор нашуда маври-
ди кореро гузарондан; хоб омадан хобидан
хостан, хоб пахш кардан; хоб паридан хоб на-
бурдан, ба сабаби монеае хобида натавони-
стан; аз хоб сер шудан ба ќадри кифоя ва осу-
да хоб карда хестан; аз хоб хестан бедор шу-
 – 441 –
ХОВ
дан; хобатро ба об гўй! ин хаёли хом аст, он чи ХОБИШ ІІ ‫ ﺧﻮاﺑﺶ‬геол. партов (замин); кўњна
ту мехоњї шуданї нест. (молу мањсулот).
ХОБ II ‫ﺧﺎب‬//‫ ﺧﻮاب‬моилии пати матоъњои патдор ХОБКАРДА ‫ ﺧﻮاب ﻛﺮده‬ниг. хобида.
ё ќолин ба як сў.
ХОБКУНЇ ‫ ﺧﻮاب ﻛﻨﻲ‬хобравї, хуфтан.
ХОБАНДА ‫ ﺧﻮاﺑﻨﺪه‬он ки дар хоб аст, касе ки хоб
кардааст, одами дар хоб; дар њоли хобида.
ХОБНОК‫ ﺧﻮاﺑﻨﺎك‬ниг. хоболуд.
ХОБНОМА ‫ ﺧﻮاب ﻧﺎﻣﻪ‬китоб ё рисолае, ки аз рўи
ХОББИНЇ ‫ ﺧﻮاب ﺑﻴﻨﻲ‬хоб дидан.
он хобро таъмир мекунанд.
ХОББУРДА ‫ ﺧﻮابﺑﺮده‬хобида, пинакрафта, хуф-
ХОБОВАР ‫ ﺧﻮاب آور‬хоб тавлидкунанда, чизи бо-
та; маљ. шах (карахт) шудани по ё даст, беха-
иси хоб: доруи хоб.
бар, ногоњ.
ХОБОЛУД ‫ ﺧﻮاب آﻟﻮد‬он ки аз хоб сер нашуда хес-
ХОБВОРА ‫ ﺧﻮابواره‬ба монанди хоб, хоби кўтоњ;
та бошад, он ки ба сабаби сер нашудан аз хоб
ба хоб водоршуда, гипноз, хоби сунъї.
карахт бошад: чашми хоболуд.
ХОБГАРД ‫ ﺧﻮابﮔﺮد‬шабгард; он ки шаб дар
њолати хоб будан бе ихтиёри худ роњ меравад.
ХОБОЛУДЇ ‫ ﺧﻮاب آﻟﻮدي‬серхобї, хоб пахш кар-
дан.
ХОБГАРДЇ ‫ ﺧﻮابﮔﺮدي‬як навъ бемории рўњие,
ки гирифтори он дар њолати хоб роњ мегардад
ХОБОЛУДОНА ‫ﺧﻮاب آﻟﻮداﻧﻪ‬ пинакравона, маљ.
карахтона.
ё коре мекунад.
ХОБОН ‫ ﺧﻮاﺑﺎن‬сохт. болиштаки чўбине, ки дар
ХОБГОЊ ‫ ﺧﻮابﮔﺎه‬љои хоб, хонаи хоб; хобгоњи
сохтмонњо – дар айвонњо дар сари сутун гу-
умумї, иќоматгоњи якљояи одамоне, ки дар як
зошта аз болои он пешхариро мегузоранд.
муассиса кор мекунанд ё дар як љо мехонанд.
ХОБОНАК ‫ ﺧﻮاﺑﺎﻧﻚ‬навъе аз бозии бачагон, ки
ХОБДЎСТ ‫ ﺧﻮاب دوﺳﺖ‬он ки хоб карданро дўст
яке рўяшро бо дастон мепўшонад, то дигарон
медорад; танбал; фароѓатљўй.
аз ў дур раванд, сипас кадомеро ёфта даст ги-
ХОБГУЗОР ‫ ﺧﻮابﮔﺬار‬муаббир, касе, ки хобро рад, њамон ба љои ў меистад.
таъбир мекунад.
ХОБОН(И)ДАН ‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن‬тарзи баво-
ХОБГУЗОРЇ ‫ ﺧﻮابﮔﺬاري‬муаббирї, таъбир кар- ситаи феъли хобидан 1, 2, 3, 4; 2. тар карда
дани хоб. мондан; захира кардан. 3. гузарондан, ши-
нондан. 4. ба зону зада маљбур намудан.
ХОБИДА ‫ﺧﻮاﺑﻴﺪه‬ дарозкашида, ёзида, ѓелида;
кўфта. ХОБПАР ‫ ﺧﻮاب ﭘﺮ‬бехоб, бедорхоб; хобпар шу-
дан бедорхоб шудан, хоб наомадан, хобида
ХОБИДАН ‫ ﺧﻮاﺑﻴﺪن‬1. хуфтан, хоб кардан. 2. бу-
натавонистан.
дан, зиндагї кардан, иќомат доштан (дар бе-
морхона, њабсхона). 3. кор накардан, аз кор ХОБРАВЇ ‫ ﺧﻮاب روي‬ниг. хобкунї.
мондан, аз кор боз истодан, таваќќуф кардан
ХОБУХЕЗ ‫ ﺧﻮاب وﺧﻴﺰ‬истиќомат, рўзгузаронї;
(соат, корхона ва ѓ.). 4. ором ёфтан, паст ё та-
хобухез кардан истиќомат кардан, манзил
мом шудан, фурў нишастан (шўриш ё ягон
кардан.
норозигї). 5. љўлидан, афтода мондан. 6.
ањамияти худро гум кардан, фаромўш шудан; ХОБХАЛТА ‫ ﺧﻮاب ﺧﻠﺘﻪ‬халтае, ки ба он даромада
ин масъала њанўз мехобад. 7. истодан, бекор мехобанд.
истодан; мављуд будан; ба фурўш нарасида
ХОБШИНОС ‫ ﺧﻮاب ﺷﻨﺎس‬ниг. хобгузор.
мондан (моле); дар анбор чизњои бисёр хоби-
даанд. 8. дар њабс будан, мањбус шудан; як сол ХОБШИНОСЇ ‫ ﺧﻮاب ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ниг. хобгузорї.
хобида баромад. 9. карахт шудани дасту по аз
ХОВАР ‫ ﺧﺎور‬1. шарќ. 2. тарафи офтоббаро.
бењаракатї: дастам хобида мондааст.
ХОВАРОН ‫ ﺧﺎوران‬1. ховар, машриќ. 2. ѓарб,
ХОБИШ І ‫ ﺧﻮاﺑﺶ‬самти хобидани тор, мўяк; ба
маѓриб. 3. таър. номи вилояте дар Хуросон.
хобиши пат ба самти хобидани пати матоъ.
ХОВАРШИНОС ‫ ﺧﺎور ﺷﻨﺎس‬ниг. шарќшинос.
 – 442 –
ХОВ

ХОВАРШИНОСЇ ‫ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﻲ‬шарќшиносї, манфиатњои ватан ва мамлакат ба душман.

соњае, ки ба тањќиќи мамолики Шарќ машѓул
аст.
ХОВАРЗАМИН ‫ﺧﺎور زﻣﻴﻦ‬ шарќ, Машриќ.
ХОГ ‫ ﺧﺎگ‬1. биол. ташкилањои одатан як-
њуљайрагї, ки барои бе таносул афзудани
бактерияњо мусоидат мекунанд. 2. кит. тухм,
тухми мурѓ.
ХОГИНА ‫ ﺧﺎﮔﻴﻨﻪ‬хўр. навъе аз таом, ки аз тухми
мурѓ ва сабзавот пухта мешавад, тухмбирён,
омлет.
ХОГИНАКАРАМ ‫ ﺧﺎﮔﻴﻨﻪﻛﺮم‬хўр. таоме, ки аз
тухми мурѓ ва карам пухта мешавад.
ХОД ‫ ﺧﺎد‬кит. заѓан.
ХОДА ‫ ﺧﺎده‬чўби дарози рост; ◊ дум хода кардан
тез гурехтан аз љое.
ХОДИМ а. ‫ ﺧﺎدم‬1. хидматкунанда, хизматчї;
корманд: ходими хизматнишондода. 2. зане,
ки дар маъракањо (тўй, азо ва ѓ.) хизмати
мардумро адо менамояд. 3. кит. касе, ки дар
њаммом мардумро молиш дода шустушў ме-
кунад.
ХОДИМЇ ‫ ﺧﺎدﻣﻲ‬1. вазифаи ходим, хидмат-
гузорї. 2. амали ходим дар њаммом; ходимї
кардан муштумол карда шустушў додан дар
њаммом.
ХОЗА I ‫ ﺧﺎزه‬кит. гиле, ки ба он деворњоро андо-
ва мекунанд, лойи андова, њар чизе, ки бо њам
омехта шудааст.
ХОЗА II ‫ ﺧﻮازه‬ниг. хавоза.
ХОЗЕЪ а. ‫ ﺧﺎﺿﻊ‬фармонбардор, мутеъ, итоаткор.
ХОЗИН а. ‫ ﺧﺎزن‬хазинадор, хазиначї, нигањбони
хазина, анбордор.
ХОИДАН ‫ ﺧﺎﺋﻴﺪن‬1. бо дандон фишурда нарм
кардан, љавидан. 2. маљ. касеро бисёр таънаву
маломат кардан, бадгўї кардан, носазо гуф-
тан: ўро ин ќадар нахоед; забон хоидан дар
бораи ину он гап зада ба асли матлаб дахл
накардан.
ХОИДАШУДА ‫ ﺧﺎﺋﻴﺪه ﺷﺪه‬он чи онро хоидаанд
(мас., устухон); сухани хоидашуда сухани
такрорёфта, забонзадашуда.
ХОИН ‫ ﺧﺎﺋﻦ‬хиёнаткунанда, хиёнаткор.
ХОИНЇ ‫ﺧﺎﺋﻨﻲ‬ хиёнат, хиёнатї, фурўхтани
ХОИНОНА ‫ ﺧﺎﺋﻨﺎﻧﻪ‬ниг. хиёнаткорона.
ХОИСАК ‫ ﺧﺎﻳﺴﻚ‬хоиски хурд, болѓача.
ХОИСК ‫ ﺧﺎﻳﺴﻚ‬путк, болѓа, чаккуш.
ХОИСКЗАН ‫ﺧﺎﻳﺴﻚ زن‬ путкзан, болѓазан, чак-
кушзан.
ХОИШ ‫ ﺧﺎﻳﻴﺶ‬хоидан, љавиш.
ХОК ‫ ﺧﺎك‬1. ќабати болоии ќишри сайёраи за-
мин, ки дар он гиёњу дарахт мерўяд; замин. 2.
мамлакат, кишвар; хоки Тољикистон кишвари
Тољикистон; ба хок рафтан мурдан, фавтидан;
ба хок супурдан дафн кардан, гўрондан; хок
шудан ба хок мубаддал гаштан, нест гарди-
дан, мањв шудан; бо хок яксон кардан чизеро
несту нобуд кардан, мањв сохтан; хок ба са-
раш! рўзи нек набинад!; хокашро гардам... дар
мавриди ќайд кардани муќаддасї ва табарру-
кии љое гуфта мешавад; хоки поят шавам фи-
доят шавам.
ХОКА ‫ ﺧﺎﻛﻪ‬хокмонанд, чизи нарми соидашуда;
хокаи ангишт ангишти майда (гарди ангишт).
ХОКАНДОЗ ‫ ﺧﺎك اﻧﺪاز‬белчаи оњанї, мисї ё
тунукагї, ки бо он хок, хокистар ва ѓ. мебар-
доранд.
ХОКАЌАНД ‫ ﺧﺎﻛﻪ ﻗﻨﺪ‬ќанди хока, хокаи ќанд,
орди ќанд, судаи ќанд.
ХОКБАРДОРЇ ‫ﺑﺮداري‬ ‫ ﺧﺎك‬хок бардоштан; хок
канда баровардан.
ХОКБАРСАР ‫ ﺧﺎك ﺑﺮﺳﺮ‬ѓамгин, андўњгин; маљ.
пажмурда; мурда.
ХОКБЕЗ ‫ ﺧﺎك ﺑﻴﺰ‬1. тўр барои хок бехтан. 2. он
ки хокро мебезад.
ХОКБОД ‫ﺑﺎد‬ ‫ﺧﺎك‬ чангбод, шамоли пурчангу
ѓубор, хок.
ХОКБОЗЇ ‫ ﺧﺎك ﺑﺎزي‬бозї бо хок; ба хок оѓушта
шуда бозї кардан: хокбозї кардан.
ХОКБОН ‫ ﺧﺎك ﺑﺎن‬нигоњубинкунандаи хок; маљ.
дењќон, кишоварз.
ХОКБОРИШ ‫ ﺧﺎك ﺑﺎرش‬ниг. хокборон.
ХОКБОРОН ‫ ﺧﺎﻛﺒﺎران‬тумани хоколуд, гирду-
боди гардовар, бўрони хокї.
ХОКБЎС ‫ ﺧﺎكﺑﻮس‬кит. 1. он ки хокро мебўсад.
2. маљ. таъзимкунанда.
 – 443 –
ХОК

ХОКБЎСЇ ‫ ﺧﺎكﺑﻮﺳﻲ‬кит. 1. амал ва кори ранг.

хокбўс. 2. маљ. таъзим кардан, сар ба таъзим
фурў овардан.
ХОКИСТОН ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺎن‬љое, ки хок бисёр аст; маљ.
дунё, гетї.
ХОКГАРДОН ‫ ﺧﺎكﮔﺮدان‬1. он ќисми испор, ки
ХОКЇ ‫ ﺧﺎﻛﻲ‬мансуб ба хок; заминї, дар хок зин-
ќабати заминро канда мегардонад. 2. тагу рў
дагикунанда; љонварони хокї муќоб.
кардани ќабати болои замин.
љонварони обї.
ХОКДОН ‫ ﺧﺎﻛﺪان‬1. љои рехтани хоку хокрўба. 2.
ХОККАШЇ ‫ ﺧﺎك ﻛﺸﻲ‬кашидан ва бурдани хок
маљ. дунё, олами хокї.
аз љое ба љои дигар.
ХОКДОР ‫ ﺧﺎﻛﺪار‬бо хок омехташуда, хокомехта,
ХОККАШОНЇ ‫ ﺧﺎكﻛﺸﺎﻧﻲ‬кашондани хок аз љое
хоколуд.
ба љое.
ХОКЗАН ‫ﺧﺎكزن‬ гуфт. тамаллуќкор,
ХОККЕЙ англ. ‫ ﺧﺎﻛﻴﻲ‬варз. навъе аз чавгонбозї,
хушомадгўй, лаганбардор.
ки дар рўи ях бо пойафзоли теѓшакли яхдав
ХОКЗАНЇ ‫ ﺧﺎكزﻧﻲ‬гуфт. тамаллуќкорї, хуш- (конки) бозї мекунанд.
омадгўї, лаганбардорї.
ХОККЕЙБОЗ ‫ ﺧﺎﻛﻴﻲ ﺑﺎز‬варз. иштирокчї дар бо-
ХОКЗОД ‫ ﺧﺎكزاد‬чизи аз хок ва дар хок пайдо- зии хоккей.
шуда; маљ. њаќир, забун.
ХОККЕЙБОЗЇ ‫ ﺧﺎﻛﻴﻲ ﺑﺎزي‬чавгонбозии рўи ях.
ХОКЗОР ‫ ﺧﺎك زار‬ниг. хокистон.
ХОКМОЛ ‫ ﺧﺎﻛﻤﺎل‬1. он ки чизеро ба хок мемо-
ХОКИН ‫ ﺧﺎﻛﻴﻦ‬ниг. хокї. лад. 2. молидани чизе ба хок. 3. киноя аз кори
залилу паст кардан.
ХОКИНИЊОД ‫ ﺧﺎﻛﻲﻧﻬﺎد‬хоксор, фурўтан, инсони
хушхулќу ботарбия. ХОКМОНАНД ‫ ﺧﺎكﻣﺎﻧﻨﺪ‬мисли хок; майда, сўда;
ранги хокмонанд.
ХОКИРАНГ ‫ ﺧﺎﻛﻲ رﻧﮓ‬ба ранги хок, хокмонанд
аз љињати ранг. ХОКНИГОЊДОРАНДА ‫ ﺧﺎكﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪه‬заминни-
гоњдоранда.
ХОКИСТАР ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ‬гарде, ки баъд аз сўхтани
чўб, ангишт ва ѓ. боќї мемонад; хокистар ка- ХОКНИЊОД ‫ ﺧﺎك ﻧﻬﺎد‬ниг. хоксор.
се, чизеро ба бод додан нобуд кардан чизе ё ка-
ХОКНИШИН ‫ ﺧﺎك ﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки ба рўи хок ме-
серо; хокистар шудан сўхта тамом шудан,
нишинад. 2. маљ. хоксор, њаќир; мутеъ, итоат-
сўхта нест шудан.
кор.
ХОКИСТАРДОН ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ دان‬зарфи махсус барои
ХОКНУРЇ ‫ ﺧﺎكﻧﻮري‬поруи бо хок омехта, омех-
андохтани хокистари тамоку ва пасмондаи
таи хок бо пору, ки барои ќувват гирифтан ба
сигор.
замини кишт андохта мешавад.
ХОКИСТАРИРАНГ//ХОКИСТАРРАНГ
ХОКОБ ‫ ﺧﺎك آب‬обёрии аввалин.
‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي رﻧﮓ‬//‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮرﻧﮓ‬ба ранги хокистар,
мисли хокистар. ХОКОЛУД ‫ ﺧﺎكآﻟﻮد‬олуда бо хок, омехта бо хок,
он чи бо гарду хок пўшида шудааст.
ХОКИСТАРЇ ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي‬ниг. хокистариранг.
ХОКПАРТО ‫ ﺧﺎك ﭘﺮﺗﺎ‬1. љои махсус барои пар-
ХОКИСТАРНИШИН ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮﻧﺸﻴﻦ‬маљ. одами
тофтани хок ва хокрўба. 2. белча барои ги-
бечизу чора ва бехонаву љой; хокистарнишин
рифта партофтани хоку хокистар.
шудан хонавайрон шудан, бечизу бехонумон
гардидан. ХОКПОРУ ‫ ﺧﺎك ﭘﺎرو‬ниг. хокнурї.
ХОКИСТАРОБ ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮآب‬обе, ки бо хокистар ХОКПОШ ‫ ﺧﺎك ﭘﺎش‬књн. камбаѓалтарин табаќаи
омехта шудааст. дењќонон дар замони гузашта.
ХОКИСТАРОЛУД ‫ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮآﻟﻮد‬он чизе, ки бо хо- ХОКПОШЇ ‫ ﺧﺎكﭘﺎﺷﻲ‬1. пошидани хок, хокро ба
кистар омехта шудааст. њаво кардан. 2. соњавї дар кўњљойњо ба рўи
барфи замини кишт пошидани хок барои те-
ХОКИСТАРРАНГ ‫ﺧﺎﻛﺴﺘﺮرﻧﮓ‬ ниг. хокистари-
 – 444 –
ХОК
зондани обшавии барф.
ХОКПУР ‫ ﺧﺎﻛﭙﺮ‬1. чангу хоколуд. 2. бо хок пур-
карда: хандаќро хокпур кардан.
ХОКПУШТА ‫ ﺧﺎكﭘﺸﺘﻪ‬хоктўда, тали хокї, теп-
па.
ХОКПЎШ ‫ ﺧﺎﻛﭙﻮش‬бо хок пўшондани чизе, ба
зери хок пинњон кардани чизе; хокпўш кардан
а) бо хок пўшондан болои чизеро; б) маљ. ко-
реро болопўш кардан, сирреро махфї нигоњ
доштан.
ХОКРАНГ ‫ ﺧﺎك رﻧﮓ‬ниг. хокиранг.
ХОКРЕЗ ‫ ﺧﺎكرﻳﺰ‬хоки рехта, хоки тал карда, та-
ли хоки сунъї; хокрез кардан хок рехта тал
кардан; хокрез шудан а) бо хок пўшида шу-
дан, хок рехта пур шудан, хокандуд гардидан;
б) рехтани хок ё андоваи хокии љое.
ХОКРЕЗА ‫ ﺧﺎك رﻳﺰه‬резаи хок, резиши хок.
ХОКРЕЗЇ ‫ ﺧﺎك رﻳﺰي‬рехтани хок, пур кардан бо
хок.
ХОКРЎБ ‫ ﺧﺎكروب‬он ки хок ё хокистарро
мерўбад.
ХОКРЎБА ‫ ﺧﺎكروﺑﻪ‬хок, хасу хошоке, ки дар
натиљаи рўфтан љамъ мешавад.
ХОКРЎБАДОН ‫ ﺧﺎك روﺑﻪ دان‬љое, ки хасу хоки
рўфташударо мепартоянд.
ХОКРЎБЇ ‫ ﺧﺎك روﺑﻲ‬љорўбкашї, фаррошї дар
љое; хизмати њаќиртарин дар љое.
ХОКСАНГ ‫ ﺧﺎكﺳﻨﮓ‬санги хокакарда, ки дар
сохтмон истифода мешавад.
ХОКСИРИШТ ‫ ﺧﺎك ﺳﺮﺷﺖ‬аз хок сохташуда, бо
хок саришта.
ХОКСОР ‫ ﺧﺎك ﺳﺎر‬1. монанди хок, бо хок яксон;
беќадр, беэътибор. 2. фурўтан, камтар.
ХОКСОРЇ ‫ ﺧﺎكﺳﺎري‬фурўтанї, камтаринї;
хоксорї кардан худро кам гирифтан, фурў-
танї кардан.
ХОКСОРОНА ‫ﺧﺎكﺳﺎراﻧﻪ‬ аз рўи хоксорї, бо
хоксорї.
ХОКТАПУР ‫ ﺧﺎك ﺗﭙﻮر‬хоки майда, гардхок.
ХОКТЕППА ‫ﻪ‬‫ ﺧﺎك ﺗﭙ‬хокпушта, тали хокї.
ХОКТЎДА ‫ ﺧﺎك ﺗﻮده‬ниг. хоктеппа.
ХОКТЎФОН ‫ ﺧﺎك ﻃﻮﻓﺎن‬хокборон, гирдбоди хо-
ковар.
ХОКХОР ‫ ﺧﺎكﺧﻮار‬1. љондороне, ки хўрокашон
хок аст. 2. маљ. он ки ба корњои беарзиш
ањамият медињад.
ХОКХЎРДА ‫ ﺧﺎك ﺧﻮرده‬1. хокшуда, ба хок таб-
дилёфта. 2. ба њадаф нарасида: тири хокхўрда.
ХОКЉОЙ‫ ﺧﺎﻛﺠﺎي‬гўристон, ќабристон.
ХОКШИНОС ‫ ﺧﺎﻛﺸﻨﺎس‬мутахассиси соњаи
хокшиносї, олиме, ки хосияти хокњои гуно-
гунро меомўзад.
ХОКШИНОСЇ ‫ ﺧﺎﻛﺸﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки хосияти
хокњои гуногунро барои истифодаи дуруст аз
он меомўзад.
ХОКШИР ‫ ﺧﺎﻛﺸﻴﺮ‬бот. гиёњи буттамонанд, ки
донањои сурхи майдааш дар тиб ба кор мера-
вад.
ХОЌОН т. ‫ ﺧﺎﻗﺎن‬таър. лаќаби подшоњони турк
ва муѓул.
ХОЌОНЇ ‫ ﺧﺎﻗﺎﻧﻲ‬мансуб ба хоќон.
ХОЛ I ‫ ﺧﺎل‬1. нуќтаи сиёњи модарзод ё сунъї дар
пўсти рўй ё љои дигари бадан. 2. обила, маљ.
обила; табхол.
ХОЛ II ‫ ﺧﺎل‬наќшу нигори кабуд ё сабзранге, ки
бар тани одамї бо сўзан ба маќсади зинат ку-
нанд; ниг. холкўбї; хол задан а) бо сўзан
наќшу нигор задан бар тани одамї ба
маќсади зинат; б) ќисман пухтану расидани
мева; хол-хол а) холдор, доѓдор, бо холњои
пароканда; хол-хол ба назар тофтан; хол-хол
б) чипор, доѓдор, ало.
ХОЛ III ‫ ﺧﺎل‬воњиди њисоб барои муайян кардани
миќдори афзалиятњо дар варзиш ва дигар ан-
вои мусобиќа.
ХОЛ IV ‫ ﺧﺎل‬кит. бародари модар, таѓо.
ХОЛА ‫ ﺧﺎﻟﻪ‬1. хоњари модар. 2. калимае, ки ба но-
ми занони калонсол ба нишонаи эњтиром илова
карда мешавад: Њуснияхола, Робиахола ва ѓ.
ХОЛАБАЧА ‫ ﺧﺎﻟﻪﺑﭽﻪ‬писар ё духтари хола.
ХОЛАБЕЃАМ ‫ﺧﺎﻟﻪﺑﻴﻐﻢ‬ бепарво, сањлангор,
фориѓбол, лоќайд.
ХОЛАБЕЃАМЇ ‫ ﺧﺎﻟﻪﺑﻴﻐﻤﻲ‬бепарвої, лоќайдї,
сањлангорї, фориѓболї, лоуболї.
ХОЛАБОЗЇ ‫ ﺧﺎﻟﻪﺑﺎزي‬1. бозии бачагон, ки љоеро
 – 445 –
ХОМ

хона таъйин карда, ба хонањои њамдигар ХОЛКЎБЇ ‫ ﺧﺎلﻛﻮﺑﻲ‬наќше, ки дар бадан бо

мењмонї мераванд. 2. ба кори бењудаву пуч сўзанзанї кашида мешавад.
машѓул шудан.
ХОЛЧА ‫ ﺧﺎﻟﭽﻪ‬доѓ, холи майда: куртаи холча.
ХОЛАХАМИР ‫ ﺧﺎﻟﻪ ﺧﻤﻴﺮ‬1. мисли хамир суст. 2.
ХОЛШАПАЛАК ‫ ﺧﺎل ﺷﭙﻠﻚ‬зоол. шапалаки сафе-
фарбењи нофармон.
ди болњояш холи сиёњдор.
ХОЛДОР ‫ﺧﺎﻟﺪار‬ он ки хол дорад, дорои холњои
ХОМ ‫ ﺧﺎم‬1. нопухта, норасида. 2. дар њоли
зиёд.
табиї, коркарданашуда: ашёи хом, моли хом;
ХОЛЕСТЕРИН ю. ‫ ﺧﺎﻟﻴﺴﺘﺮﻳﻦ‬моддаест аз гурўњи чарми хом чарми даббоѓї нашуда. 3. беасос,
стеринњо, ки дар бофтањои бадан ва раги хун њавої, ношуданї: ваъдаи хом, гапњои хом,
мављуд аст. хаёли хом. 4. маљ. бетаљриба, корноозму-
да(одам); муќоб. пухта; хом будан дар коре
ХОЛИБЕХ ‫ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﺦ‬сирак, ба фосилаи зиёд аз њам
бетаљриба ва навкор будан.
воќеъшуда; муќоб. зич (дар кишт).
ХОМА I ‫ ﺧﺎﻣﻪ‬он чи бо он менависанд, найќалам,
ХОЛИГАРДЇ ‫ ﺧﺎﻟﻲ ﮔﺮدي‬холї гаштан, бор наги-
ќалам; хома давондан хат навиштан.
рифта гаштани мошинњо.
ХОМА II ‫ ﺧﺎﻣﻪ‬тўда, пушта, тали хурд, тўдаи рег:
ХОЛИГЇ ‫ ﺧﺎﻟﻴﮕﻲ‬1. љои холї, љои тињї; љои хо-
хомаи барф, хомаи рег.
лигии њаво, фазои бењаво. 2. аз кор холї бу-
дан; бекорї: ваќти холигї. ХОМАДЎЗЇ ‫ ﺧﺎﻣﻪدوزي‬гулдўзї.
ХОЛИД а. ‫ ﺧﺎﻟﺪ‬љовид, доимї, намиранда, боќї. ХОМАЗАН ‫ ﺧﺎﻣﻪزن‬1. лавњачаи устухоне, ки нўги
ќаламњои наиро ба болои он гузошта бо
ХОЛИЌ а. ‫ ﺧﺎﻟﻖ‬1. халќкунанда, офаринанда,
кордча дукафон мекарданд, ќатзан. 2. он ки
эљодкунанда. 2. яке аз сифатњои Худованд,
ќаламро кор мефармояд, нависанда.
Яздон.
ХОЛИЌЇ ‫ ﺧﺎﻟﻘﻲ‬холиќ будан, офаринанда будан.
ХОМАК ‫ ﺧﺎﻣﻚ‬нопухта, норасида: харбузаи хо-
мак.
ХОЛИЌИЯТ а. ‫ ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ‬холиќї, офаринандагї.
ХОМАКЇ ‫ ﺧﺎﻣﻜﻲ‬чала; тахминї; рўякї; пешакї,
ХОЛИМОНДА ‫ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﺎﻧﺪه‬холї, тињї, љои бо чизе ѓайрирасмї.
ишѓолшуда.
ХОМАКЧА ‫ ﺧﺎﻣﻜﭽﻪ‬шакли тасѓири хомак.
ХОЛИС ‫ ﺧﺎﻟﺺ‬1. беомезиш, беолоиш, беѓаш, соф,
ХОМАНДЕШ ‫ ﺧﺎم اﻧﺪﻳﺶ‬он ки хаёли хом мепар-
пок, сара. 2. маљ. беѓараз, бетараф; одами хо-
варад ва беасос фикр меронад.
лис одами бетараф; оби холис оби соф; фои-
даи холис фоидаи наќд, он чи наќд дар даст ХОМАНДЕШЇ ‫ ﺧﺎماﻧﺪﻳﺸﻲ‬бењудаандешї, хаёл-
мондааст. парастї, ботиландешї.
ХОЛИСАНЛИЛЛОЊ ‫ ﺧﺎﻟﺼﺎًﷲ‬беѓараз, бетамаъ, ХОМАРОН ‫ﺧﺎﻣﻪران‬ ќаламзан, каламкаш; нави-
бе чашмдошти фоидае, холисона, дар роњи санда.
Худованд.
ХОМАРОНЇ ‫ ﺧﺎﻣﻪراﻧﻲ‬навиштан, ќаламзанї,
ХОЛИСОНА ‫ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ‬беѓаразона, бетарафона, ба нависандагї.
таври объективї.
ХОМГЎЇ ‫ﺧﺎمﮔﻮﺋﻲ‬ нопухтагўї, њарзагўї, бењу-
ХОЛЇ ‫ ﺧﺎﻟﻲ‬тињї, бекасу бечиз; муќоб. пур; дагўї.
љуволи холї рост намеистад (зарб.); холї кар-
дан а) тињї гардонидан, бебор кардан, бори
ХОМГЎЙ ‫ﺧﺎمﮔﻮي‬ нопухтагўй, њарзагўй, бењу-
дагўй.
чизеро фаровардан; б) аз кору хизмат баро-
вардан, озод кардан, бекор кардан; в) андох- ХОМДАРОН ‫ ﺧﺎم دران‬бемањал, пеш аз расидани
тан, холї кардан (мас., тир); холї шудан а) ваќт.
тињї шудани љое аз чизе; б) фориѓ шудан (аз
ХОМДАСТ ‫ ﺧﺎمدﺳﺖ‬одами бетаљриба, танбал,
коре); в) озод шудан, баромадан (аз кор); ◊
мусоњилакор.
каллаи холї сари бемаѓз.
 – 446 –
ХОМ
ХОМДАСТЇ ‫ﺧﺎمدﺳﺘﻲ‬ бетаљрибагї, хомї; бењу-
нарї.
ХОМДЎЗ ‫ ﺧﺎمدوز‬либоси пешакї ва ба таври
муваќќат, хомдўзї шудааст: куртаи хомдўз.
ХОМДЎЗЇ ‫ ﺧﺎمدوزي‬либосеро пешакї ва
тахминї дўхтан барои санљиш, дўхти хомакї;
дўхти бахяи калон-калони муваќќатї.
ХОМИГАРЇ ‫ ﺧﺎﻣﻲﮔﺮي‬нопухтагї, норасидагї;
маљ. дар коре озмуда ва таљрибанок набудан,
дар коре ба сањлангорї роњ додан.
ХОМЇ ‫ ﺧﺎﻣﻲ‬нопухтагї, норасидагї; муќоб.
пухтагї; хомї кардан корноозмуда ва
камтаљриба будан, кореро наѓз саришта кар-
да натавонистан.
ХОМКАЛЛА ‫ ﺧﺎمﻛﻠّﻪ‬маљ. корноозмуда, бетаљ-
риба, корнодида.
ХОМКОР ‫ ﺧﺎمﻛﺎر‬он ки корро пухта ба љо наме-
орад ва кореро чала ва нимкола мекунад;
камтаљриба.
ХОМКОРЇ ‫ ﺧﺎمﻛﺎري‬дар коре пухта набудан, ко-
реро чалаву нимкора ба љо овардан;
камтаљрибагї, корноозмудагї.
ХОМКЎК‫ ﺧﺎم ﻛﻮك‬ниг. хомдўзї.
ХОМЌАЙМОЌ ‫ ﺧﺎم ﻗﻴﻤﺎق‬саршир, ќаймоќи нав
аз рўи шир гирифташуда.
ХОМНАВИС ‫ ﺧﺎم ﻧﻮﻳﺲ‬сиёњнавис, мусаввада.
ХОМОХОМ ‫ ﺧﺎﻣﺎﺧﺎم‬нопухта, норасида, дар
њолати хомї; хомохом хўрдан чизи њанўз но-
пухта ва норасидаро хўрдан.
ХОМПАЗ ‫ ﺧﺎم ﭘﺰ‬ниг. хомпазак.
ХОМПАЗАК ‫ ﺧﺎم ﭘﺰك‬1. пухта расидан ва пух-
тани чизњои нимхом. 2. нимпухта, нимрасида,
њанўз норасида.
ХОМРИШТА ‫ ﺧﺎم رﺷﺘﻪ‬риштаи хом, калова.
ХОМРОЙ ‫ﺧﺎم راي‬ нопухтафикр; нодон, бењуда-
андеш.
ХОМСУФ ‫ ﺧﺎم ﺻﻮف‬1. суфи дар дастгоњи дастї
бофташуда. 2. навъи дурушти суф.
ХОМСЎЗ ‫ ﺧﺎم ﺳﻮز‬нопухта, наѓз сурхнакарда,
сурхнашуда (гўшт), нимбирён.
ХОМТАБЪ ‫ ﺧﺎم ﻃﺒﻊ‬нодон, ањмаќ, аблањ, он ки
андешањои фосид ва бад дорад.
ХОМТАБЪЇ ‫ ﺧﺎم ﻃﺒﻌﻲ‬нодонї, ањмаќї, аблањї.
ХОМТАЛОШ ‫ ﺧﺎم ﺗﻼش‬д. ќурбоние, ки гўшташ-
ро нопухта таќсим карда ба мардум меди-
њанд.
ХОМТАМАЪ ‫ ﺧﺎم ﻃﻤﻊ‬он ки орзуњои ношуданї
мепарварад, касе, ки ба чизи нобуда ва даст-
норас тамаъ дорад.
ХОМТОК ‫ ﺧﺎم ﺗﺎك‬:хомток кардан барг ва нав-
дањои зиёдатии токро канда партофтан (бо
маќсади аз нурњои офтоб бањра бурдани хўшаи
ангур).
ХОМЎШ ‫ ﺧﺎﻣﻮش‬1. сокит, бесадо, он ки овозе
намебарорад, ором, хап. 2. оташ ё чароѓ, ки
рўшноияш кушташуда ё мурда бошад; хомўш
кардан а) ба сукут водоштан; б) куштан
(чароѓро); в) хобондан, фурў нишондан
(шўришро); хомўш мондан (гаштан, шудан) су-
кут кардан, хап кардан, аз гап бозистодан.
ХОМЎШАК ‫ ﺧﺎﻣﻮﺷﻚ‬њашараи майдаи нешда-
роз, ки нешаш дардовар аст.
ХОМЎШЇ ‫ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ‬хомўш будан, сукут, оромї,
сукунат; хомўширо вайрон кардан хомўширо
халалдор намудан; хомўшї њукмфармо шудан
сокит шудан, оромї ва сукунат барќарор
гаштан.
ХОМЎШКУНАК ‫ ﺧﺎﻣﻮشﻛﻨﻚ‬асбоби махсус ба-
рои кам кардани овози муњаррики
механизмњо.
ХОМЎШНАШАВАНДА ‫ ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﻮﻧﺪه‬1. ором-
нашаванда, хап ва сокинагарданда (садо), но-
ором. 2. куштанашаванда, намиранда (оташ,
нур).
ХОМЎШОНА ‫ ﺧﺎﻣﻮﺷﺎﻧﻪ‬бо хомўшї, бесадо, овозе
набароварда, оромона.
ХОМЎШШУДА ‫ ﺧﺎﻣﻮشﺷﺪه‬сокитшуда, ором-
шуда, хапшуда, орамида, сокит.
ХОМФАРБЕЊ ‫ ﺧﺎم ﻓﺮﺑﻪ‬гуфт. фарбењи номавзун,
он ки фарбењиаш номутаносиб аст.
ХОМФИКР ‫ ﺧﺎم ﻓﻜﺮ‬он ки фикраш асоснок ва
пухта нест, он ки њавої фикр меронад.
ХОМФИКРЇ ‫ ﺧﺎم ﻓﻜﺮي‬ниг. хомандешї.
ХОМХАЁЛ ‫ﺧﻴﺎل‬ ‫ ﺧﺎم‬гуфт. он ки хаёли хом ме-
парварад.
ХОМХАЁЛЇ ‫ ﺧﺎمﺧﻴﺎﻟﻲ‬хаёлпарастї, орзупарварї.
 – 447 –
ХОН
ХОМХАЁЛОНА ‫ﺧﺎمﺧﻴﺎﻻﻧﻪ‬ хаёлпарастона, орзу- ХОНАБАРОРЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاري‬гуфт. рўбучини пур-
парварона. раи хона, тоза кардани њама љои хона (хусу-
сан пеш аз иду маросим).
ХОМХАШАК ‫ ﺧﺎم ﺧﺸﻚ‬пуч, дарунхолї.
ХОНАБЕЗОР ‫ ﺧﺎﻧﻪﺑﻴﺰار‬он ки дар хона нишас-
ХОМХОБА ‫ ﺧﺎم ﺧﻮاﺑﻪ‬:хомхоба шудан гуфт. аз
танро дўст намедорад; касе ки барои хонаи
хоб сер нашудан.
худ ва оилаи худ кори фоиданоке намекунад.
ХОМ-ХОМ ‫ ﺧﺎمﺧﺎم‬ниг. хомохом.
ХОНАБОФ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺑﺎف‬ниг. хонабофт.
ХОМЧЎТ гуфт. ‫ ﺧﺎمﭼﻮت‬њисоби тахминї, таќ-
ХОНАБОФТ ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻓﺖ‬чизе, ки дар хона, бо дас-
рибї, ба гумон.
ти ањли хонавода бофта шудааст.
хон ‫ ﺧﻮان‬1. асоси замони њозира аз хондан. 2.
ХОНАВАЙРОН ‫ ﺧﺎﻧﻪ وﻳﺮان‬хонааш барбод рафта,
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
оилааш пароканда гардида; хонавайрон кар-
маънии хонанда: китобхон, овозхон, суруд-
дан зиндагии оилавии касеро барбод додан;
хон...
хонавайрон шудан вайрон шудани зиндагии
ХОН I т. ‫ ﺧﺎن‬1. таър. лаќаби подшоњон ва сар- касе.
дорони ќавм: хони хонон шоњи шоњон,
ХОНАВАЙРОНЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪوﻳﺮاﻧﻲ‬хонабардўшї, бехо-
шоњаншоњ, подшоњи подшоњон. 2. њиссачаи
нумонї, дарбадарї, саргаштагї.
эњтиром, ки ба охири номњои мардона ва зано-
на њамроњ мешавад: Ањмадхон, Розияхон. ХОНАВОДА ‫ ﺧﺎﻧﻮاده‬хонадон, оила, ањли хона,
зану фарзанд.
ХОН II ‫ ﺧﻮان‬дастархон, суфра, монда.
ХОНАВОДАГЇ ‫ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬оилавї; номи хона-
ХОН III ‫ ﺧﺎن‬хона, даргоњ, маскан.
водагї, номи хонаводаї.
ХОНА ‫ ﺧﺎﻧﻪ‬1. маскан, як истиќоматгоњ дар
ХОНАВОР ‫ ﺧﺎﻧﻮار‬маљмўи касоне, ки дар як хо-
њавлї. 2. иморат, њавлї, ки чанд њуљра дорад.
навода зиндагї мекунанд, нуфуси як хонаво-
3. макон, љой, ошён; хонаи бачагон муассисаи
да, хона ё хољагї.
нигоњубини кўдакон; књн. хонаи маданият му-
ассисаи маданият ва равшаннамоии байни ХОНАГАДО ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺪا‬бепаноњ, љўёи хона, мўњ-
мардум; хона кардан макон кардан, хона сох– тољи паноњгоњ.
тан; ошён кардан, љо гирифтан; хона мондан
ХОНАГИРЇ ‫ﮔﻴﺮي‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ‬ хона гирифтан, соњиби
(дар љое) хона сохтан, ошён сохтан, лона со-
манзил шудан.
хтан (парандањо, њашарот); хона сохтан хона
бино кардан; хонаи касеро сўхтан (сўзондан) ХОНАГИЊО ‫ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻫﺎ‬дар хона будагон, ањли
касеро хонавайрон кардан, ба касе сахт ши- хона, онњое, ки дар хона њастанд.
каст додан; хона ба хона шудан пароканда
ХОНАГЇ ‫ ﺧﺎﻧﮕﻲ‬1. чизе ки дар хона тайёр меша-
шуда њар кас ба хонаи худ рафтан; хонаат
вад: нони хонагї. 2. он чи дар хона парварда
обод! офарин ба ту!, рањмат ба ту!; хонааш
шудааст; мурѓи хонагї; муќоб. мурѓи вањшї;
сўзад! ба бало гирифтор шавад!, хонавайрон
њабси хонагї дар хонаи шахсии худ тањти на-
шавад!; хона-хона ба ѓунљоиши чандин хона;
зорат ќарор гирифтани касе.
зиёд, бисёр, фаровон.
ХОНАГУРЕЗ ‫ ﺧﺎﻧﻪﮔﺮﻳﺰ‬он ки бо сабабе аз хонаи
ХОНАБАРАНДОЗ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺑﺮاﻧﺪاز‬он ки хонаву хону-
худ гурезон аст; хонагурез шудан аз хонаи худ
мони касеро барбод медињад.
бо сабабе гурезон гаштан.
ХОНАБАРБОД ‫ ﺧﺎﻧﻪﺑﺮﺑﺎد‬хонавайроншуда, бечи-
ХОНАЃУНДОРЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪﻏﻨﺪاري‬рўбучини хона, тоза
зу чора ва бехонаву љой монда, шикастхўрда.
кардан ва ба тартиб овардани асбобу анљоми
ХОНАБАРДЎШ ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮدوش‬одами бехона, касе хона.
ки хонаву љои муайяне надорад, дарбадар,
ХОНАДОМОД ‫ ﺧﺎﻧﻪداﻣﺎد‬домоде, ки дар хонаи
овора; хонабардўш гардидан (шудан) аз хона-
падару модари арўс истиќомат мекунад; хо-
ву љо људо шудан, бехонаю љой мондан, дар-
надомод кардан љавонеро домод карда ба хо-
бадар гардидан.
наи худ овардан; хонадомод шудан домоде, ки
 – 448 –
ХОН
дар хонаи арўс истиќомат дорад.
ХОНАДОН ‫ ﺧﺎﻧﺪان‬ниг. хонавода.
ХОНАДОР ‫ ﺧﺎﻧﻪدار‬1. он ки хона дорад,
соњибхона. 2. он ки кору бори хонаро сариш-
та мекунад; хонадор кардан зан гирифта до-
дан, зандор кардан (касеро); хонадор шудан
зан гирифтан, шавњардор шудан. 3. марди
зандор, зани шавњардор.
ХОНАДОРЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪ داري‬1. оиладоршавї, соњиби
хонаводашавї, зандоршавї ё шавњардорї. 2.
идора кардани кори рўзѓор, саришта кардани
кори хона.
ХОНАДОРШАВЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪدارﺷﻮي‬зандоршавї, оила-
дорї.
ХОНАДУШМАН ‫ ﺧﺎﻧﻪدﺷﻤﻦ‬касе, ки хонашиниро
дўст намедорад; муќ. хонашин.
ХОНАЗОД ‫ ﺧﺎﻧﻪ زاد‬1. дар хонаводаи маълум зо-
идашуда. 2. чизи зотии як хонавода: гови хо-
назод, мурѓи хоназод.
ХОНАКОВАК ‫ ﺧﺎﻧﻪﻛﺎوك‬:хонаковак кардан хона
ба хона чизеро љустуљў кардан, барои ёфтани
чизе дар хонањо ковиш ба амал овардан.
ХОНАКОВЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪﻛﺎوي‬1. барои худ хона љустан,
дар тараддуди ёфтани хонаи иќоматї будан.
2. дар хонаи касе кофтуков кардан; хонаковї
кардан а) барои худ љои истиќомат љустуљў
намудан; б) дар хонае барои ёфтани чизе коф-
туков кардан.
ХОНАКОР ‫ ﺧﺎﻧﻪﻛﺎر‬он ки дар хона ба иљрои коре
машѓул аст.
ХОНАКЎЧ ‫ ﺧﺎﻧﻪﻛﻮچ‬бо њамаи кўч, бо тамоми
анљому ускунаи хона, хонахез.
ХОНАЌОЊ ‫ ﺧﺎﻧﻘﺎه‬1. нишемангоњи шайх ва эшо-
нон, ки дар он љо иќомат ва ибодат мекар-
данд. 2. њуљрае дар пањлуи масљидњо.
ХОНАЌОЊЇ ‫ ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﻲ‬мансуб ба хонаќоњ.
ХОНАЌОЊНИШИН ‫ ﺧﺎﻧﻘﺎهﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар
хонаќоњ иќомат дорад; зоњид; обид; шайх.
ХОНАМОНДА ‫ ﺧﺎﻧﻪﻣﺎﻧﺪه‬:духтари хонамонда дух-
тари шавњар накарда дар хонаи падар зинда-
гикунанда.
ХОНАНДА ‫ ﺧﺎﻧﻨﺪه‬1. китобхон, мутолиакунанда.
2. талаба, шогирди мактабхон. 3. сурудхон,
њофиз.
ХОНАНИШИН ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар хона меши-
над; гўшанишин; хонанишин шудан аз хонаи
худ берун набаромадан, гўшанишинї ихтиёр
кардан.
ХОНАНИШИНЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻨﻲ‬бештар дар хона
нишастан ба берун набаромадан; мунзавї бу-
дан, гўшанишинї.
ХОНАОБОД ‫ ﺧﺎﻧﻪ آﺑﺎد‬1. хонаи обод доштан. 2.
дуои ободиву осоиш дар мавриди тањсин ва
таќдир дар њаќќи касе гуфта мешавад.
ХОНАПАРВАРД ‫ ﺧﺎﻧﻪﭘﺮورد‬касе, ки дар хона
парвариш ёфтааст.
ХОНАПОЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪﭘﺎﺋﻲ‬хонаро посбонї кардан, дар
хона нишастан, хонаро муњофизат намудан.
ХОНАПОЙ ‫ ﺧﺎﻧﻪﭘﺎي‬хонашин, хонабон.
ХОНАПУЛЇ ‫ﺧﺎﻧﻪﭘﻮﻟﻲ‬ маблаѓи манзил; иљора-
пулї.
ХОНАПУРЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪﭘﻮري‬пуркунии хонањо (катак-
чањо, хатњо, сатрњо).
ХОНАРАВШАНКУНЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪروﺷﻨﻜﻨﻲ‬лањазоте
пеш аз марг, ки дар бемор осори бењбудї
пайдо мешавад: хонаравшанкунии пеш аз
марг.
ХОНАРАС ‫ ﺧﺎﻧﻪرس‬мевае, ки аз шохи дарахти
хом канда мешавад ва дар муњити хона
баъдан мепазад.
ХОНАРЎБАК ‫ ﺧﺎﻧﻪروﺑﻚ‬чизе ва касе ки хона
мерўбад; василае, ки бо он хонаро рўбучин
мекунанд.
ХОНАРЎБЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪروﺑﻲ‬рўбучин дар хона,
љорубкунї, тозакунии хона, рўфтурўби хона.
ХОНАСАЛОТ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺳﻼت‬гуфт. хонавайрон, муф-
лису ночиз; хонасалот кардан касеро ночизу
муфлис ва хонахароб кардан; хонасалот шу-
дан хонавайрон шудан, хонабардўш гарди-
дан.
ХОНАСОЗ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎز‬бинокор, устои бинокор, он
ки дар хонасозї мутахассис шудааст.
ХОНАСОЗЇ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺳﺎزي‬бино кардани хона, бино-
кории хонаю љой.
ХОНАСЎЗ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺳﻮز‬он ки хонаи касонро
месўзонад, он ки касонро дарбадару хонавай-
рон мекунад.
ХОНАСЎХТА ‫ ﺧﺎﻧﻪﺳﻮﺧﺘﻪ‬дуои бад; дар њаќќи ка-
 – 449 –
ХОН

си нобакор. вандагон; намоз хондан ба љо овардани на-

моз; фотиња хондан а) дуо хондан дар њаќќи
ХОНАТЛАС ‫ ﺧﺎن اﻃﻠﺲ‬навъе аз атласи куртаворї
касе; б) “омин” гуфта даст ба рўй кашидан;
(хоматлас); муќоб. атласи пухта, ки нахи аб-
хонда баромадан сартосари чизеро хондан;
решими онро дар об мељўшонанд.
хонда, мутолиа карда ба охир расонидан.
ХОНАХАРОБ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺧﺮاب‬1. хонавайрон, муфлису
ХОНДАНБОБ ‫ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎب‬хоно, хонданї, љолиб,
дарбадар. 2. хонасўхта; хонахароб кардан ка-
шавќовар: асари хонданбоб.
серо бехонаву љой, бечизу дарбадар кардан;
хонахароб шудан дарбадар ва бехонаю љой ХОНДАШУДАНЇ ‫ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﻲ‬он чи бояд хонда,
шудан, хонавайрон гардидан. мутолиа карда шавад; дарсе, ки бояд омўхта
шавад.
ХОНАХЕЗ ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻴﺰ‬бо тамоми ањли хона, њама,
якбора; хонахез омадан њама якбора омадан; ХОНЗОДА ‫ ﺧﺎنزاده‬мансуб ба хонадони хон; авло-
хонахез куч кардан бо тамоми хонавор аз як ди хон (писар ё духтар).
љо ба љои дигар рафтан.
ХОНИГАРЇ ‫ ﺧﺎﻧﻴﮕﺮي‬хонї; њукмравои хонњо,
ХОНАХУДО ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا‬соњиб ва хўљаини хона, ху- давлатдорие, ки њукмронї дар дасти хонњо
дованди хона. бошад.
ХОНАЧА ‫ ﺧﺎﻧﭽﻪ‬хонаи майда, катак, катакча. ХОНИМ т. ‫ ﺧﺎﻧﻢ‬ниг.хонум.
ХОНАЉОЙ ‫ ﺧﺎﻧﻪﺟﺎي‬хонаи истиќоматї, бошиш- ХОНИШ ‫ ﺧﻮاﻧﺶ‬1. хондан, мутолиа кардан. 2.
гоњ, љои хонасозї. таълим гирифтан, дарс гирифтан; китоби хо-
ниш китоби дарсии махсус барои машќ дар
ХОНАШЕР ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻴﺮ‬:хонашери майдонѓариб ка-
забони модарї. 3. тараннум, сароидан, суру-
се, ки дар гуфтор калонгап ва маѓрур, аммо
дан, наѓмасарої: хониши булубул.
дар амал тарсончак ва ољиз аст; лофї, ёвагўй,
дањанкалони бењунар. ХОНИШГОЊ ‫ ﺧﻮاﻧﺸﮕﺎه‬кит. љои хониш, љои
таълим, мактаб, дабистон, дабиристон.
ХОНАШИКАСТА ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻜﺴﺘﻪ‬касе, ки хонааш
шикаста шуда бошад, хонавайрон. ХОНЇ ‫ ﺧﺎﻧﻲ‬хон будан, њукмронї кардан; ба хонї
бардоштан касеро хони њукмрон эълон наму-
ХОНАШИН ‫ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻴﻦ‬1. касе, ки дар хона мени-
да ба вай изњори тобеият кардан.
шинад ва аз паи касбу коре намеравад. 2.
иљоранишин. ХОНО ‫ ﺧﻮاﻧﺎ‬ба осонї хондашаванда, равшан,
ошкор(хат); хати хоно хати ба осонї хонда-
ХОНАШИНЇ ‫ﺧﺎﻧﻪﺷﻴﻨﻲ‬ хонанишинї, хонашин
шаванда.
будан.
ХОНОНДАН ‫ ﺧﻮاﻧﺎﻧﺪن‬1. ба хондан водоштан
ХОНДА ‫ ﺧﻮاﻧﺪه‬1. хондашуда, мутолиашуда: мак-
(мас., мактуберо). 2. ба дарсхонї мондан,
туби хонда, китоби хонда. 2. мактабрафта,
омўхтан, таълим додан, соњиби маълумот
тањсилкарда, маълумотнок, он ки чизеро хон-
гардонидан.
дааст; тањсилдида. 3. даъватшуда.
ХОНСОЛОР ‫ ﺧﻮانﺳﺎﻻر‬сардори дастархон,
ХОНДАГЇ ‫ ﺧﻮاﻧﺪﮔﻲ‬1. хондашуда, ќироатшуда.
тартибдињандаи дастархон; ошпаз, таббох; ◊
2. хонда, тањсилдида, бохату савод.
хонсолори ќудрат Худо.
ХОНДАН ‫ ﺧﻮاﻧﺪن‬1. ќироат кардан, мутолиа кар-
ХОНСОЊИБ ‫ ﺧﺎنﺻﺎﺣﺐ‬унвони мурољиат ба аъё-
дан навиштаеро, китоберо ва ѓ. 2. тањсил кар-
ни афѓонї дар собиќ.
дан, дарс гирифтан, омўхтан (дар мактаб). 3.
хонда додан, хонда шунавондан. 4. номидан, ХОНТАХТА ‫ ﺧﻮان ﺗﺨﺘﻪ‬мизи пояњояш паст, ки ба
шуморидан; бародар хондан касеро ба худ ба- рўяш дастархон андозанд.
родар њисоб кардан, касеро ба бародарї бар-
ХОНУМ//ХОНИМ т. ‫ ﺧﺎﻧﻢ‬унвони эњтиромї, ки
гузидан. 5. ба назди худ даъват кардан, љеѓ
ба номи занон илова карда ё ваќти мурољиат
задан. 6. суруд хондан, сароидан; сухан гуф-
ба онон гуфта мешавад.
тан суханронї кардан оид ба ягон мавзўи
илмї дар мактаби олї ё барои гурўњи шуна- ХОНУМОН ‫ﺧﺎن وﻣﺎن‬//‫ﺧﺎﻧﻤﺎن‬ хона ва бисоти он;
 – 450 –
ХОН
хона ва бошандагони он, ањли хона, зану фар-
занд.
ХОНУМОНСЎЗ ‫ ﺧﺎﻧﻤﺎنﺳﻮز‬хонавайронкун, бар-
бодгар; коре, ки боиси барбодии хонумон,
сабаби хонавайронї гардад; љанги хону–
монсўз љанги хонаводањоро вайрон ва дарба-
даркунанда.
ХОНАЧА ‫ﺧﺎﻧﭽﻪ‬ хонаи хурд, њуљраи майда; ка-
такча.
ХОНХОНЇ ‫ ﺧﺎن ﺧﺎﻧﻲ‬ба сари худ њукмрон дош-
тани хону феодалњо, феодализм.
ХОНЧА ‫ ﺧﺎن ﭼﻪ‬хонаи хурд; катак.
ХОР I ‫ ﺧﺎر‬1. гиёње, ки дорои неши тези халанда
ва харошанда аст. 2. сихчањои нўгтези халан-
да ва харошандаи дарахт, хасак; хори шутур
навъи гиёњи хордор, ки шутур онро ба майли
тамом мехўрад; хори сари роњ монеа, хала дар
пешрафти коре. 3. устухони майдаи халанда
(мас., дар моњї, ќилтиќ).
ХОР II ‫ ﺧﻮار‬залил, паст, забун, њаќир, беќадру
эътибор; хор доштан касеро њаќир шумори-
дан, ба касе бо назари тањќир нигаристан; хор
кардан касеро маломат ва сарзаниш кардан,
паст задан; хор шудан залил шудан, беќадру
эътибор гардидан.
ХОР III ю. ‫ ﺧﺎر‬гурўњи сарояндагон, ки якљоя су-
руд мехонанд: хори умумї.
ХОРА ‫ ﺧﺎره‬ниг. хоро.
ХОРАЗМЇ ‫ ﺧﻮارزﻣﻲ‬1. мансуб ба Хоразм. 2 соки-
ни Хоразм.
ХОРАК ‫ ﺧﺎرك‬хори майда, хорча.
ХОРАСУМ ‫ ﺧﺎرهﺳﻢ‬сахтсум, киноя аз аспи тездав.
ХОРАШИКАН ‫ﺧﺎرهﺷﻜﻦ‬ шикофкунандаи санги
хоро; сахт.
ХОРБАНД ‫ ﺧﺎر ﺑﻨﺪ‬ниг. хорбаст.
ХОРБАСТ ‫ ﺧﺎر ﺑﺴﺖ‬чапар, девораи пасте, ки ба
даври боѓ ё мазрае созанд, ки чорпо надаро-
яд, хорбанд; девора аз сими хордор.
ХОРБИНЇ ‫ ﺧﻮارﺑﻴﻨﻲ‬кам дидан, бад дидан, паст
шумурдан, њаќир донистан.
ХОРБОР ‫ ﺧﻮارﺑﺎر‬хўрокворї, озуќа.
ХОРБУН ‫ﺧﺎرﺑﻮن‬//‫ﺧﺎرﺑﻦ‬ буттаи хор, буттаи хор-
дор.
ХОРБУТТА ‫ ﺧﺎرﺑﺘﻪ‬буттаи хор, гиёњи хордор.
ХОРВОР ‫ ﺧﺎروار‬чун хор, ба мисли хор тез ва ха-
ланда.
ХОРГУЛ ‫ﺧﺎرﮔﻞ‬ бот. хуч, њулўл, настаран; на-
срин.
ХОРДОР ‫ ﺧﺎردار‬хорнок; сими хордор симе, ки
сихњои хормонанд дорад.
ХОРЕОГРАФИЯ ю. ‫ ﺧﺎرﻳﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬санъати раќс ва
балет, ба сањнагузории раќсњои балетї.
ХОРЕОГРАФЇ ‫ ﺧﺎرﻳﺎﮔﺮﻓﻲ‬мансуб ба хореогра-
фия; мансуб ба санъати раќс ва балет.
ХОРЗОР ‫ ﺧﺎرزار‬хористон, љои пурхор, љои зиёд
рўидани буттањои хордор.
ХОРИДАН ‫ ﺧﺎرﻳﺪن‬хориш кардан пўсти баданро;
хоридани пушти (паси) сар ба фикр фурў раф-
тан, фикр кардан.
ХОРИЌ а. ‫ ﺧﺎرق‬1. харќкунанда, поракунанда,
шикофанда. 2. маљ. чизе, ки одату тартиботи
муќаррариро вайрон мекунад; хориќи одат
берун аз одат (ба амал оварандаи чизе).
ХОРИЌУЛЌОИДА а. ‫ ﺧﺎرقاﻟﻘﺎﻋﺪه‬ѓайриодї,
ѓайримаъмулї, аз аќл берун, хилофи ќоида.
ХОРИЌУЛОДА а. ‫ ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدة‬кори ѓайриодї, хи-
лофи одат, њодисаи ѓайриодї.
ХОРИСТОН ‫ ﺧﺎرﺳﺘﺎن‬ниг. хорзор.
ХОРИЉ а. ‫ ﺧﺎرج‬1. берун, дар берун буда; муќоб.
дохил. 2. дар беруни мамлакате; дар хориљи...
дар беруни...; хориљ кардан(намудан) берун
кардан, баровардан (аз љое), пеш кардан, бе-
кор кардан (аз коре); хориљ шудан (гаштан)
баромадан, аз љое берун шудан.
ХОРИЉА ‫ ﺧﺎرﺟﻪ‬беруна, берунї; берун аз киш-
вари худї.
ХОРИЉАПАРАСТ ‫ ﺧﺎرﺟﻪﭘﺮﺳﺖ‬он ки фарњангу
зиндагии хориљиро дўст медорад, бегонапа-
раст, аљнабипараст.
ХОРИЉАПАРАСТЇ ‫ ﺧﺎرﺟﻪﭘﺮﺳﺘﻲ‬хориљадўстї,
бегонапарастї, аљнабипарастї.
ХОРИЉЇ ‫ ﺧﺎرﺟﻲ‬1. мансуб ба хориља; аз хориља
омада, тобеи мамлакати беруна. 2. беруна,
берунї; муќоб. дохилї; сиёсати хориљї сиёса-
ти дахлдор ба мамлакатњои беруна.
ХОРИЉОЊАНГЇ ‫ ﺧﺎرجآﻫﻨﮕﻲ‬1. мус. берун шуда-
 – 451 –
ни наѓма аз парда ва аз бањру ќоидањои худ. 2.
маљ. носозгорї, мухолифат.
ХОРИШ ‫ ﺧﺎرش‬ниг. хоридан. 2. бемории гузаран-
даи пўстї, ки боиси хоридани сахти бадан ме-
гардад; хориш кардан хориш пайдо кардани
пўсти бадан; хориши гулў маљ. тамаъкорї,
чашмдошти пора, пора гирифтанї шудан.
ХОРИШАК ‫ ﺧﺎرﺷﻚ‬бемории пўстие, ки боиси
пайдоиши хориш мешавад; ниг. хориш 2.
ХОРИШАНГЕЗ ‫ ﺧﺎرشاﻧﮕﻴﺰ‬хориш ба амал ова-
ранда, хоронанда.
ХОРИШДОР ‫ ﺧﺎرشدار‬1. мубтало ба бемории
хориш, он ки хориш дорад. 2. хоришкунанда,
хориш ба амаловаранда; дамидагињои хо-
ришдор.
ХОРИШОВАР ‫ ﺧﺎرشآور‬тањриккунандаи хориш.
ХОРЇ ‫ ﺧﻮاري‬хор будан, залилї, њаќирї, забунї;
ба (дар) хорї дар њолати забунї, дар забунию
њаќирї; хорї додан ба касе тањќир кардан,
маломат кардан; хорї кашидан дар зиллат
мондан, хорузор шудан.
ХОРКАШ ‫ ﺧﺎرﻛﺶ‬касе ки хор мекашонад, касе,
ки аз сањро хор ѓундошта мефурўшад, хоркан.
ХОРКАШАК ‫ ﺧﺎرﻛﺸﻚ‬ниг. хаскашак.
ХОРКАШЇ ‫ ﺧﺎرﻛﺸﻲ‬кор ва амали хоркаш, овар-
дани хор барои фурўш ё барои аловї.
ХОРМЕЙСТЕР ю. ‫ ﺧﺎرﻣﻴﻴﺴﺘﻴﺮ‬мус. роњбари хор.
ХОРМОЊЇ ‫ ﺧﺎرﻣﺎﻫﻲ‬зоол. моњињои хурд, ки дар
пеши болњои пушти онњо хорњое вуљуд до-
ранд, ки теъдодашон вобаста ба андозаи моњї
таѓйир меёбад.
ХОРНОК ‫ ﺧﺎرﻧﺎك‬хордор.
ХОРО ‫ ﺧﺎرا‬санги хоро.
ХОРОЇ ‫ ﺧﺎراﻳﻲ‬1. аз санги хоро. 2. маљ. сахтї,
ќувватнокї.
ХОРОН ‫ ﺧﺎران‬феъли њол аз хоридан; хорон-хорон
хорида истода..., дар њолати хоридан.
ХОРОН(И)ДАН ‫ﺧﺎراﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﺎراﻧﺪن‬ба хориш овар-
дан, таќозои хориш пайдо кунонидан, хориш
додан.
ХОРОСАНГ ‫ ﺧﺎراﺳﻨﮓ‬санги хеле калони сахт,
санги хоро.
ХОРОТАРОШ ‫ ﺧﺎراﺗﺮاش‬он ки ба тарошидан ва
ХОС
суфта кардани саису хоро машѓул аст, санг-
тарош.
ХОРОШИКАН ‫ ﺧﺎراﺷﻜﻦ‬он чи хороро мешика-
над, олати ќавї, абзори тавоно ва сангшикан.
ХОРПУЛЇ ‫ ﺧﺎرﭘﻮﻟﻲ‬таър. навъи андоз дар амо-
рати Бухоро, ки дар мавриди кишта нашуда-
ни заминњои амлок ва хорзор шудани онњо аз
соњибони он заминњо гирифта мешуд.
ХОРПУШТ ‫ ﺧﺎرﭘﺸﺖ‬љонвари майдаи пистон-
дори њашарахўр, ки пўсташ хордор аст.
ХОРПУШТАК ‫ ﺧﺎرﭘﺸﺘﻚ‬зоол., ниг. хорпушт.
ХОРПУШТЇ ‫ ﺧﺎرﭘﺸﺘﻲ‬мансуб ба хорпушт; он чи
пушташ ба мисли хорпушт аст.
ХОРПЎСТОН ‫ ﺧﺎرﭘﻮﺳﺘﺎن‬навъе аз љонварони
дарёї, ки баданашон хордор аст.
ХОРСИМ ‫ ﺧﺎرﺳﻴﻢ‬симњои хордор, симхор.
ХОРТУТ ‫ ﺧﺎرﺗﻮت‬бот. як навъи тут, бектошї.
ХОРТЎДА ‫ ﺧﺎرﺗﻮده‬тўдаи (ѓарами) хор.
ХОРУЗОР ‫ ﺧﻮاروزار‬залил, њаќир, беќадру эъти-
бор; хорузор кардан касеро беќадру эътибор
гардонидан; хорузор шудан беќадру эътибор
шудан.
ХОРУЗОРЇ ‫ ﺧﻮاروزاري‬пастї, зиллат, беэъти-
борї, номўътабарї, хорї.
ХОРУМОЛ ‫ ﺧﺎروﻣﺎل‬хорумол кардан чизеро,
чорпоеро молида навозиш кардан.
ХОРХАСАК ‫ ﺧﺎرﺧﺴﻚ‬гиёњи яксола аз оилаи
њазориспандњо, ки донањои он хусусияти
давої доранд.
ХОР-ХОР ‫ ﺧﺎر ﺧﺎر‬њолати хориши бадан; њолате,
ки дар натиљаи талаб ва њавас ба чизе дар
одам пайдо мешавад; забон хор-хор кардан
гуфтан хостан, гуфтанї шудан, хоњиши чизе-
ро гуфтан пайдо кардан.
ХОРШАКАР ‫ ﺧﺎرﺷﻜﺮ‬бот. шакарак, шираи
шахшудаи баъзе гиёњњо.
ХОРШУТУР ‫ ﺧﺎرﺷﺘﺮ‬буттаи баланди хордор, ки
дар биёбон мерўяд.
ХОС а. ‫ ﺧﺎص‬1. махсус, хос будан; хос будан ба
касе ё чизе махсус будан. 2. баргузида, имти-
ёзнок; хосу ом одамони баргузида ва одї,
њамагї, њама.
ХОСА І а. ‫ ﺧﺎﺻﻪ‬1. хос, махсус. 2. баргузида, як-
 – 452 –
ХОС
качин; имтиёзнок. 3. муќарраб, наздик (ба
амир ё њоким), надим; саворони хоса саворони
яккачин, муњофизони хос (-и амир ё њоким).
ХОСА ІІ а. ‫ ﺧﺎﺻﻪ‬матои нафиси тунуки сафед.
ХОСАБОФ ‫ ﺧﺎﺻﻪ ﺑﺎف‬бофанда; истењсолкунандаи
матои њарир, дока.
ХОСАБОФЇ ‫ﺧﺎﺻﻪﺑﺎﻓﻲ‬ бофандагї; њарирбофї,
докабофї.
ХОСАГЇ ‫ ﺧﺎﺻﮕﻲ‬1. хос, махсус, баргузида. 2. њар
чизи аъло, нафис, мумтоз; базми хосагї базми
махсус ва мањдуд, базм бо иштироки одамони
баргузида.
ХОСИЯТ а. ‫ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬1. хислат, одат, табиат, кир-
дор, сифати (хулќи) ба ягон кас хос. 2. хисла-
ти нек, хусусияти хуб, некќадамї; хосият
доштан нек будан, бо пойи ќадам будан.
ХОССА а. ‫ ﺧﺎﺻﻪ‬1. он чи махсуси касе ё чизе бо-
шад. 2. махсус, махсусан.
ХОСТ ‫ ﺧﻮاﺳﺖ‬хоњиш, майл, ирода, ихтиёр; ба
хости худ ба хоњиши худ, бо майли худ.
ХОСТАГИРЇ ‫ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﮔﻴﺮي‬интихоб карда гириф-
тан, хуш (људо) карда гирифтан.
ХОСТАН I ‫ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‬хоњиш кардан, орзу доштан,
талаб крдан; хоста гирифтан интихоб карда
гирифтан; сухан хостан ба гап задан рухсат
пурсидан.
ХОСТАН II ‫ ﺧﺎﺳﺘﻦ‬ниг. хестан, бархостан.
ХОСТГОР ‫ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر‬хоњанда, толиб, толиби
издивољ; хостгор фиристодан завчї фиристо-
дан, ба воситаи касе ба духтаре толиб шу-
дан(ба занї), кас мондан; хостгор шудан то-
либ шудан, духтареро ба занї хостан.
ХОСТГОРЇ ‫ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري‬завчагї, толибшавї ба
издивољ; ба хостгорї рафтан завчї шуда раф-
тан ба духтаре.
ХОСТГОРШАВАНДА ‫ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرﺷﻮﻧﺪه‬ ниг. хост-
гор.
ХОСТОР ‫ ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬хоњон, толиб, хоњанда.
ХОТАМ І а. ‫ ﺧﺎﺗﻢ‬ангуштарї; ангуштарии
мўњрадор; нигин; мўњр.
ХОТАМ ІІ а. ‫ ﺧﺎﺗﻢ‬поён, оќибат.
ХОТАМБАНД ‫ ﺧﺎﺗﻢ ﺑﻨﺪ‬касе, ки аз дандони фил,
устухони уштур ва ё аз чўб кандакорї ва
наќшу нигор мебандад.
ХОТАМБАНДЇ ‫ ﺧﺎﺗﻢﺑﻨﺪي‬санъати аз дандони
фил, устухони уштур ва ё аз чўб кандакорї ва
наќшу нигор бастан.
ХОТАМКОР ‫ ﺧﺎﺗﻢ ﻛﺎر‬он ки шуѓлаш хотамкорї
аст.
ХОТАМКОРЇ ‫ ﺧﺎﺗﻢﻛﺎري‬ба вуљуд овардани
гулњо ва наќшњо аз устухон, чўб ва ѓ. дар рўи
чизе.
ХОТАМСОЗ ‫ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎز‬ниг. хотамкорї.
ХОТАМСОЗЇ ‫ ﺧﺎﺗﻢ ﺳﺎزي‬ниг. хотамкорї.
ХОТАМУЛАНБИЁ ‫ ﺧﺎﺗﻢاﻻﻧﺒﻴﺎ‬1. охирин пайѓам-
бар, пайѓамбари охир (замон), расули нињої.
2. нигини анбиё, пайѓамбарон (лаќаби
Муњаммад (с.)).
ХОТИМ а. ‫ ﺧﺎﺗﻢ‬ниг. хотам ІІ.
ХОТИМА а. ‫ ﺧﺎﺗﻤﻪ‬1. поён, анљом, охир. 2. охири
китоб, поёни гуфтор; хотима додан ба поён
расонидан кореро, анљом додан ба коре; хо-
тима ёфтан тамом шудан, ба анљом расидани
коре.
ХОТИМАВЇ ‫ ﺧﺎﺗﻤﻮي‬ќисми охирини чизе, анљом
ва охири чизе; сухани хотимавї сухани охи-
рин, сухани љамъбастї.
ХОТИР а. ‫ ﺧﺎﻃﺮ‬1. ёд, њофиза. 2. он чи дар дил
гузарад, дил, замир; лавњи хотир замири дил;
ба хотир; барои хотир; ба ризои хотири... ба-
рои, ба њурмати..., барои хурсандии...; ба (ба-
рои) поси хотир барои њурмат ё хурсандии ка-
се; хотири љамъ бе ташвиш, бо дили осуда; аз
хотир баромадан (рафтан) фаромўш шудан; аз
хотир гузарондан аз дил гузарондан, дар бо-
раи чизе фикр кардан; ба (аз) хотир гузаштан
ба ёд омадан; дар хотир доштан фаромўш на-
кардан, дар ёд нигоњ доштан; ба хотир овар-
дан ёдрас кардан; хотири касеро риоя кардан
поси њурмати касеро нигоњ доштан; хотири
касеро љамъ кардан хавотиру ташвиши касеро
бартараф сохтан.
ХОТИРА а. ‫ ﺧﺎﻃﺮه‬1. њофиза, ёд: хотираро ќувват
додан. 2. ёдбуд, ёдоварї, ёд: хотираи рўзњои
гузашта. 3. ёддошт, он чи барои ёдоварї ва
фаромўш нашудан навишта шудааст; дафтари
хотира дафтаре, ки дар он ёддоштњои касе
ќайд карда шудааст.
ХОТИРАВЇ ‫ﺧﺎﻃﺮوي‬ хотировар, фаромўш–
 – 453 –
нашаванда, ёддоштї.
ХОТИРАГЎЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮهﮔﻮﻳﻲ‬наќлу ривояти
хотирањо, ёдоварии гузаштањо.
ХОТИРАНАВИС ‫ ﺧﺎﻃﺮه ﻧﻮﻳﺲ‬нависандаи хотира,
ёддоштнигор, ёддоштнавис.
ХОТИРАНАВИСЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮه ﻧﻮﻳﺴﻲ‬ќайд кардан, ба
ќалам овардани ёддоштњо ва гузоришоти гу-
зашта.
ХОТИРАНИГОРЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮهﻧﮕﺎري‬ниг. хотиранависї.
ХОТИРАФСУРДА ‫ ﺧﺎﻃﺮاﻓﺴﺮده‬афсурдахотир, хо-
тирпарешон; он ки хотири љамъ ва оромї на-
дорад.
ХОТИРБИНЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮﺑﻴﻨﻲ‬нигоњдории иззату
њурмати касе, њурмату эњтироми касеро ба љо
овардан.
ХОТИРДОРЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮداري‬алоќа, майл доштан ба
касе, поси хотир.
ХОТИРДОШТ ‫ﺧﺎﻃﺮداﺷﺖ‬ эътибор; эњтиром,
њусни таваљљўњ, мавќеъ.
ХОТИРМУШАВВАШ ‫ ﺧﺎﻃﺮﻣﺸﻮش‬хотирпаре-
шон, ноосудахотир, парешонњол, шўрида–
ањвол.
ХОТИРНАВОЗ ‫ ﺧﺎﻃﺮﻧﻮاز‬мувофиќи табъ; хушо-
янд; он ки ё он чи касеро хурсанд мекунад.
ХОТИРНИШИН ‫ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﻴﻦ‬љойгиршуда дар хо-
тир, фаромўшнашаванда; хотирнишин сохтан
дар хотири касе љойгир кардан (фикре,
воќеаеро).
ХОТИРНИШОН ‫ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن‬нишонакунанда дар
хотир, фаромўшнашуданї; ёдоварї,
бахотиргирї; хотирнишон кардан (намудан)
ба хотири касе овардан, ёдовар кардан,
гўшрас намудан.
ХОТИРОЗОР ‫ ﺧﺎﻃﺮآزار‬мушаввашкунанда, боиси
ошуфтагї ва парешонї, он чи дили касро
нороњат ва озурда месозад.
ХОТИРОЗУРДА ‫ ﺧﺎﻃﺮآزرده‬озордида, ситамкаш.
ХОТИРОТ а. ‫ ﺧﺎﻃﺮات‬љ. хотира 3; ёддошти гузаш-
тањо, зикри он чи дар ёди кас боќї мондааст.
ХОТИРОШУФТА ‫ ﺧﺎﻃﺮآﺷﻔﺘﻪ‬ниг. хотирпарешон.
ХОТИРПАЗИР ‫ ﺧﺎﻃﺮﭘﺬﻳﺮ‬чизе, ки ба касе маъќул
аст, писандида, марѓуб.
ХОТИРПАРЕШ ‫ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﻳﺶ‬ 1. он чи фикру хо-
ХОЊ
тирро парешон мекунад. 2. он ки фикраш па-
решон аст.
ХОТИРПАРЕШОН ‫ ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﻳﺸﺎن‬касе, ки њавосаш
ошуфта бошад, мушавваш, нотинљ; хотирпа-
решон будан аз љињате дар изтироб будан, ха-
вотир доштан.
ХОТИРПАРЕШОНЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ‬ошуфтадилї,
ноосудахотирї; муќоб. хотирљамъї.
ХОТИРРАС//ХОТИРРАСОН ‫ﺧﺎﻃﺮرﺳﺎن‬//‫ﺧﺎﻃﺮرس‬
ёдрас, ёдовар; хотиррас кардан чизеро ба касе
ёдовар шудан, ба ёди касе овардан чизеро.
ХОТИРПИСАНД ‫ ﺧﺎﻃﺮﭘﺴﻨﺪ‬дилкаш, табъи дил,
матбўъ, дилпазир, дилнишин.
ХОТИРРАСОН ‫ ﺧﺎﻃﺮرﺳﺎن‬ниг. хотирнишон.
ХОТИРРАСОНЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮرﺳﺎﻧﻲ‬хотиррасон кардан,
ба ёд овардан.
ХОТИРФИРЕБ ‫ﺧﺎﻃﺮﻓﺮﻳﺐ‬ дилфиреб, дилрабо,
зебо, дилкаш.
ХОТИРХОЊ ‫ ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاه‬маъќул ва дилхоњи касе,
дилписанд, мувофиќи табъ ва майли кас.
ХОТИРХОЊЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮﺧﻮاﻫﻲ‬анљоми коре ба хоти-
ри касе, барои ризої ва хурсандии касе, ба
риояти хотири касе.
ХОТИРЉАМЪ ‫ ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻊ‬дилосуда, беташвиш;
хотирљамъ будан осудадил будан, ташвиш ва
хавотирї надоштан; хотирљамъ кардан касеро
касеро дилосуда кардан, дилпур кардан;
хотирљамъ шудан аз коре, осуда шудан.
ХОТИРЉАМЪЇ ‫ ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﻲ‬осудагии хотир, таш-
вишу дилбеќарорї надоштан, осуда будан.
ХОТИРЉАМЪОНА ‫ ﺧﺎﻃﺮﺟﻤﻌﺎﻧﻪ‬ба оромї, ба
осудагї, бо фароѓи хотир, бе њељ нигаронї ва
изтироб.
ХОТИФ а. ‫ ﺧﺎﻃﻒ‬дурахшанда, љилодор.
ХОТЇ а. ‫ ﺧﺎﻃﻲ‬касе, ки хато мекунад, хатокор,
хатокунанда, гунањкор.
ХОТУН т. ‫ ﺧﺎﺗﻮن‬хонум, бону, кадбону.
ХОХОМ ‫ ﺧﺎﺧﺎم‬пешвои дини яњудї, раввин.
хоҳ ‫ ﺧﻮاه‬1. асоси замони њозира аз хостан. 2. љузъи
пасини калимањои мураккаб ба маънои
хоњанда, толиб: хайрхоњ, озодихоњ…
ХОЊ ‫ ﺧﻮاه‬1. пайвандаки ихтиёр, ки интихобро
ифода мекунад; ё…, ё…; хоњ ин, хоњ вай.
 – 454 –
ХОЊ
ХОЊАМ-НОХОЊАМ ‫ ﺧﻮاﻫﻢﻧﺎﺧﻮاﻫﻢ‬бо дили нохо-
њам, бе майлу раѓбат.
ХОЊАНДА ‫ ﺧﻮاﻫﻨﺪه‬1. хоњишкунанда, дархостку-
нанда, пурсанда. 2. моил, роѓиб, толиб.
ХОЊАР ‫ ﺧﻮاﻫﺮ‬њамшира, духтаре, ки бо писар ё
духтари дигар аз як падару модар зоида шуда
бошад.
ХОХАРАНДАР ‫ ﺧﻮاﻫﺮاﻧﺪر‬хоњари ўгай.
ХОЊАРАРЎС ‫ ﺧﻮاﻫﺮﻋﺮوس‬хоњари зан.
ХОЊАРЗАН ‫ ﺧﻮاﻫﺮزن‬ниг. хоњарарўс.
ХОЊАРЗОДА ‫ ﺧﻮاﻫﺮزاده‬фарзанди њамшира (пи-
сар ё духтар).
ХОЊАРЇ ‫ ﺧﻮاﻫﺮي‬хоњарона; хоњар будан.
ХОЊАРОНА ‫ ﺧﻮاﻫﺮاﻧﻪ‬мисли хоњар; хоњарї.
ХОЊАРХОНД ‫ ﺧﻮاﻫﺮﺧﻮاﻧﺪ‬ниг. хоњархонда.
ХОЊАРХОНДА ‫ ﺧﻮاﻫﺮﺧﻮاﻧﺪه‬духтар ё зане, ки ка-
се вайро ба хоњарї ќабул карда бошад.
ХОЊАРЧА ‫ﺧﻮاﻫﺮﭼﻪ‬ хоњари хурдсол, хоњари
хурдї.
ХОЊАРШЎ(Й) (‫ ﺧﻮاﻫﺮﺷﻮ)ي‬духтар ё зане, ки
хоњари шавњари зане бошад.
ХОЊИШ ‫ ﺧﻮاﻫﺶ‬1. хостан, пурсидан, дархост;
илтимос. 2. майл, раѓбат, орзу.
ХОЊИШГАР ‫ ﺧﻮاﻫﺸﮕﺮ‬хоњишкунанда, пурсанда,
илтимоскунанда.
ХОЊИШДОР ‫ ﺧﻮاﻫﺶ دار‬ниг. хоњишманд.
ХОЊИШМАНД ‫ ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﻨﺪ‬хоњишкунанда, дар-
хосткунанда, хоњишдор.
ХОЊ-НОХОЊ ‫ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه‬хоњї нахоњї, ба майл ва
бар хилофи майл; ба њар њол, ба њар сурат.
ХОЊОН ‫ﺧﻮاﻫﺎن‬ хоњанда, толиб, муштоќ, орзу-
манд.
ХОЧ ‫ ﺧﺎچ‬бот., гуфт. занбўруѓ, ќорч.
ХОЉ ‫ ﺧﺎج‬салиб, чалипо; хољ кашидан бо ангуш-
тон дар рўи сина аломати салибро ифода
кардан, ки аз маросимоти дини насронист.
ХОЉА ‫ ﺧﻮاﺟﻪ‬1. бузург, соњиб, соњибкор, хўљаин.
2. мансуб ба насли хољагон.
ХОЉАГИДОР ‫ ﺧﺎﺟﮕﻴﺪار‬сарвари хољагї, сариш-
такунандаи корњои хољагї.
ХОЉАГИДОРЇ ‫ ﺧﻮاﺟﮕﻴﺪاري‬идора кардани
хољагї, саришта намудани хољагї.
ХОЉАГЇ ‫ ﺧﻮاﺟﮕﻲ‬1. хоља будан, мансубият ба
хољањо. 2. хољагидории воњид, воњиди хурди
иќтисодии як оила ё якчанд оила:
хољагидории дастаљамъї; мудири хољагї касе,
ки мутасаддии корњои хољагии муассиса ё
корхонаест; хољагии коммуналї мансуб ба
хољагии шањр ё ноњия.
ХОЉАЗОДА ‫ ﺧﻮاﺟﻪ زاده‬фарзанди хоља.
ХОЉАСАРОЙ ‫ ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﺮاي‬књн. навкар, мањрам,
хизматгор дар њарами подшоњ ва амирон.
ХОШОК ‫ ﺧﺎﺷﺎك‬1. хору хас, алафи хушк, резаи
беда, коњ ва ѓ. 2. хўроки чорво.
ХОШОКДАРАВЇ ‫ ﺧﺎﺷﺎكدروي‬даравидани
алафњои худрў барои хўроки чорпо.
ХОЯ ‫ ﺧﺎﻳﻪ‬тухми инсон ё њайвони нар, байза, ху-
ся.
ХОЯНДА ‫ ﺧﺎﻳﻨﺪه‬1. сифати феълии замони њозира
аз хоидан. 2. бо дандон резакунанда (мас.,
муш, кўрмуш ва ѓ.).
ХОЯРЕЗ ‫ ﺧﺎﻳﻪرﻳﺰ‬кит. нонхўрише, ки аз тухми
мурѓ тайёр мешавад, ки онро хогина њам
мегўянд.
ХРИСТИАНЇ ‫ﺧﺮﺳﺘﻴﺎَﻧﻲ‬ мансуб ба дини Исо,
исавї.
ХРЕСТОМАТИЯ ю. ‫ ﺧﺮﺳﺘﺎﻣﺘﻴﻪ‬китоби таълимї,
ки осори мунтахаб ва ё намунањо аз осори
ягон соњаи илм аст.
ХРОМ ю. ‫ ﺧﺮام‬1. унсури химиявї. 2. навъе чарми
нарми тунук; мўзаи хром мўзае, ки аз чарми
хром дўхта шудааст.
ХРОМГАР ‫ ﺧﺮام ﮔﺮ‬кит., тех. хромкор, он ки бо
хром кор мекунад.
ХРОМДОР ‫ ﺧﺮام دار‬њар чизе, ки дар таркибаш
хром дорад, хромандуда.
ХРОМОСОМА ю. ‫ ﺧﺮاﻣﺎﺳﺎﻣﻪ‬биол. ќисми њастаи
њуљайраи бадани њайвоноту наботот, ки шо-
мили маълумоти ирсї мебошад.
ХРОНОЛОГИЯ ю. ‫ ﺧﺮاﻧﺎﻻﮔﻴﻪ‬ќайди њодисањо бо
тартиби рўй додани онњо, зикри воќеањо аз
рўи таърих санаи рўйдоди онњо.
ХРОНОЛОГЇ ‫ ﺧﺮاﻧﻼﮔﻲ‬мансуб ва оид ба хронло-
гия.
 – 455 –
ХУБ ‫ ﺧﻮب‬1. наѓз, нек; муќоб. бад. 2. зебо,
хушрўй; муќоб. зишт. 3. пас аз шунидани амр
ё супорише мегўянд “хуб”, яъне «ќабул до-
рам», «розї њастам»; њо, оре, бале. 2. маљ.
мустањкам.
ХУБЇ ‫ ﺧﻮﺑﻲ‬1. некї, наѓзї, некўї; муќоб. бадї. 2.
хушрўї, зебої; ба хубї а) дар хубї, дар некўї,
дар њусну зебої. 3. хуб, наѓз; ба хубї дар ёд
дорам, ки ...
ХУБКИРДОР ‫ﺧﻮبﻛﺮدار‬ дорои кирдори накў,
накўхирад.
ХУБКОР ‫ ﺧﻮبﻛﺎر‬он ки хуб кор мекунад, он ки
хубкор аст, он ки хубї мекунад.
ХУБМАНЗАР ‫ﺧﻮبﻣﻨﻈﺮ‬ хушнамуд, хушшакл,
хубсурат.
ХУБНИЊОД ‫ ﺧﻮب ﻧﻬﺎد‬ниг. хубсират.
ХУБОНЇ ‫ ﺧﻮﺑﺎﻧﻲ‬1. зардолуе, ки бо маѓзи бодом
хушконида шудааст. 2. маљ. лаби хурморанг.
3. як навъи себ, ки бо номи себи хубонї
машњур аст.
ХУБРЎЇ ‫ ﺧﻮب روﺋﻲ‬зебо, дилкаш, хушсурат.
ХУБРЎЙ ‫ ﺧﻮبروي‬зебо, хушрўй, ќашанг, дилпи-
санд.
ХУБС а. ‫ﺧﺒﺚ‬ бадтинатї; бадї, бадљинсї,
палидї.
ХУБСИМО ‫ ﺧﻮب ﺳﻴﻤﺎ‬ниг. хубрўй.
ХУБСИРАТ ‫ ﺧﻮبﺳﻴﺮت‬он ки хулќу хўйи нек до-
рад.
ХУБСИРИШТ ‫ ﺧﻮبﺳﺮﺷﺖ‬ниг. хубсират.
ХУБСУРАТ ‫ ﺧﻮب ﺻﻮر ت‬ниг. хубрўй.
ХУБФАРЉОМ ‫ ﺧﻮب ﻓﺮﺟﺎم‬коре, ки оќибаташ
нек аст, касе, ки оќибати кораш нек аст.
ХУБХАД ‫ ﺧﻮبﺧﺪ‬кит. хубрўй, хубрухсор, нексу-
рат.
ХУБЧЕЊРА ‫ﭼﻬﺮه‬ ‫ ﺧﻮب‬хушрў, зебо, соњибљамол,
соњибњусн.
ХУВОРА ‫ ﺧﻮاره‬кит. таом, ѓизо; нўшиданї.
ХУД ‫ ﺧﻮد‬1. љонишини хеш, хештан. 2. ба љои
љонишинњои шахсї низ кор фармуда меша-
вад: агар худ ин љо бошї агар ту ин љо бошї;
худ аз худ ба сари худ; худ ба худ а) ба майл
ва иродаи худ, ба ихтиёри худ; б) бе ягон са-
баб; в) дар замири дили худ; аз худ кардан
ХУД
соњиб шудан, дар тасарруфи худ даровардан;
худро ба нодонї задан (андохтан) худро беха-
бар вонамуд кардан; худро нишон додан дар
коре мањорат ва ќобилияти худро зоњир со-
хтан; ба худ омадан њушёр шудан; аз худ раф-
тан а) бењуш шудан; б) маѓруру худписанд
шудан; худро даст гирифтан худдорї карда
тавонистан; худро шинохтан а) шуурнок шу-
дан, неку бадро фарќ карда метавонистагї
шудан; б) мавќеъ ва ќадру ќимати худро му-
айян карда тавонистан.
ХУДАЗОБДИЊЇ ‫ ﺧﻮدﻋﺬاﺑﺪﻫﻲ‬худро ранљу зањмат
додан.
ХУДАМАЛКУНАНДА ‫ ﺧﻮدﻋﻤﻞﻛﻨﻨﺪه‬худсарї,
худраъй; абзоре, ки ба таври худкор худ ба
худ амал мекунад.
ХУДАНГЕЗЇ ‫ ﺧﻮداﻧﮕﻴﺰي‬ба љунбиш (њаракат)
овардани худ, шўрондани худ.
ХУДАФРЎЗ ‫ ﺧﻮداﻓﺮوز‬худ аз худ даргиранда, худ
аз худ равшаншаванда.
ХУДАФРЎЗИШ ‫ ﺧﻮداﻓﺮوزش‬худ аз худ даргирї,
худ аз худ равшаншавї.
ХУДБИН ‫ ﺧﻮدﺑﻴﻦ‬маѓрур, мутакаббир, худпараст,
худхоњ.
ХУДБИНЇ ‫ ﺧﻮدﺑﻴﻨﻲ‬маѓрурї, такаббур, худ-
парастї, худхоњї.
ХУДБИНОНА ‫ﺧﻮدﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‬ бо ѓуруру такаббур,
худхоњона.
ХУДБОВАР ‫ ﺧﻮدﺑﺎور‬он ки ба дигарон беэътиної
карда, ба худ аз њад зиёд боварї дорад.
ХУДБОВАРЇ ‫ ﺧﻮدﺑﺎوري‬эътимоди афрод ба худ;
маѓрурї, такаббур.
ХУДБОВАРОНА ‫ ﺧﻮدﺑﺎوراﻧﻪ‬бо итминон ва
боварї ба худ, маѓрурона.
ХУДВИЖА ‫ ﺧﻮدوﻳﮋه‬хосса, махсус, ба худ хос.
ХУДВИЖАГЇ ‫ ﺧﻮدوﻳﮋﮔﻲ‬хоссагї, махсусият, хос
будан, хусусияти хос доштан.
ХУДГАРД ‫ ﺧﻮدﮔﺮد‬мошини худњаракаткунанда:
техникаи худгард.
ХУДГУДОЗЇ ‫ ﺧﻮدﮔﺪازي‬бисёр ѓам хўрдан, бисёр
азоб кашидан, худхўрї.
ХУДГУМКУНЇ ‫ ﺧﻮدﮔﻤﻜﻨﻲ‬худфаромўшї, худро
аз даст додан.
 – 456 –
ХУД

ХУДДАРГИР ‫ ﺧﻮددرﮔﻴﺮ‬худ ба худ даргиранда, ХУДМАНИШЇ ‫ ﺧﻮدﻣﻨﺸﻲ‬ниг. худпарастї.

худсўзанда, худсўз.
ХУДМАЊДУДКУНЇ ‫ ﺧﻮدﻣﺤﺪودﻛﻨﻲ‬мањдуд ва
ХУДДАРГИРЇ ‫ ﺧﻮددرﮔﻴﺮي‬худ ба худ дар гириф- танг кардани доираи ихтиёри худ.
тан, худсўзандагї, маљ. бе ихтиёр ба њаяљон,
ХУДМУРДА ‫ ﺧﻮدﻣﺮده‬чорпое, ки саќат шуда
ба шўр омадан.
њаром мурдааст: гўсфанди худмурда.
ХУДДОН ‫ ﺧﻮددان‬он ки танњо худ ва манфиати
ХУДМУХТОР ‫ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎر‬соњибихтиёр, автономї.
худро дар назар мегирад, худдонам.
ХУДМУХТОРЇ ‫ ﺧﻮد ﻣﺨﺘﺎري‬истиќлол дар идораи
ХУДДОНАМ ‫ ﺧﻮدداﻧﻢ‬худсар, њавобаланд,
дохилии кишвар, вилоят ё ноњияе, автономия,
маслињатногир, бебок, густох.
мухторият.
ХУДДОНАМЇ ‫ ﺧﻮدداﻧﻤﻲ‬њавобаландї, худситої,
ХУДНАВИС ‫ ﺧﻮدﻧﻮﻳﺲ‬ќаламе, ки сиёњии он аз
якравї, худкомї.
мањзани махсус ба таври автоматї меояд.
ХУДДОР ‫ ﺧﻮددار‬он ки аз корњои нораво худро
ХУДНАМО ‫ ﺧﻮدﻧﻤﺎ‬он ки худро таъриф мекунад,
боз медорад, хештандор, парњезгор, батоќат,
худсито, маѓрур.
бошикеб.
ХУДНАМОЇ ‫ ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ‬худро беш аз он ки њаст
ХУДДОРЇ ‫ ﺧﻮدداري‬тањаммул, бурдборї, худро
ба ќалам додан, худситої, ѓурур; худнамої
ба даст гирифтан, худнигањдорї; худдорї
кардан худро ва кору бори худро таъриф кар-
кардан (намудан) худро аз коре боз доштан,
дан, ман-манї кардан, худситої кардан.
худро даст гирифтан.
ХУДО ‫ ﺧﺪا‬1. д. халќкунанда, холиќ, Аллоњ. 2.
ХУДДЎСТ ‫ ﺧﻮددوﺳﺖ‬худбин, худпараст, худхоњ,
соњиб, молик; ба умеди Худо њам шавї, бутта-
он ки танњо худ ва манфиати худро ба эъти-
ро мањкам дор (маќ.); Худо медонад дар мав-
бор мегирад.
риди сањењ маълум набудани коре гуфта ме-
ХУДДЎСТЇ ‫ ﺧﻮددوﺳﺘﻲ‬ниг. худпарастї. шавад; аз барои Худо, ба Худо дар мавриди
ќасам гуфта мешавад; Худо рањмат кунад дар
ХУДИДОРА ‫ ﺧﻮداداره‬њуќуќи њаллу фасл ва идо-
мавриди ба некї ёд кардани мурдагон гўянд;
раи корњо дар дохили як воњиди миллї -
Худо хоњад агар насиб бошад (дар мавриди ор-
территориавї; мухторият.
зу кардани чизе ё коре гўянд).
ХУДЇ ‫ ﺧﺪي‬1. мансуб ба худ. 2. бегона набудан,
ХУДОБЕЗОР ‫ ﺧﺪاﺑﻴﺰار‬касе, ки аз вай некї наме-
ошно; одами худї одами ошно, одами
барояд, одами бадкор, бадтинат.
боэътимод.
ХУДОБЕХАБАР ‫ ﺧﺪاﺑﻴﺨﺒﺮ‬дар њаќќи одами беин-
ХУДКАРДА ‫ ﺧﻮدﻛﺮده‬он чи ё коре, ки аз дасти
софу золим ва бемулоњиза гўянд.
худи кас меояд; худкардаро даво нест, вовай-
лои пинњонї (маќ.). он ки худаш боиси ХУДОВАНД ‫ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ниг. Худо.
бадбахтї ва фалокати худ гардидааст.
ХУДОГОЊ ‫ ﺧﺪاﮔﺎه‬шахси аз таъриху сарнавишту
ХУДКИФОЇ ‫ ﺧﻮدﻛﻔﺎﺋﻲ‬ниг. худмаблаѓгузорї. фарњанг ва тамаддуни миллати худ огоњ,
бафарњанг.
ХУДКОМ//ХУДКОМА ‫ﺧﻮدﻛﺎﻣﻪ‬//‫ ﺧﻮدﻛﺎم‬худсар,
худхоњ, якрав, маслињатношунав. ХУДОГОЊЇ ‫ ﺧﺪاﮔﺎﻫﻲ‬аз таъриху сарнавишт ва
тамаддуни миллати худ ва кишвари хеш огоњ
ХУДКОМЇ ‫ ﺧﻮدﻛﺎﻣﻲ‬худсарї, якрањагї, ња-
будан: худогоњии миллї.
вопарастї, маѓрурї.
ХУДКОР ‫ ﺧﻮدﻛﺎر‬дастгоњ ва олате, ки ба худии
ХУДОДОД ‫ ﺧﺪاداد‬ниг. худодода.
худ кор мекунад, автомат. ХУДОДОДА ‫ ﺧﺪاداده‬1. он чи ки гўё аз тарафи Ху-
до дода шудааст. 2. фитрї, модарзод; табиї
ХУДКУШЇ ‫ ﺧﻮدﻛﺸﻲ‬ба воситае ба њаёти худ хо-
(мас., ќобилияти худодод).
тима додан, худро куштан.
ХУДОЗАДА ‫ ﺧﺪازده‬1. ба ѓазаби Худо гирифтор-
ХУДМАБЛАЃГУЗОРЇ ‫ﺧﻮدﻣﺒﻠﻎ ﮔﺬاري‬ худкифої,
шуда. 2. шарманда, расво, беобрўю беэъти-
њисоби хољагї.
бор.
 – 457 –
ХУД
ХУДОЗАДАГЇ ‫ ﺧﺪازدﮔﻲ‬ниг. худозада. ХУДОТАРС ‫ ﺧﺪاﺗﺮس‬он ки аз Худо метарсад, он
ки ба сабаби худотарсї аз корњои баду ноху-
ХУДОЗМОЇ ‫ ﺧﻮدآزﻣﺎﺋﻲ‬худсанљї, худро имтињон шоянд худдорї мекунад.
кардан.
ХУДОТАРСЇ ‫ ﺧﺪاﺗﺮﺳﻲ‬аз Худо тарсидан,
ХУДОЇ ‫ ﺧﺪاﺋﻲ‬1. мансуб ба Худо. 2. эњсон ва хай-
парњезгорї аз амали нораво ба сабабе.
роте, ки дар роњи Худо дода мешавад. 3. бе-
музд, муфт; худої додан(кардан) хайрот кар- ХУДОЊОФИЗЇ ‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ‬ хайру хуш, видоъ,
дан (барои мурда). падруд гуфтан.
ХУДОЙ ‫ ﺧﺪاي‬ниг. Худо. ХУДОЉЎ(Й) (‫ ﺧﺪاﺟﻮ)ي‬ниг. худопараст.
ХУДОЙГОН ‫ ﺧﺪاﻳﮕﺎن‬кит. подшоњи бузург, под- ХУДОШИНОС ‫ ﺧﺪاﺷﻨﺎس‬он ки худотарсу
шоњи муќтадир. парњезгор аст, худопараст, диндор.
ХУДОЙНАМО ‫ ﺧﺪاي ﻧﻤﺎ‬:оинаи худойнамо киноя ХУДОШИНОСЇ ‫ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ‬худопарастї, дин-
аз оинае, ки сањењу дуруст нишон медињад. дорї; худошинос будан.
ХУДОМЎЗ ‫ ﺧﻮدآﻣﻮز‬1. он ки чизеро худаш бе му- ХУДПАРАСТ ‫ﺧﻮدﭘﺮﺳﺖ‬ мутакаббир, худхоњ,
аллиму устод омўхтааст. 2. китоб барои
омўхтани чизе бе ёрдами роњбаре. худбин.

ХУДОМЎЗАНДА ‫ ﺧﻮدآﻣﻮزﻧﺪه‬он ки чизеро бе ку- ХУДПАРАСТЇ ‫ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ‬ худхоњї, худбинї, та-

маку роњбарии касе ёд мегирад; омўхта исто- каббур.
да. ХУДПАРАСТОНА ‫ﺧﻮدﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‬ худбинона, бо
ХУДОМЎЗЇ ‫ ﺧﻮدآﻣﻮزي‬ёдгирии чизе ба сари худ, ѓуруру такаббур.
бе ёрдами роњбаре.
ХУДПИСАНД ‫ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪ‬ худбин, калонгир, мута-
ХУДОНОТАРС ‫ ﺧﺪاﻧﺎﺗﺮس‬он ки аз Худо боке на- каббир,.
дорад; дар њаќќи одами беинсоф,
бемулоњизаю бебок гўянд. ХУДПИСАНДЇ ‫ ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪي‬амали худписанд,
худхоњамї, такаббур.
ХУДОНОТАРСЇ ‫ ﺧﺪاﻧﺎﺗﺮﺳﻲ‬аз Худо боке надош-
тан, худоношиносї. ХУДПИСАНДОНА ‫ ﺧﻮدﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ‬худбинона, бо
ѓурур ва такаббур нисбат ба бартарии шахсии
ХУДОНОШИНОС ‫ ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎس‬ниг. худонотарс. худ.
ХУДОНОШИНОСЇ ‫ﺧﺪاﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ниг. худонотар- ХУДПУР ‫ﺧﻮدﭘﺮ‬ худпуршаванда, милтиќи худ-
сї. пур.
ХУДОПАРАСТ ‫ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ‬мўътаќид ба Худо, ХУДРАВ ‫ ﺧﻮدرو‬худ аз худ раванда, худ аз худ
диндор, итоаткор ба фармудањои дин. њаракаткунанда, мошин, автомобил.
ХУДОПАРАСТЇ ‫ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ‬мўътаќидї, диндорї, ХУДРАСТА ‫ ﺧﻮدرﺳﺘﻪ‬растание, ки ба сурати ёбої
мўъминї. мерўяд ва ниёз ба парваришу нигоњубин на-
ХУДОПИСАНД ‫ﺧﺪاﭘﺴﻨﺪ‬ савоб, маќбул, кори дорад, худрўй, ёвої.
хайр. ХУДРАЪЙ ‫ ﺧﻮدرأي‬ниг.худрой.
ХУДОРАЊМАТЇ ‫ﺧﺪارﺣﻤﺘﻲ‬ шодравон, равон- ХУДРЕЗ ‫ﺧﻮدرﻳﺰ‬ худхоликунанда; мошини худ-
шод, рањматї. рез.
ХУДОРО ‫ ﺧﻮدآرا‬он ки худашро барои намоиш ХУДРОЙ//ХУДРАЪЙ ‫ ﺧﻮدرأي‬//‫ ﺧﻮدراي‬он ки њар
орову торо медињад. корро ба фикри худ карда ба маслињати дига-
ХУДОРОЇ ‫ ﺧﻮدآراﺋﻲ‬ороиш додани худ барои рон эътино намекунад; гапнодаро;
намоиш ва худнамої. маслињатношунав; худсар, худком, якрав.
ХУДОТ ‫ ﺧﺪات‬унвони подшоњони Осиёи Миёна ХУДРЎ(Й) (‫ ﺧﻮدرو)ي‬гиёње, ки худ аз худ
ќабл аз ислом, маънои соњибро ифода меку- рўидааст, ёбої.
над. ХУДСАР ‫ﺧﻮدﺳﺮ‬ худрой, бебок, худком, нофар-

ХУД
монбардор.
ХУДСАРЇ ‫ ﺧﻮدﺳﺮي‬худрої, сарпечї аз ќонун,
кардани коре ба майли худ.
ХУДСАРОНА ‫ ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ‬ба майл ва хоњиши худ,
бе маслињату машварат.
ХУДСИТО ‫ ﺧﻮدﺳﺘﺎ‬касе, ки кору кирдори худро
таъриф мекунад ва худро аз дигарон бењтар
мешуморад, маѓрур ба худ, таърифї.
ХУДСИТОЁНА ‫ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﺎﻧﻪ‬ ба тарзи худситої,
худхоњона.
ХУДСИТОЇ ‫ ﺧﻮدﺳﺘﺎﻳﻲ‬худтаърифкунї, ѓуруру
такаббур ба худ, фахркунии бењуда.
ХУДСОЗЇ ‫ ﺧﻮدﺳﺎزي‬зоњири худро оростан; ду-
руст кардани хулќу рафтор, дуруст кардани
корњои худ.
ХУДСОХТ ‫ ﺧﻮدﺳﺎﺧﺖ‬он чи кас худаш бо дасти
худ сохтааст.
ХУДСЎЗЇ ‫ ﺧﻮدﺳﻮزي‬ниг. худсўзонї.
ХУДСЎЗОНЇ ‫ ﺧﻮدﺳﻮزاﻧﻲ‬1. худро ба оташ
сўзондан. 2. маљ. худро ба ѓаму ѓусса ва ранљи
бардавом гирифтор кардан.
ХУДФАОЪЛИЯТЇ ‫ ﺧﻮدﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ‬бо ташаббуси
шахсии худ кореро анљом додан.
ХУДФАЪОЛЇ ‫ ﺧﻮدﻓﻌﺎﻟﻲ‬ташаббускорї, фаъолият
нишон додан.
ХУДФИРЕБДИЊЇ ‫ ﺧﻮدﻓﺮﻳﺒﺪﻫﻲ‬ниг. худфиребї.
ХУДФИРЕБЇ ‫ ﺧﻮدﻓﺮﻳﺒﻲ‬худро фиреб додан, ба
худ нисбат додани чизе, ки дарвоќеъ вуљуд
надорад, беасос тасаллову таскин додан ба
худ.
ХУДФУРЎЗ ‫ ﺧﻮدﻓﺮوز‬ниг. худафрўз.
ХУДФУРЎШ ‫ ﺧﻮدﻓﺮوش‬1. худсито, худпараст,
худнамо, мутакаббир. 2. фоњиша, танфурўш.
ХУДФУРЎШЇ ‫ ﺧﻮدﻓﺮوﺷﻲ‬1. худситої; худ-
фурўшї кардан худро таърифу тавсиф кардан,
худнамої ва худситої кардан. 2. танфурўшї,
фоњишагї.
ХУДХИЗМАТГУЗОРЇ ‫ﺧﻮدﺧﺬﻣﺘﻜﺬاري‬ ниг. худ-
хизматрасонї.
ХУДХИЗМАТРАСОНЇ ‫ ﺧﻮدﺧﺬﻣﺘﺮﺳﺎﻧﻲ‬хизматеро
худ барои хеш ба љой овардан.
ХУДХОЊ ‫ﺧﻮدﺧﻮاه‬ худпараст, худбин,
– 458 –
такаббир.
ХУДХОЊЇ ‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ‬ худбинї, худпарастї, та-
каббур.
ХУДХОЊОНА ‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬ худбинона, худ-
парастона, такаббурона.
ХУДХЎР ‫ ﺧﻮدﺧﻮر‬касмадењ, маљ. тамаъкор, хасис;
худбин.
ХУДЊАРАКАТ ‫ ﺧﻮدﺣﺮﻛﺖ‬ниг. худрав.
ХУДЧАРХЗАНЇ ‫ ﺧﻮدﭼﺮخ زﻧﻲ‬ѓайри тањрики бе-
руна худ чарх задан.
ХУДШИНОС ‫ ﺧﻮدﺷﻨﺎس‬1. худхоњ, худбин. 2.
ќадру ќимати худро шинохтан.
ХУДШИНОСЇ ‫ ﺧﻮدﺷﻨﺎﺳﻲ‬1. ќадру ќимати худро
шинохтан. 2. худбинї, худхоњї; худшиносии
миллї худогоњии миллї
ХУДШОР ‫ ﺧﻮدﺷﺎر‬худаш љоришаванда, ба таври
механикї (аз мошин ё ягон механизм), шоран-
да(об).
ХУДЪА а. ‫ ﺧﺪﻋﻪ‬фиреб, макр, њила.
ХУК ‫ ﺧﻮك‬1. њайвони хонагї ва вањшии пистон-
дори сергўшту равѓан. 2. номи як сол аз даври
солшумории дувоздањгона бо номи њайвонот.
ХУКБАЧА ‫ ﺧﻮك ﺑﭽﻪ‬бачаи хук, хукча.
ХУКБОН ‫ ﺧﻮك ﺑﺎن‬он ки хук мепояд, хукпарвар.
ХУКБОНЇ ‫ ﺧﻮك ﺑﺎﻧﻲ‬хукпої, хукпарварї.
ХУКДОРЇ ‫ ﺧﻮك داري‬ниг. хукпарварї.
ХУКЇ ‫ ﺧﻮﻛﻲ‬аз хук, аз гўшт (равѓан)-и хук; бад-
рафтор, бадфеълї.
ХУКПАРВАР ‫ ﺧﻮك ﭘﺮور‬он ки мутасаддии
нигоњубини хук аст, хукбон.
ХУКПАРВАРЇ ‫ ﺧﻮك ﭘﺮوري‬парвариши хук
њамчун як соњаи чорводорї.
ХУКПОЇ ‫ﭘﺎﻳﻲ‬ ‫ ﺧﻮك‬ба хукњо нигоњубин кардан,
хукбон.
ХУКТИНАТ ‫ﺧﻮكﻃﻴﻨﺖ‬ бадфеъл, баддил, бад-
тинат.
ХУКСИФАТ ‫ ﺧﻮكﺻﻔﺖ‬бадфеъл, бадрафтор; ка-
сиф, хуктинат.
ХУКХОНА ‫ ﺧﻮكﺧﺎﻧﻪ‬љои парвариши хукњо, би-
но барои нигоњубини хукњо.
му-
ХУЛАФО а. ‫ﺧﻠﻔﺎ‬ љ. халифа; халифањо –
 – 459 –
љонишинони Муњаммади пайѓамбар (с), ки
чор нафар буданд: Абўбакр, Умар, Усмон ва
Алї.
ХУЛД а. ‫ ﺧﻠﺪ‬1. баќои доим, љовидонї. 2. би-
њишт, љаннат, фирдавс.
ХУЛЁ а. ‫ ﺧﻠﻴﺎ‬кит. хаёлот, хаёлпарварї.
ХУЛЌ а. ‫ ﺧﻠﻖ‬хўй, одат, хислат, сират.
ХУЛЌАН а.ً‫ ﺧﻠﻘﺎ‬аз рўйи хулќ, хислат; феълан,
табиатан.
ХУЛЌОН а. ‫ ﺧﻠﻘﺎن‬1. љамъ халаќ. 2. кўњна, фар-
суда.
ХУЛЛАС а. ‫ ﺧﻠﺺ‬холис, хулоса; хулласи гап (ка-
лом) хулосаи гап, фишурдаи сухан.
ХУЛОСА а. ‫ ﺧﻼﺻﻪ‬1. кўтоњшудаи матлабе ё на-
виштае, мазмуни мухтасари чизе. 2. дар мав-
риди љамъбасти каломе гуфта мешавад:
алќисса, кўтоњи гап ин ки...; хулоса баровар-
дан љамъбаст кардан (матлаберо), ба ягон
натиља омадан; ба хулоса омадан дар нињояти
кор ё сухане ба ќароре омадан; хулоса кардан
љамъбаст кардан.
ХУЛОСАВЇ ‫ ﺧﻼﺻﻮي‬љамъбасткунанда,
љамъбаст њосилшуда.
ХУЛОСАТАН а. ً‫ ﺧﻼﺻﺘﺎ‬мухтасаран, љамъбаст.
ХУЛУС а. ‫ ﺧﻠﻮص‬кит. холисї, покї, беолоишї,
самимият; хулуси ќалб покии дил, софии дил.
ХУЛФ а. ‫ ﺧﻠﻒ‬вафо накардан ба ваъда, ваъдахи-
лоф.
ХУМ ‫ ﺧﻢ‬зарфи сафолини калон барои нигоњ
доштани об ва дигар моеот; [аслаш хунб].
ХУМДОН ‫ ﺧﻢدان‬коргоњи сафолпазї, кўраи
хиштпазї.
ХУМИСТОН ‫ ﺧﻤﺴﺘﺎن‬кит. љое, ки хумњои май
гузошта мешавад.
ХУМКАЛЛА ‫ ﺧﻢ ﻛﻠﻪ‬каллакалон.
ХУММОНАНД ‫ ﺧﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ба шакли хум, маљ. ши-
камкалон.
ХУММОР ‫ ﺧﻤﺎر‬ниг. хумор.
ХУМО ‫ ﺧﻤﺎ‬бот. заѓосаи чилбуѓум.
ХУМОР//ХУММОР ‫ ﺧﻤﺎر‬1. њолати баъд аз
мастї; чашми хумор чашми ниммаст, чашми
пурноз. 2. майл ва раѓбати зиёд ба чизи одат-
ХУМ
шуда ваќти тарки он; хумор(и) чизе гирифтан
майл ва раѓбат доштан ба чизи одатшуда
ваќти тарк ё дастрас набудани он.
ХУМОРГИРИФТА ‫ ﺧﻤﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ‬ниг. хуморї.
ХУМОРИН ‫ ﺧﻤﺎرﻳﻦ‬хуморї, хуморнок; маљ. фат-
тон.
ХУМОРЇ ‫ ﺧﻤﺎري‬1. њолати хумор. 2. ба њолати
хумор афтода; одаткарда ба чизе; хуморї шу-
дан хоњиши сахт ба истеъмоли чизе (май, па-
пирос ва ѓ.).
ХУМОРОЛУД(А) (‫ ﺧﻤﺎرآﻟﻮد)ه‬хуморзада, шикас-
тагї ва кўфтагии аъзо(пас аз мастї).
ХУМОРОНА ‫ ﺧﻤﺎراﻧﻪ‬ниг. хуморин; нигоњњои
мастона ва хуморона.
ХУМОХИСРАВ ‫ ﺧﻤﺎﺧﺴﺮو‬кит. яке аз оњангњои
мусиќии бостонї.
ХУМОЊАН//ХУМОЊОН ‫ﺧﻢآﻫﺎن‬//‫ ﺧﻢآﻫﻦ‬санги
сахти сиёњи моил ба сурхї, ки дар ќадим онро
дар тиб ва дар ороиш кор мефармуданд; аќиќ;
кони ин маъдан.
ХУМОРЧАШМ ‫ﺧﻤﺎرﭼﺸﻢ‬ он ки чашмони сиёњ
аз дорад.
ХУМОРШИКАН ‫ ﺧﻤﺎرﺷﻜﻦ‬он чи њолати хумор-
ро дафъ мекунад.
ХУМОРШИКАНЇ ‫ ﺧﻤﺎرﺷﻜﻨﻲ‬дафъи хумор, дур
кардани њолати хумор.
ХУМС а. ‫ ﺧﻤﺲ‬1. панљяк, аз панљ як. 2. панљяки
даромад, ки мувофиќи ќонуни шариат ода-
мони бой бояд ба ќашшоќон дињанд; панљяки
ѓаниматњое, ки дар љанг ба даст омадааст ва
бояд ба одамони камбаѓали авлоди
пайѓамбар бирасад.
ХУМРА а. ‫ ﺧﻤﺮه‬1. хумча, хуми хурд. 2. хуми ка-
лон, кўзаи калон; сари гов дар хумра мондааст
(зарб) дар мавридњое гуфта мешавад, ки кор
бисёр љигил шудааст ва њал кардани он ба
мушкилї ба даст меояд.
ХУМСИТОН ‫ ﺧﻢ ﺳﺘﺎن‬ниг. хумистон.
ХУМУЛ а. ‫ ﺧﻤﻮل‬1. гумномї, зиллат, пастї,
беномунишонї. 2. маљ. торикї, зулмат.
ХУМХОНА ‫ﺧﻤﺨﺎﻧﻪ‬ кит. майкада, майхона, ша-
робхона.
ХУМЧА ‫ ﺧﻤﭽﻪ‬хуми майда.
 – 460 –
ХУМ
ХУМЧОЙНИК ‫ ﺧﻢ ﭼﺎﻳﻨﻚ‬чойники калон.
ХУН ‫ ﺧﻮن‬1. моеи сурхранге, ки дар бадани
љондорон љараён дорад ва ба њамаи бофтањои
бадан ѓизо медињад; гардиши хун њаракати
хун дар рагњо. 2. ирќ, нажод; хун як будан
яъне аз як нажод будан; бо хуни љигар бо азо-
бу машаќќати зиёд; вайрон шудани хун фосид
шудани хун, вайрон шудани таркиби хун дар
бадан; хун ба хун ќасос аз кушанда ба воси-
таи куштани он ё яке аз наздиконаш; бо хуни
дил навиштан чизеро бо андўњ, њасрат ва ала-
ми зиёде навиштан; хуни ноф рехтан дар љое
зоида шудан дар љое; хун хўрдан а) сахтї ва
азоби зиёд кашидан; б) ѓам хўрдан, сахт дар
андўњ будан; хуни љигар кардан касеро ба
танг овардан, ба љон расондан, безор кардан;
хуни љигар (дил) хўрдан а) азобу машаќќат
кашидан; б) бисёр ѓаму ѓусса хўрдан; хуни ка-
серо макидан дар њаќќи касе љабри бењад кар-
дан, касеро истисмор кардан.
ХУНАФШОН ‫ﺧﻮن اﻓﺸﺎن‬ хуншор, хунолуд, хун-
бор.
ХУНБ ‫ ﺧﻨﺐ‬ниг. хум.
ХУНБА ‫ ﺧﻨﺒﻪ‬хуми калон аз гил ё чўб сохташуда,
ки дар он ѓалла, орд ва ѓ. нигоњ медоранд.
ХУНБАНД ‫ ﺧﻮن ﺑﻨﺪ‬тиб. он чи љараёни хунро
нигоњ медорад.
ХУНБАЊО ‫ ﺧﻮن ﺑﻬﺎ‬чиз ё пуле, ки ба ивази хуни
одами кушташуда ба ворисони ў медињанд.
ХУНБОР ‫ ﺧﻮن ﺑﺎر‬он чи аз он хун мечакад, хунча-
кон; чашми хунбор чашми сахт гирён, гиряи
аламангез.
ХУНГАРД‫ﮔﺮد‬ ‫ﺧﻮن‬ хунгузарон, шарён: рагњои
хунгард.
ХУНГАРДЇ ‫ ﺧﻮن ﮔﺮدي‬гардиши (љараёни) хун.
ХУНГАРМ ‫ ﺧﻮن ﮔﺮم‬1. љонваре, ки хуни баданаш
гарм аст ва бо таѓйири дамо ва њарорати
муњити атроф дигар нашуда собит мемонад.
2. маљ. одами мењрубон, бомуњаббат;
серѓайрат. 3. зуд хашмгиранда, зуд аз њолати
эътидол бароянда.
ХУНГАРМЇ ‫ ﺧﻮنﮔﺮﻣﻲ‬1. хунгарм будан. 2. сер-
ѓайратї. 3. бадќањрї , зуд хашмгиншавї.
ХУНГАШТА ‫ ﺧﻮن ﮔﺸﺘﻪ‬хуншуда, хунолуд, бо хун
омехташуда.
ХУНГИРИФТА ‫ ﺧﻮن ﮔﺮﻓﺘﻪ‬1. он ки аз ў хун ги-
рифта бошанд. 2. он ки рехтани хуни дигарон
худ ба гардани ўст; хунолуд, хунин; вазири
хунгирифта вазире, ки боиси рехтани хуни зи-
ёд шудааст.
ХУНГИР ‫ ﺧﻮن ﮔﻴﺮ‬рагзан, њаљљом.
ХУНГИРЇ ‫ﺧﻮنﮔﻴﺮي‬ амали хунгирї, рагзанї,
њиљомат.
ХУНГУЗАРОН ‫ ﺧﻮنﮔﺬران‬1. хунгард, гузарони-
дани хун: раги хунгузарон. 2. он ки ба касе хун
мегузаронад.
ХУНГУЗАРОНЇ ‫ ﺧﻮنﮔﺬراﻧﻲ‬хуни аз љињати тар-
киб мувофиќи каси сињатро ба одами бемор ё
захмдор гузарондан.
ХУНДОР ‫ ﺧﻮن دار‬1. серхун. 2. маљ. пуртароват,
пуршира, тару тоза. 3. маљ. љавонмард. 4. маљ.
ќотил. 5. ворис ва бозмондаи маќтул.
ХУНДОРЇ ‫ ﺧﻮن داري‬хуни касе ба гардани касе
будан, хундор будан.
ХУНЁ ‫ ﺧﻨﻴﺎ‬суруд, наѓма, оњанг.
ХУНЁГАР ‫ﺧﻨﻴﺎﮔﺮ‬ сурудхон, овозхон, хонанда,
мутриб.
ХУНЁГАРЇ ‫ﺧﻨﻴﺎﮔﺮي‬ сурудхонї, овозхонї,
мутрибї.
ХУНИМАРДУМХЎР ‫ ﺧﻮنﻣﺮدمﺧﻮر‬золим, ситам-
гар, берањм, он ки дигаронро берањмона ис-
тисмор мекунад.
ХУНИН ‫ ﺧﻮﻧﻴﻦ‬хунолуд, оѓушта ба хун.
ХУНИНДИЛ ‫ ﺧﻮﻧﻴﻦ دل‬ниг. хуниљигар.
ХУНИНЉИГАР ‫ ﺧﻨﻴﻦﺟﮕﺮ‬1. киноя аз бисёр
андўњгин, ѓамнок, сахт ѓамгин. 2. киноя аз
ошиќ.
ХУНИЉИГАР ‫ ﺧﻮنﺟﮕﺮ‬сахт аламзада ва ѓамгин.
ХУНЇ ‫ ﺧﻮﻧﻲ‬1. хунин, хунолуд. 2. маљ. сурх. 3.
хунрез, ќотил, одамкуш.
ХУНКАШЇ ‫ ﺧﻮن ﻛﺸﻲ‬кашида гирифтани хун аз
раг ба воситаи олате; шохи хункашї шохи
њаљомат, ки ба воситаи он аз раг хун мека-
шанд.
ХУННОЌ а. ‫ ﺧﻨﺎق‬ниг. хуноќ.
ХУНМАК ‫ﺧﻮن ﻣﻚ‬хунхўр, хуношом; маљ. золим,
берањм, хунрез.
 – 461 –
ХУНМАСТ ‫ ﺧﻮن ﻣﺴﺖ‬он ки масту маѓрур аз
хунрезињои худ аст.
ХУНОБ//ХУНОБА ‫ ﺧﻮن آﺑﻪ‬//‫ ﺧﻮن آب‬хуни омехта
ба об; маљ. ашки хунин, ашки сахт аз њасрату
ѓам.
ХУНОЌ а. ‫ ﺧﻨﺎق‬тиб. як навъ бемориест, ки
гулўро мегирад, дифтерия.
ХУНОЛУД ‫ ﺧﻮن آﻟﻮد‬олуда бо хун, доѓдор шуда
аз хун, омехта бо хун, хунолуда.
ХУНОЛУДАГЇ ‫آﻟﻮدﮔﻲ‬ ‫ ﺧﻮن‬бо хун олуда будан,
доѓи хун доштан.
ХУНОСО ‫ ﺧﻨﺎﺛﺎ‬ниг. хунсо.
ХУНОФАР ‫ ﺧﻮن آﻓﺮ‬хунњосилкунанда; узвњои ху-
нофар узвњои хунзо.
ХУНОШОМ ‫آﺷﺎم‬ ‫ﺧﻮن‬ хунхўр, хунрез; маљ. бе-
рањм, сангдил.
ХУНОШОМЇ ‫ ﺧﻮن آﺷﺎﻣﻲ‬1. хунхўрї, хунрезї. 2.
маљ. берањмї, сангдилї.
ХУНПАРТОЇ ‫ ﺧﻮن ﭘﺮﺗﺎﻳﻲ‬хун ќай кардан, баро-
мадани хун аз роњи гулў.
ХУНПОЛО(Й) (‫ ﺧﻮن ﭘﺎﻻ)ي‬кит. хуношом, хунрез,
хунафшон.
ХУНПОШ ‫ ﺧﻮن ﭘﺎش‬хунпошанда, пошандаи хун.
ХУНРАВ ‫ ﺧﻮن رو‬:хунрав шудан љорї шудани хун
аз бадан (бемории занона), њайз.
ХУНРАВЇ ‫ ﺧﻮن روي‬берун рехтани хун аз ягон
узв, резиши хун.
ХУНРАНГ ‫ ﺧﻮن رﻧﮓ‬сурх, ранги монанд ба хун,
хуносо, ба сони хун.
ХУНРЕЗ ‫ ﺧﻮن رﻳﺰ‬касе, ки хуни мардумро мере-
зад; ќотил, маљ. саффок, берањм.
ХУНРЕЗЇ ‫ ﺧﻮن رﻳﺰي‬кушокушї, ќатлу куштор.
ХУНСАРД ‫ ﺧﻮن ﺳﺮد‬касе, ки асабашро ором
нигоњ дошта метавонад ва зуд хашмгин на-
мешавад, ором.
ХУНСАРДЇ ‫ ﺧﻮن ﺳﺮدي‬оромї, бурдборї, худро
дар њолати эътидол нигоњ доштан.
ХУНСАРДОНА ‫ ﺧﻮن ﺳﺮداﻧﻪ‬оромона, ботамкин.
ХУНСО а. ‫ ﺧﻨﺜﺎ‬он ки ё он чи њам аломати занї
ва њам аломати мардї дошта бошад, наромо-
да.
ХУН
ХУНТАВОН ‫ ﺧﻮن ﺗﻮان‬ниг. хунбањо.
ХУНТАЛАБ ‫ ﺧﻮن ﻃﻠﺐ‬он ки ба хунрезї толиб аст
ва ќурбонї металабад (аз рўи аќидањои хуро-
фии куњан), ќасосгир.
ХУНТАЛАБЇ ‫ ﺧﻮن ﻃﻠﺒﻲ‬хоњишу талаби хунрезї
ва ќурбонї доштан; талабгори хун,
ќасосгирї.
ХУНТАШНА ‫ ﺧﻮنﺗﺸﻨﻪ‬хостори хунрезї, он ки
хун рехтан мехоњад, ташнаи хун.
ХУНУК ‫ ﺧﻨﻚ‬1. сард; муќоб. гарм. 2. нозеб, дил-
нокаш; гапи хунук гапи нохуш; нафаси хунук
нафаси шум; хунук задан а) офат расидан ба
сабаби сармо ба дарахтон ва ба меваи онњо;
б) сармо хўрдан, осеб дидани бадан аз сармо;
хунук хўрдан таъсири сарморо њис кардани
бадан; хунук шудан сард шудани чизи гарм;
хунук шудани дил маљ. нисбат ба касе
бемењру беоќибат шудан; хунукро хунук ме-
бурад маќ. ба бадї бадї рост меояд.
ХУНУКАНДОМ ‫ ﺧﻨﻚ اﻧﺪام‬бадафт, безеб; шаклу
шамоили зиштдошта.
ХУНУКБАШАРА ‫ ﺧﻨﻚﺑﺸﺮه‬он ки симояш дил-
нокаш аст, нозебо, безеб, бадрўй.
ХУНУКЗАДА ‫ ﺧﻨﻚزده‬сардзада, сармохўрда,
сармозада, хунукї гирифта.
ХУНУКЗАДАГЇ ‫ ﺧﻨﻚزدﮔﻲ‬сармозадагї, сармо-
хўрдагї, сардзадагї, хунукзадагї.
ХУНУКЇ ‫ ﺧﻨﻜﻲ‬сармо, сардї.
ХУНУККУНАНДА ‫ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه‬ сардкунанда:
дастгоњи хунуккунанда.
ХУНУКЌИЁФА ‫ﻗﻴﺎﻓﻪ‬ ‫ﺧﻨﻚ‬ ниг. хунукбашара,
безеб, бадќиёфа.
ХУНУКНАЗАР ‫ﺧﻨﻚﻧﻈﺮ‬ бемасъулият, муло-
имхунук.
ХУНУКНАЗАРЇ ‫ ﺧﻨﻚﻧﻈﺮي‬муносибати дилсар-
дона ба коре, бемасъулиятї.
ХУНУКРЎЙ ‫ ﺧﻨﻚروي‬ниг. хунукбашара.
ХУНУКСИТОРА ‫ ﺧﻨﻚﺳﺘﺎره‬он ки шамоилаш
љаззобу дилкаш нест.
ХУНУКСУХАН ‫ ﺧﻨﻚ ﺳﺨﻦ‬даѓал, баддањон.
ХУНУКТАРЊ ‫ ﺧﻨﻚ ﻃﺮح‬ниг. хунукбашара.
ХУНУКХОНА ‫ ﺧﻨﻚﺧﺎﻧﻪ‬ќисми нисбатан хунук-
тар дар њаммомњои ќадима.
 – 462 –
ХУН
ХУНУКХЎР ‫ ﺧﻨﻚ ﺧﻮر‬касе ки сармо ба вай зиёд майда, реза-реза; кам-кам.
таъсир мекунад.
ХУРДА ‫ ﺧﺮده‬резаи њар чиз, чизи майда.
ХУНУКХЎРДА ‫ ﺧﻨﻚﺧﻮرده‬он ки аз таъсири
ХУРДАБИН ‫ ﺧﺮده ﺑﻴﻦ‬борикбин, даќиќ; њушманд.
њавои сард сахт хунук хўрдааст, сармохўрда.
ХУРДАБИНЇ ‫ ﺧﺮده ﺑﻴﻨﻲ‬борикбинї, даќиќ будан,
ХУНУКХЎРЇ ‫ ﺧﻨﻚ ﺧﻮري‬сармохўрї.
њушмандї.
ХУНУКШАКЛ ‫ ﺧﻨﻚ ﺷﻜﻞ‬ниг. хунукбашара.
ХУРДАГИР ‫ ﺧﻮرده ﮔﻴﺮ‬айбљў, эродгир.
ХУНУКШАМОИЛ ‫ﺧﻨﻚ ﺷﻤﺎﻳﻞ‬ ниг. хунукба-
ХУРДАГИРЇ ‫ ﺧﻮرده ﮔﻴﺮي‬айбљўї, эродгирї.
шара.
ХУНФИШОН ‫ ﺧﻮن ﻓﺸﺎن‬он чи ки аз он хун меча-
ХУРДАГИРОНА ‫ﺧﻮرده ﮔﻴﺮاﻧﻪ‬ айбљўёна, эродги-
рона.
кад; хунрез (мас., шамшер).
ХУРДАКАК ‫ ﺧﻮردﻛﻚ‬хеле хурд, майда.
ХУНХОР ‫ ﺧﻮن ﺧﻮار‬ниг. хунхўр; золим, бедодгар.
ХУРДАКОР ‫ ﺧﻮرده ﻛﺎر‬њунарманд, касе, ки бо
ХУНХОРА ‫ ﺧﻮن ﺧﻮاره‬ниг. хунхор.
корњои дастии зариф ва асбоби зинатї
ХУНХОРЇ ‫ ﺧﻮن ﺧﻮاري‬ниг. хунхўрї. машѓул аст (мас., заргар).
ХУНХОРОНА ‫ ﺧﻮن ﺧﻮاراﻧﻪ‬ниг. хунхўрона. ХУРДАМЛОК ‫ ﺧﺮد اﻣﻼك‬майдамулк, мулк (мо-
ликият)-и хурд дошта, заминдори хурд.
ХУНХОЊ ‫ ﺧﻮن ﺧﻮاه‬интиќомљўянда; хунталаб
(барои хуни рехташуда). ХУРДАНДЕШ ‫ﺧﺮداﻧﺪﻳﺶ‬ майдабин, кўтоњбин,
кўтоњфикр.
ХУНХОЊЇ ‫ ﺧﻮن ﺧﻮاﻫﻲ‬ниг. хунталабї.
ХУРДАНДОЗА ‫ ﺧﺮداﻧﺪازه‬майда, бо андозаи май-
ХУНХЎР ‫ ﺧﻮن ﺧﻮر‬1. он ки хун менўшад. 2. маљ.
да, дорои њаљми кам.
золим, саффок, хунрез.
ХУРДАФУРЎШ ‫ ﺧﺮده ﻓﺮوش‬фурўшандаи чизњои
ХУНХЎРЇ ‫ﺧﻮن ﺧﻮري‬ хунрезї, саффокї,
майдачуйда, чаканафурўш, фурўшандаи дона.
берањмї.
ХУРДАФУРЎШЇ ‫ ﺧﺮده ﻓﺮوﺷﻲ‬фурўхтани чизњои
ХУНХЎРОНА ‫ ﺧﻮن ﺧﻮراﻧﻪ‬золимона, берањмона.
майдачуйда, чаканафурўшї, фурўши донаї.
ХУНЧАКОН ‫ ﺧﻮن ﭼﻜﺎن‬1. ниг. хунбор. 2. пурхун.
ХУРДЇ ‫ ﺧﺮدي‬1. майдагї, хурдсолї. 2. хурдсол,
ХУНЉЎШ ‫ ﺧﻮن ﺟﻮش‬хуншор, узве, ки аз зарбу хурдтар аз дигарон: духтари хурдї, писари
лат осеб дида, ба андак расидан хуншор ме- хурдї.
шавад: хунљўш шудан.
ХУРДКАЛЛА ‫ ﺧﺮدﻛﻠﻪ‬он ки каллааш ба нисбати
ХУНЉУШЇ ‫ﺟﻮﺷﻲ‬ ‫ ﺧﻮن‬хуни мурда; доѓи кабуд, танаш хурдтар аст.
доѓи нофармон.
ХУРДМАНИШ ‫ ﺧﺮدﻣﻨﺶ‬пасттинат, пастњиммат.
ХУНШИНОС ‫ ﺧﻮن ﺷﻨﺎس‬тиб. касе, ки ба тањлилу
ХУРДОД ‫ ﺧﺮداد‬1. моњи сеюми солшумории
таљзияи хун машѓул аст, гематолог.
эронї (23 июн – 22 июл). 2. номи яке аз
ХУНШИНОСЇ ‫ ﺧﻮن ﺷﻨﺎﺳﻲ‬тиб. соњае, ки хунро оташкадањои ќадим.
тањлилу таљзия мекунад, гематология.
ХУРДСОЛ ‫ ﺧﺮدﺳﺎل‬камсин(н), майда, кўдак;
ХУНШОР ‫ ﺧﻮن ﺷﺎر‬он чи аз он хун мечакад, ча- муќоб. калонсол.
кидани хун; хуншор кардан хунолуд кардан.
ХУРДСОЛЇ ‫ﺧﺮدﺳﺎﻟﻲ‬ камсолї, кўдакї, айёми
ХУНШОРЇ ‫ ﺧﻮن ﺷﺎري‬хунчакї, рехтани хун, шо- кўдакї.
ридани хун, чакидани хун.
ХУРДЊАЉМ ‫ ﺧﺮدﺣﺠﻢ‬њаљман хурд, он чи
ХУР ‫ ﺧﻮر‬ниг. хуршед. ѓунљоиши зиёде надорад.
ХУРД ‫ ﺧﺮد‬1. майда, камљусса; муќоб. калон, бу- ХУРДЉУССА ‫ ﺧﺮدﺟﺜﻪ‬он ки тануманду калон-
зург. 2. хурдсол, кўдак; хурду калон хурдсолу бадан нест; љуссааш хурд.
калонсол, њама, њамагї; хурд-хурд майда-
ХУРЁК ‫ ﺧﺮﻳﺎك‬лањљ. як навъ алафи кўњї, ки мар-
 – 463 –
думи кўњистон бо он мастоба, угро ва дигар
таомњои обакиро тайёр мекунанд.
ХУРМА ‫ ﺧﺮﻣﻪ‬зарфи дањанфарохи гўшакдори
сафолин барои говдўшї.
ХУРМАЧА ‫ ﺧﺮﻣﭽﻪ‬хурмаи хурди говдўшї.
ХУРМО ‫ ﺧﺮﻣﺎ‬дарахти мевадор, ки дар
мамлакатњои гармсер мерўяд.
ХУРМОЗОР ‫ ﺧﺮﻣﺎزار‬љое, ки дарахти хурмо зиёд
бошад, нахлистон.
ХУРМОИМЎЙ ‫ ﺧﺮﻣﺎﻳﻲﻣﻮي‬он ки мўяш ќањваранг
аст.
ХУРМОИРАНГ ‫ ﺧﺮﻣﺎﻳﻲرﻧﮓ‬ранги сурхи сиёњ-
тоб, ќањваранг.
ХУРМОЇ ‫ ﺧﺮﻣﺎﻳﻲ‬ниг. хурмоиранг.
ХУРНОЙ ‫ ﺧﺮﻧﺎي‬гулў, хекиртак.
ХУРОСОНЇ ‫ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба Хуросон. 2.
сабки шеърї.
ХУРОФЇ ‫ ﺧﺮاﻓﻲ‬ниг. хурофотї.
ХУРОФОТ ‫ ﺧﺮاﻓﺎت‬аќида ва фикрњои пучу беа-
сос, мавњумот.
ХУРОФОТЇ ‫ ﺧﺮاﻓﺎﺗﻲ‬мансуб ба хурофот.
ХУРОФОТПАРАСТ ‫ ﺧﺮاﻓﺎتﭘﺮﺳﺖ‬он ки аќидањои
хурофиро мепарастад.
ХУРОФОТПАРАСТЇ ‫ ﺧﺮاﻓﺎت ﭘﺮﺳﺘﻲ‬пайравї ва
боварї ба аќидањои мавњуму хурофї.
ХУРРАК//ХУРРОК ‫ﺧﺮاك‬//‫ ﺧﺮك‬овоз, ки аз
гулўи фишурдашуда ё аз гулўи одами хобида
ё њайвонот (аз ќабили пишак) мебарояд.
ХУРРАМ ‫ ﺧﺮم‬1. шод, хурсанд, хандон: шоду
хуррам, хушу хуррам. 2. босафо, хушнамо,
дилкаш: сабзу хуррам.
ХУРРАМДИЛ ‫ ﺧﺮم دل‬шодмон, фарањнок.
ХУРРАМЇ ‫ ﺧﺮﻣﻲ‬шодї, хурсандї, тароват.
ХУРРАМОНА ‫ﺧﺮﻣﺎﻧﻪ‬ шодона, хурсандона, бо
фарањ.
ХУРРОК ‫ ﺧﺮاك‬ниг. хуррак; хуррок кашидан дар
хоб аз гулў хир-хир садо баровардан.
ХУРРОККАШЇ ‫ ﺧﺮاك ﻛﺸﻲ‬хуррак кашидан.
ХУРРОС ‫ ﺧﺮاس‬ниг. хуррок; хуррок задан ниг.
хуррок кашидан.
ХУР
ХУРСАНД ‫ ﺧﺮﺳﻨﺪ‬1. хушнуд, шод. 2. розї, ќонеъ;
хурсанд кардан касеро дилхуш ва шод гардо-
нидан, розї ва мамнун гардонидан; хурсанд
шудан (гардидан) а) шод гаштан; б) розї шу-
дан.
ХУРСАНДИБАХШ ‫ ﺧﺮﺳﻨﺪيﺑﺨﺶ‬шодиовар, хуш-
њолкунанда.
ХУРСАНДИОВАР ‫ﺧﺮﺳﻨﺪيآور‬ ниг. хурсан-
дибахш.
ХУРСАНДЇ ‫ ﺧﺮﺳﻨﺪي‬шодмонї, хуррамї, ризо-
ият; хурсандї кардан шодї ва хурсандї изњор
намудан.
ХУРСАНДКУНАНДА ‫ﺧﺮﺳﻨﺪﻛﻨﻨﺪه‬ хушњолку-
нанда, масруркунанда.
ХУРСАНДОНА ‫ ﺧﺮﺳﻨﺪاﻧﻪ‬ба хурсандї, шодмон,
дар њолати хушию хуррамї.
ХУРУЉ ‫ ﺧﺮوج‬1. берунравї, берун шудан; муќоб.
духул. 2. исён карда баромадан, саркашї кар-
дан, шўриш, исён, ќиём.
ХУРЎС ‫ ﺧﺮوس‬мурѓи нари хонагї; ◊ хурўс љеѓ
задан дамидани субњ наздик шудан, субњ да-
мидан; хурўс дар њама љо баробар љеѓ мезанад
вазъият дар њама љо як хел аст.
ХУРЎСАК ‫ ﺧﺮوﺳﻚ‬тиб. касалии гузарандае, ки
бештар кўдакон ба он мубтало мешаванд; ка-
салро маврид ба маврид сулфаи сахт мегирад
ва садои мисли хурўс аз гулўи вай мебарояд;
сулфаи кабудак.
ХУРЎСБОЗ ‫ ﺧﺮوسﺑﺎز‬он ки хурўсњои љангиро
парво карда бо њам мељангонад.
ХУРЎСБОЗЇ ‫ ﺧﺮوسﺑﺎزي‬љанг андохтани хурўсњо
бо якдигар.
ХУРЎСБОНГ ‫ ﺧﺮوس ﺑﺎﻧﮓ‬њангоми бонг задани
хурўс,сапедаи сањарї.
ХУРЎСВОР ‫ ﺧﺮوسوار‬1. монанди хурўс, чун
хурўс. 2. маљ. калонгир, љангара.
ХУРЎСЇ ‫ ﺧﺮوﺳﻲ‬маљ. калонгирї, љангарагї.
ХУРЎСЧЎЉА ‫ ﺧﺮوس ﭼﻮﺟﻪ‬чўљаи нарина.
ХУРЎСЉАНГ ‫ ﺧﺮوسﺟﻨﮓ‬навъе бозї, ки маъму-
лан хурўсњои љангї ва вањширо ба таври
мусобиќа љанг меандозанд.
ХУРЎШ ‫ ﺧﺮوش‬1. бонг, фарёд, бонгзанї. 2. шўр,
ѓавѓо; ба хурўш овардан ба шўру ѓалаён овар-
дан; ба (дар) хурўш омадан шўридан, ба шўр
 – 464 –
ХУР
омада бонг задан. ХУСРАВОНЇ ‫ ﺧﺴﺮوان‬1. лоиќи подшоњ, шоњона.
2. мус. яке аз оњангњои ќадим.
ХУРЎШИДАН ‫ ﺧﺮوﺷﻴﺪن‬бонг задан, шўридан.
ХУСУМАТ а. ‫ ﺧﺼﻮﻣﺖ‬адоват, душманї.
ХУРЎШОН ‫ ﺧﺮوﺷﺎن‬фарёдкунон, наъразанон;
пуршўру ѓулѓула, бо љўшу хурўш. ХУСУМАТГАРЇ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖﮔﺮي‬ адоватгарї, душ-
мангарї.
ХУРЎЉ а. ‫ ﺧﺮوج‬ниг. хуруљ.
ХУР-ХУР ‫ ﺧﺮﺧﺮ‬хуррок, садои хуррок.
ХУСУМАТОМЕЗ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖآﻣﻴﺰ‬ адоватомез, душ-
маномез.
ХУРФА ‫ ﺧﺮﻓﻪ‬як навъ гиёњи худрўй, ки тухми он
ХУСУР ‫ ﺧﺴﺮ‬падаршавњар, падарарўс.
дар тиб ба кор меравад.
ХУСУС а. ‫ ﺧﺼﻮص‬бобат, љињат, бора; аз (дар) ху-
ХУРШЕД ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬офтоб, мењр, шамс.
суси... дар бораи..., дар њаќќи..., оид ба...; аз
ХУРШЕДВАШ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪوش‬ба мисли офтоб, то- (дар) њар хусус дар њар бобат..., дар њар бора,
бону дурахшон; зебо, хушрўй, рўи монанди аз њар љињат.
офтоб.
ХУСУСАН а. ً‫ ﺧﺼﻮﺻﺎ‬хоса, махсусан, алалхусус.
ХУРШЕДВОР ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪوار‬чун офтоб, тобон, ду-
ХУСУСИГАРДОНЇ ‫ ﺧﺼﻮﺻﻲﮔﺮداﻧﻲ‬аз худ кардан,
рахшон, файзовор.
шахсигардонї.
ХУРШЕДЇ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬офтобї; солшумории
хуршедї њисоби сол аз рўи офтоб.
ХУСУСИШУДА ‫ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺷﺪه‬аз худ шуда, шахсї
гардида.
ХУРШЕДНАМО ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﻧﻤﺎ‬кит. рахшон, тобон,
ХУСУСИЯТ а. ‫ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‬љињати хоси чизе, си-
дурахшон, монанди офтоб.
фати махсуси чизе.
ХУРШЕДПАРАСТ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﭘﺮﺳﺖ‬1. офтобпараст;
ХУСУСЇ ‫ ﺧﺼﻮﺻﻲ‬1. хос, хосси касе, чизе. 2.
оташпараст. 2. маљ. ошиќ.
шахсї, мансуб ба як кас (ѓайри љамъиятї); мо-
ХУРШЕДРЎЙ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪروي‬хушрўй, зебо. ликияти хусусї моликияти шахсї (моликияти
ѓайридавлатї ва ѓайриљамъиятї).
ХУРШЕДСАВОР ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﺳﻮار‬1. он ки субњи
барваќт аз хоб мехезад, сањархез. 2. маљ. ода- ХУСУФ а. ‫ ﺧﺴﻮف‬гирифтани моњ, байни моњ ва
ми баландмартаба. офтоб ќарор гирифтани замин.
ХУРШЕДСИМО ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﺳﻴﻤﺎ‬хушрўй, зебо. ХУТАБО а. ‫ ﺧﻄﺒﺎ‬љ. хатиб.
ХУРШЕДТАЛЪАТ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﻃﻠﻌﺖ‬ниг. хуршедсимо. ХУТБА а. ‫ ﺧﻄﺒﻪ‬д. мавъизае, ки дар намози љумъа
ва дар идњо хонда мешавад; умуман, ваъз,
ХУРШЕДТОБ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﺗﺎب‬он чи ё он ки монанди
мавъиза. 2. муќаддима, сароѓози китобњо, ки
хуршед тобону дурахшон бошад.
дар њамду наът баён меёбад; хутба хондан
ХУРШЕДФОМ ‫ ﺧﺮﺷﻴﺪﻓﺎم‬хуршедранг, хуршед- ваъз кардан; хутба ба номи касе хондан дар
гун; лаъли хуршедфом киноя аз шароб. хутбањо зикр кардани номи подшоње (бо ба-
ромадани њар як подшоњи нав ба тахт хутба
ХУРШЕДЊУШ ‫ ﺧﻮرﺷﻴﺪﻫﻮش‬њушёр, бедор, бедор-
бо номи он хонда мешуд).
фикр.
ХУФА ‫ ﺧﻮﻓﻪ‬лањч. сулфа; хуфа кардан (задан)
ХУСБИДАН ‫ ﺧﺴﺒﻴﺪن‬ниг. хуспидан. сулфа кардан.
ХУСПИДАН ‫ ﺧﺴﭙﻴﺪن‬хобидан, хоб рафтан, хуф-
ХУФИЯ а. ‫ ﺧﻮﻓﻴﻪ‬пинњонї, махфї будан: ба ху-
тан.
фия; дар хуфия ба таври пинњонї.
ХУСРАВ ‫ ﺧﺴﺮو‬1. шоњ, подшоњ, шоњона. 2. мус.
ХУФИЯГЇ ‫ ﺧﻮﻓﻴﮕﻲ‬ба таври пинњонї, махфигї.
яке аз оњангњои ќадим.
ХУФИЯТ а. ‫ ﺧﻮﻓﻴﺖ‬ниг. хуфя(т).
ХУСРАВЇ I ‫ ﺧﺴﺮو‬ниг. хисравї I.
ХУФИЯТАН а. ً‫ ﺧﻮﻓﻴﺘﺎ‬ниг. хуфиягї.
ХУСРАВЇ II ‫ ﺧﺴﺮو‬ниг. хисравї II.
хуфт ‫ ﺧﻔﺖ‬асоси замони гузашта аз хуфтан.
ХУСРАВОНА ‫ ﺧﺴﺮواﻧﻪ‬шоњона, мўњташамона.
 – 465 –
ХУФТ ‫ ﺧﻔﺖ‬хоб; хуфту хоб хобидан, хоб кардан;
хуфту хоб кардан дар љое хобидан, истиќомат
кардан.
ХУФТА ‫ ﺧﻔﺘﻪ‬хобида, ба хоб рафта, хобкарда.
ХУФТААРКОН ‫ﺧﻔﺘﻪارﻛﺎن‬ кит. бењаракат,
нољунбон, карахт.
ХУФТАГЇ ‫ ﺧﻔﺘﮕﻲ‬хоб будан, хобида.
ХУФТАН ‫ ﺧﻔﺘﻦ‬1. хобидан, хоб кардан, хоб раф-
тан. 2. посе аз шаб, баъд аз якуним соати фурў
рафтани офтоб.
ХУФТИДАН ‫ ﺧﻔﺘﻴﺪن‬ниг. хуфтан.
ХУФТУХЕЗ ‫ ﺧﻔﺖ و ﺧﻴﺰ‬1. сўњбат, муошират; наз-
дикї бо зан, љимоъ. 2. маљ. њаяљон, беќарорї,
изтироб. 3. маљ. оњистагї, тадриљ.
ХУФТУХОБ ‫ ﺧﻔﺖ و ﺧﻮاب‬ниг. хуфтухез.
ХУФЯ(Т) а. ‫ﺧﻔﻴﺔ‬//‫ ﺧﻔﻴﻪ‬кит. 1. пинњон, пўшида;
пинњонї, махфї. 2. агенти политсияи махфї;
ба таври хуфя пинњонї, пўшида.
ХУЧ І ‫ ﺧﻮچ‬1. гўштпораи сурхе, ки ба сари хурўс
аст, тољи хурўс. 2. порчаи сурхе, ки ба сари
найзањо мехалондаанд.
ХУЧ ІІ ‫ ﺧﻮچ‬бот. настаран, насрин.
ХУЧДОР ‫ ﺧﻮچدار‬бот. гули шоњписанд, чашми
гунљишк.
ХУЉАСТА//ХУЉИСТА ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ‬1. нек, хуб, хуш.
2. муборак, хушшавгун, некўибовар.
ХУЉАСТААХТАР ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ اﺧﺘﺮ‬хушахтар, хушто-
леъ.
ХУЉАСТАЛИЌО ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻟﻘﺎ‬муборакчењра, хуб-
рўй, хушрўй, зеборўй.
ХУЉАСТАНОМ ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻧﺎم‬некном, номдор; шўњ-
ратманд, номвар.
ХУЉАСТАПАЙ ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﭘﻲ‬он ки пайи ќадами
нек дорад, муборакќадам, хуљастафол.
ХУЉАСТАТОЛЕЪ ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻃﺎﻟﻊ‬ниг. хуљастаахтар.
ХУЉАСТАФАРЉОМ ‫ﺧﺠﺴﺘﻪ ﻓﺮﺟﺎم‬ некфарљом,
хубанљом.
ХУЉИСТА ‫ ﺧﺠﺴﺘﻪ‬ниг. хуљаста.
ХУШ ‫ ﺧﻮش‬1. хуб, нек, некў, зебо; дилкаш, ши-
рин, форам. 2. шод, хурсанд, хушваќт, хур-
рам; забони хуш забони ширин ва форам; ово-
зи хуш овози форам; рўи хуш додан ба касе
муомилаи хуб кардан, мењрубонї изњор на-
ХУШ
мудан; хуш кардан а) писандидан, маъќул
кардан; б) интихоб кардан, баргузидан; хуш
омадан (-и чизе ба касе) маъќул шудан, пи-
сандида шудан.
ХУШАДО ‫ ﺧﻮشادا‬1. хубрафтор, некукирдор,
хушфеъл. 2. касе ки тарзи баён ва ифодаи
дилписанд дорад.
ХУШАДОЇ ‫ ﺧﻮش اداﻳﻲ‬1. дорои нозу ѓамзаи дил-
нишин будан, хушрафторї; некўкирдорї,
хушфеълї. 2. хушовозї, хушсадо.
ХУШАНДОМ ‫ ﺧﻮش اﻧﺪام‬он ки ќомати мутаносиб
дорад, сарвќомат, сарвќомат, сарвќад.
ХУШАНДОМЇ ‫ ﺧﻮشاﻧﺪاﻣﻲ‬ќадду ќомати мута-
носиб доштан, љуссаи зебо доштан, мавзунї.
ХУШАТВОР ‫ ﺧﻮش اﻃﻮار‬хушрафтор, хушкирдор,
малењ, хушфеъл.
ХУШАТВОРЇ ‫ ﺧﻮشاﻃﻮاري‬хушрафторї, хуш-
кирдорї; хушандомї, малењї, хушфеълї.
ХУШАХЛОЌ ‫ ﺧﻮشاﺧﻼق‬он ки хулќ, рафтори нек
ва писандида дорад.
ХУШАХЛОЌЇ ‫ ﺧﻮشاﺧﻼﻗﻲ‬некўхўї, дорои ахлоќи
писандида.
ХУШАХТАР ‫ ﺧﻮشاﺧﺘﺮ‬ниг. хуљастаахтар.
ХУШАХТАРЇ ‫ ﺧﻮشاﺧﺘﺮي‬хуштолеї, хушбахтї;
иќболи хуб доштан.
ХУШБАЁН ‫ ﺧﻮشﺑﻴﺎن‬он ки тарзи баёни хубу дил-
каш дорад; хушгап, хушсухан.
ХУШБАЁНЇ ‫ﺧﻮشﺑﻴﺎﻧﻲ‬ хушсуханї, хушгапї;
хушовозї.
ХУШБАСТ ‫ ﺧﻮشﺑﺴﺖ‬хушандом, хушќаду ќомат,
хуштарњ.
ХУШБАХТ ‫ ﺧﻮشﺑﺨﺖ‬некбахт, саодатманд; хуш-
бахт кардан касеро боиси хушбахтии касе шу-
дан, ба воситае касеро шоду саодатманд кар-
дан.
ХУШБАХТЇ ‫ ﺧﻮشﺑﺨﺘﻲ‬некбахтї, саодатмандї,
нектолеї, хушиќболї.
ХУШБАХТОНА ‫ ﺧﻮش ﺑﺨﺘﺎﻧﻪ‬боиси хушбахтї аст,
ки..., бо хушбахтї.
ХУШБАЊР ‫ ﺧﻮشﺑﻬﺮ‬дилкушо, фарањбахш.
ХУШБИН ‫ ﺧﻮشﺑﻴﻦ‬он ки ба корњо ва рўйдодњо
бо назари нек менигарад, оптимист; муќоб.
бадбин.
ХУШБИНЇ ‫ ﺧﻮش ﺑﻴﻨﻲ‬ниг. некбинї.
 – 466 –
ХУШ
ХУШБИНОНА ‫ ﺧﻮشﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‬некбинона, некназа-
рона; муќоб. бадбинона.
ХУШБОВАР ‫ ﺧﻮشﺑﺎور‬он ки ба гапи касон зуд ва
бечуну чаро бовар мекунад, зудбовар.
ХУШБОД ‫ ﺧﻮش ﺑﺎد‬хушбоду њаво, љое, ки иќлими
хубу форам дорад.
ХУШБОДУЊАВО ‫ ﺧﻮشﺑﺎدوﻫﻮا‬дорои иќлими ху-
шоянд (оид ба љой, мавзеъ).
ХУШБОР ‫ ﺧﻮش ﺑﺎر‬форам, гуворо, ширин;
лаълии хушбор лаълии пур аз чизњои фораму
ширин.
ХУШБОФТ ‫ ﺧﻮش ﺑﺎﻓﺖ‬наѓз, бо сифати хуб боф-
ташуда.
ХУШБОШ ‫ ﺧﻮش ﺑﺎش‬хушњол, шод, бепарво.
ХУШБОШЇ ‫ ﺧﻮش ﺑﺎﺷﻲ‬видоъ; “Роњатон бехатар
бод” гуфтан ба одами сафарї; хушбошї кар-
дан видоъ кардан, орзуњои нек баён намудан.
ХУШБЎГУЛАК ‫ ﺧﻮش ﺑﻮﮔﻠﻚ‬як навъ гули даштї.
ХУШБЎЇ ‫ ﺧﻮش ﺑﻮﻳﻲ‬1. бўи хуб доштан. 2. атриёт.
ХУШБЎ(Й) (‫ ﺧﻮش ﺑﻮ)ي‬муаттар, дорои бўи хушу
форам.
ХУШВАЌТ ‫وﻗﺖ‬ ‫ﺧﻮش‬ шод, хурсанд, хушњол;
хушваќт бош!.
ХУШВАЌТЇ ‫ﺧﻮشوﻗﺘﻲ‬ шодї, хурсандї, шод-
монї.
ХУШГАП ‫ ﺧﻮشﮔﭗ‬ширинсухан, хушчаќчаќ,
некўгуфтор, сергап.
ХУШГАПЇ ‫ ﺧﻮش ﮔﭙﻲ‬1. хушсуханї; маљ. мењру-
бонї. 2. сергапї.
ХУШГИЛ ‫ ﺧﻮش ﮔﻞ‬зебо, хубчењр, хушрўй.
ХУШГИЛЇ ‫ ﺧﻮشﮔﻠﻲ‬зебої, хубчењра будан, хуш-
рўй.
ХУШГУВОР ‫ ﺧﻮش ﮔﻮار‬ѓизое, ки зуд ва осон њазм
мешавад; лазиз, хушмаза, форам.
ХУШГУВОРЇ ‫ﺧﻮشﮔﻮاري‬ лазизї, хушмазагї,
форам будан.
ХУШГУЗАРОНЇ ‫ ﺧﻮشﮔﺬراﻧﻲ‬бо хоњишу хушї
гузаронидани зиндагї, ваќт.
ХУШГУФТОР ‫ ﺧﻮش ﮔﻔﺘﺎر‬ниг. хушгап.
ХУШГУФТОРЇ ‫ ﺧﻮش ﮔﻔﺘﺎري‬ниг. хушгапї.
ХУШГЎ(Й) (‫ ﺧﻮش ﮔﻮ)ي‬хушгуфтор, ширинбаён.
ХУШДАРОМАД ‫ ﺧﻮش دراﻣﺪ‬сердаромад, он чи
даромади зиёд дорад.
ХУШДИЛ ‫ ﺧﻮشدل‬шодмон, хурсанд, масрур.
ХУШДИЛЇ ‫ ﺧﻮشدﻟﻲ‬шодї, шодмонї, фароѓи
хотир, хурсандї.
ХУШДИМОЃЇ ‫ ﺧﻮشدﻣﺎﻏﻲ‬хушњолї, димоѓчоќї,
ваќти чоќ доштан.
ХУШДОМАН ‫ ﺧﻮش داﻣﻦ‬модарзан; модаршавњар,
зан нисбат ба мард.
ХУШДОР ‫ ﺧﻮش دار‬ошиќ; хушдор шудан ба касе
наѓз дидан, ошиќ шудан, касеро дўст доштан.
ХУШДЎХТ ‫ ﺧﻮشدوﺧﺖ‬наѓз ва шинам дўхташуда
(либос).
ХУШЗАБОН ‫ ﺧﻮش زﺑﺎن‬хушгап, ширинсухан.
ХУШЗАБОНЇ ‫ ﺧﻮشزﺑﺎﻧﻲ‬гуфтори хушу писан-
дида ва дилкаш.
ХУШЗАВЌ ‫ ﺧﻮش ذوق‬соњиби завќ ва салиќаи хуб,
соњиби ќувваи дарки фасоњат ва баён (дар
њаќќи шоир).
ХУШЗАВЌЇ ‫ ﺧﻮش ذوﻗﻲ‬доштани завќу салиќаи
хуб, соњиби эњсосу дарки фасоњат ва баён бу-
дан.
ХУШЗЕБ ‫ ﺧﻮشزﻳﺐ‬шинам, зебанда, зебо (оид ба
либос).
ХУШЗЕЊН ‫ ﺧﻮشذﻫﻦ‬бозаковат, тезфањм, зудрас
ба асл ва маънии чизе.
ХУШЗЕЊНЇ ‫ ﺧﻮشذﻫﻨﻲ‬заковат, тезфањмї, зуд-
расї ба маънии чизе.
ХУШЗОТ ‫ ﺧﻮش ذات‬он ки ва он чи аз зоти хубу
асил рўидааст; аспи хушзот аспи зотї.
ХУШЗОТЇ ‫ ﺧﻮش ذاﺗﻲ‬аз нажоду асли хуб будан.
ХУШЗОТКУНЇ ‫ ﺧﻮشذاتﻛﻨﻲ‬зоташро бењтар
гардонидан, хушзот кардан (мас., чорвои хо-
нагиро).
ХУШИБОРА ‫ ﺧﻮش ﻋﺒﺎره‬фасењ, осон, равон.
ХУШИЌБОЛ ‫ ﺧﻮشاﻗﺒﺎل‬толеъбаланд, хушбахт,
саодатманд.
ХУШИЛЊОН ‫ ﺧﻮش اﻟﺤﺎن‬хушовоз, он ки овози
хубу дилкаш дорад; мурѓи хушилњон мурѓи
хушовоз.
ХУШИСТЕЪДОД ‫ﺧﻮشاﺳﺘﻌﺪاد‬ дорои истеъдоди
баланд.
ХУШИФОДА ‫ ﺧﻮش اﻓﺎده‬дорои тарзи баёни хуб.
 – 467 –
ХУШИЉОРА ‫اﺟﺎره‬ ‫ ﺧﻮش‬он чи иљорааш зиёд ва
бозоргир аст.
ХУШЇ ‫ ﺧﻮﺷﻲ‬1. некї, хубї. 2.шодї, хурсандї,
хушнудї; хушї ба хушї бо майлу раѓбат, бо
хост ва хоњиши худ.
ХУШК ‫ ﺧﺸﻚ‬1.чизе ки об ва намї надорад, бе-
об; муќоб. тар. 2. хушкида, пажмурдашуда аз
беобї; дарахти хушк, алафи хушк. 3. беобу
алаф, бедолу дарахт; биёбони хушк. 4. хушко-
нидашуда, ќоќ: меваи хушк, себи хушк. 5. бе-
бориш; сол хушк омад. 6. беасос, беисбот;
тўњмати хушк; гапи хушк; ваъдаи хушку холї
ваъдаи пуч ва њавої; хушк кардан бо гармии
офтоб ё оташ намии чизеро аз байн бурдан,
хушкондан; хушк мондан бебањра мондан,
бенасиб шудан; (бо) дасти хушк омадан а) бо
худ чизе наовардан; б) барои чизе ба љое раф-
та онро наёфта омадан; хушк шудан а) аз
њолати тарї баромадан, ќоќ шудан; б) паж-
мурдан, афсурда шудан, аз беобї сўхтан
(гиёњ); в) ќатъ гардидан (об дар љўй, ќатъ шу-
дани шир дар пистон); хушку холї бе одам, бе
долу дарахт, бе чиз; хушку тар а) беобу об-
дор; б) маљ. бефарќ, њамагї.
ХУШКА ‫ ﺧﺸﻜﻪ‬1. параха, пешдаргирон. 2.
навдањои хушкшудаи дарахт.
ХУШКАНДОМ ‫ﺧﺸﻚاﻧﺪام‬ хароб, лоѓар, кам-
гўшт, ќоќина.
ХУШКАНОР ‫ ﺧﻮشﻛﻨﺎر‬киноя аз мањбуба.
ХУШКАЛОМ ‫ ﺧﻮشﻛﻼم‬хушгап, хушгуфтор,
некўмуомила.
ХУШКАЛОМЇ ‫ﻛﻼﻣﻲ‬ ‫ ﺧﻮش‬хушгапї, хушгуфто-
рї, хушмуомилагї.
ХУШКАШЎЇ ‫ ﺧﺸﻜﻪ ﺷﻮﻳﻲ‬бо буѓ ва маводи хи-
миявї шустани либос.
ХУШКБАДАН ‫ ﺧﺸﻚ ﺑﺪن‬ќоќина, лоѓарандом,
камгўшт; муќоб. фарбењ.
ХУШКБАНД ‫ ﺧﺸﻚ ﺑﻨﺪ‬хушк бастан; бастан ва
табобати захме бе марњаму давоњои табобатї.
ХУШКБОРГИР ‫ ﺧﺸﻚ ﺑﺎرﮔﻴﺮ‬бори хушкгиранда;
киштии хушкборгир киштии бораш хушк.
ХУШКДАСТ ‫ ﺧﺸﻚ دﺳﺖ‬бо дасти холї, бе чизу
чора; хушкдаст баргаштан ба љое аз пайи чизе
рафта дастхолї баргаштан.
ХУШКИГАРД ‫ ﺧﺸﻜﻲ ﮔﺮد‬он чи дар хушкї,- дар
рўи замин амал мекунад (артиш): нерўњои
хушкигард.
ХУШ
ХУШКИДА ‫ ﺧﺸﻜﻴﺪه‬хушкшуда, беоб монда; ќоќ,
афсурда, пажмурда (гиёњ, мева) : гиёњњои
хушкида, љўи хушкида.
ХУШКИДАН ‫ ﺧﺸﻜﻴﺪن‬хушк шудан, беоб мон-
дан, афсурдан ва пажмурдан, ќоќ шудан (мас.,
лаб).
ХУШКИТОБОВАР ‫ ﺧﺸﻜﻲﺗﺎبآور‬гиёњ ва киш-
тњое, ки дар хушксолї ба беобї тобоваранд ё
умуман дар љойњои камоб нашвунамо меё-
банд.
ХУШКИТОБОВАРЇ ‫ﺧﺸﻜﻲﺗﺎبآوري‬ ба хушкї,
беобї тоб овардан.
ХУШКИТФ ‫ ﺧﺶﻛﺘﻒ‬хушкитфу бозу, хушандом,
хушќиёфа, мутаносибандом.
ХУШКЇ ‫ ﺧﺸﻜﻲ‬1. хушк будан; муќоб. тарї. 2.
барр; муќоб. бањр.
ХУШККОМ ‫ ﺧﺸﻚﻛﺎم‬ташна, лабташна.
ХУШККУНАК ‫ ﺧﺸﻚﻛﻨﻚ‬абзори хушксозии
пахта ва дигар зироатњои кишоварзї.
ХУШКЛАБ ‫ ﺧﺸﻚ ﻟﺐ‬лабташна; хушклаб рафтан
чизе нахўрда, чизе начашида рафтан аз љое.
ХУШКМАЃЗ ‫ﺧﺸﻚﻣﻐﺰ‬ киноя аз ањмаќ, аблањ;
девона.
ХУШКМОНДА ‫ ﺧﺸﻚﻣﺎﻧﺪه‬:замини хушкмонда
замини нокорам, замини киштнашуда.
ХУШКОМЇ ‫ ﺧﻮش ﻛﺎﻣﻲ‬хушбахтї, некбахтї;
шодмонї, хурсандї.
ХУШКОН(И)ДАН ‫ﺧﺸﻜﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﺸﻜﺎﻧﺪن‬хушк гар-
донидан, њолати тарии чизеро гирифтан.
ХУШКОНЉ ‫ ﺧﺸﻚآﻧﺞ‬кит. хушкандом, лоѓар,
хароб, камгўшт.
ХУШКОР//ХУШКОРД ‫ﺧﻮشﻛﺎرد‬//‫ ﺧﻮشﻛﺎر‬кит.
орди нобехта, орде, ки сабўсаш ногирифта
бошад.
ХУШКПАЊЛУ ‫ ﺧﺸﻚﭘﻬﻠﻮ‬шахси бесамар, он ки
аз ў фоидае нест, одами бехайр.
ХУШКПОЙ ‫ ﺧﺸﻚﭘﺎي‬бехосият, бепою ќадам.
ХУШКРЎД ‫ ﺧﺸﻚرود‬рўд ва љўи хушкида, ки дар
он дер боз об љорї нест, маљрои хушкмонда.
ХУШКСАР ‫ ﺧﺸﻚﺳﺮ‬ниг. хушкмаѓз.
ХУШКСОЛ ‫ ﺧﺸﻚﺳﺎل‬соли бебориш, соли кам-
нам, бењосил, соли ќањтї.
ХУШКСОЛЇ ‫ ﺧﺸﻚﺳﺎﻟﻲ‬беборишї, кам ё њељ на-
 – 468 –
ХУШ
боридани боронњо, ки боиси нобудии зироат ХУШМАЌОЛЇ ‫ ﺧﻮش ﻣﻘﺎﻟﻲ‬хушгўйї, хушгапї.
мешавад.
ХУШМАНЗАР ‫ ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ‬хушнамуд, базеб, му-
ХУШКСОР ‫ ﺧﺸﻚﺳﺎر‬љое, ки борон намеборад, таносиб, хубрўй, некўчењра.
минтаќаи бебориш.
ХУШМАНЗАР(А) (‫ ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮ)ه‬хушнамуд, базеб.
ХУШКТИНАТ ‫ ﺧﺸﻚﻃﻴﻨﺖ‬бадсиришт, хушкси-
ришт, шахсе, ки нињодаш паст аст, ХУШМАНЗАРЇ ‫ ﺧﻮش ﻣﻨﻈﺮي‬хушнамудї, базебї,
хушкнињод. хубрўї, некўчењраї, некманзарї.

ХУШКТИНАТЇ ‫ﺧﺸﻚﻃﻴﻨﺘﻲ‬ бадсириштї, хушк- ХУШМАНИШ ‫ ﺧﻮشﻣﻨﺶ‬кит. некнињод, хуш-

нињодї. табиат, хушфикр, хушнињод.

ХУШКШУДА ‫ﺧﺸﻚ ﺷﺪه‬ хушк, ќоќ, пажмурда, ХУШМАНИШЇ ‫ ﺧﻮشﻣﻨﺸﻲ‬кит. некнињодї, хуш-
бенамшуда. табиатї, хушнињодї.
ХУШЌАВЛ ‫ ﺧﻮش ﻗﻮل‬ростќавл, ростгў, пухтакор, ХУШМАОШ ‫ ﺧﻮشﻣﻌﺎش‬кит. он ки аз лаззатњои
даќиќ. дунё бањравар аст, хушгузарон.

ХУШЌАД ‫ ﺧﻮش ﻗﺪ‬он ки соњиби ќомати зебост: ХУШМАЊЗАР ‫ ﺧﻮشﻣﺤﻀﺮ‬мењрубон, хушмуоми-

хушќаду баст, хушќаду ќомат. ла; одамдўст.

ХУШЌАДАМ ‫ ﺧﻮش ﻗﺪم‬некпай, он ки пайи ХУШМАШОМ ‫ ﺧﻮشﻣﺸﺎم‬хуштабъ, хушзавќ.

ќадамаш аст (эътиќоди хурофї). ХУШМИЗОЉ ‫ ﺧﻮشﻣﺰاج‬софдил, нармдил, њалим.
ХУШЌАЛАМ ‫ ﺧﻮش ﻗﻠﻢ‬1. касе, ки иншои хуб до- ХУШМУОМИЛА ‫ ﺧﻮشﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬хушрафтор, хуш-
рад, дорои њусни навиштор аст. 2. ниг. хуш- хулќ, боодоб, тарбиятдида.
хат.
ХУШМУОМИЛАГЇ ‫ﻣﻌﺎﻣﻠﮕﻲ‬ ‫ﺧﻮش‬ хушрафторї,
ХУШЌАЛАМЇ ‫ ﺧﺶﻗﻠﻤﻲ‬1. иншои хуб доштан, некўхислатї, мењрубонї.
њусни навишт доштан. 2. ниг. хушхатї.
ХУШМУОШИРАТ ‫ﺧﻮشﻣﻌﺎﺷﺮت‬ ниг. хушмуо-
ХУШЌАРИЊА ‫ ﺧﻮش ﻗﺮﻳﺤﻪ‬соњиби завќ ва ис- мила.
теъдод, хуштабъ, хушидрок (дар шеъргўї ва
китобат); муншињои хушќариња котибони ХУШМУОШИРАТЇ ‫ﺧﻮشﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‬ ниг. хушмуо-
суханоро. милагї.
ХУШЌИЁФА ‫ ﺧﻮش ﻗﻴﺎﻓﻪ‬ниг. хушќад. ХУШМЎЙЛАБ ‫ ﺧﻮشﻣﻮﻳﻠﺐ‬он ки мўйлаби зебову
зебанда дорад.
ХУШЌОМАТ ‫ ﺧﻮش ﻗﺎﻣﺖ‬ниг. хушќад.
ХУШНАВИС ‫ﺧﻮشﻧﻮﻳﺲ‬ ниг. хушхат: котиби
ХУШЛАЊН ‫ ﺧﻮش ﻟﺤﻦ‬ниг. хушовоз. хушнавис.
ХУШЛАЊЉА ‫ﻟﻬﺠﻪ‬ ‫ﺧﻮش‬ 1. хушсухан, хушгў. 2. ХУШНАВИСЇ ‫ ﺧﻮشﻧﻮﻳﺴﻲ‬хушхатї, дорои хати
ниг. хушзабон. хуб; муќоб. бадхат.
ХУШЛИБОС ‫ ﺧﻮش ﻟﺒﺎس‬он ки либосњои наѓз ХУШНАВО ‫ ﺧﻮش ﻧﻮا‬хушовоз, хушхон, соњиби
мепўшад, он ки бо завќ либос мепўшад, он ки овози фораму дилкаш: булбули хушнаво.
либоси шинами базеб дорад.
ХУШНАВОЗ ‫ ﺧﻮشﻧﻮاز‬касе, ки хуб менавозад,
ХУШЛИЌО ‫ ﺧﻮش ﻟﻘﺎ‬ниг. хушрў(й). навозандаи моњир, созандаи хуб.
ХУШМАЗА ‫ ﺧﻮش ﻣﺰه‬он чи тамъи форам ва гу- ХУШНАВОЇ ‫ﺧﻮشﻧﻮاﻳﻲ‬ хушовозї, хушсадої,
воро дорад, болаззат. хушоњангї.
ХУШМАЗАГЇ ‫ ﺧﻮش ﻣﺰﮔﻲ‬ниг. хуштаъмї. ХУШНАЗАР ‫ ﺧﻮشﻧﻈﺮ‬некбин.
ХУШМАЗМУН ‫ ﺧﻮش ﻣﻀﻤﻮن‬дорои мазмуни хубу ХУШНАЌШ ‫ ﺧﻮش ﻧﻘﺶ‬он чи наќшу нигори зебо-
дилписанд. ву дилкаш дорад.
ХУШМАИШАТ ‫ﺧﻮشﻣﻌﻴﺸﺖ‬ маишати хуб, маи- ХУШНАМАК ‫ ﺧﻮشﻧﻤﻚ‬мувофиќ, мўътадил, ба
шатпараст. ќадри даркорї намак карда (оид ба мањсулоти
ХУШМАЌОЛ ‫ ﺧﻮش ﻣﻘﺎل‬ниг. хушгап. хўрокворї).
 – 469 –
ХУШ
ХУШНАМО ‫ ﺧﻮش ﻧﻤﺎ‬он ки ё он чи зоњири зебову ХУШОМАДГЎЁНА ‫ ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﻳﺎﻧﻪ‬аз рўи чоп-
дилнишин дорад, хушнамуд, хушманзар. лусї ва тамаллуќу лаганбардорї.
ХУШНАМОЇ ‫ ﺧﻮش ﻧﻤﺎﻳﻲ‬хушнамудї, зебої. ХУШОМАДГЎЇ ‫ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮﻳﻲ‬ чоплусї, тамал-
луќ.
ХУШНАМУД ‫ ﺧﻮش ﻧﻤﻮد‬ниг. хушманзара.
ХУШОМАДОМЕЗ ‫ ﺧﻮشآﻣﺪآﻣﻴﺰ‬тамаллуќомез,
ХУШНАМУН ‫ ﺧﻮش ﻧﻤﻮن‬ниг. хушнамуд. хушомадгўёна, чоплусона, лаганбардорона.
ХУШНАСЛ ‫ ﺧﻮش ﻧﺴﻞ‬ниг. хушзот. ХУШОЊАНГ ‫ ﺧﻮش آﻫﻨﮓ‬ниг. хушнаво.
ХУШНИГОЊ ‫ ﺧﻮش ﻧﮕﺎه‬зебочашм. ХУШОЊАНГЇ ‫ ﺧﻮش آﻫﻨﮕﻲ‬доро будан ба садо ва
ХУШНИЊОД ‫ ﺧﻮش ﻧﻬﺎد‬ниг. хуштинат. оњанги хубу дилкаш.
ХУШНИЯТ ‫ﺧﻮش ﻧﻴﺖ‬ некандеш, хайрхоњ, хай- ХУШОЯНД ‫ﺧﻮشآﻳﻨﺪ‬ маќбул, дилпазир, писан-
рандеш. дида.
ХУШНОМ ‫ ﺧﻮش ﻧﺎم‬некном, обрўманд. ХУШПАЗИРЇ ‫ ﺧﻮشﭘﺬﻳﺮي‬мењрубонї, навозиш,
илтифот, мењмоннавозї.
ХУШНОМЇ ‫ ﺧﻮش ﻧﺎﻣﻲ‬некномї, обрўмандї.
ХУШПАРВОЗ ‫ ﺧﻮش ﭘﺮواز‬мурѓе, ки парвози зебо
ХУШНУД ‫ ﺧﻮﺷﻨﻮد‬шод, шодмон, хурсанд; мам- дорад.
нун, розї: хушнуд гаштан.
ХУШПОИЌАДАМ ‫ ﺧﻮشﭘﺎﻳﻘﺪم‬хушшавгун, бахо-
ХУШНУДЇ ‫ﺧﻮﺷﻨﻮدي‬ шодї, хурсандї, мам- сият, он ки омаданаш хуљиставу муборак ва
нуният. некўиовар аст.
ХУШНУДОНА ‫ ﺧﻮﺷﻨﻮداﻧﻪ‬бо хушнудї, бо хур- ХУШПУЛ ‫ ﺧﻮش ﭘﻮل‬серпул, пулдор.
сандї, шодмон.
ХУШПУЛЇ ‫ ﺧﻮشﭘﻮﻟﻲ‬серпулї, пулдорї; карру
ХУШО ‫ ﺧﻮﺷﺎ‬чи хуш!, чи ќадар хуб! (дар мавриди фари пулбозї.
тањсин гуфта мешавад).
ХУШПЎШОК ‫ ﺧﻮشﭘﻮﺷﺎك‬он ки либосњои зебо-
ХУШОБ ‫ب‬Ĥ‫ ﺧﻮﺷ‬обдор, љилодор (дар бораи ву зебанда пўшидааст.
сангњои пурбањо): дурри хушоб; лаъли хушоб.
ХУШРАВИШ ‫ ﺧﻮشروش‬хушрафтор, хуб саворї
ХУШОБУНАМАК ‫ب و ﻧﻤﻚ‬Ĥ‫ ﺧﻮﺷ‬ниг. хушнамак. кардашуда (оид ба асп).
ХУШОБУРАНГ ‫ب و رﻧﮓ‬Ĥ‫ﺧﻮﺷ‬ зебо, хушнамуд, ХУШРАНГ ‫ ﺧﻮش رﻧﮓ‬он чи ранги хубу дилкаш
хушсурат. дорад; хушрангу бўй пуртароват, тару тоза
(гул).
ХУШОБУЊАВО ‫ب وﻫﻮا‬Ĥ‫ ﺧﻮﺷ‬љое, ки иќлими фо-
раму дилнишин дорад, хушбањр. ХУШРАНГЇ ‫ ﺧﻮشرﻧﮕﻲ‬ранги зебо доштан,
љилонокї, дурахшонї.
ХУШОВО ‫ ﺧﻮشآوا‬ниг. хушовоз.
ХУШРАФТОР ‫ ﺧﻮش رﻓﺘﺎر‬он ки рафтори зебо ва
ХУШОВОЗ ‫ ﺧﻮشآواز‬он ки садои дилнишин до- мавзун дорад, хушхиром.
рад, хушхон: њофизи хушовоз.
ХУШРАФТОРЇ ‫ ﺧﻮشرﻓﺘﺎري‬рафтори зебову
ХУШОВОЗЇ ‫ ﺧﻮش آوازي‬хушлањнї, хушхонї. мавзун доштан, хушхиромї.
ХУШОДОБ ‫ ﺧﻮشآداب‬дорои ахлоќи неки писан- ХУШРЕХТ ‫ ﺧﻮشرﻳﺨﺖ‬некќиёфа, хушандом;
дида. хушсохт, он чи сохту намуди зебо ва дилкаш
ХУШОДОБЇ ‫آداﺑﻲ‬ ‫ﺧﻮش‬ боодобї, одоби писан- дорад.
дида, ахлоќї. ХУШРОЊ ‫ ﺧﻮش راه‬хушрафтор (асп).
ХУШОМАД ‫ ﺧﻮشآﻣﺪ‬1. табрик, тањният. 2. ХУШРЎ(Й) (‫ﺧﻮشرو)ي‬ зебо, хубчењр, соњиб-
чоплусї, тамаллуќ, лаганбардорї; хушомад љамол.
гуфтан (кардан, гуфтан) чоплусї ва тамаллуќ
кардан ба касе. ХУШРЎЗЇ ‫ﺧﻮشروزي‬ некрўзї, хушваќтї, хуш-
бахтї.
ХУШОМАДГЎ(Й) (‫ﺧﻮشآﻣﺪﮔﻮ)ي‬ чоплус, лаган-
бардор. ХУШРЎЇ ‫ ﺧﻮش روﻳﻲ‬зебої, њусн.
 – 470 –
ХУШ
ХУШРЎЙБОЗ ‫ ﺧﻮشرويﺑﺎز‬он ки зеборўёнро дўст ХУШТАЪМ ‫ ﺧﻮشﻃﻌﻢ‬он чи таъм ва мазаи хуб
медорад. дорад, бомаза, хушхўр.
ХУШСАВОД ‫ﺧﻮشﺳﻮاد‬ босавод, дорои саводи ХУШТАЪМЇ ‫ﺧﻮشﻃﻌﻤﻲ‬ бомазагї, хушхўр бу-
пухта. дан.
ХУШСАДО ‫ ﺧﻮش ﺻﺪا‬ниг.хушовоз. ХУШТИНАТ ‫ﺧﻮشﻃﻴﻨﺖ‬ наљиб, олињиммат,
некўахлоќ.
ХУШСАДОЇ‫ ﺧﻮش ﺻﺪاﻳﻲ‬ниг. хушовозї.
ХУШТИНАТЇ ‫ﺧﻮشﻃﻴﻨﺘﻲ‬ наљибї, олињимматї,
ХУШСАЛИЌА ‫ ﺧﻮش ﺳﻠﻴﻘﻪ‬касе, ки соњиби завќ некўахлоќї.
ва табиати хубу некўст.
ХУШТОЛЕЇ ‫ ﺧﻮشﻃﺎﻟﻌﻲ‬хушбахтї, саодатмандї,
ХУШСАРАНЉОМ ‫ﺧﻮشﺳﺮاﻧﺠﺎم‬ неканљом, нек- некиќболї.
оќибат.
ХУШТОЛЕЪ ‫ﺧﻮشﻃﺎﻟﻊ‬ хушбахт, саодатманд,
ХУШСАРУЛИБОС ‫ ﺧﻮش ﺳﺮوﻟﺒﺎس‬ниг. хушлибос. некиќбол.
ХУШСИМО ‫ ﺧﻮش ﺳﻴﻤﺎ‬ниг. хушрўй. ХУШУ ‫ﺧﺸﻮ‬ кит. модарзан, модарарўс; модар-
ХУШСИФАТ ‫ﺧﻮش ﺻﻔﺖ‬ он чи аз љињати сифат шўй.
хубу олист. ХУШУНАТ а. ‫ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬даѓалї, дуруштї.
ХУШСОХТ ‫ ﺧﻮشﺳﺎﺧﺖ‬он чи сохти (таркиби) ХУШУНАТОМЕЗ ‫ ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰ‬даѓалона, дурушт-
хубу зебо дорад, дорои сохти дилпазиру ши- омез, беилтифотона.
нам, хуштарњ.
ХУШФАЊМ ‫ﺧﻮشﻓﻬﻢ‬ заковатнок, боњуш,
ХУШСОХТЇ ‫ ﺧﻮشﺳﺎﺧﺘﻲ‬хушсохт будан, зебогї нуќтарас, хушзењн.
ва хубии сохт, хуштарњї.
ХУШФЕЪЛ ‫ ﺧﻮش ﻓﻌﻞ‬хушрафтор, некмуомила.
ХУШСУЛУК ‫ ﺧﻮش ﺳﻠﻮك‬хушмуомила, њалим.
ХУШФЕЪЛЇ ‫ﺧﻮشﻓﻌﻠﻲ‬ хушрафторї, нек-
ХУШСУРАТ ‫ ﺧﻮش ﺻﻮرت‬он ки зоњир ва намуди муомилагї.
хубу зебо дорад, хубрўй, хубшакл.
ХУШФИТРАТ ‫ ﺧﻮش ﻓﻄﺮت‬ниг. хуштинат.
ХУШСУХАН ‫ ﺧﻮشﺳﺨﻦ‬хушгап, он ки фасењ, ши-
рин ва форам сухан меронад, некгуфтор, хуш- ХУШФИТРАТЇ ‫ ﺧﻮش ﻓﻄﺮﺗﻲ‬ниг. хуштинатї.
забон.
ХУШХАБАР ‫ ﺧﻮشﺧﺒﺮ‬хабари хуш, хабари мат-
ХУШСЎЊБАТ ‫ ﺧﻮشﺻﺤﺒﺖ‬сўњбаторо, сухандон, луби шодиовар.
хушрафтор ва некгуфтор.
ХУШХАНДА ‫ ﺧﻮش ﺧﻨﺪه‬он ки хандаи зебо дорад,
ХУШТАБИАТ ‫ ﺧﻮش ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ниг. хуштабъ. табассуми малењ (ширин) дорад.
ХУШТАБИАТЇ ‫ ﺧﻮش ﻃﺒﻴﻌﺘﻲ‬ниг. хуштабъї. ХУШХАТ ‫ ﺧﻮش ﺧﻂ‬касе ки хаташ наѓз ва зебост.
ХУШТАБЪ ‫ ﺧﻮشﻃﺒﻊ‬хушзавќ, ширинзабон; шои- ХУШХАТЇ ‫ ﺧﻮش ﺧﻄﻲ‬хушхат будан, хатро хубу
ри хуштабъ шоири хушзавќ ва соњибистеъдод. зебо навиштан.
ХУШТАБЪЇ ‫ﺧﻮشﻃﺒﻌﻲ‬ некўсиратї, ширинзабо- ХУШХИРОМ ‫ ﺧﻮشﺧﺮام‬хубрафтор, хушрафтор,
нї. касе, ки рафтори хубу мавзун дорад.
ХУШТАВОЗЎЪ ‫ ﺧﻮشﺗﻮاﺿﻊ‬хоксор, соњиби хис- ХУШХИРОМЇ ‫ﺧﻮشﺧﺮاﻣﻲ‬ хушрафторї, мав-
лати шикастанафсї. зунї.
ХУШТАКАЛЛУМ ‫ﺧﻮشﺗﻜﻠﻢ‬ хушгап, хушсухан, ХУШХИСОЛ ‫ ﺧﻮشﺧﺼﺎل‬некўхислат, соњиби
ширингуфтор. рафтор ва муомилаи хубу дилкаш.
ХУШТАРБИЯ ‫ ﺧﻮشﺗﺮﺑﻴﻪ‬он ки наѓз тарбия дида- ХУШХОК ‫ ﺧﻮشﺧﺎك‬:замини хушхок замине, ки
аст, боодоб. хокаш њосилхез аст.
ХУШТАРЊ ‫ﺧﻮشﺗﺮح‬ хушсохт, хуштаркиб, хуш- ХУШХОН ‫ ﺧﻮشﺧﺎن‬хубовоз, он ки садои дилка-
намуд. шу матбўъ дорад: булбули хушхон, њофизи
хушхон.
 – 471 –
ХЎР
ХУШХУЛЌ ‫ ﺧﻮش ﺧﻠﻖ‬хушахлоќ, он ки ахлоќи биринљї.
хубу писандида дорад.
ХЎЛАГЇ ‫ ﺧﻮﻟﮕﻲ‬хўла будан, аз хўла сохташуда.
ХУШХУЛЌЇ ‫ ﺧﻮش ﺧﻠﻘﻲ‬хушахлоќї.
ХЎЛАГИН ‫ ﺧﻮﻟﮕﻴﻦ‬ниг. хўлагї.
ХУШХЎ ‫ ﺧﻮش ﺧﻮ‬ниг. хушхулќ.
хўр ‫ ﺧﻮر‬1. асоси замони њозираи хўрдан. 2. љузъи
ХУШХЎР ‫ﺧﻮر‬ ‫ﺧﻮش‬ дилкаш, матбўъ, писанди- пасини калимањои мураккаб ба маънои
да(таом). хўранда: чойхўр, араќхўр, меросхўр.
ХУШХЎРАК ‫ﺧﻮشﺧﻮرك‬ гуфт. зуккахўр, бома- ХЎР ‫ ﺧﻮر‬хуршед, офтоб.
захўрак.
ХЎРА ‫ ﺧﻮره‬касалии љузом, махав.
ХУШХЎРОК ‫ ﺧﻮشﺧﻮراك‬он ки иштињои хуб до-
рад; њама чиз хўранда, њар чиз хўранда. ХЎРАНДА ‫ ﺧﻮرﻧﺪه‬1. он ки хўрок мехўрад. 2.
аъзои оила, фарзанд.
ХУШЊАВО ‫ ﺧﻮش ﻫﻮا‬1. љое, ки обуњавои матбўъу
дилкаш дорад. 2. суруде, ки оњанги дилкашу хўрд ‫ ﺧﻮرد‬асоси замони гузашта аз хўрдан.
хуб дорад. ХЎРД ‫ ﺧﻮرد‬хўрок, таом, хўрданї: хўрду хўрок.
ХУШЊАВСАЛА ‫ ﺧﻮشﺣﻮﺻﻠﻪ‬он ки дар анљом до- ХЎРДА ‫ ﺧﻮرده‬:хўрда шудан соида шудан (аз ра-
дани коре майлу раѓбат ва тоќату бардошти сиши доимї бо чизе), суда шудан; хўрда-хўрда;
хуб дорад, бањавсала. хўрда-хўрда хўрда истода, дар њолати хўрдан.
ХУШЊОЛ ‫ ﺧﻮﺷﺤﺎل‬шод, хурсанд, хушнуд, мас- ХЎРДАГИРЇ ‫ ﺧﻮردهﮔﻴﺮي‬айбљўї, эродгирї ба
рур; хушњол шудан хурсанд гардидан, шод љузъиёт, ба њар чиз айбёбанда будан.
шудан.
ХЎРДАН ‫ ﺧﻮردن‬1. аз гулў ба дарун фурў бурдан,
ХУШЊОЛЇ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‬ хурсандї, шодмонї, мас- тановул кардан; нон хўрдан, ош хўрдан. 2.
рурї. ошомидан, нўшидан; об хўрдан. 3.тасарруф
ХУШЊОЛКУНАНДА ‫ ﺧﻮﺷﺤﺎلﻛﻨﻨﺪه‬шодкунанда, кардан, аз худ кардан; сарф кардан (молу пули
хурсандкунанда, хушнуд, хурсанд, масрур мардумро). 4. феъли ёридињанда дар феълњои
мекардагї. таркибии номї: ќасам хўрдан, шикаст хўрдан,
фиреб хўрдан; офтоб хўрдан дар таги офтоб
ХУШЊОЛОНА ‫ ﺧﻮﺷﺤﺎﻻﻧﻪ‬шодона, хурсандона, бисёр мондан; тир хўрдан захмдор шудан бо
хушнудона, масрурона. тири силоњи оташфишон; сари касе (чизе)-ро
хўрдан нобуд кардан, боиси нест шудани чизе
ХУШЧАЌЧАЌ ‫ﭼﻖ‬ ‫ﺧﻮشﭼﻖ‬ хушгап, ширингуф- гардидан; хато хўрдан (мас., тир, чашм) ба
тор, сўњбаторо. њадаф нарасидан; хунук хўрдан сардї њис
ХУШЧОП ‫ﺧﻮشﭼﺎپ‬ наѓз чопшуда; наѓз чопку- кардани бадан; шамол хўрдан беморї дар
нанда. асари сармо расидан ба яке аз аъзои бадан
(асосан шуш); ѓами худро хўрдан дар фикри
ХУШЉИНС ‫ ﺧﻮشﺟﻨﺲ‬ниг. хушзот. худ будан, дар бораи худ андешидан; ѓами чи-
зеро хўрдан дар фикри чизе будан, чизеро та-
ХУШЉИЊОЗ ‫ ﺧﻮشﺟﻬﺎز‬муљањњаз, ороста бо дорук кардан ва муњайё намудан.
воситањои даркорї.
ХЎРДАНБОБ ‫ ﺧﻮردﻧﺒﺎب‬хўрданї, хўрдашаванда,
ХЎД ‫ ﺧﻮد‬кит. кулоњи љангї, ки аз филиз сохта ба хўрдан муносиб.
мешавад.
ХЎРДАНЇ ‫ ﺧﻮردﻧﻲ‬чизе ки ќобили хўрдан бошад,
ХЎ(Й) (‫ ﺧﻮ)ي‬табиат, тинат, хулќ, хислат; одат; хўрок; озуќа.
феълу хўй хислат ва табиат; хўй гирифтан
(кардан) одат кардан, омўхта шудан, унс ги- ХЎРДАШУДА ‫ ﺧﻮرده ﺷﺪه‬1. он чи ки онро хўрда
рифтан. тамом кардаанд. 2. соидашуда (аз бисёр раси-
дани чизе), судашуда.
ХЎЙГИР ‫ ﺧﻮيﮔﻴﺮ‬хўгирифта, одаткарда, мўътод.
ХЎЛ ‫ ﺧﻮل‬парандаи гунљишкмонанди хушовоз;
ХЎРДХОН ‫ ﺧﻮردﺧﻮان‬кит. дастархон, суфра, хо-
ни таом.
хўле ба кафам бењ, ки куланге ба њаво (зарб.).
ХЎРДУХОБ ‫ ﺧﻮردو ﺧﻮاب‬зиндагї, маишат.
ХЎЛА ‫ﺧﻮﻟﻪ‬ 1. филизи омехтаи гудохташуда. 2.
 – 472 –
ХЎР
ХЎРДУХЎРОК ‫ﺧﻮردوﺧﻮراك‬ чизњои хўрданї,
таом, хўрокї.
ХЎРИШ ‫ ﺧﻮرش‬1. исми феълї аз хўрдан. 2. хўрок,
ѓизо, он чи ки бо нон хўранд; газак.
ХЎРИШГАР ‫ ﺧﻮرشﮔﺮ‬кит. ошпаз, таббох, таом-
паз, пазанда.
ХЎРИШХОНА ‫ ﺧﻮرشﺧﺎﻧﻪ‬кит. ошхона, таом-
хона, ошпазхона.
ХЎРЇ ‫ ﺧﻮري‬гуфт. алам кардан, ба дили кас сахт
расидани рафторе ё гуфторе; забунї, тавњин;
хўрї омадан дар дил алам омадан.
ХЎРОБА ‫ ﺧﻮراﺑﻪ‬кит. оби яхдон, ки аз љое таро-
виш мекунад, оби яхдон барои нўшидан.
ХЎРОК ‫ ﺧﻮراك‬1. таом, хўрданї, ѓизо: хўроки
нимрўзї, хўроки пагоњонї, хўроки шом. 2. ем,
бедаву хошоки чорво.
ХЎРОКВОРЇ ‫ ﺧﻮراﻛﻮاري‬хўрду хўрок, чизњои
хўрданї, озуќа.
ХУРОКДИЊЇ ‫ ﺧﻮراكدﻫﻲ‬хўрок додан; бедаву
хошок додан ба чорво.
ХЎРОКЇ ‫ ﺧﻮراﻛﻲ‬чизњои хўрданї, хўрданвор, он
чи ба тан ѓизо медињад.
ХЎРОКНОМА ‫ ﺧﻮراك ﻧﺎﻣﻪ‬суратѓизо, таомнома,
номгўи анвои хўрок.
ХЎРОКПАЗ ‫ ﺧﻮراﻛﭙﺰ‬ошпаз; он ки таом, ѓизо,
хўрданї мепазад, таббох.
ХЎРОКПАЗЇ ‫ ﺧﻮراكﭘﺰي‬таббохї, ошпазї, пух-
тани таоми гарм.
ХЎРОКХЎРЇ ‫ ﺧﻮراك ﺧﻮري‬истеъмоли таом.
ХЎРОН(И)ДАН ‫ﺧﻮراﻧﻴﺪن‬//‫ ﺧﻮراﻧﺪن‬1. ба хўрдан
водор кардан, ѓизо додан. 2. љои муносиби
гапро ёфта гуфтан; гапро хўрон(и)дан.
ХЎРХЎРАК ‫ ﺧﻮرﺧﻮرك‬он чи дар сари шасти
моњигирї барои доштани моњї мегузоранд.
ХЎРЉИН ‫ ﺧﻮرﺟﻴﻦ‬ду халтаи ба њам пайваста
бофта, ки бар болои хар ё асп гузошта дар
вай чиз андозанд; думаш дар хўрљин маљ. кори
бесару нўг, кори хом.
ХЎСА ‫ ﺧﻮﺳﻪ‬њайкали одаммонанде, ки аз чўбу
латта сохта, дар боѓњо ва полезњо барои тар-
сондани парандагон мешинонанд.
ХЎСИДАН ‫ ﺧﻮﺳﻴﺪن‬тарсидан, рамидан, кебидан.
ХЎСОНДАН ‫ ﺧﻮﺳﺎﻧﻴﺪن‬боиси тарс ва рамиши ка-
се шудан, касеро тарсондан, рамондан.
ХЎТИК ‫ ﺧﻮﺗﻚ‬бачаи хар, курраи хар.
ХЎЉА ‫ ﺧﻮﺟﻪ‬ниг. хоља.
ХЎЉАИН ‫ ﺧﻮﺟﺌﻦ‬соњиб, молик, соњибкор.
ХЎЉАИНЇ ‫ ﺧﻮﺟﺌﻨﻲ‬соњибкорї, хољагї, калонї.
ХЎЉАИНШИНОС ‫ ﺧﻮﺟﺌﻦﺷﻨﺎس‬он ки бо
хўљаинњо сару кор ва нишасту хез дорад;
хўљаиншинос шудан бо хўљаинњо рафтуой
пайдо кардан.
ХЎШ ‫ ﺧﻮش‬1. калимаест, ки дар љавоби љеѓ зада-
ни касе гуфта мешавад; хўш гуфтан розї шу-
дан, розигї баён намудан, маъќул донистан (
чизеро, гаперо). 2. ба маънои хуб; хўш, ба ин
шумо чи мегўед; хўш ки бошад ин тавр ки бо-
шад, пас.
ХЎША ‫ ﺧﻮﺷﻪ‬чанд донаи мева ё ѓалладона, ки
дар як банд ба њам пайваста бошад; хўшаи
ангур, хўшаи љав; хўша бастан пайдо шудани
хўшаи њосилдор дар шохи дарахт ё соќаи
гиёњ.
ХЎШАБАНДЇ ‫ﺧﻮﺷﻪﺑﻨﺪي‬ сарбандї (оид ба
зироатњои ѓалла).
ХЎШАВОР ‫ ﺧﻮﺷﻪوار‬монанди хўша, бо донањои
бо њам часпида, зич.
ХЎШАГУЛ ‫ ﺧﻮﺷﻪﮔﻞ‬бот. тўдагул, хўшаи гул,
тўдаи гул.
ХЎШАДОР ‫ ﺧﻮﺷﻪدار‬растанињои њосилаш дар
хўша љамъшаванда, мисли гандум, љав ва ѓ.
ХЎШАЧИН ‫ ﺧﻮﺷﻪﭼﻴﻦ‬1. касе ки баъд аз дарав
боќимондањои ѓалладонањоро љамъ мекунад.
2. маљ. касе ки аз њар дар ва аз њар љо барои
худ чизе меандўзад (хоњ моддї, хоњ маънавї).
ХЎШАЧИНЇ ‫ ﺧﻮﺷﻪ ﭼﻴﻨﻲ‬амали хўшачин.
ХЎШИДАН ‫ ﺧﻮﺷﻴﺪن‬кит. хушк шудан, хушки-
дан, ќоќ шудан.
ХЎШОНИДАН ‫ﺧﺸﺎﻧﻴﺪن‬ хушк кунондан, хушко-
нидан
 Њ
Њ њарфи бисту њаштуми алифбои њозираи
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї бо
њарфњои њои њут(т)ї (‫ )ح‬ва њои ња(в)ваз (‫)ه‬
ифода меёбад; њарфи ‫( ح‬њои њуттї) дар
њисоби абљад ба адади 8 баробар буда, дар
калимањои баргирифта аз забони арабї
истифода мешавад; њарфи ‫( ه‬њои њавваз) дар
њисоби абљад ба адади 5 баробар аст.
ЊА І ‫ ﻫﻪ‬њиссачаи тасдиќї оре, бале; ња, њамин
тавр; ња нагуфта зуд, фавран, тез; то ња
гуфтан дар муддати кўтоњ, зуд, дар фосилаи
кўтоњи ваќт.
ЊА ІІ ‫ ﻫﻪ‬њиссача хуш, бале.
ЊАБ(Б) а. ‫ ﺣﺐ‬1. дона, ѓалладона. 2. доруњои
кўфтаи лунда ва мудаввар, ки дар њаљмњои
гуногун (ба ќадри донаи мош то нахўд)
тайёр мекунанд.
ЊАБАК ‫ ﻫﺒﻚ‬кит. каф, кафи даст.
ЊАБАШ ‫ ﺣﺒﺶ‬1. Њабашистон. 2. њабашї, аз
мардуми Њабашистон. 3. киноя аз сиёњпўст.
ЊАБАШИЗОДА ‫ ﺣﺒﺸﻲ زاده‬1. фарзанди њабашї.
2. маљ. ѓуломи сиёњпўст.
ЊАБАШЇ ‫ ﺣﺒﺸﻲ‬мансуб ба Њабашистон; ањли
Њабашистон, њабаш.
ЊАББ ‫ ﺣﺐ‬а. ниг. њаб(б).
ЊАББА//ЊАББАТ а. ‫ﺣﺒﺔ‬//‫ ﺣﺒﻪ‬књн. 1. як доначаи
ѓалла. 2. маљ. миќдори бисёр кам аз чизе. 3.
таър. воњиди вазн, ки баробари 1/48 дир-
њам мебошад (миќдори як љави миёна);
воњиди хурди пул. 4. паймоиши масоњат
дар баъзе мамлакатњои араб (1/72 фаддон ё
58, 3 метри мураббаъ).
ЊАББАЗО а. ‫ ﺣﺒﺬا‬кит., калимаи нидо офарин,
ањсант, марњабо, чї хуб.
ЊАББАТ а. ‫ ﺣﺒﺔ‬ниг. њабба.
ЊАББОТ а. ‫ ﺣﺒﺎت‬љ. њабба//њаббат.
ЊАБДАЊ ‫ ﻫﺒﺪه‬шумораи миќдорї адади 17.
ЊАБДАЊСОЛА ‫ ﻫﺒﺪه ﺳﺎﻟﻪ‬он ки (чи) њабдањ сол
дорад.
ЊАБДАЊСОЛАГЇ ‫ ﻫﺒﺪهﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни њабдањ
расидан; њабдањ сол доштан.
ЊАБДАЊУМ ‫ ﻫﺒﺪﻫﻢ‬дар тартиби (љои)
њабдањум ќарор доштани касе ё чизе.
ЊАБДАЊУМИН ‫ ﻫﺒﺪﻫﻤﻴﻦ‬ниг. њабдањум.
ЊАБИБ а. ‫ ﺣﺒﻴﺐ‬дўстдошта, дўстдор, маъшуќ;
мањбуб.
ЊАБИБА а. ‫ ﺣﺒﻴﺒﻪ‬муаннаси њабиб.
ЊАБК ‫ ﻫﺒﻚ‬ниг. њабак.
ЊАБЛ а. ‫ ﺣﺒﻞ‬књн. 1. таноб, расан, ресмон,
банд. 2. биол. раги варид. 3. алоќа, пайванд.
ЊАБЛУЛВАРИД а. ‫ﺣﺒﻞاﻟﻮرﻳﺪ‬ биол. раги
гардан, шоњраги гардан.
ЊАБЛУЛМАТИН а. ‫ ﺣﺒﻞاﻟﻤﺘﻴﻦ‬књн. ресмони
мањкам; њаблулматини гесу киноя аз таноби
ЊАБ
гесў, тори мўй.
ЊАБО(Ъ) а. (‫ ﻫﺒﺎ)ء‬књн. 1.чанг, гард, ѓубори
њаво, зарраи чанг дар њаво, ки аз равзан ба
воситаи тобиши офтоб дида мешавад. 2.
маљ. ночиз, чизи хеле майда; бебаќо,
нопойдор. 3. фалс. њаюло.
ЊАБОБ а. ‫ ﺣﺒﺎب‬ниг. њубоб.
ЊАБОИЛ а. ‫ ﺣﺒﺎﺋﻞ‬љ. њибола//њиболат.
ЊАБОК//ЊАПОК ‫ﻫﭙﺎك‬//‫ﻫﺒﺎك‬ књн. фарќи сар,
тораки сар.
ЊАБОЛА ‫ ﺣﺒﺎﻟﻪ‬1. кит. тўр, шабака. 2. маљ.
алоќа, аќд; ба њаболаи никоњ даровардан
хонадор шудан, ба никоњ даровардан.
ЊАБР а. ‫ ﺣﺒﺮ‬ниг. њибр.
ЊАБС а. ‫ ﺣﺒﺲ‬1. боздоштан, дастгир кардан. 2.
дастгирї, тавќиф; дар зиндон будан; њабс
кардан мањбас кардан, зиндонї кардан.
ЊАБСГОЊ ‫ﺣﺒﺴﮕﺎه‬ниг. њабсхона.
ЊАБСХОНА ‫ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺣﺒﺲ‬ љои њабс шудан, мањ-
бас, зиндон.
ЊАВАЛ а. ‫ ﺣﻮل‬кит. олусї, дубинї.
ЊАВАС а. ‫ﻫﻮس‬ орзу, майл, шавќ, иштиёќ,
хоњиш.
ЊАВАСАКЇ ‫ ﻫﻮﺳﻜﻲ‬гуфт. боњавас, њаваскоро-
на, дўстдорона; аз рўи њавою њавас.
ЊАВАСАНГЕЗ ‫ ﻫﻮس اﻧﮕﻴﺰ‬1. ба вуљудоварандаи
њавас, хоњиш. 2. шавќовар, љозиб, дилкаш;
бозињои њавасангез бозињои шавќангез,
љолиб.
ЊАВАСАНГЕЗОНА ‫ ﻫﻮساﻧﮕﻴﺰاﻧﻪ‬шавќоварона,
љозибона, дилкашона.
ЊАВАСБОЗ ‫ ﻫﻮسﺑﺎز‬он ки аз хоњишњои
нафсонї ва шањвонї пайравї мекунад.
ЊАВАСБОЗЇ ‫ ﻫﻮسﺑﺎزي‬амали њавасбоз,
њавасбоз будан, пайрави њавову њавас ва
орзуву майлњои нафсонї.
ЊАВАСДОР ‫ ﻫﻮسدار‬роѓиб, моил, иштиёќманд.
ЊАВАСКОР ‫ ﻫﻮسﻛﺎر‬1. њавасманд, иштиёќ-
манд; хоњон, моил, дўстдор, ишќбоз. 2.
њунарпешаи ѓайрикасбї, њунарпешаи
ѓайрињирфаї.
ЊАВАСМАНД ‫ﻫﻮﺳﻤﻨﺪ‬ ниг. њаваскор; њавас-
– 474 –
манд кардан моил ва иштиёќманд намудан.
ЊАВАСМАНДЇ ‫ﻫﻮﺳﻤﻨﺪي‬ њаваснокї, њавасдо-
рї.
ЊАВАСМАНДГАРДОНЇ ‫ ﻫﻮﺳﻤﻨﺪﮔﺮداﻧﻲ‬майл
ва иштиёќ ба вуљуд овардан дар касе ба
коре.
ЊАВАСНОК ‫ ﻫﻮﺳﻨﺎك‬он ки нисбат ба коре ё
чизе шавќ дорад, шавќманд.
ЊАВАСНОКЇ ‫ﻫﻮﺳﻨﺎﻛﻲ‬ њаваснок будан, шавќ-
мандї.
ЊАВАСОБОД ‫ ﻫﻮسآﺑﺎد‬1. љои њавас, макони
орзуњо. 2. киноя аз дили ошиќ.
ЊАВАСОРОЇ ‫ ﻫﻮسآراﺋﻲ‬њавову њавас кардан,
дар орзу ва њаваси чизе будан.
ЊАВАСПЕША ‫ ﻫﻮس ﭘﻴﺸﻪ‬њаваспарвар; он ки
орзую хоњишаш бисёр аст.
ЊАВАСРОН ‫ ﻫﻮسران‬кит., ниг. њавасбоз.
ЊАВАСРОНЇ ‫ ﻫﻮسراﻧﻲ‬кит., ниг. њавасбозї.
ЊАВВАЗ І ‫ ﻫﻮز‬:њои њавваз а) номи њарфи 31-
уми алифбои арабиасоси тољикї; б) њои
дучашм, њои гирда; муќоб. њои њуттї.
ЊАВВАЗ ІІ ‫ ﻫﻮز‬дувумин сурат аз сурати
њаштгонаи њуруфи љумал (абљад), ки аз
њарфњои њ, в ва з иборат аст ва онњо
мутаносибан ба ададњои 6, 7 ва 8
баробаранд.
ЊАВВО ‫ ﺣﻮا‬д. Њавво (ба маънои «зиндагї»),
тибќи таълимоти динї, модари инсонњо,
уммулбашар, њамсари Одам алайњиссалом,
ки дар фарњанги аврупоиён ба шакли Ева
маъмул аст.
ЊАВДАЉ а. ‫ ﻫﻮدج‬тахти равон, каљовае, ки ба
асп ё шутур баста ба дарунаш нишаста
сафар мекунанд, аморї.
ЊАВЗ а. ‫ ﺣﻮض‬чуќурии махсус кандашуда
барои љамъ шуда истодани об, обгир.
ЊАВЗА І ‫ ﺣﻮزه‬ќитъае аз мамлакат, ноњия;
миёни мамлакат, даруни мамлакат.
ЊАВЗА ІІ ‫ ﺣﻮﺿﻪ‬1. заминњое, ки аз як дарё ё
шохобањои он обёрї мешаванд; њавзаи дар-
ёи Зарафшон. 2. геол. мањалли таљаммўи
ягон љинси кўњї (маъдан); њавазаи ангишти
Шўроб.
 – 475 – ЊАВ
ЊАВЗАВЇ ‫ ﺣﻮزوي‬мансуб ба њавза І. ЊАВО ІІІ ‫ﻫﻮا‬//‫ ﻫﻮي‬1. иштиёќи зиёд, орзу, ишќ.
2. њавас, майли (хоњиши) нафс; њавои чизеро
ЊАВЗАК ‫ ﺣﻮﺿﻚ‬яке аз шаклњои кандакорї
дар нафс доштан дар иштиёќу орзуи чизе
дар чўб.
будан; њавои дањан кардан њавобаландї
ЊАВЗАН ‫ ﻫﻮزن‬гарду ѓубор, чанг. кардан, фахр кардан; њаво пухтан ба фикри
чизе будан, орзуи чизе кардан.
ЊАВЗГАРДАК ‫ ﺣﻮضﮔﺮدك‬зоол. навъи љонвари
нармбадани беаррапушт, ки маъмулан дар ЊАВО ІV ‫ ﻫﻮا‬1. љ. ањвия. 2. миёни осмону
њавзњо мегардад. замин, хало; холигии њар чизе. 3. тарсу,
буздил, холї аз љуръат.
ЊАВЛ ‫ ﻫﻮل‬хавф, тарс, бим, вањшат; њавлу
њарос тарсу бим. ЊАВОАНГЕЗ ‫ ﻫﻮااﻧﮕﻴﺰ‬кит. тањриккунандаи
њавову њавас ва раѓбату ишќу шавќ.
ЊАВЛАК ‫ ﻫﻮﻟﻚ‬1. мавиз, кишмиш. 2. обила
(дар кафи даст ё пой). ЊАВОБАЛАНД ‫ﻫﻮاﺑﻠﻨﺪ‬ калонгир, маѓрур,
мутакаббир.
ЊАВЛАНГЕЗ ‫ ﻫﻮل اﻧﮕﻴﺰ‬дањшатовар, хавфнок,
ба тарс андозанда; овози њавлангез, хоби ЊАВОБАЛАНДЇ ‫ﻫﻮاﺑﻠﻨﺪي‬ калонгирї, такаб-
њавлангез. бур, ѓурур.
ЊАВЛИБОН ‫ ﺣﻮﻟﻲ ﺑﺎن‬посбоникунандаи њавлї. ЊАВОБАЛАНДОНА ‫ﻫﻮاﺑﻠﻨﺪاﻧﻪ‬ калонгирона,
ботакаббур.
ЊАВЛИБОНЇ ‫ﺣﻮﻟﻲﺑﺎﻧﻲ‬ посбонї кардани њав-
лї. ЊАВОБАРО ‫ ﻫﻮاﺑﺮا‬равзана; бодгир, мўрї.
ЊАВЛИДАРМИЁН ‫ ﺣﻮﻟﻲدرﻣﻴﺎن‬:њамсояи њавли- ЊАВОБОРА ‫ ﻫﻮاﺑﺎره‬њавопараст, пайрави њаво-
дармиён. ву њавас; њавасбоз.
ЊАВЛИДОР ‫ ﺣﻮﻟﻲ دار‬он ки њавлї дорад. ЊАВОБОРОНАК ‫ ﻫﻮاﺑﺎراﻧﻚ‬бот. як навъи гул.
ЊАВЛИПОЙ ‫ ﺣﻮﻟﻲ ﭘﺎي‬ниг. њавлибон. ЊАВОБУРД ‫ ﻫﻮاﺑﺮد‬кит. ќуввањои низомие, ки
бо њамлу наќли њавої ва чатрбозї фаъо-
ЊАВЛИПОЙЇ ‫ ﺣﻮﻟﻲ ﭘﺎﺋﻲ‬ниг. њавлибонї.
лият мекунанд.
ЊАВЛИРЎБЇ ‫ﺣﻮﻟﻲ روﺑﻲ‬ рўбу чини сањни њав-
ЊАВОГАРМКУНАК ‫ ﻫﻮاﮔﺮﻣﻜﻨﻚ‬тех. асбоби
лї.
махсуси гармкунандаи њаво.
ЊАВЛИСОЗЇ ‫ ﺣﻮﻟﻲﺳﺎزي‬сохтани манзили исти-
ЊАВОГИР ‫ ﻫﻮاﮔﻴﺮ‬кит. 1. парвозкунанда,
ќоматї.
болопаранда. 2. маљ. бењад хоњишдошта.
ЊАВЛЇ ‫ ﺣﻮﻟﻲ‬иќоматгоњи гирдогирдаш девор
ЊАВОГИРИФТА ‫ ﻫﻮاﮔﺮﻓﺘﻪ‬1. парвозкарда, ављ-
кашидаи сањндори иборат аз чанд хона.
гирифта. 2. маљ. илњомёфта, илњомгирифта.
ЊАВЛНОК ‫ ﻫﻮﻟﻨﺎك‬тарсовар, вањшатнок.
ЊАВОГИРЇ ‫ﻫﻮاﮔﻴﺮي‬ сайругашт дар њавои
ЊАВО І ‫ ﻫﻮا‬1. бухори газмонанди беранг, бебў тоза.
ва бетаъм, ки кураи Заминро ињота
кардааст ва он асосан аз нитроген ва
ЊАВОГУЗАР ‫ ﻫﻮاﮔﺬر‬љое ё чизе, ки аз он њаво
мегузарад.
оксиген таркиб ёфтааст, атмосфера. 2. бод;
насим. 3. фазои болои замин, осмон; рўи ЊАВОГУЗАРЇ ‫ ﻫﻮاﮔﺬري‬љой ё чизи ќобили
њаворо абр гирифт; боду (обу) њаво иќлим; њаво гузаштан.
аз њаво гирифтан чизеро беасос, бењисоб,
ЊАВОГУЗАРОН ‫ ﻫﻮاﮔﺬران‬љой ё чизе, ки
тахминї гуфтан; њаво додан партофтан,
њаворо мегузаронад.
ѓуррондан; аз њаво омадан муфт, беранљу
мењнат ба даст даромадани чизе; њаво ЊАВОГУЗАРОНЇ ‫ﻫﻮاﮔﺬراﻧﻲ‬ гузаронидани ња-
хўрдан бо њавои тоза нафас гирифтан, дар во.
њавои тоза гардиш кардан.
ЊАВОДАМАК ‫ ﻫﻮادﻣﻚ‬тех. мошине, ки фазои
ЊАВО ІІ ‫ ﻫﻮا‬оњанг, наво, лањн, наѓма. фишурдаро ба печи филизгудозї мефирис-
тад.
ЊАВ
ЊАВОДАРОЯК ‫ ﻫﻮادراﻳﻚ‬љои махсус дар саќф
ё девор барои ба хона даромадани њавои
тоза.
ЊАВОДИС а. ‫ ﺣﻮادث‬љ. њодиса.
ЊАВОДИЊЇ ‫ ﻫﻮادﻫﻲ‬1. њаво додан; нафас
додан; шамол додан. 2. партофтан, пар-
тоиш. 3. маљ., гуфт. кашидан, љалб кардан,
гирифтор кардан, аралаш кардани касе ба
ягон коре.
ЊАВОДОР ‫ﻫﻮادار‬ тарафдор, хайрхоњ; пушти-
бон.
ЊАВОДОРЇ ‫ ﻫﻮاداري‬тарафдорї, пуштибонї.
ЊАВОЗАДАГЇ ‫ ﻫﻮازدﮔﻲ‬1. њолате, ки дар он
шахс ба баландкўњњо рафта эњсоси камии
њаво ва нафастангї мекунад. 2. маљмўи
таъсири њаво (гармо, сармо, бод ва ѓ.) ба
санг ва ашёи дигар, ки бар асари онњо
хурда суфта мешаванд.
ЊАВОИЉ а. ‫ ﺣﻮاﺋﺞ‬љ. њољат.
ЊАВОЇ ‫ ﻫﻮاﺋﻲ‬1. мансуб ба њаво; киштии
њавої. 2. аз њаво омада. 3. маљ. муфт ба даст
даромада. 4. беасос, бедалел: суханњои
њавої.
ЊАВОКАШ ‫ ﻫﻮاﻛﺶ‬1. бодкаш, ѓуборкаш, њаво-
тозакунак. 2. сўрох, тарќиши њавотозакунї.
3. дудкаш, дудбаро.
ЊАВОЛА а. ‫ ﺣﻮاﻟﻪ‬кореро ба каси дигар вогу-
зор кардан, супурдан, вогузоштан; ба
зиммаи касе гузоштан; њавола кардан а)
вогузор кардан; б) равона кардан, бо ќиёс
њалли чизеро ба сўи чизи дигар бурдан.
ЊАВОЛАГАЊ ‫ ﻫﻮاﻟﻪﮔﻪ‬кит., ниг. њаволагоњ.
ЊАВОЛАГОЊ ‫ﻫﻮاﻟﻪﮔﺎه‬ кит. љои мурољиат;
паногоњ.
ЊАВОЛАДИЊЇ ‫ ﺣﻮاﻟﻪ دﻫﻲ‬1. њаво додан, пар-
тофтан. 2. маљ. вогузор кардан.
ҲАВОЛАДОР ‫ ﺣﻮاﻟﻪدار‬кит. маъмур, мутасад-
дї, касе, ки коре ба ў вогузор шуда бошад.
ЊАВОЛЇ ‫ ﺣﻮاﻟﻲ‬кит. 1. гирду атроф; дар њаво-
лии... наздики, ќариби. 2. хонањои гирду
атрофаш девор гирифташуда; ќўрѓон,
работ.
ЊАВОМ(М) а. ‫ ﻫﻮام‬љ. њомма.
ЊАВОН а. ‫ ﻫﻮان‬кит. хорї, пастї, зиллат.
– 476 –
ЊАВОНАВАРД ‫ﻫﻮاﻧﻮرد‬ тайкунандаи њаво;
ронандаи њавопаймо.
ЊАВОНАВАРДЇ ‫ ﻫﻮاﻧﻮردي‬ниг. њавопаймої.
ЊАВОНОГУЗАР ‫ ﻫﻮاﻧﺎﮔﺬر‬чиз ё љои њаворо аз
худ хориљ накунанда.
ЊАВОНОГУЗАРЇ ‫ﻫﻮاﻧﺎﮔﺬري‬ њавоногузар
будан.
ЊАВОПАЙМО ‫ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ‬тайёра.
ЊАВОПАЙМОБАР ‫ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺑﺮ‬њамлкунандаи
њавопаймо: киштии њавопаймобар.
ЊАВОПАЙМОЗАДАГЇ ‫ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎزدﮔﻲ‬њол ва
вазъияти беморгунаи шахсе, ки бо
њавопаймо сафар мекунад.
ЊАВОПАЙМОЇ ‫ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎﺋﻲ‬1. мансуб ба њаво-
паймо: мактаби њавопаймої, њавопаймоии
низомї, њавопаймоии ѓайринизомї, њаво-
паймоии мулкї. 2. амали њавопаймо.
ЊАВОПАЙМОРАБО ‫ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎرﺑﺎ‬он ки бо
истифода аз силоњ ва дигар воситањо сарни-
шинони њавопайморо ба маќсади ноил
шудан ба њадафњои хеш ба таѓйири хати
сайр маљбур мекунад.
ЊАВОПАЙМОРАБОЇ ‫ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎرﺑﺎﺋﻲ‬амали њаво-
пайморабо, набудани њавопаймо.
ЊАВОПАРАСТ ‫ ﻫﻮاﭘﺮﺳﺖ‬њавасрон, ба кайфу
сафо додашуда, шањватпараст; пайрави ња-
вас, њавасбоз.
ЊАВОПАРАСТЇ ‫ ﻫﻮاﭘﺮﺳﺘﻲ‬шањватпарастї, ња-
васронї, дода шудан ба кайфу сафо.
ЊАВОПАРВАР ‫ ﻫﻮاﭘﺮور‬кит. њавобаланд, аз
худ раванда, маѓрур; ба њавову њавас
додашуда.
ЊАВОРАНГ ‫ ﻫﻮارﻧﮓ‬кабуд, осмонї.
ЊАВОРИЮН а. ‫ ﺣﻮارﻳﻮن‬1. ёрон, шогирдони
Исо, ки 12 нафар буданд; асњоби Исо. 2.
маљ., кит. тарѓибгарон, мубаллиѓон, пањн-
кунандагон, пайравон.
ЊАВОС(С) а. ‫ ﺣﻮاس‬љ. њосса; ќуввањои њиску-
нанда; њавос парешон будан парешонхотир
будан; њавоси худро љамъ кардан худро даст
гирифтан.
ЊАВОСАНЉ ‫ ﻫﻮاﺳﻨﺞ‬асбоби андозагирии фи-
шори њаво; барометр.
 – 477 – ЊАД
ЊАВОСАНЉЇ ‫ﻫﻮاﺳﻨﺠﻲ‬ чен кардани фишори танўр; њаври дилро баровардан (паст
њаво. кардан) таскин додани љўшу хурўш.
ЊАВОСИДА ‫ ﻫﻮاﺳﻴﺪه‬кит. хушку пажмурда. ЊАВСАЛА І а. ‫ ﺣﻮﺻﻠﻪ‬чинадон, љоѓар, чиѓир-
дон (љиѓилдон)-и мурѓ, меъдаи парандагон.
ЊАВОСИДАН ‫ ﻫﻮاﺳﻴﺪن‬кит. хушку пажмурда
шудан. ЊАВСАЛА ІІ а. ‫ ﺣﻮﺻﻠﻪ‬бардошт, тоќат,
тањаммул; хоњиш кардани коре, майл,
ЊАВОСИЛ І а. ‫ ﺣﻮاﺻﻞ‬љ. њосил.
раѓбат; њавсала надоштан тоќат ва майли
ЊАВОСИЛ ІІ а. ‫ ﺣﻮاﺻﻞ‬љ. њавсала І. анљом додани кореро надоштан, майл
надоштан; њавсала кардан бо майл ва
ЊАВОСИЛ ІІІ а. ‫ ﺣﻮاﺻﻞ‬зоол. мурѓи саќќо,
раѓбат ба коре иќдом кардан.
мурѓи калони сафед аст, ки дар канори
обњо менишинад, пеликан. ЊАВСАЛАНОК ‫ ﺣﻮﺻﻠﻪﻧﺎك‬1. боѓайрат, бољид-
ду љањд. 2. босабр, ботањаммул, пуртоќат.
ЊАВОСОФКУНАК ‫ﻫﻮاﺻﺎﻓﻜﻨﻚ‬ ниг. њавотоза-
кунак. ЊАВУЉ т. ‫ ﻫﻮج‬ќабза, мушт: як њавуљ гандум.
ЊАВОТОЗАКУНАК ‫ﻫﻮاﺗﺎزهﻛﻨﻚ‬ њавософку- ЊАД(Д) а. ‫ ﺣﺪ‬1. канор, канораи чизе, интињо;
нак. њадду канор нињоят, охир. 2. андоза, њисоб;
аз њад берун (зиёд) беандоза, хеле, бисёр;
ЊАВОФИШОР ‫ ﻫﻮاﻓﺸﺎر‬њавофиристанда, њаво-
њадди аксар њадди аз њама баланд; њадди
фишоранда.
аќал њадди аз њама паст; то њадди имкон ба
ЊАВОФИШОРЇ ‫ ﻫﻮاﻓﺸﺎري‬њаво фиристодан, ќадри имкон. 3. салоњият, иќтидор, љуръат;
њаво фишоридан. аз њад гузаштан а) аз доираи салоњияти худ
берун шудан; б) аз андоза зиёд шудан; њад
ЊАВОХОЊ ‫ ﻫﻮاﺧﻮاه‬тарафдор, њомї.
надоштан а) љуръат надоштан, њаќ надош-
ЊАВОХОЊЇ ‫ﻫﻮاﺧﻮاﻫﻲ‬ дўстдорї, хайрхоњї, тан; б) зиёд будан.
тарафгирї.
ЊАДАБА а. ‫ ﺣﺪﺑﻪ‬кит. 1. кўњон, кўз, кўж. 2.
ЊАВОХЎРЇ ‫ﻫﻮاﺧﻮري‬ сайругашт дар њавои барљастагї, дунгї. 3. баландї, теппа.
тоза.
ЊАДАЌА//ЊАДЌА а. ‫ ﺣﺪﻗﻪ‬1. сиёњии чашм,
ЊАВОЉИБ ‫ ﺣﻮاﺟﺐ‬љ. њољиб. мардумаки чашм. 2. косахонаи чашм; аз
њадаќа баромадани чашм хашмгин шудан.
ЊАВОЉИС ‫ ﻫﻮاﺟﺲ‬кит. орзу ва хоњишњои
нафсонї. ЊАДАР а. ‫ ﻫﺪر‬зоеъ, абас; ботил, кори бењуда,
кори бефоида; њадар рафт зоеъ шудан.
ЊАВОЉЎЇ ‫ ﻫﻮاﺟﻮﺋﻲ‬ноустуворї, булњавасї;
сабукфикрї. ЊАДАФ а. ‫ ﻫﺪف‬1. нишона, нишонаи тир; ба
њадаф расидани тир. 2. маљ. маром, маќсад:
ЊАВОЉЎЙ ‫ﻫﻮاﺟﻮي‬ ноустувор, булњавас;
њадафи шеъри шоир.
сабукфикр.
ЊАДАФГИРЇ ‫ ﻫﺪفﮔﻴﺮي‬нишонгирї (аслиња),
ЊАВОШИНОС ‫ﻫﻮاﺷﻨﺎس‬ мутахассиси обу
ба њадаф рост кардан.
њавосанљї.
ЊАДАФДОР ‫ ﻫﺪفدار‬дорои њадаф ва маќсади
ЊАВОШИНОСЇ ‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‬ соњаи обу њаво-
муайян, боњадаф, њадафнок.
санљї.
ЊАДАФМАНД ‫ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ‬њадафдор, боњадаф.
ЊАВОШЇ а. ‫ ﺣﻮاﺷﻲ‬љ. њошия (шарњњо).
ЊАДАФМАНДЇ ‫ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪي‬дорои њадаф будан,
ЊАВОШУДА ‫ ﻫﻮاﺷﺪه‬кит. бухоршуда; буѓшуда,
њадафманд будан, њадафдорї.
њељшуда.
ЊАДАЊА ‫ ﻫﺪﻫﻪ‬гуфт. зуд, базудї, бошитоб.
ЊАВОЯКЇ//ЊАВОАКЇ ‫ﻫﻮاﺋﻜﻲ‬//‫ ﻫﻮاﻳﻜﻲ‬беасос,
бедалел: гапи њавоякї. ЊАДБАНДЇ ‫ ﺣﺪﺑﻨﺪي‬муќаррар кардани меъёр,
миќдор, њадди чизе, њад гузоштан.
ЊАВР а. ‫ ﺣﻮر‬1. буѓ, бухор: њаври дањон, њаври
замин. 2. тафс, тафт: њаври оташ, њаври ЊАДАЛИМКОН а. ‫ ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن‬ба ќадри ќувва,
ЊАД
ба ќадри имкон, њатталимкон.
ЊАДГУЗОР ‫ ﺣﺪﮔﺬار‬марзакаш, танобкаш, рош-
каш, воткаш, заминпаймо.
ЊАДГУЗОРЇ ‫ ﺣﺪﮔﺬاري‬1. муќаррар намудани
марз, њудуд. 2. мањдудият.
ЊАДДОД а. ‫ ﺣﺪاد‬кит. оњангар.
ЊАДДОДЇ ‫ ﺣﺪادي‬кит. оњангарї; дўкони оњан-
гарї.
ЊАДЗАДА ‫ ﺣﺪزده‬књн. љазодида, сазо карда-
шуда, ба љазо гирифташуда.
ЊАДИД а. ‫ﺣﺪﻳﺪ‬ 1. филиз, оњан. 2. маљ. тез,
буранда.
ЊАДИДА а. ‫ ﺣﺪﻳﺪه‬1. тахтаи симкашї. 2. печба-
рорак.
ЊАДИДАКАШАК ‫ ﺣﺪﻳﺪهﻛﺸﻚ‬тех. симкаш,
коргари симкаш.
ЊАДИДАКАШЇ ‫ ﺣﺪﻳﺪه ﻛﺸﻲ‬тех. симкашї.
ЊАДИЌА а. ‫ ﺣﺪﻳﻘﻪ‬боѓ; боѓи атрофаш девор
кардашуда.
ЊАДИС а. ‫ ﺣﺪﻳﺚ‬кит. 1. нав, тоза. 2. сухане,
ки аз ќавли касе наќл шудааст, наќл,
ривоят. 3. суханоне, ки аз ќавли
Муњаммади пайѓамбар (с) наќл шудаанд.
ЊАДИЯ//ЊАДЯ ‫ ﻫﺪﻳﻪ‬чизи тўњфа кардашуда,
тўњфа, бахшиш, савѓо (бо феълњои гириф-
тан, додан, кардан, овардан меояд).
ЊАДМ а. ‫ ﻫﺪم‬кит. вайрон кардан, хароб
кардан, инњидом, несту нобуд сохтан.
ЊАДОЁ а. ‫ ﻫﺪاﻳﺎ‬љ. њадия.
ЊАДОИЌ а. ‫ ﺣﺪاﻳﻖ‬љ. њадиќа.
ЊАДОСАТ а. ‫ ﺣﺪاﺛﺖ‬кит. аввали њар чизе;
аввали љавонї; љавонї.
ЊАДС а. ‫ ﺣﺪس‬тахмин, фарз; њадс задан пай
бурдан, фањмидан, дарёфтан.
ЊАЁ ‫ ﺣﻴﺎ‬шарм, хиљолат; њаё кардан шарм
доштан; њаё дар чашм аст (маќ.).
ЊАЁЗАДА ‫ ﺣﻴﺎزده‬шармсор, шарманда; хиљил.
ЊАЁТ І ‫ ﺣﻴﺎت‬1. умр, зист, зиндагї; зинда
будан, зиндагї кардан; њаёту мамот зин-
дагї ва марг. 2. фаъолияти љамъият ва
инсонњо дар соњањои гуногун: њаёти адабї,
њаёти фарњангї.
– 478 –
ЊАЁТ ІІ а. ‫ ﺣﻴﺎط‬замини атрофаш девор
кашида, њавлї, сањни њавлї.
ЊАЁТАН ً‫ ﺣﻴﺎﺗﺎ‬аз љињати њаёт, барои њаёт; њаё-
тан зарур он чи барои њаёт зарур аст.
ЊАЁТБАХШ ‫ ﺣﻴﺎتﺑﺨﺶ‬зиндагибахш, зинда-
кунанда; рўњафзо.
ЊАЁТБАХШАНДА ‫ ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺸﻨﺪه‬ниг. њаётбахш.
ЊАЁТДЎСТ ‫ﺣﻴﺎت دوﺳﺖ‬ дўстдори њаёт, зинда-
дил.
ЊАЁТДЎСТЇ ‫ ﺣﻴﺎت دوﺳﺘﻲ‬дўст доштани њаёт.
ЊАЁТЇ ‫ ﺣﻴﺎﺗﻲ‬мансуб ба њаёт; аз њаёт
гирифташуда; таљрибаи њаётї.
ЊАЁТОЗМУДА ‫ ﺣﻴﺎت آزﻣﻮده‬дунёдида, гарму
сарди зиндагиро чашида (одам).
ЊАЁТФАЊМЇ ‫ ﺣﻴﺎت ﻓﻬﻤﻲ‬фањмидан, донистани
њаёт, зиндагї.
ЊАЁТШИНОС ‫ ﺣﻴﺎت ﺷﻨﺎس‬мутахассиси илми
њаётшиносї, биолог.
ЊАЁТШИНОСЇ ‫ ﺣﻴﺎتﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки
мављудоти зиндаро меомўзад, биология.
ЊАЁЊУ ‫ ﻫﻴﺎﻫﻮ‬ѓавѓо, доду фарёд, талотўб,
ѓалоѓула.
ЊАЁЊУКУНОН ‫ ﻫﻴﺎﻫﻮﻛﻨﺎن‬феъли њол аз њаёњу
кардан; бо њамњамаву сару садоњои зиёд, бо
доду фарёд ва ѓавѓову ѓалоѓулаи зиёд.
ЊАЖДАЊ ‫ ﻫﮋده‬шумораи миќдорї адади 18.
ЊАЖДАЊСОЛА ‫ﻫﮋده ﺳﺎﻟﻪ‬ он ки (чи) њаждањ
сол дорад.
ЊАЖДАЊСОЛАГЇ ‫ ﻫﮋدهﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни њаждањ
расидан, њаждањ сол доштан; синни њаждањ.
ЊАЖДАЊУМ ‫ ﻫﮋدﻫﻢ‬дар тартиби (љои) њаж-
дањум ќарор доштани касе ё чизе.
ЊАЖДАЊУМИН ‫ ﻫﮋدﻫﻤﻴﻦ‬ниг. њаждањум.
ЊАЖИР//ЊУЖИР ‫ ﻫﮋﻳﺮ‬кит. нек, хуб, наѓз;
дилкаш, хубу хуррам.
ЊАЗАЁН а. ‫ ﻫﺬﻳﺎن‬1. сафсата, суханњои бењуда.
2. суханони берабт гуфтани бемор аз
шиддати таб ва дар бехудї.
ЊАЗАР а. ‫ ﺣﺬر‬парњез, канорагирї, худдорї;
њазар кардан парњез кардан, худро ба канор
гирифтан.
 – 479 –
ЊАЗАЉ а. ‫ ﻫﺰج‬адш. вазне аз вазнњои арўз, ки
дар он дар як байт њашт бор “мафоилун”
такрор мешавад.
ЊАЗЁН ‫ ﻫﺬﻳﺎن‬ниг. њазаён.
ЊАЗЁНГЎ(Й) (‫ ﻫﺬﻳﺎنﮔﻮ)ي‬њазён гуфтан, сухан-
њои бемаънї гуфтан.
ЊАЗЁНОМЕЗ ‫ ﻫﺬﻳﺎنآﻣﻴﺰ‬омехта бо њазён,
њамроњ бо њазён, суханњои бемаънї.
ЊАЗЁНСАРО ‫ ﻫﺬﻳﺎنﺳﺮا‬маљ. бењудагў, гўяндаи
суханњои пучу бемаънї.
ЊАЗИН а. ‫ ﺣﺰﻳﻦ‬андўњгин, ѓамгин, ѓамангез.
ЊАЗИНОНА ‫ ﺣﺰﻳﻨﺎﻧﻪ‬ѓамгинона.
ЊАЗЛ а. ‫ ﻫﺰل‬сухани шўхиомез, сухани ѓайри-
љиддї; мазоњ, шўхї; њазл кардан бо касе
шўхї кардан, сухани њазломез гуфтан.
ЊАЗЛБАРДОР ‫ ﻫﺰلﺑﺮدار‬ба шўхї тобовар:
њазлро ба њазлбардор кун (зарб.)
ЊАЗЛБОЗ ‫ ﻫﺰلﺑﺎز‬шўхикунанда, шўхидўст, шўх
(сифати одам).
ЊАЗЛБОЗЇ ‫ ﻫﺰلﺑﺎزي‬шўхї.
ЊАЗЛГЎЇ ‫ ﻫﺰلﮔﻮﻳﻲ‬суханбозї кардан, ба њам-
дигар суханони њазломез гуфтан.
ЊАЗЛГЎЙ ‫ﻫﺰلﮔﻮي‬ он ки суханони њазломез
мегўяд.
ЊАЗЛДЎСТ ‫ﻫﺰلدوﺳﺖ‬ он ки аз њазл хушаш
меояд.
ЊАЗЛИЁТ ‫ ﻫﺰﻟﻴﺎت‬адш. шеърњои њазломез,
шеър ё асари њаљвї.
ЊАЗЛКАШ ‫ﻫﺰلﻛﺶ‬ њазлбоз, њазлгўй; њазлбар-
дор.
ЊАЗЛОМЕЗ ‫ﻫﺰلآﻣﻴﺰ‬ шўхиёна, ширинкорона
(гап).
ЊАЗМ а. ‫ ﻫﻀﻢ‬њал шудани таом дар меъда;
њазм шудан.
ЊАЗОЌАТ а. ‫ ﺣﺬاﻗﺖ‬мањорат; зиракї, доної
(махсусан дар соњаи тиб); њозиќ будан.
ЊАЗОР І ‫ ﻫﺰار‬дањ бор сад.
ЊАЗОР ІІ ‫ ﻫﺰار‬булбул.
ЊАЗОРДАСТОН ‫ ﻫﺰاردﺳﺘﺎن‬ниг. њазор ІІ.
ЊАЗОРИСПАНД ‫ ﻫﺰاراﺳﭙﻨﺪ‬ниг. сипанд.
ЊАЙ
ЊАЗОРПО ‫ ﻫﺰارﭘﺎ‬зоол. њашараест дарози зард-
ранг, ки баданаш аз њалќањои зиёд иборат
буда, дар зери њалќа бисту ду по дорад.
ЊАЗОРСОЛА ‫ ﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ‬он чи таърихаш ба ња-
зор сол мерасад; ќадим, ќадима; маданияти
њазорсола.
ЊАЗРАТ а. ‫ ﺣﻀﺮت‬1.њузур, њозир шудан. 2.
даргоњ, остона. 3. калимаи таъзим ва
эњтиром дар мавриди зикри номи шахсони
бузург.
ЊАЙ І ‫ ﻫﻲ‬1. калимаи танбењ ва огоњонидан
њой! 2. дар мавриди таъриф ва тањсин гуфта
мешавад њай дареѓ!, њай бале! ва баъзан
таассуф.
ЊАЙ ІІ ‫ ﻫﻲ‬бисёр, такрор ба такрор, паињам,
пайваста, доим.
ЊАЙ ІІІ ‫ ﻫﻲ‬:њай кардан а) пеш кардан, рондан
рамаро аз љое ба љое, одамро аз љое; б)
рондан, шудгор кардан (заминро).
ЊАЙ ІV ‫ ﻫﻲ‬њаст, мављуд.
ЊАЙ(Й) V а. ‫ ﺣﻲ‬1. љ. ањё. 2. зинда; муќоб. майт
(мурда). 3. зинда, љовид, њамеша (яке аз ном
ва сифоти Худованд).
ЊАЙАТ а. ‫ ﻫﻴﺄت‬//‫ ﻫﻴﺌﺖ‬1. шакл, сохт, кайфияти
чизе: тасвири њайати масъала. 2. таркиб. 3.
илме, ки дар бораи ситорањо бањс мекунад;
илми њайат ситорашиносї.
ЊАЙАТШИНОС ‫ ﻫﻴﺄتﺷﻨﺎس‬мунаљљим, ситора-
шинос, ахтаршинос.
ЊАЙБАТ а. ‫ ﻫﻴﺒﺖ‬1. тарсоварии намуди зоњи-
рии касе, чизе. 2. савлат, калонї, шукўњ,
воњима.
ЊАЙБАТАНГЕЗ ‫ﻫﻴﺒﺖاﻧﮕﻴﺰ‬ воњимадор, ба
воњимаандозанда.
ЊАЙБАТНОК ‫ ﻫﻴﺒﺖ ﻧﺎك‬бадвоњима, тарсангез.
ЊАЙВОН ‫ ﺣﻴﻮان‬1. љондор, зинда, љонвар, чор-
по. 2. киноя аз одами нофањм, бефаросат; ◊
њайвони нотиќ одам.
ЊАЙВОНЇ ‫ﺣﻴﻮاﻧﻲ‬ мансуб ба њайвон; нафси
њайвонї.
ЊАЙВОНМУРЇ ‫ﺣﻴﻮانﻣﺮي‬ офати муромурии
чорпо.
ЊАЙВОНОТ а. ‫ ﺣﻴﻮاﻧﺎت‬љ. њайвон; њайвоноти
корї чорпои коркунанда.
ЊАЙ
ЊАЙВОНОТДОРЇ ‫ﺣﻴﻮاﻧﺎتداري‬ ниг. њайвонот-
парварї.
ЊАЙВОНОТПАРВАРЇ ‫ﺣﻴﻮاﻧﺎتﭘﺮوري‬ чорво-
дорї.
ЊАЙВОНСИРАТ ‫ ﺣﻴﻮان ﺳﻴﺮت‬касе ки табиати
ѓайри инсонї дорад, њайвонтабиат.
ЊАЙВОНСИФАТ ‫ ﺣﻴﻮان ﺻﻔﺖ‬ниг. њайвонсират.
ЊАЙДАР а. ‫ ﺣﻴﺪر‬1.шер. 2. лаќаби Алї (р) -
домоди Муњаммади пайѓамбар (с).
ЊАЙДАХ ‫ ﻫﻴﺪخ‬кит. аспи љавон ва тезу
тундрав, ки ба сахтї ром шавад, аспи
љангї.
ЊАЙЗ а. ‫ ﺣﻴﺾ‬хунравии њармоњаи зан.
ЊАЙЗБИНЇ ‫ ﺣﻴﺾﺑﻴﻨﻲ‬марњилаи њайз дидани
зан.
ЊАЙКАЛ а. ‫ ﻫﻴﻜﻞ‬1. пайкар, љуссаи одам. 2.
сурат, пайкари аз санг тарошида ё аз
филизот ё гаљ рехташуда, муљассама; њай-
кал гузоштан муљассама сохтан ба ёди
воќеае ё касе; њайкали ёдгорї.
ЊАЙКАЛДОР ‫ ﻫﻴﻜﻞ دار‬тануманд, ќавињайкал,
бо тану туш.
ЊАЙКАЛЇ ‫ ﻫﻴﻜﻠﻲ‬мансуб ба њайкал; тануманд.
ЊАЙКАЛСОЗ ‫ ﻫﻴﻜﻞ ﺳﺎز‬пайкарасоз.
ЊАЙКАЛСОЗЇ ‫ ﻫﻴﻜﻞﺳﺎزي‬пайкарасозї,
картарошї, муљассамасозї.
ЊАЙКАЛТАРОШ ‫ ﻫﻴﻜﻞﺗﺮاش‬устое, ки аз санг
њайкал метарошад, пайкартарош.
ЊАЙКАЛТАРОШЇ ‫ ﻫﻴﻜﻞﺗﺮاﺷﻲ‬њайкалсозї аз
санг, гаљ ва ѓ.; пайкартарошї.
ЊАЙРАТ а. ‫ ﺣﻴﺮت‬чи кор кардани худро надо-
ниста мондан, тањайюр, њайронї; дар њай-
рат афтодан чизе нафањмида, њайрон шуда
истодан; ба њайрат андохтан дар тааљљуб
монондан.
ЊАЙРАТАНГЕЗ ‫ ﺣﻴﺮتاﻧﮕﻴﺰ‬њайратовар, њай-
ронкунанда, аљиб.
ЊАЙРАТАФЗО ‫ ﺣﻴﺮت اﻓﺰا‬ниг. њайратангез.
ЊАЙРАТБАХШ ‫ ﺣﻴﺮت ﺑﺨﺶ‬ниг. њайратовар.
ЊАЙРАТГАЊ ‫ ﺣﻴﺮتﮔﻪ‬ниг. њайратгоњ.
ЊАЙРАТГОЊ ‫ ﺣﻴﺮتﮔﺎه‬кит. љои тааљљуб,
– 480 –
макони тањайюр.
ЊАЙРАТЗАДА ‫ ﺣﻴﺮتزده‬њайрон, мутањаййир,
сахт ба њайратафтода.
ЊАЙРАТКАДА ‫ﺣﻴﺮتﻛﺪه‬ кит. љои тањайюр,
њайратгоњ.
ЊАЙРАТНИГОР ‫ ﺣﻴﺮت ﻧﮕﺎر‬кит. он ки наќшу
сурати њайратбахш мекашад; хомаи
њайратнигор ќаламе, ки осори мўъљиза-
корона эљод мекунад.
ЊАЙРАТОВАР ‫ﺣﻴﺮتآور‬ ба тааљљуб андо-
занда, аљиб.
ЊАЙРАТФИЗО ‫ ﺣﻴﺮتﻓﺰا‬сахт њайронкунанда,
боиси тааљљуби зиёд.
ЊАЙРОН а. ‫ ﺣﻴﺮان‬мутањаййир, ба њайрат
афтода; њайрон мондан (шудан) чї кор кар-
дани худро надониста мондан.
ЊАЙРОНЇ ‫ﺣﻴﺮاﻧﻲ‬ дар њайрат будан, њайрат-
задагї.
ЊАЙС а. ‫ ﺣﻴﺚ‬:аз њайси... аз љињати..., аз нуќ-
таи назари...; ба њайси …; ба сифати …
ЊАЙСИЯТ а. ‫ ﺣﻴﺜﻴﺖ‬шоистагї, эътибор,
нуфуз; ќудрату тавоноии маънавї.
ЊАЙТАЛ//ЊАЙТОЛ ‫ﻫﻴﻄﺎل‬//‫ ﻫﻴﻄﻞ‬ќабилањои
кўчии эронї, ки дар асрњои V Осиёи
Миёнаро ишѓол карданд, яке аз ќабилањои
эфталитњо.
пай-
ЊАЙФ а. ‫ ﺣﻴﻒ‬афсўс, дареѓ, таассуф; њайф шу-
дан бењуда нобуд шудан; њайфи ту дар
мавриди маломат ва мазаммат гўянд; навъи
љазо.
ЊАЙФО ‫ ﺣﻴﻔﺎ‬афсўс.
ЊАЙЊОТ ‫ ﻫﻴﻬﺎت‬калимае, ки дар мавриди тааљ-
љуб ва афсўс гўянд; дареѓ, афсўс.
ЊАК(К) а. ‫ ﺣﻚ‬кит. тарошидан, (харошида)
нест кардан (мас., хатро аз болои санг),
соидан, сутурдан.
ЊАКАМ а. ‫ ﺣﻜﻢ‬касе (њайате), ки барои њукм
баровардан дар бораи низое интихоб карда
мешавад, довар.
ЊАКАМИЯТ а. ‫ﺣﻜﻤﻴﺖ‬ њакамї, доварї, ќазо-
ват.
ЊАКИМ а. ‫ ﺣﻜﻴﻢ‬1. донандаи илмњои њикмат,
донишманд. 2. табиб, пизишк.
 – 481 –
ЊАКИМОНА ‫ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ‬аз рўи њикмат; дониш-
мандона: сухани њакимона.
ЊАККОК а. ‫ ﺣﻜﺎك‬нигинтарош, он ки навиш-
та (ё наќше)-ро ба рўи филиз ё нигин
меканад.
ЊАЌ(Ќ) а. ‫ ﺣﻖ‬1. рост, дуруст; гапи њаќ гапи
рост, гапи дуруст. 2. ростї, дурустї, њаќи-
ќат. 3. бањра, музд, њисса; њаќќи мењнат
музди кор; њаќ додан музд додан; дар
њаќќи... а) дар бораи..., оид ба...; б) барои;
ба њаќќи Худо ќасам; њаќќ асту рост
ибораест, ки ваќти атса задани касе гўянд;
њаќќи намак миннатдорї дар муќобили
некии касе.
ЊАЌБИН ‫ ﺣﻖﺑﻴﻦ‬бовиљдон, бошараф, одил,
адолатнок.
ЊАЌВАР ‫ ﺣﻖ ور‬ниг. њаќдор.
ЊАЌГУЗОР ‫ ﺣﻖﮔﺬار‬1. он ки ќадру арзиш ва
некии дигаронро медонад ва сипосгузори
онон аст. 2. ниг. њаќшинос.
ЊАЌГУЗОРЇ ‫ ﺣﻖﮔﺬاري‬1. ќадрдонї; шукргузо-
рї. 2. ниг. њаќшиносї.
ЊАЌГЎ(Й) (‫ ﺣﻖﮔﻮ)ي‬он ки њаќќи гапро мегўяд,
њаќиќатгўй, ростгўй.
ЊАЌГЎЇ ‫ ﺣﻖﮔﻮﻳﻲ‬гуфтани њаќиќат, ростгўї.
ЊАЌДЕЊ ‫ ﺣﻖده‬њаќдињанда, боздињандаи музд;
маљ. довари њаќиќат, ростї.
ЊАЌДИЊЇ ‫ ﺣﻖدﻫﻲ‬пардохтани њаќ, боздињан-
дагии музд, додани њаќќулхизмат.
ЊАЌДОР ‫ ﺣﻖ دار‬1. он ки њаќ ба љониби ўст. 2.
он ки ба коре њуќуќ дорад. 3. сазовор.
ЊАЌДЎСТ ‫ ﺣﻖ دوﺳﺖ‬ниг. њаќиќатдўст.
ЊАЌИЌ а. ‫ ﺣﻘﻴﻖ‬кит. лоиќ, сазовор, шоиста,
муносиб.
ЊАЌИЌАТ а. ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬1. ростї, дурустї. 2. асли
њар чиз, моњият. 3. воќеият; њаќиќати таъ-
рихї он чи дар таърих рўй додааст; дар ња-
ќиќат аз рўи ростї ва дурустї.
ЊАЌИЌАТАН ً‫ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎ‬дар њаќиќат, дар воќеъ.
ЊАЌИЌАТБИН ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﻦ‬он ки ба њама чиз аз
назари њаќиќат менигарад, воќеъбин.
ЊАЌИЌАТГЎЇ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖﮔﻮﻳﻲ‬ ростќавлї, рост-
гўї.
ЊАЌ
ЊАЌИЌАТГЎЙ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖﮔﻮي‬он ки сухани рост
мегўяд, њаќгўй.
ЊАЌИЌАТДЎСТ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖدوﺳﺖ‬њаќдўст, рости-
дўст, адолатдўст, љонибдори њаќиќату
адолат.
ЊАЌИЌАТДЎСТЇ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖدوﺳﺘﻲ‬њаќдўстї, рос-
тидўстї, адолатдўстї, љонибдори њаќиќату
ростї.
ЊАЌИЌАТНАЗАР ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖﻧﻈﺮ‬он ки фикру му-
лоњизањои дуруст дорад, дурустфикр.
ЊАЌИЌАТНИГОР ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر‬он ки рост ва
дурустии воќеаро тасвир мекунад.
ЊАЌИЌАТПАРДОЗ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖﭘﺮداز‬он ки њаќиќат-
ро мегўяд, ростгўй.
ЊАЌИЌАТЉЎЇ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻳﻲ‬аз пайи барќарор
намудани њаќиќату адолат будан.
ЊАЌИЌАТЉЎЙ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖﺟﻮي‬он ки аз пайи бар-
ќарор намудани њаќиќату адолат аст,
хоњанда ва љўяндаи њаќиќат.
ЊАЌИЌАТШИНОС ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖﺷﻨﺎس‬он ки аз њаќи-
ќат огоњ аст, шиносандаи њаќиќат; одил:
њаќиќатшиноси боинсоф.
ЊАЌИЌАТШИНОСЇ ‫ ﺣﻘﻴﻘﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬донистани
њаќиќат; одилї, боинсофї.
ЊАЌИЌЇ ‫ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬аслї, воќеї.
ЊАЌИР а. ‫ ﺣﻘﻴﺮ‬1. залил, хор, забун, паст;
назарногир: одами њаќир. 2. дар мавриди
худро камтар шуморидан нисбат ба худ
гуфта мешавад; муќ. банда, камина.
ЊАЌИРЇ ‫ ﺣﻘﻴﺮي‬хорї, пастї, забунї.
ЊАЌИРОНА ‫ ﺣﻘﻴﺮاﻧﻪ‬назарногир, камќадр;
кулбаи њаќирона.
ЊАЌЌ а. ‫ ﺣﻖ‬ниг. њаќ.
ЊАЌЌАН а. ً‫ ﺣﻘﺎ‬баростї ва дурустї.
ЊАЌЌИМАРДУМХЎР ‫ ﺣﻖﻣﺮدمﺧﻮر‬он ки мол,
музди кори касони дигарро аз худ мекунад.
ЊАЌЌО ‫ ﺣﻘﺎ‬ба ростї, ба дурустї.
ЊАЌЌОБА ‫ ﺣﻖ آﺑﻪ‬музд ба бањои об; њиссае аз
об, ки ба касе ё ба љое мерасад.
ЊАЌЌОНИЯТ ‫ﺣﻘّﺎﻧﻴﺖ‬ њаќ будан, дурустию
ростї.
ЊАЌЌОНЇ ‫ ﺣﻘﺎﻧﻲ‬аз рўи њаќ, рост, дуруст.
ЊАЌ
ЊАЌЌУЗЗАЊМАТ а. ‫ ﺣﻖ اﻟﺰﺣﻤﺖ‬музд, подоши
мењнат, кор (бештар дар мардикорї).
ЊАЌЌУЛАМАЛ а. ‫ ﺣﻖاﻟﻌﻤﻞ‬ширинкома, дал-
лолона, њаќќи даллолї.
ЊАЌЌУЛЌАДАМ а. ‫ ﺣﻖاﻟﻘﺪم‬кит. поймузд,
музди пой, ки ба табиб ё ќосид медоданд.
ЊАЌЌУЛЌАЛАМ а. ‫ ﺣﻖاﻟﻘﻠﻢ‬њаќќи ќалам, муз-
ди асари чопшуда.
ЊАЌЌУЛЛОЊ а. ‫ ﺣﻖ اﷲ‬таър. њиссае, ки имоми
дења дар сари хирман аз њосили дењќон
мегирифт.
ЊАЌЌУЛУБУР а. кит. ‫ ﺣﻖ اﻟﻌﺒﻮر‬1. хирољ, бољ,
ки барои гузаштани одамон ё гузаронидани
мол аз як мамлакат ба мамлакати дигар
пардохта мешавад. 2. њуќуќ доштан барои
аз як марз ба марзи дигар гузаштан.
ЊАЌЌУССАЊМ а. ‫ ﺣﻖاﻟﺴﻬﻢ‬њаќќи сањм, фоидаи
сањмдорон, ки мувофиќи сармояи худ аз
ширкат мегиранд.
ЊАЌНАШИНОС ‫ ﺣﻖﻧﺸﻨﺎس‬ниг. њаќношинос.
ЊАЌНАВОЗ ‫ ﺣﻖﻧﻮاز‬он ки њаќро мўњтарам
мешуморад.
ЊАЌНОГУЗОР ‫ ﺣﻖﻧﺎﮔﺬار‬ниг. њаќношинос.
ЊАЌНОШИНОС ‫ﺣﻖﻧﺎﺷﻨﺎس‬ носипос, ношукр,
кўрнамак.
ЊАЌНОШИНОСЇ ‫ ﺣﻖﻧﺎﺷﻨﺎﺳﻲ‬ношукрї, кўрна-
макї, носипосї.
ЊАЌОИЌ а.‫ ﺣﻘﺎﻳﻖ‬љ. њаќиќат.
ЊАЌОИЌПАЗИР а. ‫ ﺣﻘﺎﻳﻖﭘﺬﻳﺮ‬ниг. њаќиќатши-
нос.
ЊАЌОИЌШИНОС ‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ﺷﻨﺎس‬ ниг. њаќиќат-
шинос.
ЊАЌОИЌШУНАВ ‫ ﺣﻘﺎﻳﻖﺷﻨﻮ‬он ки ба суханони
рост гўш медињад.
ЊАЌОРАТ а. ‫ ﺣﻘﺎرت‬дашном, тањќир; њаќорат
додан (кардан) дашном додан.
ЊАЌОРАТОМЕЗ ‫ ﺣﻘﺎرتآﻣﻴﺰ‬тањќиркунанда;
љавоби њаќоратомез.
ЊАЌПАРАСТ ‫ ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺖ‬1. тарафдори њаќиќату
адолат, пуштибони њаќиќат ва адолат. 2.
диндор, таќводор, порсо.
ЊАЌПАРАСТЇ ‫ ﺣﻖﭘﺮﺳﺘﻲ‬1. тарафдорї, пушти-
– 482 –
бонии њаќиќату адолат кардан. 2. диндорї,
таќводорї, порсої.
ЊАЌРАВЇ ‫ ﺣﻖروي‬росткорї, дурусткорї, адлу
инсоф.
ЊАЌТАЛАБ ‫ ﺣﻖﻃﻠﺐ‬он ки музди кор, њаќќи
худро талаб мекунад.
ЊАЌЉЎ ‫ ﺣﻖ ﺟﻮ‬љўяндаи њаќиќат.
ЊАЌШИНОС ‫ ﺣﻖ ﺷﻨﺎس‬он ки ба ќадри некии
касе мерасад, вафодор, сипосгузор.
ЊАЌШИНОСЇ ‫ ﺣﻖ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ба ќадри некии касе
расидан, вафодорї, сипосгузорї.
ЊАЛ(Л) І а. ‫ ﺣﻞ‬кушодан, кушода шудан; бар-
тараф кардан, файсал; њалли масъала
файсал ёфтани масъала.
ЊАЛ(Л) ІІ а. ‫ ﺣﻞ‬об шудани чизе дар дохили
чизе (мас., намак ё доруи хока дар об, хўрок
дар меъда).
ЊАЛ(Л) ІІІ а. ‫ ﺣﻞ‬хокаи зар (нуќра), ки бо он
чизњоро зарандуд мекунанд ё бо моеи он
менависанд; њалл давондан бо зар (нуќра)
андудан болои чизеро.
ЊАЛАКИШ ‫ ﻫﻠﻜﻴﺶ‬:њалакиш додан гуфт. 1.
киш-киш кардани саг сари касе ё чизе. 2.
маљ. касеро тез карда ба касе барангехтан,
ЊАЛАПАНД ‫ ﻫﻠﭙﻨﺪ‬кит. коњил, танбал, бебанду
бар.
ЊАЛВО а. ‫ ﺣﻠﻮا‬хўрдании ширине, ки аз орд
равѓан ва шира тайёр мекунанд, ширинї.
ЊАЛВОГАР ‫ ﺣﻠﻮا ﮔﺮ‬ниг. њалвопаз.
ЊАЛВОГАРЇ ‫ ﺣﻠﻮا ﮔﺮي‬ниг. њалвопазї.
ЊАЛВОГАРХОНА ‫ﺣﻠﻮاﮔﺮﺧﺎﻧﻪ‬ коргоњи њалво-
гар.
ЊАЛВОЇ ‫ ﺣﻠﻮا ﻳﻲ‬дастовезе аз ширинї ва нон,
ки ба тўњфа мебаранд.
ЊАЛВОМАЃЗЇ ‫ ﺣﻠﻮا ﻣﻐﺰي‬њалвое, ки аз маѓзи
бодом, писта ва м. ин омода мешавад.
ЊАЛВОПАЗ ‫ ﺣﻠﻮاﭘﺰ‬он ки њалво мепазад.
ЊАЛВОПАЗЇ ‫ﺣﻠﻮاﭘﺰي‬ њалво пухтан, касби
њалвопаз.
ЊАЛВОТАРОШ ‫ ﺣﻠﻮاﺗﺮاش‬корде, ки дар мав-
риди тайёр кардани њалво истифода ме-
шавад.
 – 483 – ЊАЛ
ЊАЛВОФУРЎШ ‫ ﺣﻠﻮاﻓﺮوش‬фурўшандаи њалво. ЊАЛЌАДАВАК ‫ ﺣﻠﻘﻪدوك‬њалќаи нўги арѓам-
чин, ки ваќти аз он њалќа гузаронида каши-
ЊАЛВОФУРЎШЇ ‫ ﺣﻠﻮاﻓﺮوﺷﻲ‬фурўхтани њалво;
дан арѓамчин тез мегузарад.
љои фурўши њалво.
ЊАЛИЛ а. ‫ ﻫﻠﻴﻞ‬гуфт. хуб пухташуда, дампаз
ЊАЛЌАДАВОНАК ‫ﺣﻠﻘﻪدواﻧﻚ‬ ниг. њалќада-
вак.
(оид ба гўшт).
ЊАЛЌАДОР ‫ ﺣﻠﻘﻪ دار‬њалќанок, њалќа-њалќа, аз
ЊАЛИЛА І а. ‫ ﺣﻠﻴﻠﻪ‬зан, завља, зани ќонунї.
њалќањо иборат.
ЊАЛИЛА ІІ а. ‫ ﻫﻠﻴﻠﻪ‬бот. як навъ растании
ЊАЛЌАМОНАНД ‫ ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ниг. њалќавор.
талхмаззае, ки аз он барои рафъи
касалињои меъда дору тайёр мекунанд. ЊАЛЌАНОК ‫ ﺣﻠﻘﻪ ﻧﺎك‬ниг. њалќадор.
ЊАЛИЛОБ(А) ‫ﻫﻠﻴﻞآﺑﻪ‬//‫ ﻫﻠﻴﻞآب‬хўр. як навъ ЊАЛЌАПЕЧ ‫ ﺣﻠﻘﻪﭘﻴﭻ‬:њалќапеч кардан ињота
таоме, ки аз обу орд бо иловаи андаке кардан, давродаври чизеро печонда
равѓан љињати нигоњдошти ќуввату дармон гирифтан.
ба маризон медињанд.
ЊАЛЌАПУШТ ‫ ﺣﻠﻘﻪﭘﺸﺖ‬кит. 1. пуштхамида.
ЊАЛИМ І а. ‫ ﺣﻠﻴﻢ‬одами нармдил, хушхулќ. 2. маљ. мутеъ, фармонбардор, банда.
ЊАЛИМ ІІ а. ‫ ﺣﻠﻴﻢ‬оше, ки аз гандуми ЊАЛЌАШАКЛ ‫ ﺣﻠﻘﻪ ﺷﻜﻞ‬ниг. њалќамонанд.
пўстканда ва гўшт мепазанд, ярма.
ЊАЛЌБИН ‫ ﺣﻠﻖ ﺑﻴﻦ‬тиб. асбоби муоинаи гулў.
ЊАЛИМЇ ‫ ﺣﻠﻴﻤﻲ‬нармдилї, хушхулќї. ЊАЛЌЇ ‫ ﺣﻠﻘﻲ‬мансуб ба њалќ; овози њалќї збш.
ЊАЛИМОНА ‫ ﺣﻠﻴﻤﺎﻧﻪ‬хушњолона, мулоимона; овозњое, ки дар њалќ њосил мешаванд (чун
бурдборона, тањаммулкорона. овози “њ”).
ЊАЛИСА//ЊАРИСА ‫ﻫﺮﻳﺴﻪ‬//‫ ﻫﻠﻴﺴﻪ‬хўрокест, ки ЊАЛЌУМ ‫ ﺣﻠﻘﻮم‬њалќ, гулў.
аз ярмаи гандум ва гўшти пухта тайёр
ЊАЛЌУМЇ ‫ ﺣﻠﻘﻮﻣﻲ‬ниг. њалќї.
мешавад.
ЊАЛЛ а. ‫ ﺣﻞ‬ниг. њал 1, 2.
ЊАЛКУНАНДА ‫ ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪه‬асосї, муњим, ќатъї.
ЊАЛЛОЛ а. ‫ ﺣﻼل‬кушояндаи гирењ, осон-
ЊАЛЌ а. ‫ ﺣﻠﻖ‬гулў; њалќ тар кардан об хўрдан.
кунандаи коре; њаллоли мушкилот гирењ-
ЊАЛЌА а. ‫ ﺣﻠﻘﻪ‬1. њар чизи давра ва доира- кушои мушкилињо.
шакл, ки дарунаш холї бошад: њалќаи дар.
ЊАЛЛОС ‫ ﻫﻼس‬њаллос задан, љањидан, љањида
2. давра, доира; њалќаи ињота доираи
гузаштан аз болои чизе.
муњосира. 3. гўшвора. 4. печутоби мўй;
њалќа-њалќа доира-доира, гирд-гирд, ги- ЊАЛОЊИН ‫ ﻫﻼﻫﻴﻦ‬кит. њон, огоњ бош.
рењ-гирењ.
ЊАЛЛОЉ ‫ ﺣﻼج‬касе, ки пахтаро аз пунбадона
ЊАЛЌАБАНДЇ ‫ ﺣﻠﻘﻪﺑﻨﺪي‬њалќа андохтан, људо мекунад
гирењбандї; њалќа задан (ба панљаи паранда
ЊАЛЛОЉИХОНА ‫ ﺣﻼﺟﻲﺧﺎﻧﻪ‬хонаи махсус, ки
ва моњињо).
дар он дастгоњи њаллољї кор мекунад.
ЊАЛЌАБАГЎШ ‫ ﺣﻠﻘﻪﺑﮕﻮش‬мутеъ, фармонбар-
ЊАЛЛОЉЇ ‫ ﺣﻼﺟﻲ‬чархи дастї барои људо
дор; ѓуломи њалќабагўш.
кардани пунба аз пунбадона; аз њаллољї
ЊАЛЌАБАРГЎШ ‫ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮﮔﻮش‬ниг. њалќабагўш. гузаронидан маљ. касеро њаматарафа тањ-
ќиќу тафтиш кардан.
ЊАЛЌАВЇ ‫ ﺣﻠﻘﻮي‬1. њалќагї, парњунї. 2. дои-
рашакл, мудаввар; роњи њалќавї роњи ЊАЛОВАТ а. ‫ ﺣﻼوت‬ширинї, лаззат; њузуру
давродавр. њаловат, роњату лаззат; њаловат бурдан
лаззат бурдан аз чизе.
ЊАЛЌАВОР ‫ ﺣﻠﻘﻪوار‬доирашакл, њалќазада, ги-
рењмонанд. ЊАЛОВАТБАХШ ‫ ﺣﻼوت ﺑﺨﺶ‬лаззатбахш.
ЊАЛЌАГЇ ‫ ﺣﻠﻘﮕﻲ‬ниг. њалќавї. ЊАЛОК а. ‫ﻫﻼك‬ 1. нест шудан, нобуд шудан,
ЊАЛ – 484 –
мурдан дар натиљаи ягон њодисаи баду
ногувор. 2. гуфт. монда шудан; њалок
кардан а) нобуд кардан, талаф намудан; б)
монда кардан касеро бо коре; њалок шудан
а) нобуд шудан, мурдан; б) монда шудан.
ЊАЛОКАТ а. ‫ ﻫﺎﻻﻛﺖ‬нобуд шудан, талаф
шудан, марг (дар натиљаи ягон фалокат).
ЊАЛОКЇ ‫ ﻫﻼﻛﻲ‬мондагї, касолат.
ЊАЛОКАТАНГЕЗ ‫ ﻫﻼﻛﺖاﻧﮕﻴﺰ‬несткунанда;
марговар; хатари њалокатангез.
ЊАЛОКАТОВАР ‫ ﻫﻼﻛﺖآور‬нобудкунанда,
несткунанда, њалокгардонанда.
ЊАЛОЛ а. ‫ ﺣﻼل‬1. раво, љоиз, иљозатдода;
муќоб. њаром. 2. чизе, ки пок ва хўрданаш
раво бошад; одами њалол одами пок,
ростгўй ва дурусткор; нони њалол а) нони
бо мењнат бадастомада; б) маљ. нони
чўпонї.
ЊАЛОЛА а. ‫ ﺣﻼﻟﻪ‬ба марди дигар никоњ кар-
дан зани сеталоќшуда, ки пас аз њамхобагї
ва дубора талоќ гирифтан никоњи ў ба
зављи аввалаш раво мешавад.
ЊАЛОЛЗОДА ‫ ﺣﻼلزاده‬1. фарзанде, ки аз пада-
ру модари ќонунї зоида шудааст. 2. маљ.
одами пок, ростќавл, амин.
ЊАЛОЛКОР ‫ ﺣﻼل ﻛﺎر‬дурусткор, бовиљдон.
ЊАЛОЛКОРЇ ‫ ﺣﻼلﻛﺎري‬дурусткорї, бовиљ-
донї.
ХАЛОЛКОРОНА ‫ ﺣﻼلﻛﺎراﻧﻪ‬дурусткорона, бо-
виљдонона.
ЊАЛОЛЇ ‫ ﺣﻼﻟﻲ‬њалол будан аз нуќтаи назари
шариат ва ќонун, ќонунї будан; ба њалолї
мувофиќи шариат ва ќонун; њалолї кардан
маросиме, ки барои аз нав ба никоњ
даровардани зани талоќшуда сурат
мегирад.
ЊАЛОЛНАМАКЇ ‫ ﺣﻼلﻧﻤﻜﻲ‬миннатдорї, си-
посгузорї дар бадали некї.
ЊАЛОЊИЛ а. ‫ ﻫﻼﻫﻞ‬зањри кушанда.
ЊАЛПАЗИР ‫ ﺣﻞ ﭘﺬﻳﺮ‬ниг. њалшаванда 1.
ЊАЛТАЛАБ ‫ ﺣﻞﻃﻠﺐ‬он чи бояд њал ва файсал
ёбад: масъалаи њалталаб.
ЊАЛФО а. ‫ ﺣﻠﻔﺎ‬кит. гиёње, ки аз он бурё
(њасир) мебофанд.
ЊАЛЊАЛА ‫ ﻫﻠﻬﻠﻪ‬кит. фарёди шодї, ѓалоѓула
ва ѓавѓои шодиомез, ѓавѓои бо шўру шавќ
ва шодї.
ЊАМ ‫ ﻫﻢ‬1. пайвандак дигар, њамдигар, боз,
низ; аз пањлўи њам; аз ин љо њам мегузарем;
њам... ва њам низ... ва низ; њам инаш ва њам
онашро мебарем. 2. љузъи пешини баъзе
калимањои мураккаб ба маънии дар як кор ё
чиз шарик будани ду кас ё ду чиз: њамзабон,
њамкор, њамнишин; ба (бо) њам бо якдигар,
дар як љо, њамроњ.
ЊАМ(М) а. ‫ ﻫﻢ‬књн. 1. андўњ, ѓусса, ѓам. 2. об-
шаванда, мањлулшаванда. 3. бартарафсозї,
дурсозї.
ЊАМА ‫ ﻫﻤﻪ‬љонишини муайянї тамомї, љумлаи;
њама шаб тамоми шаб; њама одамонро
љумлаи одамонро; њамаи мардум ва ашёро.
ЊАМАБИН І ‫ ﻫﻤﻪﺑﻴﻦ‬чашме, ки доираи бини-
шаш васеъ аст сифати чашм.
ЊАМАБИН ІІ ‫ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﻦ‬каси доираи бинишаш
васеъ, васеъбин.
ЊАМАБОБ ‫ ﻫﻤﻪ ﺑﺎب‬боби њама, маъќули њама.
ЊАМАВЛОД ‫ ﻫﻢ اوﻻد‬мансуб ба авлод (насл); ба
як авлод (насл) тааллуќдошта.
ЊАМАВЛОДЇ ‫ ﻫﻢ اوﻻدي‬мутааллиќ ба як авлод
(насл) будан.
ЊАМАГЇ ‫ ﻫﻤﮕﻲ‬њама, тамомї.
ЊАМАГОН ‫ ﻫﻤﮕﺎن‬њама, умум; моли њамагон.
ЊАМАГОНЇ ‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ‬ мутааллиќ ба њама,
умумї, саросарї.
ЊАМАГУНА ‫ﻫﻤﻪﮔﻮﻧﻪ‬ њар хел, њарранг, гуно-
гун.
ЊАМАДОН ‫ ﻫﻤﻪ دان‬доно.
ЊАМАКНУН ‫ﻫﻢاﻛﻨﻮن‬ њоло, акнун, дар њоли
њозир.
ЊАМАКОРА ‫ ﻫﻤﻪﻛﺎره‬он ки њама кор аз дас-
таш меояд; он ки ба њама кор мечаспад
(сифати манфї).
ЊАМАЌИДА ‫ ﻫﻢ ﻋﻘﻴﺪه‬ду нафари дорои як мас-
лаку як аќида, њамфикр.
ЊАМАНДЕШ ‫ ﻫﻢ اﻧﺪﻳﺶ‬њамфикр, њамаќида.
ЊАМАНДЕШЇ ‫ ﻫﻢ اﻧﺪﻳﺸﻲ‬њамфикрї, њамаќида-
гї.
 – 485 –
ЊАМАПУРСЇ ‫ﻫﻤﻪ ﭘﺮﺳﻲ‬ назархоњии умумї,
референдум.
ЊАМАЛ а. ‫ ﺣﻤﻞ‬1. барра, бачаи гўсфанд. 2.
моњи аввали солшумории шамсї (22 март-
22 апрел).
ЊАМАМОЊА ‫ ﻫﻤﻪ ﻣﺎﻫﻪ‬њармоња, њар моњ.
ЊАМАНДОЗА ‫ ﻫﻢ اﻧﺪازه‬1. аз рўи андоза баро-
бар. 2. аз рўи шакл якхела. 3. мувофиќ,
муносиб, мутаносиб.
ЊАМАНДОМ ‫ ﻫﻢ اﻧﺪام‬њамафт, одаме, ки ба ка-
си дигар бисёр монанд бошад.
ЊАМАРЗ I ‫ﻫﻢ ارز‬ арзиши якхела доштан, ња-
марзиш.
ЊАМАРЗ II ‫ﻫﻢﻋﺮض‬ фарохї ва васеии якхела
дошта.
ЊАМАРЗИШ ‫ ﻫﻢ ارزش‬арзиши ягона дошта,
баробарањамият, баробарќимат.
ЊАМАРЗИШЇ ‫ ﻫﻢارزﺷﻲ‬арзиши якхела дош-
тан, баробарањамиятї, баробарќиматї.
ЊАМАРЗЇ ‫ ﻫﻢ ارزي‬ниг. њамарзишї.
ЊАМАРЎЗА ‫ ﻫﻤﻪ روزه‬њаррўза.
ЊАМАСОЛА ‫ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬њарсола, солона.
ЊАМАСР ‫ ﻫﻢ ﻋﺼﺮ‬муосир, њамзамон.
ЊАМАТАН ‫ﻫﻤﻪ ﺗﻦ‬ кит. аз сар то по, тамоман,
комилан.
ЊАМАТАРАФА ‫ ﻫﻤﻪ ﻃﺮﻓﻪ‬1. аз њар тараф; њама-
тарафа фикр кардан њама љониби корро
мулоњиза кардан. 2. њамаро дарбаргиранда,
љомеъ; дар ин кор дониши њаматарафа
лозим аст.
ЊАМАФАЊМ ‫ ﻫﻤﻪ ﻓﻬﻢ‬1. донанда ва фањмандаи
њама чиз. 2. барои њама фањмо, оммафањм;
забони содаи њамафањм, калима ва
иборањои њамафањм.
ЊАМАЉОГАРД ‫ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﮔﺮد‬њарљогард.
ЊАМАЉОНИБА ‫ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬ниг. њаматарафа.
ЊАМАЉОЯ ‫ ﻫﻤﻪﺟﺎﻳﻪ‬1. њарљої, умумї. 2. њама-
љо, дар њама љо, дар њар макон.
ЊАМБАЗМ ‫ ﻫﻢ ﺑﺰم‬њамтабаќ.
ЊАМБАНД ‫ ﻫﻤﺒﻨﺪ‬дар як банд буда, бандиёне,
ки дар як зиндон ва бандихона будаанд.
ЊАМ
ЊАМБАНДЇ ‫ ﻫﻤﺒﻨﺪي‬мансуб ба њамбанд; њам-
банд будан.
ЊАМБАР ‫ ﻫﻢﺑﺮ‬баробар, ќарин; монанд, назир.
ЊАМБАРЇ ‫ ﻫﻢﺑﺮي‬баробарї, ќаринї; монандї,
њамназир; баробарї аз рўи фарохї, васеї.
ЊАМБАСТА ‫ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ‬дорои як таркиб; вобаста
бо њам; алоќаманд.
ЊАМБАСТАГЇ ‫ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﮕﻲ‬алоќа, робита.
ЊАМБАТН ‫ ﻫﻢﺑﻄﻦ‬њамшикам, модаряк, тавал-
лудшуда аз як модар.
ЊАМБИСТАР ‫ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﺮ‬зан нисбат ба шавњар ва
шавњар нисбат ба зан.
ЊАМБОЗ ‫ ﻫﻢ ﺑﺎز‬њамто, њариф.
ЊАМБОЗЇ ‫ ﻫﻤﺒﺎزي‬бо якдигар дар њоли бозї
будан, њарифї.
ЊАМБОЛИН ‫ ﻫﻢ ﺑﺎﻟﻴﻦ‬ниг. њамбистар.
ЊАМБОЛЇ ‫ﻫﻤﺒﺎﻟﻲ‬ њампарвозї, њамроњї дар
паридан.
ЊАМБОЛО ‫ ﻫﻢ ﺑﺎﻻ‬ниг. њамќад.
ЊАМБОЛОЇ ‫ ﻫﻤﺒﺎﻻﻳﻲ‬њамќадї, ќаду ќомати
якхела доштан.
ЊАМВАЗН ‫وزن‬ ‫ ﻫﻢ‬ду чизи аз љињати вазн бо
њам баробар.
ЊАМВАТАН ‫ ﻫﻢ وﻃﻦ‬нисбати ду нафари дар як
мањал зоидашуда ба њамдигар.
ЊАМВАТАНЇ ‫ ﻫﻢ وﻃﻨﻲ‬аз як ватан будан.
ЊАМВИЛОЯТ ‫ ﻫﻢ وﻻﻳﺖ‬ниг. њамватан.
ЊАМВИСОЌ ‫ ﻫﻢوﺛﺎق‬кит. 1. њамхона, њамман-
зил. 2. њамбистар, њамхоба; мард, њамсар,
зан. 3. њамсоя, њамњуљра.
ЊАМВОР ‫ ﻫﻤﻮار‬1. мусаттањ, тахт; њамвор кар-
дан тахт ва мусаттањ кардан. 2. ба як ќарор,
мавзун; њамвор њаракат кардан.
ЊАМВОРА ‫ ﻫﻤﻮاره‬њамеша, пайваста, пай дар
пай, доим.
ЊАМВОРГАРД ‫ ﻫﻤﻮارﮔﺮد‬он ки ё он чи ором
њаракат мекунад; муназзам, мавзун
раванда.
ЊАМВОРЇ ‫ﻫﻤﻮاري‬ мусаттањї; замини тахти
тенис.
ЊАМВОРКЎЊ ‫ ﻫﻤﻮارﻛﻮه‬пањнкўњ, пуштакўњ.
ЊАМ
ЊАМВОРСОЗЇ ‫ﻫﻤﻮارﺳﺎزي‬ тахт кардан, баро-
бар кардан.
ЊАМГАВЊАР ‫ ﻫﻢﮔﻮﻫﺮ‬њамзод, њамавлод, аз як
дудмон, дорои як оин; њамасл, њамзот,
њамнажод.
ЊАМГАП ‫ ﻫﻤﮕﭗ‬мусоњиб, њамсўњбат; њамгап
шудан (бо касе) бо касе сўњат кардан, бо
касе шинос шудан.
ЊАМГАР ‫ ﻫﻤﮕﺮ‬бофанда, руфўгар, пинадўз.
ЊАМГАРДАН ‫ ﻫﻤﮕﺮدن‬кит. њамкор, шарик.
ЊАМГАРЇ ‫ ﻫﻤﮕﺮي‬бофандагї, руфўгарї,
пинадўзї.
ЊАМГИНОН ‫ ﻫﻤﮕﻴﻨﺎن‬њама, њамагї; њамљин-
сон, њамкорон.
ЊАМГИР ‫ ﻫﻤﮕﻴﺮ‬бо њам вохўранда, бо њам
дучоршаванда.
ЊАМГИРО ‫ ﻫﻤﮕﻴﺮا‬дарбаргирандаи якчанд
соња, фарогирандаи чанд самту мазмун;
таълими њамгиро таълим бо фарогирии ду
ва бештар фан.
ЊАМГИРОЇ ‫ ﻫﻤﮕﻴﺮاﻳﻲ‬якљоя кардан, бо њам
омадан; њамгироии иќтисодї.
ЊАМГУЗАР ‫ ﻫﻢ ﮔﺬر‬нисбати ду нафари дар як
гузар зиндагикунанда ба њамдигар,
њаммањалла.
ЊАМГУН(А) ‫ﻫﻤﮕﻮﻧﻪ‬//‫ ﻫﻤﮕﻮن‬ниг. њамранг.
ЊАМГУНЇ ‫ ﻫﻤﮕﻮﻧﻲ‬ниг. њамрангї.
ЊАМГУНСОЗЇ ‫ ﻫﻤﮕﻮن ﺳﺎزي‬якхелакунї, ба як
шакл даровардан, як хел кардан.
ЊАМГУРЎЊ ‫ ﻫﻢﮔﺮوه‬1. мутааллиќ ба як гурўњ.
2. њамроњ, якљоя. 3. муттафиќона.
ЊАМГУРЎЊА ‫ ﻫﻤﮕﺮوﻫﻪ‬ниг. њамгурўњ.
ЊАМГЎША ‫ ﻫﻢﮔﻮﺷﻪ‬1. њамсоя. 2. баробар,
ягона, њамљинс.
ЊАМГЎШТ ‫ ﻫﻤﮕﻮﺷﺖ‬рафиќ, шарик, пуштибо-
ни њамдигар; пайваст, муттањид.
ЊАМД а. ‫ ﺣﻤﺪ‬ситудан, ситоиш, сипос; њамду
сано ситоиши бисёр.
ЊАМДАВРА ‫ ﻫﻢ دوره‬ниг. њамаср.
ЊАМДАМ ‫ ﻫﻤﺪم‬њамнафас, дўсти бисёр наздик,
њамнишин.
– 486 –
ЊАМДАМЇ ‫ ﻫﻤﺪﻣﻲ‬њамнафасї, дўстии бисёр
наздик доштан, њамнишинї.
ЊАМДАРД ‫ ﻫﻤﺪرد‬он ки шарики ѓаму дарди
дигарї бошад, ду нафаре, ки ба як дард ё
кулфат дучоранд.
ЊАМДАРДЇ ‫ ﻫﻤﺪردي‬ба ѓаму дарди касе шарик
будан; њамдардї изњор кардан ба сабаби
рўй додани мусибате касеро дилбардорї
кардан.
ЊАМДАРДОНА ‫ ﻫﻤﺪرداﻧﻪ‬хайрхоњона, бошаф-
ќатона, дилсўзона.
ЊАМДАРС ‫ ﻫﻢدرس‬нисбати ду нафаре, ки дар
як љо дарс мехонанд ё хондаанд, шарик-
дарс.
ЊАМДАРСЇ ‫ﻫﻢدرﺳﻲ‬ њамдарс будан, њамсин-
фї.
ЊАМДАСТ ‫ ﻫﻢ دﺳﺖ‬шарик ва њамроњ дар коре;
ду нафаре, ки кореро якљоя ба љо меоранд;
њамдаст шудан (бо касе) рафиќ, њамкор
шудан бо касе.
ЊАМДАСТЇ ‫ ﻫﻢدﺳﺘﻲ‬мадад ва ёрї ба њамдигар
дар иљрои коре, њамкорї.
ЊАМДАСТОН ‫ ﻫﻢ دﺳﺘﺎن‬ниг. њамдостон.
ЊАМДЕЊА ‫دﻫﻪ‬ ‫ﻫﻢ‬ ду нафари сокини як дења,
њамќишлоќ.
ЊАМДИГАР ‫ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ‬яке бо дигаре, якдигар; бо
њамдигар яке бо дигаре.
ЊАМДИГАРЇ ‫ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮي‬бо њамдигар будан,
муносибати њамдигарї.
ЊАМДИГАРФАЊМЇ ‫ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮﻓﻬﻤﻲ‬бо њамдигар
муросо кардан, њамдигарфањм будан.
ЊАМДИЁР ‫ ﻫﻢ دﻳﺎر‬ниг. њамватан.
ЊАМДИЛ ‫ ﻫﻤﺪل‬дорои як маслак ва маром;
муттафиќ.
ЊАМДИЛЇ ‫ ﻫﻤﺪﻟﻲ‬якдилї, дар фикру аќида бо
њам шарик ва муттафиќ будан.
ЊАМДИН ‫ ﻫﻢدﻳﻦ‬пайрави як дин, онњое, ки ба
як дин эътиќод доранд.
ЊАМДОМОН ‫ ﻫﻤﺪاﻣﺎن‬яке аз онњое, ки ду хо-
њарро ба занї гирифтаанд, боља.
ЊАМДОСТОН ‫ ﻫﻢداﺳﺘﺎن‬кит. њамкор, њама-
ќида, шарик, улфат.
 – 487 – ЊАМ
ЊАМДОСТОНЇ ‫ ﻫﻢداﺳﺘﺎﻧﻲ‬кит. њамкорї, алафи тундмазаи хўрданї. 2. номи амаки
њамаќидагї, шарикї, улфатї. Муњаммади пайѓамбар (с), ки яке аз
нахустин муљоњидон буд.
ЊАМДУНА а. ‫ ﺣﻤﺪوﻧﻪ‬маймун, бўзина.
ЊАМЗАБОН ‫ ﻫﻢ زﺑﺎن‬1. касоне ки дар як забон
ЊАМДУРУД ‫ ﻫﻢ درود‬ду ё якчанд кас, ки ба
гап мезананд. 2. ба як забон, забон як
њамдигар њамсалом њастанд 2. маљ. ду ё
карда; муттафиќ.
якчанд каси бо њам ошно.
ЊАМЗАБОНЇ ‫ ﻫﻢ زﺑﺎﻧﻲ‬1. умумї, забони ягона
ЊАМДЎКОН ‫ ﻫﻢ دوﻛﺎن‬1. он ки бо дигаре дар
доштан. 2. маљ. муттафиќї, ягонагї.
як дўкон кор мекунад. 2. маљ. њамнишин,
ќарин, дўсти наздик. ЊАМЗАМОН ‫ ﻫﻤﺰﻣﺎن‬зиндагикунанда дар як
замон, муосир.
ЊАМДЎШ ‫ ﻫﻤﺪوش‬1. ду нафари ба ќаду баст
бо њам баробар. 2. баробар, шарик, њамкор. ЊАМЗИСТЇ ‫ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲ‬дар як замон ва дар як
љо зистан бо њам; њамзистии мусолиматомез
ЊАМДЎШЇ ‫ﻫﻤﺪوﺷﻲ‬ баробарї, шарикї, њам-
бо њам дар як љо, бо сулњу мусоламат
корї.
зиндагї кардан.
ЊАМЕ ‫ ﻫﻤﻲ‬кит. пешванд ва пасванди феълие, ки
ЊАМЗОД ‫ ﻫﻤﺰاد‬1. њамсин, њамсол. 2. ду бачаи
бо феълњо омада давомнокии амалро ифода
аз як батн зоидашуда.
мекунад.
ЊАМЗОНУ ‫ ﻫﻤﺰاﻧﻮ‬1. њамнишин. 2. маљ. њамсўњ-
ЊАМЕДУН ‫ ﻫﻤﻴﺪون‬кит. 1. инчунин, њамчунин.
бат.
2. акнун, њоло, дарњол.
ЊАМЗОТ ‫ ﻫﻤﺬات‬ниг. њамгавњар.
ЊАМЕЛ а. ‫ﺣﻤﻴﻞ‬ чизњои ба ришта кашида-
шуда. ЊАМЗЎР ‫ ﻫﻢزور‬онњое, ки зури нерў ва
ќувваташон ба њам баробар аст, баро-
ЊАМЕША ‫ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬доимо, њамаваќт, њамвора.
барќувват.
ЊАМЕШАБАЊОР ‫ ﻫﻤﻴﺸﻪﺑﻬﺎر‬1. гулест зард-
ранги кўтоњпоя. 2. маљ. доим шукуфон,
ЊАМИД а. ‫ ﺣﻤﻴﺪ‬кит. писандида, хуб, нек, су-
туда.
сабзу хуррам: диёри њамешабањор.
ЊАМИДА а. ‫ ﺣﻤﻴﺪه‬муаннаси њамид.
ЊАМЕШАГЇ ‫ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ‬доимї; одати њамешагї,
ба таври доимї. ЊАМИМ а. ‫ ﺣﻤﻴﻢ‬кит. 1. оби гарм, ба вижа оби
гарми ногувори дўзах. 2. бисёр самимї,
ЊАМЕШАСАБЗ ‫ ﻫﻤﻴﺸﻪﺳﺒﺰ‬њамешабањор: рус-
содиќ.
танињои њамешасабз.
ЊАМИ(Й)ЯТ а. ‫ ﺣﻤﻴﺖ‬ѓайрат, орият, нангу ор.
ЊАМЕШАЊОЗИР ‫ ﻫﻤﻴﺸﻪﺣﺎﺿﺮ‬њамеша омода,
њамеша њузурдошта. ЊАМИН ‫ ﻫﻤﻴﻦ‬љонишини ишоратї ишора ба
чизи наздик – ин, худи ин њамин ки ваќте
ЊАМЁН ‫ ﻫﻤﻴﺎن‬1. халтачае, ки ба он пул
ки, дар баробари...: њамин ки дидед, љеѓ
андохта ба миёнбанд мебастанд, пулхалта.
занед.
2. асбоби чандвараќаи кисагї, ки дар он
пул, муаррифинома (визитка) ва дигар ЊАМИНРЎЗ(А) ‫ ﻫﻤﻴﻦ روزه‬имрўза.
коѓазњои тунукро нигоњ медоранд. 3.
ЊАМИНЉО(Й)Ї ‫ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻳﻲ‬бумї, ватандор.
камарбанд, эзорбанд.
ЊАМЁРЇ ‫ ﻫﻤﻴﺎري‬њамдигарфањмї, ёрии
ЊАМИНШАБА ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺷﺒﻪ‬ мутааллиќ ба њамин
шаб.
(дастгирии) њамдигарї, муовинат; Шўрои
њамёрии иќтисодї. ЊАМИРС ‫ ﻫﻢ ارث‬њаммерос.
ЊАМЗА І ‫ ﻫﻤﺰه‬яке аз аломатњои хати арабї, ки ЊАМКАСБ ‫ ﻫﻢ ﻛﺴﺐ‬ду нафаре, ки бо касбу
сактаро ифода мекунад ва ба шакли нишон кори якхела машѓуланд.
дода мешавад.
ЊАМКАСБЇ ‫ ﻫﻢ ﻛﺴﺒﻲ‬умумияти касбї, якхела
ЊАМЗА ІІ а. ‫ﺣﻤﺰه‬ 1. кит. тартезак, як навъ будани навъи фаъолият.
ЊАМ – 488 –
ЊАМКЕШ ‫ ﻫﻢ ﻛﻴﺶ‬ниг. њаммазњаб. ЊАМЛА а. ‫ ﺣﻤﻠﻪ‬њуљум, тохт; њамла кардан
(овардан) њуљум кардан.
ЊАМКЕШЇ ‫ ﻫﻢ ﻛﻴﺸﻲ‬ниг. њаммазњабї.
ЊАМКИСА ‫ ﻫﻢ ﻛﻴﺴﻪ‬ниг. њамкоса 2.
ЊАМЛАГАР ‫ﺣﻤﻠﻪﮔﺮ‬ њуљумовар, њуљумкунан-
да.
ЊАМКИТФ ‫ ﻫﻢ ﻛﺘﻒ‬ниг. њамдўш.
ЊАМЛАОВАР ‫ﺣﻤﻠﻪآور‬ њамлакунанда, њуљум-
ЊАМКОР ‫ ﻫﻤﻜﺎر‬ду нафаре, ки як касбу пеша оваранда.
доранд, рафиќи корї, њамкасб.
ЊАМЛАФЗ ‫ ﻫﻢ ﻟﻔﻆ‬ниг. њамзабон 1.
ЊАМКОРЇ ‫ ﻫﻤﻜﺎري‬кор ва фаъолияти якљоя;
дастгирии кори якдигар.
ЊАМЛАХТ ‫ ﻫﻢ ﻟﺨﺖ‬кит. 1. мўза, кафш. 2.
чарми зери кафш, тагчарм.
ЊАМКОСА ‫ ﻫﻢ ﻛﺎﺳﻪ‬1.њамтабаќ. 2. маљ. шарик,
ЊАМЛКУНАНДА ‫ ﺣﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪه‬он ки мол
рафиќ, дўсти наздик.
мекашонад, кашонандаи бор, њаммол.
ЊАМКУРС ‫ ﻫﻢ ﻛﻮرس‬нисбати донишљўёни як
курси мактаби олї ба њамдигар, њамљамоа.
ЊАММАЗМУН ‫ﻫﻢ ﻣﻀﻤﻮن‬ ду асари дорои як
мазмун.
ЊАМЌАБИЛА ‫ ﻫﻢ ﻗﺒﻴﻠﻪ‬мансубони як ќабила.
ЊАММАЗЊАБ ‫ ﻫﻢ ﻣﺬﻫﺐ‬њамдин, њамойин.
ЊАМЌАВМ ‫ ﻫﻢ ﻗﻮم‬ниг. њамќабила. ЊАММАЗЊАБЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬њамдинї, њамойинї.
ЊАМЌАД ‫ ﻫﻢ ﻗﺪ‬ду нафари дар ќад бо њам
ЊАММАКТАБ ‫ ﻫﻢ ﻣﻜﺘﺐ‬нисбати рафиќоне, ки
баробар; њамсол.
дар як мактаб дарс мехонанд, рафиќи
ЊАМЌАДАМ ‫ ﻫﻢ ﻗﺪم‬нисбати касоне, ки роњеро мактабї.
якљоя мепаймоянд, шарики сафар, њамроњ;
ЊАММАНЗИЛ ‫ ﻫﻢ ﻣﻨﺰل‬ду ё якчанд кас, ки бо
њамќадами замон.
њам дар љое истиќомат мекунанд, њамхона.
ЊАМЌАДАМЇ ‫ ﻫﻢ ﻗﺪﻣﻲ‬њамроњї, њамсафарї,
ЊАММАНСАБ ‫ ﻫﻢ ﻣﻨﺼﺐ‬вазифаи якхела дош-
њамсафї; баробарї.
та, рутба ё мартабаи якхела дошта.
ЊАМЌАДАЊ ‫ ﻫﻢ ﻗﺪح‬нисбати ду нафаре, ки дар
як љо май ба њамдигар менўшанд.
ЊАММАРЗ‫ ﻫﻢ ﻣﺮز‬ниг. њамњудуд.
ЊАММАРКАЗ ‫ ﻫﻢ ﻣﺮﻛﺰ‬риёз. дорои мар-кази
ЊАМЌАЛАМ ‫ ﻫﻢ ﻗﻠﻢ‬1.ду нафаре, ки дар
умумї.
навиштани як асар ё маќола ширкат
варзидаанд. 2. маљ. њамкасб, њампеша. ЊАММАРКАЗОНЇ ‫ ﻫﻢﻣﺮﻛﺰاﻧﻲ‬тех. умумї гар-
донидани марказ; мутамарказонї.
ЊАМЌАРИН ‫ﻫﻢ ﻗﺮﻳﻦ‬ бо њам наздик; дўст,
шарик. ЊАММАРТАБА ‫ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻪ‬1. баробар аз рўи
мартаба ва вазифа. 2. баробар аз рўи
ЊАМЌАТОР ‫ ﻫﻢ ﻗﻄﺎر‬ниг. њамсаф.
эътибор, ќадру ќимату манзалат.
ЊАМЌИРОН ‫ﻫﻢﻗﺮان‬ кит. наздик, њамроњ;
ЊАММАРТАБАГЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﮕﻲ‬1. баробар бу-
њамсоя.
дан аз рўи мартаба, вазифа. 2. баробар-
ЊАМЌИСМАТ ‫ ﻫﻢ ﻗﺴﻤﺖ‬касоне, ки ќисмат ва эътиборї, баробарќадрї.
таќдирашон як аст.
ЊАММАСЛАК ‫ ﻫﻢ ﻣﺴﻠﻚ‬дорои як аќида ва як
ЊАМЌИШЛОЌ(Ї) ‫ﻫﻢ ﻗﺸﻼﻗﻲ‬//‫ ﻫﻢ ﻗﺸﻼق‬нисбати маром.
зода ва бошандагони як ќишлоќ ба якди-
гар.
ЊАММАСЛАКЇ ‫ ﻫﻢﻣﺴﻠﻜﻲ‬њамаќидагї, њамма-
ромї.
ЊАМЌОФИЯ ‫ﻫﻢ ﻗﺎﻓﻴﻪ‬ шеъри дар як ќофия
ЊАММАХРАЉ ‫ ﻫﻢ ﻣﺨﺮج‬1. риёз. касрњое, ки
гуфташуда.
махраљи умумї доранд. 2. збш. овозњое, ки
ЊАМЛ а. ‫ ﺣﻤﻞ‬1. аз љое ба љои дигар бурдан ё артикулятсияи умумї (якхела) доранд.
кашондани касе ё чизе: њамлу наќл. 2. маљ.
ЊАММАЊАЛЛА ‫ ﻫﻢﻣﺤﻠﻪ‬аз як мањалла будан,
њомилагии зан; бордории дарахт.
аз як љо будан.
 – 489 – ЊАМ
ЊАММАЊАЛЛЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﺤﻠﻲ‬касоне, ки дар як ма- мешавад.
њалла зиндагї мекунанд.
ЊАМНАВОЗЇ ‫ ﻫﻤﻨﻮازي‬њамнавоз будан, бо њам
ЊАММАШРАБ ‫ﻫﻢﻣﺸﺮب‬ 1. њамхислат. 2. иљро кардан таронае омехтан.
њамаќида.
ЊАМНАВЪ ‫ ﻫﻢ ﻧﻮع‬ниг. њамљинс.
ЊАММАЪНО ‫ﻫﻢﻣﻌﻨﺎ‬ збш. дорои як маънї,
ЊАМНАВЪЇ ‫ ﻫﻢ ﻧﻮﻋﻲ‬ниг. њамљинсї.
муродиф.
ЊАМНАЖОД ‫ ﻫﻢ ﻧﮋاد‬1. аз як нажод. 2. њам-
ЊАММАЪНОЇ ‫ ﻫﻢﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‬збш. якмаъної, муро- ќабила, њамтоифа.
дифї.
ЊАМНАЗАР ‫ ﻫﻢ ﻧﻈﺮ‬дид ва аќидаи монанд
ЊАММЕЊАН ‫ ﻫﻢ ﻣﻴﻬﻦ‬ниг. њамватан.
доштан, њамаќида, њамандеша.
ЊАММЕЊАНЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﻴﻬﻨﻲ‬ниг. њамватанї. ЊАМНАЌШ ‫ﻫﻢ ﻧﻘﺶ‬ ба њам монанд, шабењ,
ЊАММИЛЛАТ ‫ ﻫﻢ ﻣﻠﺖ‬ду каси мансуб ба як њамназир.
миллат.
ЊАМНАМАК ‫ ﻫﻢ ﻧﻤﻚ‬њамнону намак; тараф-
ЊАММИЛЛАТЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﻠﺘﻲ‬мансубият ба як мил- њои нону намакхўрда.
лат, аз як миллат будан.
ЊАМНАРХ ‫ﻫﻢ ﻧﺮخ‬ ќимат ва арзиши якхела
ЊАММОЛ ‫ ﺣﻤﺎل‬боркаш, борбардор, борбар. дошта.
ЊАММОЛЇ ‫ ﺣﻤﺎﻟﻲ‬борбарї, боркашї, бор- ЊАМНАФАС ‫ ﻫﻢ ﻧﻔﺲ‬њамдам, дўст, дўсти наз-
бардорї бар дўши худ. дик.
ЊАММОМ ‫ ﺣﻤﺎم‬љое, ки дар он шустушў ЊАМНИЊОД ‫ ﻫﻢ ﻧﻬﺎد‬ниг. њамтинат.
мекунанд, гармоба.
ЊАМНИШАСТ ‫ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺖ‬ниг. њамнишин.
ЊАММОМЇ ‫ﺣﻤﺎﻣﻲ‬ соњиби њаммом, ходими
ЊАМНИШИН ‫ ﻫﻤﻨﺸﻴﻦ‬њамдам, њамсўњбат, ра-
њаммом.
фиќ.
ЊАММОМЧЇ ‫ ﺣﻤﺎﻣﭽﻲ‬гуфт., ниг. њаммомї. ЊАМНИШИНЇ ‫ﻫﻤﻨﺸﻴﻨﻲ‬ њамдамї, њамсўњба-
ЊАММОНАНД ‫ ﻫﻢﻣﺎﻧﻨﺪ‬монанд, шабењ, му- тї, рафиќї.
шобењ, њамонанд.
ЊАМНОМ ‫ ﻫﻤﻨﺎم‬ду нафаре, ки айни як номро
ЊАММОНАНДЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪي‬монандї, шабењї, доранд.
мушобењат, њамонандї.
ЊАМНОМЇ ‫ ﻫﻤﻨﺎﻣﻲ‬номи якхела доштан.
ЊАММУАЛЛИФ ‫ ﻫﻢ ﻣﺆﻟﻒ‬шарик дар таълифи ЊАМОВАРД ‫ﻫﻢآورد‬ кит. раќиб, мухолиф,
асар.
њариф.
ЊАММУАЛЛИФЇ ‫ ﻫﻢ ﻣﺆﻟﻔﻲ‬шарикї дар таъли-
ЊАМОВЕЗ ‫ ﻫﻢآوﻳﺰ‬кит. њамнабард, њариф; њам-
фи асаре.
то.
ЊАММУСОБИЌА ‫ ﻫﻢ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ‬ду кас (ё ду
ЊАМОВО ‫ ﻫﻢآوا‬ниг. њамовоз.
гурўњ), ки бо якдигар мусобиќа доранд.
ЊАМОВОЗ ‫ ﻫﻢآواز‬њамоњанг, љўр; мувофиќ,
ЊАМНАБАРД ‫ ﻫﻢ ﻧﺒﺮد‬нисбати ду нафаре ба
њамраъй; њамовоз шудан (будан) а)
якдигар, ки дар як љо мељанганд,
њамоњанг шудан, љўр шудан (дар мусиќї); б)
њаммайдон.
муттафиќ ва њамраъй шудан.
ЊАМНАВАРД ‫ ﻫﻢﻧﻮرد‬њамсаф, њамнабард, њам- ЊАМОВОЗЇ ‫ ﻫﻢآوازي‬1. љўрї ва њамоњангї. 2.
кор.
њамраъйї, мувофиќат.
ЊАМНАВОЛА ‫ ﻫﻢ ﻧﻮاﻟﻪ‬ниг. њамкоса 1.
ЊАМОВОЇ ‫ ﻫﻢ آواﺋﻲ‬ниг. њамовозї.
ЊАМНАВО ‫ ﻫﻢ ﻧﻮا‬њамдард, њамфикр; њамовоз. ЊАМОЃЎШ ‫ ﻫﻢآﻏﻮش‬ду нафар, ки даст дар
ЊАМНАВОЗ ‫ ﻫﻤﻨﻮاز‬њамнаво, он ки дар иљрои гардани якдигар андохта бошанд,
мусиќие ё суруде бо дигарон њамнавоз њамдигарро дар баѓал карда; њамоѓўш
ЊАМ
шудан якдигарро дар баѓал гирифтан.
ЊАМОЃЎШЇ ‫ ﻫﻢآﻏﻮﺷﻲ‬дар оѓўши якдигар
будан, дар њам омехта будан; якљо будан.
ЊАМОИЛ а. ‫ ﺣﻤﺎﻳﻞ‬1. овезон, банде, ки бо вай
шамшерро аз гардан овезанд. 2. шаддаи
љавоњирот, марљон ва ѓ. ки аз гардан
овезанд; њамоил кардан овехтан.
ЊАМОИШ ‫ ﻫﻤﺎﻳﺶ‬даври њам љамъ шудани ка-
соне дар љое барои анљоми амре, гирди-
њамої.
ЊАМОЇ ‫ ﻫﻤﺎﻳﻲ‬њамоянд будан, бо њам омадани
ду кас ё ду чиз дар канори њам.
ЊАМОЌАТ а. ‫ ﺣﻤﺎﻗﺖ‬ањмаќї, беаќлї.
ЊАМОЛ ‫ ﻫﻤﺎل‬1. ќарин, њамнишин, дўст, њам-
кор. 2. њамто, назир, монанд.
ЊАМОМ а. ‫ ﺣﻤﺎم‬кабўтар.
ЊАМОМА ‫ ﺣﻤﺎﻣﻪ‬кит. 1. як кабутар; кабўтар;
2. маљ. соњибљамол, зани зебову хушрўй.
ЊАМОМЎЗ ‫ ﻫﻢآﻣﻮز‬њамдарс, якљоя омўхтани
коре ё касбе.
ЊАМОМЎЗЇ ‫ ﻫﻢ آﻣﻮزي‬њамдарсї, бо њам
хондан, хондан ва тањсили якљоя, њамомўз
будан.
ЊАМОМЕЗЇ ‫ ﻫﻢ آﻣﻴﺰي‬алоќаи љинсї, љимоъ.
ЊАМОН ‫ ﻫﻤﺎن‬1. љонишини ишоратї он, худи он
(ишора ба чизи дур). 2. кўтоњшуда аз њам
он: филфаврї, ваќт нагузаронида.
ЊАМОНАНД ‫ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ‬ниг. њаммонанд.
ЊАМОНАНДЇ ‫ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪي‬ниг. њаммонандї.
ЊАМОНО ‫ ﻫﻤﺎﻧﺎ‬1. гумони ѓолиб аст, ки..., гўї,
пиндорї; њамоно ин корро кардаанд. 2.
дарњол; гузаштан њамоно дарњол баъди
гузаштан.
ЊАМОНСОН ‫ ﻫﻤﺎن ﺳﺎن‬њамонтавр, чунон ки...
ЊАМОРА ‫ ﻫﻤﺎره‬ниг. њамвора.
ЊАМОСА а. ‫ ﺣﻤﺎﺳﻪ‬эпос, асари эпикї.
ЊАМОСАВЇ ‫ ﺣﻤﺎﺳﻮي‬шеъри размї, эпикї.
ЊАМОСАСАРОЇ ‫ ﺣﻤﺎﺳﻪﺳﺮاﻳﻲ‬шоире, ки шеъ-
ри размї мегўяд.
ЊАМОХЎР ‫ ﻫﻢ آﺧﻮر‬гуфт. њампоя, он ки бо
дигаре дар як сатњу як рутба ќарор дорад.
– 490 –
ЊАМОЊАНГ ‫ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬мувофиќ, бо њамсоз, љўр;
њамоњанг шудан мувофиќат кардан, љўр
шудан (дар суруд, наво).
ЊАМОЊАНГЇ ‫ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ‬њамнавої, љўр будан;
мувофиќї, њамсозї.
ЊАМОЊАНГСОЗ ‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﺳﺎز‬ мутобиќсоз, му-
вофиќкунанда.
ЊАМОЊАНГСОЗЇ ‫ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓﺳﺎزي‬мутобиќсозї,
мувофиќ кардан.
ЊАМОШ ‫ ﻫﻤﺎش‬касоне, ки бо њам якљоя ош
(хўрок) пухта мехўранд, њамтабаќ, шарик.
ЊАМОШЁН ‫ ﻫﻢآﺷﻴﺎن‬1. дар як лона зиндаги-
кунанда (парандагон). 2. сокинони як хона.
ЊАМОШЁНА ‫ ﻫﻢ آﺷﻴﺎﻧﻪ‬њамсоя (дар ќабат).
ЊАМОЯНД ‫ ﻫﻤﺎﻳﻨﺪ‬хусусияти ду ё чанд усуле,
ки якљоя истифода мешаванд.
ЊАМПАЙВАНД ‫ ﻫﻢﭘﻴﻮﻧﺪ‬якљоя, вобаста, бо њам
аз як пайванд будан, хешу табор.
ЊАМПАЙВАНДЇ ‫ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪي‬ба њам якљоя
будан, вобаста будан, пайваст будан,
тавъам будан; хешиву таборї.
ЊАМПАЙМОН ‫ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎن‬1. ду нафар (ё тараф),
ки бо њам ањду паймон бастаанд, шарик дар
шартнома. 2. иттифоќї, иттифоќчии
ширкаткунанда дар шартнома.
ЊАМПАЙМОНЇ ‫ ﻫﻢ ﭘﻴﻤﺎﻧﻲ‬иттифоќ, иттињод.
ЊАМПАНЉА ‫ ﻫﻢ ﭘﻨﺠﻪ‬он ки бо каси дигар ба
зўрозмої даромадааст, њариф.
ЊАМПАНЉАГЇ ‫ ﻫﻢﭘﻨﺠﮕﻲ‬њамдастї, баробарї,
зўрозмої бо њамдигар, њарифї.
ЊАМПАР ‫ ﻫﻢ ﭘﺮ‬он ки бо дигаре њамроњ парад,
њампарвоз; маљ. баробар
ЊАМПАРВОЗ ‫ﻫﻢﭘﺮواز‬ бо њам паридан, њам-
бол.
ЊАМПАРВОЗЇ ‫ﻫﻢﭘﺮوازي‬ њампарвоз будан,
њамболї.
ЊАМПАЊЛУ ‫ ﻫﻢ ﭘﻬﻠﻮ‬:њампањлу рафтан бо њам
пањлу ба пањлу роњ рафтан.
ЊАМПЕША ‫ ﻫﻢ ﭘﻴﺸﻪ‬ниг. њамкасб.
ЊАМПЕШАГЇ ‫ ﻫﻢ ﭘﻴﺸﮕﻲ‬ниг. њамкасбї.
ЊАМПИЁЛА ‫ ﻫﻢ ﭘﻴﺎﻟﻪ‬њамнишин дар майнўшї;
маљ. дўст ва рафиќи самимї шудан.
 – 491 –
ЊАМПО(Й) (‫ ﻫﻢﭘﺎ)ي‬њамроњ, бо њам баробар;
њампо шудан њамроњ рафтан.
ЊАМПОЯ ‫ ﻫﻢﭘﺎﻳﻪ‬њаммартаба, ду нафаре, ки
дар мартаба ва маќом баробаранд;
баробар.
ЊАМПУШТЇ ‫ ﻫﻢﭘﺸﺘﻲ‬аз якдигар пуштибонї
ва њимоя кардан, бо њам муттањид ва якљоя
шудан.
ЊАМРАВ ‫ ﻫﻤﺮو‬рафиќ, њамсафар, њамроњ.
ЊАМРАДИФ ‫ ﻫﻢردﻳﻒ‬1.баробар, њампањлў, дар
як ќатор раванда. 2. адш. дорои радифи
ягона.
ЊАМРАЗМ ‫ﻫﻢرزم‬ бо њам љанганда, душман,
њариф.
ЊАМРАНГ ‫ ﻫﻢرﻧﮓ‬чизњои дорои як ранг; мо-
нанд, шабењ.
ЊАМРАНЉ ‫ﻫﻢرﻧﺞ‬ он ки бо дигаре як ранљ
мекашад.
ЊАМРАЊ ‫ ﻫﻢ ره‬ниг. њамроњ.
ЊАМРАЪЙ ‫ ﻫﻢرأي‬дорои як фикр ва маром,
доштани фикру аќидаи ба њам мувофиќ,
доштани нуќтаи назари ягона дар
масъалае.
ЊАМРИКОБ ‫ ﻫﻢ رﻛﺎب‬њамсафари савора.
ЊАМРИШТА ‫ ﻫﻢرﺷﺘﻪ‬њамсаф, њамрадиф, њам-
кор, њамкасб.
ЊАМРОЗ ‫ ﻫﻢراز‬роздон, мањрами асрор; ду
нафаре, ки рози дили худро ба њам мегўянд.
ЊАМРОЙ ‫ ﻫﻢ راي‬ниг. њамраъй.
ЊАМРОЊ ‫ ﻫﻤﺮاه‬1. ду касе, ки ба як роњ
мераванд, њамсафар. 2. дар як љо, бо њам;
њамроњи ў омад. 3. шарик; њамроњи ў њам
дар њамин кор буд; њамроњи худ бо худ;
њамроњ шудан а) як шудан, дохил шудан; б)
илова шудан, зам шудан.
ЊАМРОЊАК ‫ ﻫﻤﺮاﻫﻚ‬тиб. рудапайвасте, ки
бо навзод аз батни модар мебарояд.
ЊАМРОЊЇ ‫ ﻫﻤﺮاﻫﻲ‬1. якљоягї, шарокат;
њамроњї кардан иштирок кардан. 2.
њамовоз шудан (дар суруд бо касе), якљоя
амал кардан (бо касе). 3. грам. : алоќаи
њамроњї.
ЊАМРУТБА ‫ ﻫﻢ رﺗﺒﻪ‬ниг. њаммартаба.
ЊАМ
ЊАМРЎЗГОР ‫ ﻫﻢ روزﮔﺎر‬ниг. њамаср.
ЊАМРЎЙ ‫ ﻫﻢ روي‬ду чизи воќеъ дар як савия,
баробар бо чизе, сатњан баробар.
ЊАМСАБАЌ ‫ ﻫﻢ ﺳﺒﻖ‬ниг. њамдарс.
ЊАМСАДО ‫ ﻫﻢ ﺻﺪا‬1. ниг. њамовоз. 2. збш. яке
аз гурўњњои овозњо, ки њангоми тавлид
гаштан ба монеа дучор меоянд; муќоб.
садонок.
ЊАМСАНГ ‫ ﻫﻢﺳﻨﮓ‬баробарвазн; ду чизи ё
каси бо њам баробар (дар маќом ва
мартаба).
ЊАМСАНГАР ‫ ﻫﻤﺴﻨﮕﺮ‬чанд нафар, ки дар як
сангар ва дар канори њам биљанганд;
њамразм, њамяроќ.
ЊАМСАР ‫ ﻫﻤﺴﺮ‬1. баробар, њамќаду баст. 2.
зављ, завља, љуфт, зан ё шавњар нисбат ба
њамдигар.
ЊАМСАРЇ ‫ ﻫﻤﺴﺮي‬баробар, якхела, баробар-
мартаба; љуфтї, заношўї.
ЊАМСАРО(Й) (‫ ﻫﻤﺴﺮا)ي‬кит. дар як љо
истиќоматкунанда, њамхона, њамманзил.
ЊАМСАРЊАД ‫ ﻫﻢ ﺳﺮﺣﺪ‬ниг. њамњудуд.
ЊАМСАТЊ ‫ﻫﻢ ﺳﻄﺢ‬ баробар, якхела, баробар-
мартаба.
ЊАМСАФ ‫ ﻫﻢ ﺻﻒ‬њамкор, њамќатор.
ЊАМСАФАР ‫ ﻫﻢ ﺳﻔﺮ‬њамроњ, шарики сафар.
ЊАМСАФАРЇ ‫ ﻫﻢ ﺳﻔﺮي‬њамроњї, шарикї дар
сафар.
ЊАМСАФИР ‫ ﻫﻢ ﺻﻔﻴﺮ‬кит. њамовоз, њамсадо.
ЊАМСИН(Н) ‫ ﻫﻢ ﺳﻦ‬ду нафаре, ки дар як сол
таваллуд ёфтаанд, њамсол.
ЊАМСЕЛА ‫ ﻫﻢ ﺳﻴﻠﻪ‬аз як тўда, гала, села (оид
ба паранда ва њайвонот).
ЊАМСИЛК ‫ ﻫﻢ ﺳﻠﻚ‬ниг. њаммаслак.
ЊАМСИЛОЊ ‫ ﻫﻢ ﺳﻼح‬чанд нафар, ки дар як
ќисми низомї мељанганд; њамнабард.
ЊАМСИННУСОЛ ‫ ﻫﻢ ﺳﻦ وﺳﺎل‬ниг. њамсол.
ЊАМСИНФ ‫ ﻫﻢ ﺻﻨﻒ‬шарики дарс, њамдарс.
ЊАМСОЗ ‫ﻫﻤﺴﺎز‬ шарик, њамдаст, њамоњанг,
созгор.
ЊАМСОЗЇ ‫ﻫﻤﺴﺎزي‬ шарикї, њамдастї, њам-
ЊАМ
оњангї, созгорї.
ЊАМСОЛ ‫ ﻫﻢﺳﺎل‬ду нафари дар синну сол
баробар.
ЊАМСОН ‫ ﻫﻤﺴﺎن‬њаммонанд, мисли њам.
ЊАМСОНЇ ‫ﻫﻤﺴﺎﻧﻲ‬ њаммонандї, мисли њам
будан.
ЊАМСОЊА ‫ ﻫﻢﺳﺎﺣﻪ‬мансуб ба як соња (мас.,
дар саноат).
ЊАМСОЯ ‫ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ‬ду касе ки дар пањлўи њам-
дигар хона доранд.
ЊАМСОЯГЇ ‫ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ‬њамсоя будан;
носибатњои неки њамсоягї.
ЊАМСОЯГУЗАР ‫ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﮔﺬر‬кўчањои њамсоя ва
ба њам наздик.
ЊАМСОЯЗАМИН ‫ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪزﻣﻴﻦ‬ду ќитъа замини
воќеъ дар пањлўи њам.
ЊАМСОЯЌИШЛОЌ ‫ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﻗﺸﻼق‬дењањои њам-
соя ва ба њам наздик.
ЊАМСУХАН ‫ ﻫﻢ ﺳﺨﻦ‬ниг. њамсўњбат.
ЊАМСУФРА ‫ﻫﻢﺳﻔﺮه‬ њамхўрок, њамтаом, њам-
дастархон.
ЊАМСЎЊБАТ ‫ ﻫﻢﺻﺤﺒﺖ‬мусоњиби њамдигар,
дўсти наздик, њамнишин, њамсухан.
ЊАМСЎЊБАТЇ ‫ ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺘﻲ‬дўсти наздик будан,
њамнишинї, њамсуханї.
ЊАМТАБАЌ ‫ ﻫﻢ ﻃﺒﻖ‬касоне, ки аз як зарф бо
њам таом хўранд; маљ. дўст ва рафиќи хеле
наздик.
ЊАМТАВИЛА ‫ ﻫﻢﻃﻮﻳﻠﻪ‬дар як тавила буда, аз
як рама ва гала; маљ. монанд, назир, дар
ќадру мартаба баробар.
ЊАМТАГ//ЊАМТАК ‫ﻫﻢﺗﻚ‬//‫ ﻫﻢﺗﮓ‬кит. дар
давутоз баробар, њамтоз, њамдав.
ЊАМТАГЇ ‫ ﻫﻢﺗﮕﻲ‬њамтаг будан, њамроњї.
ЊАМТАК ‫ ﻫﻢ ﺗﻚ‬кит., ниг. њамтаг.
ЊАМТАЌДИР ‫ ﻫﻢ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬касоне, ки сарнавишта-
шон як аст.
ЊАМТАН ‫ ﻫﻢ ﺗﻦ‬ду нафари аз як падару модар
зоидашуда, одами хеле наздик.
ЊАМТАНА ‫ ﻫﻢﺗﻨﻪ‬1. њамандоза, дар ѓафсию
бузургї баробар (оид ба дарахт). 2. њамќад
– 492 –
(оид ба одам).
ЊАМТАНГ ‫ ﻫﻢﺗﻨﮓ‬кит. наздик, ба њам
наздик, дорои як ранг, якрў, яктабиат.
ЊАМТАРОЗУ ‫ ﻫﻢﺗﺮازو‬1. њамвазн. 2. баробар,
мусовї. 3. кит., маљ. њарифи љанг, тарафи
муќобил, душман.
ЊАМТАРЊ ‫ ﻫﻢﻃﺮح‬дар шаклу ќиёфа монанд,
назир, њамто.
ЊАМТО ‫ ﻫﻤﺘﺎ‬мисл, баробар, монанд; њамто
надоштан мислу монанд надоштан.
ЊАМТОБ ‫ ﻫﻢ ﺗﺎب‬баробарќувва.
му-
ЊАМТОИФА ‫ ﻫﻢ ﻃﺎﻳﻔﻪ‬њамќабила.
ЊАМТУ ‫ﻫﻤﺘﻮ‬ гуфт. шакли гуфтугўии њамин
тавр.
ЊАМУТОЌ ‫ ﻫﻢ اﻃﺎق‬ниг. њамхона.
ЊАМФИКР ‫ ﻫﻢﻓﻜﺮ‬одамоне, ки бо якдигар
аќида ва нуќтаи назари наздик доранд.
ЊАМФИКРЇ ‫ ﻫﻢ ﻓﻜﺮ ي‬доро будан ба як аќида
ва фикр.
ЊАМХАРЉ ‫ ﻫﻢ ﺧﺮج‬хусусияти ду ё чанд нафар,
ки дар зиндагї корњо ва харољоти умумї
доранд.
ЊАМХИЗМАТ ‫ﺧﺬﻣﺖ‬ ‫ﻫﻢ‬ касоне, ки дар як љо
хизмат мекунанд.
ЊАМХИСЛАТ ‫ ﻫﻢ ﺧﺼﻠﺖ‬ниг. њамхў.
ЊАМХОБ(А) ‫ﻫﻢﺧﻮاﺑﻪ‬//‫ ﻫﻢﺧﻮاب‬1. њамхона, њам-
манзил; зан. 2. ошиќ, хушдор, ёр.
ЊАМХОБАГЇ ‫ ﻫﻢﺧﻮاﺑﮕﻲ‬1. њамхонагї, њамман-
зилї; заношўї. 2. ошиќї, хушдорї, ёр
будан.
ЊАМХОК‫ ﻫﻢﺧﺎك‬њамватан, њаммењан.
ЊАМХОНА ‫ ﻫﻢ ﺧﺎﻧﻪ‬1. бо њам иќоматкунанда
дар як хона. 2. маљ. зан, завља, њамсар.
ЊАМХОНАГЇ ‫ﻫﻢﺧﺎﻧﮕﻲ‬ дар як хона зистан;
заношўї.
ЊАМХУН ‫ ﻫﻢﺧﻮن‬њампадар, њамнажод, њам-
ќавм; бародари њамхун.
ЊАМХУНЇ ‫ ﻫﻢﺧﻮﻧﻲ‬њамхун будан, пайванди
хешу таборї доштан, хешовандї.
ЊАМХЎ ‫ ﻫﻢﺧﻮ‬њамхислат, рафтору одоби якхе-
ла дошта.
 – 493 – ЊАН
ЊАМХЎЇ ‫ ﻫﻢﺧﻮﻳﻲ‬њамхислатї, одобу рафтори ЊАМШИРА ‫ ﻫﻢ ﺷﻴﺮه‬хоњар.
якхела доштан.
ЊАМШИРАЗОДА ‫ ﻫﻤﺸﻴﺮه زاده‬хоњарзода.
ЊАМЊАМА ‫ ﻫﻤﻬﻤﻪ‬садоњои дарњаму барњами
ЊАМШУЃЛ ‫ ﻫﻢ ﺷﻐﻞ‬ниг. њамкасб.
одамон ё њайвонот, шавќун, маѓал.
ЊАМШУЃЛЇ ‫ ﻫﻢ ﺷﻐﻠﻲ‬ниг. њамкасбї.
ЊАМЊУДУД ‫ ﻫﻢ ﺣﺪود‬нисбати ду давлате, ки
њамсояи якдигаранд. ЊАМШУМОР ‫ ﻫﻢ ﺷﻤﺎر‬ниг. њаммартаба.
ЊАМЊУДУДЇ ‫ ﻫﻢﺣﺪودي‬њамсарњадї, њаммар- ЊАМЪИНОН ‫ ﻫﻢ ﻋﻨﺎن‬1. њамроњ, њамсафар;
зї, њамљаворї. њамрикоб. 2. дўст, рафиќ, њамдам.
ЊАМЊУЌУЌ ‫ ﻫﻢ ﺣﻘﻮق‬баробарњуќуќ. ЊАМЪИНОНЇ ‫ ﻫﻢ ﻋﻨﺎﻧﻲ‬1. њамроњї, њамса-
фарї; њамрикобї. 2. дўстї, рафиќї, њам-
ЊАМЊУЌУЌЇ ‫ ﻫﻢ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬баробарњуќуќї.
дамї.
ЊАМЧАРО ‫ ﻫﻢﭼﺮا‬дар як љо чаронидани молу
ЊАМЯРОЌ ‫ ﻫﻢ ﻳﺮاق‬ниг. њамсилоњ.
гов; њамчаро кардани рама ва пода ва ѓ.
ЊАН ‫ ﻫﻦ‬кит. навъи феъли рабтї ба маънии
ЊАМЧАШМ ‫ ﻫﻢﭼﺸﻢ‬1.раќиб, душман, њариф.
њастанд.
2. дўст, рафиќ.
ЊАНАФИЯ а. ‫ ﺣﻨﻔﻴﻪ‬д. яке аз чор мазњаби
ЊАМЧАШМЇ ‫ ﻫﻢ ﭼﺸﻤﻲ‬1.раќибї, душманї,
динї, ки дар дини ислом эътироф шудааст.
њарифї. 2. дўстї, рафиќї.
ЊАНАФЇ ‫ ﺣﻨﻔﻲ‬д. пайрави равияи њанафия дар
ЊАМЧУ(Н) (‫ ﻫﻤﭽﻮ)ن‬монанди..., мисли..., чун.
дини ислом.
ЊАМЧУНИН ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬ њамин гуна, ин тавр, ин
ЊАНБАЛИЯ а. ‫ ﺣﻨﺒﻠﻴﻪ‬д. яке аз мазњабњои
хел; низ.
чањоргонаи ањли суннат.
ЊАМЧУНОН ‫ ﻫﻤﭽﻨﺎن‬њамон тавр, њамон хел.
ЊАНБАЛЇ д. ‫ ﺣﻨﺒﻠﻲ‬пайрави равияи њанбалия.
ЊАМЉАВОР ‫ ﻫﻢ ﺟﻮار‬њамсоя, њамњудуд.
ЊАНБОЗ ‫ ﻫﻨﺒﺎز‬кит. анбоз, шарик, њамбоз,
ЊАМЉАВОРЇ ‫ ﻫﻢ ﺟﻮاري‬њамсоягї, њамњудудї.
ЊАНБОЗГЎ ‫ﻫﻨﺒﺎزﮔﻮ‬ кит., маљ. мушрик, худо-
ЊАМЉИНС ‫ ﻫﻢ ﺟﻨﺲ‬аз як љинс, ба њам монанд. ношинос.
ЊАМЉИНСЇ ‫ﻫﻢ ﺟﻨﺴﻲ‬ аз як љинс будан, мо- ЊАНБОЗЇ ‫ﻫﻨﺒﺎزي‬ кит. шарикї, анбозї,
нандї. мушорикат.
ЊАМЉИЊАТ ‫ﻫﻢ ﺟﻬﺖ‬ пайрави як роњ ва маќ- ЊАНГ I ‫ ﻫﻨﮓ‬1. доної, хушёрї, фањм, арзишу
сад. эътибор, виќору матонат. 2. тавоної, зўрї,
ќудрат.
ЊАМЉУРМ ‫ ﻫﻢ ﺟﺮم‬шарики љиноят.
ЊАНГ II ‫ ﻫﻨﮓ‬ќасд, ирода, оњанг.
ЊАМШАКЛ ‫ ﻫﻢ ﺷﻜﻞ‬монанд, шабењ.
ЊАНГ III ‫ ﻫﻨﮓ‬сипоњ, лашкар, полк.
ЊАМШАКЛЇ ‫ ﻫﻢ ﺷﻜﻠﻲ‬монандї, шабоњат.
ЊАНГ IV ‫ ﻫﻨﮓ‬сўрохи ѓормонанди кўњ; шико-
ЊАМШАЊР(Ї) (‫ ﻫﻤﺸﻬﺮ)ي‬зодагони як шањр дар
фи кўњ.
нисбати якдигар.
ЊАНГ V ‫ ﻫﻨﮓ‬як ќулт об, як љуръа об.
ЊАМШЕВАН ‫ ﻫﻢﺷﻴﻮن‬якљоя бо каси дигар
нолаву фарёд кунанда, њамнола, њамфиѓон. ЊАНГ VІ ‫ ﻫﻨﮓ‬гуфт. њуш; њангаш канд њушаш
парид, њайрон шуд; њангу манг шудан
ЊАМШИКАМ ‫ﻫﻢﺷﻜﻢ‬ дугоник; њамбатн; мо-
њайрон шудан, моту мањбут шудан, саро-
даряк.
сема шудан, њайратзада шудан.
ЊАМШИНО ‫ ﻫﻢﺷﻨﺎ‬баробар (якљоя) шинокуна-
ЊАНГ VІІ ‫ ﻫﻨﮓ‬кит. њайрон, фурўмонда,
нда.
дармонда, саргашта.
ЊАМШИР‫ ﻫﻢ ﺷﻴﺮ‬бародари ширхўра.
ЊАНГ VІІІ ‫ ﻫﻨﮓ‬бонги хар, њангос; њанг задан
ЊАН
њангос кашидани хар.
ЊАНГЇ ‫ ﻫﻨﮕﻲ‬:хари њангї хари зиёд њангос
зананда.
ЊАНГОМ ‫ ﻫﻨﮕﺎم‬бахше аз ваќт, замон; мавсим;
њангоми сањар сањаргоњ.
ЊАНГОМА ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‬1. љамъомади мардуми бис-
ёр дар љое; маърака, гапу сўњбати мардуми
бисёр дар љое. 2. воќеа, мољаро.
ЊАНГОМАГИР ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﮔﻴﺮ‬кит. маъракагир,
бозигар; азоимнок.
ЊАНГОМАДОР ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪدار‬бошукўњ, пурдаб-
даба, бо азамат (дар сифати тўй ва
иморат); њавлии дарун - беруни њангомадор.
ЊАНГОМАНОК ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﻧﺎك‬ниг. њангомадор.
ЊАНГОМАОРО ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ آرا‬кит. базморо, касе,
ки дар љамъомад суруд мехонад.
ЊАНГОМАТАЛАБ ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪﻃﻠﺐ‬он ки маърака
ва љамъомадњои пурмољароро дўст
медорад, мољарољў.
ЊАНГОМАТАЛАБЇ ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪﻃﻠﺒﻲ‬мољарољўї,
хоњони њангома будан.
ЊАНГОМАЉЎЙ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺟﻮي‬ ниг. њангомата-
лаб.
ЊАНГОМАЉЎЇ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻪﺟﻮﻳﻲ‬ ниг.
талабї.
ЊАНГОМАШУДА ‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺷﺪه‬сифати феълии
замони гузашта аз њангома шудан; овоза
ёфта, аз њад зиёд овоза кардашуда.
ЊАНГОМЉЎ(Й) (‫ ﻫﻨﮕﺎمﺟﻮ)ي‬он ки ваќти муно-
сиб мељўяд, фурсатталаб.
ЊАНГОС ‫ ﻫﻨﮕﺎس‬бонги хар.
ЊАНГУФТ ‫ ﻫﻨﮕﻔﺖ‬ѓафс, дурушт, зиёд, бисёр.
ЊАНД ‫ ﻫﻨﺪ‬књн., кит. 1. расм, тартиб, урфу
одат, дастур. 2. њастанд.
ЊАНДАЛАК ‫ﻫﻨﺪﻟﻚ‬ харбузаи кулўлаи хурди
тезпазак.
ЊАНДАСА а. ‫ ﻫﻨﺪﺳﻪ‬шохае аз риёзиёт, ки ба
омўхтани хосиятхои андозагирї, робита-
њои байни нуќтањо, хатњо, кунљу зовияњо,
сатњу њаљми љисмњо машѓул аст, геометрия.
ЊАНДАСЇ ‫ﻫﻨﺪﺳﻲ‬ мансуб ба њандаса; гео-
метрї.
– 494 –
ЊАНЗАЛ а. ‫ﻫﻨﻈﻞ‬ як навъ кадуи ёбої, кадуи
талх.
ЊАНИН а. ‫ ﺣﻨﻴﻦ‬кит. гиря, нола.
ЊАНИФ а. ‫ ﺣﻨﻴﻒ‬д. касе, ки дар аќидаи худ,
махсусан дар аќидаи динї пойдор ва
побарљо мебошад; пойдор, побарљо,
устувор, њаќиќї.
ЊАНЇ а.‫ ﻫﻨﻲ‬кит. гуворо, хуш, матбўъ; маљ. он
чи ки бе ранљу машаќќат ба даст медарояд.
ЊАННОТ а. ‫ ﺣﻨﺎط‬1. харидафурўш, љаллоб. 2.
киноя аз фурўшандаи бисёр ноинсоф.
ЊАННОТЇ ‫ ﺣﻨﺎﻃﻲ‬1. харидафурўшї, љаллобї.
2. маљ. ноинсофї, фиребгарї.
ЊАНУТ//ЊУНУТ а. ‫ ﺣﻨﻮط‬књн. хушбўињое, ки
барои пошидан ба бадан ва кафани мурда
тайёр мекунанд, монанди кофур, мушк ва ѓ.
ЊАНЎЗ ‫ ﻫﻨﻮز‬зарфи замон то њол, то ин ваќт, то
акнун, њоло њам.
ЊАНЉАРА ‫ ﺣﻨﺠﺮه‬њалќ, гулў.
ЊАНЉАРЇ ‫ ﺣﻨﺠﺮي‬њалќї.
ЊАНЉИДАН ‫ ﻫﻨﺠﻴﺪن‬берун кашидан, баровар-
дан.
ЊАНЉОР//ЊИНЉОР ‫ﻫﻨﺠﺎر‬ роњ, тариќ, ќоида,
њангома- андоза; роњи рост.
ЊАПАЛ ‫ ﻫﭙﻞ‬лаванд, ноўњдабаро.
ЊАПАЛАК ‫ ﻫﭙﻠﻚ‬сифати рўй.
ЊАППАК ‫ ﻫﭙﻚ‬тўпи бозї.
ЊАППАКБОЗЇ ‫ ﻫﭙﻚ ﺑﺎزي‬тўббозї.
ЊАПОК ‫ ﻫﭙﺎك‬ниг. њабок.
ЊАР ‫ ﻫﺮ‬љонишини таъинї њар кас, њар кор, њар
љо (бо калимањои кас, чиз, кор ва ѓ. меояд).
ЊАР(Р) ‫ ﺣﺮ‬кит. гармї, њарорат, тасф; њару тоб
гармои сахт.
ЊАРАБ а. ‫ ﻫﺮب‬гурехтан, гурез, фирор.
ЊАРАКАТ ‫ ﺣﺮﻛﺖ‬1. љунбиш, љунбидан; муќоб.
сукун; рафту омад, љунбуљўл. 2. фаъолияти
сиёсї, љамъиятї барои расидан ба ягон
маќсади муайян; њаракати миллї-озоди-
хоњї. 3. кўшиш, саъй, тараддуд; барои ин
њељ њаракат лозим нашуд. 4. аломатест, ки
дар хатти арабї барои нишон додани
садонокии њарф гузошта мешавад,
 – 495 – ЊАР
аломатњои диакритї; њаракат кардан а) њарбї. 2. касе, ки дар хизмати њарбї
љунбидан; б) равона шудан; в) дар рафтуой мебошад.
будан; г) кўшиш ва тараддуд кардан.
ЊАРВАЌТА ‫ ﻫﺮوﻗﺘﻪ‬доим ба вуќўъ оянда;
ЊАРАКАТДИЊАНДА ‫ﺣﺮﻛﺖدﻫﻨﺪه‬ бо њаракат доимї, мунтазам.
оваранда.
ЊАРВОНА ‫ ﻫﺮواﻧﻪ‬1. љазо, уќубат, шиканља. 2.
ЊАРАКАТКУНАНДА ‫ ﺣﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه‬раванда, маљ. бемористон; девонахона, дорушшифо.
љунбанда; маљ. он чи саъю кўшиш мекунад.
ЊАРВОНАГАЊ ‫ ﻫﺮواﻧﮕﻪ‬ниг. њарвонагоњ.
ЊАРАКАТОВАР ‫ﺣﺮﻛﺖآور‬ тех., ниг. њаракат-
ЊАРВОНАГОЊ ‫ﻫﺮواﻧﮕﺎه‬ љои шиканља, љои
дињанда.
љазодињї.
ЊАРАКОТ а. ‫ ﺣﺮﻛﺎت‬љ. њаракат. 1. рафтор,
амалу кирдорњо. 2. кит., збш. аломатњое, ки
ЊАРГАП ‫ ﻫﺮ ﮔﭗ‬ниг. њаргап.
дар хатти арабї барои нишон додани ЊАРГИЗ ‫ ﻫﺮﮔﺰ‬њељ ваќт, асло, њељ.
садонокии њарфњо гузошта мешаванд; хел-
ЊАРГОЊЇ ‫ ﻫﺮﮔﺎﻫﻲ‬њарзамонї.
њои њаракот: зер, забар, пеш.
ЊАРДАЌИЌАГЇ ‫ ﻫﺮدﻗﻴﻘﮕﻲ‬њар лањза, њар дам;
ЊАРАМ І а. ‫ ﺣﺮم‬1. њавлии дарун, ки махсуси
дам ба дам.
занон буд. 2. ињотаи гирдогирди чизе. 3.
зан, љои муќаддас. ЊАРДАМАФЗОЯНДА ‫ ﻫﺮدم اﻓﺰاﻳﻨﺪه‬мунтазам
инкишофёбанда, пайваста зиёдшаванда.
ЊАРАМ ІІ а. ‫ ﻫﺮم‬1. заъфу нотавонї; пирї. 2.
пирамида. 3. таър. маќбараи азиму сангини ЊАРДАМХАЁЛ ‫ ﻫﺮدم ﺧﻴﺎل‬он ки фикри ќатъї
фиръавнњои Мисри Ќадим. ва устувор надорад, касе, ки њар замон
фикраш дигар мешавад.
ЊАРАМГОЊ ‫ﺣﺮمﮔﺎه‬ кит. љои њарам, њарам-
хона. ЊАРДАМХАЁЛЇ ‫ ﻫﺮدم ﺧﻴﺎﻟﻲ‬фикри ќатъї ва
устувор надоштан, њар замон аз фикри худ
ЊАРАМНИШИН ‫ﺣﺮمﻧﺸﻴﻦ‬ парданишин, пин-
гаштан.
њонбуда.
ЊАРДАРЇ ‫ ﻫﺮدري‬кит. мењмони нохонда.
ЊАРАМСАРОЇ ‫ﺳﺮاﻳﻲ‬ ‫ﺣﺮم‬ бошишгоњи занон
дар ќасри подшоњї. ЊАРЗА ‫ ﻫﺮزه‬бењуда, бељо; ёва, сафсата.
ЊАРАМХОНА ‫ ﺣﺮم ﺧﺎﻧﻪ‬ниг. њарамсарой. ЊАРЗААМАЛ ‫ ﻫﺮزهﻋﻤﻞ‬он ки амали (кори)
бењуда, бељо мекунад.
ЊАРБ а. ‫ ﺣﺮب‬љанг, набард; њарбу зарб љангу
кушокушї, задухўрд. ЊАРЗАБОФ ‫ ﻫﺮزه ﺑﺎف‬ёвагўй, сафсатагўй.
ЊАРБА а. ‫ ﺣﺮﺑﻪ‬асбоби љанг, силоњ (шамшер, ЊАРЗАГАРД ‫ ﻫﺮزهﮔﺮد‬бељогард, бењудагард,
ханљар, милтиќ ва ѓ.). бекорхўља, оворагард.
ЊАРБГОЊ ‫ﺣﺮبﮔﺎه‬ майдони љанг, арсаи ЊАРЗАГАРДЇ ‫ ﻫﺮزهﮔﺮدي‬бељогардї, бењуда-
набард. гардї, бекорхўљагї, оворагардї.
ЊАРБДИДА ‫ ﺣﺮب دﻳﺪه‬касе ки дар майдони ЊАРЗАГУФТОР ‫ ﻫﺮزه ﮔﻔﺘﺎر‬ниг. њарзагў(й).
љанг буда, худ љангидааст.
ЊАРЗАГЎ(Й) (‫ ﻫﺮزهﮔﻮ)ي‬сафсатагўй, ёвагуфтор,
ЊАРБИВОР ‫ ﺣﺮﺑﻲ وار‬ниг. њарбиёна. лофзан.
ЊАРБИЁНА ‫ ﺣﺮﺑﻴﺎﻧﻪ‬мисли њарбиён, чун њарбї. ЊАРЗАГЎЇ ‫ ﻫﺮزهﮔﻮﻳﻲ‬бемаънигарї, бемазагўї,
ёвасарої.
ЊАРБИКУНОНЇ ‫ ﺣﺮﺑﻲ ﻛﻨﺎﻧﻲ‬1. таќвият додани
љанбаи низомии рушди кишвар; аз љињати ЊАРЗАДАРО(Й) (‫ﻫﺮزهدرا)ي‬ кит., ниг. њарза-
низомї устувор кардани мамлакат. 2. майл гў(й).
кардан ба сиёсати љангхоњона.
ЊАРЗАДАРОЇ ‫ ﻫﺮزه دراﻳﻲ‬ниг. њарзагўї.
ЊАРБЇ ‫ ﺣﺮﺑﻲ‬1. мансуб ба њарб; низомї:
ЊАРЗАТОЗ ‫ ﻫﺮزه ﺗﺎز‬ниг. њарзагард.
интизоми њарбї, ќуввањои њарбї, хизмати
ЊАР
ЊАРЗАКОР ‫ ﻫﺮزهﻛﺎر‬бењудакор, бекора, бемаъ-
нї.
ЊАРИЌ а. ‫ ﺣﺮﻳﻖ‬кит. оташсўзї, сўхтор, забо-
наи оташ; сўзон.
ЊАРИНА ‫ ﻫﺮﻳﻨﻪ‬1. одами гапнафањм, гапна-
шунав, якрања. 2. кори саргум; дарди њари-
на дарди чи буданаш номаълум.
ЊАРИНАГЇ ‫ﻫﺮﻳﻨﮕﻲ‬ гапношунавї, якрањагї;
бефањмї.
ЊАРИР I ‫ ﻫﺮﻳﺮ‬кит. нолаи саг, фарёди саг,
уллоси саг аз сармо.
ЊАРИР II а. ‫ ﺣﺮﻳﺮ‬1. абрешим, парниён. 2.
порчаи абрешимии нафис.
ЊАРИРА I ‫ ﺣﺮﻳﺮه‬хўр. 1. ордњола (атола),
таоми раќиќе, ки аз орду ширу равѓан
пазанд. 2. як намуди полуда, навъи таоме,
ки ба он кўбидаи бодом, шакар, нашоиста
њамроњ мекунанд; њарираи бодом.
ЊАРИРА II ‫ ﺣﺮﻳﺮه‬навъе аз љомаи абрешимин.
ЊАРИРБАР ‫ﺣﺮﻳﺮ ﺑﺮ‬ кит. мулоимсина, нар-
моѓўш.
ЊАРИРБОФ ‫ ﺣﺮﻳﺮﺑﺎف‬шоњибоф.
ЊАРИРБОФЇ ‫ ﺣﺮﻳﺮﺑﺎﻓﻲ‬шоњибофї.
ЊАРИРИН ‫ ﺣﺮﻳﺮﻳﻦ‬ниг. њарирї.
ЊАРИРЇ ‫ ﺣﺮﻳﺮي‬аз мўина сохташуда,
абрешимї.
ЊАРИРНАМО ‫ ﺣﺮﻳﺮﻧﻤﺎ‬абрешиммонанд.
ЊАРИРФУРЎШ ‫ ﺣﺮﻳﺮﻓﺮوش‬фурўшандаи абре-
шим, шоњифурўш.
ЊАРИРФУРЎШЇ ‫ ﺣﺮﻳﺮﻓﺮوﺷﻲ‬абрешим фурў-
шї, шоњифурўшї.
ЊАРИС а. ‫ ﺣﺮﻳﺺ‬1. тамаъкор, он ки фузунї ва
зиёдатї талабад. 2. чашмгурусна, озвар, оз-
манд.
ЊАРИСА//ЊАЛИСА ‫ﻫﻠﻴﺴﻪ‬//‫ ﻫﺮﻳﺴﻪ‬хўроке, ки аз
гўшт ва гандуми муќашшар мепазанд.
ЊАРИСАПАЗ ‫ ﻫﺮﻳﺴﻪ ﭘﺰ‬кит. он ки њариса ме-
пазад, пазандаи њариса.
ЊАРИСЇ ‫ ﺣﺮﻳﺼﻲ‬гушначашмї, тамаъкорї.
ЊАРИСОНА ‫ ﺣﺮﻳﺼﺎﻧﻪ‬бо њарисї, бо гушна-
чашмї, тамаъкорона.
– 496 –
ЊАРИФ ‫ ﺣﺮﻳﻒ‬1. њампеша, њамкор. 2. раќиб
дар коре, тарафи муќобил дар бозї, дар
љанг ва дар ќимор.
ЊАРИФЇ ‫ ﺣﺮﻳﻔﻲ‬1. њампешагї, њамкорї. 2.
раќобат.
ЊАРИФОНА ‫ ﺣﺮﻳﻔﺎﻧﻪ‬дўстона, шарикона.
ЊАРКОРА I ‫ ﻫﺮﻛﺎره‬1. он ки њар кор аз дасташ
меояд (чи нек, чи бад). 2. ќосид, номабар.
ЊАРКОРА II ‫ ﻫﺮﻛﺎره‬1. деги сангї, ки дар он
таом мепухтанд. 2. зарфи оњание, ки
њалвогарон дар он њалво мепухтанд.
ЊАРМАЛ(А) ‫ﺣﺮﻣﻠﻪ‬//‫ ﺣﺮﻣﻞ‬кит. испанд.
ЊАРМОЊА ‫ ﻫﺮﻣﺎﻫﻪ‬1. моњвора. 2. моње як бор;
маљаллаи њармоња.
ЊАРОИНА ‫ ﻫﺮآﺋﻴﻨﻪ‬1. агар, њар гоњ. 2. ночор, ба
њар тариќ, ки бошад.
ЊАРОМ ‫ ﺣﺮام‬1. манъ кардашуда; муќоб. ња-
лол. 2. ношоиста, нопок.
ЊАРОМЗОДА ‫ ﺣﺮام زاده‬1. фарзанде, ки аз
падари ѓайриќонунї зоида шудааст,
фарзанди номашрўъ. 2. ќаллоб, маккор,
фиребгар, њиллагар.
ЊАРОМЗОДАГЇ ‫ﺣﺮامزادﮔﻲ‬ фиребгарї, ќал-
лобї, дуздї.
ЊАРОМЇ ‫ ﺣﺮاﻣﻲ‬1. фарзанди аз падари ѓайри-
ќонунї зоидашуда. 2. дузд, роњзан; њарому
њариш бетартибї, чатоќкорї.
ЊАРОМКОР ‫ ﺣﺮامﻛﺎر‬порахўр, касе ки бо роњ-
њои ѓайримењнатї ва ќаллобї пул меёбад.
ЊАРОМКОРЇ ‫ ﺣﺮام ﻛﺎري‬ќаллобї, порахўрї.
ЊАРОММАЃЗ ‫ ﺣﺮام ﻣﻐﺰ‬моддаи нарму чарби
сафедранг, ки ба даруни сутунмўњраи пушт
љо дорад.
ЊАРОММУРДА ‫ ﺣﺮامﻣﺮده‬њайвони худмурда
(нисбат ба чорпои њалолгўшт).
ЊАРОММУРЇ ‫ ﺣﺮام ﻣﺮي‬њаром мурдан (оид ба
њайвонот); маљ., гуфт. аз касофатии худ ба
њалокат расидан..
ЊАРОМРИЗЌ ‫ ﺣﺮام رزق‬ниг. њаромхўр.
ЊАРОМТЎША ‫ ﺣﺮام ﺗﻮﺷﻪ‬ниг. њаромхўр.
ЊАРОМХИШТАК ‫ ﺣﺮام ﺧﺸﺘﻚ‬зинокор.
ЊАРОМХЎР ‫ ﺣﺮاﻣﺨﻮر‬касе, ки ризќу рўзиашро
 – 497 – ЊАР
бо корњои нораво ба даст меорад; порахўр. дан.
ЊАРОМХЎРЇ ‫ ﺣﺮاﻣﺨﻮري‬амали њаромхўр. ЊАРОСОНЇ ‫ ﻫﺮاﺳﺎﻧﻲ‬тарсандагї, бимнокї,
дар њолати тарсу бим будан.
ЊАРОРАТ ‫ ﺣﺮارت‬гармї, температура.
ЊАРОРАТБАРДОР ‫ﺣﺮارتﺑﺮدار‬ тобовар ба
ЊАРОСЗО ‫ﻫﺮاس زا‬ тарсзо, зояндаи тарсу ва-
њм,
гармї.
ЊАРРАНГА ‫ ﻫﺮرﻧﮕﻪ‬дорои рангњои гуногун.
ЊАРОРАТБАХШ ‫ ﺣﺮارت ﺑﺨﺶ‬гармкунанда.
ЊАРРИН ‫ ﻫﺮّﻳﻦ‬књн. овози муњиб, наъра, садо,
ЊАРОРАТЇ ‫ ﺣﺮارﺗﻲ‬марбут ба њарорат;
ѓурриш.
тавлидкунандаи гармову њарорат.
ЊАРРОЌ а. ‫ ﺣﺮّاق‬1. оташдињанда, он ки оташ
ЊАРОРАТСАНЉ ‫ﺣﺮارتﺳﻨﺞ‬ гармисанљ, таф-
афрўзад, сўзонанда. 2. оташгиранда, сўхта-
санљ.
шаванда.
ЊАРОРАТСАНЉЇ ‫ ﺣﺮارتﺳﻨﺠﻲ‬гармосанљї,
ЊАРРОЌА а. ‫ ﺣﺮّاﻗﻪ‬1. олати оташзанї, оташ-
тафсанљї; муоинаи њарорати бадан ва њаво.
зананда. 2. киштие, ки аз он бар душман
ЊАРОС ‫ ﻫﺮاس‬тарс, бим, вањм, њавл; ба њарос нафти сўзон ва моддањои оташин меан-
афтодан дар воњима мондан. дохтаанд.
ЊАРОСА ‫ ﻫﺮاﺳﻪ‬1. чизи тарсонанда, восита ба- ЊАРРЎЗА ‫ ﻫﺮروزه‬чизе, ки њар рўз воќеъ
рои тарсонидан. 2. хўса. мешавад; кори њаррўза.
ЊАРОСАНГЕЗ ‫ ﻫﺮاساﻧﮕﻴﺰ‬њароснок, тарсон, ЊАРС І а. ‫ ﺣﺮث‬зироат, киштукор, заминкорї,
ларзон, ангезандаи тарсу бим, њавлангез. дењќонї.
ЊАРОСАНГЕЗЇ ‫ﻫﺮاساﻧﮕﻴﺰي‬ њавлангезї, тар- ЊАРС ІІ а. ‫ ﺣﺮس‬нигањбон, нигањбонї кардан.
сангезї.
ЊАРСОАТА ‫ ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺘﻪ‬дар як соат, дар фосилаи
ЊАРОСАНДА‫ ﻫﺮاﺳﻨﺪه‬кит. тарсанда, тарсон. як соат, дар њар як соат.
ЊАРОСАТ ‫ ﺣﺮاﺳﺖ‬нигањбонї, нигоњдорї, му- ЊАРСОАТЇ ‫ ﻫﺮ ﺳﺎﻋﺘﻲ‬ниг. њарсоата.
њофизат; посбонї, муроќибат.
ЊАРСОЛА ‫ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ‬он чи њар сол рўй медињад,
ЊАРОСЗАДА ‫ﻫﺮاسزده‬ тарсида, вањшатзада, такроршаванда дар њар як сол.
бимзада.
ЊАРСОЛИНА ‫ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻴﻨﻪ‬ниг. њарсола.
ЊАРОСИДА ‫ ﻫﺮاﺳﻴﺪه‬тарсида, дар њолати тарсу
ЊАРСОНИЯГЇ ‫ ﻫﺮ ﺛﺎﻧﻴﮕﻲ‬он чи дар њар сония
њарос.
рух медињад, дар њар сония.
ЊАРОСИДАН ‫ﻫﺮاﺳﻴﺪن‬ тарсидан, ба вањм
ЊАРСОС ‫ ﻫﺮﺳﺎس‬њарсос задан ба сахтї нафас
афтодан.
гирифтан (аз даводав ё талвоса).
ЊАРОСНОК ‫ ﻫﺮاﺳﻨﺎك‬боиси тарсу вањм, тарс-
ЊАРТАРАФА ‫ ﻫﺮ ﻃﺮﻓﻪ‬аз њар тараф, аз њар бо-
нок, бимнок.
бат, аз њар љињат; њартарафа омўхтан.
ЊАРОСНОКЇ ‫ ﻫﺮاﺳﻨﺎﻛﻲ‬боиси тарс будан,
ЊАРУН а. ‫ ﺣﺮون‬књн. 1. саркаш, ноором. 2.
тарснокї, бимнокї.
аспи саркаш, нофармон.
ЊАРОСОВАР ‫ ﻫﺮاسآور‬тарсонанда, тарснок,
ЊАРФ ‫ ﺣﺮف‬1. аломатњои алифбо, ки њар
бимнок, њавлангез.
кадом садои муайянро ифода мекунад. 2.
ЊАРОСОМЕЗ ‫ ﻫﺮاسآﻣﻴﺰ‬њамроњ бо тарсу сухан, гап; њарф задан сухан гуфтан; њарф
њарос, тарсомез, бо тарсу бим. ба њарф айнан.
ЊАРОСОН ‫ ﻫﺮاﺳﺎن‬дар њолати тарсу бим, тар- ЊАРФГИР ‫ﺣﺮفﮔﻴﺮ‬ хурдагир, айбљўй, нукта-
сон, тарсида; њаросон шудан ба тарсу вањм гир.
афтодан.
ЊАРФГИРЇ ‫ﺣﺮفﮔﻴﺮي‬ хурдагирї, айбљўї,
ЊАРОСОН(И)ДАН ‫ﻫﺮاﺳﺎﻧﻴﺪن‬//‫ﻫﺮاﺳﺎﻧﺪ‬ вањмон- нуктагирї.
ЊАР
ЊАРФЇ ‫ ﺣﺮﻓﻲ‬мансуб ба њарф; бо њарф
навишташуда.
ЊАРФНАВИШТ ‫ ﺣﺮفﻧﻮﺷﺖ‬збш. навиштани
њарфњои як алифбо бо њарфњои алифбои
дигар.
ЊАРФПАРАСТ ‫ ﺣﺮفﭘﺮﺳﺖ‬зоњирбин, расмият-
чї.
ЊАРФПАРАСТЇ ‫ﺣﺮفﭘﺮﺳﺘﻲ‬ зоњирбинї, рас-
миятгарї.
ЊАРФЧИН ‫ ﺣﺮفﭼﻴﻦ‬коргари матбаа, ки
њарфњоро барои чоп мечинад.
ЊАРФЧИНЇ ‫ ﺣﺮفﭼﻴﻨﻲ‬кори њарфчин дар мат-
баа.
ЊАРФШИНОС ‫ ﺣﺮفﺷﻨﺎس‬1. суханшинос,
сухансанљ, нуктафањм. 2. саводбароварда,
хатхон.
ЊАРХЕЛА ‫ ﻫﺮﺧﻴﻠﻪ‬гуногун, гуногуннавъ, гуно-
гунљинс.
ЊАРХЕЛАГЇ ‫ ﻫﺮﺧﻴﻠﮕﻲ‬гуногунї, гуногунна-
въї, гуногунљинсї.
ЊАРЊАФТ ‫ ﻫﺮ ﻫﻔﺖ‬маљмўаи њафт навъ ороиши
занона, шомили њино, зирк, сурхї, сафедї,
сурма, усма ва ѓолия (мушку анбар).
ЊАРЊАФТАГЇ ‫ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﮕﻲ‬ниг. њарњафтаина.
ЊАРЊАФТАИНА ‫ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪﺋﻴﻨﻪ‬он чи њар њафта
рўй медињад, такроршаванда дар њар
њафта.
ЊАРЧАНД ‫ ﻫﺮﭼﻨﺪ‬агарчи, гарчи, бо вуљуди он
ки; њар ќадар.
ЊАРЉ ‫ ﻫﺮج‬:њарљу марљ дарњаму барњамї,
бетартибї, бесарусомонї, маѓал.
ЊАРЉИЊАТА ‫ ﻫﺮﺟﻬﺘﻪ‬ниг. њартарафа.
ЊАРЉОГАРД ‫ ﻫﺮﺟﺎﮔﺮد‬бењудагард, бехонаву
љойу сарсаригард.
ЊАРЉОЇ ‫ ﻫﺮﺟﺎﺋﻲ‬касе ки дар љое ё ба сари
коре барќарор ва дер намеистад.
ЊАРЉОНИБА ‫ﻫﺮﺟﺎﻧﺒﻪ‬ аз њар тараф, аз њама
тараф.
ЊАРЉО-ЊАРЉО ‫ ﻫﺮﺟﺎ ﻫﺮﺟﺎ‬љо-љо.
ЊАРЉУМАРЉ ‫ ﻫﺮج وﻣﺮج‬ниг. њарљ.
ЊАРЉУМАРЉЇ ‫ ﻫﺮج وﻣﺮﺟﻲ‬дарњаму барњамї,
бетартибї, бесарусомонї.
– 498 –
ЊАРЉУМАРЉТАЛАБ ‫ ﻫﺮجوﻣﺮجﻃﻠﺐ‬ошўбта-
лаб, он ки ошўбу ѓавѓо ва бе сарусомониро
мехоњад.
ЊАРЉУМАРЉТАЛАБЇ ‫ ﻫﺮج وﻣﺮج ﻃﻠﺒﻲ‬хоњони
дарњаму барњамї, бетартибї, бесарусо-
монї.
ЊАРШАБА ‫ ﻫﺮﺷﺒﻪ‬он чи њар шаб рўй медињад,
такроршаванда дар њар шаб.
ЊАРШАБОНАРЎЗЇ ‫ ﻫﺮﺷﺒﺎﻧﻪروزي‬он чи дар
њар бисту чор соат рўй медињад, такрор-
шаванда дар њар 24 соат.
ЊАСАБ а. ‫ ﺣﺴﺐ‬бузургї ва ифтихор ба туфай-
ли фазл, илму дониш; муќоб. насаб, ки
ифтихор кардан ба насл – падару бобо
мебошад.
ЊАСАД а. ‫ ﺣﺴﺪ‬рашк бурдан ба мол ва обрўю
эътибори касе ва аз даст рафтани онро
хостан, рашк, бадхоњї, нотавонбинї; њасад
бурдан рашк бурдан, нотавонбинї кардан.
ЊАСАДАНГЕЗ ‫ ﺣﺴﺪاﻧﮕﻴﺰ‬њасадовар.
ЊАСАДБАР ‫ ﺣﺴﺪﺑﺮ‬њасуд, њасудхўр, бахил.
ЊАСАДБАРЇ ‫ﺣﺴﺪﺑﺮي‬ њасудї, њасудхўрї,
бахилї.
ЊАСАДВАР ‫ ﺣﺴﺪور‬ниг. њасадбарї.
ЊАСАДВАРЇ ‫ ﺣﺴﺪوري‬ниг. њасадбарї.
ЊАСАДНОК ‫ ﺣﺴﺪﻧﺎك‬рашкин, нотавонбин.
ЊАСАДОВАР ‫ ﺣﺴﺪآور‬ниг. њасадангез.
ЊАСАДПЕША ‫ ﺣﺴﺪﭘﻴﺸﻪ‬ниг. њасадбар.
ЊАСАДХЎР ‫ ﺣﺴﺪﺧﻮر‬њасуд, рашкбаранда, но-
тавонбин.
ЊАСАДХЎРЇ ‫ ﺣﺴﺪﺧﻮري‬ниг. њасудї.
ЊАСАДХЎРОНА ‫ ﺣﺴﺪﺧﻮراﻧﻪ‬ниг. њасудона.
ЊАСАН а. ‫ ﺣﺴﻦ‬1. кит. соњиби њусн, зебо, хуб,
некў. 2. номи яке аз наберагони Муњаммад
пайѓамбар(с).
ЊАСАНА а. ‫ ﺣﺴﻨﻪ‬кори нек, амали хайрхоњона;
ќарзи њасана ќарзе, ки ќарздињанда ба он
фоида намегирад.
ЊАСАНАК ‫ ﺣﺴﻨﻚ‬бот. як намуди њашарот.
ЊАСАНОТ а. ‫ ﺣﺴﻨﺎت‬некўињо, корњои нек.
ЊАСБ а. ‫ ﺣﺴﺐ‬мувофиќи, тибќи...; бар њасби...
 – 499 –
мувофиќи...; њасби њол баёни ањвол,
тафсилоти ањвол, тарљумаи њол.
ЊАСБА а. ‫ ﺣﺴﺒﻪ‬1. доначањое, ки дар бадан
пайдо мешаванд. 2. тифи њасбадор, араќи
њасбадор.
ЊАСБАДОР ‫ ﺣﺴﺒﻪ دار‬дорои њасба.
ЊАСИБ І а. ‫ ﺣﺴﻴﺐ‬гўшти кўфтаи дар даруни
рўдаи моли њалол пухташуда.
ЊАСИБ ІІ а. ‫ ﺣﺴﻴﺐ‬1. њисобкунанда, њосиб. 2.
соњиби њасаб, бузургвор, соњиби фазилат.
ЊАСИН а. ‫ ﺣﺼﻴﻦ‬кит. устувор, мустањкам,
дастрас; њусни њасин ќалъаи дастнорас,
мустањкам.
ЊАСИР ‫ ﺣﺼﻴﺮ‬а. књн. бўрё.
ЊАСИРБОФ ‫ﺣﺼﻴﺮ ﺑﺎف‬бўрёбоф.
ЊАСИРБОФЇ ‫ ﺣﺼﻴﺮ ﺑﺎﻓﻲ‬бўрёбофї.
ЊАСНО а. ‫ ﺣﺴﻨﺎ‬зебо, зани хушрў.
ЊАСОДАТ а. ‫ ﺣﺴﺎدت‬рашк бурдан; њасаднокї,
нотавонбинї.
ЊАСОНАТ//ЊИСОНАТ а. ‫ ﺣﺼﺎﻧﺖ‬мустањкамї,
устуворї, пойдорї, истењком.
ЊАСР ‫ ﺣﺼﺮ‬књн. 1. ињота, муњосира, гирдо-
гирди чизеро печонда гирифтан. 2. њад,
андоза, њисоб; њисоб кардан, андоза
гирифтан.
ЊАСРАТ а. ‫ ﺣﺴﺮت‬1. афсўс, дареѓ, пушаймонї.
2. ѓам, ѓусса, андўњ; њасрат кардан дарди
дил гуфтан; орзу ва хоњиши дил баён
кардан.
ЊАСРАТАНГЕЗ ‫ﺣﺴﺮتاﻧﮕﻴﺰ‬ аламовар, њас-
ратовар.
ЊАСРАТМАНД ‫ ﺣﺴﺮت ﻣﻨﺪ‬озурда, аламзада.
ЊАСРАТНОК ‫ ﺣﺴﺮت ﻧﺎك‬њасратомез, бо даре-
ѓу афсўс, бодарду алам; нигоњи њасратнок.
ЊАСРАТОВАР ‫ ﺣﺴﺮت آور‬ниг. њасратангез.
ЊАСРАТОМЕЗ ‫ ﺣﺴﺮت آﻣﻴﺰ‬ниг. њасратнок.
ЊАСРАТКАДА ‫ ﺣﺴﺮتﻛﺪه‬кит. љои њасрат,
ѓамхона: 2. маљ. дунё, љањон.
ЊАСРАТПАРВАР ‫ ﺣﺴﺮت ﭘﺮور‬он чи, ки боиси
њасрат мешавад, њасратовар, ба вуљуд
оварандаи њасрат.
ЊАТ
ЊАСРАТХЎР ‫ ﺣﺴﺮت ﺧﻮر‬1. ѓамнок, андўњгин,
мањзун. 2. њасуд, бахил.
ЊАССОД І а. ‫ ﺣﺴﺎد‬књн. њасуд, њасудхўр, бахил.
ЊАССОД ІІ а.‫ ﺣﺼﺎد‬књн. даравгар, доскаш.
ЊАССОН а. ‫ ﺣﺴﺎن‬бисёр зебо, хуб, ѓалатї.
ЊАССОНА а. ‫ ﺣﺴﺎﻧﻪ‬њушёрона, зиракона;
бофаросатона, нуктасанљона.
ЊАССОС а. ‫ ﺣﺴﺎس‬њискунанда, наѓз пайбаран-
да, дарёбанда, зудранљ; дили њассос.
ЊАССОСИЯТ ‫ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ‬њассос будан, њассосї;
ќобилияти њискунї; вокуниш, аксуламал.
ЊАССОСЇ ‫ ﺣﺴﺎﺳﻲ‬њиссиётнокї, доро будан ба
ќувваи њис кардан баланд.
ЊАСТ ‫ ﻫﺴﺖ‬мављуд; муќоб. нест; њасту нест
тамоми дороии касе; њасту нест кардан
њозирѓоиб кардан аз рўи рўихат.
ЊАСТА ‫ ﻫﺴﺘﻪ‬донаи мева (шафтолу, хурмо ва
м. ин).
ЊАСТАЇ ‫ ﻫﺴﺘﻪاي‬ядрої: бомбаи њастаї.
ЊАСТАК ‫ ﻫﺴﺘﻚ‬:њастаку нестак кам, ночиз,
нокифоя.
ЊАСТИСЎЗ ‫ﻫﺴﺘﻲﺳﻮز‬ несткунанда, ќиркунан-
да.
ЊАСТЇ ‫ ﻫﺴﺘﻲ‬зиндагї, зиндагонї; мављудият,
вуљуд доштан; олами њастї тамоми мав-
људот.
ЊАСТУ I ‫ ﻫﺴﺘﻮ‬кит., ниг. њаста.
ЊАСТУ II ‫ ﻫﺴﺘﻮ‬кит. ќоил, эътирофкунанда.
ЊАСТУ III ‫ﻫﺴﺘﻮ‬ дурустї, њаќиќат, њаќоиќи
ашё.
ЊАСУД ‫ ﺣﺴﻮد‬рашкбаранда, нотавонбин.
ЊАСУДЇ ‫ﺣﺴﻮدي‬ њасудхўрї, њасадбарї, бахи-
лї.
ЊАСУДОНА ‫ ﺣﺴﻮداﻧﻪ‬њасудхўрона, њасадбаро-
на, бахилона.
ЊАСУДХЎР ‫ ﺣﺴﻮدﺧﻮر‬ниг. њасуд.
ЊАСУДХЎРЇ ‫ ﺣﺴﻮدﺧﻮري‬ниг. њасудї.
ЊАТАБ а. ‫ ﺣﻄﺐ‬њезум, чўби сўхтанї.
ЊАТК а. ‫ ﻫﺘﻚ‬пора кардан, парда даридан,
бадному расво кардан касеро; њатки номус
ЊАТ
пардаи номуси касеро даронидан.
ЊАТМАН а. ً‫ ﺣﺘﻤﺎ‬ќатъан, маљбуран, албатта.
ЊАТМЇ ‫ ﺣﺘﻤﻲ‬маљбурї, зарурї, ногузир.
ЊАТТАЛИМКОН а. ‫ ﺣﺘﻲ اﻻﻣﻜﺎن‬то љое, ки им-
кон њаст, ба ќадри имкон.
ЊАТТО ‫ ﺣﺘﺎ‬пайвандаки халофї ба дараљае
ки..., то њадде ки...
ЊАТЎЛ ‫ ﻫﺘﻮل‬гуфт. суст, ноўњдабаро.
ЊАТЎЛКОР ‫ ﻫﺘﻮل ﻛﺎر‬гуфт. сусткор, лаванд.
ЊАТЎЛКОРЇ ‫ ﻫﺘﻮل ﻛﺎري‬сусткорї, лавандї.
ЊАФДАЊ ‫ ﻫﻔﺪه‬ниг. њабдањ.
ЊАФИЗ а. ‫ ﺣﻔﻴﻆ‬кит. нигањбон, нигањдор,
њимояткунанда.
ЊАФИД ‫ ﺣﻔﻴﺪ‬1. набера, фарзанди фарзанд; 2.
хидматгор, ходим, ёригар.
ЊАФР а. ‫ ﺣﻔﺮ‬кофтан, кандан (заминро).
ЊАФРИЁТ а. ‫ ﺣﻔﺮﻳﺎت‬ковишњо барои тадќиќот
ва ёфтани осори ќадима.
ЊАФТ ‫ ﻫﻔﺖ‬1. шумораи миќдории њафт. 2. киноя
аз њафт сайёра.
ЊАФТА ‫ ﻫﻔﺘﻪ‬воњиди шумори рўзњо, ки аз њафт
рўз иборат аст.
ЊАФТАВОР ‫ ﻫﻔﺘﻪوار‬1. њарњафтаина, њафтаина.
2. ниг. њафтанома.
ЊАФТАВРАНГ ‫ ﻫﻔﺖاورﻧﮓ‬кит., ниг. њафтдода-
рон.
ЊАФТАГЇ ‫ ﻫﻔﺘﮕﻲ‬њафтае як бор.
ЊАФТАИНА ‫ ﻫﻔﺘﻪ ﺋﻴﻨﻪ‬њафтагї, њарњафтагї.
ЊАФТАЇ ‫ ﻫﻔﺘﻪ اي‬ниг. њафтанома.
ЊАФТАК ‫ ﻫﻔﺘﻚ‬њафтак шудан дар кўдакї
мурдан.
ЊАФТАФАЊМ ‫ ﻫﻔﺘﻪ ﻓﻬﻢ‬кундзењн, камфаросат.
ЊАФТБАР ‫ ﻫﻔﺖ ﺑﺮ‬ниг. њафткунља.
ЊАФТБОЛОР ‫ ﻫﻔﺖ ﺑﺎﻻر‬хонаи њафтболор
хонае, ки саќфаш њафт болор дорад.
ЊАФТГАРДОН ‫ ﻫﻔﺖﮔﺮدان‬кишов. майдони зи-
роатро ба њафт таќсим карда ва њар
ќитъаро бо навбат дам дода кишт кардан.
ЊАФТГОНА ‫ﻫﻔﺘﮕﺎﻧﻪ‬ 1. аз њафт воњид, ќисман
– 500 –
иборат. 2. раќами њафт: њафтгонаи аъзам
(сарварони њафт давлати бузург).
ЊАФТДОДАРОН ‫ ﻫﻔﺖ دادران‬нуљ. гурўњи сито-
рагоне, ки бо њам љамъ меистанд, Дубби
Акбар.
ЊАФТКАСА ‫ﻫﻔﺖﻛﺴﻪ‬ њафт нафар, њафт кас
шуда.
ЊАФТКАСЇ ‫ ﻫﻔﺖﻛﺴﻲ‬ниг. њафтнафарї.
ЊАФТКУНЉА ‫ ﻫﻔﺖﻛﻨﺠﻪ‬шакли њандасї, ки
њафт кунљ дорад.
ЊАФТЌАБАТА ‫ ﻫﻔﺖﻗﺒﻄﻪ‬њафтошёна, њафтта-
баќа; бинои њафтќабата.
ЊАФТМЕВА ‫ ﻫﻔﺖ ﻣﻴﻮه‬њафт навъ меваи тар, ки
дар иди Наврўз ба дастархон менињоданд.
ЊАФТМОЊА ‫ ﻫﻔﺖ ﻣﺎﻫﻪ‬он чи ки њафт моњ
дорад; дар моњи њафтум; кўдаки њафтмоња.
ЊАФТНАФАРЇ ‫ ﻫﻔﺖ ﻧﻔﺮي‬њафткасї, иборат аз
њафт кас.
ЊАФТОД ‫ ﻫﻔﺘﺎد‬њафт бор дањ.
ЊАФТОДСОЛА ‫ ﻫﻔﺘﺎدﺳﺎﻟﻪ‬он чи ё он ки умраш
ба њафтод расида бошад.
ЊАФТОДСОЛАГЇ ‫ ﻫﻔﺘﺎدﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни њафтод
расидан, њафтод сол доштан.
ЊАФТОДУМ ‫ ﻫﻔﺘﺎدم‬дар шумори (тартиби)
њафтод ќарор дошта.
ЊАФТОДУМИН ‫ ﻫﻔﺘﺎدﻣﻴﻦ‬ниг. њафтодум.
ЊАФТОШЁНА ‫ ﻫﻔﺖ آﺷﻴﺎﻧﻪ‬ниг. њафттабаќа.
ЊАФТПАЊЛУ ‫ ﻫﻔﺖ ﭘﻬﻠﻮ‬ниг. њафткунља.
ЊАФТПУШТ ‫ ﻫﻔﺖ ﭘﺸﺖ‬њафт насли гузашта.
ЊАФТПЎСТ ‫ ﻫﻔﺖ ﭘﻮﺳﺖ‬тиб. љароњате, ки ре-
шааш монанди пиёз ќабат-ќабат мешавад.
ЊАФТРАНГ ‫ ﻫﻔﺖ رﻧﮓ‬1. њафт ранг дошта; гу-
ногунранг, рангоранг. 2. як навъ гул, ки
њафт ранг дорад. 3. њафт ранги гуногун, ки
ба њафт сайёра нисбат дода мешавад; сиёњ
ба Зуњал, љигарї ба Муштарї, сурх ба
Миррих, зард ба Офтоб, сафед ба Зўњра,
кабуд ба Уторид, сабз ба Моњ.
ЊАФТРЎЗА ‫ﻫﻔﺖ روزه‬ њафт рўз дошта; барои
њафт рўз.
ЊАФТРЎЯ ‫ ﻫﻔﺖ روﻳﻪ‬њафт теѓа, њафтќира.
 – 501 –
ЊАФТСАД ‫ﻫﻔﺖ ﺻﺪ‬ адади маълум: њафт бор
сад.
ЊАФТСАДУМ ‫ ﻫﻔﺖ ﺻﺪم‬дар шумори (тартиби)
њафтсад ќарордошта.
ЊАФТСАДУМИН ‫ ﻫﻔﺖ ﺻﺪﻣﻴﻦ‬ниг. њафтсадум.
ЊАФТСАР ‫ ﻫﻔﺖﺳﺮ‬асот. дорои њафт сар;
аждањои њафтсар.
ЊАФТСИН ‫ ﻫﻔﺖ ﺳﻴﻦ‬њафт чизи бо њарфи “син”
саршаванда, ки бо онњо дастархони нав-
рўзї меороянд.
ЊАФТСОАТА ‫ﻫﻔﺖﺳﺎﻋﺘﻪ‬ муддати њафт соат
дошта.
ЊАФТСОАТЇ ‫ ﻫﻔﺖﺳﺎﻋﺘﻲ‬ба муддати њафт соат.
ЊАФТСОЛА ‫ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ‬дорои њафт сол; ба муд-
дати њафт сол; мактаби њафтсола; аз њафт-
сола то њафтодсола њамаи мардум, хурду
калон.
ЊАФТСОЛАГЇ ‫ ﻫﻔﺖﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни њафт
расидан, њафт сол доштан.
ЊАФТТОРА ‫ ﻫﻔﺖ ﺗﺎره‬њафт тор дошта, иборат
аз њафт тор; сози торие, ки дорои њафт тор
аст.
ЊАФТУМ ‫ ﻫﻔﺘﻢ‬дар шумори (тартиби) њафт
ќарордошта.
ЊАФТУМИН ‫ ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ‬ваќт ва соати муайян, ки
аз њафтуним соат иборат аст.
ЊАФТФАРСАНГЇ ‫ ﻫﻔﺖ ﻓﺮﺳﻨﮕﻲ‬дар масофаи 7
фарсанг ќарордошта (тахминан 42 км).
ЊАФТФАРСАХЇ ‫ﻫﻔﺖﻓﺮﺳﺨﻲ‬ ниг. њафтфарсан-
гї.
ЊАФТЧАНД ‫ ﻫﻔﺖﭼﻨﺪ‬њафт баробар, њафт
карат, њафт бор.
ЊАФТЉЎШ ‫ ﻫﻔﺖﺟﻮش‬1. филизи бисёр сахти
мањкам. 2. киноя аз одами љонсахти пур-
тоќат; њафтљўш шудан устувору мустањкам
шудан.
ЊАФТШАНБЕ ‫ ﻫﻔﺖ ﺷﻨﺒﻪ‬рўзи набудаи њафта;
ба умеди рўзи њафтшанбе шудан барабас
интизор шудан.
ЊАФТШИН ‫ ﻫﻔﺖﺷﻴﻦ‬њафт чизи бо њарфи
“шин” саршаванда, ки бо онњо дастархони
Наврўзї меороянд.
ЊАФТЯК ‫ ﻫﻔﺖ ﻳﻚ‬д. аз њафт як љузъи Ќуръон,
ЊАЉ
ки барои таълим дар мактабњо алоњида чоп
мешуд (асосан сурањои хурд).
ЊАЧЧА ‫ ﻫﭽﻪ‬ходаи нўгаш душохае, ки ба зери
шохањои пурбор чун такя мегузоранд.
ЊАЉ ‫ ﺣﺞ‬д. маросими зиёрати Каъба, ки яке аз
рукнњои дини ислом ба шумор меравад.
ЊАЉАР а. ‫ ﺣﺠﺮ‬кит. санг; њаљари масона санги
шошадон .
ЊАЉАРУЛАСВАД а. ‫ ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد‬д. санги сиёњи
муќаддаси Каъба (дар Макка).
ЊАЉРУЛЌАМАР ‫ﺣﺠﺮاﻟﻘﻤﺮ‬ маъд. санги ќама-
рї, моњсанг.
ЊАЉВ I а. ‫ ﺣﺠﻮ‬1. истодан, иќомат ихтиёр
кардан дар љое. 2. подош додан. 3. нигањ-
дорї, њаљви сир роздорї. 4. ѓолиб омадан
дар мусобиќаи чистон.
ЊАЉВ II ‫ ﻫﺠﻮ‬1. баён кардани айби касе ё чизе
ба таври шўхиомез. 2. накўњиш; бад гуфтан
ва дашном додан касеро бо шеър; њаљв
кардан айби касеро мавриди ханда ќарор
додан.
ЊАЉВГЎЇ ‫ ﻫﺠﻮ ﮔﻮﻳﻲ‬њаљв гуфтан, њаљв кардан.
ЊАЉВГЎЙ ‫ ﻫﺠﻮﮔﻮي‬њаљвкунанда.
ЊАЉВИЁТ ‫ﻫﺠﻮﻳﺎت‬ маљмўаи ашъори њаљвии
шоире.
ЊАЉВИЯ ‫ ﻫﺠﻮ ﻳﻪ‬шеъри њаљвї дар њаќќи касе.
ЊАЉВЇ ‫ ﻫﺠﻮي‬мансуб ба њаљв; маљаллаи њаљвї,
шеъри њаљвї.
ЊАЉВНАВИС ‫ ﻫﺠﻮﻧﻮﻳﺲ‬нависандаи асарњои
њаљвї (нависанда, шоир ё рассом).
ЊАЉВНАВИСЇ ‫ﻫﺠﻮﻧﻮﻳﺴﻲ‬ навиштани асарњои
њаљвї.
ЊАЉВНИГОР ‫ ﻫﺠﻮﻧﮕﺎر‬ниг. њаљвнавис.
ЊАЉВНОМА ‫ ﻫﺠﻮﻧﺎﻣﻪ‬1. номаи њаљвї, њаљвия.
2. силсилаи асарњои њаљвї.
ЊАЉВОМЕЗ ‫ ﻫﺠﻮآﻣﻴﺰ‬ниг. њаљвї.
ЊАЉЛА//ЊИЉЛА ‫ ﺣﺠﻠﻪ‬1. хонаи ороставу
муљањњаз барои арўсу домод. 2. иморати
мудаввар ва гунбадмонанд.
ЊАЉМ I а. ‫ ﺣﺠﻢ‬1. он миќдори фазо, ки дар
ихтиёри љисм ќарор дорад; он њудуде, ки аз
зарби дарозї, бар ва баландии ашё ба миён
ЊАЉ – 502 –
меояд ва он бо воњиди мукааб (куб) андоза
карда мешавад; захомат, љасомат, гунљ,
гунљоиш. 2. умуман андоза, миќдор; њаљми
кор, њаљми умумии мањсулот.
ЊАЉМ II ‫ ﺣﺠﻢ‬1. боздоштан, манъ кардан аз
чизе. 2. нештар зада хун макидан бо шиша
ва шох; њиљомат.
ЊАЉМАН ً‫ ﺣﺠﻤﺎ‬аз љињати њаљм, бо њаљми худ.َ
ЊАЉМЇ ‫ ﺣﺠﻤﻲ‬њаљмдор, калон, ѓафс, бузург,
васеъ; тањлили њаљмї физ. тањлили васеъ.
ЊАЉОМАТ а. ‫ ﺣﺠﺎﻣﺖ‬хун гирифтан аз бадан
ба воситаи шох; шохи њаљомат шохе, ки ба
воситаи он аз бадан хун кашида
мегирифтанд.
ЊАЉР а. ‫ ﻫﺠﺮ‬људої, дурї, фироќ (аз ёр,
мањбуба).
ЊАЉЉОМ а. ‫ ﺣﺠﺎم‬1. табибе, ки хун мегирад. 2.
љарроњ.
ЊАШАМ а. ‫ ﺣﺸﻢ‬хидматгорон ва асбоби
шукўњу дабдаба.
ЊАШАМАТ//ЊАШМАТ а. ‫ ﺣﺸﻤﺖ‬дабдаба, шу-
кўњу љалол; бузургї.
ЊАШАМАТНОК ‫ ﺣﺸﻤﺖﻧﺎك‬бо њашамат, пур-
шукўњ, дабдабадор (мас.,бино).
ЊАШАР а. ‫ ﺣﺸﺮ‬кори умумї бо маќсади ёрї ба
якдигар (мас.,барои љамъоварии њосил,
сохтмони роњ, тоза кардани љўйборњо ва ѓ.).
ЊАШАРА а. ‫ ﺣﺸﺮه‬љонвари майда аз ќабили
мўр, малах, магас, занбўр ва ѓ.
ЊАШАРЇ ‫ ﺣﺸﺮي‬1. мансуб ба њашар. 2. таър.
сарбозе, ки силоњи сабук дорад; ањли силоњ,
пиёданафар.
ЊАШАРОТ ‫ ﺣﺸﺮات‬љ. њашара.
ЊАШАРОТХЎР ‫ ﺣﺸﺮاتﺧﻮر‬парандањои њаша-
ротхўр парандањое, ки њашаротро мехў-
ранд.
ЊАШАРОТШИНОС ‫ ﺣﺸﺮات ﺷﻨﺎس‬мутахассисе,
ки ба тањќиќи њашарот машѓул аст.
ЊАШАРОТШИНОСЇ ‫ ﺣﺸﺮات ﺷﻨﺎﺳﻲ‬соњае, ки
ба шинохту тањќиќи њашарот машѓул аст.
ЊАШАРЧЇ ‫ ﺣﺸﺮﭼﻲ‬иштирокдор дар њашар.
ЊАШАРЉОЙ ‫ ﺣﺸﺮﺟﺎي‬љое, ки маъракаи њашар
барпо мегардад.
ЊАШВ а. ‫ ﺣﺸﻮ‬1. књн. он чи ки чизеро ба он
пур мекунад; пур кардани абраву астари
либос, кўрпа, болишт ва ѓ. бо пахта, пашм
ва чизњои дигар. 2. нуќтањои даѓали
гирењмонанд дар тору пуди матои
абрешимї, ки баъд аз бофта шудани он
намоён шуда меистад. 3. гапи зиёдї, сухани
зиёди бемаънї. 4. адш. сухани зиёде, ки дар
миёни љумла бошад, љумла ё калимаи
туфайлї.
ЊАШИВОР//ЊУШИВОР ‫ﻫﺸﻴﻮار‬ кит. хирад-
манд, оќил, њушёр.
ЊАШИШ а. ‫ ﺣﺸﻴﺶ‬1. алаф; алафи хушк; гиёњ;
гиёњи хушк; хас. 2. моддаи њисбар ва
масткунанда, ки аз барги канаб тайёр
мешавад, чарс, банг.
ЊАШМАТ а. ‫ﺣﺸﻤﺖ‬ ниг. њашамат.
ЊАШМАТПАРАСТ ‫ ﺣﺸﻤﺖ ﭘﺮﺳﺖ‬маќомпараст,
љоњпараст, мансабпараст.
ЊАШР а. ‫ ﺣﺸﺮ‬1. љамъ кардан, ѓун кардан;
љамъомад, маљлис, растохез. 2. маљ. ќиёмат.
ЊАШРГОЊ а. ‫ ﺣﺸﺮﮔﺎه‬1. љое, ки ќиёмат барпо
мешавад; майдони ќиёмат. 2. киноя аз
майдони љанг.
ЊАШТ ‫ ﻫﺸﺖ‬шумораи миќдории њашт; ◊ њашт
боѓ (ё бўстон) њашт боѓи бињишт: њашт ганљ
номи ганљњои Хисрави Парвиз; Ганљи
Арўс, Ганљи Бодовард, Ганљи Деба, Ганљи
Афросиёб, Ганљи Сўхта, Ганљи Хазро,
Ганљи Шодовард, Ганљи Бор; муќ. њафт
ганљ.
ЊАШТАК ‫ ﻫﺸﺘﻚ‬1. бурљест, ки дар боми
ошхонањо барои дудбаро месозанд. 2.
зардолуњои ќоќ, ки ба дарунаш ба љои
донак маѓзи дона андохта мехушконанд.
ЊАШТКУНЉА ‫ ﻫﺸﺖﻛﻨﺠﻪ‬њанд. сурати њан-
дасї, ки ки њашт кунљ дорад.
ЊАШТМОЊА ‫ ﻫﺸﺖ ﻣﺎﻫﻪ‬он чи ё он ки њашт
моњ умр дорад; њар чизе, ки аз пайдоишаш
њашт моњ гузаштааст.
ЊАШТОБГАРЇ ‫ ﻫﺸﺘﺎبﮔﺮي‬пиллакашї, бофан-
дагї.
ЊАШТОД ‫ ﻫﺸﺘﺎد‬раќами маълум, њашт бор дањ.
ЊАШТОДУМ ‫ ﻫﺸﺘﺎدم‬дар шумори (тартиби)
њаштод ќарордошта.
 – 503 – ЊЕЗ
ЊАШТОДУМИН ‫ ﻫﺸﺘﺎدﻣﻴﻦ‬ниг. њаштодум. мондан.
ЊАШТРЎЯ ‫ ﻫﺸﺖ روﻳﻪ‬њанд. он чи њашт рў до- ЊАЯЉОН а. ‫ ﻫﻴﺠﺎن‬љўшиши даруни одамї аз
рад. шавќ, шодї ё ѓазаби аз њад зиёд; ба љўшу
хурўш омадан, њолати изтироб.
ЊАШТОДСОЛА ‫ ﻫﺸﺘﺎدﺳﺎﻟﻪ‬он чи ё он ки умраш
ба њаштод расида бошад. ЊАЯЉОНАНГЕЗ ‫ ﻫﻴﺠﺎناﻧﮕﻴﺰ‬ба њаяљон оваран-
да, музтарибкунанда.
ЊАШТОДСОЛАГЇ‫ ﻫﺸﺘﺎدﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни њаш-
тод расидан; њаштод сол доштан. ЊАЯЉОНБАХШ ‫ ﻫﻴﺠﺎن ﺑﺨﺶ‬ниг. њаяљонангез.
ЊАШТСАД ‫ ﻫﺸﺖﺻﺪ‬раќами маълум њашт ЊАЯЉОННОК ‫ ﻫﻴﺠﺎن ﻧﺎك‬ниг. њаяљономез.
маротиба сад.
ЊАЯЉОНОВАР ‫ ﻫﻴﺠﺎنآور‬боиси њаяљоншаван-
ЊАШТСАДСОЛА ‫ ﻫﺸﺖﺻﺪﺳﺎﻟﻪ‬он чи ё он ки да, музтарибкунанда.
умраш ба њашсад расида бошад.
ЊАЯЉОНОМЕЗ ‫ﻫﻴﺠﺎنآﻣﻴﺰ‬ дар њолати њаяљон
ЊАШТСАДСОЛАГЇ ‫ ﻫﺸﺖﺻﺪﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни ва изтироб.
њашсад расидан; њаштсад сол доштан.
ЊЕ ‫ه‬//‫ ح‬ниг. њавваз; њуттї.
ЊАШТСАДУМ ‫ ﻫﺸﺖ ﺻﺪم‬дар шумори (тар-
ЊЕЗ ‫ ﻫﻴﺰ‬он ки мубталои беќувватии тано-
тиби) њаштсад ќарор дошта.
сулист, муханнас
ЊАШТСАДУМИН ‫ ﻫﺸﺖ ﺻﺪﻣﻴﻦ‬ниг. њаштсадум.
ЊЕЗАЛАК ‫ ﻫﻴﺰﻟﻚ‬гуфт. 1. ниг. њез. 2. киноя аз
ЊАШТСОАТА ‫ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺘﻪ‬њаштсоатї; амале ё марди ноўњдабаро, он ки аз дасташ кор
њар чизе, ки мўњлаташ њашт соат муќаррар намеояд.
шудааст.
ЊЕЗЇ ‫ ﻫﻴﺰي‬беќувватии таносулї, хунсо будан,
ЊАШТСОАТЇ ‫ ﻫﺸﺖ ﺳﺎﻋﺘﻲ‬ниг. њаштсоата. мањрум будан аз ќобилияти мардї.
ЊАШТСОЛА ‫ ﻫﺸﺖﺳﺎﻟﻪ‬он ки ё он чи аз ЊЕЗУМ ‫ ﻫﻴﺰم‬чўб ё шохаи хушк, ки барои
њастиаш њашт сол гузашта бошад. сўзишворї тайёр карда мешавад.
ЊАШТСОЛАГЇ ‫ ﻫﺸﺖﺳﺎﻟﮕﻲ‬ба синни њашт ЊЕЗУМАРРАКУН ‫اره ﻛﻦ‬ ‫ﻫﻴﺰم‬ он ки бо арра
расидан; њашт сол доштан. њезум майда мекунад.
ЊАШТУМ ‫ ﻫﺸﺘﻢ‬дар шумори (тартиби) њашт ЊЕЗУМАРРАКУНЇ ‫ ﻫﻴﺰم اره ﻛﻨﻲ‬бо арра май-
ќарордошта. да кардани њезум.
ЊАШТУМИН ‫ ﻫﺸﺘﻤﻴﻦ‬ниг. њаштумин. ЊЕЗУМБУР ‫ ﻫﻴﺰم ﺑﺮ‬касе, ки њезум мебурад.
ЊАШТЯК ‫ ﻫﺸﺖﻳﻚ‬1. аз њашт як њисса. 2. аз ЊЕЗУМБУРЇ ‫ﻫﻴﺰم ﺑﺮي‬ њезум буридан, амали
њашт як њиссаи мероси мард, ки аз рўи њезумї.
шариат ба занаш мерасид.
ЊЕЗУМКАФОН ‫ ﻫﻴﺰمﻛﻔﺎن‬он ки бо табар њезум
ЊАШ-ЊАШ ‫ ﻫﺶ ﻫﺶ‬садои таќлидии нафас- майда мекунад.
гирии вазнин дар давидан.
ЊЕЗУМКАФОНЇ ‫ ﻫﻴﺰمﻛﻔﺎﻧﻲ‬њезум кафондан;
ЊАЮЛО ю.-а. ‫ ﻫﻴﻮﻻ‬1. фалс. модда, моддаи ас- њезум майда кардан, кори њезумкафон.
лї, моњияти њар чиз, гавњар, материя. 2.
ЊЕЗУМКАШ ‫ ﻫﻴﺰمﻛﺶ‬он ки њезум мекашонад.
мусаввада, ангора.
ЊЕЗУМКАШЇ ‫ ﻫﻴﺰمﻛﺸﻲ‬аз љое ба љое бурдани
ЊАЮЛОЇ ‫ ﻫﻴﻮﻻﻳﻲ‬1. фалс. моддї, љисмонї. 2.
њезум, кори њезумкаш.
дар шакли мусаввада, ангора.
ЊАЮН ‫ ﻫﻴﻮن‬књн. шутур, шутури тезрав.
ЊЕЗУМКАШОНЇ ‫ ﻫﻴﺰمﻛﺸﺎﻧﻲ‬бурдани њезум аз
љое ба љое.
ЊАЯВОН а. ‫ ﺣﻴﻮان‬1. мављуд, љондор, зинда. 2.
ЊЕЗУМХОНА ‫ ﻫﻴﺰمﺧﺎﻧﻪ‬љои махсус барои
чорпо, њайвон.
нигоњдории њезум.
ЊАЯЛ а. ‫ ﺣﻴﻞ‬:њаял кардан таъхир кардан, дер ЊЕЗУМЧИНЇ ‫ﻫﻴﺰمﭼﻴﻨﻲ‬ љамъ кардани чўбу
ЊЕЗ – 504 –
шохањои хушк барои њезум.
ЊЕЗУМШИКАН ‫ ﻫﻴﺰم ﺷﻜﻦ‬ниг. њезумкафон.
ЊЕЗУМШИКАНЇ ‫ ﻫﻴﺰم ﺷﻜﻨﻲ‬ниг. њезум кафо-
нї.
ЊЕЗЧАШМ ‫ ﻫﻴﺰﭼﺸﻢ‬њарза; он ки покии
чашмро нигањ намедорад.
ЊЕЙ ‫ ﻫﻲ‬нидо њой, гўш кун; огоњ бош! њей, ба
по бархез.
ЊЕЛ І ‫ ﻫﻴﻞ‬љинсе аз дорувори хушбўй, монанд
ба лиму.
ЊЕЛ ІІ ‫ ﻫﻴﻞ‬гуфт. љои нигоњдории тобистонаи
чорвои майда (буз, гўсфанд); оѓил.
ЊЕЛ-ЊЕЛ ‫ ﻫﻴﻞ ﻫﻴﻞ‬:њел-њел гаштан бекор,
сарсон гаштан.
ЊЕМА ‫ ﻫﻴﻤﻪ‬кит. 1. њезум, чўби сўхт, чуб барои
сўзишворї; њемаи тар фурўхтан киноя аз
фиреб додан, њуќќабозї кардан. 2. хўр.
гўштоба, хомшўрбо.
ЊЕМАДОН ‫ ﻫﻴﻤﺪان‬кит., ниг. њемахона.
ЊЕМАКАШ ‫ ﻫﻴﻤﻪ ﻛﺶ‬кит. њезумкаш, њаммоли
њатаб; хоркаш
ЊЕМАКАШЇ ‫ ﻫﻴﻤﻪﻛﺸﻲ‬кит. њезумкашї, бо
њезумкашї машѓул будан
ЊЕМАХОНА ‫ ﻫﻴﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬кит. љои нигањ дош-
тани њезум, њезумхона, мањтаб.
ЊЕРБАД//ЊАРБУД ‫ﻫﺮﺑﺪ‬//‫ ﻫﻴﺮﺑﺪ‬кит. 1. хидмат-
гузори оташкада. 2. ќозии зардуштиён.
ЊЕРБАДХОНА ‫ ﻫﻴﺮﺑﺪ ﺧﺎﻧﻪ‬кит. оташкада.
ЊЕРБУД ‫ ﻫﻴﺮﺑﺪ‬ниг. њербад.
ЊЕЉ ‫ ﻫﻴﺞ‬љонишини инкорї: 1. њаргиз, асло. 2.
ягон. 3. њиссачаи саволї оё. 4. њамчун љузъи
таркибњо ба онњо маънои инкорї медињад:
њељ ваќт, њељ гоњ, њељ гуна, њељ кас, њељ
кадом; 5. беќадр; њељ аст ањамияте надорад,
арзише надорад.
ЊЕЉКОРА ‫ ﻫﻴﺞ ﻛﺎره‬бекор, бекорхўља.
ЊЕЉМАДОН ‫ ﻫﻴﺞ ﻣﺪان‬нодон.
ЊИБОЛА а. ‫ ﺣﺒﺎﻟﻪ‬ќайд, банд; ба њиболаи никоњ
даровардан ба занї гирифтан.
ЊИБР І а. ‫ ﺣﺒﺮ‬сиёњї, сиёњии давот ва ќалам.
ЊИБР ІІ а. ‫ﺣﺒﺮ‬ књн. олим, хирадманд, доно,
донишманд.
ЊИДДАТ а. ‫ ﺣﺪت‬тезї, тундї.
ЊИДОЯТ а. ‫ﻫﺪاﻳﺖ‬ роњи рост нишон додан,
роњнамої.
ЊИДОЯТГАР ‫ ﻫﺪاﻳﺖ‬рањнамоикунанда, рањна-
мо.
ЊИЗАБР//ЊИЖАБР ‫ﻫﮋﺑﺮ‬//‫ ﻫﺰﺑﺮ‬кит. 1. шери
даранда; шер. 2. маљ. далер, шуљоъ. нотарс.
ЊИЗАБРАВЖАН ‫ﻫﺰﺑﺮاوژن‬ кит., ниг. њиза-
брандоз.
ЊИЗАБРАНДОЗ ‫ ﻫﺰﺑﺮاﻧﺪاز‬кит. шерафкан,
шерандоз, далер, диловар.
ЊИЗБ а. ‫ ﺣﺰب‬1. гурўњи одамон, ки бо як маќ-
сад муттањид шудаанд; фирќа, партия. 2.
гурўњ, даста, фављ. 3. сипоњ, лашкар;
тобеин, мададгорон. 4. воњиди таќсим кар-
дани Ќуръон, ки ба чањоряки љузъ ё пора
баробар аст ва дар маљмўъ Ќуръон аз 120
њизб иборат аст. 5. дар тасаввуф ва
футувват тоифаест, ки ба як шахс мансуб
аст.
ЊИЗБЇ ‫ ﺣﺰﺑﻲ‬мансуб ба њизб; узви њизб; мута-
ассиби њизб.
ЊИЗБПАРАСТ ‫ ﺣﺰبﭘﺮﺳﺖ‬мўътаќид ба њизб;
мутаассиби њизб.
ЊИЗБУЛЛОЊ ‫ ﺣﺰب اﷲ‬1. њизби Худованд. 2.
мўъминон; гурўњи солењон.
ЊИЗБПАРАСТЇ ‫ﭘﺮﺳﺘﻲ‬ ‫ﺣﺰب‬ эътиќоди њизбї,
таассуби њизбї.
ЊИККАК//ЊИЌЌАК ‫ﻫﻘّﻚ‬//‫ ﻫﻜّﻚ‬ниг. њиккак.
ЊИКАМ а. ‫ ﺣﻜﻢ‬љ. њикмат.
ЊИКМАТ I а. ‫ ﺣﻜﻤﺖ‬1. илм, дониш. 2. доної,
хирадмандї, фазилат. 3. њилм, бурдборї,
тањаммул. 4. адл, адолат, дод. 5. Ќуръон,
китоби муќаддас. 6. панд, андарз, сухани
пандомез; ба Луќмон њикмат омўхтан
омўхтани чизе ба касе, ки аъламтар аст. 7.
сабаб ва иллати ягон њодиса, сирри ягон
њодиса; арзон бе иллат нест, ќимат бе њик-
мат;
ЊИКМАТ II а. ‫ ﺣﻜﻤﺖ‬1. фалс. илмест, ки дар
он аз њаќиќати ашё бањс меравад. 2. дар
тасаввуф сиррест, ки ошкор кардани он
байни авом норавост ва оќибати ногувор
 – 505 – ЊИМ

дорад. ЊИЛ I а.‫ ﻫﻴﻞ‬як навъ дорувории хушбў.

ЊИКМАТНОК ‫ ﺣﻜﻤﺖ ﻧﺎك‬: сухани њикматнок ЊИЛ II ‫ ﺣﻴﻞ‬ниг. њила.
сухане, ки дар он панду насињате њаст ва ё
ЊИЛА ‫ ﺣﻴﻠﻪ‬1. макр, фиреб, тазвир. 2. чора,
моњияти масъалае баён ёфтааст.
тадбир.
ЊИКМАТОМЕЗ ‫ ﺣﻜﻤﺖ آﻣﻴﺰ‬ниг. њикматнок.
ЊИЛАБОЗ ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﺑﺎز‬ниг. њилагар.
ЊИКМАТОМЎЗ ‫ ﺣﻜﻤﺖ آﻣﻮز‬пандомўз.
ЊИЛАГАР ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮ‬фиребгар, маккор.
ЊИКМАТОРО ‫ ﺣﻜﻤﺖ آرا‬орояндаи њикмат,
ЊИЛАГАРЇ ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﮔﺮي‬маккорї, фиребгарї.
зебдињандаи њикмат.
ЊИКМАТШИНОС ‫ﺣﻜﻤﺖﺷﻨﺎس‬ оќил, хирад-
ЊИЛАГАРОНА ‫ﺣﻴﻠﻪﮔﺮاﻧﻪ‬ маккорона, фиреб-
гарона.
манд, файласуф.
ЊИЛАКОР ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﻛﺎر‬ниг. њилагар.
ЊИКМАТШИНОСЇ ‫ﺣﻜﻤﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬ оќилї,
хирадмандї, файласуфї. ЊИЛАКОРЇ ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﻛﺎري‬ниг. њилагарї.
ЊИКОЁТ ‫ ﺣﻜﺎﻳﺎت‬љ. њикоя (достонњо, њиссањо). ЊИЛАКОРОНА ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﻛﺎراﻧﻪ‬ниг. њилагарона.
ЊИКОЯ(Т) ‫ﺣﻜﺎﻳﺖ‬//‫ ﺣﻜﺎﻳﻪ‬1. наќл кардани ЊИЛАОМЕЗОНА ‫ ﺣﻴﻠﻪ آﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ниг. њилагарона.
воќеае ё достоне. 2. асари бадеии мансури
ЊИЛАСОЗ ‫ ﺣﻴﻠﻪ ﺳﺎز‬ниг. њилагар.
њаљман хурд, ки дар он воќеа ё саргузаште
баён меёбад; ќисса, саргузашт; њикоя ЊИЛАЉУ(Й) (‫ ﺣﻴﻠﻪ ﺟﻮ)ي‬ниг. њилагар.
кардан наќл кардан, саргузаштеро ривоят
ЊИЛИДАН ‫ ﻫﻴﻠﻴﺪن‬ниг. њиштан.
кардан.
ЊИЛМ ‫ ﺣﻠﻢ‬нармї, мулоимат; њилм-њилм
ЊИКОЯБАНДЇ ‫ ﺣﻜﺎﻳﻪﺑﻨﺪي‬сохтани њикоя аз
мулоим нарм; њилм-њилм пухта наѓз,
воќеаи дида ё шунидашуда.
мулоим пухта (маъмулан, дар мавриди гўшт
ЊИКОЯГЇ ‫ ﺣﻜﺎﻳﮕﻲ‬наќлї, ќиссагї; љумлаи мегўянд).
њикоягї љумлае, ки дар бораи воќеае ё
ЊИЛОЛ ‫ ﻫﻼل‬моњи нав (то шаби севум).
њодисае маълумот медињад.
ЊИЛОЛАБРЎ ‫ ﻫﻼلاﺑﺮو‬абрўвони ба шакли
ЊИКОЯГЎЙ ‫ ﺣﻜﺎﻳﻪ ﮔﻮي‬ќиссагўй.
моњи нопурра, камонї, хамида.
ЊИКОЯНАВИС ‫ ﺣﻜﺎﻳﻪﻧﻮﻳﺲ‬касе, ки ќисса
ЊИЛОЛЇ ‫ ﻫﻼﻟﻲ‬ба шакли моњи нопурра,
(њикоя) менависад.
досмонанд, камонмонанд, хамида.
ЊИКОЯНАВИСЇ ‫ ﺣﻜﺎﻳﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ‬машѓул будан
ЊИЛПИРОС гуфт. ‫ ﻫﻠﭙﺮاس‬љунбидан, ба љун-
ба эљоди ќиссаву њикоя.
биш омадан (мас., байраќ аз вазиши бод),
ЊИКОЯТ ‫ ﺣﻜﺎﻳﺖ‬ниг. њикоя. эњтизоз; њилпирос задан.
ЊИЌЌАК ‫ ﻫﻘﻚ‬садои канда – кандаи беих- ЊИМЕЛ ‫ ﺣﻤﻴﻞ‬ниг. њамоил.
тиёре, ки бар асари нуќси меъда пай дар
ЊИММАТ ‫ﺖ‬‫ ﻫﻤ‬1. ќасд, ирода, азми ќавї,
њам аз дањон мебарояд, њиќак, саксака.
љањд, кўшиш. 2. саховат, љавонмардї; кама-
ЊИЌЌАЌ ‫ ﻫﻘﻖ‬ниг. њиќќаќ. ри њиммат бастан ба коре сахт азму ирода
кардан.
ЊИЌЌЇ ‫ ﻫﻘّﻲ‬:њиќќї карда натавонистан дар
љавоби касе чизе гуфта натавонистан, садо ЊИММАТБАЛАНД ‫ﺖﺑﻠﻨﺪ‬‫ﻫﻤ‬ олињиммат, на-
бароварда натавонистан. зарбаланд.
ЊИЌЌОС ‫ ﻫﻘّﺎس‬ниг. њиќ-њиќ; њиќќос задан. ЊИММАТБАЛАНДЇ ‫ﺖ ﺑﻠﻨﺪي‬‫ﻫﻤ‬ саховатпеша-
гї; назарбаландї.
ЊИЌ-ЊИЌ ‫ ﻫﻖ ﻫﻖ‬њиќќос, фиќ-фиќ; њиќ-њиќ
гиристан фиќ-фиќ гиря кардан. ЊИМОЯ(Т) ‫ﺣﻤﺎﻳﺖ‬//‫ ﺣﻤﺎﻳﻪ‬нигањбонї, њафозат;
мудофиа, пуштибонї; ба зери њимоят ги-
њил ‫ ﻫﻴﻞ‬асоси замони њозираи феъли њилидан //
рифтан пушту паноњ шудан (ба касе); њимоя
њиштан.
ЊИМ
кардан муњофизат кардан, мудофиа кардан.
ЊИМОЯГАР//ЊИМОЯТГАР
‫ﺣﻤﺎﻳﺖﮔﺮ‬//‫ ﺣﻤﺎﻳﻪﮔﺮ‬њимоякунанда, мудофеъ,
пушту паноњ, пуштибон.
ЊИМОЯКУНАНДА ‫ ﺣﻤﺎﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪه‬ниг. њимоятгар.
ЊИМОЯТ‫ ﺣﻤﺎﻳﺖ‬ниг. њимоя.
ЊИМОЯЧЇ ‫ ﺣﻤﺎﻳﻪﭼﻲ‬мудофиакунанда, пушти-
бон.
ЊИМОЯШАВАНДА ‫ ﺣﻤﺎﻳﻪﺷﻮﻧﺪه‬њар касе ё чизе,
ки мавриди њимоя, дифоъ, нигањбонї ќарор
мегирад..
ЊИН І ‫ ﻫﻴﻦ‬кит. калимаи нидо 1. ана, инак; огоњ
бош, эњтиёт шав. 2. шитоб кун, зуд.
ЊИН ІІ ‫ ﺣﻴﻦ‬ваќт, њангом, дам, лањза; дар як
њин дар як дам.
ЊИН ІІІ а. ‫ ﻫﻴﻦ‬сел, селоб.
ЊИНДБО ‫ ﻫﻨﺪ ﺑﺎ‬коснї.
ЊИНДБОЇ ‫ ﻫﻨﺪﺑﺎﻳﻲ‬мутааллиќ ба њиндбо, аз
коснї тайёршуда: ќањваи њиндбої.
ЊИНДЇ ‫ ﻫﻨﺪي‬мардуми Њиндустон, ањли Њинд;
њинду эронї мансуб ба њиндї ва эронї;
забонњои њинду эронї.
ЊИНДУ ‫ ﻫﻨﺪو‬1. ањли Њиндустон, њинду. 2. пай-
раи дини њиндувон. 3. посбон. 4. ѓулом,
банда, зархарид. 5. маљ. сиёњ; холи њинду
холи сиёњ.
ЊИНДУАВРУПОЇ ‫ ﻫﻨﺪواوروﭘﺎﻳﻲ‬мансуб ба
минтаќаи Њинд ва Аврупо; забонњои њинду-
аврупої, халќњои њиндуаврупої.
ЊИНДУАВРУПОШИНОСЇ ‫ﻫﻨﺪواوروﭘﺎﺷﻨﺎﺳﻲ‬
соњае, ки тањќиќи минтаќаи Њинд ва
Аврупо машѓул аст.
ЊИНДУВОНА I ‫ ﻫﻨﺪواﻧﻪ‬ба тариќи њиндї, ба
њиндї, њиндигї, монанди њинду.
ЊИНДУВОНА II ‫ ﻫﻨﺪواﻧﻪ‬кит. тарбуз; ◊ њинду-
вона зери баѓали касе додан касеро бо чизе
маѓрур кардан, ки ў лоиќи он набошад.
ЊИНДУИЯ ‫ ﻫﻨﺪوﺋﻴﻪ‬мазњаби њукмрон дар Њин-
дустон, ки ба барањманизм ва буддизм асос
ёфтааст.
ЊИНДУЇ ‫ ﻫﻨﺪوﻳﻲ‬мансуб ба њиндї; гуфт., маљ.
одами дамдузд, канораљўй.
– 506 –
ЊИНДУСТОНЇ ‫ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎﻧﻲ‬мансуб ба Њин-
дустон; сокини Њиндустон; забони мардуми
Њиндустон.
ЊИНДУХИТОЙЇ ‫ ﻫﻨﺪوﺧﺘﺎﻳﻲ‬мансуб ба мин-
таќаи Њинду Њитой; мардуми минтаќаи
Њинду Хитой.
ЊИНДШИНОС ‫ ﻫﻨﺪﺷﻨﺎس‬муњаќќиќи Њиндус-
тон ва мардуми он.
ЊИНО I ‫ ﺣﻨﺎ‬растаниест буттамонанд дорои
гулњои сафед, ки бо кўфтаи он мўй, дасту
поро ранг мекунанд; њино бастан (мондан)
гарди њиноро тар карда ба дасту по бастан,
ки ранг гирад; ◊ ба по њино бастан суст
рафтор кардан.
ЊИНО II ‫ ﻫﻨﺎء‬1. ќатрон. 2. хўшаи борондидаи
хурмо.
ЊИНОБАНДЇ ‫ ﺣﻨﺎﺑﻨﺪي‬ниг. њинобандон.
ЊИНОБАНДОН ‫ ﺣﻨﺎﺑﻨﺪان‬маросимест, ки дар
арафаи арўсї арўсшаванда бо дугонањояш
мегузаронад.
ЊИНОГУЛ ‫ ﺣﻨﺎﮔﻞ‬номи навъе аз гул.
ЊИНОКОР ‫ ﺣﻨﺎﻛﺎر‬касе, ки њино мекорад,
корандаи њино.
ЊИНОЊИН ‫ ﻫﻴﻨﺎﻫﻴﻦ‬кит. дар њоли шитоб, ши-
тобзадагї, саросема, саросемакорї.
ЊИНЉОР‫ ﻫﻨﺠﺎر‬ниг. њанљор.
ЊИРЌА(Т) ‫ﺣﺮﻗﺖ‬//‫ ﺣﺮﻗﻪ‬сўзиш, сўхтан.
ЊИРМОН а. ‫ ﺣﺮﻣﺎن‬ноумедї, мањрумї, бенаси-
бї.
ЊИРМОНЗАДА ‫ ﺣﺮﻣﺎنزده‬ноумедшуда, бена-
сибгардида, бенасиб.
ЊИРОСАТ І а. ‫ﺣﺮاﺳﺖ‬ муњофиза, нигањбонї,
посбонї.
ЊИРОСАТ ІІ а. ‫ ﺣﺮاﺛﺖ‬киштукор, зироат, дењ-
ќонї.
ЊИРОСАТПЕША ‫ﺣﺮاﺳﺖ ﭘﻴﺸﻪ‬ нигањбон, пос-
бон, мудофеъ.
ЊИРС ‫ ﺣﺮس‬тамаи аз њад зиёд; гушначашмї;
њирси мол орзўи аз њад зиёди молѓундорї.
ЊИРСБАЛАНД ‫ ﺣﺮس ﺑﻠﻨﺪ‬гурусначашм, хасис,
тамаъкор.
ЊИРФА(Т) ‫ﺣﺮﻓﺖ‬//‫ﺣﺮﻓﻪ‬ касб, њунар, пеша;
 – 507 –
ањли њирфа косиб, њунарманд.
ЊИС(С) ‫ ﺣﺲ‬ќобилияти дарки таассуроти
берунї, дарк, дарёфт, пайбарї; ќувваи
дарёфт; њисси сомеа ќувваи шунавої; њис
кардан пай бурдан ба чизе.
ЊИСН а. ‫ ﺣﺼﻦ‬паноњгоњ, ќалъа; њисни њасин
ќалъаи дастнорас.
ЊИСОБ а. ‫ ﺣﺴﺎب‬1. шумур, шумурдан, миќдор.
2. муњосиба, доду гирифти пулї; ба њисоб
гирифтан а) шуморидан, шумораи чизеро
муайян кардан; б) чизеро ба назари
эътибор гирифтан; њисоб ёфтан шумурда
шудан, ба шумор рафтан; њисоби кореро
ёфтан чорае ёфтан, роњи њалли масъалаеро
ёфтан; њисоб кардан а) шумурдан;
пиндоштан; кори худро дуруст њисоб
мекард. 3. илми њисоб, арифметика; њисоби
абљад ниг. абљад, бо њарфњои арабї, ки њар
як раќами муайянро ифода мекунад,
моддањои таърихи њодисаеро баён кардан
ва баровардан.
ЊИСОББАРЇ ‫ ﺣﺴﺎب ﺑﺮي‬њисоб бурдан; моши-
ни њисоббарї дастгоње, ки танзими њисобу
китоб ва назорати муттасили онро ба
зимма дорад.
ЊИСОББАРОР ‫ ﺣﺴﺎبﺑﺮار‬мошини њисоб-
барор, мошини њисобкунанда.
ЊИСОББАРОРЇ ‫ ﺣﺴﺎب ﺑﺮآري‬њисоб кардан,
њисоб карда баровардан.
ЊИСОБГАР ‫ ﺣﺴﺎب ﮔﺮ‬1. њисобкунанда, маљ. он
ки ба њисоб мегирад. 2. босарфа, сарфакор;
боандеша, дурандеш, эњтиёткор.
ЊИСОБГАРЇ ‫ ﺣﺴﺎبﮔﺮي‬1. њисобкор будан,
њисобкунандагї. 2. маљ. сарфакорї; боанде-
шагї; дурандешї, эњтиёткорї.
ЊИСОБГИР ‫ ﺣﺴﺎب ﮔﻴﺮ‬бањисобгиранда.
ЊИСОБГИРЇ ‫ ﺣﺴﺎبﮔﻴﺮي‬аз касе шумури
чизеро гирифтан.
ЊИСОБГОЊ ‫ ﺣﺴﺎبﮔﺎه‬љой ва макони њисоб,
њисобгоњи њашр майдони ќиёмат.
ЊИСОБДОН ‫ ﺣﺴﺎبدان‬каси аз илми њисоб
хабардор; касе ки муњосиба карда
метавонад.
ЊИСОБДОНЇ ‫ ﺣﺴﺎب داﻧﻲ‬аз илми њисоб боха-
бар; донандаи њисоб.
ЊИС
ЊИСОБДОР ‫ ﺣﺴﺎب دار‬касе ки муомила, дахлу
харљи муассисаеро идора мекунад.
ЊИСОБДОРЇ ‫ ﺣﺴﺎب داري‬1. кор ва вазифаи
њисобдор. 2. љои њисобдорї, шўъбаи
муассиса, ки њисобу китоби онро мебарад.
ЊИСОБЇ ‫ ﺣﺴﺎﺑﻲ‬муњосиба, њисоботи дахлу
харљ, њисобдињї ва њисобгирї; њисобї
кардан яктарафа кардан, ба миён
гузоштани дахлу харљ ё кор ва музд.
ЊИСОБКОР ‫ ﺣﺴﺎبﻛﺎر‬нархгузор, нархмонан-
да, мошини њисобу китобгар.
ЊИСОБКОРЇ ‫ﺣﺴﺎبﻛﺎري‬ нархгузорї, нарх-
монї.
ЊИСОБКУНАК ‫ ﺣﺴﺎبﻛﻨﻚ‬асбоб барои шу-
мурдани чизе; њисобкунаки газ,
њисобкунаки барќ, њисобгар .
ЊИСОБКУНАНДА ‫ ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻨﺪه‬1. њисобгар. 2.
ниг. њисобкор.
ЊИСОБКУНЇ ‫ ﺣﺴﺎبﻛﻨﻲ‬шумурдан, њисобу
китоб кардан.
ЊИСОБОТ а. ‫ ﺣﺴﺎﺑﺎت‬1. муњосиба. 2. хулосаи
кор ва фаъолияти касе ё муассисае; њисобот
додан дар бораи кори кардашуда ё дахлу
харљ маълумот додан (ё маърўза кардан).
ЊИСОБОТДИЊАНДА ‫ ﺣﺴﺎﺑﺎت دﻫﻨﺪه‬касе ки аз
кор ва фаъолияти худ гузориш медињад.
ЊИСОБОТДИЊЇ ‫ ﺣﺴﺎﺑﺎتدﻫﻲ‬њисобот додан,
оид ба анљом ё иљрои коре маълумот додан.
ЊИСОБОТЇ ‫ ﺣﺴﺎﺑﺎﺗﻲ‬мансуб ба њисобот; маљ-
лиси њисоботї маљлисе, ки касе аз кори худ
ё фаъолияти ташкилоте гузориш медињад.
ЊИСОБРАС ‫ ﺣﺴﺎب رس‬иќт. аудитор.
ЊИСОБРАСЇ ‫ ﺣﺴﺎب رﺳﻲ‬иќт. аудит.
ЊИСОБЧЇ ‫ ﺣﺴﺎﺑﭽﻲ‬њисобдор, њисобгар; ба
њисобгирандаи коре.
ЊИСОБШАВАНДА ‫ﺣﺴﺎبﺷﻮﻧﺪه‬ шумурдаша-
ванда.
ЊИСОМ//ЊУСОМ а. ‫ ﺣﺴﺎم‬кит. шамшер, теѓ.
ЊИСОР а. ‫ ﺣﺼﺎر‬1. девор, девори даври ќалъа.
2. ќалъа; њисори баланд девори баланд.
ЊИСОРДОРЇ ‫ﺣﺼﺎرداري‬ кит. нигањдории
ќалъа, ќалъабонї.
ЊИС – 508 –
ЊИСОРЇ ‫ ﺣﺼﺎري‬1. бо девор ињоташуда. 2. шудааст, њаљв, сатира.
мансуб ба ќалъа; ќалъавї. 3. шањр ё одами
ЊИЉОБ ‫ ﺣﺠﺎب‬1. парда. 2. ниќоб, рўпўш, рў
муњосирашуда.
пўшондан (мас., зан аз мард).
ЊИСРИМ а. ‫ ﺣﺼﺮم‬ѓўраи ангур; меваи нора-
ЊИЉОЇ ‫ ﻫﺠﺎﻳﻲ‬:шеъри њиљої шеъре, ки асоси
сида, мас., хурмо.
вазни он ба эътибор гирифтани њиљоњост.
ЊИСС а. ‫ ﺣﺲ‬ниг. њис.
ЊИЉР а. ‫ ﻫﺠﺮ‬ниг. њаљр.
ЊИССА ‫ ﺣﺼﻪ‬як ќисм аз чизе; бањра, сањм;
ЊИЉРАТ а. ‫ ﻫﺠﺮت‬1. кўчидан, аз шањре ба
њиссањои нутќ грам. њиссањои морфологии
шањри дигар кўчида љойгир шудан; њиљрат
нутќ (забон).
кардан кўчида рафтан аз ватан ба љои
ЊИССАБАХШ ‫ﺣﺼﻪﺑﺨﺶ‬ таќсимкунандаи бањ- дигар. 2. аввали солшумории ќамарии
ра, сањм. исломї (16 июли соли 622 мелодї), ки аз
кўчидани Муњаммади пайѓамбар (с) аз
ЊИССАГЇ ‫ ﺣﺼﮕﻲ‬мансуб ба њисса; шарикї.
Макка ба Мадина ибтидо гирифтааст.
ЊИССАГУЗОР ‫ﺣﺼﻪﮔﺬار‬ касе ки дар коре
ЊИЉРЇ ‫ﻫﺠﺮي‬ солшумории ќамарї; ниг. њиљ-
њиссае дорад.
рат 2.
ЊИССАГУЗОРЇ ‫ ﺣﺼﻪ ﮔﺬاري‬дар коре шарикї
ЊИЉРОН ‫ ﻫﺠﺮان‬људої, дурї аз ёру дўстон,
кардан, сањм гузоштан.
махсусан аз маъшуќ.
ЊИССАДОР ‫ ﺣﺼﻪ دار‬сањмдор, шарик.
ЊИЉРОНЗАДА ‫ ﻫﺠﺮانزده‬гирифтори њиљрон,
ЊИССАДОРЇ ‫ ﺣﺼﻪ داري‬ширкат, сањмдорї. дурафтода аз ёру диёр; ѓариб.
ЊИССАЧА ‫ﺣﺼﻪ ﭼﻪ‬ 1. зарра, љузъ. 2. њиссаи ЊИЉРОНДИДА ‫ ﻫﺠﺮان دﻳﺪه‬касе, ки дурї, љу-
нутќ. доиро дидааст, аз сар гузаронидааст.
ЊИССИЁТ а. ‫ﺣﺴﻴﺎت‬ љ. њис; эњсос, мушоњида- ЊИЉЉА ‫ ﻫﺠﻪ‬усули алифбоомўзии кўњна, ки
њои њиссї. њарфњои њиљоњоро бо якдигар љанг андохта
аз њиљоњо калима сохта мехонданд; (мас.,
ЊИССИЁТПАРАСТ ‫ﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ﺣﺴﻴﺎت‬ ба таъсири
барои хондани калимаи Ањмад: алиф бо ње
њиссиёт додашаванда.
забар “ањ” мим бо дол забар – “мад” –
ЊИССЇ ‫ ﺣﺴﻲ‬1. мансуб ба њис. 2. лирикї Ањмад).
њиссиётпарвар.
ЊИШТАН ‫ ﻫﺸﺘﻦ‬1. тарк кардан, партофтан,
ЊИСШАВАНДА ‫ﺣﺲﺷﻮﻧﺪه‬ эњсосшаванда, мондан. 2. гузоштан, сар додан, рањо
ќобили њис. кардан.
ЊИФЗ а. ‫ ﺣﻔﻆ‬нигањдорї, нигањбонї, ЊИЯЛ а. ‫ ﺣﻴﻞ‬љ. њила.
муњофизат; њифзи сињат нигањдории танду-
рустї; њифз кардан а) нигањдорї (нигањ-
ЊО І ‫ ﻫﺎ‬ниг. њавваз; њуттї.
бонї) кардан; б) ёд кардан аз бар кардан. ЊО ІІ ‫ ﻫﺎ‬љонишини ишоратї ана, ин, он; њо дар
он љо.
‫ ﺣﻔﺎﻇﺖ‬нигањдорї, муњофизат.
ЊИФОЗАТ а.
ЊО ІІІ ‫ ﻫﺎ‬нидо њой, ой, эй; њо, бачањо, куљо ме-
ЊИФОЗАТДОР ‫ ﺣﻔﺎﻇﺖدار‬муњофизатдор; бе-
равед?
хатар.
ЊО ІV ‫ ﻫﺎ‬њиссачаи тасдиќ оре, бале, ња; њо, ба-
ЊИЉЛА а. ‫ ﺣﺠﻠﻪ‬ниг. њаљла.
ле; њо, њамин тавр буд.
ЊИЉО І а. ‫ ﻫﺠﺎ‬1. збш. њар банди овози
ЊОВАН ‫ ﻫﺎون‬зарфест аз санг ё филиз, ки дар
садонокдори як калима (мас., калимаи
он чизеро андохта кўфта майда мекунанд,
пахта аз ду њиљо иборат аст: пах-та); 2.
уѓур.
адш. воњиди вазни шеър.
ЊОВАНДАСТА ‫ ﻫﺎون دﺳﺘﻪ‬дастаи њован, ки бо
ЊИЉО ІІ а. ‫ ﻫﺠﺎ‬асаре (бештар манзум), ки дар
он чизеро дар њован андохта мекўбанд.
он касе ё њодисае сахт масхара карда
 – 509 –
ЊОВИЯ а. ‫ ﻫﺎوﻳﻪ‬д. номи табаќаи њафтуми дў-
зах, дўзах.
ЊОВИЯБАНД ‫ﺑﻨﺪ‬ ‫ﻫﺎوﻳﻪ‬ мањбус дар дўзах, ги-
рифтори дўзах.
ЊОВИЯМИСОЛ ‫ ﻫﺎوﻳﻪ ﻣﺜﺎل‬1. монанди дўзах.
2. дўзахї, љањаннамї.
ЊОВЇ а. ‫ ﺣﺎوي‬кит. ињотакунанда, дарбар-
гиранда; њовии чанд масоил.
ЊОД(Д) а. ‫ ﺣﺎد‬кит. бурро, тез (корд ва ѓ.).
ЊОДИС а. ‫ ﺣﺎدث‬чизе ки нав пайдо шудааст,
нав пайдошуда; муќ. ќадим; оламу њодис;
одаму њодис иборањое, ки эњтимоли шудани
њар гуна њодисањоро ифода мекунанд;
њодис шудан пайдо шудан, рўй додан.
ЊОДИСА а. ‫ ﺣﺎدﺛﻪ‬1. воќеа, воќеаи нав. 2.
пешомад, рўйдод, тасодуф; њодисаи нога-
њонї воќеаи нохост ва ѓайри чашмдошт.
ЊОДИСАПАРВАРД ‫ ﺣﺎدﺛﻪﭘﺮورد‬он ки дар
натиљаи аз сар гузаронидани њодисањо
ботаљриба шудааст.
ЊОДИСАХЕЗ ‫ ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﻴﺰ‬љое, ки дар он њоди-
сањо бисёр рух медињад; базмгањи њодисахез
киноя аз дунё.
ЊОДЇ а. ‫ ﻫﺎدي‬кит. роњнишондињанда, роњ-
намо, њидояткунанда.
ЊОЖ ‫ ﻫﺎژ‬њайрон, фурўмонда, дармонда,
саргашта.
ЊОЖИДАН ‫ ﻫﺎژﻳﺪن‬1. нигаристан, нигоњ
кардан. 2. фарёд кардан.
ЊОЖУИДАН ‫ ﻫﺎژوﺋﻴﺪن‬кит. њайрон мондан,
саргардон шудан.
ЊОЗИЌ а. ‫ ﺣﺎذق‬устоди комил, доно, моњир
(дар илми тиб); табиби њозиќ; њакими њозиќ.
ЊОЗИЛ а. ‫ ﻫﺎزل‬шўхикунанда, њазлбоз.
ЊОЗИМ ‫ ﺣﺎﺿﻢ‬њар чизи њазмкунандаи хўрок.
ЊОЗИМА ‫ ﻫﺎﺿﻤﻪ‬њазми хўрок, ќувваи њазм-
кунандаи хўрок дар меъда: узвњои њозима,
ќувваи њозима.
ЊОЗИР ‫ ﺣﺎﺿﺮ‬1. њузурдоранда, њузурдошта;
муќоб. ѓоиб. 2. омода, тайёр. 3. мављуд,
њозира, муњайё. 4. алъон, њамин ваќт; њозир
меояд; њозирѓоиб кардан будагон ва
набудагонро санљидан (мас., дар синф);
ЊОЙ
њозир будан а) тайёр будан, омода будан; б)
њузур доштан; њозир кардан (намудан)
тайёр кардан, омода гардонидан; њозир
шудан а) тайёр шудан, омода шудан; б)
омадан, пайдо шудан.
ЊОЗИРА ‫ ﺣﺎﺿﺮه‬мансуб ба ваќти њозир;
њозиразамон, кунунї; адабиёти њозира;
шароити њозира; замони њозира а) ваќти
њозира; б) грам. замони њозираи феъл.
ЊОЗИРАЗАМОН ‫ ﺣﺎﺿﺮه زﻣﺎن‬мансуб ба замони
њозира; чизи нав, кас ва чизи кунунї,
муосир; бинои њозиразамон; илми
њозиразамон; шањри њозиразамон.
ЊОЗИРАКАК ‫ ﺣﺎﺿﺮﻛﻚ‬гуфт. худди њозир,
алъон, навакак.
ЊОЗИРАНГЇ ‫ ﺣﺎﺿﺮﻧﮕﻲ‬гуфт. њар чиз ва амали
њозир дидашуда ё њозир ба вуќўъ пайваста.
ЊОЗИРЃОИБ ‫ ﺣﺎﺿﺮ ﻏﺎﻳﺐ‬номбар кардан, як ба
як љеѓ задан.
ЊОЗИРИН а. ‫ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ‬њозир будагон, њозирон,
њузур доштагон.
ЊОЗИРЇ ‫ ﺣﺎﺿﺮي‬тайёрї, омодагї; бе њозирї бе
тайёрї; њозирї дидан тайёрї дидан, тайёр
шудан.
ЊОЗИРХИДМАТ ‫ ﺣﺎﺿﺮﺧﺪﻣﺖ‬ба хидмат њозир,
шахси њамеша ба хидмат тайёр.
ЊОЗИРХИДМАТЇ ‫ﺣﺎﺿﺮﺧﺪﻣﺘﻲ‬ хизматрасонї,
боилтифотї.
ЊОЗИРЉАВОБ ‫ ﺣﺎﺿﺮﺟﻮاب‬каси омодаи љавоб,
он ки бадоњатан љавоб медињад.
ЊОЗИРЉАВОБЇ ‫ ﺣﺎﺿﺮﺟﻮاﺑﻲ‬њозирљавоб
будан, бадоњатан љавоб дода тавонистан.
ЊОЗИРШАВЇ ‫ ﺣﺎﺿﺮﺷﻮي‬1. њозир шудан, ома-
дан; ба маљлис њозиршавї. 2. тайёр шудан,
омодагї.
ЊОИЛ//ЊОЙИЛ ‫ﺣﺎﻳﻞ‬//‫ ﺣﺎﺋﻞ‬кит. 1. монеъша-
ванда, боздорандаи миёни ду чиз, монеъ ба
пайвастани ду чиз. 2. чизе ки байни ду чиз
истода онњоро аз њам људо мекунад.
ЊОИТ ‫ﺣﺎﺋﻂ‬ девор, боѓи атрофаш деворкаши-
да.
ЊОЙ ‫ ﻫﺎي‬нидо эй, ой, огоњ бош! њой бача! њой,
мардум!
ЊОЙ-ЊОЙ ‫ﻫﺎي ﻫﺎي‬ 1. садои гиряи баланд ва
ЊОЙ
сахт; њой-њой гиря кардан. 2. чи хуш, чи
ќадар наѓз (дар мавриди таъриф).
ЊОЙ-ЊУЙ//ЊОЮ-ЊУЙ ‫ﻫﺎيوﻫﻮي‬//‫ ﻫﺎي ﻫﻮي‬шўру
ѓавѓо, ѓалоѓула; њой-њуи бачагон; њой-њуй
бардоштан; њой-њуй кардан.
ЊОКАЗО а. ‫ ﻫﻜﺬا‬њамин хел, ба ин тартиб, ња-
мин тавр, ѓайраву ѓайра; ва њоказо ва
ѓайра.
ЊОКИМ ‫ ﺣﺎﻛﻢ‬њукмкунанда, фармонфармо.
ЊОКИМИЯТ ‫ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ‬њукумат, њукмронї;
њокимияти сиёсї; њокимият доштан.
ЊОКИМИЯТДЎСТ ‫ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖدوﺳﺖ‬ниг. њокими-
ятпараст.
ЊОКИМИЯТДЎСТЇ ‫ﺣﺎﻛﻤﻴﺖدوﺳﺘﻲ‬ ниг. њоки-
миятпарастї.
ЊОКИМИЯТПАРАСТ ‫ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖﭘﺮﺳﺖ‬њоки-
миятдўст, мансабпараст, риёсатталаб.
ЊОКИМИЯТПАРАСТЇ ‫ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖﭘﺮﺳﺘﻲ‬њоки-
миятдўстї, мансабпарастї, риёсатталабї.
ЊОКИМЇ ‫ ﺣﺎﻛﻤﻲ‬њукмронї, њукумат рондан
(њамчун њоким); њокимї кардан њукмронї
кардан.
ЊОКИМНИШИН ‫ ﺣﺎﻛﻢ ﻧﺸﻴﻦ‬таър. мавзее, ки
дар он њоким ќарор мегирифт ва фармон-
фармої мекард; музофот ё вилояте, ки ба
њокиме вобаста карда шудааст.
ЊОКИМХОНА ‫ ﺣﺎﻛﻢ ﺧﺎﻧﻪ‬1. таър. идораи маъ-
мурии њоким. 2. хонаи њоким.
ЊОКЇ а. ‫ﺣﺎﻛﻲ‬ баёнкунанда, њикояткунанда,
гўянда.
ЊОЛ а. ‫ ﺣﺎل‬1. ањвол, вазъият чигунагї, чигуна-
гии чизе; арзи њол баёни њолу вазъият; тар-
љимаи њол шарњи ањвол, шарњи њол баёни
њол, тафсилоти авњол; њаќиќати њол
чигунагии њаќиќати вазъият; њасби њол
чигунагии ањвол, шарњи ањвол. 2. ќувват,
дармон; ба ќадри њол ба ќадри ќуввату
тавон; 3. вазъи саломатї, тандурустї;
њолаш бењтар гардид; њолу ањвол саломатї,
вазъу њолат; ранг бину њол пурс (зарб.). 4.
минвол, вазъ; бо ин њол ба ин минвол. 5.
замони њозир, њозир; дар айни њол дар айни
замон, вобаста ба ин; то (ба) њол њанўз, то
ин дам; дар њар њол; ба њар њол ба њар
сурат, њар чи њам бошад; (ва) њол он ки дар
– 510 –
сурате ки; аз њол рафтан суст шудан, бехуд
гаштан; ба њоли худ гузоштан (мондан) ба
ихтиёри худ мондан (касеро, чизеро),
кордор нашудан.
ЊОЛА ‫ ﻫﺎﻟﻪ‬доираи ѓуборолуд дар гирди моњ,
хирмани моњ.
ЊОЛАТ а. ‫ ﺣﺎﻟﺖ‬1. чигунагї, вазъият, њол;
њолати аввала вазъияти пештара; њолати
рўњї чигунагии вазъи рўњї; дар њолате ки
дар сурате ки, дар вазъияте ки. 2. вазъият,
њодиса, воќеа. 3. ваќт, замон; дар њолати...
дар ваќти..., дар шароити.... 4. мадор,
ќувват, маљол, дармон; њолати бевазнї
вазъияти набудани вазн (дар сурати озод
будан аз ќувваи кашиши замин).
ЊОЛДОН ‫ ﺣﺎلدان‬1. донандаи њолу ањвол, огоњ,
бохабар; воќиф аз чигунагии воќеа. 2.
њамроз, њамадам; дўсти њолдон ва њамдам;
њолдон будан бохабар аз њолу ањвол будан,
хуб шинос будан; њолдон шудан аз њолу
ањвол хабардор шудан, шинос шудан.
ЊОЛИБ а. ‫ ﺣﺎﻟﺐ‬1. дўшанда, ширдўш. 2. роње,
ки шоша ба воситаи он аз гурда ба
шошакдон меояд; роњи бавл.
ЊОЛИЁ ‫ ﺣﺎﻟﻴﺎ‬кит. њоло, акнун.
ЊОЛЇ а. ‫ ﺣﺎﻟﻲ‬ороишёфта, ороста, зинатёфта
(бо тилло ва љавоњир), зарандуд.
ЊОЛО ‫ ﺣﺎﻻ‬1. њозир, алњол, дар ваќти њозира.
2. акнун, кунун. 3. њанўз, дар ин дам; њоло
ин масъала давом дошт; аз њоло аз њозир, аз
њамин дам.
ЊОЛПУРСЇ ‫ ﺣﺎل ﭘﺮﺳﻲ‬ањвол пурсидан, њолу
ањвол пурсон шудан, саломатї ва
чигунангии кору бори касеро пурсидан;
хабар гирифтан аз њоли бемор.
ЊОЛЉЎЇ ‫ ﺣﺎل ﺟﻮﺋﻲ‬ниг. њолпурсї.
ЊОМИГЇ ‫ ﺣﺎﻣﻴﮕﻲ‬њомї будан; њимоятгарї,
пуштупаноњ будан.
ЊОМИД а. ‫ﺣﺎﻣﺪ‬ шукркунанда, ситоишгар,
санохон.
ЊОМИЗ а. ‫ ﺣﺎﻣﺾ‬1. кит. турш, туршмаза. 2.
туршї, кислота; њомизи азот кислотаи
(туршии) азот; њомизи кибрит туршии
гўгирд.
ЊОМИЛ а. ‫ﺣﺎﻣﻞ‬ баранда, барорандаи бор;
 – 511 – ЊОС
бордор. бинона.
ЊОМИЛА а. ‫ ﺣﺎﻣﻠﻪ‬зани бордор, обистан, ду- ЊОСИЛ а. ‫ ﺣﺎﺻﻞ‬1. бор, самар, мањсул, ки аз
љон; њомила будан дар батн бача доштан, зироат, боѓдорї, чорводорї, истењсолот ва
дуљон будан; њомила шудан дуљон шудан. ѓ. ба даст оварда мешавад; њосили баланд,
њосили бисёр, њосили фаровон. 2. натиља,
ЊОМИЛАГЇ ‫ﺣﺎﻣﻠﮕﻲ‬ дуљонї, давраи њомила-
мањсул, њар чизе ки аз кору амал ба даст
гї.
меояд. 3. нафъ, фоида, суд; њосили кор
ЊОМИЛАДОР ‫ ﺣﺎﻣﻠﻪ دار‬ниг. њомила. мањсули кор, натиљаи кор; њосили мењнат
самараи кор; њосил бардоштан њосил
ЊОМИЛАДОРЇ ‫ ﺣﺎﻣﻠﻪ داري‬ниг. њомилагї. ѓундоштан (гирифтан), самара ба даст
ЊОМЇ I а. ‫ ﺣﺎﻣﻲ‬мансуб ба Њом; яке аз писа- овардан; њосил гирифтан мањсул ба даст
рони Нўњ (а). овардан; њосил кардан ба даст овардан;
њосил шудан а) ба даст омадан; б) ба вуљуд
ЊОМЇ II а. ‫ ﺣﺎﻣﻲ‬њимоятгар, пуштибон,
омадан, пайдо шудан; ќаноат њосил кардан
тарафгир, мададгор.
ќонеъ шудан. 4. риёз. натиљаи амалиёти
ЊОМЇ III ‫ ﻫﺎﻣﻲ‬кит. саргардон, њайрон. арифметикї: њосили зарб, њосили тарњ,
њосили љамъ, њосили таќсим.
ЊОММА ‫ ﻫﺎﻣﻪ‬кит. 1. њайвони хазанда ва
газандаи зањрнок, махсусан мор. 2. хазанда, ЊОСИЛБАНДЇ ‫ ﺣﺎﺻﻞﺑﻨﺪي‬њосил бастан, ба њо-
њашарот. сил даромадан.
ЊОМУНБУР ‫ ﻫﺎﻣﻮن ﺑﺮ‬1. тайкунандаи њомун, ЊОСИЛБАРДОРЇ ‫ ﺣﺎﺻﻞﺑﺮداري‬ѓунучини њо-
он ки аз биёбон мегузарад. 2. маљ. тезрав, сил, љамъоварии њосил.
сабуксайр.
ЊОСИЛГАРАВ ‫ ﺣﺎﺻﻞﮔﺮو‬таър. њосили замин,
ЊОМУННАВАРД ‫ ﻫﺎﻣﻮنﻧﻮرد‬тезрав (оид ба асп). ки барои адои ќарзи гирифташуда ба гарав
монда мешуд; њосилгарав кардан мањсули
ЊОН ‫ ﻫﺎن‬нидо огоњ бош, хабардор бош, њуш
заминеро пешакї ба гарав мондан;
дор.
њосилгарав шудан ба гарав монда шудани
ЊОНИС а. ‫ ﺣﺎﻧﺚ‬шикананда, вайронкунанда њосили оянда.
(ќасамро): њониси ќасам.
ЊОСИЛЃУНДОР ‫ ﺣﺎﺻﻞﻏﻨﺪار‬ѓундорандаи њо-
ЊОНУТ а. ‫ ﺣﺎﻧﻮت‬1. дўкон. 2. дўкони майфурў- сил, љамъоварандаи њосил; техникаи њосил-
шї. ѓундор.
ЊОР ‫ ﻫﺎر‬девона; саги њор; њор шудан девона ЊОСИЛЃУНДОРЇ ‫ ﺣﺎﺻﻞﻏﻨﺪاري‬ѓундоштани
шудан чун саг. њосил, љамъоварии њосил.
ЊОРЇ ‫ ﻫﺎري‬девонагї. ЊОСИЛДЕЊ ‫ ﺣﺎﺻﻞ ده‬њосилдињанда, њосилдор,
серњосил; замини њосилдењ; навдаи њосил-
ЊОР(Р) а. ‫ ﺣﺎر‬гарм, сўзон.
дењ.
ЊОРРА а. ‫ ﺣﺎره‬кит. гарм, сўзон; минтаќаи
ЊОСИЛДИЊАНДА ‫ ﺣﺎﺻﻞ دﻫﻨﺪه‬ниг. њосилдењ.
њорра минтаќаи гармсер.
ЊОРИС І а. ‫ ﺣﺎرث‬дењќон, барзгар, зореъ,
ЊОСИЛДИЊЇ ‫ﺣﺎﺻﻞدﻫﻲ‬ њосил додан, њосил
овардан.
зироаткунанда.
ЊОСИЛДОР ‫ ﺣﺎﺻﻞ دار‬ниг. њосилдењ.
ЊОРИС ІІ а. ‫ ﺣﺎرس‬посбон, нигоњдоранда.
ЊОСИЛКУНАНДА ‫ ﺣﺎﺻﻞﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии
ЊОРИС ІІІ а. ‫ ﺣﺎرص‬ниг. њарис.
замони њозира аз њосил кардан.
ЊОСИД а. ‫ﺣﺎﺳﺪ‬ њасадбаранда, нотавонбин,
ЊОСИЛНОК ‫ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺎك‬1. самаранок, серњо-
њасуд.
сил. 2. мањсулдор, сермањсул. 3. натиља-
ЊОСИДЇ ‫ ﺣﺎﺳﺪي‬нотавонбинї, њасудї. бахш, натиљадор.
ЊОСИДОНА ‫ﺣﺎﺳﺪاﻧﻪ‬ бо њасадбарї, нотавон- ЊОСИЛНОКЇ ‫ ﺣﺎﺻﻞﻧﺎﻛﻲ‬1. серњосилї, њосило-
ЊОС
варї: њосилнокии зироат. 2. самаранокї,
мањсулнокї: њосилнокии мењнат.
ЊОСИЛОВАР ‫ ﺣﺎﺻﻞ آور‬њосилдињанда.
ЊОСИЛХЕЗ ‫ ﺣﺎﺻﻞﺧﻴﺰ‬њосилдењ, њосиловар;
замини њосилхез.
ЊОСИЛХЕЗЇ ‫ ﺣﺎﺻﻞﺧﻴﺰي‬њосиловарї, серњоси-
лї.
ЊОСИЛШАВАНДА ‫ ﺣﺎﺻﻞﺷﻮﻧﺪه‬1. сифати феъ-
лии замони њозира аз њосил шудан. 2. чизе,
ки њосил мешавад; ба вуљуд меояд: ѓаллаи
њосилшаванда, таассуроти њосилшаванда.
ЊОСИЛШУДА ‫ ﺣﺎﺻﻞﺷﺪه‬ба вуљудоамада, пай-
дошуда: таассуроти њосилшуда.
ЊОССА а. ‫ ﺣﺎﺳﻪ‬ќуввае, ки ба воситаи он чи-
зеро њис мекунанд ва дармеёбанд.
ЊОТА ‫ ﺣﺎﻃﻪ‬гуфт. 1. замини њавлї, замини
гирдаш ињоташудаи њавлї ё боѓча; њаёт. 2.
девори атрофи замини њавлї ё боѓча.
ЊОТАМ а. ‫ ﺣﺎﺗﻢ‬дар адабиёти классикї номи
шахсе аз ќабилаи Тайи араб, ки дар
саховату бахшиш машњур шудааст; накў-
кор, сахї, љавонмард; њотами даврон;
њотами замон; ◊ гўри Њотамро лагад зад
камоли саховатмандї нишон додани касеро
таъкид кардан.
ЊОТАМЇ ‫ ﺣﺎﺗﻤﻲ‬саховатмандї, бахшояндагї,
мисли Њотам сахї будан.
ЊОТАМОНА ‫ ﺣﺎﺗﻤﺎﻧﻪ‬монанди Њотам; саховат-
мандона, бахшишкорона.
ЊОТИФ а. ‫ ﻫﺎﺗﻒ‬кит. овоздињанда, љеѓзананда,
нидокунанда; касе, ки овозаш шунида
мешаваду худаш дида намешавад.
ЊОФИЗ ‫ ﺣﺎﻓﻆ‬1. чизеро аз ёд кардан; њофизи
Ќуръон, касе, ки Ќуръонро ёд кардааст. 2.
сароянда, сурудхон: њофизи халќ.
ЊОФИЗА ‫ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬ќобилияти дар ёд нигоњдории
таассурот, ёд; ќувваи њофиза лаёќати дар ёд
нигоњ доштан.
ЊОФИЗЇ ‫ ﺣﺎﻓﻈﻲ‬1. сурудхонї, мутрибї, са-
рояндагї: њофизї кардан. 2. суруд.
ЊОЉ(Љ) а. ‫ ﺣﺎج‬ниг. њољї.
ЊОЉАТ а. ‫ ﺣﺎﺟﺖ‬1. эњтиёљ, ниёзмандї, зару-
рат; ба ин њољати эзоњ нест. 2. даркор,
зарур, лозим; чизе, ки аён аст, њољат ба баён
– 512 –
нест (зарб.); њољати касеро баровардан
эњтиёљи касеро ќонеъ кардан.
ЊОЉАТБАРОР ‫ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺮار‬он ки эњтиёљи касе-
ро баљо меоварад, ќонеъкунандаи њољати
касе.
ЊОЉАТБАРОРЇ ‫ ﺣﺎﺟﺖ ﺑﺮآري‬њољати касеро
бароварда, њољатбарор будан.
ЊОЉАТМАНД ‫ ﺣﺎﺟﺖ ﻣﻨﺪ‬касе, ки ба чизе, коре
њољат дорад, эњтиёљманд, мўњтољ.
ЊОЉАТМАНДЇ ‫ ﺣﺎﺟﺖﻣﻨﺪي‬эњтиёљмандї, мўњ-
тољї, њољатманд будан.
ЊОЉАТХОНА ‫ ﺣﺎﺟﺖﺧﺎﻧﻪ‬љои ќазои њољат, об-
рез.
ЊОЉИБ І а. ‫ ﺣﺎﺟﺐ‬парда, чодар.
ЊОЉИБ ІІ а. ‫ ﺣﺎﺟﺐ‬кит. дарбон, пардадор.
ЊОЉИБ ІІІ а. ‫ ﺣﺎﺟﺐ‬абрў; ќавси њољиб камони
абрў.
ЊОЉИБ ІV а. ‫ ﺣﺎﺟﺐ‬адш. як навъи радиф;
радифи дохилї.
ЊОЉИЗ а. ‫ ﺣﺎﺟﺰ‬он чи ба миёни ду чиз дарома-
да бошад, монеъ, њоил; њиљоби њољиз ниг.
њиљоб.
ЊОЉИГЇ ‫ﺣﺎﺟﻴﮕﻲ‬ мансуб ба њољї; номи њо-
љигї.
ЊОЉЇ I ‫ ﺣﺎﺟﻲ‬он ки зиёрати Каъба дар Макка
карда бошад.
ЊОЉЇ II ‫ ﻫﺎﺟﻲ‬њаљвкунанда, њаљвгўй.
ЊОШАЛИЛЛОЊ//ЊОШОЛИЛЛАЊ ‫ ﺣﺎﺷﺎﷲ‬1.
дур дорад Худо аз бадї!; Худо нигањ дорад,
паноњ бар ту Худоё!. 2. њаргиз, њељ ваќт,
мабодо.
ЊОШИЯ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ‬1. канори њар чиз, канори
сањифањои китоб, ки ќайду шарњ навиштан
мумкин бошад. 2. шарњ доир ба матн ё оид
ба тафсири ягон китоб.
ЊОШИЯБАНДЇ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪﺑﻨﺪي‬1. танзим ва дуруст
кардани њошияи чизе. 2. љўяккашї, девор-
бандии атрофи пал.
ЊОШИЯБОФ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﺎف‬чевари тўрбоф, ки дар
канораи гиребон ё остину домон ва ѓ.
наќшу нигори тўршакл мебофад.
ЊОШИЯБОФЇ ‫ﺣﺎﺷﻴﻪﺑﺎﻓﻲ‬ бофтани њошия,
канора, зењ, лабакї.
 – 513 –
ЊОШИЯГУЗОР ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪﮔﺬار‬касе, ки дар канора,
атрофи чизе љойи холї мегузорад.
ЊОШИЯГУЗОРЇ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪﮔﺬاري‬љойи холї гу-
зоштан (дар китоб, дафтар).
ЊОШИЯДОР ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪدار‬њар чизе ки гирдо-
гирдаш наќшу нигор дошта бошад, зењдор.
ЊОШИЯДЎЗЇ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ دوزي‬дўхтани њошия бар
канори либос, матоъ ва монанди инњо.
ЊОШИЯКАШ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻛﺶ‬ниг. њошиябоф.
ЊОШИЯКАШЇ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻛﺸﻲ‬ниг. њошиябофї.
ЊОШИЯНАВИС ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﻮﻳﺲ‬он ки дар шарњу
тафсири китоб њошия навиштааст.
ЊОШИЯНИШИН ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки дар ка-
нори шањрњо ва дењањо зиндагї мекунад, он
ки зиндагии фаќирона дорад. 2.
нишастагони гирди чизе ё каси воломаќом.
ЊОШИЯНИШИНЇ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ‬њошиянишин
будан, дар атрофи шањрњо ва дењањои
бузург зиндагї кардан.
ЊОШИЯСОЗЇ ‫ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﺎزي‬ниг. њошиябандї.
ЊОШО I а. ‫ ﺣﺎﺷﺎ‬1. њаргиз, њељ ваќт, њељ гоњ,
њељ. 2. албатта, њатман.
ЊОШО II а. ‫ ﺣﺎﺷﺎ‬калимаи нидо 1. Худо нигоњ
дорад, дур бод, пок бод. 2. њаргиз, абадан,
њељ гоњ.
ЊОШОКАЛЛОҲ ‫ ﺣﺎﺷﺎﻛﺎﷲ‬њатман, албатта (бо
исрори бисёр).
ЊОЮЊУ ‫ ﻫﺎﻳﻮ ﻫﻮ‬ниг. њаёњу.
ЊУ//ЊУВ ‫ ﻫﻮ‬калимаи ишорат он, дар он, ба он,
ана он: њу ба он хона, њу дар он майдон, њу
ба он дарахт.
ЊУБАРА ‫ ﻫﺒﺮه‬ниг. њуборї.
ЊУББ а. ‫ ﺣﺐ‬мењр, муњаббат, дўстї; њубби
ватан мењру муњаббати ватан; њубби нафс
иззати нафс.
ЊУББУЛВАТАН ‫ ﺣﺐ اﻟﻮﻃﻦ‬муњаббат ба ватан,
ватандўстї.
ЊУББУЛМАЛИК ‫ ﺣﺐاﻟﻤﻠﻚ‬номи як навъ
доруи исњоловар.
ЊУБОБ а. ‫ ﺣﺒﺎب‬ќуббачањои рўи об, ки ваќти
ба љўш омадани он, ваќти борон ё собунро
кафк кунондан пайдо мешавад; њубоби об;
ЊУД
њубоби кафки собун.
ЊУБОБОСО ‫ ﺣﺒﺎب آﺳﺎ‬монанди њубоб.
ЊУБОРЇ//ЊУБОРО ‫ﻫﻮﺑﺎرا‬//‫ ﻫﻮﺑﺎري‬кит. як навъ
мурѓи ёбої ба бузургии мурѓобї.
ЊУБУБ а. ‫ ﺣﺒﻮب‬љ. њаб(б).
ЊУБУБОТ а. ‫ ﺣﺒﻮﺑﺎت‬растанињои донагї.
ЊУБУР а. ‫ ﺣﺒﻮر‬1. шодї, шодмонї. 2. доноён.
ЊУБУТ а. ‫ﻫﺒﻮط‬ фуруд омадан, фурудої;
нишебї.
ЊУВ ‫ ﻫﻮ‬нидо, ниг. њу; њув онњоро дидї?
ЊУВАЙДО ‫ ﻫﻮﻳﺪا‬равшан, зоњир, ошкор, на-
моён, аён.
ЊУВВАС//ЊУВВОС ‫اس‬‫ﻫﻮ‬//‫س‬‫ ﻫﻮ‬калимаи тасви-
рї, ки тамом, холї шуда мондани љоеро
ифода мекунад: хона њуввас карда монд, аз
беодамї њуввас мезад.
ЊУВИЯТ а. ‫ﻫﻮﻳﺖ‬ кит. моњияти шахсе ё чизе,
шахсият.
ЊУВ-ЊУВ ‫ ﻫﻮﻫﻮ‬калимаи таќлиди овоз.
ЊУДА ‫ ﻫﺪه‬њаќ, рост, дуруст; фоида.
ЊУДАЙЧЇ ‫ ﻫﺪﻳﭽﻲ‬пешхизмати дарбори
амирони Бухоро; сардори пешхизматон.
ЊУДО І а. ‫ﺣﺪا‬//‫ ﺣﺪي‬бо суруд рондани шутур;
суруди уштуракињо; умуман суруд.
ЊУДО ІІ а. ‫ ﻫﺪا‬1. ростї; роњи рост. 2. њидоят,
рањнамунї.
ЊУДУД ‫ ﺣﺪود‬љ. њад; 1. канорњои чизе, интињои
љое. 2. доираи сарзамине; њудуди љумњурї.
3. сарњад, марз. 4. њад, поён, охир, интињо;
ин кор њудуд надорад; њудуд гузоштан њад
гузоштан, људо кардан; њадду њудуд
надоштан интињо надоштан, калон ва
беохир будан.
ЊУДУДГУЗОР ‫ ﺣﺪودﮔﺬار‬касе, ки барои њар
чизе ё коре њад ва меъёр муќаррар мекунад.
ЊУДУДГУЗОРЇ ‫ ﺣﺪودﮔﺬاري‬њад, меъёр гузош-
тан.
ЊУДУДЇ ‫ ﺣﺪودي‬ниг. сарњад(д)ї.
ЊУДУС а. ‫ ﺣﺪوث‬кит. пайдоиш, нав ба вуљуд
омадан, рўй додан.
ЊУДЊУД а. ‫ﻫﺪﻫﺪ‬ як навъ парандаи тољдор,
ЊУЖ
шонасарак, пўпишак.
ЊУЖАБР//ЊУЗАБР ‫ﻫﺰﺑﺮ‬//‫ ﻫﮋﺑﺮ‬1. шери даран-
да. 2. маљ. пањлавон, далер.
ЊУЖИР//ЊАЖИР ‫ ﻫﮋﻳﺮ‬хуб, нек, наѓз; дилкаш,
хушу хуррам.
ЊУЖИРЇ ‫ ﻫﮋﻳﺮي‬1. хушзењнї, хушфањмї, фа-
росат. 2. кору рафторњои нек.
ЊУЗ І ‫ ﻫﻮز‬овози тезу тунд монанди овози
лаганду тоси филизї.
ЊУЗ ІІ ‫ ﻫﻮز‬љ. ањвоз; њуз, номи мардуми сокини
Хузистони Эрон.
ЊУЗАРБ ‫ﻫﻮزرب‬ пањлавон, боќувват. ниг. њу-
жабр.
ЊУЗВОРИШ ‫ ﻫﺰوارش‬1. идеограмма, аломат ва
нишонањо дар забони форсии ќадим, ки ба
як тарз навишта мешуд, вале ба тарзи дигар
ќироат мегашт. 2. баён кардан, шарњ додан,
тафсир намудан.
ЊУЗЗОР а. ‫ ﺣﻀﺎر‬љ. њозир; њозирон.
ЊУЗН ‫ ﺣﺰن‬ѓам, ѓусса, андўњ, ѓамгинї.
ЊУЗНАНГЕЗ ‫ ﺣﺰناﻧﮕﻴﺰ‬андўњовар, ѓамангез:
манзараи њузнангез.
ЊУЗНОВАР ‫ ﺣﺰنآور‬андўњовар, ѓамангез: ман-
зараи њузновар; оњанги њузновар.
ЊУЗНОМЕЗ ‫ ﺣﺰنآﻣﻴﺰ‬андўњгин, ѓамгинона;
табассуми њузномез.
ЊУЗОК//ЊАЗОК а. ‫ ﻫﺰاك‬кит. аблањ ва нодон,
касе, ки зуд фиреб мехўрад.
ЊУЗОЛ а. ‫ ﻫﺰال‬харобї, лоѓарї.
ЊУЗУР а. ‫ ﺣﻀﻮر‬1. њозир будан, њозир шудан
(дар назди касе). 2. бо пешванд ва изофа ба
маънои назд, пеш меояд: аз њузури... аз
назди..., аз пеши...; ба њузури... ба назди...,
ба пеши...; дар њузури... дар назди.., дар пе-
ши...; њузур доштан њозир будан, иштирок
доштан. 3. осудагї, фароѓат, њаловат,
осоиш, роњат; њузуру њаловат роњату фаро-
ѓат; њузур кардан кайф кардан, њаловат
бурдан.
ЊУКАМО а. ‫ ﺣﻜﻤﺎ‬љ. њаким.
ЊУККОМ а. ‫ ﺣﻜﺎم‬љ. њоким.
ЊУКМ ‫ ﺣﻜﻢ‬1. амр, фармон, фармоиш. 2.
ќарор, ќарори мањкама, органњои судї ва ѓ.
– 514 –
3. ќоида, ќонун, чизи ба сифати ќоида ва
ќонун фармуда; њукми шариат; њукм
баровардан а) фармон баровардан; б)
ќонуну ќоида баровардан; в) ба як фикре
омадан, бањо додан; њукм кардан фармон
баровардан, ќарор додан; њукм рондан а)
фармонфармої кардан, њукумат кардан; б)
барќарор будан, устувор будан; ба њукми
(касе, чизе) даромадан а) ба ихтиёри чизе
(касе) даромадан, тобеъ шудан; б) ба мисли
њамон чиз шудан, шакл ё расми њамон
чизро гирифтан.
ЊУКМАНДОЗ ‫ ﺣﻜﻢ اﻧﺪاز‬тирандози моњире, ки
њаргиз нишонаро хато накунад, устоди
тирандозї.
ЊУКМАНДОЗЇ ‫ ﺣﻜﻢ اﻧﺪازي‬иштибоњ накардан,
хато накардан дар тирандозї.
ЊУКМБАРОРЇ ‫ﺣﻜﻢﺑﺮآري‬ њукм баровардан,
њукм кардан.
ЊУКМДОР ‫ ﺣﻜﻢدار‬њоким, њукмрон, њукм-
фармо: табаќаи њукмдор.
ЊУКМКАШ ‫ ﺣﻜﻢﻛﺶ‬мутеъ, фармонбардор;
муќоб. њукмрон.
ЊУКМКУНАНДА ‫ﺣﻜﻢﻛﻨﻨﺪه‬ он ки њукм меку-
над.
ЊУКМНОМА ‫ ﺣﻜﻢﻧﺎﻣﻪ‬ќарори мањкамањои су-
дї.
ЊУКМРАВО ‫ ﺣﻜﻢ روا‬ниг. њукмрон.
ЊУКМРАВОЇ ‫ ﺣﻜﻢ رواﻳﻲ‬ниг. њукмронї.
ЊУКМРОН ‫ ﺣﻜﻢران‬1. њоким, њукмфармо, фар-
монраво: синфи њукмрон, табаќаи њукмрон.
2. љорї, њукмфармо: ин ќоида чанде
њукмрон буд.
ЊУКМРОНЇ ‫ ﺣﻜﻢراﻧﻲ‬њокимї, фармонфар-
мої, њукмфармої; њукмронї кардан њукм-
фармо будан.
ЊУКМФАРМО ‫ ﺣﻜﻢ ﻓﺮﻣﺎ‬1. њоким, њукмрон,
фармонфармо. 2. соњиб, ѓолиб, соњиби
вазъият ва шароит.
ЊУКМФАРМОЇ ‫ﺣﻜﻢﻓﺮﻣﺎﻳﻲ‬ њокимї, њукмро-
нї.
ЊУКУМАТ ‫ ﺣﻜﻮﻣﺖ‬1. њукмронї, фармонфар-
мої, њокимї; њукумат кардан (рондан)
 – 515 – ЊУН
њукмронї кардан. 2. маќоми олии иљроия оид ба њуќуќ.
ва фармонбарорандаи њокимияти давлатї
дар мамлакат. 3. идорањое, ки ваколати ЊУЌУЌДОР ‫ ﺣﻘﻮقدار‬соњибњуќуќ, он ки ба
идоракунии маъмурии мањалњоро доранд; коре ќонунан њаќ дорад.
њукумати мањаллї.
ЊУЌУЌДОРЇ ‫ ﺣﻘﻮقداري‬њуќуќ доштан, соњиб-
ЊУКУМАТДОР ‫ ﺣﻜﻮﻣﺖدار‬таър. њукмрон, њуќуќ будан.
њукмфармон, соњибњукумат: њукуматдорони
Бухоро, њукуматдорони подшоњї. ЊУЛБА ‫ ﻫﻠﺒﻪ‬ниг. њулбў(й).

ЊУКУМАТДОРЇ ‫ ﺣﻜﻮﻣﺖداري‬њукмронї, соњи- ЊУЛБЎ(Й) (‫ ﻫﻠﺒﻮ)ي‬пудина.

би њукумат будан; њукуматдории амирон; ЊУЛЌУМ а. ‫ ﺣﻠﻘﻮم‬ниг. њалќум.
њукуматдории подшоњї; њукуматдории мут-
лаќа. ЊУЛЛА а. ‫ ﺣﻠّﻪ‬кит. либос, курта.
ЊУКУМАТЇ ‫ ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ‬мансуб ба њукумат; ах- ЊУЛЛАБОФ ‫ ﺣﻠّﻪ ﺑﺎف‬кит. љомабоф, либосбоф,
бори њукуматї. бофанда.
ЊУКУМАТПАРАСТ ‫ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺮﺳﺖ‬он ки њава- ЊУЛЛАПЎШ ‫ﺣﻠّﻪ ﭘﻮش‬ кит. пўшандаи либоси
си зиёди њукмрон будан дорад, њукуматхоњ. нав.
ЊУЌЌА а. ‫ ﺣﻘّﻪ‬кит. 1. ќуттича, сандуќча, ќут- ЊУЛЎЛ а. ‫ ﺣﻠﻮل‬лањљ. гулхор, хуљ.
тичаи љавоњирот ва ѓ.; њуќќаи дур(р);
њуќќаи лаъл. 2. маљ. дањони мањбуба. 3. ЊУМО(Й) (‫ ﻫﻤﺎ)ي‬мурѓи афсонавие, ки рамзи
ќуттичаи найрангбоз; найранг, чашмбандї; давлату бахт аст; мурѓи Њумо мурѓи бахт.
њуќќа задан найранг кардан, њилагарї
кардан. ЊУМОМ а. ‫ ﻫﻤﺎم‬кит. шахси бузурги ќавм, бу-
зургвор; далер, ќањрамон.
ЊУЌЌАБОЗ ‫ ﺣﻘّﻪﺑﺎز‬1. найрангбоз. 2. фиребгар.
ЊУМООСО ‫ ﻫﻤﺎآﺳﺎ‬кит. монанди њумо, ба
ЊУЌЌАБОЗЇ ‫ﺣﻘّﻪﺑﺎزي‬ 1. найрангбозї. 2. сони њумо.
фиребгарї.
ЊУМОЮН ‫ﻫﻤﺎﻳﻮن‬ кит. муборак, фархунда,
ЊУЌНА а. ‫ ﺣﻘﻨﻪ‬имола. хуш.
ЊУЌУЌ а. ‫ ﺣﻘﻮق‬љ. њаќ; маљмўи меъёр, рафтор ЊУМОЮНБАХТ ‫ﻫﻤﺎﻳﻮنﺑﺨﺖ‬ кит. хушбахт,
ва муносибатњои љамъиятию иљтимоии некбахт.
одамон, ки аз тарафи давлат муайян
гардида ва муњофизат карда мешаванд: ЊУМОЮНГОН ‫ﻫﻤﺎﻳﻮنﮔﺎن‬ кит. пойтахт, шоњ-
њуќуќи шањрвандї, њуќуќи занон, баро- нишин.
барии њуќуќи марду зан, њуќуќи инти-
хоботї; њуќуќ доштан а) соњибњуќуќ будан; ЊУМОЮНЇ ‫ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ‬кит. мансуб ба њумоюн;
б) њаќ доштан; аз њуќуќ мањрум кардан муборакї, фархундагї; зоти њумоюнї зоти
(шудан) бинобар љинояте аз њуќуќњои муборак (нисбат ба каси олимартаба,
шањрвандї мањрум шудани касе ба њукми асосан подшоњон).
суд. ЊУМОЮНФОЛ ‫ ﻫﻤﺎﻳﻮن ﻓﺎل‬хушбахт, некбахт.
ЊУЌУЌЇ ‫ ﺣﻘﻮﻗﻲ‬мансуб ба њуќуќ; оид ба ЊУМРО//ЊУМРА ‫ﺣﻤﺮه‬//‫ ﺣﻤﺮي‬кит. сурх.
њуќуќ: масъалањои њуќуќї.
ЊУМУМ а. ‫ ﻫﻤﻮم‬љ. њам ІІ//њамм.
ЊУЌУЌШИНОС ‫ ﺣﻘﻮقﺷﻨﺎس‬мутахассиси соњаи
њуќуќ, њуќуќдон. ЊУНАР ‫ ﻫﻨﺮ‬1. касб, пеша, шуѓл. 2. иљрои коре
мувофиќи ќонуну ќоидањои он, санъат,
ЊУЌУЌШИНОСЇ ‫ﺣﻘﻮق ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ маљмўи илмњо мањорат. 3. кордонї, истеъдод, лаёќат;
ЊУН – 516 –
њунар ба кор бурдан; ањли њунар
њунармандон, пешоварон, косибон; њунар
омўхтан кор омўхтан, касб ёд гирифтан (ёд
додан); дањ (панљааш) дасташ њунар; панљ
ангушташ њунар моњир дар њама корњо; ба
як љавон чињил њунар кам аст (маќ.).
ЊУНАРВАР ‫ ﻫﻨﺮور‬ниг. њунарманд.
ЊУНАРВАРЇ ‫ ﻫﻨﺮوري‬ниг. њунармандї.
ЊУНАРГОЊ ‫ ﻫﻨﺮﮔﺎه‬ниг. њунаристон.
ЊУНАРИСТОН ‫ ﻫﻨﺮﺳﺘﺎن‬мактаби њунаромўзї.
ЊУНАРЇ ‫ ﻫﻨﺮي‬1. мансуб ба њунар. 2. ањли њу-
нар, њунарманд: дастаи њунарї.
ЊУНАРМАНД ‫ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ‬1. косиб, пешавар. 2.
боистеъдод, моњир, санъаткор; њунарманди
моњир.
ЊУНАРМАНДЇ ‫ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي‬1. косибї, пешаварї.
2. кордонї, мањорат: дар ин кор њунармандї
нишон дод.
ЊУНАРМАНДОНА ‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ бо њунармандї,
моњирона.
ЊУНАРНАМО ‫ ﻫﻨﺮﻧﻤﺎ‬њунарманд, пурњунар;
дасти њунарнамо.
ЊУНАРНАМОЇ ‫ ﻫﻨﺮﻧﻤﺎﻳﻲ‬њунар нишон додан,
санъату мањорат нишон додан.
ЊУНАРОЗМОЇ ‫ ﻫﻨﺮآزﻣﺎﻳﻲ‬њунар ба кор
бурдан, ќобилияти худро санљида дидан.
ЊУНАРОМЎЗ ‫ ﻫﻨﺮآﻣﻮز‬1. он ки њунар меомў-
зад, касбомўз, коромўз, азхудкунандаи шуѓ-
ле. 2. он ки ба дигарон њунар меомўзад;
муаллимњои њунаромўз.
ЊУНАРОМЎЗЇ ‫ ﻫﻨﺮآﻣﻮزي‬њунар омўхтан,
касбе ё кореро аз худ кардан.
ЊУНАРПАРВАР ‫ ﻫﻨﺮﭘﺮور‬њунардўст, он ки ба
инкишофи њунару санъат таваљљўњи зиёд
дорад.
ЊУНАРПАРВАРЇ ‫ ﻫﻨﺮﭘﺮوري‬њунардўстї, ба-
рои инкишофи њунару санъат таваљљўњ
кардан.
ЊУНАРПЕША ‫ﻫﻨﺮﭘﻴﺸﻪ‬ 1. њунарманд, косиб,
пешавар. 2. санъаткор, ањли санъат.
ЊУНГАС//ЊУНГОС ‫ﻫﻨﮕﺎس‬//‫ ﻫﻨﮕﺲ‬овози гиряи
баланд; њунгас зада гиристан.
ЊУНГ-ЊУНГ ‫ ﻫﻨﮓ ﻫﻨﮓ‬калимаи таќлиди овоз,
ки овози гиряи пасињамро ифода мекунад:
њунг-њунг гиря кардан.
ЊУНУД а. ‫ﻫﻨﻮد‬ љ. њиндї; сокинони мулки
Њинд.
ЊУНУТ а. ‫ ﺣﻨﻮط‬ниг. њанут.
ЊУР//ЊУРР І ‫ ﺣﺮ‬озод; муќоб. ѓулом; асир;
мулки њур таър. заминњои аз андоз озод
дар аморати Бухоро.
ЊУР ІІ ‫ ﻫﻮر‬офтоб, хуршед.
ЊУР ІІІ ‫ ﺣﻮر‬зани бисёр хушрўй, ки тибќи
таълимоти дини ислом дар бињишт маскун
аст: њурони бињишт.
ЊУРЗОД ‫ ﺣﻮزاد‬киноя аз соњибљамол.
ЊУРЌА(Т) ‫ﺣﺮﻗﺖ‬//‫ ﺣﺮﻗﻪ‬ниг. њирќа(т).
ЊУРМ ‫ ﻫﺮم‬лањљ. гавр, буѓи гармии чизе.
ЊУРМАТ а. ‫ ﺣﺮﻣﺖ‬1. азиз доштан, арљмандї,
иззат, эњтиром. 2. обрў, эътибор; ба њур-
мати а) ба хотири; б) ба эњтироми, ба
иззату икром; ба њурмати муаллим аз љо
хестан; њурмат доштан эњтиром доштан;
њурмати касеро ба љо овардан касеро иззату
икром кардан; њурмат кардан эњтиром
кардан, азиз доштан.
ЊУРМАТГУЗОРЇ ‫ ﺣﺮﻣﺖ ﮔﺬاري‬њурмат кардан,
иззати касеро ба љо овардан.
ЊУРМАТДОН ‫ ﺣﺮﻣﺖدان‬он ки њурмату эњти-
роми касро ба љо меоварад.
ЊУРМАТДОШТ ‫ﺣﺮﻣﺖداﺷﺖ‬ кит. иззат, эњти-
ром.
ЊУРМАТКОРОНА ‫ﺣﺮﻣﺖﻛﺎراﻧﻪ‬ бо њурмат,
эњтиромона.
ЊУРМАТНОК ‫ﺣﺮﻣﺖﻧﺎك‬ мўњтарам, шоёни
њурмат.
ЊУРРИЯТ ‫ ﺣﺮّﻳﺖ‬озодї, соњибихтиёрї.
 – 517 –
ЊУРРИЯТПАРВАР ‫ﺣﺮّﻳﺖﭘﺮور‬ озодипарвар,
озодихоњ.
ЊУРРИЯТТАЛАБ ‫ ﺣﺮّﻳﺖ ﻃﻠﺐ‬озодиталаб, озо-
дихоњ.
ЊУРРИЯТЧЇ ‫ ﺣﺮّﻳﺘﭽﻲ‬ниг. њурриятпарвар.
ЊУРРЇ ‫ ﺣﺮّي‬озодї, озод будан.
ЊУРМУЗ(Д) ‫ ﻫﺮﻣﺰد‬1. Ањурамаздо (Худои хайру
некї дар дини Зардушт). 2. њурмузд (рўзи
аввали њар моњи солшумории шамсї). 3. нуљ.
Муштарї (сайёра).
ЊУРНАЖОД ‫ﺣﻮرﻧﮋاد‬ ниг. њурзод.
ЊУРРО ‫ ﻫﺮا‬кит., нидо урра; њурро кашидан
нидои бардавоми “урра” задан.
ЊУРПАЙКАР ‫ﺣﻮرﭘﻴﻜﺮ‬ зебо, зебопайкар; њур-
ќомат.
ЊУРСИРИШТ ‫ﺣﻮرﺳﺮﺷﺖ‬ њуртабиат; маљ.
бисёр зебо, хушрўй.
ЊУРТУМОН ‫ ﻫﺮﺗﻤﺎن‬як навъи љав, љави русї.
ЊУРУФ ‫ ﺣﺮوف‬љ. њарф: њуруфи арабї.
ЊУРУФИЯ ‫ ﺣﺮوﻓﻴﻪ‬д. номи яке аз равияњои
динї, ки дар ќарни ХVI асос ёфтааст.
ЊУРУФЧИН ‫ ﺣﺮوفﭼﻴﻦ‬касе ки дар матбаа
њарфњоро (барои чоп кардан) мечинад.
ЊУРУФЧИНЇ ‫ ﺣﺮوفﭼﻴﻨﻲ‬њуруф чидан, њарф-
њоро чидан (барои чоп): касби њуруфчинї.
ЊУРЧАШМ ‫ ﺣﻮرﺟﺸﻢ‬он ки чашмони зебо
дорад, дорои чашмони шањло, сиёњчашм
шањлочашм
ЊУСАЙНЇ І ‫ ﺣﺴﻴﻨﻲ‬номи яке аз оњангњо аз
«Шашмаќом».
ЊУСАЙНЇ ІІ ‫ ﺣﺴﻴﻨﻲ‬номи як навъ ангури
нозуки сафеди дарозрўя.
ЊУСН ‫ ﺣﺴﻦ‬1. зебої, хушрўї, љамол; њусни
табиї зебоии аслї. 2. хубї, имтиёз, бар-
тарї, афзалї; њусни таваљљўњ майлу раѓбат
ва назару аќидаи нек нисбат ба касе ё чизе;
њусни хат хубї ва зебоии хат.
ЊУЉ
ЊУСОМ//ЊИСОМ а. ‫ﺣﺴﺎم‬ шамшери тез, теѓи
бурро.
ЊУСОТ а. ‫ ﺣﺼﺎﺓ‬тиб. санги гурда ё шошадон,
сангреза, ки дар масона аст.
ЊУСУЛ ‫ ﺣﺼﻮل‬1. њосил кардан, ба даст
даровардан. 2. расидан ба маќсад.
ЊУТ ‫ ﺣﻮت‬1. моњї. 2. номи моњи дувоздањуми
солшумории шамсї (20 феврал- 22 март).
ЊУТТЇ а. ‫ ﺣﻄﻲ‬:њо – и њуттї номи њарфи 8-уми
алифбои арабиасоси тољикї, ки дар њисоби
љумалу абљад адади 8-ро ифода мекунад,
онро њои мўњмала ва њои ѓайриманќута низ
меноманд ва хоси калимањои арабї аст.
ЊУФРА а. ‫ ﺣﻔﺮه‬замини кофташуда, чуќурї.
ЊУЉАЙРА ‫ ﺣﺠﻴﺮه‬биол. одитарин воњиди сохти
бадани зинда, ки мављудияти аъзо ба вай
вобаста аст: њуљайраи асаб, њуљайраи
мушак, њуљайраи хун.
ЊУЉАЙРАВЇ ‫ﺣﺠﻴﺮوي‬ мансуб ба њуљайра;
њуљайрагї.
ЊУЉАЙРАДОР ‫ ﺣﺠﻴﺮه دار‬биол. дорои њуљайра.
ЊУЉАЙРАТУХМ ‫ ﺣﺠﻴﺮهﺗﺨﻢ‬биол. тухмњуљай-
ра, њуљайраи љинси модинаи њайвонот ва
наботот.
ЊУЉАЙРАШАКЛ ‫ ﺣﺠﻴﺮهﺷﻜﻞ‬биол. мисли њу-
љайра, монанди њуљайра.
ЊУЉБ а. ‫ ﺣﺠﺐ‬шарм, њаё, шармгинї.
ЊУЉЛА а. ‫ ﺣﺠﻠﻪ‬гуфт. чодар, пардае, ки
арўсро паси он мешинонад.
ЊУЉРА а. ‫ ﺣﺠﺮه‬1.хоначањои хурди мадрасањо,
ки талабањои мадраса мезистанд. 2. умуман
хонаи хурд.
ЊУЉРАДОР ‫ﺣﺠﺮه دار‬ соњибњуљра, дорои њуљ-
ра.
ЊУЉРАНИШИН ‫ ﺣﺠﺮهﻧﺸﻴﻦ‬дар њуљра истиќо-
маткунанда, сокини њуљра.
ЊУЉУМ ‫ ﻫﺠﻮم‬1. њамла, таарруз. 2. пахш
кардан, зер кардан; њуљуми асосї њарбї.
њуљуми бисёр калон ва асосї бо њама
ЊУЉ – 518 –
навъњои силоњи љангї; њуљум кардан њамла
овардан, тохт кардан; њуљум овардан њамла
овардан, тохт овардан.
ЊУЉУМКУНАНДА ‫ ﻫﺠﻮمﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феъ-
лии замони њозира аз њуљум кардан. 2.
њамлаовар, њамлакунанда, зарбазананда.
ЊУЉУМОВАР ‫ﻫﺠﻮمآور‬ њуљумкунанда, њамла-
овар.
ЊУЉЉАТ ‫ﺖ‬‫ ﺣﺠ‬1. далел, бурњон. 2. асос; маљ.
сарчашма, санад: њуљљатњои ќадимї. 3.
навиштаљот оид ба сифат, тасдиќи коре,
тасдиќу тавсифи њоли касе ё чизе: њуљљати
бойгонї, њуљљати расмї, њуљљати шахсї,
њуљљати технологї.
ЊУЉЉАТДОРЇ ‫ ﺣﺠﺖداري‬њуљљатдор будан,
асоснок кардан.
ЊУЉЉАТЇ ‫ ﺣﺠﺘﻲ‬мансуб ба њуљљат; ба њуљљат
таалуќдошта: филми њуљљатї.
ЊУЉЉАТНИГОР ‫ ﺣﺠﺖﻧﮕﺎر‬1. он ки ба тарти-
бу танзими њуљљату санадњо дар идорањо
машѓул аст. 2. њуљљаткунанда; њуљљат-
нигори филм он ки масъули далелу асноди
филмњо аст.
ЊУЉЉАТНИГОРЇ ‫ﺖﻧﮕﺎري‬‫ ﺣﺠ‬1. навиштани
аснод. 2. њуљљатнигор будан. 3. љараёни
тањияи санаду њуљљатњо.
ЊУЉЉАТНОКЇ ‫ﺖﻧﺎﻛﻲ‬‫ ﺣﺠ‬дорои њуљљат, сана-
ду далелдошта.
ЊУЉЉАТНОМА ‫ﺖ ﻧﺎﻣﻪ‬‫ ﺣﺠ‬ниг. њуљљат.
ЊУЉЉОЉ а. ‫ ﺣﺠﺎج‬љ. њољ(љ).
ЊУШ ‫ﻫﺶ‬//‫ ﻫﻮش‬1. шуур, идрок, фањм, зиракї,
дарёфт. 2. хотир. 3. аќл, фаросат. 4. фикр,
ёд; њуш аз сар паридан бехуд шудан, карахт
гаштан; аз њуш рафтан бењуш шудан; ба
њуш омадан ба худ омадан, њушёр шудан (аз
њолати бењушї).
ЊУШДОР ‫ﻫﺸﺪار‬//‫ ﻫﻮﺷﺪار‬огоњї, таъкид; њуш-
дор додан огоњ кардан.
ЊУШЕВОР//ЊАШИВОР ‫ﻫﺸﻴﻮار‬ хирадманд,
оќил, њушёр.
ЊУШЁР ‫ﻫﺸﻴﺎر‬//‫ ﻫﻮﺷﻴﺎر‬1. боњуш, бофаросат,
тезфањм: бачаи њушёр. 2. огоњ, зирак,
тезфањм. 3. њушнабохта; муќоб. маст. 4.
бедор; муќоб. хоб; њушёр будан зирак
будан, омодаи њар пешомад будан; њушёр
шудан а) ба њуш омадан, ба худ омадан; б)
зирак ва огоњ гардидан.
ЊУШЁРЇ ‫ﻫﺸﻴﺎري‬//‫ ﻫﻮﺷﻴﺎري‬1. дорои њуш будан,
огоњ будан ва бохабар будан, ба њар
эњтимол тайёр будан; ба њушёрї даъват
кардан. 2. зиракї, оќилї, фурсатмандї, эњ-
тиёткорї: њушёрии сиёсї.
ЊУШЁРОНА ‫ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ‬//‫ ﻫﺸﻴﺎراﻧﻪ‬1. бо њушёрї,
бо зиракї. 2. оќилона, мулоњизакорона,
огоњона.
ЊУШЁРХОНА ‫ﻫﺸﻴﺎرﺧﺎﻧﻪ‬//‫ ﻫﻮﺷﻴﺎرﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки
мастонро то њушёр шуданашон нигоњ
медоранд.
ЊУШМАНД ‫ﻫﺸﻤﻨﺪ‬//‫ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ‬зирак, оќил.
ЊУШМАНДЇ ‫ﻫﺸﻤﻨﺪي‬//‫ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي‬зиракї, оќилї.
ЊУШРАБО ‫ﻫﺶرﺑﺎ‬//‫ ﻫﻮشرﺑﺎ‬рабояндаи аќлу
њуш, мафтункунанда (аз зебої); манзараи
њушрабо, њусни њушрабо.
ЊУШТ ‫ ﻫﺸﺖ‬ниг. њуштак.
ЊУШТАК ‫ ﻫﺸﺘﻚ‬1. садое, ки аз дањон кашиш-
нок ё канда-канда бароварда мешавад. 2.
чизи хурдест найчадор, ки посбонон ё
бачагон онро ба дањон монда садо
мебароранд: њуштаки посбон, њуштаки ба-
чагон, њуштаки милитсионер.
ЊУШТАКВОР ‫ﻫﺸﺘﻜﻮار‬ њуштакмонанд: садои
њуштаквор.
ЊУШТАККАШОН ‫ ﻫﺸﺘﻚﻛﺸﺎن‬бо њуштакка-
шї; маљ. озод ва бекор гаштан.
ЊУШТАККАШЇ ‫ ﻫﺸﺘﻚﻛﺸﻲ‬њуштак кашидан;
њуштакзанї.
ЊУШТАКСОЗ ‫ ﻫﺸﺘﻚﺳﺎز‬он ки њуштак
месозад; устои њуштаксоз.
ЊУШТУТБОЗЇ ‫ ﻫﺸﺘﻮتﺑﺎزي‬як навъ бозии
бачагона, руст-рустакон.
 – 519 –
ЊУШТ-ЊУШТ ‫ ﻫﺸﺖ ﻫﺸﺖ‬садои паси њам па-
ридани тир ва монанди ин: њушт-њушти
тир.
ЊЎ ‫ ﻫﻮ‬ниг. њу, њў ана вай! њў вайро бинед!.
ЊЎЌЌЇ ‫ ﻫﻮﻗّﻲ‬гуфт. даѓал, бадмуомила, бетар-
бия, беадаб.
ЊЎП ‫ ﻫﻮپ‬лањљ. љуфти гов ё аспу хар, ки онро
болои хирмани ѓалла гардонида ѓалла
мекўбанд; њўп бастан аспу гов ва дигар
њайвони калони хонагиро бо њам оварда
хирман кўфтан.
ЊЎР
ЊЎППАК//ЊЎППОЌ ‫ﺎق‬‫ﻫﻮﭘ‬//‫ﻚ‬‫ ﻫﻮﭘ‬бо ангушт
ба пушти дар, пиёла ё ба пешонї задан:
њўппоќ задан.
ЊЎПРОНЇ ‫ ﻫﻮﭘﺮاﻧﻲ‬:њўп рондан галагов кар-
дани хирман, хирман кўфтан.
ЊЎР ‫ ﻫﻮر‬1. офтоб. 2. маљ. бахт, толеъ.
ЊЎРТ ‫ ﻫﻮرت‬калимаи таќлиди овоз, ки садои як
бор ба як дам дар кашидани моеотро ифода
мекунад; њўрт-њўрт дам кашидан, њўрт-њўрт
карда хўрдан.
 Ч
Ч њарфи бисту нуњуми алифбои њозираи
тољикї; дар алифбои арабиасоси тољикї
њарфи чим (‫ ;)چ‬дар њисоби абљад монанди
љим (‫ )ج‬ба адади 3 баробар аст.
ЧАББИН//ЧАППИН ‫ﻴﻦ‬‫ﭼﭙ‬//‫ﻴﻦ‬‫ ﭼﺒ‬табаќ ё
сабаде, ки аз навдањои дарахти бед мебо-
фанд; љаббин нињодан табаќ гузоштан.
ЧАБЕРА ‫ ﭼﺒﻴﺮه‬фарзанди оила дар насли
чорум, набераи набера.
ЧАБИРА//ЧАПИРА ‫ﭼﭙﻴﺮه‬//‫ ﭼﺒﻴﺮه‬кит. љамъ
омадан ва издињоми мардум барои коре:
чабира шудан љамъ шудан, омода ва њозир
шудан, гирд омадан.
ЧАВ//ЧОВ ‫ﭼﺎو‬//‫ ﭼﻮ‬гуфт. овоза, шоеа, хабари
беасос; чав андохтан пањн кардани хабар (-
и беасос).
ЧАВГОН I ‫ ﭼﻮﮔﺎن‬1. чўбдастаи саркаљ, ки бо
он дар чавгонбозї гўйро мезананд. 2. бозии
чавгон, бозии гўй ва чавгон, чавгонбозї. 3.
маљ. хамида, дуто, кўж, мунњанї. 4. чўбе, ки
бо он наќора, дуњул мезананд, чўбдасти
дуњулнавозї ва наќоразанї: чавгони табл.
5. њар гуна чўбдастаи саркаљ ва хамида; аз
зулф чавгон сохтан сари зулфро печу тоб
додан, сари зулфро хам кардан; аз хами
чавгон берун шудан рањо шудан, озодї
ёфтан, халосї пайдо кардан; ба чавгон
афтодан асиру гирифтор шудан; насиб ва
бањраи касе шудан; ба чавгон андохтан бо
чавгон задан, тавассути чавгон партоб
кардан; ба чавгоне касе ё чизе гўй будан
мутеъ ва фармонбардори касе ё чизе шудан,
дар асирї ва сарпанљаи ќудрати касе будан;
ба чавгон гирифтан а) гўйро бо чавгон
боздоштан; б) маљ. ба даст овардан,
боздоштан; дар чавгони касе гаштан дар
итоату тасарруфи касе будан; дар хами
чавгон фикандан ром кардан, ба фармон
овардан, мутеъ кардан; дар хами чавгони
касе (чизе) будан (мондан) ба фармони касе
будан (шудан), мутеъ ва фармонбардори
касе будан (шудан), асиру ромгаштаи касе
будан (шудан); гўй дар чавгон фикандан
касеро касеро ба мурод расонидан, касеро
ба муваффаќият ноил кардан; захм аз
чавгони касе хўрдан аз касе осебу азият
дидан, азобу машаќќати касеро тањаммул
кардан; ќадди касеро чавгон кардан маљ.
пир кардан касеро, ќомати касеро дуто
кардан; чавгони (сари) зулф њалќаи сари
зулф, хамидагии сари зулф; чавгони зар а)
чавгони тиллої, чавгони заррин; б) киноя
аз шамшеру теѓ; чавгони кањрабої а)
чавгони зардранг; б) киноя аз моњтоб, моњи
њилол чавгони мушкин а) чавгони сиёњранг;
б) киноя аз зулфу гесўи анбарин; чавгони
сунбул киноя аз зулфу гесўи мањбуба; захми
чавгон зарбаи чавгон; чавгони симин киноя
аз моњтоб, моњи њилол; фалаки чавгонї
фалаки бозигар, дунёи њиласоз, чархи
каљрафтор.
ЧАВГОН II ‫ ﭼﻮﮔﺎن‬:чавгони бед гули (шукуфаи)
бед.
ЧАВГОН III ‫ﭼﻮﮔﺎن‬ номи яке аз оњангњои
мусиќї.

ЧАВГОНБОЗ ‫ ﭼﻮﮔﺎنﺑﺎز‬бозингари чавгон,
касе, ки чавгонбозї мекунад; фалаки чав-
гонбоз; сипењри чавгонбоз маљ. дунёи ранго-
ранги чорагар, чархи каљрафтору њилагар.
ЧАВГОНБОЗЇ ‫ ﭼﻮﮔﺎنﺑﺎزي‬бозии чавгон; яке аз
бозињои ќадим аст, ки дар Эронзамин
пайдо шуда, тадриљан ба кишварњои ди-
гари Осиё ва Аврупо интишор ёфтааст ва
њоло дар барномаи бозињои тобистонаи
олимпї низ (бо номи хоккеи рўи алаф)
дохил аст.
ЧАВГОНЗАН ‫ ﭼﻮﮔﺎنزن‬воридкунандаи зарба
бо чавгон; он ки бо чавгон зарба мезанад,
чавгонбоз.
ЧАВГОНЇ ‫ ﭼﻮﮔﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба чавгон; му-
носиб ва мувофиќ ба чавгон; аспи чавгонї
аспе, ки барои чавгонбозї муносиб аст. 2.
хамида, дуто, мунњанї, хамгашта.
ЧАВГОНМОНАНД ‫ ﭼﻮﮔﺎنﻣﺎﻧﻨﺪ‬монанд
чавгон, чўби мисли чавгон саркаљ.
ЧАВГОНПАРАСТ ‫ ﭼﻮﮔﺎنﭘﺮﺳﺖ‬1. касе, ки
шавќу њаваси беандоза ба чавгон дорад. 2.
киноя аз олам, дунё, чарх, сипењр аст, ки
бозингариву нопойдорї сифати он бошад;
чархи чавгонпараст.
ЧАВКАНД//ЧАВКАНДЇ ‫ﭼﻮﻛﻨﺪي‬//‫ﭼﻮﻛﻨﺪ‬
гуфт. айвони ё шипанги баланди атрофаш
кушодаи тобистона, ки бештар дар љойњои
васеъ сохта мешавад.
ЧАВКАНДЇ ‫ ﭼﻮﻛﻨﺪي‬ниг. чавканд.
ЧАВКАР ‫ ﭼﻮﻛﺮ‬кит. 1. ало, чипор, ранга
(ранги асп). 2. њаррангалибос.
ЧАВКЇ њ. ‫ ﭼﻮﻛﻲ‬1. књн. нигањбонї, посбонї,
ќаровулї. 2. таър. базми умумї, ки шабона
дар љойњои кушод ташкил карда мешуд.
ЧАВЛИГЎШТАК ‫ ﭼﻮﻟﻴﮕﻮﺷﺘﻚ‬бот. хурфа,
навъи растании хўрданї ва ороишї.
ЧАВЛЇ т. ‫ ﭼﻮﻟﻲ‬асбоби махсуси сўрох-сўрохи
дастадор барои аз дег бардоштани
тушбера, баракгирак, чўлпї.
ЧАВОТЇ ‫ ﭼﻮاﺗﻲ‬ниг. чаппотї.
ЧАВПОРА њ. ‫ ﭼﻮﭘﺎره‬навъе аз бозї дар Њинд аз
ќабили нард бо мўњрањои рангоранг.
ЧАВТОРА њ. ‫ ﭼﻮﺗﺎره‬ду суфачаи яккасаи рў ба
рў дар пањлўи дарвоза.
– 521 – ЧАЃ
ЧАГАС ‫ ﭼﮕﺲ‬ниг. чакас.
ЧАГОМА//ЧАКОМА ‫ﭼﻜﺎﻣﻪ‬//‫ ﭼﮕﺎﻣﻪ‬шеър,
ќасидае, ки зиёда аз њабдањ байтро дар бар
мегирад; чома, суруд.
ЧАЃ//ЧУЃ ‫ ﭼﻎ‬як навъ чўб, ки ба обнус монан-
дї дорад.
ЧАЃАЛ ‫ ﭼﻐﻞ‬1. чин, шикан. 2. зарфе љумакдор,
ки онро аз чарми ошдодашудаи булѓорї
медўхтанд ва мусофирону шикорчиён
њамроњ доштанд, матњара.
ЧАЃАТОЇ ‫ ﭼﻐﺘﺎﺋﻲ‬мансуб ба чаѓатой.
ЧАЃАТОЙ т. ‫ ﭼﻐﺘﺎي‬1. номи ќавме аз ќавмњои
туркнажод. 2. номи яке аз писарони
Чингизи муѓул аст, ки дар Хуросон ва
Мовароуннањр њукмронї кардааст.
ЧАЃБУТ ‫ ﭼﻐﺒﻮت‬пашму пахтаи кўњнашудаи
миёни кўрпаву болишт ва ѓ., пахтакўњнаи
ба обшуста ва обрасида.
ЧАЃДЕГ ‫ ﭼﻐﺪﻳﮓ‬лањљ. кўзаи сафолини дањан-
фарох, ки дар он аз љурѓот равѓан мека-
шанд.
ЧАЃЗ I ‫ ﭼﻐﺰ‬кит. љароњати дањонбаста, ки ба
дарунаш риму мадда љамъ мешавад.
ЧАЃЗ II ‫ ﭼﻐﺰ‬ќурбоќќа, ѓук, вазаѓ.
ЧАЃЗ III ‫ ﭼﻐﺰ‬бутаи гиёњест баѓоят сафед ва
шабењи љорўб.
ЧАЃЗАК ‫ ﭼﻐﺰك‬лањљ. касалии гулў дар баъзе
парандагон.
ЧАЃИДАН ‫ ﭼﻐﻴﺪن‬ниг. чахидан.
ЧАЃОЗ ‫ ﭼﻐﺎز‬полони шутур.
ЧАЃОНА ‫ ﭼﻐﺎﻧﻪ‬1. асбоби мусиќї, ки аз як
чўби дар сараш зангўлачањо овехта иборат
буд ва онро њаракат дода оњанг нигоњ
медоштанд; умуман сози мусиќист дорои се
тор ва бештар аз он. 2. номи парда ва
оњанги мусиќиест. 3. ќасида, шеър, чакома,
чаѓома.
ЧАЃОНАЗАН ‫ ﭼﻐﺎﻧﻪزن‬навозандаи чаѓона,
мутриб, хунёгар; касе, ки дар навохтани
чаѓона моњир ва устод аст.
ЧАЃОНИЁН ‫ ﭼﻐﺎﻧﻴﺎن‬1. минтаќае буд дар
ќисми ѓарбии Мовароуннањр дар ќариби-
њои Тирмиз, ки марказаш низ бо њамин ном
ёд мешуд. 2. подшоњони (амирони) Чаѓонї.
ЧАЃ – 522 –

ЧАЃОНИРЎД ‫ ﭼﻐﺎﻧﻲرود‬књн. рўде, ки аз дошта, барои бод додани ѓалла ва људо

минтаќаи Чаѓониён мегузашт. кардани коњ аз дона истифода мегардад.
ЧАЃОНЇ ‫ ﭼﻐﺎﻧﻲ‬1. мансуб ба Чаѓон ва ањли ЧАК V ‫ ﭼﻚ‬буридани навдањои ангур ба
Чаѓон, ки шањре дар Мовароуннањр маќсади боровар кардани дарахт, хомток.
будааст (њудуди кунунии Сурхондарёи
ЧАК//ЧИК VI ‫ﭼﻚ‬//‫ ﭼﻚ‬аз чањор як тарафи
Љумњурии Ўзбекистон). 2. мансуб ба под-
буљул аст, ки онро дар буљулбозї «дузд»
шоњони сулолаи Чаѓониён.
низ мегўянд; муќ. пук.
ЧАЃОР ‫ ﭼﻐﺎر‬1. овози созу мусиќї. 2. садои
ЧАКАК I ‫ ﭼﻜﻚ‬1. ниг. чакка I. 2. љоѓ, манањ;
њаёњу ва ѓавѓо дар љанг.
чакак боз шудан љоѓ тафсидан, бисёр гап
ЧАЃОРА ‫ ﭼﻐﺎره‬1. навъи гиёњи хўрданї, зан- задан; чакак тафсидан сергапї кардан,
буруѓ, ќорч. 2. хумба, љой ва зарфи калони лаќќидан; чакак шах шудан љоѓ бењаракат
гилии ѓалланигоњдорї; анбори зеризаминї; шудан, гап зада натавонистан.
чаѓора кандан.
ЧАКАК II ‫ ﭼﻜﻚ‬номи наво, наѓма ва оњангест
ЧАЃУ ‫ ﭼﻐﻮ‬1. навъе аз чуѓз аст, ки парандаи аз мусиќї.
нањс ва номуборак мањсуб мешавад; бум. 2.
ЧАКАЛАК ‫ ﭼﻜﻠﻚ‬љои анбўњи дарахтони
шакли кўтоњшудаи чаѓук.
бемева, хусусан сафедор; љое, ки дарахтони
ЧАЃУК ‫ ﭼﻐﻮك‬кит. гунљишк, чумчуќ. бемева бисёр бошад, чакалакзор.
ЧАДИР ‫ ﭼﺪﻳﺮ‬пойбанди асп, хар ва ѓ., ки бо он ЧАКАЛАКЗОР ‫ ﭼﻜﻠﻜﺰار‬ниг. чакалак.
ду пои њайвонро мебанданд, то ки лагад
ЧАКАМУЃ ‫ ﭼﻜﻤﻮغ‬бот. як навъи растанї, ки
назанад ё нагурезад.
чинорак ва гули арўсак низ меноманд.
ЧАЙЌА ‫ ﭼﻴﻘﻪ‬:чайќа кардан гуфт. чайќондан,
ЧАКАН ‫ ﭼﻜﻦ‬навъе аз кашидадўзї, ки бо
обгардон кардан, шустан.
абрешими ранга дар матоъ ва ѓ. наќш
ЧАЙЌОВБОЗОР ‫ ﭼﻴﻘﺎوﺑﺎزار‬гуфт. бозоре, ки медўзанд.
бо ибтикори фурўшандагон ба вуљуд
ЧАКАНА ‫ ﭼﻜﻨﻪ‬1. навъи савдо ва тиљорати
омадааст ва дар он асосан амволи кўњнаву
мол; савдои дона-дона, ба миќдори кам
истифодашуда муомила мешавад; кўњна-
фурўхтани молњо; муќоб. яклухт; савдои
бозор, кўњнафурўшї.
чакана. 2. беруна, ѓайрихудї; одами чакана.
ЧАЙЌОНДАН ‫ ﭼﻴﻘﺎﻧﺪن‬гуфт. обгардон карда 3. майда, хурд, назарногир.
шустан: пиёла чайќондан; дар љомашўї
ЧАКАНАФУРЎШ ‫ ﭼﻜﻨﻪﻓﺮوش‬майдафурўш,
либосро чайќондан.
донафурўш; муќоб. яклухтфурўш.
ЧАЙЛА ‫ ﭼﻴﻠﻪ‬хоначаи аз шохњои дарахт ва
ЧАКАНАФУРЎШЇ ‫ ﭼﻜﻨﻪﻓﺮوﺷﻲ‬дона-дона фу-
алафу хас сохташудаи сари кишт, полиз ва
рўхтани молњо, майда карда фурўхтани
ѓ., коза.
мол; муќоб. яклухтфурўшї.
ЧАЙНВОРД англ. ‫ ﭼﻴﻨﻮارد‬навъи бозї-чистон
ЧАКАС ‫ ﭼﻜﺲ‬1. чўби пойдор, ки бар вай
(аз ќабили кроссворд).
мурѓони шикориро мешинонанд. 2. њар
ЧАК I ‫ ﭼﻚ‬1. ќатра. 2. садое, ки аз афтидани чизи хурду кўчак. 3. ваќти кам.
ќатраи об ба вуљуд ояд.
ЧАКИДА I ‫ ﭼﻜﻴﺪه‬ќиёми афюн, ки аз шираи
ЧАК II ‫ ﭼﻚ‬гуфт. 1. њисса, ќисм; чак кардан ѓўзаи кўкнор тайёр мекунанд.
таќсим кардан. 2. ќуръа; чак партофтан
ЧАКИДА II ‫ ﭼﻜﻴﺪه‬1. шираву шарбати њар чиз.
ќуръа партофтан.
2. њар чизе, ки шираву шарбати он
ЧАК III ‫ ﭼﻚ‬књн. навиштањои њуљљатї, тавассути љўшонидан ва ё таќтир
васиќа, санад: хату чак карда гирифтан, (ќатрачинї) гирифта шавад; чакидаи коснї,
хату чак карда додан, чак навиштан. чакидаи бед; чакидаи љигар киноя аз хуни
љигар; чакидаи мижа киноя аз ашк; чакидаи
ЧАК IV ‫ ﭼﻚ‬кит. олате, ки се ва ё зиёда шоха хафќон киноя аз нолаи дардомез. 3. мост,
 – 523 –
љурѓот ва панире, ки дар машк ё халта
овехта, обашро људо карда гирифтаанд,
ниг. чакка.
ЧАКИДА III ‫ ﭼﻜﻴﺪه‬кит. гурз ва амуд.
ЧАКИДА IV ‫ ﭼﻜﻴﺪه‬ќатра; маљ. ќатраи пур-
файзи њар чизи хуб ва муборак: чакидаи
ќалам.
ЧАКИДА V ‫ ﭼﻜﻴﺪه‬сифати феълии замони гу-
зашта аз чакидан II; макида; чашида,
љўшида.
ЧАКИДАН I ‫ ﭼﻜﻴﺪن‬1. ќатра-ќатра резон
шудан, ќатра-ќатра рехтани об ва ѓ. аз љое;
оби дањон чакидан сахт дар њаваси чизе
шудан, чизеро бисёр њавас кардан. 2. маљ.
берун шудан, баромадан.
ЧАКИДАН II ‫ ﭼﻜﻴﺪن‬макидан; љўшидан, чаши-
дан.
ЧАКИДАХЎР ‫ ﭼﻜﻴﺪهﺧﻮر‬он ки чакида истеъ-
мол мекунад, тарёкї, афюнї.
ЧАКИДАХЎРЇ ‫ ﭼﻜﻴﺪهﺧﻮري‬истеъмоли чакида,
хўрдани чакида.
ЧАКИШ ‫ ﭼﻜﺶ‬исми амал аз чакидан.
ЧАК(К)А I ‫ ﭼﻜﻪ‬љои устухони барљаста, ки дар
байни чашму гўш љой гирифтааст; даст ба
чакка бурдан ба тарзи низомиён салом
додан ва изњори итоат кардан.
ЧАК(К)А II ‫ﭼﻜﻪ‬ љурѓоти зардобаш зањида
ѓафсшуда.
ЧАК(К)А III ‫ ﭼﻜﻪ‬чакра, ќатра, андаке аз чизе.
ЧАК(К)А IV ‫ ﭼﻜﻪ‬гуфт. канор, гўшаи чизе;
рафта дар як чакка истод.
ЧАК(К)АК ‫ ﭼﻜﻚ‬:чаккак задан дар талвоса
шудан, тапидан.
ЧАК(К)АХАЛТА ‫ ﭼﻜﻪﺧﻠﺘﻪ‬халтае, ки дар он
љурѓотро андохта, зардобашро зањонда
чакка мекунанд.
ЧАК(К)Ї ‫ ﭼﻜﻲ‬гуфт. 1. бењуда, бељо; гапњои
чаккї. 2. андак-мундак, назарногир; чаккї
не њазл не, аної не.
ЧАККУШ ‫ ﭼﻜّﺶ‬ниг. чакуш.
ЧАКМА т. ‫ ﭼﻜﻤﻪ‬кит. мўза.
ЧАКМАН ‫ ﭼﻜﻤﻦ‬љомаи рўйпўше, ки аз матои
пашмин дўхта мешавад; чакмани босма
ЧАК
либоси болоие, ки аз моњут бофта мешавад;
чакмани мовут; чакмани пиёзї; чакмани
ќоќма.
ЧАКМЕЗАК ‫ ﭼﻜﻤﻴﺰك‬беморие, ки гирифтори
он пешоби худро нигоњ дошта наме-
тавонад.
ЧАКОВАК ‫ ﭼﻜﺎوك‬парандаи хурди хушовоз,
ки тољ дорад, сўфитўрѓай.
ЧАКОД ‫ ﭼﻜﺎد‬ниг. чакода.
ЧАКОДА ‫ ﭼﻜﺎده‬1. болои сар; фарќи сар; болои
пешонї. 2. сари кўњ, ќуллаи кўњ.
ЧАКОМА ‫ ﭼﻜﺎﻣﻪ‬ниг. чагома.
ЧАКОМАГЎ(Й) (‫ﭼﻜﺎﻣﻪﮔﻮ)ي‬ ниг. чакомаса-
ро(й).
ЧАКОМАГЎЇ ‫ ﭼﻜﺎﻣﻪﮔﻮﻳﻲ‬ниг. чакомасарої.
ЧАКОМАСАРО(Й) (‫ ﭼﻜﺎﻣﻪﺳﺮا)ي‬сарояндаи ча-
кома, эљодгари чакома, ќасидасаро.
ЧАКОМАСАРОЇ ‫ ﭼﻜﺎﻣﻪﺳﺮاﺋﻲ‬шоирї, ќасида-
сарої, эљоди чакома; сурудани чакома.
ЧАКОН(И)ДАН ‫ﭼﻜﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﻜﺎﻧﺪن‬1. шакли
гузаранда ва бавоситаи феъли чакидан. 2.
чакра-чакра резондан, ќатра-ќатра рехтани
моеъ. 3. маљ. расондан, як ба як хабар
додан; ба гўши касе гап чакондан.
ЧАКОЧАК//ЧАКОЧОК ‫ﭼﻜﺎﭼﺎك‬//‫ ﭼﻜﺎﭼﻚ‬са-
дои пайдарпай ба њам бархўрдани шамшер
ва мисли ин силоњњои дигари љангї.
ЧАКРА ‫ ﭼﻜﺮه‬ќатраи чизњои моеъ, рашња
чакраи араќ, чакраи борон, чакраи об,
чакраи мум; чакра-чакра ќатра-ќатра.
ЧАКРАРЕЗ ‫ ﭼﻜﺮهرﻳﺰ‬тиб. абзори хурде, ки ба
воситаи он доруњои обакиро ќатра-ќатра
мечаконанд.
ЧАКРАШУМОР ‫ ﭼﻜﺮهﺷﻤﺎر‬ниг. чакрарез.
ЧАКУК ‫ ﭼﻜﻮك‬шакли кўтоњшудаи чаковак.
ЧАК(К)УШ ‫ ﭼﻜﺶ‬асбоби дастиест, ки оњан-
гарон, заргарон, мисгарон ва дигар
косибон истифода мебаранд; болѓа, путк,
митраќа.
ЧАКУШЗАН ‫ ﭼﻜﺶزن‬болѓазан, он ки бо болѓа
кор мекунад.
ЧАКУШКОРЇ ‫ ﭼﻜﺶﻛﺎري‬кўбидан ва соф
кардани зар, нуќра, мис, оњан ва ѓ.; кўби-
ЧАК – 524 –
дани филизи тобдида бо маќсади поксозї
ва шакл додан.
ЧАКУШПАЗИР ‫ ﭼﻜﺶﭘﺬﻳﺮ‬хосияти кўбиш-
пазирии филиз; чакушхўр, кўфташаванда.
ЧАКУШПАЗИРЇ ‫ ﭼﻜﺶﭘﺬﻳﺮي‬кўбишпазир бу-
дани филиз; чакушхўрї, кўфташаванда бу-
дани филиз.
ЧАКУШХЎР ‫ ﭼﻜﺶﺧﻮر‬ниг. чакушпазир.
ЧАКУШХЎРЇ ‫ ﭼﻜﺶﺧﻮري‬ниг. чакушпазирї.
ЧАКЧАК ‫ ﭼﻜﭽﻚ‬1. буттаи канабдона. 2. хўр.
шириние, ки бо чакондани хамираи орду
тухм ба равѓани доѓ тайёр карда мешавад.
ЧАК–ЧАК ‫ ﭼﻚﭼﻚ‬калимаи таќлиди овози
боридани борон, чакидани об ва дигар
моеъ.
ЧАЌ(Ќ)А ‫ ﭼﻘﻪ‬гуфт. шилќинї, кашолшавї;
чаќќа шудан шилќинї кардан, аз дунболи
касе афтода ўро безор кардан, чаќидан.
ЧАЌАЛДОЌ т. ‫ ﭼﻘﻠﺪاق‬1. књн. асбоби дас-
тадори овоздињандае, ки посбонон дар шаб
онро њаракат дода мегаштанд. 2. гуфт.
навъи бозичаи бачагона.
ЧАЌАЛОЌ т. ‫ ﭼﻘﻼق‬лањљ. тифли навзод.
ЧАЌАЛОЌБИНЇ ‫ ﭼﻘﻼﻗﺒﻴﻨﻲ‬лањљ. барои
дидани тифли навзод ба мењмонї рафтан.
ЧАЌАР ‫ﭼﻘﺮ‬ кит. шаробхона, майхона, май-
када.
ЧАЌАРСАНГ ‫ ﭼﻘﺮﺳﻨﮓ‬лањљ. санги сахти
сафеди зардрах; ниг. чаќир.
ЧАЌАР-ЧУЌУР ‫ ﭼﻘﺮﭼﻘﺮ‬гуфт. ноњамвор, но-
баробар (сифати роњ).
ЧАЌИДАН//ЧАЌЌИДАН ‫ ﭼﻘﻴﺪن‬гуфт. ба касе
пайваста расидан, касеро гаранг кардан,
безор кардан, чаќќа шудан.
ЧАЌИЛДОЌ т. ‫ ﭼﻘﻠﺪاق‬1. ниг. чаќалдоќ. 2.
чўбаки санги осиё, ки ба поёни дўл баста
мешавад, то ки бо пайваста љунбидани худ
якранг рехтани ѓалларо нигоњ дорад.
ЧАЌИР ‫ ﭼﻘﻴﺮ‬чашмсафед (асп); санги чаќир
санги сахти сафеди зардрах, чаќирсанг.
ЧАЌЌОН ‫ ﭼﻘّﺎن‬гуфт. 1. чуст, чолок, сабук,
чобук, зудкор. 2. тез, босуръат, бошаст. 3.
чолокона, чобукона; чаќќон шудан а)
омода шудан, тайёр шудан (ба иљрои коре,
амале); б) суръат гирифтан, чусту чолок
гаштан. 4. маљ. гарм, боављ, зудрав. 5. маљ.
шинам, муносиб, мувофиќ, базеб (либос);
чаќќон-чаќќон гуфт. тез-тез, чобукона,
чолокона.
ЧАЌЌОНЇ ‫ ﭼﻘّﺎﻧﻲ‬гуфт. чобукї, чолокї, зуд-
корї; ба чаќќонї чолокона, чобукона, ба
тезї, зуд.
ЧАЌМОЌ ‫ ﭼﻘﻤﺎق‬1. санги сахте, ки онро ба њам
ё ба оњан зада, оташ мебароранд. 2. маљ.
оташаки барќ, чароѓак, оташак. 3. бо корд
каме буридани харбуза ё тарбуз барои
фањмидани сифати он. 4. як ќисми милтиќ,
ки тирро дармегиронад. 5. кит. асо,
чўбдаста.
ЧАЌМОЌАК I ‫ ﭼﻘﻤﺎﻗﻚ‬оташак, чароѓак, барќ.
ЧАЌМОЌАК II ‫ ﭼﻘﻤﺎﻗﻚ‬њашароти зарарноки
меваи дарахт (мас., зардолу).
ЧАЌМОЌДОР ‫ ﭼﻘﻤﺎﻗﺪار‬1. он ки чаќмоќ ме-
занад, касе, ки чаќмоќ дорад. 2. дорои
чаќмоќ; милтиќи чаќмоќдор силоње, ки бо
чаќмоќ фаъол мешавад.
ЧАЌМОЌЗАНЇ ‫ ﭼﻘﻤﺎقزﻧﻲ‬1. задани санги чаќ-
моќ бо маќсади оташ гирондан. 2. пари-
дани оташаки барќ дар њаво.
ЧАЌМОЌЇ ‫ ﭼﻘﻤﺎﻗﻲ‬мансуб ба чаќмоќ; гирон-
андаи оташ ба воситаи чаќмоќ.
ЧАЌРИМ ‫ ﭼﻘﺮﻳﻢ‬воњиди ченаки масофа, ки аз
як километр андак зиёдтар аст, фарсах,
фарсанг.
ЧАЌЧАЌ ‫ ﭼﻘﭽﻖ‬ниг. чакчак 2.
ЧАЌ-ЧАЌ ‫ ﭼﻖﭼﻖ‬гуфт. сўњбат ва гуфтугўи ду ё
якчанд кас; чаќчаќ кардан сўњбати хуш
кардан, хушњолона гуфтугў кардан.
ЧАЌЧАЌЇ ‫ ﭼﭽﻘﻲ‬гуфт. хушсўњбат, сўњбат-
дўст: одами чаќчаќї.
ЧАЛА I т. ‫ ﭼﻠﻪ‬гуфт. нотамом, ба анљом
нарасида, нимкора; чала мондан нотамом
мондан.
ЧАЛА II ‫ ﭼﻠﻪ‬гуфт. нимсўхта, чаласўхта (доир
ба њезум).
ЧАЛА III ‫ ﭼﻠﻪ‬гуфт., ниг. ангуштарин.
ЧАЛА IV ‫ﭼﻠﻪ‬ књн. яњудии исломро ќабул-
 – 525 –
карда.
ЧАЛАБ//ЧАЛАП ‫ﭼﻠﭗ‬//‫ ﭼﻠﺐ‬1. мус. як навъ
олати мусиќї, ду порчаи биринљии тунуки
пањн монанди паллаи тарозу, ки дар
бозигоњњо ва наќорахонањо ба њам зада
садо мебароранд, санљ, синљ. 2. кит. шўру
ѓавѓо, ошўбу фитна; њаёњуй, љанљол, шаѓаб.
ЧАЛАБАНДАК ‫ ﭼﻠﻪﺑﻨﺪك‬оњани тасмашакли
мудаввар, ки бо маќсади мустањкам кардан
ба даври бочкањои чўбї мегузаронанд.
ЧАЛАВ ‫ ﭼﻠﻮ‬1. оши софї, палави эронї. 2.
кабоби махсус, ки бо палави софї
мехўранд.
ЧАЛАВИДАН ‫ﭼﻠﻮﻳﺪن‬ як тарзи бо даст таом
хўрдан.
ЧАЛАВКАБОБ ‫ ﭼﻠﻮﻛﺒﺎب‬ѓизое, ки он аз
биринљи дар об пухташуда ва гўшти ќима ё
пораи гўшти бирён таркиб ёфтааст.
ЧАЛАВМАСТЇ ‫ ﭼﻠﻮﻣﺴﺘﻲ‬њаловат бурдан аз
тановули чалав, кайфбари аз хўрдани ча-
лав.
ЧАЛАВПАЗХОНА ‫ ﭼﻠﻮﭘﺰﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки дар он љо
чалав пазанд ва фурўшанд.
ЧАЛАВХЎРИШ ‫ ﭼﻠﻮﺧﻮرش‬навъи хўроке, ки аз
бириинљи дар об пухта ва хўриш бо гўшт ё
сабзавот иборат аст.
ЧАЛАК ‫ ﭼﻠﻚ‬1. зарфи калони тунукагї ё
оњанї, барои нигоњ доштани чизњои моеъ;
бочка. 2. лањљ. сатил.
ЧАЛАКОР ‫ ﭼﻠﻪﻛﺎر‬гуфт. он ки кори сар
кардаашро ба анљом намерасонад, одами
кораш нотамом ва хом, нимкора.
ЧАЛАКОРЇ ‫ﭼﻠﻪﻛﺎري‬ хомкорї; муќоб. пухта-
корї.
ЧАЛАКСОЗ ‫ ﭼﻠﻜﺴﺎز‬он ки чалак месозад,
созандаи зарфњо барои нигоњ доштани
чизњои обакї.
ЧАЛАКСОЗЇ ‫ ﭼﻠﻜﺴﺎزي‬исми амал аз чалак
сохтан; машѓулияти сохтани чалак, касбу
кори чалаксоз.
ЧАЛАМУЛЛО ‫ ﭼﻠﻪﻣﻼ‬муллои чаласавод, мул-
лои саводаш нопурра, муллое, ки саводи
кофии динї надорад.
ЧАЛА-ПАЛА ‫ﭼﻠﻪﭘﻠﻪ‬ нимкора, нотамом, ниму
ЧАЛ
нимкора, чала-чулпа.
ЧАЛАППАС//ЧАЛАППОС ‫ﺎس‬‫ﭼﻠﭙ‬//‫ﺲ‬‫ ﭼﻠﭙ‬кали-
маи таќлиди овоз, ки њангоми ба чизњои
обакї бархўрдани чизи дигар њосил
мешавад: чалаппас задан.
ЧАЛАП-ЧАЛАП ‫ ﭼﻠﭗﭼﻠﭗ‬1. ниг. чалаппас. 2.
садое, ки њангоми роњ рафтан ё давидан дар
замини обнок њосил мешавад
ЧАЛАСАВОД ‫ ﭼﻠﻪﺳﻮاد‬шахси саводаш
нопурра, саводаш нима, камсавод.
ЧАЛАСАВОДЇ ‫ ﭼﻠﻪﺳﻮادي‬камсавод будан,
саводи нопурра доштан.
ЧАЛАУСТО ‫ ﭼﻠﻪاﺳﺘﺎ‬устои камњунар, устои
кораш нотамом ва нуќсдор.
ЧАЛБАК ‫ ﭼﻠﺒﻚ‬гуфт. нони тунуке, ки дар
арафаву айёми идњои мусулмонї њамчун
хайру садаќа ба хотири омўрзиши
гузаштагон мепазанд; ниг. чалпак.
ЧАЛВОР ‫ ﭼﻠﻮار‬књн. 1. нимтанаи аз матои ѓафс
ё чарм дўхташуда, ки бештар аз рўи либоси
дигар пўшида мешуд. 2. матои пахтагини
сафеди оњордоре, ки аз он пироњан,
зерљома ва дигар либосњо медўзанд; матои
салла.
ЧАЛВОРБОФЇ ‫ ﭼﻠﻮارﺑﺎﻓﻲ‬1. дастгоњ ва
коргоње, ки дар он љо чалвор мебофанд;
коргоњи чалворбофї. 2. машѓулияти вобас-
та бо бофтани чалвор, амал ва шуѓли
чалворбоф.
ЧАЛВОРЇ ‫ ﭼﻠﻮاري‬матои пахтагини сафеди
нозук, ки барои дўхтани пирањан, либоси
зер, рўиљову рўболиш ва ѓ. истифода ме-
гардад.
ЧАЛЃЎЗА ‫ ﭼﻠﻐﻮزه‬1. навъи дарахт, ки ба
санавбар (ќараѓай) монанд аст. 2. меваи
ѓўзамонанди баъзе дарахтон (аз ќабили
булут, арча ва ѓ.).
ЧАЛИДАН I ‫ ﭼﻠﻴﺪن‬ба кор рафтан, дар гардиш
будан (мас., пул); чалидани кори касе пеш
рафтани кори касе, равнаќ ёфтани кори
касе.
ЧАЛИДАН II ‫ ﭼﻠﻴﺪن‬равон шудан, рафтан.
ЧАЛИДАН III ‫ ﭼﻠﻴﺪن‬сазовор будан, арзидан,
шоиста будан.
ЧАЛИПО ‫ﭼﻠﻴﭙﺎ‬ д. салиб; салиби насоро, ки
ЧАЛ – 526 –
мувофиќи таълимоти дини насронї Исои
Масењро ба дори чоргўшае монанд ба он
кашида буданд.
ЧАЛИШ ‫ ﭼﻠﺶ‬1. гирењ, тугун: чалиш афтодан
ба ресмон. 2. маљ. нобарорї, барор
накардани кор. 3. ниг. дурага.
ЧАЛКАШ ‫ ﭼﻠﻜﺶ‬гуфт. дарњам-барњам, бесару
нўг, омехта.
ЧАЛЛА ‫ ﭼﻠّﻪ‬ниг. чилла.
ЧАЛМА ‫ ﭼﻠﻤﻪ‬:нони чалма лањљ. ноне, ки дар
он каду, пиёз ё ќаланфур андохта пухта
шудааст.
ЧАЛМАЌ ‫ ﭼﻠﻤﻖ‬т. гуфт. 1. кори дарњаму бар-
њам, бесарунўг, бетартиб. 2. хат ё наќши
норавшани дарњаму барњам.
ЧАЛМАФАТИР ‫ ﭼﻠﻤﻪﻓﺘﻴﺮ‬ниг. чалма.
ЧАЛОБ ‫ ﭼﻼب‬ниг. чолоб.
ЧАЛ(Л)ОНДАН ‫ ﭼﻼﻧﺪن‬дар муомила (савдо) ба
кор бурдан пулро; бо хариду фурўш пулро
зиёд кардан.
ЧАЛОЧУЛ(Ї) ‫ﭼﻼﭼﻮﻟﻲ‬//‫ ﭼﻼﭼﻮل‬гуфт. ѓало-
ѓула, маѓал, фиѓон, доду фарёд.
ЧАЛПАК ‫ ﭼﻠﭙﻚ‬нонест, ки аз хамири тунук
рост карда дар равѓан пазанд; ниг. чалбак;
чалпак кардан (сохтан) маљ. пахшу пачаќ
кардан; чалпак шудан маљ. пахшу пачаќ
шудан.
ЧАЛПАКПАЗ ‫ ﭼﻠﭙﻜﭙﺰ‬пазандаи чалпак, он ки
чалпак мепазад.
ЧАЛПАКПАЗЇ ‫ ﭼﻠﭙﻜﭙﺰي‬пухтани чалпак,
чалпак пухтан, кор ва амали чалпакпаз.
ЧАЛПАКХЎР ‫ ﭼﻠﭙﻜﺨﻮر‬он ки чалпак мехўрад,
хўрандаи чалпак.
ЧАЛПАС ‫ ﭼﻠﭙﺲ‬ноўњдабаро, ноќобил, чалфас.
ЧАЛПОНГЎШ ‫ﭼﻠﭙﺎﻧﮕﻮش‬ гуфт. калонгўш,
лапаргўш.
ЧАЛПОС ‫ ﭼﻠﭙﺎس‬садои сахт бўсидан ё леси-
дани чизе.
ЧАЛУЧ ‫ ﭼﻠﻮچ‬асбоби нўктезу дастадоре аст, ки
осиёбонон санги осиёро бо он тез кунанд.
ЧАЛФАС ‫ ﭼﻠﻔﺲ‬ниг. чалпас.
ЧАЛ-ЧАЛ ‫ ﭼﻞ ﭼﻞ‬гуфт. маѓал, ѓулоѓула, доду
фарёд; чал-чал кардан маѓал кардан, фарё-
ду фиѓон бардоштан.
ЧАЛП–ЧАЛП ‫ ﭼﻠﭗﭼﻠﭗ‬садое, ки њангоми
хўрдани таом, бўсидани касе ё чизе ба миён
меояд; чалп-чалп хўрдан њангоми хўрдан
садои нохушоянд баровардан.
ЧАЛЧИЌ ‫ ﭼﻠﭽﻴﻖ‬гуфт. оби тираи лойолуди
дар ягон љо љамъшуда, толоб.
ЧАМ I ‫ ﭼﻢ‬хиром ва рафтори баноз; њаракати
бо нозу адо; бо нозу карашма ва такаббур
роњ рафтан; ниг. чамидан I.
ЧАМ II ‫ ﭼﻢ‬кит. 1. назму тартиб дар кор; ба
сомон даровардани корњо; ба чам будани
(гаштани) кор муназзаму ороста ва ба
сомон будани (гаштани) кор. 2. равнаќ,
барор. 3. рафтор; саъй, кўшиш; чаму хам а)
хаму печи њар коре, ки эњтиёљ ба дарёфтан
дорад; б) изњори адаб бо забон ва ишорати
лабу рўй.
ЧАМ III ‫ ﭼﻢ‬кит. 1. маънї ва мазмун дар
сухан, нутќ ё калима; ифода ва љанбаи
маънавии вожа; муќ. лафз. 2. тамиз, маънї,
шарму њаё.
ЧАМ IV ‫ ﭼﻢ‬1. сањву хато; љурм, гуноњ, базањ.
2. љои сусту заифи касе; раги хоби касе; он
чи ки бо донистану ба даст овардани он
тасаллут ва нуфуз бар касе пайдо кардан
мумкин аст; чами касеро ба даст овардан
киноя аз раги хоби касеро донистан, љињати
сусти касеро ошкор сохтан ва истифода
намудан.
ЧАМ V ‫ ﭼﻢ‬каљї, инњироф; каљроња, хамгашт;
печу хами роњ.
ЧАМ VI ‫ ﭼﻢ‬сина, садр; сари сина, пеши бар.
ЧАМ VII ‫ ﭼﻢ‬1. обгардони бузурги чўбин;
кафлес; асбоби чўбин барои аз зарф гириф-
тани об, ки хурди онро чамча // чумча
мегўянд. 2. табаќи пањне, ки аз най ё навда
мебофиданд ва бо он ѓалларо аз хасу хошок
ва регу хок тоза мекарданд.
ЧАМ VIII ‫ ﭼﻢ‬мухаффаф ва кўтоњшудаи чашм.
ЧАМАН I ‫ ﭼﻤﻦ‬1. замини сабзу хуррам, марѓ-
зор, боѓу бўстон. 2. гулзори шукуфон. 3.
хиёбоне, ки њар тарафи он дарахтон
шинонда шуда бошад; ќисме дар боѓ ё
бўстон, ки замини онро љо-љо сабзаву гул
 – 527 –
кошта бошанд ва ду тараф дарахтони сабз ё
мевадор шинонда бошанд. 4. номи сабза ва
гиёњест, ки дар ќитъањои замини хиёбону
майдонњо ва боѓњои шањр мекоранд, то
бардавомиву хуррамии сабзазорро бештар
кунад; чаман-чаман ифодаи фаровонии
гулњои шукуфта.
ЧАМАН II ‫ﭼﻤﻦ‬ аспи хушрафтору роњвора.
ЧАМАНАНДУД ‫ ﭼﻤﻦ اﻧﺪود‬чаманзор, чаманхез,
чаманпўш.
ЧАМАНАФРЎЗ ‫ ﭼﻤﻦ اﻓﺮوز‬1. равшанкунандаи
боѓу бўстон. 2. киноя аз гулњои сурхранг, ки
дар боѓу чаман кошта шудаанду рустаанд.
3. бот. гули тољи хурўс.
ЧАМАНБУР ‫ ﭼﻤﻨﺒﺮ‬1. чаманперо(й), чаманзан.
2. асбоб барои буридани чаман ва кўтоњ
кардани сабзаву сабзбуттањо.
ЧАМАНГАРД ‫ ﭼﻤﻨﮕﺮد‬касе, ки дар боѓу чаман
сайру гардиш мекунад.
ЧАМАНГАРДЇ ‫ ﭼﻤﻨﮕﺮدي‬гаштугузор кардан
дар боѓу чаман; чамансайр.
ЧАМАНГОЊ ‫ ﭼﻤﻨﮕﺎه‬ниг. чаманзор.
ЧАМАНГУМКАРДА ‫ ﭼﻤﻨﮕﻤﻜﺮده‬дурмонда аз
чаман; мањрумгашта аз боѓу чаман; маљ.
ѓариб, мусофир, дар њиљрат ќарордошта.
ЧАМАНД ‫ ﭼﻤﻨﺪ‬кит. 1. аспи коњили пурхўру
кундрафтор. 2. одами танбалу њељкора ва
бењосил.
ЧАМАНДА ‫ ﭼﻤﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз чамидан; хироманда, касе ё чизе,
ки хиромон роњ меравад. 2. сифати асп ва
дигар саворињои хушрафтор.
ЧАМАНДОРЇ ‫ﭼﻤﻨﺪاري‬ нигоњубини чаман ва
сабзазор.
ЧАМАНЗАН ‫ ﭼﻤﻨﺰن‬1. буранда ва перояндаи
чаман; чаманперой. 2. асбоб барои перос-
тан ва кўтоњ кардани чаман; ќайчии чаман-
занї, миќрози чаманбурї. 3. мошини ча-
манзанї, ки сабзаи чаман ва варзишгоњ-
њоро кўтоњ мекунад.
ЧАМАНЗАНЇ ‫ ﭼﻤﻦزﻧﻲ‬буридани зиёдатињои
чамани боѓ; амали боѓбон дар перостани
чаман.
ЧАМАНЗОР ‫ ﭼﻤﻦزار‬1. мањалли чаманњои бис-
ёр, чаманистон, боѓу бўстон, гулзор. 2.
ЧАМ
киноя аз рухсори маъшуќа.
ЧАМАНИСТОН ‫ ﭼﻤﻨﺴﺘﺎن‬ниг. чаманзор.
ЧАМАНЇ ‫ ﭼﻤﻨﻲ‬1. мансуб ба чаман. 2. сабз-
ранг, ранге ба монанди ранги сабзаи чаман;
сабзи чаманї ранги сабзи шабењ ба чаман.
ЧАМАНКОРЇ ‫ ﭼﻤﻦﻛﺎري‬машѓул будан бо
парвариши сабзаву ороиши чаману бўстон.
ЧАМАНОРО(Й) (‫ ﭼﻤﻦآرا)ي‬1. боѓбон. 2. оро-
ишгар ва зинатдињандаи чаман, он ки гулњо
ва дарахтони боѓу гулистонро ороиш ва
пероста кунад, боѓбон. 3. маљ. Худованд,
Офаридгор. 4. сифати мањбуба.
ЧАМАНОРОЇ ‫ ﭼﻤﻦآراﺋﻲ‬боѓбонї ва амали
боѓбон; оростан ва перостани дарахтон ва
гулњои боѓу бўстон; зинатдињии чаман,
чаманперої.
ЧАМАНОСУДА ‫ ﭼﻤﻦ آﺳﻮده‬озод, эмин аз ќайди
дому ќафас; киноя аз мурѓони озод дар
муќобили мурѓони гирифтори дому ќафас.
ЧАМАНПАРДОЗ ‫ ﭼﻤﻨﭙﺮداز‬чаманоро, ороиш-
дињандаи чаман.
ЧАМАНПАРДОЗЇ ‫ ﭼﻤﻨﭙﺮدازي‬чаманорої, зи-
нат додани чаман.
ЧАМАНПЕРО(Й) (‫ ﭼﻤﻨﭙﻴﺮا)ي‬1. он ки мутасад-
дии ороиши боѓу чаман аст, боѓбон, гул-
бон. 2. асбоб барои буридану баробар кар-
дани сабзањои чаманзор; чаманбур.
ЧАМАНПЎШ ‫ ﭼﻤﻦﭘﻮش‬чаманзор, чаманхез;
љое, ки бо сабзаву гулу гиёњ пўшида аст.
ЧАМАНРАМИДА ‫ ﭼﻤﻦرﻣﻴﺪه‬фироркарда аз бо-
ѓу бўстон; мањрумгашта аз бўстон; муќоб.
чаманосуда.
ЧАМАНСАРОЙ ‫ ﭼﻤﻦﺳﺮاي‬дар чаман сароянда,
илњом ва навокунанда.
ЧАМАНСИМО ‫ ﭼﻤﻦﺳﻴﻤﺎ‬1. кит., киноя аз мањ-
буб. 2. маљ. зебо, хушрўй.
ЧАМАНСОЗ ‫ﭼﻤﻨﺴﺎز‬ боѓбон, чаманорой, ча-
мантироз.
ЧАМАНТАБЪ ‫ ﭼﻤﻦﻃﺒﻊ‬кит. он ки табъи хушу
латиф дорад, хуштабъ, хушсалиќа.
ЧАМАНТИРОЗ ‫ ﭼﻤﻦ ﻃﺮاز‬1. чамансоз, чаман-
орой, чаманперой, зинатдињанда ва ороян-
даи чаман. 2. он чи боѓу чаманро биорояд
ва зебу зинат дињад.
ЧАМ – 528 –
ЧАМАНТИРОЗЇ ‫ ﭼﻤﻦﻃﺮازي‬оростан ва зинат
додани чаман; чамансозї, чаманорої.
ЧАНАБ ‫ ﭼﻨﺐ‬д. ба маънии суннат ва мустањаб
ЧАМАНФУРЎЗ ‫ ﭼﻤﻦﻓﺮوز‬ниг. чаманафрўз.
ЧАМАНХЕЗ ‫ ﭼﻤﻦﺧﻴﺰ‬1. замин ё љое, ки
ќудрати рўёнидани сабзаву гулу гиёњ дорад.
2. чаманзор, љое, ки дар он сабзаву гул
фаровон аст.
ЧАМАНЧЕЊР ‫ ﭼﻤﻨﺠﻬﺮ‬он ки чењраи мисли боѓ
шукуфтаву пуртароват дорад, зеборух.
ЧАНАСОЗЇ ‫ ﭼﻨﻪﺳﺎزي‬сохтани чана.
ЧАМБАР ‫ ﭼﻤﭙﺮ‬ниг. чанбар.
ЧАНБАР ‫ ﭼﻨﺒﺮ‬1. доира, њалќа, њар чизи доира-
ЧАМБАРПЕЧ ‫ ﭼﻤﺒﺮﭘﻴﭻ‬гуфт., ниг. чанбарпеч.
ЧАМБАРШОХ ‫ ﭼﻤﺒﺮﺷﺎخ‬ниг. чанбаршох.
ЧАМИДАН I ‫ ﭼﻤﻴﺪن‬1. хиромидан, бо ноз роњ
гаштан, хиромон роњ рафтан; маѓрурона ва
нарм-нарм ќадам гузоштан; рафтан ва
сайру тамошо кардан; андар чамидан а)
гузаштан, сипарї шудан; б) тохт овардан,
њуљум кардан. 2. дар роњгардї печу хам
хўрдан.
ЧАМИДАН II ‫ ﭼﻤﻴﺪن‬ќад кашидан, болидан;
љилвагарї кардан.
ЧАМИДАН III ‫ ﭼﻤﻴﺪن‬књн. љавлон задан дар
майдон ва раќиб хостан; талаби разм
кардан.
ЧАМИДАН IV ‫ ﭼﻤﻴﺪن‬печу тоб хўрдан, даро-
мехтан, оѓушта гардидан.
ЧАМОН I ‫ ﭼﻤﺎن‬хиромон, равон бо нозу хиром
ва зебої.
ЧАМОН II ‫ ﭼﻤﺎن‬1. пиёлаи шароб; ниг. чамона.
2. чаман, марѓзор, сабзазор, боѓу бўстон.
ЧАМОНА ‫ ﭼﻤﺎﻧﻪ‬кит. 1. кадуе, ки дар он
шароб нигањ медоштанд. 2. нимкадуи
мунаќќаше, ки бо он шароб мехўрданд.
ЧАМОН(И)ДАН ‫ﭼﻤﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﻤﺎﻧﺪن‬1. шакли
гузарандаи феъли чамидан. 2. ба сайру хи-
ром овардан, хиромонидан, ба нозу хиро-
миш водор кардан.
ЧАМОНЇ ‫ ﭼﻤﺎﻧﻲ‬соќї; бодапаймо, майгусор.
ЧАМОНЧЇ ‫ ﭼﻤﺎﻧﭽﻲ‬кўзаи сартангу шикам-
васеи пур аз шароб; тунги шароб, ибриќи
май, суроњї.
ЧАНА ‫ ﭼﻨﻪ‬воситаи наќлиёт, ки ба ду чўби
њамвор ќарор гирифтааст ва дар рўи хок,
барф ё ях њаракат медињанд.
аст; муќоб. фарз ва вољиб.
ЧАНАБОЗЇ ‫ ﭼﻨﻪﺑﺎزي‬1. шуѓлу бозии кўдакон
бо чана. 2. варз. намуди зимистонаи варзиш
аст, ки варзишгарон бо чана аз рўи суръат
сабќат мекунанд.
ЧАНАСАВОРЇ ‫ ﭼﻨﻪﺳﻮاري‬сайр кардан бо чана.
шакл ва њалќамонанд; чанбари зулф њалќаи
зулф; чанбар кардан доирашакл кардан,
њалќа кардан; чанбари ханљар чанбаре, ки
дар тарафи дохилии он ханљарњо гузошта
мешуд ва дорбозону чашмбандон аз он
мегузаштанд; чанбари дўлобї киноя аз
фалак, осмон; чанбари кабуд киноя аз
осмон; чанбари осмон киноя аз њалќаи
осмон, уфуќ; чанбари аљал киноя аз марги
ногузир; чанбари чарх киноя аз олам, гетї,
дунё. 2. гарданбанд, тавќ, ќилода; чанбари
мењвар доираи уфуќ, мењвари уфуќ,
гирдогирди уфуќ; чанбари гарданда,
чанбари гардун, чанбари даф, чанбари
дойира; чанбар задан њалќа задан; њалќа ба
вуљуд овардан; чанбар кардан њалќа кардан
чизеро; чанбар сохтан аз чизе; аз сарв
чанбар кардан киноя аз хам кардан,
мунњанї ва дуто сохтани чизи рост. 3. биол.
устухони гардан, тавќи гардан, чанбари
дўш, тарќуњ; чанбари гардан устухони
гардан. 4. банд, каманд, гарданбанди асир;
њалќаи дор; чанбари ишќ киноя аз доми
ишќ, гирифтории ишќ; чанбари анкабут
киноя аз доми анкабут, тори анкабут;
чанбар андохтан каманд партофтан. 5.
њалќае, ки барои бозї дорондани маймун,
саг, асп ва дигар њайвонот истифода
мебаранд; чун дафи лўлї дарид, аз бањри
маймун чанбар аст (зарб.). 6. њалќаи чўбї ва
ё филизї, ки ба шакли доира ё байзавї
сохта шудааст ва бо он бозигарони њавоии
сирк ва варзишгардухтарон њунарнамої
мекунанд; ниг. чанбарбозї. 7. маљ. ќайд,
банд, гирифторї, ќафас; дар чанбари итоат
даровардан (доштан) дар ќайди итоати худ
гирифтан; гардан (сар) ба чанбари итоат
даровардан ба итоат даромадан, тобеъ
шудан; сар аз чанбари итоат кашидан аз
 – 529 –
итоат баромадан, саркашї кардан; чанбар-
чанбар њалќа-њалќа, гирда-гирда.
ЧАНБАРА ‫ ﭼﻨﺒﺮه‬1. доира, даф. 2. гардиши
миёнхолии чизе; тиреза. 3. ниг. чанбар 1;
чанбари гул. 4. асбоби њалќамонанде, ки аз
порчањои матои тофта ва ба њам печида
тайёр мекунанд ва њангоми бо сар
кашонидани зарф барои осеб надидан рўи
сар мегузоранд: чанбараи гардан ниг.
чанбари гардан.
ЧАНБАРАК ‫ ﭼﻨﺒﺮك‬1. чўбњои аз њам гузарони-
дашудаи панљарамонанд, ки дар пояњои
сандалї аз поён барои пой монда нишастан
ва аз боло барои гарм нигоњ доштани
хўрок устувор кардаанд: чанбараки
сандалї. 2. шабакаи чўбин, ки њамчун
асбоби кор дар баъзе соњањои њунармандї
(мас., кашидадўзї) истифода мешавад. 3.
дом барои парандагон. 4. панљара; девори
панљарашакл. 5. њалќае, ки аз навдањои
дарахт бофта шуда барои нигањдорї ва
интиќоли мањсулоти ширї истифода
мегардад.
ЧАНБАРАКШАКЛ ‫ﭼﻨﺒﺮﻛﺸﻜﻞ‬ мудаввар, њал-
ќамонанд.
ЧАНБАРБОЗ ‫ ﭼﻨﺒﺮﺑﺎز‬касе, ки бо њалќаву чан-
бар њунарнамої мекунад.
ЧАНБАРБОЗЇ ‫ ﭼﻨﺒﺮﺑﺎزي‬1. њунарнамоие, ки
њунармандони сирк ва варзишгар-духтарон
бо њалќањои ба шакли доира ё байзавї
сохта шуда мекунанд. 2. варз. яке аз анвои
гимнастикаи занон, ки дар русї бо номи
«обруч» маъмул аст. 3. киноя аз раќс кардан
ва чарх задан.
ЧАНБАРДОН ‫ ﭼﻨﺒﺮدان‬тўр, дом барои шикор
кардани баъзе парандањо.
ЧАНБАРИН ‫ ﭼﻨﺒﺮﻳﻦ‬чанбарї, чанбаршакл; каљ
ва хамида.
ЧАНБАРЇ ‫ ﭼﻨﺒﺮي‬1. мудаввар, гирд, доира-
шакл; хамида, чанбармонанд, њалќамо-
нанд. 2. ќавсмонанд, камоншакл, њилолмо-
нанд; хамида ва мунњанї; њар чизе, ки ба
шакли камон аст; чанбарї шудан (гаштан)
мунњанї, хамида шудан; чанбарї кардан
хам кардан, камонї кардан.
ЧАНБАРКАШ ‫ ﭼﻨﺒﺮﻛﺶ‬кит. камандафкан,
афкананда ва кашондани каманд.
ЧАН
ЧАНБАРПЕЧ ‫ ﭼﻨﺒﺮﭘﻴﭻ‬1. сахт печондашуда (бо
банд, ресмон ё чизњои дигар). 2. сахт ињота-
шуда (мас., бо симхорањо).
ЧАНБАРСОЗ ‫ ﭼﻨﺒﺮﺳﺎز‬созандаи чанбар, бунёд-
гари чанбар; чанбар сохтан тавќу ќилода ва
гарданбанд сохтан.
ЧАНБАРФУРЎШ ‫ ﭼﻨﺒﺮﻓﺮوش‬касе, ки дойра,
ѓалбер, ордбез ва чанбар мефурўшад,
фурўшандаи чанбар.
ЧАНБАРЧАСП ‫ﭼﻨﺒﺮﭼﺴﭗ‬ хеле мањкам, хеле
устувор.
ЧАНБАРШОХ ‫ ﭼﻨﺒﺮﺷﺎخ‬њайвони шохњояш
хамидаи ба њам моили доирашакл; гови
(њайвони) чанбаршох.
ЧАНГ I ‫ ﭼﻨﮓ‬гард, ѓубор; хоки ба њаво
бардошташуда; гарди рўи чизе нишаста; ◊
чангашро аз осмон овардан хоку туроб
кардан, несту нобуд кардан; пеш аз пода
чанг хезондан дар бораи коре ё воќеае пеш
аз вуќўъ њаёњу бардоштан.
ЧАНГ II ‫ ﭼﻨﮓ‬1. панљаи даст бо ангуштони
хамидаи нохундор. 2. панљаи њайвонот ва
мурѓњои даранда, чангол. 3. даст, ќайд,
гирифторї; чанг андохтан ниг. чанг задан;
чанг андохтан ба дили касе рози дили
касеро фањмидан хостан; чанг задан а) ба
чанг гирифтан (чизеро), чанг андохтан (ба
чизе), дошта гирифтан бо панљаи даст; б)
даст задан, машѓул шудан, ташаббус
кардан; ба коре чанг задан; ба чанг
гирифтан (чизеро) ба даст гирифтан чизеро,
ба ихтиёри худ даровардани чизеро.
ЧАНГ III ‫ ﭼﻨﮓ‬1. нўки найза; пайкони тир. 2.
минќори парандагон, нўли парандагон.
ЧАНГ IV ‫ ﭼﻨﮓ‬мус. 1. номи асбоби камон-
шакли мусиќї, ки дорои тор аст, ба
монанди уд, чаѓона ва ѓ.; номи асбоби
мусиќии тордор, ки бо ду чўбча
менавозанд. 2. як навъи даф, ки аз ду
сафњаи биринљї иборат буда, онњоро ба
њам мезананду оњанг ба вуљуд меоваранд. 3.
чанги дањонї ниг. лабчанг.
ЧАНГАК ‫ ﭼﻨﮕﻚ‬1. оњани сархамида, ки бо вай
чизњоро банд карда мегиранд, оњани
сартези махсус; ќуллоб. 2. оњани сархамида
барои овехтани чизе; чангаки гўштовезї,
чангаки лойкашї. 3. оњанчаи сархамида
ЧАН – 530 –
барои бастани дар. 4. ќисми оњании шасти
моњигирї, ки сайд ба он гирифтор
мешавад.
ЧАНГАКЇ ‫ ﭼﻨﮕﻜﻲ‬1. мансуб ба чангак; ќул-
лобї. 2. биол. номи устухонест, ки ба тар-
киби гурўњи устухонњои банди даст дохил
мешавад.
ЧАНГАЛ ‫ ﭼﻨﮕﻞ‬1. чанги тези бозу шоњин ва
дигар парандагони шикорї. 2. нохуни тези
панљаи њайвонот, ки дар шикор истифода
мебаранд. 3. хори нўгтези баъзе растанињо;
ба таги думи касе чангал бастан касеро ба
изтироб андохтан, касеро барои ба њаракат
андохтан тањрик кардан.
ЧАНГАЛУК ‫ ﭼﻨﮕﻠﻮك‬књн. инсон ва њайвоне,
ки дасту пояш каљ, маъюб ва чангак аст.
ЧАНГАР-ЧУНГУР ‫ ﭼﻨﮕﺮﭼﻨﮕﻮر‬садои ба њам
бархўрдани зарфњои гуногун ё лаъличањои
(санљњои) мусиќї.
ЧАНГБОРОН ‫ﭼﻨﮓﺑﺎران‬ хокбод, гирдбоди
чангу ѓубор.
ЧАНГДОР ‫ ﭼﻨﮕﺪار‬1. дорои нохуну чанголи
тез. 2. омехта бо гарду чанг.
ЧАНГЗАН ‫ ﭼﻨﮕﺰن‬1. чангнавоз, чангї. 2. киноя
аз сайёраи Зўњра (Ноњид).
ЧАНГЗАНЇ ‫ ﭼﻨﮕﺰﻧﻲ‬навохтани чанг; њунар-
намої кардан бо чанг.
ЧАНГЗАНОН ‫ ﭼﻨﮕﺰﻧﺎن‬шакли феъли њол аз чанг
задан: 1. дар њоли чанг задану гирифтан. 2.
дар њоли навохтани чанг.
ЧАНГЇ ‫ ﭼﻨﮕﻲ‬навозандаи чанг, чангнавоз,
мутриб.
ЧАНГКАШ ‫ ﭼﻨﮓﻛﺶ‬дастгоње, ки чангу ѓу-
борро мекашад ва њавои муњитеро тоза
мекунад.
ЧАНГКАШАК ‫ ﭼﻨﮓﻛﺸﻚ‬асбоби барќии
рўзгор, ки онро барои тоза кардани гарду
чанги хона ва ѓ. истифода мебаранд.
ЧАНГКАШЇ ‫ ﭼﻨﮓﻛﺸﻲ‬пок гардонидани ман-
зил ё маконе аз гарду чанг.
ЧАНГЌОВУЗ ‫ ﭼﻨﮕﻘﺎوز‬гуфт., ниг. лабчанг.
ЧАНГНАВОЗ ‫ ﭼﻨﮓﻧﻮاز‬ниг. чангзан.
ЧАНГНАВОЗЇ ‫ ﭼﻨﮓﻧﻮازي‬ниг. чангзанї.
ЧАНГОЛ ‫ ﭼﻨﮕﺎل‬1. панљаи дасти инсон; даст,
мушт; чанголи шер соњиби ќудрат ва
тавоної; чангол зада гирифтан якбора ба
даст даровардан, ќапида гирифтан; аз
чанголи касе растан аз дасти касе халос
шудан, аз ќайду гирифтории касе озод
гардидан; чангол дароз кардан даст ёзидан,
дароздастї кардан; чанголи шер хоридан ба
амали хатарнок даст задан, бо думи шер
бозї кардан; чангол кунд шудан аз кор
мондан, дармондаву нотавон шудан; чангол
хоидан а) киноя аз хашмгин шудан; б)
дучори њасрат ва афсус шудан; в) изњори
нотавонї кардан. 2. нохунњои хамидаи тези
љонварон ва мурѓони даранда. 3. ќабза,
даста, мушт, ба андозаи як ќабза, чени як
мушт; чангол задан чизеро сахт доштан
(гирифтан) чизеро, њамла кардан; аз
чанголи касе, чизе рањої ёфтан аз ќайди
касе чизе халос шудан; ба чанголи касе, чизе
гирифтор шудан ба дасти (ќайди) касе ё чизе
афтодан. 4. асбобест, ки барои хўрдани
ѓизои сахт (дувум) таъин гадидааст; шоха.
5. хўр. ѓизое, ки аз нони гарми резакарда,
равѓани дунба ё зард ва ягон намуди
ширинї (шакар, асал ё харбуза) тайёр
менамоянд ва онро бо чангол омехта
мекунанд, чангола.
ЧАНГОЛА ‫ ﭼﻨﮕﺎﻟﻪ‬ниг. чангол 4, 5.
ЧАНГОЛАК ‫ ﭼﻨﮕﺎﻟﻚ‬бот. як навъи растанї.
ЧАНГОЛДОР ‫ ﭼﻨﮕﺎلدار‬њар чизе, ки дорои
чангол аст.
ЧАНГОЛЗАН ‫ ﭼﻨﮕﺎلزن‬он ки ва ё он чи чангол
мезанад.
ЧАНГОЛЇ ‫ ﭼﻨﮕﺎﻟﻲ‬хўр. хўроки иборат аз нони
гарми фатир, ки ба болояш равѓани зард
мерезанд.
ЧАНГОЛТЕЗ ‫ ﭼﻨﮕﺎلﺗﻴﺰ‬1. тезнохун, тезчангол.
2. маљ. ќавипанља, омода барои пайкору
набард.
ЧАНГОЛУД ‫ ﭼﻨﮓآﻟﻮد‬чанггирифта, чанг
пахшкарда, чангнишаста.
ЧАНГОЛХ(В)АСТ ‫ ﭼﻨﻜﺎلﺧﻮﺳﺖ‬ниг. чангол 7.
ЧАНГОЛХУШ ‫ ﭼﻨﮕﺎلﺧﻮش‬ниг. чангол 7.
ЧАНГОН(И)ДАН ‫ﭼﻨﮕﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﻨﮕﺎﻧﺪن‬чанг кар-
дан, чанг бардоштан.
 – 531 –
ЧАНГОР ‫ ﭼﻨﮕﺎر‬кит. харчанг, саратон.
ЧАНГПУШТ ‫ ﭼﻨﮕﭙﺸﺖ‬кит. хамидапушт,
хамидаќомат, кўжпушт.
ЧАНГЧА ‫ ﭼﻨﮕﭽﻪ‬1. оњанчаи сархамида барои
бастани дар; чангчаи дар. 2. оњани
сархамида барои аз танўр кандани нон. 3.
оњани сархамида барои овехтани чизњо,
чангак.
ЧАНЃАЛОК ‫ ﭼﻨﻐﻼك‬пўчоќи ѓўзаи пахта, ки
нахаш аз он гирифта шуда бошад, чаноќ;
чанѓалоки пахта.
ЧАНД ‫ ﭼﻨﺪ‬1. миќдори номуайян; чанд нафар;
ба чанд ба якчанд, ба чандин; ба чанд нафар
бо якчанд нафар. 2. муддати номуайян,
мўњлати номуайян; якчанд ваќт даќиќае
чанд; чанд гоњ (ваќт) якчанд муддат,
муддате. 3. љонишини саволї, ки ба чї
миќдор, чї ќадар, ба чї андоза буданро
ифода мекунад. 4. бор, карат, маротиба;
дучанд, дањчанд; чанд бор ба маротиб,
борњо; то чанд то кай; њар сари чанд гоњ
баъзан, замон то замон; чанд-чанд борњо;
ба маротиб, чандин маротиба.
ЧАНДАЛ њ. ‫ ﭼﻨﺪل‬ниг. чандан.
ЧАНДАН ‫ ﭼﻨﺪن‬1. ниг. сандал. 2. хушранг ва
устувор.
ЧАНДАНДЕШЇ ‫ ﭼﻨﺪاﻧﺪﻳﺸﻲ‬гуногунандешї,
мављуд будани якчанд аќида оид ба
масъалае.
ЧАНДАР ‫ ﭼﻨﺪر‬:чандар кардан ду пои пеши
њайвони савориро ба њам бастан, то ки
гурехта натавонад, ишкел.
ЧАНДАСРА ‫ ﭼﻨﺪﻋﺼﺮه‬чизе, ки ба чандин аср ё
давр тааллуќ дорад, бисёрасра.
ЧАНДАСРИНА ‫ ﭼﻨﺪﻋﺼﺮﻳﻨﻪ‬ниг. чандасра.
ЧАНДАСРЇ ‫ ﭼﻨﺪﻋﺼﺮي‬мансуб ба якчанд аср,
якчандасрї.
ЧАНДБАРНОМАВЇ ‫ ﭼﻨﺪﺑﺮﻧﺎﻣﻪوي‬чизе, ки до-
рои чандин барнома мебошад; бисёрбарно-
мавї.
ЧАНДБОРА//ЧАНДБОРЇ ‫ﭼﻨﺪﺑﺎري‬//‫ ﭼﻨﺪﺑﺎره‬як-
чанд бор, борњо: кори чандбора, замин
чандборї ронда шуд.
ЧАНДВАЌТА ‫ ﭼﻨﺪوﻗﺘﻪ‬1. давомкунанда дар
якчанд муддат. 2. барои якчанд муддат. 3.
ЧАН
кўњна, ќадима, пешина.
ЧАНДВАЌТИНА ‫ ﭼﻨﺪوﻗﺘﻴﻨﻪ‬ниг. чандваќта.
ЧАНДГОНА ‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ‬ дорои чанд унсур, шакл
ва сифат.
ЧАНДГУНА ‫ ﭼﻨﺪﮔﻮﻧﻪ‬њаргуна, њархел.
ЧАНДГЎША ‫ ﭼﻨﺪﮔﻮﺷﻪ‬1. њанд. бисёргўша;
бисёркунља, чандкунља. 2. чизе, ки дорои
якчанд гўша аст.
ЧАНДЗАБОНА ‫ ﭼﻨﺪزﺑﺎﻧﻪ‬1. марбут ба якчанд
забон; луѓатњои чандзабона. 2. донандаи
якчанд забон.
ЧАНДЗАБОНЇ ‫ ﭼﻨﺪزﺑﺎﻧﻲ‬ниг. чандзабона.
ЧАНДЕ ‫ ﭼﻨﺪي‬1. як муддати номуайян, якчанд
ваќт. 2. якчанд, як миќдори номуайян.
ЧАНДИН ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬1. адади бисёри номуайян,
якчанд. 2. муддати номуайян, замони
номуайян; чандин сол якчанд сол, солњои
бисёр. 3. чї ќадар, чї миќдор.
ЧАНДИНАСРА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦﻋﺼﺮه‬ниг. чандасра.
ЧАНДИНАСРИНА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦﻋﺼﺮﻳﻨﻪ‬ниг. чандасра.
ЧАНДИНБОРА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦﺑﺎره‬якчанд маротиба,
такрор ба такрор, чандбора.
ЧАНДИНКАРАТА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦﻛﺮﺗﻪ‬ниг. чандинбора.
ЧАНДИНРЎЗА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦروزه‬бисёррўза, дар муд-
дати чандин рўз мављудбуда; хўроки
чандинрўза, пазироии чандинрўза пазироии
давомкарда дар муддати чанд рўз.
ЧАНДИНСОЛА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦﺳﺎﻟﻪ‬1. давомкарда дар
тўли чандин сол, бисёрсола; ошноии
чандинсола. 2. тааллуќдошта ба якчанд сол;
кори чандинсола.
ЧАНДИНЉИЛДА ‫ ﭼﻨﺪﻳﻦﺟﻠﺪه‬иборат аз якчанд
љилд; бисёрљилда.
ЧАНДИР ‫ ﭼﻨﺪﻳﺮ‬гуфт. 1. ќисме аз гўшти пур-
рагу пай, ки пухтану хоиданаш мушкил аст.
2. њар чизи сахти таранг ва ќаиш, ки
кандан, шикастан тоб додан ё ќат кардани
он душвор аст.
ЧАНДИРГЎШТ ‫ ﭼﻨﺪﻳﺮﮔﻮﺷﺖ‬гўште, ки серрагу
пай ва сахту душворпаз аст.
ЧАНДИРЇ ‫ ﭼﻨﺪﻳﺮي‬1. устуворї, мустањкамї
(дар мавриди ашё). 2. физ. ќуввае, ки пас аз
ќатъ гардидани фишор ашёро ба шаклу
ЧАН
њолати пештара бармегардонад, хосияти
фишорпазирї; сахт, мањкам.
ЧАНДИРМУШАК ‫ ﭼﻨﺪﻳﺮﻣﻮﺷﻚ‬дорои мушак-
њои чандирї, сахтмушак.
ЧАНДИРПОЙ ‫ ﭼﻨﺪﻳﺮﭘﺎي‬дорои пойњои усту-
вору боќувват; соњиби пойњои пурпай.
ЧАНДЇ ‫ ﭼﻨﺪي‬миќдор ва камияти чизе; муќоб.
чунї, ки кайфият ва сифати чизеро ифода
мекунад.
ЧАНДКАНАЛА ‫ ﭼﻨﺪﻛﻨﻠﻪ‬ниг. чандшабакавї.
ЧАНДКАРАТЇ ‫ ﭼﻨﺪﻛﺮﺗﻲ‬ниг. чандинбора.
ЧАНДКИЛОМЕТРА ‫ ﭼﻨﺪﻛﻼﻣﺘﺮه‬1. масофае, ки
ба чандин километр тўл мекашад; пойгаи
чандкилометра. 2. чизе ё иншооте, ки
чандин километр дарозо дорад; хатти
чандкилометраи об.
ЧАНДКОРА ‫ ﭼﻨﺪﻛﺎره‬он ки корњои зиёде
дошта, маъмуран њамаи корњояш нимкора
ва ба анљом нарасида мебошад.
ЧАНДКОРПУСА ‫ ﭼﻨﺪﻛﺎرﭘﻮﺳﻪ‬1. созмон ё
муассисае, ки дорои якчанд бинову
(корпус) иморат аст. 2. сохтори низомие, ки
аз воњидњои (корпусњои) сершумор иборат
аст.
ЧАНДКУНЉА ‫ ﭼﻨﺪﻛﻨﺠﻪ‬ниг. чандгўша.
ЧАНДЌАБАТА ‫ ﭼﻨﺪﻗﺒﻄﻪ‬дорои ќабатњои бисёр.
ЧАНДМЕТРА ‫ ﭼﻨﺪﻣﺘﺮه‬дорои якчанд метр
дарозї; иборат аз якчанд метр масофа.
ЧАНДМИЛЛИОНА ‫ ﭼﻨﺪﻣﻠّﻴﺎﻧﻪ‬дорои якчанд
миллион (ањолї, маблаѓ ва ѓ.).
ЧАНДМОЊА ‫ ﭼﻨﺪﻣﺎﻫﻪ‬1. давомкунанда ба муд-
дати якчанд моњ. 2. мўњлат ба њисоби моњ
(пурсиш): бачаатон чандмоња шуд?
ЧАНДНАФАРА ‫ ﭼﻨﺪﻧﻔﺮه‬дорои љой барои
якчанд нафар; бисёрљоя.
ЧАНДНАФАРЇ ‫ﭼﻨﺪﻧﻔﺮي‬ дар њайати якчанд
нафар.
ЧАНДНИШОНЇ ‫ﭼﻨﺪﻧﺸﺎﻧﻲ‬ дорои якчанд ни-
шониву суроѓа.
ЧАНДНУЌТАЇ ‫ ﭼﻨﺪﻧﻘﺘﻪاي‬1. бисёрнуќта. 2.
дорои якчанд бахш ё шўъба дар нуќтањои
гуногун.
ЧАНДОДАМА ‫ ﭼﻨﺪآدﻣﻪ‬ниг. чанднафара.
– 532 –
ЧАНДОМАД ‫ ﭼﻨﺪآﻣﺪ‬ниг. басомад.
ЧАНДОН ‫ ﭼﻨﺪان‬1. он ќадар, бисёр, ба он
дараља; ин чиз чандон бад не. 2. бор,
маротиба; корро ду чандон зиёд кардан.
ЧАНДОШЁНА ‫ ﭼﻨﺪآﺷﻴﺎﻧﻪ‬бисёрќабата, серош-
ёна, бисёрошёна.
ЧАНДПОЃУНДАГЇ ‫ ﭼﻨﺪﭘﺎﻏﻨﺪﮔﻲ‬иборат аз
якчанд поѓунда (зинапоя).
ЧАНДРАЌАМА ‫ ﭼﻨﺪرﻗﻤﻪ‬серраќама, бисёр-
раќама, иборат аз якчанд раќам; адади
чандраќама.
ЧАНДРЎЗА ‫ ﭼﻨﺪروزه‬1. давомкарда дар якчанд
рўз, чандинрўза: ташвиши чандрўза. 2. ба
(барои) чанд рўз; чандрўза меравед?
ЧАНДСАДОЇ ‫ ﭼﻨﺪﺻﺪاﺋﻲ‬1. чандовоза, омадани
садои бисёр. 2. равише дар оњангсозї, ки
барои чанд нафар оњанге тањия мегардад.
ЧАНДСАДСОЛА ‫ ﭼﻨﺪﺻﺪﺳﺎﻟﻪ‬бисёрасра.
ЧАНДСАР ‫ ﭼﻨﺪﺳﺮ‬бот. маъсар.
ЧАНДСАРА ‫ ﭼﻨﺪﺳﺮه‬дорои якчанд сар;
бисёрсара; аждањои чандсара.
ЧАНДСОАТА ‫ ﭼﻨﺪﺳﺎﻋﺘﻪ‬коре ё фаъолияте, ки
дар давоми якчанд соат сурат мегирад,
бисёрсоата.
ЧАНДСОАТЇ ‫ﭼﻨﺪﺳﺎﻋﺘﻲ‬ дар муддати якчанд
соат.
ЧАНДСОЛА ‫ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻪ‬1. давомкарда дар чанд
сол. 2. чизе ё шахсе, ки аз мављудияташ
якчанд сол сипарї шудааст. 3. барои чанд
сол.
ЧАНДСОЛЇ ‫ ﭼﻨﺪﺳﺎﻟﻲ‬дар муддати якчанд сол.
ЧАНДТАБАЌА ‫ ﭼﻨﺪﻃﺒﻘﻪ‬ниг. чандошёна.
ЧАНДТАРАФА ‫ﭼﻨﺪﻃﺮﻓﻪ‬ бисёртарафа, бисёр-
љињата.
ЧАНДУМ ‫ ﭼﻨﺪم‬љонишини саволї, ки барои
муайян кардани тартиби мафњуму ашё ба
кор меравад; чандум бор, дар синфи чандум?
ЧАНДУМИН ‫ ﭼﻨﺪﻣﻴﻦ‬ниг. чандум.
ЧАНДФАЗА ‫ ﭼﻨﺪﻓﺰه‬хатти барќие, ки дорои
якчанд фаза мебошад; бисёрфаза.
ЧАНДХЕЛА ‫ ﭼﻨﺪﺧﻴﻠﻪ‬гуногун, њархела, бисёр-
хела, гуногуннавъ.
 – 533 –
ЧАНДЊАЗОРА ‫ﭼﻨﺪﻫﺰاره‬ иборат аз якчанд
њазор.
ЧАНДЊАЗОРЇ ‫ ﭼﻨﺪﻫﺰاري‬ба якчанд њазор;
мансуб будани якчанд њазор ба љонибе.
ЧАНДЊАЗОРСОЛА ‫ ﭼﻨﺪﻫﺰارﺳﺎﻟﻪ‬бисёрњазор-
сола; таърихи чандњазорсола.
ЧАНДЊИЉОЇ ‫ ﭼﻨﺪﻫﺠﺎﺋﻲ‬бисёрњиљої; иборат
аз якчанд њиљо будан.
ЧАНДЊОЛАТЇ ‫ ﭼﻨﺪﺣﺎﻟﺘﻲ‬бисёрњолатї, сермав-
ќеї, доро будан ба якчанд њолат.
ЧАНДЉИЛДА ‫ ﭼﻨﺪﺟﻠﺪه‬ниг. чандинљилда.
ЧАНДЉИЛДЇ ‫ﭼﻨﺪﺟﻠﺪي‬ аз њар кадом чанд
љилд.
ЧАНДЉОНИБА ‫ ﭼﻨﺪﺟﺎﻧﺒﻪ‬бисёртарафа, серљо-
ниба; шартномаи чандљониба шартномае,
ки ба чандин тараф дахл дорад.
ЧАНДЉОЯ ‫ ﭼﻨﺪﺟﺎﻳﻪ‬ниг. чанднафара.
ЧАНДШАБАКАВЇ ‫ ﭼﻨﺪﺷﺒﻜﻪوي‬1. дорои шаба-
кањои зиёд. 2. хосияти дастгоње, ки
тавассути шабакањои сершумор мављ ќабул
карда метавонанд.
ЧАНОЃ ‫ ﭼﻨﺎغ‬зоол. навъе аз моњии бањрї, ки
аррамоњї низ мегўянд.
ЧАНОР ‫ ﭼﻨﺎر‬ниг. чинор.
ЧАНОРАК ‫ ﭼﻨﺎرك‬ниг. чинорак.
ЧАП ‫ ﭼﭗ‬1. муќоб. рост, он тарафи бадан, ки
дар он дил воќеъ аст; ясор (муќоб. ямин),
майсара (муќоб. маймана); хоби зан чап аст
а) киноя аз ѓайривоќеї ва амалинашаванда
будани хоњишу майли љониби дигар (ба
мусоњиб дар гуфтугў мегўянд); б) баръакс
воќеъ гардидани њодиса ё воќеаи мавриди
интизории касе; аз пањлўи чап офарида
шудан киноя аз макру њила доштан ва
фиребгар будан; чап аз рост надонистан а)
тифли ноболиѓ будан; б) аќлу тамиз
надоштан, љоњил ва бесавод будан; роњ чап
кардан киноя аз беэътиної кардан, эътибор
надодан, ташриф наовардан. 2. роњи каљи
ѓайримаъруф ва дуртар; роњи чап. 3. с.
равияе, ки нисбат ба њокимияти кишвар ё
сиёсати давлатї мувофиќ нест ва
тарафдори таѓйироту тањаввулоти куллї
мебошад; чапу чилеб каљу килеб,
бетартибона; чап будан бо касе дар муно-
ЧАП
сибати бад будан бо касе, бо касе носозгор
будан; бо касе чап додан якбора ба тарафе
гашта, аз њамла худро халос кардан; чап
нигоњ кардан а) яктарафа нигаристан; б)
бад нигоњ кардан, бад муносибат кардан;
чап фањмидан нодуруст фањмидан, баръакс
фањмидан; чап шудан а) номувофиќ шудан;
б) дар муносибат бад шудан; ба чапу рост
гардондан ба њар тараф бурдан, бо ѓараз ё
маќсади муайян рафти чизеро дигар
кардан; бо дасти чап бархестан а) муваффаќ
нагаштан дар корњо; б) кайфияти нохуш
доштан; чашми (абрўи) чап паридан
боварест, ки тибќи он гўё касро ногуворї
дар пешаст. 4. касе, ки бо дасти чап
бештару бењтар кор мекунад, чапдаст,
чаппадаст; чап-чап нигоњ кардан а)
тарсида-тарсида нигоњ кардан; б) бад-бад
нигоњ кардан; в) пурмаънї нигаристан.
ЧАП(П)А ‫ ﭼﭙﻪ‬1. дар њолати акс воќеъ шудани
чизе, сараш поён ва пояш боло воќеъ
шудани чизе; вожгун хобидан, афтидан,
воќеъ шудани чизе; муќоб роста; чаппа
гузоштан рў ба поин гузоштан. 2. вожгун,
баръакс. 3. рўгардон; чаппа кардан, зеру рў
кардан; чаппа шудан вожгун шудан, сар ба
поин афтидан; чаппаю посгуна (поскуна)
шудан рўгардон шудан, тамоман зеру рў
шудан; чаппаю роста кардан ба њам
омехтан, дарњаму барњам кардан, рўгардон
кардан; рў чаппа кардан рўй гардондан
(тофтан); љома(пўстин)ро чаппа пўшидан
барќасд кор кардан, ба коре (чизе)
муносибати акс нишон додан (бо њисси
хашм, ѓазаб ва ѓ.).
ЧАП(П)АГАРДОН ‫ ﭼﭙﻪﮔﺮدان‬ба тарафи акс
гардондан, зер ба рў кардан; чаппагардон
шудан чаппа шуда афтидан.
ЧАПАК ‫ ﭼﭙﻚ‬ду кафи дастро ба њам зада садо
баровардан (дар ваќти табрик кардан,
маъќул донистан ва изњори њаяљони худ),
ќарсак, кафкўбї; чапак задан а) кафкўбї
кардан (бо як оњанг дар ягон њавои махсус);
б) кафкўбї кардан барои изњори њаяљон аз
чизе ё табрик ва тањсини касе (чизе).
ЧАПАКЗАНЇ ‫ ﭼﭙﻜﺰﻧﻲ‬чапак задан, ќарсак-
занї, каф кўфта садо баровардан барои
њаяљон ё изњори њиссиёти дигар: чапак-
занињои пурмављ.
ЧАП – 534 –
ЧАПАН ‫ ﭼﭙﻦ‬гуфт. 1. бесавод, љоњил. 2. одами
беодоб.
ЧАПАНА ‫ ﭼﭙﻨﻪ‬гуфт. 1. чапдаст, чаппадаст. 2.
чап, чаппа.
ЧАПАНДОЗ I ‫ ﭼﭗاﻧﺪاز‬аспсавори моњир,
савори дар бузкашї њунарманд.
ЧАПАНДОЗ II ‫ ﭼﭗاﻧﺪاز‬1. тирандози моњире,
ки ба дасти чап тир мепаронад. 2.
фиребгар, њилагар, маккор.
ЧАПАНДОЗ III ‫ ﭼﭗاﻧﺪاز‬номи оњанге аз
оњангњои «Шашмаќом».
ЧАПАНДОЗЇ I ‫ﭼﭗاﻧﺪازي‬ бузкашї; машќи
аспдавонї.
ЧАПАНДОЗЇ II ‫ﭼﭗاﻧﺪازي‬ фиребгарї, њила-
гарї, маккорї.
ЧАП(П)АПЕЧ ‫ﻪﭘﻴﭻ‬‫ ﭼﭙ‬1. књн., грам. вергул, му-
маййиз. 2. тех. мурвати печаш (рахаш)
чаппа буридашуда.
ЧАПАР I ‫ ﭼﭙﺮ‬1. хона ва деворе, ки аз шоху
навда ва наю хошок сохта мешавад. 2.
доира ва њалќа; њалќаи одамон, ки дар
гирди касе љамъ меоянд. 3. деворе, ки барои
паноњ бурдан аз хоку об дар муќобили
ќалъа барои тасхири он созанд. 4. шохањои
дарахти ба њам сахт басташудаи пањн ё
шохањои оњании ба андозаи муайян сохта,
ки ба рўи хирмани ѓалла барои майда
кардани хўшањои ѓалла ва барои њамвор
кардани замин баъд аз шудгор ва кишт
баста мегардонанд; чапар бастан, чапар
гардонидан.
ЧАПАР II ‫ ﭼﭙﺮ‬1. ќосид, он ки аз як љо ба як
љои дигар фиристода мешавад, мухаффафи
чопор. 2. хабаргир, он ки барои фањмидани
вазъият ба љое фиристода мешавад, љосус,
мукташиф.
ЧАПАРАК I ‫ ﭼﭙﺮك‬ниг. чапар I. 1.
ЧАПАРАК II ‫ ﭼﭙﺮك‬бофтае аз шохњои дарахт,
ки дар шустани рег дар заршўї истифода
мекунанд.
ЧАПАРАК III ‫ ﭼﭙﺮك‬дом барои парандагон,
ки аз чоњ ва болопўши он дар шакли
навдабўрё иборат аст.
ЧАПАРАК IV ‫ ﭼﭙﺮك‬девори аз наю навда
бофташуда, шиѓ, тавора.
ЧАПАРБОФ ‫ ﭼﭙﺮﺑﺎف‬њар чизе, ки ба тариќи
чапар ва тавора бофта шавад.
ЧАПАРГАРДОНЇ ‫ ﭼﭙﺮﮔﺮداﻧﻲ‬ба рўи хирман
бо гов гардонидани чапар.
ЧАПАРГЎШ ‫ﭼﭙﺮﮔﻮش‬ лањљ. калонгўш, гўш-
лаќќа.
ЧАП(П)АШАВЇ ‫ﻪﺷﻮي‬‫ﭼﭙ‬ чаппагардон шудан,
чаппа шудан.
ЧАПГИР ‫ ﭼﭗﮔﻴﺮ‬1. он ки сухани касеро
барќасд нодуруст мефањмад ва нодуруст
эзоњ медињад. 2. касе, ки муносибати
боѓараз зоњир мекунад.
ЧАПГИРЇ ‫ ﭼﭗﮔﻴﺮي‬1. барќасд нодуруст фањ-
мидан ва нодуруст маънидод кардани
сухани касе. 2. муносибати боѓараз зоњир
кардан
ЧАПЃАЛАТ ‫ ﭼﭗﻏﻠﻂ‬дар љанг ё ваќти гурез
чапу рост рафта њарифро ба ѓалат
андохтан; чапѓалат додан ба чапу рост
гашта, дигаронро ба ѓалат андохтан,
ќасдан ба иштибоњ монондан касеро.
ЧАПДАР ‫ ﭼﭗدر‬аспи пурзўри тездав.
ЧАПДАСТ ‫ ﭼﭗدﺳﺖ‬1. он ки бо дасти чап кор
мекунад, чаппадаст. 2. маљ. он ки дар кор
бештар ба њилагарї ва ќаллобї моил аст.
ЧАПДАСТЇ ‫ ﭼﭗدﺳﺘﻲ‬1. кор кардан бо дасти
чап. 2. ба ќаллобию њилагарї майл доштан
(моил будан) дар кор.
ЧАПИГАРЇ ‫ ﭼﭙﻴﮕﺮي‬с., ниг. чапї.
ЧАПИРА ‫ ﭼﭙﻴﺮه‬чамъ, љамъият,гурўњи аз
мардум, ки дар як љо љамъ шуда бошанд.
чапира шудан љамъ шудан, ѓун шудани
гурўње аз мардум.
ЧАПЇ ‫ ﭼﭙﻲ‬с. мансуб ба љараёни чап.
ЧАПКЎЧА ‫ ﭼﭙﻜﻮﺟﻪ‬ниг. паскўча.
ЧАПОН т. ‫ ﭼﭙﺎن‬либоси пахтаноки болопўш,
љомаи пахтанок; чапони беќасаб; чапони
сатин.
ЧАПОТЇ ‫ ﭼﭙﺎﺗﻲ‬хўр. нони тунук.
ЧАППИН ‫ﻴﻦ‬‫ ﭼﭙ‬ниг. чаббин.
ЧАППОТЇ ‫ﺎﺗﻲ‬‫ ﭼﭙ‬хўр., ниг. чапотї.
ЧАПРАВ ‫ﭼﭙﺮو‬ с. моил ба љараёни чап.
 – 535 –
ЧАПРАВЇ ‫ﭼﭙﺮوي‬ с. майл кардан ба љараёни
чап.
ЧАПЧАК ‫ﭼﭙﭽﻚ‬ гуфт., ниг. чапотї.
ЧАРАЌСА//ЧАРАКСА ‫ﭼﺮﻛﺴﻪ‬//‫ ﭼﺮﻗﺴﻪ‬гуфт.
ќатрањои об, лой ё шарораи оташ, ки бо
таъсири чизе мепарад ва ба ашёву ашхоси
атроф мерасад.
ЧАРАЌСОН(И)ДАН ‫ﭼﺮﻗﺴﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﺮﻗﺴﺎﻧﺪن‬ќат-
рањои об ё лойи обакро пароканда карда ба
атроф пош додан.
ЧАРАЌ-ЧАРАЌ ‫ ﭼﺮقﭼﺮق‬калимаи таќлиди
овоз, ки садои ба њам бархўрдани чизњои
оњаниро ифода мекунад.
ЧАРАНГ ‫ ﭼﺮﻧﮓ‬књн. 1. овозе, ки ба сабаби
пайдарпай ба њам бархўрдани шамшеру
гурз ва ѓ. њосил мешавад, чакочок, љаранг.
2. инъикоси акси садо дар кўњ, гунбад,
њаммом ва ѓ. 3. овозе, ки њангоми тир
парондан аз камон њосил мешавад.
ЧАРАНГАК ‫ ﭼﺮﻧﮕﻚ‬зоол. парандаест нињоят
хурду кўчак.
ЧАРАНГИДАН ‫ رﻧﮕﻴﺪن‬1. књн. овоз бароварда-
ни гурзу шамшер ва монанди он њангоми
бархўрдан ба чизе, љарангидан. 2. садои
зангу овози зангўла,љарас.
ЧАРАНД ‫ ﭼﺮﻧﺪ‬1. сухани пучу бемаънї, ёва,
њарза, њазён; чаранд гуфтан ёва гуфтан,
сухани њарзаву бемаънї гуфтан; чаранду
паранд њарза, њазён, гуфтори бењуда. 2.
њайвон, чаранда, чорпо.
ЧАРАНДА ‫ ﭼﺮﻧﺪه‬чорпои алафхор, ки чаро
мекунад; муќоб. паранда; њайвони гиёњхор;
чарандаву паранда чизе, ки дар замин чаро
мекунад ва чизе, ки дар њаво парвоз
мекунад, киноя аз мављудоти зинда.
ЧАРАНДГЎЙ ‫ ﭼﺮﻧﺪﮔﻮي‬њарзагўй, ёвагўй, гўян-
даи суханњои бењудаву бемаънї.
ЧАРАНДГЎЇ ‫ ﭼﺮﻧﺪﮔﻮﺋﻲ‬1. њарзагўї, ёвагўї, бе-
њудагўї. 2. гуфтори берабту бемантиќ,
сафсата.
ЧАРАНДУ ‫ ﭼﺮﻧﺪو‬устухони нарме, ки онро
хўрда мешавад, ба мисли устухони шона,
гўш, парањои димоѓ ва ѓ.; ѓузруф, таѓояк.
ЧАРАС I ‫ ﭼﺮس‬кит. зарф ё њавзест, ки дар он
ангур рехта бо пой фишоранд, то шираи он
ЧАР
људо гардад, чархушт, чархуст, чурух.
ЧАРАС II ‫ ﭼﺮس‬кит. чарогоњ, чарогоњи
чорпоён, мартаъ.
ЧАРАС III ‫ ﭼﺮس‬кит. 1. банд, зиндон, мањбас.
2. шиканља, озор, азобу машаќќат.
ЧАРАС IV ‫ ﭼﺮس‬кит. чизњое, ки дарвешон ва
соилон бо гадої љамъ меоранд; хайрот ва
садаќа.
ЧАРАСДОН ‫ ﭼﺮﺳﺪان‬рўмоли калоне, ки дар-
вешон чор гўшаи онро баста ба дўш
мегирифтанд ва моли ба гадої омадаро дар
он љамъ мекарданд.
ЧАРАХСА ‫ ﭼﺮﺧﺴﻪ‬ниг. чараќса.
ЧАРБ ‫ ﭼﺮب‬1. равѓан, пињ, ба хусус равѓани
дарунї. 2. равѓанин; муќоб. хушк ва
равѓаннадида; серравѓан; хўроки чарб
таоми серравѓан; дасти чарб ба сари касе
молидан ба касе аз молу дороии худ
насибае додан; чарбу хушк а) киноя аз баду
нек; б) киноя аз зиёду кам; в) киноя аз
саховату хасисї. 3. равѓанолуд, ифлос,
чарболуд, чиркин. 4. маљ. нарм, мулоим,
латиф, матбўъ: гуфтори чарб, забони чарб,
сухани чарб. 5. беш аз вазну миќдори
муайян, каме вазнинтар аз миќдори
ќарордодшуда.
ЧАРБА ‫ ﭼﺮﺑﻪ‬1. коѓази бисёр нафиси чарб-
шуда, ки наќќошон ва рассомон рўи
сањифаи мунаќќаш мегузоранд ва наќши
онро мебардоранд; коѓази тунуке, ки
меъморон ва тарроњон рўи наќшаи дигар
гузошта рўбардор мекунанд. 2. пардае, ки
дар рўи шир бандад; саршир, ќаймоќ.
ЧАРБАК I ‫ ﭼﺮﺑﻚ‬1. ниг. чарба 2. 2. нони
тунуке, ки дар равѓан бирён мекунанд ва ба
арвоњи гузаштагон садаќа мекунанд ва
онро маъмулан бо њалво мехўранд; чалпак.
ЧАРБАК II ‫ ﭼﺮﺑﻚ‬1. сухани дурўѓе, ки ба рост
монанд аст. 2. танзу масхарае, ки фасод-
овар бошад, њаљви бемаврид; шўхии нољову
беасос. 3. тўњмат, бўњтон. 4. чистон, лаѓв.
ЧАРБАНДА ‫ ﭼﺮﺑﻨﺪه‬маљ. бартаридошта, доран-
даи бартарї дар вазн; дорандаи бартарї
дар вазн нисбат ба чизи дигаре; бештар,
бењтар.
ЧАРББОЛО ‫ﭼﺮبﺑﺎﻻ‬ кит. хушќаду ќомат,
ЧАР – 536 –
мавзунќомат, хушандом, чарбќомат.
ЧАРБГУФТОР ‫ ﭼﺮبﮔﻔﺘﺎر‬чарбзабон, хушсу-
хан, ширинзабон.
ЧАРБГУФТОРЇ ‫ ﭼﺮبﮔﻔﺘﺎري‬чарбзабонї, хуш-
суханї, ширинзабонї.
ЧАРБГЎ(Й) (‫ ﭼﺮبﮔﻮ)ي‬1. нармгўй, хушзабон,
хушсухан; фасењ. 2. чоплус, хушомадгўй,
тамаллуќкор. 3. фиребгар, фиребанда.
ЧАРБГЎЇ ‫ ﭼﺮﺑﮕﻮﺋﻲ‬1. ширинзабонї, хушза-
бонї, хушсуханї; фасоњат. 2. чоплусї, хуш-
омадгўї, тамаллуќкорї, забонбозї. 3. фи-
ребгарї, фиребандагї.
ЧАРБДАСТ ‫ ﭼﺮبدﺳﺖ‬1. чусту чолок; моњир
кордон, тардаст. 2. ширинкор; њуќќабоз. 3.
боњунар; устод, санъатгар, мутахассис. 4.
хирадманд, оќил, доно, донишманд.
ЧАРБДАСТЇ ‫ ﭼﺮﺑﺪﺳﺘﻲ‬1. тездастї, чустию чо-
локї; чарбдастї кардан чустию чолокї
кардан. 2. ширинкорї, тардастї; њуќќабозї.
3. њунармандї, чирадастї; мањорат. 4. хи-
радмандї, оќилї, донишмандї.
ЧАРБЗАБОН ‫ ﭼﺮبزﺑﺎن‬1. ниг. чарбгўй. 2. он ки
бо нармсуханї ва хушзабонї њар касро ба
худ моил карда тавонад. 3. киноя аз чоплусу
тамаллуќкор, хушомадгўй. 4. фиребгар,
фиребанда бо забони нарму ширин. 5.
фасоњат ва балоѓат дар сухан.
ЧАРБЗАБОНЇ ‫ ﭼﺮبزﺑﺎﻧﻲ‬1. хушсуханї, чарб-
гуфторї, ширинсуханї. 2. тамаллуќ, чоп-
лусї, хушомадгўї; чарбзабонї кардан
хушомадгўї кардан.
ЧАРБИДАН ‫ ﭼﺮﺑﻴﺪن‬1. ѓолиб омадан, пирўз
гардидан, музаффар шудан. 2. бартар ома-
дан; афзунї доштан дар мартабаву маќом.
3. гуфт. њазм шудан, дар бадани касе њал
шудан. 4. вазнин будан, сангин омадан,
зиёд омадан (дар вазн).
ЧАРБИШ ‫ ﭼﺮﺑﺶ‬1. чизи чарб мисли дунба, пињ
ва амсоли он; чарбу, равѓан, чарбии рўи
гўшт. 2. зиёдшавї, афзоиш, фузунї, беш-
тарї (аз нигоњи вазн); ниг. чарбидан.
ЧАРБИШДОР ‫ﭼﺮﺑﺶدار‬ фарбењ, равѓандор,
чарбудор.
ЧАРБИШФУРЎШ ‫ ﭼﺮﺑﺶﻓﺮوش‬чарбуфурўш,
равѓанфурўш, фурўшандаи анвои чарбињо.
ЧАРБЇ ‫ ﭼﺮﺑﻲ‬1. пињ ва равѓани даруни гўс-
панд, буз, гов ва ѓ., ки аз ѓайри дунба мебо-
шад. 2. фарбењї, танпарварї. 3. маљ. муло-
имат, нармї; хушї, латофат, форамї; ба
чарбї бо лутфу хушї ва мулоимат.
ЧАРБОНИДАН ‫ ﭼﺮﺑﺎﻧﻴﺪن‬1. афзудани миќдори
чизе њангоми баркашидан, паллаи бор
вазнин кардан дар тарозу. 2. нархи чизи
фурўширо аз будаш зиёд кардан. 3. бањраву
њиссаи касеро зиёд кардан.
ЧАРБОХУР ‫ﺧﻮر‬Ĥ‫ ﭼﺮﺑ‬1. фарохии айшу неъмат,
вусъати фароѓат ва айшу неъмат; охури
чарб. 2. касе, ки рўзгораш пурнозу неъмат
аст. 3. чорпое, ки обу алафаш фаровон аст.
ЧАРБОХУРЇ ‫ ﭼﺮبآﺧﻮري‬1. фаровоннеъматї,
айшу фароѓати комил доштан, нозу
неъмати фаровон доштан. 2. фаровонии
обу алафи чорво.
ЧАРБПАЊЛУ ‫ ﭼﺮبﭘﻬﻠﻮ‬1. фарбењ; муќоб. лоѓар.
2. он кас, ки мардум аз ў бањраманд
шаванд, доро, сарватманд.
ЧАРБРАБО ‫ ﭼﺮبرﺑﺎ‬1. зиёдрабо, афзунрабо. 2.
рабояндаи ѓизову таом, рабояндаи хўроки
чарбдор. 3. рабояндаи чизи нарму матбўъ;
киноя аз шахси ѓоратгар.
ЧАРБРЎД ‫ ﭼﺮبرود‬ниг. чарбрўда.
ЧАРБРЎДА ‫ ﭼﺮبروده‬1. рўдае, ки даруни онро
чарбї, пињ ва гўшт пур карда пазанд,
њасиб, љуњудона. 2. чарбии рўи рўдањо.
ЧАРБСУХАН ‫ ﭼﺮبﺳﺨﻦ‬1. он ки ба суханони
нарму диловез шунавандаро љазб кунад,
чарбгуфтор, хушгуфтор, хушсухан, чарб-
забон. 2. чоплус, забонбоз, тамаллуќкор,
мардумфиреб.
ЧАРБСУХАНЇ ‫ ﭼﺮبﺳﺨﻨﻲ‬1. хушсуханї, чарб-
забонї, нармгуфторї. 2. забонбозї,
мардумфиребї. 3. чоплусї, хушомадгўї,
тамаллуќ.
ЧАРБТАРОЗУ ‫ ﭼﺮبﺗﺮازو‬1. фурўшандае, ки ба
манфиати харидор тарозу вазнин мекунад.
2. маљ. касе, ки тарозуи аъмолаш вазнин
аст; касе, ки корњои савоб аз кори бад
бештар кардааст.
ЧАРБУ ‫ ﭼﺮﺑﻮ‬равѓани дарунии њайвонот, пињ.
ЧАРБУБАСТА ‫ﭼﺮﺑﻮﺑﺴﺘﻪ‬ фарбењшуда, равѓан-
гирифта.
 – 537 –
ЧАРБУГЇ ‫ ﭼﺮﺑﻮﮔﻲ‬мансуб ба чарбу; аз чарбу
тайёр кардашуда.
ЧАРБУДОР ‫ ﭼﺮﺑﻮدار‬дорои чарбу, чарбубаста,
равѓангирифта аз дарун.
ЧАРБУЗ ‫ ﭼﺮﺑﺰ‬навъе њайвони хурди хокиранг,
ки пойњояш аз дастњояш баландтар ва кафи
пояш пањн асту думи дароз дорад, дар
дашту сањроњои васеъ зиндагї мекунад,
њангоми њаракат љањишњои баланд ме-
кунад, муши сањрої, калокмуш, барбуъ.
ЧАРБХЕЗ ‫ ﭼﺮبﺧﻴﺰ‬кит. он ки дорои файзу
неъмати фаровон аст, мунъим.
ЧАРБХЎРИШ ‫ ﭼﺮبﺧﻮرش‬хўрандаи хўроки
равѓанин ва гуворо; хўроки равѓанин ва
болаззат.
ЧАРБ-ЧАРБ ‫ ﭼﺮبﭼﺮب‬1. киноя аз гуфтору
рафтори нарму фиребо. 2. мењрубонї ва
чоплусї дар изњори муњаббат.
ЧАРБШИР ‫ ﭼﺮبﺷﻴﺮ‬инсон ё њайвоне, ки
равѓаннокии шираш баланд аст.
ЧАРВИДА ‫ ﭼﺮوﻳﺪه‬кит. 1. сифати феълии
замони гузашта аз чарвидан. 2. равоншуда,
рафта.
ЧАРВИДАН ‫ ﭼﺮوﻳﺪن‬кит. 1. чора љустан, чора
андешидан, чораљўї кардан. 2. давидан,
равон шудан.
ЧАРГАР ‫ ﭼﺮﮔﺮ‬књн. њофиз, сурудхон, муѓаннї,
хунёгар, овозхон.
ЧАРЃ ‫ ﭼﺮغ‬зоол. парандаи сиёњранги зўрчан-
голи шикорї аз љинси уќоб, саќар; шоњин,
шањбоз.
ЧАРЃАНД ‫ ﭼﺮﻏﻨﺪ‬књн. 1. чароѓ. 2. чароѓдон,
чароѓпоя.
ЧАРЃАНДА ‫ ﭼﺮﻏﻨﺪه‬ниг. чарѓанд.
ЧАРЃДОР ‫ ﭼﺮﻏﺪار‬он ки чарѓу бозро њангоми
шикор дар даст нигањ медорад, саќќор.
ЧАРД I ‫ ﭼﺮد‬кит. остонаи хона.
ЧАРД II ‫ ﭼﺮد‬ранги моил ба сурхї, ки ба аспу
шутур ва хару астар хос аст.
ЧАРДА ‫ ﭼﺮده‬кит. 1. ранг, лавн. 2. пўсти рўй ва
бадани инсон.
ЧАРДОН ‫ ﭼﺮدان‬1. тос ва кашкўле, ки соилон
њангоми гадої ба даст гиранд ва дар он
ЧАР
чизи ба гадої омадаро оваранд. 2. њалќаи
дар.
ЧАРЗ ‫ ﭼﺮز‬зоол. дуѓдоѓ.
ЧАРИДАН ‫ ﭼﺮﻳﺪن‬1. гардиш кардану алаф
хўрдани њайвонот дар чарогоњ ва марѓзор,
чаро кардан. 2. хўрдан.
ЧАРИК ‫ ﭼﺮﻳﻚ‬лашкаре, ки барои мадад ва
ёрии лашкари дигар аз љое ба љое
фиристонда мешавад.
ЧАРИШ ‫ ﭼﺮش‬исми масдар аз чаридан.
ЧАРМ ‫ ﭼﺮم‬1. пўсти даббоѓї шудаи њайвонот,
ки барои дўхтани пойафзору либосу кулоњ
ва ѓ. истифода мекунанд: чарми хом, чарми
пухта, чарми сунъї; ба рўи худ чарм
кашидан шарму њаёро як сў гузоштан. 2.
кит. пўст, пўсти бадани инсон ва њайвон.
ЧАРМГАР ‫ ﭼﺮمﮔﺮ‬он ки касбаш чарм омода
кардан аст.
ЧАРМГАРЇ ‫ ﭼﺮمﮔﺮي‬1. кор, касби чарм тайёр
кардан. 2. корхона ва коркарди чарм;
пўсташро аз чармгарї меёбї а) дар бораи
њайвоне, ки њатман кушта мешавад; б) дар
бораи чизе, ки ба нест шудан мањкум аст.
ЧАРМДАСТАК ‫ ﭼﺮمدﺳﺘﻚ‬пойафзол, ки даста-
каш аз чарм аст.
ЧАРМДАСТАКДЎЗЇ ‫ ﭼﺮمدﺳﺘﻜﺪوزي‬дўхтани
дастаки чармини пойафзол.
ЧАРМИН ‫ ﭼﺮﻣﻴﻦ‬аз чарм дўхта ё тайёр кар-
дашуда; палтои чармин, дўлчаи чармин.
ЧАРМИНАПЎШ ‫ ﭼﺮﻣﻴﻨﻪﭘﻮش‬дорои либоси
чармин, бо либоси чармї.
ЧАРМЇ ‫ ﭼﺮﻣﻲ‬мансуб ба чарм; он чи аз чарм
дўзанд; чармина,
ЧАРМОЛОТ ‫ ﭼﺮﻣﺎﻻت‬молу мањсулоти чармї.
ЧАРО I ‫ ﭼﺮا‬љонишини саволї барои чї? ба чї
сабаб?; чаро ки… барои он ки…, зеро ки,
азбаски…; чуну чаро саволи бисёр,
пурсиши бисёр; бе чуну чаро бе шакку
шубња, бе њељ гап, њатман.
ЧАРО II ‫ ﭼﺮا‬1. чаридан, алаф хўрдани њай-
вонот дар чарогоњ; ба чаро бурдан, ба чаро
сар додан, аз чаро баргаштан. 2. алаф,
гиёње, ки љонвар дар чарогоњ мехўрад.
ЧАРОГАР ‫ ﭼﺮاﮔﺮ‬чаранда, алафхўр.
ЧАР – 538 –
ЧАРОГОЊ ‫ ﭼﺮاﮔﺎه‬мањалли чаридани њай-
воноти алафхор.
ЧАРОГОЊЇ ‫ ﭼﺮاﮔﺎﻫﻲ‬мансуб ба чарогоњ.
ЧАРОЃ ‫ ﭼﺮاغ‬1. асбоби равшанидињандаест, ки
чароѓи равѓанї, нафтї (карасинї), газї ва
барќї навъњои мухталифи он мебошад;
чароѓи сиёњ чароѓи иборат аз фатила ва
равѓан, ки дар зарфи махсуси сафолї ё
чўянї месўхт; чароѓи худафрўз маљ. чароѓи
барќї; чароѓи касеро афрўхтан рўњи касеро
шод кардан, кори касеро давом додан;
чароѓи касеро хомўш накардан ўро
фаромўш накардан, кори касеро давом
додан; рўзона бо чароѓ кофта наёфтан маљ.
а) нодир будани чизе; б) камнамо будани
касе. 2. лампаи барќї, лампочкаи электрии
њар чиз. 3. маљ. фарзанди азиз, нури чашми
падару модар.
ЧАРОЃАК ‫ ﭼﺮاﻏﻚ‬1. соиќа, оташак, барќ,
чаќмоќ. 2. чароѓи хурд; чароѓаки сиёњ
пилсўз, милмилак. 3. кирми шабтоб.
ЧАРОЃАНДА ‫ ﭼﺮاﻏﻨﺪه‬ниг. чароѓпоя.
ЧАРОЃАФРЎЗ ‫ ﭼﺮاغاﻓﺮوز‬1. чароѓдаргирон, он
ки чароѓро равшан мекунад. 2. маљ.
нурбахш равшандињанда, равшанбахш.
ЧАРОЃБОНА ‫ ﭼﺮاغﺑﺎﻧﻪ‬ниг. чароѓпоя.
ЧАРОЃВОНЇ ‫ ﭼﺮاغواﻧﻲ‬оини пеш аз љашне
бастани кўю барзани шањр бо чароѓи бисёр
ва равшан кардан.
ЧАРОЃВОР ‫ ﭼﺮاغوار‬монанди чароѓ.
ЧАРОЃВОРА ‫ ﭼﺮاغواره‬ќандил, ки дар он ча-
роѓро гузошта меафрўзанд, чароѓпоя.
ЧАРОЃВОСА ‫ ﭼﺮاغواﺳﻪ‬кит. парвонае, ки дар
атрофи чароѓ давр мезанад.
ЧАРОЃДОН//ЧИРОЃДОН ‫ ﭼﺮاغدان‬зарфи
чароѓи сиёњ, ки дар он равѓани заѓир ва ѓ.
рехта мешавад.
ЧАРОЃДОР ‫ ﭼﺮاغدار‬1. нигањдорандаи чароѓ;
ходиме, ки нигоњубини чароѓњо ба ўњдаи
ўст. 2. дорои чароѓ ва мабдаи равшанї.
ЧАРОЃИНА ‫ ﭼﺮاﻏﻴﻨﻪ‬кирми хурди сабзранг, ки
дар шаби торик чун чароѓ медурахшад,
кирми шабтоб, кирми шабчароѓ.
ЧАРОЃИСТОН ‫ ﭼﺮاﻏﺴﺘﺎن‬1. мањалле, ки ба
маќсади баргузории љашне бо чароѓњо
ороиш дода шудааст. 2. љое, ки бо чароѓи
бисёр равшан карда шудааст.
ЧАРОЃЇ ‫ ﭼﺮاﻏﻲ‬књн. 1. ходим ва шогирд дар
хонаќоњ. 2. музде, ки ба ходим ва шогирди
хонаќоњ медоданд; замине, ки ба масљид
ваќф шудааст. 3. садаќае, ки ба дарвешони
шабгард медоданд.
ЧАРОЃКУШ ‫ ﭼﺮاغﻛﻮش‬он ки чароѓро хомўш
кунад, кушандаи чароѓ.
ЧАРОЃКУШОНЇ ‫ ﭼﺮاغﻛﻮﺷﺎﻧﻲ‬1. амали ќабењ,
кирдори зишт; њар амали зиште, ки
хангоми содир кардани он аз равшанї
сарфи назар кунанд. 2. чароѓро хомўш
кардан.
ЧАРОЃМУРДА ‫ﭼﺮاغﻣﺮده‬ торик, зулмонї, бе-
нур, бефурўѓ.
ЧАРОЃОВЕЗ ‫ ﭼﺮاغآوﻳﺰ‬он чи ба он чароѓ
овезанд; мехи чароѓовез.
ЧАРОЃОН ‫ ﭼﺮاﻏﺎن‬1. чароѓи бисёр афрўхтан
дар хона ё дар шањр ба муносибати љашне.
2. равшан, пурнур, мунаввар; чароѓон
кардан а) пурчароѓ кардан, бо чароѓи бисёр
равшан кардан; б) пурнур ва мунаввар
кардан; чароѓон шудан пурнур гаштан,
мунаввар гардидан.
ЧАРОЃОНЇ ‫ ﭼﺮاﻏﺎﻧﻲ‬ниг. чароѓон.
ЧАРОЃПОЯ ‫ ﭼﺮاغﭘﺎﻳﻪ‬1. љой ё асбобе, ки ба
болои он чароѓ гузошта мешавад. 2. ду пои
пешашро бардошта, ба ду пои аќиб рост
истодани асп.
ЧАРОЃСОЗ ‫ ﭼﺮاﻏﺴﺎز‬1. созандаи чароѓ. 2. касе,
ки бо таъмири чароѓ машѓул аст, чароѓчї.
ЧАРОЃСОЗЇ ‫ ﭼﺮاﻏﺴﺎزي‬1. тайёр кардани ча-
роѓ ва асбобњои равшанидањанда; корхонаи
чароѓсозї. 2. дўкони таъмири чароѓ.
ЧАРОЃЧА ‫ ﭼﺮاﻏﭽﻪ‬чароѓи хурд: чароѓчаи
милмилак, чароѓчаи электрї, чароѓчаи ки-
сагї.
ЧАРОЃФУРЎШ ‫ ﭼﺮاغﻓﺮوش‬фурўшандаи чароѓ.
ЧАРОЃФУРЎШЇ ‫ ﭼﺮاغﻓﺮوﺷﻲ‬1. фурўши чароѓ.
2. љое, ки дар он љо чароѓу лампањои
гуногун мефурўшанд.
ЧАРОЗОР ‫ ﭼﺮازار‬замини чаро, чарогоњ, чаро-
хор.
 – 539 –
ЧАРОЇ I ‫ ﭼﺮاﺋﻲ‬чаранда, њайвони гиёњхор.
ЧАРОЇ II ‫ ﭼﺮاﺋﻲ‬аз љонишини саволии чаро ва
пасванди исмсози – ї сохта шудааст, ба
маънии пурсиш, чаро гуфтан, сабабиятро
муайян кардан.
ЧАРОН ‫ ﭼﺮان‬1. дар њолати чаридан. 2. дар
њолати хўрдан. 3. маљ. дар њоли хўшгуза-
ронї, айшкунон.
ЧАРОНАНДА ‫ ﭼﺮاﻧﻨﺪه‬он ки чорпоро меча-
ронад, шубон, чўпон.
ЧАРОН(И)ДАН ‫ﭼﺮاﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﺮاﻧﺪن‬шакли баво-
ситаи феъли чаридан. 2. дар чарогоњ њай-
вонотро алаф хўрондан, њайвонотро ба
чаро доштан.
ЧАРОПУЛЇ ‫ ﭼﺮاﭘﻮﻟﻲ‬таър. навъи андоз барои
чаронидани њайвонот, ки соњиби чарогоњ аз
соњиби чорпо мегирифт.
ЧАРОСАК ‫ ﭼﺮاﺳﻚ‬љондоре, ки аз малах
хурдтар асту шабњо бо овози борики
тўлонї чиррос мезанад, чирчирак.
ЧАРОСИТОН ‫ﭼﺮاﺳﺘﺎن‬ чарогоњ, љои чаридан,
чарозор.
ЧАРОХВОРА ‫ ﭼﺮاﺧﻮاره‬ниг. чароѓвора.
ЧАРОХОР ‫ ﭼﺮاﺧﻮار‬1. чарогоњ, мартаъ, чари-
дангоњ. 2. чаранда, хурандаи алаф.
ЧАРОЉО(Й) (‫ ﭼﺮاﺟﺎ)ي‬ниг. чарогоњ.
ЧАРС I ‫ ﭼﺮس‬раманда, унснагирифта, ромна-
шуда.
ЧАРС II ‫ ﭼﺮس‬зудшикан, нозук.
ЧАРС III ‫ ﭼﺮس‬гарди банг аст, ки љамъ карда
ба сигор ё ќалён нињода мекашанд ва он
тарсу вањм ва иштињоро меафзояд, њашиш,
наша.
ЧАРСДОН ‫ ﭼﺮﺳﺪان‬ќуттї ё халтачае, ки
нашъамандон дар он чарс нигоњ медоранд.
ЧАРСЇ ‫ ﭼﺮﺳﻲ‬књн. он ки чарс мекашад, бангї.
ЧАРС-ЧАРС ‫ ﭼﺮسﭼﺮس‬калимаи таќлиди овоз,
ки садои сўхтани њезум ё шикастани чизеро
ифода мекунад.
ЧАРТЕР англ. ‫ ﭼﺮﺗﻴﺮ‬шартномаи њамлу наќл
тавассути киштї ва ё њавопаймо.
ЧАРТЕРЇ ‫ ﭼﺮﺗﻴﺮي‬марбут ба чартер.
ЧАР
чарх ‫ ﭼﺮخ‬асоси замони њозира аз чархидан.
ЧАРХ ‫ ﭼﺮخ‬1. њар чизи гирд, ки ба даври
мењвари худ мегардад, ѓилдирак; чарх
задан; а) гирд гаштан, давр задан; б)
гардиш кардан, роњ рафта тамошо кардан;
чарх задани сар гирд гаштани сар (аз
бењолї, мастї ва ѓ.); об чарх задан (дар
чашм) ашк пайдо шудан дар чашм. 2.
асбобњои бо чарх коркунанда; чархи
кулолгарї; чархи ресмонресї; чарху дук
асбоби ресмонресии дастї; чарх ресидан
дар чарх ресмон риштан. 3. номи дастгоњи
чархдоре, ки дар он асбобњои теѓадорро
дошта тез мекунанд; кордро чарх доштан
кордро дар чарх тез кардан. 4. маљ. осмон,
сипењр, фалак; чархи ахзар осмони кабуд;
чархи барин осмони баланд; чархи миної
осмони кабуд. 5. маљ. гардиш; чархи айём
гардиши рўзгор, гузашти замон; чархи
ќаљрафтор маљ. дунёи љафопеша; чархи
фалак а) гардиши рўзгор; б) чархи калоне,
ки ба гирдаш нишастгоњњо насб карда,
бачањоро шинонда онро мегардонанд.
ЧАРХА ‫ ﭼﺮﺧﻪ‬1. чарх. 2. чархи ресмонресї. 3.
бот. гиёње, ки пояи борики ноустувор
дорад; чарха, коснї.
ЧАРХАГАРДОН ‫ ﭼﺮﺧﻪﮔﺮدان‬дастаи чархи рес-
монресї.
ЧАРХАК ‫ ﭼﺮﺧﻚ‬1. шакли тасѓири чарх. 2.
чархњои хурде, ки њаракати механизми соат
ба туфайли њаракати онњо сурат мегирад.
ЧАРХАЛА ‫ ﭼﺮﺧﻠﻪ‬бот. гиёње, ки пояи борик
дорад ва онро дар арабї шакої меноманд;
чарха, коснї.
ЧАРХБОД ‫ ﭼﺮخﺑﺎد‬1. чархи сабуке, ки ба во-
ситаи бод ба њаракат меояд. 2. гирдбод,
боди бисёр шадид, ки дар худ мечархад,
вочарха, сиклон.
ЧАРХБОЛ ‫ ﭼﺮﺧﺒﺎل‬навъе аз њавопаймои гирд-
бол, ки њангоми боло шудан ва фуруд
омадан метавонад ба тариќи амудї парвоз
кунад, вертолёт, њуликуптар.
ЧАРХГАР ‫ ﭼﺮﺧﮕﺮ‬филизтарош; он ки корду
ќайчї ва дигар асбобњоро дар чарх тез
мекунад, чархкор.
ЧАРХГАРДОН ‫ ﭼﺮخﮔﺮدان‬гардонандаи чарх,
чизе, ки чархро мегардонад.
ЧАР – 540 –
ЧАРХДЕГ ‫ ﭼﺮخدﻳﮓ‬дастгоњи хурди равѓан-
кашї, ки бо нерўи даст ба њаракат меояд.
ЧАРХДОР ‫ ﭼﺮخدار‬дорои чарх 1.
ЧАРХЗАН ‫ ﭼﺮخزن‬1. гирд гардонда чархзанон.
2. раќскунон.
ЧАРХЗАНЇ ‫ ﭼﺮخزﻧﻲ‬чарх задан, тоб хўрдан,
гирд гаштан.
ЧАРХЗАНОН ‫ ﭼﺮخزﻧﺎن‬дар њолати чархидан,
дар њолати раќс кардан.
ЧАРХЗОНУ ‫ ﭼﺮخزاﻧﻮ‬бо зону чархидан (дар
ваќти раќс); чархзону рафтан.
ЧАРХИДАН ‫ ﭼﺮﺧﻴﺪن‬чарх задан, гирд гаштан,
давр задан.
ЧАРХИНТАБАЌ ‫ﭼﺮﺧﻴﻦﻃﺒﻖ‬ лањљ. табаќи чи-
нии калон.
ЧАРХИОСИЁТАРОШЇ ‫ ﭼﺮخآﺳﻴﺎﺗﺮاﺷﻲ‬таро-
шидани чархи осиё, шуѓли тарошандаи
чархи осиё.
ЧАРХИШ ‫ ﭼﺮﺧﺶ‬чархзанї, чархидан.
ЧАРХИШРАВОН ‫ ﭼﺮﺧﺶروان‬чархзанон.
ЧАРХЇ ‫ ﭼﺮﺧﻲ‬1. ба шакли чарх, мудаввар ва
гирда. 2. чархдошта, ба чарх шинондашуда;
трактори чархї. 3. књн. тарзи махсуси
бастани салла.
ЧАРХКАШ ‫ ﭼﺮخﻛﺶ‬он ки корду ќайчї ва ди-
гар асбобњоро дар чарх тез мекунад,
чархгар.
ЧАРХКАШЇ ‫ ﭼﺮخﻛﺸﻲ‬тез кардани корду
ќайчї ва дигар асбобњо тавассути чарх,
чархгарї.
ЧАРХМОЛА ‫ ﭼﺮخﻣﺎﻟﻪ‬молае, ки њаракаташ бо
воситаи чарх аст.
ЧАРХОБ ‫ ﭼﺮﺧﺎب‬гирдоб, чархе, ки тавассути
нерўи об ба њаракат меояд.
ЧАРХОБА ‫ ﭼﺮﺧﺎﺑﻪ‬љои гирдоби дарё, гирдоб.
ЧАРХОН(И)ДАН ‫ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن‬чарх за-
нондан, гирд гардондан, тоб хўрондан
(чизеро монанди чарх).
ЧАРХОФАЛАК ‫ ﭼﺮﺧﺎﻓﻠﻚ‬чархи бузурге, ки бо
нишастгоњњо таъмин гардида дар боѓи
истироњат ва дигар мањалњои фароѓатї
гузошта мешавад ва мардум ба он бо
маќсади истироњат ва аз баландї назора
кардани шањр истифода мебаранд.
ЧАРХПОЯ ‫ ﭼﺮخﭘﺎﻳﻪ‬пояе, ки чархи ресмонресї
бар вай шинонда шудааст.
ЧАРХРЕСАК ‫ ﭼﺮخرﻳﺴﻚ‬зоол. парандаи хурди
думаш борики дароз аз љинси гунљишк,
санговдавак, думљунбон.
ЧАРХРЕСЇ ‫ ﭼﺮخرﻳﺴﻲ‬ресидан дар чарх, реси-
дани калоба дар чарх.
ЧАРХРИШТ ‫ ﭼﺮخرﺷﺖ‬он чи ба чарх ришта
шуда бошад; муќ. дастришт.
ЧАРХСАНГ ‫ ﭼﺮخﺳﻨﮓ‬санг барои тезу бурро
кардани корд, дос ва ѓ., ќайроќ, санги
фасон, ќайроќсанг.
ЧАРХСОЗ ‫ﭼﺮخﺳﺎز‬ он ки чарх месозад,
созандаи чарх.
ЧАРХСОЗЇ ‫ ﭼﺮخﺳﺎزي‬сохтани чарх, тайёр
кардани чарх.
ЧАРХУШТ ‫ ﭼﺮﺧﺸﺖ‬зарф ё њавзи махсусе, ки
дар он ангурро фушурда обашро мегиранд.
ЧАРХЧЇ ‫ ﭼﺮﺧﭽﻲ‬1. он ки дар чарх корд ва
монанди ин чизњои теѓдорро тез мекунад. 2.
чархандоз.
ЧАРХЧЎБ ‫ ﭼﺮخﭼﻮب‬дастгохи чўбинест, ки ба-
рои људо кардани равѓан аз анвои мањсу-
лоти ширї истифода мегардад.
ЧАРЧИН ‫ ﭼﺮﭼﻴﻦ‬ниг. чарчинворї.
ЧАРЧИНВОРЇ ‫ ﭼﺮﭼﻴﻨﻮاري‬молњои ороишї ва
дўзандагї аз ќабили тугма, шона, њамён ва
ѓ.: молњои чарчинворї.
ЧАРЧИНФУРЎШ ‫ ﭼﺮﭼﻴﻦﻓﺮوش‬он ки чарчин-
ворї мефурўшад, фурўшандаи молњои
чарчинворї.
ЧАРЧИНФУРЎШЇ ‫ ﭼﺮﭼﻴﻦواري‬1. фурўхтани
чарчинворї, савдо кардан бо молњои
чарчинворї. 2. фурўшгоњи чарчинворї.
ЧАСАР-ЧУСУР ‫ ﭼﺴﺮﭼﺴﺮ‬калимаи таќлиди
овоз, ки садои сўхтани њезуми хушк, доѓ
шудани равѓан ва монанди инњоро ифода
мекунад.
ЧАСП ‫ ﭼﺴﭗ‬1. часпидан, талош; часпу талош,
дарафтодан бо якдигар, занозанї. 2.
ширеш, модаи часпанда.
ЧАСПАК ‫ﭼﺴﭙﻚ‬ часпанда, ба чизи дигар зуд
 – 541 –
пайвастшаванда; лойи часпак.
ЧАСПАКЇ ‫ ﭼﺴﭙﻜﻲ‬часпанда, часпак будан,
хусусияти часпандагї доштан.
ЧАСПАНДА ‫ ﭼﺴﭙﻨﺪه‬ниг. часпак.
ЧАСПИДА ‫ ﭼﺴﭙﻴﺪه‬пайвастшуда, васлшуда.
ЧАСПИДАН ‫ ﭼﺴﭙﻴﺪن‬1. пайвастан (як чиз ба
чизи дигар ё ду чиз ба њамдигар), муттасил
шудан (ду чиз ба њамдигар), часпидани
коѓаз; кана барин часпидан сахт дошта
гирифтан чизеро. 2. якљоя шудан, омезиш
ёфтан; гўшту нохун барин часпиданд. 3.
дошта гирифтан (чизеро), мањкам доштан
(касеро, чизеро); бача ба модараш часпида
гирифт. 4. дарафтодан, њамла кардан, њуљум
кардан. 5. маљ. муносиб омадан, зебидан; ба
кор часпидан сахт аз паи иљрои коре шудан;
пўст рафта ба устухон часпидан нињоят
хароб ва лоѓар будан.
ЧАСПОН I ‫ ﭼﺴﭙﺎن‬ниг. часпак.
ЧАСПОН II ‫ ﭼﺴﭙﺎن‬чаќќон, ба њар кас ва њар
чиз зуд унсгиранда.
ЧАСПОН(И)ДАН ‫ﭼﺴﭙﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﺴﭙﺎﻧﺪن‬1. бо
ширеш ё бо чизи дигар чизеро ба чизи
дигар ё ба љое пайвастан; эълон часпондан.
2. умуман, чизеро ба чизе пайваст кардан.
3. нисбат додан (чизеро ба касе), марбут
сохтан: ин гапро ба ў часпониданд.
ЧАСПОЧАСПЇ ‫ ﭼﺴﭙﺎﭼﺴﭙﻲ‬афтударафт, часпу
талош, занозанї.
ЧАТАН ‫ ﭼﺘﻦ‬биол. байни олати таносул ва
маъќад.
ЧАТМА њ. ‫ ﭼﺘﻤﻪ‬милтиќњои ба якдигар такя
дода рост гузошта; чатма бастан (кардан)
милтиќњоро ба њам такя дода рост
гузоштан.
ЧАТР ‫ ﭼﺘﺮ‬1. обзоре, ки аз нури офтоб ва
барфу борон муњофизат мекунад, соябон. 2.
офтобгир, сояафкан, пардаи сутундори
болои сар, ки зераш менишинанд ё коре
анљом медињанд. 3. пардаи кушодаша-
вандаи парашут. 4. кит. хайма, хиргоњ.
ЧАТРАК I ‫ﭼﺘﺮك‬ шакли тасѓири чатр; чатри
хурд.
ЧАТРАК II ‫ ﭼﺘﺮك‬бот. номи гиёњест табо-
батї, ки баргњои хурди он буридагињои
ЧАХ
зиёд доранд; ѓоѓу.
ЧАТРБОЗ ‫ ﭼﺘﺮﺑﺎز‬1. он ки бо чатр бозињои
гуногунро намоиш медињад; он ки бо чатри
наљот аз њавопаймо ва восилаи дигар фуруд
меояд ва гоње дар осмон машќњои намоишї
анљом медињад. 2. неруњои њавобурди
махсус, воњиди низомии чатрбоз.
ЧАТРБОЗЇ ‫ ﭼﺘﺮﺑﺎزي‬амал ва шуѓли чатрсоз.
ЧАТРДОР ‫ ﭼﺘﺮدار‬касе, ки чатр дар даст дорад,
он ки ба болои сари худ ва ё сари касе
соябон нигоњ медорад.
ЧАТРДОРЇ ‫ ﭼﺘﺮداري‬амали чатрдор, чатр дар
даст доштан.
ЧАТРЇ ‫ ﭼﺘﺮي‬ба шакли чатр, чатршакл,
нимдоира.
ЧАТРКАШ ‫ ﭼﺘﺮﻛﺶ‬ниг. чатрдор.
ЧАТРЌОЌУ ‫ ﭼﺘﺮﻗﺎﻗﻮ‬бот. растаниест аз
љумлаи гулњо, ки тоxаш (гулаш) ба шакли
чатр аст.
ЧАТРМАН ‫ ﭼﺘﺮﻣﻦ‬дорандаи аломатњои чатр аз
ањли салотин, аз љумлаи подшоњон;
чатрмон.
ЧАТРМОН ‫ ﭼﺘﺮﻣﺎن‬ниг. чатрман.
ЧАТРСОЗ ‫ ﭼﺘﺮﺳﺎز‬1. он ки чатр месозад. 2.
чатрдор, чатркаш.
ЧАТРСОЗЇ ‫ ﭼﺘﺮﺳﺎزي‬1. амал ва кори чатрсоз.
2. љои фурўш ва таъмири чатрњо.
ЧАФСИДАН ‫ ﭼﻔﺴﻴﺪن‬ниг. часпидан.
ЧАФТ ‫ ﭼﻔﺖ‬кит. 1. чўббанд, њавозае ки шох-
њои токро ба болои он мегузоранд. 2.
толор, иморате, ки аз чўбу тахта сохта
мешавад ва саќфаш хамидааст.
ЧАФТА ‫ ﭼﻔﺘﻪ‬1. хамида. 2. ниг. чафт. 3. тўњмат,
бўњтон.
чах ‫ ﭼﺦ‬асоси замони њозира аз феъли чахидан.
ЧАХ ‫ ﭼﺦ‬1. ѓилофи корду шамшер. 2. љанг,
тааддї, хусумат.
ЧАХДЕГ ‫ ﭼﺨﺪﻳﮓ‬ниг. чархдег.
ЧАХИДАН ‫ ﭼﺨﻴﺪن‬љангидан, ситеза кардан.
ЧАХМОЌ ‫ ﭼﺨﻤﺎق‬гуфт. 1. барќи абр, тироза,
оташак, чароѓак. 2. санге, ки бо он оташ
мегиронданд, чаќмоќ.
ЧАХ
ЧАХС ‫ ﭼﺨﺲ‬гуфт. њезуммайда, чўбчаву пара-
ха; чўбу чахс.
ЧАХТ ‫ ﭼﺨﺖ‬лањљ. њалќаи чўбин, ки ба як сари
ресмони арѓамчин барои мањкам кашида
бастани бор банд карда мешавад.
ЧАХТАКПАЙ ‫ ﭼﺨﺘﻚﭘﻲ‬лањљ. ќапќон, дом.
ЧАХЧЎБ ‫ ﭼﺦﭼﻮب‬чўби асбоби равѓанкашї,
чўби гуппї.
ЧАЊ ‫ ﭼﻪ‬ниг. чоњ.
ЧАЊКАН ‫ ﭼﻬﻜﻦ‬ниг. чоњкан.
ЧАЊКАНЇ ‫ ﭼﻬﻜﻨﻲ‬ниг. чоњканї.
ЧАЊОР ‫ ﭼﻬﺎر‬адади маълум, ки баъд аз се ва
пеш аз панљ меояд, чор.
ЧАЊОРАСПА ‫ ﭼﻬﺎراﺳﭙﻪ‬аробае, ки бо ќувваи
чор асп њаракт мекунад.
ЧАЊОРБАР ‫ ﭼﻬﺎرﺑﺮ‬ниг. чорпањлу.
ЧАЊОРБАРГА ‫ﭼﻬﺎرﺑﺮﮔﻪ‬ бот. дорои чањор
барг.
ЧАЊОРБОЃ ‫ ﭼﻬﺎرﺑﺎغ‬ниг. чорбоѓ.
ЧАЊОРГОНА ‫ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ‬1. аспи роњвораи тез-
ќадам. 2. чањор унсур; унсури чањоргона (об,
оташ, хок, бод).
ЧАЊОРГОЊ ‫ ﭼﻬﺎرﮔﺎه‬ниг. чоргоњ.
ЧАЊОРГЎША ‫ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﻪ‬ он чи дорои чањор
гўша бошад.
ЧАЊОРГЎШАГЇ ‫ﭼﻬﺎرﮔﻮﺷﮕﻲ‬ дорои чањор
гўша будан.
ЧАЊОРДАРА ‫ ﭼﻬﺎردره‬ниг. чордара; хонаи то-
бистона дар байни боѓ ё гулзор.
ЧАЊОРДАЊСОЛА ‫ ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﻪ‬ниг. чордањсола.
ЧАЊОРДАЊСОЛАГЇ ‫ ﭼﻬﺎردهﺳﺎﻟﮕﻲ‬ниг. чордањ-
сола.
ЧАЊОРДАЊУМ ‫ ﭼﻬﺎردﻫﻢ‬ниг. чордањум.
ЧАЊОРДАЊУМИН ‫ﭼﻬﺎردﻫﻤﻴﻦ‬ ниг.
њумин.
ЧАЊОРЗАРБ ‫ ﭼﻬﺎرﺿﺮب‬ниг. чорзарб.
ЧАЊОРЗОНУ ‫ ﭼﻬﺎرزاﻧﻮ‬ниг. чорзону.
ЧАЊОРКАСЇ ‫ ﭼﻬﺎرﻛﺴﻲ‬ниг. чоркаса.
ЧАЊОРКИТОБ ‫ ﭼﻬﺎرﻛﺘﺎب‬ниг. чоркитоб.
– 542 –
ЧАЊОРКУНЉА ‫ ﭼﻬﺎرﻛﻨﺠﻪ‬ниг. чоркунља.
ЧАЊОРЌАБАТА ‫ ﭼﻬﺎرﻗﺒﺘﻪ‬ниг. чорќабата.
ЧАЊОРМАВЉА ‫ ﭼﻬﺎرﻣﻮﺟﻪ‬кит. гирдоб, варта.
ЧАЊОРМАЃЗ ‫ ﭼﻬﺎرﻣﻐﺰ‬ниг. чормаѓз.
ЧАЊОРМЕХ ‫ ﭼﻬﺎرﻣﻴﺦ‬таър. чормех, як навъ
љазо, ки дасту пойњои гунањкорро мехкўб
мекарданд; чањормех кардан киноя аз
куштан бо азоби сахт.
ЧАЊОРОШЁНА ‫ ﭼﻬﺎرآﺷﻴﺎﻧﻪ‬ниг. чорошёна.
ЧАЊОРПАЊЛЎ ‫ ﭼﻬﺎرﭘﻬﻠﻮ‬ниг. чорпањлў.
ЧАЊОРПО(Й) (‫ ﭼﻬﺎرﭘﺎ)ي‬чорпо, чорво, њай-
воне, ки чањор пой дорад, њамчун асп, гов,
хар, шутур ва ѓ.
ЧАЊОРПОЯ ‫ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﻪ‬ниг. чорпоя.
ЧАЊОРРАХА ‫ ﭼﻬﺎررﺧﻪ‬ниг. чорраха.
ЧАЊОРСАД ‫ ﭼﻬﺎرﺻﺪ‬ниг. чорсад.
ЧАЊОРСАДУМ ‫ ﭼﻬﺎرﺻﺪم‬ниг. чорсадум.
ЧАЊОРСАДУМИН ‫ﭼﻬﺎرﺻﺪﻣﻴﻦ‬ ниг. чорса-
думин.
ЧАЊОРСОАТА ‫ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻋﺘﻪ‬ниг. чорсоата.
ЧАЊОРСОАТЇ ‫ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻋﺘﻲ‬ниг. чорсоатї.
ЧАЊОРСОЛА ‫ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻪ‬ниг. чорсола.
ЧАЊОРСОЛАГЇ ‫ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﮕﻲ‬ниг. чорсола.
ЧАЊОРСОЛИНА ‫ ﭼﻬﺎرﺳﺎﻟﻴﻨﻪ‬ниг. чорсола.
ЧАЊОРСЎ ‫ ﭼﻬﺎرﺳﻮ‬ниг. чорсўй.
ЧАЊОРТАРАФА ‫ ﭼﻬﺎرﻃﺮﻓﻪ‬ниг. чортарафа.
ЧАЊОРУМ ‫ ﭼﻬﺎرم‬ниг. чорум.
ЧАЊОРУМИН ‫ ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ‬ниг. чорумин.
ЧАЊОРЧАРХА ‫ ﭼﻬﺎرﭼﺮﺧﻪ‬ниг. чорчарња.
ЧАЊОРЧЎБА ‫ ﭼﻬﺎرﭼﻮﺑﻪ‬ниг. чорчўба.
ЧАЊОРЉОНИБА ‫ ﭼﻬﺎرﺟﺎﻧﺒﻪ‬ниг. чортарафа.
чорда-
ЧАЊОРШАНБЕ ‫ ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ‬ниг. чоршанбе.
ЧАЊОРШОХ ‫ ﭼﻬﺎرﺷﺎخ‬ниг. чоршох.
ЧАЊОРЯК ‫ ﭼﻬﺎرﻳﻚ‬шумораи касрї аз чањор як
њиссаи чизе, чоряк.
ЧАЊ-ЧАЊ ‫ ﭼﻪﭼﻪ‬калимаи таќлиди овоз, ки
хониши булбулро ифода мекунад; чањ-чањ
задан (кардан) хониши булбул ва дигар
 – 543 – ЧАШ

мурѓони хушовоз. мекунад; чашми љањонбин чашми бино,

чашми пурхирад; чашми љоду чашми
ЧАЊ-ЧАЊА ‫ ﭼﻪﭼﻬﻪ‬ниг. чањ-чањ.
пурафсун, чашми пурсењр, чашми зебо;
ЧАШАНДА ‫ ﭼﺸﻨﺪه‬касе, ки таом ё шаробро чашмони дурахшон чашмони барќпош;
мечашад ва таъми онро муайян мекунад, чашм(он)и мењрангез дидаи пурмењр,
чошнигир. нигоњи пурмењру муњаббат; чашмони
пурандўњ чашме, ки аз он осори ѓаму андўњ
ЧАШИДАН ‫ ﭼﺸﻴﺪن‬1. барои донистани мазаи
пайдост; чашмони оташбор чашми
чизе аз он андак хўрда дидан, мазаи таомро
дурахшон, чашми барќафшон; чашмони
санљидан. 2. андаке хўрдан аз чизе. 3. маљ.
шўх чашмони фаттон, љозибадор; чаш-
дидан, њис кардан, аз сар гузаронидан;
м(он)и њаросон чашме, ки аз осори тарсу
талху ширинии чизеро чашидан неку бади
њарос пайдост; имои чашм ишора ба чашм;
чизеро дидан (аз сар гузаронидан), аз
нури чашм маљ. фарзанд; њаќќи чашм
гармию сардии чизе огоњ будан.
миќдоре аз таом, ки барои шиносони
ЧАШИЁЇ ‫ ﭼﺸﻴﺎﺋﻲ‬ќувваи чашидан. тасодуфан ба сари таом њозир шуда дода
мешавад; ба чашм, болои чашм дар
ЧАШМ ‫ ﭼﺸﻢ‬1. узви биниш дар инсон ва
мавриди ќабул ва итоат ба гуфта ё
њайвон; чашм(он)и бодомї чашми бодом-
супориши касе гўянд, бо љону дил; чашм аз
шакл; чашми тар дидаи гирён; чашми тира
нигоњи касе гурезондан кўшидан барои ба
чашми камнур ва хира; чашм(он)и мешї
нигоњи он касе рўбарў нашудан; чашм ало
чашмони калон-калони сиёњ; чашмони
кардан, чашм песондан бад-бад нигоњ
шањло чашми сиёњи моил ба кабудї, ки
кардан; чашм андохтан (афкандан) нигоњ
бисёр зебо њисоб меёбад; ба чашми мардум
кардан; чашм афтодан ба чизе, касе дидан,
хуб намудан; пеши чашми… дар назари…,
дида мондан (чизе, касеро); чашм ба замин
дар мадди назари… 2. назар, нигоњ. 3. маљ.
(зер) дўхтан сархам нишастан, ба замин
умед, интизорї. 4. њар пањлуи хурљин; њар
нигоњ карда истодан (аз рўи эњтиром, содир
ќабати њамёни бисёрќабата. 5. сўрохии
кардани гуноњ, ољиз омадан ва ѓ.); чашм ба
баъзе чизњо: чашми сўзан, чашми ѓалбер;
касе будан ба касе умед бастан; чашм ба
чашми дарахт (чўб) љои уќдаи дарахт ва
косахонааш фурў рафтан хароб, лоѓар
чўб; чашми бад чашме, ки аз нигоњаш озору
шудан (аз беморї ва ѓ.); чашм ба омадани
нуќсон расида метавонад; ◊ чашми бад дур!
касе дўхтан роњи касеро поидан, сахт
иборае, ки барои чашми бад нарасидан
интизор шудан ба омадани касе; чашм ба
гуфта мешавад, балову офат дур бод!
роњ чор шудан интизор шудан, сахт интизор
чашми бедор чашми кушода ва њушёр;
ба омадани касе будан; чашм ба роњ дўхтан
чашми бино чашми равшан ва њамабин;
интизор шудан, рањи касеро поида
чашми булбул а) номи наќше дар њунари
нишастан; чашм барќ задан дурахшидани
гулдўзї; б) дараљаи ќиёми шираи ангур, ки
чашм аз шодї; чашм ба чашми касе
љўшида њубобњои монанди чашми булбул
афтидан ба њам бархўрдани нигоњи ду кас;
пайдо мекунад; чашми гурусна њарис,
чашм ба чашм шудан рў ба рў шудан,
носер; чашми гуруснаро хок њам сер карда
нигоњи ду кас рост омадан; чашм ба чизе
наметавонад: маќ.; чашми маст а) чашми
афтидан чизеро ногоњ дидан, ба чизе назар
пурхумор; б) чашми шўх; чашми оташбор
афкандан; чашм ба як нуќта бастан
чашми барќпош, чашми дурахшон; чашми
(дўхтан) ба як нуќта бодиќќат нигоњ карда
рўз маљ. офтоб; чашми пурбин чашми
истодан; чашм ба њар тараф давондан њар
даќиќнигоњ, њаќиќатбин; чашми (пур)
тарафро як-як аз назар гузаронидан; чашм
хумор чашми хуморолуд, чашми пурноз;
ба љое афтидан ногоњ ба љое нигоњ кардан;
чашми тамаъ њарисї, тамаъкорї; чашми
чашм ба љояш афтидан љазо дида, танбењ
танг њарис, хасис, бахил; чашми танги
дида хатоеро ислоњ кардан; чашм бегона
дунёдорро хоки гўр пур мекунад (маќ.);
шудан аз чизе аз чизи одаткарда дур
чашми шутур дараљаи охирини ќиёми
шудани чашм, хато рафтани чашм; чашм
шираи ангур, ки љўшида, њубобњои калон-
бељо шудан а) бо назари дигар нигоњ
калони монанди чашми шутур пайдо
кардан, аз итоат берун рафтанї шудан; б)
ЧАШ – 544 –
таѓйири њолати чашм аз ѓазаб, хашм ё аз
таъсири чизи дигар; чашм давондан дида
баромадан, аз назар гузаронидан (чизеро);
чашм дар роњ будан интизор будан, рањи
касеро поидан; чашм доштан а) умед
доштан, интизор доштан; б) тахмин кардан;
чашм дўхтан а) бодиќќат нигоњ кардан (ба
чизе, ба касе); б) бо ѓараз нигоњ кардан,
тамаъ доштан; чашм заиф будан чашм суст
(хира) будан; чашми бад расидан захми
чашм асар кардан, аз сабаби нигоњи чашми
њасад ба чизе расидани балову офат; чашми
дидан надоштан хеле бад дидан, сахт
нафрат доштан аз касе; чашми касе ба
хонааш афтодан танбењ дида рафтору
кирдори худро ислоњ кардани касе; чашми
касе мош барин гардидан ниг. чашм мисли
мош кушода шудан; чашми касеро бастан
касеро ба ѓалат андохтан, касеро фиреб
кардан; чашми касеро ба хонааш фуро-
вардан љазо дода, ба итоат даровардан,
адабашро додан; чашми касеро во кардан
ниг. чашми касеро кушодан; чашми касеро
кофтан маљ. сахт рашк ва бахилї зоњир
намудан; чашми касеро кушодан касеро
њушёр кардан, касеро омўзондан; чашми
касеро тарсондан ба вањму бим андохтан
(касеро), ба тарс андохтан; чашми касеро
хато кардан аз ѓафлати касе истифода
бурдан; чашми касеро хато хўрондан ниг.
чашми касеро хато кардан; чашми касеро
шира гирифтан (бастан) њавобаланд шудан,
маѓрур гаштан, саргаранг шудан аз
муваффаќияте; чашми касе танг будан хасис
будан; чашми касе шудан ба љои касе
назорат карда истодан ба коре; чашми
корро донистан ќобилияти пеш бурдани
корро доштан, дар кор таљриба ва тахассус
доштан; чашми некї умед кардан дар
интизори некї будан; чашми рўз накафида
Офтоб набаромада, рўз нашуда; чашми рўз
кушода шудан рўз шудан, дамидани субњ;
чашми тез доштан борикбин (дурбин)
будан; чашми хат доштан савод доштан,
хондан ва навиштан тавонистан; чашми
худро ба чашми касе дўхтан ба чашмони
касе мижа назада, нигоњ кардан; чашми
њасад дўхтан бо њасад нигоњ кардан; чашм
кандан аз чизе нигоњи худро гурезондан,
ќатъи назар кардан (аз чизе); чашм канда
шудан сахт чашм дўхтан ба роњи касе, сахт
интизорї кашидан; кушода будани чашм а)
бедор будан; б) дар њаёт будан, зинда
будан; чашм кушодан а) бедор шудан; б)
арзи њастї кардан, ба дунё омадан; чашм
кушода шудан њушёр шудан, некро аз бад
фарќ кардан; чашм кўр шудан нобино
гаштан; чашм мисли мош кушода шудан аз
ѓафлат берун шуда, якбора огоњ шудан аз
моњияти масъалае (коре, њодисае); чашм
нагузаштан заиф шудани ќувваи биної,
хира шудани чашм; чашм нарасидан бовар
надоштан ба мумкин будани чизе; чашм об
додан ба чизе нигоњ карда лаззат бурдан, аз
тамошои чизе кайф кардан; чашм ошно
намудан шинос намудан, шинос будан;
чашм паридан љастани пилкњои чашм, ки
дар урфият гўё фоли нек ё бад аст; чашм
парондан бо чашм ишора кардан; чашм
партофтан лањзае нигоњ кардан; чашм
песондан лањљ. чашм ало кардан; чашм
пухта шудан чашм одат кардан, таљриба
њосил кардан, ба кор омўхта шудан; чашм
пўшида гузаштан ањамият надодан, сарфи
назар кардан, нодида гирифтан; чашм
пўшидан а) хобидан, хуфтан, б) нодида
гирифтан; чашм пўшидан аз дунё мурдан;
чашм пўшида шудан хоб бурдан, хоб
ѓалаба кардан; чашм пўшидан аз чизе ба
чизе эътибор надодан, сарфи назар кардан
аз чизе; чашм равшан шудан зоидан; чашм
расидан ниг. чашми бад расидан; чашмро
бурдан чашмро хира кардан (рўшноии
баланд); чашмтанг будан њарис будан,
гурусначашм будан; чашмро гармї бурдан
хоби сабук будан; чашмро хира кардан
чашмро бурдан; чашм роѓ рафтан чашм
нимпўш шудан; чашм сер шудан ќонеъ
шудан (аз чизе); чашм сиёњ рафтан (задан)
торик шудани пеши чашм аз таъсири
хабари нохуш ва дард; чашм чашмро
надидан нињоят торик будан; чашм чор
шудан сахт интизор шудан; аз таги чашм
нигоњ кардан номаълум назар афгандан; аз
чашм гузарондан дида баромадан, тафтиш
кардан; аз чашм гурезондан а) надида
мондан; б) ба ќадри даркорї диќќат
накардан ба чизе; аз чашм дур мондан
пинњон мондан, номаълум мондан; аз чашм
дур накардан њамеша дар пеши назар нигоњ
доштан (касеро); аз чашм мондан ќобилияти
дидан надоштан, нобино шудан; аз чашм
оташ боридан хашмгин будан; аз чашм
пинњон мондан нонамоён мондан, маълум
 – 545 –
нашудан; аз чашм ѓоиб шудан нопадид
гаштан, нонамоён шудан; ба чашм
вохўрдан дида шудан, намоён будан; ба
чашм гарм тофтан (намудан) а) ба чашм
шинос (барин) намудан; б) маъќул шудан,
ба дида нишастан; ба чашми кам дидан
њаќир шуморидан, ба назари тањќир нигоњ
кардан; ба чашми касе хок пошидан касеро
фиреб кардан; ба чашми худ бовар
накардан дар нињояти њайрат шудан, дида
истода ба њаќиќати он бовар надоштан; ба
чашм нанамудан худро нишон надодан; ба
чашм расидан дида шудан, ба нигоњ
бархўрдан; ба гўшаи чашм дидан (нигоњ
кардан) номаълум нигоњ кардан; бо чашми
бад нигоњ кардан ќасди бад кардан; бо
чашми душманї нигоњ кардан душманона
муносибат кардан; бо чашми умед нигоњ
кардан умедвор шудан, умедворї зоњир
кардан; бо чашми харидорї нигоњ кардан бо
диќќат, њаматарафа аз назар гузарондан
чизеро; бо чашми худ дидан аниќ дидани
худро таъкид кардан, худ нозири воќеа
будан; бо чашми њайрат нигаристан бо
тањайюр нигоњ кардан, њайрон шуда назар
кардан; бо ќирраи чашм нигоњ кардан ниг.
бо гўшаи чашм нигоњ кардан; дар пеши
чашм дидан наздик тасаввур кардан,
манзараеро пеши назар овардан; дар як
чашм задан нињоят тез, да як лањза; (ба)
зери чашм гирифтан (кардан) назорат
кардан, таъќиб кардан рафтору кирдори
касеро; чашми гандум чоке, ки дар донаи
гандум ба назар мерасад.
ЧАШМА ‫ ﭼﺸﻤﻪ‬1. обе, ки бо роњи табиї аз
зери замин љўшида мебарояд, љои љўшида
баромадани об аз зери замин; чашмаи
маъданї чашмаи оби маъдан; чашмаи
њайвон д. мувофиќи таълимоти дини ислом
чашмаи афсонавиест, ки Њазрати Хизр аз
оби он нўшида, умри абадї ёфтааст,
чашмаи њаёт, чашмаи Хизр; чашма барин
љўшида баромадан фаровон љорї шудан. 2.
маљ. манбаъ, саргањ, љои пайдоиши чизе.
ЧАШМАДОР ‫ﭼﺸﻤﻪدار‬ љое, ки чашма дорад,
чашмасор.
ЧАШМАК ‫ ﭼﺸﻤﻚ‬1. шакли хурдї ва навозиши
чашм. 2. бо чашм имову ишора кардан,
маънидорона бо чашм ишорат кардан;
чашмак задан а) барои ифодаи ягон маънї
ЧАШ
(хурсандї, ќаноатманд, майлу њавас ва ѓ.) бо
гўшаи чашм ишорат кардан; б) милт-милт
кардан, дурахшида намоён шудан; чаш-
маки ман чашмаки ту ба якдигар нигоњ
карда, гап назада нишастани ду кас; киноя
аз бефаъолиятї.
ЧАШМАКБОЗЇ ‫ ﭼﺸﻤﻜﺒﺎزي‬бозие, ки дар он ду
кас ба чашмони якдигар мижа назада,
нигоњ карда меистанд, њар кас мижа занад,
маѓлубшуда њисоб мешавад.
ЧАШМАКДОР ‫ ﭼﺸﻤﻚدار‬1. дорои сўрохї ва
равзана барои нигаристан: дари чаш-
макдор. 2. дорои гирењ ва наќс (дар бораи
чўб): чўби чашмакдор тахта ё болоре, ки
гирењ ё чашмаке дорад.
ЧАШМАКЗАНЇ ‫ ﭼﺸﻤﻚزﻧﻲ‬1. чашмак задан,
ишора кардан бо чашм. 2. милт-милт
тофтан; чашмакзании ситора дурахшида
намоён шудан (-и ситора).
ЧАШМАКЇ ‫ ﭼﺸﻤﻜﻲ‬имои чашм, ишора бо
гўшаи чашм; чашмакї задан бо гўшаи
чашм маънидорона ишора кардан.
ЧАШМАЛО ‫ ﭼﺸﻢاﻻ‬алочашм, шокосачашм.
ЧАШМАНДОЗ ‫ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز‬доираи назар, масо-
њате, ки чашм онро фаро гирифта ме-
тавонад; дурнамо, чашмафкан; манзара.
ЧАШМАНДОЗЇ ‫ ﭼﺸﻢاﻧﺪازي‬биниш, дид, назар.
ЧАШМАСОН ‫ ﭼﺸﻤﻪﺳﺎن‬чашмавор.
ЧАШМАСОР ‫ ﭼﺸﻤﻪﺳﺎر‬љои серчашма, мањал-
ле, ки дар он чашма фаровон аст.
ЧАШМБАНД I ‫ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ‬тўр, бофтае аз мўи
думи асп, ки бо он занон рўи худро
мепўшониданд; рўйбанд, рўйпўш.
ЧАШМБАНД II ‫ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ‬сењргар, найрангбоз;
њилагар, фиребгар.
ЧАШМБАНДАК ‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪك‬ ниг. чашмбандак-
бозї.
ЧАШМБАНДАКБОЗЇ ‫ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪكﺑﺎزي‬бозиест
байни тифлон, ки мувофиќи ќоидањои он
чашми яке аз кўдакон мебанданд, то
муддате, ки дигарон пинњон мешаванд,
сипас ин кўдак чашмашро кушода ба
љустуљўи дигарон мепардозад.
ЧАШМБАНДЇ ‫ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪي‬љодугарї, найранг-
бозї, соњирї; њилагарї, фиребгарї.
ЧАШ
ЧАШМБАНОМ//ЧАШМПАНОМ //‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺎم‬
‫ ﭼﺸﻢﭘﻨﺎم‬дуо ва тўморе, ки барои дафъи
захми чашм дињанд; дуову тўмори ботил
гардонидани сењр; таъвиз, тўмор.
ЧАШМБАРОЊ ‫ ﭼﺸﻢﺑﺮاه‬интизор, мунтазир,
нигарон; он ки нигарони омадани касе ё
хабаре бошад.
ЧАШМБАРОЊЇ ‫ ﭼﺸﻢﺑﺮاﻫﻲ‬интизорї, нига-
ронї, мунтазир будан.
ЧАШМБАСТА ‫ ﭼﺸﻢﺑﺴﺘﻪ‬1. бо чашмони баста.
2. бетаљриба, љоњил, нодон.
ЧАШМБЕЉО ‫ ﭼﺸﻢﺑﻴﺠﺎ‬маљ. бадният, бадкор.
ЧАШМБИНО ‫ ﭼﺸﻢﺑﻴﻨﺎ‬1. басир, дорои чашми
солим; муќоб. нобино, кўр. 2. дурбин;
тезбин. 3. равшанбин, дурнигар, оќибат-
бин.
ЧАШМБОДОМ ‫ﭼﺸﻢﺑﺎدام‬ бодомчашм, зебо-
чашм.
ЧАШМБОЗ ‫ﭼﺸﻢﺑﺎز‬ чашмкушода;
чашмбаста.
ЧАШМГАШТА ‫ﭼﺸﻢﮔﺸﺘﻪ‬ каљназар, каљбин,
ањвал, олус.
ЧАШМГУРУСНА ‫ ﭼﺸﻢﮔﺮﺳﻨﻪ‬гурусначашм,
тамаъкор, њариси њар чиз, носер; муќоб.
чашмсер.
ЧАШМГУРУСНАГЇ ‫ ﭼﺸﻢﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‬тамаъкорї,
носерї, њарисии аз њад зиёд; муќоб.
чашмсерї.
ЧАШМГУШНА ‫ ﭼﺸﻢﮔﺸﻨﻪ‬ниг. чашмгурусна.
ЧАШМГУШНАГЇ ‫ﭼﺸﻢﮔﺸﻨﮕﻲ‬ ниг. чашмгуру-
снагї.
ЧАШМДАРД ‫ﭼﺸﻢدرد‬ дарди чашм, бемории
чашм.
ЧАШМДАРИДА ‫ ﭼﺸﻢدرﻳﺪه‬1. интизоршуда,
интизорикашида. 2. маљ. бешарм, бењаё,
беадаб. 3. густох, шўхчашм..
ЧАШМДИД ‫ ﭼﺸﻢدﻳﺪ‬1. дидашуда, пеш аз ин
дидашуда, шинос: одами чашмдид, чашм-
дид будан. 2. тахминан муайян кардан бо
чашм; тахмин бо нигоњ. 3. намоён,
дидашаванда.
ЧАШМДОР ‫ ﭼﺸﻢدار‬1. бочашм, соњибчашм. 2.
мунтазир, интизор, умедвор; чашмдор
будан мунтазир будан; чашмдор шудан
– 546 –
мунтазир шудан. 3. одами чашмбељо,
бадчашм. 4. касе, ки хавфи захми чашм
кардан дорад.
ЧАШМДОРЇ‫ ﭼﺸﻢداري‬мунтазирї, интизорї.
ЧАШМДОШТ ‫ ﭼﺸﻢداﺷﺖ‬1. интизорї; умед-
ворї, мунтазир будан ба чизе. 2. пиндошт,
тахмин; бар хилофи (акси) чашмдошт… бар
хилофи он чи интизор мерафт…, бар акси
он чи тахмин карда мешуд….
ЧАШМЗАД ‫ ﭼﺸﻢزد‬1. лањза, андак ваќт; як
чашмзад як лањза, як дам. 2. чашмрасида,
захми чашмрасида, чашми бад расида.
ЧАШМЗАДА ‫ ﭼﺸﻢزده‬1. чашмрасида, захми
чашм хўрда. 2. маъюс, ноумед.
ЧАШМЗАН ‫ ﭼﺸﻢزن‬1. чашмрасонанда, он ки
ба касе ё чизе захми чашм расонад. 2. доруи
чашм, ќатрањое, ки ба чашм мечаконанд.
ЧАШМЗАНЇ ‫ ﭼﺸﻢزﻧﻲ‬1. мижа ба њам задан.
2. мамониат кардан, манъ кардан.
муќоб.
ЧАШМЗАХМ ‫ﭼﺸﻢزﺧﻢ‬ чашмрасї, расидани
чашми бад.
ЧАШМИКОРДОН ‫ ﭼﺸﻢﻛﺎردان‬донандаи кор,
таљрибадор: одами чашмикордон.
ЧАШМИМУРЃЇ ‫ ﭼﺸﻢﻣﺮﻏﻲ‬монанд ба чашми
мурѓ, хурд-хурд.
ЧАШМКАБУД ‫ﭼﺸﻢﻛﺒﻮد‬ дорои чашми кабуд,
кабудчашм.
ЧАШМКАЛОН ‫ ﭼﺸﻢﻛﻼن‬дорои чашми калон,
он ки чашми калон-калон дорад.
ЧАШМКАЉ ‫ ﭼﺸﻢﻛﺞ‬дорои чашми каљ, олус.
ЧАШМКУШОДА ‫ ﭼﺸﻢﻛﺸﺎده‬маљ. он ки неку
бадро дидааст ва медонад, таљрибадор,
ботаљриба.
ЧАШМНАДИДА ‫ ﭼﺸﻢﻧﺪﻳﺪه‬чизе, ки онро чашм
њаргиз надидааст, ѓайримуќаррарї.
ЧАШМНАМО ‫ ﭼﺸﻢﻧﻤﺎ‬ниг. чашмдид.
ЧАШМНАМОЇ ‫ ﭼﺸﻢﻧﻤﺎﺋﻲ‬киноя аз тањдид,
изњори хашму норизої.
ЧАШМНОГУЗАР ‫ ﭼﺸﻢﻧﺎﮔﺬر‬нодиданї, нињоят
торик, ноаён, нонамоён: торикии чашм-
ногузар.
ЧАШМНОК ‫ ﭼﺸﻢﻧﺎك‬1. он чи чашм дорад. 2.
он чи гирењ ва уќда дорад.
 – 547 –
ЧАШМОЛУС ‫ ﭼﺸﻢآﻟﻮس‬ниг. чашмалус.
ЧАШМПИЗИШК ‫ ﭼﺸﻢﭘﺰﺷﻚ‬тиб. духтури
чашм; пизишки чашм, офталмолог, оку-
лист.
ЧАШМПИЗИШКЇ ‫ ﭼﺸﻢﭘﺰﺷﻜﻲ‬1. тиб. пажў-
њиш ва табобати беморињои чашм, машѓул
будан бо табобати чашми беморон; офтал-
мология. 2. дармонгоњи чашм.
ЧАШМПЎШ ‫ ﭼﺸﻢﭘﻮش‬1. ѓамзагар; беэътино,
бепарво. 2. авфкунанда, бахшанда, гузашт-
кунанда.
ЧАШМПЎШЇ ‫ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻲ‬1. чашм пўшидан. 2.
нодида ангоштан, мисли нодида гузаштан.
ЧАШМРАС ‫ﭼﺸﻢرس‬ дидашаванда, ба чашм
намоён.
ЧАШМРАСИДА ‫ ﭼﺸﻢرﺳﻴﺪه‬аз захми чашм
зарардида, чашмкарда.
ЧАШМСЕР ‫ ﭼﺸﻢﺳﻴﺮ‬ќонеъ, ќаноатманд;
муќоб. чашмгурусна.
ЧАШМСЕРЇ ‫ ﭼﺸﻢﺳﻴﺮي‬ќаноатмандї, ќонеъ
будан; муќоб. чашмгуруснагї.
ЧАШМСИЁЊ ‫ ﭼﺸﻢﺳﻴﺎه‬он ки дорои чашмони
сиёњ аст, сиёњчашм, соњиби чашмони сиёњ.
ЧАШМТАНГ ‫ ﭼﺸﻢﺗﻨﮓ‬1. сохти чашмонаш
танг, тангчашм. 2. маљ. хасис, чашмгурусна,
бахил.
ЧАШМТАНГЇ ‫ ﭼﺸﻢﺗﻨﮕﻲ‬1. тангчашм будан. 2.
маљ. хасисї, чашмгуруснагї, бахилї.
ЧАШМТАР ‫ﭼﺸﻢﺗﺮ‬ гирён, ашкрез, бо чашми
ашкбор.
ЧАШМТЕЗ ‫ ﭼﺸﻢﺗﻴﺰ‬тезчашм, дорои чашмони
даќиќбин.
ЧАШМХАРОШ ‫ ﭼﺸﻢﺧﺮاش‬ранге, ки ба чашм
таъсири ногувор мерасонад; рангњои
баланди ногувор; муќ. гўшхарош.
ЧАШМХИРАКУНАНДА ‫ ﭼﺸﻢﺧﻴﺮهﻛﻨﻨﺪه‬чашм-
баранда, чашмгир (нур).
ЧАШМХОНА ‫ ﭼﺸﻢﺧﺎﻧﻪ‬косахонаи чашм.
ЧАШМЧУЌУР ‫ﭼﺸﻢﭼﻘﻮر‬ дорои чашмони фу-
рўрафта.
ЧАШМШАЊЛО ‫ ﭼﺸﻢﺷﻬﻼ‬шањлочашм, он ки
чашми зебои дилфиреб дорад.
ЧЕМ
ЧАШОН(И)ДАН ‫ﭼﺸﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﭼﺸﺎﻧﺪن‬аз чизе
андак нўшонидан ё хўрондан барои донис-
тани мазаи он.
ЧЕВАР ‫ ﭼﻴﻮر‬1. дўзанда. 2. шахси моњир дар
кори дўзандагї ва кашидадўзї.
ЧЕВАРА ‫ ﭼﻴﻮره‬гуфт. фарзанди абера нисбат
ба бобо ва модаркалон, ниг. чабера.
ЧЕВАРЇ ‫ ﭼﻴﻮري‬1. соњибмањорат будан дар
кори дўзандагї. 2. дўзандагї, кашидадўзї:
мањфили чеварї, касби чеварї.
ЧЕЃ//ЧИЃ ‫ ﭼﻴﻎ‬навъе аз бурё, ки дар он навда ё
най бо ресмонњо ба њамдигар зич пайванд
карда мешавад ва њамчун парда дар пеши
хонањо ва айвонњо гузошта мешаванд.
ЧЕЃЇ ‫ ﭼﻴﻐﻲ‬як навъи матои рах–рахи дуранг.
ЧЕК англ. ‫ ﭼﻚ‬1. њуљљате, ки барои пул
гирифтан аз банк ва хазина аз тарафи
маблаѓгузор навишта мешавад: чеки
пулгирї. 2. њуљљате, ки барои арзиши муай-
яни ягон хизмат ба ивази пул дода
мешавад: чеки бозор, чеки тарозу дар бозор.
ЧЕКАНА р. ‫ ﭼﻜﻨﻪ‬кишов. бурида гирифтани
нуги навда ва растанињо, бо маќсади
бештар ба њосил равона кардани ќувва:
чеканаи пахта, чекана кардан.
ЧЕКИСТ р. ‫ ﭼﻜﻴﺴﺖ‬таър. ходими чека,
корманди хадамоти амниятии собиќ
Иттињоди Шўравї.
ЧЕЛОН I ‫ ﭼﻴﻼن‬1. дарахти хордор, ки мевааш
ба санљид монанд аст. 2. меваи ин дарахт,
унноб.
ЧЕЛОН II ‫ ﭼﻴﻼن‬асбобњои хурди оњанї аз
ќабили занљиру зулфин, њалќа ва ѓ.
ЧЕЛОНГАР ‫ ﭼﻴﻼنﮔﺮ‬устои оњангар, ки асбоб-
њои майдаи оњанї месозад.
ЧЕЛОНГАРЇ ‫ ﭼﻴﻼنﮔﺮي‬мансуб ба челонгар:
устохонаи челонгарї, асбобњои челонгарї,
корхонаи челонгарї, коргоњи челонгарї,
касби челонгар.
ЧЕМПИОН англ. ‫ ﭼﻤﭙﺌﺎن‬књн. 1. варзишгаре, ки
ѓолиби мусобиќа гаштааст; ќањрамони
мусобиќа. 2. дастаи варзишї, ки дар
мусобиќа љои якумро гирифта аст; дастаи
ќањрамони мусобиќа.
ЧЕМПИОНАТ англ. ‫ﭼﻤﭙﺌﺎﻧﺖ‬ мусобиќа ё
ЧЕН – 548 –
ќувваозмої барои муайян кардани ѓолибон
дар ягон намуди варзиш.
ЧЕН ‫ ﭼﻦ‬гуфт. андоза, миќёс, (барои муайян
кардани дарозї, масофа ва њаљми чизе); чен
кардан андоза кардан: њафт бор чен куну як
бор бур (маќ.).
ЧЕНАК ‫ ﭼﻨﻚ‬воњиди андоза ва ќиёси чизњо;
воњиди андозаи дарозї ё њаљми чизе.
ЧЕНКУНАК ‫ ﭼﻨﻜﻨﻚ‬1. тех. андозагир. 2. ан-
доза.
ЧЕНКУНЇ ‫ ﭼﻨﻜﻨﻲ‬андозагирї; муайян кар-
дани андозањо ё нишондодњо.
ЧЕР//ЧЕРА ‫ ﭼﻴﺮه‬//‫ ﭼﻴﺮ‬ниг. чира.
ЧЕРВОНЕС р. ‫ ﭼﺮواﻧﺲ‬1. тангаи тиллои русї
бо арзиши 3,5 ва 10 рубл дар даврањои
гуногун. 2. дар Иттињоди Шўравї дар
солњои 1922–1947 пули коѓазии арзишаш ба
дањ сўм баробар.
ЧЕСУЧА кит. ‫ ﭼﺴﻮﭼﻪ‬навъи матои сафеди
зардчатоби абрешимї.
ЧЕТ ‫ ﭼﺖ‬гуфт. 1. канор, пањлў. 2. дур. 3.
дурдаст, канорї.
ЧЕТГИР ‫ ﭼﺘﮕﻴﺮ‬1. касе, ки худро канор ме-
гирад, гўшанишин, каноранишин. 2. чов-
андозе, ки дар канор истода лањзаи
мувофиќро интизор мешавад ва љасади
бузро аз дигар бозингар кашида гирифта
ба марра мерасонад.
ЧЕТКАШ ‫ ﭼﺘﻜﺶ‬ниг. четгир.
ЧЕХ ‫ ﭼﺦ‬номи яке аз халќњои славянї, ки
бештар сокини Љумњурии Чехия мебошанд.
ЧЕХЇ ‫ ﭼﺨﻲ‬1. мансуб ба Чехия. 2. мансуб ба
чехњо; забони чехї яке аз забонњои оилаи
њинду аврупої, ки бо он намояндагони
миллати чех њарф мезананд.
ЧЕЊР ‫ ﭼﻬﺮ‬ниг. чењра.
ЧЕЊРА ‫ ﭼﻬﺮه‬рўй, рухсор, лиќо, ораз, симо:
чењраи гандумгун, чењраи зебо, чењраи
сафед, чењраи сиёњчатоб, чењраи хандон;
чењраи гарм рўи писандида, рўи зебо ва
дилкаш; бо чењраи кушод(а) бо рўи хандон,
хушњолона; чењраи касе кушода шудан
табъи касе хуш гардидан, хушњол гардидан;
чењраи касе равшан гардидан хушњол
шудан, шод гаштани касе; чењраи касе
гирифтан андўњгин шудан; чењра кушодан
(намудан) рўй нишон додан, намоён
гаштан.
ЧЕЊРААФРЎЗЇ ‫ ﭼﻬﺮهاﻓﺮوزي‬кит. нурпошї,
нурафрўзї; равшан кардан.
ЧЕЊРАГАРМ ‫ ﭼﻬﺮهﮔﺮم‬рўйгарм, гармрўй,
писандидарўй, ситорагарм, зебо: одами
чењрагарм.
ЧЕЊРАГУЛГУН ‫ ﭼﻬﺮهﮔﻠﮕﻮن‬рўсурх, зеборўй,
соњибљамол, сурхинарўй.
ЧЕЊРАГУЛНОР ‫ ﭼﻬﺮهﮔﻠﻨﺎر‬сурхрўй, шукуфта-
рўй, дорои чењраи, дорои чењраи ба сони
гули анор.
ЧЕЊРАКУШОДА ‫ ﭼﻬﺮهﻛﺸﺎده‬хандонрўй, кушо-
дарўй, хушмуомила.
ЧЕЊРАОРО ‫ ﭼﻬﺮهآرا‬зинатдињанда, ороишгар.
ЧЕЊРАПАРДОЗ ‫ ﭼﻬﺮهﭘﺮداز‬1. наќќош, сурат-
гар. 2. он ки дар театр чењра ва рўйи
њунарваронро оро медињад ва ба сурати
наќшњо мувофиќ мегардонад, чењрасоз. 3.
нависандае, ки чењрањоро хеле хуб тавсиф
мекунад, офарандаи чењрањои хуб.
ЧЕЊРАПАРДОЗЇ ‫ ﭼﻬﺮهﭘﺮدازي‬1. суратгарї,
наќќошї, рассомї. 2. чењрасозї, мувофиќ
кардани чењраи њунарпеша ба чењраи
наќши бозикардаи ў. 3. тавсиф, тавсифи
чењраи ќањрамонон аз тарафи нависанда.
ЧЕЊРАХАНДОН ‫ ﭼﻬﺮهﺧﻨﺪان‬хандонрўй, чењра-
кушод, хушњол.
ЧЕЧАК ‫ ﭼﻴﭽﻚ‬гуфт., ниг. наѓзак.
ЧИ I ‫ ﭼﻪ‬пайвандак паи њам омада, баробариро
ифода мекунад: чи… чи… њам… њам…,
хоњ… хоњ…: чи дар шањр, чи дар ќишлоќ,
чи дар кор, чи дар хона.
ЧИ II ‫ ﭼﻪ‬кўтоњшудаи чиз; њар чи њар чиз; њељ
чи гуфт. њељ чиз; њељ чи нагуфт; чињо
чигуна, чизњо.
ЧИГИЛ ‫ ﭼﮕﻞ‬1. ба њам печида, печ дар печ,
гирењ дар гирењ, бетартиб ва бесару нўг
(мас., ришта, мўй ва ѓ.). 2. маљ. печ дар печ,
мушкил, ба њам омехта, саргумшуда. 3. гил,
лой, лаљан; чигили чизеро кушодан гирењ ва
банд аз коре (масъалае) боз кардан, бесару
нўгии кореро бартараф кардан; чигил
кардан печ дар печ гардонидан, саргум
 – 549 –
кардан; чигил шудан бесару нўг гаштан,
печ дар печ шудан, мушкил гаштан; ба
чигил андохтан саргум гардонидан, печ дар
печ сохтан.
ЧИГИЛЇ ‫ ﭼﮕﻠﻲ‬бесару нўг будан, печдарпечї,
саргумї, номафњумї, мушкилї.
ЧИГИЛШУДА ‫ ﭼﮕﻞﺷﺪه‬бесару нўгшуда, дар-
њамшуда, сару нўг надошта, мураккабшуда.
ЧИГИНА ‫ ﭼﮕﻴﻨﻪ‬навъи воситаи наќлиёти
чанамонанд, ки дар дењот бо он ѓаллаи
нокўфта ё коњу хошок мекашонанд.
ЧИГИНАКАШ ‫ ﭼﮕﻴﻨﻪﻛﺶ‬касе, ки чигинаро
идора мекунад, ронандаи чигина.
ЧИГИНАКАШЇ ‫ ﭼﮕﻴﻨﻪﻛﺸﻲ‬чигина кашидан,
чиз кашондан бо чигина.
ЧИГИТ ‫ ﭼﮕﺖ‬тухми пахта, пунбадона; чигит
коштан.
ЧИГЇ-ЧИГЇ ‫ ﭼﮕﻲﭼﮕﻲ‬калимаи такрор, ки
барои љеѓ задани буз истифода мешавад.
ЧИГУНАГЇ ‫ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ‬1. кайфият, чунї, чи хел
будан, чи тавр будан; муќоб. камият. 2.
вазъият, њолат. 3. шарњу тафсир, тавзењ. 4.
њаќиќат, баёни воќеият.
ЧИЃ ‫ ﭼﻴﻎ‬1. найи борик. 2. чизи бурёмонанде,
ки аз найи борик ё навдањои нозук
мебофанд ва барои фарш ва ё ињота
кардани љое истифода мекунанд, шиѓ.
ЧИЃАЗАН ‫ ﭼﻴﻐﻪزن‬1. диловар, љасур. 2. љанг-
овар, набарда, касе, ки њариф ба набард
даъват мекунад; ниг. љеѓ, љеѓа.
ЧИЃБОФ ‫ ﭼﻴﻎﺑﺎف‬касе, ки ба бофидани бўрё аз
чиѓ машѓул аст.
ЧИЃБОФЇ ‫ ﭼﻴﻐﺒﺎﻓﻲ‬шуѓли бўрёбофї, ба бофи-
дани бўрё машѓул будан.
ЧИЃИЛ I ‫ ﭼﻐﻞ‬гилу лой; реги дурушт, реги
сурхи калон-калон; чагал, шаѓал.
ЧИЃИЛ II ‫ ﭼﻐﻞ‬ѓалбери калонсўрох, ки
бештар бо вай рег мебезанд.
ЧИЃИР I ‫ ﭼﻐﺮ‬чархи калони ба гирдаш зарфњо
(дўлчањо) басташуда, ки бо он аз нањр ё
љўйњои калон об мебароранд.
ЧИЃИР II ‫ ﭼﻐﺮ‬ѓавѓо, доду фарёд, сару садо.
ЧИЃИР III ‫ ﭼﻐﺮ‬1. гўшти сахти серрагу пай. 2.
ЧИЗ
хўрдание, ки сахт ва ѓайри ќобили хоидан
аст. 3. номи гиёњест биёбонї.
ЧИЃПАРДА ‫ ﭼﻐﭙﺮده‬пардае, ки аз чиѓ сохтаву
овехта шудааст.
ЧИДА ‫ ﭼﻴﺪه‬1. сифати феълии замони гузашта
аз чидан. 2. грам. њамвазифа, якхела: аъзои
чидаи љумла. 3. маљ. баргузида, хоста,
интихобшуда, сара. 4. ороста ба назму тар-
тиби хос. 5. ѓуншуда, љамъшуда; фароњам-
омада.
ЧИДААЪЗО ‫ ﭼﻴﺪهاﻋﻀﺎ‬грам. љумлае, ки аъзои
њамгунаш паи њам омадаанд: љумлаи
чидааъзо.
ЧИДАН ‫ ﭼﻴﺪن‬1. як-як канда гирифтан, кандан;
гул чидан. 2. якто-якто гирифтан, якто-якто
љамъ кардан, чиндан. 3. љамъ кардан: пахта
чидан. 4. ба тартиб андохтан ќатор карда ё
болои њам бо тартиб гузоштан; чида
гирифтан љамъ кардан, ѓун карда (чизњои
парокандаро), интихоб карда гирифтан;
чида шудан ба тартиб гузошта шудан, чоп
шудан. 5. оростан, ба назму тартиб
овардан; рўфтаву чида рўфта ва ба тартиб
андохташуда. 6. гирифтан, њосил кардан;
чидани нонреза аз дастурхони касе маљ.
бањра бурдан аз касе, резахўри касе будан;
чида-чида а) дар њолати чидан (чизеро); б)
якто-якто, оњиста-оњиста, интихобан. 7.
пањлуи њам гузоштани њарфњо дар матбаа,
дастгоњи чоп ва ё компютер; навиштани
калима ва матн бо роњи њуруфчинї.
ЧИЗ I ‫ ﭼﻴﺰ‬он чи вуљуд дорад ва мављуд аст,
шайъ, ашё, предмет; падида, мављуд.
ЧИЗ II ‫ ﭼﻴﺰ‬1. мол, сарват, дорої, молу мулк,
хоста. 2. њар љисми бељон; чизу чора асбобу
анљом, масолењи даркорї; як чиз предмети
номуайян; як чиз як чиз чизњои људогона,
чизњои гуногун, чизе; њама чиз њама,
беистисно, њар он чи буд ё њаст; аз њељ чиз
камбудї надоштан њама чиз доштан,
эњтиёље надоштан; ба назар њељ чиз
нанамудан аз паи фикре шуда, ба чизе
ањамият надодан; ба њељ чиз мўњтољ
набудан эњтиёље надоштан; кам-кам чиз
хўрдан андак-андак хўрок хўрдан; ягон чиз
шудан ќадр пайдо кардан; чизе а) як чизи
номуайян; б) он чи ки њаст, њар он чи…; в)
ягон чиз, њељ чиз; чизе нафањмид; г) ќадаре,
андаке, як миќдор; чизе ки… он чи ки; ба
ЧИЗ – 550 –
чизе ба ягон чиз; њар чизе њар он чї; чизе
гуфтан гап задан, њарфе гуфтан. 3. кас,
шахс.
ЧИЗА ‫ ﭼﻴﺰه‬асбоби мўчинии занона, мўчинак,
миќшата.
ЧИЗДОР ‫ ﭼﻴﺰدار‬сарватманд, доро, давлат-
манд, тавонгар, бой.
ЧИЗКАШОНЇ ‫ ﭼﻴﺰﻛﺸﺎﻧﻲ‬аз љое ба љои дигар
бурдани молу ашё, интиќоли бор.
ЧИЗОМЎЗЇ ‫ ﭼﻴﺰآﻣﻮزي‬омўхтани ягон чиз, ёд
гирифтан, аз худ кардани чизе.
ЧИЗПАРАСТ ‫ ﭼﻴﺰﭘﺮﺳﺖ‬1. он ки њамеша дар
њавову њаваси молу мулк аст. 2. хасис,
њарис, чашмтанг, носер.
ЧИЗПАРАСТЇ ‫ ﭼﻴﺰﭘﺮﺳﺘﻲ‬1. њамеша дар њавову
њаваси молу сарват будан. 2. хасисї, ња-
рисї, чашмтангї, носерї.
ЧИЗУ ‫ ﭼﻴﺰو‬хорпушт; хорпушти калон.
ЧИККА ‫ ﭼﻜﻪ‬гуфт. тарафи фурўхамидаи бу-
љул, ки дар ваќти бозї бурдро ифода
мекунад; муќоб. пукка.
ЧИКОРА ‫ ﭼﻜﺎره‬бо шуѓле ва коре машѓул
будани касе.
ЧИК-ЧИК ‫ ﭼﻚﭼﻚ‬калимаи таќлиди овоз, ки
садои ќатра-ќатра чакидани об ё гаштани
раќќосаки соатро ифода мекунад.
ЧИЌИЛ ‫ ﭼﻘﻞ‬ниг. чиѓил I.
ЧИЌ-ЧИЌ ‫ ﭼﻖﭼﻖ‬садои ба њам бархўрдани ду
зарфи чинї, њаракати раќќосаки соат ва
монанди инњо.
ЧИЛ ‫ ﭼﻞ‬1. адади маълум, ду карат бист,
чињил; ба чил гўлах оташ сар додан нињоят
бадкор ва бадамал будан. 2. маросими
ёдбуд ва талаби омўрзиш, ки рўзи чилуми
марги касе барпо карда мешавад; чил додан
маросими рўзи чилуми марњумро ќайд
кардан.
ЧИЛ(Л)А I ‫ ﭼﻠﻪ‬1. муддати чил рўзи баъд аз
таваллуд барои зан ва кўдаки навзод, чил
рўзи навхонадорон баъди арўсї, ки њам аз
љињати љисмонї ва њам аз нигоњи рўњонї
давраи хатарнок њисобида мешавад. 2.
муддати чил рўзе, ки дарвешон гўша-
нишинї мекунанд ва ба тоату ибодат
машѓул мебошанд; муддати чил рўзе, ки
сўфиён тарки нафсоният менамоянд ва
риёзату машаќќат ихтиёр мекунанд; чилла
нишастан а) чил рўз гўшанишин будан ва
ибодат кардан; б) гўшанишин шудан, аз
одамон канораљўї кардан. 3. чињилумин
рўз баъди вафоти шахсе, ки дар ин рўз
барои талаби омурзиши ў маросиме барпо
кунанд.
ЧИЛ(Л)А II ‫ ﭼﻠﻪ‬ќисме аз фасли зимистон ва ё
тобистон аст, ки чил рўзи мобайнии онро
дар бар мегирад; чиллаи зимистон а)
фосилаи чилрўзаи зимистон, ки айёми
сардтарини ин фасл буда, аз 25 декабр оѓоз
меёбад ва таќрибан то аввали моњи феврал
давом мекунад; б) маљ. давраи сардињои
зимистон; чиллаи тобистон а) фосилаи
чилрўзаи тобистон, ки айёми гармтарини
ин фасл буда, аз 25 июн то аввали моњи
август давом мекунд; б) маљ. давраи
гармињои шадиди тобистон; чиллаи калон
ниг. чиллаи зимистон; чиллаи хурд давраи
бистрўзаи хунукињои сахттарин, ки ба ду
дањаи аввали моњи феврал рост меояд.
ЧИЛ(Л)А III ‫ ﭼﻠﻪ‬боф. 1. кулўлаи асосии абре-
шим, ки аз он торњо ресида мешаванд,
торњои барои бофтан тайёр шуда дар
шоњибофї. 2. торњои аз бофт боќимондаи
бофандагї.
ЧИЛ(Л)А IV ‫ ﭼﻠﻪ‬зењи камон, ресмони камон;
чилла афшондан зењи онро ба њаракат
даровардан ва такон додан; чиллаи
камонро кашидан ва рањо кардан.
ЧИЛАВ ‫ ﭼﻠﻮ‬навъе аз палав.
ЧИЛАВКАБОБ ‫ ﭼﻠﻮﻛﺒﺎب‬чалаве, ки бо кабоб
ва равѓани маска мехўранд.
ЧИЛ(Л)АНИШИН ‫ ﭼﻠﻪﻧﺸﻴﻦ‬он ки чил рўз ни-
шаста ба тоату ибодат машѓул мешавад; он
ки чил рўз аз дигарон дурї мељўяд,
махсусан зани зоида ва навхонадорон.
ЧИЛ(Л)АНИШИНЇ ‫ ﭼﻠﻪﻧﺸﻴﻨﻲ‬чил нишастан,
чил рўз гўшанишинї ихтиёр кардан; ибодат
кардан, риёзат кашидан.
ЧИЛБАНД ‫ ﭼﻠﺒﻨﺪ‬1. ниг. чилбуѓум. 2. либоси
раќќосони лўлї, ки чинњои домани он ба
рангњои мухталиф ба зери якдигар аст.
ЧИЛБУЃУМ ‫ ﭼﻞﺑﻐﻢ‬бот. навъи растании бе-
гули пулакчабарг.
 – 551 –
ЧИЛБУР ‫ ﭼﻞﺑﺮ‬арѓамчини бориктари бештар
аз пашм ресидашуда, расан, ресмон.
ЧИЛГАЗА ‫ ﭼﻞﮔﺰه‬баландї ё дарозо ба андозаи
чил газ (як газ таќрибан муодили як метр
аст).
ЧИЛГАЗАМЎЙ ‫ ﭼﻠﮕﺰهﻣﻮي‬духтари дорои гесу-
вони дароз, мўйдароз.
ЧИЛЃЎЗА ‫ ﭼﻠﻐﻮزه‬1. меваи дарахти санавбар;
мевае ба монанди писта; чалѓўза. 2. дарахти
санавбар, ки ба сабаби фаровон будани
ѓўзааш онро чилѓўза гуфтаанд.
ЧИЛДАРА ‫ ﭼﻠﺪره‬минтаќаи кўњистон, ки дар
он дарањои танги кўњї зиёд аст.
ЧИЛДАРАЉАГЇ ‫ ﭼﻠﺪرﺟﮕﻲ‬ба андозаи чил
дараља; гармии чилдараљагї гармие, ки ба
чил дараља баробар аст.
ЧИЛДУРЎЃ ‫ ﭼﻞدروغ‬он ки бисёр дурўѓ мегўяд;
дурўѓгўи гузаро, каззоб.
ЧИЛДУХТАРОН ‫ ﭼﻞدﺧﺘﺮان‬афсонавї 1. гурўњи
духтарони зебо, ки чил нафар будаанд. 2.
номи мавзеъ.
ЧИЛЁСИН ‫ ﭼﻞﻳﺎﺳﻴﻦ‬д. чил бор хондани сураи
«Ёсин» аз Ќуръон аз тарафи як ё чанд кас.
ЧИЛ(Л)ИК I ‫ ﭼﻠﻚ‬лањљ., ниг. ангуша.
ЧИЛИМ ‫ ﭼﻠﻴﻢ‬асбоби найнўли сархонадор, ки
дар дарунаш об андохта, дар сархонааш
тамоку даргиронда, аз нўлаш мекашанд.
ЧИЛИМАНДОЗ ‫ ﭼﻠﻢاﻧﺪاز‬он ки чилимро барои
кашидан омода мекунад, чилимдор.
ЧИЛИМДОР ‫ ﭼﻠﻢدار‬ниг. чилимандоз.
ЧИЛИМКАДУ ‫ ﭼﻠﻢﻛﺪو‬кадуи пўсташ сахт, ки
барои сохтани њар гуна зарф истифода
мебаранд.
ЧИЛИМКАШ ‫ ﭼﻠﻢﻛﺶ‬он ки чилим мекашад,
кашандаи чилим.
ЧИЛИМКАШЇ ‫ ﭼﻠﻢﻛﺸﻲ‬1. амали кашидани
чилим, ќалёнкашї. 2. љой ва макони чилим-
кашї.
ЧИЛКОКУЛ ‫ ﭼﻞﻛﺎﻛﻞ‬дорои мўи бофтаи зиёд
(сифати духтар).
ЧИЛКОФХОН ‫ ﭼﻞﻛﺎﻓﺨﻮان‬књн. он ки чилкоф
мехонад, соњири деву аљинањо.
ЧИЛЛАГИЁЊ ‫ ﭼﻠّﻪﮔﻴﺎه‬ниг. чил(л)адору.
ЧИЛ
ЧИЛЛАГЇ ‫ ﭼﻠّﮕﻲ‬навъе аз ангур, ки дар
чиллаи тобистон мепазад.
ЧИЛЛАГУРЕЗОН ‫ ﭼﻠﻪﮔﺮﻳﺰان‬маросими ба хо-
наи яке аз хешу таборон бурдани тифли
навзод ба муносибати чилрўзагии ў.
ЧИЛЛАДОРУ ‫ﭼﻠّﻪدارو‬ бот. як навъ растании
шифобахш.
ЧИЛЛАК ‫ ﭼﻠّﻚ‬ниг. аќќол.
ЧИЛЛАКБОЗЇ ‫ ﭼﻠّﻚﺑﺎزي‬ниг. аќќолбозї.
ЧИЛЛАНИШИН ‫ ﭼﻠّﻪﻧﺸﻴﻦ‬ниг. чил(л)анишин.
ЧИЛЛАНИШИНЇ ‫ ﭼﻠّﻪﻧﺸﻴﻨﻲ‬ниг. чил(л)ани-
шинї.
ЧИЛЛАНОК ‫ ﭼﻠّﻪﻧﺎك‬њанўз чил рўзаш на-
гузашта (арўс баъд аз никоњ ё тифли навзод).
ЧИЛЛАОБ ‫ ﭼﻠّﻪآب‬обе, ки дар чиллаи зи-
мистон ба замин мемонанд: чиллаоб додан
бо оби чилла замин обёрї кардан.
ЧИЛЛАПЕЧ ‫ ﭼﻠّﻪﭘﻴﭻ‬боф. чўбе, ки торњои
барои бофтан тайёршудаи абрешим ба вай
печонида шудааст.
ЧИЛЛАХОНА ‫ ﭼﻠّﻪﺧﺎﻧﻪ‬хонае, ки дар он ба
чилла нишаста, ибодат ба љо меоваранд.
ЧИЛЛИК I ‫ ﭼﻠّﻚ‬ду чўби аз болои якдигар
гузаронидашуда, чалипо, салиб.
ЧИЛЛИК II ‫ ﭼﻠّﻚ‬ду чўби аз болои њам
салибмонанд гузаронидашудаи тирдор, ки
бо вай панба ва ресмон мересанд; чиллик
ресидан (риштан) ба чилик пашм ё панбаро
дастї риштан.
ЧИЛЛИК III ‫ ﭼﻠّﻚ‬лањљ. ангушти даст.
ЧИЛЛИК IV ‫ ﭼﻠّﻚ‬1. зарфи чўбин барои нигањ
доштани шаробу сирко, ки ду тарафи он
мудаввар аст ва онњо бо тахтањо (-и
фурўхамида) ба њамдигар васл гардидаанд,
ниг. бочка, бўшка. 2. зарфи филизї, ки
барои нигањ доштани нафт, равѓан ва ѓ.
истифода баранд.
ЧИЛЛИКБОЗЇ ‫ ﭼﻠّﻚﺑﺎزي‬навъе аз бозии кў-
дакон, ки бо дастаи чўбин чиллики чўбии
таќрибан 20-25 сантиметраи аз ду тараф
сартезро ба маќсади њарчи дуртар фи-
ристодан мезананд ва анвои гуногуни ин
бозї вуљуд дорад; чиллакбозї, чиллик-
дангал.
ЧИЛ
ЧИЛЛИКДАСТА ‫ ﭼﻠّﻚدﺳﺘﻪ‬чўбдастае, ки бо
он чилликро мезананд, дангал.
ЧИЛЛИКЇ ‫ ﭼﻠّﻜﻲ‬ба шакли чиллик, чиллик-
шакл, салибмонанд.
ЧИЛЛИКРЕС ‫ ﭼﻠّﻚرﻳﺲ‬он ки бо чиллик пашм
мересад, он ки касбаш дар чиллик пашм
ресидан аст.
ЧИЛЛИКРЕСЇ ‫ﭼﻠّﻚرﻳﺴﻲ‬ бо чиллик пашм
ресидан.
ЧИЛЛИКХОЛ ‫ ﭼﻠّﻚﺧﺎل‬навъи ќартабозї; ќар-
таи чилликхол ќартае, ки наќши сиёњи
чилликмонанд дорад.
ЧИЛЛИКШАКЛ ‫ ﭼﻠّﻚﺷﻜﻞ‬салибшакл, салиб-
монанд, салибї.
ЧИЛОЛАК ‫ ﭼﻼﻟﻚ‬1. гирдачўби яклухти аз
танаи дарахт буридашуда. 2. чархе, ки аз
гирдачўби яклухт сохта шудааст. 3. чархи
ароба: чилолаки ароба. 4. сатњи доира-
шакли асбоби кулолгарї, ки гилро дар он
гузошта, ба ќолаб меандозанд.
ЧИЛПО ‫ ﭼﻞﭘﺎ‬зоол. навъи њашароти хурди
бисёрпо, њазорпо.
ЧИЛПО(Й) (‫ ﭼﻞﭘﺎ)ي‬бот. номи гиёњи табо-
батиест, ки дорои танаи ѓафси зерихокї ва
баргњои калони яклухти дароз аст, дар
минтаќањои мўътадил мерўяд, номњои
дигари он зангидору, усќулуќиндриюн
(scolopўndrium) мебошад.
ЧИЛСОЛА ‫ ﭼﻞﺳﺎﻟﻪ‬1. он ки синнаш ба чил
расидааст, он ки ба чил даромада бошад.
2. дар муддати чил сол иљрошуда, ба
иљрояш чил сол сарфшуда.
ЧИЛСОЛАГЇ ‫ ﭼﻞﺳﺎﻟﮕﻲ‬1. давраи зиндагї, ки
ба чил сол баробар аст: љашни чилсолагї. 2.
синни муайяни зиндагї, айёми чилсолагии
њаёт: дар синни чилсолагї.
ЧИЛСУТУН ‫ ﭼﻞﺳﺘﻮن‬толор, бино ё ќасри
серсутун, бисёрсутун.
ЧИЛТАН ‫ ﭼﻞﺗﻦ‬д. мувофиќи ривоёти динї,
чињил нафаре, ки њамроњи Мўсо-пайѓамбар
ба Кўњи Тур рафта буданд.
ЧИЛТАНОН ‫ ﭼﻠﺘﻨﺎن‬д. мувофиќи таълимоти
дини ислом, гурўње аз солењон ва хосони
худованд, ки њељ гоњ љањон аз онњо холї
нест ва замин њамеша ба онон барпост ва
– 552 –
њар гоњ, ки яке аз онњо бимирад, худованд
дигареро ба љои ў вогузорад.
ЧИЛТОР ‫ ﭼﻠﺘﺎر‬мус. асбоби мусиќии бисёр-
тораест аз ќабили тор, дутор, думбра ва ѓ.
ЧИЛТОРА ‫ ﭼﻞﺗﺎره‬бисёртора, майдабоф (нис-
бат ба мўй).
ЧИЛУМ ‫ ﭼﻠﻢ‬шумораи тартибї аз чил.
ЧИЛЧАРОЃ ‫ ﭼﻞﭼﺮاغ‬чароѓи овезаи булурї, ки
чанд шоха дорад ва дар њар кадоми онњо
чароѓе месўзад, ќандил.
ЧИЛЧЎБ ‫ ﭼﻞﭼﻮب‬дастаи химчањои басташуда,
ки онро дар тайёр кардани нишолло
истифода мекунанд.
ЧИЛЯМОЌ ‫ ﭼﻞﻳﻤﺎق‬либосе, ки дарбењу бахяи
бисёр дорад, либосе, ки поргии зиёд дорад.
ЧИМ I ‫ ﭼﻢ‬1. ќабати болои замини сабзапўш
бо решањои фаровону устувори алафи
бисёрсола. 2. порањои буридашудаи ќабати
болоии замини сабзадори серреша, ки онро
барои алафпўш кардани варзишгоњњо,
бастани сари љўй ва ѓ. истифода мекунанд.
ЧИМ II ‫ ﭼﻢ‬чизи сабзтобест шабењ ба
абрешим, ки дар рўи об пайдо мешавад,
љули вазаѓ, хонаи ќурбоќќа, љомаи ѓук,
базаѓсама.
ЧИМ III ‫ ﭼﻢ‬мухаффаф аз «чї маро» аст ба
маънии «њар чї ба ман», ба монанди чи-т,
чи-ш, к-ат, к-аш.
ЧИМ IV ‫ ﭼﻢ‬номи њарфи њафтумини алифбои
арабиасоси тољик аст, ки аз љумлаи њарфњои
хоси тољикї буда, дар асоси њарфи љим бо
иловаи ду нуќтаи дигари тањтонї сохта
шудааст.
ЧИМ V ‫ ﭼﻢ‬ниг. чам III.
ЧИМБУР ‫ ﭼﻢﺑﺮ‬касе, ки мутахассиси буридану
задани чим аст.
ЧИМЗОР ‫ ﭼﻤﺰار‬1. замине, ки ќабати болои он
бо сабзаи фаровони серрешаву устувори
бисёрсола пўшида аст. 2. љое, ки барои
канда гирифтани чим мувофиќ аст.
ЧИМИЛИЌ т. ‫ ﭼﻤﻠﻖ‬пардае, ки дар шаби
арўсї барои мулоќоти кўтоњи арўсу домод
кашида мешавад; чодари арўс, арўспарда.
ЧИМПЎШ ‫ﭼﻢﭘﻮش‬ мањалле, ки бо чим пўшо-
 – 553 –
нидаву ороста шудааст.
ЧИМХЎР ‫ﭼﻢﺧﻮر‬ камхур, майдахур, беиш-
тињо.
ЧИМХЎРЇ ‫ ﭼﻤﺨﻮري‬камхурї, беиштињої.
чин ‫ ﭼﻴﻦ‬1. асоси замони њозира аз феъли чидан.
2. љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънии чидашуда (гулчин, дастчин,
тањчин…) чинанда, љамъоваранда
(суханчин, пахтачин…), ба худ гиранда,
љаббанда (араќчин, обчин…).
ЧИН І ‫ ﭼﻴﻦ‬1. шикан, бањамкашидагї дар
пўсти рўй, ожанг. 2. печ, гирењ, хаму тоб
дар мўй, абрў: чини зулф, чини абрў. 3.
шикан ва ќати либос: чинњои курта; чин дар
чин печ дар печ, хам андар хам; чин ба абрў
овардан (фикандан) абрў ва пешонаро
чиндор, ожангдор кардан, осори хашм ва
норозигї зоњир кардан; абрў чин кардан
хашмгин шудан, њолати ѓазаб ба худ
гирифтан; чин ба абрў фитодан а) киноя аз
андўњгин шудан, мањзун гаштан; б) киноя аз
пиру нотавон шудан; чин ба љабин
хашмгин, ѓазабнок; чин-чин чиндор,
ожангдор, серожанг.
ЧИН II ‫ ﭼﻴﻦ‬1. сулолае аз подшоњони Чин, ки
солњои 321-207 то мелод њукмфармої
кардаанд. 2. ќисмате аз Осиёи Марказї дар
њудуди байни кўњњои Тиёншон, Олой ва
Помир, ки Туркистони Шарќї ё Тур-
кистони Чин номида мешуд ва музофоти
Кошѓар ва Хутанро дар бар мегирифт;
вилояти Шинљони (Синтсзяни) Хитои им-
рўза; хоќони Чин номи умумии фармон-
равоёни Туркистони Шарќї.
ЧИНА I ‫ ﭼﻴﻨﻪ‬1. дона, ки мурѓу парандањо чида
мехўранд. 2. хўроки мурѓону парандагон. 3.
чинадон, љиѓилдони мурѓону парандагон;
жоѓар, ѓарѓараи парандагон.
ЧИНА II ‫ ﭼﻴﻨﻪ‬сохт. 1. девори похса; девори
гилї бидуни хишту санг. 2. њар як ќабати
девори похса. 3. анбори ѓалла.
ЧИНА III ‫ ﭼﻴﻨﻪ‬геол. ќабати сангини замин, ки
сатњи он нисбатан њамвор ва аз ќабатњои
фавќониву тањтонї мушаххасу фарќку-
нанда аст.
ЧИНАДОН ‫ ﭼﻴﻨﻪدان‬чиѓилдони мурѓон, жоѓар.
ЧИНАК ‫ﭼﻴﻨﻚ‬ давраи муайяни чидани пахта
ЧИН
ва зироатњои дигари чидашаванда: чинаки
аввал, чинаки охирин.
ЧИНАКЧЇ ‫ ﭼﻴﻨﻜﭽﻲ‬он ки пахта, мева ва
зироатњои дигари чидашавандаро мечинад,
пахтачин, хўшачин ва ѓ.
ЧИНАНДА ‫ ﭼﻴﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз чидан. 2. љамъоваранда, оне, ки ба
ѓунучини њосил машѓул аст.
ЧИН(А)ВАД ‫ ﭼﻴﻨﻮد‬мувофиќи таълимоти дини
зардуштї пули сирот аст, ки некўкорон
онро мегузаранд ва бадкорон аз он сарозер
ба дўзах меафтанд.
ЧИН(А)ВАТ ‫ ﭼﻴﻨﻮت‬ниг. чин(а)вад.
ЧИНГА ‫ ﭼﻨﮕﻪ‬порањои хурди чўб, ки њангоми
шикастани њезум ба вуљуд меоянд.
ЧИНГАК ‫ ﭼﻨﮕﻚ‬хушкшуда, ќоќ; ожангзада,
пажмурда.
ЧИНГ-ЧИНГ ‫ ﭼﻨﮓﭼﻨﮓ‬калимаи таќлиди
овоз, ки садои борику гўшхароши чизеро
(мас., нолиши сагро) ифода мекунад.
ЧИНДАН ‫ ﭼﻴﻨﺪن‬ниг. чидан.
ЧИНДОР ‫ ﭼﻴﻦدار‬дорои печу хам, гирењнок,
ожангнок, тобдор, рах-рах, печ-печ.
ЧИНДОРКУНЇ ‫ ﭼﻴﻦدارﻛﻨﻲ‬тех. 1. пайдо кар-
дани чин дар ќаду бари чизе. 2. баро-
вардани рах ва печ дар ќисму олатњо.
ЧИНИБАНД ‫ ﭼﻴﻨﻲﺑﻨﺪ‬устое, ки порањои ши-
кастаи зарфњои чиниро бо бандњои филизї
ба њам мепайвандад, косадўз, ќадоќгар.
ЧИНИБАНДЇ ‫ ﭼﻴﻨﻲﺑﻨﺪي‬ба њам пайваст кар-
дани порањои шикастаи зарфњои чинї бо
бандњои филизї, косадўзї, ќадоќгарї.
ЧИНИВОР ‫ ﭼﻴﻨﻲوار‬зарфњои чинї.
ЧИНИВОРЇ ‫ ﭼﻴﻨﻲواري‬ниг. чинивор.
ЧИНИВОРФУРЎШ ‫ ﭼﻴﻨﻲوارﻓﺮوش‬он ки зарф-
њои чинї мефурўшад, фурўшандаи чини-
ворї.
ЧИНИВОРФУРЎШЇ ‫ ﭼﻴﻨﻲوارﻓﺮوﺷﻲ‬1. љои фу-
рўхтани зарфњои чинї. 2. амали фурўши
чиниворї
ЧИНИГУЛ ‫ ﭼﻴﻨﻲﮔﻞ‬1. бот. гули чатршакли
майдабарг. 2. навъи наќши гулњои калон-
калон дар њунари гулдўзї.
ЧИН
ЧИНИГУЉУМ ‫ ﭼﻴﻨﻲﮔﺠﻢ‬бот. навъи дарахти
сада; ниг. чинї 2.
ЧИНИКУЛОЊ ‫ ﭼﻴﻨﻲﻛﻼه‬1. кулоње, ки сохти
Чин ё маъмули Чин аст. 2. касе, ки кулоњи
сохти Чин ба сар дорад.
ЧИНИНИГОР ‫ ﭼﻴﻨﻲﻧﮕﺎر‬1. сохтаву пардохтаи
Чин. 2. бо наќшу нигори чинї.
ЧИНИПАРАНД ‫ ﭼﻴﻨﻲﭘﺮﻧﺪ‬њариру парниёни
бофтаи Чин, матои нафиси истењсоли Чин.
ЧИНИСАДА ‫ ﭼﻴﻨﻲﺳﺪه‬1. ниг. чинигуљум. 2. ниг.
чинї 2.
ЧИНИСИРИШТ ‫ ﭼﻴﻨﻲﺳﺮﺷﺖ‬он чизе,
бунёду аслаш ба Чин тааллуќ дорад.
ЧИНИСОЗ ‫ ﭼﻴﻨﻲﺳﺎز‬касе, ки ба сохтани зарф-
њои чинї машѓул аст.
ЧИНИСОЗЇ ‫ ﭼﻴﻨﻲﺳﺎزي‬њунар ё санъати сох-
тани зарфњои љилодори чинї.
ЧИНИТАРОЗ ‫ﭼﻴﻨﻲﻃﺮاز‬ бо ороишу зинати
чинї.
ЧИНИТОЉ ‫ ﭼﻴﻨﻲﺗﺎج‬тоље, ки сохти Чин аст.
ЧИНИФУРЎШ ‫ ﭼﻴﻨﻲﻓﺮوش‬ниг. чиниворфурўш.
ЧИНИФУРУШЇ ‫ ﭼﻴﻨﻲﻓﺮوﺷﻲ‬ниг. чиниворфу-
рўшї.
ЧИНИХОНА ‫ ﭼﻴﻨﻲﺧﺎﻧﻪ‬њуљра ё маконе, ки дар
он љо зарфњои чинї нигањ доранд.
ЧИНИЊАРИР ‫ ﭼﻴﻨﻲﺣﺮﻳﺮ‬матои нафису ќимате,
ки дар Чин мебофиданд.
ЧИНИШ ‫ ﭼﻴﻨﺶ‬1. исми амал аз чиндан: љамъо-
варї, ѓунучин. 2. ба тартиб гузоштан, му-
наззам љобаљо гузоштан.
чинї ‫ ﭼﻴﻨﻲ‬љузъи пасини калимањои мураккаб, ки
аз асоси замони њозираи феъли чиндан ва
пасванди исмсози -ї таркиб ёфтааст ва дар
калимасозї сермањсул аст: пахтачинї,
ангурчинї, себчинї, хўшачинї, пулчинї,
гапчинї ва ѓ.
ЧИНЇ I ‫ ﭼﻴﻨﻲ‬навъе аз зарфњои шикастпазири
пурљило, ки дар кўра пазанд ва ба сабаби
аввалин бор дар Чин ихтироъ гаштанаш
чунин ном гирифтааст: косаи чинї, табаќи
чинї.
ЧИНЇ II ‫ ﭼﻴﻨﻲ‬1. мансуб ба кишвари Чин. 2. аз
ањли Чин, сокини Чин; хитої. 3. мансуб ба
– 554 –
мардуми Чин; забони чинї, алифбои чинї.
ЧИНЇ III ‫ ﭼﻴﻨﻲ‬:гуљуми чинї навъе аз дарахти
сада (ќараѓоч), ки сершоху хушсурат аст.
ЧИНЇ IV ‫ ﭼﻴﻨﻲ‬бофта, матоъ, мансуљ.
ЧИНЇ V ‫ ﭼﻴﻨﻲ‬:чўби чинї порањои чўби
сурхранг аст, ки дар Чини ќадим оби бо
ушбаи чинї љўшондаи онро барои тасфияи
хун ва беморињои сўзок чун дору истифода
мебурданд.
ЧИНОР ‫ ﭼﻨﺎر‬бот. дарахти бемева, бисёрумр
ва пуршоху барги тануманд, ки баргаш
панљамонанд ва чўбаш мављдори сахт аст; ◊
ки
аз худ оташ гирифтани чинор худ аз худ сар
задани коре, ки ба оташ гирифтан худ аз
худи чинор монанд аст; чинору каду
набудани таносуб ва баробарї дар шакл ё
маънї байни ду кас ё ду чиз, ки ин маънї аз
масали њамноми Мавлавї пайдо гар-
дидааст; чинору манор кардан а) дашноми
ќабењ, њаќорати сахт; б) овораву саргардон.
ЧИНОРАК ‫ ﭼﻨﺎرك‬бот. гиёњи даштии чинор-
барги зардгули зањрнок.
ЧИНОРЗОР ‫ ﭼﻨﺎرزار‬1. он љо, ки дарахти
чинор фаровон аст. 2. љои коштан ва
парвариш кардани чинор.
ЧИНОРИСТОН ‫ﭼﻨﺎرﺳﺘﺎن‬ ниг. чинорзор.
ЧИНОРЇ ‫ ﭼﻨﺎري‬мансуб ба чинор; аз чўби
чинор сохташуда.
ЧИНХЎРДА ‫ ﭼﻴﻦﺧﻮرده‬1. чиндор, ожангдор,
гирењдор. 2. геол. ќабат-ќабат.
ЧИНШИНОС ‫ ﭼﻴﻦﺷﻨﺎس‬мутахассиси соњаи
чиншиносї, муњаќќиќ ва донишманди
соњањои мухталифи њаёти иќтисодї ва
иљтимоии Чин.
ЧИНШИНОСЇ ‫ ﭼﻴﻨﺸﻨﺎﺳﻲ‬омўзиши соњањои
гуногуни кишвари Чин, тањќиќи љанбаъњои
мухталифи иќтисод ва соњаи дигари
давлати Чин.
ЧИПЌОН т. ‫ ﭼﭙﻘﺎن‬гуфт. захми фасоддор, ки
дар љойњои мухталифи бадан пайдо ме-
шавад, пучак.
ЧИПОР ‫ ﭼﭙﺎر‬ду ранги хол-холи ба њам
омехта: мори чипор, мурѓи чипор.
ЧИПОРЇ ‫ ﭼﭙﺎري‬дурангї, омехта љой гириф-
тани холњои ду ранги гуногун.
 – 555 –
ЧИПТА I ‫ ﭼﭙﺘﻪ‬1. матои дуруштбоф, ки аз вай
бештар ќанор ё љувол медўзанд. 2. ќанор ё
фарши аз лиф бофташуда.
ЧИПТА II ‫ ﭼﭙﺘﻪ‬гуфт. билети васоили наќлиёт,
бештар наќлиёти роњи оњан.
ЧИПТАБОФ ‫ ﭼﭙﺘﻪﺑﺎف‬он ки ба бофидани
матои дурушт аз лиф машѓул аст.
ЧИПТАБОФЇ ‫ ﭼﭙﺘﻪﺑﺎﻓﻲ‬бофтани матои дурушт
аз лиф, ки асосан барои дўхтани љуволу
халта истифода мешавад.
ЧИПТАГИН ‫ ﭼﭙﺘﻪﮔﻴﻦ‬аз матои дурушти чипта
сохташуда.
ЧИПТАГЇ ‫ ﭼﭙﺘﮕﻲ‬аз чипта дўхташуда: халтаи
чиптагї.
ЧИПТАФАРШ ‫ ﭼﭙﺘﻪﻓﺮش‬фарше, ки ба он
матои дурушти чипта густурда шудааст.
ЧИПТАФУРЎШ ‫ ﭼﭙﺘﻪﻓﺮوش‬он ки шуѓлаш
фурўхтани чипта аст, билетфурўш.
ЧИПТАФУРЎШЇ ‫ ﭼﭙﺘﻪﻓﺮوﺷﻲ‬шуѓли фурўх-
тани чипта, билетфурўшї.
ЧИПТОРА ‫ ﭼﭙﺘﺎره‬хонаи хаспўш; ниг. чўбтора.
ЧИР ‫ ﭼﺮ‬садои гўшхароши борики касе ё чизе;
чир задан сахт чиррос кардан.
ЧИРА ‫ ﭼﻴﺮه‬кит. ѓолиб, фирўз, мусаллат.
ЧИРАДАСТ ‫ ﭼﻴﺮهدﺳﺖ‬кит. 1. забардаст, ѓолиб.
2. моњир.
ЧИРАДАСТЇ ‫ ﭼﻴﺮهدﺳﺘﻲ‬1. ѓолибият, забар-
дастї, тасаллут. 2. мањорат, њунармандї.
ЧИРАЗАБОН ‫ ﭼﻴﺮهزﺑﺎن‬кит. сухангўи бофа-
соњат, балеѓсухан, чарбзабон, суханвар.
ЧИРАЗАБОНЇ ‫ ﭼﻴﺮهزﺑﺎﻧﻲ‬истеъдоди cухан-
варї, забон ва баёни фасењ, балоѓат дар
сухан.
ЧИРГИН ‫ ﭼﺮﮔﻴﻦ‬полон, тўќум.
ЧИРГЇ ‫ ﭼﺮﮔﻲ‬намад ё матои ѓафси дўхта, ки
аз зери зини асп гузошта мешавад.
ЧИРИЌЌОС ‫ ﭼﺮﻗّﺎس‬ниг. чириќ-чириќ.
ЧИРИЌ-ЧИРИЌ ‫ ﭼﺮقﭼﺮق‬садои гунчишк ва
парандањои дигари монанди он: чириќ-
чириќ кардан.
ЧИРИНГ ‫ ﭼﺮﻧﮓ‬ниг. чаранг.
ЧИР
ЧИРК ‫ ﭼﺮك‬1. чизи тира ва сиёње, ки дар
бадан ва либос пайдо мешавад. 2. рим ва
фасоди реш дар љароњатњо. 3. саргини
њайвонот аз ќабили гов, хар саг ва ѓ.
ЧИРКБАРДОР ‫ ﭼﺮكﺑﺮدار‬либосворие, ки
сафед набошад ва нишастани доѓ ва сиёњї
дар он зуд маълум нагардад.
ЧИРКИН ‫ ﭼﺮﻛﻴﻦ‬1. чиркгирифта, олудаи чирк,
доѓгирифта, касиф, нопок, ношуста; муќоб.
тоза: чиркин кардан, чиркин шудан. 2. маљ.
бадкор, бадният, олудаи бадї, ифлос. 3.
маљ. моли дунё, сарват.
ЧИРКИНЇ ‫ ﭼﺮﻛﻴﻨﻲ‬ифлосї, олудагї, касифї.
ЧИРКНОБАРДОР ‫ ﭼﺮكﻧﺎﺑﺮدار‬зудифлосша-
ванда; чизе, ки олудагии он зуд маълум
мешавад.
ЧИРКОБ ‫ ﭼﺮﻛﺎب‬1. оби чирколуд, оби касиф,
оби олудаи чирку чарбї. 2. рими љароњат.
ЧИРКОБА ‫ ﭼﺮكآﺑﻪ‬оби чиркин, оби исти-
фодашуда (мас., оби њаммом).
ЧИРКОЛУД ‫ﭼﺮكآﻟﻮد‬ олудаи чирк, ифлос,
чиркин.
ЧИРОЃ ‫ ﭼﺮاغ‬ниг. чароѓ.
ЧИРОЃАК ‫ ﭼﺮاﻏﻚ‬ниг. чароѓак.
ЧИРОЃВОРА ‫ ﭼﺮاغواره‬ниг. чароѓвора.
ЧИРОЃОН ‫ ﭼﺮاﻏﺎن‬ниг. чароѓон.
ЧИРОЃПОЯ ‫ ﭼﺮاغﭘﺎﻳﻪ‬ниг. чароѓпоя.
ЧИРОЃЧЇ ‫ ﭼﺮاﻏﭽﻲ‬гуфт. чароѓбардор.
ЧИРРАС//ЧИРРОС ‫ﭼﺮّاس‬//‫ ﭼﺮّس‬овози чир-
чири чизе, ки борики гўшхарош аст; чиррас
задан.
ЧИРРОСЗАНОН ‫ ﭼﺮّاسزﻧﺎن‬дар њолати чиррос
задан.
ЧИРРОСЗАНЇ ‫ ﭼﺮّاسزﻧﻲ‬баровардани садои
борики гўшхарош.
ЧИРРОСЇ ‫ ﭼﺮّاﺳﻲ‬садои борики гўшхарош;
овози чирросї.
ЧИР-ЧИР ‫ ﭼﺮﭼﺮ‬ниг. чиррос.
ЧИРС-ЧИРС ‫ ﭼﺮسﭼﺮس‬садои сўхтани њезум ё
ба чизи гарм расидани чизе.
ЧИРЧИРАК ‫ ﭼﺮﭼﺮك‬зоол. навъи малах, ки
бештар дар гандумзорњо мегардад ва дар
ЧИС – 556 –

гармо дуру дароз чир-чир мекунад. аз чї?. 6. магар, оё (тааљљуб).

ЧИСТ ‫ ﭼﻴﺴﺖ‬шакли пайваста ва ихтисоршудаи ЧЇ II ‫ ﭼﻪ‬њиссачаи пурсиш: чї хел?, чї навъ ?.
чї аст; номат чист?
-ЧЇ I ‫ ﭼﻪ‬гуфт. њиссачаи саволии хоњишмандї:
ЧИСТОН ‫ ﭼﻴﺴﺘﺎن‬тасвири ягон муаммо ба шумо њам як фикр карда бинед-чї, ба вай як
воситаи љумла ё шеър, ки љавобро талаб гуфта бинед-чї.
мекунад; чист он?
-ЧЇ II ‫ ﭼﻲ‬пасванди калимасоз: аълочї, наќо-
ЧИСТОНГЎЇ ‫ ﭼﻴﺴﺘﺎنﮔﻮﺋﻲ‬1. гуфтани чистон; рачї, тракторчї.
ёфтани чистон. 2. мусобиќаи чистонгўиву
ЧОБА//ЧОВА ‫ﭼﺎوه‬//‫ ﭼﺎﺑﻪ‬зарфи тунукагии рав-
чистонёбї байни ду ва ё зиёда ашхос.
ѓанандозии љувозкашњо, чалаки равѓан.
ЧИСТОНГЎЙ ‫ ﭼﻴﺴﺘﺎنﮔﻮي‬он ки чистон мегўяд,
ЧОБУК ‫ ﭼﺎﺑﻚ‬1. чаќќон, чусту чолок, зудкор;
гўяндаи чистон.
одами чобук. 2. тез, босуръат; чобук роњ
ЧИСТОНГЎЯК ‫ ﭼﻴﺴﺘﺎنﮔﻮﻳﻚ‬ниг. чистонгуй. рафтан тез ва чаќќон роњ гаштан.
ЧИСТОНЁБЇ ‫ ﭼﻴﺴﺘﺎنﻳﺎﺑﻲ‬пайдо кардани ља- ЧОБУКАНДЕШ ‫ ﭼﺎﺑﻚاﻧﺪﻳﺶ‬кит. зирак, тез-
воби муаммои ба воситаи чистон фањм, њушёр, бозаковат.
додашуда.
ЧОБУКАНДЕША ‫ﭼﺎﺑﻚاﻧﺪﻳﺸﻪ‬ ниг. чобук-
ЧИТ ‫ ﭼﻴﺖ‬1. газворе, аз нахи пахта бофта андеш.
мешавад. 2. шакли мухаффаси чият чї
ЧОБУКДАСТ ‫ ﭼﺎﺑﻚدﺳﺖ‬моњир дар кори худ,
чизат.
бомањорат, тезкор.
ЧИТГАР ‫ ﭼﻴﺘﮕﺮ‬бофанда, он ки ба чит наќшу
нигор меандозад (дар бофандагии дастї).
ЧОБУКДАСТЇ ‫ﭼﺎﺑﻚدﺳﺘﻲ‬ мањорат, моњирї,
чаќќонї.
ЧИТГАРЇ ‫ ﭼﻴﺘﮕﺮي‬бофандагї, наќшу нигор ЧОБУКЇ ‫ ﭼﺎﺑﻜﻲ‬чолокї, чаќќонї.
андохтан ба чит: сехи читгарї.
ЧОБУКЌАДАМ ‫ﭼﺎﺑﻚﻗﺪم‬ тезрав, тезрафтор,
ЧИТФУРЎШ ‫ ﭼﻴﺖﻓﺮوش‬фурўшандаи чит, он сабукпай.
ки газвор савдо мекунад.
ЧОБУКЌАЛАМ ит. ‫ﭼﺎﺑﻚﻗﻠﻢ‬ тезнавис, зуд-
ЧИТФУРЎШЇ ‫ ﭼﻴﺖﻓﺮوﺷﻲ‬фурўши чит, савдои навис.
газвор ва матоъ.
ЧОБУКОНА ‫ ﭼﺎﺑﻜﺎﻧﻪ‬1. тез, босуръат, чоло-
ЧИХ I ‫ ﭼﻴﺦ‬он ки аз чашмаш оби чиркин кона. 2. моњирона, бомањорат.
меравад, касе, ки аз сабаби об рафтан аз ЧОБУКПАР ‫ ﭼﺎﺑﻚﭘﺮ‬тезпарвоз, зудпарвоз.
чашмаш мижањояш рехтаанд, касе, ки
чашмаш шилпуќ аст. ЧОБУКПО(Й) (‫ﭼﺎﺑﻚﭘﺎ)ي‬ тезрав, тездав; аспи
чобукпой.
ЧИХ II ‫ ﭼﺦ‬1. садое, ки бо он сагро дур кунанд;
овозе барои рондани саг, дур шав, тур. 2. ЧОБУКРАВ ‫ ﭼﺎﺑﻚرو‬тезрав, чобукрафтор.
гуфт. садое, ки барои ба зону нишондани ЧОБУКРАФТОР ‫ﭼﺎﺑﻚرﻓﺘﺎر‬ тезрав, тездав
уштур гуфта мешавад: чих-чих. (сифати асп).
ЧИЊИЛ ‫ ﭼﻬﻞ‬ниг. чил. ЧОБУКСАВОР ‫ ﺟﺎﺑﻜﺴﻮار‬савори моњир,
савори бомањорат; аспрон дар пойга ва
ЧЇ I ‫ﭼﻪ‬//‫ ﭼﻲ‬1. љонишини саволї барои ашё, мусобиќањои аспдавонї.
предмет, њама чиз (ба ѓайр аз инсон); ин
чист?, чї мекунї?, чї дорї?, чї гуфтї?, чї ЧОБУКСАВОРЇ ‫ ﭼﺎﺑﻚﺳﻮاري‬моњирона идора
кардани асп дар пойга.
тавр?, чї хел?, чї гуна?, чї навъ?; чї ќадар
ба кадом миќдор, чї андоза (барои ифодаи ЧОБУКСАРОЇ ‫ ﭼﺎﺑﻚﺳﺮاﺋﻲ‬кит. бо мањорат
чизи бисёр ва бисёрии чизе) чї шуд? куљо сароянда, фасењбаён, хушсухан.
шуд?. 2. барои чї?, аз чї? барои чї? бо
кадом сабаб?. 3. бо кадом маќсад?. 4. чї
ЧОБУКЊАРАКАТ ‫ﭼﺎﺑﻚﺣﺮﻛﺖ‬ тезрафтор,
чаќќон.
чиз, кадом чиз?. 5. чї хел?, чї навъ?, иборат

ЧОВ I њ. ‫ﭼﺎو‬ пули коѓазии чоркунљаи дароз-
рўя.
ЧОВ II ‫ ﭼﺎو‬овози парандагон њангоми тарс ва
хавфу хатар.
ЧОВА ‫ ﭼﺎوه‬ниг. чоба.
ЧОВАНДОЗ ‫ﭼﺎواﻧﺪاز‬ асптоз, савори моњир,
чопандоз.
ЧОВАНДОЗЇ ‫ ﭼﺎواﻧﺪازي‬асптозї кардан, мањо-
рати аспсаворї нишон додан, чопандозї.
ЧОВАЧА ‫ ﭼﺎوهﭼﻪ‬чалакча, чобаи хурд.
ЧОВИДАН ‫ ﭼﺎوﻳﺪن‬1. фарёд кардани паран-
дагон њангоми таарруз ба ошёнаи онњо. 2.
бонг задани инсону њайвонот. 3. тавалло ва
зорї кардан.
ЧОВОЛА ‫ ﭼﺎواﻟﻪ‬як навъ гули садбарги сурхи
хушранг.
ЧОВУШ т. ‫ ﭼﺎوش‬таър. 1. сарњанги лашкар,
пешрави лашкар. 2. шотир, хизматгоре, ки
пешопеши њоким ё амалдор њаракат
мекунад.
ЧОВУШЇ ‫ ﭼﺎوﺷﻲ‬њаракат кардан пешопеши
рикоби подшоњ ё корвон.
ЧОВ–ЧОВ ‫ ﭼﺎوﭼﺎو‬овози парандагон; чов–човон
чов-човкунон, чи-чикунон.
ЧОДАР//ЧОДИР//ЧОДУР ‫ ﭼﺎدر‬1. пардае, ки
занон ба сар гирифта, ба воситаи он худро
аз мардон мепўшонанд, фаранљї; чодари
сиёњ рўйпўши занон, фаранљї; чодар
партофтан рўй кушодан, фаранљї партоф-
тан. 2. хайма, хиргоњ; чодир задан хайма
барпо кардан. 3. парда, чимилиќ. 4. рўпўш,
лињоф; њиљоб; чодари сиёњ пањн кардани
шаб маљ. фаро расидани шаб.
ЧОДАРБАСАР ‫ ﭼﺎدرﺑﺴﺮ‬зане, ки ба
фаранљї дорад.
ЧОДАРНИШИН ‫ ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки дар чодар
менишинад, сокини хайма. 2. кўчманчї.
ЧОДАРНИШИНЇ ‫ ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻨﻲ‬1. хайманишинї.
2. сањронишинї, бодиянишинї.
ЧОДАРПЎШ ‫ ﭼﺎدرﭘﻮش‬он ки ба сар чодар до-
рад, фаранљипўш.
ЧОДАРХАЁЛ ‫ ﭼﺎدرﺧﻴﺎل‬1. маљ. чизи пўшида ва
пинњон, ки зераш бозиву найранг дошта
бошад. 2. маљ. чизи њаррангаи назарфиреб.
– 557 – ЧОЙ
3. театри лўхтак.
ЧОДИР ‫ ﭼﺎدر‬1. ниг. чодар. 2. пардаи тутши-
понї, боѓљома.
ЧОДИРНИШИН ‫ ﭼﺎدرﻧﺸﻴﻦ‬ниг. чодарнишин.
ЧОДИРХАЁЛ ‫ ﭼﺎدرﺧﻴﺎل‬ниг. чодархаёл.
ЧОДИРШАБ ‫ ﭼﺎدرﺷﺐ‬матое, ки бо он болои
чизеро мепўшанд.
ЧОЙ њ. ‫ ﭼﺎي‬1. растании хушбўй, ки барги
сабзи хушконидаи онро ба оби љўш андох-
та дам карда менўшанд: чойи кабуд, чойи
мањин, чойи сиёњ. 2. нўшобае, ки аз барги
чой ва оби љўш тайёр карда шудааст; чойи
хунук чои сардшуда; чой гардонидан а) чой
рехтан; б) чои дамкардаро якчанд бор ба
пиёла рехта ба чойник гардондан; чой дам
кардан ба чойи хушк оби љўш рехта дам
кардан; чой кашидан чой рехтан; чой
мондан љўшондани об барои дам кардани
чой; чой љўшондан љўшондани об барои
дам кардани чой. 3. чойнўшї.
ЧОЙБОДКАШ ‫ ﭼﺎيﺑﺎدﻛﺶ‬ниг. чойгардон.
ЧОЙГАРДОН ‫ ﭼﺎيﮔﺮدان‬1. кафлези калон ба-
рои рехтану кашидани ширчой ва таомњои
моеъ ва м.ин. 2. гардонида рехтани чой
баъд аз дам кардани он.
ЧОЙДОН ‫ ﭼﺎيدان‬зарф барои андохтани чои
хушк, зарфи чойгирї.
ЧОЙЗОР ‫ ﭼﺎﻳﺰار‬киштзоре, ки дар он чой пар-
вариш карда мешавад.
ЧОЙИСТОН ‫ ﭼﺎﻳﺴﺘﺎن‬ниг. чойзор.
ЧОЙКАЊАК ‫ ﭼﺎيﻛﻬﻚ‬бот. як навъ гиёњи бис-
ёрсола, ки чун дору истифода мешавад.
ЧОЙКАШ ‫ ﭼﺎيﻛﺶ‬он ки чой кашида медињад,
сар чойрез.
ЧОЙКАШЇ ‫ ﭼﺎيﻛﺸﻲ‬1. кашидани чой, рехта
додани чой. 2. кашондани чой, бурдани
чой.
ЧОЙКОР ‫ ﭼﺎيﻛﺎر‬он ки чой кишт мекунад,
корандаи чой.
ЧОЙКОРЇ ‫ ﭼﺎيﻛﺎري‬машѓул будан бо кишту-
кори чой.
ЧОЙЌУТТЇ ‫ﭼﺎيﻗﺘﻲ‬ 1. ниг. чойдон. 2. ќуттии
чой.
ЧОЙ – 558 –
ЧОЙНАК ‫ ﭼﺎﻳﻨﻚ‬ниг. чойник.
ЧОЙНИК ‫ ﭼﺎﻳﻨﻚ‬зарфи чинї, ки дар он чой
дам мекунанд.
ЧОЙНИКМОНАК ‫ ﭼﺎﻳﻨﻚﻣﺎﻧﻚ‬1. раф ё тоќе,
ки дар он чойник ва дигар зарфњои чиниро
нигоњ медоранд. 2. он чизе, ки болояш
чойникро мегузоранд.
ЧОЙНИКПЎШАК ‫ ﭼﺎﻳﻨﻚﭘﻮﺷﻚ‬чизи пахта-
гии аз матоъ дўхта, ки чойникро барои
гарм нигоњ доштани чой бо он мепўшанд.
ЧОЙНЎШ ‫ﭼﺎيﻧﻮش‬ он ки чой менўшад,
чойхўр.
ЧОЙНЎШЇ ‫ ﭼﺎيﻧﻮﺷﻲ‬нўшидани чой.
ЧОЙПУЛЇ ‫ ﭼﺎيﭘﻮﻟﻲ‬пули андаке, ки ба сифати
хизматона медињанд.
ЧОЙФУРЎШ ‫ ﭼﺎيﻓﺮوش‬он ки чой мефурўшад,
фурўшандаи чой.
ЧОЙФУРЎШЇ ‫ ﭼﺎيﻓﺮوﺷﻲ‬1. фурўхтани чой,
савдои чой. 2. љои фурўши чой.
ЧОЙХАЛТА ‫ ﭼﺎيﺧﻠﺘﻪ‬халтача барои нигоњ
доштани чой, халтаи чой.
ЧОЙХОНА ‫ ﭼﺎيﺧﺎﻧﻪ‬бино ё љои махсус, ки
барои нишаста чой нўшидан ва истироњат
истифода мешавад.
ЧОЙХОНАГЇ ‫ ﭼﺎيﺧﺎﻧﮕﻲ‬мансуб ба чойхона,
муносиби чойхона: чойљуши чойхонагї.
ЧОЙХОНАДОР ‫ ﭼﺎيﺧﺎﻧﻪدار‬ходими чойхона,
чойхоначї, соњиби чойхона.
ЧОЙХОНАЧЇ ‫ ﭼﺎيﺧﺎﻧﭽﻲ‬ниг. чойхонадор.
ЧОЙХЎР ‫ ﭼﺎيﺧﻮر‬ниг. чойнўш.
ЧОЙХЎРАК ‫ ﭼﺎيﺧﻮرك‬1. књн. танаффус барои
чойхўрї (дар мактаби кўњна). 2. дўстдори
чой, мухлиси чойнўшї.
ЧОЙХЎРЇ ‫ ﭼﺎيﺧﻮري‬нўшидани чой, чойнўшї.
ЧОЙЉУВОРЇ ‫ ﭼﺎيﺟﻮاري‬бот. растании калон-
хўшаи тўдагул, ки барои хўрок ва эњтиё-
љоти техникї ба кор мебаранд.
ЧОЙЉЎШ ‫ ﭼﺎيﺟﻮش‬зарфи филизие, ки дар он
барои чой дам кардан об мељўшонанд.
ЧОЙЉЎШОНЇ ‫ ﭼﺎيﺟﻮﺷﺎﻧﻲ‬љўшондани чой,
љўшонда тайёр кардани чой.
ЧОК ‫ﭼﺎك‬ 1. шикоф, даридагии ягон чиз,
пора; дили чок дили љароњатнок, дили
пураламу озор. 2. љои буридашуда, буриш;
чок задан шикоф кардан, дарондан, пора
кардан; чок кардан а) шикофтан, сўрох
кардан; б) харошидан, дарондан, пора
кардан; чок шудан (гардидан, гаштан)
шикоф шудан, даридан; чок-чок шудан
пора-пора шудан; гиребон (курта, љома) чок
кардан аз сахтии ѓаму алам нолаву фиѓон
кардан. 3. љои дўхт, љое, ки бояд дўхта
шавад. 4. сўзанї, як навъ чодари мунаќ-
ќаши дастдўз, ки дар ороиши хонаву
маросими арўсї истифода мебаранд.
ЧОКАР ‫ ﭼﺎﻛﺮ‬навкар, хизматгор, фармонбар-
дор; чокар кардан мутеъ ва фармонбардор
гардонидан.
ЧОКАРЇ ‫ ﭼﺎﻛﺮي‬1. чокар будан, хидматгорї.
2. фармонбардорї, мутеъ будан.
ЧОКАРОНА ‫ ﭼﺎﻛﺮاﻧﻪ‬1. хизматгорона, банда-
вор. 2. фармонбардорона, мутеона.
ЧОКБУР ‫ ﭼﺎﻛﺒﺮ‬он ки андоза гирифта матоъ
мебурад (дар дўзандагї).
ЧОКБУРАК ‫ ﭼﺎكﺑﺮك‬ќайчии матоъбурї.
ЧОКБУРЇ ‫ ﭼﺎكﺑﺮي‬андозагирї ва буридани
матоъ барои дўхтани либос.
ЧОКДЎЗ ‫ ﭼﺎكدوز‬1. дўзанда, либосдўз. 2. касе,
ки чок ва сўзанињои махсус медўзад.
ЧОКДЎЗЇ ‫ ﭼﺎكدوزي‬1. либосдўзї, дўзандагї.
2. дўхтани чок ва сўзанињои махсус.
ЧОКЇ ‫ ﭼﺎﻛﻲ‬сўрохї, шикофї.
ЧОККУНЇ ‫ ﭼﺎكﻛﻨﻲ‬1. пора кардан, даридан,
шикофтани чизе. 2. буридани бадан ба
маќсади ошкор кардани беморї, иллати
марг ё гузаронидани љарроњї.
ЧОКУПОРАДЎЗ ‫ ﭼﺎكوﭘﺎرهدوز‬гуфт. он ки
чоку пора (-и либос, пойафзорро) медўзад,
ямоќдўз, пинадўз.
ЧОКУПОРАДЎЗЇ ‫ ﭼﺎكوﭘﺎرهدوزي‬гуфт. дўх-
тани чоку пора, дўхтани ямоќ (пина).
ЧОК–ЧОК ‫ ﭼﺎكﭼﺎك‬1. пора–пора, дарида–
дарида, лахт–лахт. 2. ниг. чакочак.
ЧОЌ т. ‫ ﭼﺎق‬гуфт. 1. фарбењ, сергўшт, ѓафс. 2.
сињат, тандуруст. 3. маљ. болида, болон,
хуррам; димоѓ чоќ будан табъ хуш будан,
хурсанд будан; ваќт чоќ шудан хушњол
 – 559 –
шудан; димоѓ(и) касеро чоќ кардан хурсанд
кардан, хушњол гардонидан касеро; димоѓ
чоќ шудан хушњол гардидан, хурсанд
шудан; кайф (табъ) чоќ кардан хушњол
кардан. 4. мамнун, ќонеъ.
ЧОЌУ ‫ ﭼﺎﻗﻮ‬кордча, ќаламтарош.
ЧОЛ I т. ‫ ﭼﺎل‬гуфт. мўйсафед, пирамард; чолу
кампир пирмард ва пиразан.
ЧОЛ II ‫ ﭼﺎل‬хўшањои кўфтнахўрдаи ѓалла;
пасмондаи гандум ё љави кўфта дар ѓалбер
баъди бехтан, чор.
ЧОЛ III ‫ ﭼﺎل‬1. чуќурї, маѓок; гудол. 2. чоње,
ки ба он бандиёнро меандохтанд, сияњчол.
3. чоњ барои нигоњ доштани гандуму љав,
силу. 4. чоњ барои нигоњ доштани ях, яхчол.
ЧОЛ IV ‫ ﭼﺎل‬аспе, ки мўи сурху сафеди омехта
дорад.
ЧОЛ V ‫ ﭼﺎل‬1. гараве, ки ќиморбозон бо њам
мебастанд. 2. мањалле (чоње), ки ќимор-
бозон пинњонї дар он љо ќимор мезаданд.
ЧОЛА ‫ ﭼﺎﻟﻪ‬1. чоњи хурд. 2. ниг. чол III; аз чола
гурехта ба чоњ афтодан аз борон гурехта ба
новадон дучор шудан.
ЧОЛВОР ‫ ﭼﺎلوار‬1. матои пахтагини сафеди
оњорї, ки аз он пироњан ва либоси зер
омода мекунанд. 2. шалвор, шим.
ЧОЛИШ т. ‫ ﭼﺎﻟﺶ‬1. мубориза, љангу љидол,
задухўрд, њамлаву њуљум. 2. њаракат,
рафтор; хиромиш, рафтори ба нозу
такаббур.
ЧОЛИШГАР ‫ ﭼﺎﻟﺶﮔﺮ‬кит. 1. љанговар, мубо-
риз, њамлагар. 2. он ки бо нозу такаббур
роњ мегардад.
ЧОЛИШГАРЇ ‫ ﭼﺎﻟﺶﮔﺮي‬кит. љанговарї, њар-
бу зарб, њамлагарї.
ЧОЛОБ ‫ ﭼﺎﻻب‬чакаи дар об омехта, ки њамчун
нўшоба истифода мебаранд.
ЧОЛОК ‫ ﭼﺎﻻك‬1. чуст, чаќќон, чобук; чусту
чолок чобук, чаќќон. 2. моњир. 3. њушёр,
зирак.
ЧОЛОКГАРД ‫ ﭼﺎﻻكﮔﺮد‬тезгард, тезрав.
ЧОЛОКДАСТ ‫ ﭼﺎﻻكدﺳﺖ‬тезкор, моњир,
боѓайрат: духтари чолокдаст.
ЧОЛОКДАСТЇ ‫ﭼﺎﻻكدﺳﺘﻲ‬ тезкорї, моњирї,
ЧОП
ѓайратмандї.
ЧОЛОКЇ ‫ ﭼﺎﻻﻛﻲ‬1. чобукї, чаќќонї. 2. мо-
њирї, кордонї.
ЧОЛОКОНА ‫ ﭼﺎﻻﻛﺎﻧﻪ‬чаќќон, чобукона.
ЧОМ ‫ ﭼﺎم‬печу хами кўњ ва дара; чом-чом
роњњои каљу килеб ва пасту баланд.
ЧОМА ‫ ﭼﺎﻣﻪ‬књн. шеър, ѓазал.
ЧОНА I ‫ ﭼﺎﻧﻪ‬гирдогирди дањон, манањ, заќан,
колинг.
ЧОНА II ‫ ﭼﺎﻧﻪ‬кит. наср; муќ. чона; ◊ чонаи
бељо задан бењуда гапї кардан, њарзагўї
кардан.
ЧОНАБАНД ‫ ﭼﺎﻧﻪﺑﻨﺪ‬кит. манањбанд, порчае,
ки бо он манањи мурдаро мебанданд.
ЧОНАГЎЇ ‫ ﭼﺎﻧﻪﮔﻮﺋﻲ‬кит. 1. ѓазалсаро, шоир.
2. њофиз. 3. сурудхон, овозхон.
ЧОП њ. ‫ ﭼﺎپ‬1. пањлуи њам чидани њарфњо дар
матбаа, дастгоњи чоп ва ё компютер;
навиштани калима ва матн бо роњи
њуруфчинї. 2. бо роњи нусхабардорї дар
мошини махсус зиёд кардани миќдори
навишта; мошини чоп дастгоњи табъи
китоб, рўзнома ва ѓ.; чоп шудан ба табъ
расидан, нашр шудан; аз чоп баромадан
нашр шудан, ба табъ расидан; ба чоп додан
барои нашр ба матбаа супоридан; ба чоп
тавсия кардан (намудан) ба нашр пешнињод
кардан; чопи сангин чопи литографї. 3.
дурўѓ, газофа, иѓроќ.
ЧОПА ‫ ﭼﺎﭘﻪ‬ниг. чопї: девони чопаи Њофиз.
ЧОПАНДОЗ ‫ ﭼﺎﭘﺎﻧﺪاز‬ниг. човандоз.
ЧОПАР ‫ ﭼﺎﭘﺮ‬ниг. чопор.
ЧОПАРХОНА ‫ ﭼﺎﭘﺮﺧﺎﻧﻪ‬истгоњ ё манзил барои
ќосидону чопарон.
ЧОПГАР ‫ ﭼﺎﭘﮕﺮ‬1. касе, ки чоп мекунанд,
њуруфчин. 2. ба табърасонанда, ношир.
ЧОПИДАН ‫ ﭼﺎﭘﻴﺪن‬кит. ба зўрї гирифтани
моли касе, ѓорат кардан, ба яѓмо бурдан.
ЧОПЇ ‫ ﭼﺎﭘﻲ‬1. мансуб ба чоп: љузъи чопї. 2.
чопшуда, матбўъ, табъшуда; муќоб. дастї.
ЧОПКУНАНДА ‫ ﭼﺎپﻛﻨﻨﺪه‬сифати феълии
замони њозира аз чоп кардан; он ки ва он чи
чоп мекунад.
ЧОП – 560 –
ЧОПКУНЇ ‫ ﭼﺎپﻛﻨﻲ‬1. чоп кардан, њуруфчинї.
2. ба табъ расонидан, нашр кардан, инти-
шор кардан.
ЧОПЛУС ‫ ﭼﺎﭘﻠﻮس‬хушомадгўи фиребгар, та-
маллуќкор, забонбози фиребгар.
ЧОПЛУСЇ ‫ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ‬хушомадгўї, тамаллуќ,
забонбозї барои фирефтан.
ЧОПЛУСОНА ‫ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﺎﻧﻪ‬хушомадгўёна, тамал-
луќкорона.
ЧОПНАВИС ‫ ﭼﺎپﻧﻮﻳﺲ‬чопї, тавассути даст-
гоњи њарфчин навишташуда; муќоб. даст-
навис.
ЧОПОР т. ‫ ﭼﺎﭘﺎر‬таър. ќосиди тезрав, пайк,
хабаррасон.
ЧОПОРЇ ‫ ﭼﺎﭘﺎري‬ќосидї, хабаррасонї ва
хабарбиёрї.
ЧОПХОНА ‫ ﭼﺎپﺧﺎﻧﻪ‬љои чоп, матбаа.
ЧОР I ‫ ﭼﺎر‬шакли кўтоњи шумораи миќдории
чањор; чор кас медидагї писанди умум,
намоён, чизи маъќул ва назаргир; чор тараф
ќибла бе њељ монеа, роњ кушода ва бемонеа;
чор-чор чортої, чоркасї, иборат аз чор; чор
дањан гап задан каме сўњбат кардан; чашм
чор будан сахт дар интизор будан; чашми
касеро чор кардан хеле интизор ва
чашмбароњ кардан; ба чор танга намеарзад
њељ ќадр ва арзиш надорад.
ЧОР II ‫ ﭼﺎر‬ниг. чол 2.
ЧОР III ‫ ﭼﺎر‬шакли кўтоњи чора; чору ночор
хоњу нохоњ, ноилољ.
ЧОРА ‫ ﭼﺎره‬1. илољ, тадбир; чораи маъмурї;
чораву тадбир илољ; чї чора чї илољ; чора
андешидан илољ љустан, тадбир кофтан;
чора дидан а) илољ ёфтан, тадбир љустан; б)
љазо муайян кардан, љазо додан; чора
доштан илољ доштан, имконият доштан;
чора ёфтан илољ пайдо кардан, роњ ёфтан;
чора намондан илољ набудан, роњ
намондан. 2. даво, дармон, илољ; дарди ман
чора надорад; чора кардан даво кардан;
чизу чора асбобу анљом.
ЧОРААНДЕШ ‫ ﭼﺎرهاﻧﺪﻳﺶ‬он ки барои њалли
корњо чораву тадбирњо меандешад, чора-
гар, тадбирсоз.
ЧОРААНДЕШЇ ‫ ﭼﺎرهاﻧﺪﻳﺸﻲ‬1. илољ пайдо кар-
дан, љустани роњу равиши њалли мушкилї,
чорагар. 2. љазо муќаррар кардан.
ЧОРАБЗОЛ ‫ ﭼﺎراﺑﺰال‬1. асбобњо, абзолњо, таљ-
њизот. 2. рандаи теѓаш чорпара, ки дар чўб
љадвали чорќатора мебарорад.
ЧОРАБИН ‫ﭼﺎرهﺑﻴﻦ‬ тадбирандеш, илољгар,
чораљўй.
ЧОРАБИНЇ ‫ ﭼﺎرهﺑﻴﻨﻲ‬љустуљўи чора ва илољи
коре, тадбир.
ЧОРАГАР ‫ ﭼﺎرهﮔﺮ‬чораљўй, чорабин, тадбир-
андеш, чорасоз.
ЧОРАГАРЇ ‫ ﭼﺎرهﮔﺮي‬тадбирандешї, чорасозї.
ЧОРАКОР ‫ ﭼﺎرهﻛﺎر‬ниг. чорасоз.
ЧОРАКОРЇ ‫ ﭼﺎرهﻛﺎري‬ниг. чорасозї.
ЧОРАНГУШТ(Ї) ‫ﭼﺎراﻧﮕﺸﺘﻲ‬//‫ ﭼﺎراﻧﮕﺸﺖ‬гуфт.
воњиди ченак, аз сари ангушти ишорат то
сари ангушти хурд.
ЧОРАНОПАЗИР ‫ ﭼﺎرهﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬1. илољнопазир;
2. ислоњнопазир.
ЧОРАПАЗИР ‫ ﭼﺎرهﭘﺬﻳﺮ‬дорои роњи њал; тад-
бирпазир, ќобили ба кор бурдани илољи
ислоњ, ислоњпазир.
ЧОРАПАЗИРЇ ‫ ﭼﺎرهﭘﺬﻳﺮي‬1. мављуд будани
роњи њал. 2. мављуд будани илољи ислоњ.
ЧОРАРКОН ‫ ﭼﺎرارﻛﺎن‬1. чор унсур, яъне об,
хок, бод ва оташ. 2. навъе аз хаймаи ча-
њоргўша аст, ки онро шарвонї низ мегўянд,
чањоройин. 3. айвони кушоде, ки ба чањор
сутун (рукн) устувор аст. 4. чањор тарафи
олам, яъне шарќу ѓарбу љанубу шимол.
ЧОРАСОЗ ‫ ﭼﺎرهﺳﺎز‬чорагар, чоракунанда.
ЧОРАСОЗЇ ‫ﭼﺎرهﺳﺎزي‬ чорабинї, тадбирёбї,
илољёбї.
ЧОРАСПА ‫ ﭼﺎراﺳﭙﻪ‬пайваст ба чор асп, бо чор
асп кашидашаванда: аробаи чораспа.
ЧОРАЉЎЇ ‫ ﭼﺎرهﺟﻮﺋﻲ‬тадбирљўї, илољёбї,
кофтани роњи иљрои коре ё пешгирї аз
коре.
ЧОРАЉЎ(Й) (‫ ﭼﺎرهﺟﻮ)ي‬тадбирљў, чораандеш.
ЧОРБАНД ‫ ﭼﺎرﺑﻨﺪ‬1. пайвандгоњи чоргонаи
тана ба ду дасту ду пой; устухони чорбанд.
2. киноя аз дунё ва олам. 3. киноя аз аносири
чоргона, чор унсур. 4. бо ресмон ё банди
 – 561 –
дигар аз чањор тарафаш печонда бастани
чизе: чорбанд карда бастан.
ЧОРБАНДЇ ‫ ﭼﺎرﺑﻨﺪي‬1. ресмон ё танобе, ки
тифли навомўзро њангоми саворї ба асп
устувор мекунанд. 2. борхалта, кўлборе, ки
мусофир бо ду банд аз зери баѓал ва ду
банд аз рўи шона ба танаш устувор
мекунад. 3. мансуб ба чорбанд.
ЧОРБАРГА ‫ ﭼﺎرﺑﺮﮔﻪ‬иборат аз чор барг; чор-
барга шудан чор барг баровардан (оид ба
растанињои навруста).
ЧОРБАРЎЙ ‫ ﭼﺎرﺑﺮوي‬рў ба рў шудан ё дар як
љо њозир шудани ду ё чанд кас барои њалли
бањс ё муноќишае.
ЧОРБЕЛА ‫ ﭼﺎرﺑﻴﻠﻪ‬1. мутањаррик бо чор бел. 2.
завраќе, ки барои њаракати он чор бел
муќаррар гардидааст. 3. намуди варзиш дар
ќаиќронї, ки дар он завраќро чор нафар ба
њаракат медароранд.
ЧОРБЕХ ‫ ﭼﺎرﺑﻴﺦ‬он чи чор реша дорад; ◊
дарахти чорбех дунё, ки тибќи баъзе аз
таълимот аз чор унсур (об, хок, бод, оташ)
таркиб ёфтааст.
ЧОРБОЃ I ‫ ﭼﺎرﺑﺎغ‬1. боѓи калони зебо бо
дарахтони соядор ва боровар. 2. боѓњои
чоргона дар канори њамдигар, ки бо хиёбон
аз њам људо шудаанд. 3. ќаср, кўшк;
бўстонсаро.
ЧОРБОЃ II ‫ ﭼﺎرﺑﺎغ‬номи яке аз оњангњои ќа-
димии тољикї, чањорбоѓ.
ЧОРБОЃНОК ‫ ﭼﺎرﺑﺎغﻧﺎك‬чорбоѓдор.
ЧОРБОЃЧА ‫ ﭼﺎرﺑﺎﻏﭽﻪ‬чорбоѓи хурд.
ЧОРБОЗОРГАРД ‫ ﭼﺎرﺑﺎزارﮔﺮد‬књн. савдогаре,
ки ба навбат дар рўзњои бозор дењањоро
гашта моли худро мефурўшад.
ЧОРБОЛИШТ ‫ ﭼﺎرﺑﺎﻟﺸﺖ‬1. тахти шоњї. 2. до-
рои чор болишт (мас., тахти хоб).
ЧОРБОРА ‫ ﭼﺎرﺑﺎره‬1. чор баробар, чор бор
зиёдтар. 2. маротибаи чорум.
ЧОРБУРЉА ‫ ﭼﺎرﺑﺮﺟﻪ‬иборат аз чор бурљ,
чорбурљнок.
ЧОРВО ‫ ﭼﺎروا‬њайвоноти чорпои хонагї, аз
ќабили гов, асп, гўсфанд ва ѓ.: мањсулоти
чорво, парвариши чорво, хўроки чорво.
ЧОР
ЧОРВОДОР ‫ ﭼﺎروادار‬1. чорвопарвар, нигоњу-
бинкунандаи чорво. 2. соњиби чорво.
ЧОРВОДОРЇ ‫ ﭼﺎرواداري‬нигоњубини чорво,
чорвопарварї.
ЧОРВОПАРВАР ‫ ﭼﺎرواﭘﺮور‬ниг. чорводор.
ЧОРВОПАРВАРЇ ‫ ﭼﺎرواﭘﺮوري‬ниг. чорводорї.
ЧОРГОН ‫ ﭼﺎرﮔﺎن‬кит. чортагї, чорта-чорта,
чортої; бањои чоргона ба ивази чор (танга,
дирам).
ЧОРГОНА ‫ ﭼﺎرﮔﺎﻧﻪ‬1. иборат аз чор, чортої:
сарнишини чоргона, комиссияи чоргона,
фаслњои чоргона. 2. чортарафа, чорљониба:
ањдномаи чоргона.
ЧОРГОЊ ‫ ﭼﺎرﮔﺎه‬номи яке аз навоњои мусиќии
классикии тољик.
ЧОРГУЛ ‫ﭼﺎرﮔﻞ‬ дорои наќши чоргул (мас.,
тўппї).
ЧОРГУЛА ‫ ﭼﺎرﮔﻠﻪ‬ниг. чоргул.
ЧОРГЎША I ‫ ﭼﺎرﮔﻮﺷﻪ‬1. чоркунља; бинои чор-
гўша; тахтаи чоргўша. 2. њанд. шакли
њандасаї чоркунља, мураббаъ. 3. тахти
подшоњї, сарир. 4. хонаи хурд, чордевор. 5.
киноя аз тобут. 6. чор самт, чор тараф, чор
љониб.
ЧОРГЎША II ‫ ﭼﺎرﮔﻮﺷﻪ‬зарфе, ки чор даста
дорад, чизе, ки чордастгирак дорад: деги
чоргўша, кўзаи чоргўша.
ЧОРДАРА ‫ ﭼﺎردره‬1. хонаи дорои чор дар, ки
ду дар аз шимол ва дутои дигараш аз љануб
бошад. 2. автомашинаи дорои чор дар.
ЧОРДАРД ‫ ﭼﺎردرد‬охирин ва сахттарин дарди
занон њангоми (пеш аз) таваллуд кардан;
дарди шадиди зоиш.
ЧОРДАСТА ‫ ﭼﺎردﺳﺘﻪ‬1. он чи чор даста дорад:
хуми чордаста. 2. бо чор даст, бо истифода
аз чор даст.
ЧОРДАЊ ‫ ﭼﺎرده‬шумораи миќдорие, ки аз дањ
бо замми чор иборат аст; чордањсола он чи
ва он ки чордањ сол дошта бошад; чордањ-
шаба он чи чордањ шабро гузаронида
бошад; моњи шаби чордањ а) мањтоб, ки
чордањшаба шуда бошад; б) маљ. духтари
соњибљамол, арўси нозанин.
ЧОРДАЊУМ ‫ ﭼﺎردﻫﻢ‬шумораи тартибї аз чор-
дањ.
ЧОРДАЊУМИН ‫ ﭼﺎردﻫﻤﻴﻦ‬ниг. чордањумин.
ЧОР – 562 –
ЧОРДЕВОР ‫ ﭼﺎردﻳﻮار‬1. љои чор тарафаш
деворнок, њавлї. 2. њавлї ё мавзеи хароба.
3. хонаи хурд, ниг. чоргўша.
ЧОРДЕВОРЇ ‫ ﭼﺎردﻳﻮاري‬ниг. чордевор.
ЧОРДОРУ ‫ ﭼﺎردارو‬давое, ки аз чор унсур
таркиб ёфтааст.
ЧОРЁР ‫ ﭼﺎرﻳﺎر‬д. чањор халиф, љонишинони
Муњаммад пайѓамбар, хулафои рошидин,
ки Абубакр, Умар, Усмон ва Алї мебо-
шанд.
ЧОРЗАБОН ‫ ﭼﺎرزﺑﺎن‬пургўй, пурњарф, сергап.
ЧОРЗАБОНЇ ‫ ﭼﺎرزﺑﺎﻧﻲ‬1. пургўї, пурсадої. 2.
киноя аз чањор унсур: обу хок ва боду оташ.
3. киноя аз чањор унсур, ки ба чањор
забонаи дўзах ташбењ шудаанд.
ЧОРЗАРБ ‫ ﭼﺎرﺿﺮب‬номи яке аз навоњои
мусиќии классикии тољик.
ЧОРЗИД ‫ ﭼﺎرﺿﺪ‬чор падидаи сифатї, ки
иборатанд аз гармї, сардї, тарї ва хушкї.
ЧОРЗОНУ ‫ ﭼﺎرزاﻧﻮ‬тарзи нишастан, пойњоро
ќат карда, андар якдигар гузаронида ни-
шастан: чорзону нишастан.
ЧОРЇ ‫ ﭼﺎري‬1. чортогї. 2. чорсола (нисбат ба
њайвонот, хусусан гўсфанд): гўсфанди чорї.
ЧОРКАСА ‫ ﭼﺎرﻛﺴﻪ‬1. муносиб ва мувофиќ ба
чор кас; барои чор нафар: дивани чоркаса.
2. чорнафара, дар њайати чор нафар:
чоркаса омадан, чоркаса рафтан.
ЧОРКАСЇ ‫ ﭼﺎرﻛﺴﻲ‬ниг. чоркаса 2.
ЧОРКАФОН ‫ ﭼﺎرﻛﻔﺎن‬чорпора; чоркафон кар-
дан ба чор пора људо кардан (њезумро).
ЧОРКИТОБ ‫ ﭼﺎرﻛﺘﺎب‬1. рисола дар бораи усул
ва роњњои иљрои талаботи дини ислом, ки
чор китобро дар бар гирифта, яке аз
воситањои асосии дарсии мадрасањо пеши-
на будааст. 2. чањор китоби муќаддаси ба
пайѓамбарон нозилгашта, ки иборатанд аз
«Забур»-и Довуд, «Таврот»-и Мўсо,
«Инљил»-и Исо ва «Ќуръон»–и Муњаммад.
ЧОРКУНЉ(А) ‫ﭼﺎرﻛﻨﺠﻪ‬//‫ ﭼﺎرﻛﻨﺞ‬њанд. шакли
њандасавї чоркунља, мураббаъ; шакли њан-
дасавї, ки чор кунљ дорад.
ЧОРЌАБ ‫ ﭼﺎرﻗﺐ‬таър. либоси махсуси подшо-
њон ва амирон.
ЧОРЌАБАТА ‫ ﭼﺎرﻗﺒﺘﻪ‬1. иборат аз чор ќабат. 2.
чорошёна.
ЧОРЌАРС ‫ ﭼﺎرﻗﺮس‬навъи раќс ба њавои доира.
ЧОРЌАТ ‫ ﭼﺎرﻗﺖ‬1. чизи ба чор њисса ќат шуда,
ба чор тањ кардашуда. 2. хамшуда, дуто-
шуда; чорќат гардидан миёнро бисёр хам
кардан; чорќат зада нишастан миён хам
карда нишастан.
ЧОРЌАТОРА ‫ ﭼﺎرﻗﻄﺎره‬иборат аз чор ќатор,
дорои чор ќатор.
ЧОРЌАТОРЇ ‫ ﭼﺎرﻗﻄﺎري‬ба тариќи чор ќатор,
дар шакли чор ќатор, дар њайати чор
ќатор.
ЧОРЌИРРА ‫ ﭼﺎرﻗﺮّه‬дорои чор ќирра.
ЧОРМАЃЗ ‫ ﭼﺎرﻣﻐﺰ‬меваи гирдае бо пўстлохи
сахт, ки дар дарунаш чор пора маѓзи
серравѓан дорад: дарахти чормаѓз, равѓани
чормаѓз; ◊ ба сари касе чормаѓз шикастан
касеро сахт азоб додан; бо чормаѓзи пуч
баѓал (доман) пур кардан бо ваъдањои дурўѓ
фиреб додан, бо гапу сафсата умедвор
кардан.
ЧОРМАЃЗБОЗЇ ‫ ﭼﺎرﻣﻐﺰﺑﺎزي‬бозиест, ки бача-
гон аз масофаи гуногун чормаѓзи њамди-
гарро бо чормаѓз нишон мегиранд ва дар
сурати ба нишон расидан аз худ мекунанд.
ЧОРМАЃЗЗОР ‫ ﭼﺎرﻣﻐﺰزار‬боѓ ё љое, ки дарахти
чормаѓзи бисёр дорад.
ЧОРМАЃЗРАНГ ‫ ﭼﺎرﻣﻐﺰرﻧﮓ‬ба ранги чор-
маѓз; дорои ранги дарахти чормаѓз.
ЧОРМЕХ ‫ ﭼﺎرﻣﻴﺦ‬таър. љазои давраи амирї,
ки бандиро ба замин хобонда, дасту
пояшро кашида ба чор мех баста, мезаданд.
ЧОРМОЃАК ‫ﭼﺎرﻣﺎﻏﻚ‬ бот., ниг. шумтол,
шунг.
ЧОРМОТОРА ‫ ﭼﺎرﻣﺎﺗﺎره‬дорои чор муњаррик:
њавопаймои чормотора.
ЧОРМОЊА ‫ ﭼﺎرﻣﺎﻫﻪ‬1. ба муддати чор моњ:
курси чормоња, кори чормоња. 2. дарбар-
гирандаи чор моњ, дорои замони иборат аз
чор моњ: кўдаки чормоња.
ЧОРМОЊАГЇ ‫ ﭼﺎرﻣﺎﻫﮕﻲ‬овони чормоња бу-
дан, њангоми моњи чорумини њаёт.
ЧОРМУЊАРРИКА ‫ ﭼﺎرﻣﺤﺮّﻛﻪ‬ниг. чормотора.
 – 563 –
ЧОРНАЪЛ(А) ‫ﭼﺎرﻧﻌﻠﻪ‬//‫ ﭼﺎرﻧﻌﻞ‬чорхез, бо суръа-
ти тамом; чорнаъла тохтан бо суръати
тамом тохтани асп.
ЧОР-НОЧОР ‫ ﭼﺎرﻧﺎﭼﺎر‬хоњу нохоњ, ноилољ.
ЧОРОВОЗА ‫ ﭼﺎرآوازه‬бо иштироки чор овоз;
суруди чоровоза суруде, ки дар иљрои он
чор овоз иштирок мекунад.
ЧОРОИНА ‫ ﭼﺎرآﺋﻴﻨﻪ‬ниг. чоройна.
ЧОРОЙНА ‫ ﭼﺎرآﻳﻨﻪ‬1. дорои чор оина, чор
тарафаш оинадор: хонаи чороина. 2. књн.
љазои давраи амирї, ки ба бадани гунањгор
75-чўб зада мешуд.
ЧОРОШЁНА ‫ ﭼﺎرآﺷﻴﺎﻧﻪ‬чорќабата, иборат аз
чор ошёна (табаќа): бинои чорошёна.
ЧОРПАР ‫ ﭼﺎرﭘﺮ‬дорои чањор пар, тире, ки чор
пар дорад.
ЧОРПАРА ‫ ﭼﺎرﭘﺮه‬1. иборат аз чор пара, дорои
чор пара. 2. тех. асбоб, олот ва ќисми ягон
механизм, ки чор пара дорад.
ЧОРПАЊЛУ I ‫ ﭼﺎرﭘﻬﻠﻮ‬1. он чи чор пањлу
дорад. 2. ќадкўтоњи фарбењ. 3. китфвасеъ,
тануманд.
ЧОРПАЊЛУ II ‫ ﭼﺎرﭼﻬﻠﻮ‬:чорпањлу задан гуфт.
бањузур дароз кашида љой гирифтан,
бофароѓат дароз кашидан.
ЧОРПО ‫ ﭼﺎرﭘﺎ‬1. њайвоне, ки чор пой дорад. 2.
њайвоноти хонагї, чорво: чорпоя давидан.
ЧОРПОДОР ‫ ﭼﺎرﭘﺎدار‬ниг. чорводор.
ЧОРПОДОРЇ ‫ ﭼﺎرﭘﺎداري‬ниг. чорводорї.
ЧОРПОРА ‫ ﭼﺎرﭘﺎره‬1. як навъи тир, сочмаи
туфанги сарбур, ки чоряки гулўлаи
муќаррарї аст. 2. як навъ раќс. 3. як љуфт
занги раќќосї. 4. номи асбоби мусиќиест,
ки аз чор пора васл гардидааст.
ЧОРПОРАЗАН ‫ ﭼﺎرﭘﺎرهزن‬1. навозандаи сози
махсус, ки чорпора ном дорад. 2. касе, ки
дар тўй ва маъракањо чор чўбро ба
њамдигар зада оњанги мавзун мебарорад.
ЧОРПОЯ ‫ ﭼﺎرﭘﺎﻳﻪ‬1. он чи чор поя орад, тез, ба
њељ чиз нигоњ накарда давидан. 2. мизе, ки
чор поя дорад: мизи чорпоя. 3. курсї.
ЧОРРАХ(А) ‫ﭼﺎررﺧﻪ‬//‫ ﭼﺎررخ‬он чи чор рах
дорад, чорраха; шишаи чорраха зарфи
шишагии чор тарафаш њамвор.
ЧОР
ЧОРРАЊА ‫ ﭼﺎررﻫﻪ‬љои њамдигарро бурида
гузаштани якчанд роњ.
ЧОРРОЊА ‫ ﭼﺎرراﻫﻪ‬ниг. чоррања.
ЧОРРУКНА ‫ ﭼﺎررﻛﻨﻪ‬1. дорои чор рукн; шеъри
чоррукна шеъре, ки дорои чор рукн аст. 2.
ниг. чораркон.
ЧОРРЎЗА ‫ ﭼﺎرروزه‬1. ба муддати чор рўз. 2.
маљ. кўтоњ, кўтоњмуддат, гузарон, бебаќо.
ЧОРРЎЗАГЇ ‫ﭼﺎرروزﮔﻲ‬ синни мусовї ба чор
рўз.
ЧОРРЎЯ ‫ ﭼﺎرروﻳﻪ‬1. чортарафа, чорпањлу. 2.
мат. чорпањлу.
ЧОРСАД ‫ﭼﺎرﺻﺪ‬ шумораи миќдорї, чор бор
сад.
ЧОРСАДЇ ‫ ﭼﺎرﺻﺪي‬1. мансуб ба чорсад. 2. ба
тариќи (андозаи) чорсад.
ЧОРСАДСОЛА ‫ ﭼﺎرﺻﺪﺳﺎﻟﻪ‬чизе, ки ба будани
он чорсад сол шудааст.
ЧОРСАДСОЛАГЇ ‫ ﭼﺎرﺻﺪﺳﺎﻟﮕﻲ‬зикр ё ёдова-
рии гузаштани муддати чорсад сол бар
чизе.
ЧОРСАДУМ ‫ ﭼﺎرﺻﺪم‬касе ё чизе, ки раќами
тартибиаш чорсад аст.
ЧОРСАДУМИН ‫ ﭼﺎرﺻﺪﻣﻴﻦ‬ниг. чорсадум.
ЧОРСИНФА ‫ ﭼﺎرﺻﻨﻔﻪ‬иборат аз чор синф,
дорои чор синф: мактаби чорсинфа.
ЧОРСИНФДОР ‫ ﭼﺎرﺻﻨﻒدار‬ниг. чорсинфа.
ЧОРСОАТА ‫ ﭼﺎرﺳﺎﻋﺘﻪ‬1. чор соат давомкунан-
да. 2. ба муддати чор соат.
ЧОРСОАТИНА ‫ ﭼﺎرﺳﺎﻋﺘﻴﻨﻪ‬ниг. чорсоата.
ЧОРСОАТЇ ‫ ﭼﺎرﺳﺎﻋﺘﻲ‬ба муддати чор соат; ба
миќдори чор соат.
ЧОРСОЛА ‫ ﭼﺎرﺳﺎﻟﻪ‬1. ба синни чор сол расида.
2. дар муддати чор сол, барои чор сол: кори
чорсола.
ЧОРСОЛАГЇ ‫ ﭼﺎرﺳﺎﻟﮕﻲ‬1. синни чорсола. 2.
гузаштани муддати чор сол бар чизе.
ЧОРСЎ I ‫ ﭼﺎرﺳﻮ‬чорроња, љои њамдигарро
бурида гузаштани чанд роњ ё роњњои асосї.
ЧОРСЎ II ‫ ﭼﺎرﺳﻮ‬бозори болопўшида, ки
дорои чор даромадгоњ аст.
ЧОР – 564 –

ЧОРСЎ III ‫ ﭼﺎرﺳﻮ‬1. миёнбанди гулдўзї, якка- биаш чорум аст.

банд. 2. сарандози чоркунљаи занон.
ЧОРФОИЗА ‫ ﭼﺎرﻓﺎﺋﻀﻪ‬иборат аз чор фоиз,
ЧОРТАГЇ//ЧОРТОГЇ ‫ﭼﺎرﺗﺎﮔﻲ‬//‫ ﭼﺎرﺗﮕﻲ‬он чи иборат аз чордарсад.
аз чор адад иборат бошад: чортагї ќалам,
ЧОРХЕЗ ‫ ﭼﺎرﺧﻴﺰ‬сахт давидани асп, ба чор по
чортагї дафтар.
сахт тохтани асп.
ЧОРТАРАФА ‫ ﭼﺎرﻃﺮﻓﻪ‬1. чорљониба, ба ишти-
ЧОРХИШТ ‫ ﭼﺎرﺧﺸﺖ‬охури аз санг ё хишт
роки чор тараф: созиши чортарафа. 2. аз
сохташуда, ки дар он ангурро зер карда,
чор тараф; чортарафа печонда гирифтан аз
шираашро мегиранд, чархушт.
чор тараф ињота кардан.
ЧОРХОНА ‫ ﭼﺎرﺧﺎﻧﻪ‬њар чизи катакнусха:
ЧОРТАРК ‫ ﭼﺎرﺗﺮك‬телпак ё калапўши чор-
наќши чорхона, чити чорхона.
гўша, чоркунља.
ЧОРХОНАГЇ ‫ ﭼﺎرﺧﺎﻧﮕﻲ‬дорои чор хона;
ЧОРТАРОШ ‫ ﭼﺎرﺗﺮاش‬чор тарафаш тарошида-
њуљраи чорхонагї њуљраи (квартираи) ибо-
шуда: болори чортарош, чўби чортарош.
рат аз чор хона.
ЧОРТАЊ ‫ ﭼﺎرﺗﻪ‬ба чор ќисм тањ шуда, чорќат
ЧОРЊАД ‫ ﭼﺎرﺣﺪ‬кит. чор тарафи аслї: шарќ,
карда: чортањ кардан.
ѓарб, шимол ва љануб.
ЧОРТОБА ‫ ﭼﺎرﺗﺎﺑﻪ‬чор бор тофташуда (мас.,
ЧОРЊАЗОРА ‫ ﭼﺎرﻫﺰاره‬иборат аз чор њазор.
банд, арѓамчин): банди чортоба.
ЧОРЊАРБА ‫ ﭼﺎرﺣﺮﺑﻪ‬варз. намуди варзиш, ки
ЧОРТОГЇ ‫ ﭼﺎرﺗﺎﮔﻲ‬ниг. чортої.
чор навъ мусобиќаро дар бар мегирад.
ЧОРТОЇ ‫ ﭼﺎرﺗﺎﺋﻲ‬ба миќдори чор, ба андозаи
ЧОРЊИЉОЇ ‫ﭼﺎرﻫﺠﺎﺋﻲ‬ грам. иборат аз чор
чор.
њиљо.
ЧОРТОЌ I ‫ ﭼﺎرﻃﺎق‬саќф ё гунбазе, ки ба болои
ЧОРЊОКИМ ‫ ﭼﺎرﺣﺎﻛﻢ‬таър. номи чор
чањорпоя сохта шуда бошад.
намояндаи њукумат дар аморати Бухоро:
ЧОРТОЌ II ‫ ﭼﺎرﻃﺎق‬нишастангоњи ба болои ќозї, раис, амлокдор ва миршаб.
чор сутун устуворкардаи баланд дар
ЧОРЧАНД ‫ ﭼﺎرﭼﻨﺪ‬чор маротиба бештар.
киштзор ё тамошогоњњо.
ЧОРЧАРХА ‫ ﭼﺎرﭼﺮﺧﻪ‬он чи чор чарх дорад:
ЧОРТОР I ‫ ﭼﺎرﺗﺎر‬мус. асбоби мусиќии кўтоњ-
аробаи чорчарха.
тар аз танбўр, ки чор тор дорад.
ЧОРЧАШМА ‫ ﭼﺎرﭼﺸﻤﻪ‬1. њар чизе, ки ба назар
ЧОРТОР II ‫ ﭼﺎرﺗﺎر‬абрешими навъи аъло, ки
чор чашм дорад. 2. хеле бодиќќат; чор-
ресмонаш аз чор тор тофта шуда бошад.
чашма шудан а) ба чизе (касе) бодиќќат
ЧОРУЃ ‫ ﭼﺎرغ‬ниг. чоруќ. нигоњ кардан; б)мунтазир шудан, нигарон.
ЧОРУЌ ‫ ﭼﺎرق‬пойафзоли бепошнаи дастдўхт ЧОРЧИЛ(Л)А ‫ ﭼﺎرﭼﻠﻪ‬ниг. чорзону.
аз чарми хоми гов (бештар аз пўсти каллаи
ЧОРЧИЛ(Л)ИК ‫ ﭼﺎرﭼﻠﻚ‬1. гузаронидашуда
гов), ки бандњояшро ба соќи по мепечанд.
аз болои њам, ба тарзи салиб. 2. асбоби
ЧОРУЌДЎЗ ‫ ﭼﺎرقدوز‬устои дўзандаи чоруќ. салибмонанди тирдор, ки тоб дода ба он
ресмон мепечонанд.
ЧОРУЌДЎЗЇ ‫ ﭼﺎرقدوزي‬шуѓли дўхтани чоруќ.
ЧОРЧИЛ(Л)ИКШАКЛ ‫ ﭼﺎرﭼﻠﻚﺷﻜﻞ‬ба шакли
ЧОРУЌПЎШ ‫ ﭼﺎرقﭘﻮش‬1. он ки чоруќ пўши-
чорчиллик, салибнусха.
дааст. 2. маљ. камбаѓал, нодор.
ЧОРУМ ‫ ﭼﺎرم‬шумораи тартибї аз чор; њоки-
ЧОРЧИЛОЛАК ‫ﭼﺎرﭼﻼﻟﻚ‬ аробаи чорчарха,
фойтун.
мияти чорум васоити ахбори омма, ки яке
аз ќуввањои муассири љомеа аст. ЧОРЧЎБ ‫ ﭼﺎرﭼﻮب‬чор чўби тарошидаи ба њам
пайванд, ки дар он дар ё тиреза шинонда
ЧОРУМИН ‫ ﭼﺎرﻣﻴﻦ‬ниг. чорум.
мешавад ва ё сурат гузошта мешавад.
ЧОРУМЇ ‫ ﭼﺎرﻣﻲ‬касе ё чизе, ки раќами тарти-
 – 565 –
ЧОРЧЎБА ‫ ﭼﺎرﭼﻮﺑﻪ‬1. ниг. чорчўб. 2. маљ.
доира, њудуди амал ё нашъунамои чизе.
ЧОРЧЎККА ‫ ﭼﺎرﭼﻮﻛﻪ‬чор пои худро ќат
карда, хобидани њайвонот: шутурро
чорчўкка шинондан.
ЧОРЉИЛДА ‫ ﭼﺎرﺟﻠﺪه‬иборат аз чор љилд:
фарњанги чорљилда.
ЧОРЉОНИБА ‫ ﭼﺎرﺟﺎﻧﺒﻪ‬ниг. чортарафа.
ЧОРЉОЯ ‫ ﭼﺎرﺟﺎﻳﻪ‬дорои љой барои чор кас.
ЧОРШАНБЕ ‫ ﭼﺎرﺷﻨﺒﻪ‬яке аз рўзњои њафта, ки
байни сешанбе ва панљшанбе меояд.
ЧОРШАРБАТ ‫ ﭼﺎرﺷﺮﺑﺖ‬1. давое, ки аз чор
навъ шарбат таркиб ёфтааст. 2. чор навъ
ширинї ё њалвою меваљот, ки бар лаълї
рўи дастурхон мегузоранд.
ЧОРШОНА ‫ ﭼﺎرﺷﺎﻧﻪ‬1. касе, ки ќадаш кўтоњу
шонањояш пањну тануманд аст. 2. тану-
манд, ќавињайкал, ситабр. 3. номавзун ва
бадандом.
ЧОРШОХА ‫ ﭼﺎرﺷﺎﺧﻪ‬асбоби оњании дастадор,
ки чор шоха дорад ва барои ѓундоштани
алафу хасу хошок истифода мешавад.
ЧОРЯК ‫ ﭼﺎرﻳﻚ‬1. аз чор як њиссаи ягон чиз, аз
чор як ќисми ягон чиз: чоряки соат, чоряки
сол, чоряки роњ ва ѓ. 2. књн. воњиди вазн, ки
ба 2 кг баробар буд. 3. яке аз чор давраи
соли тањсил дар мактабњои низоми тањси-
лоти умумии Тољикистон: чоряки аввал,
чоряки чорум.
ЧОРЯКАСРА ‫ ﭼﺎرﻳﻚﻋﺼﺮه‬биступанљсола.
ЧОРЯКЇ ‫ ﭼﺎرﻳﻜﻲ‬бањоњои љамъбастии макта-
биён дар яке аз чор давраи соли тањсил дар
мактабњои низоми тањсилоти умумї.
ЧОРЯККОР ‫ ﭼﺎرﻳﻚﻛﺎر‬таър. он ки замини
мулкдорро барои чоряки њосилаш кишт
мекард.
ЧОРЯККОРЇ ‫ ﭼﺎرﻳﻚﻛﺎري‬кишт кардани
замини шахсони доро аз тарафи камба-
ѓалон ба музди чоряки њосили кишт:
чоряккорї кардан.
ЧОРЯКФИНАЛ ‫ ﭼﺎرﻳﻚﻓﻨﻞ‬яке аз њафт давраи
мусобиќоти нињої, ки дар он 8 даста ё
љониб иштирок мекунанд ва баъди хатми
он 4 даста ё варзишгари ѓолиб мусобиќаро
давом медињанд; мусобиќоти байни њашт-
ЧОШ
якфинал ва нимфинал.
ЧОРЯКФИНАЛЇ ‫ ﭼﺎرﻳﻚﻓﻨﻠﻲ‬мансуб ба чоряк-
финал: бозии чорякфиналї.
ЧОЊ ‫ ﭼﺎه‬1. чуќурии рост кандашуда, ки аз он
об мекашанд, ќудуќ. 2. њар чуќурї, ки
канда шуда ё худ ба худ ба вуљуд омада
бошад: чоњи нафт, чоњи артезианї, чоњи
ѓалла. 3. књн. зиндон. 4. кит., маљ.
бадбахтї, номад. 5. кит., маљ. хавф, хатар;
чоњи Нахшаб чоњи Муќаннаъ, ки ў аз он
чоњ равшание намудор кардааст; чоњи
хаспўш чуќурии рўяш тунук пўшида, ки бо
нияти ба даст афтондани чизе ё чун воситаи
монеа канда мешавад; ба сари роњи касе чоњ
кандан ба касе ќасди бад кардан.
ЧОЊБУН ‫ﭼﺎﻫﺒﻦ‬ зери чоњ, таги чоњ, буни чоњ.
ЧОЊДОР ‫ﭼﺎهدار‬
он ки дар чоњ нишаста аст,
зиндонї, мањбус.
ЧОЊКАН ‫ ﭼﺎهﻛﻦ‬1. он ки чоњ меканад, канан-
даи чоњ. 2. маљ. бадќасд, бадният; чоњкан
зери чоњ (зарб.) касе, ки ба дигаре ќасди бад
мекунад, худ ба мусибат гирифтор
мешавад.
ЧОЊКАНЇ ‫ ﭼﺎهﻛﻨﻲ‬чоњ кандан, чоњ кофтан.
ЧОЊКОВЇ ‫ ﭼﺎهﻛﺎوي‬ниг. чоњканї.
ЧОЊСОР ‫ ﭼﺎهﺳﺎر‬1. љое, ки чоњ дар он љо бисёр
аст. 2. чоњ; чоњи бисёр чуќур.
ЧОЊЧА ‫ ﭼﺎهﭼﻪ‬1. чоњи хурд. 2. чуќурие, ки
дўкони бофандагї болои вай шинонда
мешавад.
ЧОЧ ‫ ﭼﺎچ‬шањре будааст бо камонњои худ
машњур, дар Тошканд, шањри Шош.
ЧОЧЇ ‫ ﭼﺎﭼﻲ‬мансуб ба Чоч, умуман ва камони
чочї хусусан.
чош‫ ﭼﺎش‬асоси замони њозира аз чошидан.
ЧОШ I ‫ ﭼﺎش‬1. тўдаи кўфтаву ѓалбершудаи
ѓалла. 2. чизи дар як љо тўдашуда: чошњои
калони пахта; чошу пош; резу чош пањну
парешон, титу пит; бе резу чош нарезондаву
начаконда; чошу пош кардан (додан) пањну
пароканда кардан, титу пит кардан.
ЧОШЃАЛБЕР ‫ ﭼﺎشﻏﻠﺒﻴﺮ‬ѓалбери махсус барои
бехтани гандум ва љав дар хирмангоњ.
ЧОШИДАН ‫ﭼﺎﺷﻴﺪن‬ рехтан, пошидан, паро-
ЧОШ – 566 –
канда кардан, пош додан.
ЧОШНИГИР ‫ ﭼﺎﺷﻨﻲﮔﻴﺮ‬1. чашанда. 2. таър.
шахсе, ки мутасаддии чашидани хўроки
подшоњ ва санљидани он буд. 3. бањравар-
шаванда, насибахўр.
ЧОШНИГИРЇ ‫ ﭼﺎﺷﻨﻲﮔﻴﺮي‬чашидани тамъи
таоми подшоњ ва санљидани он бо маќсади
ошкор кардани зањролуд будан ё набудани
он.
ЧОШНЇ ‫ ﭼﺎﺷﻨﻲ‬1. андаке аз таом ва нўши-
данї, ки барои фањмидани мазаву санљи-
дани он ба дањон мебаранд. 2. намуна:
чошнї гирифтан; чошнии субњ сапедаи субњ,
аввали субњ.
ЧОШТ ‫ ﭼﺎﺷﺖ‬охири њиссаи якум аз чор њиссаи
рўз, ки ваќти пањн шудани офтоб аст.
ЧОШТГОЊ ‫ ﭼﺎﺷﺘﮕﺎه‬ниг. чошт; чоштгоњи калон
ќарибии пешин.
ЧОШТГОЊЇ ‫ ﭼﺎﺷﺘﮕﺎﻫﻲ‬1. мансуб ба чоштгоњ:
чойнўшии чоштгоњї, хоби чоштгоњї бењ аз
подшоњї (маќ.).
ЧУ ‫ ﭼﻮ‬шакли кўтоњи чун; 1. монанди, мисли.
2. њамин ки…, даме ки…
ЧУББИН ‫ﻴﻦ‬‫ ﭼﻮﺑ‬ниг. чаббин.
ЧУБУЌ ‫ ﭼﺒﻖ‬асбоби сархонадори тамокукашї,
ки ба он тамоку андохта оташ медињанду
мекашанд; чубуќ кашидан бо чубуќ тамоку
кашидан.
ЧУБУЌКАШ ‫ ﭼﺒﻖﻛﺶ‬он ки чубуќ мекашад,
кашандаи чубуќ.
ЧУВАШ ‫ ﭼﻮش‬номи яке аз халќњои туркзабони
сокини Россия, ки асосан дар Чувашистон
зиндагї мекунанд.
ЧУВАШЇ ‫ ﭼﻮﺷﻲ‬мансуб ба чуваш; забони чува-
шї забони халќи чуваш, ки ба гурўњи за-
бонњои туркї мансуб аст.
ЧУВВАС//ЧУВВОС ‫اس‬‫ﭼﻮ‬//‫س‬‫ ﭼﻮ‬овози балан-
ди борики гурўњи ягон чиз ё бачагон:
чуввас задан, чуввас кардан.
ЧУВВАСЗАНЇ ‫سزﻧﻲ‬‫ ﭼﻮ‬ѓалоѓула барпо
кардан, овози борик баровардани гурўњи
парандагон, бачагон ва ѓ.
ЧУГУТ ‫ ﭼﮕﻮت‬њуштаке, ки тавассути он
сайдро ба назди сайёд мехонанд.
ЧУЃ ‫ ﭼﻎ‬пораи ангишти фурўзон (аз ангишт-
санг ё аз чўб), лахчаи оташ.
ЧУЃАЛ ‫ ﭼﻐﻞ‬либоси љангї, љавшан, навъе аз
силоњ, ки њангоми љанг мепўшиданд; зирењ,
љомае, ки аз њалќањои оњанин тартиб дода
шудааст.
ЧУЃЗ//ЧУЃД ‫ﭼﻐﺪ‬//‫ ﭼﻐﺰ‬1. парандаест аз бум
хурдтар ва бадовоз, ки онро маъмулан
манњус ва бехосият мешуморанд. 2. кунгу-
ра, њисор, ќалъа.
ЧУЃУ ‫ ﭼﻐﻮ‬гунљишк, чумчуќ.
ЧУЃУЛ ‫ ﭼﻐﻞ‬гуфт. суханчин, хабаркаш, ѓай-
баткунанда, мољарољў.
ЧУЃУЛЇ ‫ ﭼﻐﻠﻲ‬хабаркашї, ѓайбат, иѓвогарї;
розу асрори касеро ифшо кардан: чуѓулї
кардан.
ЧУЃУЛХЎР ‫ ﭼﻐﻞﺧﻮر‬суханчин, хабаркаш, ка-
се, ки бо хабаркашї умр ба сар мебарад.
ЧУЃУНДАР ‫ ﭼﻐﻨﺪر‬лаблабу.
ЧУЃУР-ЧУЃУР ‫ ﭼﻐﺮﭼﻐﺮ‬калимаи таќлиди овоз
аз ќабили садои мурѓон.
ЧУЃУРЧУЌ ‫ ﭼﻐﺮﭼﻖ‬1. зоол. навъе парандаест
аз оилаи гунљишк. 2. маљ. зани серманањ,
зани серљоѓ.
ЧУК I ‫ ﭼﻮك‬олати таносули тифлон.
ЧУК II ‫ ﭼﻚ‬1. зону задан, ба зону нишастан.
2. зону задани шутур.
ЧУКБУР ‫ ﭼﻜﺒﻮر‬устое, ки маросими хатнаи
тифлонро ба љой меорад.
ЧУКБУРЇ ‫ ﭼﻜﺒﻮري‬шуѓли касе, ки тифлонро
хатна мекунад.
ЧУКБУРОН ‫ ﭼﻜﺒﺎران‬ќисми маросими тўи
суннатї, ки њангоми он тифлро хатна
мекунанд.
ЧУКРЇ ‫ ﭼﻜﺮي‬бот. растании хўрданибоби
пањнбарги ѓафспоя, ки аввали бањор дар
кўњњо мерўяд ва дар тиб, ќаннодї истифода
мешавад, ревољ, ревос.
ЧУЌУР ‫ ﭼﻘﻮر‬гуфт. 1. амиќ, жарф: чоњи чуќур.
2. њаматарафа: чуќур омўхтан.
ЧУЌУРИКОВЇ ‫ﭼﻘﻮريﻛﺎوي‬ кофтани жарфо,
гўдол, чоњ.
ЧУЌУРЇ ‫ﭼﻘﻮري‬ 1. љои фурўрафта ё канда-
 – 567 –
шуда, љои аз сатњи муќаррарї поён ва паст,
чуќур. 2. умќ, амиќї, жарфо.
ЧУЌУРОБ ‫ ﭼﻘﻮرآب‬:замини чуќуроб замине, ки
аз сатњи об пасттар ќарор дорад.
ЧУЌУРРАВЇ ‫ ﭼﻘﻮرروي‬фурў рафтан ба умќ,
дохил шудан ба умќ.
ЧУЌУРРАФТА ‫ ﭼﻘﻮررﻓﺘﻪ‬1. сифати феълии за-
мони гузашта аз чуќур рафтан. 2. ба умќ
расида, фурўрафта.
ЧУЌУРЧА ‫ ﭼﻘﻮرﭼﻪ‬шакли мусаѓѓари чуќур; чу-
ќурии хурд.
ЧУЛАК ‫ ﭼﻮﻟﻚ‬лањљ. 1. таноби абрешим, рес-
мон. 2. калоба.
ЧУЛБУЛА ‫ ﭼﻠﺒﻠﻪ‬1. лањљ. шитоб, изтироб,
беќарорї. 2. шитобкор, музтариб, шитоб-
зада.
ЧУМАК ‫ ﭼﻤﻚ‬нўли офтоба, љумаки чойник ва
ѓ.
ЧУМОЌ т. ‫ ﭼﻤﺎق‬гурзи оњанине, ки шаш пара
дорад, шашпар.
ЧУМЧА ‫ ﭼﻤﭽﻪ‬ќошуќ.
ЧУМЧУЌ т. ‫ ﭼﻤﭽﻖ‬лањљ. гунљишк: аз чумчуќ
тарсї, арзан накор (зарб.).
ЧУН ‫ ﭼﻮن‬пайвандак азбаски, бинобар ин ки, аз
сабаби он ки. 2. ваќте ки, њангоме ки,
њамин ки. 3. агар, гар. 4. чї гуна, чї тавр,
чї хел; чуну чаро а) бањс, муноќиша; б)
суол, пурсуљў; чуну чаро гуфтан бањс
кардан, сабаб пурсидан; бе чуну чаро бе њељ
гап, бешубња, њатман. 5. мисли, монанди,
њамчун. 6. мувофиќи, аз рўи.
ЧУНА ‫ ﭼﻮﻧﻪ‬хамири ба андозаи як нон бури-
дашуда, завола, гирдаи хамир.
ЧУНБА ‫ ﭼﻨﺒﻪ‬1. чўбдаст, калтак, таёќ. 2. чўбе,
ки занон дар ваќти љомашўї бо он либосро
мекўбанд. 3. чўбе, ки аз паси дар гузошта
мешавад. 4. маљ. одами ѓафси даѓал.
ЧУНБАК ‫ ﭼﻨﺒﻚ‬1. оњанрабо, санги оњанрабо,
миќнотис. 2. љасту хез, љунбидан.
ЧУНГ I ‫ ﭼﻨﮓ‬сухан ва гуфтор; ниг. чунгидан.
ЧУНГ II ‫ ﭼﻨﮓ‬1. киштии бузург. 2. љињози
фаровон.
ЧУНГ III ‫ ﭼﻨﮓ‬аз замин дона чидани мурѓон.
ЧУР
ЧУНГ IV ‫ ﭼﻨﮓ‬лањљ. дурушт.
ЧУНГУРАК ‫ ﭼﻨﮕﺮك‬лањљ. чангак, печалак;
чунгурак шудан чангак шудан, печалак
задан; чунгурак шиштан бо ду зону, нўги ду
пой нишастан.
ЧУНДАК ‫ ﭼﻨﺪك‬лањљ. сархонаи чизе, нўги
кунгурадори чизе: чундаки манора.
ЧУНДАР ‫ ﭼﻨﺪر‬мухаффафи чуѓундар, лаблабу.
ЧУНИН ‫ ﭼﻨﻴﻦ‬ин тавр, ин гуна, ин хел, мисли
ин, монанди ин.
ЧУНЇ ‫ ﭼﻮﻧﻲ‬чигунагї, кайфият.
ЧУНКИ ‫ ﭼﻨﻜﻪ‬пайвандак зеро ки, азбаски,
барои ин ки.
ЧУНОГ ‫ ﭼﻨﺎگ‬ќафас, ќафаси мокиён.
ЧУНОН ‫ ﭼﻨﺎن‬1. он гуна, њамон тавр, он тавр.
2. ба дараљае, он ќадар, ба њадде. 3. тавре,
ба тарзе. 4. пайваста, паёпай, бетанаффус,
лоянќатъ; ◊ чунону чунин а) ону ин, фалону
бањмон, ину он; б) тањќиру тазлил,
дашноми ќабењ.
ЧУНОНКИ ‫ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬он гуна ки…, тавре ки…,
монанди он ки…, мисли он ки…
ЧУНОНЧИ ‫ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬он тавр ки…, он гуна ки…,
масалан.
ЧУНОНЧУН ‫ ﭼﻨﺎﻧﭽﻮن‬1. чунонки, њамчунонки,
ба монанди, мисли. 2. он гуна, он сон, ба
тавре ки.
ЧУППИН ‫ﻴﻦ‬‫ ﭼﭙ‬ниг. чаббин.
ЧУРАК ‫ ﭼﺮك‬навъи ноне, ки хоси мардуми
Кавказ аст.
ЧУРБАК ‫ ﭼﺮﺑﻚ‬1. дурўѓи ростмонанд, дурўѓ.
2. иѓво, суханчинї, дурўягї; тўњмат,
бўњтон.
ЧУРГАР ‫ ﭼﺮﮔﺮ‬1. муфтї, фатводињанда. 2.
пешнамоз, имом.
ЧУРРА I ‫ ﭼﺮّه‬тиб. боди фатаќ, дабба.
ЧУРРА II ‫ ﭼﺮّه‬чолок, чаќќон, тезгард.
ЧУРРАК ‫ ﭼﺮّك‬њуштак; чуррак кашидан сахт
њуштак кашидан.
ЧУРТ ‫ ﭼﺮت‬ѓанаб, пинак, њолати байни хобу
бедорї, нимхобї.
ЧУРУК ‫ﭼﺮوك‬ лањљ. 1. фарсуда, ба даридан
ЧУР – 568 –
наздикшуда. 2. хаста, азњолрафта.
ЧУРУЌЌОС ‫ ﭼﺮوﻗّﺎس‬калимаи таќлиди овоз, ки
чириќ-чириќи парандагонро ифода меку-
над.
ЧУСТ ‫ ﭼﺴﺖ‬1. чаќон, чобук, чолок; чусту
чолок хеле чаќон, чусту чобук. 2. зуд, тез,
басуръат.
ЧУСТАК ‫ ﭼﺴﺘﻚ‬анбўри хурди нўгборики
њамвор, ки бо он ќисмњои хеле резаро љо ба
љо мекунанд.
ЧУСТЇ I ‫ ﭼﺴﺘﻲ‬1. чолокї, чобукї, чаќќонї. 2.
њушёрї.
ЧУСТЇ II ‫ ﭼﺴﺘﻲ‬мансуб ба Чуст, ки мавзеест
дар водии Фарѓона: тўппии чустї.
ЧУСТХЕЗ ‫ﭼﺴﺖﺧﻴﺰ‬ љањанда, тезрафтор,
чобукрав.
ЧУСУНЧА ‫ ﭼﺴﻮﻧﭽﻪ‬шакли таѓйирёфтаи чесун-
ча, ки матои сафеди зардтоби абрешимї
аст.
ЧУФТ ‫ ﭼﻔﺖ‬танг, часпон, зич.
ЧУХА ‫ ﭼﺨﻪ‬ниг. чухо.
ЧУХО ‫ ﭼﺨﺎ‬як навъ либоси пашмини кўтоњи
беостин; як навъ љомаи насрониён.
ЧЎБ ‫ ﭼﻮب‬1. тана, навда ва шохаи ѓафси
дарахт, ки баъд аз буридан барои сў-
зишворї, бинокорї ва сохтани чизњои
дигар истифода мешавад. 2. чўбдаста, кал-
так. 3. ќуфл, ѓалаќаи дар, занљиру зулфини
дар. 4. калтак; адабчўб; ќамчин: то набошад
чўби тар, фармон нагирад гову хар (зарб.). 5.
маљ. хароб, хушк, лоѓар: хирс мулло
мешавад аз зарби чўб (зарб.); чўбу чахс
гуфт. њезуммайда, чўбњои майда-чуйдаи
шикаста; чўб хўрдан бо чўб зада шудан,
шатта хўрдан; ба сари касе чўб шикастан
љазо додан, сахт азоб додан касеро; гўру
чўб кардан дафн кардан мурдаро; чўби тар
ба касе фурўхтан касеро фиреб додан; чўби
нармро кирм мехўрад ба одами нарму
бурдбор озор бештар мерасад; чўб пеши
касе гузошта ба касе монеае сохтан; чўби
сўрохи занбур иѓвогар, шўрангез; чўби
Мўсо киноя аз асои Мўсо пайѓамбар; чўби
худо садо надорад, њар ки хурад, даво
надорад (зарб.).
ЧЎБА ‫ﭼﻮﺑﻪ‬ 1. тири тахтаи ош, ки бо вай
хамирро тунук мекунанд. 2. чўби чизњои
дигар, ки он чизњо ба он чўб шинонда ё
баста мешавад: чўбаи байраќ, чўбаи дор.
ЧЎБАК ‫ ﭼﻮﺑﻚ‬гуфт. чўбчае, ки бо онњо
наќора менавозанд.
ЧЎБАКЗАН ‫ ﭼﻮﺑﻚزن‬1. попдори шабгард, ки
шаќиллоќ зада посбонї мекунад. 2. маљ.
ѓайбаткунанда, пањнкунандаи овозањои
росту дурўѓ.
ЧЎББАНДЇ ‫ ﭼﻮبﺑﻨﺪي‬1. девора ё монеаи аз
чўб сохташуда. 2. ќисми бо чўб мустањкам
кардашудаи кўпрук, хона ва монанди инњо.
3. пояњои чўбин ё оњании болои њам баста-
шуда, ки барои сохтан ё таъмири иморат
муваќќатан шинонда мешавад.
ЧЎББОЗ ‫ ﭼﻮبﺑﺎز‬он ки болои пои чўбин бозї
мекунаду мераќсад.
ЧЎББОЗЇ ‫ ﭼﻮبﺑﺎزي‬ба бадан пои чўбин баста,
бозї кардани бозингар.
ЧЎББУР ‫ ﭼﻮبﺑﺮ‬он ки чўб мебурад.
ЧЎББУРЇ ‫ﭼﻮبﺑﺮي‬ буридани чўб: корхонаи
чўббурї.
ЧЎБГАЗ ‫ ﭼﻮبﮔﺰ‬књн. чўби андоза барои чен
кардани дарозї ва масофа.
ЧЎБГАРЇ ‫ ﭼﻮبﮔﺮي‬коркард ва истењсоли чўб:
саноати чўбгарї.
ЧЎБДАСТ ‫ ﭼﻮبدﺳﺖ‬асо, таёќ; калтак.
ЧЎБДАСТА ‫ ﭼﻮبدﺳﺘﻪ‬1. ниг. чўбдаст. 2. дастаи
чўбини ягон олат.
ЧЎБДОР ‫ ﭼﻮبدار‬ниг. калтакдор.
ЧЎБЗАН ‫ ﭼﻮبزن‬он ки чўб мезанад, љазо-
дињанда бо чўб.
ЧЎБЗАНЇ ‫ ﭼﻮبزﻧﻲ‬задан (љазо додан) бо чўб.
ЧЎБИН ‫ ﭼﻮﺑﻴﻦ‬он чи аз чўб бошад, њар чизи аз
чўб сохташуда: кати чўбин, сандуќи чўбин,
мехчаи чўбин; пои чўбин пои сунъї; аспи
чўбин маљ. тобут.
ЧЎБКАДУ ‫ ﭼﻮبﻛﺪو‬навъи каду, ки пўсти
ѓафси сахт дорад ва онро ба сифати зарф
барои андохтани об ва чизњои моеъ исти-
фода мекунанд.
ЧЎБКАШ ‫ ﭼﻮبﻛﺶ‬мошине, ки барои инти-
ќоли чўб таъйин гардидааст.
 – 569 –
ЧЎБКАШЇ ‫ ﭼﻮبﻛﺸﻲ‬интиќоли чўб ва масо-
лењи чубї.
ЧЎБКОР ‫ ﭼﻮبﻛﺎر‬он ки аз чўб њар гуна лаво-
зимот месозад.
ЧЎБКОРЇ ‫ ﭼﻮﺑﻜﺎري‬1. аз чўб сохташуда, сохт-
моне, ки дар он чўб истифода шудааст. 2.
дуредгарї, аз чўб чизе сохтани дуредгар. 3.
задан бо чўб; задан бо калтак; чўб кардан
бо чўб ё калтак лат кардан. 4. маљ. суст,
холї, беасос: айбномаи тагаш чўбкорї.
ЧЎБМОНАНД ‫ ﭼﻮبﻣﺎﻧﻨﺪ‬шабењи чўб, чизе, ки
ба чўб монандї дорад.
ЧЎБПОРА ‫ ﭼﻮبﭘﺎره‬пораи аз чўб кандашуда,
тароша, параха.
ЧЎБРОСТ ‫ ﭼﻮبراﺳﺖ‬кит., бот. извичи печон,
гиёњи часпандаву печон, ки дар иќлими
љануб парвариш меёбад, лиана.
ЧЎБРОЊА ‫ ﭼﻮبراﻫﻪ‬мавзеъ ва роње, ки бо он
чўбњои буридашударо ба минтаќаи инти-
ќолпазир мерасонанд.
ЧЎБСО(Й) (‫ ﭼﻮبﺳﺎ)ي‬асбоби оњанин барои
соидан ва суфта кардани чўб; сўњони чўб.
ЧЎБТАРОШ ‫ ﭼﻮبﺗﺮاش‬гуфт. дуредгар.
ЧЎБТАРОШЇ ‫ ﭼﻮبﺗﺮاﺷﻲ‬гуфт. дуредгарї.
ЧЎБТОРА ‫ ﭼﻮبﺗﺎره‬лањљ. 1. шипанги бо хода-
чањо ё чўб пўшидашуда. 2. ќисми хона аз
шифт то бом, чортоќ; чердак.
ЧЎБХЎРАК ‫ ﭼﻮبﺧﻮرك‬зоол. 1. њашаротест, ки
чўбро хўрда сурох-сўрох мекунад, мўрёна.
2. љонварест, ки ќисмњои чўбии киштї ва
бандарро хўрда нобуд мекунад, мўрёна,
чўбхора; мўрёна њама чизи хонаро хурад,
љуз ѓами соњиби хона (зарб.).
ЧЎБХЎРДА ‫ﭼﻮبﺧﻮرده‬ бо чўб задашуда, кал-
такхўрда.
ЧЎБЧА ‫ ﭼﻮﺑﭽﻪ‬шакли мусаѓѓари чўб, чўби хурд.
ЧЎБЧАК ‫ ﭼﻮﺑﭽﻚ‬чўбњои хурду резу шикаста
барои сўзондан.
ЧЎБШАВЇ ‫ ﭼﻮبﺷﻮي‬раванди мубаддал гаш-
тан ба чўб.
ЧЎБШИНОС ‫ ﭼﻮبﺷﻨﺎس‬касе, ки дар шинох-
тани анвои чўб мутахассис аст, шиносандаи
чўб.
ЧЎР
ЧЎБШИНОСЇ ‫ﭼﻮبﺷﻨﺎﺳﻲ‬ илм дар бораи чўб
ва анвои он.
ЧЎЗА ‫ ﭼﻮزه‬ниг. чўља.
ЧЎК(К)А ‫ ﭼﻮﻛﻪ‬гуфт. њолати ба зону истодан;
чўкка задан ба зону истодан; чўкка зада
нишастан ба зону нишастан.
ЧЎКИДА ‫ ﭼﻮﻛﻴﺪه‬ба таг нишаста, фурўрафта:
чашмони чўкида.
ЧЎКИДАН ‫ ﭼﻮﻛﻴﺪن‬1. фурў рафтан. 2. маљ.
хамидан, паст шудан.
ЧЎК(К)ОНДАН ‫ ﭼﻮﻛﺎﻧﺪن‬ба зону шинондан.
ЧЎЛ ‫ ﭼﻮل‬дашт, биёбон, сањрои беоб.
ЧЎЛИСТОН ‫ ﭼﻮﻟﺴﺘﺎن‬биёбони васеъ, дашти
холї ва беодаму беоб.
ЧЎЛЇ ‫ ﭼﻮﻟﻲ‬мансуб ба чўл; биёбонї.
ЧЎЛМАРГ ‫ ﭼﻮلﻣﺮگ‬гуфт. 1. фавтида дар чўл.
2. маљ. сарсон, саргардон.
ЧЎЛОЌ т. ‫ ﭼﻮﻻق‬гуфт. 1. он ки мелангад,
ланг. 2. маъюб (мас., дасташ аз кор
баромада).
ЧЎЛПЇ ‫ ﭼﻮﻟﭙﻲ‬ниг. чавлї.
ЧЎНГ ‫ ﭼﻮﻧﮓ‬гуфт. 1. дароз, ќадбаланд. 2.
даѓал, ноњамвор, номавзун.
ЧЎПОН ‫ ﭼﻮﭘﺎن‬нигањбон ва чаронандаи рамаи
гўсфанд ва буз, шубон, рамабон, подабон.
ЧЎПОНБАЧА ‫ ﭼﻮﭘﺎنﺑﭽﻪ‬бачае, ки шубонї
мекунад, рамабони љавон.
ЧЎПОНЇ ‫ ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ‬1. кори чўпон, рамабонї,
дањмардагї; чўпонї кардан чўпон шуда кор
кардан, бо касби чўпонї машѓул будан. 2.
мансуб ба чўпон; мутааллиќ ба чўпон:
калтаки (чўбдастаи) чўпонї, наи чўпонї,
саги чўпонї.
ЧЎПОНПИСАР ‫ ﭼﻮﭘﺎنﭘﺴﺮ‬писарбачае, ки чў-
пон бошад, чўпони љавон.
ЧЎПЧИЛЛА ‫ ﭼﻮﭘﭽﻠّﻪ‬боф. чиллаи торњои
барои бофтан тайёршуда.
ЧЎРИГЇ ‫ ﭼﻮرﻳﮕﻲ‬чўрї будан, канизї.
ЧЎРЇ ‫ ﭼﻮري‬ѓуломзан, канизак.
ЧЎРТАКИГЎЙ ‫ ﭼﻮرﺗﻜﻲﮔﻮي‬гуфт. касе, ки
беибо, лучу пўстканда гап мезанад.
ЧЎТ – 570 –

ЧЎТ ‫ ﭼﻮت‬1. асбоби чоркунљаи симу мўњрадор тухмњоро гузоштан: чўљаро дар тирамоњ
барои њисобу китоб. 2. шакли дигаргун- мешуморанд (маќ.).
шудаи калимаи русии «счет»; чўт задан
ЧЎЉАБАРОРАК ‫ ﭼﻮﺟﻪﺑﺮارك‬ниг. љўљабарорак.
њисоб кардан.
ЧЎЉАБАРОРЇ ‫ ﭼﻮﺟﻪﺑﺮاري‬ниг. љуљабарорї.
ЧЎТАЛ ‫ ﭼﻮﺗﻞ‬пуле, ки дар сари ќимор аз бурд
ва касони берун аз бозї медињанд; чўт ЧЎЉАХУРЎС ‫ﭼﻮﺟﻪﺧﺮوس‬ хурўсчўља, хурўси
гирифтан аз бурди ќимор њисса гирифтан љавон.
(бидуни иштирок дар бозї).
ЧЎЯН ‫ ﭼﻮﻳﻦ‬1. гудохтаи маъдании оњан омехта
ЧЎТАЛГИР ‫ ﭼﻮﺗﻞﮔﻴﺮ‬он ки чўтал мегирад. бо углерод, ки аз пўлод нозук буда, дар
саноат ашёи муњим њисоб меёбад: чўян
ЧЎТАЛПУЛЇ ‫ ﭼﻮﺗﻞﭘﻮﻟﻲ‬пули чўтал.
гудохтан, чўян рехтан. 2. аз чўян сохта-
ЧЎТЗАН ‫ ﭼﻮتزن‬касе, ки бо чўт амал иљро шуда: деги чўян.
мекунад.
ЧЎЯНГУДОЗ ‫ ﭼﻮﻳﻦﮔﺪاز‬он ки чўян мегудозад.
ЧЎТКА р. ‫ ﭼﻮﺗﻜﻪ‬олати аз мўй ё ќил
ЧЎЯНГУДОЗЇ ‫ ﭼﻮﻳﻦﮔﺪازي‬гудохтани чўян, об
басташуда, ки барои тоза кардани либос ё
кардани чўян.
чизи дигар ва барои молидани ранг ва ѓ.
истифода мешавад, ки он шакли дигар- ЧЎЯНИН ‫ ﭼﻮﻳﻨﻴﻦ‬чизе, ки аз чўян аст.
гуншудаи калимаи русии «щетка» мебошад:
ЧЎЯНЇ ‫ ﭼﻮﻳﻨﻲ‬мансуб ба чўян; аз чўян сохта-
чўтка задан, бо чўтка тоза кардан, бо чўтка
шуда: деги чўянї, офтобаи чўянї, бухории
молидан.
чўянї.
ЧЎТУР ‫ ﭼﻮﺗﻮر‬лањљ., гуфт. оне, ки рўяш доѓи
ЧЎЯНПОРА ‫ ﭼﻮﻳﻦﭘﺎره‬пораи чўян, резаи чўян.
наѓзак дорад, он ки бар рўяш доѓњои наѓзак
боќї мондааст: одами чўтур, рўи чўтур. ЧЎЯНРЕЗ ‫ ﭼﻮﻳﻦرﻳﺰ‬он ки чўянро об карда ба
ќолаб мерезад, рехтагар.
ЧЎТУРЇ ‫ ﭼﻮﺗﻮري‬чўтур будан.
ЧЎЉА ‫ ﭼﻮﺟﻪ‬бачаи мурѓ, мурѓбача, дурусташ
ЧЎЯНРЕЗА ‫ ﭼﻮﻳﻦرﻳﺰه‬заррањо ва порањои хур-
ди чўян.
љўља; чўља баровардан аз тухми хобон-
дашуда чўља баровардан; чўља хобонидан ЧЎЯНРЕЗЇ ‫ ﭼﻮﻳﻦرﻳﺰي‬1. об кардани чўян. 2. ба
зери мурѓи курк барои чўља баровардан ќолаб рехтани олоти чўянї.
 Љ
Љ њарфи сиюми алифбои њозираи тољикї; дар пурчин кардан бадќањр шудан, хафа шудан;
алифбои арабиасоси тољикї њарфи љим (‫ ;)ج‬дар аз љабин чин кушодан чењра кушода кар-
њисоби абљад ба адади 3 баробар аст. дан, аз ќањр фуромадан; араќи љабин рехтан
бисёр мењнат кардан, араќ рехта кор кардан;
ЉАБАЛ а. ‫ ﺟﺒﻞ‬кўњ; љабали росих кўњи устувор,
бо араќи љабин ёфтан бо мењнати бисёр ба
кўњи побарљо.
даст овардан (чизеро).
ЉАБАЛЇ ‫ﺟﺒﻠﻲ‬ мансуб ба љабал; кўњистонї,
ЉАБИНГИРИФТА ‫ ﺟﺒﻴﻦﮔﺮﻓﺘﻪ‬туршрўй, ќањрї,
кўњї.
бадќавоќ; ѓамгин.
ЉАБ(Б)АНДА ‫ ﺣﺒﻨﺪه‬хосияти он чизе, ки чизи
ЉАБИРА I ‫ ﺟﺒﻴﺮه‬:љабира шудан љамъ шудан,
моеъро ба худ кашида мегирад.
гирд омадан.
ЉАБАРИЯ а. ‫ ﺟﺒﺮﻳﻪ‬д. фирќае (мазњабе) аз ис-
ЉАБИРА II а. ‫ ﺟﺒﻴﺮه‬кит., д. вузў ё ѓусл, ки дар
лом, ки ба эътиќоди пайравони ин фирќа та-
он агар љое аз аъзои бадан љароњат ё захме
моми корњои инсон бе ихтиёр ва иродаи ў ба
дошта бошад, бе расонидани об ба љои ин
хости Худо рўй медињад.
захм ѓусл ё тањорат кардан мумкин аст.
ЉАБАРЇ//ЉАБРЇ ‫ ﺟﺒﺮي‬мансуб ба љабария.
ЉАБ(Б)ИШ‫ ﺟﺒﺶ‬ниг. љабидан.
ЉАБАРУТ а. ‫ﺟﺒﺮوت‬ кит. ќудрат, азамат,
ЉАБОБИРА а. ‫ ﺟﺒﺎﺑﺮه‬1. љ. љаббор. 2. тоѓиён,
бузургї.
гарданкашон, исёнгарон. 3. нирумандон,
ЉАББА ‫ﻪ‬‫ﺟﺒ‬ ниг. љубба. ќавиён, зўрмандон, баќувватон.
ЉАББИДАН ‫ﻴﺪن‬‫ ﺟﺒ‬ниг. љабидан. ЉАБОН а. ‫ ﺟﺒﺎن‬тарсу, тарсончак, буздил.
ЉАББОР а. ‫ﺎر‬‫ ﺟﺒ‬1. соњиби тавоної,соњиби ЉАБОНАТ а. ‫ ﺟﺒﺎﻧﺖ‬тарсончакї, буздилї; тарс.
ќудрат (сифати Худо); љонро ба љаббор супо-
ЉАБР I а. ‫ ﺟﺒﺮ‬1. касеро бо зўр ба коре водор
ридан киноя аз мурдан. 2. љабркунанда, зулм-
кардан. 2. зулм, ситам, зўрї, љавр; љабру зулм
кунанда, золим.
зулму ситам; љабр дидан ситам кашидан,
ЉАББОРЇ ‫ﺎري‬‫ ﺟﺒ‬1. соњибиќтидорї, тавоної. 2. зулм дидан; љабр кардан зулму ситам кардан;
зулму љабркунандагї; зўроварї. љабр шудан дар њаќќи касе беадолатї нисбат
ба касе, зўр афтодан ба касе; ба љони худ
ЉАБЃАТ//ЉАБЃУТ ‫ﺟﺒﻐﻮت‬//‫ ﺟﺒﻐﺖ‬латта, пахта,
љабр кардан ба худ ситам кардан, худро ба
пашм ва ѓ., ки ба даруни кўрпа, болишт ва
азоб монондан.
монанди он меандозанд.
ЉАБР II а. ‫ ﺟﺒﺮ‬1. кит. устухонбандї кардан. 2.
ЉАБДУЌ ‫ ﺟﺒﺪق‬гуфт. олати зинат, бештар ба-
кит. дуруст кардан, ба њоли аввала овардан.
рои асп: љабдуќи нуќракўб; љабдуќи сафарро
муњайё кардан тайёрии сафарро дидан. ЉАБР III а. ‫ ﺟﺒﺮ‬илми љабр, алљабр, алгебра.
ЉАБИДАН ‫ ﺟﺒﻴﺪن‬ба худ кашида гирифтан ЉАБРАИЛ а. ‫ ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ‬д. номи яке аз фариштагон,
(обро, намиро), макида гирифтан. ки оварандаи вањйи илоњї ба пайѓамбарон
аст.
ЉАБИН а. ‫ ﺟﺒﻴﻦ‬пешонї, љабња, носия; љабин
ЉАБ – 572
ЉАБРАН а. ّ‫ ﺟﺒﺮا‬бо зўрї, бо зулму ситам зўран
маљбуран.
ЉАБРДИДА ‫ ﺟﺒﺮدﻳﺪه‬1. ситамкаш, мазлум, си-
тамдида. 2. зарардида, ранљдида.
ЉАБРИЯ а. ‫ ﺟﺒﺮﻳﻪ‬:ќувваи љабрия ќувваи маљ-
буркунандаи њокима.
ЉАБРЇ ‫ ﺟﺒﺮي‬ниг. љабарї.
ЉАБРКУНАНДА ‫ ﺟﺒﺮﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии за-
мони њозира аз љабр кардан. 2. ситамкунанда,
золим, љобир.
ЉАБРПЕША ‫ﺟﺒﺮﭘﻴﺸﻪ‬ золим, љафокор, ситам-
гар.
ЉАБРРАСИДА ‫ ﺟﺒﺮرﺳﻴﺪه‬ниг. љабрдида.
ЉАБУН ‫ ﺟﺒﻮن‬књн. тарсончак.
ЉАБЊА I а. ‫ ﺟﺒﻬﻪ‬пешонї, љабин; љабњаи пурчин
пешонаи чиндор.
ЉАБЊА II а. ‫ ﺟﺒﻬﻪ‬1. хатти пеши љанг; майдони
пеши њарбу зарб; љабњаи мењнат (кор) сањни
мењнат. 2. соња, арса.
ЉАБЊАСОЇ ‫ ﺟﺒﻬﻪﺳﺎﺋﻲ‬пешонї ба замин мон-
дан, саљда кардан, изњори итоат.
ЉАВ I ‫ ﺟﻮ‬ѓаллае, ки бештар ба чорпоён
медињанд ва аз ордаш нон њам мепазанд; ор-
ди љав; љави бањорї љаве, ки бањор кишт ме-
шавад; љави тирамоњї љаве, ки дар тирамоњ
кишт мегардад; љаве, як љав каме, андаке, ба
ќадри як љав; аз охури баланд љав хўрдан бо
имтиёз зиндагї кардан, ба зиндагии имтиёз-
нок одат кардан; як љав наарзидан њељ арзиш
надоштан; њисоб љав-љав, бахшиш лаг-лаг
(зарб.) њисоби аниќ дар љои худ, бахшиш њам
ба љои худ; љав-љав маљ. кам-кам.
ЉАВ II //ЉАВВ а. ‫ ﺟﻮ‬кит. ќабати њаво, ки За-
минро ињота кардааст, фазо, атмосфера;
љавви њаво байни замину осмон.
ЉАВБЕД ‫ ﺟﻮﺑﻴﺪ‬як навъ беди чўбаш сахт: асои
љавбед, чўбдасти љавбед.
ЉАВБЕДЇ ‫ ﺟﻮﺑﻴﺪي‬аз чўби љавбед сохташуда:
асои љавбедї.
ЉАВВОЛ а. ‫ال‬‫ﺟﻮ‬ 1. љавлонкунанда. 2. маљ.
љањанда.
ЉАВВОЛА а. ‫اﻟﻪ‬‫ ﺟﻮ‬кит. љањанда; гирдгарданда;
машъали фурўзони даврзананда, ки мисли
доираи оташ менамояд.
ЉАВГИР ‫ ﺟﻮﮔﻴﺮ‬лањљ. иллати пои асп, ки дар
натиљаи тасфи аспро хунук накарда бо љав
сер кардани он пайдо мешавад.
ЉАВДАРАВ ‫ ﺟﻮدرو‬ваќти расидани љав ва да-
рави он, замони дарави љав.
ЉАВДАРАВЇ ‫ ﺟﻮدروي‬ниг. љавдарав.
ЉАВДАТ а. ‫ ﺟﻮدت‬некї, хубї, некў шудан; фази-
лат, бартарї.
ЉАВДОН ‫ ﺟﻮدان‬кит. доѓ ва лаккаи сиёњранг дар
дандони асп ва дигар чорпоён, ки аз рўи он
синну соли онњоро муайян мекунанд.
ЉАВДОНА ‫ ﺟﻮداﻧﻪ‬1. кит., бот. навъи бед, ки аз
чўби он дастаи белу каланд месозанд. 2. як
навъ бофт дар бофандагї, ки монанди донаи
љав аст. 3. кит. навъи кофури муаттар ва
марѓуб.
ЉАВДОР ‫ ﺟﻮدار‬1. гандуми сиёњранги борик, ки
дар байни гандумпоя мерўяд. 2. навъе аз
ѓаллаи љавмонанд, ки ба чорпоён медињанд
ва аз ордаш нон низ мепазанд.
ЉАВЗ ‫ ﺟﻮز‬1. кит., муарраби гавз; чормаѓз; љавзи
бўё љавзи мускат; љавзи њиндї норгил,
чормаѓзи њиндї. 2. навъе аз ангури сафеди ба
зардї моили хеле ширин: ангури љавз.
ЉАВЗАК ‫ ﺟﻮزك‬хекиртак, ќуртак.
ЉАВЗБУН ‫ ﺟﻮزﺑﻦ‬дарахти чормаѓз.
ЉАВЗИНА ‫ ﺟﻮزﻳﻨﻪ‬њалвои чормаѓздор.
ЉАВЗЇ ‫ ﺟﻮزي‬мансуб ба љавз; ба ранги чормаѓз,
чормаѓзї.
ЉАВЗО а. ‫ ﺟﻮزا‬нуљ. 1. номи бурљи сеюм аз
дувоздањ бурљи фалак, Дупайкар. 2. яке аз
моњњои шамсї (23 май–24 июн), ки мавсими
дарави љаву гандум аст.
ЉАВЗОР ‫ ﺟﻮزار‬љое, ки љав коштаанд, майдони
кишти љав.
ЉАВИН ‫ ﺟﻮﻳﻦ‬мансуб ба љав; аз љав пухташуда:
нони љавин.
ЉАВЇ ‫ ﺟﻮي‬ниг. љавин.
ЉАВКЎБ ‫ ﺟﻮﻛﻮب‬кўфташуда, майдашуда, реза-
шуда, љави кўфта, љави кўбида шуда.
ЉАВЌ а. ‫ﺟﻮق‬ кит. гурўњ, тўда, дастае аз мар-
 – 573
дум; села.
ЉАВЛАЌ ‫ ﺟﻮﻟﻖ‬муарраби љавлах.
ЉАВЛАЌЇ ‫ ﺟﻮﻟﻘﻲ‬муарраби љавлахї.
ЉАВЛАХ ‫ ﺟﻮﻟﺦ‬кит. матои пашмин, ки аз он
хўрљину љувол медўзанд.
ЉАВЛАХЇ ‫ﺟﻮﻟﺨﻲ‬ кит. љавлахпўш,
пашминапўш, ќаландари жандапўш.
ЉАВЛОН а. ‫ ﺟﻮﻻن‬1. њаракатњои пай дар пай,
љунбиши пай дар пай, тоб хўрда њаракат
кардан. 2. давидан, тохтан, тез њаракат кар-
дан; мардро майдон нишон медињад, харро
љавлон (маќ.). 3. њаракати тез, хез кардан. 4.
рафтори хиромон; љавлон рафтан хиромон
рафтан; љавлон додан ба њар тараф њаракат
додан, гирд гардондан; љавлон задан а) тоб
хўрда њаракат кардан, хез кардан; б) гирд
гаштан, давр задан; в) давидан, тохтан,
њуљум кардан; љавлон кардан (намудан) а)
њаракатњои сахт ва тез кардан; б) тоб хўрда
давидан, гирд гашта њаракат кардан; в) сахт
давидан, њуљум кардан; ба љавлон даромадан
(омадан) тез њаракат кардан, тез ва паи њам
љунбидан.
ЉАВЛОНГАР ‫ﺟﻮﻻﻧﮕﺮ‬ љавлонкунанда, њаракат-
кунанда.
ЉАВЛОНГАЊ//ЉАВЛОНГОЊ ‫ﺟﻮﻻﻧﮕﺎه‬//‫ﺟﻮﻻﻧﮕﻪ‬
љои љавлон кардан, љои њаракат, майдони
њаракат ва давидан.
ЉАВЛОНШИТОБ ‫ ﺟﻮﻻنﺷﺘﺎب‬кит. зудсайр, тез-
њаракат.
ЉАВМАСТ ‫ ﺟﻮﻣﺴﺖ‬бо љав парваришёфта, љав
хўрда ќувватгирифта, масти љав: аспи
љавмаст, хари љавмаст.
ЉАВОБ а. ‫ ﺟﻮاب‬1. сухан ё гапе, ки дар посухи (ё
ба ивази) пурсише гуфта мешавад, посух;
суолу љавоб пурсишу посух: љавоби хаттї,
љавоби шифоњї. 2. пайравї, назира (ба ягон
шеър, ѓазал ва ѓ.); љавоб гуфтан а) посух до-
дан ба пурсиши касе; б) назира навиштан ба
шеъри касе. 3. муќобилат ба кор ё ба сухан;
ба љавоби…, дар љавоби… дар ивази, дар по-
сухи, дар муќобили... 4. маљ. њисоб, њисобот
(барои амали худ, барои кирдору рафтори
худ): љавоби кирдори худ, љавоби рафтори
худ; љавоб гардондан а) љавоб додан; б)
њамроњ шудан, пайравї кардан, дастгирї
ЉАВ
кардан кори касеро; в) муќобилат кардан; аз
љавоб ољиз омадан гапи љавобї ёфта натаво-
нистан; ба салом љавоб додан, љавоби саломро
гардонидан алайк гуфтан; ба талаб(от) љавоб
додан мувофиќи талаб(от) будан, та-
лаб(от)ро ќонеъ кунондан; љавоб ёфта ната-
вонистан гап ёфта натавонистан, ба пурсиши
касе посух дода натавонистан; бе љавоб мон-
дан љавоб надодан, иљро накардан; љавоби
касеро дода натавонистан а) ба пурсиши касе
посух дода натавонистан; б) ќудрати муќо-
билати касе (чизе)-ро надоштан; гап пурсу
љавоб шунав дар мавриде гуфта мешавад, ки
тараф дар посухи савол сухани ѓайри-
ќаноатбахш, лофи бењуда гуфта бошад. 5.
рухсат, иљозат, озод кардан (аз коре); љавоб
гирифтан рухсат гирифтан, иљозат гирифтан
(барои озод шудан, барои аз кор рафтан);
љавоб додан а) ба суоли касе посух додан; б)
касеро аз кор, озод кардан, ба касе барои
рафтан рухсат додан; в) муќобилат кардан; г)
њисобот додан (дар бораи кирдор, рафтор,
кор ва амали худ), масъул шудан; љавоб шу-
дан озод шудан, иљозати рафтан гирифтан. 6.
маљ. љонибдорї, пайравї, дастгирї; дар
љавоби кори пешќадамон, дар љавоби даъвати
сарвари давлат.
ЉАВОБАН а. ً‫ ﺟﻮاﺑﺎ‬ба љавоб, дар љавоб: љавобан
чизе гуфтан.
ЉАВОБГАР‫ ﺟﻮاﺑﮕﺮ‬1. масъул, мутасаддї ва мас-
ъули коре. 2. ўњдадор. 3. гунањгор, айбдор,
љавобдињанда (дар мурофиа); љавобгар будан
масъул будан, гунањгор будан; љавобгар кар-
дан масъул гардонидан, ўњдадор кардан,
гунањгор кардан; љавобгар шудан масъул шу-
дан, гунањгор шудан.
ЉАВОБГАРЇ ‫ ﺟﻮاﺑﮕﺮي‬1. масъул будан, масъу-
лият, љавобгар будан. 2. гунањгорї, айбдорї;
љавобгариро ба гардан гирифтан масъулиятро
ба зимма гирифтан; љавобгарї доштан масъ-
улиятнок будан, масъулият доштан (кор, ва-
зифа); ба љавобгарї кашидан гунањгор кар-
дан, масъул гардонидан (касеро барои коре):
љавобгарии маъмурї, љавобгарии моддї.
ЉАВОБГЎ(Й) (‫ ﺟﻮاﺑﮕﻮ)ي‬1. мувофиќи чизе (тала-
боте) будан: ба талабот љавобгўй будан. 2.
ниг. љавобгар 1.
ЉАВОБГЎЇ ‫ﺟﻮاﺑﮕﻮﺋﻲ‬ љавоб гуфтан, љавоб до-
дан.
ЉАВ – 574
ЉАВОБДИЊАНДА ‫ ﺟﻮابدﻫﻨﺪه‬1. он ки љавоб
медињад. 2. љавобгар.
ЉАВОБИЯ а. ‫ ﺟﻮاﺑﻴﻪ‬љавоб, посух, ки ба тарзи
хаттї навишта шуда бошад.
ЉАВОБЇ ‫ ﺟﻮاﺑﻲ‬1. дар љавоби чизе гуфташуда:
мактуби љавобї, ѓазали љавобї. 2. дар љавоби
(муќобили, баробари) чизе коре кардан:
њуљуми љавобї, њамлаи љавобї, ташрифи
љавобї, зарбаи љавобї.
ЉАВОД I а. ‫ ﺟﻮاد‬кит. асп, аспи хушзот, аспи
тездав, аспи даванди зотї.
ЉАВОД II а. ‫ﺟﻮاد‬ кит. сахї, саховатманд,
љавонмард.
ЉАВОЗ а. ‫ ﺟﻮاز‬1. иљозат, рухсат, изн. 2. иљозат-
нома, коѓаз барои озодона сафар кардан, гу-
зарнома. 3. рањої, рухсати рањої.
ЉАВОЗНОМА ‫ ﺟﻮازﻧﺎﻣﻪ‬ниг. љавоз 2.
ЉАВОМЕЪ а. ‫ ﺟﻮاﻣﻊ‬љ. љомеа.
ЉАВОН//ЉУВОН ‫ ﺟﻮان‬1. одам, њайвон ва ё да-
рахт, ки ба њадди миёнаи умри табиии худ
њанўз нарасида бошад, барно; муќоб. пир. 2.
нав, навбунёд: шањри љавон; насли љавон на-
сли наврас; пиру љавон, љавону пир њама,
љумла; љавон мондан њамеша љавон мондан;
аз нав љавон гаштан (шудан) тару тоза шу-
дан, намуди тоза гирифтан, љавонии нав
пайдо кардан; ба љони љавонат зарар нарасад
(љабр нашавад) умри љавонат бадиро наби-
над.
ЉАВОНА ‫ ﺟﻮاﻧﻪ‬1. гови љавони нар, гўсолаи нар,
навбас. 2. муѓља, муѓљаи дарахт.
ЉАВОНАГОВ ‫ﺟﻮاﻧﻪﮔﺎو‬ гўсолаи мода, гови
љавони мода.
ЉАВОНАК ‫ ﺟﻮاﻧﻚ‬шакли навозиши љавон.
ЉАВОНАКАК ‫ ﺟﻮاﻧﻜﻚ‬шакли тасѓири љавон.
ЉАВОНБАХТ ‫ﺟﻮانﺑﺨﺖ‬ хушбахт, некбахт, нав-
бахт.
ЉАВОНБУХОРИЁН ‫ ﺟﻮانﺑﺨﺎرﻳﺎن‬таър. cозмони
инќилобї дар Бухорои амирии охири асри
XIX ва ибтидои асри ХХ.
ЉАВОНБУХОРЇ ‫ ﺟﻮانﺑﺨﺎري‬таър. узви созмони
љавонбухориён.
ЉАВОНВОР ‫ﺟﻮانوار‬ љавонмонанд, мисли ља-
вон: љавонвор кор кардан.
ЉАВОНГАШТА ‫ ﺟﻮانﮔﺸﺘﻪ‬ба њолати љавонї
баргашта (расида): кишвари кўњансоли
љавонгашта, пири љавонгашта, шањри
ќадимаи љавонгашта.
ЉАВОНДИЛ ‫ ﺟﻮاندل‬дилаш љавон, бардам: пири
љавондил.
ЉАВОНДУХТАР ‫ﺟﻮاندﺧﺘﺮ‬ духтари наврасида,
духтари љавон.
ЉАВОНЗАН ‫ ﺟﻮانزن‬зани љавон.
ЉАВОНИБ а. ‫ ﺟﻮاﻧﺐ‬љ. љониб.
ЉАВОНИМАРГ ‫ ﺟﻮاﻧﻲﻣﺮگ‬ниг. љавонмарг.
ЉАВОНИМАРГБОБ ‫ ﺟﻮاﻧﻴﻤﺮگﺑﺎب‬гуфт., тањќ.
касе ки сазовори љавонимарг шудан бошад.
ЉАВОНЇ ‫ ﺟﻮاﻧﻲ‬барної, шабоб; айёми љавон
будани одам ва њар чизи дигар; муќоб. пирї:
айёми љавонї, замони љавонї, солњои љавонї,
муњаббати љавонї, зўри љавонї; љавонї дош-
тан љавон будан.
ЉАВОНМАРГ ‫ ﺟﻮانﻣﺮگ‬1. он ки дар љавонї
мурдааст; љавонмарг кардан дар љавониаш
нобуд кардан; љавонмарг шудан дар љавонї
мурдан. 2. калимаи дашном, ки дар ваќти
изњори норизої аз касе гўянд.
ЉАВОНМАРГЇ ‫ﺟﻮانﻣﺮﮔﻲ‬ дар љавонї вафот
кардан.
ЉАВОНМАРД ‫ ﺟﻮانﻣﺮد‬1. марди љавон, одами
љавон. 2. њимматбаланд, олињиммат, бому-
рувват, сахї.
ЉАВОНМАРДЇ ‫ ﺟﻮانﻣﺮدي‬1. мардонагї, дило-
варї, далерї. 2. њимматбаландї, олињим-
матї, саховат, футувват.
ЉАВОНМАРДОНА ‫ ﺟﻮانﻣﺮداﻧﻪ‬1. мардона, ба
тарзи љавонмард, ќањрамонона. 2. њиммат-
баландона, саховатмандона, мењрубонона:
рафтори љавонмардона, њиммати љавонмар-
дона.
ЉАВОННАМО ‫ ﺟﻮان ﻧﻤﺎ‬он ки синнаш аз љавонї
гузашта, аммо зоњиран ё ба рафтор ба љавон
монанд аст: чењраи љавоннамо.
ЉАВОННАМОЇ ‫ ﺟﻮانﻧﻤﺎﺋﻲ‬амали он ки синнаш
аз љавонї кайњо гузашта, аммо онро зоњир
кардан намехоњад ва ё зоњиран љавон ба на-
 – 575
зар мерасад.
ЉАВОНОНА ‫ ﺟﻮاﻧﺎﻧﻪ‬1. љавонвор(она); зиндагии
љавонона мисли зиндагии љавонон. 2.
љавонвор, дар њолати барної ва љавонї.
ЉАВОНПАЊЛАВОН ‫ ﺟﻮانﭘﻬﻠﻮان‬пањлавони ља-
вон, љавони ќавї, пурзўр.
ЉАВОНПИСАР ‫ ﺟﻮانﭘﺴﺮ‬писаре, ки љавон аст,
писари љавон, наврас.
ЉАВОНРОЙ ‫ ﺟﻮاﻧﺮاي‬кит. дорои аќли солим, со-
лимаќл.
ЉАВОНСОЛ ‫ ﺟﻮانﺳﺎل‬ниг. љавон.
ЉАВОНТАРОШ ‫ ﺟﻮانﺗﺮاش‬одами солхўрдае, ки
худро љавон нишон медињад.
ЉАВОНФИКР ‫ ﺟﻮانﻓﻜﺮ‬касе, ки нисбат ба сохти
мављуда ба тарзи нав фикр мекунад, рав-
шанфикр, нављўй.
ЉАВОР а. ‫ ﺟﻮار‬кит. њамсоягї, наздикї; то
љавори… то наздики…; ба (дар) љавори… ба
(дар) наздикии…, ба (дар) њамсоягии…
ЉАВОРИМАККА ‫ ﺟﻮاريﻣﻜّﻪ‬ниг. љуворимакка.
ЉАВОРИШ ‫ ﺟﻮارش‬муарраби гувориш, доруи
мураккаби хушмаза ва тезњазм.
ЉАВОСИС а. ‫ ﺟﻮاﺳﻴﺲ‬љ. љосус.
ЉАВОЊИР а. ‫ ﺟﻮاﻫﺮ‬љ. љавњар; гавњарњо,
марворидњо, сангњои ќиматбањо.
ЉАВОЊИРДОР ‫ ﺟﻮاﻫﺮدار‬дорои љавоњир.
ЉАВОЊИРДОРУ ‫ ﺟﻮاﻫﺮدارو‬навъи сурмае, ки ба
чашм ќувват мебахшад ва ба он љавоњиротро
њал мекунанд.
ЉАВОЊИРКОР ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻛﺎر‬бо љавоњир ороста
шуда: љомаи љавоњиркор.
ЉАВОЊИРКОРЇ ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻛﺎري‬бо љавоњир орос-
ташуда, љавоњирдор, љавоњирнишон: дастпо-
наи љавоњиркорї, тољи љавоњиркорї.
ЉАВОЊИРНИГОР ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻧﮕﺎر‬гавњарнишонда,
гавњаркўб, мурассаъ ба љавоњир.
ЉАВОЊИРНИСОР ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻧﺜﺎر‬кит. љавоњирпош;
◊ килки љавоњирнисор ќалам.
ЉАВОЊИРНИШОН ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻧﺸﺎن‬љавоњиршинон-
дашуда, љавоњиркорї.
ЉАВОЊИРОЛОТ ‫ ﺟﻮاﻫﺮآﻻت‬ниг. љавоњирот.
ЉАВ
ЉАВОЊИРОТ а. ‫ﺟﻮاﻫﺮات‬ љавоњир, сангњои
ќиматбањо.
ЉАВОЊИРСОЗ ‫ ﺟﻮاﻫﺮﺳﺎز‬он ки аз љавоњирот
њар чи месозад, заргар.
ЉАВОЊИРСОЗЇ ‫ ﺟﻮاﻫﺮﺳﺎزي‬1. шуѓлу амали
љавоњирсоз, заргарї кардан. 2. мањал ва ма-
кони љавоњирсозї, дўкони заргарї.
ЉАВОЊИРФУРЎШ ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻓﺮوش‬он ки љавоњирот
савдо мекунад, фурўшандаи љавоњирот.
ЉАВОЊИРФУРЎШЇ ‫ ﺟﻮاﻫﺮﻓﺮوﺷﻲ‬љавоњир фу-
рўхтан, бо љавоњир савдо кардан, хариду
фурўши љавоњирот.
ЉАВОЊИРШИНОС ‫ ﺟﻮاﻫﺮﺷﻨﺎس‬он ки љавоњир-
ро наѓз мешиносад, шиносандаи сангњои
ќиматбањо, гавњаршинос.
ЉАВПАЗ ‫ ﺟﻮﭘﺰ‬ниг. љавпазак.
ЉАВПАЗАК ‫ ﺟﻮﭘﺰك‬навъи мевае, ки дар љинси
худ пештар мепазад; мевањои пешпаз,
мевањои пешпазак.
ЉАВР а. ‫ ﺟﻮر‬зулм, ситам, љафо, озор, бедод;
муќоб. адл: љавру љафо, љавру зулм, љавру си-
там; љавр дидан (кашидан) зулму ситам ди-
дан (кашидан); ба худ љавр кардан худро
азоб додан, худро ба азоб монондан, сахтие-
ро ба зимма гирифтан.
ЉАВРПЕША ‫ ﺟﻮرﭘﻴﺸﻪ‬золим, ситамгар.
ЉАВСАЌ а. ‫ ﺟﻮﺳﻖ‬кит. кўшк, ќаср.
ЉАВСАНГ ‫ ﺟﻮﺳﻨﮓ‬санге, ки њамвазни як дона
љав аст, чизе, ки ба вазн ва бузургї ба андо-
заи як дона љав аст.
ЉАВСАР ‫ ﺟﻮﺳﺮ‬гандуме, ки хўшааш мисли
хўшаи љав сўзандор мешавад, монанд ба
љавдор.
ЉАВФ а. ‫ ﺟﻮف‬ковокї, миёнхолигии даруни чи-
зе.
ЉАВФУРЎШ ‫ ﺟﻮﻓﺮوش‬он ки ба хариду вурўши
љав машѓул аст, фурўшандаи љав; ◊ гандум-
намои љавфурўш њилагар, даѓобоз.
ЉАВФУРЎШЇ ‫ ﺟﻮﻓﺮوﺷﻲ‬1. амали љавфурўш;
фурўхтан ва харидани љав. 2. маљ. њилагарию
фиреб кардан.
ЉАВЊАР ‫[ ﺟﻮﻫﺮ‬муарраби гавњар] 1. санги
ќиматбањо (алмос, марворид, ёќут ва ѓ.). 2.
ЉАВ
фалс. асли њар чиз, асли њар чизе, ки вуљуди
мустаќил дорад; муќоб. араз; асл. 3. моњият:
љавњари маънї, љавњари сухан. 4. хим. асид,
кислота, шира, эссенсия: љавњари лиму,
љавњари сирко. 5. обутоби силоњи буранда
(корд, шамшер ва ѓ.).
ЉАВЊАРДОР I ‫ ﺟﻮﻫﺮدار‬обутобёфта; обдида:
шамшери љавњардор.
ЉАВЊАРДОР II ‫ ﺟﻮﻫﺮدار‬дорои асид, дорои ши-
раи чизе.
ЉАВЊАРИЁТ ‫ ﺟﻮﻫﺮﻳﺎت‬давоњое, ки аз љавњарњои
доругї тайёр карда мешаванд.
ЉАВЊАРЇ ‫ ﺟﻮﻫﺮي‬он ки љавоњиротро меши-
носад, љавњаршинос, гавњаршинос: ќадри зар
заргар шиносад, ќадри љавњар љавњарї
(зарб.).
ЉАВЊАРШИНОС ‫ ﺟﻮﻫﺮﺷﻨﺎس‬ниг. љавњарї.
ЉАВ –ЉАВ ‫ ﺟﻮ ﺟﻮ‬ниг. љав.
ЉАВШАН ‫ ﺟﻮﺷﻦ‬1. књн. як навъ либоси љангии
ќадима, ки аз њалќаву порчањои оњан сохта
мешуд, зирењ; ба тарзи истиора: љавшани
дил, љавшани тан, љавшани љон. 2. зоол. коса-
хонаи сангпушт.
ЉАВШАНВАР ‫ ﺟﻮﺷﻦور‬љавшандор, љавшанпўш.
ЉАВШАНГУЗАР ‫ﺟﻮﺷﻦﮔﺬر‬ кит.,
љавшангузор.
ЉАВШАНГУЗОР ‫ ﺟﻮﺷﻦﮔﺬار‬кит. сўрохкунандаи
љавшан (сифати тир, найза ва ѓ.).
ЉАВШАНПЎШ ‫ ﺟﻮﺷﻦﭘﻮش‬касе, ки љавшан пў-
шидааст, зирењпўш.
ЉАВШАНХОЙ ‫ ﺟﻮﺷﻦﺧﺎي‬кит. љавшаншикан,
љавшанфарсо.
ЉАВШАНШИКАН ‫ ﺟﻮﺷﻦﺷﻜﻦ‬кит., ниг. љавшан-
гузор.
ЉАЃАЛЛИЌ т. ‫ ﺟﻐﻠّﻖ‬ду болиштчаи намадї, ки
аз ду тараф ба зери зин гузошта мешавад.
ЉАЃБУТ ‫ ﺟﻐﺒﻮت‬ниг. љабѓат.
ЉАЃИДАН ‫ ﺟﻐﻴﺪن‬1. саъю кўшиш кардан. 2. дам
задан; љаѓидан наёристан ёрои дам задан на-
доштан. 3. гуфт. кафидан, пора шудан, љаѓ
ёфтан.
ЉАЃОЛА//ЧАЃОЛА ‫ﭼﻐﺎﻟﻪ‬//‫ﺟﻐﺎﻟﻪ‬ кит. дастае аз
– 576
мурѓон, гурўње аз парандагон: љаѓола-љаѓола
даста–даста, гурўњ–гурўњ.
ЉАЃОЗ ‫ ﺟﻐﺎز‬болопўши шутур монанди зин ё
полон, ки ваќти савор шудан ё бор кардан ба
он менињанд, полони шутур; љаѓоз пахш кар-
дан љаѓоз нињодан ба шутур.
ЉАЃЉАЃ ‫ ﺟﻐﺠﻎ‬бот., лањљ. як навъ гиёњ, ки ав-
вали бањор гул мекунад, ќоќу.
ЉАД(Д) а. ‫ ﺟﺪ‬1. падари падар, бобо; љадди аъло
бобокалон, падари бобо. 2. ба шакли љамъ
љаддон гузаштагон.
ЉАДАЛ а. ‫ ﺟﺪل‬1. љанг, њарб, набард, љидол:
љангу љадал. 2. бањсу мунозира; муноќиша,
хархаша, кашмакаш, бигў–магў. 3. саъю
кўшиш, мубориза; бо љадал а) бо саъю
кўшиш, бо ѓайрат, бо њаракати зиёд; б) бо
шитоб, бо суръат; љањду љадал саъю кўшиш,
кўшишу талош: љадал доштан саъю кўшиш
доштан, мубориза кардан; љадал кардан (на-
мудан) а) саъю кўшиш кардан; б) мубориза
бурдан. 4. кит. илмест, ки ба воситаи он усу-
лу шароит ва чигунагии мунозира шинохта
мешавад.
ЉАДАЛА а. ‫ ﺟﺪﻟﻪ‬гуфт. шитоб, суръат, талотўб,
хурўш.
ЉАДАЛЇ а. ‫ ﺟﺪﻟﻲ‬1. марбут ба љадал. 2. бањсу
ниг.
мунозиракунанда. 3. фалс. диалектик. 4.
љангї.
ЉАДАР а. ‫ﺟﺪر‬ 1. варам, омос. 2. тиб. љоѓар,
ѓуррї.
ЉАДАРЇ а. ‫ﺟﺪري‬ кит., тиб. як навъ бемории
наѓзак.
ЉАДВАЛ а. ‫ ﺟﺪول‬1. хати рост, рањи хат дар ки-
тоб ё дафтар. 2. олате, ки ба воситаи он хати
рост кашида мешавад. 3. намудор, наќша,
рўйхате, ки барои њисоби давомати кор,
дарс, иљрои кор ва бо тартиб нишон додани
ваќт ва хусусияти чизњои дигар тартиб дода
мешавад: љадвали дарс, љадвали имтињонот,
љадвали машѓулият, љадвали кор, љадвали
њаракати автобус, љадвали зарб риёз. љадвали
зарб задани раќамњо; љадвал кашидан а) хат
кашидан; б) љадвали кор, дарс, машѓулият ва
ѓ., тартиб додан.
ЉАДВАЛБАНДЇ ‫ ﺟﺪولﺑﻨﺪي‬1. љадвал кашидан.
2. ба воситаи кашидани хатњои уфуќї ва
 – 577
амудї таќсим кардани замин, сохтмон ва ѓ.
ба андозањои мушаххас. 3. гурўњбандї ва
таќсими иттилооти муайян ба шакли љадвал.
ЉАДВАЛВОР ‫ ﺟﺪولوار‬љадвалмонанд, рост, ба
сони љадвал.
ЉАДВАЛДОР ‫ ﺟﺪولدار‬хати рост кашида, љадвал
кашидашуда (барои коре, машѓулияте,
њисобе ва ѓ.).
ЉАДВАЛКАШ ‫ ﺟﺪولﻛﺶ‬1. хаткаш, хати рост
кашанда. 2. наќшакаш, тарњсоз, лавњнигор.
ЉАДВАЛКАШЇ ‫ ﺟﺪولﻛﺸﻲ‬амали мансуб ба љад-
валкаш.
ЉАДВАЛСОЗЇ ‫ ﺟﺪولﺳﺎزي‬ниг. љадвалбандї.
ЉАДВОР ‫ ﺟﺪوار‬бот. решаи дармана.
ЉАДД а. ‫ ﺟﺪ‬ниг. љад(д).
ЉАДДА а. ‫ه‬‫ ﺟﺪ‬модаркалон, бибї.
ЉАДИД а. ‫ ﺟﺪﻳﺪ‬1. кит. нав, тоза. 2. таър. пай-
рави њаракати љадидї, тарафдори љадидия.
ЉАДИДАН а. ً‫ ﺟﺪﻳﺪا‬аз нав, такроран.
ЉАДИДИЯ а. ‫ ﺟﺪﻳﺪﻳﻪ‬таър. љараёни сиёсии бай-
ни табаќањои буржуазияи мањаллї ва зиёиё-
ни Осиёи Марказї, ки шиораш ислоњталабї
буд.
ЉАДИДЇ ‫ ﺟﺪﻳﺪي‬ниг. љадидия.
ЉАДИДКУШЇ ‫ ﺟﺪﻳﺪﻛﺸﻲ‬њаракат барои нест
кардани љадидон дар аморати Бухоро дар
солњои 1918-1920.
ЉАДИДТАРОШ ‫ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺮاش‬он ки даъвои љадидї
мекунад, он ки худро љадид нишон медињад.
ЉАДИР а. ‫ ﺟﺪﻳﺮ‬шоён, сазовор, лоиќ.
ЉАДЇ а. ‫ ﺟﺪي‬нуљ. номи бурљи дањум аз бурљњои
дувоздањгонаи фалакї, ки Офтоб 22 декабр
то 21 январ ба он дохил мешавад, дар
китобњои нуљуми ќадим ин бурљ ба шакли
бузѓола тасвир шудааст, Бузѓола, Бузак.
ЉАДОВИЛ а. ‫ ﺟﺪاول‬љ. љадвал.
ЉАДР ‫ ﺟﺪر‬кит. девор.
ЉАЗ фр. ‫ ﺟﺰ‬мус. оркестри махсуси мусиќї, ки аз
асбобњои нафасї, тордор ва баландовоз
ташкил ёфтааст.
ЉАЗ(З) ‫ ﺟﺰ‬боќимондаи бирёни равѓани дунбаи
ЉАЗ
гўсфанд, баъд аз гудохтан (об кардан), љазза.
ЉАЗАБА ‫ ﺟﺰﺑﻪ‬гуфт. хашм, ѓазаб, ќањр, тундї;
тарсондан, дўѓу пўписа.
ЉАЗАБАДОР ‫ ﺟﺰﺑﻪدار‬1. сахтгир, љиддї. 2. пур-
хашм, хашмгин; тарсовар.
ЉАЗАК ‫ ﺟﺰك‬номи иллат ва марази мурѓон аст,
ки бар асари он аз бехи пар то ба устухони
онњо сўрох мешавад.
ЉАЗАЪ а. ‫ ﺟﺰع‬1. бесабрї, бетоќатї, беќарорї;
нола ва зорї; љазау фазаъ гиряву зорї, оњу
шеван. 2. тарс, бим. 3. илтимос, тазаррўъ, та-
валло.
ЉАЗБ а. ‫ ﺟﺬب‬1. ба худ кашидан, кашиш; ќувваи
љазби Замин. 2. кашиш (диќќатро), дилрабої,
љалб; љазб кардан (намудан) кашидан, ба худ
љалб кардан.
ЉАЗБА а. ‫ ﺟﺬﺑﻪ‬кашиш, кашиши ќалбї; ањли
љазба сўфиён.
ЉАЗБКУНАНДА ‫ ﺟﺬبﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз љазб кардан. 2. љалбкунанда
(ба худ), кашанда; дилрабо.
ЉАЗБМАНД ‫ ﺟﺬبﻣﻨﺪ‬гуфт. сахт азмкарда, касе
ки бо азм ва ќатъият ба коре иќдом мекунад,
иштиёќманд.
ЉАЗЗАГИН//ЉАЗЗАГЇ ‫ﺟﺰﮔﻲ‬//‫ ﺟﺰّهﮔﻴﻦ‬љаззадор,
омехта ба чазза; нони љаззагин ноне, ки дар
таркибаш љазза – порчањои равѓани дунба
баъди бирёнро дорост.
ЉАЗЗАДОР ‫ ﺟﺰّهدار‬ниг. љаззагин.
ЉАЗЗАС ‫ ﺟﺰّس‬калимаи таќлиди овоз; 1. садои
бирён шудани чизе. 2. дард ё сўзиш кардани
ягон узви баданро ифода мекунад: љаззас за-
дани гўшт дар ваќти бирён кардан, љаззас за-
да дард кардани даст ё љои дигари бадан.
ЉАЗЗИН ‫ ﺟﺰّﻳﻦ‬ниг. љаззагин.
ЉАЗЗЇ ‫ ﺟﺰّي‬гуфт. сўзиш ё дарди ногањонї; ди-
лам љаззї карда монд.
ЉАЗЗОБ а. ‫ﺟﺬّاب‬ кит. ба худ кашанда, љазб-
кунанда.
ЉАЗЗОБИЯТ ‫ ﺟﺬّاﺑﻴﺖ‬он ки ва он чи хусусияти
ба худ љалб карданро дорад.
ЉАЗИЛ а. ‫ ﺟﺰﻳﻞ‬1. бисёр, фаровон. 2. бузург. 3.
мањкам, устувор, дуруст.
ЉАЗ – 578
ЉАЗИР ‫ ﺟﺰﻳﺮ‬1. хушк (аз беобї), сўхта, бирён-
шуда, хароб, валангор (замин). 2. гуфт. иф-
лос, чиркин; љазир кардан ифлос кардан.
ЉАЗИРА а. ‫ ﺟﺰﻳﺮه‬хушкї дар миёни об (хоњ хурд
бошад хоњ калон), ки об аз њар сў онро ињота
кардааст.
ЉАЗИРАВЇ ‫ ﺟﺰﻳﺮوي‬мансуб ба љазира.
ЉАЗИРАГЇ ‫ ﺟﺰﻳﺮﮔﻲ‬мансуб ба љазира; воќеъ дар
љазира: давлати љазирагї.
ЉАЗИРАНИШИН ‫ ﺟﺰﻳﺮهﻧﺸﻴﻦ‬сокини љазира, ањ-
ли љазира.
ЉАЗМ а. ‫ ﺟﺰم‬ќарори ќатъї, ќарори њатмї;
ќатъият, љиддият; азми љазм азми ќатъї,
ќасди љиддї, хоњиши ќатъї; љазм кардан аз-
ми љиддї намудан, ќатъиян ќарор додан.
ЉАЗМАНД ‫ ﺟﺰﻣﻨﺪ‬гуфт., ниг. љазбманд; хари-
дори љазманд харидори бисёр толиб, харидо-
ри бисёр бораѓбат ва иштиёќманд.
ЉАЗМЇ ‫ ﺟﺰﻣﻲ‬ќатъї, љиддї, устувор, њатмї:
ваъдаи љазмї; иродаи љазмї.
ЉАЗО а. ‫ ﺟﺰا‬1. мукофоти бадї, сазои кори бад ё
гуноње; подош, музд; љазои олї, љазои марг
њукми ќатл; рўзи љазо а) рўзи азобу
машаќќат, рўзи сазодињї, рўзи њисобот ба-
рои кирдорњои худ; б) д. рўзи ќиёмат, рўзи
мањшар, рўзи њисоби бандагон аз кардаи худ
назди Худо; љазо гирифтан ба љазо расидан,
ба љазо мањкум шудан; љазо дидан ба љазо
расидан барои кори кардаи худ; љазо додан
сазо додан барои кору кирдори бад; љазои
касеро додан барои кирдораш ба љазо расо-
нидан; љазои худро дидан ба љазои кори бади
кардаи худ расидан; љазо кашидан љазо ди-
дан; ба љазо гирифтор кардан ба љазо расони-
дан; ба љазои худ расидан барои амали бад
сазои худро дидан; ба љазояш расондан ба
љазои муносибаш гирифтор кардан. 2.
љаримаи наќдї.
ЉАЗОБИНЇ ‫ ﺟﺰا ﺑﻴﻨﻲ‬љазо дидан, мањкум шудан
ба љазо.
ЉАЗОГИРЇ ‫ﺟﺰاﮔﻴﺮي‬ љазо гирифтан, љазо ди-
дан.
ЉАЗОГОЊ ‫ ﺟﺰاﮔﺎه‬таър. љои ќатл, љои љазо.
ЉАЗОДИДА ‫ ﺟﺰا دﻳﺪه‬он ки ба љазо мањкум шу-
дааст.
ЉАЗОДИЊАНДА ‫ ﺟﺰادﻫﻨﺪه‬1. сифати феълии за-
мони њозира аз љазо додан. 2. он ки љазо
медињад.
ЉАЗОДИЊЇ ‫ ﺟﺰا دﻫﻲ‬љазо додан.
ЉАЗОИЛ ‫ ﺟﺰاﻳﻞ‬књн. як навъ тўпи љангии
ќадима, ки ба асп ё шутур баста аз љое ба љое
мебурданд ва кор мефармуданд: тўпи љазоил.
ЉАЗОИР I ‫ ﺟﺰاﺋﺮ‬ниг. љазоил.
ЉАЗОИР II а. ‫ ﺟﺰاﻳﺮ‬љ. љазира.
ЉАЗОИР III ‫ ﺟﺰاﻳﺮ‬номи яке аз оњангњои
мусиќии тољикї.
ЉАЗОЇ ‫ ﺟﺰاﺋﻲ‬1. љиноятї: ќонуни љазої. 2.
ќасдгирї, ќасос.
ЉАЗОНОМА ‫ ﺟﺰاﻧﺎﻣﻪ‬1. таър. ќарори ќозї барои
љазо. 2. фармони хаттии љазо.
ЉАЗР I а. ‫ ﺟﺬر‬1. бех, реша. 2. риёз. ададест, ки
онро ба худаш зарб мезаданд, масалан, ада-
ди се ба худаш зарб шавад, адади нўњ њосил
мешавад, ки ин се љазри нўњ аст: љазри мука-
аб, љазри мураббаъ; љазр гирифтан аз реша
баровардан.
ЉАЗР II а. ‫ ﺟﺰر‬1. љуѓр. кам шудан ва аз соњил
дур рафтани оби бањр бо таъсири ќувваи
кашиши Офтобу Моњ, ки дар шабонарўз ду
бор такрор меёбад; муќоб. мад(д). 2. маљ.
пасту баланд шудани чизе.
ЉАЗ-ЉАЗ ‫ ﺟﺰﺟﺰ‬гуфт. дард, озор (аз сўхтани
ягон узви бадан ё газак гирифтани љароњате):
љаз-љаз сўхтан.
ЉАЗЪ а. ‫ ﺟﺰع‬1. навъе аз сангњои ороишї, ки
сафеду сиёњ аст ва мўњраи сулаймонї ё яманї
њам номида мешавад. 2. маљ. чашм; љазъи
дида киноя аз чашм.
ЉАЙБ а. ‫ ﺟﻴﺐ‬1. кисаи либос, кисаи баѓалї; аз
љайби худ пул додан пули худро сарф кардан.
2. гиребон, гиребони курта.
ЉАЙБЇ ‫ ﺟﻴﺒﻲ‬кисагї: соати љайбї.
ЉАЙЛИЌ т. ‫ ﺟﻴﻠﻖ‬болиштакњои махсус, ки аз ду
тарафи зини асп мемонанд, чиргї, араќчини
асп; муќ. љаѓаллиќ.
ЉАЙЛОВ ‫ﺟﻴﻼو‬ гуфт. чарогоњ, љои
чорпочаронї.
ЉАЙРА ‫ﺟﻴﺮه‬ зоол. љонвари ширхора аз гурўњи
 – 579
хояндањо, ки пушту пањлўяш бо хорњои
сўзанмонанд ињота шудааст.
ЉАЙРОН ‫ ﺟﻴﺮان‬зоол. як навъи оњу.
ЉАЙШ а. ‫ ﺟﻴﺶ‬књн. лашкар, ќўшун.
ЉАЙЪАТ а. ‫ ﺟﻴﻌﺖ‬омада расидан, ворид шудан.
ЉАЛ ‫ ﺟﻞ‬кит. парандаи хушовоз аз хонаводаи
гунљишкњо, ки аз гунљишк бузургтар ва аз
сор хурдтар аст, чаковак, нору.
ЉАЛАБ I ‫ ﺟﻠﺐ‬1. ѓалоѓула, ѓавѓо. 2. аспљаллоб,
гўсфандљаллоб, он ки барои фоида аспу
гўсфанд ва ѓ. харида мефурўшад.
ЉАЛАБ II а. ‫ ﺟﻠﺐ‬зани бадахлоќ, ќањба,
фоњиша; руспї.
ЉАЛАБЇ ‫ ﺟﻠﺒﻲ‬њилагарї, бадљинсї, фоњиша-
гарї, бадахлоќї, руспигарї.
ЉАЛАБХОНА ‫ﺟﻠﺐﺧﺎﻧﻪ‬ фоњишахона, руспихо-
на.
ЉАЛАСА а. ‫ ﺟﻠﺴﻪ‬маљлис, љамъомад.
ЉАЛБ а. ‫ ﺟﻠﺐ‬љазб, кашиш, кашидан ба сўи худ;
љалб кардан (намудан) касеро љазб намудан,
кашидан (ба иљрои вазифае); диќќат љалб
кардан ба чизе диќќат додан, диќќат љазб
кардан ба чизе; диќќат љалб шудан диќќат
равона шудан ба чизе.
ЉАЛБКУНАНДА ‫ ﺟﻠﺐﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз љалб кардан. 2. љазбкунанда,
кашанда (ба худ, ба ягон чизи дигар).
ЉАЛВИЗ ‫ ﺟﻠﻮﻳﺰ‬кит. муфсид, ѓаммоз.
ЉАЛЃЎЗА ‫ ﺟﻠﻐﻮزه‬ѓўзаи дарахти санавбар, уму-
ман ѓўзаи дарахтони сўзанбарг, чалѓўза.
ЉАЛД а.‫ ﺟﻠﺪ‬кит. чусту чолок, чобуку чаќќон;
зирак.
ЉАЛДЇ ‫ ﺟﻠﺪي‬1. чобукї, чаќќонї; зиракї. 2.
тезї, тундї.
ЉАЛДКОР ‫ ﺟﻠﺪﻛﺎر‬тезкор, зудкор, чаќќон.
ЉАЛДУ ‫ ﺟﻠﺪو‬тўњфа, подош, ато; њадяи молї аз
тарафи амалдори олї, инъом.
ЉАЛИДИЯ а. ‫ ﺟﻠﺪﻳﻪ‬зуљоља; адасї.
ЉАЛИЛ а. ‫ ﺟﻠﻴﻞ‬бузург, азим, мўњтарам.
ЉАЛИС а. ‫ﺟﻠﻴﺲ‬ кит. њамнишин, њамсўњбат;
рафиќ.
ЉАМ
ЉАЛЇ а. ‫ ﺟﻠﻲ‬кит. равшани калон-калон (дар
бораи хат); хати љалї; ќалами љалї ќалами
махсус, ки бо он хати љалї менавиштанд ё
машќ мекарданд.
ЉАЛЛА а. ‫ﻞ‬‫ ﺟ‬:Худои азза ва љалла Худованди
бузургу олї.
ЉАЛЛОБ а. ‫ ﺟﻼّب‬касе, ки молњоро харида бо
фоидааш ќимат мефурўшад, аз ќабили
говљаллоб, гўсфандљаллоб, мавизљаллоб ва ѓ.
ЉАЛЛОБЇ ‫ ﺟﻼّﺑﻲ‬чизњоро арзон харида бо фои-
дааш ќимат фурўхтан, кор ва амали шахси
љаллоб: љаллобї кардан.
ЉАЛЛОД а. ‫ ﺟﻼّد‬1. касе, ки њукми куштанро ба
иљро мерасонад, одамкуши расмї (дар
даврањои пешин). 2. маљ. ситамгар, золими гу-
заро.
ЉАЛЛОДЇ ‫ ﺟﻼّدي‬1. мансуб ба љаллод: теѓи
љаллодї, кори љаллодї. 2. амали љаллод,
шуѓли љаллод. 3. маљ. берањмї, ситамгарї,
љафокорї, хунхорї.
ЉАЛО а. ‫ ﺟﻼ‬ниг. љило II.
ЉАЛОДАТ а. ‫ﺟﻼدت‬ чустї, чолокї, далерї,
љасорат.
ЉАЛОЛ а. ‫ ﺟﻼل‬1. бузургї, бузургворї. 2. иззат,
шавкат; чоњу љалол мартаба ва базургї.
ЉАЛОЛАТ а. ‫ﺟﻼﻟﺖ‬ кит. бузургї, шукўњ, аза-
мат.
ЉАЛОЛАТМАОБ ‫ ﺟﻼﻟﺖﻣﺄب‬љаноб, њазрат.
ЉАЛОЉИЛ а. ‫ ﺟﻼﺟﻞ‬љ. љулљул.
ЉАЛОЉИН ‫ ﺟﻼﺟﻴﻦ‬гуфт. пиразани фартути
баднамои њилагар: кампири љалољин.
ЉАЛОЉИНКАМПИР ‫ﺟﻼﺟﻴﻦﻛﻤﭙﻴﺮ‬ кампири ља-
лољин.
ЉАЛОЉУЛ а. ‫ ﺟﻼﺟﻞ‬1. њалќачањои оњанин, ки
гирдогирди чанбари доира овехта мешавад.
2. зангўлачањое, ки ба тасмаи гардани шутур
ё асп баста мешавад, ё раќќосагон ба дасту
пои худ мебанданд.
ЉАЛЊУНДЇ ‫ ﺟﻠﻬﻨﺪي‬ниг. љулњундї.
ЉАМАЛ а. ‫ ﺟﻤﻞ‬шутури нар.
ЉАМАЛЃА ‫ ﺟﻤﻠﻐﻪ‬гуфт. воситањои таъмини
рўзгор, харљу ташвиши оила; љамалѓа каши-
ЉАМ
дан хонаводаро таъмин кардан, дар ташви-
ши воситањои рўзгузаронї шудан.
ЉАМБЎС ‫ ﺟﻤﺒﻮس‬гуфт. як навъ пойафзор.
ЉАМЕАН а. ً‫ ﺟﻤﻴﻌﺎ‬ниг. љамъан.
ЉАМЕЪ а. ‫ ﺟﻤﻴﻊ‬њама, њамагї, љамоат, мардум.
ЉАМИЛ а. ‫ﺟﻤﻴﻞ‬ хушрў, зебо, соњибљамол,
некўсурат.
ЉАМИЛА ‫ ﺟﻤﻴﻠﻪ‬муаннаси љамил; зан ё духтари
хушрўй.
ЉАМИЛЇ ‫ ﺟﻤﻴﻠﻲ‬зебої, хушрўї.
ЉАМОА а. ‫ ﺟﻤﺎﻋﻪ‬1. гурўњ, тўда, гурўњи мардум.
2. гурўњи талабагони дар як љо тањсил-
кунанда дар мадрасањои собиќ. 3. табаќа,
тоифа, ќабила. 4. дењшўро, дењањое, ки тобеи
як дењшўроанд: идораи љамоа, раиси љамоа,
котиби љамоа.
ЉАМОАТ а. ‫ﺟﻤﺎﻋﺖ‬ 1. ниг. љамоа. 2. љамъият,
умум.
ЉАМОАТЇ ‫ ﺟﻤﺎﻋﺘﻲ‬1. мансуб ба љамоат. 2.
љамъиятї, умумї: вазифаи љамоатї, кори
љамоатї.
ЉАМОД а. ‫ ﺟﻤﺎد‬кит. чизи бељон, санг, маъдан,
канданињои ѓайриорганикї.
ЉАМОДОТ а. ‫ ﺟﻤﺎدات‬љ. љамод; чизњои бељон,
сангњо, маъданњо; ѓайри њайвонот ва набо-
тот: олами љамодот.
ЉАМ(М)ОЗА а. ‫ ﺟﻤﺎزه‬шутури тезрафтор.
ЉАМОЛ а. ‫ ﺟﻤﺎل‬1. хушрўї, зебої, њусн; хубии
сурат ва сират; њусну љамол зебої, хушрўии
комил. 2. маљ. рўи зебо, чењраи тобону ду-
рахшон; љамоли љањоноро чењраи тобон, рўи
зебо.
ЉАМОЛАК ‫ ﺟﻤﺎﻟﻚ‬кокули сохтаи абрешимї ё
аз чизњои дигар бофта, ки ба мўй баста ба
пушт мепартоянд: љамолак бофтан, ба мўй
љамолак андохтан.
ЉАМОЛАККОКУЛ ‫ ﺟﻤﺎﻟﻚﻛﺎﻛﻞ‬кокулњои љамо-
лакдор.
ЉАМОЊИР а. ‫ ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ‬1. љ. љумњур; мардуми би-
сёр, умум. 2. љумњуриятњо, давлатњо; Идти-
њоди Љамоњири Шўравї таър. давлати
шўравии собиќ, ки аз иттињоди 15 љумњурї
иборат буд.
– 580
ЉАМ(М)ОШ а. ‫ ﺟﻤﺎش‬кит. 1. шўх. 2. фусункор
(бештар њамчун сифати мањбуб ё чашми ў).
ЉАМР а. ‫ ﺟﻤﺮ‬исми љомеъ ахгарњо, лахчањо.
ЉАМРА а. ‫ ﺟﻤﺮه‬оташпора, лахча, ахгар.
ЉАМЎЊ а. ‫ ﺟﻤﻮح‬кит. якрања, якрав, саркаш,
инодкор, гарданшах.
ЉАМШЕДЇ ‫ ﺟﻤﺸﻴﺪي‬:базми љамшедї; базми
пурдабдаба, базми бошукўњ.
ЉАМЪ а. ‫ ﺟﻤﻊ‬1. фароњам, гирду ѓун: њама љамъ
будан. 2. ѓундоштан, тўб кардан. 3. гурўње аз
мардум, љамоат: гузаштани љамъе аз кўча. 4.
њама, умум; љамъе гурўње, љамоате; љамъ гар-
дидан ѓун шудан, гирд омадан; љамъ кардан
фароњам овардан, гирд овардан; љамъ ома-
дан фароњам омадан, ѓун шудан, тўб шудан
ба як љо; љамъ шудан гирд омадан, ѓун шу-
дан; аќлу њуш љамъ кардан њушёр шудан;
њавоси худро љамъ кардан осуда ва ором шу-
дан, њушёр шудан; хотири љамъ осуда, бе
ташвиш, бе нигаронї ва ошуфтагии хотир;
хотир љамъ кардан осуда будан, безобита
нашудан. 5. риёз. яке аз чор амали њисоб, аф-
зудани як адад ба адади дигар, зам кардани
ду ва ё чанд адад ба якдигар. 6. грам. алома-
ти љамъ дар забони тољикї бо «-он» ва «-њо»
ифода мегардад; муќоб. танњо.
ЉАМЪАН а. ً‫ ﺟﻤﻌﺎ‬1. ба тарзи љамъ, дар њолати
љамъ кардан. 2. њамагї, якљоя.
ЉАМЪБАНДЇ ‫ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي‬ грам. љамъ бастани ка-
лима.
ЉАМЪБАСТ ‫ ﺟﻤﻊﺑﺴﺖ‬1. љамъ кардан. 2. натиља,
хулоса: љамъбасти корњои яксола; љамъбаст
кардан а) њисоб кардан, шумурда хулоса
кардан; б) натиља баровардан, ба як натиља
омадан, хулоса баровардан аз кори карда-
шуда ё фикрњои гуногун.
ЉАМЪБАСТЇ ‫ ﺟﻤﻊﺑﺴﺘﻲ‬љамъбаст шуда,
натиљагї: маълумоти љамъбастї.
ЉАМЪБАСТКУНАНДА ‫ ﺟﻤﻌﺒﺴﺖﻛﻨﻨﺪه‬ниг. чамъ-
бастї; он ки ё он чи љамъбасти коре ё амале
бошад.
ЉАМЪБАСТШАВАНДА ‫ ﺟﻤﻌﺒﺴﺖﺷﻮﻧﺪه‬он чи
натиљааш дар якљоягї маълум шавад.
ЉАМЪБАСТШУДА ‫ ﺟﻤﻌﺒﺴﺖ ﺷﺪه‬ниг. љамъбастї.
 – 581
ЉАМЪДАСТЇ ‫ ﺟﻤﻌﺪﺳﺘﻲ‬муттафиќї, ањлона,
дастаљамъї: бо љамъдастї кор кардан.
ЉАМЪИЉАМЪ ниг. љамъулљамъ.
ЉАМЪИЯТ а. ‫ ﺟﻤﻌﻴﺖ‬1. маљмўи мардум, ки дар
шароити муайяни тараќќиёти таърихї дар
асоси тарзи истењсоли неъматњои моддї ва
муносибатњои муайяни истењсолї ба њам
омадаанд, љомеа: љамъияти ибтидої, љамъ-
ияти ѓуломдорї, љамъияти феодалї. 2. гурўњи
одамон, ки аз рўи маќсад, манфиат, ихтисос
ё ягон љињати дигар љамъ омадаанд, созмон:
љамъияти ихтиёрї, љамъияти сањомї,
љамъияти китобдўстон. 3. доираи одамон, ки
бо умумияти шароити иљтимої, баромад ва
мансубияти табаќавї муайян шудааст:
љамъияти коргарон. 4. нуфус, ањолии шањре ё
мањаллае. 5. гурўњ, тўда, доира, ињота:
љамъияти дўстон; љамъияти хотир хотири
љамъ.
ЉАМЪИЯТЇ ‫ ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ‬мансуб ба љамъият;
љамоатї, иљтимої, умумї: афкори љамъиятї,
вазифаи љамъиятї, идорањои љамъиятї, кори
љамъиятї, моликияти љамъиятї, сохти
љамъиятї, таќсимоти љамъиятии мењнат,
илмњои љамъиятї; љамъиятї кардан барои
истифодаи умум якљоя кардан.
ЉАМЪИЯТШИНОС ‫ ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎس‬он ки ба омў-
зиши илмњои љамъиятї машѓул аст, он ки
дар шинохти љамъият собиќаю салиќа дорад,
љомеашинос.
ЉАМЪИЯТШИНОСЇ ‫ ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬илмњое, ки
соњањои гуногуни љамъиятро меомўзанд,
љомеашиносї: илмњои љамъиятшиносї.
ЉАМЪЇ ‫ ﺟﻤﻌﻲ‬њамагї, дастаљамъона.
ЉАМЪКУНАНДА ‫ ﺟﻤﻌﻪﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз љамъ кардан. 2. он ки
чизњоро љамъ мекунад, гирдоваранда.
ЉАМЪОВАРЇ ‫ ﺟﻤﻊآوري‬1. љамъ кардан, љамъ
овардан, гирд овардан, ѓун кардан. 2.
ѓундоштан, бардоштан, чидан: љамъоварии
пахта, љамъоварии ѓалла, љамъоварии њосил.
ЉАМЪОМАД ‫ ﺟﻤﻊآﻣﺪ‬1. љамъ омадан, љамъ шу-
дан, дар як љо ѓун шудан: љойњои љамъомади
мардум. 2. нишаст, маљлис, мањфил;
љамъомади дўстон.
ЉАМЪОМАДА ‫ﺟﻤﻊآﻣﺪه‬ љамъшуда, ѓундошта,
ЉАН
гирдомада: одамони љамъомада љамъ-
омадагон.
ЉАМЪОМАДГОЊ ‫ ﺟﻤﻊآﻣﺪﮔﺎه‬1. љои љамъ ома-
дан, љои љамъ шудан. 2. маљлисгоњ, мањфил.
ЉАМЪУЛЉАМЪ а. ‫ ﺟﻤﻊاﻟﺠﻤﻊ‬1. љамъи умумї,
љамъиљамъ, њосили умумии љамъ, њамагї:
љамъулљамъи даромад. 2. бо аломати љамъ
овардани калимае, ки худаш дар шакли љамъ
бошад; мас., ахбор-ахборот.
ЉАМЪШАВАНДА ‫ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз љамъ шудан. 2. риёз. ададе,
ки ба адади дигар љамъ мешавад.
ЉАНБ а. ‫ ﺟﻨﺐ‬пањлу, тараф: андар љанби…, ба
љанби…
ЉАНБА а. ‫ ﺟﻨﺒﻪ‬хислат ва хусусиятњои хос, си-
фат; асос.
ЉАНВАР ‫ ﺟﻨﻮر‬ниг. љонвар.
љанг ‫ ﺟﻨﮓ‬1. асоси замони њозира аз љангидан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънии љанганда: хурўсљанг, сагљанг…
ЉАНГ ‫ ﺟﻨﮓ‬1. њарб, набард, муњориба байни
ду тарафи мутаќобил, задухўрд ва кушоку-
шии ду лашкари тарафњо ё давлатњои ба њам
муќобил. 2. бо њам дастбагиребон шудан ва
њамдигарро дашному њаќорат додани ду кас
ё ду гурўњ, занозанї ва задухўрди ду њайвон
бо њам. 3. љабња, фронт. 4. дашном, сарза-
ниш, носазо: љангу сарзаниш; љанги беяроќ
ниг. љанги сард; Љанги Бузурги Ватанї љанги
халќи шўравї дар солњои 1941-1945 ба
муќобили Олмони фашистї; љанги дохилї
љанги байни гурўњњои ба њам муќобили як
мамлакат; љанги дастбагиребон бо душман
омехта шуда љангидан, љанги тан ба тан;
љанги дањонакї љанљолу хархашаи лафзї,
дашномдињї (якдигарро); љанги ѓоратгарона;
љанги кўчагї љанге, ки дар кўчањо бурда ме-
шавад; љанги маѓлуба ба њам омехта бо якди-
гар задухўрд ва кашокаш кардани ду лашкар
(ду тараф); љанги сард низоъ ва душманї
кардан бе кор фармудани аслиња, хархаша ва
кашмакаши сиёсї; љанги синфї љанги байни
синфњои љамъият, муборизаи синфї; љанги
тан ба тан љанги якка ба якка, љанги даст ба
гиребон; љанги хунин задухўрди хунин, љанги
сахт; љанги њамватанї ниг. љанги дохилї;
љанги љањонї љанге, ки як ќатор давлатњоро
ЉАН – 582
ба гирдоби худ кашида бошад; љангу љанљол
кашмакашу хархашаи байни ду тараф, ду
кас; љангу љидол а) њарбу зарб, муњориба; б)
мубориза; в) хархаша, кашмакаш; машќи
љанг машќи љанг кардан, тамрини љанг,
омўхтани тариќањои љанг; љанг андохтан ду
тараф ё ду касро љанг кунондан ду тараф ё ду
касро, боиси љанги ду тараф гардидан (беш-
тар бо иѓво); љанг кардан а) муњориба кар-
дан, љангидан (бо силоњ); б) ба якдигар да-
рафтодан, занозанї кардан, њамдигарро
дашном додан, хархашаи лафзї кардан; в)
љанљол кардан, сарзаниш ва маломат кардан
(касеро); љанг хезондан љанљол бардоштан;
боиси љанг ва хархаша гардидан; ба љанг да-
ромадан ба њарбу зарби байни давлатњо до-
хил шудани давлате, љанг сар кардан.
ЉАНГАЛ ‫ ﺟﻨﮕﻞ‬1. дарахтзори зич ва ба њам пе-
чида, беша; љангали дарахтони сўзанбарг,
љангали касногузар, хољагии љангал, саноати
љангал; пул бошад, дар љангал шўрбо (маќ.).
2. як хел растании паттагии хордор, ки
хорњои тез дорад.
ЉАНГАЛБОН ‫ ﺟﻨﮕﻞﺑﺎن‬посбони љангал, бони-
кунандаи љангал.
ЉАНГАЛБОНЇ ‫ ﺟﻨﮕﻞﺑﺎﻧﻲ‬шуѓл ва амали
љангалбон; бонї кардани љангал.
ЉАНГАЛБУРЇ ‫ﺟﻨﮕﻞﺑﺮي‬ буридани дарахтони
љангалї.
ЉАНГАЛДАШТ ‫ﺟﻨﮕﻞدﺷﺖ‬ љуѓр. даште, ки љан-
гал дорад.
ЉАНГАЛДАШТЇ ‫ ﺟﻨﮕﻞدﺷﺘﻲ‬њар чизи мансуб ба
љангалдашт.
ЉАНГАЛДОР ‫ ﺟﻨﮕﻞدار‬љое, ки љангал дорад;
дорандаи љангал, љангалбон, љангалпарвар.
ЉАНГАЛДОРЇ ‫ ﺟﻨﮕﻞداري‬нигоњубини љангал,
љангалпарварї.
ЉАНГАЛЁЛ ‫ ﺟﻨﮕﻞﻳﺎل‬дорои ёли дарозу зич, ки
нисбат ба асп ё шер истифода мешавад.
ЉАНГАЛЗОР ‫ ﺟﻨﮕﻞزار‬љое, ки љангали бисёр
дорад, љои дарахтони буттагї, бешаи дарах-
тони хордор.
ЉАНГАЛИСТОН ‫ ﺟﻨﮕﻠﺴﺘﺎن‬ниг. љангалзор.
ЉАНГАЛЇ ‫ ﺟﻨﮕﻠﻲ‬мансуб ба љангал; рўида дар
љангал, бошанда дар љангал: буттањои
љангалї, парандагони љангалї.
ЉАНГАЛНИШИН ‫ ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар љангал
зиндагї мекунад, сокини љангал, бошандаи
љангал.
ЉАНГАЛПАРВАР ‫ ﺟﻨﮕﻞﭘﺮور‬он ки нигоњубини
љангал бар дўши ўст, посбони љангал, парва-
рандаи љангал.
ЉАНГАЛПАРВАРЇ ‫ ﺟﻨﮕﻞﭘﺮوري‬љангал парва-
риш кардан, љангал рўёндан, сабзондани
љангал.
ЉАНГАНДОЗЇ ‫ ﺟﻨﮓاﻧﺪازي‬љанг андохтани ду
тараф ё ду кас, љанг хезондан байни ду тараф
ё ду кас, низоъандозї.
ЉАНГАРА ‫ ﺟﻨﮕﺮه‬1. одам ё њайвоне, ки бе љанг
истода наметавонад, касе ё њайвоне, ки
њамеша майли љангидан дорад: бачаи
љангара, тагали љангара. 2. љанљолї,
серѓавѓо, серхархаша.
ЉАНГАРАГЇ ‫ﺟﻨﮕﺮﮔﻲ‬ љангара будан, љанљолї
будан.
ЉАНГАРОС ‫ ﺟﻨﮕﺮاس‬калимаи таќлиди овоз, ки
афтида овоз баровардани чизњои филизї ва
тунукагиро мефањмонад.
ЉАНГАР-ЉУНГУР ‫ ﺟﻨﮕﺮﺟﻨﮕﺮ‬калимаи таќлиди
овоз, ки садои зангўла ё чизњои ба ин монан-
дро ифода мекунад.
ЉАНГАФЗОР ‫ ﺟﻨﮓاﻓﺰار‬василањои љангї,
воситањои размї, силоњу яроќ, аслиња.
ЉАНГАФРЎЗ ‫ ﺟﻨﮓاﻓﺮوز‬он ки боиси љанг ме-
шавад, афрўзандаи љанг.
ЉАНГБОЗЇ ‫ ﺟﻨﮓﺑﺎزي‬1. љанг кардан ба тариќи
бозї. 2. ба ду тараф људо шуда, ба таќлид бо
њам љангидани бачањо.
ЉАНГВАР ‫ ﺟﻨﮓور‬1. љангхоњ. 2. сарбоз, аскар,
марди љангї.
ЉАНГГОЊ ‫ ﺟﻨﮕﮕﺎه‬љои љанг, майдони љанг,
набардгоњ, мањали муњориба.
ЉАНГДИДА ‫ ﺟﻨﮓدﻳﺪه‬иштирокдори љанг, дар
љанг таљрибањосилкарда, љангозмуда.
ЉАНГДЎСТ ‫ ﺟﻨﮓدوﺳﺖ‬1. љангхоњ. 2. љангара.
ЉАНГИДАН ‫ ﺟﻨﮕﻴﺪن‬1. љанг кардан, њарб наму-
дан, набард кардан, дар љанг ширкат кардан.
2. занозанї кардан, дастбагиребон шудан; бо
 – 583
дандону нохун љангидан сахт љангидан, то
охирин ќуввати худ љангидан; бо њам
љангидан бо њам љанљол кардан, бо њам сите-
зидан.
ЉАНГЇ ‫ ﺟﻨﮕﻲ‬1. мансуб ба љанг: кулоњи љангї,
лавозимоти љангї, нишони љангї, таљрибаи
љангї, техникаи љангї. 2. љанговар, мубориз:
љавонони љангї. 3. љангара, љангљў: хурўси
љангї. 4. љанговарї, њарбї: мањорати љангї.
5. њолати нооштї будани ду кас, ногап буда-
ни ду кас; љангї будан ногап будан; љангї
шудан ногап шудан, ќањрї шудан.
ЉАНГКУНАНДА ‫ ﺟﻨﮓﻛﻨﻨﺪه‬ниг. љангї 2. 3.
ЉАНГНОДИДА ‫ ﺟﻨﮓﻧﺎدﻳﺪه‬бе таљрибаи љангї,
дар љанг набуда.
ЉАНГНОМА ‫ ﺟﻨﮕﻨﺎﻣﻪ‬китоб ё асаре, ки дар он
љангњо тасвир шудаанд, китоби корномањои
љангї: љангномаи Рустам, љангномаи Абу-
муслим.
ЉАНГНОМАХОНЇ ‫ ﺟﻨﮕﻨﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﻲ‬хондани ки-
тоби љангнома, ќироати љангномањо.
ЉАНГОВАР ‫ ﺟﻨﮓآور‬1. аскар, сипоњї, сарбоз,
марди љангї, муборизи майдони љанг. 2. му-
бориз, шуљоъ, диловар дар њама корњо.
ЉАНГОВАРЇ ‫ ﺟﻨﮓآوري‬љанговар будан, ќањ-
рамонї, шуљоат, далерї (дар љанг).
ЉАНГОВАРОНА ‫ ﺟﻨﮓآوراﻧﻪ‬ба тарз ва рафтори
љанговар, ба тарзи љангї ва љанговарї;
корнамоињои љанговарона; рўњи љанговарона.
ЉАНГОЗМО(Й) (‫ﺟﻨﮓآزﻣﺎ)ي‬ љанговари ботаљ-
риба.
ЉАНГОЗМУДА ‫ ﺟﻨﮓآزﻣﻮده‬љангдида, дар љанг
иштироккарда.
ЉАНГОНДАН ‫ ﺟﻨﮕﺎﻧﺪن‬шакли бавоситаи љанги-
дан; љанг андохтан (ду касро), боиси љанг
шудан.
ЉАНГСИГОЛ ‫ ﺟﻨﮓﺳﮕﺎل‬љангандеш, љангљўй.
ЉАНГСОЗ ‫ﺟﻨﮓﺳﺎز‬ он ки омодаи љанг аст,
љангхоњ.
ЉАНГТАЛАБ ‫ ﺟﻨﮓﻃﻠﺐ‬љангхоњ, љангљў.
ЉАНГТАЛАБЇ ‫ ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﻲ‬амалу хислати
љангталаб, љангталаб будан.
ЉАНГТАЛАБОНА ‫ ﺟﻨﮓﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬љангхоњона, љанг-
ЉАН
љўёна.
ЉАНГХОЊ ‫ﺟﻨﮓﺧﻮاه‬ љангљў, љангталаб, љан-
гара.
ЉАНГХОЊЇ ‫ ﺟﻨﮓﺧﻮاﻫﻲ‬љангљўї, љангталабї.
ЉАНГХОЊОНА ‫ﺟﻨﮓﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬ љангталабона,
љангљўёна.
ЉАНГЉЎ(Й) (‫ ﺟﻨﮓﺟﻮ)ي‬1. љангхоњ, љангталаб;
муќоб. сулњљў. 2. бањонаталаб барои љанг
кардан бо касе.
ЉАНГЉЎЁНА ‫ ﺟﻨﮓﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬дар њолати љангљўї,
љангталабона: сиёсати љангљўёна.
ЉАНГЉЎЇ ‫ ﺟﻨﮓﺟﻮﺋﻲ‬1. љангхоњї, љангталабї.
2. љанљолкобї, хархашаталабї, бањона коф-
тан ба љанг: љангљўї кардан.
ЉАНДА ‫ ﺟﻨﺪه‬ниг. жанда.
ЉАНДАЛА ‫ ﺟﻨﺪﻟﻪ‬љидду љањд, саъю кўшиш;
љандала кардан (намудан) кўшиш кардан.
ЉАНДАПЎШ ‫ ﺟﻨﺪهﭘﻮش‬ниг. жандапўш.
ЉАНИБА(Т) а. ‫ﺟﻨﻴﺒﺖ‬//‫ ﺟﻨﻴﺒﻪ‬кит. асп; аспи
кўтал, аспи етакї (бештар аспи махсуси
подшоњ); аспи радиф, аспе, ки саворон
њамроњи худ мебаранд.
ЉАНИБАБАР ‫ ﺟﻨﻴﺒﻪﺑﺮ‬кит. барандаи љаниба,
љанибаткаш, мирохур; саис.
ЉАНИБАТДОР ‫ ﺟﻨﻴﺒﺖدار‬ниг. љанибаткаш: љани-
батдори нури субњгоњї киноя аз Офтоб.
ЉАНИБАТКАШ ‫ ﺟﻨﻴﺒﺖﻛﺶ‬кит. мирохур, саис.
ЉАНИН а. ‫ ﺟﻨﻴﻦ‬1. бачае, ки дар шиками модар
аст. 2. маљ. ибтидои њар чиз, оѓози њар чиз.
ЉАНИНДОН ‫ ﺟﻨﻴﻦدان‬љои љанин дар шикам, ба-
садон, рањмадон.
ЉАНИНДОР ‫ ﺟﻨﻴﻦدار‬зан ё њайвоне, ки дар ши-
кам љанин дорад.
ЉАНИНЇ ‫ ﺟﻨﻴﻨﻲ‬1. дар њолати љанин будан. 2.
маљ. шакли ибтидої, њолати оѓози њар чиз:
дар њолати љанинї.
ЉАНИНШИНОС ‫ ﺟﻨﻴﻦﺷﻨﺎس‬тиб. мутахассиси
илми љаниншиносї, эмбриолог.
ЉАНИНШИНОСЇ ‫ ﺟﻨﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‬тиб. илм дар бо-
раи пайдоиш ва афзоиши љанин, эмбри-
ология.
ЉАН – 584
ЉАННАТ а. ‫ ﺟﻨّﺖ‬1. ниг. бињишт. 2. маљ. макони
озодї ва хушбахтї.
ЉАННАТЇ ‫ ﺟﻨّﺘﻲ‬1. мансуб ба љаннат. 2. лоиќи
љаннат; одами љаннатї одами пок ва бегуноњ.
ЉАННАТКАДА ‫ ﺟﻨّﺖﻛﺪه‬љой монанди љаннат.
ЉАННАТМАКОН ‫ ﺟﻨّﺖﻣﻜﺎن‬ниг. љаннатї 2.
ЉАНОБ I а. ‫ ﺟﻨﺎب‬калимае, ки барои иззату
эњтиром нисбат ба касе гуфта мешавад,
њазрат: љаноби олї.
ЉАНОБ II а. ‫ ﺟﻨﺎب‬кит. остона.
ЉАНОБАТ а. ‫ ﺟﻨﺎﺑﺖ‬д. њолати пеш аз ѓусл,
љунубї, нопокї, нопокии пас аз љимоъ ва
эњтилом, ки барои тоза шудан аз он ѓусл за-
рур аст.
ЉАНОЗА а. ‫ ﺟﻨﺎزه‬1. мурда, љасади мурда. 2. то-
бут бо љасади мурда.
ЉАНОЗАХОНЇ ‫ﺟﻨﺎزهﺧﻮاﻧﻲ‬ д. хондани намози
љаноза.
ЉАНОН а. ‫ ﺟﻨﺎن‬кит. дил, ќалб.
ЉАНОЊ а. ‫ ﺟﻨﺎح‬1. бол, ќаноти паранда. 2. ќисми
пањлўии лашкар, яке аз ду тарафи лашкар, ки
маймана ё майсара мебошад.
ЉАНОЊАЙН а. ‫ ﺟﻨﺎﺣﻴﻦ‬ду пањлуи лашкар; май-
мана ва майсара.
ЉАНОЊЇ ‫ ﺟﻨﺎﺣﻲ‬њ. мансуб ба љаноњ 2.
ЉАНУБ а. ‫ ﺟﻨﻮب‬яке аз тарафњои чоргона; тара-
фи муќобили шимол.
ЉАНУБЇ ‫ ﺟﻨﻮﺑﻲ‬мансуб ба љануб: воќеъ дар та-
рафи љануб; канори љанубии..., тарафи
љанубии....
ЉАНЉОЛ ‫ ﺟﻨﺠﺎل‬љанг, хархаша, кашокаш, каш-
макаш, низоъ, ѓавѓо; љанљоли забонї ѓавѓо,
дашному њаќорат; љанљолу занозанї кашма-
каш ва дастбагиребон шудан; љанљол афти-
дан (миёни ду кас) низоъ пайдо шудан;
љанљол бардоштан (баровардан) ѓавѓо сар
кардан, низоъ ангехтан; љанљол кардан низоъ
ва хархаша кардан; љанљол баромадан (хес-
тан) низоъ бархостан (дар сари чизе); љанљол
яктарафа шудан низоъ аз байн рафтан, хо-
тима ёфтани ѓавѓою низоъ; дар љанљол мон-
дан дар бало мондан, ба низоъ ва ѓавѓо ду-
чор шудан.
ЉАНЉОЛЇ ‫ ﺟﻨﺠﺎﻟﻲ‬1. масъалае, ки дар атрофи
он низоу хархаша меравад, бањснок: масъа-
лаи љанљолї. 2. љанљолбардор, љанљол-
хезонанда, он ки њамеша майли љанљол кар-
дан дорад. 3. љанљолї, он ки љанљол мекунад:
одами љанљолї.
ЉАНЉОЛТАЛАБ ‫ ﺟﻨﺠﺎلﻃﻠﺐ‬љанљолї, љанљол-
хоњ, пархошгар.
ЉАР(Р) а. ‫ ﺟﺮ‬1. кашиш, кашидан ба сўи худ;
љарри саќил а) асбоб барои бардоштан ё ка-
шидани борњои вазнин; б) књн. механикаи
назарї. 2. грам. њаракати зер, касра.
ЉАР ‫ ﺟﺮ‬1. љои чуќури ба љўи калон монанд, ки
аз кофтани об, фурўравии замин ва ѓ. њосил
шудааст, чуќурињои табиии замин; љар кар-
дан аз баландї ба поён андохтан (касе, чизе-
ро); љар шудан ба зер афтидан, аз баландї ба
поён ѓелида афтодан. 2. хандаќ.
ЉАРАБ а. ‫ ﺟﺮب‬яке аз беморињои пўст, хориш.
ЉАРАЁН а. ‫ ﺟﺮﻳﺎن‬1. љорї шудан, равон шудан:
љараёни об, љараёни хун, љараёни њаво. 2. гу-
зориш, мурур, рафт; љараёни воќеа; љараён
доштан гузаштан, љорї будан, давом ёфтан.
3. њаракат, амалиёт, равия: љараёни нави
адабї.
ЉАРАЁНГОЊ ‫ ﺟﺮﻳﺎنﮔﺎه‬љои љараёни чизе, маљро:
љараёнгоњи дарё, љараёнгоњи об.
ЉАРАЌЌА ‫ ﺟﺮﻗّﻪ‬љастани оташ, ба њаво љањи-
дани оташи фурўзон, барќи оташ, якбора
дурахшидан.
ЉАРАЌЌИДАН ‫ ﺟﺮﻗّﻴﺪن‬якбора дурахшидан,
якбора љило додан.
ЉАРАЌ–ЉАРАҚ ‫ ﺟﺮقﺟﺮق‬гуфт. дурахш(идан),
љило додан, барќ задан: љараќ-љараќ тофтан.
ЉАРАНГАС ‫ ﺟﺮﻧﮕﺲ‬калимаи таќлиди овоз, ки аз
якбора ба њам задани чизи филизї њосил ме-
шавад.
ЉАРАНГДОР ‫ ﺟﺮﻧﮓدار‬1. чизе ки садои љаранг
дорад. 2. љарангосї, љарангкунанда;
њамсадои љарангдор (мас., б, в, г).
ЉАРАНГДОРЇ ‫ﺟﺮﻧﮓداري‬ овози љарангосї
дошта.
ЉАРАНГОС ‫ ﺟﺮﻧﮕﺎس‬ниг. љарангас; овози ба-
ланди чизњои сахт ва таранг; љарангоси тор;
 – 585 ЉАР
гўш љарангос задан ё дар гўш љарангос задан ЉАРИМАБАНДЇ ‫ ﺟﺮﻳﻤﻪﺑﻨﺪي‬љарима ситондан,
аз овози баланд ба танг омадани гўш, сахт љарима кардан, љарима бастан.
садо додан.
ЉАРИМАВЇ ‫ﺟﺮﻳﻤﻮي‬ мансуб ба љарима: тўби
ЉАРАНГОСЗАНЇ ‫ ﺟﺮﻧﮕﺎسزﻧﻲ‬љарангос задан, љаримавї.
овози љарангоси чизе: садои љарангосзании
ЉАРИМАПУЛЇ ‫ ﺟﺮﻳﻤﻪﭘﻮﻟﻲ‬нав. пули љарима.
тангањо.
ЉАРИНОК ‫ ﺟﺮﻳﻨﺎك‬љое, ки љарї дорад, љое, ки
ЉАРАНГОСЗАНОН ‫ﺟﺮﻧﮕﺎسزﻧﺎن‬ дар њолати
љарњои бисёр дорад.
љарангос задан.
ЉАРЇ I ‫ ﺟﺮي‬1. ниг. љар: дар љарї, љарии чуќур,
ЉАРАНГОСЇ ‫ ﺟﺮﻧﮕﺎﺳﻲ‬овози љарангдор дош-
љои љарї, аз љарињо гузаштан. 2. ба тарзи ис-
тан, љаранги карда садодињанда (мас., фили-
тиора љои пурхатар, пурбим.
зот): овози љарангосї, овози љарангосї баро-
вардан. ЉАРЇ II а. ‫ ﺟﺮي‬љуръаткор, шуљоъ, далер.
ЉАРАНГ-ЉАРАНГ ‫ﺟﺮﻧﮓﺟﺮﻧﮓ‬ овози љаран- ЉАРОД а. ‫ ﺟﺮاد‬кит. малах; љароди афсар мала-
госи давомдор. хи зард.
ЉАРАС а. ‫ ﺟﺮس‬кит. занге, ки бар гардани чор- ЉАРОДУЛБАЊР а. ‫ ﺟﺮاداﻟﺒﺤﺮ‬зоол. харчанги хур-
поён, хусусан шутур мебанданд, зангўла. ди бањрї.
ЉАРАСЉУНБОН ‫ ﺟﺮسﺟﻨﺒﺎن‬кит. зангўлаљун- ЉАРОИД а. ‫ﺟﺮاﻳﺪ‬//‫ ﺟﺮاﺋﺪ‬љ. љарида.
бон; посбон, посдори шаб, ки дар кўчањо
ЉАРОИМ а. ‫ﺟﺮاﻳﻢ‬//‫ ﺟﺮاﺋﻢ‬љ. љарима.
зангўла ва ё шаќшаќќа љунбонда мегардад,
то дуздњо кўчаро хилват наёбанд. ЉАРОСАК ‫ ﺟﺮاﺳﻚ‬чирчирак, малахи сиёњ.
ЉАРИБ а. ‫ ﺟﺮﻳﺐ‬1. масоњате таќрибан баробари ЉАРОЊАТ а. ‫ ﺟﺮاﺣﺖ‬захм, реш, ки дар бадани
дањ њазор метри мураббаъ. 2. паймонаи инсон ё њайвон худ аз худ ё аз асари чизе
ѓалла. пайдо шавад; љароњати бањамомада реши
сињатшуда ё ба сињат шудан наздик;
ЉАРИБКАШ ‫ﺟﺮﻳﺐﻛﺶ‬ он ки замин андоза ме-
љароњати омоскарда захми варамида ва га-
кунад.
закгирифта; љароњати љанг маљ. осебњое, ки
ЉАРИБОНА ‫ ﺟﺮﻳﺒﺎﻧﻪ‬књн. як навъ андоз, ки ба- дар натиљаи љанг ба љое расидааст; ба
рои њар як љариб замин мегирифтанд. љароњати касе намак пошидан дарду алами
касеро бо гапе ё коре боз њам афзудан.
ЉАРИД а. ‫ ﺟﺮﻳﺪ‬танњо; он ки ба танњої кор ме-
кунад. ЉАРОЊАТБАНД ‫ ﺟﺮاﺣﺖﺑﻨﺪ‬дока ва ё чизе, ки бо
он љароњат банданд, бандина.
ЉАРИДА а. ‫ ﺟﺮﻳﺪه‬1. кит. дафтар, китоб. 2. рўз-
нома. ЉАРОЊАТБАНДЇ ‫ ﺟﺮاﺣﺖﺑﻨﺪي‬1. љароњатро бас-
тан. 2. љои љароњатбандї.
ЉАРИДАНАВИС ‫ ﺟﺮﻳﺪه ﻧﻮﻳﺲ‬ниг. рўзноманигор.
ЉАРОЊАТДИДА ‫ ﺟﺮاﺣﺖدﻳﺪه‬љароњатдор.
ЉАРИДАНАВИСЇ ‫ﺟﺮﻳﺪهﻧﻮﻳﺴﻲ‬ ниг. рўзнома-
нигорї. ЉАРОЊАТДОР ‫ ﺟﺮاﺣﺖدار‬захмдор, ярадор.
ЉАРИДАНИГОР ‫ ﺟﺮﻳﺪهﻧﮕﺎر‬рўзноманигор, ањли ЉАРОЊАТНОК ‫ ﺟﺮاﺣﺖﻧﺎك‬ниг. љароњатдор.
матбуот.
ЉАРРА а. ‫ ﺟﺮّه‬кит. кўза, сабў.
ЉАРИДАНИГОРЇ ‫ ﺟﺮﻳﺪهﻧﮕﺎري‬амалу шуѓли
ЉАРРОР а. ‫ ﺟﺮّار‬1. ба сўи худ кашанда. 2.
љариданигор, навиштани матолиб (хабари
анбўњ, бисёр: лашкари љаррор. 3. маљ. далер,
гузориш ва ѓ.) барои рўзнома ва ороишу
нотарс; каждуми љаррор як навъ каждуми ка-
тањияи онњо.
лони зардранги пурзањри кушанда.
ЉАРИМА а. ‫ ﺟﺮﻳﻤﻪ‬љазои пулї, љазои молї:
ЉАРРОЊ а. ‫ ﺟﺮّاح‬тиб. муолиљакунандаи љаро-
љарима андохтан, љарима гирифтан, љарима
њатњо, пизишке, ки бо усули љарроњї ба бе-
додан, љарима бастан.
ЉАР
мор шифо бахшад.
ЉАРРОЊИЯ а. ‫ ﺟﺮّاﺣﻴﻪ‬ниг. љарроњї.
ЉАРРОЊЇ ‫ ﺟﺮّاﺣﻲ‬1. касб ва амали љарроњ. 2. он
чи ки ба кори љарроњї мансуб аст: амалиёти
љарроњї, асбоби љарроњї, утоќи љарроњї.
ЉАРРУЛАСЌОЛ ‫ ﺟﺮّاﻻﺛﻘﺎل‬физ. механика, илми
бардоштан ва бурдани чизњои вазнин; љарри
саќил, љарри асќол.
ЉАРЧЇ ‫ ﺟﺮﭼﻲ‬касе, ки дар кўчаву бозорњо фар-
мони њукумат, гум шудан ё ёфт шудани чизе-
ро бо овози баланд эълон мекард, љорчї,
мунодї.
ЉАСАД а. ‫ ﺟﺴﺪ‬1. бадан, тан, љисми одам. 2. та-
ни шахси мурда, наъш.
ЉАСИМ а. ‫ ﺟﺴﻴﻢ‬кит. бузурљусса, калонљусса,
љисман бузург: кўњи љасим.
ЉАСК ‫ ﺟﺴﻚ‬кит. ранљ, бало.
ЉАСОМАТ а. ‫ ﺟﺴﺎﻣﺖ‬кит. калонї, бузургї,
азимї, танумандї.
ЉАСОРАТ а. ‫ ﺟﺴﺎرت‬1. љасурї, далерї, шуљоат.
2. нотарсии густохона, густохї, бебокї;
љасорат кардан љуръат нишон додан, дилу
гурда кардан.
ЉАСОРАТМАНД ‫ ﺟﺴﺎرتﻣﻨﺪ‬љасур, шуљоъ, да-
лер, шуљоатманд.
ЉАСОРАТНОК ‫ ﺟﺴﺎرتﻧﺎك‬ниг. љасоратманд.
ЉАСОРАТНОКЇ ‫ﺟﺴﺎرتﻧﺎﻛﻲ‬ шуљоатмандї,
нотарсї, далерї.
ЉАСТ ‫ ﺟﺴﺖ‬љањиш, љањидан; љасту хез.
ЉАСТА ‫ ﺟﺴﺘﻪ‬љањида, якбора аз љо баромада:
тири аз камон љаста; љаста-љаста њаракати
љањишдори пайваста ва давомдор.
ЉАСТАН ‫ ﺟﺴﺘﻦ‬1. хез задан, паридан, љањидан,
якбора аз љо баланд шудан. 2. халос шудан,
рањо шудан, рањої ёфтан; аз љой љастан а) аз
љой љањидан; б) аз љой канда шудан; берун
љастан берун шудан, тохта баромадан.
ЉАСТАНГОЊ ‫ ﺟﺴﺘﻦﮔﺎه‬ниг. частгоњ.
ЉАСТУХЕЗ ‫ ﺟﺴﺖوﺧﻴﺰ‬њаракати љањишдор,
љастану хез задан (њаракати тези об, мављ,
този асп ва ѓ.).
ЉАСТГОЊ ‫ﺟﺴﺖﮔﺎه‬ нав. теппача, суфача ё љои
– 586
баланди махсус барои љањидани варзишгари
лижарон ё шиновар.
ЉАСУР а. ‫ ﺟﺴﻮر‬далер, шуљоъ, нотарс, пур– дил.
ЉАСУРЇ ‫ ﺟﺴﻮري‬љасорат, нотарсї, далерї.
ЉАСУРОНА ‫ ﺟﺴﻮراﻧﻪ‬далерона, шуљоатмандо-
на, нотарсона, пурдилона.
ЉАФАНГ ‫ ﺟﻔﻨﮓ‬кит. бењуда, гапи бемаънї, ёва.
ЉАФН а. ‫ ﺟﻔﻦ‬кит. пилки чашм, милки чашм.
ЉАФО а. ‫ ﺟﻔﺎ‬ситам, зулм, љабр, озор; љафову
зорї зулму машаќќат, азобу озор; љабру љафо
зулму ситам, азобу озор; теѓи љафо шамшери
зулму тааддї; љафо кардан озор додан, зулму
ситам кардан; љафо кашидан азоб кашидан,
љавр дидан, ситам дидан; ба љони худ љафо
кардан худро ба азоб мондан, ба худ ситам
кардан.
ЉАФОАНДЕШ ‫ ﺟﻔﺎاﻧﺪﻳﺶ‬бадандеш, он ки нияти
љафо кардан дорад.
ЉАФОБИН ‫ ﺟﻔﺎﺑﻴﻦ‬љафокаш, ситамкаш.
ЉАФОГАР ‫ ﺟﻔﺎﮔﺮ‬ниг. љафокор.
ЉАФОГУСТАР ‫ﺟﻔﺎﮔﺴﺘﺮ‬ зулму ситамкарда ба
халќ.
ЉАФОДИДА ‫ﺟﻔﺎدﻳﺪه‬ ситамкашида, озордида,
азобдида.
ЉАФОКАШ ‫ ﺟﻔﺎﻛﺶ‬ситамкаш, мазлум.
ЉАФОКАШЇ ‫ ﺟﻔﺎﻛﺸﻲ‬марбут ба љафокаш.
ЉАФОКЕШ ‫ ﺟﻔﺎﻛﻴﺶ‬ниг. љафокор.
ЉАФОКОР ‫ ﺟﻔﺎﻛﺎر‬ситамгар, золим.
ЉАФОКОРЇ ‫ ﺟﻔﺎﻛﺎري‬зулмпешагї, золимї,
ситамгорї, љафопешагї.
ЉАФООМЕЗ ‫ ﺟﻔﺎآﻣﻴﺰ‬кирдор ва рафторе, ки аз
рањму шафќат дур аст, омехта ба љафо.
ЉАФОПЕША ‫ ﺟﻔﺎﭘﻴﺸﻪ‬љафокор, золим, ситам-
пеша, ситамгор.
ЉАФОПИСАНД ‫ ﺟﻔﺎﭘﺴﻨﺪ‬раводорандаи зулму
ситам, он ки бадкориву љафокорї амали пи-
сандидаи ў мебошад.
ЉАФОЉЎЙ ‫ ﺟﻔﺎﺟﻮي‬љафокор, ситамгор, ситам-
гар, зулмпеша.
ЉАФС ‫ﺟﻔﺲ‬ ба њамдигар пайваст, ба њамдигар
 – 587
хеле наздик, зич; љафс-љафс зич, ба якдигар
хеле наздик; љафс кардан (намудан) чизеро ба
чизе пайваст кардан, чизеро ба чизе сахт
часпондан, зич шудан, ба якдигар расида ис-
тодан.
ЉАФСЇ ‫ ﺟﻔﺴﻲ‬зичї, њолати пайвастагии чизе.
ЉАФСРАНДА ‫ﺟﻔﺲرﻧﺪه‬ як навъ рандаи дарози
дуредгарон.
ЉАФТА ‫ ﺟﻔﺘﻪ‬кит. хамида, дуто, дуќад; каљ.
ЉАФТАН ‫ﺟﻔﺘﻦ‬ кит. хамидан, хам шудан, дуто
шудан.
ЉАХ//ЧАХ ‫ﭼﺦ‬//‫ ﺟﺦ‬кит. ѓилоф, ѓилофи корд,
шамшер ва ѓ.
ЉАХШ ‫ ﺟﺨﺶ‬ѓуррї, буќоќ.
љањ ‫ ﺟﻪ‬асоси замони њозира аз љастан, љањидан.
ЉАЊАНДА ‫ ﺟﻬﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз љањидан. 2. љастухезкунанда, хезза-
нанда, паранда (аз болои чизе, мас., дар вар-
зиш).
ЉАЊАННАМ а. ‫ ﺟﻬﻨّﻢ‬1. дўзах, љое, ки дар он љо
гунањгорон месўзанд. 2. маљ. љои бисёр гарми
пуразобу пуразият; ба љањаннам! ибораи
дашном барои ифода кардани номатлубии
чизе; ба љањаннам рафтан несту нобуд шудан;
ба љањаннам фиристодан нест кардан, кушта
нобуд кардан (дар њаќќи одами бадкор);
алавмони љањаннам киноя аз одами нињоят
бадкор.
ЉАЊАННАМЇ ‫ ﺟﻬﻨّﻤﻲ‬1. мансуб ба љањаннам;
љањаннамбоб. 2. маљ. одами хеле бад.
ЉАЊД а. ‫ ﺟﻬﺪ‬1. саъй, кўшиш, ѓайрат. 2. зўрзанї
барои иљрои коре: љањду кўшиш (ѓайрат), аз-
му љањд; љањду љадал љањди бисёр, кўшиш ва
љандала; љањд доштан кўшиш кардан; љањд
кардан (намудан) а) кўшиш кардан; б) ѓайрат
кардан, саъй кардан.
ЉАЊИДАН ‫ ﺟﻬﻴﺪن‬1. љастан, хез задан, паридан
(аз љое ба љое дар замин); љањида (берун) ба-
ромадан љаста баромадан, љаста берун шу-
дан; љањида гузаштан хез карда гузаштан,
парида гузаштан; љањида баромадан хез кар-
да баромадан ба болои мас., асп; љањида хес-
тан якбора љастан аз љои худ, бо шиддат аз
љо хестан; берун љањидан бо суръат берун
шудан (аз љое). 2. берун шудан, љастан, тез
ЉАЊ
баромадан, парида баромадан. 3. паридан,
бо суръат рафтан; бо як љањидан маљ. бо ан-
дак кўшиш.
ЉАЊИМ а. ‫ ﺟﺤﻴﻢ‬д. дўзах, номи яке аз њафт
ќисми дўзах; нори љањим оташи дўзах.
ЉАЊИШ ‫ ﺟﻬﺶ‬1. љањидан, хез задан, њаракати
якбора аз љое ба љое. 2. маљ. пешрафти бу-
зург, пешравии хеле суръатнок.
ЉАЊЛ а. ‫ ﺟﻬﻞ‬1. нодонї, љањолат, беилмї; љањли
мураккаб нодонии худро надониста худро
доно шуморидан, нодонии аз њад зиёд; аз са-
ри љањл ба сабаби нодонї. 2. гуфт. хашм,
ќањр, ѓазаб; љањли касеро овардан касеро ба
ѓазаб овардан, хашмгин кардан; аз аспи љањл
фуровардан ќањру ѓазаби касеро паст кардан;
аз љањл фуромадан ором шудан, таскин ёф-
тани хашмгинии касе; ба аспи љањл савор
шудан ѓазабнок шудан; гардани љањл шика-
над! дар мазаммати хашм барои паст карда-
ни хашми касе гуфта мешавад.
ЉАЊЛОМЕЗ ‫ﺟﻬﻞآﻣﻴﺰ‬ хашмомез, боѓазаб, ќањр-
олуд.
ЉАЊОЗ а. ‫ ﺟﻬﺎز‬1. ниг. љињоз. 2. полони шутур.
ЉАЊОЛАТ а. ‫ ﺟﻬﺎﻟﺖ‬нодонї, бехабарї, ѓафлат.
ЉАЊОЛАТПАРАСТ ‫ ﺟﻬﺎﻟﺖﭘﺮﺳﺖ‬1. мутаассиб,
љоњил. 2. маърифатбезор, душмани фарњанг,
иртиљопараст.
ЉАЊОЛАТПАРАСТЇ ‫ ﺟﻬﺎﻟﺖﭘﺮﺳﺘﻲ‬1. мутаасси-
бї, љоњилї. 2. маърифатбезорї, иртиљої.
ЉАЊОЛАТПЕША ‫ﺟﻬﺎﻟﺖﭘﻴﺸﻪ‬ ниг. љањолатпа-
раст.
ЉАЊОН I ‫ ﺟﻬﺎن‬феъли њоли замони њозираи
љастан, љањидан.
ЉАЊОН II ‫ ﺟﻬﺎن‬1. дунё, гетї, олам, рўи Замин,
кураи Замин. 2. киноя аз њамаи халќ, тамоми
мардум. 3. љамъият, сохти љамъиятї; љањони
сармоядорї; љањони ботинї олами ботинї,
замири дил; љањони бекасї танњої, надошта-
ни њамдам; љањони гузарон дунёи гузаранда;
ањли љањон мардум, мардуми рўи Замин; ду
љањон д. ду дунё, ин дунё ва охират; љањон ба
касе танг шудан киноя аз сахт дилтанг шудан,
ба худ љо ёфта натавонистан; як љањон хеле
бисёр, нињоят фузун; љањон-љањон як дунё,
хеле бисёр; аз љањон чашм пўшидан вафот
ЉАЊ
кардан, мурдан; ба љањон омадан таваллуд
ёфтан; машњури љањон будан шўњрати калон
доштан; овораи ду љањон гардидан овора шу-
дан, саргардон шудан, ба худ љо ёфта ната-
вонистан, аз љое ронда ва аз љои дигар монда
будани касе.
ЉАЊОНАФРЎЗ ‫ ﺟﻬﺎناﻓﺮوز‬равшанкунандаи ља-
њон, нурбахш ба љањон: хуршеди љањонафрўз.
ЉАЊОНБАХШ ‫ﺟﻬﺎنﺑﺨﺶ‬ саховатманд, нињоят
саховатпеша,
ЉАЊОНБИН ‫ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻦ‬1. он ки ё он чи љањон ва
њодисоти онро мебинад: аќли љањонбин. 2.
сифати чашм: дидаи љањонбин. 3. сайёњ,
љањонгард.
ЉАЊОНБИНЇ ‫ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ‬доираи назар, доираи
назари њар кас нисбат ба табиат ва љамъият,
мафкура: ташаккули љањонбинї; васеъ шуда-
ни љањонбинї.
ЉАЊОНБОН ‫ ﺟﻬﺎنﺑﺎن‬1. Худованд, Офаридгор.
2. маљ. нигањбони љањон; подшоњ.
ЉАЊОНБОНЇ ‫ ﺟﻬﺎنﺑﺎﻧﻲ‬љањонбон будан, њукм-
рони љањон будан, ихтиёри љањонро дар даст
доштан.
ЉАЊОНГАРД ‫ﺟﻬﺎنﮔﺮد‬ љањонпаймо, сайёњ, гар-
дишгард.
ЉАЊОНГАРДЇ ‫ ﺟﻬﺎنﮔﺮدي‬љањонро гаштан, ља-
њонро сайру саёњат кардан, сайёњї,
гардишгарї.
ЉАЊОНГАРОЇ ‫ ﺟﻬﺎنﮔﺮاﺋﻲ‬бо пешрафти илму
техникаи дунё њамќадам будан, глобализат-
сия, љањонишавї, љањоншумулї.
ЉАЊОНГАШТА ‫ ﺟﻬﺎنﮔﺸﺘﻪ‬он ки бисёр сафар
карда бисёр љоњоро дидааст, дунёдида, ља-
њондида.
ЉАЊОНГИР ‫ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‬1. тасхиркунандаи љањон,
истилогар; фотењ (сифати подшоњон). 2. маљ.
машњур ва шўњратманд бо ягон хислати худ:
шўњрати љањонгир.
ЉАЊОНГИРЇ ‫ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي‬истилогарї, тасхир
кардани љањон.
ЉАЊОНДАН ‫ ﺟﻬﺎﻧﺪن‬ниг. љањонидан.
ЉАЊОНДИДА ‫ ﺟﻬﺎندﻳﺪه‬1. он ки бисёр сафар
кардааст, пурдида, ботаљриба, пурдон. 2. он
ки бисёр сафар карда љањонро дидааст,
– 588
сайёњи љањонгард.
ЉАЊОНДОР ‫ ﺟﻬﺎندار‬књн. соњиб ва нигањбони
љањон (лаќаби подшоњон).
ЉАЊОНДОРЇ ‫ ﺟﻬﺎنداري‬1. идора кардани љањон.
2. маљ. подшоњї.
ЉАЊОНИДАН ‫ ﺟﻬﺎﻧﻴﺪن‬1. рондан, давондан. 2.
гурезондан. 3. партоб кардан. 4. ба паридан
аз љое маљбур кардан; пойга давондан.
ЉАЊОНИЁН ‫ ﺟﻬﺎﻧﻴﺎن‬ниг. љањонї; ањли љањон,
мардуми љањон.
ЉАЊОНИШАВЇ ‫ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﻮي‬ниг. љањонгарої.
ЉАЊОНЇ ‫ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬мансуб ба љањон; сазовори
љањон, лоиќи љањон, хоси љањон: мусобиќаи
љањонї, рекорди љањонї, сулњи љањонї, фай-
ласуфи љањонї, шўњрати љањонї; љањониён
ањли љањон; мардуми љањон: љањонї шудан.
ЉАЊОНКУШО ‫ ﺟﻬﺎنﻛﺸﺎ‬књн. тасхиркунандаи
олам (лаќаби подшоњон).
ЉАЊОНКУШОЇ ‫ﺟﻬﺎنﻛﺸﺎﺋﻲ‬ амалу сифати ља-
њонкушо.
ЉАЊОННАВАРД ‫ ﺟﻬﺎن ﻧﻮرد‬ниг. љањонгард.
ЉАЊОННАМО ‫ ﺟﻬﺎنﻧﻤﺎ‬нишондињандаи љањон,
акскунандаи љањон; љоми љањоннамо асот.
љоми Љамшед, ки гўё чун оина њама њоди-
сањои оламро дар худ мунъакис мекардааст;
оинаи љањоннамо киноя аз телевизор.
ЉАЊОНОЗМУДА ‫ ﺟﻬﺎنآزﻣﻮده‬ниг. љањондида.
ЉАЊОНОРО ‫ ﺟﻬﺎنآرا‬кит. зебдињандаи дунё,
зеби љањон, зебо: Офтоби љањоноро, моњи
љањоноро, рўи (чењраи, љамоли) љањоноро.
ЉАЊОНОФАРИН ‫ ﺟﻬﺎنآﻓﺮﻳﻦ‬1. офарандаи ља-
њон. 2. маљ. Худо, Офаридгор.
ЉАЊОНПАЙМО ‫ ﺟﻬﺎن ﭘﻴﻤﺎ‬ниг. љањонгард.
ЉАЊОНПАЊЛАВОН ‫ ﺟﻬﺎنﭘﻬﻠﻮان‬пањлавони ља-
њон, пањлавони машњури љањон (лаќаби Рус-
там аз «Шоњнома»-и Фирдавсї).
ЉАЊОНРАВОЇ ‫ ﺟﻬﺎنرواﺋﻲ‬ниг. љањондорї.
ЉАЊОНСИТОН ‫ ﺟﻬﺎنﺳﺘﺎن‬ниг. љањонгир.
ЉАЊОНСОЛОР ‫ ﺟﻬﺎنﺳﺎﻻر‬сардору пешвои ља-
њон; киноя аз подшоњ.
ЉАЊОНСЎЗ ‫ﺟﻬﺎنﺳﻮز‬ 1. сўзонандаи љањон, зо-
 – 589
лим, ситамгор; истилогар. 2. љонгудоз (дар
бораи оњ, нола, фиѓон, фарёд).
ЉАЊОНТОБ ‫ ﺟﻬﺎنﺗﺎب‬љањонафрўз, оламафрўз,
равшанкунандаи љањон: офтоби (хуршеди,
шамси) љањонтоб.
ЉАЊОНФАЊМЇ ‫ ﺟﻬﺎنﻓﻬﻤﻲ‬ниг. љањонбинї. 2.
дарк ва фањмидани њодисаву воќеањои љањон.
ЉАЊОНЉЎЙ ‫ ﺟﻬﺎنﺟﻮي‬љањонхоњ, љањонгир; ки-
ноя аз подшоњ.
ЉАЊОНЉЎЁНА ‫ﺟﻬﺎنﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬ 1. љанговарона. 2.
љангљўёна.
ЉАЊОНШУМУЛ ‫ ﺟﻬﺎنﺷﻤﻞ‬дорои ањамияти
љањонї, ба љањон машњур; машњури љањон:
асари љањоншумул, олими љањоншумул.
ЉАЊР I а. ‫ ﺟﻬﺮ‬1. бо овози баланд дод зада хон-
дани чизе. 2. овоз андохта, калимањоеро так-
рор кардани шайхон ва ќаландарон.
ЉАЊР II ‫ ﺟﻬﺮ‬ниг. љар.
ЉАЊР III а. ‫ ﺟﻬﺮ‬ба равшанї аз њад зиёд њассос
будани чашм, муассирии хеле баланди чашм
ба равшанї.
ЉАЊРАН а. ً‫ ﺟﻬﺮا‬ба таври ошкоро, рўйрост.
ЉАЊРЇ ‫ ﺟﻬﺮي‬он ки љањр мекунад.
ЉАЊ-ЉАЊАК ‫ ﺟﻬﺠﻬﻚ‬як навъ бозии бачагон, ки
аз монеае љањида мегузаранд.
ЉАЊ-ЉАЊАКБОЗЇ ‫ ﺟﻬﺠﻬﻚﺑﺎزي‬бозии љањљањак.
ЉАЊЧАЌ ‫ ﺟﻬﭽﻖ‬ниг. љаѓљаѓ.
ЉАЊУЛ а. ‫ ﺟﻬﻮل‬кит. сахт љоњил, он ки аз њад
зиёд нодон аст.
ЉАШАН а. ‫ ﺟﺸﻦ‬кит. њарорат, таб, табларза.
ЉАШН ‫ ﺟﺸﻦ‬1. ид, рўзи тантана ва сурур (ба
муносибати ягон воќеаи фарањбахшу хуб):
љашни Истиќлол, љашни Наврўз. 2. маљлиси
шодмонї ба муносибати санаи таваллуди ка-
се ё солгарди ягон њодисаи таърихї ва ѓ.:
љашни Соли забони тољикї, љашни 1150-
солагии Абуабдуллоњи Рўдакї, љашни
њабдањсолагии Истиќлолияти Љумњурии
Тољикистон; љашн доштан љашн гирифтан;
љашн гирифтан (кардан) ид кардан.
ЉАШНВОРА ‫ ﺟﺸﻦواره‬ид ва тантанаи махсус ба
ягон муносибат.
ЉЕЃ
ЉАШНГИРЇ ‫ ﺟﺸﻦﮔﻴﺮي‬ид кардан, маљлиси
шодмонї барпо кардан.
ЉАШНГОЊ ‫ ﺟﺸﻨﮕﺎه‬љои љашн, љои тантанаву
сурур бахшида ба љашн.
ЉАЪБА а. ‫ ﺟﻌﺒﻪ‬кит. ќуттї, сандуќча.
ЉАЪД а. ‫ ﺟﻌﺪ‬марѓула, печдории мўй, мўйи
љингила; љаъди гесў марѓулањои гесў.
ЉАЪДМЎЙ ‫ ﺟﻌﺪﻣﻮي‬љингиламўй, марѓуламўй.
ЉАЪЛ а. ‫ ﺟﻌﻞ‬кит. ќалбакї, дурўѓин, сохта.
ЉАЪЛЇ ‫ ﺟﻌﻠﻲ‬марбут ба љаъл; ёќути љаълї
ёќути ќалбакї.
ЉАЪФАРЇ I а. ‫ ﺟﻌﻔﺮي‬бот. 1. номи як гиёњи
хўрданї, ки ба шибит монанд аст. 2. номи
гули зарди хушбўи яксола.
ЉАЪФАРЇ II а. ‫ ﺟﻌﻔﺮي‬:зари љаъфарї тиллои
тоза, зари холис.
ЉЕБ ‫ ﺟﻴﺐ‬ниг. љайб.
ЉЕВА I а. ‫ ﺟﻴﻮه‬симоб.
ЉЕВА II ‫ ﺟﻴﻮه‬књн. ќаравулї, дидбонї.
ЉЕВАДОР ‫ ﺟﻴﻮهدار‬симобдор, симобї.
ЉЕВАХОНА ‫ ﺟﻴﻮهﺧﺎﻧﻪ‬таър. посбонхона, ќара-
вулхонаи бурљдор, ки дар арк, ќалъа ва
ќўрѓонњо сохта мешуд ва аз он љо дидбонї
мекарданд.
ЉЕВАЧЇ ‫ ﺟﻴﻮﭼﻲ‬таър. номи яке аз мансабњои
поёнї дар аморати Бухоро; сардори ќаравул
ва дидбонњо.
ЉЕВОН ‫ ﺟﻴﻮان‬навъе аз мебел, ки дару хоначањо
дорад ва барои нигоњ доштани чизњо исти-
фода мешавад: љевони китоб, љевони либос,
љевони оинакорї.
ЉЕЃ ‫ ﺟﻴﻎ‬1. фарёд, садо (барои даъват, талаб)
хондани касе пеши худ; љеѓу дод фарёд,
садобарорї, овозбарорї; љеѓ задан а) фарёд
кардан, даъват кардан пеши худ, хондан; б)
номбар кардан, номашро гирифта даъват
кардан, мурољиат кардан; в) даъват кардан,
барпо кардан; маљлис љеѓ задан; ба ёрї љеѓ
задан мадад хостан аз касе; ба мењмонї љеѓ
задан ба мењмонї даъват кардан; ба
мусобиќа љеѓ задан ба мусобиќа даъват кар-
дан; гўшњоям љеѓ зад гўшњоям љарангос зад.
2. овози хурўс; фарёди хурўс; љеѓ задани
ЉЕЃ
хурўс; хурўс дар њама љо баробар љеѓ мезанад
(маќ.); шароити њама љо як хел аст.
ЉЕЃА ‫ ﺟﻴﻐﻪ‬књн. зинати аз пари парандањо ё
пўпак сохташуда, ки дар баъзе сарпўш ё
кулоњњо дўхта мешавад, њар чизи тољмонанд,
ки ба кулоњ насб карда мешавад, тољ.
ЉЕЃЗАДА‫ ﺟﻴﻎزده‬даъватшуда, талабида.
ЉЕЃЗАНАНДА ‫ ﺟﻴﻎزﻧﻨﺪه‬1. фарёдкунанда, даъ-
ваткунанда. 2. овоздињанда (нисбат ба ху-
рўс).
ЉЕЃЗАНЇ ‫ ﺟﻴﻎزﻧﻲ‬љеѓ задан, даъват кардан.
ЉЕЃЇ ‫ ﺟﻴﻐﻲ‬љеѓзананда, ку-ку карда фарёдка-
шанда (дар бораи мурѓњои дастпарвар): бедо-
наи љеѓї.
ЉЕЛ ‫ ﺟﻴﻞ‬књн. занљире, ки (дар аморати Бухоро)
ба гардани бандиён мебастанд: љел андохтан,
љел задан.
ЉЕЛАК ‫ﺟﻴﻠﻚ‬ либоси сабуки бе остари боло-
пўш.
ЉЕМПЕР англ. ‫ ﺟﻴﻤﭙﻴﺮ‬куртаи болопўши бофтаи
фабрика ё дастї: љемпери занона.
ЉЕРАН(Д) ‫ﺟﻴﺮﻧﺪ‬//‫ ﺟﻴﺮن‬ниг. љиран.
ЉИБИЛЛАТ а. ‫ﺟﺒﻠّﺖ‬ фитрат, табиат, сиришт,
асл.
ЉИБИЛЛЇ а. ‫ ﺟﺒﻠّﻲ‬т. фитрї, табиї, зотї.
ЉИБОЛ а. ‫ ﺟﺒﺎل‬кит. љ. љабал.
ЉИГАР ‫ ﺟﮕﺮ‬1. яке аз узвњои дарунии бадани
инсон ва баъзе њайвонњо, ки њосилкунандаи
зањра мебошад ва барои таъмини мубодилаи
моддањо дар бадан хизмат мекунад. 2. маљ.
фарзанд, фарзанди азиз ва дилбанд; љону
љигар маљ. хешу аќрабои хеле наздик. 3. маљ.
шуљоат, далерї, љуръат; аз љигар // аз банди
љигар аз дил, аз тањти дил, бо самимият;
љигар сўрох-сўрох будан киноя аз дарду алами
сахт доштан; љигар хун кардан киноя аз азобу
уќубати сахт кашидан; аз љигарат занад! не-
кии касеро, ки надонистї, осеби азиме ба ту
расад; аз љигар оњ кашидан оњи чуќур каши-
дан аз шиддати дарду ѓам; хуни љигар
хўрда... хеле азоб кашида..., хеле ранљ бур-
да...; хуни љигар шудан хеле азоб кашидан,
хеле машаќќат дидан.
ЉИГАРБАНД ‫ﺟﮕﺮﺑﻨﺪ‬ 1. маљмўи љигар, дил,
– 590
шуш ва ѓ. 2. фарзанд, хеши наздик. 3. њар чи-
зи наздик.
ЉИГАРБИРЁН ‫ ﺟﮕﺮﺑﺮﻳﺎن‬1. љигари бирён карда.
2. маљ. љигарсўхта, азобкашида, ранљдида.
ЉИГАРГОЊ ‫ ﺟﮕﺮﮔﺎه‬даруни сина, ки љои ќарор
доштани љигар, дил, шуш ва ѓ. мебошад.
ЉИГАРГЎША ‫ ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﻪ‬1. маљ. фарзанд, фар-
занди азиз. 2. маљ. бародар, бародарзода,
хеши наздик.
ЉИГАРДОР ‫ ﺟﮕﺮدار‬далер, љуръатдор, нотарс.
ЉИГАРДОРЇ ‫ ﺟﮕﺮداري‬нотарсї, далерї.
ЉИГАРДЎЗ ‫ ﺟﮕﺮدوز‬1. рост ба љигар халанда. 2.
маљ. мафтункунанда, шайдокунанда.
ЉИГАРИРАНГ ‫ ﺟﮕﺮيرﻧﮓ‬ба ранги љигар, олу-
болуранг.
ЉИГАРИТОБ ‫ ﺟﮕﺮيﺗﺎب‬ба ранги љигарї, љига-
римонанд: ранги љигаритоб.
ЉИГАРЇ ‫ ﺟﮕﺮي‬1. мансуб ба љигар; аз љигар
тайёршуда: кабоби љигарї. 2. љигариранг,
рангаш ба ранги љигар. 3. бо тамоми ќувва,
аз тањти дил; љигарї зўр задан бо тамоми
ќувва зўр задан; оњи љигарї кашидан оњи
чуќур кашидан.
ЉИГАРКАБОБ ‫ ﺟﮕﺮﻛﺒﺎب‬1. љигарбирён, кабобе,
ки аз љигар пухта шудааст. 2. маљ. ѓамзада,
мусибатзада, аламдида.
ЉИГАРОВАР ‫ﺟﮕﺮآور‬ кит. пурдил, диловар,
нотарс.
ЉИГАРПОЛУДА ‫ ﺟﮕﺮﭘﺎﻟﻮده‬љигархун, љигароб-
шуда, пурдарду алам.
ЉИГАРПОРА ‫ ﺟﮕﺮﭘﺎره‬1. як пораи љигар, лахти
љигар. 2. фарзанди азиз; хеши наздик.
ЉИГАРРАНГ ‫ ﺟﮕﺮرﻧﮓ‬ниг. љигариранг.
ЉИГАРРЕШ ‫ ﺟﮕﺮرﻳﺶ‬маљ. бисёр аламдида, му-
сибатзада, ѓамзада.
ЉИГАРСЎЗ ‫ ﺟﮕﺮﺳﻮز‬сахт азобдињанда, сахт
ранљрасон, аламангез; оњи љигарсўз оњи пур-
дарду алам.
ЉИГАРСЎЗАНДА ‫ ﺟﮕﺮ ﺳﻮزﻧﺪه‬ниг. љигарсўз.
ЉИГАРСЎХТА ‫ ﺟﮕﺮﺳﻮﺧﺘﻪ‬аламдида, љигарреш,
ѓамзада, мусибатзада.
 – 591
ЉИГАРТОБ ‫ﺟﮕﺮﺗﺎب‬ љигарсўз, дарду ѓамди-
њанда.
ЉИГАРХАСТА ‫ﺟﮕﺮﺧﺴﺘﻪ‬ љигарреш, ѓамзада,
андўњгин.
ЉИГАРХАРОШ ‫ ﺟﮕﺮﺧﺮاش‬љигарсўз, аламовар,
хеле пуртаъсир.
ЉИГАРХОР ‫ ﺟﮕﺮﺧﻮار‬берањм, дурушт, зишткор,
золими хунхор.
ЉИГАРХОРА ‫ ﺟﮕﺮﺧﻮاره‬ниг. љигархор.
ЉИГАРХУН ‫ ﺟﮕﺮﺧﻮن‬љигарреш, ѓамзада; љигар-
хун кардан љигарреш кардан, сахт аламзада
кардан.
ЉИГДА ‫ ﺟﮕﺪه‬ниг. санљид.
ЉИГДАГУЛ ‫ ﺟﮕﺪهﮔﻞ‬гулаш ба ранги гули
љигда, гули монанди гули санљид.
ЉИГДАГУЛЇ ‫ ﺟﮕﺪهﮔﻠﻲ‬:пиёлаи љигдагулї пиё-
лаи гулаш ба ранги гули љигда.
ЉИГЇ–ЉИГЇ I ‫ ﺟﮕﻲﺟﮕﻲ‬лафзест, ки дар ваќти
зорї ва тавба кардан аз коре, инчунин, ба
тарзи шўхї гуфта мешавад; љигї-љигї тавба
кардам дигар намегўям, дигар намекунам.
ЉИГЇ–ЉИГЇ II ‫ ﺟﮕﻲﺟﮕﻲ‬буз ё бузѓоларо садо
кардан, љеѓ задан.
ЉИЃДА–ЉИЃДА ‫ ﺟﻐﺪهﺟﻐﺪه‬пора-пора, тамоман
дарида, тика-тика.
ЉИЃИЛДОН ‫ ﺟﻐﻠﺪان‬1. донадони парандагон, ки
аз њалќум поёнтар љой гирифтааст, сангдон,
чинадон. 2. маљ. гулў, њалќ, шикам ва нафси
одам; ба љиѓилдон задан, ба љиѓилдони касе
рафтан аз тарафи њамон одам азони худ кар-
да шудан (-и чизе).
ЉИЃ-ЉИЃ ‫ ﺟﻎﺟﻎ‬таќлиди овоз, ки садои паран-
дањо, даридани матоъ, кушодаву пўшида
шудани дарро ифода мекунад.
ЉИД(Д) а. ‫ ﺟﺪ‬1. кўшиш, саъй; љидду љањд ѓайра-
ту кўшиши зиёд, зўрзанї. 2. аз тањти дил;
муќоб. њазл, шўхї.
ЉИДДАН а. ً‫ا‬‫ ﺟﺪ‬1. ба таври ростию дурустї.
2. бе њазлу шўхї. 3. ба саъйу кўшиш, бо
ќатъият.
ЉИДДИЁНА ‫ﻳﺎﻧﻪ‬‫ ﺟﺪ‬ба таври љиддї, ба таври
ќатъї, бешўхї.
ЉИЛ
ЉИДДИНАМО ‫ي ﻧﻤﺎ‬‫ ﺟﺪ‬зоњиран љиддї, љидди
нишон додани худ.
ЉИДДИСИМО ‫يﺳﻴﻤﺎ‬‫ ﺟﺪ‬дорои симои љиддї.
ЉИДДИЯТ а. ‫ﻳﺖ‬‫ ﺟﺪ‬љиддї будан; љиддигї,
ќатъият, сахт ва устувор будан дар иљрои
коре, тамкин дар гап ва кор; бо љиддият аз
тањти дил, бо ќатъият.
ЉИДДЇ ‫ي‬‫ ﺟﺪ‬1. њар чизе ки аз тањти дил буда,
ба тариќи њазлу шўхї набошад; муќоб. шўхї,
њазл. 2. ќатъї, бо ќатъият. 3. диќќатталаб. 4.
муњим, зиёд, куллї; таѓйироти љиддї таѓйи-
роти ба назар намоён, таѓйироти муњим,
куллї. 5. пуртамкин, бовиќор, ба ќадру
эътибори худ расанда, вазнин. 6. бодиќќат. 7.
њаќиќї, аслї, чунонки бояду шояд; зиндагии
љиддї. 8. он чи барои пешгирї аз оќибати
бад, диќќат ва ањамияти калон талаб меку-
над: бемории љиддї, бўњрони љиддї; гапи
љиддї гапи муњим, гапи ањамиятнок; љиддї
гап задан ба таври бояду шояд дар бораи чи-
зе сухан кардан, бо ќатъият, бидуни шўхї
чизеро гуфтан; ранги љиддї гирифтан ања-
мият пайдо кардан, ќатъият пайдо кардани
коре; эътибори љиддї додан ба таври бояду
шояд ањамият додан ба чизе; вазъияти љиддї
гирифтан њолати устувор ва ќатъї гирифтан.
ЉИДОЛ а. ‫ ﺟﺪال‬1. љанг, њарб, задухўрд: љангу
љидол. 2. хусумат, низоъ, кашмакаш.
ЉИДОР а. ‫ ﺟﺪار‬кит. девор.
ЉИДОРЇ ‫ ﺟﺪاري‬њар чизи мансуб ба девор.
ЉИЗ-БИЗ ‫ﺟﺰﺑﺰ‬ садои бирён шудани гўшт дар
дег.
ЉИЗЯ а. ‫ ﺟﺰﻳﻪ‬таър. як навъ андоз, ки дар мам-
лакатњои мусулмонї аз ѓайри мусулмонон ба
тарзи саршуморї гирифта мешуд.
ЉИЗЯГИРЇ ‫ ﺟﺰﻳﻪﮔﻴﺮي‬таър. љизя гирифтан.
ЉИЛАВ ‫ ﺟﻠﻮ‬1. афзори чармини сари асп, ки ба-
рои ба дањони асп андохтан ду оњанчаи пай-
васт дорад ва ба он асп идора карда меша-
вад, лаљоми асп; љилави касе ба дасти касе
будан маљ. ихтиёри касе ба дасти касе будан;
љилави касеро кашидан касеро танбењ додан,
касеро ба итоат (тартиб) даъват кардан;
љилави чизеро ба даст гирифтан ихтиёри чи-
зеро ба даст гирифтан; љилави чизеро сар до-
дан чизеро ба ихтиёри худ мондан, кордор
ЉИЛ
нашудан (бо касе, чизе). 2. пеш, пеши њар
чиз; дар љилави касе рафтан пеш-пеши касе
рафтан; ба (дар) љилави асп рондан пеш-пеши
асп пиёда рондан касеро; ба љилави касе аф-
тодан пеш-пеши касе рафтан.
ЉИЛАВБАНД ‫ ﺟﻠﻮ ﺑﻨﺪ‬банди љилав, лаљомбанд.
ЉИЛАВГИРЇ ‫ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي‬пешгирї, манъ кардан,
боздоштан; љилавгирї кардан пешгирї кар-
дан, боздоштан (аз амале).
ЉИЛАВДОР ‫ ﺟﻠﻮدار‬књн. 1. хизматгоре, ки аспи
хољаашро дошта меистад, пешхизмати мута-
саддии асп, хизматгоре, ки пеш-пеши одами
мансабдор меравад. 2. аскари хизматгори
афсари ќисми савора.
ЉИЛАВКАШ ‫ ﺟﻠﻮﻛﺶ‬касе, ки љилави чизеро
(аспро, харро) мекашад.
ЉИЛАВХОНА ‫ ﺟﻠﻮﺧﺎﻧﻪ‬таър. 1. айвони ду тара-
фи дарвозахонаи њавлии мансабдорон ё
њокимон; майдони њавлии подшоњ ё њоким. 2.
як ќисми болопўши њавлии масљид, ки ба
иморати масљид пайванд аст.
ЉИЛАВШАХ ‫ﺟﻠﻮﺷﺦ‬ ниг. шахљилав; гарданшах
(мас., асп).
ЉИЛБОБ а. ‫ ﺟﻠﺒﺎب‬чодир.
ЉИЛБУР ‫ ﺟﻠﺒﺮ‬коѓази ба рўяш як навъ рег час-
пондашуда, ки онро барои судан ва љилодор
кардани чўб ва филизот ба кор мебаранд,
коѓази соё.
ЉИЛВА а. ‫ ﺟﻠﻮه‬1. ба тарзи дилрабо ва бо
њаракатњои дилкаш намудор шудан, худро
нишон додан. 2. намуди чизњои дилрабо;
љилва кардан а) тофтан, хуш ва дилкаш на-
мудан; б) дилрабої кардан, карашма наму-
дан, бо нозу карашма роњ гаштан; љилва до-
дан намоён кардан, зоњир сохтан.
ЉИЛВАГАР ‫ ﺟﻠﻮهﮔﺮ‬1. намоён, намудор, тобон,
дурахшон. 2. љилобахш, дурахшон; љилвагар
шудан намудор гаштан, тофтан, тобидан,
дурахшидан.
ЉИЛВАГАРЇ ‫ ﺟﻠﻮهﮔﺮي‬1. тобиш, тобидан, ду-
рахшидан, намоён шудан, намудор гаштан.
2. нозу карашма.
ЉИЛВАГОЊ ‫ﺟﻠﻮهﮔﺎه‬ майдони намоиши њунар,
сањна.
– 592
ЉИЛВАДОР ‫ ﺟﻠﻮهدار‬ниг. љилодор.
ЉИЛВАФУРЎШ ‫ﺟﻠﻮهﻓﺮوش‬ ишвагар, ноздор,
танноз.
ЉИЛВАФУРЎШЇ ‫ ﺟﻠﻮهﻓﺮوﺷﻲ‬ишвагарї, ноз,
таннозї: љилвафурўшї кардан.
ЉИЛД а. ‫ ﺟﻠﺪ‬1. пўст. 2. парда, рўйпўш. 3.
рўйпўш, болопўш, мас., љилди болишт, лўла
ва ѓ. 4. китобандоз, ѓилоф. 5. муќова ва рўи
муќоваи китоб. 6. ќисм, як китоби алоњидаи
муќовадор.
ЉИЛДБАНД ‫ ﺟﻠﺪﺑﻨﺪ‬муќовабанд; он ки китобро
муќова мебандад.
ЉИЛДБАНДЇ ‫ ﺟﻠﺪﺑﻨﺪي‬амал ва шуѓли љилдбанд;
муќовабандии китоб.
ЉИЛДДОР ‫ ﺟﻠﺪدار‬он чи љилд дорад: дутори
љилддор, чомадони љилддор.
ЉИЛДИРОБА ‫ ﺟﻠﺪراﺑﻪ‬оби љории миќдораш хеле
кам, оби љўйчаи хўрдакак.
ЉИЛДИРОС ‫ ﺟﻠﺪراس‬калимаи таќлиди овоз, ки
садои оби љории миќдоран камро ифода ме-
кунад.
ЉИЛДНОК ‫ﺟﻠﺪﻧﺎك‬ љилддор, љилдпўш: курсии
љилднок.
ЉИЛО I а. ‫ ﺟﻼ‬1. сайќал, равшанї; дурахш, то-
биши дурахши чизе, хусусан баъди пардоз ва
сайќал додан; љило додан сайќал додан, ду-
рахшон кардан, аз чангу ѓубор пок карда
пардоз додан.
ЉИЛО II ‫ ﺟﻼ‬ниг. љало; љилои ватан (кардан)
тарки ватан (кардан), маљбуран ба кишвари
дигар барои иќомат рафтан.
ЉИЛОДЕЊ ‫ ﺟﻼده‬он ки ва он чи љило медињад,
љилобахш, дурахшон, тобон.
ЉИЛОДИЊАНДА ‫ ﺟﻼدﻫﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз љило додан. 2. љилодор, то-
бишдор, дурахшанда: оби љилодињанда, бар-
фи љилодињанда. 3. сайќалдињанда.
ЉИЛОДИЊЇ ‫ ﺟﻼدﻫﻲ‬1. дурахш, тобиш, дурах-
шонї, тобишнокї. 2. сайќал додан, сайќал-
дињї: дастгоњи љилодињї.
ЉИЛОДОР ‫ ﺟﻼدار‬љилодињанда, дурахшнок, ду-
рахшон, тобишдор, сайќалнок: санги
љилодор, шамшери љилодор.
 – 593
ЉИЛОКОР ‫ ﺟﻼﻛﺎر‬он ки фарши тахтагї ё мар-
марро бо мошини махсус суфта карда, ба
онњо љило мебахшад.
ЉИЛОНОК ‫ ﺟﻼﻧﺎك‬ниг. љилодор.
ЉИЛФ а. ‫ ﺟﻠﻒ‬кит. одами дурушт, беадаб, но-
дон; сафењ.
ЉИМ I ‫ ﺟﻢ‬гуфт. дам, ором, хомўш; љим истодан
хомўш истодан, ором нишастан; љим ниша-
стан ором нишастан, хомўш истодан, гап на-
зада, љавоб нагуфта нишастан; љим шудан
хомўш гаштан.
ЉИМ II ‫ ﺟﻴﻢ‬номи њарфи шашуми алифбои ара-
биасоси тољикї, ки дар њисоби абљад ба адади
3 баробар аст.
ЉИМОД а. ‫ ﺟﻤﺎد‬ниг. љамод.
ЉИМОЛ а. ‫ ﺟﻤﺎل‬љ. љамал.
ЉИМОЪ а. ‫ﺟﻤﺎع‬ мубоширати марду зан,
алоќаи љинсї.
ЉИМЉИМА ‫ ﺟﻤﺠﻤﻪ‬лойдони зоњиран хушк, ки
баъд аз по мондан бар болои он одам ва
њайвонро оњиста-оњиста фурў мекашад.
ЉИМ-ЉИТ ‫ ﺟﻢﺟﺖ‬гуфт. тамоман ором, тамо-
ман хомўш, осуда; љим-љит нишастан хомўш
нишастан, гап назадан ва овоз набаровар-
дан.
ЉИН англ. ‫ ﺟﻦ‬тех. мошини пахтатозакунї,
мошинае, ки пахтаро аз чигит људо мекунад.
ЉИН(Н) а. ‫ ﺟﻦ‬махлуќи мавњуми афсонавї аз
ќабили деву парї; љин задан осеб расонидани
љин, девона шудан; љин занад! ибораест, ки
њамчун дашноми сабук ваќти норизо будан
аз касе ё чизе гуфта мешавад; чї љин задааст!
чї рўй додааст, чї таъсир кардааст, чї бало
задааст (дар мавриди њайронї ва тааљљуб аз
кирдори касе гуфта мешавад).
ЉИНГИЛА ‫ ﺟﻨﮕﻠﻪ‬марѓула, печутобхўрда, фа-
тила; мўй љингила; ◊ гилаву љингила кардан
шикояти бисёр кардан, бисёр гила кардан,
изњори норизогї кардан.
ЉИНГИЛАКОКУЛ ‫ ﺟﻨﮕﻠﻪﻛﺎﻛﻞ‬љингиламўй.
ЉИНГИЛАМЎЙ ‫ ﺟﻨﮕﻠﻪﻣﻮي‬дорои мўйи љингила,
марѓуламўй, фатиламўй.
ЉИНГИЛАПО ‫ ﺟﻨﮕﻠﻪﭘﺎ‬мўи пояш љингила: буза-
ЉИН
ки љингилапо.
ЉИНГИЛАРИШ ‫ ﺟﻨﮕﻠﻪرﻳﺶ‬риши марѓула.
ЉИНГИРОС ‫ ﺟﻨﮕﺮاس‬калимаи таќлиди овоз, ки
садои занг ва чизњои бо он монандро ифода
мекунад: љингироси телефон, љингирос задан.
ЉИНДОР ‫ ﺟﻦ دار‬ниг. љиннинамо.
ЉИНЗАДА ‫ ﺟﻦزده‬он ки дар асари њодисае ба
бемории руњї гирифтор шудааст, девонаав-
зоъ.
ЉИН(Н)ИБАШАРА ‫ ﺟﻨﻲ ﺑﺸﺮه‬ниг. љиннинамо.
ЉИНКЎЧА ‫ ﺟﻦﻛﻮﭼﻪ‬гуфт. тангкўчаи печ дар
печ ва хаму рост.
ЉИННИАВЗОЪ ‫ ﺟﻨّﻲاوﺿﺎع‬љиннинамо, љинниба-
шара, атвор ва гуфтораш ѓайритабиї.
ЉИННИГЇ ‫ ﺟﻨّﻴﮕﻲ‬1. девонагї. 2. бадрафторї,
беаќлї, бемулоњизагї; љиннигї кардан бе-
мулоњиза ва беаќлона рафтор кардан.
ЉИННИНАМО ‫ ﺟﻨّﻴﻨﻤﺎ‬девонанамо, девонами-
зољ, девонавазъ.
ЉИННИТАБИАТ ‫ ﺟﻨّﻲﻃﺒﻴﻌﺖ‬девонатабъ, љинни-
авзоъ.
ЉИННИХОНА ‫ ﺟﻨّﻲﺧﺎﻧﻪ‬гуфт. девонахона, бе-
морхонаи беморињои рўњї.
ЉИННЇ ‫ ﺟﻨّﻲ‬девона, аз аќл бегона.
ЉИНОЇ ‫ ﺟﻨﺎﺋﻲ‬мансуб ба љиноят; љиноятї: кори
љиної, парвандаи љиної, љустуљўи љиної.
ЉИНОН а. ‫ ﺟﻨﺎن‬љ. љаннат.
ЉИНОС а. ‫ ﺟﻨﺎس‬адш. ду ё чанд калимаи лафзан
ва шаклан як, ки њар кадом маънои дигар
доранд.
ЉИНОЊ а. ‫ ﺟﻨﺎه‬дурусташ љаноњ; бол, ќанот.
ЉИНОЯТ а. ‫ ﺟﻨﺎﻳﺖ‬гуноњи љиддї, љурм ва хатои
зараровар, ки сазовори љазои сахт бошад:
љиноят кардан.
ЉИНОЯТЇ ‫ ﺟﻨﺎﻳﺘﻲ‬мансуб ва оид ба љиноят: ко-
декси љиноятї, парвандаи љиноятї.
ЉИНОЯТКОР ‫ ﺟﻨﺎﻳﺖﻛﺎر‬он ки љиноят кардааст,
он ки аз ў гуноњи сахт содир шудааст, айб-
дор, гунањгор.
ЉИНОЯТКОРЇ ‫ ﺟﻨﺎﻳﺖﻛﺎري‬љиноят кардан, ама-
ли љинояткор, љинояткор будан.
ЉИН – 594
ЉИНОЯТКОРОНА ‫ﺟﻨﺎﻳﺖﻛﺎراﻧﻪ‬ ба таври љино- ЉИРАНАЛО ‫ ﺟﻴﺮن اﻻ‬аспи љирани холдор.
ятї, душманона.
ЉИРГА т. ‫ ﺟﺮﮔﻪ‬1. ниг. љурга. 2. маљлиси олї
ЉИНОЯТПЕША ‫ ﺟﻨﺎﻳﺖﭘﻴﺸﻪ‬он ки шуѓлаш (дар Афѓонистон).
љинояткорист, љинояткори ашаддї,
љинояткори хавфнок.
ЉИРЕШ ‫ﺟﺮﻳﺶ‬ ниг. љириш I.
ЉИРИНГАС//ЉИРИНГОС ‫ﺟﺮﻧﮕﺎس‬//‫ ﺟﺮﻧﮕﺲ‬ка-
ЉИНОЯТШАРИК ‫ ﺟﻨﺎﻳﺖﺷﺮﻳﻚ‬шарики љиноят-
лимаи таќлиди овоз, ки садои телефон ва са-
кор, касе ки дар љинояте иштирок доштааст.
дои ба замин задани ягон чизи филизиро
ЉИНС I а. ‫ ﺟﻨﺲ‬1. навъ, хел, гунаи чизњо, ки боз ифода мекунад: телефон љирингас зад.
хелњои дигар дошта бошад: љинси нави пах-
ЉИРИНГ-ЉИРИНГ ‫ ﺟﺮﻧﮓﺟﺮﻧﮓ‬калимаи таќ-
та, љинси њайвонот, љинси растанї. 2. зот,
лиди овоз, ки садои ба њам бархўрдани чизњои
насл. 3. мол, матоъ, чизи фурўхтанї. 4. љин-
филизї ё садои занги телефонро ифода меку-
сият, тааллуќ доштан ба навъи мардона ё за-
над.
нона: љинси занона, љинси мардона. 5. грам.
љинсияти грамматикї дар баъзе забонњо, ма- ЉИРИНДЇ ‫ﺟﺮﻧﺪي‬ гуфт. љойњои чиркину иф-
салан, дар забони русї ва арабї, ки аломати лос.
хоси фарќкунанда дорад.
ЉИРИШ I ‫ ﺟﺮﻳﺶ‬1. орди дурушт, орди сабўс-
ЉИНС II лот. ‫ ﺟﻨﺲ‬як навъ матои ѓафси дор. 2. сабўс, орди нимбехта.
пахтагї; шим ё либоси аз матои љинс тайёр-
ЉИРИШ II ‫ ﺟﺮش‬як навъ пойгаи асп, ки саво-
шуда.
рон њамдигарро кўшиши аз асп партофтан
ЉИНСАН а. ً‫ ﺟﻨﺴﺎ‬1. вобаста ба љинс, аз рўи мекунанд.
љинс, вобаста ба хел ва навъ. 2. вобаста ба
ЉИРМ I а. ‫ ﺟﺮم‬кит. љисми шаффоф; љирмњои
зот ва насл.
осмонї љисмњои осмонї (моњ, ситорањо).
ЉИНСИЯТ ‫ ﺟﻨﺴﻴﺖ‬мансуб будан ба ин ё он
ЉИРМ II ‫ ﺟﺮم‬гуфт. айб, камбудї, нуќсон, дард;
љинс, навъ, хел, тааллуќ доштан ба ин ё он
муќ. љурм.
љинс.
ЉИСМ а. ‫ ﺟﺴﻢ‬1. њар чизе, ки аз фазо љой ишѓол
ЉИНСЇ ‫ ﺟﻨﺴﻲ‬1. мансуб ба љинс; тафриќањои
мекунад; њар чизе, ки дарозо, пањно ва жар-
љинсї фарќ кардани љинси чизе. 2. зотї,
фо дошта бо њавоси панљгона дарк мешавад:
наслї, нажодї. 3. марбут ба амали шањвонї:
љисми газмонанд, љисми моеъ, љисми осмонї,
алоќаи љинсї.
љисми сахт. 2. бадан, љасад, пайкар, тан.
ЉИНСШИНОС ‫ ﺟﻨﺴﺸﻨﺎس‬молшинос, мутахас-
ЉИСМАН а. ً‫ ﺟﺴﻤﺎ‬аз љињати љисм, ба эътибори
сиси навъ ва моњияти матоъ.
љисм: љисман солиму боќувват.
ЉИНЧАРОЃ ‫ ﺟﻨﭽﺮاغ‬чароѓи хурди бе шишаи
ЉИСМИЯТ а. ‫ ﺟﺴﻤﻴﺖ‬љисм будан, љисмї будан.
лампа, ки пилта дар равѓан месўзад.
ЉИСМЇ ‫ ﺟﺴﻤﻲ‬1. мансуб ба љисм. 2. љисмият,
ЉИНЉАК ‫ ﺟﻨﺠﻚ‬гуфт. 1. чизи сахт бирён ва
љисмдор.
ќоќу сурхшуда. 2. сўхта, сўхта сиёњшуда.
ЉИСМОНИЯТ а. ‫ ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﺖ‬ниг. љисмият.
ЉИНЉАККАБОБ ‫ ﺟﻨﺠﻚﻛﺒﺎب‬кабоби гўшташ
резаи то ба сурхї бирёншуда. ЉИСМОНЇ ‫ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‬1. љисмї, вобаста ба љисм;
муќоб. рўњонї. 2. бо љисм, бо бадан, бо тан,
ЉИР ‫ ﺟﻴﺮ‬чарми мулоими бахмалмонанд аз
ба воситаи љисм; муќоб. рўњї, фикрї: кори
пўсти оњу, буз ва ѓ., замша.
љисмонї, мењнати љисмонї, ќувваи љисмонї.
ЉИРА а. ‫ ﺟﻴﺮه‬1. књн. хўроки ройгон, таќсими
ЉИСР а. ‫ ﺟﺴﺮ‬пул, кўпрук; пули муваќќат ба
ройгони хўрокї ё хўроквории њаррўза. 2.
рўи об ба воситаи киштї ва ѓ., понтон.
музди рўзбайъ.
ЉИФА а. ‫( ﺟﻴﻔﻪ‬њайвони) мурдори гандида,
ЉИРАН//ЉИРАНД ‫ﺟﻴﺮﻧﺪ‬//‫ ﺟﻴﺮن‬аспи рангаш
табоњшуда.
зарди ба сурхї моили думу ёлаш сиёњ.
 – 595
ЉИЊАК ‫ ﺟﻬﻚ‬ниг. љияк.
ЉИЊАКДОР ‫ ﺟﻬﻚدار‬ниг. љиякдор.
ЉИЊАТ а. ‫ ﺟﻬﺖ‬1. љониб, сўй, тараф; љињатњои
аслї чор тарафи аслї: шимол, љануб, шарќ,
ѓарб. 2. љанба, тараф: љињати мусбат, љињати
манфї. 3. сабаб, ваљњ, тарафи коре, масъалае;
ба љињати ба сабаби, ба иллати. 4. хислат, ху-
сусият: љињати нек. 5. нисбат, муносибат;
љињати хешї доштан; аз ин љињат а) аз ин са-
баб, бинобар ин, ба ин ваљњ; б) аз ин хусус,
дар ин бора; аз њамин љињат аз њамин сабаб,
бинобар ин; аз њар љињат аз њар тараф,
њаматарафа, комилан; аз љињати... а) аз хусу-
си..., аз бобати...; б) ба сабаби..., барои….
ЉИЊОД а. ‫ ﺟﻬﺎد‬1. д. љанг дар роњи дин. 2. љанг;
љињод кардан љангу мубориза бурдан.
ЉИЊОЗ а. ‫ ﺟﻬﺎز‬1. асбоб ва чизњое, ки арўс бо
худ ба хонаи шавњар меорад. 2. њар гуна ас-
бобу анљоме, ки барои иљрои коре лозим аст,
таљњизот.
ЉИЊОЗОНИДАН ‫ ﺟﻬﺎزاﻧﻴﺪن‬бо чизњои даркорї
таъмин кардан, муљањњаз кардан (мас., кор-
хонаеро).
ЉИЊОЗОНИДА ‫ ﺟﻬﺎزاﻧﻴﺪه‬ба њар чизи даркорї
таъминшуда, муљањњаз.
ЉИЊОН ‫ ﺟﻬﺎن‬ниг. љањон.
ЉИЯК ‫ ﺟﻴﻚ‬тасмаи борики бофта ё дўхта, ки ба
гирди каллапўш, љома ва ѓ. дўхта мешавад,
фаровез, шероза, зењ: љияки љома.
ЉИЯКБОФ ‫ ﺟﻴﻚ ﺑﺎف‬он ки љияк мебофад.
ЉИЯКБОФЇ ‫ ﺟﻴﻚﺑﺎﻓﻲ‬амалу шуѓли љиякбоф.
ЉИЯКДОР ‫ ﺟﻴﻚدار‬дорои љияк, љиякдўзї шуда.
ЉИЯН ‫ ﺟﻴﻴﻦ‬фарзанди бародар ё хоњар, додар-
зода, хоњарзода, ки аз худи шахс хурд бошад.
ЉО//ЉОЙ ‫ﺟﺎي‬//‫ ﺟﺎ‬1. фазо ё масоњате, ки аз та-
рафи касе ё чизе ишѓол шуда бошад ё ишѓол
шавад ё мавќеи ягон њаракат, амал ва њодиса
бошад, макон, мавзеъ, мањал. 2. манзили
истиќомат, оилаву рўзгор, бошишгоњ, ман-
зил. 3. мавќеъ, маврид, ваќт. 4. дам, ваќт. 5.
маљ. мансаб, вазифа, кор, мартаба. 6. ќисм,
пора, њисса. 7. љойгоњ, љогањ, рахти хоб. 8.
куљо; аз љое аз њељ куљо. 9. сабаб, асос. 10. та-
раф. љињат; ин љои кор муњим аст. 11. маљ.
ЉО
идора, ташкилот дахлдор; ба љо ба мавќеъ,
муносиб; љо ба љо аз рўи тартиб, ба тартиб,
ба низом, нуќта ба нуќта, њар кадом ба љои
худ; љои... ба љои..., ба сифати..., ба ивази...,
њамчун; љои андеша мањалли андеша; љои
даркорї мавриди истифода, мањалли исти-
фода; љои истиќомат истиќоматгоњ, бошиш-
гоњ, манзили истиќомат; љояш холї дар мав-
риди дар ягон маљлис њозир набудани касе ва
ё фавтидани касе ба тариќи таассуф гуфта
мешавад; љо-љо њар љо њар љо; аз он љо ки... аз
он сабаб ки..., азбаски; дар љояш устувор
пойдор, мављуд, воќеъ; ба љои ба ивази, дар
бадали…; чї љои ин(он) ки... чї њољат бар он
ки...; чї љои ин сухан? чї љои фикр чї њољат
ба фикр, чї эњтиёљ ба фикр карда нишастан;
љо ба љо афтодан дар љои худ наљунбида
ѓалтидан, якбора афтидан; љо ба љо гузоштан
аниќ ба љои худ гузоштан, айнан дар љояшон
ба тартиб мондан; љо ба љо истодан дар љои
худ якбора, наљунбида истодан; љо ба љо кар-
дан ба љои худ гузоштан, ба тартиб љой до-
дан, љойгир кардан; љо ба љо мурдан якбора
мурдан, дарњол мурдан; љо ба љо нишастан ба
тартиб ба љои худ нишастан; љо ба љо шудан
ба љои худ ќарор гирифтан, љойгир шудан;
љои гарми худро хунук кардан манзили хуб ё
кори мувофиќи худро монда ба дигар љо ё
кор рафтан; љо гарм кардан дуруст љойгир
шудан, дар љое мустањкам барќарор шудан;
љо гирифтан а) љойгир шудан, маскан кардан
дар љое; б) воќеъ будан; љо додан а) љойгир
кардан; б) шинондан; љо доштан а) љойгир
будан, муќим будан; б) мављуд будан, дида
шудан; в) асос доштан; љои гап нест њољати
гап нест; љои гурез набудан илољ надоштан,
илољи халосї набудан; љой намеёфт(анд), ки
... сахт саросема ва безобита будан, чи кор
кардани худро надониста мондан; љои ниша-
стан наёфтан безобита будан, бисёр беќарор
будан; љои сўзан задан набудан нињоят пур
будан, њељ љои холї набудан; љои чизеро ги-
рифтан чизеро иваз кардан; љои шубња на-
мондан барои шубња кардан асос ва сабабе
набудан; љо кардан љойгир кардан, љо додан,
андохтан, ѓунљондан; љо шудан а) љойгир
гаштан, маскан гирифтан; б) пинњон шудан;
љояш ояд мавридаш бошад, мавќеяш муно-
сиб бошад, мањалли мувофиќаш бошад; аз љо
бархестан хестан, баланд шудан, омодаи ко-
ре шудан, ќиём кардан; аќл ба љояш омадан
ЉОБ
њушёр шудан; ба як љо расидани синну сол
пир шудан, солхўрда шуда мондан; ба љое ра-
сондан чизеро, кореро ба дараљае расондан,
ба њадде расондан; ба љои касе нишастан љои
касеро гирифтан, касеро дар коре, шуѓле
иваз кардан; ба љо овардан а) иљро кардан,
анљом додан (коре, супоришеро); б) риоя
кардан; њурматашро ба љо овардан; гап дар
ин љо будан сабаб ва манбааш ин љо будан;
дил ба љояш омадан дил осуда гаштан, дил
ором ёфтан; хонаю љо кардан истиќомат
кардан, оиладорї кардан; љо–љо дар баъзе
љойњо, на дар њама љо: гандум њама љо, па-
занда љо-љо (зарб.).
ЉОБАЉО ‫ ﺟﺎﺑﺠﺎ‬касе ё чизеро бо тартиб ва дар
љояш гузоштан.
ЉОБАЉОГУЗОРЇ ‫ ﺟﺎﺑﺠﺎﮔﺬاري‬чизњоро бо тар-
тиби муайян дар љояшон мондан.
ЉОБАЉОКУНАНДА ‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻛﻨﻨﺪه‬ он ки љобаљо
мекунад.
ЉОБАЉОМОНЇ ‫ ﺟﺎﺑﺠﺎﻛﻨﻲ‬ниг. љобаљогузорї.
ЉОБИР а. ‫ ﺟﺎﺑﺮ‬кит. љабркунанда, ситамгар.
ЉОБИРЇ ‫ ﺟﺎﺑﺮي‬амал ва сифати љобир.
ЉОБИРОНА ‫ ﺟﺎﺑﺮاﻧﻪ‬золимона, берањмона.
ЉОВИД ‫ ﺟﺎوﻳﺪ‬1. абадї, њамешагї, доимї; љовид
мондан абадї боќї мондан, њамеша будан. 2.
њамеша, доим, мудом, доимо.
ЉОВИДНОМ ‫ ﺟﺎوﻳﺪﻧﺎم‬он ки номаш доим зинда
мондааст, некном.
ЉОВИДОН ‫ ﺟﺎوﻳﺪان‬1. њамешагї, абадї, доимї.
2. њамеша, доим, доимо; љовидон гаштан
(шудан) абадї боќї мондан; љовидон мондан
абадї мондан.
ЉОВИДОНА ‫ ﺟﺎوﻳﺪاﻧﻪ‬абадї, доимї, њамешагї.
ЉОВИДОНЇ ‫ ﺟﺎوﻳﺪاﻧﻲ‬1. абадї, доимї,
њамешагї: асари љовидонї, бахти љовидонї.
2. љовид, љовидон, њамеша, доим.
ЉОГА(Њ) I ‫ ﺟﺎﮔﻪ‬1. бисоти хоб, бистар рахти
хоб: љогањ андохтан, љогањ партофтан: љогањи
касеро хушк кардан њаёти касеро барбод до-
дан, зиндагии касеро барњам задан; љо њасту
љогањ нест тамоман нопадид шудани чизе аз
љое. 2. љойгир, руст, пинњон, ниг. љого.
ЉОГА(Њ) II ‫ ﺟﺎﮔﻪ‬зарфу асбоби рўзгор.
– 596
ЉОГА(Њ) III ‫ﺟﺎﮔﻪ‬ гуфт. пинњон кардан, баљо
кардан.
ЉОГАЊЃУНДОРЇ ‫ ﺟﺎﮔﻪﻏﻨﺪاري‬рахти хобро ѓун-
доштан, бистари хобро љамъ кардан.
ЉОГА(Њ)МЕЗ ‫ ﺟﺎﮔﻪﻣﻴﺰ‬гуфт. он ки пешоби худ-
ро дошта наметавонад, он ки ваќти хоб дар
бистар мемезад, сиљинг.
ЉОГИР ‫ ﺟﺎﮔﻴﺮ‬1. ниг. љойгир. 2. таър. љое, ки ба
подоши хизмат инъом мегардад (дар
Њиндустон).
ЉОГИРЇ ‫ ﺟﺎﮔﻴﺮي‬1. њаљм ва андозаи љои гириф-
та. 2. љои муносиб ишѓол кардан, љогир бу-
дан.
ЉОГО//ЉОГОЊ ‫ﺟﺎﮔﺎه‬//‫ ﺟﺎﮔﺎ‬гуфт. пинњон, руст,
пўшида, махфї; љого доштан пинњон кардан;
љого кардан пинњон кардан.
ЉОГОЇ//ЉОГОЊЇ ‫ﺟﺎﮔﺎﻫﻲ‬//‫ﺟﺎﮔﺎﺋﻲ‬ пинњонї,
рустї, махфї, љогањї.
ЉОЃ ‫ ﺟﺎغ‬1. устухони рўй, ки дар он дандонњо
ќарор гирифтааст: љоѓи боло, љоѓи поён. 2.
маљ. дањон, манањ. 3. маљ. сергапї, лаќќигї;
љоѓ задан гуфт. бисёр гап задан, лаќќидан;
љоѓи касе кушода шудан; љоѓи касе тасфидан
маљ. бисёр гап задани касе, ба гап даромада
рафтани касе; љоѓ монда кардан бисёр гап за-
дан.
ЉОЃАР ‫ ﺟﺎﻏﺮ‬1. ѓуррии гулўи инсон, ки як навъ
беморист: бемории љоѓар. 2. чинадони
(љиѓилдони) мурѓон.
ЉОЃАРДОР ‫ ﺟﺎﻏﺮدار‬бемории љоѓар дошта, до-
рои бемории љоѓар.
ЉОЃВАСЕЪ ‫ ﺟﺎغ وﺳﻴﻊ‬дорои љоѓи калон.
ЉОЃЗАНЇ ‫ ﺟﺎغزﻧﻲ‬љоѓ задан, манањзанї, нињоят
сергапї.
ЉОДА а. ‫ ﺟﺎده‬1. роњ, роњи рост. 2. маљ. мартаба,
дараља, маќом; ба љодае расидан ба дараљае
расидан. 3. соња, ришта.
ЉОДАБУРЇ ‫ ﺟﺎدهﺑﺮي‬кит., маљ. роњзанї, дуздї.
ЉОДАСОЗЇ ‫ ﺟﺎدهﺳﺎزي‬кит. роњсозї, бунёд ва
сохтани роњњо.
ЉОДУ I ‫ ﺟﺎدو‬1. љодугар, афсунгар, соњир,
сењркунанда. 2. сењр, афсун, он чи љозибаи
пурќувват ва фиребу мафтункунанда дошта
 – 597
бошад; наргиси (чашми) љоду маљ. чашми
љозибадор, нигоњи мафтункунанда; сењру
љоду а) соњирї ва љодугарї, сењру афсун; б)
чизи љозибу мафтункунанда; љоду кардан
сењр кардан, афсун кардан, ба худ љазб кар-
дан, фиреб дода моил кардан.
ЉОДУ II ‫ ﺟﺎدو‬кишов. дастгоњи алафбурї.
ЉОДУБАЁН ‫ ﺟﺎدوﺑﻴﺎن‬1. сењрбаён. 2. маљ. фасењ-
забон.
ЉОДУБАЁНЇ ‫ ﺟﺎدوﺑﻴﺎﻧﻲ‬1. сењрбаёнї. 2. маљ. фа-
сењзабонї.
ЉОДУБАНД ‫ ﺟﺎدوﺑﻨﺪ‬он ки сењру љодуро бар-
тараф мекунад, бартарафкунандаи сењру
љоду.
ЉОДУВАШ ‫ ﺟﺎدووش‬дилбар, мањваш.
ЉОДУВОНА ‫ ﺟﺎدواﻧﻪ‬љодугарона, сењрангез.
ЉОДУГАР ‫ ﺟﺎدوﮔﺮ‬1. он ки љоду мекунад, соњир,
афсунгар. 2. дилфиреб, мафтункунанда.
ЉОДУГАРЗАН ‫ ﺟﺎدوﮔﺮزن‬зане, ки љоду мекунад.
ЉОДУГАРЇ ‫ ﺟﺎدوﮔﺮي‬амали љодугар, соњирї,
афсунгарї; љодугарї кардан афсунгарї кар-
дан.
ЉОДУГАРОНА ‫ ﺟﺎدوﮔﺮاﻧﻪ‬1. ба тарзи љоду ва
љодугарї; соњирона, афсунгарона. 2.
љодугарї, афсунгарї.
ЉОДУЗАБОН ‫ ﺟﺎدوزﺑﺎن‬сухангўйи моњир, бо гап
њамаро дар њайрат гузоранда.
ЉОДУЗАБОНЇ ‫ ﺟﺎدوزﺑﺎﻧﻲ‬суханони љаззоб ва
тасхиркунанда гуфтан, бо сухан ба дил роњ
ёфтан.
ЉОДУЗАН ‫ ﺟﺎدوزن‬ниг. љодугарзан.
ЉОДУЇ ‫ ﺟﺎدوﺋﻲ‬1. ниг. љодугарї. 2. фиребгарї,
сохтакорї, ќаллобї.
ЉОДУКУШО ‫ ﺟﺎدوﻛﺸﺎ‬ниг. љодубанд.
ЉОДУМАНИШ ‫ ﺟﺎدوﻣﻨﺶ‬дорои рафтор ва кир-
дори љодувона, љодунињод.
ЉОДУПАРАСТ ‫ ﺟﺎدوﭘﺮﺳﺖ‬парастанда ва парва-
рандаи љодугарон ва љодугарї.
ЉОДУСУХАН ‫ ﺟﺎدوﺳﺨﻦ‬шоире, ки суханаш
дилрабо, мафтункунанда ва монанди сењру
љоду таъсирбахш аст.
ЉОИ
ЉОДУСУХАНЇ ‫ ﺟﺎدوﺳﺨﻨﻲ‬амали љодусухан.
ЉОДУХАЁЛЇ ‫ ﺟﺎدوﺧﻴﺎﻟﻲ‬сењрангезии хаёл; маљ.
мавзунтабъї, хаёлпардозї.
ЉОДУЧАШМ ‫ ﺟﺎدوﭼﺸﻢ‬соњиби чашмони маф-
тункунанда ва дилрабо.
ЉОЗИБ а. ‫ ﺟﺎذب‬1. љазбкунанда, ба худ кашанда,
ба худ љалбкунанда. 2. дилрабо, мафтунку-
нада: чашми љозиб.
ЉОЗИБА а. ‫ ﺟﺎذﺑﻪ‬1. муаннаси љозиб. 2. ба худ
кашанда, ба худ љалбкунанда. 3. кашиш,
ќувваи кашанда, љазбкунандагї; ќувваи
љозибаи Замин ќувваи кашиши Замин.
ЉОЗИБААНГЕЗ ‫ ﺟﺎذﺑﻪاﻧﮕﻴﺰ‬ангезандаи љозиба,
эљодкунандаи љозиба.
ЉОЗИБАДОР ‫ ﺟﺎذﺑﻪدار‬1. бољозиба, љозибанок,
он ки ва он чи хосияти ба худ кашандагї до-
рад. 2. диќќатљалбкунанда, дилкаш, дилрабо,
мафтункунанда.
ЉОЗИБАДОРЇ ‫ ﺟﺎذﺑﻪداري‬1. љозибадор будан,
диќќатљалбкунандагї, ќобилияти ба худ
кашандагї доштан. 2. дилкашї, дилрабої,
мафтункунандагї.
ЉОЗИБАНОК ‫ ﺟﺎذﺑﻪ ﻧﺎك‬ниг. љозибадор.
ЉОЗИБАНОКЇ ‫ ﺟﺎذﺑﻪﻧﺎﻛﻲ‬ниг. љозибадорї.
ЉОЗИБАСАНЉ ‫ ﺟﺎذﺑﻪﺳﻨﺞ‬физ. асбобе, ки бо он
љозиба (ќувваи кашиш)-ро месанљанд.
ЉОЗИБАСАНЉЇ ‫ ﺟﺎذﺑﻪﺳﻨﺠﻲ‬мансуб ба
љозибасанљ; санљидани ќувваи љозиба.
ЉОЗИБОНА ‫ ﺟﺎذﺑﺎﻧﻪ‬дилрабоёна, ба худ љалб
карда, бо рафтори љазбкунанда.
ЉОЗИМ а. ‫ ﺟﺎزم‬ќасди ќатъикунанда ба иљрои
коре, љазмкунанда; љозим шудан а) азми
ќатъї кардан, ќарори ќатъї гирифтан; б)
яќин њосил кардан.
ЉОИЗ а. ‫ ﺟﺎﺋﺰ‬иљозатшуда, раво, мумкин; љоиз
дидан (донистан) раво донистан, мумкин
њисоб кардан; љоиз доштан раво донистан,
мумкин шуморидан; агар ин таъбир љоиз бо-
шад... агар ин ифода (ин тавр гуфтан) раво
бошад....
ЉОИЗА а. ‫ ﺟﺎﺋﺰه‬инъом, мукофот: љоизаи дав-
латии ба номи Рўдакї; шарњљоиза љоизаи
асосї, гран-при.
ЉОИ
ЉОИЗАДОР ‫ﺟﺎﺋﺰه دار‬ мукофотгирифта, соњиби
љоиза.
ЉОЙАНДОЗ ‫ ﺟﺎياﻧﺪاز‬он ки љои хоб тайёр меку-
над; матоъ ё порчаи густурданї.
ЉОЙБАРОЇ ‫ ﺟﺎيﺑﺮاﺋﻲ‬гуфт. ба љое рафтан, ба
мењмонї рафтан.
ЉОЙГАЊ ‫ ﺟﺎيﮔﻪ‬ниг. љогањ.
ЉОЙГИР ‫ ﺟﺎيﮔﻴﺮ‬љойгиркунанда, маконгиран-
да, муќим; љойгир гардидан (гаштан) љо ги-
рифтан; љойгири касе шудан (гаштан) љои ка-
серо гирифтан, ба љои касе нишастан,
маќоми касеро ишѓол кардан; љойгир кардан
љо додан, маскан додан, шинондан; љойгир
шудан а) љо гирифтан, даромада нишастан,
маскан кардан; б) љо шудан, ѓунљидан; в) ба
худ љой ёфтан.
ЉОЙГИРЇ ‫ ﺟﺎيﮔﻴﺮي‬љой гирифтан, воќеъ шу-
дан (ба тарзи табиї дар љое), љогирї.
ЉОЙГИРКУНОНЇ ‫ ﺟﺎﻳﮕﻴﺮﻛﻨﺎﻧﻲ‬1. љо додан,
љойгир кардан. 2. татбиќ кардан, љорї кар-
дан.
ЉОЙГИРОНЇ ‫ ﺟﺎيﮔﻴﺮاﻧﻲ‬љой тайёр карда гу-
зоштан, љо гирифтан.
ЉОЙГОЊ ‫ ﺟﺎيﮔﺎه‬1. љои хоб, рахти хоб; муќ.
љога(њ). 2. љой, манзил, маскан. 3. зарф, љои
барои нигоњдории чизе.
ЉОЙГУЗИН ‫ ﺟﺎيﮔﺰﻳﻦ‬ивазкунанда.
ЉОЙДОР ‫ ﺟﺎي دار‬доро ва соњиб ба љои нишаст.
ЉОЙДОРЇ ‫ ﺟﺎيداري‬мањаллї, њар чизе ки хоси
њамон мањал бошад, њар чизе ки истењсол ё
рўидаи њамон мањал бошад: коѓази љойдорї,
ќолини љойдорї, ѓўзаи љойдорї, шамъи
љойдорї.
ЉОЙИВАЗКУНАНДА ‫ ﺟﺎيﻋﻮضﻛﻨﻨﺪه‬1. њар ки ва
њар чи ки љояшро иваз мекунад. 2.
ѓайридоимї, ноустувор, таѓйирёбанда.
ЉОЙНАМОЗ ‫ ﺟﺎﻳﻨﻤﺎز‬рўйљое, ки дар рўи он на-
моз мехонанд, саљљода.
ЉОЙПЎШ ‫ ﺟﺎيﭘﻮش‬пардаи дўхта ё кашида-
дўзишуда, ки бо он рахти хоб ё кўрпаро
мепўшонанд.
ЉОЙПЎШАК ‫ ﺟﺎيﭘﻮﺷﻚ‬:либоси љойпўшак ниг.
љойпўшї: либоси љойпўшї.
– 598
ЉОЙПЎШЇ ‫ ﺟﺎيﭘﻮﺷﻲ‬:либоси љойпўшї либосе,
ки њангоми ба љое рафтан мепўшанд.
ЉОЙРАВ ‫ ﺟﺎيرو‬он ки ба маъракву маросимњо
рафта њунарнамої мекунад; маросимрав,
маъракарав.
ЉОЙРАВЇ ‫ ﺟﺎيروي‬гуфт. ба мењмонї рафтан:
либоси љойравї.
ЉОЙХОБ ‫ ﺟﺎيﺧﻮاب‬љогањ, рахти хоб, бистари
хоб, љои хоб.
ЉОЛА ‫ ﺟﺎﻟﻪ‬ниг. жола.
ЉОЛАБАРФАК ‫ﺟﺎﻟﻪﺑﺮﻓﻚ‬ барфи ба љола омех-
та.
ЉОЛИБ а. ‫ ﺟﺎﻟﺐ‬ба худ кашанда, љалбкунанда,
љозибадор, њавасангез; љолиби диќќат
диќќатљалбкунанда, сазовори диќќат,
шавќовар, њавасангез.
ЉОМ ‫ ﺟﺎم‬1. ќадањ, пиёлаи майнўшї; љоми бода:
љоми булўрї, љоми гулгун, љоми май, љоми
шароб. 2. ба тариќи истиора худи њамон чиз-
ро ифода мекунад; љоми зафар, љоми ишрат,
љоми мењр, љоми саодат, ба љоми касе зањр
рехтан зиндагии касеро зањролуд кардан. 3.
варз. љоизае барои ягон соњаи варзиш, љоми
футбол, шањљом љоизаи љањонї барои
мусобиќа дар варзиш.
ЉОМА I ‫ ﺟﺎﻣﻪ‬либоси пахтаноки дарозиаш аз
зону поён, ки аз рўй мепўшанд; љомаи абра-
астари кампахта, љомаи алоча, љомаи бано-
рас, љомаи беќасаб, љомаи зењборик, љомаи
серпахта, љомаи боронї љомаи обногузар, ки
ваќти борон мепўшанд; љомаи хоб бистари
хоб; љомаи корї корљома, либоси корї;
љомаи амал пўшидан амалї гардидан, ба
вуљуд омадан, иљро гардидан; љома пўшон-
дан ба касе њурмати касеро ба љо оварда ба
вай љома инъом кардан; љома чаппа пўшидан
дар ќањру ѓазаб будан, оташин будан, якравї
кардан; чанд љома пеш дарондан синну солаш
калон будан аз касе, таљрибааш бештар бу-
дан аз касе; ба гап љома пўшондан гапдон бу-
дан, суханпардозї кардан; љомаи бомаслињат
(буридашуда) кўтоњ намеояд (маќ); љомаи азо
пўшидан азо доштан.
ЉОМА II ‫ ﺟﺎﻣﻪ‬кит. љом, ќадањ; кўза, кўзаи ша-
роб.
ЉОМАБОБ ‫ ﺟﺎﻣﻪﺑﺎب‬матои лоиќ ва муносиб ба-
 – 599 ЉОМ

рои љома дўхтан. ЉОМАПЎШОНЇ ‫ ﺟﺎﻣﻪﭘﻮﺷﺎﻧﻲ‬1. ба касе љома

пўшонидан. 2. ба касе љома инъом кардан
ЉОМАБОФ ‫ ﺟﺎﻣﻪﺑﺎف‬кит. бофанда.
(дар тўй, љашн ва ѓ.); ◊ ба сухан љомапўшонї
ЉОМАБОФЇ ‫ ﺟﺎﻣﻪﺑﺎﻓﻲ‬кит. бофандагї. суханпардозї.
ЉОМАБУРОН ‫ ﺟﺎﻣﻪﺑﺮان‬чанд рўз пеш аз тўй ли- ЉОМАСАФЕДОН ‫ ﺟﺎﻣﻪﺳﻔﻴﺪان‬таър. пайравони
босвории арўсро буридану дўхтан. Муќаннаъ ва шуришиёни Осиёи Миёна ва
Хуросон ба муќобили аъроб дар асрњои VII –
ЉОМАВОР ‫ ﺟﺎﻣﻪوار‬1. либоси муносиб барои
VIII ва ѓ.
љома. 2. матое, ки барои дўхтани як љома
кифоя мекунад. ЉОМАФУРЎШЇ ‫ﺟﺎﻣﻪﻓﺮوﺷﻲ‬ фурўхтани љома,
фурўши љома: бозори (дўкони, растаи)
ЉОМАВОРЇ ‫ ﺟﺎﻣﻪواري‬1. матои муносиб барои
љомафурўшї.
дўхтани љома. 2. як порча матоъ, ки барои як
љома дўхтан кифоя бошад: як љомаворї са- ЉОМАХОБ‫ ﺟﺎﻣﻪﺧﻮاب‬кит. бистар, рахти хоб.
тин.
ЉОМАХОНА ‫ ﺟﺎﻣﻪﺧﺎﻧﻪ‬љои либосовезї, гарде-
ЉОМАГЇ I ‫ ﺟﺎﻣﮕﻲ‬либоспулї, пули либос; маљ. роб, љолибос.
маош, ротиба, мавољиб.
ЉОМАШЎЇ ‫ ﺟﺎﻣﻪﺷﻮﺋﻲ‬1. шустани либос, либос-
ЉОМАГЇ II ‫ ﺟﺎﻣﮕﻲ‬ниг. љомавор. шўї. 2. чизе ки барои љомашўї истифода
мешавад: таѓораи љомашўї, хокаи љомашўї,
ЉОМАДАРИДА ‫ ﺟﺎﻣﻪدرﻳﺪه‬1. он ки љомааш да-
собуни љомашўї. 3. чизњои, либосњои шуста-
рида аст. 2. маљ. камбаѓал, бенаво, муздур.
шаванда; љомашўии касеро овардан.
ЉОМАДАРОН ‫ ﺟﺎﻣﻪدران‬он ки љома медаронад;
ЉОМАШЎЙ ‫ ﺟﺎﻣﻪﺷﻮي‬он ки љома мешўяд,
он ки дар таъминоти каси дигаре бошад,
либосшўянда.
хўранда, пўшанда: нонхўру љомадарон.
ЉОМАШЎЙХОНА ‫ ﺟﺎﻣﻪﺷﻮيﺧﺎﻧﻪ‬љои махсус, ки
ЉОМАДАРОНЇ ‫ ﺟﺎﻣﻪدراﻧﻲ‬љомаи якдигарро да-
дар он љомашўї мекунанд.
ронидан, либосдаронї, занозанї.
ЉОМЕА а. ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬љамъияти одамон, гурўњи ода-
ЉОМАДОН ‫ ﺟﺎﻣﻪدان‬ќуттии (сандуќчаи) махсуси
мон, иљтимоъ, љамъият.
дастакдор барои андохтани либосворї ва
чизњои дигар, чамадон. ЉОМЕАГАРО ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮا‬1. он ки ба корњои
иљтимої майл дорад. 2. с. он ки манфиатњои
ЉОМАДОР ‫ ﺟﺎﻣﻪدار‬1. љомапўш, љомапўшида. 2.
умумиро њимоят мекунад.
таър. он ки либосвории амирро назорат ме-
кард. ЉОМЕАГАРОЇ ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪﮔﺮاﺋﻲ‬ба љомеа майл дош-
тан, манфиатњои одамонро њимоя кардан.
ЉОМАДЎЗ ‫ ﺟﺎﻣﻪدوز‬он ки љома медўзад, он ки
ба духтани љома машѓул аст. ЉОМЕАПАЗИРЇ ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪﭘﺬﻳﺮي‬ќабулкунандаи ур-
фу одат, кирдор, рафтор ва муносибат, иљти-
ЉОМАДЎЗЇ ‫ ﺟﺎﻣﻪدوزي‬љома дўхтан: кори (кас-
мої будан, зуд бо атрофиён забон ёфтан.
би) љомадўзї, љомадўзї кардан.
ЉОМЕАСИТЕЗЇ ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪﺳﺘﻴﺰي‬аз љомеа гурехтан,
ЉОМАЗЕБ ‫ ﺟﺎﻣﻪزﻳﺐ‬1. чизи муносиб барои дўх-
хилватнишинї, бо гурўњи одамон забон на-
тани љома (мас., матоъ, зењ ва ѓ.). 2. маљ.
ёфтан, муошират карда натавонистан.
одаме, ки љома ё либосњои дигар ба вай ме-
зебад, одами хушќад ва хушнамуд. ЉОМЕАШИНОС ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎس‬олиме, ки ба масъ-
ала ва мушкилоти иљтимоии љомеа сару кор
ЉОМАКАН ‫ ﺟﺎﻣﻪﻛﻦ‬кит. љое, ки дар гармоба
дорад.
либосњоро аз тан мекашанд, рахткан.
ЉОМЕАШИНОСЇ ‫ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки њаёти
ЉОМАКОР‫ ﺟﺎﻣﻪﻛﺎر‬љомаи корї, корљома.
иљтимоии љамъиятро меомўзад.
ЉОМАПЎШ ‫ ﺟﺎﻣﻪﭘﻮش‬он ки љома пўшида бо-
ЉОМЕЪ а. ‫ ﺟﺎﻣﻊ‬1. љамъкунанда, гирдоваранда.
шад, он ки дар тан љома дорад.
2. дарбаргиранда, аз худкунанда; љомеъул-
ЉОМ – 600
њикоёт дарбаргирандаи њикояњо. 3. маљмўъ,
њама. 4. масљиди калон: масљиди љомеъ.
ЉОМИД а. ‫ ﺟﺎﻣﺪ‬1. сахт, зич. 2. сахтшуда, ях-
карда. 3. хим. ѓайриорганикї. 4. ѓайризинда.
5. грам. каммањсул, сода.
ЉОМИЗ ‫ ﺟﺎﻣﻴﺰ‬љое дар зери мизи корї барои
гузоштани китоб, дафтар ва дигар ашёи ло-
зими корї.
ЉОМОНДА ‫ ﺟﺎﻣﺎﻧﺪه‬1. он ки аз љое ё аз гурўње
аќиб мондааст, људоафтода, дурафтода. 2.
боќимонда; он чи баъд аз марг аз касе боќї
мондааст, мерос.
ЉОМОНДАГЇ ‫ ﺟﺎﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‬људо шудан ё дур мон-
дан аз касе ё аз гурўње, дурафтодагї,
људомондагї.
ЉОМПАЙМО ‫ ﺟﺎمﭘﻴﻤﺎ‬он ки шаробнўширо дўст
дорад, араќхўр, майхора.
ЉОН ‫ ﺟﺎن‬1. олами рўњии дохилии инсон, ки
њамчун як чизи шартї ва мавњум тасаввур
мешавад ва онро сабаби зиндагї мешумо-
ранд, рўњ, равон. 2. умуман, як чизи мавњуме,
ки сабаби зиндагии њамаи љондорон тасав-
вур мешавад, василаи асосии зиндагї; бо
њавли љон аз тарси зиёд; талвосаи љон; вањми
љон тарсу вањм барои њифзи зиндагї. 3. њаёт,
зиндагї; љон гарав љома гарав (маќ.) ваќте
гуфта мешавад, ки бо њар роње кореро иљро
кардан хоњанд; дили одаткарда балои љон
(маќ.). 4. маљ. дил, ќалб; аз маѓзи љон бо са-
мими дил; ба љон аз тањти дил; ба (бо) љону
дил аз самими ќалб, бо самимияти тамом. 5.
маљ. одами хеле наздик, хеш ё фарзанд; љону
љигар. 6. мурољиат ба тарзи навозиш,
эњтиром ва таъкиди наздикї, азиз, киромї:
љони бобо!, љони ширин!, эй љон!, эй љони
ман!, љўраи љон љўраи ќарин. 7. моњият, асос,
маѓз; љони гапро гуфтан моњияти гапро гуф-
тан. 8. пасванди навозиш ва эњтиром:
додарљон, модарљон, муаллимљон; љони одам
одами хеле хуб, одами мењрубон ва шафиќ;
балои љон а) офати љони одам; б) боиси таш-
виш, зањмат, ранљ, бадбахтї ва ѓ.; љон аз ба-
дан баромадан мурдан, тамом шудан; љон
њузур кардан роњат кардан, кайф кардан; љон
ба каф гирифтан фидокорї кардан, љонбозї
кардан, аз хатар натарсида коре кардан; љон
ба лаб расидан (омадан) ќариб ба мурдан ра-
сидан, сахт ба танг омадан; љон ба саломат
бурдан зинда халос шудан аз тањлукае; љон ба
хатар андохтан зиндагии худро ба хавф мо-
нондан, ба кори хавфнок иќдом кардан; љон
бахшидан а) боиси мадор ва ќувват шудани
чизе ба касе; б) фидо шудан, ќурбон шудан;
љон ба њалќ овардан ба мурдан наздик кар-
дан, хеле дилтанг ва безор кардан аз коре;
љон бохтан љон фидо кардан, љон нисор кар-
дан дар иљрои коре, дар муборизае; љон ги-
рифтан а) ќувват пайдо кардан; б) равнаќ ёф-
тан, ба њаракат даромадан; љон гарав мондан
ба мурдан розї шуда кореро анљом додан;
љон дар амон мондан саломат мондан,
тањлукае набудан барои зиндагї; љон даро-
мадан ба касе ќувват пайдо шудан дар касе,
шавќу иштиёќ пайдо шудан барои коре; љон
дар рамаќ доштан њанўз зинда будан; љон до-
дан а) мурдан; б) ќурбон шудан; в) таслим
шудан, сар фуровардан; љон дода љон гириф-
тан сахт задухўрд кардан; љон доштан а) зин-
да будан; б) асос доштан, сабаб доштан; љони
касе баромадан а) мурдан; б) сахт хашмгин
шудан; љони касеро бахшидан зинда монон-
дан, њукми куштани касеро бекор кардан;
љони касеро халос кардан рањої додан, озод
кардан касеро (аз ќайде, ташвише, хатаре ва
ѓ.); љони касе њалок будан дар ѓами чизе бу-
дан, дар талвосаи чизе будан; љони худро
дареѓ надоштан љон фидо кардан, фикри
зинда мондани худро накардан; љони худро
халос кардан саломат халос шудан, наљот
ёфтан; љон кандан а) дар њолати назъ будан,
дар дами марг будан; б) азобу машаќќат ка-
шидан, сахт кўшидан барои коре; љон
коњондан азоб кашидан, ранљ бурдан,
зањмати бисёр кашидан; љонро ба љаббор до-
дан мурдан, ба мурдан розї шудан; љон фидо
кардан њаёти худро бахшидан, ранљу зањмати
бисёр кашидан барои коре; љон ситондан љон
гирифтан, куштан; љон супурдан мурдан,
њалок шудан; љон ќурбон кардан худро фидо
кардан; љон-љон гуфтан аз самими ќалб розї
шудан, бо камоли майл маъќул донистан; аз
сад љон як љонаш њам халос нашудан ваќте
гуфта мешавад, ки аз халосии касе њељ умеде
набошад; аз љон андешидан ѓами зиндагии
худро хўрдан, дар бораи њаёти худ фикр кар-
дан, аз љони худ тарсидан; аз љон безор кар-
дан сахт ба танг овардан; аз љони худ гузаш-
тан а) аз бањри зиндагї гузаштан; б) љон фи-
до кардан; аз љон сер кардан касеро безор
 – 601
кардан, ба танг овардан; аз љон сер шудан аз
тангї ва вазнинии ањвол ба мурдани худ
розї шудан, сахт ба танг омадан; ба фикри
молу љон шудан дар ѓами чизу чора ва сало-
матии худ будан; ба љони касе расидан безор
шудан аз чизе, хеле ба танг омадан аз чизе;
ба љони касе ќасд кардан дар паи нест карда-
ни касе шудан; ба љон омадан безор шудан,
ба танг омадан; ба љон расондан безор кар-
дан; ба љону њолаш намондан маљбур кардан
касеро; ба љон љабр кардан худро ба азоби
сахт мондан, худро сахт азият додан; дард аз
љон гузаштан сахт дар азоб будан аз озоре;
дар ѓами љон будан дар фикри зиндагии (зин-
да мондани) худ будан; дуои љони касеро
кардан саломатию бењбуди касеро хостан; то
љон дар тан будан то зинда будан; то љон
доштан а) то зинда будан; б) бо тамоми
ќувва; як тану як љон шудан муттањид шудан.
ЉОНАВАР ‫ ﺟﺎﻧﻮر‬ниг. љонвар.
ЉОНАК ‫ ﺟﺎﻧﻚ‬калимаи навозиш аз љон: љонаки
ширинам.
ЉОНАМБАРО ‫ ﺟﺎﻧﻢﺑﺮا‬гуфт. нињоят зихна ва
њарис, хасиси гузаро.
ЉОНАМОЗ ‫ ﺟﺎﻧﻤﺎز‬ниг. љойнамоз.
ЉОНАФЗО(Й) (‫ ﺟﺎناﻓﺰا)ي‬рўњафзо, зиндагибахш.
ЉОНАФРЎЗ ‫ﺟﺎناﻓﺮوز‬ хурсандибахш, ба ваљд
оваранда.
ЉОНАФШОН ‫ ﺟﺎناﻓﺸﺎن‬ниг. љонсупор.
ЉОНАФШОНЇ ‫ﺟﺎناﻓﺸﺎﻧﻲ‬ љонсупорї,
љонфишонї.
ЉОНБАР ‫ ﺟﺎنﺑﺮ‬1. љонгир, љонрабо, кушанда. 2.
маљ. мафтункунанда.
ЉОНБАРОР ‫ﺟﺎنﺑﺮار‬ љонгиранда, кушанда,
мањвкунанда.
ЉОНБАХШ ‫ ﺟﺎنﺑﺨﺶ‬1. њаётбахш, фарањбахш. 2.
он ки барои касе ё коре худро фидо мекунад,
љонфидо, фидокор.
ЉОНБИН ‫ ﺟﺎنﺑﻴﻦ‬бинандаи љон, бинандаи дил;
ботинбин, даќиќбин, нозукбин.
ЉОНБОЗ ‫ ﺟﺎنﺑﺎز‬муборизи диловар, фидокор.
ЉОНБОЗЇ ‫ ﺟﺎنﺑﺎزي‬љон фидо кардан, љон дареѓ
надоштан, фидокорї; бо љонбозї фидокоро-
на, љон дареѓ надошта (коре кардан); љонбозї
ЉОН
кардан фидокорї кардан, аз ќурбон шудан
натарсида коре кардан.
ЉОНБОЗОНА ‫ ﺟﺎنﺑﺎزاﻧﻪ‬фидокорона, љонро да-
реѓ надошта.
ЉОНБОХТА ‫ ﺟﺎنﺑﺎﺧﺘﻪ‬љонбозанда, љонбоз, фи-
докор, ќурбоншаванда.
ЉОНВАР ‫ ﺟﺎﻧﻮر‬1. њар чизи зинда ѓайр аз инсон.
2. маљ. одами бад ва бешуур, одами
њайвонхислат.
ЉОНВАРАК ‫ ﺟﺎﻧﻮرك‬љонвари хурд, љонзоти
хурд: љонвараки бањрї.
ЉОНВАРДОР ‫ ﺟﺎﻧﻮردار‬кит. сайёд, шикорчї.
ЉОНВАРШИНОС ‫ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎس‬олиме, ки ѓайр аз
инсон чизњои дигари зиндаро меомўзад.
ЉОНВАРШИНОСЇ ‫ ﺟﺎﻧﻮرﺷﻨﺎﺳﻲ‬илме, ки дар
бораи њайвонот бањс мекунад, зоология.
ЉОНГАЗО(Й) (‫ ﺟﺎﻧﮕﺰا)ي‬кит. 1. осебрасондаи
љон, љонкоњ. 2. кушанда.
ЉОНГИР ‫ ﺟﺎنﮔﻴﺮ‬љонбарор, кушанда: тири љон-
гир.
ЉОНГИРИФТА ‫ ﺟﺎنﮔﺮﻓﺘﻪ‬љондароварда, ќув-
ватгирифта, бењтаршуда.
ЉОНГУДОЗ ‫ ﺟﺎنﮔﺪاز‬гудозандаи љон, обу адо-
кунандаи љон, љонгусил, љонкан, љонкоњ:
азоби љонгудоз, мусибати љонгудоз, озори
љонгудоз, тири љонгудоз, фарёди љонгудоз,
оњи љонгудоз.
ЉОНГУДОЗОНА ‫ ﺟﺎنﮔﺪازاﻧﻪ‬хеле пуразоб, хеле
сахт,бо як азоб, бо душвориву мушкилї.
ЉОНГУЗАР ‫ ﺟﺎنﮔﺬر‬аз љон гузаранда, љонгусил,
љонкан, кушанда: тири љонгузар.
ЉОНГУСИЛ ‫ ﺟﺎنﮔﺴﻴﻞ‬љонгудоз, љонкан, ку-
шанда; шабохуни љонгусил.
ЉОНДАРОЗЇ ‫ ﺟﺎندرازي‬кит. умрдарозї.
ЉОНДЕЊ ‫ ﺟﺎنده‬љонбахш, зиндагибахш.
ЉОНДОДА ‫ ﺟﺎنداده‬љонфидо, фидокор.
ЉОНДОР I ‫ ﺟﺎﻧﺪار‬1. њар чизе ки љон дошта бо-
шад, зинда. 2. њайвон, чорпо: моли љондор. 3.
љоннок, ќувватнок.
ЉОНДОР II ‫ ﺟﺎﻧﺪار‬он ки барои амният ва эми-
нии шахсе масъул аст, силоњдор, яроќдор;
ЉОН – 602
нигањбон, посбон.
ЉОНДОРАК ‫ ﺟﺎﻧﺪارك‬тасѓири љондор, љондори
хурд.
ЉОНДОРУ ‫ ﺟﺎندارو‬1. нўшдору, подзањр, доруи
зидди зањр, тарёк. 2. маљ. май, шароб.
ЉОНЗОД ‫ ﺟﺎﻧﺰاد‬ниг. љонзот.
ЉОНЗОТ ‫ ﺟﺎﻧﺬات‬1. љондор, њар чизи зинда. 2.
кас, одам.
ЉОНИБ а. ‫ ﺟﺎﻧﺐ‬1. тараф, сўй, самт. 2. маљ. аш-
хос, одамон; аз љониби... а) аз сўи..., аз сам-
ти...; б) аз тарафи..., аз номи...; аз љониби касе
кор кардан; в) ба љои..., ба номи..., аз тани...;
ба љониби... ба тарафи...; ин љониб а) то ин
дам, то ин ваќт, ин тараф, ин сў; б) банда,
камина; љониби чизеро тарљењ кардан (додан)
чизеро бењтар шумурдан, чизеро бартар шу-
мурдан, тарафи чизеро гирифтан; љониби чи-
зе шудан ба сўи чизе рафтан; ба љониби дигар
гардондан (тофтан) ба сўи дигар тофтан.
ЉОНИБДОР ‫ﺟﺎﻧﺐدار‬ тарафдор, њаводор, даст-
гир.
ЉОНИБДОРЇ ‫ ﺟﺎﻧﺐداري‬тарафгирї, њимоя,
дастгирї дар ваќти муайян.
ЉОНИШИН I ‫ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬1. он ки ба љои касе дар
ваќти набудани ў кор мебарад. 2. он ки ба
каси дигар барои бурдани кор ёрї мерасо-
над, кофил, муовин: љонишини мудир,
љонишини раис, љонишини сардор. 3. ёвар,
мададгор, давомдињанда.
ЉОНИШИН II ‫ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬грам. њиссаи нутќе, ки ба
љои исму сифату шумора меояд.
ЉОНИШИНЇ ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ‬ љонишин будан,
муовинї, кофилї.
ЉОНЇ I ‫ ﺟﺎﻧﻲ‬1. самимї, њаќиќї, содиќ, боса-
доќат: бародари љонї, дўсти љонї, љўраи љонї.
2. ќаттол, берањм: душмани љонї.
ЉОНЇ II а. ‫ ﺟﺎﻧﻲ‬љинояткунанда, љинояткор.
ЉОНКАН ‫ ﺟﺎنﻛﻦ‬он ки аз дилу љон кор мекунад,
мењнатдўст, фидокор.
ЉОНКАНЇ ‫ ﺟﺎنﻛﻨﻲ‬1. азобу машаќќати сахт,
талвосаи марг, њолати назъ. 2. маљ. њаракати
пурмашаќќат, зўрзании пуршиддати боазоб.
ЉОНКАНОНА ‫ﺟﺎنﻛﻨﺎﻧﻪ‬ дар њолати љонканї,
њаракати нињоят бошиддат аз њавли љон.
ЉОНКОЊ ‫ ﺟﺎنﻛﺎه‬1. љонгусил, љонгудоз, пур-
дард, пуразоб: нолаи љонкоњ, овози љонкоњ,
оњи љонкоњ, садои љонкоњ, фарёди љонкоњ. 2.
кушанда, марговар, љонбарор: найзаи
љонкоњ.
ЉОНКОЊОНА ‫ ﺟﺎنﻛﺎﻫﺎﻧﻪ‬љонкоњ, безоркунанда
ва тоќатшикан: умедворињои љонкоњона.
ЉОНКОЊОНЇ ‫ﺟﺎنﻛﺎﻫﺎﻧﻲ‬ љон коњонидан, таш-
виш, зањмат.
ЉОННИСОР ‫ ﺟﺎنﻧﺜﺎر‬нисоркунандаи љон, љон-
фидо, фидокор.
ЉОННИСОРЇ ‫ ﺟﺎنﻧﺜﺎري‬нисор кардани љон,
фидокорї, љонфидої.
ЉОННИСОРКУНАНДА ‫ﺟﺎنﻧﺜﺎرﻛﻨﻨﺪه‬ ниг.
љоннисор.
ЉОННИСОРОНА ‫ ﺟﺎنﻧﺜﺎراﻧﻪ‬ба тарзи љонни-
сорї, фидокорона.
ЉОННОК ‫ ﺟﺎﻧﻨﺎك‬1. љондор, зинда; ќувваи
љоннок ќувваи зинда. 2. боњаракат, пурљўш,
пурхурўш, гарму љўшон, боравнаќ; љоннок
гузаронидан (дарсро, машѓулиятро); љоннок
кардан; љоннок гардонидан (кореро, амале-
ро).
ЉОННОКЇ ‫ ﺟﺎﻧﻨﺎﻛﻲ‬1. зинда будан, љон доштан.
2. пурљўшї, пурхурўшї, гарму љўшонї,
равнаќдорї.
ЉОНО ‫ ﺟﺎﻧﺎ‬эй љон (мухотаб).
ЉОНОЗОР ‫ ﺟﺎنآزار‬озордињандаи љон, љонкоњ,
азобдињанда.
ЉОНОЗОРЇ ‫ ﺟﺎنآزاري‬амалу шуѓли љонозор.
ЉОНОН ‫ﺟﺎﻧﺎن‬ мањбуб, мањбуба, маъшуќ, маъ-
шуќа.
ЉОНОНА ‫ ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ‬мањбуба, маъшуќа.
ЉОНОСО ‫ﺳﺎ‬Ĥ‫ ﺟﺎﻧ‬љоноромкунанда, оромбахши
руњу љон.
ЉОНОФАРИН ‫ ﺟﺎنآﻓﺮﻳﻦ‬1. д. сифати Худо. 2.
маљ. љонбахш, рўњбахш, зиндакунанда,
соњибњунар, соњибистеъдод.
ЉОНОЉОН ‫ ﺟﺎﻧﺎﺟﺎن‬мањбуб, дўстдор, мењрубон,
азиз: ватани љонољон, дўсти љонољон.
ЉОНПАНОЊ ‫ﺟﺎنﭘﻨﺎه‬ љонпарвар, љонбахш; ки-
 – 603
ноя аз роњату њаловатдињанда.
ЉОНПАРВАР ‫ ﺟﺎنﭘﺮور‬љонбахш, рўњафзо, ро-
њатбахш, њаловатбахш.
ЉОНПАРДОЗ ‫ﺟﺎنﭘﺮداز‬ дилрабо, шавќовар,
љаззоб.
ЉОНСАБИЛ ‫ ﺟﺎنﺳﺒﻴﻞ‬1. он ки љонаш зоеъ шу-
дааст, љонфигор. 2. маљ. бадбахт: одами
љонсабил.
ЉОНСАРАК ‫ ﺟﺎنﺳﺮك‬гуфт. 1. саросема, бе-
ќарор. 2. саросемавор, беќаророна, аз њавли
љон, бо ошуфтагии тамом.
ЉОНСАХТ ‫ ﺟﺎنﺳﺨﺖ‬тоќатовар, тобоваранда,
бобардошт, устувор: дарахти љонсахт, одами
љонсахт, растании љонсахт.
ЉОНСАХТЇ ‫ ﺟﺎنﺳﺨﺘﻲ‬сахтљонї, пояндагї,
дерпої, зуд барњамнахўрандагї: љонсахтии
урфу одатњои кўњна.
ЉОНСЕР ‫ ﺟﺎنﺳﻴﺮ‬он ки аз љони худ сер шудааст,
он ки аз љон безор шудааст, азобдида.
ЉОНСИПОР ‫ ﺟﺎنﺳﭙﺎر‬ниг. љонсупор.
ЉОНСИПОРЇ ‫ ﺟﺎنﺳﭙﺎري‬ниг. љонсупорї.
ЉОНСИПОРОНА ‫ ﺟﺎنﺳﭙﺎراﻧﻪ‬ниг. љонсупорона.
ЉОНСИПЎЗ ‫ ﺟﺎنﺳﭙﻮز‬кит. нигањдорандаи љон,
аз мурдан нигоњдоранда, нигањдори љон.
ЉОНСИТОН ‫ ﺟﺎنﺳﺘﺎن‬1. љонгир, кушанда. 2.
љонгудоз, љонгусил, бисёр сахт.
ЉОНСИТОНЇ ‫ ﺟﺎنﺳﺘﺎﻧﻲ‬љонгирї, љон гириф-
тан, кушандагї, ќатл.
ЉОНСУПОР ‫ ﺟﺎنﺳﭙﺎر‬он ки кореро фидокорона
иљро мекунад, он ки ба касе, ба коре ба та-
мом дода шудааст; фидокор, љонфидо,
љонбахш, содиќ.
ЉОНСУПОРЇ ‫ ﺟﺎنﺳﭙﺎري‬љон фидо кардан,
фидокорї, љонбахшї, љонфидої; љонсупорї
кардан фидокорї нишон додан, љон фидо
кардан.
ЉОНСУПОРОНА ‫ ﺟﺎنﺳﭙﺎراﻧﻪ‬фидокорона, љон-
фидоёна, љонбахшона: љонсупорона коре кар-
дан.
ЉОНСЎЗ ‫ ﺟﺎنﺳﻮز‬1. сўзонандаи љон, азобди-
њанда: гармии љонсўз, оташи љонсўз. 2. он ки
барои касе ё коре љонашро фидо мекунад,
ЉОН
фидокор, нињоят ѓамхор ва дилсўз: модари
љонсўз, одами љонсўз. 3. пурсўз, пуразоб, пу-
ралам, аламнок: ишќи љонсўз, нолаи љонсўз,
оњи љонсўз.
ЉОНСЎЗЇ ‫ ﺟﺎنﺳﻮزي‬1. пурсўзї, пураламї, пур-
азобї, љонгудозї. 2. ѓамхорї, дилсўзї:
љонсўзї кардан ба касе, чизе; љонсўзї кардан
дар њаќќи касе, чизе.
ЉОНСЎЗОНА ‫ ﺟﺎنﺳﻮزاﻧﻪ‬фидокорона, дилсў-
зона, аз тањти дил: љонсўзона кор кардан.
ЉОНТАЛВОСА ‫ ﺟﺎنﺗﻠﻮاﺳﻪ‬гуфт. дар талвосаи
љон, аз тарси љон: љонталвоса дасту по задан.
ЉОНФАЗО ‫ ﺟﺎنﻓﺰا‬ниг. љонфизо.
ЉОНФАЗОЇ ‫ ﺟﺎنﻓﺰاﺋﻲ‬кит. љонафзої, рўњафзої,
равонбахшї.
ЉОНФАЗОЯНДА ‫ ﺟﺎنﻓﺰاﻳﻨﺪه‬кит. љонафзо, рўњ-
афзо, зиндагибахш, њаётбахш.
ЉОНФАРСО(Й) (‫ ﺟﺎنﻓﺮﺳﺎ)ي‬1. њалокатовар, ку-
шанда: тири љонфарсо, њуљуми љонфарсо. 2.
љонфигор, пуразоб, пурмашаќќат: кори љон-
фарсо, роњи љонфарсо.
ЉОНФАРСОЇ ‫ ﺟﺎنﻓﺮﺳﺎﺋﻲ‬љонгудозї, љонкоњї.
ЉОНФИГОР ‫ ﺟﺎنﻓﮕﺎر‬афгор ва хастакунандаи
љон, сахт азобдињанда.
ЉОНФИДО ‫ ﺟﺎنﻓﺪا‬фидокор, љонсупор.
ЉОНФИДОЁНА ‫ ﺟﺎن ﻓﺪاﻳﺎﻧﻪ‬ниг. љонфишонї.
ЉОНФИДОЇ ‫ ﺟﺎنﻓﺪاﺋﻲ‬фидокорї, љонсупорї:
љонфидої кардан.
ЉОНФИЗО ‫ﺟﺎنﻓﺰا‬ љонафзо, рўњафзо,
фарањбахш, роњатбахш, њаётбахш.
ЉОНФИШОН ‫ ﺟﺎنﻓﺸﺎن‬љонфидо, љоннисор, фи-
докор, љонбахш, љонсупор.
ЉОНФИШОНЇ ‫ ﺟﺎنﻓﺸﺎﻧﻲ‬1. фидокорї, љонбах-
шї, љонсупорї, ќурбон шудан. 2. ѓамхорї,
дилсўзї.
ЉОНХАРОШ ‫ ﺟﺎنﺧﺮاش‬љонфигор, љонсўз: нолаи
љонхарош, фарёди љонхарош.
ЉОНШИКОР ‫ﺟﺎنﺷﻜﺎر‬ шикоркунандаи љон,
љонситон.
ЉОНШИКОФ ‫ ﺟﺎنﺷﻜﺎف‬љонсўз, њалокатовар:
тири љоншикоф.
ЉОН
ЉОНШУМУРЇ ‫ ﺟﺎﻧﺸﻤﺮي‬њисоби сари оила,
гурўњи мардум ва ѓ., оморгирии ањолї.
ЉОПОНЇ ‫ ﺟﺎﭘﺎﻧﻲ‬мансуб ба љопон; японї: рўй-
моли љопонї.
ЉОР I ‫ ﺟﺎر‬1. овоз, садо, фарёд. 2. хабар, хабар-
дињї, даракдињї: љор андохтан, љор задан,
љор кашидан бо овози баланд чизеро эълон
кардан (хабар додан, шунавондан, ба њама
маълум кардан).
ЉОР II а. ‫ ﺟﺎر‬њамсоя.
ЉОРЗАН ‫ ﺟﺎرزن‬ниг. љорчї.
ЉОРИГАРДИДА ‫ ﺟﺎريﮔﺮدﻳﺪه‬љоришуда.
ЉОРИКУНАНДА ‫ ﺟﺎريﻛﻨﻨﺪه‬он ки чизеро љорї
мекунад, он ки чизеро амалї ва умумї ме-
гардонад.
ЉОРИШАВАНДАГЇ ‫ ﺟﺎريﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬дорои ќоби-
лияти љорї шудан, ба равон шудан ќобил
будан (дар бораи моеъ).
ЉОРИШАВЇ ‫ ﺟﺎريﺷﻮي‬1. љорї шудан, равон
шудан; љоришавии об. 2. татбиќ; амалї шу-
дан; умумї ва њаётї гаштан.
ЉОРИЯ I а. ‫ ﺟﺎرﻳﻪ‬кит. муаннаси љорї; лањзаи
љория лањзаи гузарон.
ЉОРИЯ II а. ‫ ﺟﺎرﻳﻪ‬књн. 1. духтар. 2. канизак.
ЉОРЇ ‫ ﺟﺎري‬1. равон, раванда, гузаранда, му-
руркунанда: оби љорї. 2. амалї, маъмул: тао-
мули љорї. 3. дар ваќти њозира амалкунанда,
дар айни њол њаракаткунанда ва мављуд,
њозира: кори љорї, масъалаи љорї, панљсолаи
љорї, соли љорї, тартиботи љорї, њисоби љорї
(дар њисобарорї); љорї гаштан (гардидан)
љорї шудан; љорї доштан маъмул гардони-
дан; љорї кардан а) равон кардан; б) рехтан;
в) амалї гардонидан, ба њаракат даровардан,
маъмул кардан, татбиќ гардондан: дигаргунї
љорї кардан, тартиб љорї кардан, љорї наму-
дан љорї кардан; љорї шудан а) равон шудан
(мас., об ва ѓ.); б) амалї гаштан, татбиќ шу-
дан, барќарор гаштан, ба њаракат дарома-
дан; в) гузаштан, мурур кардан: љорї шудани
ваќт, љорї шудани рўз.
ЉОРЎБ ‫ ﺟﺎروب‬асбоби рўфтурўб, ки аз шохањои
баъзе гиёњњо баста тайёр мекунанд; љорўб за-
дан (кардан) рўфтан, рўфта тоза кардан.
– 604
ЉОРЎБАЛАФ ‫ ﺟﺎروبﻋﻠﻒ‬алафи љорўб, алафе,
ки барои љойрўбї истифода мешавад.
ЉОРЎББАНД ‫ ﺟﺎروبﺑﻨﺪ‬он ки љорўбро баста
тайёр мекунад.
ЉОРЎББУТТА ‫ ﺟﺎروبﺑﺘﻪ‬буттаи љорўб, буттае,
ки аз он љорўб мебанданд.
ЉОРЎБДУМ ‫ ﺟﺎروبدم‬њайвоне, ки думаш мо-
нанди љорўб дарози пањн аст.
ЉОРЎБЗАН ‫ ﺟﺎروبزن‬касе, ки љорўб мезанад,
он ки рўфтурўб мекунад.
ЉОРЎБЇ ‫ ﺟﺎروﺑﻲ‬мансуб ба љорўб; бутањои ба-
рои љорўббандї муносиб.
ЉОРЎБКАШ ‫ ﺟﺎروبﻛﺶ‬ниг. љорўбзан.
ЉОРЎБКАШЇ ‫ ﺟﺎروبﻛﺸﻲ‬љорўбзанї.
ЉОРЎБМОНАНД ‫ﺟﺎروبﻣﺎﻧﻨﺪ‬ он чи ба љорўб
монанд аст.
ЉОРЎБНОРАСИДА ‫ﺟﺎروبﻧﺎرﺳﻴﺪه‬ норўфта, рў-
бучиннашуда.
ЉОРЎБРИШ ‫ ﺟﺎروبرﻳﺶ‬серриш, пањнриш: мар-
ди љорўбриш.
ЉОРЧЇ ‫ ﺟﺎرﭼﻲ‬ниг. љарчї.
ЉОСИЛИЌ ю. ‫ ﺟﺎﺛﻠﻴﻖ‬1. пешвои руњонии насро-
ниёни католик, ки аз усќуф болотар меистод.
2. насронї, масењї.
ЉОСУС а. ‫ ﺟﺎﺳﻮس‬хабаркаши махсус, љустуљў
карда хабардињандаи ањволи ягон давлат ё
мамлакат ба одамони дахлдори давлати ди-
гар, хабаркаши сиёсии махфї.
ЉОСУСЇ ‫ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‬амали љосус, касби љосус,
љосус будан, ањволи мамлакатеро ба мамла-
кати дигар хабар додан: кори љосусї, љосусї
кардан.
ЉОФИРОЙ ‫ ﺟﺎﻓﻲراي‬кит. он ки ният ва ќасди
љафокорї дорад, љафоандеш, љафокор.
ЉОФЇ а. ‫ ﺟﺎﻓﻲ‬кит. љафокор, љафопеша.
ЉОХСУК//ЉОХШУК ‫ﺟﺎﺧﺸﻮك‬//‫ﺟﺎﺧﺴﻮك‬ доси
ѓалладаравї.
ЉОЊ ‫ ﺟﺎه‬1. мартаба, маќом, дараљаи баланд,
рутба, мансаб: љоњу маснад. 2. шаъну шавкат,
шўњрат, дастгоњу дабдаба; љоњу љалол ќадру
эътибор, давлату шавкат.
 – 605 ЉУВ

ЉОЊДЎСТ ‫ﺟﺎهدوﺳﺖ‬ мартабапараст, мансаб- ЉУВОЗКАШ ‫ ﺟﻮازﻛﺶ‬1. он ки дар љувоз равѓан

параст. мекашад. 2. њайвоне, ки ба љувоз мебанданд:
аспи љувозкаш, гови љувозкаш.
ЉОЊИЛ а. ‫ ﺟﺎﻫﻞ‬1. нодон, бедониш, бефањм. 2.
бемаърифат, бефарњанг, мутаассиб. ЉУВОЗКАШЇ ‫ ﺟﻮازﻛﺸﻲ‬ба воситаи љувоз рав-
ѓан кашидан.
ЉОЊИЛИЯТ а. ‫ ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ‬1. таър. давраи тоис-
ломии таъриху адабиёти араб. 2. давраи ЉУВОЗКУНДА ‫ ﺟﻮازﻛﻨﻨﺪه‬1. кундаи љувоз. 2.
бутпарастї. 3. ниг. љоњилї. маљ. одами ѓафси даѓал.
ЉОЊИЛЇ ‫ ﺟﺎﻫﻠﻲ‬1. љањолат, нодонї. 2. таассуб, ЉУВОЗРОН ‫ ﺟﻮازران‬ниг. љувозкаш.
мутаассибї, бемаърифатї, бефарњангї.
ЉУВОЗТАРОШ ‫ ﺟﻮازﺗﺮاش‬устои чўбтароше, ки
ЉОЊИЛОНА ‫ ﺟﺎﻫﻼﻧﻪ‬1. љоњилвор, ба таври бисёртар кундаи љувоз метарошад.
љоњилон: љоњилона коре кардан, љоњилона
ЉУВОЗТАРОШЇ ‫ ﺟﻮازﺗﺮاﺷﻲ‬амалу шуѓли љувоз-
фарёд кардан. 2. љоњилї, нодонї, бефар-
тарош.
њангї, бемаданиятї: таассуби љоњилона.
ЉУВОЗХОНА ‫ ﺟﻮازﺧﺎﻧﻪ‬љое, ки дар он бо љувоз
ЉОЊПАРАСТ ‫ ﺟﺎهﭘﺮﺳﺖ‬мансабпараст, мансаб-
равѓан мекашанд.
дўст, мартабахоњ.
ЉУВОЛ ‫ ﺟﻮال‬халта ё тўрбаи калон, ки аз ќанор
ЉОЊПАРАСТЇ ‫ ﺟﺎهﭘﺮﺳﺘﻲ‬мансабпарастї.
хурдтар буда дар он ѓалла ва чизњои дигар
ЉОЊПАРАСТОНА ‫ ﺟﺎهﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‬шўњратпарастона, меандозанд; љувол-љувол якчанд љувол, хеле
мансабпарастона. бисёр; як љувол сухан гуфтан сухани бисёр
гуфтан; дурўѓро бо љуволаш гуфтан дурўѓи
ЉОЊТАЛАБ ‫ ﺟﺎهﻃﻠﺐ‬ниг. љоњпараст.
бисёр гуфтан.
ЉОЊТАЛАБЇ ‫ ﺟﺎهﻃﻠﺒﻲ‬ниг. љоњпарастї.
ЉУВОЛГЎША ‫ ﺟﻮالﮔﻮﺷﻪ‬хурљин.
ЉОЊТАЛАБОНА ‫ ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬ниг. љоњпарастона.
ЉУВОЛДЎЗ ‫ ﺟﻮالدوز‬1. он ки љувол медўзад. 2.
ЉОЊЉЎ(Й) (‫ ﺟﺎهﺟﻮ)ي‬ниг. љоњпараст. сўзани калон, ки бо он љувол, ќанор ва мо-
нанди инњоро медўзанд.
ЉОШ ‫ ﺟﺎش‬кит. нон.
ЉУВОЛДЎЗЇ ‫ ﺟﻮالدوزي‬амали љуволдўз.
ЉОШДОН ‫ ﺟﺎﺷﺪان‬сандуќи нон, нондон.
ЉУВОЛЧА ‫ ﺟﻮاﻟﭽﻪ‬љуволи хурд, халта, линга.
ЉУББА ‫ﻪ‬‫ ﺟﺒ‬књн. љомаи болопўши васеи дароз.
ЉУВОН ‫ ﺟﻮان‬гуфт. 1. ниг. љавон. 2. књн. амрад,
ЉУББАХОНА ‫ ﺟﺒﻪﺧﺎﻧﻪ‬књн. анбори аслиња.
бериш.
ЉУБН I а. ‫ ﺟﺒﻦ‬кит. панир.
ЉУВОНА ‫ ﺟﻮاﻧﻪ‬ниг. љавона 1.
ЉУБН II //ЉУБУН а. ‫ﺟﺒﻮن‬//‫ﺟﺒﻦ‬ кит. тарсонча-
ЉУВОНБОЗ ‫ ﺟﻮانﺑﺎز‬књн. амрадбоз.
кї, буздилї.
ЉУВОНИМАРГ ‫ ﺟﻮاﻧﻤﺮگ‬он ки дар љавонї
ЉУБРОН а. ‫ ﺟﺒﺮان‬кит. 1. товон. 2. пур кардани
мурдааст; маљ. ноком, ба муроднорасида.
љои чизи талафшуда.
ЉУВОНИМАРГБОБ ‫ ﺟﻮاﻧﻤﺮﮔﺒﺎب‬гуфт. сазовори
ЉУБРОНПАЗИР ‫ ﺟﺒﺮانﭘﺬﻳﺮ‬ќобили љуброн, бар-
љавонимарг шудан (дар њаќќи љавони бадкора
ќароршавандагии талафшуда.
гуфта мешавад).
ЉУБРОНПУЛЇ ‫ ﺟﺒﺮانﭘﻮﻟﻲ‬пуле, ки дар ивази
ЉУВОНЇ ‫ ﺟﻮاﻧﻲ‬ниг. љавонї.
чизи талафшуда дињанд.
ЉУВОЗ ‫ ﺟﻮاز‬дастгоњест иборат аз кундаи миён-
ЉУВОНМАРГ ‫ﺟﻮانﻣﺮگ‬ гуфт., ниг. љавон(и)-
марг.
кофтаи калон ва тири сутунї, ки ба он асп ё
говро баста чарх занонда аз кунљид, заѓир ва ЉУВОНМАРД ‫ ﺟﻮانﻣﺮد‬ниг. љавонмард.
ѓ. равѓан мекашанд: љувози равѓанкашї, аспи
ЉУВОРИЃУНДОРЇ ‫ ﺟﻮاريﻏﻨﺪاري‬љамъ кардани
љувоз, љувози дари хона киноя аз гови дўшої.
мањсули љуворї, ѓундоштани њосили љуворї.
ЉУВ – 606
ЉУВОРИЗОР ‫ ﺟﻮاريزار‬љое, ки љуворї кошта-
анд, љое, ки љуворимакка хеле зиёд аст, киш-
тзори љуворї.
ЉУВОРИКОР ‫ ﺟﻮاريﻛﺎر‬он ки љуворї кишт ме-
кунад, коранда ва кишткунандаи љуворї.
ЉУВОРИКОРЇ ‫ ﺟﻮاريﻛﺎري‬шуѓли љуворикор,
коридан ва коштани љуворї.
ЉУВОРИМАККА ‫ ﺟﻮاريﻣﻜّﻪ‬ниг. љуворї.
ЉУВОРИМАККАЃУНДОР ‫ ﺟﻮاريﻣﻜّﻪﻏﻨﺪار‬он ки
љуворимакка кишта, њосилашро ѓун медо-
рад; восита ва техникае, ки бо он љуворї
љамъоварї мекунанд.
ЉУВОРИМАККАЃУНДОРЇ ‫ﺟﻮاريﻣﻜّﻪﻏﻨﺪاري‬
ниг. чувориѓундорї.
ЉУВОРИМАККАЗОР ‫ﺟﻮاريﻣﻜّﻪزار‬ майдони
кишти љуворимакка.
ЉУВОРИМАККАПАРВАР ‫ﭘﺮور‬ ‫ ﺟﻮاريﻣﻜّﻪ‬он ки
љуворимакка кишт мекунад.
ЉУВОРИМАККАПАРВАРЇ ‫ﺟﻮاريﻣﻜّﻪﭘﺮوري‬
ниг. љуворикорї.
ЉУВОРИПОЯ ‫ ﺟﻮاريﭘﺎﻳﻪ‬пояи љуворї.
ЉУВОРИШ ‫ ﺟﻮارش‬тиб. омехтаи доругї барои
мўътадил гардондани њозима, љавориш.
ЉУВОРЇ ‫ ﺟﻮاري‬растаниест ѓалладонагї, ки
пояаш наймонанди ѓафс буда, донањои сафе-
даш дар хўшаи нўги пояаш ѓун мешавад:
љувории сафед.
ЉУЃЗ а. ‫ ﺟﻐﺬ‬чуѓз, љуѓд, бум.
ЉУЃРОФИДОН ‫ ﺟﻐﺮاﻓﻲدان‬ниг. љуѓрофиядон.
ЉУЃРОФИЯ ю. ‫ ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ‬илмест, ки вазъияти ку-
раи Замин, шароити табиї, нуфус, захирањо
ва иќтисодиёти онро меомўзад ва вобаста ба
ин соњањои гуногун дорад: љуѓрофияи
иќтисодї, сиёсї, табиї ва ѓ.
ЉУЃРОФИЯДОН ‫ ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪدان‬мутахассиси соњаи
љуѓрофия; донандаи илми љуѓрофия.
ЉУЃРОФЇ ‫ ﺟﻐﺮاﻓﻲ‬мансуб ба љуѓрофия: мавќеи
љуѓрофї, харитаи љуѓрофї.
ЉУД а. ‫ﺟﻮد‬ љавонмардї, саховат, бахшиш, эњ-
сон.
ЉУДО I ‫ ﺟﺪا‬1. фосиладор, дур аз њам, алоњида,
канда. 2. буридашуда аз чизе, ќатъшуда. 3.
танњо; људо будан ба таври алоњида воќеъ
будан, дур будан, танњо будан; људо гардидан
(гаштан) а) дур шудан, канда шудан; б)
мањрум гаштан; људо кардан а) дур кардан,
алоњида карда мондан, сиво кардан; б) бури-
дан, аз њам фосиладор гардонидан; в) махсус
гардонидан, таъйин кардан; г) интихоб кар-
дан, хоста сара карда гирифтан; ѓ) аз њам дур
гардонидан, мањрум намудан; д) фарќ кар-
дан, фарќ кунондан, мумтоз ва мушаххас
гардонидан; аз њам људо кардан аз њамдигар
дур кардан, ба байни ду кас људої андохтан;
људо мондан дур мондан, канда шуда мон-
дан, танњо мондан; људо шудан а) канда шу-
дан, гусистан, ќатъ гардидан, дур афтодан; б)
дур афтодан; в) таќсим шудан, аз њам бурида
шудан; људо шудан аз зани худ (ё аз шавњари
худ) якљоя зиндагї накардан бо зани худ (бо
шавњари худ), талоќ додан зани худро (ба-
ромадан аз шавњари худ); људо шудан аз касе,
аз чизе мањрум шудан аз касе, чизе, гум кар-
дан касеро, чизеро; људо шуда истодан фарќ
кардан (ду чиз аз њамдигар), имтиёз доштан
нисбат ба дигаре; људо-људо алоњида-
алоњида, ба таври алоњида.
ЉУДО II ‫ ﺟﺪا‬гуфт. хеле, бисёр, бисёр њам, хусу-
сан, аз њад зиёд.
ЉУДОГАШТА ‫ ﺟﺪاﮔﺸﺘﻪ‬аз њамдигар људо шуда.
ЉУДОГЇ ‫ ﺟﺪاﮔﻲ‬шакли нодурусти људої.
ЉУДОГОНА ‫ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ‬1. алоњида, дигар-дигар. 2.
фарќкунанда, дигаргун, махсус, хос;
хислатњои људогона; људогона-људогона ало-
њида-алоњида, људо-људо, ба таври алоњида.
ЉУДОГОНАГЇ ‫ ﺟﺪاﮔﺎﻧﮕﻲ‬дар њолати аз њам
људо ва алоњида будан, алоњидагї, фарќ.
ЉУДОИАНДОЗЇ ‫ ﺟﺪاﺋﻲاﻧﺪازي‬тафриќа андохтан,
доштани хоњиши аз њам људо кардан: сиёсати
људоиандозї.
ЉУДОЇ ‫ ﺟﺪاﺋﻲ‬1. људо будан, аз њам канда ва
дур будан; људої аз хешон. 2. дурї, фироќ,
њаљр; алами људої ва сўзи фироќ. 3. фарќ, та-
фовут.
ЉУДОКУНАК ‫ ﺟﺪاﻛﻨﻚ‬1. асбоби рўзгор аст, ки
барои људо кардани шир ба равѓан, дўѓ ва ѓ.
ба кор бурда мешавад. 2. барќ. ќатъкунак.
ЉУДОКУНАНДА ‫ ﺟﺪاﻛﻨﻨﺪه‬1. он ки ва он чи чи-
 – 607
зеро аз чизе људо мекунад; хати људокунанда.
2. фарќкунанда: аломати људокунанда.
ЉУДОНАШАВАНДА ‫ ﺟﺪاﻧﺸﻮﻧﺪه‬тафриќанопа-
зир, он чи људо намешавад: ќисми људонаша-
ванда.
ЉУДОНАШАВАНДАГЇ ‫ﺟﺪاﻧﺸﻮﻧﺪﮔﻲ‬ хосияти
људонашаванда.
ЉУДОНОШУДАНЇ ‫ ﺟﺪاﻧﺎﺷﺪﻧﻲ‬људонашаванда.
ЉУДОШАВАНДА ‫ ﺟﺪاﺷﻮﻧﺪه‬он ки ва он чи људо
мешавад, таќсимшаванда.
ЉУДОШУДА ‫ ﺟﺪاﺷﺪه‬1. кандашуда, буридашуда
(аз чизе). 2. мањрумшуда, дуршуда.
ЉУЗ ‫ ﺟﺰ‬калимаи истисно ба ѓайр аз, ѓайр аз,
ѓайри..., ѓайр; ба истиснои; магар; ба љуз
ѓайр аз, ѓайри….
ЉУЗВ//ЉУЗЪ а. ‫ﺟﺰء‬//‫ ﺟﺰو‬дастае аз коѓази на-
вишташуда ё китоби нашршуда: љузъи
таълифї, љузви чопї.
ЉУЗВБАНД//ЉУЗЪБАНД ‫ﺟﺰءﺑﻨﺪ‬//‫ ﺟﺰوﺑﻨﺪ‬касе,
ки љузвњои китобро ба њам дўхта барои му-
ќова тайёр мекунад, сањифабанд.
ЉУЗВБАНДЇ//ЉУЗЪБАНДЇ ‫ﺟﺰءﺑﻨﺪي‬//‫ﺟﺰوﺑﻨﺪي‬
љузвњои китобро барои муќова ба њам
дўхтан: љузъбандї кардан.
ЉУЗВАДОН ‫ ﺟﺰوهدان‬ниг. љузвдон.
ЉУЗВГИР//ЉУЗЪГИР ‫ﺟﺰءﮔﻴﺮ‬//‫ ﺟﺰوﮔﻴﺮ‬ниг. љузв-
дон.
ЉУЗВДОН ‫ﺟﺰءدان‬//‫ ﺟﺰودان‬љилди картонї ё чар-
мин барои нигоњ доштани коѓазњо.
ЉУЗВИЁТ а. ‫ ﺟﺰوﻳﺎت‬ниг. љузъиёт.
ЉУЗВЇ ‫ ﺟﺰوي‬ниг. љузъї.
ЉУЗЃУН ‫ ﺟﺰﻏﻮن‬бот. як навъ растании пўст-
лохи сафед дошта.
ЉУЗОМ а. ‫ ﺟﺬام‬књн., тиб. бемории махав, хўра.
ЉУЗЪ а. ‫ ﺟﺰء‬1. пораи чизе, њисса, ќисм; муќоб.
кул(л). 2. ниг. љузв.
ЉУЗЪАН а. ً‫ ﺟﺰءا‬як ќисм, порае аз…
ЉУЗЪБАНД ‫ ﺟﺰءﺑﻨﺪ‬ниг. љузвбанд.
ЉУЗЪБАНДЇ ‫ ﺟﺰءﺑﻨﺪي‬ниг. љузвбандї.
ЉУЗЪИЁТ а. ‫ﺟﺰﺋﻴﺎت‬ љ. љузъї; 1. чизњои љузъї,
ЉУМ
чизњои хурд ва андак. 2. тафсил, тафсилот,
баёни њама ќисмњои матлабе. 3. књн. шеър ва
адабиёт (дар истилоњи мадрасањои Бухоро).
ЉУЗЪИЁТБАЁНЇ ‫ ﺟﺰﺋﻴﺎتﺑﻴﺎﻧﻲ‬љузъ ба љузъ,
ќисм ба ќисм ва нукта ба нукта гуфта додан;
ба тафсил наќл кардан.
ЉУЗЪЇ ‫ ﺟﺰﺋﻲ‬1. мансуб ба љузъ. 2. ќисм, њисса,
пора, майда, хурд, ќисми ѓайри асосї; муќоб.
куллї; кори љузъї, ќисми љузъї, љузъї ва
куллї; маслињатњои љузъї маслињатњои оид
ба майда-чуйдањои масъалае; масъалањои
љузъї масъалањои ѓайриасосї.
ЉУЛ(Л) а. ‫ ﺟﻞ‬болопўши аспу хар ва ѓ.; љулу
љињоз (љаѓоз) а) афсори асп, шутур ва ѓ.; б)
чизу чора, лахту лухт, чизњои майда-чуйда;
љулу пўстак лоќу пар, чизњои майда-чуйда.
ЉУЛАСО а. ‫ ﺟﻠﺴﺎ‬љ. љалис.
ЉУЛБОН ‫ ﺟﻠﺒﺎن‬бот. як навъ гиёњи яксола ё би-
сёрсола аз оилаи лўбиёињо.
ЉУЛЃУНДЇ ‫ ﺟﻠﻐﻨﺪي‬аловмон, гулахї, оташмон,
хидматрасони њаммом бо либосњои пора–
пора ва сиёњи равѓанмонанд.
ЉУЛДУ м. ‫ ﺟﻠﺪو‬инъом, бахшиш.
ЉУЛДУРПЎШ ‫ ﺟﻠﺪرﭘﻮش‬гуфт. жандапўш, ли-
босаш дарида.
ЉУЛЛА ‫ ﺟﻠّﻪ‬навъе аз занбўруѓ.
ЉУЛ(Л)ОБ ‫ ﺟﻼب‬шарбати ќанд, ки бо гулоб
омехтаанд ва хосияти доруї дорад.
ЉУЛУС а. ‫ ﺟﻠﻮس‬књн. 1. нишастан. 2. бар тахти
подшоњї нишастан, ибтидои подшоњии касе;
љулус кардан бар тахти подшоњї нишастан,
подшоњ шудан.
ЉУЛЊУНДИПЎШ ‫ ﺟﻠﻬﻨﺪيﭘﻮش‬гуфт. даридали-
бос, жандапўш, либосњояш даридаи чиркин.
ЉУЛЊУНДЇ ‫ ﺟﻠﻬﻨﺪي‬гуфт. дарида, љиѓда-љиѓда,
тикка-тикка (либос).
ЉУЛЉУЛ а. ‫ ﺟﻠﺠﻞ‬1. зангўлаи хурд, ки ба дои-
раву наќора ё гардани њайвонот мебанданд.
2. доира, даф.
ЉУМАК ‫ﺟﻤﻚ‬ нўли чойник, офтоба, лўлаи об
ва ѓ.
ЉУМАКШИКАСТА ‫ﺟﻤﻚﺷﻜﺴﺘﻪ‬ нулаш шикас-
та (мас., чойник).
ЉУМ
ЉУМАЛ а. ‫ ﺟﻤﻞ‬ниг. абљад.
ЉУМБИДАН ‫ﺟﻤﺒﻴﺪن‬ шакли гуфтугўии
љунбидан.
ЉУМЛА а. ‫ ﺟﻤﻠﻪ‬1. њама, њамагї; љумлаи...
њамаи..., тамоми.... 2. гурўњ, тўда, доира; аз
љумла аз ин гурўњ, аз ин њисоб, дар он миён;
аз љумлаи... а) аз гурўњи..., аз ќабили…; бар
љумлаи... ба њамаи...; аз ин (он) љумла аз ин
њисоб, инчунин. 3. грам. як калима ё якчанд
калимаи аз љињати грамматикї ва ової му-
ташаккил, ки як фикри томро ифода меку-
над: љумлаи сода, љумлаи мураккаб, љумлаи
хабарї, љумлаи саволї, љумлаи хитобї,
љумлаи пайрав; љумла-љумла бо љумлањои
алоњида, ќисм-ќисм.
ЉУМЛАБАНДЇ ‫ ﺟﻤﻠﻪﺑﻨﺪي‬1. грам. сохти љумла.
2. тарзи гуфтор, шакли ифодаи фикр.
ЉУМЛАГЇ ‫ﺟﻤﻠﮕﻲ‬ њамагї, њама, тамом, тамо-
мї.
ЉУМЛАПАРДОЗ ‫ ﺟﻤﻠﻪﭘﺮداز‬1. он ки фикрашро
хуб ифода мекунад, суханпардоз. 2. устоди
сухан, суханвар.
ЉУМЛАСОЗЇ ‫ ﺟﻤﻠﻪﺳﺎزي‬ниг. љумлабандї.
ЉУММАК ‫ﻚ‬‫ﺟﻤ‬ ниг. љумак.
ЉУМОДЕУЛАВВАЛ ‫ل‬‫ ﺟﻤﺎدياﻻو‬номи моњи
панљуми солшумории ќамарии мусулмонї,
љамодиулаввал.
ЉУМОДЕУЛОХИР ‫ ﺟﻤﺎدياﻵﺧﺮ‬номи моњи ша-
шуми солшумории ќамарии мусулмонї,
љамодиулохир.
ЉУМОДЕУУСОНЇ ‫ﺟﻤﺎدياﻟﺜﺎﻧﻲ‬ ниг. љумодеул-
охир.
ЉУМЊУД а. ‫ ﺟﻤﻬﻮد‬кит. яхбандї.
ЉУМЊУР а. ‫ ﺟﻤﻬﻮر‬гурўњи мардум, њама.
ЉУМЊУРИХОЊ ‫ ﺟﻤﻬﻮريﺧﻮاه‬тарафдори давлат-
дории љумњуриявї.
ЉУМЊУРИЯВЇ ‫ ﺟﻤﻬﻮرﻳﻮي‬мансуб ба љумњурї:
рўзномаи љумњуриявї.
ЉУМЊУРИЯТ ‫ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ‬ниг. љумњурї.
ЉУМЊУРЇ ‫ ﺟﻤﻬﻮري‬1. кишвар ё давлате, ки
роњбари аввали вай интихобист; Љумњурии
Тољикистон. 2. саросарї, умумиљумњурї
љумњуриявї: Кумитаи љумњурии истилоњот.
– 608
ЉУМЉУМА ‫ ﺟﻤﺠﻤﻪ‬кит. косахонаи сар.
ЉУМЉУМАМОЊЇ ‫ﺟﻤﺠﻤﻪﻣﺎﻫﻲ‬ зоол. як навъи
моњї.
ЉУМЪА а. ‫ ﺟﻤﻌﻪ‬номи як рўзи њафта, ки баъди
панљшанбе ва пеш аз шанбе меояд, рўзи оди-
на; намози љумъа д. намозе, ки рўзи љумъа
хонда мешавад.
ЉУМЪАБОЗОР ‫ ﺟﻤﻌﻪﺑﺎزار‬бозоре, ки танњо
рўзњои љумъа баргузор мешавад.
ЉУМЪАХОНЇ ‫ﺟﻤﻌﻪﺧﻮاﻧﻲ‬ д. хондани намози
љумъа.
ЉУНБАНДА ‫ﺟﻨﺒﻨﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз љунбидан. 2. њаракаткунанда,
љондор.
ЉУНБИДАН ‫ ﺟﻨﺒﻴﺪن‬1. њаракат кардан, ба
њаракат даромадан. 2. рафтан, аз љое ба љое
рафтан. 3. маљ. кор кардан, ба кор машѓул
шудан; ёрои (мадори) љунбидан надоштан
беќувват будан, бењолу бемадор будан.
ЉУНБИШ ‫ ﺟﻨﺒﺶ‬1. њаракат, аз љое ба љое шу-
дан, љунбидан, ба њаракат даромадан:
љунбиши одам, љунбиши шохњои дарахт. 2.
маљ. кор, шуѓл; љунбиши рўзгор; љунбиш до-
дан љунбонидан, њаракат додан; љунбиш кар-
дан ба њаракат даромадан; љунбиш хўрдан
(якбора) њаракат кардан, љунбидан; ба
љунбиш даромадан а) ба њаракат даромадан,
њаракат кардан; б) ќувват гирифтан; ба
љунбиш овардан ба њаракат даровардан; ба
љунбиш омадан ба њаракат даромадан.
ЉУНБОН ‫ ﺟﻨﺒﺎن‬ниг. љунбонак.
ЉУНБОНАК ‫ ﺟﻨﺒﺎﻧﻚ‬љунбанда, ноустувор, лиќ-
ќонак: дандони љунбонак, љунбонак шудан.
ЉУНБОН(И)ДАН ‫ﺟﻨﺒﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺟﻨﺒﺎﻧﺪن‬1. чизеро ба
љунбиш даровардан, чизеро ба њаракат да-
ровардан (андохтан); љунбондани шоху
баргњои дарахтон. 2. чизеро ин тарафу он та-
раф рост кардан; гањвора љунбондан; китф
љунбондан изњори тааљљуб кардан; лаб
љунбондан оњиста чизе гуфтан; сар љунбондан
а) салом додан; б) бо њамин ишора чизеро
тасдиќ кардан; в) изњори норизогї ё сарза-
ниш кардан.
ЉУНБОНИШ ‫ ﺟﻨﺒﺎﻧﺶ‬ниг. љунбонидан.
ЉУНБУЉЎЛ ‫ﺟﻨﺐوﺟﻮل‬ дар љунбиш будан, ба

коре машѓул шуда истодан, дар њаракат бу-
дан: љунбуљўл доштан: љунбуљўл кардан: дар
љунбуљўл будан.
ЉУНГ ‫ ﺟﻨﮓ‬књн. дафтаре, ки ба он ашъори
шоирон навишта шудааст, баёз.
ЉУНД а. ‫ ﺟﻨﺪ‬лашкар, сипоњ, ќўшун.
ЉУНУБ а. ‫ ﺟﻨﻮب‬д. он ки баъд аз муомилаи
заношўї ѓусл накарда бошад, касиф, нопок.
ЉУНУД а. ‫ ﺟﻨﻮد‬љ. љунд.
ЉУНУН а. ‫ ﺟﻨﻮن‬љиннигї, девонагї.
ЉУНУНДОР ‫ﺟﻨﻮندار‬ девонаавзоъ, љиннифеъл,
девона.
ЉУНУНКАДА ‫ﺟﻨﻮنﻛﺪه‬ љиннихона;
љунункада киноя аз дунё.
ЉУНУНМИЗОЉ ‫ ﺟﻨﻮنﻣﺰاج‬девонамизољ, дево-
натабъ, девонаавзоъ.
ЉУНУНОВАР ‫ ﺟﻨﻮنآور‬амал ё маводе, ки ба
девонагї бурда мерасонад.
ЉУНУНОМЕЗ ‫ ﺟﻨﻮنآﻣﻴﺰ‬ниг. љунуновар.
ЉУР ‫ ﺟﺮ‬гуфт. навъ, хел, ќисм.
ЉУРГА//ЉИРГА//ЉАРГА т. ‫ ﺟﺮﮔﻪ‬1. њалќа за-
дан, давра кашидан, њалќавор ќатор шудани
мардум; давра задани мардум барои дар
миёна гирифтани сайд. 2. анљуман,
анљуманорої: љиргаи ќабоили Афѓонистон.
ЉУРЃОТ ‫ ﺟﺮﻏﺎت‬шири туршонидашуда, ки баъ-
ди таровиши обаш чакка мешавад; љурѓот
хобондан; ба њар ош љурѓот шудан гунаи ди-
гари ба њар ош ќатиќ шудан.
ЉУРЃОТАК ‫ﺟﺮﻏﺎﺗﻚ‬ бот. яке аз гулњои љур-
ѓотак.
ЧУРЃОТИН ‫ ﺟﺮﻏﺎﺗﻴﻦ‬ниг. љурѓотї.
ЉУРЃОТЇ ‫ ﺟﺮﻏﺎﺗﻲ‬мансуб ба љурѓот; љурѓот
њамроњшуда, љурѓот рехташуда (мас., ягон
хели хўрок).
ЉУРМ а. ‫ ﺟﺮم‬гуноњ, айб; љурм доштан гуноњ
доштан, гунањгор будан.
ЉУРМОНА ‫ ﺟﺮﻣﺎﻧﻪ‬ниг. љарима.
ЉУРМШИНОС ‫ﺟﺮمﺷﻨﺎس‬ њуќ. мутахассиси
соњаи корњои љиноятї.
ЉУРМШИНОСЇ ‫ ﺟﺮمﺷﻨﺎﺳﻲ‬њуќ. илмест, ки во-
– 609 ЉУС
ситаву василањои махсуси љамъ кардан,
тадќиќ ва муайян намудани далелњои судиро
таъйин мекунад.
ЉУРЪА а. ‫ ﺟﺮﻋﻪ‬миќдори як дам кашиданї аз
њар як чизи нўшиданї; миќдори андак аз њар
чизи нўшиданбоб, як ќулт: љуръаи об, як
љуръа май, як љуръа чой.
ЉУРЪАДОН ‫ ﺟﺮﻋﻪدان‬кит. зарфи шароб, ќадањи
шароб, шаробдон.
ЉУРЪАКАШ ‫ ﺟﺮﻋﻪﻛﺶ‬соќї, бодарез.
ЉУРЪАНЎШ ‫ﺟﺮﻋﻪﻧﻮش‬ шаробхўр, майнўш,
майхўр.
ЉУРЪАРЕЗ ‫ ﺟﺮﻋﻪرﻳﺰ‬1. пиёлаи майхўрї. 2. соќї.
ин
ЉУРЪАТ а. ‫ﺟﺮأت‬//‫ ﺟﺮﺋﺖ‬љасорат, далерї, но-
тарсї; љуръат додан љасорату далерї бахши-
дан; љуръат доштан љасорат доштан, натар-
сидан, тарс надоштан; љуръат кардан натар-
сида кореро иљро кардан, љасорат нишон до-
дан; љуръат пайдо кардан љасорат ёфтан, на-
тарсидан дар иљрои коре.
ЉУРЪАТНОК ‫ ﺟﺮﺋﺖﻧﺎك‬соњибљасорат, нотарс,
љасур, далер.
ЉУРЪАТТАЛАБ ‫ ﺟﺮﺋﺖﻃﻠﺐ‬ягон коре, ки иљ-
рояш љуръат металабад.
ЉУССА ‫ ﺟﺜّﻪ‬бадан, тан, пайкар, љасад: љуссаи
бузург, љуссаи лоѓар, љуссаи назарногир.
ЉУССАДОР ‫ ﺟﺜّﻪدار‬пањлавонљусса, ќавињайкал,
бузургљусса.
ЧУССАКАЛОН ‫ ﺟﺜّﻪﻛﻼن‬ниг. љуссадор.
ЉУСТАН ‫ ﺟﺴﺘﻦ‬1. љўёи чизе шудан, кофтан,
љустуљў кардан: бањона љустан, даво љустан,
чора љустан, фурсат љустан. 2. хостан, пурси-
дан: мадад љустан, маслињат љустан.
ЉУСТОР ‫ﺟﺴﺘﺎر‬ кит. љустуљў, кофтуков, пур-
суков.
ЉУСТУЉЎ(Й) (‫ ﺟﺴﺘﺠﻮ)ي‬1. кофтуков; ба
љустуљўи... ба кофтукови...; бо љустуљўй... бо
кофтуков, бо пурсуљў, бо пурсиш. 2.
пурсуљўй, пурсиш: љустуљў кардан, дар
љустуљў афтодан. 3. талаб, хост; дар љустуљўи
чизе дар талаби чизе, барои чизе.
ЉУСТУЉЎКУНАНДА ‫ ﺟﺴﺘﺠﻮﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати
феълии замони њозира аз љустуљў кардан. 2. он
ЉУТ
ки љустуљў мекунад, љўянда.
ЉУТ ‫ ﺟﻮت‬бот. як навъ гиёњи тордорест, ки аз
лифи вай матоъњои даѓал ва арѓамчин бофта
мешавад.
ЉУФТ ‫ ﺟﻔﺖ‬1. ду дона аз як чиз, њар чизи дуго-
на аз ќабили пойафзор, либосворї ва ѓ.; як
љуфт кафш (мўза), як љуфт куртаю эзор, як
љуфт гўшвора. 2. ду барзагов, ки барои шуд-
гор кардани замин ба юѓ баста мешавад:
љуфти гов: як љуфт барзагов; љуфт бастан
говњоро ба юѓ бастан; љуфт рондан бо љуфт
замин шудгор кардан. 3. нару модаи њар чиз.
4. њамсар, њамболин, зану шўй; сари касеро
љуфт кардан хонадор кардан касеро, зандор ё
шавњардор кардан касеро. 5. њамроњ, шарик;
љуфт гаштан (гардидан) бо чизе њамроњи чизе
шудан. 6. раќами љуфт, шумори ба ду бе каср
таќсимшаванда; муќоб. тоќ: адади љуфт,
раќами љуфт; љуфт-љуфт дутої, дуто-дуто.
ЉУФТА ‫ ﺟﻔﺘﻪ‬љуфтак, лагад; љуфта задан љуфтак
задан, бо ду пои аќиб баробар лагад задан.
ЉУФТАК ‫ ﺟﻔﺘﻚ‬1. лагадзанї бо њар ду пой. 2.
ба њељ чиз нигоњ накарда гурехтан; љуфтак
задан а) лагад задан; б) якбора ва бо љањидан
гурехтан.
ЉУФТАКЗАНОН ‫ ﺟﻔﺘﻚزﻧﺎن‬лагадзанон.
ЉУФТАН ‫ ﺟﻔﺘﻦ‬1. љуфт–љуфт мувофиќ шудан. 2.
як чизро ба ду ќисми баробар таќсим карда
болои њам гузоштан.
ЉУФТАНГУШТ ‫ ﺟﻔﺖاﻧﮕﺸﺖ‬пои баъзе аз паран-
дањо, ки ду ангушт доранд (мас., шутур-
мурѓ).
ЉУФТБАНД ‫ ﺟﻔﺖﺑﻨﺪ‬абзоре, ки аз ду њалќа ва
занљирае барои бастани чорпоён (аспу хар,
гов…) дар тавила ва ё љои дигар иборат аст.
ЉУФТБАРОРОН ‫ ﺟﻔﺖﺑﺮاران‬маъракаи љуфт ба-
ровардан дар оѓози киштукор.
ЉУФТБОШЇ ‫ ﺟﻔﺖﺑﺎﺷﻲ‬таър. дар гузашта як
навъ андоз буд аз сари њар як чорпо.
ЉУФТГАР ‫ ﺟﻔﺘﮕﺮ‬он ки заминро бо барзагов
шудгор мекунад.
ЉУФТГАРЇ ‫ ﺟﻔﺘﮕﺮي‬амали љуфтгар.
ЉУФТЇ ‫ ﺟﻔﺘﻲ‬якљо шудан, њамроњ шудан, на-
здик шудан (нар ва мода); љуфтї кунондан
– 610
наздик кунондан барои наслгирї.
ЧУФТОНА ‫ ﺟﻔﺘﺎﻧﻪ‬ниг. љуфтбошї.
ЉУФТРАНДА ‫ ﺟﻔﺖرﻧﺪه‬рандаи хурде, ки барои
суфта кардан истифода мешавад.
ЉУФТРОН ‫ ﺟﻔﺖران‬он ки љуфт меронад, он ки
бо љуфт замин шудгор мекунад.
ЉУФТРОНЇ ‫ ﺟﻔﺖراﻧﻲ‬љуфт рондан, замин рон-
дан, шудгор кардан: ваќти љуфтронї,
љуфтронї кардан.
ЉУФТСУМ ‫ ﺟﻔﺖﺳﻢ‬баъзе аз њайвоноте, ки суми
пояшон ба ду ќисми баробар таќсим шудааст
(аз ќабили гов, буз ва ѓ.).
ЉУФТСУМОН ‫ ﺟﻔﺖﺳﻤﺎن‬чорпоёне, ки суми
љуфт доранд (гов, гўсфанд).
ЉУЊАЛО а. ‫ ﺟﻬﻼ‬љ. љоњил.
ЉУЊЊОЛ а. ‫ﺎل‬‫ ﺟﻬ‬љ. љоњил.
љў(й) (‫ ﺟﻮ)ي‬1. асоси замони њозира аз љустан. 2.
љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
љўянда, љустуљўкунанда: савобљўй, бањона-
љўй, донишљў…
ЉЎ ‫ ﺟﻮ‬ниг. љўй.
ЉЎБОР ‫ ﺟﻮﺑﺎر‬ниг. љўйбор.
ЉЎГАК//ЉЎКАК ‫ﺟﻮﻛﻚ‬//‫ ﺟﻮﮔﻚ‬чўља; мурѓаки
бисёр майда; гунљишк.
ЉЎГИХОНА ‫ ﺟﻮﮔﻲﺧﺎﻧﻪ‬љои зисти љўгињо, мањал-
ли љўгињо.
ЉЎГЇ ‫ ﺟﻮﮔﻲ‬лўлї, аз ќавми лўлї.
ЉЎЁ ‫ ﺟﻮﻳﺎ‬љўянда, кобанда, пурсуљўкунанда; љўё
будан дар љустуљўи чизе будан; љўё шудан а)
кофтан, кофтуков кардан; б) пурсон шудан,
пурсидан, пурсиш кардан; љўёи њолу ањвол
шудан њолу ањвол пурсидан.
ЉЎЁН ‫ ﺟﻮﻳﺎن‬1. љўянда, кофтуковкунанда; тала-
банда; љўён шудан кофтуков кардан, пурсуљў
кардан. 2. дар њолати љустан.
ЉЎЙ ‫ ﺟﻮي‬замини (роњи) ба дарозї кандашуда
(ба таври табиї кофта), ки дар он об љорї
мешавад, нањри хурд: љўи обёрї, љўи равон,
љўй кандан, љўй кофтан, љўй баровардан.
ЉЎЙБОР ‫ ﺟﻮﻳﺒﺎر‬1. љои љўяш бисёр. 2. љўи ка-
лон, анњор, ки љўйњои дигар аз он об меги-
ранд; ба љўйбори касе об омадан маљ. ханди-
 – 611
дани бахт ба рўи касе, омад кардани кори
касе.
ЉЎЙБОРЇ ‫ ﺟﻮﻳﺒﺎري‬мансуб ба љўйбор.
ЉЎЙБОРКАНЇ ‫ﺟﻮﻳﺒﺎرﻛﻨﻲ‬ кандани маљрои љўи
нав.
ЉЎЙБОРТОЗАКУНЇ ‫ ﺟﻮﻳﺒﺎرﺗﺎزهﻛﻨﻲ‬одатан дар
бањорон љўйборонро аз сангу гил тоза кар-
дан.
ЉЎЙКАН ‫ ﺟﻮيﻛﻦ‬он ки љўй меканад, љўйков.
ЉЎЙКАНЇ ‫ ﺟﻮيﻛﻨﻲ‬љўй кандан, љўй кофтан.
ЉЎЙКОВ ‫ ﺟﻮﻳﻜﺎو‬касе ки љўй меканад, љўйкан.
ЉЎЙКОВЇ ‫ ﺟﻮﻳﻜﺎوي‬љўй кофтан, љўйканї.
ЉЎЙТОЗАКУНЇ ‫ ﺟﻮيﺗﺎزهﻛﻨﻲ‬љўйро кофта аз
лойќа тоза кардан.
ЉЎЙЧА ‫ ﺟﻮﻳﭽﻪ‬љўи хурд.
ЉЎЙЧАБОЗЇ ‫ ﺟﻮﻳﭽﻪﺑﺎزي‬љўйча канда бозї кар-
дани кўдакон дар љои сероб.
ЉЎЛ ‫ ﺟﻮل‬:љўлу пўстак чизу чора; майда чуйда,
кўрпаву болишт, љул.
ЉЎЛИДА ‫ ﺟﻮﻟﻴﺪه‬1. парешон, ба њам омехта, пе-
чу тобхўрда (сифати мўй) (дурусташ
жўлида). 2. касе ё чизе, ки ба ягон чизи чир-
кин олуда бошад: ба лой љўлида; ба хок
љўлида.
ЉЎЛИДАМЎ(Й) (‫ ﺟﻮﻟﻴﺪهﻣﻮ)ي‬дорои мўйи паре-
шону ба њампечида.
ЉЎЛИДАН ‫ ﺟﻮﻟﻴﺪن‬олуда шудан, оѓуштаи чизе
шудан, ба њам печидан.
ЉЎЛОН(И)ДАН ‫ﺟﻮﻻﻧﻴﺪن‬//‫ ﺟﻮﻻﻧﺪن‬шакли баво-
ситаи љўлидан; олуда кардан, оѓуштаи чизе
кардан: ба хок љўлондан.
ЉЎЛОЊ(А) ‫ﺟﻮﻻﻫﻪ‬//‫ ﺟﻮﻻه‬књн. 1. бофанда. 2. тор-
танак.
ЉЎЛОЊАК ‫ ﺟﻮﻻﻫﻚ‬1. шакли тасѓири љўлоњ,
бофанда. 2. тортанак, анкабут.
ЉЎР I ‫ ﺟﻮر‬1. мувофиќ, мутобиќ, њамовоз,
њамоњанг (будани чизе ба чизе); бо љўр бо як
овоз, бо як оњанг, бо њамовозї; љўр гардидан
љўр шудан; љўр кардан њамоњанг кардан,
њамовоз намудан (чизеро бо чизи дигар, мас.,
оњангро ё ягон асбоби мусиќї), бо њам
мутобиќ гардонидан; љўр шудан а) њамоњанг
ЉЎЉ
гаштан, мувофиќ шудан ба оњанг ё овози чи-
зи дигар; б) маљ. њамроњ шудан, дўст гарди-
дан. 2. хушваќт ва тандуруст (будани касе).
ЉЎР II ‫ ﺟﻮر‬зоол. як навъ парандаест бул-
булмонанд аз гурўњи гунљишкон.
ЉЎРА ‫ ﺟﻮره‬дўст, рафиќ, ошно: љўраи ќарин,
љўраи љонї, ду љўра, љўраи обногузар гуфт.
рафиќи хеле наздик; љўра шудан дўст гаштан
(бо якдигар). 2. ду порчаи як матоъ, ки як
либосворї мешавад: як љўра алоча, як љўра
беќасаб.
ЉЎРАБОЗ ‫ ﺟﻮرهﺑﺎز‬шахсе, ки бо дигарон љўрагї
мекунад, касе ки ошнои бисёр дошта ваќ-
ташро бештар бо онњо мегузаронад.
ЉЎРАБОЗЇ ‫ ﺟﻮرهﺑﺎزي‬1. муносибати љўрагии
њамсолон, бо айшу ишрат ваќтгузаронии
мардони њамсол. 2. маљ. дар коре риояи хо-
тири љўраи худро кардан.
ЉЎРАГЇ ‫ ﺟﻮرﮔﻲ‬дўстї, рафоќат, ошної; љўрагї
кардан дўстї доштан.
ЉЎРАЌАНДЇ ‫ ﺟﻮرهﻗﻨﺪي‬яке аз навъњои харбуза:
харбузаи љўраќандї.
ЉЎРКУНАНДА ‫ ﺟﻮرهﻛﻨﻨﺪه‬он ки асбобњои муси-
ќиро мувофиќи ќоидаи мусиќї љўр мекунад.
ЉЎРОБ ‫ ﺟﻮراب‬пайпоќи пахтагин ё синтетикї.
ЉЎРОББОФ ‫ ﺟﻮرابﺑﺎف‬он ки љٍўроб мебофад,
бофандаи љўроб.
ЉЎРОББОФЇ ‫ ﺟﻮرابﺑﺎﻓﻲ‬љўроб бофтан, љўроб
тайёр кардан: дастгоњи љўроббофї, коргоњи
љўроббофї.
ЉЎРТАКИГЎЙ ‫ ﺟﻮرﺗﻜﻲﮔﻮي‬шева. чизеро бар-
ќасд гўянда, ба тарзи њазл суханкунанда.
ЉЎРХОНЇ ‫ ﺟﻮرﺧﻮاﻧﻲ‬љўр шуда хондан, њамо-
њанг шуда хондан, хор.
ЉЎУЛБАЌАР а. ‫ ﺟﻮع اﻟﺒﻘﺮ‬ниг. љўулкалб.
ЉЎУЛКАЛБ а. ‫ ﺟﻮعاﻟﻜﻠﺐ‬бемории пурхўрї, ки
гирифтори ин беморї бо хўрдан сер намеша-
вад.
ЉЎРШАВАНДА ‫ ﺟﻮرﺷﻮﻧﺪه‬он ки ва он чи љўр
мешавад, њамоњангшаванда.
ЉЎЉА ‫ ﺟﻮﺟﻪ‬чўља, бачаи мурѓ, бачаи паранда-
гон: љўља баровардан, љўља хобондан.
ЉЎЉ – 612
ЉЎЉАБАРОРАК ‫ ﺟﻮﺟﻪﺑﺮارك‬гуфт. инкубатор. кардан, ба талотум даромадан, хурўшидан.
5. маљ. ба њаяљон омадан, ба изтироб омадан,
ЉЎЉАБАРОРЇ ‫ ﺟﻮﺟﻪﺑﺮاري‬баровардани љўља
дар ѓазаб шудан. 6. маљ. равнаќу ривољ ёф-
нисбат ба замон ё макон: давраи љўљабарорї,
тан, бо ављу суръат пеш рафтан. 7. маљ. ба
мошини љўљабарорї.
шавќ омадан, саъю кўшиши зиёд пайдо кар-
љўш ‫ ﺟﻮش‬асоси замони њозира аз љўшидан. дан; деги касе љўшидан кори касе омад кар-
дан, даромад ва маишати хуб доштан.
ЉЎШ I ‫ ﺟﻮش‬1. љўшидани об ва моеоти дигар бо
таъсири оташ, њар чизи гарм ва тафсон; оби ЉЎШИДАН II ‫ ﺟﻮﺷﻴﺪن‬гуфт. дўшида гирифтани
љўш; дар љўш будан дар њолати љўшиш будан, шири гов, буз, гўсфанд ва ѓ.: гов љўшидан,
љўшида истодан. 2. хурўш, туѓён, шўр, шир љўшидан.
ѓалаён; љангу љўш љанг дар њолати ѓалаёни
ЉЎШИШ ‫ ﺟﻮﺷﺶ‬1. љўшидани об ва чизњои ди-
њиссиёт; љангу љўшу ѓавѓо ѓалаён, талотум. 3.
гари обакї бо таъсири оташ ва њарорати ди-
маљ. ѓазаб, ќањр, хашм. 4. маљ. гармогармї,
гар. 2. фаввора зада баромадани об. 3. маљ.
тафс, ављ; дар ваќти љўши кор; љўшу хурўш а)
гармї, ављ, болоравї, равнаќ. 4. маљ. њаяљон,
шўру ѓавѓо; б) шавќу њаяљон; в) гармогармї,
изтироб. 5. маљ. саъй, кўшиш. 6. маљ. шиддат,
ављ, равнаќ; љўш задан а) фаввора задан,
бисёрї. 7. дар њолати табиї туршида дами-
љўшида баромадан; б) туѓён кардан, бо туѓён
дани моеот: љўшиши сирко, љўшиши шароб.
љорї шудан; дар љўш будани дарё; в) ба
њаяљон омадан; г) ављ кардан, дар равнаќ бу- ЉЎШОЇ ‫ ﺟﻮﺷﺎﺋﻲ‬гуфт. дўшої, ширдињанда,
дан; аз љўш мондан а) аз љўшидан мондан, дўшидашаванда: гови љўшої.
хунук шудан; б) аз ављ фаромадан, гармиаш-
ЉЎШОН ‫ ﺟﻮﺷﺎن‬1. љўшанда, дар њолати љўши-
ро гум кардан; ба љўш даромадан ба љунбишу
дан: деги љўшон. 2. гарм, тафсон: оби љўшон,
њаракат омадан; ба љўш овардан ба љўшиш
чойи љўшон. 3. пуртуѓён, пурталотум; дарёи
даровардан, ба шўру њаяљон овардан; ба љўш
љўшон. 4. фавворазананда: чашмаи љўшон. 5.
омадан а) љўшидан, љўшиш кардан, туѓён
дар изтиробу њаяљон, пурљўшу хурўш: дили
кардан; б) ба шўру њаяљон омадан; ба љўшу
љўшон; гарму љўшон пурњарорат; пурсупоси
хурўш овардан ба љунбишу њаяљон даровар-
гарму љўшон пурсупоси самимї, аз тањти
дан, ба шавќу завќ даровардан.
дил, бо љўшу хурўш; саломи гарму љўшон, су-
ЉЎШ II ‫ ﺟﻮش‬пайвастан (ду филизро ба воситаи ханронии гарму љўшон.
љўшдињї); љўш додан ба њам пайвастани ду
ЉЎШОНДА ‫ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪه‬1. љўшонидашуда: оби љў-
чизи филизї, кафшер кардан.
шонда. 2. пухташуда дар об: тухми љўшонда.
ЉЎША I ‫ ﺟﻮﺷﻪ‬ранги сурхи шингарфї барои
ЉЎШОН(И)ДАН ‫ﺟﻮﺷﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن‬1. об ё мое-
ранг кардани чизњои моеъ.
оти дигарро ба воситаи оташ ё њарорати ди-
ЉЎША II ‫ ﺟﻮﺷﻪ‬љои нав кафшершуда. гар ба љўш овардан; об љўшон(и)дан: шир
љўшондан, чизеро љўшондан. 2. чизеро дар об
ЉЎШАГАРЇ ‫ ﺟﻮﺷﻪﮔﺮي‬ба њам васл  кафшер
љўшонда пухтан: тухм љўшондан, картошка
кардани филизњо ба воситаи љўшдињї.
љўшондан, нахўд љўшондан.
ЉЎШАНДА ‫ ﺟﻮﺷﻨﺪه‬чизе ки мељўшад, туѓён-
ЉЎШОНДАШУДА ‫ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪهﺷﺪه‬ниг. љўшонда.
кунанда; дарёи љўшанда.
ЉЎЪ а. ‫ ﺟﻮع‬кит. гуруснагї.
ЉЎШЗАНОН ‫ ﺟﻮﺷﺰﻧﺎن‬феъли њол аз љўш задан;
дар њолати љўш задан. ЉЎЯ-ЉЎЯ ‫ ﺟﻮﻳﻪﺟﻮﻳﻪ‬ниг. љўяк.
ЉЎШИДАН I ‫ ﺟﻮﺷﻴﺪن‬1. ба љўш омадани об ё ЉЎЯ//ЉЎЯК ‫ﺟﻮﻳﻚ‬//‫ ﺟﻮﻳﻪ‬љўйчањои майдони
моеи дигар бо таъсири оташ ё њарорати ди- кишт, ки барои обёрї кашида мешаванд, ха-
гар. 2. фаввора зада баромадани об ва так: љўяки пахта, љўяки харбуза, љўяк каши-
чизњои обакии дигар аз зери замин. 3. ба са- дан; љўя-љўя ниг. љўяк (љўяк–љўяк).
баби дер истодан дар њолати табиї туршида
ЉЎЯК ‫ ﺟﻮﻳﻚ‬ниг. љўя.
ба њаракат омадани моеот: љўшидани сирко,
шароб, љурѓот ва ѓ.. 4. маљ. дамидан, туѓён ЉЎЯК–ЉЎЯК ‫ ﺟﻮﻳﻚﺟﻮﻳﻚ‬ба љўякњо таќсимшу-
 – 613 ЉЎЯ

да: оби љўяк–љўяк. ЉЎЯНДА ‫ ﺟﻮﻳﻨﺪه‬1. сифати феълии замони

њозира аз љустан. 2. љустуљўкунанда, кобанда:
ЉЎЯКДАРМИЁН ‫ ﺟﻮﻳﻚدرﻣﻴﺎن‬дар байн як љўяк-
љўяндагони сарватњои зеризаминї; љўянда ёбан-
ро партофта ба дигарї гузаштан.
да (зарб.). 3. тарафдор, толиб; љўяндагони сулњ.
ЉЎЯКДОР ‫ ﺟﻮﻳﻚدار‬замини киштшудае, ки љў-
як дорад. ЉЎЯНДАГЇ ‫ ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﻲ‬љустуљў кардан, љустуљў-
ЉЎЯКЇ ‫ ﺟﻮﻳﻜﻲ‬он чи марбут ба љўяк аст. кунандагї, кофтуков намудан
ЉЎЯККАШАК ‫ ﺟﻮﻳﻚﻛﺸﻚ‬кишов. олати мах
сус, ки бо вай љўяк мекашанд, огардкашак.
 Ш
Ш њарфи сиву якуми алифбои њозираи тољикї; дар ШАБАКАДОР ‫ﺷﺒﻜﻪدار‬ дорои шабака; дорои
алифбои арабиасоси тољикї бо њарфи шин (‫)ش‬ сўрох буда.
ифода мешавад; дар њисоби абљад ба адади 300
ШАБАКАДОРЇ ‫ ﺷﺒﻜﻪداري‬шабакадор будан;
баробар аст.
дорои сўрохњо будани панљара.
ШААФ а. ‫ ﺷﻌﻒ‬шодї, хурсандї, хушњолї,
шодмонї.
ШАБАКИЯ а. ‫ﺷﺒﻜﻴﻪ‬ тиб. яке аз пардањои
дохили чашм.
ШАБ ‫ ﺷﺐ‬1. муддати муайян аз фурў рафтани
ШАБАКЇ ‫ ﺷﺒﻜﻲ‬шабона, шабонгоњ.
Офтоб то баромадани он, ки њаво торик
мешавад; муќоб. рўз. 2. шабона, шабњангом; ШАБАНГЇ ‫ ﺷﺒﻨﮕﻲ‬гуфт. 1. мансуб ба шаб; он чи
шаби адабї шабнишиние, ки дар он дишаб рух дода буд. 2. дирўза.
масъалањои адабї бањсу муњокима ва асарњои
ШАБАФРЎЗ ‫ ﺷﺐاﻓﺮوز‬1. шабро равшанкунанда;
адабї хонда мешавад; шабу рўз муддати як
моњи шабафрўз моње, ки бо партави худ
шабонарўз; шаб гузарондан дар љое шабона
шабро равшан мекунад. 2. кирми шабтоб.
мондан, хобидан дар љое; шаб шудан фаро
расидани шаб; ◊ шаб ба хайр шабро наѓз ШАБАФРЎЗЇ ‫ ﺷﺐاﻓﺮوزي‬:шабафрўзї кардан
гузаронед (ибораест, ки шабона њангоми шабро равшан кардан, чароѓон кардани шаб.
видоъ гўянд).
ШАБАЊ I а. ‫ ﺷﺒﺢ‬сиёњии шакли одам ё чизе ки аз
ШАБА I ‫ ﺷﺒﻪ‬шабона, шабина, дар ваќти шаб, дур дида мешавад; сиёњї, суроб.
шабњангом.
ШАБАЊ II ‫ ﺷﺒﻪ‬ниг. шаба I.
ШАБА II ‫ ﺷﺒﻪ‬1. санги сиёњи барроќ, ки дар
ШАБАЊМОНАНД ‫ ﺷﺒﺢﻣﺎﻧﻨﺪ‬мансуб ба шабањ I;
асбобњои зинатии заргарї ба кор бурда
ба суроб монанд.
мешавад. 2. маљ. сиёњї, тирагї, тирагунї.
ШАБАЊРАНГ ‫ ﺷﺒﻪرﻧﮓ‬сиёњранг.
ШАБАГУН ‫ ﺷﺒﮕﻮن‬ниг. шабгун.
ШАБАЪ а. ‫ ﺷﺒﻊ‬серї.
ШАБАК ‫ ﺷﺒﻚ‬шакли тасѓир ва навозиши шаб.
ШАББЕДОРЇ ‫ ﺷﺐﺑﻴﺪاري‬дар шаб бедор будан,
ШАБАКА а. ‫ ﺷﺒﻜﻪ‬1. њар чизи сўрох-сўрох;
бедорхобї, шабзиндадорї.
панљара; тирезаи шабакадор (сўрох-сўрох), ки
аз сим ё тахта созанд; тўри моњигирї. 2. ШАББОДА ‫ ﺷﺐﺑﺎده‬боди нарми бегоњонї, насими
маљмўи муассисањои њамнавъ, ки дар доираи форами шабона; боди сабук.
маълуме љо гирифта кор мекунанд: шабакаи
ШАББОШ ‫ ﺷﺐ ﺑﺎش‬касе, ки шабро њам дар љои
роњи оњан, шабакаи якуми телевизион.
кор мегузаронад; шаббош будан шабона њам
 – 615 –
кор кардан.
ШАББЎ(Й) (‫ ﺷﺐﺑﻮ)ي‬бот. гиёњи баландсоќае, ки
гулњои сабзи зебо ва муаттар дорад.
ШАБГАРД ‫ ﺷﺐﮔﺮد‬1. он ки шаб гардиш мекунад;
дузди шабгард дузде, ки шабона ба дуздї даст
мезанад. 2. посбони шабона.
ШАБГАРДЇ ‫ ﺷﺐﮔﺮدي‬1. шабона гардиш (саёњат)
кардан. 2. дар шаб посбонї кардан.
ШАБГАЊ ‫ ﺷﺒﮕﻪ‬кит. шабњангом, шабона.
ШАБГИР ‫ ﺷﺐﮔﻴﺮ‬кит. 1. сафар кардан сањар-
гоњи барваќт. 2. сањаргоњ, њангоми сањар,
субњи барваќт; гоњи шабгир ваќти сањар,
ваќти бомдод. 3. шабона, њангоми шаб (то
сањар); нолаи шабгир нолаи шабона (то
сањаргоњ).
ШАБГИРГОЊ ‫ ﺷﺐﮔﻴﺮﮔﺎه‬кит. сањаргоњ.
ШАБГИРЇ ‫ ﺷﺐﮔﻴﺮي‬мансуб ба шабгир; боди
шабгирї боди шабгиранда ва шамоли
сањаргоњї.
ШАБГОЊ ‫ ﺷﺒﮕﺎه‬ниг. шабгањ.
ШАБГУЗАРОНЇ ‫ ﺷﺐﮔﺬراﻧﻲ‬исми амал аз шаб
гузаронидан; шабона дар љое манзил кардан
ва хоб рафтан.
ШАБГУН ‫ ﺷﺒﮕﻮن‬чун шаб тираву сиёњ, сияњранг;
сиёњ, тира.
ШАБДАР ‫ ﺷﺒﺪر‬бот. гиёњест себарга аз љинси
юнучќа, ки хўроки чорпоёни алафхўр аст,
себаргаи сурх.
ШАБДАРАВ ‫ ﺷﺐدرو‬дарав дар шабњангом, шаб
даравидан, дарави шабона.
ШАБДАРМИЁН ‫ ﺷﺐدرﻣﻴﺎن‬коре, ки як шаб
мешавад ва шаби дигар намешавад:
шабдармиён посбонї кардан.
ШАБДАРТУРШАК ‫ ﺷﺐ درﺗﺮﺷﻚ‬гуфт. навъе аз
юнучќа.
ШАБДЕЗ ‫ ﺷﺒﺪﻳﺰ‬кит. 1. номи аспи Хисрави
Парвиз, ки сиёњранг будааст. 2. маљ. асп. 3.
киноя аз шаб. 4. номи яке аз навоњои сигонаи
Борбад.
ШАБДИЗ ‫ ﺷﺒﺪﻳﺰ‬ниг. шабдез 1., 2.
ШАБДОР ‫ ﺷﺒﺪار‬ниг. шабдар.
ШАБЕХУН ‫ ﺷﺒﻴﺨﻮن‬њамлаи ногањонї дар шаб;
њучуми ногањонии шабона ба душман;
ШАБ
шабехун задан шабона ногањон њуљум кардан
ба душман.
ШАБЕЊ а. ‫ ﺷﺒﻴﻪ‬монанд, мисл, назир, моно.
ШАБЁЗА ‫ ﺷﺒﻴﺎزه‬кит., ниг. шабпарак.
ШАБЗИНДАДОР ‫ ﺷﺐزﻧﺪهدار‬он ки шаб бедор
бошад, шаббедор.
ШАБЗИНДАДОРЇ ‫ ﺷﺐ زﻧﺪه داري‬бедор будан дар
шаб; азоби шаббедориро кашидан;
шабзиндадорї кардан шаб нахобида ба коре
машѓул будан.
ШАБИКА а. ‫ ﺷﺒﻴﻜﻪ‬кит. тўри дом, тўри сайёдї,
ки бо он парандањо, њайвонњо, моњї ва ѓ. сайд
мекунанд.
ШАБИНА ‫ ﺷﺒﻴﻨﻪ‬мансуб ба шаб; шабона, дишаба,
шабангї.
ШАБИСТОН ‫ﺷﺒﺴﺘﺎن‬ 1. хонаи хоб, хобхона. 2.
њарамсаро.
ШАБИХУН ‫ ﺷﺒﺨﻮن‬ниг. шабехун.
ШАБКОР ‫ ﺷﺒﻜﺎر‬он ки шаб кор мекунад,
корманди басти шабона.
ШАБКОРЇ ‫ ﺷﺒﻜﺎري‬кор кардан дар шаб;
шабкорї кардан шабона кор кардан.
ШАБКУК ‫ ﺷﺒﻜﻮك‬кит. гадое, ки шабона болои
манора баландї, теппа ё дарахте баромада,
як-як мардуми шањр ё мањалларо дуо
мекардааст, то садаќа дињанд.
ШАБКУЛОЊ ‫ ﺷﺐﻛﻼه‬як навъ каллапўши сабук,
ки њангоми хоб ё шаб дар сар мекунанд.
ШАБКЎР ‫ ﺷﺐﻛﻮر‬он ки ба бемории шабкўрї
мубталост.
ШАБКЎРЇ ‫ ﺷﺐﻛﻮري‬яке аз беморињои чашм, ки
гирифтори он шабњо дар рўшноии заиф
чизеро намебинад.
ШАБМОНДА ‫ ﺷﺒﻤﺎﻧﺪه‬боќимондаи хўроки шаб ё
дирўз пухташуда: оши шабмонда.
ШАБНАВАРД ‫ﺷﺐﻧﻮرد‬ :чароѓи шабнавард
фонуси дастї.
ШАБНАМ ‫ ﺷﺒﻨﻢ‬рутубате, ки шабона ё сањар ба
рўи гиёњњо, сабза ва гулњо мерезад; шабнам
рехтан (фаромадан) пайдо шудани намї дар
рўи наботот ва гиёњњо.
ШАБНАМО ‫ ﺷﺒﻨﻤﺎ‬чизе, ки дар шаб сањењтар
метобад; дар шаб тобанда.
ШАБ
ШАБНАМХЎРДА ‫ ﺷﺒﻨﻢﺧﻮرده‬гулу гиёњ ва алафе,
ки бар он шабнам нишаста бошад.
ШАБНИШИН ‫ ﺷﺐﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар шабнишинї
иштирок дорад.
ШАБНИШИНЇ ‫ ﺷﺐﻧﺸﻴﻨﻲ‬1. шабона даври њам
љамъ шуда мањфил оростани дўстон. 2.
мењмонї дар шаб, шабгузаронї бо сўњбат ва
дилхушї.
ШАБОБ а. ‫ ﺷﺒﺎب‬кит. љавонї.
ШАБОБАТ ‫ ﺷﺒﺎﺑﺖ‬ниг. шабоб: давраи шабобат.
ШАБОВЕЗ ‫ ﺷﺐآوﻳﺰ‬:мурѓи шабовез гўё мурѓе
будааст, ки тамоми шаб ба як по истода
фарёд мекашидааст ва ба ривояте, гўё то
чакраи хун аз гулўяш начакад, хомўш
намешудааст; онро мурѓи њаќгўй ё мурѓи њаќ
њам меноманд.
ШАБОНА ‫ ﺷﺒﺎﻧﻪ‬њангоми шаб, шабонгоњї, ба
ваќти шаб: посбони шабона, хўроки шабона;
мактаби шабона мактабе, ки дар он шаб дарс
мехонанд.
ШАБОНАРЎЗ ‫ ﺷﺒﺎﻧﻪروز‬як шабу як рўз, 24 соат.
ШАБОНАРЎЗЇ ‫ ﺷﺒﺎﻧﻪروزي‬амали
шабонарўз: хизмати шабонарузї.
ШАБОНАХОН ‫ ﺷﺒﺎﻧﻪﺧﻮان‬он ки шабона тањсил
мекунад; ◊ мурѓи шабонахон мурѓе, ки шаб
наѓмасарої мекунад.
ШАБОНГАЊ//ШАБОНГОЊ ‫ﺷﺒﺎﻧﮕﺎه‬//‫ﺷﺒﺎﻧﮕﻪ‬
гоми шаб, шабњангом.
ШАБОНГОЊЇ ‫ ﺷﺒﺎﻧﮕﺎﻫﻲ‬шабона, њангоми шаб;
мансуб ба шабонгоњ: оњангњои шабонгоњї.
ШАБОНРЎЗ ‫ ﺷﺒﺎﻧﺮوز‬ниг. шабонарўз.
ШАБОРЎЗ ‫ ﺷﺒﺎروز‬ниг. шабонарўз.
ШАБОРЎЗЇ ‫ ﺷﺒﺎروزي‬:даври шаборўзї мурури
замон, гузаштани ваќт.
ШАБОХУН ‫ ﺷﺒﺎﺧﻮن‬ниг. шабехун.
ШАБОЊАНГ ‫ ﺷﺒﺎﻫﻨﮓ‬1. мурѓи сањар, мурѓи
сањархон; булбул. 2. ситораи субњ, ситораи
корвонкаш (Сирус). 3. маљ. шаб, шабонгоњ.
ШАБОЊАНГОМ ‫ ﺷﺒﺎﻫﻨﮕﺎم‬кит., ниг. шабњангом.
ШАБОЊАТ а. ‫ ﺷﺒﺎﻫﺖ‬шабењ будан, монанд
будан, монандї; шабоњат доштан монанд
будан.
– 616 –
ШАБОШАБ ‫ﺷﺒﺎﺷﺐ‬ њангоми шаб, шабона, дар
шаб.
ШАБПАЙМО ‫ ﺷﺐﭘﻴﻤﺎ‬кит. 1. шабгард, шабрав,
дар ваќти шаб гарданда, роњпаймо дар шаб.
2. маљ. он ки шаби дароз аз ишќ ва њиљрони ёр
бесабру тоќат ќадам мезанад, ошиќи
шабзиндадор.
ШАБПАРА//ШАБПАРАК ‫ﺷﺐﭘﺮك‬//‫ﺷﺐﭘﺮه‬
кўршабпарак, хаффош, муши паррон.
ШАБПАРАСТ ‫ ﺷﺐﭘﺮﺳﺖ‬парастандаи шаб,
дўстдори шаб, шабгард.
ШАБПАРВОЗ ‫ ﺷﺐﭘﺮواز‬шабона парвоз-кунанда;
њавопаймои шабпарвоз њавопаймое, ки
шабона мепарад.
ШАБПОС ‫ ﺷﺐﭘﺎس‬посбони шабона.
ШАБПЎШ ‫ ﺷﺐﭘﻮش‬ниг. шабпўшак.
ШАБПЎШАК ‫ ﺷﺐﭘﻮﺷﻚ‬калла ва либосе, ки ба
шаб ваќти хоб мепўшанд.
ШАБРАВ ‫ ﺷﺒﺮو‬1. он ки шаб роњ меравад ё
шабона аз пайи коре мешавад; дузди шабрав
дузде, ки шабона ба дуздї мебарояд.
беисти
ШАБРАНГ ‫ ﺷﺒﺮﻧﮓ‬сиёњ, сиёњтоб; аспи шабранг
аспи сиёњмушкин; зулфи шабранг мўи зулфи
сиёњ; абри шабранг абри сиёњ.
ШАБТОБ ‫ ﺷﺐﺗﺎب‬ба шаб тобанда, шабона аз худ
рўшноидињанда; кирми шабтоб кирми хурде,
њан- ки моддаи фосфории рўи баданаш дар торикї
аз худ рўшної медињад, кирми шабафрўз;
соати шабтоб соате, ки аќрабакњои
фосфордораш ба шаб метобад.
ШАБТОБОН ‫ ﺷﺐﺗﺎﺑﺎن‬ниг. шабтоб.
ШАБТОЗ ‫ ﺷﺐﺗﺎز‬ниг. шабехун.
ШАБУШ//ШАПУШ ‫ﺷﭙﺶ‬//‫ ﺷﺒﺶ‬њашараи майдаи
беболи хунмак, ки дар натиљаи чиркинї дар
бадани инсон ва њайвонот пайдо мешавад ва
аз пањнкунандагони баъзе беморињои сироятї
аст; шабуш кардан шабуш пайдо шудан дар
бадан ва либос.
ШАБУШАК ‫ﺷﺒﺸﻚ‬ резањои сафеди
сабўсмонанд, ки дар сар пайдо мешавад,
сабўсак.
ШАБУШЗОР ‫ ﺷﺒﺶزار‬љои зиёдии шабуш;
шабушзор шудан шабуш зер кардан,
сершабуш шудан.
 – 617 –
ШАБУШИН ‫ ﺷﺒﺸﻴﻦ‬касе, ки дар бадан ва либос
шабуш дорад.
ШАБУШК ‫ ﺷﺒﺸﻚ‬ниг. шабуш.
ШАБХЕЗ ‫ ﺷﺐﺧﻴﺰ‬1. он ки шаб, пеш аз дамидани
субњ аз хоб хеста ба коре машѓул мешавад. 2.
маљ. ошиќи шаббедор.
ШАБХЕЗЇ ‫ ﺷﺐﺧﻴﺰي‬шаббедорї, шабзиндадорї.
ШАБХОБЇ ‫ ﺷﺒﺨﻮاﺑﻲ‬ба шаб хобидан; либоси
шабхобї либос барои хобидан дар шаб.
ШАБХОНА ‫ ﺷﺒﺨﺎﻧﻪ‬хобгоњ; љое, ки камбаѓалони
бехонумон шабро дар он љо мегузаронанд.
ШАБЊАНГОМ ‫ ﺷﺒﻬﻨﮕﺎم‬шабона, ваќти шаб.
ШАБЧАРА ‫ ﺷﺐﭼﺮه‬он чи шабона мехўранд.
ШАБЧАРО ‫ ﺷﺐﭼﺮا‬шабона чаридани чорпо;
рама, пода ё галаро шабона ба чаро бурдан:
аспро ба шабчаро баровард.
ШАБЧАРОЃ ‫ ﺷﺒﭽﺮاغ‬њар гавњари обдор ва
дурахшанда, тобон; гавњари шабчароѓ
гавњари дурахшони ќиматбањо, ки шабона
равшанї медињанд.
ШАВ ‫ ﺷﻮ‬њавл, тарс, вањм; шав бурдан ба њавл
афтодан, вањмидан: дилам нохост шав бурд;
шав гирифтан рамидан, вањмида рам кардан,
ба њавл афтодан.
ШАВВАС ‫ﺷﻮس‬
‫ ﱠ‬садои љараёни об.
ШАВВОЗ ‫از‬‫ ﺷﻮ‬гуфт., шакли вайроншудаи
“Шоњбоз”, ки дар мавриди таъриф ва тањсини
касе гуфта мешавад.
ШАВВОЛ ‫ال‬‫ ﺷﻮ‬номи моњи дањуми солшумории
ќамарї.
ШАВВОС ‫اس‬‫ ﺷﻮ‬ниг. шаввас.
ШАВГУН ‫ ﺷﻮﮔﻮن‬ниг. шугун.
ШАВЇ а. ‫ﺷﻮي‬ кит. бирён, бирён шуда, гўшти
бирён.
ШАВКАРОН ‫ ﺷﻮﻛﺮان‬бот. гиёњи доруї аз оилаи
љаъфарї.
ШАВКАТ а. ‫ ﺷﻮﻛﺖ‬љоњ, љалол, бузургворї,
њашамат, азамат, шукўњ.
ШАВЌ а. ‫ ﺷﻮق‬орзумандї, майли зиёд, раѓбат,
иштиёќ: шавќу завќ майл ва хоњиш; шавќ
доштан майли зиёд доштан (ба коре); ба шавќ
овардан касеро ба коре иштиёќманд кардан;
ШАВ
ба шавќ омадан иштиёќманд шудан, бо майли
тамом ба коре даромадан.
ШАВЌАНГЕЗ ‫ ﺷﻮق اﻧﮕﻴﺰ‬ниг. шавќовар.
ШАВЌАНГЕЗЇ ‫ﺷﻮقاﻧﮕﻴﺰي‬ шавќовар будан,
шавќоварї.
ШАВЌАНГЕЗОНА ‫ ﺷﻮقاﻧﮕﻴﺰاﻧﻪ‬бо завќу њавас ба
чизе машѓул шудан.
ШАВЌАФЗО ‫ ﺷﻮقاﻓﺰا‬он чи шавќу њавас ва майли
касро ба коре меафзояд.
ШАВЌДОР ‫ ﺷﻮق دار‬ниг. шавќманд.
ШАВЌМАНД ‫ﺷﻮﻗﻤﻨﺪ‬ хеле њавасманд ва
иштиёќнок.
ШАВЌМАНДЇ ‫ ﺷﻮﻗﻤﻨﺪي‬майл ва орзумандии
зиёд доштан ба чизе.
ШАВЌНОК ‫ ﺷﻮقﻧﺎك‬ниг. шавќманд.
ШАВЌОВАР ‫ ﺷﻮقآور‬1. он чи боиси шавќ ва
раѓбат мегардад; шавќовар будан
диќќатљалбкунанда будан. 2. чизе ки касро
барои коре њавасманд мекунад.
ШАВЌОВАРЇ ‫ ﺷﻮق آوري‬ниг. шавќангезї.
ШАВЌОВАРОНА ‫ ﺷﻮقآوراﻧﻪ‬ниг. шавќангезона.
ШАВЌУН ‫ ﺷﻮﻗﻮن‬гуфт. доду фарёд; шавќун
андохтан доду фарёд барпо кардан; шавќун
бардоштан доду фарёд кардан; шавќун
баромадан аз љое садои доду фарёд
баромадан, баланд шудани садоњо; шавќун
кардан доду фарёд кардан, њаёњу бардоштан.
ШАВЌФИЗО ‫ ﺷﻮق ﻓﺰا‬ба шавќ оваранда.
ШАВЛА ‫ ﺷﻮﻟﻪ‬оши мулоим аз биринљ, шўла.
ШАВНИЗ ‫ ﺷﻮﻧﻴﺰ‬ниг. шуниз.
ШАВНЇ ‫ ﺷﻮﻧﻲ‬лањљ. дањанбанди љувол, канаби
пашмин, ки бо он дањони љуволро медўзанд ё
мебанданд.
ШАВОМИХ а. ‫ ﺷﻮاﻣﺦ‬љ. шомих; шавомихи љибол
љойњои баланди кўњ.
ШАВОРЕЪ а. ‫ ﺷﻮارع‬љ. шореъ.
ШАВР а. ‫ ﺷﻮر‬кит. маслињат, машварат; шавр
кардан (намудан) маслињат кардан, машварат
намудан.
ШАВУОЙ ‫ ﺷﻮوآي‬рафтуой, рафтуомад; њаракати
доимї.
ШАВ – 618 –
ШАВЊАР ‫ ﺷﻮﻫﺮ‬марди зандор, шўй, њамсар: ба
шавњар баромадан; шавњар кардан ба никоњи
марде даромадани зан.
ШАВЊАРДОР ‫ﺷﻮﻫﺮدار‬ зане, ки дорои шавњар
аст.
ШАВЊАРДОРЇ ‫ ﺷﻮﻫﺮداري‬дар никоњи касе
будани зан; тарзи муомила ва рафтори зан бо
шавњар.
ШАВЊАРКАРДА ‫ﺷﻮﻫﺮﻛﺮده‬ зани ба шавњар
баромада.
ШАВЊАРЉУДО ‫ ﺷﻮﻫﺮﺟﺪا‬зани људомонда ва
дурафтода аз шавњар.
ШАВЊАРШАВАНДА ‫ ﺷﻮﻫﺮﺷﻮﻧﺪه‬касе, ки ба
духтаре ё зане шавњар шудан мехоњад, ба
шавњар шудан муносиб.
ШАВШУВ ‫ ﺷﻮﺷﻮ‬садои љараёни об.
ШАВШУВДОР ‫ ﺷﻮﺷﻮدار‬збш. овозњои њамсадое,
ки дар талаффузашон ѓулѓула (шавшув)
бештар ба назар мерасад.
ШАГО ‫ ﺷﮕﺎ‬кит. тирдон, тиркаш.
ШАГОЛ ‫ ﺷﮕﺎل‬ниг. шаѓол.
ШАЃ ‫ ﺷﻎ‬књнш. 1. шох, шохи дарахт; шохи
њайвон. 2. ќадањи шаробнўшї аз шохи гов.
ШАЃА ‫ ﺷﻐﻪ‬кит. обила, ќубла, пина.
ШАЃАБ а. ‫ ﺷﻐﺐ‬кит. 1. овози баланди
ѓулѓуладори шўрангез, маѓал, шўру ѓавѓо. 2.
фитна ва фасод; љидол, хархаша.
ШАЃАБНОК ‫ ﺷﻐﺐﻧﺎك‬кит. пуршўру ѓавѓо,
пурљўшу хурўш, пурмаѓал.
ШАЃАВУЛ//ШИЃОВУЛ ‫ﺷﻐﺎول‬//‫ ﺷﻐﻮل‬таър.
ноиби удайчї, ки як мансабе дар дарбори
амири Бухоро буд.
ШАЃАЛ ‫ ﺷﻐﻞ‬сангмайда, сангреза.
ШАЃАЛДОР ‫ ﺷﻐﻞدار‬дорои шаѓал, омехта бо
сангрезаву сангпорањо.
ШАЃАЛЗАМИН ‫ﺷﻐﻞزﻣﻴﻦ‬ замини камхоки
сангрезадор.
ШАЃАЛЗОР ‫ ﺷﻐﻞ زار‬замини шаѓалаш бисёр.
ШАЃАЛРЕЗЇ ‫ ﺷﻐﻞ رﻳﺰي‬рехтани сангпорањо (ба
роњ ё ба бандњои об).
ШАЃАЛРЕХТА ‫ ﺷﻐﻞرﻳﺨﺘﻪ‬:роњи шаѓалрехта роњи
фаршаш аз шаѓал.
ШАЃАФ а. ‫ ﺷﻐﻒ‬кит. муњаббат ва дўстии
пурэњтирос ва шиддатнок; шавќу њавас.
ШАЃБА I ‫ ﺷﻐﺒﻪ‬кит. обилаи шахшудаи пўсти
даст, пой ва ѓ.
ШАЃБА II ‫ ﺷﻐﺒﻪ‬кит. фирефта, хору залил; мутеъ.
ШАЃО ‫ ﺷﻐﺎ‬ниг. шаго.
ШАЃОЛ ‫ ﺷﻐﺎل‬њайвони даранда аз љинси саг, ки
лошахор аст ва мурѓони хонагиро шикор
мекунад.
ШАДДА I а. ‫ﺷﺪه‬
‫ ﱠ‬сангњои гаронбањо, ки ба ришта
гузаронида ба гардан меовезанд; шаддаи
марљон марљонњои ба як ришта кашидашуда.
2. умуман њар чизи ба ришта кашидашуда.
ШАДДА II а. ‫ ﺷﺪﱠه‬грам. 1. шиддатнок ду бор
талаффуз кардани овоз. 2. аломати “ ّ ”
монанде, ки дар алифбои арабї ба болои
њарфњои ташдиддошта монда мешавад.
ШАДДОД а. ‫اد‬‫ ﺷﺪ‬1. номи як подшоњи ситамгари
афсонавї, ки гўё даъвои худої кардааст. 2.
маљ. золим, берањм.
ШАДДОДЇ ‫ادي‬‫ ﺷﺪ‬берањмї, золимї; ◊ даъвои
шаддодї кардан хеле аз худ рафта худро
ќавитару тавонотар аз њама пиндоштан.
ШАДИД а. ‫ ﺷﺪﻳﺪ‬шиддатнок, сахт.
ШАДИДА а. ‫ ﺷﺪﻳﺪه‬сахтї, бадбахтї.
ШАДИДАН а. ً‫ ﺷﺪﻳﺪا‬ќатъї, љиддї: шадидан
мањкум кардан.
ШАДОИД а. ‫ ﺷﺪاﺋﺪ‬љ. шадида.
ШАЁН ‫ ﺷﻴﺎن‬ниг. шиён.
ШАЁТИН а. ‫ ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ‬љ. шайтон.
ШАИР а. ‫ ﺷﻌﻴﺮ‬кит. љав.
ШАЙ а. ‫ ﺷﺊ‬ниг. шайъ.
ШАЙБ а. ‫ ﺷﻴﺐ‬кит. сафед шудани мўй,
мўйсафедї, пирї; муќоб. шабоб.
ШАЙБА олм. ‫ ﺷﻴﺒﻪ‬1. њалќаи миёнаш сўрохе, ки
ба таги гайка гузошта мањкам мекунанд. 2.
њаппаки дарунпури вазнин, ки дар хоккей ба
љои тўб бозї карда мешавад.
ШАЙД а. ‫ﺷﻴﺪ‬ кит. њила, макр, фиреб, риё,
тазвир.
ШАЙДО ‫ ﺷﻴﺪا‬1. ошуфта, шефта, мафтун, ошиќ.
2. девона, маљнун; шайдо шудан ошиќу
 – 619 – ШАК

ошуфта шудан, мафтун гардидан. ШАЙТОНТЕРИГЇ ‫ ﺷﻴﻄﺎنﺗﻴﺮﻳﮕﻲ‬либоси аз матои

шайтонтерї дўхташуда.
ШАЙДОДИЛ ‫ﺷﻴﺪادل‬ ошуфтадил, дилдода,
ошиќи гузаро. ШАЙТОНТЕРЇ ‫ ﺷﻴﻄﺎنﺗﻴﺮي‬як навъ матои
дурушт ва доштноки нахї.
ШАЙДОЇ ‫ﺷﻴﺪاﻳﻲ‬ ошуфтагї; аз ишќ шайдо
будан. ШАЙТОНФИРЕБ ‫ ﺷﻴﻄﺎنﻓﺮﻳﺐ‬фиребгари гузаро,
нињоят њилагар.
ШАЙЁД а. ‫ﺎد‬‫ ﺷﻴ‬кит. фиребгар, маккор, даѓобоз,
њилагар. ШАЙТОНЧА ‫ ﺷﻴﻄﺎﻧﭽﻪ‬шайтонак, шайтони хурд
(ба бачањои шўх гуфта мешавад).
ШАЙЛАМ ‫ ﺷﻴﻠﻢ‬бот. гиёњи мадњушкунанда.
ШАЙХ а. ‫ ﺷﻴﺦ‬1. марди пир, кўњансол; шайху
ШАЙН а. ‫ﺷﻴﻦ‬ кит. нуќсон, камукост, айб;
шоб пиру љавон. 2. олим, донишманд: Шайх
зиштї.
Саъдї, Шайх Аттор. 3. муршид, пешвои
ШАЙПУР ‫ ﺷﻴﭙﻮر‬карнайча, карнайи аскарон ва рўњонї, эшон, пир; обид, зоњид.
мактабиён.
ШАЙХЇ ‫ ﺷﻴﺨﻲ‬муршидї, эшонї, пирї.
ШАЙПУРЗАН ‫ ﺷﻴﭙﻮرزن‬ниг. шайпурнавоз.
ШАЙХТАРОШ ‫ ﺷﻴﺦﺗﺮاش‬он ки худро шайх
ШАЙПУРЇ ‫ﺷﻴﭙﻮري‬ бот. як навъ гул: гули вонамуд мекунад.
шайпурї.
ШАЙХУЛИСЛОМ ‫ ﺷﻴﺦاﻻﺳﻼم‬1. сардор ва
ШАЙПУРНАВОЗ ‫ﺷﻴﭙﻮرﻧﻮاز‬ он ки шайпур пешвои дин дар ислом. 2. мансаби олии динї
менавозад. дар Бухорои давраи амир, сардори муллоён.
ШАЙПУРЧЇ ‫ ﺷﻴﭙﻮرﭼﻲ‬ниг. шайпурнавоз. ШАЙХУХАТ а. ‫ ﺷﻴﺨﻮﺧﺖ‬пирї, солхўрдагї.
ШАЙТАНАТ а. ‫ ﺷﻴﻄﻨﺖ‬шайтонї, шўрангезї, ШАЙЪ а. ‫ ﺷﺊ‬чиз.
њилагарї, фитнагарї.
ШАЙЪЇ ‫ ﺷﻴﺌﻲ‬чизї, моддї; чизи дайнкунанда,
ШАЙТОН а. ‫ ﺷﻴﻄﺎن‬1. иблис, ањриман; яке аз чизи исботкунанда; далели шайъї чизи
фариштањо, ки мувофиќи раъйи Худованд дайнкунандаи љиноят.
рафтор накард (шахсияти мавњуми афсонавї).
ШАК(К) а. ‫ ﺷﻚ‬шубња, гумон; ба шак афтодан
2. маљ. одами њилагар, маккор; шайтон берања
шубња кардан; шак доштан шубња доштан,
кардан, шайтон аз роњ баровардан (задан) ба
гумонбар шудан; шак овардан шубња кардан
роњи хато рафт, гумроњ шудан; шайтонро
ба дурустии аќидае (бештар аќидаи динї).
фиреб додан нињоят фиребгару њилагар будан
(дар њаќќи одами њилагари гузаро гуфта ШАКАЛОД фр. ‫ ﺷﻜﻼد‬як навъ ширинї, ки аз
мешавад). какао, шакар, шир тањия мешавад.
ШАЙТОНАК ‫ ﺷﻴﻄﺎﻧﻚ‬шакли тасѓир ва навозиши ШАКАР њ. ‫ ﺷﻜﺮ‬шираи аз лаблабуи ќанд ё най-
шайтон. шакар њосилкарда, ки резаи дона-дона
мешавад (дар шеър ба шакли шаккар њам
ШАЙТОНАРОБА ‫ﺷﻴﻄﺎناراﺑﻪ‬ књн. велосипед,
меояд).
дучарха.
ШАКАРАК ‫ ﺷﻜﺮك‬доначањои шакармонанде, ки
ШАЙТОНЇ ‫ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ‬1. шайтон будан, шайтанат.
дар мевањои хушк ва мураббо пайдо мешавад;
2. саркашї, нофармонї, бадкорї; шайтонї
шакарак бастан пайдо шудани доначањои
кардан њилагарї кардан, маккорї кардан.
шакармонанд дар мавиз, мураббо ва ѓ.
ШАЙТОНПАРАСТ ‫ﺷﻴﻄﺎنﭘﺮﺳﺖ‬ парастандаи
ШАКАРАКБАСТА ‫ ﺷﻜﺮكﺑﺴﺘﻪ‬шакарак пайдо-
шайтон; маккор, њилагар.
карда, сахт шуда шакармонандшудаи асал ва
ШАЙТОНПАРАСТЇ ‫ ﺷﻴﻄﺎنﭘﺮﺳﺘﻲ‬парастандаи ѓ.
шайтон; маккорї, њилагарї.
ШАКАРАНГУР‫ﺷﻜﺮاﻧﮕﻮر‬ ангури сафедранги
ШАЙТОНСИФАТ ‫ ﺷﻴﻄﺎنﺻﻔﺖ‬дорои сифати лўндаи донакдор.
шайтон; маккорї, њилагарї.
ШАКАРАФШОН ‫ﺷﻜﺮاﻓﺸﺎن‬ 1. шакарбор,
ШАК – 620 –
шакарпош, шакаррез. 2. маљ. ширинсухан, ШАКАРЇ ‫ ﺷﻜﺮي‬ниг. шакарин.
хушзабон; лаъли шакарафшон киноя аз лаби
мањбуба.
ШАКАРЛАБ ‫ ﺷﻜﺮﻟﺐ‬ниг. шакаргуфтор.
ШАКАРЛАНГ ‫ ﺷﻜﺮﻟﻨﮓ‬он ки андаке мелангад,
ШАКАРАФШОНЇ ‫ ﺷﻜﺮاﻓﺸﺎﻧﻲ‬1. шакарборї,
он ки дар роњ гаштан сањлакак мелангад,
шакаррезї. 2. маљ. ширинсуханї, хушгўї,
шакарпо.
хушгуфторї.
ШАКАРЛАЊЉА ‫ ﺷﻜﺮﻟﻬﺠﻪ‬кит., киноя аз ширин-
ШАКАРБАРГ ‫ ﺷﻜﺮﺑﺮگ‬як навъ њалво. забон, ширинсухан.
ШАКАРБЕЗА ‫ ﺷﻜﺮﺑﻴﺰه‬як навъ кулчаќанд.
ШАКАРМАСТ ‫ ﺷﻜﺮﻣﺴﺖ‬ниг. ширакайф.
ШАКАРБОДОМ ‫ ﺷﻜﺮﺑﺎدام‬омехтаи бодом ва
ШАКАРМУРЎД ‫ ﺷﻜﺮﻣﺮود‬навъе аз амруди хеле
зардолуи хушк (ѓўлинг).
ширини гуворо.
ШАКАРБОР ‫ ﺷﻜﺮﺑﺎر‬шакаррез, хеле ширин; лаби
ШАКАРНАМ ‫ ﺷﻜﺮﻧﻢ‬андак намї аз бориши кам.
шакарбор киноя аз лаби маъшуќа.
ШАКАРНИСОР ‫ ﺷﻜﺮﻧﺜﺎر‬кит. шакарбор, шакар-
ШАКАРБУРА ‫ ﺷﻜﺮﺑﻮره‬як навъ самбўсаи ширин
рез, шакарафшон.
аз асалу шакар.
ШАКАРОБ ‫ ﺷﻜﺮاب‬1. оби бо шакар ширин
ШАКАРВАШ ‫ ﺷﻜﺮوش‬кит. шакармонанд,
кардашуда. 2. навъи хўрок аз реза буридаи
ширин; лаби шакарваш киноя аз лаби
пиёз, помидор, ќаланфур ва кабудї, ки дар он
мањбуба.
нон пора карда мехўранд.
ШАКАРВОР ‫ ﺷﻜﺮوار‬шакармонанд, ширин.
ШАКАРОЛУД ‫ ﺷﻜﺮآﻟﻮد‬кит. 1. бо шакар омехта;
ШАКАРГУН ‫ ﺷﻜﺮﮔﻮن‬кит. шакармонанд, ша- шакаролуд кардан а) ба шакар омехтан,
карранг, сафед; шакаргун пораи матои ширин кардан; б) маљ. бањра гирифтан, завќ
абрешимии сафедранги нафис. бурдан. 2. маљ. ширин, хуш (дар бораи сухан);
ба лаб хокро шакаролуд кардан киноя аз
ШАКАРГУФТОР ‫ ﺷﻜﺮﮔﻔﺘﺎر‬ширинсухан, ширин-
заминбўсї ва таъзим кардан.
забон, хушгап.
ШАКАРОЛУДА ‫ ﺷﻜﺮآﻟﻮده‬шакаромехта; аќиќи
ШАКАРГУФТОРЇ ‫ﺷﻜﺮﮔﻔﺘﺎري‬ ширинсуханї,
шакаролуда киноя аз лаби мањбуба.
ширинзабонї.
ШАКАРДАЊАН ‫ ﺷﻜﺮدﻫﻦ‬ниг. шакардањон. ШАКАРОМЕХТА ‫ﺷﻜﺮآﻣﻴﺨﺘﻪ‬ ниг. шакаролуда.
ШАКАРПО ‫ ﺷﻜﺮﭘﺎ‬ниг. шакарланг.
ШАКАРДАЊОН ‫ ﺷﻜﺮدﻫﺎن‬киноя аз ширин-сухан,
хушгап. ШАКАРПОРА ‫ﺷﻜﺮﭘﺎره‬ номи навъе аз харбузаи
ширин.
ШАКАРДОН ‫ ﺷﻜﺮدان‬зарф барои нигоњдории
шакар дар рўи дастархон (суфра). ШАКАРРЕЗ ‫ ﺷﻜﺮرﻳﺰ‬1. шакарафшон, шакарбор;
ширинї ва пуле, ки ба сари арўс мепошанд. 2.
ШАКАРДОР ‫ﺷﻜﺮدار‬ њар чизе, ки дорои шакар
маљ. садои форам, сухани дилкашу ширин.
бошад.
ШАКАРРЕЗЇ ‫ ﺷﻜﺮرﻳﺰي‬1. шакарафшонї,
ШАКАРЗАБОН ‫ﺷﻜﺮزﺑﺎن‬ ширинзабон, ширин-
шакарборї. 2. маљ. гуфтани суханони латиф
гуфтор.
ва ширин.
ШАКАРЗОР‫ ﺷﻜﺮزار‬1. ниг. шакаристон. 2. маљ.
ШАКАРФАСОНА ‫ ﺷﻜﺮﻓﺴﺎﻧﻪ‬кит. 1. киноя аз
латофат, назокат, љозибадорї.
ширинсухан, хушгуфтор. 2. гўяндаи афсона-
ШАКАРИН ‫ ﺷﻜﺮﻳﻦ‬мансуб ба шакар; шакаромез, њои форам ва шавќовар.
ширин.
ШАКАРФУРЎШ ‫ ﺷﻜﺮﻓﺮوش‬фурўшандаи шакар.
ШАКАРИНЛАЪЛ ‫ﺷﻜﺮﻳﻦﻟﻌﻞ‬ кит. киноя аз ши-
ШАКАРХАНД ‫ ﺷﻜﺮﺧﻨﺪ‬он ки хандаи ширину
ринлаб.
латифе дорад; лаъли шакарханд маљ. лаби
ШАКАРИСТОН ‫ﺷﻜﺮﺳﺘﺎن‬ мазрааи найшакар, маъшуќа.
найшакарзор.
 – 621 –
ШАКАРХАНДА ‫ ﺷﻜﺮﺧﻨﺪه‬табассум, табассуми
зерилабї, хандаи латифи ишваомезона.
ШАКАРХЕЗ ‫ ﺷﻜﺮﺧﻴﺰ‬1. њосилкунандаи шакар,
шакарафшон. 2. маљ. шакарзор, шакаристон.
ШАКАРХОБ ‫ ﺷﻜﺮﺧﻮاب‬1. хоби хушу ширин,
хоби форам. 2. хоби сањаргоњ.
ШАКАРХОЙ ‫ ﺷﻜﺮﺧﺎي‬1. шакармаканда, мазаку-
нандаи шакар. 2. маљ. ширинзабон.
ШАКАРХОР ‫ ﺷﻜﺮﺧﻮار‬1. хўрандаи шакар. 2.
киноя аз ширинсухан.
ШАКАРЧАШ ‫ ﺷﻜﺮﭼﺶ‬кит. намуна, чошнї, ки
барои санљидани маза мегиранд ё ба лаб
мерасонанд.
ШАКАРЧОЙ ‫ ﺷﻜﺮﭼﺎي‬он ки ба дурустии чизе
шубња мекунад.
ШАКДОР ‫ ﺷﻜﺪار‬њар чизе, ки дорои шак бошад.
ШАКИДАН ‫ ﺷﻜﻴﺪن‬гуфт. молидан; часпондан.
ШАКК а. ‫ ﺷﻚ‬ниг. шак.
ШАККАР ‫ ﺷﻜّﺮ‬ниг. шакар (шакли мустаъмал дар
назм).
ШАККАРФИШОН ‫ﺷﻜﺮﻓﺸﺎن‬ кит., ниг. шакар-
афшон.
ШАККАРФИШОНЇ ‫ﺷﻜﺮﻓﺸﺎﻧﻲ‬ ниг. шакарафшо-
нї.
ШАККАРШИКАН ‫ ﺷﻜﺮﺷﻜﻦ‬кит. 1. шакар-
афшон, шакаррез. 2. маљ. ширинсухан.
ШАККАРШИКАНЇ ‫ﺷﻜﺮﺷﻜﻨﻲ‬ кит., киноя аз
хушсуханї, хушгуфторї.
ШАККОК а. ‫ ﺷﻜّﺎك‬шаккунанда.
ШАККОКЇ ‫ ﺷﻜّﺎﻛﻲ‬шак кардан, шак овардан,
шак доштан; шаккокї кардан дар аќидае шак
овардан, нобоварї баён кардан.
ШАККОКОНА ‫ﺷﻜّﺎﻛﺎﻧﻪ‬ аз рўи шак, бо
шаккокї,нобоварона.
ШАКЛ а. ‫ ﺷﻜﻞ‬1. мисл, монанд, назир; ба
шакли… ба монанди.... 2. тарз, навъ, намуд;
шакл ва мундариља сурат ва мазмун: шаклњои
адабї, шаклњои шеърї. 3. ќиёфа, шамоил,
афту андом, башара: шакли безеб. 4. сурат;
шакли чизеро гирифтан шабењу монанд шудан
ба чизе.
ШАКЛАН а.ُ ً‫ ﺷﻜﻼ‬аз љињати шакл ва намуд; бо
ШАЌ
шакл ва намуди худ: маданияти шаклан
миллї.
ШАКЛГИРЇ ‫ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي‬шакл гирифтан, сурат
пайдо кардан; пайдоиш; њосилшавї: шаклги-
рии ќабати њосилхези замин.
ШАКЛДИЊЇ ‫ ﺷﻜﻞدﻫﻲ‬таѓйир додани шаклу
намуди чизе.
ШАКЛПАРАСТ ‫ ﺷﻜﻞﭘﺮﺳﺖ‬он ки шакл, љињати
зоњирии чизеро мебинад ва меписандад;
формалист.
ШАКЛПАРАСТЇ ‫ﺷﻜﻞﭘﺮﺳﺖ‬ мансуб ва марбут
ба шаклпараст.
ШАКЛСОЗЇ ‫ ﺷﻜﻞﺳﺎزي‬ниг . шаклдињї.
ШАЌ(Ќ) а. ‫ ﺷﻖ‬кит. шикоф; чок, шикофта; нима.
2. устувор ва рост, ки хаму рост намешавад.
ШАЌАЛДОЌ т. ‫ ﺷﻘﻠﺪاق‬ниг. шаќилдоќ.
ШАЌАРРОС ‫ﺷﻘﺮاس‬‫ﱠ‬ калимаи таќлиди овоз, ки
садои бархўрдани ду чизро ифода мекунад;
шаќаррос задан садои шаќарросї баровардан.
ШАЌАР-ШАЌАР ‫ ﺷﻘﺮ ﺷﻘﺮ‬калимаи таќлиди овоз,
ки пайи њам ба њам задани чизњоро ифода
мекунад.
ШАЌИЌА а. ‫ ﺷﻘﻴﻘﻪ‬1. мобайни гўшаи абрў ва
гўш, чакка. 2. тиб. дарди ними сар.
ШАЌИЛДОЌ//ШАЌИЛЛОЌ т. ‫ﺷﻘﻼق‬//‫ ﺷﻘﻠﺪاق‬як
навъ бозичаи кўдакона, ки њангоми
љунбонидан садо мебарорад.
ШАЌЇ а. ‫ ﺷﻘﻲ‬кит. 1. бадбахт. 2. золим, берањм.
ШАЌЌА а. ‫ ﺷﻘّﻪ‬:девонаи шаќќа гуфт. тамоман
девона, девонаи гузаро.
ШАЌО а. ‫ ﺷﻘﺎ‬кит. бадбахтї, бало.
ШАЌОВАТ а. ‫ ﺷﻘﺎوت‬кит. 1. бадбахтї, тира-
бахтї, накбат; муќоб. саодат. 2. сахтдилї,
сангдилї, берањмї.
ШАЌОВАТПЕША ‫ﺷﻘﺎوتﭘﻴﺸﻪ‬ кит. сахтдил,
берањм.
ШАЌОИЌ а. ‫ ﺷﻘﺎﺋﻖ‬яке аз навъњои лола.
ШАЌОЌУЛ ‫ ﺷﻘﺎﻗﻞ‬сабзии кўњї.
ШАЌ-ШАЌ ‫ ﺷﻖ ﺷﻖ‬1. калимаи таќлиди овози
паранда (акка) 2. маљ. гапњои бењуда, сафсата.
ШАЌШАЌА ‫ ﺷﻘﺸﻘﻪ‬ниг. шаќилдоќ; шаќшаќаи
дарвоза навъе аз кўбањои дарвоза.
ШАЛ
ШАЛ ‫ ﺷﻞ‬касе, ки даст ё пояш ба иллате аз кор
баромада бошад; фалаљ; шал шудан ба иллате
аз кор баромадани даст ё по.
ШАЛАЌ ‫ ﺷﻠﻖ‬фарсуда, аз кор баромада; ◊
дањанаш шалаќ одами дањонаш бефаровез,
шартакигўй; шалаќ шудан фарсуда шудан.
ШАЛАППАС ‫ﺲ‬‫ ﺷﻠﭙ‬садои ба њам
мављњои об: шалаппас задан.
ШАЛАП-ШАЛАП ‫ﺷﻠﭗ ﺷﻠﭗ‬ садои бањамзании
бардавоми об.
ШАЛВОР ‫ ﺷﻠﻮار‬1. эзор. 2. шим.
ШАЛВОРБАНД ‫ ﺷﻠﻮارﺑﻨﺪ‬эзорбанд.
ШАЛЃАМ ‫ ﺷﻠﻐﻢ‬бехгиёњи хўрокии турбмонанд,
ки мазаи тунду тезе дорад.
ШАЛЃАМАК ‫ ﺷﻠﻐﻤﻚ‬бот. вазирак.
ШАЛЃАМБАРКАШ ‫ﺷﻠﻐﻢﺑﺮﻛﺶ‬ маљ. бебаркаш,
бењисоб, бемеъёр.
ШАЛЃАМЇ ‫ ﺷﻠﻐﻤﻲ‬шалѓамдор, бошалѓам; шўр-
бои шалѓамї шўрбои шалѓам андохта; ◊ шал-
ѓамї карда бастан (-и салла) навъе аз бастани
салла, ки шакли болояш ќуббадор баста
мешавад.
ШАЛЃАМЧА ‫ﺷﻠﻐﻤﭽﻪ‬ турбча.
ШАЛЃАМШЎРБО ‫ﺷﻠﻐﻢﺷﻮرﺑﺎ‬ шўрбое, ки бо
шалѓам пазанд.
ШАЛДАРД ‫ ﺷﻞ درد‬бемории шалї, фалаљ.
ШАЛДАРОС ‫ ﺷﻠﺪراس‬ниг. шалдар-шалдар;
шалдарос задан бо садои шалдарос равон
шудани об.
ШАЛДАР-ШАЛДАР ‫ﺷﻠﺪرﺷﻠﺪر‬ садои љараён ва
резиши об.
ШАЛИЛ ‫ ﺷﻠﻴﻞ‬навъе аз шафтолу, ки пўсташ
монанди зардолу бе пат буда, рангаш сурху
сафед мешавад, шафтолуи луччак.
ШАЛЇ ‫ ﺷﻠﻲ‬фалаљ, фалаљ будан.
ШАЛЛОЌ а. ‫ ﺷﻼق‬1. тозиёна, тозиёнаи тасмагї.
2. зарба задан (бо тозиёна, даст ва ѓ.); шаллоќ
хўрдан зарбу лат додан.
ШАЛЛОЌЇ ‫ ﺷﻼﻗﻲ‬1. берў, беобрў, айёр. 2.
шаллоќхўрда, тозиёнахўрда.
ШАЛЛОЌКОРЇ ‫ ﺷﻼقﻛﺎري‬бо ќамчин латту кўб
кардан.
– 622 –
ШАЛОИН ‫ ﺷﻼﻳﻦ‬гуфт. 1. шилќин (одаме, ки аз
касе чизе нарўёнад, намемонад). 2. монда,
кўфта, бекора, шалпар; шалњаю шалоин а)
шилќини часпак; б) кўфтаю бекора.
ШАЛОЛА ‫ ﺷﻼﻟﻪ‬1. харсанги овезони зери ях;
яхпораи овезон. 2. шаршара, обшорон.
задани ШАЛПАР‫ ﺷﻠﭙﺮ‬аз ќувват афтода, мондаю
афсурда, бењол, бемадор, лакот; шалпар
кардан касе ё чорпоеро бо кор ё бо роњгардї
лакоту бемадор кардан; шалпар шудан лакот
шудан.
ШАЛПАРЇ ‫ ﺷﻠﭙﺮي‬бењолї, бемадорї.
ШАЛПЎЙ ‫ ﺷﻠﭙﻮي‬шарфаи по, садои по дар ваќти
гаштан; шарфа.
ШАЛТАЌ т. ‫ ﺷﻠﺘﻖ‬тар, намкашида, шип – шилта;
шилтиќ; маљаќу вайроншуда (нисбат ба
мевањо).
ШАЛТОЌ ‫ ﺷﻠﺘﺎق‬ниг. шилтоќ.
ШАЛТЎК ‫ ﺷﻠﺘﻮك‬шолї.
ШАЛЊА ‫ ﺷﻠﻬﻪ‬1. пардаи равѓандори часпак дар
гўшт. 2. маљ. одами шилќин, безоркунанда.
ШАЛЊАГЇ ‫ ﺷﻠﻬﮕﻲ‬шилќинї, безоркунандагї.
ШАЛЊАДОР ‫ ﺷﻠﻬﻪ دار‬:гўшти шалњадор гўшти
дорои пардаи равѓандори часпак.
ШАЛЊИДАГЇ ‫ ﺷﻠﻬﻴﺪﮔﻲ‬хушк, пажмурда.
ШАМ(М) а. ‫ ﺷﻢ‬ќувваи шомма, ки яке аз њисси
панљгонаи инсон аст, бўёї.
ШАМА ‫ ﺷﻤﻪ‬ниг. шамма.
ШАМАД ‫ ﺷﻤﺪ‬кит. 1. рўйљо, болопўши сафед, ки
тобистон дар вакти хоб ба болои худ
мегиранд. 2. як навъ нони сафеди калон.
ШАМАК ‫ ﺷﻤﻚ‬курмак.
ШАМАН ‫ ﺷﻤﻦ‬бутпараст.
ШАМАР ‫ ﺷﻤﺮ‬њавзча, обгир, кўлча.
ШАМИДАН I ‫ ﺷﻤﻴﺪن‬бўидан, бўй кардан.
ШАМИДАН II ‫ ﺷﻤﻴﺪن‬кит. 1. рамидан, тарсидан;
бењуш шудан. 2. ошуфтан.
ШАМИЛА ‫ ﺷﻤﻴﻠﻪ‬кит. ба ин шакл камистеъмол
аст; љамъаш шамоил.
ШАМИМ а. ‫ ﺷﻤﻴﻢ‬бўи хуш, хушбўй.
ШАМИМА а. ‫ ﺷﻤﻴﻤﻪ‬муаннаси шамим.
 – 623 –
ШАМЛ а. ‫ﺷﻤﻞ‬ 1. љамъият, гурўњ. 2. парешон-
хотирї.
ШАММА а. ‫ﻪ‬‫ ﺷﻤ‬1. пасмондаи чой, ки баъди
нўшидани он дар чойник мемонад. 2. андаке,
мухтасаре.
ШАММОМА а. ‫ﺎﻣﻪ‬‫ ﺷﻤ‬меваест хурди хушбўй аз
љинси харбуза; дастанбўй.
ШАММОЪ а. ‫ﺎع‬‫ ﺷﻤ‬кит., ниг. шамърез.
ШАМОИЛ а. ‫ ﺷﻤﺎﻳﻞ‬1. љ. шамила, хислатњои нек.
2. ќиёфа, намуди берунї.
ШАМОЛ а. ‫ ﺷﻤﺎل‬бод; шамол додан а) худро бод
додан дар њавои гарм (бо бодбезак, рўймол ва
ѓ.); б) ба љои њаворас бароварда хушкондани
либос, кўрпа ва ѓ.; в) ба воситаи кушодани
тиреза ё дарича тоза кардани њавои хона; ◊
шамол кашидан//шамол хўрдан а) дар њавои
тоза гаштан, њавои тоза гирифтан; б) бемор
шудан дар натиљаи расидани њавои хунук;
шамол набошад, шохи дарахт намељунбад
(зарб.) њељ чиз бесабаб намешавад, њар
рўйдоде сабабе дорад.
ШАМОЛГАРДОН ‫ ﺷﻤﺎلﮔﺮدان‬садде ки шамол аз
он намегузарад (кўњ, девор).
ШАМОЛГУЗАР ‫ﺷﻤﺎلﮔﺬر‬ аз байнаш шамол-
гузаранда.
ШАМОЛДАРО ‫ ﺷﻤﺎلدرا‬љои њаводароии хона,
љое ки аз он љо њавои тоза медарояд.
ШАМОЛДИЊЇ ‫ﺷﻤﺎلدﻫﻲ‬ исми амал аз шамол
додан.
ШАМОЛЗАДА ‫ ﺷﻤﺎلزده‬дар натиљаи зиёд истодан
дар њавои кушодаву љои шамолрас дурушт
шудани пўсти рўю даст.
ШАМОЛКАШ ‫ ﺷﻤﺎلﻛﺶ‬шамолдаро, љои ба хона
даромадани њавои тоза.
ШАМОЛНОК ‫ ﺷﻤﺎلﻧﺎك‬шамолвазанда; рўзи
шамолнок рўзе, ки шамол вазида истода
бошад.
ШАМОЛПАНАЊ ‫ ﺷﻤﺎلﭘﻨﻪ‬ниг. шамолпаноњ.
ШАМОЛПАНОЊ ‫ ﺷﻤﺎلﭘﻨﺎه‬љое, ки аз вазидани
шамол эмин аст, љои шамолнорас.
ШАМОЛРАС ‫ ﺷﻤﺎلرس‬љое, ки ба он шамол
мерасад; муќоб. шамолпаноњ.
ШАМОЛСАНЉ ‫ ﺷﻤﺎلﺳﻨﺞ‬ниг. бодсанљ.
ШАМ
ШАМОМА а. ‫ ﺷﻤﺎﻣﻪ‬хушбўї, атрдон; шамъи
муаттар, шамъи атрноку хушбўй.
ШАМОТАТ а. ‫ ﺷﻤﺎﺗﺖ‬1. шоду хурсанд шудан ба
ѓам ва ранљи касе. 2. сарзаниш; таъна;
ришханд.
ШАМОТАТОМЕЗ ‫ﺷﻤﺎﺗﺖآﻣﻴﺰ‬ хурсандии бад-
ниятона.
ШАМОНИДАН ‫ ﺷﻤﺎﻧﻴﺪن‬шакли бавоситаи феъли
шамидан; бўидан.
ШАМПАН фр. ‫ ﺷﻤﭙﻦ‬гуфт. навъи шароби
ангурии кафкдор.
ШАМПУН англ. ‫ ﺷﻤﭙﻮن‬мањлули собун барои
шустани мўи сар ва ѓ.: шампуни саршўї.
ШАМС а. ‫ ﺷﻤﺲ‬офтоб, хуршед, мењр; шамсу
ќамар офтобу моњ, мењру моњ.
ШАМСА ‫ ﺷﻤﺴﻪ‬ќурси зарандуд, ки дар ќуббањо,
гунбазњо, иморатњо, шодурвонњо насб
мекунанд.
ШАМСИЯ а. ‫ ﺷﻤﺴﻴﻪ‬1. мансуб ба шамс. 2. соябон,
чатр, ки дар гармои тобистон ба сар гирифта
мегарданд.
ШАМСЇ ‫ ﺷﻤﺴﻲ‬мансуб ба шамс; соли шамсї
муддати як давр задани Замин гирди Офтоб,
ки 12 моњ ё 365 рўзу 5 соат ва 48 даќиќаву 46
сония аст (аз аввали њамал-фарвардин то
охири њут-исфандмоњ).
ШАМХОЛ т. ‫ ﺷﻤﺨﺎل‬кит. раис.
ШАМШЕР ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮ‬яроќи сарди оњанї ё фўлодии
дарози якдама ё дудамаи дастадор, шоф; ◊ бо
шамшер сухан гуфтан бо шамшер ба љанги
касе баромадан.
ШАМШЕРБАДАСТ ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﺑﺪﺳﺖ‬он ки дар
дасташ шамшер дорад; љанговари шамшер-
дор.
ШАМШЕРБОЗ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮﺑﺎز‬ шамшерзан; шамшер-
бозикунанда.
ШАМШЕРБОЗЇ ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﺑﺎزي‬навъе аз варзиши
дукаса, ки бо шамшер ба њамдигар њамла
мекунанд.
ШАМШЕРГАР ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﮔﺮ‬шамшерсоз, шофсоз.
ШАМШЕРДОР ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮدار‬ниг. шамшербадаст.
ШАМШЕРЁЛ ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﻳﺎل‬њайвони ёлаш сих-сихи
ростистода.
ШАМ – 624 –
ШАМШЕРЗАБОН ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮزﺑﺎن‬киноя аз теззабон,
бурросухан; устоди сухан.
ШАМШЕРЗАН ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮزن‬1. он ки дар шамшер
задан мањорат дорад. 2. марди љангї;
диловар.
ШАМШЕРЗАНЇ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮزﻧﻲ‬ шуѓлу амали
шамшерзан.
ШАМШЕРЌАЛАМ ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﻗﻠﻢ‬адиби ќалами
тањрираш фасењи гузарову таъсирбахш.
ШАМШЕРМОНАНД ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‬чизе ки шабењи
шамшер аст, ба шамшер монанд, ба сони
шамшер.
ШАМШЕРМОЊЇ ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﻣﺎﻫﻲ‬биол. як навъ моњї,
ки бинии дарози шамшермонанд дорад.
ШАМШЕРСОЗ ‫ ﺷﻤﺸﻴﺮﺳﺎز‬устои оњангаре, ки
кораш махсуси шамшерсозї буд, шамшергар.
ШАМШОД ‫ ﺷﻤﺸﺎد‬дарахти њамешасабзе, ки
баргњои хурди анбўњ ва чўби хеле сахт дорад,
аз чўби шамшод асбобњои гуногун, аз љумла
шона месозанд; ќомати шамшод ќомати рости
мавзун ва зебо.
ШАМШОДБОЛО ‫ ﺷﻤﺸﺎدﺑﺎﻻ‬киноя аз ќади мавзун
ва зебои маъшуќа.
ШАМШОДЌАД ‫ﺷﻤﺸﺎدﻗﺪ‬ он ки ќомати рости
мавзун дорад.
ШАМШОДЌОМАТ ‫ ﺷﻤﺸﺎدﻗﺎﻣﺖ‬ниг. шамшодќад.
ШАМЪ а. ‫ ﺷﻤﻊ‬яке аз манбаъњои равшандињанда,
ки аз мум ё чарбу тайёр карда ба дарунаш
пилта монда мегиронанд; шамъ гирондан
шамъ афрўхтан.
ШАМЪГАР ‫ ﺷﻤﻌﮕﺮ‬ниг. шамърез.
ШАМЪГАРЇ ‫ ﺷﻤﻌﮕﺮي‬шамърезї кардан.
ШАМЪДОН ‫ ﺷﻤﻊدان‬зарфи махсусе, ки дар он
шамъ мегузоранд.
ШАМЪКУШАК ‫ ﺷﻤﻊﻛﺸﻚ‬асбоби найчамонанди
махсус, ки барои куштани шамъ истифода
мешавад.
ШАМЪЌАЙЧЇ ‫ ﺷﻤﻊﻗﻴﭽﻲ‬василаи ба ќайчї
монанд, ки барои гирифтани пилтаи сўхтаи
шамъ ба кор бурда шавад.
ШАМЪРЕЗ ‫ ﺷﻤﻊرﻳﺰ‬он ки шамъ тайёр мекунад.
ШАМЪРЕЗЇ ‫ ﺷﻤﻊرﻳﺰي‬1. тайёр кардани шамъ. 2.
корхонае, ки дар он шамъ истењсол мекунанд.
ШАМЪСОН ‫ﺷﻤﻊﺳﺎن‬ монанди шамъ, мисли
шамъ гудозон.
ШАМЪЧА ‫ ﺷﻤﻌﭽﻪ‬шамъи хурду борик; шамъи
истифодашуда
ШАМЪЧАРОЃ ‫ ﺷﻤﻌﭽﺮاغ‬чароѓдон, ки дохили он
шамъ гузошта мегиронанд.
ШАНБАЛИД ‫ ﺷﻨﺒﻠﻴﺪ‬бот. гиёњест, ки гули
зардранги он бўи тезу ѓализ дорад ва бар сари
роњњо мерўяд.
ШАНБЕ ‫ ﺷﻨﺒﻪ‬рўзи баъди љумъа.
ШАНБЕГЇ ‫ ﺷﻨﺒﻪﮔﻲ‬1. мансуб ба шанбе. 2. њашари
љамъиятї, ки барои корњои умумї, бемузд
рўзњои шанбе гузаронида мешавад.
ШАНГ ‫ ﺷﻨﮓ‬ширинрафтор, хушрафтор, зариф,
шўх; зебо, хушрўй; шўху шанг шўху зебо.
ШАНГАРФ ‫ ﺷﻨﮕﺮف‬1. яке аз навъњои сангњои
маъданї–симоби гўгирддор, ки гарди сурхи
ќањварангаш дар наќќошї ба кор меравад. 2.
кирми дароз, ки дар киштзор пайдо шуда,
ѓалларо нобуд мекунад.
ШАНГИНА ‫ ﺷﻨﮕﻴﻨﻪ‬кит. чўби говронї.
ШАНГЇ ‫ ﺷﻨﮕﻲ‬шўхї, зарофат.
ШАНГУЛ ‫ ﺷﻨﮕﻮل‬ниг. шанг.
ШАНГУЛА ‫ ﺷﻨﮕﻮﻟﻪ‬ниг. шанг.
ШАНЃУ ‫ ﺷﻨﻐﻮ‬лањљ. бефањм, аќлгумкарда;
девонаи шанѓу девонаи гузаро.
ШАНД ‫ ﺷﻨﺪ‬кит. минќор, нўли паранда.
ШАНДАФ ‫ ﺷﻨﺪف‬кит. дуњул, табл.
ШАНЕЪ а. ‫ ﺷﻨﻴﻊ‬кит. зишт, ќабењ, нописанд;
амри шанеъ кори ќабењ, кори ношоиста.
ШАНОАТ а. ‫ ﺷﻨﺎﻋﺖ‬зиштї, ќабоњат, кори ганда
ва зишт.
ШАНТАЖ фр. ‫ ﺷﻨﺘﮋ‬тањдид, найранг.
ШАПАЛАК ‫ ﺷﭙﻠﻚ‬1. шабпарак. 2. парвона.
ШАПАЛОЌ ‫ ﺷﭙﻼق‬шаппотї, силї, шаппотии
љарангдор; шапалоќ задан шаппотї задан,
силї задан.
ШАПИДАН ‫ ﺷﭙﻴﺪن‬лањљ. 1. задан, лат кардан. 2.
сава кардан, тит-пит кардан, бо роњи
шапидан ба воситаи чўб мулоим кардани
пахтаи кўњна.
 – 625 – ШАР

ШАППОТЇ ‫ ﺷﭙﺎﺗﻲ‬задан бо кафи даст ба рўи ШАРАФОТ а. ‫ ﺷﺮﻓﺎت‬1. кунгурањои иморатњои

касе, силї, шапалоќ, торсакї.
ШАП-ШАП ‫ ﺷﭗﺷﭗ‬калимаи таќлиди овози:
помонї: шап-шапи по.
ШАР(Р) а. ‫ ﺷﺮ‬бадї; муќоб. некї, хайр; шар
расондан ба касе бадї кардан, зарар расондан.
ШАРА ‫ ﺷﺮه‬ниг. шарањ.
ШАРАЌЌОС ‫ ﺷﺮﻗّﺎس‬калимаи таќлидии овоз, ки
овози ба њам задани ду чизро ифода мекунад.
ШАРАЌЌОСЗАНЇ ‫ ﺷﺮﻗّﺎسزﻧﻲ‬садои шараќќос
карда аз њам људо шудани чизњо.
ШАРАЌЌОСЇ ‫ ﺷﺮﻗّﺎﺳﻲ‬шараќќосзананда; чизи
нав (оид ба пул, коѓаз).
ШАРАЌ-ШАРАЌ ‫ ﺷﺮق ﺷﺮق‬ниг. шараќќос.
ШАРАНГ ‫ ﺷﺮﻧﮓ‬1. њанзал. 2. њар чизи талх, зањр.
ШАРАНГЕЗ ‫ ﺷﺮﻧﮕﻴﺰ‬фитнакор, бадкор.
ШАРАР а. ‫ ﺷﺮر‬ниг. шарора.
ШАРАРАНГЕЗ ‫ ﺷﺮراﻧﮕﻴﺰ‬оташакпар, оташпош.
ШАРАРАФШОН ‫ ﺷﺮراﻓﺸﺎن‬ниг. шарорапош.
ШАРАРБОР ‫ ﺷﺮرﺑﺎر‬оташбор, шарорапош; табъи
шарарбор истеъдоди хеле баланд ва њисси-
ётбахш (хусусан дар шеъргўї).
ШАРАРПОШ ‫ ﺷﺮرﭘﺎش‬ниг. шарарфишон.
ШАРАРФИШОН ‫ ﺷﺮرﻓﺸﺎن‬кит. шарарпош,
шўълавар.
ШАРАРФИШОНЇ ‫ ﺷﺮرﻓﺸﺎﻧﻲ‬кит. 1. шарарпо-
шї, шўълаварї. 2. маљ. таъсири зиёд.
ШАРАФ а. ‫ ﺷﺮف‬1. обрў, номус, шаън, ифтихор.
2. бузургворї, бузургї, баландии маќом ва
насаб. 3. фазилат, бартарї, шарофат; ба
шарафи... ба њурмати..., барои бузургдошти...
ШАРАФЁБ ‫ ﺷﺮفﻳﺎب‬касе, ки ба шараф ва
ифтихоре ноил шуда бошад; он ки ба њузури
бузурге расидааст; шарафёб шудан (ба њузури
касе) ба ифтихори ќабули каси бузурге
сазовор шудан.
ШАРАФЁБЇ ‫ ﺷﺮفﻳﺎﺑﻲ‬шарафёб шудан; шараф-
манд шудан.
ШАРАФМАНД ‫ ﺷﺮﻓﻤﻨﺪ‬бошарофат, баномус.
ШАРАФНОК ‫ ﺷﺮﻓﻨﺎك‬шарофатманд, бошаро-
фат.
олї; ќасрњо. 2. маљ. баландињо.
ШАРБАТ а. ‫ ﺷﺮﺑﺖ‬нўшобаи ширин; оби мева ё
фушурдаи он, ки бо шакар омехта пухта
бошанд; доруи нўшиданї.
ШАРБАТДОР ‫ ﺷﺮﺑﺖدار‬1. хизматгоре, ки шарбат
ва нўшобањо дар ихтиёри ўст. 2. мансаби
махсус дар дарбори амирон, аз ќабили
дастархончї.
ШАРБАТОБ ‫ ﺷﺮﺑﺖآب‬обе, ки бо шираи пору
омезиш ёфта ба киштзор љорї карда
мешавад.
ШАРБАТОБДИЊЇ ‫ ﺷﺮﺑﺖآﺑﺪﻫﻲ‬ба кишт шарбат-
об додан.
ШАРБАТПАЗЇ ‫ ﺷﺮﺑﺖﭘﺰي‬оби мева ва шираи он,
ки бо шакар омехта мепазанд.
ШАРБАТФУРЎШ ‫ﺷﺮﺑﺖﻓﺮوش‬ нўшобафурўш,
фурўшандаи шарбат.
ШАРБАТФУРЎШЇ ‫ﺷﺮﺑﺖﻓﺮوﺷﻲ‬ амали шарбат-
фурўш.
ШАРБАТХОНА ‫ ﺷﺮﺑﺖﺧﺎﻧﻪ‬љои нигоњ дории
ширавор ва нўшобањо (дар зиёфат ва тўйњо).
ШАР(А)ЁН а. ‫ ﺷﺮﻳﺎن‬раги хунгард, раге, ки дар он
хун мегардад.
ШАР(А)ЁНЇ ‫ﺷﺮﻳﺎﻧﻲ‬ мансуб ба шараён: фишори
шараёнї.
ШАРЗА‫ ﺷﺮزه‬хашмгин ва зўровар.
ШАРИАТ а. ‫ ﺷﺮﻳﻌﺖ‬1. оин, суннат, тариќат, дин.
2. маљ. расм, одат. 3. роњ ва ќонунњои дини
Ислом.
ШАРИАТГУЗОР ‫ ﺷﺮﻳﻌﺖﮔﺬار‬ба шариат эњтиром-
гузоранда, ќонунњои шариатро риоякунанда.
ШАРИАТДОН ‫ ﺷﺮﻳﻌﺖدان‬он ки аз ањкоми
шариат ба хубї огоњ аст.
ШАРИАТЗАДА ‫ ﺷﺮﻳﻌﺖ زده‬мардуди шариат, аз
шариат рўйгардонида.
ШАРИАТМАДОР ‫ﺷﺮﻳﻌﺖﻣﺪار‬ унвони рўњониёни
олии Ислом.
ШАРИАТПАНОЊ ‫ ﺷﺮﻳﻌﺖﭘﻨﺎه‬унвони рўњониёни
мусулмон; унвони эњтиромии ќозиён.
ШАРИАТПАРВАРЇ ‫ ﺷﺮﻳﻌﺖﭘﺮوري‬риоят кардани
ањкоми шариат.
ШАР – 626 –
ШАРИДАН ‫ﺷﺮﻳﺪن‬ равон ва љои шудан, шори- доир ба Шарќ, омўхтани Шарќ,
дан. ховаршиносї.
ШАРИК а. ‫ ﺷﺮﻳﻚ‬1. њамроњ, њамкор. 2. њамдарс, ШАРМ ‫ ﺷﺮم‬1. хиљолат, њаё. 2. номус, ор; шарм
њамсабаќ; шарик шудан њамроњ шудан. доштан (кардан) шармидан, њаё кардан, изо
кашидан.
ШАРИКДАВЛАТ ‫ ﺷﺮﻳﻚدوﻟﺖ‬шарики молу
давлат, касе ки бо дигаре дар молу сарват ШАРМАНДА ‫ ﺷﺮﻣﻨﺪه‬шармсор, хиљолатзада,
шарик аст. хиљил; шарманда кардан касеро дар хиљолат
монондан, беобрў кардан (касеро бо фош
ШАРИКДАРС ‫ ﺷﺮﻳﻚدرس‬њамсабаќ, њаммактаб.
кардани ягон кори ќабењи он); шарманда шудан
ШАРИКДАСТ ‫ ﺷﺮﻳﻚ دﺳﺖ‬касе, ки дар коре бо дар њиљолат мондан.
каси дигар шарикї дорад.
ШАРМАНДАВОР ‫ﺷﺮﻣﻨﺪهوار‬ мисли шарманда,
ШАРИКЇ ‫ ﺷﺮﻳﻜﻲ‬ширкат, њамкорї, њамдастї; хиљолаткашида.
шарикї кардан њамроњ будан, њамдаст будан.
ШАРМАНДАГЇ ‫ ﺷﺮﻣﻨﺪﮔﻲ‬шармсорї, шарманда
ШАРИКОНА ‫ ﺷﺮﻳﻜﺎﻧﻪ‬кори бо шарикї иљро- будан, хиљолат, хиљолатмандї.
шаванда; кори шарикона кори якљоя.
ШАРМГИН ‫ﺷﺮﻣﮕﻴﻦ‬ бошарм, боњаё, хиљолат-
ШАРИКУЛИЉОРА а. ‫ ﺷﺮﻳﻚاﻻﺟﺎره‬он ки дар кашанда.
хонаи ба иљора гирифта бо як ё чанд нафари
дигар сањмгузор аст.
ШАРМГИНЇ ‫ﺷﺮﻣﮕﻴﻨﻲ‬ хиљолат, шармсорї,
шармдорї.
ШАРИКУЛМОЛ а. ‫ ﺷﺮﻳﻚاﻟﻤﺎل‬касе ки бо ду ё
ШАРМГИНОНА ‫ ﺷﺮﻣﮕﻴﻨﺎﻧﻪ‬хиљолатомез, шарм-
чанд нафари дигар дар моле ё чизе баробар
сорона, дар њолати шарм ва њаё.
сањм дорад.
ШАРМГОЊ ‫ ﺷﺮﻣﮕﺎه‬узви таносули мард ё зан.
ШАРИР а. ‫ ﺷﺮﻳﺮ‬бадкор, бадкирдор, бадикунан-
да: марди шарир, гурги шарир. ШАРМДОР ‫ ﺷﺮم دار‬ниг. шармгин.
ШАРИРОНА ‫ ﺷﺮﻳﺮاﻧﻪ‬бадкорона, бадкир-дорона. ШАРМДОРАНДАГЇ ‫ﺷﺮمدارﻧﺪﮔﻲ‬ шармгинї,
шармсорї.
ШАРИФ а. ‫ ﺷﺮﻳﻒ‬1. асил, наљиб, соњиби шараф
ва ифтихор. 2. шарофатманд, обрўманд. 3. ШАРМЗАДА ‫ﺷﺮمزده‬ шармдошта аз амали
муборак. 4. маљ. пок ва муќаддас: Ќуръони норавои худ.
Шариф, Бухорои Шариф.
ШАРМИДАН ‫ﺷﺮﻣﻴﺪن‬ шарм кардан, хиљолат
ШАРЌ а. ‫ ﺷﺮق‬1. ба тарафи офтоббаро, самти кашидан.
тулўи Офтоб, Ховар, Ховар-замин; муќоб.
ШАРМИН ‫ ﺷﺮﻣﻴﻦ‬шармгин, шармдор.
ѓарб. 2. мамлакатњое, ки дар тарафи шарќи
рўи Замин воќеъ гаштаанд. ШАРМНОК ‫ ﺷﺮمﻧﺎك‬шармгин, изокаш, он ки
шарму њаё дорад.
ШАРЌИЁНА ‫ ﺷﺮﻗﻴﺎﻧﻪ‬махсус ба мардуми Шарќ,
ба тарзи мардуми Шарќ, анъана ва урфу ШАРМОВАР ‫ ﺷﺮمآور‬он чи боиси шарм ва
одатњои Шарќ. хиљолат мешавад.
ШАРЌИХОНЇ ‫ ﺷﺮﻗﻲﺧﻮاﻧﻲ‬сурудхонї. ШАРМОМЕЗ ‫ ﺷﺮم آﻣﻴﺰ‬шармгинона.
ШАРЌЇ I ‫ ﺷﺮﻗﻲ‬1. мансуб ба шарќ; ховарї; ШАРМСОР ‫ ﺷﺮمﺳﺎر‬шарманда, хиљил; шармгин,
муќоб. ѓарбї. 2. сокини машриќзамин, хиљолатманд; шармсор кардан шарманда
машриќї. кардан, дар хиљолат монондан.
ШАРЌЇ II ‫ ﺷﺮﻗﻲ‬суруд, тарона. ШАРМСОРЇ ‫ ﺷﺮمﺳﺎري‬њолати шармсор; хиљо-
лат, шармандагї.
ШАРЌШИНОС ‫ ﺷﺮقﺷﻨﺎس‬олиме, ки бо омўхтани
Шарќ ва забонњои шарќї машѓул аст, ШАРМЉОЙ ‫ ﺷﺮمﺟﺎي‬ниг. шармгоњ.
ховаршинос.
ШАРОБ а. ‫ ﺷﺮاب‬1. нўшиданї, нўшоба. 2. май,
ШАРЌШИНОСЇ ‫ﺷﺮقﺷﻨﺎﺳﻲ‬ маљмўи илмњои бода, мусаллас.
 – 627 – ШАР
ШАРОБДОР ‫ ﺷﺮابدار‬мутасаддии шаробхона ШАРОИН а. ‫ ﺷﺮاﻳﻦ‬љ. шараён.
(анбори нигоњдошти шароб)-и подшоњон дар
ШАРОИТ а. ‫ ﺷﺮاﺋﻂ‬љ. шарт. 1. талабњое, ки яке аз
давраи пешин, соќї.
ду тарафи имзокунандагони шартнома ба
ШАРОБДЎСТ ‫ ﺷﺮابدوﺳﺖ‬он ки май ва араќ- миён мегузорад. 2. вазъият, ањвол, вазъ;
нўширо дўст медорад. шароити кор ањволи кор, чигунагии вазъияти
кор.
ШАРОБЗАДА ‫ ﺷﺮابزده‬майзада, касе, ки шароб-
нўшї ба вай одат шудааст, майхора. ШАРОКАТ а. ‫ ﺷﺮاﻛﺖ‬шарик шудан, њамроњ ва
њамкор шудан дар коре ё муассисае.
ШАРОБЗАДАГЇ ‫ ﺷﺮابزدﮔﻲ‬майхорагии доимї,
майнўшии њамешагї. ШАРОКАТЇ ‫ﺷﺮاﻛﺘﻲ‬ шарикї кардан, њамроњї
намудан.
ШАРОБЇ ‫ ﺷﺮاﺑﻲ‬1. ранги арѓувонї. 2. ниг.
шаробнўш; соќї. ШАРОКАТНОМА ‫ ﺷﺮاﻛﺖﻧﺎﻣﻪ‬њуљљат дар бораи
њамкор ва шарик будан дар коре ё соњае.
ШАРОБКАШ ‫ ﺷﺮابﻛﺶ‬соќї, шаробрез.
ШАРОР а. ‫ ﺷﺮار‬1. ниг. шаршара. 2. оташ.
ШАРОБНЎШ ‫ ﺷﺮابﻧﻮش‬он ки шароб ва умуман
нўшобањои масткунанда менўшад. ШАРОРА ‫ ﺷﺮاره‬оташпорањои љањанда, љириќќа;
шарора задан ба њаво љастани оташпорањо;
ШАРОБНЎШЇ ‫ﺷﺮابﻧﻮﺷﻲ‬ майхорагї, бодапа-
аланга зада баромадан.
растї.
ШАРОБПАЗ ‫ ﺷﺮابﭘﺰ‬он ки май тайёр мекунад,
ШАРОРАБАРОРЇ ‫ﺷﺮارهﺑﺮاري‬ оташрезї, оташ-
афшонї.
тайёркунандаи май ва мусаллас аз ангур.
ШАРОРАБОР ‫ ﺷﺮارهﺑﺎر‬1. оташрез, оташфишон.
ШАРОБПАЗЇ ‫ﺷﺮابﭘﺰي‬ шаробсозї, мусаллас-
2. пурљўшу хурўш: дили шарорабор; чашмони
пазї.
шарорабор чашмони оташрез ва шарорапош.
ШАРОБРЕЗ ‫ ﺷﺮاب رﻳﺰ‬ниг. шаробкаш.
ШАРОРАДОР ‫ ﺷﺮارهدار‬1. он чи аз он шарора
ШАРОБСОЗ ‫ ﺷﺮاب ﺳﺎز‬ниг. шаробпаз. мепарад. 2. маљ. љаззоб: чашмони шарорадор.
ШАРОБСОЗЇ ‫ﺷﺮابﺳﺎزي‬ амали шаробсоз, ШАРОРАНИШОН ‫ ﺷﺮاره ﻧﺸﺎن‬шароракуш.
шаробпазї.
ШАРОРАОЛУД ‫ ﺷﺮاره آﻟﻮد‬шароранок.
ШАРОБФУРЎШ ‫ ﺷﺮابﻓﺮوش‬он ки касбаш
ШАРОРАПОШ ‫ ﺷﺮاره ﭘﺎش‬ниг. шарорабор.
фурўхтани шароб аст, фурўшандаи шароб.
ШАРОРАТ а. ‫ ﺷﺮارت‬1. бадї кардан, зиён расон-
ШАРОБФУРЎШЇ ‫ ﺷﺮابﻓﺮوﺷﻲ‬1. касби шароб-
дан ба касон; бадї, бадкорї, бадкирдорї. 2.
фурўш. 2. љое, ки дар он шароб
фитнаангезї.
мефурўшандмайкада.
ШАРОБХОНА ‫ ﺷﺮابﺧﺎﻧﻪ‬майхона, майкада, љои ШАРОРАТОМЕЗ ‫ﺷﺮارتآﻣﻴﺰ‬ бадкорона, фитна-
ангезона.
шаробнўшї.
ШАРОРАТПЕША ‫ ﺷﺮارتﭘﻴﺸﻪ‬он ки пешааш
ШАРОБХОРА ‫ ﺷﺮابﺧﻮاره‬шаробзада, майзада.
бадкорї ва фитнаангезист.
ШАРОБХОРАГЇ ‫ﺷﺮابﺧﻮارﮔﻲ‬ шаробзадагї,
ШАРОФАТ а. ‫ ﺷﺮاﻓﺖ‬бошараф будан, бузургќадр
майхорагї, шаробхўр будан.
будан; бошарафї, обрўмандї; аз (ба)
ШАРОБХЎР ‫ ﺷﺮاب ﺧﻮر‬ниг. шаробнўш. шарофати... ба туфайли ..., аз лутф ва
марњамати..., дар сояи...
ШАРОБХЎРЇ ‫ ﺷﺮابﺧﻮري‬майнўшї, шаробнўшї.
ШАРОБШИНОС ‫ ﺷﺮاب ﺷﻨﺎس‬1. мутахассиси со-
ШАРОФАТМАНД ‫ﺷﺮاﻓﺖﻣﻨﺪ‬ бошараф, бообрў,
шариф, наљиб.
њаи истењсоли шароб, энолог. 2. он ки шароб-
ро ќадр мекунад. ШАРОФАТМАНДЇ ‫ ﺷﺮاﻓﺖﻣﻨﺪي‬бошараф будан,
шарифї, наљибї.
ШАРОБШИНОСЇ ‫ﺷﺮابﺷﻨﺎﺳﻲ‬ соњаи махсуси
истењсоли шароб. ШАРОФАТМАНДОНА ‫ ﺷﺮاﻓﺖﻣﻨﺪاﻧﻪ‬аз рўи шаро-
ШАР – 628 –
фат, бо шарофат, бо риояти њайсият ва
обрўмандї.
ШАРР а. ‫ﺷﺮ‬
‫ ﱠ‬ниг. шар(р).
ШАРРАЌЇ ‫ ﺷﺮّﻗﻲ‬калимаи таќлиди овоз; шараќќї
кардан якбора овоз баровардан: ќулф
шараќќї карда дар кушода шуд.
ШАРРОС ‫ ﺷﺮّاس‬садои љараёни тези об аз
баландї; шаррос задан паёпай бо ѓулѓула
рехтани об; ◊ шаррос зада хондан чизеро
равон ва дарнамонда хондан, озод хондан.
ШАРРОСЇ ‫ ﺷﺮّاﺳﻲ‬:шарросї аз ёд кардан гуфт.
дарс ё шеърро наѓз ва пухта донистан ва аз ёд
бурро гуфта тавонистан.
ШАРРУННОС а. ‫ ﺷﺮاﻟﻨﺎس‬бадтарини одамон.
ШАРТ а. ‫ ﺷﺮط‬1. ќарор, паймон, ањд, ќавлу
ќарор: шарт бастан ќавлу ќарор кардан. 2.
лозим шумурдан ва алоќаманд гардидани
чизе ба чизе; шарт будан лозим будан, зарур
дониста шудан; шарт мондан иљрои ќарору
ањди худро пеш гузоштан.
ШАРТАКИГЎЇ ‫ ﺷﺮﺗﻜﻲﮔﻮﻳﻲ‬рўирост ва беисти-
њола гуфтани гапе.
ШАРТАКИГЎЙ ‫ ﺷﺮﺗﻜﻲﮔﻮي‬гуфт. он ки гапро
бетакаллуф ва бемулоњиза росту пўстканда
мегўяд.
ШАРТАН а. ً‫ ﺷﺮﻃﺎ‬ба тарзи шарт, аз рўи шарт,
шартї; нисбї, нисбатан; шартан њамин тавр
номидан шартан номгузорї кардан.
ШАРТБАНДЇ ‫ ﺷﺮطﺑﻨﺪي‬исми амал аз шарт
бастан; барои исботи дурустии даъво чизеро
ба гарав мондан.
ШАРТДОР ‫ ﺷﺮطدار‬дорои шарту шароит, бо
шарту шароит.
ШАРТИКУНОН ‫ ﺷﺮﺗﻲﻛﻨﺎن‬шартї карда, якбора.
ШАРТЇ I ‫ ﺷﺮﻃﻲ‬чизи пешакї муќаррар карда-
шудаи рамзї, ки фаќат ба муќаррар-
кунандагон маълум аст, машрут.
ШАРТЇ II ‫ ﺷﺮﺗﻲ‬якбора, бемулоњиза, беистињола:
кореро шарти кардан.
ШАРТНОМА ‫ ﺷﺮطﻧﺎﻣﻪ‬паймоннома, ањднома,
ќарордод; шартнома бастан ўњдадорї бастан.
ШАРТНОМАБАНДЇ ‫ ﺷﺮط ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻨﺪي‬исми амал аз
шартнома бастан; ќарордод бастан.
ШАРТНОМАВЇ ‫ ﺷﺮطﻧﺎﻣﻮي‬мансуб ба шартнома;
ўњдадорињои шартномавї ўњдадорие, ки дар
шартнома ќайду шарт шудаанд.
ШАРТНОМАДОР дорои шартнома, бо
шартнома.
ШАРТНОМАПАЗИР ‫ﺷﺮطﻧﺎﻣﻪﭘﺬﻳﺮ‬ ќобили шарт-
нома будан.
ШАРТ-ШУРТ ‫ ﺷﺮتﺷﺮت‬якбора, бе њељ фосила.
ШАРФА I ‫ ﺷﺮﻓﻪ‬кит. кунгураи биноњои бошукўњ.
ШАРФА II ‫ ﺷﺮﻓﻪ‬садо, овоз: шарфаи по садои по,
садои помонї.
ШАРЊ а. ‫ ﺷﺮح‬1. баён кардан, тавзењ кардан;
баён, тавзењ ва маънидод кардани ягон
масъалаи илмї; шарњи њол баёни ањвол ва
зиндагонии шахсї, њолнома. 2. китобњое, ки
махсус дар тавзењ ва баёни ягон асар навишта
мешавад: шарњ додан (кардан) маънидод
кардан, баён кардани мазмуни чизе.
ШАРЊА а. ‫ ﺷﺮﺣﻪ‬порча, луќма; порчаи гўшт,
буридаи гўшт; шарња-шарња порча-порча.
ШАРЊДИЊАНДА ‫ ﺷﺮحدﻫﻨﺪه‬он ки китобе ё
масъалаеро шарњ дода љойњои душвори онро
мефањмонад.
ШАРЊДИЊЇ ‫ ﺷﺮح دﻫﻲ‬исми амал аз шарњ додан.
ШАРЊДОР ‫ ﺷﺮحدار‬дорои шарњу тавзењ, тафсир-
дор.
ШАР-ШАР ‫ ﺷﺮﺷﺮ‬садои резиши об, обшор.
ШАРШАРА ‫ ﺷﺮﺷﺮه‬љои рост аз боло ба поён
рехтани об, обшорон.
ШАРЪ а. ‫ ﺷﺮع‬1. ниг. шариат. 2. ќонун, ќоида.
ШАРЪАН а. ً‫ﺷﺮﻋﺎ‬ мувофиќи шаръ, аз рўи
шариат.
ШАРЪЇ ‫ ﺷﺮﻋﻲ‬мансуб ба шаръ: ваљњи шаръї,
сабаби шаръї, далели шаръї; таклифи шаръї
ањком ва ќавоиде, ки иљрои он ба њар як
мусулмони болиѓ фарз аст.
ШАССЇ фр. ‫ﻲ‬‫ ﺷﺴ‬1. рамаи автомобил бо њамаи
ќисмњои механикиаш, ки дар он насб
шудааст. 2. ќисми њавопаймо, ки ба он
имконияти ба рўи замин њаракат карданро
медињад (чарх ва механизмњои ба он вобаста).
ШАСТ I ‫ﺷﺴﺖ‬//‫ ﺷﺼﺖ‬шумораи миќдорї шаш бор
дањ, 60.
 – 629 –
ШАСТ II ‫ ﺷﺴﺖ‬ќуллоби моњигирї, банд; аз
шасти чизе рањої ёфтан аз банд ва чанголи
чизе халос шудан.
ШАСТ III ‫ ﺷﺴﺖ‬бо суръат, чобук ва тез њаракат
кардани ягон чиз; аз шаст фуромадан кам ва
суст шудани гирифтугири касе дар коре, паст
шудани даѓдаѓа ва дўѓу пўписаи касе.
ШАСТГИР ‫ﺷﺴﺖﮔﻴﺮ‬ тирандоз аз камон,
камондор.
ШАСТСОЛА ‫ ﺷﺼﺖﺳﺎﻟﻪ‬он ки аз умраш шаст (60)
сол гузаштааст.
ШАСТСОЛАГЇ ‫ﺳﺎﻟﮕﻲ‬ ‫ ﺷﺼﺖ‬шаст сол пур шуда,
шастсола будан.
ШАСТУМ ‫ ﺷﺼﺘﻢ‬шумораи тартибї аз шаст.
ШАСТУМИН ‫ ﺷﺼﺘﻤﻴﻦ‬мансуб ба шастум; касе ё
чизе, ки дар шумораи шаст ќарор дорад.
ШАТ(Т) а. ‫ ﺷﻂ‬1. канори дарё, соњил. 2. рўди
бузург, дарё. 3. номи дарёи бузург, ки дар
Ироќ аз бањам пайвастани дарёњои Даљла ва
Фурот ба вуљуд омадааст, Шаттулараб.
ШАТАК ‫ ﺷﺘﻚ‬аспи дигарро њамроњи аспи асосї
ба ароба бастан; шатак кардан асперо дар
ароба ба пањлўи аспи асосї бастан.
ШАТАКБАНДЇ ‫ ﺷﺘﻚﺑﻨﺪي‬бастани шатак, шатак
кардан.
ШАТАКЧЎБ ‫ ﺷﺘﻚﭼﻮب‬чўби махсус барои
бастани аспњо ба ароба.
ШАТАЛ а. ‫ ﺷﺘﻞ‬маблаѓе, ки ќиморбоз пас аз
бурдани пули њариф ба тариќи инъом ба
дигарон медињад, чўтал.
ШАТАН а. ‫ ﺷﻄﻦ‬таноб, ресмон, расани дароз.
ШАТМ а. ‫ ﺷﺘﻢ‬дашном додан, њаќорат кардан;
зарбу шатм шаллоќу дашном.
ШАТР а. ‫ ﺷﻄﺮ‬1. нимаи ягон чиз; љузъ, пора;
шатре ќадре, каме, андаке. 2. љониб, сўй,
тараф.
ШАТРАМА ‫ ﺷﺘﺮﻣﻪ‬шўх, бесар.
ШАТРАНГ ‫ ﺷﺘﺮﻧﮓ‬ниг. шатранљ.
ШАТРАНЉ ‫ ﺷﻄﺮﻧﺞ‬шоњмот.
ШАТРАНЉБОЗ ‫ ﺷﻄﺮﻧﺞ ﺑﺎز‬шоњмотбоз, он ки дар
ин бозї мањорат дорад.
ШАТРАНЉБОЗЇ ‫ ﺷﻄﺮﻧﺞ ﺑﺎزي‬шоњмотбозї.
ШАФ
ШАТРАНЉЇ ‫ ﺷﻄﺮﻧﺠﻲ‬кит. шоњмотбоз, шатранљ-
боз.
ШАТТА ‫ ﺷﺘّﻪ‬гуфт. шаллоќ; шатта задан ба касе
бо даст, по чизи дигаре зарба задан; шатта
хўрдан зада шудан, кўфта шудан, шаллоќ
хўрдан; шатта аз љони касе гузаштан сахт
таъсир кардани зарбаи шаллоќ.
ШАТТОЊ а. ‫ ﺷﻄّﺎح‬берўй, густох, бешарм.
ШАТТОЊЇ ‫ ﺷﻄﺎﺣﻲ‬густохї, берўї
ШАТУН р. ‫ ﺷﺘﻮن‬як ќисми техникї дар муњаррик
(мотор).
ШАТЊ а. ‫ ﺷﻄﺢ‬1. дар тасаввуф - суханони
мухолифи зоњири шаръ гуфтан ва калимоти
мухолифи шариат ба забон овардан. 2.
суханњои бешармонаи густохона.
ШАФАЌ а. ‫ ﺷﻔﻖ‬сурхии нури Офтоб ваќти ѓуруб
ва ё сањаргоњон пеш аз тулўъ.
ШАФАЌАТ//ШАФЌАТ а. ‫ ﺷﻔﻘﺖ‬мењрубонї, дил-
сўзї, марњамат, тарањњум.
ШАФАЌГУН ‫ ﺷﻔﻖﮔﻮن‬маљ. сурхранг.
ШАФАЌЇ ‫ ﺷﻔﻘﻲ‬кит. мансуб ба шафаќ.
ШАФАЌОСО ‫ ﺷﻔﻖآﺳﺎ‬монанди шафаќ, сурхранг.
ШАФАЌРАНГ ‫ ﺷﻔﻖرﻧﮓ‬ба ранги шафаќ, сурх-
ранг.
ШАФАЌРУХСОРА ‫ﺷﻔﻖرﺧﺴﺎره‬ кит. киноя аз
сурхрў, гулчењра
ШАФАТ ‫ ﺷﻔﺖ‬пањлуи чизе, назди чизе; дар
шафати... дар пањлўи..., дар назди...
ШАФЕЪ а. ‫ ﺷﻔﻴﻊ‬шафоаткунанда, он ки барои
дигаре илтимоси афв ва ё ёрмандї мекунад,
восита; шафеъ овардан касеро восита ќарор
додан.
ШАФИЌ а. ‫ ﺷﻔﻴﻖ‬мењрубон, дилсўз; рафиќи
шафиќ дўсти мењрубон.
ШАФИЌОНА ‫ ﺷﻔﻴﻘﺎﻧﻪ‬бо мењрубонї, аз рўи
дилсўзї, дилсўзона.
ШАФИРА ‫ ﺷﻔﻴﺮه‬зоол. зочаи кирмак.
ШАФЌАТОМЕЗ ‫ ﺷﻔﻘﺖآﻣﻴﺰ‬мењрубонона, дил-
сўзона, рањмдилона.
ШАФОАТ а. ‫ ﺷﻔﺎﻋﺖ‬илтимос, талаби афв ё
ёрмандии касе ба касе; шафоат кардан восита
шудан, илтимоси афв барои касе.
ШАФ – 630 –
ШАФОАТГАР ‫ ﺷﻔﺎﻋﺖﮔﺮ‬ниг. шафеъ. ШАФ-ШАФ ‫ ﺷﻒ ﺷﻒ‬холї аз маънї: ◊ шаф-шаф
нагуфта, шафтолу гуфтан якбора равшану
ШАФОАТКУНАНДА ‫ ﺷﻔﺎﻋﺖﻛﻨﻨﺪه‬ниг. шафеъ.
пўстканда суханро гуфтан, гапро дароз
ШАФОАТНОМА ‫ ﺷﻔﺎﻋﺖﻧﺎﻣﻪ‬номае, ки бо хоњи- накардан.
ше, бештар бо хоњиши афви гуноње навишта
ШАФШОЊАНГ ‫ ﺷﻔﺸﺎﻫﻨﮓ‬кит. тахтаи оњан, ки
мешавад.
сўрохњои майда ва калон дорад; заргарон
ШАФОАТТАЛАБ ‫ﺷﻔﺎﻋﺖﻃﻠﺐ‬ ниг. шафоатхоњ. симњои тилло, нуќра ва ѓайраро барои борик
кардан аз он гузаронда мекашанд, кирётахта.
ШАФОАТТАЛАБЇ ‫ﺷﻔﺎﻋﺖﻃﻠﺒﻲ‬ ниг. шафоатхоњї.
ШАХ I ‫ ﺷﺦ‬1. мањкам, устувор, ќат ва
ШАФОАТХОЊ ‫ﺷﻔﺎﻋﺖﺧﻮاه‬ толиби шафоат,
хамнашаванда. 2. карахтшуда, бењисшуда
хоњони шафоат, шафоатталаб.
(ягон узви бадан); карахт.
ШАФОАТХОЊЇ ‫ﺷﻔﺎﻋﺖﺧﻮاﻫﻲ‬ шафоатталабї,
ШАХ II ‫ ﺷﺦ‬кўњпора, сахра; кўњ.
шафоатхоњ будан.
ШАХДАМ ‫ ﺷﺨﺪم‬:дари шахдам даре, ки ба сахтї
ШАФРА ‫ ﺷﻔﺮه‬теѓи(корди) мўзадўзї. кушода ва баста шуда, дар ваќти кушодану
ШАФТАРАНГ ‫ ﺷﻔﺘﺮﻧﮓ‬меваест аз љинси шаф- пўшидан садо медињад.
толу, бештар сурху сафед аст.
ШАХДАСТ ‫ﺷﺦدﺳﺖ‬ 1. сахтдаст. 2. маљ. мумсик,
ШАФТОЛУ ‫ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬бот. дарахт ва меваи хасис.
сершираи хуштамъи он, ки донањои калон ва
ШАХЗАМИН ‫ ﺷﺦزﻣﻴﻦ‬замини сахти киштнобоб.
сахту талх дорад.
ШАХЇ ‫ ﺷﺨﻲ‬шах (I) будан.
ШАФТОЛУГИН ‫ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﮔﻴﻦ‬хўрданї ё нўшидание,
ки аз меваи шафтолу тайёр шудааст: мураббои ШАХКАМОН ‫ ﺷﺦﻛﻤﺎن‬тирандозе, ки зењи камони
шафтолугин. ў сахту таранг бошад, кашидани чунин камон
далели ќуввати зиёд аст.
ШАФТОЛУГЇ ‫ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﮔﻲ‬ниг. шафтолугин.
ШАХКАМОНЇ ‫ ﺷﺨﺖﻛﻤﺎﻧﻲ‬1. пурзўрї, тавоної.
ШАФТОЛУГУЛ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﮔﻞ‬ (нусхаи) гули шаф-
2. маљ. сахтдилї, сангдилї, берањмї.
толу.
ШАФТОЛУЗОР ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮزار‬ боѓи дарахтони шаф-
ШАХКОСА ‫ ﺷﺦ ﻛﺎﺳﻪ‬кит. жола, яхча.
толу. ШАХНАВАРД ‫ ﺷﺨﻨﻮرد‬кўњу кўталгард, кўњ-
навард (сифати аспи тездав).
ШАФТОЛУЌОЌ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﻗﺎق‬ шафтолуи хушк.
ШАХОР ‫ ﺷﺨﺎر‬кит. ишќор.
ШАФТОЛУОБ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮآب‬ шираи шафтолу,
шарбати шафтолу. ШАХПОРА ‫ ﺷﺦ ﭘﺎره‬пораи шах, кўњпора.
ШАФТОЛУРАНГ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮرﻧﮓ‬ ранги зарди сурх- ШАХС а. ‫ ﺷﺨﺺ‬кас, одам, нафар.
тоб.
ШАХСАН а.ً ‫ ﺷﺨﻀﺎ‬бевосита, бевосита худ.
ШАФФОФ ‫ ﺷﻔّﺎف‬1. он чи мисли булўр ва шиша
ШАХСИЯТ ‫ ﺷﺨﻀﻴﺖ‬1. хислати хоси фардии њар
соф буда, аз паси он чизњои дигар дида
кас, ки ўро аз дигарон фарќ мекунонад. 2.
мешавад. 2. тобон, дурахшон (монанди булўр);
иззати нафс, њайсият.
соф, беѓубор, зулол.
ШАХСИЯТПАРАСТ ‫ ﺷﺨﺼﻴﺖﭘﺮﺳﺖ‬он ки шах-
ШАФФОФИЯТ а. ‫ ﺷﻔّﺎﻓﻴﺖ‬1. ниг. шаффофї. 2.
сиятпараст аст; он ки ба шахсе сари итоату
маљ. вазъу њолати ошкоро.
парастиш фуруд овардааст.
ШАФФОФЇ ‫ ﺷﻔّﺎﻓﻲ‬дурахшандагї, тобандагї;
софї, зулолї, беѓуборї.
ШАХСИЯТПАРАСТЇ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖﭘﺮﺳﺘﻲ‬ парастиши
шахс; шахспарастї.
ШАФША ‫ ﺷﻔﺸﻪ‬кит. 1. шохи дарахт. 2. шўшаи
ШАХСЇ ‫ ﺷﺨﺼﻲ‬мансуб ба шахс; оид ба шахси
тилло ё нуќра. 3. нахи тилло ё нуќра, симњои
худ; фардї, хусусї: манфиати шахсї
борики тилло ва нуќра. 4. чўбе, ки њаллољон
манфиати фардии касе; ѓарази шахсї а)
пахтаро ба он мезананд, савачўб.
 – 631 – ШАЊ

душмании шахсї; б) дар коре дар назар шањват.

доштани манфиати шахсии худ; њайати шахсї
ШАЊВАТНОК ‫ ﺷﻬﻮتﻧﺎك‬он ки њисси шањвониаш
а) афроди мансуб ба идора ё муассиса; б)
зиёд бошад, шањватпараст.
тамоми афроди фармондењон ва тобеони як
дастаи аскарї. ШАЊВАТОМЕЗ ‫ ﺷﻬﻮتآﻣﻴﺰ‬чизе ё амале, ки боиси
бедории њиссиёти шањвонї мешавад.
ШАХСОНИЯТ ‫ ﺷﺨﺼﺎﻧﻴﺖ‬ѓараз, ѓараз доштан ба
касе, душманї ва адовати шахсї. ШАЊВАТПАРАСТ ‫ ﺷﻬﻮت ﭘﺮﺳﺖ‬касе, ки аз пайи
майлњои нафсонї меравад; њарис ба љимоъ;
ШАХСПАРАСТЇ ‫ ﺷﺨﺺﭘﺮﺳﺘﻲ‬боло бардории
фосиќ, бадахлоќ.
мавќеи як шахс, нисбат додан ба вай он
сифатњое, ки дар воќеъ надорад. ШАЊВАТПАРАСТЇ ‫ ﺷﻬﻮتﭘﺮﺳﺘﻲ‬шањватпараст
будан, ба шањват дода шудан.
ШАХУДАН ‫ ﺷﺨﻮدن‬кит. харошидан ва реш
намудан бо нохун. ШАЊВАТПАРАСТОНА ‫ ﺷﻬﻮتﭘﺮﺳﺘﺎﻧﻪ‬бо њисси
шањвонї; фосиќона: нигоњи шањватпарастона.
ШАХУЛИДАН ‫ ﺷﺨﻮﻟﻴﺪن‬кит. бонгу фарёд
кардан, дод задан; њуштак кашидан. ШАЊВАТРОНЇ ‫ﺷﻬﻮتراﻧﻲ‬ ба шањват дода
шудан; шањватпарастї.
ШАХЧА ‫ ﺷﺨﭽﻪ‬девораи ростбаромадаи кўњ.
ШАЊВОНЇ ‫ ﺷﻬﻮاﻧﻲ‬мансуб ба шањват; ќувваи
ШАХЉИЛАВ ‫ ﺷﺨﺠﻠﻮ‬саркаш, гарданшах (оид ба шањвонї ќуввае, ки касро ба сўи шањват
асп).
мебарад.
ШАХШ ‫ ﺷﺨﺶ‬кит. кўњна (оид ба љома, пўстин ва
ШАЊВОР ‫ ﺷﻬﻮار‬ниг. шоњвор.
ѓ.).
ШАЊД а. ‫ ﺷﻬﺪ‬асал, ангубин; ширинї.
ШАХШАВЇ ‫ ﺷﺨﺸﻮي‬шах I (2) шудан.
ШАХШИДАН ‫ﺷﺨﺸﻴﺪن‬ кит. лаѓжидан; аз љо
ШАЊДБОР ‫ﺷﻬﺪﺑﺎر‬ 1. ширин. 2. маљ. ширин-
гуфтор.
афтидан.
ШАЊДГУФТОР ‫ ﺷﻬﺪﮔﻔﺘﺎر‬1. ширинзабон,
ШАХШУДА ‫ﺷﺦﺷﺪه‬ сахтшуда, ќоќшуда; аз
хушгап. 2. киноя аз мањбуба.
њаракат монда.
ШАЊДДОР ‫ ﺷﻬﺪدار‬бо асал махлутшуда, хўрданї
ШАХШУДАМОНДА ‫ﺷﺦﺷﺪهﻣﺎﻧﺪه‬ бењаракат-
ё доруи бо асал омехташуда.
монда, аз љунбиш бозмонда.
ШАЊДЇ ‫ ﺷﻬﺪي‬ниг. шањддор.
ШАХШЎЛ ‫ ﺷﺨﺸﻮل‬ноњамвор, носуфта, даѓар-
буѓур; дастњои шахшўл дастњои аз кори ШАЊДРЕЗ ‫ ﺷﻬﺪ رﻳﺰ‬ниг. шањдбор.
љисмонї сахту дуруштшуда.
ШАЊДХАНД ‫ ﺷﻬﺪﺧﻨﺪ‬он ки хандаи малењу
ШАХШЎЛЇ ‫ﺷﺨﺸﻮﻟﻲ‬ ноњамворї, даѓар-буѓурї, дилкаш дорад.
дуруштї.
ШАЊЗОДА ‫ ﺷﻬﺰاده‬ниг. шоњзода.
ШАЊ ‫ ﺷﻪ‬ниг. шоњ.
ШАЊЗОДАГЇ ‫ ﺷﻬﺰادﮔﻲ‬кит., ниг. шоњзодагї.
ШАЊАВОТ а. ‫ ﺷﻬﻮات‬љ. шањват.
ШАЊИД I а. ‫ ﺷﻬﻴﺪ‬1. кушташуда дар роњи дин. 2.
ШАЊАНШОЊ ‫ ﺷﻬﻨﺸﺎه‬ниг. шоњаншоњ. умуман кушташуда дар роњи кори њаќ;
кушташудаи бегуноњ; шањид шудан кушта
ШАЊБАЙТ ‫ ﺷﻪﺑﻴﺖ‬ниг. шоњбайт.
шудан.
ШАЊБОЗ ‫ ﺷﻬﺒﺎز‬ниг. шоњбоз.
ШАЊИД II ‫ ﺷﻬﻴﺪ‬а. ниг. шоњид.
ШАЊБОЛ ‫ ﺷﻬﺒﺎل‬бузургтарин пар аз парњои боли
ШАЊИЌ а. ‫ ﺷﻬﻴﻖ‬кит. овози баланди хар, њангос
мурѓ, шањпар; бол.
задани хар.
ШАЊВАТ а. ‫ ﺷﻬﻮت‬орзу ва майли сахт барои
ШАЊИН ‫ ﺷﻬﻴﻦ‬ниг. шоњин.
расидан ба ягон талаби нафс; майл ба љимоъ.
ШАЊИР а. ‫ ﺷﻬﻴﺮ‬маъруф, машњур, номдор.
ШАЊВАТАНГЕЗ ‫ﺷﻬﻮتاﻧﮕﻴﺰ‬ ба вуљудоварандаи
ШАЊ – 632 –
ШАЊЇ I ‫ ﺷﻬﻲ‬ниг. шоњї.
ШАЊЇ II а. ‫ ﺷﻬﻲ‬кит. љалбкунандаи майлу орзу;
форам.
ШАЊКОСА ‫ ﺷﻪ ﻛﺎﺳﻪ‬ниг. шоњкоса.
ШАЊЌА а. ‫ ﺷﻬﻘﻪ‬кит. бонг бо овози баланд.
ШАЊЛО а. ‫ ﺷﻬﻼ‬1. зани мешчашм. 2. чашми
сиёњи калони зебо; наргиси шањло чашми
зебои дилфиреб.
ШАЊЛОЧАШМ ‫ ﺷﻬﻼﺟﺸﻢ‬он ки чашмони калон-
калони зебо дорад.
ШАЊЛУТ ‫ ﺷﻬﻠﻮت‬навъи хўрок аз чарбу.
ШАЊМ а. ‫ ﺷﻬﻢ‬чарбу, равѓани дарунии гўсфанд,
буз, гов ва ѓ.
ШАЊНА а. ‫ ﺷﻬﻨﻪ‬таър. посбони шањр, миршаб,
доруѓа, сардори шабгардон.
ШАЊНАГЇ ‫ ﺷﻬﻨﮕﻲ‬кит. вазифа ва амали шањна.
ШАЊНАГОЊ ‫ ﺷﻬﻨﻪ ﮔﺎه‬миршабхона.
ШАЊНАЙ ‫ ﺷﻬﻨﻲ‬мус. як навъи най.
ШАЊНИШИН ‫ ﺷﻪﻧﺸﻴﻦ‬1. таър. љои нишасти
подшоњон. 2. љои аз фарши хона андак баланд
дар пешгоњ барои мењмонони баландќадр.
ШАЊНОЗ ‫ ﺷﻬﻨﺎز‬яке аз маќомњои фаръии
“Шашмаќом”.
ШАЊНОЙ ‫ ﺷﻬﻨﺎي‬ниг. шањнай.
ШАЊОБ а. ‫ ﺷﻬﺎب‬ниг. шињоб.
ШАЊОБРАНГ ‫ ﺷﻬﺎب رﻧﮓ‬ба ранги сурх.
ШАЊОДАТ а. ‫ ﺷﻬﺎدت‬1. шањид шудан, кушта
шудан (дар роњи дин); ба шањодат расидан
шањид шудан. 2. шоњидї, гувоњї додан; ша-
њодат додан гувоњ шудан; калимаи шањодат
фикраи махсуси “лоилоња-иллаллоњ”, ки ба
забон овардани он расмияти мусулмонист.
ШАЊОДАТГОЊ ‫ ﺷﻬﺎدتﮔﺎه‬љои кушта шудан, љои
шањид шудан.
ШАЊОДАТНОМА ‫ ﺷﻬﺎدتﻧﺎﻣﻪ‬њуљљат, ки ягон
њуќуќи воќеиро тасдиќ мекунад; њуљљати
шиносномаи шахсї, њуљљат барои тањсил,
касб ё ихтирои шахсї; шањодатномаи тавал-
луд зоднома.
ШАЊОМАТ а. ‫ ﺷﻬﺎﻣﺖ‬далерї, нотарсї, бебокї.
ШАЊПАР//ШОЊПАР ‫ ﺷﺎﻫﭙﺮ‬//‫ ﺷﻬﭙﺮ‬ниг. шањбол.
ШАЊР I ‫ ﺷﻬﺮ‬1. ободии калони сернуфус, ки мар-
кази маъмурї, тиљоратї ва саноат аст: шањри
марказї, шањри саноатї; шањри серањолї. 2.
кит. кишвар, сарзамин, мамлакат.
ШАЊР II а.‫ ﺷﻬﺮ‬кит. моњи сол.
ШАЊРАК ‫ ﺷﻬﺮك‬1. шањри хурд, шањрча. 2.
маркази аксари ноњияњо дар Тољикистон.
ШАЊРАФРЎЗ ‫ ﺷﻬﺮاﻓﺮوز‬яке аз аз оњангњои
мусиќии классикии шарќї.
ШАЊРБАНД ‫ ﺷﻬﺮﺑﻨﺪ‬1. девори ќалъа, њисор. 2.
мањбус, зиндонї.
ШАЊРВАНД ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪ‬ ањолии расмии шањр ё
кишвар.
ШАЊРВАНДЇ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪي‬ марбут ба шањрванд;
табаа.
ШАЊРДИДА ‫ ﺷﻬﺮدﻳﺪه‬касе, ки дар шањр буда, аз
тартибу кордорињои шањр бохабар аст.
ШАЊРДОР ‫ ﺷﻬﺮدار‬он ки масъулияти идора
намудани шањрро дар ўњда дорад, мири шањр,
раиси шањр.
ШАЊРДОРЇ ‫ ﺷﻬﺮداري‬1. амал ва вазифаи
шањрдор. 2. маркази идораи шањр, њукумати
шањр, баладия.
ШАЊРИВАР ‫ ﺷﻬﺮﻳﻮر‬моњи шашуми соли шамсї
(мутобиќи сунбула), ки ба 23 август- 22
сентябр рост меояд.
ШАЊРИВАРЇ ‫ ﺷﻬﺮﻳﻮري‬кит. 1. мансуб ба шањри-
вар. 2. аввали фасли тирамоњ: абри шањри-
варї.
ШАЊРИЁНА ‫ ﺷﻬﺮﻳﺎﻧﻪ‬ба тартибу ќоидаи шањрї.
ШАЊРИЁР ‫ ﺷﻬﺮﻳﺎر‬кит. подшоњ, шоњ.
ШАЊРИЁРЇ ‫ ﺷﻬﺮﻳﺎري‬1. мансуб ба шањриёр; оид
ба шањриёр. 2. подшоњї, шоњї.
ШАЊРИСТОН ‫ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‬књн. шањри калоне, ки
ќалъа ва дар гирдогирдаш њисор дорад, гирду
атрофи арк, шористон, шорсон; шањр.
ШАЊРИСТОНЇ ‫ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ‬мансуб ба шањристон;
шањрї.
ШАЊРЇ ‫ ﺷﻬﺮي‬1. мансуб ба шањр: китобхонаи
шањрї. 2. ањли шањр, сокини шањр.
ШАЊРНИШИН ‫ ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻦ‬муќим дар шањр.
ШАЊРОРОЇ ‫ ﺷﻬﺮآراﻳﻲ‬зебу оро додани шањр ба
 – 633 –
ягон муносибат.
ШАЊРОЊ ‫ ﺷﻬﺮاه‬ниг. шоњроњ.
ШАЊРОШЎБ ‫ ﺷﻬﺮآﺷﻮب‬1. он ки шањреро ба
ошўб меандозад, он ки дар њусну љамол
шањреро ба шўр овардааст. 2. шўрангез. 3. як
навъи шеър, ки мазмуни шўху шўрангез
дорад.
ШАЊРОШЎБОНА ‫ ﺷﻬﺮآﺷﻮﺑﺎﻧﻪ‬ба таври шањро-
шўб; шўрангезона.
ШАЊРУХ ‫ ﺷﻬﺮخ‬дар бозии шатранљ якбора
расидани кишти асп њам ба шоњ, њам ба рух.
ШАЊРРЎД ‫ ﺷﻬﺮرود‬рўди асосие, ки шањрро бо об
таъмин мекунад.
ШАЊРЎД ‫ ﺷﻬﺮود‬1. ниг. шоњрўд. 2. номи рўде дар
Эрон.
ШАЊРСОЗ ‫ ﺷﻬﺮﺳﺎز‬он ки дар сохтану бино
кардан ва ободии шањр сањмгузор аст, он ки
шањр месозад.
ШАЊРСОЗЇ ‫ ﺷﻬﺮﺳﺎزي‬бино кардани шањр,
сохтани шањр.
ШАЊРТОШ ‫ ﺷﻬﺮﺗﺎش‬кит. њамшањрї.
ШАЊРЧА ‫ ﺷﻬﺮﭼﻪ‬шањри хурд; ќасаба.
ШАЊСАВОР ‫ ﺷﻪﺳﻮار‬ниг. шоњсавор.
ШАЊСУТУН ‫ ﺷﻪﺳﺘﻮن‬ниг. шоњсутун.
ШАЊСУФА ‫ ﺷﻪ ﺻﻔﻪ‬суфаи калони баланд.
ШАЊТОР ‫ ﺷﻪ ﺗﺎر‬мус. тори ѓафсу асосии асбоби
мусиќии тордор.
ШАЊТУТ ‫ ﺷﻬﺘﻮت‬ниг. шоњтут.
ШАЊЉЎЙ ‫ ﺷﻬﺠﻮي‬љўи калон, нањр.
ШАЊШАРОБ ‫ ﺷﻬﺸﺮاب‬навъи майи (шароби) олї.
ШАЉАН а. ‫ ﺷﺠﻦ‬кит. ѓам, андўњ.
ШАЉАР а. ‫ ﺷﺠﺮ‬кит. дарахт.
ШАЉАРА а. ‫ ﺷﺠﺮه‬рўйхати номи аљдоди касе,
насабнома, шаљаранома.
ШАЉАРЇ ‫ ﺷﺠﺮي‬1. мансуб ба шаљар; дорои
нишона ё аломате аз дарахт. 2. навъи хати
арабї-форсї ва њисоби абљад, ки шакли
њарфњо ба шохањои дарахт монанданд.
ШАЉАРАНАВИС ‫ ﺷﺠﺮهﻧﻮﻳﺲ‬он ки насабномаи
авлодро навишта бошад.
ШАШ
ШАЉАРНОМА ‫ﺷﺠﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ниг. шаљара.
ШАЉИР а.‫ ﺷﺠﻴﺮ‬кит. тир.
ШАЉОМ ‫ﺷﺠﺎم‬ кит. сармои сахт.
ШАШ ‫ ﺷﺶ‬шумораи миќдорї байни панљу њафт,6.
ШАШАНГУШТА ‫ ﺷﺶ اﻧﮕﺸﺘﻪ‬он ки панљаи по ё
дасташ шаш ангушт дорад, барака.
ШАШАФЗОЛ ‫ ﺷﺶاﻓﺰال‬ду ќисми мудаввари
дандонадори як љузъи мошин, ки ба воситаи
шаш дандона њаракат мекунанд.
ШАШАФЗОР ‫ ﺷﺶ اﻓﺰار‬ниг. шашафзол.
ШАШБАЛЛА ‫ ﺷﺶﺑﻠّﻪ‬шаш балл дошта: боди
шашбалла, заминљунбии шашбалла.
ШАШБЕЛА ‫ ﺷﺶﺑﻴﻠﻪ‬сифати завраќе, ки тавассути
шаш бел ронда мешавад: завраќи шашбела.
ШАШБУРЉА ‫ ﺷﺶﺑﺮﺟﻪ‬дорои шаш бурљ,
шашманорадор: мадрасаи шашбурља.
ШАШГЎША ‫ ﺷﺶﮔﻮﺷﻪ‬ниг. шашкунља.
ШАШДАР ‫ ﺷﺶ در‬1. љое ва чизе, ки шаш дари
баромад дошта бошад. 2. дар бозии нард-
мавриде, ки яке аз бозигарон њамаи шаш
хонаи пеши роњи њарифро гирифта роњи ўро
баста бошад. 3. баста будани роњи баромад ва
наљот; ба шашдар афтодан а) шашдар шудан
дар бозии нард; б) сахт дар тангї мондан; дар
шашдари њайрат мондан дар коре сахт њайрон
монда чї кор кардан ва куљо рафтани худро
надонистан, ољиз мондан.
ШАШДАРА ‫ ﺷﺶ دره‬дорои шаш дар.
ШАШДОНГ ‫ ﺷﺶداﻧﮓ‬тамоми моликияти ба
шаш ќисм таќсимшаванда; тамоми
моликияти касе; пурра, комил.
ШАШЇ ‫ ﺷﺸﻲ‬1. мансуб ба шаш. 2. ќартаи
шашхолдор.
ШАШКА р. ‫ ﺷﺸﻜﻪ‬бозї дар тахтаи 64 (ё 100)
хонадор бо мўњрањои сиёњу сафед.
ШАШКАБОЗ ‫ ﺷﺸﻜﻪ ﺑﺎز‬бозикунандаи шашка.
ШАШКАБОЗЇ ‫ ﺷﺸﻜﻪﺑﺎزي‬машѓул шудан бо
бозии шашка, бозии шашка.
ШАШКАРАТА ‫ ﺷﺶﻛﺮﺗﻪ‬шаш баробар, ба шаш
зарбшуда; ќањрамони шашкаратаи љањон
варзишгаре, ки ба гирифтани унвони ќањра-
монї шаш бор муяссар шудааст.
ШАШ – 634 –
ШАШКАРАТЇ ‫ ﺷﺶﻛﺮﺗﻲ‬шашзарбї. ШАШРЎЗАГЇ ‫ ﺷﺶ روزﮔﻲ‬:дар шашрўзагї дар аз
шаш рўзи арзи вуљуд карданаш.
ШАШКУНЉА ‫ ﺷﺶﻛﻨﺠﻪ‬шакли њандасие, ки шаш
кунљ дорад. ШАШРЎЗЇ ‫ ﺷﺶ روزي‬марбут ба шашрўза.
ШАШЌАБАТА ‫ ﺷﺶﻗﺒﻄﻪ‬1. аз шаш ќабат ибо- ШАШРЎЯ ‫ ﺷﺶروﻳﻪ‬љисме ё шакли њандасие, ки
ратбуда; шаш ќабат кўрпа; бинои шашќабата шаш тараф дорад.
бинои шашошёна.
ШАШСАД ‫ﺷﺶﺻﺪ‬ шумораи миќдорї шаш бор
ШАШЌАТОР ‫ ﺷﺶﻗﻄﺎر‬иборат аз шаш ќатор: сад.
ашки шашќатор.
ШАШСАДЇ ‫ﺻﺪي‬ ‫ ﺷﺶ‬њар чизи шашсад-шашсад
ШАШМАЌОМ ‫ ﺷﺸﻤﻘﺎم‬мус. маљмўи шаш маќоми људошуда.
асосии мусиќии классикии тољик, ки њар як
маќом дар дохили худ шўъбањо ва љузъњои
ШАШСАДУМ ‫ﺷﺶﺻﺪم‬ шумораи тартибї аз
шашсад.
зиёде дорад.
ШАШСАДУМИН ‫ ﺷﺶﺻﺪﻣﻴﻦ‬марбут ба шаш-
ШАШМАЌОМДОН ‫ ﺷﺸﻤﻘﺎمدان‬мутахассиси суру-
садум; тартиби касе ё чизе, ки дар шумораи
дан ва навохтани оњангњои мусиќии клас-
шашсад ќарор дорад.
сикии тољик-Шашмаќом.
ШАШСАРЇ ‫ ﺷﺶﺳﺮي‬кит. њар чизи навъи аъло; ◊
ШАШМАЌОМХОН ‫ ﺷﺸﻤﻘﺎمﺟﻮان‬сарояндаи зари шашсарї тиллои комилиёр.
оњангњои Шашмаќом; сарояндаи оњангњои
классик. ШАШСОАТА ‫ ﺷﺶﺳﺎﻋﺘﻪ‬мўњлати шаш соат
дошта; барои шаш соат.
ШАШМЕТРА ‫ ﺷﺶﻣﺘﺮه‬он чи шаш метр (600см)
андоза дорад: тахтаи шашметра. ШАШСОАТЇ ‫ﺷﺶﺳﺎﻋﺘﻲ‬ шаш соат –шаш соат
људо шуда.
ШАШМЕТРЇ ‫ ﺷﺸﻤﺘﺮي‬он чи ки ба ду ва зиёдтар
ќисми баробари иборат аз шаш метр људо ШАШСОЛА ‫ ﺷﺶﺳﺎﻟﻪ‬мўњлати шаш сол дошта, ба
карда шудааст: дањ дона тахтаи шашметрї. њастияш шаш сол пуршуда.
ШАШМОЊА ‫ ﺷﺶﻣﺎﻫﻪ‬муддати шаш моњро ШАШСОЛАГЇ ‫ ﺷﺶﺳﺎﻟﮕﻲ‬шашсола будан; шаш
фарогиранда; курси шашмоња курсе, ки сол доштан: дар шашсолагї.
муддати давомоташ шаш моњ аст.
ШАШСОЛЇ ‫ﺷﺶﺳﺎﻟﻲ‬ шаш сол–шаш сол таќсим
ШАШМОЊАГЇ ‫ﺷﺸﻤﺎﻫﮕﻲ‬ шаш моњ дошта: дар шуда.
шашмоњагї.
ШАШТАБАЌА ‫ ﺷﺶ ﻃﺒﻘﻪ‬ниг. шашќабата.
ШАШОШЁНА ‫ ﺷﺶآﺷﻴﺎﻧﻪ‬аз шаш ошёна (ќабат)
ШАШТАРАФА ‫ ﺷﺶﻃﺮﻓﻪ‬дорои шаш тараф буда.
иборатбуда: бинои шашошёна.
ШАШТИРА ‫ ﺷﺶﺗﻴﺮه‬силоњи оташфишоне, ки ба
ШАШОШЁНАДОР ‫ﺷﺶآﺷﻴﺎﻧﻪدار‬ дорои шаш
тирхонааш шаш тир меѓунљад: таппончаи
ошёна, шашќабата.
шаштира.
ШАШПАНЉЗАН ‫ ﺷﺸﭙﻨﺞزن‬бозингари бозињои
ШАШТОГЇ ‫ ﺷﺸﺘﺎﮔﻲ‬шаш дона –шаш дона.
саргармкунанда, ќиморбоз.
ШАШТОЇ ‫ ﺷﺸﺘﺎﻳﻲ‬ниг. шаштогї.
ШАШПАР‫ ﺷﺶﭘﺮ‬гурзе, ки шаш пару шаш пањлу
дорад. ШАШТОР ‫ ﺷﺶ ﺗﺎر‬номи яке аз олатњои мусиќии
торї.
ШАШПО ‫ ﺷﺶ ﭘﺎ‬он чи ки дорои шаш по бошад.
ШАШЊАЗОРА ‫ ﺷﺶ ﻫﺰاره‬ниг. шашњазорум.
ШАШРУКНА ‫ ﺷﺶرﻛﻨﻪ‬1. адш. дар арўз шеъре,
ки њар мисраи он ба шаш ќисм таќтеъ шавад. ШАШЊАЗОРЇ ‫ﺷﺶﻫﺰاري‬ шаш њазор –шаш
2. меъ. биное, ки дорои шаш сутун бошад. њазор људошуда.
ШАШРЎЗА ‫ ﺷﺶروزه‬бо шаш рўз, ба муддати ШАШЊАРБА ‫ ﺷﺶﺣﺮﺑﻪ‬як навъи варзиш.
шаш рўз, он чи муддаташ шаш рўз аст; дунёи
шашрўза дунёи гузарон.
ШАШЊАФТАИНА ‫ﺷﺶ ﻫﻔﺘﺌﻴﻨﻪ‬ мўњлати шаш
њафта дошта.
 – 635 –
ШАШЉИЛДА ‫ ﺷﺶﺟﻠﺪه‬асаре, ки аз шаш љилд
иборат аст: куллиёти шашљилда.
ШАШЉИЛДЇ ‫ ﺷﺸﺠﻠﺪي‬марбут ба шашљилда.
ШАШЯК ‫ ﺷﺶ ﻳﻚ‬аз шаш як њисса, 1,6.
ШАЪБ а. ‫ ﺷﻌﺐ‬кит. мардум, тўдаи мардум.
ШАЪБАДА а. ‫ ﺷﻌﺒﺪه‬1. найранг, найрангбозї. 2.
маљ. њила, макр, фиреб.
ШАЪБАДАБОЗ ‫ ﺷﻌﺒﺪه ﺑﺎز‬найрангбоз.
ШАЪБАДАБОЗЇ ‫ ﺷﻌﺒﺪهﺑﺎزي‬амали шаъбадабоз.
ШАЪБОН а. ‫ ﺷﻌﺒﺎن‬моњи њаштуми солшумории
ќамарии њиљрї.
ШАЪН//ШОН а. ‫ﺷﺎن‬//‫ ﺷﺄن‬шараф, эътибор, ќадр,
мартаба, дараља; ба шаъни... ба шарафи...
ШАЪР а. ‫ ﺷﻌﺮ‬кит. 1. мўй; маљмўи мўйсари касе.
2. болопўши мўини сабуки шабона.
ШАЪРБОФ ‫ ﺷﻌﺮﺑﺎف‬кит. 1. мўйтоб, мўйбоф. 2.
он ки аз мўй ё абрешим порча мебофад.
ШАЪРПЎШ ‫ ﺷﻌﺮﭘﻮش‬кит. пўшандаи љомаи
мўина, мўинапўш.
ШАЪШАА а. ‫ ﺷﻌﺸﻌﻪ‬дурахш, дурахшонї, љило,
тобонї, тобандагї.
ШАЪШААДОР ‫ﺷﻌﺸﻌﻪدار‬ дурахшон, тобон,
нурпош.
ШАЪШААПОШ ‫ ﺷﻌﺸﻌﻪﭘﺎش‬нурафшон; офтоби
шаъшаапош офтоби нурпош ва равшани-
парокан.
ШАЪШААПОШЇ ‫ ﺷﻌﺸﻌﻪﭘﺎﺷﻲ‬нурафшонї, нур-
пароканї (Офтоб, Моњ, ситорањо).
ШЕБ ‫ ﺷﻴﺐ‬шакли ихтисории нишеб; муќоб. фароз.
ШЕБА ‫ ﺷﻴﺒﻪ‬кит. аз камон тир партоб кардан.
ШЕБДОР ‫ﺷﻴﺐدار‬ љои нишебї ва пастхамї
дошта.
ШЕБИДАН ‫ ﺷﻴﺒﻴﺪن‬кит. омехтан, аралаш кардан.
ШЕБО ‫ ﺷﻴﺒﺎ‬кит. шефта, мушавваш, пуризтироб.
ШЕВА I ‫ ﺷﻴﻮه‬1. тарз, тариќ, равиш. 2. ноз, ка-
рашма. 3. њила. 4. њунар, фазилат.
ШЕВА II ‫ ﺷﻴﻮه‬тарзи талаффузи мањал ва љои
муайяне, лањља.
ШЕВАБОЗ ‫ ﺷﻴﻮه ﺑﺎز‬ниг. шевагар.
ШЕВАГАР ‫ ﺷﻴﻮه ﮔﺮ‬ишвагар, дилфиреб.
ШЕР
ШЕВАГАРЇ ‫ ﺷﻴﻮهﮔﺮي‬1. ишвагарї, нозу карашма
кардан. 2. маљ. фиребгарї, њилагарї.
ШЕВАГЇ ‫ ﺷﻴﻮﮔﻲ‬гуфт. мансуб ба шева; лањљавї.
ШЕВАН ‫ ﺷﻴﻮن‬нола, навња, гиряву зорї њангоми
рўй додани мусибате; шеван кардан оњу нола
кардан, доду фиѓон баровардан.
ШЕВАНД ‫ ﺷﻴﻮﻧﺪ‬тахтаи нонросткунї, тахта
барои рост кардани нон ва дигар мањсулоти
хамирї.
ШЕВАШИНОС ‫ ﺷﻴﻮهﺷﻨﺎس‬мутахассиси тањќиќи
шевањо, он ки шевањоро меомўзад.
ШЕВАШИНОСЇ ‫ﺷﻴﻮهﺷﻨﺎﺳﻲ‬ илми омўхтани
шевањо; лањљашиносї.
ШЕВО ‫ ﺷﻴﻮا‬фасењ, балеѓ.
ШЕВОЗАБОН ‫ﺷﻴﻮازﺑﺎن‬ забони фасењ, ширин ва
фањмо.
ШЕВОЇ ‫ﺷﻴﻮاﻳﻲ‬ мансуб ба шево; фасоњат,
балоѓат.
ШЕД ‫ ﺷﻴﺪ‬шакли кўтоњшудаи хуршед.
ШЕЛОН ‫ ﺷﻴﻼن‬кит. 1. дастархон. 2. маљ. зиёфат,
мењмондорї, базм; масолењи зиёфат.
ШЕР‫ ﺷﻴﺮ‬1. њайвони дарандаи ќавиљусса, ки бозу
ва чанголи ќавї дорад. 2. маљ. далер, љасур,
диловар; ◊ бо думи шер бозї кардан кори
хафвнок кардан; дер ояду шер ояд коре бо
таъхир мешуда бошад њам, расову пухта
шавад.
ШЕРАК ‫ ﺷﻴﺮك‬:шерак шудан далер шудан,
љуръат пайдо кардан.
ШЕРАМАРД ‫ ﺷﻴﺮ ﻣﺮد‬ниг. шермард.
ШЕРАФКАН ‫ ﺷﻴﺮاﻓﻜﻦ‬1. он ки шерро ѓалтонда
маѓлуб мекунад. 2. пурзўр, ќавибозу, далер.
ШЕРБАЧА ‫ ﺷﻴﺮﺑﭽﻪ‬1. бачаи шер. 2. як гурўњ
сарбозони хоси амири Бухоро.
ШЕРБОЗУ ‫ﺷﻴﺮﺑﺎزو‬ ќавидаст, зўр, шуљоъ, пањ-
лавон.
ШЕРБОН ‫ ﺷﻴﺮﺑﺎن‬нигоњубинкунанда ба шер.
ШЕРВАШ ‫ ﺷﻴﺮوش‬кит. шермонанд, шерфаш.
ШЕРАВЖАН ‫ ﺷﻴﺮاوژن‬кит., ниг. шерафкан.
ШЕРВОН ‫ ﺷﻴﺮوان‬љои холї байни саќф ва боми
дупўшаи он.
ШЕР
ШЕРВОНИПЎШ ‫ ﺷﻴﺮواﻧﻲﭘﻮش‬боме, ки болояш
ба шакли махрутї пўшонда шудааст; ниг.
шервонї.
ШЕРВОНЇ ‫ ﺷﻴﺮواﻧﻲ‬боме, ки хаймавор чўбкорї
шуда ба он тунука зада бошанд.
ШЕРВОР ‫ﺷﻴﺮوار‬ чун шер, шер барин; далер,
бебок.
ШЕРГИР ‫ ﺷﻴﺮﮔﻴﺮ‬1. он ки шерро шикор карда
метавонад. 2. маљ. далер, нотарс, зўрманд.
ШЕРДИЛ ‫ ﺷﻴﺮدل‬далер, нотарс, бебок; шердил
кардан касеро дар коре далер кардан; шердил
шудан љуръат пайдо кардан.
ШЕРДИЛЇ ‫ﺷﻴﺮدﻟﻲ‬ љасорат, диловарї, нотарсї,
бебокї.
ШЕРДИЛОНА ‫ﺷﻴﺮدﻻﻧﻪ‬ љасурона, бебокона,
нотарсона.
ШЕРДОР ‫ ﺷﻴﺮدار‬1. ниг. шербон. 2. дорои тасвири
шер: мадрасаи Шердор.
ШЕРЗАЊРА ‫ ﺷﻴﺮ زﻫﺮه‬ниг. шердил.
ШЕРЗОД ‫ ﺷﻴﺮ زاد‬ниг. шердил.
ШЕРЗЎР ‫ ﺷﻴﺮزور‬1. зўрманди
шермонанд, хеле
зўр. 2. сифати Бањроми Гўр, ки гўё монанди
шер зўрї доштааст.
ШЕРЇ ‫ ﺷﻴﺮي‬шер будан, монанди шер будан,
њайбат ва зўрии шерона доштан; диловарї,
љасурї; шерї гирифтан шердил шудан, љасо-
рат пайдо кардан; шерї кардан рафтори
шерона кардан; далерї ва шуљоат нишон
додан.
ШЕРМАРД ‫ ﺷﻴﺮﻣﺮد‬диловар, далер, нотарс,
шуљоъ, бебок.
ШЕРМАРДЇ ‫ ﺷﻴﺮﻣﺮدي‬диловарї, љасорат, аз љон
натарсида худро ба обу оташ задан.
ШЕРМОНАНД ‫ﺷﻴﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‬ монанди шер, ба сони
шер.
ШЕРОЗА I ‫ ﺷﻴﺮازه‬њошия, зење, ки ба даври тоќї,
бари љома, гирди остин ва ѓ. медўзанд.
ШЕРОЗА II ‫ ﺷﻴﺮازه‬дар истилоњи сањњофї љузва-
бандии китоб; бахяи махсусе, ки сањњоф ба ду
тарафи вараќњои дўхташуда мезанад.
ШЕРОЗАБАНД ‫ ﺷﻴﺮازه ﺑﻨﺪ‬сањњоф, муќовагар.
ШЕРОЗАБАНДЇ ‫ ﺷﻴﺮازهﺑﻨﺪي‬муќовабандї, сањњо-
фї.
– 636 –
ШЕРОЗАДЎЗ ‫ ﺷﻴﺮازهدوز‬он ки шероза медўзад.
ШЕРОЗАДЎЗЇ ‫ ﺷﻴﺮازه دوزي‬амали шерозадўз.
ШЕРОЗЇ ‫ ﺷﻴﺮازي‬1. мансуб ба шањри Шероз. 2.
яке аз навъњои харбуза.
ШЕРОНА ‫ ﺷﻴﺮاﻧﻪ‬чун шер, мисли шер, шервор;
љасурона, далерона.
ШЕРОСО ‫ ﺷﻴﺮآﺳﺎ‬ниг. шервор.
ШЕРПАЛАНГ ‫ ﺷﻴﺮﭘﻠﻨﮓ‬зоол. як навъ њайвони
палангмонанд, ирбис.
ШЕРПАНЉА ‫ ﺷﻴﺮﭘﻨﺠﻪ‬киноя аз зўр, ќавї.
ШЕРСАГ ‫ ﺷﻴﺮﺳﮓ‬саге чун шер нотарс, зўр ва
фарогирандаи шикор.
ШЕРСИФАТ ‫ ﺷﻴﺮ ﺻﻔﺖ‬ниг. шерона.
ШЕРСОН ‫ ﺷﻴﺮﺳﺎن‬ниг. шерона.
ШЕРТАВОН ‫ ﺷﻴﺮﺗﻮان‬дар ќувват ва зўрї чун шер,
тавоно.
ШЕРТАН ‫ ﺷﻴﺮﺗﻦ‬кит. пањлавоне, ки њамчун шер
миёнборику тану тўшу бозуњояш калон ва
ќавї мебошад.
ШЕРФАШ ‫ ﺷﻴﺮﻓﺶ‬кит. шермонанд, шерваш.
ШЕРШИКОР ‫ ﺷﻴﺮﺷﻜﺎر‬кит. 1. шикоркунандаи
шер. 2. њамчун шер шикоркунанда, дар шикор
њамчун шер зўру тавоно. 3. марди далер,
пањлавон, шерафкан.
ШЕФ англ. ‫ ﺷﻴﻒ‬гуфт. 1. идорае, ки муассисае,
мактабе ё муассисаи дигареро ба шефї
гирифтааст, сарпараст. 2. сардор, раис.
ШЕФЇ ‫ ﺷﻴﻔﻲ‬ўњдадории љамъиятии муассисае
барои ёрии моддї додан ба идора, мактаб ё
муассисаи дигар: ба шефї гирифтан ягон
муассисаро зери сарпарастї ва мадад
гирифтан, сарпарастї.
ШЕФТА ‫ ﺷﻴﻔﺘﻪ‬шайдо, дилдода, мафтун, ошиќ;
ошуфта, њайрон; шефта шудан а) ошиќ
шудан, дил бохтан; б) њайрон шудан.
ШЕФТАГЇ ‫ ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ‬ошиќї, дилбохтагї; ошуфта-
гию саргаштагї (аз ишќ).
ШЕФТАДИЛ ‫ ﺷﻴﻔﺘﻪدل‬шайдо, мафтун; дилбохта.
ШЕФТАН ‫ ﺷﻴﻔﺘﻦ‬1. мафтун шудан, шайдову
шефта шудан. 2. телба шудан, саросема
шудан.
ШЕЊА ‫ ﺷﻴﻬﻪ‬ниг. шиња.
 – 637 –
ШЕЊАКАШЇ ‫ ﺷﻴﻬﻪﻛﺸﻲ‬бонгзании асп.
ШЕЪР а. ‫ ﺷﻌﺮ‬сухани мавзуни ќофиядор, асари
бадеие, ки ба ин тарз навишта шудааст: шеър
бастан, шеър гуфтан, шеър хондан; шеъри
“нав” ашъори дар шакли нав, ки дар солњои
охир расм гардид; шеъри сафед ниг. шеъри
нав.
ШЕЪРБОФ ‫ ﺷﻌﺮﺑﺎف‬кит. 1. шоир, нозим. 2.
шоиртарош, ќофиябоф.
ШЕЪРБОФЇ ‫ ﺷﻌﺮﺑﺎﻓﻲ‬амали шеърбоф.
ШЕЪРГЎЇ ‫ ﺷﻌﺮﮔﻮﻳﻲ‬шеърнависї, шоирї.
ШЕЪРДОН ‫ ﺷﻌﺮدان‬он ки шеъри зиёдеро аз ёд
медонад ва ба маънии шеър мерасад.
ШЕЪРДОНЇ ‫ ﺷﻌﺮداﻧﻲ‬шеърдон будан.
ШЕЪРДУЗД ‫ ﺷﻌﺮدزد‬он ки шеъри дигаронро
они худ ба ќалам медињад.
ШЕЪРДЎСТ ‫ ﺷﻌﺮدوﺳﺖ‬он ки шеърро бисёр
мехонад ва дўст медорад.
ШЕЪРДЎСТЇ ‫ ﺷﻌﺮدوﺳﺘﻲ‬дўст доштани шеър.
ШЕЪРЁДКУНЇ ‫ ﺷﻌﺮﻳﺎدﻛﻨﻲ‬аз бар кардани шеър,
ки барои парвариш ва инкишофи завќи бадеї
ањамияти калон дорад.
ШЕЪРИЯТ а. ‫ ﺷﻌﺮﻳﺖ‬шоирона будан; латифу
нафис будан.
ШЕЪРЇ ‫ ﺷﻌﺮي‬мансуб ба шеър; ќувваи шеърї
истеъдоди шоирї.
ШЕЪРНАВИС ‫ ﺷﻌﺮﻧﻮﻳﺲ‬шоир, иншокунандаи
шеър, шеъргўй.
ШЕЪРНАВИСЇ ‫ ﺷﻌﺮﻧﻮﻳﺴﻲ‬шеър эљод кардан,
шеър гуфтан, шоирї.
ШЕЪРРАС ‫ ﺷﻌﺮرس‬он ки маъно ва нозукињои
шеърро дарк мекунад; шеърфањм, маъни-
шикоф.
ШЕЪРСАРОЙ ‫ ﺷﻌﺮﺳﺮاي‬гўянда ва хонандаи
шеър бо лањну оњанг; шоир.
ШЕЪРТИРОЗ ‫ ﺷﻌﺮﻃﺮاز‬киноя аз шоир.
ШЕЪРФАЊМ ‫ ﺷﻌﺮﻓﻬﻢ‬ниг. шеъррас.
ШЕЪРФАЊМЇ ‫ ﺷﻌﺮﻓﻬﻤﻲ‬дарк кардани маъно,
нозукињо ва нуктањои шеър; соњиб будан ба
завќи бадеї.
ШЕЪРХОН ‫ ﺷﻌﺮﺧﻮان‬он ки шеъри худ ё дигареро
хонда ба дигарон мешунавонад.
ШИБ
ШЕЪРХОНЇ ‫ ﺷﻌﺮﺧﻮاﻧﻲ‬1. хондан, мутолиа
кардани шеър. 2. бо овози баланд хондан ва
сурудани шеър; шеърхонї кардан шеър
хондан.
ШЕЪРШИНОС ‫ ﺷﻌﺮﺷﻨﺎس‬он ки даќоиќи маънї
ва ќоидаву ќонунњои шеърро медонад,
шеъррас.
ШЕЪРШИНОСЇ ‫ ﺷﻌﺮﺷﻨﺎﺳﻲ‬шеършинос будан.
ШИА а. ‫ ﺷﻴﻌﻪ‬яке аз мазњаби асосї дар Ислом;
пайравони Алї.
ШИАМАЗЊАБ ‫ ﺷﻴﻌﻪﻣﺬﻫﺐ‬д. пайрави мазњаби
шиа, он ки дар мазњаби шиа аст.
ШИБАР ‫ ﺷﺒﺮ‬замини пурнам.
ШИБАРЗАМИН ‫ ﺷﺒﺮزﻣﻴﻦ‬замини сернами лаби
об, замини серзањ.
аз
ШИБАРШАВЇ ‫ ﺷﺒﺮﺷﻮي‬шибар шудани замин,
сернам шудани замин, зањ зер кардани замин.
ШИББА ‫ﻪ‬‫ ﺷﺒ‬бо кўбаи махсус, бо паси каланд ё
бел зада њамвор кардани замини сусти ягон
љо: шибба кардан.
ШИББАЗАНЇ ‫ﻪ زﻧﻲ‬‫ ﺷﺒ‬ниг. шиббакунї.
ШИББАКУНЇ ‫ﻪﻛﻨﻲ‬‫ ﺷﺒ‬бо васоили махсус зада
сахт кардани замини нарм.
ШИББАКЎБАК ‫ﻪﻛﻮﺑﻚ‬‫ ﺷﺒ‬ѓулаест дастадор, ки
онро бар замини суст зада заминро сахт
мекунанд.
ШИББАМОШИН ‫ﻪﻣﺎﺷﻴﻦ‬‫ ﺷﺒ‬гуфт. мошини мах-
суси шиббакунї.
ШИББАХЎРДА ‫ﻪﺧﻮرده‬‫ ﺷﺒ‬замини сахтшуда дар
натиљаи помолшавї ё задан бо чизе.
ШИБИРЃОНЇ ‫ ﺷﺒﺮﻏﺎﻧﻲ‬навъе аз ангури сиёњ, ки
ба вилояти Шибирѓони Афѓонистон мансуб
аст.
ШИБИР-ШИБИР ‫ ﺷﺒﺮ ﺷﺒﺮ‬калимаи таќлиди ово-
зи ба њам расидани баргњо аз таъсири боди
сабук ва ѓ.
ШИБИТ ‫ ﺷﺒﺖ‬гиёњи полезии хўрокї, ки тамъ ва
бўи хуше дорад.
ШИБОЃ ‫ ﺷﺒﺎغ‬бот. буттаи худрўй аз ќабили
явшон, ки чун сўзишворї ба кор меравад.
ШИБОЃЇ ‫ ﺷﺒﺎﻏﻲ‬гуфт., мансуб ба шибоѓ; нони
шибоѓї нони дар оташи шибоѓ пухташуда.
ШИБ
ШИБР а. ‫ ﺷﺒﺮ‬ваљаб; андозаи паймоиш баробар
ба 22,5 см.
ШИБРАМ ‫ ﺷﺒﺮم‬бот. гиёњест биёбонї, баланд-
поя, рост ва ширадор монанди най, ки дар
тибби ќадим барои муолиљаи истисќо
(обхўра), ќулинљ, дарди мафосил ва ѓ. ба кор
мерафтааст.
ШИБУРЃОНЇ ‫ ﺷﺒﺮﻏﺎﻧﻲ‬ниг. шибирѓонї.
ШИБ-ШИДАМ ‫ ﺷﺐ ﺷﺪم‬:шиб-шидам кардан
касеро гуфт. њамаи чизу чораи касеро рабу-
дан.
ШИБ-ШИЛТА ‫ﺷﻠﺘﻪ‬ ‫ ﺷﺐ‬гуфт. тамоман тар.
ШИВАР ‫ ﺷﻮر‬ниг. шибар.
ШИВАРЗАМИН ‫ ﺷﻮرزﻣﻴﻦ‬ниг. шибарзамин.
ШИВИР-ШИВИР ‫ ﺷﻮﻳﺮﺷﻮﻳﺮ‬калимаи таќлиди
овоз садои ба њам расиши баргњои дарахт.
ШИВОЌ ‫ ﺷﻮاق‬ниг. шибоѓ.
ШИГАРФ ‫ ﺷﮕﺮف‬1. кит. аљиб, њайратовар; хуб,
зебо. 2. одами њайратовар; одами пўши-
дахислат.
ШИГАРФЇ ‫ ﺷﮕﺮﻓﻲ‬1. зебої. 2. чобукдастї, чо-
локї, њунармандї.
ШИГИФТ ‫ ﺷﮕﻔﺖ‬1. тааљљуб, њайрат, њайронї. 2.
аљиб, њайратовар.
ШИГИФТАН ‫ﺷﮕﻔﺘﻦ‬ дар тааљљуб мондан, њай-
рон шудан.
ШИГИФТИДАН ‫ ﺷﮕﻔﺘﻴﺪن‬кит., ниг. шигифтан.
ШИГИФТЇ ‫ ﺷﮕﻔﺘﻲ‬1. њайратангез, мавриди
таваљљуњ ќароргирифта. 2. аљобат, аљоибї,
ѓалатї будан.
ШИГОФ ‫ﺷﮕﺎف‬ шакли дигари шикоф.
ШИГОФИДАН ‫ ﺷﮕﺎﻓﻴﺪن‬ниг.шикофидан.
ШИГОФТАН ‫ ﺷﮕﺎﻓﺘﻦ‬ниг. шикофтан.
ШИГУФА ‫ ﺷﮕﻮﻓﻪ‬шукуфа.
ШИГУФОНИДАН ‫ ﺷﮕﻮﻓﺎﻧﻴﺪن‬шукуфонидан, гул-
кунонидан.
ШИГУФТАН ‫ ﺷﮕﻔﺘﻦ‬шакли дигари шукуфтан.
ШИЃ ‫ ﺷﻎ‬ниг. чиѓ.
ШИЃЃАС ‫ ﺷﻐّﺲ‬калимаи таќлиди овози ќамиш
дар ќамишзор ва монанди он.
– 638 –
ШИЃЕЛ ‫ ﺷﻐﻴﻞ‬сермеваю серњосил, пурбор (шохаи
дарахт).
ШИЃОВУЛ ‫ ﺷﻐﺎول‬таър. аз мансабњои дарборї
дар аморати Бухоро  ноиби удайчї.
ШИДДАТ а. ‫ت‬‫ ﺷﺪ‬1. њадди баланд ва сахти
њолате; аз шиддати... аз сахтии..., аз зиёдии...,
аз баландии...; шиддат кардан а) ављ
гирифтан, ба дараљаи баланд расидан; б)
киноя аз дўѓ задан, тањдид кардан. 2. тезї ва
суръати баланди ќувваи барќ.
ШИДДАТГИРЇ ‫ت ﮔﻴﺮي‬‫ ﺷﺪ‬ниг. шиддатёбї.
ШИДДАТЁБЇ ‫تﻳﺎﺑﻲ‬‫ ﺷﺪ‬ављгирии шиддат;
баланд шудани шиддат.
ШИДДАТНОК ‫ﺗﻨﺎك‬‫ ﺷﺪ‬сахт, тез, бошиддат.
ШИДДАТНОКЇ ‫ﺗﻨﺎﻛﻲ‬‫ ﺷﺪ‬сахтї, тезї.
ШИЁН ‫ ﺷﻴﺎن‬кит. љазо, мукофот, подош.
ШИЁР‫ ﺷﻴﺎر‬кит. шудгор; шиёр кардан шудгор
кардан, рондани замин.
ШИЗ ‫ ﺷﻴﺰ‬кит. обнус, чўби сахти сиёњ, ки аз он
асбобњои гаронбањои гуногун сохта мешавад
ШИКАМ ‫ ﺷﻜﻢ‬ќисме аз аъзои бадани одам ва ё
њайвонот, ки аъзои њозима дар вай љо дорад;
◊ шикам танбўр навохтан сахт гушна будан;
шикам хорида гаштан а) бањона кардан, узр
овардан; б) кор накарда гаштан, бењуда ваќт
гузаронидан.
ШИКАМБА ‫ ﺷﻜﻤﺒﻪ‬меъдаи чорпоён, меъдаи
њайвоноти алафхўр.
ШИКАМБАНД ‫ ﺷﻜﻢﺑﻨﺪ‬миёнбанди махсус барои
дуруст нигоњ доштани шикам; миёнбанди
занона барои мањкам доштани доман.
ШИКАМБАНДА ‫ﺷﻜﻢﺑﻨﺪه‬ пурхўр, шикампараст,
баднафс.
ШИКАМБАНДАГЇ ‫ﺷﻜﻢﺑﻨﺪﮔﻲ‬ баднафсї,
пурхўрї, носерамї.
ШИКАМГИРИФТА ‫ ﺷﻜﻢﮔﺮﻓﺘﻪ‬шахси гирифтори
ќабзи меъда ё рўда.
ШИКАМГИРИФТАГЇ ‫ ﺷﻜﻢﮔﺮﻓﺘﮕﻲ‬гирифт кар-
дани меъда ва ё рўда; ќабзи меъда ё рўда.
ШИКАМГУРУСНА ‫ ﺷﻜﻢﮔﺮﺳﻨﻪ‬гурусна, гушна.
ШИКАМЃАФС ‫ ﺷﻜﻢ ﻏﻔﺲ‬ниг. шикамкалон.
ШИКАМДАМ ‫ ﺷﻜﻢ دم‬ниг. шикамкалон.
 – 639 – ШИК
ШИКАМДАРД ‫ ﺷﻜﻢدرد‬дарди меъда ё рўда. ШИКАРА ‫ ﺷﻜﺮه‬кит. мурѓи шикорї, шикор-
кунанда.
ШИКАМДОР ‫ ﺷﻜﻢ دار‬ниг. шикамкалон.
ШИКАСТ ‫ ﺷﻜﺴﺖ‬1. шикаста шудан. 2. маѓлу-
ШИКАМЇ ‫ ﺷﻜﻤﻲ‬мансуб ба шикам.
бият; шикаст афтодан (ба кори касе) нобарорї
ШИКАМКАЛОН ‫ ﺷﻜﻢﻛﻼن‬он чи ва ё он ки рўй додан; шикаст ёфтан шикастан, лат
шикамаш калон ва баромада бошад. хўрдани ягон узви бадан; шикаст додан
маѓлуб кардан касеро, пирўз шудан бар касе;
ШИКАМНОКЇ ‫ ﺷﻜﻤﻨﺎﻛﻲ‬бо шикам рў ба замин.
шикаст хўрдан ба маѓлубият дучор шудан,
ШИКАМПАРАСТ ‫ ﺷﻜﻢﭘﺮﺳﺖ‬пурхўр, он ки маѓлуб гардидан.
њамеша дар пайи хўрокхўрї ва дар љустуљўи
ШИКАСТА ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪ‬1. сифати феълии замони
хўрокњои лазиз аст.
гузашта аз шикастан. 2. ба шикаст
ШИКАМПАРАСТЇ ‫ﺷﻜﻢﭘﺮﺳﺘﻲ‬ шикампараст дучоршуда; дили шикаста дили малул, маъюс
будан; шикамбандагї. ва гирифтори андўњ; хати шикаста а) хати
бурида-бурида, хати мункасир; б) яке аз
ШИКАМПАРВАР ‫ ﺷﻜﻢﭘﺮور‬он ки фаќат дар
тарзњои навишти хатти арабї.
ѓами шикамсерии худ аст, шикамбанда.
ШИКАСТАБАНД ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﻨﺪ‬он ки устухони
ШИКАМПАРВАРЇ ‫ﺷﻜﻢﭘﺮوري‬ ниг. шикам-
шикастаи баданро ба њам оварда мебандад ва
парастї.
муолиља мекунад.
ШИКАМПЕЧ ‫ ﺷﻜﻢ ﭘﻴﭻ‬ниг. шикампечон. ШИКАСТАБАНДЇ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﻨﺪي‬љогузорї ва
ШИКАМПЕЧОН ‫ ﺷﻜﻢﭘﻴﭽﺎن‬дарди шикам, пай- бастани устухонњои шикастаи бадан.
доиши печиш дар шикам.
ШИКАСТАБОЗУ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﺎزو‬ кит. беќувват,
ШИКАМРАВ ‫ ﺷﻜﻢ رو‬дарунрав, исњол. нотавон.
ШИКАМСЕР ‫ ﺷﻜﻢﺳﻴﺮ‬сер, он ки ба хўрок майл ШИКАСТАБОЛ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﺎل‬1. мурѓе, ки болњояш
ва эњтиёљ надорад. шикаста аст. 2. маљ. ољиз, нотавон.
ШИКАМСЕРЇ ‫ ﺷﻜﻢ ﺳﻴﺮي‬серї. ШИКАСТАВОР ‫ﺷﻜﺴﺘﻪوار‬ 1. монанди одами
устухонњояш шикаста. 2. маљ. зарфњои
ШИКАМЧА ‫ ﺷﻜﻤﭽﻪ‬1. шиками хурд. 2. маљ.
шишагї.
нисбат ба касе гуфта мешавад, ки ќадаш паст
бошаду шикамаш калон. ШИКАСТАВОРЇ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪواري‬гуфт. зарфњои
шишагин, ки хеле зиёд мешикананд.
ШИКАМЧАРОН ‫ ﺷﻜﻢ ﭼﺮان‬ниг. шикампараст.
ШИКАСТАГЇ ‫ ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ‬1. шикаста, пора-пора
ШИКАМЧАРОНЇ ‫ ﺷﻜﻢﭼﺮاﻧﻲ‬ниг. шикампарастї.
шудан ё будан. 2. бозораш касодшуда, дар
шикан ‫ ﺷﻜﻦ‬1. асоси замони њозира аз феъли раќобати савдо шикастхўрда, муфлисшуда. 3.
шикастан. 2. љузъи пасини калимањои мураккаб маљ. хоксорї. 4. маљ. дара, љойњои ноњамвор.
ба маънои шикананда: яхшикан, ањдшикан, 5. каср, кам кардан.
паймоншикан.
ШИКАСТАДИЛ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪدل‬ ѓамзада, мањзун, но-
ШИКАН ‫ ﺷﻜﻦ‬печу хами зулф. умед, маъюс.
ШИКАНЉ ‫ ﺷﻜﻨﺞ‬ниг. шиканља. ШИКАСТАДИЛЇ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪدﻟﻲ‬ озурдахотирї, мањ-
зунї, ноумедї.
ШИКАНЉА ‫ ﺷﻜﻨﺠﻪ‬азоб, ранљ, озор, уќубат;
фишор; шиканља кардан азоб додан, тањти ШИКАСТАЗАБОН ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪزﺑﺎن‬он ки ваќти гап
фишор ќарор додан. задан забонаш мегирад, он ки гуфтори
равону фасењ надорад.
ШИКАНЉАГОЊ ‫ ﺷﻜﻨﺠﻪﮔﺎه‬љои азобу азиятдињї
(мас., ба мањбусон). ШИКАСТАКОМЇ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﻛﺎﻣﻲ‬бадбахтї, му-
сибатзадагї, офатзадагї.
ШИКАНЉАОМЕЗ ‫ﺷﻜﻨﺠﻪآﻣﻴﺰ‬ пуразоб, озорди-
њанда. ШИКАСТАМИЗОЉ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﻣﺰاج‬ бемор, тани
носињат.
ШИК – 640 –
ШИКАСТАН ‫ ﺷﻜﺴﺘﻦ‬1. реза-реза кардан, пора- ШИКАСТАЉОНЇ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﺟﺎﻧﻲ‬ ниг. шикаста-
пора кардан, майда кардан; њезум шикастан хотирї.
њезум майда кардан, њезум кафондан. 2.
ШИКАСТАШОХ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺷﺎخ‬1. чорпои шохдоре,
буридан, ќатъ кардан. 3. дар раќобати
ки ба сабабе шохаш шикаста бошад. 2.
тиљорат, савдо ё молиявї шикаст хўрдан. 4.
шохааш шикаста (дарахт). 3. маљ.
таскин ёфтан, пасанда шудан: шикастани
шикастхўрда.
ташнагї; ањд (паймон, ќавл) шикастан ба ањду
ќавли худ вафо накардан; миёни кори касе ШИКАСТНАЁБАНДА ‫ﺷﻜﺴﺖﻧﻴﺎﺑﻨﺪه‬ ниг.
шикастан ба кори касе халал расидан, аз шикастнопазир.
равнаќ мондани кори касе; сухани касеро
шикастан сухани касеро ба инобат
ШИКАСТНАХЎРАНДА ‫ﺷﻜﺴﺖﻧﺨﻮرده‬ ниг. ши-
кастнопазир.
нагирифтан.
ШИКАСТНОПАЗИР ‫ ﺷﻜﺴﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬маѓлубнаша-
ШИКАСТАНАФС ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﻧﻔﺲ‬ одами фурўтан,
ванда; ќавї, тавоно.
хоксор.
ШИКАСТНОПАЗИРЇ ‫ ﺷﻜﺴﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬шикаст-
ШИКАСТАНАФСЇ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﻧﻔﺴﻲ‬фурўтанї, хок-
нопазир будан, шикастнопазир, маѓлубно-
сорї; муќоб. калонгирї.
пазирї; мустањкамї.
ШИКАСТАНАШАВАНДА ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﻧﺸﻮﻧﺪه‬ сахт,
ШИКАСТОВАР ‫ ﺷﻜﺴﺖآور‬маѓлубкунанда; харо-
мањкам, мустањкам.
биовар.
ШИКАСТАНОМ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﻧﺎم‬бадном; ба фасодї ва
ШИКАСТУРЕХТ ‫ ﺷﻜﺴﺖ ورﻳﺨﺖ‬таъмир, тармим;
бадї ном бароварда.
камбуду нуќсони бино.
ШИКАСТАНОПАЗИР ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ќавї, усту-
ШИКАСТХЎРДА ‫ ﺷﻜﺴﺖﺧﻮرده‬маѓлуб, ба ши-
вор, доимї.
каст дучоршуда.
ШИКАСТАПАЙВАНД ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﭘﻴﻮﻧﺪ‬чизи шикас-
таро ба воситае ба њам пайванд намудан
ШИКАСТХЎРЇ ‫ ﺷﻜﺴﺖﺧﻮري‬маѓлубият; дучори
шикаст шудан.
(мас., бо ширеш).
ШИКВА ‫ ﺷﻜﻮه‬гила, шикоят, изњори норизої;
ШИКАСТАПО(Й) (‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﭘﺎ)ي‬1. касе ё чизе, ки
шиква кардан шикоят кардан.
устухони пояш шикаста бошад. 2. маљ. суст,
беќувват, заиф. ШИКВАОМЕЗ ‫ ﺷﻜﻮهآﻣﻴﺰ‬гиламандона, бо изњори
шикоят.
ШИКАСТАПОРА ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﭘﺎره‬реза, хўрда, майда.
ШИКЕБ ‫ ﺷﻜﻴﺐ‬сабр, тоќат, тањаммул; ќарор,
ШИКАСТАРАНГ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪرﻧﮓ‬ рангпарида, зард-
оромї.
ранг.
ШИКАСТАРЎЊ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪروح‬ниг. шикастахотир.
ШИКЕБАНДА ‫ ﺷﻜﻴﺒﻨﺪه‬босабр, тоќатнок.
ШИКЕБИДАН ‫ ﺷﻜﻴﺒﻴﺪن‬сабр кардан, тањаммул
ШИКАСТАУСТУХОН ‫اﺳﺘﺨﻮان‬ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪ‬ он ки ус-
ва бурдборї намудан, тоќат овардан; орому
тухони ў шикастааст.
ќарор гирифтан.
ШИКАСТАХОТИР ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺧﺎﻃﺮ‬озурдадил, афто-
ШИКЕБО ‫ ﺷﻜﻴﺒﺎ‬бобардошт, тоќатнок, тањам-
дарўњ, дилшикаста, маъюс.
мулкунанда, босабр, сабур.
ШИКАСТАХОТИРЇ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﺧﺎﻃﺮي‬ њолати ши-
ШИКЕБОЇ ‫ ﺷﻜﻴﺒﺎﺋﻲ‬сабр, тањаммул, тоќат;
кастахотир.
орому ќарор.
ШИКАСТАЊОЛ ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺣﺎل‬парешонхотир, бад-
ШИКЕБОНИДАН ‫ ﺷﻜﻴﺒﺎﻧﻴﺪن‬тарзи бавоситаи
ањвол, навмеду маъюс.
шикебидан; ором кардан; таскин додан.
ШИКАСТАЊОЛЇ ‫ﺷﻜﺴﺘﻪﺣﺎﻟﻲ‬ аломат ва њолати
ШИКОЛ а. ‫ ﺷﻜﺎل‬ресмоне, ки бо он пойњои асп
шикастањол.
ва хачирњои саркашро мебанданд, ишкел.
ШИКАСТАЉОН ‫ ﺷﻜﺴﺘﻪﺟﺎن‬ниг. шикастахотир.
ШИКОР ‫ﺷﻜﺎر‬ 1. њайвони сайдшуда. 2. сайд
 – 641 –
кардан, шикоргирї; ◊ шикори касе барор
гирифтан омад кардани кори касе, барор
гирифтани кори касе, ба даст даромадани
чизи матлуб.
ШИКОРГИР ‫ ﺷﻜﺎرﮔﻴﺮ‬гирандаи шикор, ба даст
дарорандаи сайд.
ШИКОРГОЊ ‫ ﺷﻜﺎرﮔﺎه‬љои шикор, љои сайд.
ШИКОРДУЗД ‫ ﺷﻜﺎردزد‬ѓайриќонунї ба шикор
машѓул шудан.
ШИКОРДУЗДЇ ‫ ﺷﻜﺎردزدي‬амали шикордузд.
ШИКОРИДАН ‫ﺷﻜﺎرﻳﺪن‬ сайд кардан, шикор
кардан.
ШИКОРЇ ‫ ﺷﻜﺎري‬мансуб ба шикор: бози шикорї,
туфанги шикорї, саги шикорї.
ШИКОРЧИГЇ ‫ ﺷﻜﺎرﭼﻴﮕﻲ‬амали шикорчї.
ШИКОРЧЇ ‫ ﺷﻜﺎرﭼﻲ‬шикоркунанда, сайёд, мер-
ган.
шикоф ‫ ﺷﻜﺎف‬асоси замони њозира аз шикофтан.
ШИКОФ ‫ ﺷﻜﺎف‬љои кафидаи чизе, кафида,
рахна, сўрохї, сўрох.
ШИКОФА ‫ ﺷﻜﺎﻓﻪ‬кит. захмаи мутрибон, мизроб,
нохун.
ШИКОФИДАН ‫ ﺷﻜﺎﻓﻴﺪن‬сўрох кардан, чок
кардан, рахна задан.
ШИКОФЇ ‫ ﺷﻜﺎﻓﻲ‬сўрохї, љои рахна ва сўрох.
ШИКОФКУНЇ ‫ ﺷﻜﺎفﻛﻨﻲ‬ниг. шикофидан.
ШИКОФТАН ‫ ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ‬чок кардан, кафондан,
сўрох кардан.
ШИКОЯТ а. ‫ ﺷﻜﺎﻳﺖ‬изњори гила ва норизої аз
касе ё чизе, гила, шиква, гиламандї; шикоят
кардан норозигї изњор намудан, гила кардан.
ШИКОЯТГАР ‫ ﺷﻜﺎﻳﺘﮕﺮ‬шикояткунанда.
ШИКОЯТЇ ‫ﺷﻜﺎﻳﺘﻲ‬ мансуб ба шикоят: аризаи
шикоятї.
ШИКОЯТКУНАНДА ‫ ﺷﻜﺎﻳﺖﻛﻨﻨﺪه‬касе, ки но-
розигиашро нисбат ба касе ё чизе ба маќо-
моти дахлдор изњор кунад.
ШИКОЯТНОМА ‫ ﺷﻜﺎﻳﺖﻧﺎﻣﻪ‬аризаи шикоятї,
хате, ки дар он шикояте баён ёфтааст.
ШИКОЯТНОПАЗИР ‫ ﺷﻜﺎﻳﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬шикояте, ки
ќобили баррасї нест; ѓайри ќобили ќабул
ШИЛ
будани шикоят.
ШИКОЯТОМЕЗ ‫ ﺷﻜﺎﻳﺖ آﻣﻴﺰ‬ниг. шикоятомезона.
ШИКОЯТОМЕЗОНА ‫ﺷﻜﺎﻳﺖآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ бо оњанги
гила ва норизої.
ШИКУХ ‫ ﺷﻜﻮخ‬књн. пешпохўрї; лаѓзиш.
ШИКУХИДАН ‫ ﺷﻜﻮﺧﻴﺪن‬књн. 1. пешпо хўрдан,
лаѓзидан. 2. тарсидан, њаросидан.
ШИКЎЊ ‫ ﺷﻜﻮه‬књн.хавф, бим, њарос, тарс.
ШИКЎЊАНДАГЇ ‫ﺷﻜﻮﻫﻨﺪﮔﻲ‬ кит. тарсу бим;
њаросандагї.
ШИКЎЊИДАН ‫ ﺷﻜﻮﻫﻴﺪن‬кит. тарсидан, њаро-
сидан, вањмидан.
ШИЌ(Ќ) а. ّ‫ ﺷﻖ‬1. нимаи чизе; як тарафи бор. 2.
ќисм, пора. 3. ноњия, як ќисмати вилоят.
ШИЌИРРОС ‫ ﺷﻘﺮّاس‬садои ба њам задани чизњои
оњанї ва шишагї; шиќиррос задан садои
шиќирросї баровардан.
ШИЌОЌ а. ‫ ﺷﻘﺎق‬мухолифат, ихтилофот; нифоќ,
људої, душманї.
ШИЛ ‫ ﺷﻞ‬књн. найзаи хурди дупарра ё сепарра.
ШИЛДИРОБА ‫ ﺷﻠﺪرآﺑﻪ‬оби љории кам.
ШИЛДИРОС ‫ ﺷﻠﺪراس‬1. садои начандон баланди
резиши об, садои љараёни об. 2. садои ба њам
расиши чизњои тунуки оњанї ё булўрї;
шилдирос задан бо садои шилдирос равон
шудан, садои шилдиросї баровардан.
ШИЛДИРОСЗАНЇ ‫ﺷﻠﺪراسزﻧﻲ‬ исми амал аз
шилдирос задан.
ШИЛДИРОСЗАНОН ‫ ﺷﻠﺪراسزﻧﺎن‬феъли њол аз
шилдирос задан; дар њоли шилдиросзанї.
ШИЛИМ ‫ﺷﻠﻢ‬ ниг. шилм.
ШИЛИМПАЗЇ ‫ ﺷﻠﻢ ﭘﺰي‬ниг. шилмпазї.
ШИЛЌ ‫ ﺷﻠﻖ‬кит. лойи часпанда, гили ёзанда.
ШИЛЌИН ‫ ﺷﻠﻘﻴﻦ‬гуфт. 1. безоркунанда, берўй
(аз сифатњои бади одам). 2. хеле њарис дар
коре.
ШИЛЌИНЇ ‫ ﺷﻠﻘﻴﻨﻲ‬берўї, безоркунандагї;
часпида гирифтан ба коре.
ШИЛЛИК ‫ ﺷﻠﻴﻚ‬якбора якљоя тир холї кардани
чанд яроќи оташбор; шиллик додан якљоя тир
холї кардан ба шараф ё эњтироми касе ё чизе.
ШИЛ
ШИЛЛИНГ ‫ ﺷﻴﻠﻨﮓ‬воњиди пулии Инглистон
баробари 1/20 фунт стерлинг.
ШИЛМ ‫ ﺷﻠﻢ‬моддаи часпаке, ки аз шоху танаш
дарахти мева таровида сахт људо мемонад.
ШИЛМАК ‫ ﺷﻠﻤﻚ‬гуфт. 1. шилми дарахт. 2.
часпанда, часпак.
ШИЛМПАЗЇ ‫ ﺷﻠﻢﭘﺰي‬пухтани шилм барои њосил
кардани ширеш, ширешпазї.
ШИЛПУЌ ‫ ﺷﻠﭙﻖ‬чашми дардманди обрав: чашми
шилпуќ.
ШИЛТА ‫ ﺷﻠﺘﻪ‬тамоман тар, шип-шилта.
ШИЛТИЌ ‫ ﺷﻠﺘﻖ‬гуфт. таршуда, ба об афтода,
сар то сар таршуда (либос).
ШИЛТОЌ ‫ ﺷﻠﺘﺎق‬љанљол, хархашае, ки бесабаб
бошад; тўњмати шилтоќ тўњмати беасос.
ШИЛХА ‫ ﺷﻠﺨﻪ‬бот. як навъ алафи турши
хўрданбоб.
ШИЛХАШЎРБО ‫ﺷﻠﺨﻪﺷﻮرﺑﺎ‬ шўрбое, ки
шилха пухта шуда бошад.
ШИЛЊА ‫ ﺷﻠﻬﻪ‬як хел алафи хўрданї, шавел.
ШИЛЊАШЎРБО ‫ ﺷﻠﻬﻪﺷﻮرﺑﺎ‬шўрбое, ки бо шавел
пухта шудааст.
ШИЛШИЛА ‫ ﺷﻠﺸﻠﻪ‬1. занљираи коѓазњои ранго-
ранг барои ороиш, овеза барои зинат;
шилшилаи коѓазї коѓазњои рангоранги секун-
ља ва дарозрўяи ба як ресмон ќатор час-
пондашуда, ки дар љашнњо барои тазйин
меовезанд. 2. овезањои торнок ва ё пўпакдори
канори чизњои матої.
ШИЛШИЛАДОР ‫ﺷﻠﺸﻠﻪدار‬ дорои шилшила, пў-
пакдор.
ШИЛШИЛАПО ‫ ﺷﻠﺸﻠﻪﭘﺎ‬пойњояш пари пўпак-
дор: мурѓи шилшилапо.
ШИМ I ‫ ﺷﻴﻢ‬шалвор.
ШИМ II ‫ ﺷﻴﻢ‬кит. як навъ моњии холдор.
ШИМА//ШИМАТ а. ‫ﺷﻴﻤﺖ‬//‫ﺷﻴﻤﻪ‬ хулќ, табиат,
хўй, одат.
ШИМОЛ а. ‫ ﺷﻤﺎل‬1. яке аз чор тарафи асосї:
муќоб. љануб. 2. мањалле, ки дар њамин тараф
воќеъ шуда бошад.
ШИМОЛЇ ‫ ﺷﻤﺎﻟﻲ‬мансуб ба шимол; воќеъ дар
тарафи шимол.
– 642 –
ШИМПАНЗЕ фр. ‫ ﺷﻤﭙﻨﺰي‬навъе аз маймунњои
одамнамо, ки дум надорад.
ШИМШОР ‫ﺷﻤﺸﺎر‬ кит. шохчањои навсабзидаи
шамшод.
шин ‫ ﺷﻴﻦ‬1. асоси замони њозира аз шиштан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънии шинанда: офтобшин, идорашин,
хонашин...
ШИН ‫ ش‬номи њарфи шонздањуми алифбои
арабиасоси тољикї (‫)ش‬, ки дар њисоби абљад ба
300 баробар аст; ин њарф шини манќута,
шини мўъљама ва шини ќарашат њам номида
мешавад.
ШИН//ШИНА олм. ‫ﺷﻴﻨﻪ‬//‫ ﺷﻴﻦ‬чанбараки оњанї ё
резинии чархи ароба ё мошин.
ШИНАБАРОРЇ ‫ ﺷﻴﻨﻪﺑﺮاري‬истењсоли шина,
баровардани шина: корхонаи шинабарорї.
ШИНАК ‫ ﺷﻴﻨﻚ‬хандаќ барои панањ шуда
тирандозї кардан, сангар.
бо
ШИНАКНИШИН ‫ ﺷﻴﻨﻚﻧﺸﻴﻦ‬он ки дар хандаќ
нишаста омодаи тирандозист, сангарнишин.
ШИНАКСОЗ ‫ ﺷﻴﻨﻚﺳﺎز‬он ки дар љанггоњ шинак
месозад, сангарсоз.
ШИНАКСОЗЇ ‫ ﺷﻴﻨﻚﺳﺎزي‬сангару хандаќковї
барои паноњ шуда љангидан, сангарсозї.
ШИНАМ I ‫ ﺷﻴﻨﻢ‬зебанда, муносиб, мувофиќ,
дилкаш; наќши шинам наќши дилчасп ва
бисёр муносиб; шинам афтодан (омадан)
созгор омадан, мувофиќат кардан, љўр ва соз
омадан (-и чизе ба чизе), ба њам мутаносиб
будан ва зебидани ду чиз.
ШИНАМ II ‫ ﺷﻴﻨﻢ‬:шинам-шинами Офтоб њангоми
ба ѓуруб майл кардани Офтоб; шинам 
нашинам нишастан њамоно, ба муљарради
нишастан.
ШИНГАРФ ‫ ﺷﻨﮕﺮف‬ниг. шангарф.
ШИНГИЛ ‫ ﺷﻨﮕﻞ‬хўшаи хурди ангур: як шингил
ангур; як шингил камтар, андак аз чизе.
ШИНЕЛ фр. ‫ ﺷﻨﻴﻞ‬палтои њарбии расмие, ки
дўхти махсус дорад.
ШИНЕЛПЎШ ‫ ﺷﻨﻴﻞﭘﻮش‬марде, ки шинели њарбї
дар бар дорад.
ШИНО ‫ ﺷﻨﺎ‬обдонї, оббурї, шиноварї.
 – 643 –
ШИНОВАР ‫ ﺷﻨﺎور‬шинокунанда, обдон, оббур;
касе ё чизе, ки дар рўи об њаракат мекунад.
ШИНОВАРЇ ‫ﺷﻨﺎوري‬ амали шиновар, шино
кардан.
ШИНОКУНАНДА ‫ ﺷﻨﺎﻛﻨﻨﺪه‬ниг. шиновар.
ШИНОН(И)ДАН ‫ﺷﻨﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺷﻨﺎﻧﺪن‬1. дар љое
чи-
зеро устувор кардан, насб кардан, љойгир
кардан. 2. коштан, коридан, нишондан; да-
рахт шинондан нињол ё ќаламчаи дарахтро ба
замин шинондан. 3. маљ. њабс кунондан, ба
мањбас шинондан.
ШИНОР ‫ ﺷﻨﺎر‬кит. шиноварї, обдонї, обварзї.
шинос ‫ ﺷﻨﺎس‬1. асоси замони њозира аз шинохтан.
2. љузъи пасини калимањои мураккаб ба маънои
шиносанда, донандаи чизе: суханшинос, ва-
зифашинос, забоншинос…
ШИНОС ‫ ﺷﻨﺎس‬ошно, шиносо; маълум; наздик,
ќариб: овози шинос, шањри шинос; шинос
кардан ошно кардан, муаррифї кардан
(касеро ба касе); шинос шудан ошної пайдо
кардан.
ШИНОСНОМА ‫ ﺷﻨﺎسﻧﺎﻣﻪ‬њуљљати махсус барои
нишон додани шахсияти шањрвандї; паспорт:
шиносномаи хориљї.
ШИНОСНОМАДИЊЇ ‫ ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪدﻫﻲ‬додани ши-
носнома: идораи шиносномадињї.
ШИНОСО ‫ ﺷﻨﺎﺳﺎ‬ниг. шинос.
ШИНОСОЇ ‫ ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﻲ‬1. ошно будан, ошної,
шинос шудан (бо касе ё коре). 2. огоњї,
бохабарї; шиносої пайдо кардан (бо касе, бо
чизе) ошно шудан, бохабар ва огоњ гардидан
(аз чизе).
ШИНОСОН(И)ДАН ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻴﺪن‬//‫ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن‬тарзи
бавоситаи шинохтан; касеро бо касе шинос
кардан, касеро ба касе муаррифї кардан;
маълум кардан чизеро ба касе.
ШИНОХТ ‫ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬шинохтан, фањму фаросат,
маърифат ва дониш; ањли шинохт ањли
маърифат.
ШИНОХТА ‫ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‬шиносшуда, машњур.
ШИНОХТАН ‫ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‬1. шинос будан, донистан,
воќиф будан (шудан); ошної доштан, балад
будан. 2. ташхис додан, муайян кардан. 3.
фарќ кардан, тамйиз додан: аз дур чизеро
шинохтан. 4. расман эътироф кардан, ќабул
ШИР
намудан; ◊ худро шинохтан ба камол расидан.
ШИНОХТАНАШАВАНДА ‫ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﻧﺸﻮﻧﺪه‬ба тавре
ки шинохта намешавад.
ШИНУФТАН ‫ ﺷﻨﻔﺘﻦ‬шунидан.
ШИНУХЕЗ ‫ ﺷﻴﻦ وﺧﻴﺰ‬1. тарзи
зиндагї; рафтор;
шину хез кардан рафтор кардан. 2. шишту хез,
болову поин шудан, нишастану бархостан.
ШИНУША ‫ ﺷﻨﻮﺷﻪ‬кит. атса.
ШИНЉАРФ ‫ ﺷﻨﺠﺮف‬ниг. шангарф.
ШИОР а. ‫ ﺷﻌﺎر‬1. маќсад, маром. 2. касб, пеша;
шиор кардан ба худ касбу пеша ќарор додан
(чизеро). 3. хитобаи дар шакли мўљаз, ки дар
ягон ѓояи рањнамої ё талаби сиёсї баён
ёфтааст. 4. вараќа ё лавњањое, ки дар рўи он
хитоба ё марољиате навишта шудааст.
ШИОРПАРТОЇ ‫ﺷﻌﺎرﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬ шиор пешнињод
кардан, шиор додан.
ШИПАНГ ‫ ﺷﭙﻨﮓ‬айвони аз чор тараф кушода
дар боѓњо.
ШИПЕЛИДАН ‫ ﺷﭙﻴﻠﻴﺪن‬фишурдан, фишор додан.
ШИПИРРОС ‫ ﺷﭙﺮّاس‬овози пасти бо суръат
гузаштан аз љое.
ШИППАК ‫ﻚ‬‫ ﺷﭙ‬кафши сарипоии одатан бе-
пошнаи хонапўш.
ШИППЇ ‫ ﺷﭙﻲ‬оњиста, вале нињоят тези номаъ-
лум; шиппї карда даромадан ба љое номаълум
карда, банохост даромадан ба љое.
ШИППОНДАН ‫ﺎﻧﺪن‬‫ ﺷﭙ‬1. афшондан. 2. маљ.
танбењ додан, сарзаниш кардан касеро. 3. маљ.
афшонда гирифтан, кашида гирифтан.
ШИП-ШИЛТА ‫ ﺷﭗ ﺷﻠﺘﻪ‬тар, тамом тар; шип-
шилта шудан тамоман тар шудан.
ШИП-ШИП ‫ﺷﭗ‬ ‫ﺷﭗ‬ калимаи таќлиди овози
нарму оњиста.
ШИР ‫ ﺷﻴﺮ‬моеи сафедранги ширинтаъм, ки баъд
аз зоидан аз пистони занон ва љонварони
пистондор таровида мебарояд ва аввалин
ѓизои навзодон аст; шири хушк шире, ки онро
бо усули махсусе хушконда ба њолати орд
даровардаанд; ◊ бо шир даромада бо љон
баромадан хулќу хислати азалї, аз модарзод
будани чизе; аз шир мондан хушк шудани
шири гову гўсфанд; аз дањонаш бўи шир меояд
њанўз кўдак, хом ва бетаљриба будани касе;
ШИР – 644 –
ширу шакар ќитъаи манзуме, ки ба ду забон ШИРБИРИНЉ ‫ ﺷﻴﺮﺑﺮﻧﺞ‬таоме, ки аз шир ва
навишта шудааст (мас., як байт тољикї, биринљ пухта мешавад.
байти дигар ба туркї ё арабї ва ѓ.); шири
ШИРБО ‫ ﺷﻴﺮﺑﺎ‬биринљи дар шир пухташуда,
мурѓу пои мор чизи ноёб, он чи аслан вуљуд
ширшулла.
надорад.
ШИРБОЗ ‫ ﺷﻴﺮﺑﺎز‬:барраи ширбоз баррае, ки шири
ШИРА ‫ ﺷﻴﺮه‬моеи ширине, ки аз мевањо ба
модарро ба серї макида ба воя расида бошад,
воситаи фушурдан њосил мекунанд, оби мева,
парваришёфта бо шир.
афшура: шираи себ; шира гирифтан а)
ширадор шудан, пухта обдору ширин шудани ШИРБЎЙ ‫ ﺷﻴﺮﺑﻮي‬дорои бўи шир: лаби ширбўй
мева, ангур ва ѓ; б) маљ. ављ кардан, гарму лаби кўдак.
љўшон шудан (мас., сўњбат).
ШИРВОНЇ ‫ ﺷﻴﺮواﻧﻲ‬ниг. шервонї.
ШИРАВОР ‫ ﺷﻴﺮهوار‬хўрданињои ширин (муррабо,
њар гуна нуќл, набот ва њалво), ширинї.
ШИРВОР ‫ ﺷﻴﺮوار‬чун шир сафед, ба ранги шир.
ШИРГАРМ ‫ ﺷﻴﺮﮔﺮم‬ба гармии шири нав аз
ШИРАВОРДОН ‫ﺷﻴﺮهواردان‬ љои нигоњдории
пистон дўшида, андак гарм.
ширавор ва ширинињо.
ШИРГИЁЊ ‫ ﺷﻴﺮﮔﻴﺎه‬бот. як навъ гиёњ, ки зарбат
ШИРАВОРПАЗ ‫ﺷﻴﺮهوارﭘﺰ‬ ширинипаз, њалвопаз,
њам гўянд.
ќаннод.
ШИРГОВ ‫ ﺷﻴﺮﮔﺎو‬бот. як навъ алафест, ки
ШИРАВОРПАЗЇ ‫ ﺷﻴﺮهوارﭘﺰي‬1. амали ширавор-
шираи сафеди зањролуд дорад.
паз. 2. корхонае, ки дар он љо ширавор тайёр
мекунанд. ШИРГУН ‫ ﺷﻴﺮﮔﻮن‬ба ранги шир, ба мисоли шир
(дар ранг).
ШИРАВОРФУРЎШ ‫ ﺷﻴﺮهوارﻓﺮوش‬касе, ки шира-
вор мефурўшад. ШИРДЕЊ ‫ ﺷﻴﺮده‬1. гову гўсфанди ширдињанда. 2.
маљ. касе, ки аз вай нафъе њосил мешавад,
ШИРАВОРФУРЎШЇ ‫ ﺷﻴﺮهوارﻓﺮوﺷﻲ‬бозоре, дў-
касе, ки аз вай чизе рўёндан мумкин аст,
коне, ки дар он ширавор мефурўшанд.
серпул.
ШИРАВОРХОНА ‫ ﺷﻴﺮهوارﺧﺎﻧﻪ‬хоначаи махсус
ШИРДИЊЇ ‫ ﺷﻴﺮدﻫﻲ‬шир додан; ширдињии гов
барои нигоњдории шириниёт дар тўю
муддате, ки гов шир медињад.
маъракањо.
ШИРДОЃ ‫ ﺷﻴﺮداغ‬шири сўзон бо маска ва набот.
ШИРАДОР ‫ ﺷﻴﺮهدار‬дорои шира; обдор, пурта-
роват; овози ширадор садои хуш, форам ва ШИРДОН ‫ ﺷﻴﺮدان‬1. шиканбаи барра, бузѓола. 2.
пуртаъсир. зарфи шир.
ШИРАКАЙФ ‫ ﺷﻴﺮهﻛﻴﻒ‬андак маст. ШИРДОР ‫ ﺷﻴﺮدار‬моле, ки шир медињад, моле, ки
шири зиёд дорад.
ШИРАКАЙФЇ ‫ ﺷﻴﺮهﻛﻴﻔﻲ‬њолати ширакайф.
ШИРДЎШ ‫ ﺷﻴﺮدوش‬говдўш, говљўш.
ШИРАКАШ ‫ ﺷﻴﺮهﻛﺶ‬1. он ки аз чизе шира
мекашад. 2. он ки мўътод ба кашидани дуди ШИРДЎШЇ ‫ ﺷﻴﺮدوﺷﻲ‬амали дўшандаи шир.
шираи тарёк аст.
ШИРЕШ ‫ ﺷﺮﻳﺶ‬моддаи часпдоре, ки аз
ШИРАКАШЇ ‫ ﺷﻴﺮهﻛﺸﻲ‬амали ширакаш. хушконида кўфтани соќаи гиёње њосил
мешавад, асосан дар сањњофї ва
ШИРАНОК ‫ ﺷﻴﺮه ﻧﺎك‬ниг. ширадор. пойафзордўзї ба кор меравад, сиреш.
ШИРАТОЛА ‫ ﺷﻴﺮاﺗﺎﻟﻪ‬атолае, ки аз ширу орд
ШИРЕШКОРЇ ‫ ﺷﺮﻳﺶﻛﺎري‬бо ширеш пайваст
мепазанд.
кардану часпондан.
ШИРБАДАН ‫ ﺷﻴﺮﺑﺪن‬он ки пўсти баданаш сафед
ШИРЕШКОСА ‫ ﺷﻴﺮﻳﺶﻛﺎﺳﻪ‬косаи махсус барои
аст, симтан, симинтан.
нигоњ доштани ширеш.
ШИРБАЊО ‫ ﺷﻴﺮﺑﻬﺎ‬он чи домод ваќти арўсї ба
падару модари арўс медињад, мањр.
ШИРЕШПАЗ ‫ﺷﺮﻳﺶﭘﺰ‬ он ки ширеш тайёр
мекунад.
 – 645 – ШИР
ШИРЕШПАЗЇ ‫ ﺷﺮﻳﺶ ﭘﺰي‬амали ширешпаз. махсус барои пухтани хўрданињои ширин аст.
ШИРЁН а. ‫ ﺷﻴﺮﻳﺎن‬ниг. шараён. ШИРИНИФУРЎШ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲﻓﺮوش‬он ки ба фурўши
ширинињо машѓул аст.
ШИРЗАДА ‫ ﺷﻴﺮزده‬тифле, ки аз бенизомии
синамаконї бемор шудааст; кўдаки харобу ШИРИНИФУРЎШЇ ‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲﻓﺮوﺷﻲ‬ шуѓл ва
лоѓар. амали ширинифурўш.
ШИРЗИМА ‫ ﺷﻴﺮذﻣﻪ‬кит. гурўњи начандон калони ШИРИНИХЎР ‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲﺧﻮر‬ он ки ширинї бисёр
одамон. дўст дорад.
ШИРИН ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ‬1. ба таъму мазаи ќанду асал. 2. ШИРИНЇ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ‬1. ширин будан; муќоб. талхї
ширадор, лазиз: харбузаи ширин, себи ширин. ва туршї. 2. шираи мевањо, ки бо роњи
3. латиф, хуш, форам, гуворо, дилкаш, љўшонидани онњо гирифта мешавад.
хушоянд: забони ширин, сухани ширин, хоби
ШИРИНКАЛОМ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﻛﻼم‬хушсухан, хушгап.
ширин; ширин кардан (дањонро) чашидани
ширавор; ◊ љони ширин азиз (дар мавриди ШИРИНКОМ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﻛﺎم‬он ки дар кораш
илтифот, мењрубонї ва навозиш хитоб карда муваффаќият њаст, хушбахт.
мешавад).
ШИРИНКОМА ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﻛﺎﻣﻪ‬маблаѓе, ки баъд аз
ШИРИНАДО ‫ﺷﻴﺮﻳﻦادا‬ хушрафтору хушгуфтор, муомилаи харид ё фурўш ба каси миёнарав ё
малењ. ба даллол ба тариќи мукофот дода мешавад.
ШИРИНАДОЇ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦاداﺋﻲ‬ширинсуханї, латиф- ШИРИНКОР ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﻛﺎر‬њазлкаш, шўх, латифа-
гуфторї, хуштакаллумї, хушсуханї. гўй, масхарабоз.
ШИРИНБАЁН ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﺑﻴﺎن‬он ки фасењу дилчасп ШИРИНКОРЇ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﻛﺎري‬њазлгўї, латифагўї,
сухан мегўяд, хушгуфтор, ширинкалом. шўхї; ширинкорї кардан шўхї, латифагўї
кардан ё бо чаќчаќњои ширин дигаронро
ШИРИНБИЯ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﺒﻴﻪ‬бот. гиёње, ки решаи
хурсанд кардан.
ширинмазаи он дар табобати беморон ба кор
меравад. ШИРИНЛАБ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﻟﺐ‬1. хушгуфтор, хушгап,
гуфтораш фасењу балеѓ. 2. сифати мањбуба.
ШИРИНГУФТОР‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﮔﻔﺘﺎر‬ниг. ширинбаён.
ШИРИНГУФТОРЇ ‫ﺷﻴﺮﻳﻦﮔﻔﺘﺎري‬ хушгапї, ши-
ШИРИНЛИЌО ‫ﺷﻴﺮﻳﻦﻟﻘﺎ‬ хушсурат, дилкаш,
хубрўй.
ринкаломї.
ШИРИНМАЗА ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﺰه‬таъми шириндошта.
ШИРИНДАЊАН ‫ﺷﻴﺮﻳﻦدﻫﻦ‬ хушгуфтор, ширин-
забон. ШИРИНМИЯ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﻤﻴﻪ‬ниг. ширинбия.
ШИРИНДАЊОН ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦدﻫﺎن‬ниг. шириндањан. ШИРИННАМО ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎ‬камтар ширин.
ШИРИНДОНА ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦداﻧﻪ‬мевае, ки донањои ШИРИННАФАС ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻧﻔﺲ‬он ки сухани ў ба
ширин дорад: анори шириндона. шунаванда таъсирбахш аст, одами хушсўњбат,
ширингуфтор.
ШИРИНЗАБОН ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦزﺑﺎن‬1. ширингуфтор, хуш-
такаллум. 2. хушмуомила, нармгап. ШИРИНРАЌАМ ‫ﺷﻴﺮﻳﻦرﻗﻢ‬ кит. хушнавис,
хушхат.
ШИРИНЗАБОНЇ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦزﺑﺎﻧﻲ‬ширинзабон будан,
хушсуханї, хушгапї. ШИРИНСУРУД ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺳﺮود‬ниг. ширинтарона.
ШИРИНИДЎСТ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲدوﺳﺖ‬он ки шираворро ШИРИНСУХАН ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺳﺨﻦ‬ниг. ширинбаён.
наѓз мебинад ва зиёд мехўрад.
ШИРИНСУХАНЇ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﺳﺨﻨﻲ‬ширинбаёнї, хуш-
ШИРИНИПАЗ ‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲﭘﺰ‬ он ки касбаш пухтани гапї.
ширинињост.
ШИРИНТАКАЛЛУМ ‫ﺷﻴﺮﻳﻦﺗﻜﻠﻢ‬ ниг. ширин-
ШИРИНИПАЗЇ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲﭘﺰي‬шуѓли ширинипаз. сухан.
ШИРИНИПАЗХОНА ‫ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﭘﺰﺧﺎﻧﻪ‬ коргоње, ки ШИРИНТАРОНА ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺗﺮاﻧﻪ‬кит. ширинсуруд,
ШИР – 646 –
хушовоз, хушхон. ширмол мепазад.
ШИРИНХАНД ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺧﻨﺪ‬хушханд, хушхон. ШИРМОЛПАЗЇ ‫ ﺷﻴﺮﻣﺎلﭘﺰي‬1. пухтани нони
ширмол. 2. нонвойхонае, ки дар он нони
ШИРИНХИСОЛ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦ ﺧﺼﺎل‬дорои хислатњои
ширмол мепазанд.
некў, он ки дорои хулќи нек аст.
ШИРМОЊЇ ‫ ﺷﻴﺮﻣﺎﻫﻲ‬зоол. як навъ моњии
ШИРИНЊАРАКОТ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﺣﺮﻛﺖ‬ниг. ширинадо.
гўшташ болаззат аз оилаи гулмоњињо.
ШИРИНЧА ‫ ﺷﻴﺮﻳﻨﭽﻪ‬зоол. њашараи майдаи за-
ШИРМУРЃ ‫ ﺷﻴﺮﻣﺮغ‬кит. муши паррон,
раррасон, ки ба танаи дарахтон ва гиёњњо
кўршабпарак, хаффош.
часпида шираи онњоро мемакад ва аз офатњои
хавфноки наботот аст. ШИРНАВБАТ ‫ ﺷﻴﺮﻧﻮﺑﺖ‬ќарор дар байни чанд
хонаводаи говдор, ки шири дўшидашударо ба
ШИРИНЉАВОБ ‫ ﺷﻴﺮﻳﻦﺟﻮاب‬он ки бо суолњо
навбати рўзи муќаррариашон мегиранд.
љавобњои латиф ва нозук медињад, хушадо,
ширинадо. ШИРО(Ъ) а. ‫ ﺷﺮاء‬//‫ ﺷﺮا‬харид, харидан; широу
байъ харидуфурўш.
ШИРИНШАМОИЛ ‫ﺷﻴﺮﻳﻦﺷﻤﺎﺋﻞ‬ хушрў, хуш-
сурат, зебо. ШИРОВАР ‫ﺷﻴﺮآور‬ зиёдкунандаи шир: ѓизои
шировар.
ШИРЇ ‫ ﺷﻴﺮي‬мансуб ба шир: хўроки ширї;
дандони ширї дандоне, ки одатан дар айёми ШИРОЗ ‫ ﺷﻴﺮاز‬кит. нонхўрише, ки шибитро реза
ширхорагї мебарояд. карда бо мост меомезанд ва камтар шир
рехта чанд рўз то турш шуданаш нигоњ
ШИРК ‫ ﺷﺮك‬д. куфр, ба ягонагии Худо шак
медоранд ва баъд онро мехўранд.
овардан.
ШИРОК а. ‫ ﺷﺮاك‬банди кафш, тасмаи кафш.
ШИРКАДУ ‫ﺷﻴﺮﻛﺪو‬ хўр. кадуи дар шир пухта-
шуда. ШИРОЪ а. ‫ ﺷﺮاء‬кит. 1. бодбони киштї. 2. њар
чизи баландбардошта чун хайма ва соябон.
ШИРКАТ а. ‫ ﺷﺮﻛﺖ‬иштирок кардан, шарик
будан; ширкат доштан (кардан) иштирок ШИРПАЙВАНД ‫ ﺷﻴﺮﭘﻴﻮﻧﺪ‬навъе аз зардолуи
кардан, њамроњї намудан. 2. муассисаи ширину хуштаъм.
тиљоратї, саноатї ва ѓ., ки аз иштироки чанд
ШИРПАРВАРД ‫ ﺷﻴﺮﭘﺮورد‬ширхор; нозпарвард.
сармоядор ба вуљуд меояд.
ШИРПОЛАК ‫ ﺷﻴﺮﭘﺎﻟﻚ‬ниг. ширполо.
ШИРКАТКУНАНДА ‫ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪه‬ иштирокку-
нанда. ШИРПОЛО ‫ﺷﻴﺮﭘﺎﻻ‬ дока барои соф кардани
шир.
ШИРЌАЊВА ‫ﺷﻴﺮﻗﻬﻮه‬ ќањваи бо шир ва шакар
омехта. ШИРПУЛЇ ‫ ﺷﻴﺮﭘﻮﻟﻲ‬ниг. ширбањо.
ШИРЌИЁМ ‫ ﺷﻴﺮﻗﻴﺎم‬шире, ки дар корхона махсус ШИРРАВЃАН ‫ ﺷﻴﺮروﻏﻦ‬шири гарми равѓан-
ѓафс карда мешавад. омехта.
ШИРМАК ‫ ﺷﻴﺮﻣﻚ‬бачаи одам ё њайвон, ки шири ШИРРАНГ ‫ ﺷﻴﺮرﻧﮓ‬ранги сафеди зардтоб.
модар мемакад.
ШИРРОС ‫ ﺷﻴﺮاس‬садои љараён ва резиши об;
ШИРМАСТ ‫ ﺷﻴﺮﻣﺴﺖ‬бузѓола ё барраи њанўз ширрос задан бо садо љорї шудани об.
ширмаки шўху чолоку бозигар, аз шири
модар сер.
ШИРСЎЗ‫ ﺷﻴﺮ ﺳﻮز‬ниг. ширдоѓ.
ШИРФУРЎШ ‫ ﺷﻴﺮﻓﺮوش‬он ки шир мефурўшад,
ШИРМАЊТОБ ‫ ﺷﻴﺮﻣﻬﺘﺎب‬нури мањину ба назар
фурўшандаи шир.
хушу форами Моњ.
ШИРФУРЎШЇ ‫ ﺷﻴﺮﻓﺮوﺷﻲ‬шуѓли ширфурўш;
ШИРМОЛ ‫ ﺷﻴﺮﻣﺎل‬навъи нон, ки хамири онро аз
фурўши шир; љои фурўхтани шир.
орди гандуму нахўди кофта ва ширу равѓан
тайёр мекунанд. ШИРХИШТ ‫ ﺷﻴﺮﺧﺸﺖ‬ширае, ки танаи баъзе
гиёњњоро харошида њосил мекунанд ва ранги
ШИРМОЛПАЗ ‫ﺷﻴﺮﻣﺎلﭘﺰ‬ нонвое, ки нони

зардчатоб дошт ва дар давраи пеш њамчун
дору истифода мешуд.
ШИРХОНА ‫ ﺷﻴﺮﺧﺎﻧﻪ‬хонаи нигоњдории шир.
ШИРХОР//ШИРХОРА ‫ﺷﻴﺮﺧﻮاره‬//‫ ﺷﻴﺮﺧﻮار‬кўдаке,
ки њанўз шири модар мемакад, бачаи ширхўр,
тифл, кўдак.
ШИРХОРА ‫ ﺷﻴﺮﺧﻮاره‬ниг. ширхор.
ШИРХОРАГЇ ‫ ﺷﻴﺮﺧﺎرﮔﻲ‬кўдакї, тифлї, даврони
ширмакї.
ШИРХЎР ‫ ﺷﻴﺮﺧﻮر‬ниг. ширхор.
ШИРХЎРА ‫ ﺷﻴﺮﺧﻮره‬1. ширхўр. 2. бародар ё
хоњари ширї, ду бачаи падару модар људое,
ки аз пистони як модар шир хўрдаанд.
ШИРХЎРАГЇ ‫ ﺷﻴﺮﺧﻮرﮔﻲ‬мансуб ба ширхўра;
ширхўра будан.
ШИРЧОЙ ‫ ﺷﻴﺮﭼﺎي‬шири бо чой љўшонида, ки
равѓани зард андохта мехўранд.
ШИРЉЎШ ‫ ﺷﻴﺮﺟﻮش‬ниг. ширдўш.
ШИРЉЎШЇ ‫ ﺷﻴﺮﺟﻮﺷﻲ‬дўшидани шири гов,
гўсфанд ва ѓ., амали ширљўш.
ШИР-ШИР ‫ ﺷﺮﺷﺮ‬калимаи таќлиди овози љорї
шудани об.
ШИРШЎЛА ‫ ﺷﻴﺮ ﺷﻮﻟﻪ‬ниг. ширбиринљ.
ШИРЪАТ а. ‫ ﺷﺮﻋﺖ‬кит. 1. зењи камон.
барои паранда.
ШИСТАН ‫ ﺷﺴﺘﻦ‬шакли кўтоњшудаи нишастан.
ШИТИРРОС ‫ ﺷﺘﺮّاس‬калимаи таќлиди овози
бањамрасии барг ва гиёњњо; шитиррос задан
ба њам расида садо баровардани барг ва
гиёњњо.
ШИТО I а. ‫ ﺷﺘﺎء‬кит. зимистон, фасли зимистон.
ШИТО II ‫ ﺷﺘﺎ‬кит. он ки ноништа (ношто)
накардааст ё нањор нахўрдааст, гурусна.
ШИТОБ ‫ ﺷﺘﺎب‬таъљил, аљала; муќоб. даранг;
шитоб доштан (кардан) аљала кардан,
саросема будан.
ШИТОБЗАДА ‫ ﺷﺘﺎب زده‬саросема, боаљала.
ШИТОБЗАДАГЇ ‫ ﺷﺘﺎبزدﮔﻲ‬марбут ба шитоб-
зада; шитобзада будан.
ШИТОБИДАН ‫ ﺷﺘﺎﺑﻴﺪن‬ниг. шитофтан.
ШИТОБКОР ‫ ﺷﺘﺎبﻛﺎر‬аљалакунанда, шитобку-
– 647 – ШИФ
нанда дар иљрои коре, саросема.
ШИТОБКОРЇ ‫ ﺷﺘﺎبﻛﺎري‬аљала, саросемагї.
ШИТОБКОРОНА ‫ ﺷﺘﺎبﻛﺎراﻧﻪ‬бо аљала, бо
шитоб, басуръат, саросемаворона.
ШИТОБКУНЇ ‫ ﺷﺘﺎبﻛﻨﻲ‬саросема шудан.
ШИТОБОЛУД ‫ ﺷﺘﺎبآﻟﻮد‬шитобон, ботаъљил.
ШИТОБОН ‫ ﺷﺘﺎﺑﺎن‬дар њолати шитоб, босуръат,
башитоб.
ШИТОЛАНГ ‫ﺷﺘﺎﻟﻨﮓ‬ буљули по, устухони
пошнаи по.
ШИТОЛИНГ ‫ ﺷﺘﺎﻟﻨﮓ‬ниг. шитоланг.
ШИТОФТАН ‫ ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ‬шитоб кардан, аљала
кардан, бо суръат рафтан ва давидан.
ШИТТА ‫ ﺷﺘّﻪ‬1. лойќаи собун, он чи ваќти
собунпазї дар таги дег тањнишин мешавад. 2.
умуман лойќа; лойи шитта лойи часпаки
мулоим.
ШИФЕР олм. ‫ﺷﻴﻔﻴﺮ‬ масолењи сохтмонї барои
бомпўшї.
ШИФЕРБАРОРЇ ‫ ﺷﻴﻔﻴﺮﺑﺮاري‬истењсоли шифер:
корхонаи шифербарорї.
ШИФЕРЇ ‫ ﺷﻴﻔﻴﺮي‬бо шифер пўшондашуда.
ШИФЕРПЎШ ‫ ﺷﻴﻔﻴﺮﭘﻮش‬бо шифер пўшидашуда
2. дом (боми љое).
ШИФЕРФУРЎШ ‫ ﺷﻴﻔﻴﺮﻓﺮوش‬он ки ба фурўхтани
шифер машѓул аст, фурўшандаи шифер.
ШИФЕРФУРЎШЇ ‫ ﺷﻴﻔﻴﺮﻓﺮوﺷﻲ‬фурўши шифер:
љои шиферфурўшї.
ШИФО а. ‫ ﺷﻔﺎ‬1. тандурустї, рањої аз беморї,
сињатшавї. 2. даво, дармон; шифо ёфтан
сињат шудан, аз беморї рањої ёфтан.
ШИФОАНГЕЗ ‫ ﺷﻔﺎاﻧﮕﻴﺰ‬ниг. шифобахш.
ШИФОБАХШ ‫ ﺷﻔﺎﺑﺨﺶ‬сињаткунанда, бењбуди-
бахшанда; давої, аз дарде шифодињанда.
ШИФОБАХШЇ ‫ ﺷﻔﺎﺑﺨﺸﻲ‬шифобахш будан;
хусусияти доруї доштан (-и доруе); шифо-
дињанда будан.
ШИФОДИЊАНДА ‫ ﺷﻔﺎ دﻫﻨﺪه‬ниг. шифобахш.
ШИФОЁБАНДА ‫ ﺷﻔﺎﻳﺎﺑﻨﺪه‬дард ё касалие, ки
илољи даво дорад.
ШИФОЁБЇ ‫ ﺷﻔﺎﻳﺎﺑﻲ‬бењ гаштани њоли бемор.
ШИФ – 648 –
ШИФОКОР ‫ ﺷﻔﺎﻛﺎر‬табиби њозиќ, пизишки
донишманд.
ШИФОН фр. ‫ ﺷﻔﺎن‬матои тунуки нарми абре-
шимї ё нахї, њарир.
ШИФОНЕР фр. ‫ ﺷﻔﺎﻧﻴﺮ‬љевон барои нигањдории
либос.
ШИФОНОПАЗИР ‫ ﺷﻔﺎﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬бењна шаванда,
бедаво, бедармон: дарди шифонопазир.
ШИФОПАЗИР ‫ ﺷﻔﺎﭘﺬﻳﺮ‬дурустшаванда, сињат-
ёбанда, дармонпазир: дарди шифопазир.
ШИФОХОНА ‫ ﺷﻔﺎﺧﺎﻧﻪ‬муолиљахона, беморхона,
дармонгоњ.
ШИФОЊАН а. ً‫ ﺷﻔﺎﻫﺎ‬ниг. шифоњї.
ШИФОЊЇ ‫ ﺷﻔﺎﻫﻲ‬он чи дањанакї гуфта шавад,
забонї, дањанакї; муќоб. хаттї.
ШИФР фр. ‫ ﺷﻴﻔﺮ‬ниг. рамз.
ШИФРКУШОЇ ‫ ﺷﻴﻔﺮ ﻛﺸﺎي‬ниг. рамзкушої.
ШИФТ ‫ ﺷﻔﺖ‬пўшиши болои хона аз дарун, саќф.
ШИФТРАВ ‫ ﺷﻔﺖرو‬:дузди шифтрав дузди гузаро,
дузди моњиру чолок.
ШИХОР ‫ ﺷﺨﺎر‬араќи дастии яњудиён.
ШИЊ ‫ ﺷﻴﻪ‬бот. явшон, дармана.
ШИЊА ‫ ﺷﻴﻬﻪ‬овози баланди асп; шења; шиња
задан (кашидан) бонг задан (-и асп).
ШИЊАК ‫ ﺷﻴﻬﻚ‬:шињак додан лањљ. њавои касеро
баланд кардан, барангехтан.
ШИЊАКАШЇ ‫ ﺷﻴﻬﻪﻛﺸﻲ‬шиња кашидани асп.
ШИЊОБ а. ‫ ﺷﻬﺎب‬1. шўъла, шўълаи оташ. 2.
ситораи дурахшони паррон.
ШИЊОББОРОН ‫ ﺷﻬﺎبﺑﺎران‬бархўрди ситорањои
паррони бисёр бо ситораи дигар ё бо сайёрае.
ШИЊОБИРАНГ ‫ ﺷﻬﺎﺑﻲرﻧﮓ‬ранги сурхи арѓуво-
нї, сурхи баланд, ќирмизї.
ШИЊОБЇ ‫ ﺷﻬﺎﺑﻲ‬ба шињоб монанд.
ШИЊОБПОРА ‫ ﺷﻬﺎبﭘﺎره‬ќисми хурди шињоб,
шикаста ва тиккае аз шињоб.
ШИЊОБСИФАТ ‫ﺷﻬﺎبﺻﻔﺖ‬ шињобвор, чун ши-
њоб дурахшон.
ШИША ‫ ﺷﻴﺸﻪ‬1. љисми шаффофи шиканандае, ки
аз гудохта ба ќолибњои гуногун рехтани
омехтаи реги квартсї њосил мешавад: шишаи
тиреза. 2. зарфи шишагї барои моеот.
ШИШАБАНД ‫ ﺷﻴﺸﻪﺑﻨﺪ‬шиша нишондашуда, бо
шишањо басташуда: айвони шишабанд.
ШИШАБАНДЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪﺑﻨﺪي‬:шишабандї кардан
шиша нишондан, бо шишањо орову зинат
додан.
ШИШАБАРОРЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪﺑﺮاري‬коргоње, ки дар он
шиша истењсол мешавад.
ШИШАБОЗ ‫ ﺷﻴﺸﻪ ﺑﺎز‬он ки дар сирк ба воситаи
шиша найранг нишон медињад, мас.
шишапора мехўрад, бо пойи барањна болои
шишапорањо раќс мекунад ва ѓ.
ШИШАБОЗЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪﺑﺎزي‬найрангбозї, шўъбада-
бозї; шишабозии сиришк љорї шудани оби
дида.
ШИШАБУР ‫ ﺷﻴﺸﻪﺑﺮ‬1. устои махсуси бурандаи
шиша. 2. ниг. шишабурак.
ШИШАБУРАК ‫ ﺷﻴﺸﻪﺑﺮك‬асбоби чархакдори
алмосии махсус барои буридани шиша.
ШИШАБУРЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪ ﺑﺮي‬амали шишабур.
ШИШАВОР ‫ ﺷﻴﺸﻪوار‬1. чун шиша, ба монанди
шиша; зудшикан. 2. маснуоти шишагї.
ШИШАГАР ‫ ﺷﻴﺸﻪﮔﺮ‬шишасоз, коргари коргоњи
шишабарорї.
ШИШАГАРЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪﮔﺮي‬1. касбу кори шишагар.
2. коргоњи шишасозї.
ШИШАГИН ‫ﺷﻴﺸﮕﻴﻦ‬ ниг. шишагї: сандуќчаи
шишагин.
ШИШАГЇ ‫ ﺷﻴﺸﮕﻲ‬аз шиша сохташуда; дари
шишагї дари шишадор.
ШИШАГУН ‫ ﺷﻴﺸﻪﮔﻮن‬ба шиша монанд, беранг;
ранги обї.
ШИШАДИЛ ‫ ﺷﻴﺸﻪدل‬нозукдил; муќоб. сангдил.
ШИШАДОР ‫ ﺷﻴﺸﻪدار‬он чи дар худ ва дар
таркиби худ шиша дорад: дари шишадор.
ШИШАК ‫ ﺷﻴﺸﻚ‬барраи яксолаи гўсфанд.
ШИШАКОР ‫ ﺷﻴﺸﻪﻛﺎر‬кит. нозуккор, нозуктабъ.
ШИШАКОРЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪ ﻛﺎري‬ниг. шишабандї.
ШИШАМ//ШИШУМ ‫ ﺷﻴﺸﻢ‬кит. 1. номи яке аз
оњангњои таснифкардаи Борбад. 2. номи
олати мусиќї.
 – 649 –
ШИШАМАЙДА ‫ ﺷﻴﺸﻪﻣﻴﺪه‬пораю резањои шишаи
шикаста.
ШИШАМОНАНД ‫ ﺷﻴﺸﻪﻣﺎﻧﻨﺪ‬ниг. шишагун.
ШИШАНИЊОД ‫ ﺷﻴﺸﻪﻧﻬﺎد‬кит. 1. шишамонанд. 2.
бебањо; фалаки шишанињод киноя аз
нопойдор, бебањо, бевафо.
ШИШАПАЗ ‫ ﺷﻴﺸﻪﭘﺰ‬он ки дар корхона шиша
тайёр мекунад.
ШИШАПАЗЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪﭘﺰي‬шуѓли шишапаз; шиша-
гарї, шишабарорї.
ШИШАПАХТА ‫ ﺷﻴﺸﻪﭘﺨﺘﻪ‬пахтаи шишагї, ки
барои гарминигањдорї ба лўлањо мепечо-
нанд.
ШИШАПОРА ‫ ﺷﻴﺸﻪ ﭘﺎره‬ниг. шишамайда.
ШИШАРЕЗА ‫ ﺷﻴﺸﻪ رﻳﺰه‬ниг. шишамайда.
ШИШАСОЗ ‫ ﺷﻴﺸﻪ ﺳﺎز‬ниг. шишагар.
ШИШАСОЗЇ ‫ ﺷﻴﺸﻪ ﺳﺎزي‬ниг. шишагарї.
ШИШАТОЗАКУНАК ‫ ﺷﻴﺸﻪﺗﺎزهﻛﻨﻚ‬асбоби мах-
сус, ки дар ваќти боридани барфу борон
шишаи пеши мошинњоро тоза мекунад, барф-
пок.
ШИШАЉОН ‫ﺷﻴﺸﻪ ﺟﺎن‬ киноя аз каси нозуктабъу
заифтабъ.
ШИШТ ‫ ﺷﺸﺖ‬гуфт. нишаст; сўњбат, зиёфат.
ШИШТАН ‫ﺷﺸﺘﻦ‬ ниг. нишастан.
ШИШТА-ШИШТА ‫ ﺷﺸﺘﻪ ﺷﺸﺘﻪ‬гуфт. пас аз муд-
дате нишастан; оњиста-оњиста.
ШИШТУХЕЗ ‫ ﺷﺸﺖوﺧﻴﺰ‬нишасту бархост, равуо,
зиндагї, рўзгузаронї.
ШИШТУХЕЗЇ ‫ ﺷﺸﺖ وﺧﻴﺰي‬муошират ва рафтор
доштан бо касе, ба љое равуо доштан.
ШИШУМ ‫ ﺷﻴﺸﻢ‬ниг. шишам.
ШЛАГБАУМ олм. ‫ ﺷﻠﮕﺒﺌﻢ‬ѓави бардошта ва
фуровардашаванда барои бастани роњ дар
гузаргоњњои умумї (мас., дар љоњое, ки роњи
оњан гузаргоњи умумиро бурида мегузарад).
ШЛАНГ р. ‫ ﺷﻠﻨﮓ‬лўлаи дарунхолии резинї
барои гузарондан ё кашида гирифтани
љисмњои обакї ва газњо.
ШЛЮЗ р. ‫ ﺷﻠﻴﻮز‬таљњизоти махсус аз ќабили
бандњо ва дарѓотњо барои сатњи оби дарёњоро
пасту баланд кардан.
ШОГ
ШОБ(Б) а. ‫ ﺷﺎب‬кит. љавон; шайху шоб пиру
љавон; њама.
ШОБЕЗАК ‫ ﺷﺎﺑﻴﺰك‬бот. гиёњи зањрноки
мевањояш сиёњранг, ки хосияти табобатї
дорад.
ШОБОЗ ‫ ﺷﺎﺑﺎز‬шакли гуфтугўии шоњбоз (2);
диловар, далер, чолок, чирадаст (дар мавриди
тањсин гуфта мешавад).
ШОБОШ ‫ ﺷﺎﺑﺎش‬1. шакли кўтоњшудаи шодбош;
ањсан, офарин; 2. саломат бош, хушнуд бош.
ШОВИНИЗМ фр. ‫ ﺷﺎوﻳﻨﺰم‬миллатгароии ифро-
тии иртиљої, ки бартарии ирќї тарѓиб
мекунад ва байни миллатњо тафриќаву низоъ
меангезад.
ШОВИНИСТ фр. ‫ ﺷﺎوﻧﻴﺲ‬тарафдори шовинизм,
миллатгарои иртиљої.
ШОВИНИСТЇ ‫ ﺷﺎوﻧﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба шовинист;
пайравї аз шовинизм.
ШОГИРД ‫ ﺷﺎﮔﺮد‬1. он ки дар назди усто ё
муаллиме чизе меомўзад (дарс, касбу њунаре).
2. хонанда, талаба, дарсхон. 3. ёрманд, дастёр,
хизматгор; шогирд шудан ба касе кор
омўхтан, барои коромўзї кор кардан ё
хондан дар назди касе.
ШОГИРДАК ‫ ﺷﺎﮔﺮدك‬1. шакли тасѓирии шогирд.
2. дар мўзадўзї - ресмончаи кўтоњаке, ки ба
сўзан гузаронда шудааст ва ваќти дўхтан
ресмони дарозро ба он васл мекунанд.
ШОГИРДЇ ‫ ﺷﺎﮔﺮدي‬омўхтани касб ё дониш дар
назди усто ё муаллиме; амал ва шуѓли
шогирд; ба шогирдї гирифтан касеро касеро
ба назди худ барои њунаромўзї гирифтан;
шогирдї кардан шогирд будан, вазифа ва
кори шогирдро ба љо овардан; ба шогирдї
додан касеро барои омўхтани касбу њунаре ба
назди устое мондан.
ШОГИРДОНА ‫ﺷﺎﮔﺮداﻧﻪ‬ њамчун шогирд; дар
пайравї.
ШОГИРДПЕША ‫ ﺷﺎﮔﺮدﭘﻴﺸﻪ‬1. чокар, мулозим,
пайкор, навкар (дар њузури амалдори калон ё
њоким дар Бухорои амирї). 2. пасттарин
дараљаи хизмати давлатї (дар аморати
Бухоро).
ШОГИРДПЕШАЇ ‫ﺷﺎﮔﺮدﭘﻴﺸﻪاي‬ кор ва вазифаи
шогирдпеша.
ШОГ – 650 –
ШОГИРДЧЎБ ‫ ﺷﺎﮔﺮد ﭼﻮب‬чўбе, ки ба воситаи он
пиллаи абрешимро пас аз љўшондан аз њам
људо мекунанд.
ШОД ‫ ﺷﺎد‬хушнуд, хурсанд, хушњол, хушу
хуррам; шод кардан боиси хурсандии касе
шудан; ◊ арвоњи касеро шод кардан касеро ба
хайру некї ёд кардан.
ШОДАРВОН ‫ ﺷﺎدروان‬ниг. шодурвон.
ШОДБАЊР ‫ ﺷﺎدﺑﻬﺮ‬кит. хушбахт, хурсанд, аз
шодї бањравар.
ШОДБОД ‫ ﺷﺎدﺑﺎد‬табрик; тањсину таъриф; шодбод
гуфтан тањсин кардан, офарин хондан.
ШОДБОДЇ ‫ ﺷﺎدﺑﺎدي‬:шодбодї кардан табрик
кардан, муборакбодї кардан.
ШОДБОШ(Ї) ‫ﺷﺎدﺑﺎﺷﻲ‬//‫ ﺷﺎدﺑﺎش‬табрик кардан,
муборакбод намудан.
ШОДВАРД ‫ ﺷﺎدورد‬кит. 1. хирмани Моњ, њола. 2.
тахт, сарир, маснад.
ШОДГУНА ‫ ﺷﺎدﮔﻮﻧﻪ‬кит. 1. такягоњ, болишт. 2.
зани мутриба.
ШОДДИЛ ‫ ﺷﺎددل‬хушњол, дилшод, масрур.
ШОДИАНГЕЗ ‫ ﺷﺎدياﻧﮕﻴﺰ‬он чи боиси хурсандию
хушњолї мегардад; хурсандибахш.
ШОДИБАХШ ‫ﺷﺎديﺑﺨﺶ‬ хушњолкунанда, хур-
сандиовар.
ШОДИЁНА ‫ ﺷﺎدﻳﺎﻧﻪ‬1. хурсандона, аз рўи хур-
сандї; ба муносибати рўй додани ягон
њодисаи шодибахш. 2. њадя ба касе, ки ягон
хабари шодибахш овардааст, муждагонї; шо-
диёна гирифтан аз касе муждагонї ситондан
барои овардани хабари хуше.
ШОДИКАФ(АК) ‫ﺷﺎديﻛﻔﻚ‬//‫ ﺷﺎديﻛﻒ‬дилкаф шу-
дан аз хурсандї, марги ногањонї аз шунидани
ягон хабари хуш; шодикафак шудан.
ШОДИМАРГ ‫ ﺷﺎدي ﻣﺮگ‬марги ногањоние, ки аз
нињояти шодї рўй медињад.
ШОДИОВАР ‫ﺷﺎديآور‬ шодибахш, хушњолку-
нанда.
ШОДЇ ‫ ﺷﺎدي‬хурсандї, хушњолї, хушнудї.
ШОДКОМ ‫ ﺷﺎدﻛﺎم‬1. хушњол, шодмон. 2. комрон.
ШОДКОМЇ ‫ ﺷﺎدﻛﺎﻣﻲ‬1. хушнудї, хурсандї. 2.
комронї, комгорї.
ШОДМОН ‫ ﺷﺎدﻣﺎن‬шод, хурсанд, хушњол.
ШОДМОНЇ ‫ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ‬шодї, хурсандї, хушњолї.
ШОДМОНОНА ‫ ﺷﺎدﻣﺎﻧﺎﻧﻪ‬бо шодї, бо хурсандї,
шодон.
ШОДОБ ‫ ﺷﺎداب‬1. пуроб, сероб, обдор, ширадор.
2. тару тоза, сабзу хуррам, пуртароват; шодоб
кардан аз об сер кардан; сабзу шукуфон
гардонидан.
ШОДОН ‫ ﺷﺎدان‬дар њолати шодию хурсандї,
шодмон, хушњол, хушдил.
ШОДОНДИЛ ‫ ﺷﺎدان دل‬кит. дилшод, хуррамдил,
хурсанд.
ШОДРАВОН ‫ ﺷﺎد روان‬1. бо эњтиром ёдоварї
кардани шахси вафоткарда. 2. марњум,
рањматї.
ШОДУРВОН ‫ ﺷﺎدروان‬кит. саропарда, хайма;
шомиёнаи подшоњї.
ШОДХОР ‫ ﺷﺎدﺧﻮار‬кит. 1. шодмон, хушњол. 2.
шаробхўр, майхўр, махора.
ШОДХОРЇ ‫ﺷﺎدﺧﻮاري‬ шодмонї, хушњолї,
хурсандї.
ШОЕА а. ‫ ﺷﺎﻳﻌﻪ‬кит. хабари рост ё дурўѓ, ки
шоеъ (пањн) шудааст, овоза, миш-миш.
ШОЕЪ а. ‫ ﺷﺎﻳﻊ‬кит. пањншуда, ошкор,
овозашуда; шоеъ шудан пањн шудан, ошкор
шудан, ба њама маълум гардидан.
ШОЁН ‫ ﺷﺎﻳﺎن‬шоиста, сазовор, лоиќ, арзанда;
шоёни диќќат сазовори диќќат, ба диќќат
арзанда; шоёни таќдир он чи сазовор ва лоиќи
таќдир аст.
ШОИБА а. ‫ ﺷﺎﺋﺒﻪ‬кит. 1. омезиш, олудагї; олуда
шудан ба чизи ифлос ва палид. 2. шакку
шубња, гумон. 3. офат, бадбахтї; осеб. 4.
мисл, монанд
ШОИДАН ‫ﺷﺎﻳﻴﺪن‬//‫ ﺷﺎﺋﻴﺪن‬кит. лоиќ будан,
муносиб будан, шоиста ва сазовор будан.
ШОИЌ а. ‫ ﺷﺎﺋﻖ‬1. шавќдињанда, шавќангез. 2.
њавасманд, орзуманд, иштиёќманд.
ШОИР ‫ ﺷﺎﻋﺮ‬он ки шеър мегўяд (менависад),
гўяндаи шеър.
ШОИРА ‫ ﺷﺎﻋﺮه‬муаннаси шоир; зане, ки шеър
менависад, зани шеъргўянда.
ШОИРЇ ‫ ﺷﺎﻋﺮي‬шеърнависї, шеър гуфтан, касбу

пешаи шоир.
ШОИРНАМО ‫ﺷﺎﻋﺮﻧﻤﺎ‬ он ки худро
метарошад.
ШОИРОНА ‫ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ‬шоирвор, чун шоир.
ШОИРТАБИАТ ‫ ﺷﺎﻋﺮﻃﺒﻴﻌﺖ‬он ки табиаташ моил
ба шоирист; шеърфањм, шеърдўст.
ШОИРТАБЪ‫ ﺷﺎﻋﺮﻃﺒﻊ‬ниг. шоиртабиат.
ШОИРТАРОШ ‫ ﺷﺎﻋﺮﺗﺮاش‬он ки худро шоир ба
ќалам медињад.
ШОИРТАРОШЇ ‫ ﺷﺎﻋﺮﺗﺮاﺷﻲ‬амали шоиртарош;
шоиртарош будан.
ШОИСТА ‫ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ‬сазовор, лоиќ, муносиб, шоён.
ШОИСТАГЇ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ‬ арзандагї, сазоворї;
эътибор, манзалат.
ШОИСТАН ‫ ﺷﺎﻳﺴﺘﻦ‬сазовор будан, лоиќ будан,
муносиб будан.
ШОЙВАРД ‫ ﺷﺎﻳﻮرد‬ниг. шодвард.
ШОЙГОН ‫ ﺷﺎﻳﮕﺎن‬кит. 1. сазовор, лоиќ, шоиста.
2. фаровон, бисёр: ганљи шойгон.
ШОКИР а. ‫ ﺷﺎﻛﺮ‬шукргузор, шукркунанда,
сипосгузор, миннатдор.
ШОКЇ а. ‫ﺷﺎﻛﻲ‬ кит. шикояткунанда, гила-
кунанда.
ШОКОР ‫ﺷﺎﻛﺎر‬ кит. корњои маљбурии бемузд,
бегор.
ШОКОСА ‫ ﺷﺎﻛﺎﺳﻪ‬ниг. шоњкоса.
ШОЌ(Ќ) а. ‫ ﺷﺎق‬кит. сахт, душвор, мушкил.
ШОЌЌА а. ‫ ﺷﺎﻗﻪ‬кит. муаннаси шоќ(ќ); душвор,
сахт, кори душвори тоќатфарсо; мењнати
шоќќа мењнати (кори) тоќатфарсо.
ШОЌУЛ ‫ ﺷﺎﻗﻮل‬гулўлаи махсус, ки ба сари
ресмоне меовезанд ва дар бинокорї барои
санљидани ростї ё каљии девор ба кор
мебаранд.
ШОЌУЛЇ ‫ ﺷﺎﻗﻮﻟﻲ‬мансуб ба шоќул.
ШОЛ ‫ ﺷﺎل‬1. матои дастибофти даѓал аз пашм:
љуволи шол 2. палоси дастибофти пашмин,
гилеми пашмин.
ШОЛВОР ‫ ﺷﺎﻟﻮار‬ниг. шалвор.
ШОЛИЗОР ‫ ﺷﺎﻟﻲزار‬киштзори шолї, замине, ки
дар он шолї киштаанд.
– 651 – ШОМ
ШОЛИКОР ‫ ﺷﺎﻟﻲﻛﺎر‬он ки бо кишту кор шолї
машѓул аст, кишткунандаи шолї.
шоир
ШОЛИКОРЇ ‫ ﺷﺎﻟﻲﻛﺎري‬1. амали шоликор. 2.
замине, ки дар он шолї киштаанд. 3. кишти
шолї, киштани шолї.
ШОЛИКЎБАК ‫ ﺷﺎﻟﻲﻛﻮﺑﻚ‬асбоби махсус барои
људо кардани биринљ аз пўстлохи шолї.
ШОЛИКЎБЇ ‫ ﺷﺎﻟﻲﻛﻮﺑﻲ‬кўфта људо кардани
биринљ аз пўстлохи шолї.
ШОЛИПАХОЛ ‫ ﺷﺎﻟﻲﭘﺨﺎل‬алафе, ки дар натиљаи
кўфтани шолї аз пояи он њосил мешавад.
ШОЛИПОЯ ‫ ﺷﺎﻟﻲﭘﺎﻳﻪ‬1. киштзори шолї,
шолизор. 2. соќаи шолї.
ШОЛЇ I ‫ ﺷﺎﻟﻲ‬биринљи њанўз нокўфта ва аз
пўстлох људо карданашуда.
ШОЛЇ II ‫ ﺷﺎﻟﻲ‬мансуб ба шол.
ШОЛНАМАД ‫ ﺷﺎلﻧﻤﺪ‬љул, саѓрипўши намадин;
палоси намадин.
ШОЛУДА ‫ ﺷﺎﻟﻮده‬кит. пойдевор, тањкурсї, бунён.
ШОЛЊАНГ ‫ ﺷﺎﻟﻬﻨﮓ‬кит. 1. гарав, гаравгон. 2.
шўр, ѓавѓо. 3. макр, фиреб, њила, найранг.
ШОЛЧА ‫ ﺷﺎﻟﭽﻪ‬палоси хурд; палос.
ШОМ ‫ ﺷﺎم‬1. аввали шаб, њангомиакнун торик
шудани њаво, ваќти говгум; шому сањар њама
ваќт, мудом, доимо. 2. хўроке, ки бегоњї
хўрда мешавад: хўроки шом. 3. номи ќадимаи
кишвари Сурия.
ШОМГОЊ ‫ ﺷﺎﻣﮕﺎه‬ваќти шом, бегоњї, ваќти
говгум, њангоми ѓуруби Офтоб.
ШОМГОЊОН ‫ ﺷﺎﻣﮕﺎﻫﺎن‬дар ваќти шом, ваќте ки
шом шавад, говгум.
ШОМИЁНА ‫ ﺷﺎﻣﻴﺎﻧﻪ‬хиргоњ (чодир, хайма)-и
калони зебо барои пазироии мењмонон;
саропарда; шомиёна задан шомиёна барпо
кардан, чодир афроштан.
ШОМИЛ а. ‫ ﺷﺎﻣﻞ‬фарогиранда, дарбаргиранда;
шомил будан доро будан.
ШОМИХ а. ‫ ﺷﺎﻣﺦ‬1. баланд. 2. њавобаланд,
мутакаббир.
ШОМЇ ‫ ﺷﺎﻣﻲ‬1. мансуб ба шом. 2. хўроки бегоњї.
ШОММА а. ‫ﻪ‬‫ﺷﺎﻣ‬ њисси бўёї, бўйфањмї (яке аз
панљ њис).
ШОМ
ШОМХЎРДА ‫ ﺷﺎمﺧﻮرده‬аз пуррагї ва њолати
бадр ба наќс ва ба завол майлкарда: моњи
шомхўрда.
ШОН I а. ‫ ﺷﺎن‬ниг. шаън.
ШОН II ‫ ﺷﺎن‬шакли ихтисории эшон; онњо; вайњо.
ШОН III ‫ﺷﺎن‬ ќолиби соќи мўза, шончўб: шони
мўза.
ШОН IV ‫ ﺷﺎن‬кит. канду, хонаи занбўри асал.
ШОНА I ‫ ﺷﺎﻧﻪ‬1. олати дандонадор барои њамвор
кардан ва ба тартиб овардани мўй; шона
задан мўйњоро бо шона ба тартиб овардан;
шона бастан шоху навда баровардани
нињолњо (растанињо). 2. олатест дар дўкони
бофандагї, ки торњоро дуто-дуто аз даруни
вай мегузаронанд; ◊ шона-шона кардан
сарпечї кардан, саркашї кардан; чапѓалат
додан..
ШОНА II ‫ ﺷﺎﻧﻪ‬устухонњои пањну тунуки белча-
монанад, ки бозуњои дастро ба бадан
мепайвандад; дўш, китф.
ШОНАБАЙН ‫ ﺷﺎﻧﻪﺑﻴﻦ‬тиб. байни ду шона, ќисми
болоии сутунмўњра, аз гардан поёнтар.
ШОНАБАНДЇ ‫ﺷﺎﻧﻪﺑﻨﺪي‬ исми амал аз шона
бастан.
ШОНАБАЊО ‫ ﺷﺎﻧﻪﺑﻬﺎ‬маљ. арзонбањо, хеле арзон.
ШОНАГЇ ‫ ﺷﺎﻧﮕﻲ‬1. торњои аз даруни олати шона
дутої гузаронидашаванда. 2. матои љомавори
бо ин торњо бофташуда.
ШОНАДОН ‫ ﺷﺎﻧﻪ دان‬ѓилоф барои шона.
ШОНАЗАН ‫ ﺷﺎﻧﻪزن‬1. устои бофанда, ки торњоро
аз даруни шона дутої мегузаронад. 2. ниг.
машшота 1.
ШОНАЗАНЇ‫ ﺷﺎﻧﻪ زﻧﻲ‬амали шоназан.
ШОНАКУНЇ ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﻛﻨﻲ‬ниг. шоназанї.
ШОНАМОНАНД ‫ ﺷﺎﻧﻪﻣﺎﻧﻨﺪ‬ба шона монанд,
мисли шона.
ШОНАНАДИДА ‫ﺷﺎﻧﻪﻧﺪﻳﺪه‬ мўи чанд ваќт боз
шонанашуда.
ШОНАПАРТОЇ ‫ ﺷﺎﻧﻪﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬њосил набаста шона-
ашро партофтани растанї.
ШОНАПАЊН ‫ ﺷﺎﻧﻪﭘﻬﻦ‬он ки китфи сербар дорад,
фарохкитф; тануманд.
– 652 –
ШОНАСАР//ШОНАСАРАК ‫ ﺷﺎﻧﻪﺳﺮك‬//‫ﺷﺎﻧﻪﺳﺮ‬
њуд–њуд, парандае, ки болои сараш ба шона
монанд аст.
ШОНАСАРАК ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﺳﺮك‬ниг. шонасар.
ШОНАСИФАТ ‫ ﺷﺎﻧﻪﺻﻔﺖ‬монанди шона, шона-
сон.
ШОНАТАРОШ ‫ ﺷﺎﻧﻪﺗﺮاش‬устое, ки аз чўби
махсус шона метарошад.
ШОНАТАРОШЇ ‫ ﺷﺎﻧﻪﺗﺮاﺷﻲ‬касбу кори шона-
тарош; сохтани шона аз чўби махсус.
ШОНАФАРОХ ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﻓﺮاخ‬ниг. шонапањн.
ШОНАХЎРДА ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮرده‬шонашуда.
ШОНДАН ‫ ﺷﺎﻧﺪن‬кит. 1. шона кардан. 2. шинон-
дан, фурў нишондан, бартараф кардан.
ШОНЗДАЊ ‫ ﺷﺎﻧﺰده‬шумораи миќдори адади дањ ва
шаш, 16.
ШОНЗДАЊСОЛА ‫ ﺷﺎﻧﺰدهﺳﺎﻟﻪ‬он ки умраш ба
шонздањ расида бошад.
ШОНЗДАЊСОЛАГЇ ‫ ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﻲ‬дар давраи
шонздањсола будан, шонздањсола шудан.
ШОНЗДАЊУМ ‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‬ шумораи тартибї аз
шонздањ.
ШОНЗДАЊУМИН ‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻤﻴﻦ‬ ниг. шонздањум.
ШОНЇ а. ‫ ﺷﺎﻧﻲ‬кит.душман.
ШОНЧЎБ ‫ ﺷﺎن ﭼﻮب‬ниг. шон III.
ШОПУЛ ‫ ﺷﺎﭘﻮل‬ниг. шоњпул.
шор ‫ ﺷﺎر‬1. асоси замони њозира аз шоридан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънии шоранда, раванда: обшор, хуншор,
араќшор.
ШОР ‫ﺷﺎر‬ кит. шањр.
ШОРА њ. ‫ ﺷﺎره‬1. дастори бузурги нафис ва
мунаќќаши њиндї, салла. 2. чодире, ки занони
њиндї ба таври махсус мепўшанд, сорї.
ШОРАК ‫ ﺷﺎرك‬зоол. парандаи хурди сиёњранги
хушовоз; сор, мурѓак.
ШОРБУН ‫ ﺷﺎرﺑﻮن‬тиб. захме, ки дар меъда ё
дигар узвњои дарунї пайдо мешавад.
ШОРЕЊ а. ‫ ﺷﺎرح‬шарњкунанда, баёнкунанда,
тафсир ва маънидодкунанда; шарњнавис ба
асаре.
 – 653 –
ШОРЕЪ а. ‫ ﺷﺎرع‬1. роњи бузург, кўчаи калон,
роњи рост, шоњроњ. 2. соњиби шаръ,
муайянкунандаи ањкоми шариат.
ШОРИБ ‫ ﺷﺎرب‬1. нўшанда, ошоманда. 2. мўйлаб,
бурут.
ШОРИДАН ‫ ﺷﺎرﻳﺪن‬равон шудан, љорї шудан; аз
боло ба поин рехтани об, моеот ва чизњои
дигар.
ШОРИЌ а. ‫ﺷﺎرق‬ 1. тулўъкунанда. 2. тобон,
фурўзон.
ШОРИЌА а. ‫ ﺷﺎرﻗﻪ‬тобанда, фурўзанда.
ШОРИСТОН ‫ ﺷﺎرﺳﺘﺎن‬ниг. шањристон.
ШОРО ‫ ﺷﺎرا‬шоранда, он чи мешорад.
ШОРОН ‫ ﺷﺎران‬шоранда, доимо шоридан, дар
њоли шоридан.
ШОРОНДАН ‫ ﺷﺎراﻧﺪن‬тарзи бавоситаи шоридан;
резондан, равон кардан, љорї сохтан; ѓељонда
фуровардан.
ШОРСОН ‫ ﺷﺎرﺳﺎن‬ниг. шањристон.
ШОСПАРАМ ‫ ﺷﺎﺳﭙﺮم‬ниг. шоњсипарѓам.
ШОССЕ фр. ‫ﻲ‬‫ ﺷﺎﺳ‬роњи калону њамвори
сангрехта ё сангфаршшуда, рањи заминаш
сахту њамвор, шоњроњ.
ШОТ а. ‫ ﺷﺎت‬кит. гўсфанд, барра.
ШОТАРА ‫ ﺷﺎﺗﺮه‬ниг. шоњтара.
ШОТИР а. ‫ ﺷﺎﻃﺮ‬књн. 1. дар ќадим касе ки пеш-
пеши аспи подшоњ чусту чолок давида,
аризањои додхоњонро мегирифт. 2. чусту
чолок (одам).
ШОТИРХОНА ‫ﺷﺎﻃﺮﺧﺎﻧﻪ‬ љои љамъ омадани
шотирон.
ШОТУ ‫ ﺷﺎﺗﻮ‬1. шоњтир, ариш; тири ароба. 2.
нардбон.
ШОТУПОЯ ‫ ﺷﺎﺗﻮ ﭘﺎﻳﻪ‬лањљ. зинапоя.
ШОУ англ. ‫ ﺷﺎو‬намоиши умумї, намоиши
барномањои фароѓатию иќтисодї дар телеви-
зион.
ШОФ ‫ ﺷﺎف‬шамшер; дасти худро шоф кардан
дасти худро чун шамшер боло бардоштан.
ШОФАК ‫ ﺷﺎﻓﻚ‬бот. як навъ растанї.
ШОФБУРУТ ‫ ﺷﺎف ﺑﺮوت‬ниг. шофмўйлаб.
ШОХ
ШОФЕИЯ а. ‫ ﺷﺎﻓﻴﻌﻴﻪ‬д. яке аз чањор мазњаби дини
ислом, ки асосгузори он имом Абдуллоњ
Муњаммад ибни Шофеї будааст.
ШОФЕЇ ‫ ﺷﺎﻓﻌﻲ‬пайрави мазњаби шофеия.
ШОФЕР//ШОФЁР фр. ‫ﺷﺎﻓﻴﺎر‬//‫ ﺷﺎﻓﻴﺮ‬гуфт. ронан-
даи автомобил (хоњ саворї бошад, хоњ
боркаш).
ШОФЕЪ а. ‫ ﺷﺎﻓﻊ‬шафоаткунанда, дархостна-
моянда, хоњишгар.
ШОФЇ 1. ‫ ﺷﺎﻓﻲ‬басанда, ќаноатбахш, кофї;
љавоби шофї посухи дуруст. 2. шифобахш,
шифодињанда.
ШОФМОЊЇ ‫ ﺷﺎف ﻣﺎﻫﻲ‬зоол. моњие, ки бинии чун
шамшер дароз дорад, шамшермоњї.
ШОФМЎЙЛАБ ‫ ﺷﺎفﻣﻮﻳﻠﺐ‬касе ки мўйлаби
дарози ѓафси моил ба боло дорад, шофбурут.
ШОХ ‫ ﺷﺎخ‬1. љисми устухонмонанде, ки аз каллаи
баъзе њайвонот (буз, гов ва ѓ.) мерўяд. 2. он
ќисми дарахт, ки аз танаи асосї рўидааст,
шоха, навда; шох задан а) њамла карда бо
шохи худ ба касе зарба расондани чорпои
шохдор; б) бо табар ва дасткола буридани
шохњои дарахт; шохи њаљомат шохе, ки ваќти
хунгирї аз бадан ба воситаи он пўстро
макида теѓ мезаданд; ◊ шох шудан номаълум
аз љое бадар рафтан гурехтан.
ШОХА ‫ ﺷﺎﺧﻪ‬1. шохи (навдаи) дарахт ва бутта. 2.
ќисми људошуда аз дарё ё роњ.
ШОХАК ‫ ﺷﺎﺧﻚ‬ниг. шохча.
ШОХБАНД ‫ ﺷﺎﺧﺒﻨﺪ‬арѓамчине, ки аз шохи чорпо
(гов ва ѓ.) гузаронда баста мемонанд.
ШОХБАСТ ‫ ﺷﺎﺧﺒﺴﺖ‬деворае, ки аз химчањои ба
њам бофта тайёр мекунанд, чапарак.
ШОХБУР ‫ ﺷﺎخﺑﺮ‬асбоби шамшермонанд, ки
барои буридани шохи дарахтон ва буттањо ба
кор бурда мешавад.
ШОХДОР ‫ ﺷﺎخدار‬чорпое, ки шох дорад; ◊
милтиќи шохдор милтиќи поядор, ки устувор
карда баъд тир меандохтанд.
ШОХЗАН ‫ ﺷﺎخزن‬шохзананда; гови шохзан гове,
ки одати бо шохи худ њуљум кардан дорад.
ШОХЗАНЇ ‫ ﺷﺎخ زﻧﻲ‬амали шохзан.
ШОХИС ‫ ﺷﺎﺧﺺ‬књн. аломати нишондињандаи
роњ, ки одатан аз сангу чўб сохта мешуданд,
ШОМ
ШОМХЎРДА ‫ ﺷﺎمﺧﻮرده‬аз пуррагї ва њолати
бадр ба наќс ва ба завол майлкарда: моњи
шомхўрда.
ШОН I а. ‫ ﺷﺎن‬ниг. шаън.
ШОН II ‫ ﺷﺎن‬шакли ихтисории эшон; онњо; вайњо.
ШОН III ‫ﺷﺎن‬ ќолиби соќи мўза, шончўб: шони
мўза.
ШОН IV ‫ ﺷﺎن‬кит. канду, хонаи занбўри асал.
ШОНА I ‫ ﺷﺎﻧﻪ‬1. олати дандонадор барои њамвор
кардан ва ба тартиб овардани мўй; шона
задан мўйњоро бо шона ба тартиб овардан;
шона бастан шоху навда баровардани
нињолњо (растанињо). 2. олатест дар дўкони
бофандагї, ки торњоро дуто-дуто аз даруни
вай мегузаронанд; ◊ шона-шона кардан
сарпечї кардан, саркашї кардан; чапѓалат
додан..
ШОНА II ‫ ﺷﺎﻧﻪ‬устухонњои пањну тунуки белча-
монанад, ки бозуњои дастро ба бадан
мепайвандад; дўш, китф.
ШОНАБАЙН ‫ ﺷﺎﻧﻪﺑﻴﻦ‬тиб. байни ду шона, ќисми
болоии сутунмўњра, аз гардан поёнтар.
ШОНАБАНДЇ ‫ﺷﺎﻧﻪﺑﻨﺪي‬ исми амал аз шона
бастан.
ШОНАБАЊО ‫ ﺷﺎﻧﻪﺑﻬﺎ‬маљ. арзонбањо, хеле арзон.
ШОНАГЇ ‫ ﺷﺎﻧﮕﻲ‬1. торњои аз даруни олати шона
дутої гузаронидашаванда. 2. матои љомавори
бо ин торњо бофташуда.
ШОНАДОН ‫ ﺷﺎﻧﻪ دان‬ѓилоф барои шона.
ШОНАЗАН ‫ ﺷﺎﻧﻪزن‬1. устои бофанда, ки торњоро
аз даруни шона дутої мегузаронад. 2. ниг.
машшота 1.
ШОНАЗАНЇ‫ ﺷﺎﻧﻪ زﻧﻲ‬амали шоназан.
ШОНАКУНЇ ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﻛﻨﻲ‬ниг. шоназанї.
ШОНАМОНАНД ‫ ﺷﺎﻧﻪﻣﺎﻧﻨﺪ‬ба шона монанд,
мисли шона.
ШОНАНАДИДА ‫ﺷﺎﻧﻪﻧﺪﻳﺪه‬ мўи чанд ваќт боз
шонанашуда.
ШОНАПАРТОЇ ‫ ﺷﺎﻧﻪﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬њосил набаста шона-
ашро партофтани растанї.
ШОНАПАЊН ‫ ﺷﺎﻧﻪﭘﻬﻦ‬он ки китфи сербар дорад,
фарохкитф; тануманд.
– 652 –
ШОНАСАР//ШОНАСАРАК ‫ ﺷﺎﻧﻪﺳﺮك‬//‫ﺷﺎﻧﻪﺳﺮ‬
њуд–њуд, парандае, ки болои сараш ба шона
монанд аст.
ШОНАСАРАК ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﺳﺮك‬ниг. шонасар.
ШОНАСИФАТ ‫ ﺷﺎﻧﻪﺻﻔﺖ‬монанди шона, шона-
сон.
ШОНАТАРОШ ‫ ﺷﺎﻧﻪﺗﺮاش‬устое, ки аз чўби
махсус шона метарошад.
ШОНАТАРОШЇ ‫ ﺷﺎﻧﻪﺗﺮاﺷﻲ‬касбу кори шона-
тарош; сохтани шона аз чўби махсус.
ШОНАФАРОХ ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﻓﺮاخ‬ниг. шонапањн.
ШОНАХЎРДА ‫ ﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮرده‬шонашуда.
ШОНДАН ‫ ﺷﺎﻧﺪن‬кит. 1. шона кардан. 2. шинон-
дан, фурў нишондан, бартараф кардан.
ШОНЗДАЊ ‫ ﺷﺎﻧﺰده‬шумораи миќдори адади дањ ва
шаш, 16.
ШОНЗДАЊСОЛА ‫ ﺷﺎﻧﺰدهﺳﺎﻟﻪ‬он ки умраш ба
шонздањ расида бошад.
ШОНЗДАЊСОЛАГЇ ‫ ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﻲ‬дар давраи
шонздањсола будан, шонздањсола шудан.
ШОНЗДАЊУМ ‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‬ шумораи тартибї аз
шонздањ.
ШОНЗДАЊУМИН ‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻤﻴﻦ‬ ниг. шонздањум.
ШОНЇ а. ‫ ﺷﺎﻧﻲ‬кит.душман.
ШОНЧЎБ ‫ ﺷﺎن ﭼﻮب‬ниг. шон III.
ШОПУЛ ‫ ﺷﺎﭘﻮل‬ниг. шоњпул.
шор ‫ ﺷﺎر‬1. асоси замони њозира аз шоридан. 2.
љузъи пасини баъзе калимањои мураккаб ба
маънии шоранда, раванда: обшор, хуншор,
араќшор.
ШОР ‫ﺷﺎر‬ кит. шањр.
ШОРА њ. ‫ ﺷﺎره‬1. дастори бузурги нафис ва
мунаќќаши њиндї, салла. 2. чодире, ки занони
њиндї ба таври махсус мепўшанд, сорї.
ШОРАК ‫ ﺷﺎرك‬зоол. парандаи хурди сиёњранги
хушовоз; сор, мурѓак.
ШОРБУН ‫ ﺷﺎرﺑﻮن‬тиб. захме, ки дар меъда ё
дигар узвњои дарунї пайдо мешавад.
ШОРЕЊ а. ‫ ﺷﺎرح‬шарњкунанда, баёнкунанда,
тафсир ва маънидодкунанда; шарњнавис ба
асаре.
 – 655 – ШОЊ
додан, далел овардан; шоњиди њоли касе будан асари манзум дар мавзўъ ва шакли
ба ањволи касе воќиф будан. 2. маљ. зан ё “Шоњнома”-и Фирдавсї.
љавони хушрўй; хубрўй, мањбуб, мањбуба.
ШОЊНОМАХОН ‫ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺧﻮان‬он ки “Шоњнома”-
ШОЊИДБОЗ ‫ ﺷﺎﻫﺪﺑﺎز‬амрадбоз, бачабоз, фосиќ. и Фирдавсиро бо оњанги махсус мехонад.
ШОЊИДБОЗЇ ‫ ﺷﺎﻫﺪﺑﺎزي‬књн. амрадбозї. ШОЊНОМАХОНЇ ‫ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺧﻮاﻧﻲ‬:шоњномахонї
кардан дар љамъомадњо “Шоњнома”-ро ба
ШОЊИДЇ ‫ ﺷﺎﻫﺪي‬гувоњї, шоњид будан, шањодат.
овози баланд хондан.
ШОЊИДПАРАСТ ‫ ﺷﺎﻫﺪﭘﺮﺳﺖ‬кит. шоњидбоз;
ШОЊОНА ‫ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ‬1. мансуб ба шоњ; аз љониби
зебопараст.
шоњ: фармони шоњона. 2. муносиби шоњ; олї,
ШОЊИДПАРАСТЇ ‫ﺷﺎﻫﺪﭘﺮﺳﺘﻲ‬ кит. шоњидбозї; пуршукўњ.
зебопарастї.
ШОЊПАР ‫ ﺷﺎﻫﭙﺮ‬ниг. шоњбол.
ШОЊИКАБОБ ‫ ﺷﺎﻫﻲﻛﺒﺎب‬гўштбирён (аз гўшти
ШОЊПАРАСТ ‫ ﺷﺎهﭘﺮﺳﺖ‬он ки тарафдори
тунук ва майда резашуда бо дунба).
сохтори давлатдории шоњигарї (монархистї)
ШОЊИЌ а. ‫ ﺷﺎﻫﻖ‬кит.баланд. мебошад.
ШОЊИМАРДОН ‫ ﺷﺎﻫﻲﻣﺮدان‬д. лаќаби халифаи ШОЊПАРАСТЇ ‫ ﺷﺎهﭘﺮﺳﺘﻲ‬мансуб ба шоњпараст.
чорум Али ибни Абутолиб.
ШОЊПИСАНД ‫ ﺷﺎه ﭘﺴﻨﺪ‬бот. гиёњест зинатї, ки
ШОЊИН I ‫ ﺷﺎﻫﻴﻦ‬1. навъе аз парандагони гулњои зебои хушбў дорад.
шикорї. 2. маљ. далер, диловар.
ШОЊПУЛ ‫ ﺷﺎه ﭘﻮل‬пул (кўпрук)-и калон.
ШОЊИН II ‫ ﺷﺎﻫﻴﻦ‬милаи чўбин ё оњании тарозуи
ШОЊРАГ ‫ ﺷﺎﻫﺮگ‬раги гардан, раге, ки хунро аз
дастї аст, ки дар ду тарафи он палла баста
дил ба сар мерасонад.
чизњо бармекашанд: шоњини тарозу.
ШОЊИНШАЊПАР ‫ ﺷﺎﻫﻴﻦﺷﻬﭙﺮ‬кит. дорои болњои
ШОЊРОЊ ‫ ﺷﺎﻫﺮاه‬роњи васеи калон, роњи асосї,
шоссе.
монанди боли шоњин.
ШОЊРЎД ‫ ﺷﺎﻫﺮود‬1. рўди калон. 2. мус. тори
ШОЊЇ I ‫ ﺷﺎﻫﻲ‬матои аз нахи абрешимї
калони созњои мусиќї, тори “бам”. 3. номи
бофташуда, њарир.
яке аз созњои торї.
ШОЊЇ II ‫ ﺷﺎﻫﻲ‬мансуб ба шоњ; шоњона.
ШОЊСАВОР ‫ ﺷﺎﻫﺴﻮار‬1. савори боњашамат,
ШОЊКАБОБ ‫ ﺷﺎه ﻛﺒﺎب‬ниг. шоњикабоб. савори далер ва бомањорат. 2. киноя аз
мањбуба.
ШОЊКОР ‫ ﺷﺎهﻛﺎر‬кори барљастаи бузург, ки дар
иљрои он њунарнамої карда бошанд. ШОЊСИМ ‫ ﺷﺎﻫﺴﻴﻢ‬сими ѓафси асосии барќ дар
дастгоњ ё бино; сими бисёртораи ѓафс, ки
ШОЊКОСА ‫ﺷﺎهﻛﺎﺳﻪ‬ косаи калон, шоњкоса,
кабел низ гўянд.
шокоса.
ШОЊКОСАЧАШМ ‫ﺷﺎهﻛﺎﺳﻪﭼﺸﻢ‬ калончашм,
ШОЊСИПАРЃАМ ‫ﺷﺎﻫﺴﭙﺮﻏﻢ‬ бот. як навъи
райњон, нозбў.
барљастачашм.
ШОЊСУТУН ‫ ﺷﺎﻫﺴﺘﻮن‬сутуни асосии бино.
ШОЊМОР ‫ ﺷﺎﻫﻤﺎر‬зоол. навъе аз морњои калон.
ШОЊТАРА ‫ ﺷﺎﻫﺘﺮه‬бот. номи гиёњи худрўе, ки
ШОЊМОТ ‫ ﺷﺎﻫﻤﺎت‬номи бозии маъруф, шатранљ.
гулњои бунафшранги хурд-хурд дорад; дар об
ШОЊМОТБОЗ ‫ ﺷﺎﻫﻤﺎتﺑﺎز‬он ки шоњмот мебозад, љўшондаи он ба хориши бадан нофеъ аст.
шатранљбоз.
ШОЊТИР ‫ ﺷﺎﻫﺘﻴﺮ‬1. болори асосии саќфи хона. 2.
ШОЊМОТБОЗЇ ‫ ﺷﺎﻫﻤﺎت ﺑﺎزي‬шатранљбозї. ариш, шоту.
ШОЊНАЙ‫ ﺷﺎﻫﻨﻲ‬ниг. шањнай. ШОЊТУТ ‫ ﺷﺎﻫﺘﻮت‬тути сиёњи калондонаи
ширадор, шањтут.
ШОЊНИШИН ‫ ﺷﺎهﻧﺸﻴﻦ‬ниг. шањнишин.
ШОЊЉОДА ‫ ﺷﺎﻫﺠﺎده‬ниг. шоњроњ.
ШОЊНОМАСАРОЇ ‫ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺳﺮاﻳﻲ‬навиштани
ШO Ш – 656 –
ШОШ//ШОША ‫ﺷﺎﺷﻪ‬//‫ ﺷﺎش‬бавл, пешоб, мезак;
шоша кардан шошидан, бавл кардан.
ШОША ‫ ﺷﺎﺷﻪ‬ниг. шош.
ШОШАДОН ‫ ﺷﺎﺷﻪدان‬халтачае дар бадани инсон,
ки дар он пешоб љамъ мешавад, мезакдон,
масона.
ШОШБАНД ‫ ﺷﺎشﺑﻨﺪ‬тиб. душвории пешобкунї.
ШОШИДАН ‫ ﺷﺎﺷﻴﺪن‬бавл кардан, пешоб кардан,
мезидан; хун шошидан ба љои бавл хун пешоб
кардан (ба сабаби иллат ё зарбате).
ШОЯД ‫ ﺷﺎﻳﺪ‬балки, эњтимол, мумкин ки; аљаб не.
ШОЯМ ‫ ﺷﺎﻳﻢ‬шоиста, сазовор.
ШПАЛ ‫ ﺷﭙﻞ‬њол. чўб ё ѓўлањои оњанї, ки ба зери
релсњои роњи оњан чида, релсро бо мехњо бо
он васл мекунанд.
ШПАТ олм. ‫ ﺷﭙﺖ‬маъд. номи умумии гурўње аз
маъданњо аз љинси силикатњо.
ШТАМП олм. ‫ ﺷﺘﻤﭗ‬1. ќолиб дар рехтагарї. 2.
тамѓае, ки одатан ба гўшаи чапи коѓазњои
расмї зада мешавад.
ШТАНГ//ШТАНГА олм. ‫ﺷﺘﻨﮕﻪ‬//‫ ﺷﺘﻨﮓ‬мили
оњание, ки дар ду тарафаш дискњои оњанї
дорад, вазна барои бардошта ќувваозмої
кардан дар мусобиќањо.
ШТАНГАБАРДОР ‫ ﺷﺘﻨﮕﻪ ﺑﺮدار‬вазнабардор.
ШТАПЕЛ олм. ‫ ﺷﺘﭙﻴﻞ‬боф. нахи дар корхонаи
бофандагї њосилшуда.
ШТАТ лот. ‫ ﺷﺘﺖ‬ниг. баст.
ШТАТЇ ‫ ﺷﺘﺘﻲ‬мансуб ба штат.
ШТЕМПЕЛ англ. ‫ ﺷﺘﻴﻤﭙﻞ‬мўњр, тамѓа.
ШУАБ а. ‫ ﺷﻌﺐ‬љ. шўъба.
ШУАРО а. ‫ ﺷﻌﺮا‬љ. шоир.
ШУБОБ а. ‫ ﺷﺒﺎب‬љавонї; муќоб. пирї; айёми
шубоб рўзгори љавонї.
ШУБОН ‫ ﺷﺒﺎن‬шакли арабишудаи чўпон; галабон.
ШУБОНЇ ‫ ﺷﺒﺎﻧﻲ‬чўпонї, амали чўпон.
ШУБЊА а. ‫ ﺷﺒﻬﻪ‬шак, гумонбарї; ба шубња
андохтан касеро бадгумон кардан, ба шак
андохтан; ба (дар) шубња афтодан бадгумон
шудан, гумонбар шудан; шубња доштан
дилпур набудан, шак доштан; шубња кардан
гумонбар шудан, шак доштан.
ШУБЊААНГЕЗ ‫ﺷﺒﻬﻪاﻧﮕﻴﺰ‬ он чи боиси тардиду
шак мешавад.
ШУБЊАДОР ‫ ﺷﺒﻬﻪ دار‬он ки дар коре ё масъалае
шакку тардид дорад.
ШУБЊАКУНАНДА ‫ ﺷﺒﻬﻪﻛﻨﻨﺪه‬ниг. шубњадор.
ШУБЊАНОК ‫ ﺷﺒﻬﻪﻧﺎك‬он чи мавриди шак ва
шубња мебошад, шубњаовар.
ШУБЊАНОКЇ ‫ ﺷﺒﻬﻪ ﻧﺎﻛﻲ‬мансуб ба шубњанок.
ШУБЊАОВАР ‫ ﺷﺒﻬﻪآور‬ниг. шубњаангез.
ШУБЊАОМЕЗ ‫ ﺷﺒﻬﻪآﻣﻴﺰ‬нодилпурона, бо шакку
тардид.
ШУВВАС//ШУВВОС ‫اس‬‫ﺷﻮ‬//‫س‬‫ﺷﻮ‬ садои резиши
об ё вазиши бод.
ШУВВЇ ‫ي‬‫ ﺷﻮ‬:шувї кардани дил гуфт. аз ягон
хабари ногањонї вањмида ба њаяљон омадани
дил.
ШУВОТ ‫ ﺷﻮات‬гуфт. борони сим-сим, борони
майда.
ШУГ ‫ ﺷﮓ‬масал, афсона.
ШУГУН ‫ ﺷﮕﻮن‬1. фоли нек; муборак шумурдани
чизе, шавгун. 2. байъи аввал (дар савдо).
ШУГУФТАН ‫ﺷﮕﻔﺘﻦ‬ кит., ниг. шукуфтан.
ШУЃ ‫ ﺷﻎ‬ниг. шаѓ.
ШУЃА ‫ ﺷﻐﻪ‬кит. пўсти ѓафсе, ки аз кори зиёд дар
даст ё аз роњгардии зиёд дар пои одам пайдо
мешавад, обила, пина.
ШУЃЛ а. ‫ ﺷﻐﻞ‬машѓулият, кор, пеша, касб; шуѓл
кардан машѓул шудан бо коре.
ШУЃНЇ ‫ ﺷﻐﻨﻲ‬ниг. шуѓнонї.
ШУЃНОНЇ ‫ ﺷﻐﻨﺎﻧﻲ‬ањли ноњияи Шуѓнони
вилояти Бадахшон, ки забони хоса доранд:
забони шуѓнонї.
ШУДАН ‫ ﺷﺪن‬1. гардидан, гаштан. 2. анљом
ёфтан, иљро гардидан. 3. рафтан, равон
гаштан: аз пайи кор шудан, хона ба хона
шудан. 4. будан. 5. феъли ёридињанда дар
феълњои таркибии номї: саргардон шудан,
њайрон шудан, дуруст шудан, ислоњ шудан,
сињат шудан; калон шудан а) ба воя расидан,
бузург шудан; б) ба мансаб расидан, амал
гирифтан; сар шудан а) сардорї кардан; б)
 – 657 –
шурўъ ёфтан, оѓоз гардидан: маљлис сар шуд.
ШУДАНЇ ‫ ﺷﺪﻧﻲ‬1. сифати феълии замони оянда
аз шудан; он чи бояд бишавад, он чи воќеъ
гаштанаш мумкин аст; шуданї мешаваду
омаданї меояд (маќ.); шуданї шуд он чи боист
мешуд, рўй дод (дар мавриди гузаштани кор аз
кор гуфта мешавад). 2. лоиќ, сазовор. 3.
солим, тандуруст; назаррас, ояндадор.
ШУДГОР ‫ ﺷﺪﮔﺎر‬замини рондашуда, замини
барои кишт омодашуда; шудгор кардан
заминро барои кишт рондан; шудгори тира-
моњї тирамоњ баъд аз бардоштани њосил
шудгор карда мондани замин.
ШУДГОРБОБ ‫ ﺷﺪﮔﺎر ﺑﺎب‬замини барои шудгор
мувофиќ.
ШУДГОРКУНЇ ‫ ﺷﺪﮔﺎرﻛﻨﻲ‬исми амал аз шудгор
кардан; заминро барои кишт рўгардон ва
мулоим кардан.
ШУДГОРПУЛЇ ‫ ﺷﺪﮔﺎرﭘﻮﻟﻲ‬таър. андозе, ки дар
аморати Бухоро аз заминњои шудгор, аммо
нокишта гирифта мешудааст.
ШУДГОРШУДА ‫ﺷﺪﮔﺎرﺷﺪه‬ замини барои кишт
тайёршуда.
ШУДОМАД ‫ ﺷﺪآﻣﺪ‬омадурафт, равуо, рафтуой.
ШУЙЎЪ а. ‫ ﺷﻴﻮع‬кит. ошкор гардидан, машњур
шудан, овоза шудан.
ШУК ‫ ﺷﻚ‬гуфт., бот. як навъ буттаи хордор, ки
дар дашту биёбон мерўяд, шутурхор.
ШУКР а. ‫ ﺷﻜﺮ‬сипосгузорї, миннатдорї аз не-
кии касе, ташаккур; шукр кардан ќонеъ
будани худро бо миннатдорї изњор кардан.
ШУКРГУЗОР ‫ ﺷﻜﺮﮔﺬار‬шукркунанда, сипосгу-
зор, миннатдор.
ШУКРГУЗОРЇ ‫ ﺷﻜﺮﮔﺬاري‬шукру неъмати эњсо-
ни касеро гуфтан, сипосгузорї, миннатдорї.
ШУКРИЯ ‫ ﺷﻜﺮﻳﻪ‬ниг. шукрнома.
ШУКРНОМА ‫ ﺷﻜﺮﻧﺎﻣﻪ‬навиштае, ки дар он
миннатдорї аз некии касе баён ёфтааст,
номаи шукрона, номаи миннатдорї, шукрия.
ШУКРОН ‫ ﺷﻜﺮان‬сипосгузорї кардан, шукр
гуфтан, миннатдорї изњор намудан.
ШУКРОНА ‫ ﺷﻜﺮاﻧﻪ‬ниг. шукрон; шукрона кардан
миннатдорї изњор намудан.
ШУК
ШУКУФА ‫ ﺷﻜﻮﻓﻪ‬1. гули дарахти мева. 2. тиб. як
навъ бемории пўст, ки дар бадан пайдо
мешавад.
ШУКУФАДОР ‫ﺷﻜﻮﻓﻪدار‬ гулдор, дорои гул,
гулнок.
ШУКУФАЗОР ‫ ﺷﻜﻮﻓﻪزار‬љое, ки дарахтони зиёде
шукуфтаанд, љои зиёдии шукуфа.
ШУКУФО ‫ ﺷﻜﻮﻓﺎ‬ниг. шукуфон.
ШУКУФОН ‫ ﺷﻜﻮﻓﺎن‬1. дар њолати шукуфої,
шукуфта. 2. маљ. обод, маъмур, дар њоли
тараќќї (мамлакат, љой). 3. шод, хуррам;
шукуфон шудан а) шукуфтан; б) маљ. шоду
хурраму хандон шудан.
ШУКУФОНИДАН ‫ ﺷﻜﻮﻓﺎﻧﻴﺪن‬тарзи бавоситаи аз
шукуфтан; шукуфонидани оњак ба воситаи об
кушоёндани оњак.
ШУКУФОНЇ ‫ ﺷﻜﻮﻓﺎﻧﻲ‬1. шукуфо будан, дар
њолати шукуфон будан. 2. маљ. хуррам, айни
мавсими ављ ва барор.
ШУКУФТ ‫ﺷﻜﻔﺖ‬ кушода шудан, шукуфта
шудан.
ШУКУФТА ‫ ﺷﻜﻔﺘﻪ‬1. вошуда, гулкарда, кушо-
дашуда (гул, ѓунча). 2. хандоншуда, мутабас-
сим; оњаки шукуфта оњаке, ки об расида аз
њам пошида ва гардмонанд шудааст.
ШУКУФТАН ‫ ﺷﻜﻔﺘﻦ‬1. гул кардан, кушодан (-и
гул). 2. хандон шудан, табассум кардан:
чењрааш аз шодї шукуфт. 3. афрўхтан,
фурўзон шудан: шукуфтани оташ.
ШУКУФТАРЎЙ ‫ﺷﻜﻔﺘﻪروي‬ хандонрўй, пур-
табассум .
ШУКУФТАХЎ(Й) (‫ ﺷﻜﻔﺘﻪﺧﻮ)ي‬кит. кушодатабъ,
хушхулќ.
ШУКЎЊ ‫ ﺷﻜﻮه‬1. шавкат, њашамат. 2. њайбат ва
дањшат. 3. тавоної, ќудрат, дабдаба, љалол. 4.
њисси эњтиром ва таъзим, ки аз дидани шахси
бузург пайдо мешавад.
ШУКЎЊДОР ‫ ﺷﻜﻮهدار‬соњиби љалол ва шавкат.
ШУКЎЊИДАН ‫ ﺷﻜﻮﻫﻴﺪن‬кит. шаъну шавкат
намудор кардан, пайдо кардани њисси
тафохур.
ШУКЎЊМАНД ‫ ﺷﻜﻮﻫﻤﻨﺪ‬ниг. шукўњдор.
ШУКЎЊМАНДЇ ‫ ﺷﻜﻮهﻣﻨﺪي‬соњиби шукўњу
њашамат будан.
ШУК – 658 –
ШУКЎЊНОК ‫ ﺷﻜﻮهﻧﺎك‬соњиби шукўњу њашамат.
ШУКЎЊНОКЇ ‫ﺷﻜﻮهﻧﺎﻛﻲ‬ соњиби шукўњу
њашамат будан.
ШУЌЌА а. ‫ﺷﻘﻪ‬ порае аз чизе; мактуби хурд,
руќъа.
ШУЛЃУТ ‫ﺷﻠﻐﻮت‬ дастзада, маљаќшуда; маљ.
фартут.
ШУЛЛУК ‫ ﺷﻠّﻮك‬кирми сиёњи дар лойќа
пайдошавандаи хунмак, золу, зулук.
ШУЛЛУКДОН ‫ ﺷﻠﻮكدان‬зарфе, ки шуллукњоро
дар он нигоњ медоранд.
ШУЛОН ‫ ﺷﻮﻻن‬хўроки шўлаи суюќ.
ШУЛХА р. ‫ ﺷﻠﺨﻪ‬гуфт. сабўси (пўчоќи) чигит
баъд аз кашидани равѓани он, ки ба чорво
медињанд (аз шелухаи русї).
ШУЛХАХЎР ‫ ﺷﻠﺨﻪﺧﻮر‬хўрандаи шулха (чорво).
ШУМ ‫ ﺷﻮم‬1. нањс, манњус, номуборак; хабари
шум хабари бад, хабари нохуш. 2. шўх,
беитоат.
ШУМАРИДАН ‫ ﺷﻮﻣﺮﻳﺪن‬ниг.шуморидан.
ШУМАТ ‫ ﺷﻤﺖ‬1. ѓурур, такаббур. 2. њирс. оз.
ШУМБАЧА ‫ ﺷﻮم ﺑﭽﻪ‬1. бадкор, бадкир дор. 2.
ноором, шўх.
ШУМГИЁЊ ‫ ﺷﻮمﮔﻴﺎه‬бот. гиёњи худрўй, ки дар
харбузазорњо пайдо шуда палаки онро
мехушконад.
ШУМДИДОР ‫ ﺷﻮمدﻳﺪار‬манњус, номуборак, шум-
рўй.
ШУМЗОДА ‫ ﺷﻮمزاده‬манњусзода, аз зоти нањс.
ШУМЕР ‫ ﺷﻮﻣﻴﺮ‬халќияти бостоние дар минтаќаи
Байнаннањрайн.
ШУМЕРЇ ‫ﺷﻮﻣﻴﺮي‬ мансуб ба шумер: забони
шумерї.
ШУМЇ ‫ ﺷﻮﻣﻲ‬1. нањсї, бадбахтї. 2. шўхї,
густохї.
ШУМЌАДАМ ‫ ﺷﻮمﻗﺪم‬ниг. шумпой.
ШУМНАФАС ‫ ﺷﻮمﻧﻔﺲ‬он ки хабари баде овар-
дааст, он ки гапи бади нохушро гуфтааст.
ШУМО ‫ ﺷﻤﺎ‬1. љонишини шахсии шахси дуюми
љамъ. 2. ба тарзи эњтиром барои ифодаи
шахси дуюми танњо низ истеъмол мешавад.
шумор ‫ ﺷﻤﺎر‬асоси замони њозира аз шумо-
ридан//шумурдан.
ШУМОР ‫ ﺷﻤﺎر‬1. њисоб, миќдор: шумори пул. 2.
адад; бењадду бешумор бењисоб, ба ќадре зиёд,
ки њисоб надорад; шумор надоштан бењисоб
будан, зиёд будан; ба шумор рафтан њисоб
ёфтан, шумурда шудан. 3. књн. илми њисоб,
арифметика.
ШУМОРА ‫ ﺷﻤﺎره‬1. адад, миќдор. 2. раќам,
раќами тартибии чизе.
ШУМОРАГУЗОР ‫ ﺷﻤﺎرهﮔﺬار‬1. он ки ба чизе
раќам мегузорад. 2. асбоби раќамгузорї.
ШУМОРАГУЗОРЇ ‫ﺷﻤﺎرهﮔﺬاري‬ амали шумора-
гузор.
ШУМОРАЗАНЇ ‫ ﺷﻤﺎرهزﻧﻲ‬ниг. шуморагузорї.
ШУМОРИДАН ‫ ﺷﻤﺎرﻳﺪن‬//‫ ﺷﻤﺎردن‬ниг. шумурдан.
ШУМОРИШ ‫ ﺷﻤﺎرش‬исми феълї аз шумор(и)дан;
њисоб, њисоб кардан.
ШУМПАЙ ‫ ﺷﻮم ﭘﻲ‬шумќадам, оварандаи бадбах-
тї, манњус.
ШУМПОЙ ‫ ﺷﻮمﭘﺎي‬он ки пои ќадамаш шум,
бехосият ва накбатовар аст, нањсќадам.
ШУМТОЛ ‫ﺷﻮﻣﺘﺎل‬ навъе аз љинси дарахти
сафедор.
ШУМТОЛЕЪ ‫ﺷﻮمﻃﺎﻟﻊ‬ бадбахт, накбатзада,
беиќбол.
ШУМУЛ ‫ ﺷﻤﻮل‬чизеро фаро гирифтан, дар бар
гирифтан.
ШУМУР ‫ ﺷﻤﺮ‬шумор, адад, миќдор.
ШУМУРДАН ‫ ﺷﻤﺮدن‬1. њисоб кардан, теъдод
кардан, шумора кардан. 2. пиндоштан,
мањсуб донистан.
ШУМУРДА ‫ ﺷﻤﺮده‬сифати феълии замони
гузашта аз шумурдан; шумурда-шумурда
њолати шумурдани чизе; њисобкунон; якто-
якто; шумурда-шумурда ќадам мондан якто-
якто, бо эњтиёт ќадам мондан.
ШУМХАБАР ‫ ﺷﻮمﺧﺒﺮ‬1. хабари шум, хабари бад
ва нањс. 2. он ки хабари ногувор меорад.
ШУМШАКЛ ‫ ﺷﻮمﺷﻜﻞ‬шакли нањсу накбатовар,
одаме, ки шакли дилнокаш дорад.
ШУМШАПАЛАК ‫ ﺷﻮمﺷﭙﻠﻚ‬зоол. шапалаки
калони бунафштоби зери болњояш тираи
 – 659 –
рахдор.
ШУМШУК ‫ ﺷﻮمﺷﻮك‬гуфт. безоркунанда, берўй,
бењаё, густох; гадои шумшук гадои берўи
безоркунанда, гадои шилќин.
ШУНАВАНДА ‫ ﺷﻨﻮﻧﺪه‬1. сифати феълии замони
њозира аз шунидан; он ки ба чизе гўш
мекунад, гўшкунанда, сомеъ. 2. хонанда,
донишљў (дар баъзе мактабњои олї).
ШУНАВИДАН ‫ ﺷﻨﻮﻳﺪن‬ниг. шунидан.
ШУНАВО ‫ ﺷﻨﻮا‬шунидашаванда, ба гўш расанда,
он чи возењ гуфта шуда ва наѓз шунида
мешавад; бо овози шунаво бо овози баланде,
ки њама шунаванд.
ШУНАВОЇ ‫ ﺷﻨﻮاﻳﻲ‬1. шунаво будан. 2. яке аз
њавоси панљгона, ки шунидани садо ба
воситаи гўш аст; ќобилияти шунидан, сомеа.
ШУНАВОНИДАН ‫ ﺷﻨﻮاﻧﻴﺪن‬ба гўши касе
расондан, ба самъи касе расондан, гуфтан
барои он ки касе шунавад.
ШУНАЊ ‫ ﺷﻨﻪ‬гуфт. шўълаи Моњ ва Офтоб.
ШУНИД ‫ ﺷﻨﻴﺪ‬шунидан, самъ; аз рўи шуниди
ман мувофиќи он чи ки ман шунидаам.
ШУНИДАН ‫ ﺷﻨﻴﺪن‬истимоъ кардан, ба гўш
гирифтан, суханро гўш кардан, чизеро гўш
кардан, дарк кардани овоз ба воситаи гўш,
гўш додан; шунидан кай бувад монанди дидан
(зарб.).
ШУНИДАНАШУДА ‫ﺷﻨﻴﺪهﻧﺸﺪه‬ хабару овозаи
гушношунид.
ШУНИДАНЇ ‫ ﺷﻨﻴﺪﻧﻲ‬сифати феълии замони
њозира аз шунидан; сазовори шунидан, он чи
ба шунидан меарзад: њикояи шуниданї.
ШУНИЗ ‫ ﺷﻨﻴﺰ‬ниг. сиёњдона.
ШУНЌОР т. ‫ ﺷﻨﻘﺎر‬мурѓи шикорї аз љинси боз.
ШУНУФТАН ‫ ﺷﻨﻔﺘﻦ‬ниг. шунидан.
ШУНУФТАНЇ ‫ ﺷﻨﻔﺘﻨﻲ‬ниг. шуниданї.
ШУОЪ а. ‫ ﺷﻌﺎع‬нури Офтоб; партав, рўшної:
шуои Офтоб; шуоъ афкандан рўшної ба чизе
андохтан, равшан кардан.
ШУОЪАФКАН ‫ ﺷﻌﺎعاﻓﻜﻦ‬партавандоз, партав-
нок, тобон, дурахшон.
ШУОЪАФКАНЇ ‫ﺷﻌﺎعاﻓﻜﻨﻲ‬ нурафканї, партав-
андозї.
ШУС
ШУОЪДОР ‫ ﺷﻌﺎعدار‬ниг. шуоъафкан.
ШУОЪЗАНЇ ‫ ﺷﻌﺎعزﻧﻲ‬шуоъ афкандан, дурахши-
дан.
ШУОЪОСО ‫ﺷﻌﺎعآﺳﺎ‬ монанди дурахш, мисли
шуоъ.
ШУОЪПОШ ‫ ﺷﻌﺎعﭘﺎش‬партавафшон, нурбор.
ШУПУШК ‫ ﺷﭙﺸﻚ‬ниг. шабуш.
ШУРАКО а. ‫ ﺷﺮﻛﺎ‬љ. шарик.
ШУРАФО а. ‫ ﺷﺮﻓﺎ‬љ. шариф.
ШУРБ а. ‫ ﺷﺮب‬1. нўшидан, нўшин. 2. шароб-
нўшї, майнўшї.
ШУРРУТ ‫ ﺷﺮّوت‬суюќ, обакї: лойи шуррут.
ШУРТА а. ‫ ﺷﺮﻃﻪ‬1. књн. дастаи посбонони шањр,
шањна; соњиби шурта сардори низому
интизом. 2. кит. мувофиќ, матбўъ; боди
шурта боди мувофиќ.
ШУРУЌ ‫ ﺷﺮوق‬1. тулўи Офтоб, баромадани
Офтоб. 2. маљ. зуњур ва тобиш.
ШУРУР ‫ ﺷﺮور‬љ. шар(р).
ШУРУТ ‫ ﺷﺮوط‬љ. шарт.
ШУРУФ а. ‫ ﺷﺮف‬кит. наздикї, ќарибї, арафаи...;
дар шуруфи чизе будан дар арафаи содир-
шавии чизе будан.
ШУРЎЊ а. ‫ ﺷﺮوح‬љ. шарњ; китобњое, ки дар
шарњи китобе навишта шудаанд.
ШУРЎЪ а. ‫ ﺷﺮوع‬оѓоз кардан ба коре, сар кардан
кореро; саршавї, оѓоз, ибтидо; шурўъ кардан
(намудан) сар кардан, оѓоз намудан; шурўъ
кардан сар шудан, оѓоз шудан.
ШУРФА а. ‫ ﺷﺮﻓﻪ‬наќш ва кунгурае, ки дар ќисми
болоии девори хонањо наздик ба саќф
месозанд; кунгура.
ШУСТА ‫ ﺷﺴﺘﻪ‬сифати феълии замони гузашта аз
шустан; шусташуда, покиза; шуставу рўфта
поку покиза.
ШУСТАГАР ‫ ﺷﺴﺘﻪﮔﺮ‬1. гозур, либосшўй, љома-
шўй, он ки касбаш љомашўї аст. 2. он ки суфи
дастбофро барои сафеду тозатар шудан
мешўяд.
ШУСТАГАРЇ ‫ ﺷﺴﺘﻪﮔﺮي‬касб ва кори шустагар.
ШУСТАДИЛ ‫ﺷﺴﺘﻪدل‬ покдил, софботин, пок-
тинат.
ШУС – 660 –
ШУСТАН ‫ ﺷﺴﺘﻦ‬1. пок ва тоза кардани чизе бо
об. 2. маљ. пок кардани чизе аз олоиш:
шустани доѓ; шустани гуноњ; ◊ даст шустан аз
коре, касе аз бањри чизе гузаштан, аз чизе
умеди худро кандан.
ШУСТАШУДА ‫ ﺷﺴﺘﻪﺷﺪه‬пок ва тоза кардашуда.
ШУСТУШЎ(Й) (‫ ﺷﺴﺖوﺷﻮ)ي‬бо об поку тоза
кардан, бо об равондани чирк ва олудагї аз
бадан.
ШУТУЛУМ ‫ ﺷﺘﻠﻢ‬шакли дигари уштулум.
ШУТУР ‫ ﺷﺘﺮ‬њайвони ањлии калонљуссаи кўњон-
дори боркаш.
ШУТУРАКЇ ‫ ﺷﺘﺮﻛﻲ‬1. шутурсавор, ба шутур
савор шуда: шутуракї омадан. 2. шутурбон,
шутуркаш.
ШУТУРБАЧА ‫ ﺷﺘﺮﺑﭽﻪ‬бачаи уштур, уштурча.
ШУТУРБОН ‫ ﺷﺘﺮﺑﺎن‬нигањбони шутур; ронандаи
шутур, сорбон.
ШУТУРБОНЇ ‫ ﺷﺘﺮﺑﺎﻧﻲ‬кор ва шуѓли шутурбон.
ШУТУРБОР ‫ ﺷﺘﺮﺑﺎر‬боре, ки як шутур бардошта
тавонад; бори вазнин,.
ШУТУРВОР ‫ ﺷﺘﺮوار‬кит., ниг. шутурбор.
ШУТУРГАРДАН ‫ ﺷﺘﺮﮔﺮدن‬аѓба ва талу теппањои
дарозу печдарпеч.
ШУТУРГИЁЊ ‫ ﺷﺘﺮﮔﻴﺎه‬ниг. шутурхор.
ШУТУРЃОЗ ‫ ﺷﺘﺮﻏﺎز‬бот. гиёње, ки онро бо сирко
мехўранд, бехи ров.
ШУТУРДИЛ ‫ ﺷﺘﺮدل‬1. кинавар, кинаљў, бадхоњ.
2. тарсончак, буздил.
ШУТУРДИЛЇ ‫ ﺷﺘﺮدﻟﻲ‬дорои сифат ва хислати
шутурдил будан.
ШУТУРДОР ‫ ﺷﺘﺮدار‬соњиби шутур, он ки шутур
дорад.
ШУТУРЗАЊРА ‫ ﺷﺘﺮزﻫﺮه‬ниг. шутурдил.
ШУТУРКАШ ‫ ﺷﺘﺮﻛﺶ‬шутурбон, сорбон.
ШУТУРКИНА ‫ ﺷﺘﺮﻛﻴﻨﻪ‬баддил, кинаљў.
ШУТУРЌАТОР ‫ ﺷﺘﺮﻗﻄﺎر‬корвони шутурњо.
ШУТУРЛАБ ‫ ﺷﺘﺮﻟﺐ‬шахси лабаш монанд ба
лаби шутур, лабовезон.
ШУТУРМУРЃ ‫ ﺷﺘﺮﻣﺮغ‬зоол. бузургтарин
паранда, ки ќадаш то ба се метр мерасад ва
хеле тез медавад.
ШУТУРПАЙ ‫ ﺷﺘﺮ ﭘﻲ‬бот. шанбалид.
ШУТУРПАЛАНГ//ШУТУРГОВПАЛАНГ
‫ﺷﺘﺮﮔﺎوﭘﻠﻨﮓ‬//‫ ﺷﺘﺮﭘﻠﻨﮓ‬зоол. њайвони алафхўри
дорои гардани хеле дароз, заррофа.
ШУТУРПАРВАР ‫ ﺷﺘﺮﭘﺮور‬он ки бо парвариши
шутур машѓул аст.
ШУТУРПАРВАРЇ ‫ﺷﺘﺮﭘﺮوري‬ кор ва шуѓли
шутурпарвар.
ШУТУРСАВОР ‫ ﺷﺘﺮﺳﻮار‬савори шутур, он ки ба
шутур савор аст.
ШУТУРСАВОРЇ ‫ ﺷﺘﺮﺳﻮاري‬амали шутурсавор,
шутурсавор будан.
ШУТУРХОНА ‫ ﺷﺘﺮﺧﺎﻧﻪ‬тавилаи шутурон.
ШУТУРХОР ‫ ﺷﺘﺮﺧﻮار‬бот. растании хордоре, ки
онро шутур бо раѓбат мехўрад.
ШУТУРХЎ(Й)(‫ ﺷﺘﺮﺧﻮ)ي‬бадхўй, бадкин.
ШУТУРХЎЇ ‫ ﺷﺘﺮﺧﻮﺋﻲ‬бадхўї, бадкинагї.
ШУТУРЉАНГ ‫ ﺷﺘﺮﺟﻨﮓ‬ба њам љанг андохтани
шутурони маст барои њангома.
ШУУБИЯ а. ‫ ﺷﻌﻮﺑﻴﻪ‬љараёне, ки дар асрњои миёна
дар баробари бартариљўии арабњо нисбат ба
мардуми эронинажод ба майдон омадааст.
ШУУР а. ‫ ﺷﻌﻮر‬њис кардан, дарёфтан; идрок,
дарёфт, фаросат, фањм; шуур доштан фаросат
доштан, соњиби идрок будан.
ШУУРНОК ‫ ﺷﻌﻮرﻧﺎك‬ќобилияти дарк ва дарёфт,
бофаросат
ШУУРНОКЇ ‫ﺷﻌﻮرﻧﺎﻛﻲ‬ шуурнок будан, шуур
доштан.
ШУХ I ‫ ﺷﻮخ‬кит. чирк, ифлосї.
ШУХ ІІ ‫ ﺷﻮخ‬ниг. шах ІІ.
ШУХМ ‫ ﺷﺨﻢ‬шудгор, бо омоч ё трактор рондани
замин.
ШУХЧА ‫ ﺷﺨﭽﻪ‬гуфт. резањои санг дар хок.
ШУЊАДО а. ‫ ﺷﻬﺪا‬љ. шањид.
ШУЊУД а. ‫ ﺷﻬﻮد‬љ. шоњид.
ШУЉОАТ а. ‫ ﺷﺠﺎﻋﺖ‬далерї, пурдилї, љасурї,
нотарсї, љуръат.
ШУЉОАТМАНД ‫ﺷﺠﺎﻋﺘﻤﻨﺪ‬ шуљоъ, соњиби
 – 661 –
шуљоат, диловар, пурдил.
ШУЉОАТМАНДЇ ‫ ﺷﺠﺎﻋﺘﻤﻨﺪي‬диловарї, љасурї,
шуљоатманд будан.
ШУЉОАТПЕША ‫ﺷﺠﺎﻋﺖﭘﻴﺸﻪ‬ далер, нотарс,
пурдил, шуљоатманд.
ШУЉОАТНОК ‫ ﺷﺠﺎﻋﺖﻧﺎك‬шуљоатманд.
ШУЉОЪ а. ‫ ﺷﺠﺎع‬шуљоатманд, далер, љасур,
диловар.
ШУШ ‫ ﺷﺶ‬яке аз аъзои асосї дар бадани инсон
ва њайвон, ки узви аслии нафасгирист.
ШУША ‫ ﺷﺸﻪ‬ниг. шўша.
ШУШБАНД ‫ ﺷﺶﺑﻨﺪ‬гуфт. камтар хўроке, ки
барои андак фурў нишондани гуруснагї
хўранд; шушбанд кардан андак рафъи гу-
руснагї кардан; шушбанд шудан боиси рафъи
гуруснагї шудани хўроке.
ШУЮЪ а. ‫ ﺷﻴﻮع‬пањн шудан, шоеъ шудан.
ШЎ//ШЎЙ ‫ﺷﻮي‬//‫ ﺷﻮ‬шавњар; ба шў додан ба
шавњар додан.
ШЎЁНДАН ‫ ﺷﻮﻳﺎﻧﺪن‬тарзи бавоситаи шустан;
чизеро ба воситаи касе ё чизе шустан, чизеро
ба касе ба шустан додан.
ШЎЙДОР ‫ ﺷﻮي دار‬шавњардор.
ШЎЛА ‫ ﺷﻮﻟﻪ‬ниг. шавла.
ШЎЛАК ‫ ﺷﻮﻟﻚ‬кит. аспи тезрафтор.
ШЎЛАКАДУ ‫ ﺷﻮﻟﻪﻛﺪو‬шўлае, ки дар он каду
меандозанд.
шўр ‫ ﺷﻮر‬асоси замони њозира аз шўридан.
ШЎР I ‫ ﺷﻮر‬1. њаяљон, изтироб, ошуфтагї. 2.
ѓавѓо, фарёд. 3. фитна, фасод, ошўб; шўру
ѓавѓо доду фарёд, фитнаю ошўб; ба шўр
андохтан // ба шўр овардан ба њаяљон овардан,
барангехтан; ба шўр омадан шўридан, ба
њаяљон омадан, бадљањлу оташин шудан.
ШЎР II ‫ ﺷﻮر‬бот. сернамак, намакаш аз њадди
эътидол зиёд, намакин.
ШЎРА I ‫ ﺷﻮره‬1. љисми сафеди намакмонанд, ки
дар заминњои шўр ва бењосил пайдо мешавад.
2. шўразамин; замини бењосил; шўра задан(-и
замин) пур аз шўра шудани хок, ки дар он
гиёњ намерўяд; ◊ тухм дар шўра афкандан
кори бесамар кардан.
ШЎР
ШЎРА II ‫ ﺷﻮره‬як навъи гиёњи ёбоии биёбонї.
ШЎРАБАНДЇ ‫ ﺷﻮرهﺑﻨﺪي‬:шўрабандии замин
шўра (намак) пайдо кардани замин (хок).
ШЎРАБУМ ‫ ﺷﻮده ﺑﻮم‬ниг. шўразамин.
ШЎРАВЇ ‫ ﺷﻮروي‬1. мансуб ба шўро. 2. марбут
Иттињоди Шўравии собиќ
ШЎРАДОР ‫ ﺷﻮره دار‬шўра пайдокарда, шўрзада.
ШЎРАЗАДА ‫ ﺷﻮره زده‬намакзада, намакин.
ШЎРАЗАМИН//ШЎРЗАМИН‫ﺷﻮرزﻣﻴﻦ‬//‫ﺷﻮره زﻣﻴﻦ‬
хоки ба рўяш шўра дамида, шўрзада,
шўрахок; замини бењосил.
ШЎРАЗОР I ‫ ﺷﻮرهزار‬замине, ки онро гиёњи шўра
пахш кардааст.
ШЎРАЗОР II ‫ ﺷﻮره زار‬замини шўрахок, замини
пур аз шўра, ки дар он гиёњ намерўяд.
ШЎРАК ‫ ﺷﻮرك‬донаки зардолу ва дигар мевањои
намакини бирёнкарда.
ШЎРАНГЕЗ ‫ ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰ‬њаяљонбахш, ошуфта-
кунанда, ошўбовар; фитнаангез.
ШЎРАНГЕЗЇ ‫ﺷﻮراﻧﮕﻴﺰي‬ шўрангез будан, њая-
љонбахшї.
ШЎРАНДОЗ ‫ ﺷﻮراﻧﺪاز‬ниг. шўрангез.
ШЎРАНДОЗЇ ‫ ﺷﻮراﻧﺪازي‬ниг. шўрангезї.
ШЎРАПУШТ ‫ ﺷﻮره ﭘﺸﺖ‬авбош, бозорї.
ШЎРАПУШТЇ ‫ ﺷﻮره ﭘﺸﺘﻲ‬авбошї, безоригї.
ШЎРАФКАН ‫ ﺷﻮراﻓﮕﻦ‬ниг. шўрангез.
ШЎРАХОК ‫ ﺷﻮرهﺧﺎك‬ниг. шўразамин.
ШЎРБАХТ ‫ ﺷﻮرﺑﺨﺖ‬бадбахт, бетолеъ, тирабахт,
сияњрўз.
ШЎРБАХТЇ ‫ﺷﻮرﺑﺨﺘﻲ‬ бадбахтї, бетолеї, тира-
рўзї.
ШЎРБО ‫ ﺷﻮرﺑﺎ‬хўр. таоми обакї, ки аз гўшт,
сабзавот ва нахўд пухта мешавад: пул бошад,
дар љангал шўрбо (зарб.).
ШЎРГИЁЊ ‫ ﺷﻮرﮔﻴﺎه‬ниг. шўра II.
ШЎРЗАДА ‫ ﺷﻮرزده‬замини шўр пахшкардаи бе-
њосил.
ШЎРЗАМИН ‫ ﺷﻮرزﻣﻴﻦ‬ниг. шўразамин.
ШЎРИДА ‫ ﺷﻮرﻳﺪه‬сифати феълии замони гузашта
аз шўридан; бадќањршуда, ба шўр омада, ба
ШЎР – 662 –
њаяљон омада; ошуфтахотир, ошуфта, паре- ШЎРИШГАРЇ ‫ﺷﻮرﺷﮕﺮي‬ исёнгарї, ёѓигарї,
шон. балвогарї.
ШЎРИДАБАХТ ‫ﺷﻮرﻳﺪهﺑﺨﺖ‬ кит. шўрбахт, бахт- ШЎРИШЧЇ ‫ ﺷﻮرﺷﭽﻲ‬ниг. шўришгар.
баргашта.
ШЎРЇ ‫ﺷﻮري‬ шўр будан, сернамакї.
ШЎРИДАБАХТЇ ‫ﺷﻮرﻳﺪهﺑﺨﺘﻲ‬ шўрбахтї, бахт-
ШЎРМОЊЇ ‫ ﺷﻮرﻣﺎﻫﻲ‬1. зоол. номи як навъ моњї.
баргаштагї.
2. моњии шўр, моњии намакин.
ШЎРИДАВОР ‫ ﺷﻮرﻳﺪهوار‬кит. девонавор, ба
монанди девона.
ШЎРНЎЛ ‫ ﺷﻮرﻧﻮل‬зоѓи сиёњ, ѓуроб.
ШЎРИДАГЇ ‫ ﺷﻮرﻳﺪﮔﻲ‬1. шакли дигари сифати
ШЎРО а. ‫ ﺷﻮرا‬1. машварат. 2. барои
машварат
гирди њам љамъ омадани њайате. 3. маќоми
феълии замони гузашта аз шўридан; ошуф-
њокимияти мањал: шўрои дења (љамоа).
тагї, изтироб. 2. девонагї.
ШЎРОБ ‫ ﺷﻮراب‬оби шўр, оби намакин.
ШЎРИДАДИЛ ‫ﺷﻮرﻳﺪهدل‬ дилбохта, ошиќи шай-
до, беќарор. ШЎРОБА ‫ ﺷﻮراﺑﻪ‬1. оби шўр, оби намакин. 2.
киноя аз ашк, сиришк, оби дида.
ШЎРИДАКОР ‫ ﺷﻮرﻳﺪهﻛﺎر‬кит. он ки кораш
чаппа шудааст, ошуфтањол, парешонњол. ШЎРОЇ ‫ ﺷﻮراﻳﻲ‬1. мансуб ба шўро. 2. таър.
шўравї; мактаби шўрої мактаби шўравї;
ШЎРИДАМАЃЗ ‫ﺷﻮرﻳﺪهﻣﻐﺰ‬ саргаранг, гич;
њукумати шўрої њукумати шўравї.
њайрон.
ШЎРОНИДАН ‫ ﺷﻮراﻧﻴﺪن‬1. тарзи бавоситаи
ШЎРИДАН ‫ ﺷﻮرﻳﺪن‬1. ба њаяљон омадан, ошуфта
шўридан. 2. ба шўр овардан, ба љўшу хурўш
шудан, ба љўшу хурўш омадан. 2. ба ќањру
овардан. 3. барангехтан, ба балво ва шўриш
ѓазаб омадан, оташин шудан. 3. маљ. ба
тањрик кардан; ба ќањру хашм овардан. 4. ба
талотум афтодан, туѓён кардан (-и дарё).
талотум андохтан (мас., дарёро).
ШЎРИДАРАНГ ‫ﺷﻮرﻳﺪهرﻧﮓ‬ кит. рангпарида,
ШЎРПАХТА ‫ ﺷﻮرﭘﺨﺘﻪ‬пахтаи дар оби љўшидаи
њаросон.
намакдор ё дар пешоби кўдак таршуда, ки ба
ШЎРИДАРАЊ ‫ ﺷﻮرﻳﺪهره‬ниг. шўридароњ. узви латхўрдаи бадан мебанданд.
ШЎРИДАРОЙ ‫ ﺷﻮرﻳﺪهراي‬кит. 1. парешонхотир. ШЎРТАК ‫ ﺷﻮرﺗﻚ‬камнамак; бодиринги шўртак
2. бадандеш, он ки нияташ бад аст. бодиринги камнамак.
ШЎРИДАРОЊ ‫ ﺷﻮرﻳﺪهراه‬кит. роњгумзада, гум- ШЎРТАН ‫ ﺷﻮرﺗﻦ‬зоол. навъи моњии бањрї.
роњ, гумкардароњ, бероњашуда.
ШЎРТОЛЕЇ ‫ ﺷﻮرﻃﺎﻟﻌﻲ‬ниг. шўрбахтї.
ШЎРИДАРЎЗГОР ‫ﺷﻮرﻳﺪهروزﮔﺎر‬ бечора, бенаво,
ШЎРТОЛЕЪ ‫ ﺷﻮرﻃﺎﻟﻊ‬ниг. шўрбахт.
дармонда.
ШЎРИДАСАР ‫ ﺷﻮرﻳﺪهﺳﺮ‬кит. беќарор, саргашта;
ШЎРХОК ‫ ﺷﻮرﺧﺎك‬ниг. шўразамин.
овора, ќаландар. ШЎРЧАМОЊЇ ‫ ﺷﻮرﭼﻪ ﻣﺎﻫﻲ‬зоол. як навъи моњї.
ШЎРИДАХОТИР ‫ﺷﻮرﻳﺪهﺧﺎﻃﺮ‬ парешонхотир, ШЎТАЛАБ ‫ ﺷﻮﻃﻠﺐ‬гуфт. зан ё духтари
ошуфтањол. талабгори шавњар: шўталаб шудан.
ШЎРИДАЊОЛ ‫ ﺷﻮرﻳﺪهﺣﺎل‬парешонхотир, ошуф- ШЎХ I ‫ ﺷﻮخ‬1. чолок, беќарор, серњаракат,
тањол, беќарор, бесару сомон. ноором, бозигар: бачаи шўх. 2. зиндадил,
ширинкор, ширинсухан. 3. фаттон, ишвагар:
ШЎРИСТОН ‫ ﺷﺮﺳﺘﺎن‬ниг. шўразор.
чашми шўх, рафтори шўх. 4. зебо, танноз. 5.
ШЎРИШ ‫ ﺷﻮرش‬1. њаяљон, ошуфтагї, љўшу шодиафзо, фарањбахш, шўрангез (оњанг,
хурўш. 2. хашм, оташинї. 3. балво, фитна. 4. суруд): шўху шанг зебо ва танноз; чусту
ошўб, исён. чолок, зарифу хушрафтор.
ШЎРИШГАР ‫ ﺷﻮرﺷﮕﺮ‬балвогар, ошўбгар; исён- ШЎХ II ‫ ﺷﻮخ‬чирку риме, ки дар болои љароњат
кунанда. сахт шудааст.
 – 663 – ШЎЪ
ШЎХГАП ‫ ﺷﻮخ ﮔﭗ‬базлагўй, њазлгўй. ШЎЊРА а. ‫ ﺷﻬﺮه‬машњур, номдор, овозадор;
шўњраи офоќ будан машњуру маъруфи тамоми
ШЎХДИДА ‫ ﺷﻮخ دﻳﺪه‬ниг. шўхчашм.
дунё будан; шўњра гаштан (шудан) машњур
ШЎХИБАРДОР ‫ﺷﻮﺧﻲﺑﺮدار‬ он ки њазлу шўхиро шудан, ном баровардан, овоза гаштан.
мефањмад.
ШЎЊРАВАР‫ ﺷﻬﺮه ور‬ниг. шўњратманд.
ШЎХИОМЕЗ ‫ ﺷﻮﺧﻲ آﻣﻴﺰ‬омехта бо шўхї, бо ма-
ШЎЊРАТ а. ‫ ﺷﻬﺮت‬кит. машњурї, номдорї, ном
зоњу њазл, нимљиддию нимшўхї.
баровардан, маъруф гаштан; шўњрат доштан
ШЎХИОМЕЗОНА ‫ﺷﻮﺧﻲآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ ба таври шўхио- машњур будан, маъруф будан, ном
мез. баровардан; шўњрат ёфтан а) маъруф шудан,
машњур шудан, ном баровардан; б) овоза
ШЎХЇ ‫ ﺷﻮﺧﻲ‬1. серњаракатї, бозигарї, нооромї.
шудан; шўњрат пайдо кардан шўњрат ёфтан.
2. ширинкорї, њазл, мазоњ; шўхї кардан а)
бозию бетартибї кардан; њаракати бачагона ШЎЊРАТАФЗО ‫ ﺷﻬﺮتاﻓﺰا‬он чи шўњрат, маъру-
кардан; б) њазл кардан, ширинкорї кардан, фият ва номдории чизеро боз њам зиёдтар
бо њазлу мазоњ гап задан. мекунад.
ШЎХМИЗОЉ ‫ ﺷﻮخﻣﺰاج‬шўхтабиат, базлагўй, ШЎЊРАТБАЛАНД ‫ﺷﻬﺮتﺑﻠﻨﺪ‬ дорои шўњрат ва
ширинкор, шўхидўст. маъруфияти зиёд.
ШЎХНИГОЊ ‫ﻧﮕﺎه‬ ‫ﺷﻮخ‬ он ки нигоњи фаттону ШЎЊРАТДОР ‫ ﺷﻬﺮت دار‬ниг. шўњратманд.
дилангез дорад.
ШЎЊРАТЁР ‫ ﺷﻬﺮت ﻳﺎر‬ниг. шўњратманд.
ШЎХОБ ‫ﺷﻮخآب‬ :дарёи шўхоб дарёи тези
ШЎЊРАТМАНД ‫ ﺷﻬﺮتﻣﻨﺪ‬машњур, номбаровар-
пурталотум.
да, маъруф.
ШЎХОЊАНГ ‫ ﺷﻮخآﻫﻨﮓ‬мусиќие, ки оњанги шўх ШЎЊРАТМАНДЇ ‫ﺷﻬﺮتﻣﻨﺪي‬ машњурї,
дорад.
маъруфї, маъруфият, овозадорї; машњурии
ШЎХРАНГ ‫ ﺷﻮخرﻧﮓ‬чашмхарош, баланд, чашм- ифтихормандона.
бар (дар бораи ранг).
ШЎЊРАТНОК ‫ ﺷﻬﺮت ﻧﺎك‬ниг. шўњратманд.
ШЎХРАНГЇ ‫ ﺷﻮخرﻧﮕﻲ‬шўхранг будан, чашмбар
ШЎЊРАТНОКЇ ‫ ﺷﻬﺮتﻧﺎﻛﻲ‬ниг. шўњратмандї.
будан, назаррабоии рангњо.
ШЎЊРАТПАРАСТ ‫ ﺷﻬﺮت ﭘﺮﺳﺖ‬он ки хоњони
ШЎХРЎЙ ‫ﺷﻮخروي‬ бољуръат, бољасорат; бебок;
шўњрат ва маъруфият мебошад, он ки аз паи
нотарс.
машњур шудан мегардад, толиби шўњрат.
ШЎХТАБИАТ ‫ ﺷﻮخ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ниг. шўхтабъ.
ШЎЊРАТПАРАСТЇ ‫ ﺷﻬﺮتﭘﺮﺳﺘﻲ‬шўњратпараст
ШЎХТАБИАТЇ ‫ ﺷﻮخﻃﺒﻴﻌﺘﻲ‬табиати шўх доштан, будан, толиби шўњрат будан, шўњратљўй.
шўхтабиат будан, шўхмизољї.
ШЎЊРАТТАЛАБЇ ‫ ﺷﻬﺮتﻃﻠﺒﻲ‬хоњони маъруфият
ШЎХТАБЪ ‫ﺷﻮخﻃﺒﻊ‬ шўхмизољ, хушгуфтор, баз- ва номбарорї, дар талаби шўњрат будан.
лагўй.
ШЎЊРАТЉЎ(Й) (‫ ﺷﻬﺮتﺟﻮ)ي‬ниг. шўњратпараст.
ШЎХЧАШМ ‫ ﺷﻮخﭼﺸﻢ‬1. он ки чашмони зебо ва
ШЎША ‫ ﺷﻮﺷﻪ‬1. яхе, ки дар зимистон дар нўги
дилфиреби айёрона дорад. 2. маљ. густох,
новадонњо баста овезон мешавад. 2. пораи
бешарм, бењаё, фиребо.
яклухти хок, ангишт ва ѓ.
ШЎХЧАШМЇ ‫ ﺷﻮخﭼﺸﻤﻲ‬1. бењаёї, бешармї,
густохї. 2. фиребгарї. 3. ишвагарї, фаттонї;
ШЎШАБАНДЇ ‫ ﺷﻮﺷﻪﺑﻨﺪي‬шўша бастан,
шўшазор шудан, бо шўша мунњасир шудан.
зебої, диловезї.
ШЎХЧАШМОНА ‫ ﺷﻮخﭼﺸﻤﺎﻧﻪ‬1. бењаёёна, густо-
ШЎШАЛАК‫ ﺷﻮﺷﻠﻚ‬ниг. шўша.
хона. 2. ишвагарона, бо фатонат. ШЎШАШАКЛ ‫ ﺷﻮﺷﻪ ﺷﻜﻞ‬мисли овезањои ях
(шўша) шуда, ба шўша монанд.
ШЎХШАНГ ‫ ﺷﻮخﺷﻨﮓ‬кит. 1. шўх, бозигар. 2.
ишвагар, бокарашма; сернозу карашма. ШЎЪБА а. ‫ﺷﻌﺒﻪ‬ яке аз ќисмњои як идора ё
ШЎЪ – 664 –
муассисаи калон, ќисми хурди як идора,
бахш.
ШЎЪБАДА ‫ ﺷﻌﺒﺪه‬ниг. шаъбада.
ШЎЪБАДАБОЗ ‫ ﺷﻌﺒﺪه ﺑﺎ ز‬ниг. шаъбадабоз.
ШЎЪБАДАБОЗЇ ‫ ﺷﻌﺒﺪهﺑﺎزي‬ниг. шаъбадабозї.
ШЎЪЛА а. ‫ ﺷﻌﻠﻪ‬1. забонаи оташ, аланга.
фурўѓ, равшанї, тобиш, шуоъ; шўъла задан а)
забона кашидан, аланга задани оташ; б) оташ
задан, афрўхтан.
ШЎЪЛААФКАН ‫ﺷﻌﻠﻪاﻓﮕﻦ‬ нурдињанда, равшан-
кунанда.
ШЎЪЛААФРЎЗ ‫ ﺷﻌﻠﻪاﻓﺮوز‬оташафрўз, аланга-
зананда, тобон.
ШЎЪЛААФШОН ‫ ﺷﻌﻠﻪاﻓﺸﺎن‬шўълапош, оташ-
бор, пањнкунандаи забона ва фурўѓи оташ.
ШЎЪЛАБОР ‫ ﺷﻌﻠﻪﺑﺎر‬оташбор, фурўзон, нурпош;
◊ оњи шўълабор оњи пурсўз, оњи пурдарду
алам.
ШЎЪЛАБОРЇ ‫ ﺷﻌﻠﻪﺑﺎري‬оташафшонї, нурпошї,
партавафканї.
ШЎЪЛАВАР ‫ ﺷﻌﻠﻪور‬забоназананда чун оташ
даргирифта; нурпош, фурўзон, тобон; шўъла-
вар кардан барафрўхтан, даргирондан, шўъ-
лавар шудан (гардидан) барафрўхтан, дарги-
рифтан, забона задан, дурахшидан.
ШЎЪЛАВАРЇ ‫ ﺷﻌﻠﻪوري‬аланга задан, бараф-
рўхтан (-и оташ); фурўзонї, шўълаафшонї.
ШЎЪЛАВОР ‫ﺷﻌﻠﻪوار‬ шўъламонанд, мисли шўъ-
ла.
ШЎЪЛАЗАН ‫ ﺷﻌﻠﻪزن‬алангазананда, оташафкан,
оташзананда, забона кашида сўзанда (оташ).
ШЎЪЛАЗО(Й) (‫ ﺷﻠﻪ زا)ي‬шўълавар, оташафрўз.
ШЎЪЛАПАРАСТЇ ‫ ﺷﻌﻠﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ‬оташпарастї.
ШЎЪЛАПАРВАР ‫ ﺷﻌﻠﻪﭘﺮور‬кит. шўъланок, шўъ-
ладор; ◊ оњи шўълапарвар оњи пурсўз, оњи
2.
пурдарду алам, оњи шўълабор.
ШЎЪЛАПОШ ‫ﺷﻌﻠﻪﭘﺎش‬ ниг. шўълабор, шўъла-
афкан.
ШЎЪЛАРАНГ ‫ﺷﻌﻠﻪرﻧﮓ‬ ба ранги оташ, сурху
тобон.
ШЎЪЛАРЕЗ ‫ ﺷﻌﻠﻪرﻳﺰ‬шўълаафшон, шўълапош.
ШЎЪЛАРЎ(Й) (‫ ﺷﻌﻠﻪرو)ي‬1. оташинрўй, дурах-
шонрўй. 2. киноя аз зебо, хушрўй.
ШЎЪЛАСИФАТ ‫ ﺷﻌﻠﻪﺻﻔﺖ‬ба мисли шўъла, ба
аланга монанд, шўълавор.
ШЎЪЛАФИКАН ‫ ﺷﻌﻠﻪ ﻓﻜﻦ‬ниг. шўълаафкан.
ШЎЪЛАФИШОН ‫ ﺷﻌﻠﻪﻓﺸﺎن‬ниг. шўълаафшон.
ШЎЪЛАХЕЗ ‫ ﺷﻌﻠﻪﺧﻴﺰ‬кит. забоназананда, алан-
гапош; тобон, дурухшон.
ШЎЪЛАХЎ ‫ﺷﻌﻠﻪﺧﻮ‬ оташмизољ, тундхўй, бад-
феъл.
ШЎЯНДА ‫ ﺷﻮﻳﻨﺪه‬сифати феълии замони њозира
аз шустан; поккунанда, покизакунанда:
маводи шўянда.
 Э
Э њарфи сиву сеюми алифбои њозираи тољикї; ЭВОЛЮТСИОНИЗМ лот. ‫ اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﺎﻧﻴﺰم‬таъли-
дар алифбои арабиасоси тољикї дар аввали ка- мот оид ба инкишофи тадриљї.
лима бо њарфњои алиф (‫ )ا‬ва йо (‫ )ي‬ишора ме-
ЭВОЛЮТСИОНИСТ лот. ‫ اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﺎﻧﻴﺴﺖ‬тараф-
шавад.
дори эволютсионизм.
Э ‫اي‬нидо, ки норизої, њайрат, афсўс, надомат,
ЭВОЛЮТСИОНЇ ‫اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﺎﻧﻲ‬ мансуб ба эво-
нобоварї ва ѓ.-ро ифода мекунад: э, монед, э,
лютсия; тадриљї.
не, э, пурсида чї кор мекунї!
ЭВОЛЮТСИЯ лот. ‫ اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﻪ‬фалс. инкишофи
ЭБ ‫ اﻳﺐ‬гуфт. муносиб, мувофиќ, сазовор, ар-
тадриљї; муттасил тараќќї ёфтан, аз њоле ба
занда; ба эбаш... ба њадди эътидол; эб кардан
њоле гузаштани чизе (воќеае), тањаввул,
саришта кардан; ба худ эб дидан ба худ му-
тањаввулот.
носиб донистан; ба эб омадан андаке дуруст
шудан, мувофиќи њол шудан. ЭВОР ‫ اﻳﻮار‬кит. 1. ваќти байни аср ва шом,
ваќти торик шудани рўз, шомгоњон, говгум.
ЭБАК//ИБАК ‫ اﻳﺒﻚ‬кит. 1. бут, санам. 2. ќосид; 2. сафари шабона, роњравї дар шаб; эвор
ѓулом.
рондан ваќти аср сафар кардан.
ЭВАКУАТСИОНЇ ‫ اﻳﻮﻛﻮﺋﺘﺴﻴﺎﻧﻲ‬мансуб ба эваку-
ЭВРИСТИКА ю. ‫ اﻳﻮرﻳﺴﺘﻜﻪ‬1. илмест, ки тафак-
атсия; нуќтаи (маркази) эвакуатсионї (тах-
кури эљодии пурсамарро тадќиќ ва тањлил
лия).
мекунад. 2. дар Юнони ќадим усули таълиме
ЭВАКУАТСИЯ ю. ‫ اﻳﻮﻛﻮﺗﺴﻴﻪ‬аз мањалли хавфнок буд бо роњи саволу љавоб.
ба љои бехавф кўчонидани ањолї, чизу чора
ЭВФЕМИЗМ ю. ‫ اﻳﻮﻓﻴﻤﻴﺰم‬збш. муродифе, ки ба
ва муассисањои гуногун ваќти тањдиди душ-
љои ягон сухани даѓал ё беадабона кор фар-
ман, офати табиї ва ѓ., тахлия.
муда мешавад (мас., ба љои њомила дуљон ё
ЭВЕН ‫ اﻳﻮﻳﻦ‬халќи бумї дар Ёќутистон, Коряк, вазнин; ба љои мурд ќазо кард).
Чукотка ва дигар ноњияњои Сибир; ламутњо.
ЭВФЕМИСТЇ ‫ اﻳﻮﻓﻴﻤﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба эвфемизм.
ЭВЕНК ‫ اﻳﻮﻳﻨﻚ‬халќест, ки дар Сибир ва Шарќи
ЭВФОНИЯ ю. ‫ اﻳﻮﻓﺎﻧﻴﻪ‬адш. дар асоси таносуби
Дур зиндагї мекунад; тунгусњо.
хушоњангии забон навиштани шеър.
ЭВЕНКЇ ‫ اﻳﻮﻳﻨﻜﻲ‬мансуб ба эвенк.
ЭДАР ‫ اﻳﺪر‬кит. 1. ин љо, дар ин љо. 2. акнун,
ЭВКАЛИПТ ю. ‫ اﻳﻮﻛﻠﻴﭙﺖ‬бот. як навъ дарахти инак, кунун, њоло.
бузург, ки дар љануб, аз љумла дар Австра-
ЭДИР ‫ اﻳﺪﻳﺮ‬:эдир кардан лањљ. пўсти гўсолаи
лия, мерўяд ва чўб, реша ва баргњояш
мурдаро коњ пур карда, ваќти дўшидани мо-
мањсулоти гаронбањои саноатї њисоб меёбад.
 – 666 –
ЭДУ
дагов зинда вонамуд кардани он; ба пистони
гов даст зада, ба дўшидан омода кардани он.
ЭДУН ‫ اﻳﺪون‬кит. 1. акнун, њоло. 2. ба ин тариќ,
ин тавр.
ЭЗИД ‫ اﻳﺰد‬кит. Худо, Яздон.
ЭЗИДЇ//ЭЗАДЇ//ИЗАДЇ ‫ اﻳﺰدي‬1. мансуб ба
эзид. 2. маљ. нињояти олимансабї.
ЭЗИДПАРАСТ ‫ اﻳﺰدﭘﺮﺳﺖ‬кит. худопараст, обид,
зоњид.
ЭЗИДШИНОС ‫اﻳﺰدﺷﻨﺎس‬ кит. худотарс, худо-
љўй.
ЭЗМА ‫ اﻳﺰﻣﻪ‬гуфт. сергапи шилќин, он ки дар
бораи чизе бисёр сергапї мекунад.
ЭЗМАГЇ ‫ اﻳﺰﻣﮕﻲ‬гуфт. эзма будан; сергапї,
шилќинї.
ЭЗОПЇ ‫ اﻳﺰاﭘﻲ‬мансуб ба масалнависи Юнони
ќадим Эзоп; сухани ба таври маљозу киноя
гуфташуда, ки маќсадро ба таври пинњон
ифода мекунад.
ЭЗОР ‫ اﻳﺰار‬либоси якќабатаи почадор, ки аз ми-
ён поёнро мепўшонад, лозимї, пољома: кур-
таву эзор.
ЭЗОРА ‫ اﻳﺰاره‬ќисми поёнии гирдогирди девори
хона, аз тоќча то замини хона.
ЭЗОРБАНД ‫ اﻳﺰارﺑﻨﺪ‬ресмони тасмамонанд, ки
барои ба миён бастан аз нифаи эзор гузаро-
нида мешавад.
ЭЗОРДЕВОРЇ ‫ اﻳﺰاردﻳﻮاري‬ниг. эзора.
ЭЗОРПОЧА ‫ اﻳﺰارﭘﺎﭼﻪ‬як почаи эзор, ќисми по-
ёни эзор, ки соќи пойро мепўшонад.
ЭЗОРСУРХАК ‫ اﻳﺰارﺳﺮﺧﻚ‬зоол. номи як па-
рандаи бешагии нўлборик, ки бо нўлњояш
пўсти дарахтро сўрох мекунад.
ЭЗОЊ а. ‫ اﻳﻀﺎح‬возењ ва равшан кардани матлабе;
шарњ, тавзењ; эзоњ додан шарњ додан, тафсил
кардан, баён кардан.
ЭЗОЊДИЊАНДА ‫اﻳﻀﺎحدﻫﻨﺪه‬ шарњдињанда, таф-
сиркунанда.
ЭЗОЊДИЊЇ ‫ اﻳﻀﺎحدﻫﻲ‬шарњу тавзењ додан, баён.
ЭЗОЊЇ ‫ اﻳﻀﺎﺣﻲ‬ниг. эзоњдињанда.
ЭЗОЊНОМА ‫ اﻳﻀﺎحﻧﺎﻣﻪ‬мактуби эзоњї, ба таври
хаттї шарњу эзоњ додан.
ЭЙ ‫ اي‬њарфи нидо ва хитоб: эй, рафиќон!
ЭЙДУН ‫ اﻳﺪون‬ниг. эдун.
ЭКВАТОР лот. ‫ اﻳﻜﻮﺗﺎر‬љуѓр. доираи тасаввурї,
ки заминро ба нимкураи шимолї ва љанубї
људо мекунад; истуво, хати истуво.
ЭКВАТОРЇ ‫ اﻳﻜﻮﺗﺎري‬мансуб ба экватор; воќеъ
дар экватор.
ЭКВИВАЛЕНТ лот. ‫ اﻳﻜﻮﻳﻮﻟﻨﺖ‬як чизи ба чизи
дигар айнан баробар, њаммаъно, њамарзиш,
муодил, њамчанд.
ЭКЗЕМА ю. ‫ اﻳﻜﺰﻳﻤﻪ‬тиб. навъе аз бемории пўст,
ки дар он ќублачањои намдор пайдо шуда
хориш ба амал меоварад; бемории шукуфа.
ЭКЗОГАМИЯ ‫ اﻳﻜﺰاﮔﻤﻴﻪ‬одате, ки аз ќабила,
ќавм ё гурўњи иљтимоии худ зангириро манъ
мекунад; муќ. эндогамия.
ЭКЗОТИКА ю. ‫ اﻳﻜﺰاﺗﻴﻜﻪ‬чизњои ба шароити
ягон љо хос набуда, ки бегона менамояд;
чизњои ѓайримуќаррарї ва ба расму одати
ягон љо бегона; аљибу ѓариб.
ЭКИЗАК т. ‫ اﻳﻜﻴﺰك‬гуфт. тифлони дар як ваќт
аз як модар таваллудшуда, њамзод, тавъ-
ам(он), дугоник: экизак таваллуд кардан.
ЭКИПАЖ фр. ‫ اﻳﻜﻴﭙﮋ‬ниг. сарнишин.
ЭКЛЕКТИЗМ ю. ‫ اﻳﻜﻠﻴﻜﺘﻴﺰم‬ба таври механикї
ба њам омехтани аќида ва таълимоти гуногун
дар навиштан, тадќиќот ва эљод кардани чи-
зе.
ЭКОЛОГИЯ ю. ‫ اﻳﻜﺎﻻﮔﻴﻪ‬як шохаи биология, ки
муносибати организмро бо муњити атроф
меомўзад, њифзи муњити зист: экологияи
растанї, экологияи њайвонот.
ЭКОЛОГЇ ‫ اﻳﻜﺎﻻﮔﻲ‬марбут ба экология.
ЭКРАН фр. ‫ اﻳﻜﺮن‬1. пардае, ки тасвирњои наво-
ри кино дар он мунъакис мешавад, пардаи
кино. 2. кино: экран барои бачањо. 3. оинаи
телевизор, ки дар он намоишњо инъикос меё-
банд: экрани телевизор.
ЭКСКАВАТОР лот. ‫ اﻳﻜﺴﻜﻮﺗﺎر‬мошини замин-
кан, ки дар кандану ба љои дигар партофта-
ни хок, лой, сангреза дар роњсозї, кўњканї,
иншоотњои обї ва ѓ. истифода мешавад.
ЭКСКАВАТОРЧЇ ‫ اﻳﻜﺴﻜﻮﺗﺎرﭼﻲ‬он ки бо экс-
каватор кор мекунад, идоракунандаи экска-
ватор.
ЭКСКУРСАНТ лот. ‫ اﻳﻜﺴﻜﻮرﺳﻨﺖ‬он ки дар экс-
 – 667 –
курсия иштирок мекунад, аъзои экскурсия.
ЭКСКУРСИОНЇ ‫ اﻳﻜﺴﻜﻮرﺳﻴﺎﻧﻲ‬мансуб ба кор-
њои экскурсия: бюрои экскурсионї, пойгоњи
экскурсионї.
ЭКСКУРСИЯ лот. ‫ اﻳﻜﺴﻜﻮرﺳﻴﻪ‬тамошои мута-
шаккили гурўњї ба ягон љои хушманзараи
табиат, музей, иншоот ва муассисањои дигар.
ЭКСПАНСИОНИЗМ ‫اﻳﻜﺴﭙﻨﺴﻴﺎﻧﻴﺰم‬ тавсеатала-
бї, таљовуз.
ЭКСПАНСИОНЇ ‫ اﻳﻜﺴﭙﻨﺴﻴﺎﻧﻲ‬мансуб ба экспан-
сия ва экспансионизм: сиёсати экспансионї.
ЭКСПАНСИЯ лот. ‫ اﻳﻜﺴﭙﻨﺴﻴﻪ‬бо роњи истило
вусъат додани њудуди ягон давлат ва ба
давлатњои дигар пањн кардани нуфузи иќти-
содї ва сиёсии он.
ЭКСПЕДИТСИОНЇ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺪﻳﺘﺴﻴﺎﻧﻲ‬ мансуб ба
экспедитсия.
ЭКСПЕДИТСИЯ ‫ اﻳﻜﺴﭙﻴﺪﻳﺘﺴﻴﻪ‬1. сафар ё саёњати
илмии як гурўњ одамон ба љои муайян: экс-
педитсияи археологї, экпедитсияи илмї. 2.
саёњати як гурўњ ба ягон љо бо маќсади му-
айян. 3. аъзои њамин гурўњ.
ЭКСПЕРИМЕНТ лот. ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﻳﻤﻴﻨﺖ‬ ниг. озмо-
иш.
ЭКСПЕРИМЕНТАЛЇ ‫ اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﻳﻤﻴﻨﺘﻠﻲ‬ниг. озмо-
ишї; таљрибавї: љойгоњи эксперименталї,
усули эксперименталї; маълумоти экспери-
менталї маълумотњои аз таљриба ба даст
омада.
ЭКСПЕРТ лот. ‫ اﻳﻜﺴﭙﻴﺮت‬мутахассиси ягон
соња, ки доир ба ягон масъала хулосаи худро
медињад; комиссияи экспертњо, ташхисгар,
коршинос.
ЭКСПЕРТИЗА ‫ اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﺗﻴﺰه‬ягон масъаларо дида
баромада хулоса баровардани мутахассиси-
он, ташхис, муоина; њукми экспертњо: экс-
пертизаи тиббї, аз экспертиза гузаштан.
ЭКСПЕРТЇ ‫ اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﺗﻲ‬мансуб ба эксперт: комис-
сияи экспертї.
ЭКСТЕНСИВЇ ‫ اﻳﻜﺴﺘﻴﻨﺴﻴﻮي‬танњо ба афзоиши
миќдорї ањамият дода, сифатро ба эътибор
нагирифтан; муќоб. интенсивї; кишоварзии
экстенсивї.
ЭКСТЕРН лот. ‫ اﻳﻜﺴﺘﻴﺮن‬он ки дар ягон мактаб
дарс нахонда, мустаќилан тайёрї дида,
имтињон месупорад.
ЭКСТЕРНАТ лот. ‫ اﻳﻜﺴﺘﻴﺮﻧﺖ‬системаи бо роњи
худомўзї тайёрї дида, имтињон супурдан.
ЭЛЕ
ЭКСТРЕМИЗМ лот. ‫ اﻳﻜﺴﺘﺮﻳﻤﻴﺰم‬пайравї ба на-
зария ва чорабинињои ифротї (хусусан дар
сиёсат), ифротталабї.
ЭКСТРЕМИСТ лот. ‫ اﻳﻜﺴﺘﺮﻳﻤﻴﺴﺖ‬тарафдори
аќидаи ќатъї ва ифротї.
ЭКСТРЕМИСТЇ ‫ اﻳﻜﺴﺘﺮﻳﻤﻴﺴﺘﻲ‬мансуб ба экс-
тремист: назари экстремистї, ќуввањои
экстремистї.
ЭЛ т. ‫ اﻳﻞ‬1. дўст, ёр, рафиќ: эл шудан. 2. ќавм,
ќабила, тоифа; элу улус ќабилањо, тоифањо; ◊
эл сохтан мутеъ кардан.
ЭЛАК ‫ اﻳﻠﻚ‬ордбезак: элак бањона, дидор
ѓанимат (маќ.).
ЭЛАКБОФ ‫ اﻳﻠﻚﺑﺎف‬он ки элак мебофад, бофан-
даи элак.
ЭЛАКБОФЇ ‫ اﻳﻠﻚﺑﺎﻓﻲ‬амал ва шуѓли элакбоф.
ЭЛДОР ‫ اﻳﻠﺪار‬кит. соњибќабила, соњибтоифа,
хешутабордор; сардори ќабила, пешвои
ќабила.
ЭЛЕВАТОР ‫ اﻟﻴﻮﺗﺎر‬1. иморати аз љињати техникї
муљањњаз барои нигоњ доштани ѓалла. 2. тех.
мошини борбардорї.
ЭЛЕКТР ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮ‬ниг. барќ.
ЭЛЕКТРЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮي‬ниг. барќї 2.
ЭЛЕКТРОВОЗ ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاواز‬як навъ наќлиёт, ки
ба воситаи ќувваи барќ њаракат мекунад.
ЭЛЕКТРОД ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاد‬1. асбоби барќгузарон,
ки ба воситаи он ток ба моеъ ё газ мегузарад.
2. воситаи кафшергарї.
ЭЛЕКТРОДИНАМИКА ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮادﻳﻨﻤﻴﻜﻪ‬як шўъ-
баи физика, ки хосиятњои ќувваи барќро
меомўзад.
ЭЛЕКТРОДИНАМИКЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮادﻳﻨﻤﻴﻜﻲ‬физ. ман-
суб ба электродинамика.
ЭЛЕКТРОКАР ю. ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮ‬ борбари дорои
муњаррики барќї.
ЭЛЕКТРОКАРДИОГРАММА ю.
‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮدﻳﺎﮔﺮﻣﻪ‬наворе, ки дар он пасту ба-
ландии заниши дил навишта шудааст.
ЭЛЕКТРОКАРДИОГРАФ ю. ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮدﻳﺎﮔﺮف‬
дастгоње, ки пасту баландии заниши дилро
ба навор сабт мекунад.
ЭЛЕКТРОКАРДИОГРАФИЯ ю. ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮدﻳﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬
ба навор навишта гирифтани пасту баландии
задани дил.
 – 668 –
ЭЛЕ
ЭЛЕКТРОКОМБАЙН ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺎﻣﺒﻴﻦ‬комбайне, ЭЛЕКТРОТЕХНИКЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﺗﻴﺨﻨﻴﻜﻲ‬мансуб ба
ки бо ќувваи барќ кор мекунад. электротехника: саноати электротехникї.
ЭЛЕКТРОКЎРА ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﻮره‬печи барќї. ЭЛЕКТРОХИМИКЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﺧﻴﻤﻴﻜﻲ‬ниг. электро-
химиявї.
ЭЛЕКТРОЛИЗ ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻟﻴﺰ‬хим. ба ќисмњои
таркибї људо шудани моддањо бо таъсири ЭЛЕКТРОХИМИЯ ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﺧﻴﻤﻴﻪ‬хим., физ. як
ќувваи барќ. шўъбаи химияи физикї, ки муносибати
протсессњои электрикї ва химиявиро
ЭЛЕКТРОЛИТ ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻟﻴﺖ‬хим. моддањои
меомўзад.
химиявї ва системањое, ки дар таркиби онњо
љараёни электрикї бо воситаи ионњо ЭЛЕКТРОХИМИЯВЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﺧﻴﻤﻴﻮي‬мансуб ба
интиќол меёбад. электрохимия: комбинати электрохимиявї.
ЭЛЕКТРОЛИТЇ ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻟﻴﺘﻲ‬ мансуб ба элек- ЭЛЕМЕНТ лот. ‫ اﻟﻴﻤﻴﻨﺖ‬ниг. унсур. 2. хим. унсу-
тролит. ри басит, љисми басит; чизи сода, ки бо
усулњои муќаррарии химиявї ба ќисмњои
ЭЛЕКТРОМАГНЕТИЗМ ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﮕﻨﻴﺘﻴﺰم‬физ.
таркибї људо намешавад: элементњои хими-
маљмўи њодисањои магнитї, ки бо таъсири
явї, системаи даврии элементњо, таснифи хи-
ќувваи электрик пайдо шуда бошад.
миявии элементњо.
ЭЛЕКТРОМАГНИТ ю. ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﮕﻨﻴﺖ‬ магнити
ЭЛЕМЕНТАРЇ ‫ اﻟﻴﻤﻴﻨﺘﺮي‬сода, басит: курси
(оњанрабои) электрикї.
элементарї, математикаи элементарї.
ЭЛЕКТРОМАГНИТЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﮕﻨﻴﺘﻲ‬мансуб ба
ЭЛИКСИР фр. ‫ اﻳﻠﻜﺴﻴﺮ‬1. як навъ нўшокї, ќиём
электромагнит: мављњои электромагнитї.
ё шираи чизе барои нўшидан. 2. нўшокии
ЭЛЕКТРОМЕХАНИК ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﻴﺨﻨﻴﻚ‬му- афсонавие, ки гўё барои инсон умри абадї ва
тахассиси электромеханика: муњандиси элек- љавонї мебахшидааст, нўшдору.
тромеханик.
ЭЛЛИКБОШЇ ‫ اﻳﻠّﻴﻚﺑﺎﺷﻲ‬таър. яке аз мансаб-
ЭЛЕКТРОМЕХАНИКА ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﻴﺨﻨﻴﻜﻪ‬як њои хурди маъмурии пешазинќилобї; сардо-
шўъбаи электротехника оид ба мошинањои ри панљоњ аскар дар сипоњи хонигарї.
электрикї.
ЭЛЛИНИЗМ ‫ اﻳﻠّﻴﻨﻴﺰم‬1. таър. як давраи таъри-
ЭЛЕКТРОМЕХАНИКЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﻴﺨﻨﻴﻜﻲ‬мансуб ба хии ноњияњои шарќии Бањри Миёназамин,
электромеханика. Осиёи Пеш ва атрофи Бањри Сиёњ аз истилои
Искандар то солњои 30-юми солшумории
ЭЛЕКТРОМОБИЛ ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﺎﺑﻴﻞ‬автомобиле,
мелодї мо. 2. мансуб ба забон ва тамаддуни
ки бо ќувваи барќ кор мекунад.
Юнон.
ЭЛЕКТРОН ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮان‬физ. хурдтарин зарраи
ЭЛЛИПС//ЭЛЛИПСИС ю. ‫اﻳﻠّﭙﺴﺲ‬//‫ اﻳﻠّﭙﺲ‬риёз.
электрикии зарядаш манфї, ки ќисми тарки-
доираи дарозрўяи тухмшакл.
бии њастаро ташкил дода, дар атрофи ядрои
мусбат њаракат мекунад. ЭЛЛИПСЇ ‫ اﻳﻠّﭙﺴﻲ‬мансуб ба эллипс; тухмшакл:
мадори эллипсї.
ЭЛЕКТРОНИКА ю. ‫ اﻳﻠﻴﻜﺘﺮاﻧﻴﻜﻪ‬илмест дар бо-
раи љараёнњои электронї ва инчунин техни-ЭЛОЭЛНАВКАР ‫ اﻳﻠﻨﻮﻛﺮ‬таър. ќисми аскарї дар Бу-
каи ба кор бурдани таљњизоти электронї. хорои амирї, ки аз ќабилањои ўзбак ва турк-
ман ташкил меёфт.
ЭЛЕКТРОНЇ ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﻧﻲ‬мансуб ба электрон ва
электроника: саноати электронї, мошинаи ЭЛОТ ‫ اﻳﻼت‬љ. эл; ќабилањои ўзбак ва туркман.
электронии њисоббарї.
ЭЛОТИЯ ‫ اﻳﻼﺗﻴﻪ‬элњо, элот, ўзбакњои кўчманчї.
ЭЛЕКТРОТЕХНИКА ю. ‫ اﻟﻴﻜﺘﺮاﺗﻴﺨﻨﻴﻜﻪ‬1. илми
ЭЛХОН т.- м ‫ اﻳﻠﺨﺎن‬таър. лаќаб ва унвони под-
истифода аз ќувваи электрик; асосњои наза-
шоњони муѓул.
рии электротехника. 2. як соњаи саноат, ки
асбобњои электрикї истењсол мекунад: мањ- ЭЛЧИГАРЇ ‫ اﻳﻠﭽﻴﮕﺮي‬таър. сафорат, сафирї,
сулоти электротехникаи маишї. намояндагии ягон давлат дар давлати дигар.
 – 669 –
ЭЛЧИХОНА ‫ اﻳﻠﭽﻲﺧﺎﻧﻪ‬таър. сафоратхона.
ЭЛЧЇ т. ‫ اﻳﻠﭽﻲ‬таър. 1. намояндаи як давлат
дар давлати дигар, фиристодаи махсус, са-
фир. 2. намояндае, ки дар майдони љанг ба-
рои гуфтугў кардан ба тарафи муќобил фи-
ристода мешавад.
ЭМ ‫ اﻳﻢ‬:эм кардан гуфт. наѓзак пайванд кардан,
гул буридан: ◊ эму алас; эму дам (дем) бо дуо
ва љоду гўё муолиља кардани касалњо.
ЭМБАРГО исп. ‫ اﻣﺒﺮﮔﺎ‬аз тарафи давлат манъ
карда шудани содирот ва воридоти молњои
хориљї, тањрим.
ЭМБРИОЛОГИЯ ю. ‫ اﻣﺒﺮآﻻﮔﻴﻪ‬як соњаи биоло-
гия, ки инкишофи љанинро меомўзад.
ЭМБРИОН ю. ‫ اﻳﻤﺒﺮﻳﺎن‬анат. љанини њайвон ва
одам дар ибтидои инкишофаш.
ЭМГАР ‫ اﻳﻤﮕﺮ‬1. он ки эм мекунад. 2. он ки эму
дам мекунад.
ЭМИЗАК ‫ اﻳﻤﺰك‬гуфт. пистонаки резинї, ки ба
дањони шишаи пуршир гузаронда, ба кўдак
мемаконанд.
ЭМИН а. ‫ اﻳﻤﻴﻦ‬бехавф, дар амну амон;
хотирљамъ, осуда; эмин будан дар амон бу-
дан, хотирљамъ будан; эмин кардан бехавф
гардонидан, бехатар кардан, хотирљамъ гар-
донидан; эмин мондан саломат мондан,
мањфуз мондан.
ЭМИНЇ ‫ اﻳﻤﻴﻨﻲ‬1. бехавфї, бехатарї, амонї, ам-
ният. 2. хотирљамъї, осудагї, оромї.
ЭМИССАР лот. ‫ﺮ‬‫ اﻣﻴﺴ‬он ки аз тарафи созмон-
њои сиёсї ё давлате бо супориши махсус
(асосан махфї) ба давлати дигар фиристода
мешавад.
ЭМИССИЯ I лот. ‫ﻴﻪ‬‫ اﻣﻴﺴ‬иќт. баровардан ва
пањн кардани пулњои коѓазї ва њар гуна
њуљљатњои пулї, барориши пул.
ЭМИССИЯ II лот ‫ﻴﻪ‬‫ اﻣﻴﺴ‬физ. фотон, электрон,
ион ва ѓ., афкандани љисмњои гарм ё
љисмњое, ки ба онњо майдонњои
электромагнитї таъсир мерасонанд.
ЭМКУНЇ ‫ اﻳﻢﻛﻨﻲ‬лањљ. эм кардан, наѓзак пай-
ванд кардан.
ЭМУЛСИЯ лот. ‫ اﻳﻤﻮﻟﺴﻴﻪ‬моеъ, ки дар таркибаш
ба миќдори муайян ќатрањои микроскопии
ЭНТ
моеи дигар мављуд аст, масалан омехтаи обу
равѓан ва ишќор, ки дар коркарди филизот
истифода мешавад.
ЭМУЛСИЯОФАР ‫ اﻳﻤﻮﻟﺴﻴﻪآﻓﺮ‬моддањое, ки аз
онњо эмулсия њосил шавад.
ЭНДОГАМИЯ ю. ‫ اﻧﺪاﮔﻤﻴﻪ‬одати зан гирифтан
танњо аз ќабила, ќавм ё гурўњи иљтимоии
худ; муќоб. экзогамия.
ЭНДОКРИНЇ ‫ اﻧﺪاﻛﺮﻳﻨﻲ‬марбут ба эндрокрино-
логия: бемории эндрокринї.
ЭНДОКРИНОЛОГ ю. ‫ اﻧﺪاﻛﺮﻳﻨﺎﻻگ‬тиб. мута-
хассиси соњаи эндокринология, ѓадудшинос.
ЭНДОКРИНОЛОГИЯ ‫ اﻧﺪراﻛﺮﻳﻨﺎﻻﮔﻴﻪ‬тиб.
соњаест оид ба ѓадудњои дохилї ва
беморињои вобаста ба он.
ЭНДШПИЛ олм. ‫اﻳﻨﺪﺷﭙﻴﻞ‬ марњилаи интињоии
бозии шоњмот.
ЭНЕРГЕТИКА ю. ‫ اﻧﻴﺮﮔﻴﺘﻜﻪ‬1. як соњаи физика,
ки хусусиятњои неруро меомўзад. 2. соњаи
техника, ки бо тарзи истењсол ва истифодаи
анвои неру машѓул мешавад.
ЭНЕРГЕТИКЇ ‫ اﻧﻴﺮﮔﻴﺘﻜﻲ‬мансуб ба энергетика:
иншооти энергетикї.
ЭНЕРГИЯ ю. ‫ اﻧﻴﺮﮔﻴﻪ‬физ. неру, ќувва: энергияи
барќї, энергияи њастаї.
ЭНСЕФАЛИТ ю. ‫ اﻧﺴﻴﻔﻠﻴﺖ‬тиб. варами маѓзи
сар, ки аз таъсири микроорганизмњои каса-
лиовар пайдо мешавад, илтињоби маѓз.
ЭНСИКЛОПЕДИСТ ю. ‫ اﻧﺴﻴﻜﻼﭘﻴﺪﻳﺴﺖ‬дониш-
манди њамаи соњањои илм, аллома.
ЭНСИКЛОПЕДИЯ ю. ‫ اﻧﺴﻴﻜﻼﭘﻴﺪﻳﻪ‬китоби мах-
суси ба шакли луѓат тартиб додашуда, ки
дар он дар бораи њама ё як соњаи дониши ин-
сон маълумоти илмї љамъ оварда шудааст,
донишнома, доиратулмаориф: Донишномаи
Рўдакї.
ЭНСИКЛОПЕДЇ ‫ اﻧﺴﻴﻜﻼﭘﻴﺪي‬мансуб ба энсик-
лопедия: луѓати энсиклопедї.
ЭНТОМОЛОГ ‫ اﻧﺘﺎﻣﺎﻻگ‬мутахассиси энтомо-
логия, њашаротшинос.
ЭНТОМОЛОГИЯ ‫ اﻧﺘﺎﻣﺎﻻﮔﻴﻪ‬як соњаи зоология,
ки њашаротро меомўзад, њашаротшиносї.
ЭНТОМОЛОГЇ ‫اﻧﺘﺎﻣﺎﻻﮔﻲ‬ мансуб ба энтомо-
логия.

ЭПИ
ЭПИГРАФ ю. ‫ اﻳﭙﻴﮕﺮف‬адш. љумла ё иќтибосе, ки
дар аввали китоб ё фасли алоњидаи он на-
вишта шуда, ба ѓоя ва мазмуни асосии асар
ишора мекунад.
ЭПИДЕМИОЛОГ ю. ‫ﻻگ‬Ĥ‫ اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴ‬мутахассиси
соњаи илми эпидемиология, коршинос ва пи-
зишки беморињои гузаранда ва оммавї.
ЭПИДЕМИОЛОГИЯ ю. ‫ﻻﮔﻴﻪ‬Ĥ‫ اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴ‬тиб. илме,
ки пайдоиши беморињои гузарандаи оммавї,
роњњои пешгирї ва мубориза бо ин
беморињоро меомўзад.
ЭПИДЕМИОЛОГЇ ‫ﻻﮔﻲ‬Ĥ‫ اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴ‬мансуб ба эпи-
демиология: маркази бењдоштї эпидемологї.
ЭПИДЕМИЯ ю. ‫ اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﻪ‬пањн шудани ягон бе-
мории гузаранда, вабо.
ЭПИДЕМИЯВЇ ‫ اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﻮي‬мансуб ба эпидемия:
беморињои эпидемиявї.
ЭПИЗОД ю. ‫ اﻳﭙﻴﺰاد‬1. воќеа, њодиса. 2. адш.
воќеае, ки дар сюжети асари бадеї ба андо-
зае мустаќилона ба назар мерасад.
ЭПИКУРЕИЗМ ю. ‫ اﻳﭙﻴﻜﻮرﻳﻴﺰم‬1. фалс. фалсафаи
материалист ва атеисти Юнони ќадим Эпи-
кур, ки дар асоси аќидањои атомистї оламро
тавзењ дода буд. 2. љањонбиние, ки аз
тањрифи таълимоти этикии Эпикур пайдо
шудааст ва он айшу ишратро маќсади њаёт
мешуморад. 3. маљ. ишратпарастї, айшдўстї.
ЭПИКЇ ‫ اﻳﭙﻴﻜﻲ‬мансуб ба эпос ва тарзи баёни
он; њамосї, размї.
ЭПИЛЕПСИЯ ю. ‫اﻳﭙﻴﻠﻴﭙﺴﻴﻪ‬ тиб. бемории асаб,
саръ.
ЭПИЛЕПТИКЇ ‫ اﻳﭙﻴﻠﻴﭙﺘﻜﻲ‬мансуб ба эпилепсия.
ЭПИЛОГ ю. ‫ اﻳﭙﻴﻼگ‬адш. хотимаи асари бадеї,
ки одатан дар он таќдири минбаъдаи
ќањрамон наќл карда мешавад.
ЭПОПЕЯ ю. ‫ اﻳﭙﺎﭘﻴﻪ‬силсилаи асарњо ё асари ка-
ЭРО Исломии Эрон
лони эпикии як нависанда, ки воќеањои
муњими таърихии ягон давраи калонро тас- ЭРОНЗАМИН ‫ اﻳﺮانزﻣﻴﻦ‬таър. сарзамини Эрон,
вир мекунад. («Шоњнома»-и Фирдавсї;
«Љанг ва сулњ»-и Л. Толстой ва ѓ.).
ЭПОС ю. ‫ اﻳﭙﺎس‬адш. 1. достони ќањрамонї, дос-
тони њамосї. 2. маљмўи осори достонњои
фолклорї.
ЭРАТЇ ‫ اﻳﺮﺗﻲ‬лањљ. сохта, ќалбакї, сунъї: мўи
эратї.
– 670 –
ЭРГАНАК ‫ اﻳﺮﮔﻨﻚ‬лањљ. чизи аз химчаву
навдањои дарахт сохташуда, ки њамчун девор
љоеро ињота мекунад, девораи химчагин, ча-
пар.
ЭРИТРОСИТ ю. ‫ اﻳﺮﻳﺘﺮاﺳﻴﺖ‬љузъи таркибии хун
– љисмчањои хурде, ки гемоглобин дарбар
доранд.
ЭРКА т. ‫ اﻳﺮﻛﻪ‬гуфт. нозпарвард: писари эрка,
эрка кардан (бачаро) ба нозу нузи бача роњ
додан.
ЭРКАГЇ ‫ اﻳﺮﻛﮕﻲ‬1. нозу нуз. 2. нозпарвардї;
эркагї кардан нозу нуз кардан.
ЭРКАТОЙ т. ‫ اﻳﺮﻛﻪﺗﺎي‬гуфт. пурнозу нуз.
ЭРКАТУЛФОР ‫ اﻳﺮﻛﻪ ﺗﻠﻔﺎر‬ниг. эркатой.
ЭРМАК т.‫ اﻳﺮﻣﻚ‬гуфт. худро ба чизе машѓул
доштан, воситае, ки боиси ваќтгузаронї бо-
шад.
ЭРОД а. ‫ اﻳﺮاد‬1. гуфтор, баён, зикр, гуфтан; эрод
кардан гуфтан, сухан рондан. 2. эътироз,
нуктагирї, хурдагирї (ба гап ё кори касе);
эрод гирифтан а) хурдагирї кардан, айбљўї
кардан (ба кор, гапи касе); б) ба ягон фикри
касе розї нашуда, сухани ўро буридан.
ЭРОДГИР ‫ اﻳﺮادﮔﻴﺮ‬он ки ба ягон фикр ё коре
эрод мегирад, он ки ба чизе хурдагирї меку-
над, нуктагиранда ба чизе.
ЭРОДГИРАНДА ‫ اﻳﺮادﮔﻴﺮﻧﺪه‬ниг. эродгир.
ЭРОДГИРЇ ‫ اﻳﺮادﮔﻴﺮي‬амали эродгир.
ЭРОДНОПАЗИР ‫ اﻳﺮادﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬он чи ба эрод ги-
рифтани он касе њаќ надорад.
ЭРОЗИЯ ‫ اﻳﺮازﻳﻪ‬геол. шуставу хўрда шудани за-
мин (хок) аз борон, об ва ѓ., фарсоиш
ЭРОН ‫ اﻳﺮان‬1. таър. номи умуми сарзамини
эронинажодон. 2. номи расмии Љумњурии
мамлакати Эрону эронинажодон.
ЭРОНИНАМО ‫ اﻳﺮاﻧﻲﻧﻤﺎ‬монанд ба эронї.
ЭРОНЇ ‫ اﻳﺮاﻧﻲ‬мансуб ба Эрон: гурўњи забонњои
эронї.
ЭРОНШАЊР ‫ اﻳﺮانﺷﻬﺮ‬таър. сарзамин ва киш-
вари Эрон.
 – 671 –
ЭРОНШИНОС ‫ اﻳﺮانﺷﻨﺎس‬мутахассиси соњаи
таъриху филология ва иќтисоду маданияти
Эрон.
ЭРОНШИНОСЇ ‫ اﻳﺮاﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‬омўзиш, тањќиќ ва
тадќиќи таърих, филология ва маданияти
Эрон.
ЭСКАДРИЛИЯ фр. ‫ اﻳﺴﻜﺪرﻳﻠﻴﻪ‬гурўњи њавопай-
моњои њарбї: экскадрилияи њавопаймоњои
бомбаандоз, экскадрилияи њавопаймоњои
ќиркунанда.
ЭСКАЛАТОР англ. ‫اﻳﺴﻜﻠﺘﺎر‬ зинапояи равон
(мас., дар метро).
ЭСКИЗ фр. ‫ اﻳﺴﻜﻴﺰ‬тарњи пешакии ягон тасвир,
расм ва ѓ., ангора.
ЭСКИМО фр. ‫ اﻳﺴﻜﻤﺎ‬яхмоси шоколаддор.
ЭСКИМОС ‫ اﻳﺴﻜﻤﺎس‬як тоифаи халќ, ки дар
Аляска, шимоли Канада, Чукотка ва љазираи
Врангел зиндагї мекунад.
ЭСКИМОСЇ ‫ اﻳﺴﻜﻤﺎﺳﻲ‬марбут ба эскимос: за-
бони эксимосї.
ЭСКОРТ ‫ اﻳﺴﻜﺎرت‬њ. дастаи аскарони муњофизат
ва мушояаткунандаи касе ё чизе, дастаи
ташрифот: эскорти фахрї.
ЭСОР а. ‫ اﻳﺜﺎر‬кит. нисор кардан, бахшидан.
ЭСПЕРАНТО фр. ‫ اﻳﺴﭙﺮﻧﺘﺎ‬забони байналхалќї,
ки дар асри XIX дар асоси грамматика ва
луѓатњои забонњои аврупої ба таври сунъї
эљод шуда буд.
ЭССЕ фр. ‫ﻲ‬‫ اﻳﺴ‬навъи очерк.
ЭССЕНАВИС ‫ﻲﻧﻮﻳﺲ‬‫ اﻳﺴ‬нависанда ё рўзнома-
нигоре, ки дар эљодаш эссе наќши ѓолибтар
дорад.
ЭСССЕНАВИСЇ ‫ﻲﻧﻮﻳﺴﻲ‬‫اﻳﺴ‬ ба навиштани эссе
машѓул будан.
ЭСТАКАДА фр. ‫ اﻳﺴﺘﻜﺪه‬пули релсдори пасту
баланд шаванда, ки дар роњњои оњан,
бандарњо ё амади дарёњо пайваст карда ме-
шавад ва барои бор кардану фаровардани
бор истифода мегардад.
ЭСТАФЕТА фр. ‫ اﺳﺘﻔﻴﺘﻪ‬1. варз. мусобиќаи дави
дастањо, ки дар он пойгачиён дар љои муайя-
ни роњ якдигарро иваз карда аломати шар-
тиро гирифта медаванд, намояндаи кадом
тим аломатро ба љои муќаррар пештар расо-
ЭТИ
над, њамон даста ѓолиб мешавад. 2. аломате,
ки як пойгачї ба дигараш ваќти ивазшавиаш
медињад. 3. маљ. навбати ягон кори бузург,
ки дар иљрояш одамони гуногунсин иштирок
мекунанд; эстафетаро гирифтан киноя аз да-
вом додани коре, ки дигарон сар кардаанд.
ЭСТАФЕТЇ ‫ اﺳﺘﻔﻴﺘﻲ‬марбут ба эстафета.
ЭСТЕТИЗМ ю. ‫ اﺳﺘﻴﺘﻴﺰم‬1. нафосатдўстї. 2. ба
љињати зоњирии асарњои санъат дода шуда,
ѓояи онњоро ба назар нагирифтан; форма-
лизм дар санъат.
ЭСТЕТИКА ю. ‫ اﺳﺘﻴﺘﻴﻜﻪ‬таълимоти фалсафиест,
ки ќонунњои умумї, моњият, пайдоиш ва
тараќќиёти санъатро тањќиќ менамояд ва
ќонунњои тараќќиёти онро аз нуќтаи назари
зебоии њаёт ва инъикоси он дар асарњои
санъат меомўзад.
ЭСТЕТИКЇ ‫ اﺳﺘﻴﺘﻴﻜﻲ‬мансуб ба эстетика: лазза-
ти эстетикї, идеяи эстетикї, назарї ё, тарби-
яи эстетикї.
ЭСТОНЇ ‫اﻳﺴﺘﺎﻧﻲ‬ мансуб ба Эстония: забони
эстонї.
ЭСТРАДА фр. ‫ اﻳﺴﺘﺮده‬1. љои баланди махсус ба
оркестр ва барои баромадкунандагон. 2.
иљрои асарњои хурди мусиќавї ва драмаї аз
эстрада.
ЭСТРАДЇ ‫اﻳﺴﺘﺮدي‬ мансуб ба эстрада: оркестри
эстрадї.
ЭТАК ‫ اﻳﺘﻚ‬аз лаљом (нўхта) гирифта бурдан
(мас., аспро).
ЭТАЛОН фр. ‫ اﻳﺘﺎﻻن‬намунаи даќиќона сохташу-
даи ченак ва андоза, ки барои санљидани
њамин гуна чизњо истифода мешавад: этало-
ни симобї, эталони симин.
ЭТИКА фр. ‫ اﻳﺘﻜﻪ‬таълимот дар бораи ахлоќ,
принсипњо ва мавќеи он дар љамъият.
ЭТИЛЇ ‫ اﻳﺘﻴﻠﻲ‬аз этил: спирти этилї.
ЭТИМОЛОГ ‫ اﻳﺘﻴﻤﺎﻻگ‬збш. мутахассиси соњаи
этимология, пажўњишгари решашиносии
калимањо.
ЭТИМОЛОГИЯ ю. ‫ اﻳﺘﻴﻤﺎﻻﮔﻴﻪ‬збш. 1. як соњаи
забоншиносї, ки пайдоиши калимањоро
меомўзад. 2. пайдоиши калима, решашино-
сии вожањо.
 – 672 –
ЭТИ
ЭТИМОЛОГЇ ‫ اﺗﻴﻤﺎﻻﮔﻲ‬збш. мансуб ба этимоло-
гия: луѓати этимологї, тадќиќоти этимологї.
ЭТНИКЇ ‫ اﺗﻨﻴﻜﻲ‬мансуби ягон халќ ва халќият;
ниг. нажодї 2.: таркиби этникии ањолї.
ЭТНОГЕНЕЗ ю. ‫ اﺗﻨﺎﮔﻴﻨﻴﺰ‬пайдоиши халќ.
ЭТНОГРАФ ю. ‫ اﺗﻨﺎﮔﺮف‬мутахассиси этногра-
фия, он ки бо мардумшиносї машѓул аст,
мардумшинос.
ЭТНОГРАФИЯ ю. ‫ اﺗﻨﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬1. илме, ки маишат,
урфу одат ва маданияти моддию маънавии
халќњоро меомўзад, мардумшиносї. 2.
хусусиятњои маишат, урфу одат ва мадания-
ти ягон халќ: этнографияи сокинони ягон
мањал.
ЭТНОГРАФЇ ‫اﺗﻨﺎﮔﺮﻓﻲ‬мансуб ба этнография:
маълумоти этнографї, экспедитсияи
этнографї.
ЭТНОЛИНГВИСТ ‫ اﺗﻨﺎﻟﻨﮕﻮﻳﺴﺖ‬муњаќќиќи забон
ва хусусиятњои этнографии як халќ.
ЭТНОЛИНГВИСТИКА ю. ‫ اﺗﻨﺎﻟﻨﮕﻮﻳﺴﺘﻜﻪ‬бахши
илми забоншиносї, ки алоќа ва муносибати
байни забон ва хусусиятњои этникиро
меомўзад.
ЭТЮД фр. ‫ اﺗﻴﻮد‬1. тарњи ягон асар ё ягон ќисми
вай дар санъати тасвирї. 2. асари хурди
мусиќавї. 3. асари мусиќавї.
ЭФИОП ‫ اﻳﻔﻴﺎپ‬њабашї, њабашистонї.
ЭФИОПЇ ‫اﻳﻔﻴﺎﭘﻲ‬ марбут ба Эфиопия
(Њабашистон).
ЭФИР I ю. ‫ اﻳﻔﻴﺮ‬моддаи обакии зудбухор, ки аз
имтизољи спиртњо ё спирту туршињо иборат
аст; равѓани эфир моддаи моеи зудпари
равѓаннамуди беранг ё зардранги бўяш тез,
ки аз баргу меваи баъзе растанињои хушбўй
њосил мекунанд ва дар атриёт ва тиб истифо-
да мешавад.
ЭФИР II ю. ‫ اﻳﻔﻴﺮ‬муњити њаво, ки дар он
радиомављњо ва сигналњо пањн мешаванд.
ЊСЭФИРДОР ‫اﻳﻔﻴﺮدار‬ дорои эфир: равѓани
эфирдор.
ЭХИНОКОКК ‫ اﻳﺨﻴﻨﺎﻛﺎك‬зоол. кирми паразити
риштамонанд, ки дар рўдаи саг, гурба ва
гург мешавад ва дар рўдаи одам пайдо шу-
данаш хавфнок аст.
ЭЊ ‫ اﻳﻪ‬калимаи нидо, ки њайрат, тааљљуб, таас-
суф, шавќ, шодї ва монанди инњоро ифода
мекунад.
ЭЊА ‫ اﻳﻬﻪ‬калимаи нидо, ки њайрат, таассуф ва аз
чизе норозї буданро ифода мекунад.
ЭЊДО а. ‫اﻫﺪا‬ кит. њадя додан, инъом фирис-
тодан.
ЭЊДОС а. ‫ اﺣﺪاث‬аз нав сохтан; ба вуљуд овар-
дан, падид овардан, эљод намудан, бино кар-
дан.
ЭЊЕ ‫ اﻳﻬﻲ‬калимаи нидо, ниг. эња.
ЭЊЁ а. ‫ اﺣﻴﺎ‬кит. 1. аз нав зинда
гардонидан,
њаёт бахшидан. 2. зинда шудан.
ЭЊЁКУНЇ ‫ اﺣﻴﺎﻛﻨﻲ‬аз нав зинда кардан, бар-
ќарор кардан.
ЭЊЁШАВЇ ‫ اﺣﻴﺎﺷﻮي‬аз нав пайдо шудан, аз нав
зинда шудан.
ЭЊЗОН а. ‫ اﺣﺰان‬андўњгин кардан, ѓамгин сох-
тан: кулбаи эњзон хонаи ѓам, ѓамхона.
ЭЊЗОР а. ‫ اﺣﻀﺎر‬кит. њозир кардан, љеѓ зада
оварондан (касеро ба љое).
ЭЊМОЛ а. ‫ اﻫﻤﺎل‬кит. бепарвої, сањлангорї;
таъхир, сустї.
ЭЊМОЛКОР ‫اﻫﻤﺎﻟﻜﺎر‬ сусткор, корро аќибка-
шанда.
ЭЊРОЌ а. ‫ اﺣﺮاق‬кит. сўхтан; сўзиш; сўхтор.
ЭЊРОМ а. ‫ اﺣﺮام‬д. дар ваќти маросими њаљ дар
њудуде, ки муќаддас шуморида шудааст,
пўшидани порчаи сафеди нодўхта: эњром
бастан.
ЭЊРОМБАНД ‫ اﺣﺮامﺑﻨﺪ‬он ки маросими њаљ ба
љо оварда эњром бастааст.
ЭЊРОМЇ ‫ اﺣﺮاﻣﻲ‬матои нодўхтаи сафед, ки
њољиён дар ваќти њаљ мепўшанд.
ЭЊСОЪ а. ‫ اﺣﺼﺎء‬шумор, шумурдан, њисоб кар-
дан, ба њисобгирї.
ЭЊСОИЯ а. ‫ اﺣﺼﺎﺋﻴﻪ‬књн. идораи омор.
ЭЊСОН I а. ‫ اﺣﺴﺎن‬1. некўї, лутфу марњамат. 2.
ато, бахшиш, инъом; эњсон кардан (намудан)
а) бахшидан, инъом кардан; б) лутфу
марњамат кардан.
ЭЊСОН II а. ‫ اﺣﺼﺎن‬зан гирифтан, зандор шудан.
 – 673 –
ЭЊТ
ЭЊСОНГАР ‫ اﺣﺴﺎنﮔﺮ‬ниг. эњсонкор. ЭЊТИЁЉМАНДЇ ‫اﺣﺘﻴﺎجﻣﻨﺪي‬ њољатмандї, мўњ-
тољї ба чизе.
ЭЊСОНКОР ‫اﺣﺴﺎنﻛﺎر‬ соњибмарњамат, саховат-
манд. ЭЊТИЗОЗ а. ‫ اﻫﺘﺰاز‬кит. 1. шод шудан, шод-
монї, хурсандї. 2. лаппидан, љунбидан, та-
ЭЊСОНКОРЇ ‫اﺣﺴﺎنﻛﺎري‬ некукорї,
кон хўрдан дар љои худ (мас., байраќ).
бахшандагї.
ЭЊТИЗОР а. ‫ اﺣﺘﻀﺎر‬кит. фаро расидани марг:
ЭЊСОС а. ‫ اﺣﺴﺎس‬њис кардан, ба воситаи яке аз
њолати эњтизор лањзаи љонканї.
њисњои панљгона дарёфтани чизе; њис, фањм;
эњсос кардан њис кардан, дарк кардан, пай ЭЊТИКОР а. ‫ اﺣﺘﻜﺎر‬кит. анбор карда мондани
бурдан, фањмидан. мол барои ба нархи гарон фурўхтан.
ЭЊСОСОТЇ ‫ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ‬ба эњсосот додашаванда, ЭЊТИЌОР а. ‫ اﺣﺘﻘﺎر‬кит. тањќир кардан,
њассос, зуд мутаассиршаванда. њаќорат; хору њаќир шумурдан.
ЭЊСОСШАВАНДА ‫ اﺣﺴﺎسﺷﻮﻧﺪه‬њисшаванда. ЭЊТИЛОМ ‫ اﺣﺘﻼم‬а. нутфа рехтан њангоми хоб,
ки нишонаи балоѓат аст, «шайтон задан»,
ЭЊТИЁТ а. ‫ اﺣﺘﻴﺎط‬1. оќибатандешї, кори бо-
шайтонї шудан.
мулоњиза, кори ботадбир, ботадбирї,
њушёрї, пухтагї. 2. пасандоз барои эњтиёљи ЭЊТИМОЛ а. ‫ اﺣﺘﻤﺎل‬1. пешомади номаълум;
муњим, барои эњтиёљи номаълум нигоњ дош- њар чиз ё воќеае, ки шуданаш ё нашуданаш
тани чизе. 3. нигоњбонї, муњофизат; аз рўи маълум нест. 2. гумон, тахмин, занн. 3. шояд,
эњтиёт мулоњизакорона, барои пешгирї аз мумкин аст ки, аљаб нест, ки; ба њар эњтимол
чизе, эњтиётан, бо мулоњизаи ноомади кор; а) ба њар њол; б) ба њар њодиса..., ба њар гуна
барои эњтиёт барои пешгирї аз пешомаде; пешомад.
эњтиёт кардан а) њушёр шудан, барњазар бу-
дан; б) нигоњ доштан, муњофизат кардан; в)
ЭЊТИМОЛАН ّ‫اﺣﺘﻤﺎﻻ‬ фаразан, мумкин аст ки,
шояд.
нигоњ доштан, захира кардан барои эњтиёљ
ва рўзи ноомад; эњтиёт шудан хабардор шу- ЭЊТИМОЛЇ ‫ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‬1. фарзї, тахминї. 2. им-
дан, њушёр будан. конпазир, он чи шуданаш имкон дорад:
њуљуми эњтимолї.
ЭЊТИЁТАН а. ًّ‫ اﺣﺘﻴﺎ ﺗﺎ‬аз рўи эњтиёт.
ЭЊТИМОМ а. ‫ اﻫﺘﻤﺎم‬кит. саъю кўшиш, њиммат,
ЭЊТИЁТЇ ‫ اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ‬1. барои эњтиёт нигоњ дош-
ѓамхорї.
ташуда, захиравї: ќисмњои эњтиётї, тирњои
эњтиётї. 2. барои эњтиёт, пешакї: чорањои ЭЊТИРОЗ а. ‫ اﺣﺘﺮاز‬кит. парњез ва худдорї кар-
эњтиётї. дан аз коре ё аз чизе.
ЭЊТИЁТКОР ‫ اﺣﺘﻴﺎطﻛﺎر‬мулоњизакор, ботадбир, ЭЊТИРОЌ а. ‫اﺣﺘﺮاق‬ кит. сўхтан, сўзиш, дар-
оќибатандеш, њушёр. гирифтан.
ЭЊТИЁТКОРЇ ‫ اﺣﺘﻴﺎطﻛﺎري‬эњтиёткор будан, ЭЊТИРОЌЇ ‫ اﺣﺘﺮاﻗﻲ‬даргиранда, сўзанда.
мулоњизакорї, оќибатандешї, бо эњтиёт кор
ЭЊТИРОМ а. ‫ اﺣﺘﺮام‬њурмат, иззату икром;
кардан.
эњтироми касеро ба љо овардан касеро
ЭЊТИЁТКОРОНА ‫ اﺣﺘﻴﺎطﻛﺎراﻧﻪ‬1. мулоњизако- мувофиќи ќадраш иззату икром кардан;
рона, оќибатандешона. 2. њушёрона, мудаб- эњтиром кардан (намудан) њурмат кардан.
бирона; эњтиёткорона кор кардан. 3.
эњтиётан, аз рўи эњтиёт.
ЭЊТИРОМАН а. ً‫اﺣﺘﺮاﻣﺎ‬ барои эњтиром, ба са-
баби њурмат.
ЭЊТИЁЉ а. ‫ اﺣﺘﻴﺎج‬1. њољат, њољатмандї, ниёз-
мандї ба чизе. 2. зарурат; эњтиёљ доштан
ЭЊТИРОМГУЗОР ‫اﺣﺘﺮامﮔﺬار‬ соњиби иззату
эњтиром.
њољатманд будан, зарурат доштан.
ЭЊТИРОМГУЗОРЇ ‫ اﺣﺘﺮامﮔﺬاري‬мўњтарам шу-
ЭЊТИЁЉМАНД ‫ اﺣﺘﻴﺎجﻣﻨﺪ‬њољатманд, он ки ба
мурдан, соњибэњтиром донистан.
чизе эњтиёљ дорад.
ЭЊТИРОМЇ ‫اﺣﺘﺮاﻣﻲ‬ эњтиромнок, њурматнок:
ЭЊТ
– 674 –
унвони эњтиромї.
ЭЊТИРОМКОР ‫ اﺣﺘﺮامﻛﺎر‬он ки нисбат ба њама
њурмату эњтиром дорад.
ЭЊТИРОМКОРОНА ‫ اﺣﺘﺮامﻛﺎراﻧﻪ‬бо эњтиром, бо
иззату икром, эњтиром зоњир карда,
эњтиромкунон.
ЭЊТИРОМКУНАНДА ‫اﺣﺘﺮامﻛﻨﻨﺪه‬ ниг. эњтиром-
кор.
ЭЊТИРОМОНА ‫ اﺣﺘﺮاﻣﺎﻧﻪ‬ниг. эњтироман.
ЭЊТИРОС а. ‫ اﺣﺘﺮاس‬хоњиши зўр, майл ва раѓ-
бати бисёр.
ЭЊТИСОБ а. ‫ اﺣﺘﺴﺎب‬кит. 1. шумурдан, ба њи-
соб гирифтан. 2. бозхост, ба љавобгарї ка-
шидан (амали мўњтасиб); эњтисоб кардан
љазо додан, ба љавобгарї кашидан.
ЭЊТИСОС а. ‫ اﺣﺘﺴﺎس‬њиссиёт, эњсосот.
ЭЊТИШОМ а. ‫ اﺣﺘﺸﺎم‬1. соњиби њашамат ва шу-
кўњ будан. 2. маљ. кибру ѓурур, калонгирї,
худписандї.
ЭЧКАМАР//ЭЧКЕМАР т. ‫اﻳﭽﻜﻴﻤﺮ‬//‫ اﻳﭽﻜﻤﺮ‬лањљ.
калтакалоси калон, сусмори калон.
ЭЉ ‫ اﻳﺞ‬ниг. њељ.
ЭЉОБ а. ‫ اﻳﺠﺎب‬кит. вољиб, зарур гардонидан,
ќабул гардонидан; ба эљоби... ба таќозои; ба
эљоби инсониятпарварї.
ЭЉОБЇ ‫ اﻳﺠﺎﺑﻲ‬мусбат, тасдиќї; муќоб. манфї:
љавоби эљобї љавоби мусбат.
ЭЉОД а. ‫ اﻳﺠﺎد‬1. ба вуљуд овардан, офаридан. 2.
асар, чизи офаридашуда; эљод кардан (наму-
дан) офаридан, ба вуљуд овардан.
ЭЉОДГАР ‫اﻳﺠﺎدﮔﺮ‬ эљодкунанда, офаранда,
эљодкор.
ЭЉОДИЁТ ‫ اﻳﺠﺎدﻳﺎت‬асар, ёдгорї ва чизњои пу-
рарзиши маданї ва моддї, ки мундариљаи
нав дошта бошанд; ба вуљуд овардани
асарњои бадеї, ёдгорї ва чизњои пурарзиши
модї: эљодиёти нависанда, эљодиёти халќ.
ЭЉОДЇ ‫ اﻳﺠﺎدي‬њар чизе ва коре, ки ба эљодкорї
вобаста аст, њар чизе ва амале ки ба эљодиёт
мансуб аст; эљодкорї, бунёдкорї: кори
(мењнати) эљодї, фаъолияти эљодї, ќуввањои
эљодї, иттифоќњои эљодї.
ЭЉОДКОР ‫ اﻳﺠﺎدﻛﺎر‬он ки чизеро эљод мекунад,
бавуљудоваранда, офаринанда, бунёдкунан-
да: халќи эљодкор.
ЭЉОДКОРЇ ‫ اﻳﺠﺎدﻛﺎري‬эљод кардан, бо бунёд ва
офаридани чизе машѓул шудан, бунёдкорї.
ЭЉОДКОРОНА ‫ اﻳﺠﺎدﻛﺎراﻧﻪ‬коре, ки хусусияти
эљодї дорад, коре, ки дар он чизе офарида
мешавад ва бунёд мегардад; бунёдкорона,
бунёдкорї.
ЭЉОДКУНАНДА ‫ اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪه‬1. сифати феълии
замони њозира аз эљод кардан. 2. он ки эљод
мекунад, эљодкор, бунёдкунанда, офаринан-
даи чизе.
ЭЉОЗ а. ‫ اﻳﺠﺎز‬кўтоњї, ихтисор дар сухангўї,
мухтасарбаёнї.
ЭЉОЗАН ً‫ اﻳﺠﺎزا‬ба таври кўтоњ, ихтисоран.
ЭШИКОЃОСЇ т. ‫ اﻳﺸﻴﻜﺎﻏﺎﺳﻲ‬таър. мансаби
нуњум дар тартиби мартабањо дар аморати
Бухоро, раиси ташрифот.
ЭШИКОЃОБОШЇ т. ‫اﻳﺸﻴﻜﺎﻏﺎﺑﺎﺷﻲ‬ ниг.
эшикоѓосї.
ЭШОН I ‫ اﻳﺸﺎن‬1. љонишини шахси сеюми љамъ
онњо. 2. баъзан барои эњтироми шахси сеюми
танњо кор фармуда мешавад.
ЭШОН II ‫ اﻳﺸﺎن‬таър. рўњонии намоён, шайх,
муллои рўњонї, ки гузаштагонаш низ ба
њамин табаќа мансуб бошанд, лаќаби
шайхњо, хољагон ва муллоњои калон.
ЭШОНБИБЇ ‫ اﻳﺸﺎنﺑﻴﻨﻲ‬зане, ки аз хона водаи
эшонњо бошад, зани солхўрдае аз эшонњо.
ЭШОНЗОДА ‫ اﻳﺸﺎنزاده‬фарзанди эшон, бачаи
домулло ё шайхи калон.
ЭШОНЇ ‫ اﻳﺸﺎﻧﻲ‬мансуб ба эшон; кор ва амали
эшон, эшон будан; рўњонї будан, муллої;
дуохонї.
ЭШОНТЎРА ‫ اﻳﺸﺎنﺗﻮره‬таър. пешвои дарвешон.
ЭЪДОД а. ‫ اﻋﺪاد‬кит. тайёрї, омодагї.
ЭЪДОМ а. ‫ اﻋﺪام‬кит. нест кардан, куштан, но-
буд сохтан.
ЭЪЗОЗ а. ‫ اﻋﺰاز‬њурмат, иззат, эњтиром: эъзозу
икром; эъзоз кардан иззат кардан.
ЭЪЗОМ I а. ‫ اﻋﺰام‬кит. фиристодан, равона кар-
дан.
 – 675 –
ЭЪЗОМ II а. ‫اﻋﻈﺎم‬ кит. бузург доштан, бузург
кардан.
ЭЪЗОР а. ‫ اﻋﺬار‬кит. 1. узроварї, маъзарат хос-
тан. 2. бањона љустан, бањона кардан.
ЭЪЛОМ I а. ‫ اﺋﻼم‬1. огоњ кардан, огоњонидан. 2.
огоњї.
ЭЪЛОМ II а. ‫ اﻋﻼم‬аламнок кардан, озор расо-
нидан, азият расонидан.
ЭЪЛОМИЯ ‫ اﻋﻼﻣﻴﻪ‬изњорот, баёноти расмї.
ЭЪЛОН а. ‫ اﻋﻼن‬1. ошкор кардан. 2. огоњї,
хабардињї, маълумгардонї; эълон кардан,
хабар додан, маълум гардонидан. 3. эълон-
нома, реклама.
ЭЪЛОНКУНАНДА ‫ اﻋﻼنﻛﻨﻨﺪه‬хабардињанда,
маълумкунанда, огоњонанда.
ЭЪЛОННОМА ‫ اﻋﻼنﻧﺎﻣﻪ‬вараќае, ки дар он эъ-
лон навишта шудааст; эълоннома часпонидан
коѓази эълонро ба љое часпондан, ки мардум
хонанд.
ЭЪМОЌ а. ‫ اﻋﻤﺎق‬кит. чуќурињо, тагњо (дурус-
таш аъмоќ).
ЭЪРОБ а. ‫ اﻋﺮاب‬кит. 1. дуруст таллафуз кардан
ва дуруст навиштани калимањо. 2. њаракатњо
(забар, зер, пеш, сукун ва ѓ.) дар навишти
калимањо ба алифбои арабї; њамаи
њаракатњои навишти арабии калимањо.
ЭЪРОЗ а. ‫ اﻋﺮاض‬1. њазар кардан, дурї намудан.
эъроз кардан (ё намудан). 2. норозигї, эъти-
роз; зиддият, мухолифат.
ЭЪТИБОР а. ‫ اﻋﺘﺒﺎر‬1. обрў, ќадр, мартаба, ман-
зилат, ањамият. 2. эътимод, бовар, имтинон;
ба эътибори... ба назар гирифтани..., асо-
сан...; ба эътибори ин ки аз он сабаб ки, ба
сабаби ин ки, бинобар ин ки; эътибор додан
ањамият додан, диќќат кардан, ба назар ги-
рифтан; эътибор доштан арзиш доштан, са-
зовори боварї будан, ќадр ва ањамият дош-
тан; аз назари эътибор дур мондан аз доираи
назар берун мондан, ањамият дода нашудан;
аз эътибор соќит кардан аз њисоб берун кар-
дан, ба њисоб нагирифтан, мављуд њисоб на-
кардан. 3. доштани њаќќи истифодаи ќарз,
хидматрасонї ё хариди мањсулот бе пардох-
ти фаврии пул.
ЭЪТИБОРАН а. ً‫اﻋﺘﺒﺎرا‬ сар карда..., давом до-
ЭЪТ
да...; аз имрўз эътиборан аз имрўз сар карда.
ЭЪТИБОРДОР ‫ اﻋﺘﺒﺎردار‬дорои мартабаву обру-
ву эътибор, дорои ањамият ва арзиш, арзиш-
дор.
ЭЪТИБОРНОК ‫ اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎك‬1. мавриди эътимод,
соњибэътибор, баобрў, боќадр, бонуфуз. 2.
асоснок, њаќиќї, мўътабар: маълумотњои
эътиборнок. 3. љорї, дар истифодабуда:
њуљљати эътиборнок.
ЭЪТИБОРНОКЇ ‫ اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎﻛﻲ‬1. эътимоднокї,
боќадрї, бонуфузї, бообрўї. 2. асоснокї,
мўътабарї.
ЭЪТИБОРНОМА ‫ اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎﻣﻪ‬дипл. њуљљати дав-
латї, ки ба намояндаи дипломатї дар бораи
таъйин шуданаш ба сафорат дода мешавад,
ваколатнома.
ЭЪТИДОЛ а. ‫ اﻋﺘﺪال‬дараљаи миёна, мўътадилї
(мас., на гарм ва на хунук, на тар ва на хушк);
баробарї, мувозанат; аз њадди эътидол гу-
заштан вайрон шудани мувозанат, аз байн
рафтани мўътадилї.
ЭЪТИЗОЛ а. ‫ اﻋﺘﺰال‬гўшанишинї, људої, узлат;
ањли эътизол ањли мўътазила, мансубони
мазњаби мўътазила.
ЭЪТИЗОР а. ‫ اﻋﺘﺬار‬кит. узрталабї, узрхоњї.
ЭЪТИКОФ а. ‫اﻋﺘﻜﺎف‬ д. гўшанишинї барои
ибодат.
ЭЪТИКОФНИШИН ‫اﻋﺘﻜﺎفﻧﺸﻴﻦ‬ гўшанишин,
узлатї.
ЭЪТИЌОД а. ‫ اﻋﺘﻘﺎد‬аќида доштан, бовар, яќин
доштан; эътиќод доштан (кардан) бовар кар-
дан, аќида доштан.
ЭЪТИЌОДМАНД ‫ اﻋﺘﻘﺎدﻣﻨﺪ‬ниг. эътиќоднок.
ЭЪТИЌОДНОК ‫ اﻋﺘﻘﺎدﻧﺎك‬боэътиќод, боварнок.
ЭЪТИЛО а. ‫ اﻋﺘﻼ‬кит. баланд шудан, улув, бо-
лоравї, бартарї.
ЭЪТИЛОЛ а. ‫ اﻋﺘﻼل‬кит. бемор шудан, иллат
пайдо кардан.
ЭЪТИЛОФ а. ‫اﺋﺘﻼف‬ кит. иттињод, ба њам пай-
вастан.
ЭЪТИЛОФЇ ‫ اﺋﺘﻼﻓﻲ‬пайвастшавї, муттањид шу-
дан: неруњои эътилофї.
ЭЪТИМОД а. ‫اﻋﺘﻤﺎد‬ бовар кардан ба чизе, ба
 – 676 –
ЭЪТ
касе ё чизе бовар карда кореро кардан,
боварї, итминон; бо эътимод бо боварї, бо
итминон; эътимод доштан бовар кардан,
дилпурї доштан; эътимод кардан бовар кар-
дан, итминон доштан.
ЭЪТИМОДБАХШ ‫اﻋﺘﻤﺎدﺑﺨﺶ‬ боварибахш, мав-
риди эътимод.
ЭЪТИМОДИЯТ ‫ اﻋﺘﻤﺎدﻳﺖ‬ќобили боварї будан:
эътимодияти истифодаи таљњизот.
ЭЪТИМОДНОК ‫ اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎك‬1. боэътимод, эъти-
модбахш, мавриди итминон: одами эътимод-
нок, мисоли эътимоднок. 2. боэътибор, эъти-
борнок.
ЭЪТИМОДНОКЇ ‫ اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎﻛﻲ‬боэътимод будан,
боварибахшї, боваринокї.
ЭЪТИМОДНОМА ‫ اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎﻣﻪ‬њуљљати расмие, ки
намояндагии дипломатї таъйин шудани ка-
серо тасдиќ мекунад.
ЭЪТИМОДУДДАВЛА а. ‫وﻟﻪ‬‫ اﻋﺘﻤﺎداﻟﺪ‬такягоњи
давлат, паноњи давлат, боэътибори давлат
(сифати шахси мўътамад).
ЭЪТИНО а. ‫ اﻋﺘﻨﺎ‬таваљљўњ, диќќат: эътино кар-
дан ањамият додан, диќќат кардан, таваљљўњ
доштан.
ЭЪТИРОЗ а. ‫ اﻋﺘﺮاض‬эродгирї, бо хўрдагирї пе-
ши сухани касеро бастан; норозигї ва
муќобилат ба фикр ё кори касе; эътироз баён
кардан норозигї изњор кардан.
ЭЪТИРОЗЇ ‫اﻋﺘﺮاﺿﻲ‬ эътирознок: мактуби эъти-
розї, митинги эътирозї.
ЭЪТИРОЗНОМА ‫ اﻋﺘﺮاضﻧﺎﻣﻪ‬эътирози хаттї.
ЭЪТИРОЗНОПАЗИР ‫اﻋﺘﺮاضﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ раднашаван-
да, инкорнопазир.
ЭЪТИРОЗОМЕЗ ‫ اﻋﺘﺮاضآﻣﻴﺰ‬эътирознок, норо-
зиёна: суоли эътирозомез.
ЭЪТИРОФ а. ‫ اﻋﺘﺮاف‬иќрор шудан, камбудии
худро ё бартарии чизеро ба гардан гириф-
тан, ба коре розї шудан ва ќабул кардан;
муќоб. инкор; эътироф кардан (намудан) ба
чизе розї шудан, чизеро ќабул кардан.
ЭЪТИСОБ а. ‫ اﻋﺘﺼﺎب‬кит. корпартої.
ЭЪТО а. ‫اﻋﻄﺎ‬ кит. ато кардан, бахшидан, бах-
шиш.
ЭЪЉОЗ а. ‫ اﻋﺠﺎز‬ољиз гардондан, ба аљз овардан,
кардани коре, ки дигарон аз он ољиз бошанд;
кори аз одат берун ва њайратовар (хоси
пайѓамбарон).
ЭЪЉОЗКОР ‫ اﻋﺠﺎزﻛﺎر‬он ки кори њайратовар
мекунад, мўъљизакор.
ЭЪЉОЗКОРЇ ‫ اﻋﺠﺎزﻛﺎري‬кори њайратовар кар-
дан, мўљизакорї.
ЭЪЉОЗКОРОНА ‫ اﻋﺠﺎزﻛﺎراﻧﻪ‬мўъљизакорона, ба
таври њайратовар.
ЭЪЉОЗНАВИС ‫ اﻋﺠﺎزﻧﻮﻳﺲ‬нависандаи эъљоз,
мўъљизанавис, шоире, ки шеъри аљиби
њайратовар мегўяд.
 Ю
Ю њарфи сию чоруми алифбои њозираи тољикї;
дар алифбои арабиасоси тољикї бо ду њарф –
йо ва вов (‫ )ﻳﻮ‬ифода мегардад.
Ю ‫ )ﻳﻮ( و‬пайвандаки пайвасткунандаи паињам, ки
баъди калимањои бо садонок тамомшавандаи
паињам ба љои «ва» истифода мешавад: хонаю
дар, њавою њавас….
ЮБА ‫ ﻳﻮﺑﻪ‬књн. орзу, хоњиш, њавас, иштиёќ.
ЮБС//ЯБС а. ‫ ﻳﺒﺲ‬хушк шудан.
ЮБУСАТ а. ‫ﻳﺒﻮﺳﺖ‬ кит. 1. хушкї, беобї. 2.
ќабзият.
ЮЃ т. ‫ ﻳﻮغ‬1. абзори љуфт, ки бар гардани љуфти
гов нињода, чўби испор ё моларо ба вай ме-
банданд. 2. маљ. асорат, бандагї.
ЮЃАК ‫ ﻳﻮﻏﻚ‬юѓи хурди љувоз, ки ба гардани
асп ё гови љувоз мебанданд.
ЮЃАН ‫ ﻳﻮﻏﻦ‬бот. номи як хел алафи хўрокии
чорпо, ки ўѓан, юѓон, юѓа низ меноманд.
ЮЃЇ ‫ ﻳﻮﻏﻲ‬чўби ѓафсест, ки дар тарафи пешай-
вони болои сутунњо гузошта бар болои вай
яксар болорњо мемонанд.
ЮЃЧА ‫ ﻳﻮﻏﭽﻪ‬ходаи калон, чўби кундаланг.
ЮЗ ‫ ﻳﻮز‬1. зоол. њайвони дарандаи хурдтар аз
паланг. 2. саги шикорї
ЮЗА I ‫ ﻳﻮزه‬кит. бачаи юз, бачаи саги шикорї.
ЮЗА II ‫ ﻳﻮزه‬кит. гадо, соил.
ЮЗБОШЇ т. ‫ ﻳﻮزﺑﺎﺷﻲ‬књн. сардори дастаи сад-
нафараи ќўшун.
ЮЛЃУН т. ‫ﻳﻮﻟﻐﻮن‬ як навъ дарахти буттагї, ки
дар даштњо ва соњили санглохи дарёњо
мерўяд.
ЮЛМА т. ‫ ﻳﻮﻟﻤﻪ‬:юлма кардан аз пашм тоза кар-
дани пўсти гўсфанд бо роњи дар оби љўш тар
кардани он.
ЮМН а. ‫ ﻳﻤﻦ‬1. кит. бахт, толеъ, иќбол. 2. бара-
кат. 3. некї, хубї; ба (аз) юмни… ба шарофа-
ти..., аз баракати...
ЮН ‫ ﻳﻮن‬кит. 1. намадзин, љул. 2. пашиз, дирам,
фулус.
ЮНГ ‫ ﻳﻨﮓ‬гуфт. инљиќии шахси касалманд аз
бемории бардавом.
ЮНДИКОСА ‫ ﻳﻨﺪﻳﻜﺎﺳﻪ‬лањљ. зарфест, ки ба он
сагро хўрок медињанд.
ЮНДЇ т. ‫ ﻳﻮﻧﺪي‬гуфт. обе, ки пас аз шустани
косаю табаќ ва дег боќї мемонад.
ЮНДУЌ т. ‫ ﻳﻮﻧﺪق‬ниг. юндї.
ЮНЕСКО ‫ ﻳﻮﻧﻴﺴﻜﺎ‬яке аз муассисањои СММ, ки
ба масъалањои илм, маориф ва фарњанг
машѓул аст.
ЮНОН ‫ ﻳﻮﻧﺎن‬номи кишвари маъруф дар нимља-
зираи Балкан; ◊ юнони рўз субњи рўз,
субњидам.
ЮНОНЗАМИН ‫ ﻳﻮﻧﺎنزﻣﻴﻦ‬сарзамини Юнон.
ЮНОНЇ ‫ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ‬мансуб ба Юнон.
ЮНУС ‫ ﻳﻮﻧﺲ‬номи яке аз пайѓамбарон, ки ба
коми моњї фурў рафта буд; ◊ Юнус андар
дањони моњї шуд рафтани рўз ва фаро раси-
дани шаб.
ЮНУЧЌА т. ‫ ﻳﻮﻧﭽﻘﻪ‬алафест дарозпояи баргаш
 – 678 –
ЮНУ
ба барги себарга монанд, ки барои хўроки
њайвонот кишт мешавад.
ЮНУЧЌАДАРАВ(Ї) (‫ﻳﻮﻧﭽﻘﻪدرو)ي‬ ваќти дарави
юнучќаи расида.
ЮНУЧЌАЗОР ‫ ﻳﻮﻧﭽﻘﻪزار‬замини кишти юнучќа.
ЮНУЧЌАКОРЇ ‫ ﻳﻮﻧﭽﻘﻪﻛﺎري‬юнучќаро кишт
карда, парвариш кардан.
ЮНУЧЌАПАЯ ‫ ﻳﻮﻧﭽﻘﻪﭘﻴﻪ‬ниг. юнучќапоя.
ЮНУЧЌАПОЯ ‫ ﻳﻮﻧﭽﻘﻪﭘﺎﻳﻪ‬замине, ки юнучќа
кишт шудааст, замини юнучќа.
ЮРГАК т. ‫ ﻳﻮرﮔﻚ‬гуфт. :юргак кардан парпеч
кардани кўдак.
ЮРГАКПЕЧ ‫ ﻳﻮرﮔﻚﭘﻴﭻ‬ниг. юргак.
ЮРЃА т. ‫ ﻳﻮرﻏﻪ‬сифати њайвони савории
резаќадами тезрафтор.
ЮРИШ т. ‫ ﻳﻮرش‬тохти лашкар ба душман, њу-
љуми лашкар, тохтутоз; юриш кардан њуљум
кардан, њамла овардан.
ЮРИШГАР ‫ ﻳﻮرﺷﮕﺮ‬књн. нисбат ба шоњ ё сар-
лашкаре мегўянд, ки муттасил ба дигар
кишварњо лашкар мекашад.
ЮРМА т. ‫ ﻳﻮرﻣﻪ‬як навъ гулдўзї.
ЮРМАДЎЗ ‫ ﻳﻮرﻣﻪدوز‬он ки ба гулдўзии юрма
машѓул аст.
ЮРМАДЎЗЇ ‫ ﻳﻮرﻣﻪدوزي‬амали юрмадўз.
ЮРМОН ‫ ﻳﻮرﻣﺎن‬зоол. љонварест хурд аз хо-
яндагон, зараррасони кишт.
ЮРТ т. ‫ ﻳﻮرت‬хонаи муваќќати махрутшакли
мардуми кўчманчї.
ЮРУШ т. ‫ ﻳﻮرش‬ниг. юриш.
ЮСА ‫ ﻳﻮﺳﻪ‬кит., ниг. арра.
ЮСР а. ‫ ﻳﺴﺮ‬осонї, осон шудан, осоиш, осонии
кор, кушоиши кор; муќоб. уср.
ЮСРО а. ‫ ﻳﺴﺮي‬осонї, осоиштагї; муќоб. усро.
ЮСУФ ‫ ﻳﻮﺳﻒ‬номи писари Яъќуби пайѓамбар,
ки дар њусну љамол бемисл будааст; Юсуфи
рўз киноя аз офтоб.
ЮСУФИСТОН ‫ ﻳﻮﺳﻔﺴﺘﺎن‬кит., киноя аз макони
зебої, мањалли хубрўён.
ЮСУФЇ ‫ ﻳﻮﺳﻔﻲ‬мансуб ба Юсуф; љамоли юсуфї
юсуфмонанд зебо будан, зебої, хушрўї.
ЮСУФНИГОР ‫ ﻳﻮﺳﻒﻧﮕﺎر‬киноя аз зебо, хушрўй,
хушнамуд.
ЮСУФРУХ ‫ﻳﻮﺳﻒرخ‬ киноя аз зебо, бисёр хуш-
рўй.
ЮСУФРЎ(Й) (‫ ﻳﻮﺳﻒرو)ي‬ниг. юсуфрух.
ЮСУФТАЛЪАТ ‫ ﻳﻮﺳﻒﻃﻠﻌﺖ‬ниг. юсуфрух.
ЮСУФЉАМОЛ ‫ ﻳﻮﺳﻒﺟﻤﺎل‬ниг. юсуфрух.
ЮФЇ ‫ ﻳﻮﻓﻲ‬кит. њарзагўй, бењудагўй, лофзан.
ЮФУН ‫ ﻳﻔﻮن‬кит. 1. кўњналибос, даридалибос,
љандапўш. 2. даридагї, лахт-лахт.
ЮЊО ‫ ﻳﻮﻫﺎ‬1. љонвари пурдањшати афсонавї. 2.
гуфт. носерам, бисёр пурхўр.

Я њарфи сию панљуми алифбои њозираи тољикї;
дар алифбои арабиасоси тољикї дар аввали
калимае, ки бо йои фатњадор сар мешавад,
танњо бо њарфи йо (‫ )ي‬ва дар охири калима бо
њарфњои йо ва њои њаввази ѓайрималфуз (‫)ﻳﻪ‬
ифода мегардад: як - ‫ﻚ‬‫ﻳ‬, ягона - ‫ﮕﺎﻧﻪ‬‫ﻳ‬, ќофия
- ‫ﻗﺎﻓﻴﻪ‬, ноњия - ‫ﻧﺎﺣﻴﻪ‬.
ЯБ ‫ ﻳﺐ‬књн. тир, тири пайкондор.
ЯБЃУ т. ‫ ﻳﺒﻐﻮ‬таър. унвони њокимони муѓулї-
туркї дар Осиёи Миёна ва Эрон.
ЯБОБ а. ‫ ﻳﺒﺎب‬кит. вайрон, хароб.
ЯБРУЉ а. ‫ ﻳﺒﺮوج‬ниг. ябрўњ.
ЯБРЎЊ а. ‫ ﻳﺒﺮوح‬бот. як навъ гиёњест, ки бех ва
решаи он ба шакли одам аст; астаранг,
мењргиёњ, мардумгиёњ.
ЯБРЎЊУССАНАМ//ЯБРУЉУССАНАМ
‫ﻨﻢ‬‫ﻳﺒﺮوجاﻟﺼ‬//‫ﻨﻢ‬‫ ﻳﺒﺮوحاﻟﺼ‬ниг. ябрўњ.
ЯБС а. ‫ ﻳﺒﺲ‬ниг. юбс.
ЯВЃОН ‫ ﻳﻮﻏﺎن‬хўроки бегўшту беравѓан; маљ.
хўроки фаќирона.
ЯВМ а. ‫ ﻳﻮم‬кит. рўз.
ЯВМИН а. ‫ ﻳﻮﻣﻴﻦ‬кит. рўзњо; кулли явмин батар
(маќ.) рўз аз рўз бадтар, бењбудї нест.
ЯВМИЯ а. ‫ ﻳﻮﻣﻴﻪ‬мансуб ба явм; рўзона; якрўза;
њаррўза.
ЯВМЇ ‫ﻳﻮﻣﻲ‬ 1. рўзона. 2. њаррўза; якрўза.
ЯВМУДДИН а. ‫ﻳﻦ‬‫ ﻳﻮماﻟﺪ‬д. рўзи ќиёмат.
ЯВМУЛЌИЁМ а. ‫ﻳﻮماﻟﻘﻴﺎم‬ д. рўзи ба по хестан;
Я
киноя аз рўзи ќиёмат, рўзи растохез, рўзи
њашр.
ЯВМУЛЊИСОБ а. ‫ ﻳﻮماﻟﺤﺴﺎب‬д. рўзи њисоб; охи-
ри дунё, рўзи ќиёмат, рўзи мањшар.
ЯВМУЛЉАЗО а. ‫ ﻳﻮماﻟﺠﺰا‬рўзи љазо додани
гунањгорон, рўзи ќиёмат
ЯВОЌИТ а. ‫ ﻳﻮاﻗﻴﺖ‬љ. ёќут.
ЯВОШ т. ‫ ﻳﻮاش‬гуфт. ором, мулоим, гапдаро.
ЯВШОН ‫ ﻳﻮﺷﺎن‬бот. як навъ гиёњи худрўи
биёбонї, ки бўй ва мазаи талх дорад.
ЯГОН ‫ ﻳﮕﺎن‬љонишини номуайян, ки шахс ё чизи
номуайянро ифода мекунад; ягон рўз, ягон
кас, ягон ваќт; якта њам, ягонто њам, ягон-
ягон а) якто-якто, як-як, људо-људо, ањёнан;
б) алоњида-алоњида, њарљо-њарљо, тоќа-тоќа,
а. ањён-ањён.
ЯГОНА ‫ ﻳﮕﺎﻧﻪ‬1. танњо, якка. 2. яккаву ягона;
мањз, фаќат (бо тобиши таъкид); яккаву яго-
на танњо, фаќат якто. 3. бењамто, бемисл, бе-
назир. 4. як, якшуда, муттањид, умумї;
љабњаи ягона љабњаи муттањид; ягона кардан
растанињои ѓулув шуда баромадаро тоќа-
тоќа кардан.
ЯГОНАГЇ ‫ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ‬иттифоќ, вањдат, иттињод,
якљињатї.
ЯГОНАГЎЇ ‫ﻳﮕﺎﻧﻪﮔﻮﻳﻲ‬ худопарастї, яктопа-
растї.
ЯГОНАГЎЙ ‫ ﻳﮕﺎﻧﻪﮔﻮي‬кит. худогўй, худољўй,
худопараст, яктопараст.
 – 680 –
ЯГО
ЯГОНАДИЛ ‫ ﻳﮕﺎﻧﻪدل‬якдил, мувофиќ, њамаќида,
њамовоз, њамраъй.
ЯГОНАКУНЇ ‫ ﻳﮕﺎﻧﻪﻛﻨﻲ‬ягона кардан, тоќа-тоќа
гузоштани нињоли наврастаи растанињо.
ЯГОНТА ‫ ﻳﮕﺎﻧﺘﻪ‬гуфт. 1. бисёр не якто, якто њам
бошад. 2. њељ як аз (онњо), њељ кадом.
ЯГУНА ‫ ﻳﮕﻮﻧﻪ‬шакли кўтоњшудаи як гуна.
ЯЃИР т. ‫ ﻳﻐﻴﺮ‬захме, ки дар пушти њайвоноти
саворї аз зарби молиш хўрдани полон ё зин
пайдо мешавад; шутур калон, яѓираш њам
калон (зарб.) яъне ташвиши њар кас
мувофиќи њоли худи ў мебошад.
ЯЃЛОЃУ//ЁЃЛОЃУ m. ‫ﻳﺎﻏﻼﻏﻮ‬//‫ ﻳﻐﻼﻏﻮ‬гуфт. зар-
фи мисин ё чўянї (-и дастадор) барои пухту
паз ё доѓ кардани равѓан.
ЯЃМО т. ‫ ﻳﻐﻤﺎ‬талаву торољ, ѓорат, маљбуран
кашида гирифтани чизу чораи дигарон; ба
яѓмо бурдан торољ кардан; ба яѓмо рафтан
торољ шудан, ѓорат гардидан.
ЯЃМОБАР ‫ ﻳﻐﻤﺎﮔﺮ‬ѓоратгар.
ЯЃМОГАР ‫ ﻳﻐﻤﺎﮔﺮ‬торољгар, ѓоратгар.
ЯЃМОГАРЇ ‫ ﻳﻐﻤﺎﮔﺮي‬торољгарї, ѓоратгарї.
ЯЃМОДИДА ‫ ﻳﻐﻤﺎدﻳﺪه‬торољшуда, ѓоратшуда.
ЯЃМОЇ ‫ ﻳﻐﻤﺎﺋﻲ‬1. мансуб ба яѓмо: бути яѓмої
мањбубаи зебо. 2. торољгарї, яѓмогарї. 3.
торољгар, ѓоратгар: турки яѓмої.
ЯЃНОБЇ ‫ ﻳﻐﻨﺎﺑﻲ‬мансуб ба Яѓноб: забони яѓнобї;
ањли Яѓноб.
ЯЃОМ а. ‫ ﻳﻐﺎم‬дев, иблис; шайтон.
ЯД а. ‫ ﻳﺪ‬даст; ◊ яди байзо а) дасти мўъљизаноки
Мўсои пайѓамбар, ки агар дар баѓал карда,
сипас берун мебаровард, мисли офтоб меду-
рахшид; б) дасти сафеди ёр; в) равшанї; оф-
тоб; г) мўъљиза; корнома; д) мањорат,
тавоної, ќудрат; е) машњур, маълум, забар-
даст: яди суфло дасти паст; дасти мўњтољ ва
гадо; яди тўло, яди улё дасти дароз; мањорат,
тавоної.
ЯДАЙН а. ‫ ﻳﺪﻳﻦ‬ду даст.
ЯДАК ‫ ﻳﺪك‬1. аспи эњтиётии зинкарда ва ороста,
ки пешопеши подшоњон ва амирон мебур-
данд, аспи ятак. 2. тех. аробае, ки аз ќафои
мошин ё трактор баста мешавад, притсеп.
ЯДАККАШ ‫ ﻳﺪكﻛﺶ‬1. аз љилав гирифта бурдан
(мас., аспро). 2. мошин ё трактори махсус, ки
барои бурдани мошинњои вайрон ё бемотор
истифода мешавад.
ЯДАККИШТЇ ‫ ﻳﺪكﻛﺸﺘﻲ‬киштии махсус барои
баста бурдани дигар киштињо.
ЯДАКСАНЉ ‫ ﻳﺪكﺳﻨﺞ‬асбобе, ки барои чен кар-
дани ќувваи кашиш истифода мешавад.
ЯДРО р. ‫ ﻳﺪرا‬ниг. њаста.
ЯДРОЇ ‫ ﻳﺪراﺋﻲ‬мансуб ба ядро; вобаста ба ядро;
физикаи ядрої; силоњи ядрої.
ЯЗАК ‫ ﻳﺰك‬кит. 1. пешќаровули лашкар, ки ба-
рои аз душман хабардор шуда истодан исти-
фода мешавад, пешрави сипоњ, пешљанг ва
љилавгарди лашкар, талиа: язак бар язак
ќаравул паси ќаравул, даста ба даста, гурўњ-
гурўњ; язак нишондан ќаравул мондан, пос-
бон таъйин кардан. 2. љосус.
ЯЗАКДОР ‫ ﻳﺰكدار‬кит. сардори пешќаравулон,
раиси фављи љилавгард, сардори талиаи
лашкар
ЯЗАКДОРЇ ‫ ﻳﺰكداري‬кит. посбонї, ќаравулї,
нигањбонї.
ЯЗДЇ ‫ ﻳﺰدي‬мансуб ба Язд; истиќоматкунандаи
Язд; сокини Язд.
ЯЗДОДЇ ‫ ﻳﺰدادي‬кит. навъи хўрок аз гўшти ќима
ё љигар, ки болои он тухми пухтаи мурѓро
гузошта, рўи оташ мегузоранд, наргисї.
ЯЗДИГУРДЇ ‫ ﻳﺰدﮔﺮدي‬1. таър., марбут ва ман-
суб ба Яздигурди савум – охирин подшоњи
Сосонї. 2. солшуморї ва таърихи яздигурдї.
ЯЗДОН ‫ﻳﺰدان‬ кит. д. Худо, Худованд, Офарид-
гор.
ЯЗДОНЇ ‫ ﻳﺰداﻧﻲ‬мансуб ба яздон; ◊ (ин) хилъати
яздонї а) д. чизи худодод; б) бадани инсон.
ЯЗДОНПАРАСТ ‫ﻳﺰدانﭘﺮﺳﺖ‬ худопараст,
худољўй, худотарс.
ЯЗДОНПАРАСТЇ ‫ ﻳﺰدانﭘﺮﺳﺘﻲ‬худопарастї, ху-
дољўї, худотарсї.
ЯЗДОНШИНОС ‫ ﻳﺰدانﺷﻨﺎس‬худошинос, худопа-
раст.
ЯЗДОНШИНОСЇ ‫ﻳﺰدانﺷﻨﺎﺳﻲ‬ худошиносї,
худопарастї.
 – 681 –
ЯЗИДЇ ‫ ﻳﺰﻳﺪي‬1. мансуб ба Язид – номи яке аз
халифањои умавї, ки набераи Муњаммади
пайѓамбар (с) – Њусайн ибни Алї дар дашти
карбало бо фармони ў кушта шуд. 2. киноя аз
одами бадкеш.
ЯЗНА т. ‫ ﻳﺰﻧﻪ‬шавњари хоњар, хола ё амма, ки
нисбат ба хешони зан калонсолтар бошад,
поччо.
ЯЙЛОВ т. ‫ ﻳﻴﻼو‬ниг. яйлоќ.
ЯЙЛОВЇ ‫ ﻳﻴﻼوي‬ниг. яйлоќї.
ЯЙЛОЌ т. ‫ ﻳﻴﻼق‬љои тобистонгузаронии чорво
ва чорводорон; љои хушобу њаво барои
истироњати тобистонї.
ЯЙЛОЌЇ ‫ﻳﻴﻼﻗﻲ‬ мансуб ба яйлоќ: чорводории
ялоќї.
ЯК ‫ ﻳﻚ‬1. шумораи миќдорї адади аввалин. 2.
њамчун артикли «е»: як нафар нафаре; як на-
фас нафасе; як рўз рўзе, дар яке аз рўзњо; дар
як зум дар лањзае, дар оне. 3. љонишини ному-
айян; як-ду чанд; як дараља то андозае, то
њадде; як навъ ба навъе, ба тарзе, ким чи хел;
ќадар то андозае, каме; кадом як ба ким-
кадом (чизи номуайян). 4. баробар, якхела (ин
ба он ё он ба ин); як ба як а) алоњида-алоњида;
б) сар ба сар, батафсил, аз як сар; як дунё
(олам) нињоят бисёр, хеле зиёд; як миќдор
каме, камтар; як сари ќадам (по) масофаи на-
здик ба ягон нуќтае, маконе њангоми роњ
рафтан; як тану як љон муттањид, муттафиќ;
як тиру ду нишон бо як њаракат ба ду чиз
соњиб шудан; як умр тамоми умр; яку якбора
ногањон, дафъатан; як хел монанд, баробар;
аз як сар аз аввал, аз ибтидо, аз аввал то
охир, њамагї; бо як забон муттафиќона,
муттањидона; якаш ду намешуд дар зиндаги-
аш бартарие вуљуд намеомад, чиз андўхта
наметавонист; як гапи касеро ду накардан
гапи касеро нагардондан, гуфтањояшро
њатман иљро кардан; як дилу як љон (тан)
шудан муттањид шудан, муттафиќ гаштан;
яки касеро ду гуфтан гапи касеро гардондан,
гуфтаашро накардан; як кардан муттањид
кардан; як кор накарда намемонд њатман за-
рар мерасонд; якро сад кардан хеле муболиѓа
кардан, хеле афзудан (чизеро); як чашм
пўшида кушодан фурсати андак, лањзае,
онан; як чиз шудан ягон воќеае рўй додан; як
шудан муттањид шудан; як ќад паридан ба-
ЯКД
нохост аз чизи ногањонї тарсидан; ба як пул
нагирифтан ќадр накардан, ба эътибор наги-
рифтан; як-як а) паси њам, ба навбат, аз як
сар; б) якто-якто, яктої; в) људо-људо,
алоњида-алоњида, њар яке.
ЯКАНДОЗ ‫ ﻳﻚاﻧﺪاز‬1. гилемчаи камбар. 2. кўр-
пачаи камбар.
ЯКАСПА ‫ ﻳﻚاﺳﭙﻪ‬воситаи наќлиёт, ки онро як
асп мекашад: аробаи якаспа.
ЯКБАЃАЛА ‫ ﻳﻚﺑﻐﻠﻪ‬курта ё дигар либоси
болопўш, ки аз як тарафаш киса дорад.
ЯКБАРА ‫ ﻳﻚﺑﺮه‬1. яктарафа: пиљаки тугмааш
якбара. 2. нисбат ба матоъ; матои якбара ма-
тое, ки бараш 80-100 см аст.
ЯКБАРГА ‫ ﻳﻚﺑﺮﮔﻪ‬бот. як намуд алаф, ки тана
ва як дона барг дорад.
ЯКБАСЇ ‫ ﻳﻚﺑﺴﻲ‬кит. якборагї, тамоман.
ЯКБЕЛА ‫ ﻳﻚﺑﻴﻠﻪ‬ќаиќе, ки бо як бел ронда ме-
шавад.
ЯКБОРА ‫ ﻳﻜﺒﺎره‬1. дар айни замон. 2. якљоя,
њама бо њам, баробари њам. 3. баногоњ,
ногањон, банохост; яку якбора тамоман,
бакуллї.
ЯКБОРАГЇ ‫ ﻳﻜﺒﺎرﮔﻲ‬ниг. якбора; ба якборагї
банохост, дафъатан.
ЯКБОРЇ ‫ ﻳﻜﺒﺎري‬як бор-як бор, якдафъагї.
ЯКБУРДАГЇ ‫ ﻳﻚﺑﺮدﮔﻲ‬як бурда-як бурда:
якбурдагї нон.
ЯКВАЌТА ‫ ﻳﻚوﻗﺘﻪ‬дар як ваќт иљрошаванда,
вобастаи як ваќти муайян: ёрдампулии як-
ваќта.
ЯКВАЌТЇ ‫ ﻳﻚوﻗﺘﻲ‬дар як ваќт иљрошаванда ва
ба як ваќт мансуб ва мавќуф.
ЯКВАЉАБЇ ‫ ﻳﻚوﺟﺒﻲ‬як ваљаб-як ваљаб.
ЯКГАЗА ‫ ﻳﻚﮔﺰه‬иборат аз як газ, ба андозаи як
газ.
ЯКГЎША ‫ ﻳﻚﮔﻮﺷﻪ‬он ки ё он чи ки як гўш до-
рад: деги якгўша.
ЯКДАЌИЌА(Г)Ї ‫ﻳﻚدﻗﻴﻘﮕﻲ‬//‫ ﻳﻚدﻗﻴﻘﻪاي‬як даќи-
ќа–як даќиќа (ваќти људошуда): фурсати
якдаќиќагї.
ЯКДАМА ‫ ﻳﻜﺪﻣﻪ‬чизи буранда (корд, ханљар), ки
 – 682 –
ЯКД
як дам (канори тези буранда) дорад.
ЯКДАМИНА ‫ ﻳﻚدﻣﻴﻨﻪ‬яклањзагї, кўтоњмуддат.
ЯКДАРА ‫ ﻳﻜﺪره‬як дар дошта, дорои як дар: хо-
наи якдара, њуљраи якдара.
ЯКДАСТ ‫ ﻳﻜﺪﺳﺖ‬1. бо як даст, якбора. 2. якхела,
якшакл. 3. монанд, њамсол. 4. муттањид,
мутаффиќ.
ЯКДАСТА ‫ ﻳﻜﺪﺳﺘﻪ‬1. якдастадор, дорои фаќат
як даст. 2. гуфт. номи зарфи обгирї, ки як
даста дорад.
ЯКДАСТЇ ‫ﻳﻜﺪﺳﺘﻲ‬ мутаффиќї, ягонагї,
муттањидї.
ЯКДАФЪА ‫ ﻳﻚدﻓﻌﻪ‬ниг. якдафъагї; подоши як-
дафъа подоше, ки як маротиба дода меша-
вад.
ЯКДАФЪАГЇ ‫ ﻳﻚ دﻓﻌﮕﻲ‬барои як бор, барои як
навбат, якмартабагї: иљозатномаи якдафъа-
гї.
ЯКДАФЪАИНА ‫ ﻳﻚدﻓﻌﺌﻴﻨﻪ‬ниг. якдафъагї.
ЯКДАФЪАГИНА ‫ﻳﻚدﻓﻌﮕﻴﻨﻪ‬ гуфт., ниг.
якдафъагї.
ЯКДАЊОНЇ ‫ ﻳﻜﺪﻫﺎﻧﻲ‬хўроки ба миќдори як
дањон; андак, каме.
ЯКДИГАР ‫ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬њамдигар, нисбат ба ду кас
(чанд кас), ду чиз (чанд чиз) ба њам.
ЯКДИГАРЇ ‫ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮي‬муносибат нисбат ба њам,
њамдигарї, њамдигарфањмї.
ЯКДИГАРФАЊМЇ ‫ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻓﻬﻤﻲ‬ду ва ё чанд на-
фар, ки дар масъалае мувофиќат кунанд.
ЯКДИЛ ‫ ﻳﻜﺪل‬њамфикр, муттафиќ, муттањид;
якдил шудан муттањиду муттафиќ шудан.
ЯКДИЛА ‫ ﻳﻜﺪﻟﻪ‬ниг. якдил.
ЯКДИЛАГЇ ‫ ﻳﻜﺪﻟﮕﻲ‬гуфт. 1. њамфикрї, њам-
аќидагї, муттањидї: бо якдилагї. 2. устуво-
рї, мањкамиродагї.
ЯКДИЛЇ ‫ﻳﻜﺪﻟﻲ‬ њамраъйї, њамаќидагї,
њамфикрї.
ЯКДИЛОНА ‫ ﻳﻜﺪﻻﻧﻪ‬бо якдилї, бо њамраъйї,
муттафиќона, бо як овоз.
ЯКДОНА ‫ ﻳﻚداﻧﻪ‬1. ягона, танњо. 2. беназир, бе-
мисл.
ЯКЕ ‫ ﻳﻜﻲ‬1. шахсе, нафаре, як нафар, як кас. 2.
њар як, њар кадом. 3. дафъатан, якбора, ба-
нохост; яке аз… аз љумлаи...; яке (яку) якбо-
ра ба як бор, якбора, тамоман, (ба таври)
њамешагї.
ЯКЗАБОН ‫ ﻳﻜﺰﺑﺎن‬њамфикр, њамраъй, якдил,
муттањид, муттафиќ; якзабон шудан а)
њамфикр шудан, муттањид ва муттафиќ шу-
дан; б) забон як кардан, созиш кардан.
ЯКЗАБОНА ‫ ﻳﻜﺰﺑﺎﻧﻪ‬ниг. якзабон.
ЯКЗАБОНЇ ‫ ﻳﻜﺰﺑﺎﻧﻲ‬якдилї, њамовозї, њамфик-
рї.
ЯКЗАЙЛ ‫ ﻳﻜﺬﻳﻞ‬1. ба андозаи баробар, бо як
ќарор. 2. муттасил, пайваста, беист.
ЯКЗАЙЛА ‫ ﻳﻜﺬﻳﻠﻪ‬якхела; њамвора, пайваста,
муттасил.
ЯКЗАНА ‫ ﻳﻜﺰﻧﻪ‬марде, ки танњо як зани никоњї
дорад.
ЯКЗАНАГЇ ‫ ﻳﻜﺰﻧﮕﻲ‬ойине, ки танњо як зан, як
никоњро раво медонад, моногамия.
ЯКЗАНЇ ‫ ﻳﻜﺰﻧﻲ‬ниг. якзанагї.
ЯКЗОНУ ‫ ﻳﻚزاﻧﻮ‬бо як зону, як зону (нишастан),
як зонуро ба замин такя дода нишастан.
ЯККА ‫ ﻳﻜّﻪ‬1. танњо, ба танњої; якка ба якка
танњо ба танњо. 2. ягона, танњо худаш. 3. бе-
мисл, бењамто; яккаву ягона танњо, ягона;
хољагии якка хољагии танњо ва алоњида,
хољагии шахсї; якка мондан а) танњо мон-
дан; б) танњо монондан; якка-якка људо-
људо, алоњида-алоњида.
ЯККААНДОЗ ‫ ﻳﻜّﻪاﻧﺪاز‬ниг. якандоз.
ЯККАБАЙТ ‫ ﻳﻜّﻪﺑﻴﺖ‬шоњбайт, бењтарини байтњо
аз шеър, фардбайт.
ЯККАБАНД ‫ ﻳﻜّﻪﺑﻨﺪ‬рўймоли миёнбанди мардон.
ЯККАБЕХ ‫ ﻳﻜّﻪﺑﻴﺦ‬:яккабех кардан ягона кардан.
ЯККАБОЃ ‫ ﻳﻜّﻪﺑﺎغ‬боѓе, ки берун аз шањр ё дењ
дар љои кушод воќеъ шуда бошад.
ЯККАГАРД ‫ ﻳﻜّﻪﮔﺮد‬он ки танњо меравад (ме-
гардад), танњо њаракаткунанда.
ЯККАГЇ ‫ ﻳﻜّﮕﻲ‬танњої, људо ва танњо будан
(зистан, кор кардан).
ЯККАДАРМИЁН ‫ ﻳﻜّﻪدرﻣﻴﺎن‬људо-људо, бо фоси-
 – 683 –
ЯКК
ла, номураттаб. ЯККАРЕЗ ‫ ﻳﻜّﻪرﻳﺰ‬мањини оњиста ва фосиладор:
садои яккарез.
ЯККАДАСТ ‫ ﻳﻜّﻪدﺳﺖ‬он ки худаш танњо кор ме-
кунад, касе ки дар хољагиаш худаш кор ме- ЯККАСА ‫ ﻳﻚﻛﺴﻪ‬1. муносиби як кас, барои як
кунад: дењќони яккадаст, хољагии яккадаст; кас: љои яккаса. 2. як кас иљрокунанда: хо-
яккадаст шудан дар кори хољагї танњо мон- ниши яккаса.
дан.
ЯККАСАВОР ‫ﻳﻜّﻪﺳﻮار‬ танњосавор, савори тан-
ЯККАДАСТЇ ‫ ﻳﻜّﻪدﺳﺘﻲ‬яккадаст будан, яккадаст њо, яккатоз.
шуда кор кардан.
ЯККАСАР ‫ ﻳﻜّﻪﺳﺮ‬якка, танњо, муљаррад.
ЯККАЗАНЇ ‫ ﻳﻜّﻪزﻧﻲ‬якканикоњї, якзанї.
ЯККАСАРДОР ‫ﻳﻜّﻪﺳﺮدار‬ сардори ягона, сар-
ЯККАЗИРОАТ ‫ ﻳﻜّﻪزراﻋﺖ‬кишов. фаќат як намуд вари ягона.
зироатро коштан.
ЯККАСАРДОРЇ ‫ ﻳﻜّﻪﺳﺮداري‬сардор, сарвар,
ЯККАКОРД ‫ ﻳﻜّﻪﻛﺎرد‬корди калони ѓилофдор, пешвои ягона доштан, яккасолорї, фар-
ки ба миён меовезанд. монравоии мутлаќ.
ЯККАЌАДАМ ‫ ﻳﻜّﻪﻗﺪم‬якта-якта ќадам партофта ЯККАСЇ ‫ ﻳﻚﻛﺴﻲ‬як кас-як кас, як нафар-як на-
роњ гаштан, бо оњистагї ќадам монда раф- фар.
тан.
ЯККАСУМ ‫ ﻳﻜّﻪﺳﻢ‬зоол. тоќсум; муќоб. љуфтсум.
ЯККАЛАЉОМ ‫ ﻳﻜّﻪﻟﺠﺎم‬ресмони дароз, ки ба як
ЯККАТИР ‫ ﻳﻜّﻪﺗﻴﺮ‬милтиќи ба тирдонаш як тир
њалќаи лаљом мебанданд.
љошаванда: милтиќи яккатир.
ЯККАМАРДИКОРЇ ‫ ﻳﻜّﻪﻣﺮدﻛﺎري‬кори марди-
ЯККАТОЗ ‫ ﻳﻜّﻪﺗﺎز‬1. аспи пештози пешсаф. 2.
кории алоњида, мардикоре, ки танњо кор ме-
маљ. худбин, худпарвар. 3. маљ. ягона,
кунад.
бењамто.
ЯККАМАХАВ ‫ ﻳﻜّﻪﻣﺨﻮ‬књн. он ки аз одамон људо
ЯККАФУРЎШЇ ‫ ﻳﻜّﻪﻓﺮوﺷﻲ‬якта-якта фурўхтан,
шуда зиндагї кунад, мардумљудо.
чаканафурўшї.
ЯККАМЕХ ‫ ﻳﻜّﻪﻣﻴﺦ‬мехи калони чўбини
ЯККАХОН ‫ ﻳﻜّﻪﺧﻮان‬он ки худаш якка суруд ме-
ќуббадор (барои бастани асп ва ѓ). хонад: њофизи яккахон.
ЯККАНАВОЗ ‫ ﻳﻜّﻪﻧﻮاز‬навозандае, ки дар сањна ЯККАХОНЇ ‫ ﻳﻜّﻪﺧﻮاﻧﻲ‬танњо суруд хондан, ама-
танњо худаш асбоби мусиќї менавозад. ли яккахон.
ЯККАНАВОЗЇ ‫ ﻳﻜّﻪﻧﻮازي‬амали якканавоз; на- ЯККАХОЉАГЇ ‫ ﻳﻜّﻪﺧﻮاﺟﮕﻲ‬хољагидории хона-
возиши мусиќии яковоза. вода, хољагии якка.
ЯККАНАФАС ‫ﻳﻜّﻪﻧﻔﺲ‬ маљ. мардумгурез, гўша- ЯККАХУДОЇ ‫ ﻳﻜّﻪﺧﺪاﻳﻲ‬Худои ягонаро парас-
нишин. тиш кардан, эътиќод доштан ба ягонагии
ЯККАНИКОЊЇ ‫ ﻳﻜّﻪﻧﻜﺎﺣﻲ‬ниг. якказанї. Худо; тавњид.

ЯККАПИСАР ‫ ﻳﻜّﻪﭘﺴﺮ‬писари танњои як оила, ЯККАЊИЗБЇ ‫ ﻳﻜّﻪﺣﺰﺑﻲ‬давлат ва њокимияте, ки

фарзанди ягона. тањти роњбарии як њизб ќарор дорад.
ЯККАЊОКИМИЯТЇ ‫ ﻳﻜّﻪﺣﺎﻛﻤﻴﺘﻲ‬њокимияти як-
ЯККАРАВОЌ ‫ ﻳﻜّﻪرواق‬иборат аз як равоќ, до-
ка, њокимияти мутлаќа.
рои як равоќ (њуљраи мадраса).
ЯККАЧИН ‫ ﻳﻜّﻪﭼﻴﻦ‬1. баргузида, интихобшуда,
ЯККАРАЌС ‫ ﻳﻜّﻪرﻗﺺ‬номи яке аз оњангњои шўх, интихобї, сара; њайати яккачин; яккачин
барои раќси якка. кардан интихоб карда гирифтан.
ЯККАРАТА ‫ ﻳﻚﻛﺮﺗﻪ‬якдафъаина, якмаротиба; ЯККАЧЎБ ‫ ﻳﻜّﻪﭼﻮب‬чўби калонро болои сой ва
истифодааш як маротиба: сузандоруи якка- дарёча њамчун кўпрук мондан.
рата.
ЯККАЉЕЃ ‫ﻳﻜّﻪﺟﻴﻎ‬ хониши канда-кандаи бедо-
ЯККАРАТЇ ‫ ﻳﻚﻛﺮﺗﻲ‬якборї, якмаротибагї. на.
 – 684 –
ЯКК
ЯККАЉИЛАВ ‫ ﻳﻜّﻪﺟﻠﻮ‬ресмони (банди) ба як
њалќаи лаљом басташаванда.
ЯККИЛОГРАММЇ ‫ ﻳﻚﻛﻼﮔﺮﻣﻲ‬як кило-як ки-
ло: аз њар навъаш як килограммї.
ЯККИЛОМЕТРА ‫ ﻳﻚﻛﻼﻣﺘﺮه‬масофаи як кило-
метр: роњи яккилометра.
ЯККИЛОМЕТРЇ ‫ ﻳﻚﻛﻼﻣﺘﺮي‬як километр-як
километр таќсим ё људо кардани масофае.
ЯККЎЊОНА ‫ ﻳﻚﻛﻮﻫﺎﻧﻪ‬шутуре, ки як кўњон до-
рад: шутури яккўњона.
ЯКЌАБАТА ‫ ﻳﻚﻗﺒﻄﻪ‬1. иборат аз як ќабат: ти-
резаи якќабата. 2. якошёна: бинои якќабата.
ЯКЌАВЛ ‫ﻳﻚﻗﻮل‬ ќавлаш як, дар ќавлаш усту-
вор.
ЯКЌАВЛЇ ‫ ﻳﻚﻗﻮﻟﻲ‬вафодор ба як ќавл, як ваъ-
да, устувор будан дар ќавлу ваъда,
истодагарї дар гапи худ.
ЯКЌАЛАМ ‫ ﻳﻚﻗﻠﻢ‬1. яку якбора, якбора гуфтан;
њама, якљоя, пурра. 2. ягон бор; аќќалан,
лоаќал.
ЯКЌАТОРА ‫ ﻳﻚﻗﻄﺎره‬дар як ќатор мондан, дар
як хат саф кашидан.
ЯКЌОЛИБА ‫ ﻳﻚﻗﺎﻟﺒﻪ‬якхела, дар як ќолиб сох-
ташуда, як андозаю як хел ќолиб дошта,
стандартї.
ЯКЌУЛОЧЇ ‫ ﻳﻚﻗﻼﭼﻲ‬иборат аз ќулоч, бо да-
розии як ќулоч.
ЯКЌУЛТЇ ‫ ﻳﻚﻗﻠﺘﻲ‬як ќулт-як ќулт: якќултї об
нўшидан.
ЯКЌУТБА ‫ ﻳﻚﻗﻄﺒﻪ‬як ќутб дошта.
ЯКЛАБА ‫ ﻳﻚﻟﺒﻪ‬ба як тараф майл кардан ё ќатъ
шудани чизе: яклаба шудан.
ЯКЛАХТ ‫ ﻳﻚﻟﺨﺖ‬ниг. яклухт.
ЯКЛАЊЗАГЇ ‫ ﻳﻚﻟﺤﻈﮕﻲ‬ба муддати хеле кам,
онї: нигоњи яклањзагї.
ЯКЛИНГА ‫ ﻳﻚﻟﻴﻨﮕﻪ‬якпо, чўлоќ, маиб.
ЯКЛИТРЇ ‫ ﻳﻚﻟﻴﺘﺮي‬1. ба андозаи як литр. 2. як
литр–як литр: яклитрї шир додан.
ЯКЛУНЉА ‫ ﻳﻚﻟﻨﺠﻪ‬яктарафа овезон шудан, бо
як тарафи дањон.
ЯКЛУХТ ‫ ﻳﻚﻟﺨﺖ‬1. якпора, якќитъа, бутун, як-
таркиба: замини яклухт, санги яклухт. 2.
маљмўан, љамъан, ба ќисмњо таќсим накарда:
усули яклухт обёрї кардани пахта. 3. кўтара;
савдои яклухт умдафурўшї.
ЯКЛУХТГИР ‫ ﻳﻚﻟﺨﺖﮔﻴﺮ‬кўтарахар (дар хариду
фурўш, савдо).
ЯКЛУХТЇ ‫ ﻳﻚﻟﺨﺘﻲ‬бутунї, якљоягї, яктаркибї.
ЯКЛУХТФУРЎШ ‫ﻳﻚﻟﺨﺖﻓﺮوش‬ кўтарафурўш,
умдафурўш.
ЯКЛУХТФУРЎШЇ ‫ﻳﻚﻟﺨﺖﻓﺮوﺷﻲ‬ кўтарафурў-
шї, умдафурўшї.
ЯКЛУХТХАРАНДА ‫ ﻳﻚﻟﺨﺖﺧﺮﻧﺪه‬кўтара харид-
кунанда.
ЯКМАЗЊАБ ‫ ﻳﻚﻣﺬﻫﺐ‬дар пайравии як дин бу-
дан, фаќат ба як дин мўътаќид будан.
ЯКМАЌОМЇ ‫ ﻳﻚﻣﻘﺎﻣﻲ‬мус. яковоза.
ЯКМАНЇ ‫ ﻳﻚﻣﻨﻲ‬ба вазни як ман, ба
миќдори
як ман; љоми якманї ќадањи калон, ки як
ман(900 г) май љой мегирад.
ЯКМАРОМ ‫ ﻳﻚﻣﺮام‬якзайл, якхела, оњанги як-
навохти якранга; дилгиркунанда, дорои
њадафи ягона.
ЯКМЕТРА ‫ ﻳﻚﻣﺘﺮه‬он чи як метр дарозї дорад;
ба андозаи як метр.
ЯКМЕТРЇ ‫ ﻳﻚﻣﺘﺮي‬як метр-як метр: якметрї
буридан (мас., ресмонро).
ЯКМИЗОН ‫ ﻳﻚﻣﻴﺰان‬ниг. якнавохт.
ЯКМИЛА ‫ ﻳﻚﻣﻴﻠﻪ‬нисбат ба милтиќ ва туфанге
гўянд, ки як мил дорад.
ЯКМОЛ ‫ ﻳﻚﻣﺎل‬ба як андоза молишхўрда.
ЯКМОЊА ‫ ﻳﻚﻣﺎﻫﻪ‬ба муддати як моњ, як моњ
ваќтро гузаронида: бачаи якмоња, хўроки
якмоња, якмоња рафтан.
ЯКМОЊАГЇ ‫ ﻳﻚﻣﺎﻫﮕﻲ‬дар даврае, ки якмоња
буд; муддат ва мўњлати як моњ дошта.
ЯКНАВОХТ ‫ ﻳﻚﻧﻮاﺧﺖ‬якхела, якоњанг.
ЯКНАВОХТЇ ‫ ﻳﻚﻧﻮاﺧﺘﻲ‬якоњанг будан,
якхелагї, доимї дар як маром ќарордошта.
ЯКНАВЪЇ ‫ﻳﻚﻧﻮﻋﻲ‬ якхела, ба њам монанд бу-
дан.
ЯКНАСАЌ ‫ ﻳﻚﻧﺴﻖ‬якхела, ба як тартиб, якнавъ;
 – 685 –
асарњои якнасаќ.
ЯКНАФАРА ‫ ﻳﻚﻧﻔﺮه‬ниг. яккаса.
ЯКНАФАРЇ ‫ ﻳﻚﻧﻔﺮي‬ниг. яккасї.
ЯКНИКОЊЇ ‫ ﻳﻚﻧﻜﺎﺣﻲ‬ниг. якканикоњї.
ЯКНИШЕБА ‫ ﻳﻚﻧﺸﻴﺒﻪ‬болопўши бино, ки як
тараф нишеб дорад.
ЯКОВОЗА ‫ ﻳﻚآوازه‬бо як овоз хондашаванда:
суруди яковоза.
ЯКОЊАНГ ‫ ﻳﻚآﻫﻨﮓ‬якнавохт, якхела.
ЯКОЊАНГЇ ‫ﻳﻚآﻫﻨﮕﻲ‬ якнавохтї, якхелагї (-и
оњанг).
ЯКОШЁНА ‫ ﻳﻚآﺷﻴﺎﻧﻪ‬иборат аз як ошён,
якќабата: бинои якошёна.
ЯКОЯК ‫ ﻳﻜﺎﻳﻚ‬1. якто-якто, яке аз паси дигаре,
як ба як. 2. аз як сар, сар то сар, тамоман.
ЯКПАЛЛАГЇ ‫ﻳﻚﭘﻠّﮕﻲ‬ бот. растанињои якпал-
лагї.
ЯКПАРДАГЇ ‫ ﻳﻚﭘﺮدﮔﻲ‬нисбат ба намоишно-
мае, ки аз як парда (намоиш) иборат аст.
ЯКПАЊЛУ ‫ ﻳﻚﭘﻬﻠﻮ‬1. ба як пањлу, бо як пањлу
(хобидан, дароз кашидан, ёзидан, истодан). 2.
маљ. якрав, якрања.
ЯКПО ‫ ﻳﻜﭙﺎ‬он ки танњо як пой дорад: чулоќ,
маиб.
ЯКПОЗАГЇ ‫ ﻳﻚﭘﺎزﮔﻲ‬иборат аз як поза, позааш
якто, яккапоза: плуги якпозагї.
ЯКПОХСАГЇ ‫ ﻳﻚﭘﺎﺧﺴﮕﻲ‬иборат аз як ќатор
похса: девори якпосхагї.
ЯКПОРА ‫ ﻳﻚﭘﺎره‬яклахт, якќитъа, якпорча.
ЯКПОРЧА ‫ ﻳﻚﭘﺎرﭼﻪ‬1. том, ягона, пурра. 2. як-
лухт, муттањид.
ЯКПОРЧАГЇ ‫ﻳﻚﭘﺎرﭼﮕﻲ‬ ягонагї, муттањидї,
муттафиќї.
ЯКПОЯ ‫ ﻳﻚﭘﺎﻳﻪ‬1. дорои фаќат як поя, ба як поя
ќароргирифта: мизи мудаввари якпоя. 2. ба
як пой; якпоя истодан маљ. исрор кардан,
сахт исрор кардан.
ЯКПУДА ‫ ﻳﻚﭘﻮده‬як пуд (тахм. 16 кг) вазн дош-
та.
ЯКПУДЇ ‫ ﻳﻚﭘﻮدي‬њар баркаши як пуд.
ЯКР
ЯКПУЛА ‫ ﻳﻚﭘﻮﻟﻪ‬ба арзиши як пул; тамоман
беарзиш, њељ.
ЯКРАВ ‫ ﻳﻚرو‬гарданшах, гапнодаро, инодкор.
ЯКРАВЇ ‫ ﻳﻚروي‬гарданшахї, гапнодарої,
инодкорї; якравї кардан а) гапнодарої кар-
дан, инодкорї кардан; б) исрор кардан,
истодагарї кардан (барои гузаронидани гапи
худ, кори худ).
ЯКРАВОНА ‫ ﻳﻚرواﻧﻪ‬якравї кардан, гапно-
дарої кардан; якрав, гапнодаро.
ЯКРАЌАМА ‫ ﻳﻚرﻗﻤﻪ‬риёз. адади воњид, шумо-
раи аз 1 то 9.
ЯКРАНГ ‫ ﻳﻚرﻧﮓ‬1. ба як ранг, дорои як хел
ранг: куртаи якранг. 2. якхела, бо як тарзу
намуд, баробар, якнасаќ.
ЯКРАНГА ‫ ﻳﻚرﻧﮕﻪ‬ниг. якранг 1.
ЯКРАНГЇ ‫ ﻳﻚرﻧﮕﻲ‬1. якхелагї, яктарзї, якна-
мудї, якнавохтї. 2. монандї, набудани мах-
сусият ва фарќият. 3. њамраъйї, њамфикрї,
њамкорї.
ЯКРАЊА ‫ﻳﻜﺮﻫﻪ‬ исроркор, гарданшах, гап-
нодаро.
ЯКРАЊАГЇ ‫ ﻳﻜﺮﻫﮕﻲ‬1. якравї, саркашї, гар-
даншахї. 2. исрор, истодагарї, ќатъият,
суботкорї.
ЯКРАЪЙ ‫ ﻳﻚرأي‬1. устувор дар раъй ва аќидаи
худ, принсипнок. 2. исроркор, якрав.
ЯКРАЪЙЇ ‫ ﻳﻚرأﻳﻲ‬1. ягонагии фикр дар масъа-
лае, якдилї. 2. устуворї дар аќидаи худ,
принсипнокї.
ЯКРОН I ‫ ﻳﻜﺮان‬1. аспи сурхранги ёлу думаш
сафед; аспи хуб ва хушнамуд. 2. яктарафа,
якпањлу; якрон нишастан болои асп ќадре
каљ шуда бо ѓурур нишастан.
ЯКРОН II ‫ﻳﻜﺮان‬ варз. як тарзи гўштингирии
тољикї.
ЯКРЎ ‫ ﻳﻜﺮو‬1. яктарафа; матои якрў матое, ки як
тарафаш наќшу нигор дорад. 2. якпањлу, як-
тарафа. 3. якаќида, пайрав ва содиќ ба як
фикру аќидаи муайян.
ЯКРЎЗА ‫ ﻳﻚروزه‬1. ба муддати (тўли) як рўз;
борони садрўза - офтоби якрўза (маќ.). 2. ба-
рои як рўз: хўроки якрўза, якрўза рафтан. 3.
маљ. бебаќо, ноустувор, тезгузаранда; кай-
 – 686 –
ЯКР
фияти якрўза.
ЯКРЎЗЇ ‫ ﻳﻚروزي‬як рўз–як рўз; њар кас як рўз:
якрўзї истироњат кардан.
ЯКРЎЇ ‫ ﻳﻚروﺋﻲ‬самимият, рўирост; њаќгўї,
росткорї.
ЯКРЎЯ ‫ ﻳﻜﺮوﻳﻪ‬1. яктарафа, ба якпањлу. 2. рост,
ошкор. 3. ниг. якрў.
ЯКСАВОР ‫ ﻳﻚﺳﻮار‬танњосавор, савори танњо.
ЯКСАВОРА ‫ ﻳﻚﺳﻮاره‬ниг. яксавор.
ЯКСАВТЇ ‫ ﻳﻜﺼﻮﺗﻲ‬яковоза, якнавої.
ЯКСАР ‫ ﻳﻜﺴﺮ‬1. њама, њамагї, љумла. 2. сар то
сар, њама љо. 3. њамеша, доимо, пайваста,
мудом; аз яксар аз сар то охир, аз аввал сар
карда.
ЯКСАРА ‫ ﻳﻜﺴﺮه‬якбора; њамагї, сар то сар; чи-
гит яксара неш зада баромад.
ЯКСАРЇ ‫ ﻳﻜﺴﺮي‬тамоман, пурра.
ЯКСАФ ‫ ﻳﻜﺼﻒ‬њамсаф; иттињод; яксаф шудан
њамрадиф шудан, муттањид гаштан.
ЯКСОАТА ‫ ﻳﻜﺴﺎﻋﺘﻪ‬ба муддати як соат: сухан-
ронии яксоата, танаффуси яксоата, кори як-
соата.
ЯКСОАТЇ ‫ ﻳﻜﺴﺎﻋﺘﻲ‬як соат-як соат људо шуда,
њар кас як соат: яксоатї дам гирифтан.
ЯКСОЛА ‫ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ‬1. ба синни як сол: бачаи як-
сола. 2. давоми як сол, ба муддати як сол:
хизмати яксола.
ЯКСОЛАГЇ ‫ﻳﻜﺴﺎﻟﮕﻲ‬ яксола будан: синни
яксолагї.
ЯКСОН ‫ ﻳﻜﺴﺎن‬1. якхел, бефарќ, баробар,
мусовї. 2. якхела, монанд; ба замин (хок) як-
сон кардан несту нобуд кардан.
ЯКСОНЇ ‫ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ‬ якхелагї, баробар будан бо
чизе.
ЯКСОХТ ‫ ﻳﻜﺴﺎﺧﺖ‬сохташ монанд ва якхела.
ЯКСУТУНА ‫ ﻳﻜﺴﺘﻮﻧﻪ‬биное, ки дар як сутуни
асосї ќарор дорад.
ЯКСУХАН ‫ ﻳﻜﺴﺨﻦ‬якќавл, якзабон, устуворї
дар ќавлу ањд.
ЯКСУХАНЇ ‫ ﻳﻜﺴﺨﻨﻲ‬дар ќавлу ањд устувор бу-
дан, якзабон будан.
ЯКСЎ(Й) (‫ ﻳﻜﺴﻮ)ي‬як тараф, дар як канор; яксўй
нињодан бартараф кардан, дур кардан; яксўй
шудан барканор шудан, њазар кардан, дур
шудан.
ЯКСЎМА ‫ ﻳﻜﺴﻮﻣﻪ‬књн. пуле, ки аз як сўм иборат
аст; чизе ки арзишаш баробари як сўм аст.
ЯКСЎЯ ‫ ﻳﻜﺴﻮﻳﻪ‬ба як сў, ба як тараф ба як пањлў
майлкарда: яксўя шудан.
ЯКТА ‫ ﻳﻜﺘﻪ‬гуфт., ниг. якто; яктаву ягона; якта-
нимта; якта-якта људо-људо, алоњида-
алоњида, як-як: якта-якта гап задан, якта-
якта ќадам гузоштан.
ЯКТАБАЌА ‫ ﻳﻚﻃﺒﻘﻪ‬дорои як табаќа: дари (дар-
возаи) яктабаќа.
ЯКТАБАЌЇ ‫ ﻳﻚﻃﺒﻘﻲ‬як табаќ-як табаќ; ба њар
кас яктабаќї.
ЯКТАГЇ ‫ ﻳﻜﺘﮕﻲ‬гуфт., ниг. яктогї.
ЯКТАК//ЯКТАГ//ЯКТАЊ ‫ﻳﻜﺘﻪ‬//‫ﻳﻜﺘﮓ‬//‫ ﻳﻜﺘﻚ‬љо-
маи беостар, хилъат.
ЯКТАН ‫ ﻳﻜﺘﻦ‬муттањид, муттафиќ: яктану якљон.
ЯКТАНА ‫ ﻳﻜﺘﻨﻪ‬танњо, якка, ба танњої.
ЯКТАРАФА ‫ ﻳﻚﻃﺮﻓﻪ‬якпањлу, якрўя; масъаларо
яктарафа кардан њал кардан масъалаеро, ба
як ќарор омадан (дар бораи чизе); яктарафа
рафтор кардан танњо як тарафи масъалаеро
ба эътибор гирифта ќарор баровардан, та-
рафи якеро гирифтан; яктарафа шудан њал
шудан, бартараф шудан (-и бањсе, муно-
ќишае…).
ЯКТАРАФАГЇ ‫ ﻳﻚﻃﺮﻓﮕﻲ‬дар як тараф ќарор
гирифтан, як тарафро гирифтан, љонибдори
як тараф будан.
ЯКТАРАФЇ ‫ ﻳﻚﻃﺮﻓﻲ‬ниг. яктарафагї.
ЯКТАЊ ‫ ﻳﻜﺘﻪ‬ниг. яктак.
ЯКТАЊКУРТА ‫ ﻳﻜﺘﻪﻛﺮﺗﻪ‬яктање, ки ба даруни
вай мисли гиребони курта гиребоне дўхта
мешуд, ин гиребонро кушода мондан ё тугма
кардан мумкин буд, агар бо тугма баста ша-
вад, монанди пўшидани курта аз зери яктак
менамуд.
ЯКТАЊПЎШ ‫ﻳﻜﺘﻪﭘﻮش‬ он ки дар тан яктањ до-
рад.
ЯКТИНА ‫ﻳﻜﺘﻴﻨﻪ‬ књн. воњиди хурдтарини пулї
 – 687 –
дар давраи Шуравї, воњиди хурдтарини пу-
ли Россия (копейка); он чи ќурби як тинро
дорад.
ЯКТИНЇ ‫ ﻳﻜﺘﻴﻨﻲ‬1. пуле, ки як тин арзиш дорад.
2. як тин-як тин, ба ќимати як тин.
ЯКТИРА ‫ﻳﻜﺘﻴﺮه‬ нисбат ба аслиња: милтиќи як-
тира.
ЯКТО ‫ ﻳﻜﺘﺎ‬1. як адад, фард, якто. 2. ягона, сара,
беназир; дурри якто марвориди калон; якто-
якто ниг. як-як; якто-якто номбар кардан.
ЯКТОГЇ ‫ ﻳﻜﺘﺎﮔﻲ‬якто-якто, як-як, паси њам.
ЯКТОДИЛ ‫ ﻳﻜﺘﺎدل‬софдил, бекина, бекудурат.
ЯКТОЗ ‫ ﻳﻜﺘﺎز‬бадав, саросема, таъљилї.
ЯКТОЇ ‫ ﻳﻜﺘﺎﻳﻲ‬якто-якто, ба њар кас якто.
ЯКТОПАРАСТ ‫ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺖ‬он ки Худои ягонаро
мепарастад, монотеист.
ЯКТОПАРАСТЇ ‫ ﻳﻜﺘﺎﭘﺮﺳﺘﻲ‬равия ё дини якка-
худої, монотеизм.
ЯКТОРА ‫ ﻳﻜﺘﺎره‬1. иборат аз тор (мўй); ресмони
борик. 2. якнўг, якнўга.
ЯКУМ ‫ ﻳﻜﻢ‬1. аввалини њар чиз дар муайян кар-
дани тартиби он; нахуст, аввал: бори якум,
ошёнаи якум, синфи якум, ќатори якум. 2.
хубтарин, бењтарин, баландтарин; навъи
якум, љои якум, љои якумро гирифтан. 3. ав-
вал, сараввал; якум ин ки аввал ин ки; якум
шудан аввалин шудан, љои аввалро гириф-
тан.
ЯКУМИН ‫ ﻳﻜﻤﻴﻦ‬1. нахустин, аввалин: якумин
бор; якумин шуда аввалин шуда, нахустин
шуда. 2. аз њама бењтар, аз њама хубтарин:
якумашро интихоб кардан.
ЯКУМИНДАРАЉА ‫ ﻳﻜﻤﻴﻦدرﺟﻪ‬дараљаи якум,
дараљаи аввал, бисёр наѓз.
ЯКУМРА ‫ ﻳﻚﻋﻤﺮه‬ниг. якумрї: њабси якумра.
ЯКУМРЇ ‫ ﻳﻚﻋﻤﺮي‬ба як умр, барои тамоми
умр: нафаќаи якумрї; рафиќи якумрї.
ЯКУНИМ ‫ ﻳﻚوﻧﻴﻢ‬як чизи пурра ва боз нисф аз
яктои дигар, киифодаи риёзиаш чунин аст:
0,5 ё ½.
ЯКУНИММЕТРА ‫ ﻳﻚوﻧﻢﻣﺘﺮه‬он чи 1 метру 50
сантиметр бошад, 150 сантиметр.
ЯКЧ
ЯКУНИММОЊА ‫ ﻳﻚوﻧﻴﻢﻣﺎﻫﻪ‬он ки ва он чи, ки
ба таваллуд ва ё пайдоишаш якуним моњ пур
шуда бошад.
ЯКУНИМРЎЗА ‫ ﻳﻚوﻧﻴﻢروزه‬он чи ки мўњлаташ
якуним рўз шуда бошад (ё аст).
ЯКУНИМСОЛА ‫ ﻳﻚوﻧﻴﻢﺳﺎﻟﻪ‬он ки ва он чи ба
таваллуд ва ё пайдоишаш якуним сол пур
шуда бошад.
ЯКУНИМФОИЗА ‫ ﻳﻚوﻧﻴﻢﻓﺎﺋﻀﻪ‬он чи таркибаш-
ро якуним фоиз чизи муњим ташкил дињад.
ЯКФАЗА ‫ ﻳﻜﻔﺰه‬нисбат ба барќ, ки як фазаи
муќаррарї 220 волтро ташкил медињад.
ЯКФИКРЇ ‫ ﻳﻚﻓﻜﺮي‬ниг. њамфикрї.
ЯКХЕЛА ‫ ﻳﻚﺧﻴﻠﻪ‬яксон, њамсон; якзайла, як-
шакл, њамнавъ, њамшакл; монанд, шабењ.
ЯКХЕЛАГЇ ‫ ﻳﻚﺧﻴﻠﮕﻲ‬якхела будан, њамшаклу
монанд будан.
ЯКХЕЛЇ ‫ ﻳﻚﺧﻴﻠﻲ‬ниг. якхелагї.
ЯКХОНАГЇ ‫ ﻳﻚﺧﺎﻧﮕﻲ‬ниг. якњуљрагї.
ЯКХУДОЇ ‫ ﻳﻚﺧﺪاﻳﻲ‬ниг. яктопарастї.
ЯКХОНАНОК ‫ ﻳﻚﺧﺎﻧﻪﻧﺎك‬гуфт., иборат аз як
хона, якхонагї.
ЯКЊИЉОЇ ‫ ﻳﻚﻫﺠﺎﻳﻲ‬грам. иборат аз як њиљо.
ЯКЊУЉРАГЇ ‫ ﻳﻚﻫﺠﺮﮔﻲ‬хонае, ки барои як на-
фар одам ё як оилаи фаќат аз зану шавњар
иборатбуда пешбинї шудааст.
ЯКЧАНД ‫ ﻳﻚﭼﻨﺪ‬як миќдор, чанде, чандин: як-
чанд рўз пеш, якчанд сол пеш, якчанд воќеаи
аљоиб, ба якчанд њазор мерасад ба чандин
њазор мерасад.
ЯКЧАНДВАЌТА ‫ ﻳﻚﭼﻨﺪوﻗﺘﻪ‬ваќти на чандон
тўлонї, муваќќатан.
ЯКЧАНДКАРАТА ‫ ﻳﻚﭼﻨﺪﻛﺮﺗﻪ‬ду-се маротиба,
якчанд бор, чандин карат.
ЯКЧАНДСОАТА ‫ ﻳﻚﭼﻨﺪﺳﺎﻋﺘﻪ‬барои ду-се соат,
тахминан ваќти аз ду то панљ соат.
ЯКЧАНДСОАТЇ ‫ﻳﻚﭼﻨﺪﺳﺎﻋﺘﻲ‬ ба ду–се соатї
људошуда.
ЯКЧАНДТА ‫ ﻳﻚﭼﻨﺪﺗﻪ‬ниг. якчандто.
ЯКЧАНДТАГЇ ‫ﻳﻚﭼﻨﺪﺗﮕﻲ‬ тахминан се-чорто-
се-чорто.
 – 688 –
ЯКЧ
ЯКЧАНДТО ‫ ﻳﻚﭼﻨﺪﺗﺎ‬шумораи ками номаълум,
чандто, чанд нафар.
ЯКЧАРХА ‫ ﻳﻚﭼﺮﺧﻪ‬якчархдор, дорои як чарх:
аробаи дастии якчарха.
ЯКЧАШМА ‫ ﻳﻜﭽﺸﻤﻪ‬он ки танњо як чашмаш
солим аст; шањри якчашма равї, якчашма
шав (маќ.) дар њолати худро ба шароит
мувофиќ кардан гуфта мешавад.
ЯКЉИЛДА//ЯКЉИЛДЇ ‫ﻳﻜﺠﻠﺪي‬//‫ ﻳﻜﺠﻠﺪه‬иборат
аз як љилд, њаљман дар як љилд.
ЯКЉИНС ‫ ﻳﻚﺟﻨﺲ‬аз якљинс, якнавъ, якхел.
ЯКЉИНСА ‫ﻳﻚﺟﻨﺴﻪ‬ биол. иборат аз як љинс,
якхела.
ЯКЉИНСЇ ‫ ﻳﻚﺟﻨﺴﻲ‬1. биол. аз љињати љинс як-
хела. 2. якхелагї, якнавъї.
ЯКЉИЊАТ ‫ ﻳﻚﺟﻬﺖ‬1. розї, мувофиќ. 2. њам-
фикр, дўст, рафиќ, яксамт, ба як тараф.
ЯКЉИЊАТЇ ‫ ﻳﻚﺟﻬﺘﻲ‬розигї, мувофиќатї, мут-
тањидї, дўстї.
ЯКЉО ‫ ﻳﻜﺠﺎ‬њама бо њам; муттањид, якдилу
якљон, якљоя.
ЯКЉОЇ ‫ ﻳﻜﺠﺎﻳﻲ‬якљоя, якљояшуда, љамъшуда,
маљмўъ.
ЯКЉОН ‫ ﻳﻜﺠﺎن‬маљ. якдил, муттањид: якдилу
якљон будан.
ЯКЉОНИБА ‫ ﻳﻜﺠﺎﻧﺒﻪ‬яктарафа, нопурра, ѓайри-
мунсифона: якљониба бањо додан.
ЯКЉОЯ ‫ ﻳﻜﺠﺎﻳﻪ‬1. бо њам, дар як љо: якљоя кор
кардан. 2. дар якљо, якбора, љамъан. 3. якшу-
да, муттањидшуда; якљоя кардан як кардан,
љамъ кардан; якљоя шудан љамъ шудан,
муттањид гаштан.
ЯКЉОЯГЇ ‫ ﻳﻜﺠﺎﻳﮕﻲ‬њамакаса, њама якбора;
њамроњ бо дигарон; дар якљоягї бо...
ЯКЉОЯКУНАНДА ‫ ﻳﻜﺠﺎﻳﻪﻛﻨﻨﺪه‬њама кас ё њамаи
чизњоро бо њам якљо кунанда; муттањидку-
нанда, он чи ё он ки њамаро бо њам меорад.
ЯКЉОЯШАВЇ ‫ ﻳﻜﺠﺎﻳﻪﺷﻮي‬бо њам муттањид шу-
дан, дар як љо љамъ шудан.
ЯКЉЎР ‫ ﻳﻜﺠﻮر‬якхела, яксохт, якшакл.
ЯКШАБЇ ‫ ﻳﻜﺸﺒﻲ‬як шаб-як шаб, њар кас як
шабї: якшабї посбонї кардан.
ЯКШАВЇ ‫ ﻳﻚﺷﻮي‬як шудан, иттињод кардан,
муттањид гаштан.
ЯКШАКЛА ‫ ﻳﻚﺷﻜﻠﻪ‬ниг. якхела.
ЯКШАКЛЇ ‫ ﻳﻚﺷﻜﻠﻲ‬якхелагї, њамшакл.
ЯКШАНБЕ ‫ ﻳﻚﺷﻨﺒﻪ‬номи рўзи охири њафта, ки
пас аз шанбе меояд.
ЯКШАНБЕГЇ ‫ ﻳﻚﺷﻨﺒﮕﻲ‬мансуб ба якшанбе.
ЯКШОХА ‫ ﻳﻚﺷﺎﺧﻪ‬1. дорои як шох, чизе ки як
шох дорад. 2. ба як сў моилшуда, яктарафа,
каљ гузошташуда (доир ба каллапўш).
ЯЌА ‫ ﻳﻘﻪ‬ниг. яха.
ЯЌЗОН а. ‫ ﻳﻘﻈﺎن‬бедор, њушёр.
ЯЌИН а. ‫ ﻳﻘﻴﻦ‬1. дониши даќиќ дар бораи чизе,
чизи возењ ва собитшуда; бешубњаву гумон.
2. бегуфтугў, бечунучаро, њатман; ба яќин бе
њељ шубња, бе хато, аниќ; яќин гаштан рав-
шан шудан, итминон пайдо шудан; яќин
доштан бовар кардан, боварї њосил кардан;
яќин донистан боварї њосил кардан, хуб до-
ниста гирифтан; яќин кардан бовар кардан,
итминон пайдо кардан; яќин њосил кардан
боварї њосил кардан, итминон пайдо кар-
дан; яќин њосил шудан боварї пайдо шудан,
эътимод пайдо гаштан.
ЯЌИНАН а. ً‫ ﻳﻘﻴﻨﺎ‬бешубња, бо боварии комил,
комилан дуруст, бо эътимоди муайян.
ЯЌИНЇ ‫ﻳﻘﻴﻨﻲ‬ дурустї, эътимоднокї,
боитминонї.
ЯЌТИН а. ‫ ﻳﻘﻄﻴﻦ‬бот. растание, ки танаи дарози
дар рўи замин пањну густурда дорад, аз
ќабили бодиринг ва каду.
ЯЛ ‫ ﻳﻞ‬кит. пањлавон, далер, шуљоъ.
ЯЛА ‫ ﻳﻠﻪ‬кушода, боз; яла кардан кушодан, боз
кардан; яла шудан кушода шудан; дањон яла
шуда мондан маљ. сахт њайрон шудан.
ЯЛАВ ‫ ﻳﻠﻮ‬гуфт. байраќ, ливо.
ЯЛАГАРД ‫ ﻳﻠﻪﮔﺮد‬дар тирамоњ, баъд аз ѓундош-
тани њосил ба заминњои кишт барои чаро сар
додани њайвонот.
ЯЛАЌЌОС ‫ ﻳﻠﻘّﺎس‬калимаи тасвирї якбора тоф-
тани чизи дурахшон ва шаффоф: ялаќќос за-
дан.
ЯЛАЌЌОСЇ ‫ﻳﻠﻘّﺎﺳﻲ‬ дурахшон, шаффоф, љило-
дињанда.
 – 689 –
ЯЛАЌ-ЯЛАЌ ‫ ﻳﻠﻖﻳﻠﻖ‬калимаи тасвирї паси њам
љило дода тофтани чизњои дурахшон.
ЯЛАЛЇ//ЯЛЛАЛЇ ‫ ﻳﻠﻠﻲ‬овоз ё бонгу фарёде, ки
дар њолати хушї, айшу ишрат ва кайфу сафо
бароварда мешавад; ялалї ялло ниг. ялла-
ялло; ◊ аз ялалї во кардан тарк кардани ай-
шу ишрат.
ЯЛАМА т. ‫ ﻳﻠﻤﻪ‬хўр., гуфт. 1. хўроки биринљї
назар ба мастоба ѓафстар. 2. маљ. одами суст.
ЯЛАНГ ‫ ﻳﻠﻨﮓ‬гуфт. замини кушоди холї аз
иморат ва кишт; яланг-яланг гаштан гуфт.
бењуда ва бекор гаштан.
ЯЛАНГЇ ‫ﻳﻠﻨﮕﻲ‬ ниг. яланг; љои ялангї майдони
кушод.
ЯЛДАРРОС ‫اس‬‫ ﻳﻠﺪر‬калимаи тасвирї дурахш,
љило, тобиши чизњои шаффоф: ялдаррос за-
дан, ялдаррос кардан.
ЯЛДАР-ЯЛДАР ‫ ﻳﻠﺪرﻳﻠﺪر‬калимаи тасвирї љило,
дурахш, тобиши такрории чизњои шаффоф;
ялдар-ялдар кардан дурахшидан, љило додан.
ЯЛДО ‫ ﻳﻠﺪا‬шаби аз њама дарозтарини сол, ки ба
шаби 22 декабр рост меояд: шаби ялдо.
ЯЛЛА-ЯЛЛО ّ‫ ﻳﻠّﻪﻳﻼ‬1. наќароти сурудњои халќї;
сурудхонии ваќтхушона. 2. кайфу сафо (бо
суруд); ялла-ялло карда гаштан кайф карда
фориѓболона гаштан.
ЯЛМОЃУЗ ‫ ﻳﻠﻤﺎﻏﺰ‬гуфт. 1. љонвари афсонавии
пурхўри носер. 2. маљ. одами бад, ки мисли
он чизи афсонавї носер бошад.
ЯЛОЌ т. ‫ ﻳﻼق‬гуфт. зарфи кўњна ё кафида, ки
дар он ба саг хўрок медињанд.
ЯЛТАР-ЯЛТАР ‫ ﻳﻠﺘﺮﻳﻠﺘﺮ‬ниг. ялдар-ялдар.
ЯЛТИ ‫ ﻳﻠﺖ‬гуфт. якбора, ногоњ: ялти карда ни-
гаристан ногоњ бо дурахши якбораи чашм
нигаристан.
ЯЛТИРОС ‫ ﻳﻠﺘﻴﺮاس‬ниг. ялтос.
ЯЛТОС ‫ ﻳﻠﺘﺎس‬дурахш, љило ва тобиши чизњои
шаффоф, ки чашмро мебарад: ялтос задан,
ялтос кардан.
ЯЛТОСЇ ‫ ﻳﻠﺘﺎﺳﻲ‬дурахшанда, љилодор.
ЯЛТУР-ЮЛТУР ‫ ﻳﻠﺘﺮﻳﻮﻟﺘﺮ‬ниг. ялдар-ялдар.
ЯМ а. ‫ ﻳﻢ‬кит. бањр.
ЯПО
ЯМАНЇ ‫ ﻳﻤﻨﻲ‬мансуб ба Яман; аќиќї яманї а)
аќиќи машњур, ки аз Яман меоваранд; б) ки-
ноя аз лаби мањбуба; бурди яманї як навъ
матои хатдор, ки аз Яман меоваранд; теѓи
яманї шамшери аълосифат, ки дар Яман ме-
сохтанд.
ЯМИН а. ‫ ﻳﻤﻴﻦ‬кит. дасти рост; тарафи дасти
рост; ямину ясор тарафи росту чап.
ЯМИНАН а. ً‫ ﻳﻤﻴﻨﺎ‬дар тарафи рост ќарор дошта,
дар тарафи рост буда.
ЯМОЌ т. ‫ ﻳﻤﺎق‬порчае, ки ба чизњои дарида ва
порашуда дўхта мешавад; пина, васла,
дарбењ; ямоќ кардан дўхтан, дарбењ монда
дўхтан; ин ба вай ямоќ њам намешавад маљ.
ин дар назди вай тамоман ночиз ва нотавон
аст.
ЯМОЌДОР ‫ ﻳﻤﺎقدار‬њар чизи боямоќ, чизе ки ба
вай ямоќ андохта шуда бошад.
ЯМОЌДЎЗ ‫ ﻳﻤﺎقدوز‬он ки ба чизи дарида ямоќ
медўзад, пинадўз, дарбењандўз.
ЯМОЌДЎЗЇ ‫ ﻳﻤﺎقدوزي‬амал ва шуѓли ямоќдўз.
ЯМОЌИН ‫ ﻳﻤﺎﻗﻴﻦ‬ниг. ямоќдор.
ЯМОЌЇ ‫ ﻳﻤﺎﻗﻲ‬ямоќдор, дарбењдор.
ЯМОЌНОК ‫ ﻳﻤﺎﻗﻨﺎك‬ниг. ямоќдор.
ЯМОН а. ‫ ﻳﻤﺎن‬кит. дурахшанда, тобанда.
ЯМОНЇ ‫ ﻳﻤﺎﻧﻲ‬ниг. яманї.
ЯНВАР ‫ ﻳﻨﻮر‬номи моњи якуми солшумории ми-
лодї.
ЯНГА т. ‫ ﻳﻨﮕﻪ‬зани бародар, амак ва таѓо; келин
(нисбат ба хешони шавњар, ки дар синну сол
калон бошад).
ЯНТОЌ ‫ ﻳﻨﺘﺎق‬бот. гиёњест майдабарги хордор,
ки бештар дар биёбонњо мерўяд, хори уштур-
хўр: ба уштур янтоќ даркор бошад, гар-
данашро дароз мекунад (маќ.).
ЯНТОЌЗОР ‫ ﻳﻨﺘﺎقزار‬замине, ки дар он бештар
янтоќ мерўяд.
ЯНТОЌФУРЎШ ‫ ﻳﻨﺘﺎقﻓﺮوش‬он ки янтоќ мефурў-
шад, янтоќкаш.
ЯНТОЌФУРЎШЇ ‫ﻳﻨﺘﺎقﻓﺮوﺷﻲ‬ касбу амали
янтоќфурўш.
ЯПОН ‫ ﻳﭙﺎن‬мардуми аслии Япония.
 – 690 –
ЯПО
ЯПОНЇ ‫ ﻳﭙﺎﻧﻲ‬мансуб ба япон: забони японї. ЯРОЌДОР ‫ ﻳﺮاقدار‬ниг. силоњдор.
ЯРА ‫ ﻳﺮه‬гуфт. захм, љароњат; яраи афѓонї тиб. ЯРОЌДОРЇ ‫ ﻳﺮاقداري‬ниг. силоњдорї.
пашшахўрд(а).
ЯРОЌНОК ‫ ﻳﺮاقﻧﺎك‬ниг.мусаллањ.
ЯРАДОР ‫ ﻳﺮهدار‬захмдор; маљрўњ, он ки љароњат
ЯРОЌНОКЇ ‫ ﻳﺮاقﻧﺎﻛﻲ‬ниг. силоњдорї.
бардоштааст; ярадор шудан дар љанг ё
њодисае захмдор шудан, захм бардоштан, ЯРОЌПАРТОЇ ‫ ﻳﺮاقﭘﺮﺗﺎﻳﻲ‬ниг. силоњпартої.
љароњат бардоштан.
ЯРОЌСОЗ ‫ ﻳﺮاقﺳﺎز‬силоњсоз.
ЯРАЌОН т. ‫ﻳﺮهﻗﺎن‬ тиб. касалии зардча, зард-
ЯРОЌСОЗЇ ‫ ﻳﺮاقﺳﺎزي‬ниг. силоњсозї.
парма.
ЯРОЌФУРЎШ ‫ ﻳﺮاقﻓﺮوش‬ниг. силоњфурўш.
ЯРАЌОНЇ ‫ ﻳﺮهﻗﺎﻧﻲ‬зардшуда, зардчашуда; яра-
ќонї шудан киноя аз хазон шудан. ЯРОЌФУРЎШЇ ‫ ﻳﺮاقﻓﺮوﺷﻲ‬ниг. силоњфурўшї.
ЯРЃОЌ т. ‫ ﻳﺮﻏﺎق‬гуфт. пашмаш рехта пўсташ ЯРОЌЉАЛЛОБ ‫ ﻳﺮاقﺟﻼّب‬ниг. силоњфурўш.
намудоршуда: пўстини ярѓоќ.
ЯРОЌЉАЛЛОБЇ ‫ ﻳﺮاقﺟﻼّﺑﻲ‬ниг. силоњфурўшї.
ЯРЃУ т. ‫ ﻳﺮﻏﻮ‬кит. 1. њукм, фармон. 2. шикоят,
ЯРЧ ‫ ﻳﺮچ‬фурўравии теппа ё љарии лаби дарё дар
даъво, арзу дод. 3. мусодираи молу мулки
ваќти заминларза ё боронгарї.
касе њамчун љазо.
ЯРЧЇ ‫ ﻳﺮﭼﻲ‬мансуб ба ярч.
ЯРЃУЧОЌ т. ‫ﻳﺮﻏﻮﭼﺎق‬ гуфт. ўѓурчоќ, њовани
кўчак. ЯСАВ т. ‫ﻳﺴﻮ‬ књн. ќатор, тартиб (истилоњи
аскарї).
ЯРД англ. ‫ ﻳﺮد‬воњиди андозаи дарозї дар баъзе
кишварњо баробари 91,5 см. ЯСАВУЛ//ЯСОВУЛ т. ‫ﻳﺴﺎول‬//‫ ﻳﺴﻮل‬таър. хид-
матгори дарбори амир, њоким ва мансабдори
ЯРЛИЃ т. ‫ ﻳﺮﻟﻴﻎ‬ниг. ярлиќ.
калон, ки чўб ва яроќ гирифта тартиб нигоњ
ЯРЛИЌ т. ‫ ﻳﺮﻟﻴﻖ‬1. таър. фармони подшоњї. 2. медошт ва дар сафар њамроњї мекард.
фармон барои додани мансаб, рутба, номаи
ЯСАВУЛБОШЇ//ЯСОВУЛБОШЇ
фахрї, номаи имтиёз ва ѓ. 3. тамѓаи мол, ки
дар он таърих, навъ, миќдор ва нархаш на-
‫ﻳﺴﺎولﺑﺎﺷﻲ‬//‫ ﻳﺴﻮلﺑﺎﺷﻲ‬таър. сардори ясавулон
дар дарбори амир ва њокимон.
вишта мешавад, ярлиѓ.
ЯСИР а. ‫ ﻳﺴﻴﺮ‬кит. сањл, осон.
ЯРЛИЌДОР ‫ ﻳﺮﻟﻴﻖدار‬кит. он ки аз хон мансаб ё
номаи имтиёзе гирифтааст. ЯСИРАК ‫ ﻳﺴﻴﺮك‬яке аз воњидњои хурди ченаки
вазн.
ЯРМА ‫ ﻳﺮﻣﻪ‬ѓалладонаи нимкўфти муќашшар:
оши ярма, ярмаи ќўноќин. ЯСО а. ‫ ﻳﺴﺎ‬књн. љазо, ќассос.
ЯРМАРКА р. ‫ ﻳﺮﻣﺮﻛﻪ‬бозори калон, ки барои ЯСОВУЛ т. ‫ ﻳﺴﺎول‬ниг. ясавул.
намоиш ва фурўхтани молњо дар ваќтњои
ЯСОВУЛБОШЇ т. ‫ ﻳﺴﺎولﺑﺎﺷﻲ‬ниг. ясавулбошї.
муайян ташкил карда мешавад, бозори
фурўши чизе: ярмаркаи мањсулоти кишо- ЯСОВУЛЇ ‫ ﻳﺴﺎوﻟﻲ‬кит. бахшиши махсуси хурд,
варзї. хизматонаи ясавулон, умуман инъоми ночиз.
ЯРОВУЛ т. ‫ ﻳﺮاول‬ќисми пешоњанг ва посбонии ЯСОВУЛХОНА ‫ ﻳﺴﺎولﺧﺎﻧﻪ‬таър. постгоњ, хона-
лашкар. чае барои осоиши ясавулон.
ЯРОЌ т.-м. ‫ ﻳﺮاق‬ниг. силоњ. ЯСОЌ т. ‫ ﻳﺴﺎق‬књн. ќоида, ќонун, тартиб; чўби
ясоќ чўби љазо, чўбе, ки бо он гунањкорро
ЯРОЌБАДАСТ ‫ ﻳﺮاقﺑﺪﺳﺖ‬ниг. силоњбадаст.
љазо медињанд.
ЯРОЌБАРДОР ‫ ﻳﺮاقﺑﺮدار‬књн. дар гузашта дар
кишварњои Ѓарб пањлавонони номї барои
ЯСОЌЇ т. ‫ﻳﺴﺎﻗﻲ‬ кит. аскарбача, љанговари
љавон.
аслињабарї бо худ одами махсус доштанд;
ниг. силоњбардор. ЯСР а. ‫ ﻳﺴﺮ‬кит. чап, тарафи чап.
 – 691 –
ЯСОР а. ‫ ﻳﺴﺎر‬кит. тарафи дасти чап.
ЯСОРАН а. ً‫ ﻳﺴﺎرا‬аз тарафи чап ќароргирифта.
ЯТИМ а. ‫ ﻳﺘﻴﻢ‬1. бачаи бепадару бемодар, саѓир;
ятим кардан аз падару модар мањрум карда-
ни кўдак; ятим мондан бе падару модар мон-
дан. 2. књн. хидматгори корњои кишоварзї,
ки солона ё моњона нигоњ дошта мешуд, бат-
рак.
ЯТИМАК ‫ ﻳﺘﻴﻤﻚ‬ятимбача, ятимча.
ЯТИМБАЧА ‫ ﻳﺘﻴﻢﺑﭽﻪ‬1. бачае, ки ятим аст, яти-
мак. 2. батракбача, хидматгорбача.
ЯТИМДОР ‫ ﻳﺘﻴﻢدار‬књн. беваи кўдакдор.
ЯТИМДУХТАР ‫ ﻳﺘﻴﻢدﺧﺘﺮ‬духтари бе падару мо-
дар калоншуда.
ЯТИМЇ ‫ ﻳﺘﻴﻤﻲ‬1. бепадару бемодар будан, са-
ѓирї. 2. ятим шуда кор кардан, хидматкорї,
батракї.
ЯТИММОНДА ‫ ﻳﺘﻴﻢﻣﺎﻧﺪه‬он ки падар ё модар ва
ё њар дуяш вафот карданд.
ЯТИМОНА ‫ﻳﺘﻴﻤﺎﻧﻪ‬ монанди ятим: дар вазъияти
ятимона.
ЯТИМПАРВАР ‫ ﻳﺘﻴﻢﭘﺮور‬ѓамхори ятим.
ЯТИМХОНА ‫ ﻳﺘﻴﻢﺧﺎﻧﻪ‬1. књн. паноњгоњи ятимон,
хонаи нигоњубини ятимон. 2. хидматгорхона,
хонаи истиќомати батракњои хидматгор дар
њавлињои одамони доро.
ЯТИМШУДА ‫ ﻳﺘﻴﻢﺷﺪه‬ниг. ятиммонда.
ЯТИМЧА ‫ ﻳﺘﻴﻤﭽﻪ‬ниг. ятимак.
ЯТИМНАВОЗ ‫ ﻳﺘﻴﻢﻧﻮاز‬навозиши ятимон, мењр-
убонї ва парастиши кўдакони ятим.
ЯТОЌ т. ‫ ﻳﺘﺎق‬посбонї, муњофизат.
ЯТОЌДОР ‫ ﻳﺘﺎقدار‬кит. посбон, нигањбон, пос-
дор, муњофиз.
ЯТОЌДОРЇ ‫ﻳﺘﺎقداري‬ кит. посбонї, нигањбонї,
посдорї.
ЯТОЌЇ ‫ ﻳﺘﺎﻗﻲ‬кит. посбон, муњофиз, нигањбон.
ЯХ ‫ ﻳﺦ‬оби аз шиддати хунукї басташуда, оби
афсурда; ях бастан (кардан) а) ба ях табдил
ёфтани об ва ѓ.; б) бисёр хунук хўрдан; ях ба-
рин шудан а) бисёр хунук шудан; б) њарорати
гармиро гум кардан.
ЯХИ
ЯХАК ‫ ﻳﺨﻚ‬1. яхпора; яхи тунук. 2. як навъ
њалво; њалвои яхак. 3. як навъ атр; атри яхак.
4. навъе аз себ.
ЯХБАНД ‫ ﻳﺨﺒﻨﺪ‬яхбаста, яхгирифта (аз шиддати
хунукї).
ЯХБАНДЇ ‫ ﻳﺨﺒﻨﺪي‬ях бастан, ях кардан (аз шид-
дати хунукї).
ЯХБАНДОН ‫ ﻳﺨﺒﻨﺪان‬шиддати сармои зимистон,
ки њам чиз ях мебандад, яхбандие, ки њатто
рањњо мисли шиша мегарданд.
ЯХБАСТА ‫ ﻳﺨﺒﺴﺘﻪ‬сифати феълии замони гузаш-
та аз ях бастан; яхкарда, ба ях табдилёфта,
бо ях пўшидашуда: Уќёнуси яхбастаи
шимолї.
ЯХБАСТАГЇ ‫ ﻳﺨﺒﺴﺘﮕﻲ‬шакли дигари сифати
феълии замони гузаштаи яхбаста; яхбандии
умумї ва тўлонї.
ЯХБОЗ ‫ ﻳﺨﺒﺎز‬он ки дар рўйи ях бозї ё раќс ме-
кунад.
ЯХБОЗЇ ‫ ﻳﺨﺒﺎزي‬амали яхбоз.
ЯХБУР ‫ ﻳﺨﺒﺮ‬1. он ки кораш буридани яхњост. 2.
асбоби махсус барои буридану пора кардани
ях.
ЯХБУРЉА ‫ ﻳﺨﺒﺮﺟﻪ‬љои шикастагии ях (барои
обгирї); љои шикофи яхи рўи њавз, дарё ва ѓ.
ЯХДОН I ‫ ﻳﺨﺪان‬сандуќи чармин, ки дар он ашёи
гуногун нигоњ дошта мешавад.
ЯХДОН II ‫ ﻳﺨﺪان‬1. љои нигоњ доштани ях, анбо-
ри ях, яххона. 2. љињози махсус барои хунук
нигоњ доштани хўрданињо, ки дар он
дастгоњи хунуккунанда шинонда шудааст,
яхчол.
ЯХДОНДОР ‫ ﻳﺨﺪاندار‬љой ва ё воситаи наќлиёт,
ки бо яхдон муљањњаз гаштааст: вагони ях-
дондор.
ЯХДОР ‫ ﻳﺨﺪار‬он чи дар таркибаш ях дорад, бо
ях омехташуда.
ЯХЗАДА ‫ ﻳﺨﺰده‬сифати феълии замони гузашта
аз ях задан; сахт сармозада, яхбаста.
ЯХЗАДАГЇ ‫ ﻳﺨﺰدﮔﻲ‬шакли дигари сифати феъ-
лии замони гузашта аз яхзада; яхкарда, сахт
хунук зада.
ЯХИН ‫ ﻳﺨﻴﻦ‬яхдор; бо ях пўшондашуда, яхбаста:
 – 692 –
ЯХЗ
ќуллањои яхин.
ЯХЗОР ‫ ﻳﺨﺰار‬љуѓр. љои бисёрии ях, љой ва мако-
ни ях, љойњои саросар яхбаста, яхистон.
ЯХИСТОН ‫ ﻳﺨﺴﺘﺎن‬љойњои саросар бо ях пўши-
дашуда, макони ях.
ЯХЇ ‫ ﻳﺨﻲ‬мансуб ба ях; моњињои яхї.
ЯХКАРДА ‫ ﻳﺦﻛﺮده‬ниг. яхбаста: оби яхкарда, за-
мини яхкарда.
ЯХКУНАК ‫ ﻳﺨﻜﻨﻚ‬1. як ќисми яхдон II, 2. 2. љи-
њози махсус барои истењсоли ях.
ЯХКУНОНЇ ‫ ﻳﺨﻜﻨﺎﻧﻲ‬тарзи бавоситаи ях кар-
дан; ях кунонидан.
ЯХКЎБ ‫ ﻳﺦﻛﻮب‬1. асбоби яхшиканї. 2. яхкўбан-
да, шиканандаи ях.
ЯХКЎМА ‫ ﻳﺨﻜﻮﻣﻪ‬ниг. яхтўда.
ЯХКЎЧ ‫ ﻳﺦﻛﻮچ‬аз гармї об шуда њаракат карда-
ни пиряхњо.
ЯХЛАХШАК ‫ ﻳﺨﻠﺨﺸﻚ‬ниг. яхмола.
ЯХМАЙДАКУНАК ‫ ﻳﺦﻣﻴﺪهﻛﻨﻚ‬ниг. яхкўб.
ЯХМАН(АК) ‫ﻳﺨﻤﻨﻚ‬//‫ ﻳﺨﻤﻦ‬лањљ. растании бут-
тагї, ки меваи хурди олуболумонанди сурхи
туршак дорад.
ЯХМОЛ ‫ ﻳﺦﻣﺎل‬ниг. яхмолак.
ЯХМОЛА ‫ ﻳﺦﻣﺎﻟﻪ‬ниг. яхмолак.
ЯХМОЛАК ‫ ﻳﺦﻣﺎﻟﻚ‬ба рўи ях давида лаѓжида
бозї кардан; ба пой асбоби яхмолакпарї
баста рўи ях давидан: яхмолак паридан, ях-
молак рафтан.
ЯХМОЛАКБОЗЇ ‫ ﻳﺦﻣﺎﻟﻚﺑﺎزي‬ниг. яхмолак.
ЯХМОЛАКПАРЇ ‫ ﻳﺦﻣﺎﻟﻚﭘﺮي‬яхмолакбозї, рў-
рўи ях бозї кардан.
ЯХМОС ‫ ﻳﺨﻤﺎس‬хўрдании мисли ях хунук, ки аз
ширу шакар тайёр мекунанд, бастанї, шир-
ях.
ЯХМОСФУРЎШ ‫ﻳﺨﻤﺎسﻓﺮوش‬ он ки яхмос ме-
фурўшад.
ЯХМОСФУРЎШЇ ‫ ﻳﺨﻤﺎسﻓﺮوﺷﻲ‬1. амал ва кори
яхмосфурўш. 2. љой ва макони фурўши ях-
мос: дўкони яхмосфурўшї.
ЯХНЇ ‫ ﻳﺨﻨﻲ‬1. гўшти љўшонида ё дар равѓан
пухтаи сардшуда: гўшти яхнї, мурѓи яхнї. 2.
љои хунук кардашуда, љои сард.
ЯХНОГИР ‫ ﻳﺦﻧﺎﮔﻴﺮ‬он чи чизи моеъро аз ях кар-
дан эмин медорад, зидди ях.
ЯХОБ ‫ ﻳﺨﺎب‬1. оби мисли ях хунук, оби бисёр ху-
нук. 2. оби бо ях хунук кардашуда. 3. обе, ки
дар баъзе љойњо дар зимистон ба замини
кишт медињанд: яхоб додан, яхоб мондан; ба
дил яхоб (оби хунук) задан тамоман ноумед
шудан.
ЯХОБА ‫ ﻳﺨﺎﺑﻪ‬ниг. яхоб.
ЯХОБДОН ‫ ﻳﺨﺎبدان‬1. љои яхоб, зарфи яхобанд-
озї. 2. нињоят хунук, бисёр сард.
ЯХОБЇ ‫ ﻳﺨﺎﺑﻲ‬меваи тар, ки дар тобистон дар
љои хунук ва ё бо ях нигањ дошта мешавад.
ЯХОБМОНЇ ‫ ﻳﺨﺎبﻣﺎﻧﻲ‬яхоб мондан, яхобдињї
(ба замини кишт).
ЯХОБФУРЎШ ‫ﻳﺨﺎبﻓﺮوش‬ он ки яхоб мефурў-
шад.
ЯХОБХЎРДА ‫ ﻳﺨﺎبﺧﻮرده‬замини дар зимистон
об додашуда.
ЯХОЛУД ‫ ﻳﺦآﻟﻮد‬махлут бо ях, омехта бо ях; он
чи ќисме аз он ях бастааст.
ЯХПАРАК ‫ ﻳﺦﭘﺮك‬ниг. яхмолак.
ЯХПАРЧА ‫ ﻳﺦﭘﺮﭼﻪ‬яхреза, реза ва пораи ях.
ЯХПИР ‫ ﻳﺨﭙﻴﺮ‬яхњои чандинсола, пиряхи дар
муддати чандин солњо њосилшуда дар
кўњсори баланд; пирях, лозар.
ЯХПОРА//ЯХПОРЧА ‫ﻳﺨﭙﺎرﭼﻪ‬//‫ﻳﺨﭙﺎره‬ пораи ях,
яхреза.
ЯХПЎШ ‫ ﻳﺦﭘﻮش‬љое, ки таги ях мондааст:
ќуллањои яхпўш.
ЯХРАВ ‫ ﻳﺦرو‬оби бо ях равон дар зимистон ё
аввали бањор.
ЯХРЕЗА ‫ ﻳﺦرﻳﺰه‬порањои майдаи ях.
ЯХСОЗЇ ‫ ﻳﺦﺳﺎزي‬ях њосил кардан.
ЯХТАРОШ ‫ ﻳﺦﺗﺮاش‬он ки ях метарошад.
ЯХТАРОШАК ‫ ﻳﺦﺗﺮاﺷﻚ‬асбоби тешамонанди
дамаш аррашакл, ки бо он яхро тарошида
реза мекунанд.
ЯХТЕША ‫ ﻳﺦﺗﻴﺸﻪ‬яхзанак, яхмайдакунак.
ЯХТЎДА ‫ ﻳﺦﺗﻮده‬дар бањрњои ќутби шимол љамъ
 – 693 –
ва ѓарам шудани яхњо.
ЯХХОНА ‫ ﻳﺦﺧﺎﻧﻪ‬хоначаи зеризаминии сард, ки
дар он чизњои хўроквориро аз вайрон шудан
нигоњ медоранд.
ЯХЧА ‫ ﻳﺨﭽﻪ‬1. яхреза, яхпарча, жолаи яхин. 2.
ќабати тунуки яхи рўи об.
ЯХЧАБАНДЇ ‫ ﻳﺨﭽﻪﺑﻨﺪي‬ниг. яхбандї.
ЯХЧОЛ ‫ ﻳﺨﭽﺎل‬тањхонаи нињоят хунук, замин-
кани яхин; яхдон.
ЯХШИКАН ‫ ﻳﺦﺷﻜﻦ‬он чи яхро мешиканад, яхро
шикофанда: киштии яхшикан.
ЯХШИКАНЇ ‫ ﻳﺦﺷﻜﻨﻲ‬яхро шикастан; ќобили-
яти ях шикастан.
ЯХШОРА ‫ ﻳﺨﺸﺎره‬фурўравии ях.
ЯХШУДА ‫ﻳﺦﺷﺪه‬ ба ях табдилшуда: газњои ях-
шуда.
ЯЊУД ‫ ﻳﻬﻮد‬ниг. яњудї.
ЯЊУДИЯТ ‫ﻳﻬﻮدﻳﺖ‬ расму оини яњудиён, дини
яњудиён.
ЯЊУДЇ ‫ ﻳﻬﻮدي‬мансуб ба халќи яњудї; банї Ис-
роил, исроилї: забони яњудї; халќи яњудї.
ЯШБ ‫ ﻳﺸﺐ‬ниг. яшм.
ЯШК ‫ ﻳﺸﻚ‬дандони тез ва калони пешини њай-
вонњои бузург ва даранда, ашк, ноб.
ЯШМ ‫ ﻳﺸﻢ‬як хел санги сафеди сабзтоби шаф-
фофи гаронбањо, ки барои ороиши деворњо
ва сохтани асбобу зарфњо истифода меша-
вад.
ЯШМ
ЯШМИН ‫ ﻳﺸﻤﻴﻦ‬ниг. яшмї: пиёлањои яшмин.
ЯШМЇ ‫ ﻳﺸﻤﻲ‬аз яшм сохташуда.
ЯШШИЌ т. ‫ ﻳﺸّﻴﻖ‬гуфт. гўшти беравѓан, гўшти
моли хароб.
ЯЪНЕ а. ‫ ﻳﻌﻨﻲ‬калимае, ки пеш аз љумла ё ибораи
тафсилї меояд: 1. маънояш ин аст ки..., маъ-
нои маќсудї ин аст ки; хулоса. 2. ба њамин
тариќ, тавре ки маълум аст..., тавре ки дида
мешавад.
ЯЪС а. ‫ ﻳﺄ س‬маъюсї, ѓамгинї, ноумедї.
ЯЪСОВАР ‫ ﻳﺄسآور‬маъюсиовар, андўњовар.
ЯЪСОМЕЗ ‫ ﻳﺄسآﻣﻴﺰ‬ноумед, маъюс.
ЯЪСУБ а. ‫ ﻳﻌﺴﻮب‬маликаи занбўри асал.
ЯЪСШИКАН ‫ ﻳﺄسﺷﻜﻦ‬кит. барњамдињандаи
ноумедї, аз дил барандаи ѓаму андўњ.
ЯЪЌУБ а. ‫ ﻳﻌﻘﻮب‬1. кабк. 2. номи яке аз пайѓам-
барони банї-Исроил (яњудиён), ки падари
Юсуф буд.
ЯЪЌУБЇ ‫ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ‬1. пайрави Яъќуб, пайрави маз-
њаби яъќуб. 2. маљ. мењрубонї, дўстдорї.
ЯЪЉУЉ а. ‫ ﻳﻌﺠﻮج‬1. дар ривоятњо навъе аз мах-
луќот, ки Яъљуљу Маъљуљ низ мегўянд ва
бадкора њисоб меёбад. 2. ќавме, ки аз
сершуморї дар љанг маѓлубнашаванда буда,
гўё Искандар барои лашкари онњо садде со-
хта будааст.
ЯШМА ‫ ﻳﺸﻤﻪ‬пўсти хоми сафед, ки бо даст мо-
лида пардоз мекунанд.
МИФТОЊИ ВОЖАЊОИ ФАРЊАНГ
БО АЛИФБОИ АРАБИАСОСИ
ТОЉИКЇ

‫ﻣﻔﺘﺎح واژﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎ اﻟﻔﺒﺎي ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺎس ﺗﺎﺟﻴﻜﻲ‬

Алифбои арабиасоси тољикї ва њуруфи кириллии
мутобиќи он
‫اﻟﻔﺒﺎي ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺎس ﺗﺎﺟﻴﻜﻲ و ﺣﺮوف ﻛﺮﻳﻠّﺊ ﻣﻄﺎﺑﻖ آن‬

‫ آ‬о ‫ ذ‬з ‫غ‬ ѓ

‫ ا‬и,э,у,ў ‫ر‬ р ‫ ف‬ф
‫ ب‬б ‫ز‬ з ‫ق‬ ќ
‫پ‬ п ‫ ژ‬ж ‫ ك‬к
‫ ت‬т ‫ س‬с ‫گ‬ г
‫ ث‬с ‫ ش‬ш ‫ل‬ л
‫ ج‬љ ‫ ص‬с ‫م‬ м
‫ چ‬ч ‫ ض‬з ‫ن‬ н
‫ ح‬њ ‫ط‬ т ‫و‬ в,у,ў
‫ خ‬х ‫ظ‬ з ‫ه‬ њ
‫ د‬д ‫ع‬ ъ ‫ي‬ и,е,й
 обдавак ‫آﺑﺪوك‬ обйективизм ‫آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮﻳﺰم‬ обтаќсимкунак ‫آﺑﺘﻘﺴﻴﻤﻜﻨﻚ‬
обдида ‫آﺑﺪﻳﺪه‬
оброн ‫آﺑﺮان‬
обафкан ‫آباﻓﻜﻦ‬
оболуд ‫آبآﻟﻮد‬
обталошї ‫آﺑﺘﻼﺷﻲ‬
обљав//обиљав ‫آﺑﺠﻮ‬//‫آﺑﺠﻮ‬ ‫ا‬،‫آ‬
обронї ‫آﺑﺮاﻧﻲ‬ обандоз ‫آباﻧﺪاز‬ обљувоз ‫آﺑﺠﻮاز‬
оброња ‫آﺑﺮاﻫﻪ‬ обандозї ‫آباﻧﺪازي‬ обчўб ‫آﺑﭽﻮب‬ о I‫آ‬
образ ‫آﺑﺮز‬ обандом ‫آباﻧﺪام‬ обхона ‫آﺑﺨﺎﻧﻪ‬ о II‫آ‬
образофарї ‫آﺑﺮزآﻓﺮي‬ обљаббак ‫اﺑﺠﺒﻚ‬ обхок ‫آﺑﺨﺎك‬ о(й) (‫آ)ي‬
образнок ‫آﺑﺮزﻧﺎك‬ обљањї ‫آﺑﺠﻬﻲ‬ обхокї ‫آﺑﺨﺎﻛِﻲ‬ об І‫آب‬
обрасонї ‫آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ‬ обљў(й) (‫آﺑﺠﻮ)ي‬ обхоњ ‫آﺑﺨﻮاه‬ об II‫آب‬
обрасида ‫آﺑﺮﺳﻴﺪه‬ обљўш ‫آﺑﺠﻮش‬ обдода I‫آﺑﺪاده‬ обо ‫آﺑﺎ‬
обрафтор ‫آﺑﺮﻓﺘﺎر‬ ‫آﺑﺠﻮﺷﻔﺮوﺷﻲ‬//‫آﺑﺠﻮﺷﻔﺮوﺷﻲ‬ обдода II‫آﺑﺪاده‬ обод ‫آﺑﺎد‬
обранг ‫ آﺑﺮﻧﮓ‬обиљўшфурўшї//обљўшфуршї обдармонї ‫آﺑﺪرﻣﺎﻧﻲ‬ ободкунї ‫آﺑﺎدﻛﻨﻲ‬
обрања ‫آﺑﺮﻫﻪ‬ обљўшонак ‫آب ﺟﻮﺷﺎﻧﻚ‬ обдандон ‫آﺑﺪﻧﺪان‬ ободон ‫آﺑﺎدان‬
обрав ‫آﺑﺮو‬ обљўшон ‫آب ﺟﻮﺷﺎن‬ обдўстї ‫آﺑﺪوﺳﺘﻲ‬ ободонї ‫آﺑﺎداﻧﻲ‬
обрўдор ‫آﺑﺮودار‬ обљўшонак ‫آب ﺟﻮﺷﺎﻧﻚ‬ обшуш ‫آﺑﺸﺶ‬ ободонидан ‫آﺑﺎداﻧﻴﺪن‬
обрў(й) (‫آﺑﺮو)ي‬ обча ‫آﺑﭽﻪ‬ обшеб ‫آﺑﺸﻴﺐ‬ ободсозї‫آﺑﺎدﺳﺎزي‬
обрўба(к) ‫آﺑﺮوﺑﻚ‬ обчакорї ‫آﺑﭽﻪﻛﺎري‬ обшиша ‫آﺑﺸﻴﺸﻪ‬ ободгар‫آﺑﺎدﮔﺮ‬
обрўманд ‫آﺑﺮوﻣﻨﺪ‬ обчакор ‫آﺑﭽﻪﻛﺎر‬ обталаб ‫آﺑﻄﻠﺐ‬ ободнишин ‫آﺑﺎدﻧﺸﻴﻦ‬
обрўмандї ‫آﺑﺮوﻣﻨﺪي‬ обчин ‫آﺑﭽﻴﻦ‬ обфурўш ‫آﺑﻔﺮوش‬ ободї ‫آﺑﺎدي‬
обрўнок ‫آﺑﺮوﻧﺎك‬ обчинак ‫آﺑﭽﻴﻨﻚ‬ обфурўшї ‫آﺑﻔﺮوﺷﻲ‬ обошно‫ﺷﻨﺎ‬Ĥ‫آﺑ‬
обрез ‫ آﺑﺮﻳﺰ‬обхаст//обхуст‫آﺑﺨﻮﺳﺖ‬//‫آﺑﺨﺴﺖ‬ ‫آباﻓﺸﺎر‬//‫آﺑﻔﺸﺎر‬ обон‫آﺑﺎن‬
обрезак ‫اﺑﺮﻳﺰك‬ обхор ‫آﺑﺨﻮار‬ обфишор//обафшор обанбор ‫آب اﻧﺒﺎر‬
обпаз ‫آبﭙز‬ обхора ‫آﺑﺨﻮاره‬ обќанд ‫آﺑﻘﻨﺪ‬ обонмоњ‫آﺑﺎﻧﻤﺎه‬
обзо ‫آﺑﺰا‬ обхўр ‫آﺑﺨﻮر‬ обкост‫آﺑﻜﺎﺳﺖ‬ оббо‫ﺎ‬‫آﺑ‬
обзан ‫آﺑﺰن‬ обхўрда ‫آﺑﺨﻮرده‬ обкаду‫آﺑﻜﺪو‬ обої‫آﺑﺎﺋﻲ‬
обсол ‫آﺑﺴﺎل‬ обхўра ‫آﺑﺨﻮره‬ обкурта‫آﺑﻜﺮﺗﻪ‬ оббоз ‫آﺑﺒﺎز‬
обсабз(а) (‫آﺑﺴﺒﺰ)ه‬ обхўрак ‫آﺑﺨﻮرك‬ обкаш‫آﺑﻜﺶ‬ оббозї‫آبﺑﺎزي‬
обистан ‫آﺑﺴﺘﻦ‬ обхўрї ‫آﺑﺨﻮري‬ обкишт‫آﺑﻜﺸﺖ‬ оббозидорї‫آبﺑﺎزيداري‬
обистанї ‫آﺑﺴﺘﻨﻲ‬ обхез ‫آﺑﺨﻴﺰ‬ обкўр‫آﺑﻜﻮر‬ оббар ‫آﺑﺒﺮ‬
обсанљ ‫آﺑﺴﻨﺞ‬ обхезї ‫آﺑﺨﻴﺰي‬ обгардиш ‫آﺑﮕﺮدش‬ оббаро ‫آﺑﺒﺮا‬
обшор ‫آﺑﺸﺎر‬ обид II‫آﺑﺪ‬ обгармкунанда ‫آﺑﮕﺮﻣﻜﻨﻨﺪه‬ оббадал ‫آﺑﺒﺪل‬
обшоркунї ‫آﺑﺸﺎرﻛﻨﻲ‬ обдор I‫آﺑﺪار‬ обгўштї ‫آﺑﮕﻮﺷﺘﻲ‬ оббардошта ‫آﺑﺒﺮداﺷﺘﻪ‬
обиштангоњ ‫آﺑﺸﺘﻨﮕﺎه‬ обдор II‫آﺑﺪار‬ обгун ‫آﺑﮕﻮن‬ оббардор‫آبﺑﺮدار‬
‫آﺑﺸﺤﻮ‬/‫آﺑﺸﺨﻮر‬ обдорї ‫آﺑﺪاري‬ обнабот ‫آﺑﻨﺒﺎت‬ оббардорї‫آبﺑﺮداري‬
обишхўр//обишхар//обишхор обдоѓ ‫اﺑﺪاغ‬ обнигорї‫آﺑﻨﮕﺎري‬ оббур ‫آﺑﺒﺮ‬
обшуста ‫آﺑﺸﺴﺘﻪ‬ обдон I‫آﺑﺪان‬ обнамо‫آﺑﻨﻤﺎ‬ оббурда ‫آﺑﺒﺮده‬
обшинос ‫آﺑﺸﻨﺎس‬ обдон II‫آﺑﺪان‬ обнамак ‫آﺑﻨﻤﻚ‬ оббурї ‫آﺑﺒﺮي‬
обшиносї ‫آﺑﺸﻨﺎﺳﻲ‬ обдузд ‫آﺑﺪدزد‬ обњарос ‫آﺑﻬﺮاس‬ оббанд ‫آﺑﺒﻨﺪ‬
обшаванда ‫آﺑﺸﻮﻧﺪه‬ обдаро ‫آﺑﺪرا‬ обњаросї‫آﺑﻬﺮاﺳﻲ‬ оббањо‫آﺑﺒﻬﺎ‬
обшўй ‫آﺑﺸﻮي‬ обдуздак ‫آﺑﺪزدك‬ обуранг‫آﺑﻮرﻧﮓ‬ обанбошт ‫آب اﻧﺒﺎﺷﺖ‬
обшавї ‫آﺑﺸﻮي‬ обдуздї ‫آﺑﺪزدي‬ обутоб‫آﺑﻮﺗﺎب‬ обанљир ‫آب اﻧﺠﻴﺮ‬
обширинкун(ак) (‫آﺑﺸﻴﺮﻳﻨﻜﻦ)ك‬ обдаст ‫آﺑﺪﺳﺖ‬ обутобдињї‫آﺑﻮﺗﺎﺑﺪﻫﻲ‬ обовард ‫آب آورد‬
обсофкунак ‫آﺑﺼﺎفﻛﻨﻚ‬ обдастон ‫آﺑﺪﺳﺘﺎن‬ обутобёфта‫آﺑﻮﺗﺎﺑﻴﺎﻓﺘﻪ‬ обпош ‫آﺑﭙﺎش‬
обѓалт ‫آﺑﻐﻠﺖ‬ обдаста ‫آﺑﺪﺳﺘﻪ‬ обварз‫آﺑﻮرز‬ обпар ‫آﺑﭙﺮ‬
обгоњ ‫آﺑﮕﺎه‬ обдастагардон ‫آﺑﺪﺳﺘﻪ ﮔﺮدان‬ обварзї‫آﺑﻮرزي‬ обпошак ‫آﺑﭙﺎﺷﻚ‬
обгузашта ‫آﺑﮕﺬﺷﺘﻪ‬ обдастї ‫آﺑﺪﺳﺘﻲ‬ обуравѓан‫آﺑﻮروﻏﻦ‬ обпошакбозї ‫آﺑﭙﺎﺷﻜﺒﺎزي‬
обгарої ‫آبﮔﺮاﺋﻲ‬ обида ‫آﺑﺪه‬ обуњавосанљї‫آﺑﻮﻫﻮاﺳﻨﺠﻲ‬ обпошї ‫آﺑﭙﺎﺷﻲ‬
обгардон ‫آبﮔﺮدان‬ обдињї ‫اﺑﺪﻫﻲ‬ обйект‫آﺑﺌﻴﻜﺖ‬ обпарто(в) (‫آﺑﭙﺮﺗﺎ)و‬
обгардонча ‫آبﮔﺮداﻧﭽﻪ‬ обдав ‫آﺑﺪو‬ обйектив‫آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮ‬ обпайкар ‫آﺑﭙﻴﻜﺮ‬
обгармкун(ак) ‫آبﮔﺮمﻛﻨﻚ‬ обдўст ‫آﺑﺪوﺳﺖ‬ обйективона‫آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮاﻧﻪ‬ обтоза‫آﺑﺘﺎزه‬
обгарї ‫آﺑﮕﺮي‬ обдўѓ ‫آﺑﺪوغ‬ обйективї‫آﺑﺌﻴﻜﺘﻴﻮي‬ обтарозу ‫آﺑﺘﺮازو‬

обиранг//обранг ‫آﺑﺮﻧﮓ‬/‫آﺑﻲرﻧﮓ‬
обикорї ‫آﺑﻴﻜﺎري‬
обёр ‫آﺑﻴﺎر‬
обёрї ‫آﺑﻴﺎري‬ обгинахона ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
обёришаванда ‫آﺑﻴﺎريﺷﻮﻧﺪه‬ обгинаранг ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ رﻧﮓ‬
обёрикунанда ‫آﺑﻴﺎريﻛﻨﻨﺪه‬
оппортунизм ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺰم‬‫آﭘ‬
оппортунист ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺖ‬‫آﭘ‬
оппортунистї ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬‫آﭘ‬
оптимизм ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺰم‬
оптимист ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺴﺖ‬
оптимистї ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺴﺘﻲ‬
оптика ‫آﭘﺘﻴﻜﻪ‬
оптикї ‫آﭘﺘﻴﻜﻲ‬
опера ‫آﭘﻴﺮه‬
оперативї ‫آﭘﻴﺮهﺗﻴﻮي‬
операвї ‫آﭘﻴﺮهوي‬
оперетта ‫آﭘﻴﺮﻳﺘّﻪ‬ обилагузаронї ‫آﺑﻠﻪ ﮔﺬراﻧﻲ‬
оташ ‫آﺗﺶ‬
оташароба ‫آﺗﺶاراﺑﻪ‬
оташафрўз ‫آﺗﺶاﻓﺮوز‬
оташафрўзї ‫آﺗﺶاﻓﺮوزي‬
оташафшон ‫آﺗﺶاﻓﺸﺎن‬
оташафшонї ‫آﺗﺶاﻓﺸﺎﻧﻲ‬
оташолуд ‫آﺗﺶآﻟﻮد‬
оташандоз ‫آﺗﺶاﻧﺪاز‬ обнарасида//обнорасида
оташандуд ‫آﺗﺶاﻧﺪود‬
оташангез ‫آﺗﺶاﻧﮕﻴﺰ‬
оташбор ‫آﺗﺸﺒﺎر‬
оташборон ‫آﺗﺶﺑﺎران‬
оташборї ‫آﺗﺶﺑﺎري‬
оташбоз ‫آﺗﺸﺒﺎز‬
оташбозї ‫آﺗﺸﺒﺎزي‬
оташбардор ‫آﺗﺶﺑﺮدار‬
оташбарг ‫آﺗﺶﺑﺮگ‬
оташбас ‫آﺗﺶﺑﺲ‬
оташбанд ‫آﺗﺶﺑﻨﺪ‬
оташбаён ‫آﺗﺶﺑﻴﺎن‬
оташбаёнї‫آﺗﺶﺑﻴﺎﻧﻲ‬
оташпо(й) (‫آﺗﺶﭘﺎ)ي‬
оташпод ‫آﺗﺶﭘﺎد‬
оташпора ‫آﺗﺶﭘﺎره‬
оташпошанда ‫آﺗﺶﭘﺎﺷﻨﺪه‬
оташпарон ‫آﺗﺶﭘﺮان‬
оташпараст ‫آﺗﺶﭘﺮﺳﺖ‬
оташпарастї ‫آﺗﺶﭘﺮﺳﺘﻲ‬
оташтоб ‫آﺗﺸﺘﺎب‬
оташтобовар ‫آﺗﺸﺘﺎبآور‬
оташхомўшкун ‫آﺗﺶﺧﺎﻣﻮﺷﻜﻦ‬
‫آﺗﺶﺧﺎﻣﻮشﻛﻨﻚ‬
оташхомўшкунак
– 698 –
обгирак ‫آﺑﮕﻴﺮك‬ обкашї‫آﺑﻜﺸﻲ‬ обгурез ‫آبﮔﺮﻳﺰ‬
обгирї ‫آﺑﮕﻴﺮي‬ обкашида‫آﺑﻜﺸﻴﺪه‬ обгурезї ‫آبﮔﺮﻳﺰي‬
обгина ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ‬ обканд ‫آﺑﻜﻨﺪ‬ обгаз ‫آبﮔﺰ‬
обканда ‫آﺑﻜﻨﺪه‬ обгузар ‫آﺑﮕﺬر‬
обакї ‫آﺑﻜﻲ‬ обгузаронї ‫آﺑﮕﺬراﻧﻲ‬
обгинагар ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ ﮔﺮ‬ обї I‫آﺑﻲ‬ обгўшт ‫آﺑﮕﻮﺷﺖ‬
обгинањисор ‫آﺑﮕﻴﻨﻪﺣﺼﺎر‬ обї II‫آﺑﻲ‬ обгир ‫آﺑﮕﻴﺮ‬
обгинагуњар ‫ آﺑﮕﻴﻨﻪﮔﻬﺮ‬обиранг//обранг ‫آﺑﺮﻧﮓ‬/‫آﺑﻴﺮﻧﮓ‬ обгирак ‫آﺑﮕﻴﺮك‬
обила ‫آﺑﻠﻪ‬ обикорї ‫آﺑﻴﻜﺎري‬ обгирї ‫آﺑﮕﻴﺮي‬
обилапо ‫آﺑﻠﻪ ﭘﺎ‬ обёр ‫آﺑﻴﺎر‬ обгина ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ‬
обиладор ‫آﺑﻠﻪ دار‬ обёрї ‫آﺑﻴﺎري‬ обгинахона ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
обиладорї ‫آﺑﻠﻪ داري‬ обёришаванда ‫آﺑﻴﺎرﻳﺸﻮﻧﺪه‬ обгинаранг ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ رﻧﮓ‬
обиларў(й) (‫آﺑﻠﻪ رو)ي‬ обёрикунанда ‫آﺑﻴﺎرﻳﻜﻨﻨﺪه‬ обгинагар ‫آﺑﮕﻴﻨﻪ ﮔﺮ‬
обиларез ‫آﺑﻠﻪ رﻳﺰ‬ оппортунизм ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺰم‬‫آﭘ‬ обгинањисор ‫آﺑﮕﻴﻨﻪﺣﺼﺎر‬
обилазор ‫آﺑﻠﻪ زار‬ оппортунист ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺖ‬‫آﭘ‬ обгинагуњар ‫آﺑﮕﻴﻨﻪﮔﻬﺮ‬
обилазада ‫آﺑﻠﻪ زده‬ оппортунистї ‫ﺎرﺗﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬‫آﭘ‬ обила ‫آﺑﻠﻪ‬
обилафарсо ‫آﺑﻠﻪ ﻓﺮﺳﺎ‬ оптимизм ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺰم‬ обилапо ‫آﺑﻠﻪ ﭘﺎ‬
оптимист ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺴﺖ‬ обиладор ‫آﺑﻠﻪ دار‬
обилакўбї ‫آﺑﻠﻪ ﻛﻮﺑﻲ‬ оптимистї ‫آﭘﺘﻴﻤﻴﺴﺘﻲ‬ обиладорї ‫آﺑﻠﻪ داري‬
облуљ//обилуљ ‫آﺑﻠﻮج‬ оптика ‫آﭘﺘﻴﻜﻪ‬ обиларў(й) (‫آﺑﻠﻪ رو)ي‬
обмон ‫آﺑﻤﺎن‬ оптикї ‫آﭘﺘﻴﻜﻲ‬ обиларез ‫آﺑﻠﻪ رﻳﺰ‬
обмонї ‫آﺑﻤﺎﻧﻲ‬ опера ‫آﭘﻴﺮه‬ обилазор ‫آﺑﻠﻪ زار‬
обмўрї ‫آﺑﻤﻮري‬ оперативї ‫آﭘﻴﺮه ﺗﻴﻮي‬ обилазада ‫آﺑﻠﻪ زده‬
обнобардор ‫آﺑﻨﺎﺑﺮدار‬ операвї ‫آﭘﻴﺮه وي‬ обилафарсо ‫آﺑﻠﻪ ﻓﺮﺳﺎ‬
‫آﺑﻨﺮﺳﻴﺪه‬//‫آﺑﻨﺎرﺳﻴﺪه‬ оперетта ‫آﭘﻴﺮﻳﺘّﻪ‬ обилагузаронї ‫آﺑﻠﻪ ﮔﺬراﻧﻲ‬
оташ ‫آﺗﺶ‬ обилакўбї ‫آﺑﻠﻪ ﻛﻮﺑﻲ‬
обногузар ‫آﺑﻨﺎﮔﺬر‬ оташароба ‫آﺗﺸﺎراﺑﻪ‬ облуљ//обилуљ ‫آﺑﻠﻮج‬
обногир ‫آﺑﻨﺎﮔﻴﺮ‬ оташафрўз ‫آﺗﺸﺎﻓﺮوز‬ обмон ‫آﺑﻤﺎن‬
обнок ‫آﺑﻨﺎك‬ оташафрўзї ‫آﺗﺶ اﻓﺮوزي‬ обмонї ‫آﺑﻤﺎﻧﻲ‬
обинабот ‫آﺑﻨﺒﺎت‬ оташафшон ‫آﺗﺶ اﻓﺸﺎن‬ обмўрї ‫آﺑﻤﻮري‬
обанбор ‫آﺑﻨﺒﺎر‬ оташафшонї ‫آﺗﺶ اﻓﺸﺎﻧﻲ‬ обнобардор ‫آﺑﻨﺎﺑﺮدار‬
обнўс ‫آﺑﻨﻮس‬ оташолуд ‫آﺗﺶ آﻟﻮد‬ ‫آﺑﻨﺮﺳﻴﺪه‬//‫آﺑﻨﺎرﺳﻴﺪه‬
обнўсранг ‫آﺑﻨﻮﺳﺮﻧﮓ‬ оташандоз ‫آﺗﺶ اﻧﺪاز‬ обнарасида//обнорасида
обнўсї ‫آﺑﻨﻮﺳﻲ‬ обшавї‫آﺑﺸﻮي‬ обногузар ‫آﺑﻨﺎﮔﺬر‬
обуна ‫ آﺑﻮﻧﻪ‬обширинкун(ак)(‫آﺑﺸﻴﺮﻳﻨﻜﻦ)ك‬ обногир ‫آﺑﻨﺎﮔﻴﺮ‬
обунашавї ‫آﺑﻮﻧﻪ ﺷﻮي‬ обсофкунак ‫آﺑﺼﺎﻓﻜﻨﻚ‬ обнок ‫آﺑﻨﺎك‬
обунавї ‫آﺑﻮﻧﻮي‬ обѓалт ‫آﺑﻐﻠﺖ‬ обинабот ‫آﺑﻨﺒﺎت‬
обак ‫آﺑﻚ‬ обгоњ ‫آﺑﮕﺎه‬ обанбор ‫آﺑﻨﺒﺎر‬
обкор ‫آﺑﻜﺎر‬ обгузашта ‫آﺑﮕﺬﺷﺘﻪ‬ обнўс ‫آﺑﻨﻮس‬
обкома ‫آﺑﻜﺎﻣﻪ‬ обгарої ‫آبﮔﺮاﺋﻲ‬ обнўсранг ‫آﺑﻨﻮﺳﺮﻧﮓ‬
обакон ‫آﺑﻜﺎن‬ обгардон ‫آبﮔﺮدان‬ обнўсї ‫آﺑﻨﻮﺳﻲ‬
обгурездор ‫آﺑﻜﺮﻳﺰدار‬ обгардонча ‫آبﮔﺮداﻧﭽﻪ‬ обуна ‫آﺑﻮﻧﻪ‬
обкашонї ‫آﺑﻜﺸﺎﻧﻲ‬ обгармкун(ак) ‫آبﮔﺮم ﻛﻨﻚ‬ обунашавї ‫آﺑﻮﻧﻪ ﺷﻮي‬
обкашак ‫آﺑﻜﺸﻚ‬ обгарї‫آﺑﮕﺮي‬ обунавї ‫آﺑﻮﻧﻮي‬
обкашї ‫آﺑﻜﺸﻲ‬ обгурез ‫آب ﮔﺮﻳﺰ‬ обак ‫آﺑﻚ‬
обкашида ‫آﺑﻜﺸﻴﺪه‬ обгурезї ‫آبﮔﺮﻳﺰي‬ обкор ‫آﺑﻜﺎر‬
обканд ‫آﺑﻜﻨﺪ‬ обгаз ‫آبﮔﺰ‬ обкома ‫آﺑﻜﺎﻣﻪ‬
обканда ‫آﺑﻜﻨﺪه‬ обгузар ‫آﺑﮕﺰر‬ обакон ‫آﺑﻜﺎن‬
обакї ‫آﺑﻜﻲ‬ обгузаронї ‫آﺑﮕﺰراﻧﻲ‬ обгурездор ‫آﺑﻜﺮﻳﺰدار‬
обї I‫آﺑﻲ‬ обгўшт ‫آﺑﮕﻮﺷﺖ‬ обкашонї ‫آﺑﻜﺸﺎﻧﻲ‬
обї II‫آﺑﻲ‬ обгир ‫آﺑﮕﻴﺮ‬ обкашак ‫آﺑﻜﺸﻚ‬
 – 699 –
одамхор//одамхўр очеркнавис ‫آﭼﻴﺮﻛﻨﻮﻳﺲ‬ оташкушак‫ آﺗﺸﻜﺸﻚ‬оташхомўшкунї ‫آﺗﺸﺨﺎﻣﻮﺷﻜﻨﻲ‬
одамхўрї ‫آدﻣﺨﻮري‬ охол ‫آﺧﺎل‬ оташкушї‫آﺗﺸﻜﺸﻲ‬ оташхона ‫آﺗﺸﺨﺎﻧﻪ‬
одамдузд ‫آدﻣﺪزد‬ охтан ‫آﺧﺘﻦ‬ оташбон‫آﺗﺸﺒﺎن‬ оташхў(й) (‫آﺗﺸﺨﻮ)ي‬
одамдуздї ‫آدﻣﺪزدي‬ охта ‫آﺧﺘﻪ‬ оташдењ‫آﺗﺸﺪه‬ оташхор ‫آﺗﺸﺨﻮار‬
одамдўст ‫آدمدوﺳﺖ‬ охиз ‫آﺧﺬ‬ оташфурўз‫آﺗﺸﻔﺮوز‬ оташхора ‫آﺗﺸﺨﻮاره‬
одамдўстї ‫آدمدوﺳﺘﻲ‬ охир ‫آﺧﺮ‬ оташгоњ‫آﺗﺸﮕﺎه‬ оташхорї ‫آﺗﺸﺨﻮاري‬
одамдида ‫آدﻣﺪﻳﺪه‬ охирбин ‫آﺧﺮﺑﻴﻦ‬ оташгул‫آﺗﺸﮕﻞ‬ оташхоригї ‫آﺗﺸﺨﻮارﻳﮕﻲ‬
одамрабо ‫آدﻣﺮﺑﺎ‬ охирбинї ‫آﺧﺮﺑﻴﻨﻲ‬ оташгун‫آﺗﺸﮕﻮن‬ оташдон ‫آﺗﺸﺪان‬
одамрабої ‫آدﻣﺮﺑﺎﻳﻲ‬ охирзамон ‫آﺧﺮزﻣﺎن‬ оташваш‫آﺗﺸﻮش‬ оташдам ‫آﺗﺸﺪم‬
одамсар‫آدﻣﺴﺮ‬ охур ‫آﺧﻮر‬//‫آﺧﺮ‬ оташакІ‫آﺗﺸﻚ‬ оташдињанда ‫آﺗﺸﺪﻫﻨﺪه‬
одамсанљида‫آدﻣﺴﻨﺠﻴﺪه‬ охиран ً‫آﺧﺮا‬ оташак ІV‫آﺗﺸﻚ‬ оташдида ‫آﺗﺸﺪﻳﺪه‬
одамшинос‫آدﻣﺸﻨﺎس‬ охируламр ‫آﺧﺮاﻻﻣﺮ‬ оташак ІІ‫آﺗﺸﻚ‬ оташранг ‫آﺗﺸﺮﻧﮓ‬
одамшаванда‫آدﻣﺸﻮﻧﺪه‬ охируззамон ‫آﺧﺮاﻟﺰﻣﺎن‬ оташак ІІІ‫آﺗﺸﻚ‬ оташрез ‫آﺗﺸﺮﻳﺰ‬
одамшикор‫آدﻣﺸﻜﺎر‬ охирандеш‫آﺧﺮاﻧﺪﻳﺶ‬ оташкада ‫آﺗﺸﻜﺪه‬ оташзабон ‫آﺗﺸﺰﺑﺎن‬
одамшакл‫آدﻣﺸﻜﻞ‬ охирандешї‫آﺧﺮاﻧﺪﻳﺸﻲ‬ оташї ‫آﺗﺸﻲ‬ оташзабонї ‫آﺗﺸﺰﺑﺎﻧﻲ‬
одамсурат‫آدﻣﺼﻮرت‬ охират‫آﺧﺮت‬ оташин ‫آﺗﺸﻴﻦ‬ оташзан ‫آﺗﺸﺰن‬
одамгурез‫آدﻣﮕﺮﻳﺰ‬ охиратшиносї‫آﺧﺮﺗﺸﻨﺎﺳﻲ‬ оташинхона ‫آﺗﺸﻴﻦﺧﺎﻧﻪ‬ оташзананда ‫آﺗﺸﺰﻧﻨﺪه‬
одамгурезї‫آدﻣﮕﺮﻳﺰي‬ охиратгаро‫آﺧﺮﺗﮕﺮ‬ оташинхў(й) (‫آﺗﺸﻴﻦﺧﻮ)ي‬ оташзана ‫آﺗﺸﺰﻧﻪ‬
одамгиёњ‫آدﻣﮕﻴﺎه‬ охиратгарої‫آﺧﺮﺗﮕﺮاﻳﻲ‬ оташинхўї ‫آﺗﺸﻴﻦﺧﻮﺋﻲ‬ оташсухан ‫آﺗﺸﺴﺨﻦ‬
одаммурї‫آدم ﻣﺮي‬ охурча‫آﺧﺮﭼﻪ‬ оташинсухан ‫آﺗﺸﻴﻦﺳﺨﻦ‬ оташсурхкун ‫آﺗﺸﺴﺮﺧﻜﻦ‬
одамношинос‫آدﻣﻨﺎﺷﻨﺎس‬ охурчўб ‫آﺧﺮﭼﻮب‬ оташинтабъ ‫آﺗﺸﻴﻦﻃﺒﻊ‬ оташтабъ ‫آﺗﺸﻄﺒﻊ‬
одамногузар‫آدﻣﻨﺎﮔﺬر‬ охурчї‫آﺧﺮﭼﻲ‬ оташинќалам ‫آﺗﺸﻴﻦﻗﻠﻢ‬ оташфишон ‫آﺗﺸﻔﺸﺎن‬
одамнадида‫آدﻣﻨﺪﻳﺪه‬ охурсолор‫آﺧﺮﺳﺎﻻر‬ оташинмизољ ‫آﺗﺸﻴﻦﻣﺰاج‬ оташфишонї ‫آﺗﺸﻔﺸﺎﻧﻲ‬
одамнишин‫آدﻣﻨﺸﻴﻦ‬ охирсухан‫آﺧﺮﺳﺨﻦ‬ оташинмизољї ‫آﺗﺸﻴﻦﻣﺰاﺟﻲ‬ оташфикан ‫آﺗﺸﻔﻜﻦ‬
одамнамо‫آدﻣﻨﻤﺎ‬ охириумрї‫آﺧﺮﻋﻤﺮي‬ оташиннафас ‫آﺗﺸﻴﻦﻧﻔﺲ‬ оташќалам ‫آﺗﺸﻘﻠﻢ‬
одамвор‫آدﻣﻮار‬ охура//охурак‫آﺧﺮك‬//‫آﺧﺮه‬ оташинона ‫آﺗﺸﻴﻨﺎﻧﻪ‬ оташковак ‫آﺗﺸﮕﺎوك‬
одамкорфармої‫آدمﻛﺎرﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‬ охурї‫آﺧﺮي‬ оташинї ‫آﺗﺸﻴﻨﻲ‬ оташгар ‫آﺗﺸﮕﺮ‬
одамкашонї‫آدمﻛﺸﺎﻧﻲ‬ охирї‫آﺧﺮي‬ отанг ‫آﺗﻨﮓ‬ оташгархоњ ‫آﺗﺸﮕﺮﺧﻮاه‬
одамона‫آدﻣﺎﻧﻪ‬ охирин‫آﺧﺮﻳﻦ‬ ота ‫آﺗﻪ‬ оташгардон ‫آﺗﺸﮕﺮدان‬
одамкуш‫آدﻣﻜﺶ‬ охшиљ‫آﺧﺸﻴﺞ‬ отун ‫آﺗﻮن‬ оташгарї ‫آﺗﺸﮕﺮي‬
одамкушї‫آدﻣﻜﺸﻲ‬ охшиг‫آﺧﺸﻴﮓ‬ отї ‫آﺗﻲ‬ оташгир ‫آﺗﺸﮕﻴﺮ‬
одамї‫آدﻣﻲ‬ охунд‫آﺧﻮﻧﺪ‬ отия ‫آﺗﻴﻴﻪ‬ оташгирон ‫آﺗﺸﮕﻴﺮان‬
одамихор‫آدﻣﻲﺧﺎر‬ охунднамо‫آﺧﻮﻧﺪﻧﻤﺎ‬ осор ‫آﺛﺎر‬ оташгиронак ‫آﺗﺸﮕﻴﺮاﻧﻚ‬
одамизод(а)(‫آدﻣﻲزاد)ه‬ одамият ‫آدﻣﻴﺖ‬ осорхона ‫آﺛﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ оташгиранда ‫آﺗﺸﮕﻴﺮﻧﺪه‬
одаминамо‫آدﻣﻲﻧﻤﺎ‬ одоб ‫آداب‬ осом ‫آﺛﺎم‬ оташгира ‫آﺗﺸﮕﻴﺮه‬
одамиёна‫آدﻣﻴﻴﺎﻧﻪ‬ одобдонї ‫آداب‬ осим ‫آﺛﻢ‬ оташгирак ‫آﺗﺸﮕﻴﺮك‬
ода‫آده‬ одобдон ‫آداﺑﺪان‬ ољ ‫آج‬ оташлибос ‫آﺗﺸﻠﺒﺎس‬
одї‫آدي‬ одоѓ ‫آداغ‬ ољил III‫آﺟﻞ‬ оташмон ‫آﺗﺸﻤﺎن‬
одиянда‫آدﻳﻨﺪه‬ ‫آذرﺧﺶ‬//‫آدرﺧﺶ‬ ољил IV‫آﺟﻞ‬ оташмонї ‫آﺗﺸﻤﺎﻧﻲ‬
одина‫آدﻳﻨﻪ‬ озарахш//одарахш ољинг ‫آﺟﻨﮓ‬ оташмизољ ‫آﺗﺸﻤﺰاج‬
озар I‫آذر‬ одарм ‫آدرم‬ ољингдор ‫آﺟﻨﮕﺪار‬ оташмизољї ‫آﺗﺸﻤﺰاﺟﻲ‬
озар II‫آذر‬ одрам ‫آدرم‬ ољур ‫آﺟﻮر‬ оташманиш ‫آﺗﺸﻤﻨﺶ‬
озар III‫آذر‬ одам I‫آدم‬ очор I‫آﭼﺎر‬ оташнок ‫آﺗﺸﻨﺎك‬
озар IV‫آذر‬ одам(ї)гарї‫آدم)ي(ﮔﺮي‬ очор II‫آﭼﺎر‬ оташнишон ‫آﺗﺸﻨﺸﺎن‬
озарафрўз‫آذراﻓﺮوز‬ одам II‫آدم‬ ‫آﭼﺎرﻳﺪن‬//‫آﭼﺎردن‬ оташнишонї ‫آﺗﺸﻨﺸﺎﻧﻲ‬
озарбойљонї‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‬ одам III‫آدم‬ очордан//очоридан оташнафас ‫آﺗﺸﻨﻔﺲ‬
озаргон‫آذرﮔﺎن‬ одамбадбин ‫آدمﺑﺪﺑﻴﻦ‬ очорї ‫آﭼﺎري‬ оташнаво ‫آﺗﺸﻨﻮا‬
озаргушасб‫آذرﮔﺸﺴﺐ‬ одамбадбинї ‫آدمﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‬ очар ‫آﭼﺮ‬ оташвор ‫آﺗﺸﻮار‬
озаргун(а)‫آذرﮔﻮﻧﻪ‬ одамбезор ‫آدمﺑﻴﺰار‬ оча ‫آﭼﻪ‬ оташков ‫آﺗﺸﻜﺎو‬
озаранг//одаранг‫آدرﻧﮓ‬//‫آذرﻧﮓ‬ одампарвар ‫آدمﭘﺮور‬ очакалон ‫آﭼﻪﻛﻼن‬ оташкуш ‫آﺗﺸﻜﺶ‬
озаркада‫آذرﻛﺪه‬ ‫آدﻣﺨﻮر‬//‫آدﻣﺨﻮار‬ очерк ‫آﭼﻴﺮك‬ оташкушої ‫آﺗﺸﻜﺸﺎﻳﻲ‬
 – 700 –
озодиталаб ‫آزادي ﻃﻠﺐ‬ орухона‫آروﺧﺎﻧﻪ‬ ордсозї‫آردﺳﺎزي‬ озаркеш‫آذرﻛﻴﺶ‬
озодиталабї ‫آزادي ﻃﻠﺒﻲ‬ оруѓ ‫آروغ‬ ордфурўш‫آردﻓﺮوش‬ озарї I‫آذري‬
озодинома ‫آزاديﻧﺎﻣﻪ‬ оруѓда ‫آروﻏﺪه‬ ордфурўшї‫آردﻓﺮوﺷﻲ‬ озарї II‫آذري‬
озор‫آزار‬ оркестр‫آرﻛﺴﺘﺮ‬ ордвор‫آردوار‬ ор I‫آر‬
озор І‫آزار‬ оре ‫آري‬ ордак‫آردك‬ ор II‫آر‬
озор ІІ‫آزار‬ орї I‫آري‬ ордкаш‫آردﻛﺶ‬ оро‫آرا‬
озорпараст‫ازارﭘﺮﺳﺖ‬ ориё ‫آرﻳﺎ‬ ордкашї‫آردﻛﺸﻲ‬ ороъ‫آرأ‬
озордода ‫آزارداده‬ ориён‫آرﻳﺎن‬ ордї‫آردي‬ оро-торо‫آراﺗﺎرا‬
озордор‫آزاردار‬ ориёнажод‫آرﻳﺎﻧﮋاد‬ орден‫آردﻳﻦ‬ ородењ‫آراده‬
озордан‫آزاردن‬ ориёнї‫آرﻳﺎﻧﻲ‬ ординатор‫آردﻳﻨﺘﺎر‬ ородењї‫آرادﻫﻲ‬
озордењ‫آزارده‬ ориёї‫آرﻳﺎي‬ ординатура‫آردﻳﻨﺘﻮره‬ оростагї‫آراﺳﺘﮕﻲ‬
озордињанда‫آزاردﻫﻨﺪه‬ ориятII‫آرﻳﺖ‬ ордендор‫آردﻳﻨﺪار‬ оростан‫آراﺳﺘﻦ‬
озордињї‫آزاردﻫﻲ‬ ореѓ‫آرﻳﻎ‬ орзу‫آرزو‬ ороста‫آراﺳﺘﻪ‬
озордида‫آزاردﻳﺪه‬ ория‫آرﻳﻪ‬ орзубахш‫آرزوﺑﺨﺶ‬ орогар‫آراﮔﺮ‬
озориш‫آزارش‬ оз‫آز‬ орзупарвар‫آرزوﭘﺮور‬ орогарї‫آراﮔﺮي‬
озорманд‫ازارﻣﻨﺪ‬ озод ‫آزاد‬ орзупарварї‫آرزوﭘﺮوري‬ ором‫آرام‬
озорї II ‫آزاري‬ озодандеш‫آزاداﻧﺪﻳﺶ‬ орзупазир‫آرزوﭘﺰﻳﺮ‬ оромафазо‫آرام اﻓﺰا‬
озорї I ‫آزاري‬ озодчењр‫آزادﭼﻬﺮ‬ орзудор‫آرزودار‬ оромпаз‫آراﻣﭙﺰ‬
озпараст‫آزﭘﺮﺳﺖ‬ озодшавї‫آزادﺷﻮي‬ орзудорї‫آرزوداري‬ оромљой‫آراﻣﺠﺎي‬
озпарастї‫آزﭘﺮﺳﺘﻲ‬ озодагї‫آزادﮔﻲ‬ орзусанљ‫آرزوﺳﻨﺠﻲ‬ оромсўз‫آراﻣﺴﻮز‬
озписанд‫آزﭘﺴﻨﺪ‬ озодмоњї‫آزادﻣﺎﻫﻲ‬ орзуманд‫آرزوﻣﻨﺪ‬ ором-ором‫آرام آرام‬
озах‫آزخ‬ озодандешї‫آزاداﻧﺪﻳﺸﻲ‬ орзумандона‫آرزوﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ оромондан‫آراﻣﺎﻧﺪن‬
озахдор‫آزﺧﺪار‬ озодона‫آزاداﻧﻪ‬ орзумандї‫آرزوﻣﻨﺪي‬ оромона‫آراﻣﺎﻧﻪ‬
оздор‫آزدار‬ озодзистї‫آزادزﻳﺴﺘﻲ‬ орзукуш‫آرزوﻛﺶ‬ оромбахш‫آراﻣﺒﺨﺶ‬
озарпараст‫آزرﭘﺮﺳﺖ‬ озодсозї‫آزادﺳﺎزي‬ орастан‫آرﺳﺘﻦ‬ оромбанд‫آراﻣﺒﻨﺪ‬
озурахш‫آزرﺧﺶ‬ озодсарв‫آزادﺳﺮو‬ ораста‫آرﺳﺘﻪ‬ оромиш‫آراﻣﺶ‬
озурдан‫آزردن‬ озодсайр‫آزادﺳﻴﺮ‬ орфоэпї‫آرﻓﺎاِﭘﻲ‬ оромишгоњ‫آراﻣﺸﮕﺎه‬
озурда ‫آزرده‬ озодшуда‫آزادﺷﺪه‬ орфоэпия‫آرﻓﺎاِﭘﻴﻪ‬ ‫آراﻣﺎﻓﺰا‬//‫آراﻣﻔﺰا‬
озурдаљон‫آزرده ﺟﺎن‬ озодтабъ‫آزادﻃﺒﻊ‬ орфография‫آرﻓﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬ оромфизо//оромафзо
озурдахотир ‫آزرده ﺧﺎﻃﺮ‬ озодфикр‫آزادﻓﻜﺮ‬ органикї‫آرﮔﻨﻴﻜﻲ‬ оромгоњ‫آراﻣﮕﺎه‬
озурдахотирї ‫آزرده ﺧﺎﻃﺮي‬ озодфикрї‫آزادﻓﻜﺮي‬ ормон‫آرﻣﺎن‬ оромгањ‫آراﻣﮕﻪ‬
озурдадил‫آزرده دل‬ озодмард‫آزادﻣﺮد‬ ормонхоњ‫آرﻣﺎﻧﺨﻮاه‬ оромї‫آراﻣﻲ‬
озурдадилї‫آزرده دﻟﻲ‬ озодманиш‫آزادﻣﻨﺶ‬ ормонхоњї‫آرﻣﺎﻧﺨﻮاﻫﻲ‬ оромидан‫آراﻣﻴﺪن‬
озурдагї‫آزرده ﮔﻲ‬ озодманишї‫آزادﻣﻨﺸﻲ‬ ормонталаб‫آرﻣﺎﻧﻄﻠﺐ‬ -‫آرﻣﻴﺪه‬//‫آراﻣﻴﺪه‬
озарм I ‫آزرم‬ озоднома‫آزادﻧﺎﻣﻪ‬ ормонталабї‫آرﻣﺎﻧﻄﻠﺒﻲ‬ оромида//орамида
озармљў(й)(‫آزرﻣﺠﻮ)ي‬ озода‫آزاده‬ ормонгаро‫آرﻣﺎﻧﮕﺮا‬ ороидан‫آراﺋﻴﺪن‬
озармоњ‫آذرﻣﺎه‬ озодагардї‫آزاده ﮔﺮدي‬ ормогарої‫آرﻣﺎﻧﮕﺮاﻳﻲ‬ ороиш‫آراﻳﺶ‬
озфандок‫آزﻓﻨﺪاك‬ //‫آزاده ﻣﺮد‬ ормонї‫آرﻣﺎﻧﻲ‬ ороишдињанда‫آراﻳﺸﺪﻫﻨﺪه‬
озмоидан‫آزﻣﺎﺋﻴﺪن‬ озодамард//озодмард‫آزادﻣﺮد‬ орамидан‫آرﻣﻴﺪن‬ ороишгоњ‫آراﻳﺸﮕﺎه‬
озмоиш‫آزﻣﺎﻳﺶ‬ озодвор‫آزادوار‬ орамида‫آرﻣﻴﺪه‬ ороишгар‫آراﻳﺸﮕﺮ‬
озмоишгоњ ‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه‬ озодкард‫آزادﻛﺮد‬ оранљ//оринљ ‫آرﻧﺞ‬ ороишї‫آراﻳﺸﻲ‬
озмоишгоњї‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‬ озодкунї‫آزادﻛﻨﻲ‬ оринљ ‫آرﻧﭻ‬ ороянда‫آراﻳﻨﺪه‬
озмоишгар‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺮ‬ озодї‫آزادي‬ оринљбанд‫آرﻧﭽﺒﻨﺪ‬ орд ‫آرد‬
озмоишкор‫آزﻣﺎﻳﺸﻜﺎر‬ озодибахш‫آزادي ﺑﺨﺶ‬ оринљшор‫آرﻧﭽﺸﺎر‬ ордоб\\ордоба ‫آرداﺑﻪ‬//‫آرداب‬
озмоишї‫آزﻣﺎﻳﺸﻲ‬ озодипараст‫آزادي ﭘﺮﺳﺖ‬ оринљмонак‫آرﻧﭽﻤﺎﻧﻚ‬ ордор‫آردار‬
озмоянда ‫آزﻣﺎﻳﻨﺪه‬ озодихоњ‫آزادي ﺧﻮاه‬ оранда‫آرﻧﺪه‬ ордбирён‫آردﺑﺮﻳﺎن‬
озманд ‫آزﻣﻨﺪ‬ озодихоњона‫آزادي ﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ‬ орангI‫آرﻧﮓ‬ ордбез‫آردﺑﻴﺰ‬
озмоидан‫آزﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ озодихоњї‫آزادي ﺧﻮاﻫﻲ‬ орангII‫آرﻧﮓ‬ ордбезхона‫آردﺑﻴﺰﺧﺎﻧﻪ‬
озмандї‫آزﻣﻨﺪي‬ озодидўст‫آزادي دوﺳﺖ‬ орангIII‫آرﻧﮓ‬ ордбезак‫آردﺑﻴﺰك‬
озмудан‫آزﻣﻮدن‬ озодидўстдор‫آزادي دوﺳﺘﺪار‬ орангIV‫آرﻧﮓ‬ ордбезї‫آردﺑﻴﺰي‬
озмуданї‫آزﻣﻮدﻧﻲ‬ озодидўстї‫آزادي دوﺳﺘﻲ‬ ору‫آرو‬ ордхалта‫آردﺧﻠﺘﻪ‬
 – 701 –
ошпазї‫آﺷﭙﺰي‬ осудахотир‫آﺳﻮده ﺧﺎﻃﺮ‬ остарї‫آﺳﺘﺮي‬ озмуда ‫آزﻣﻮده‬
оштї‫آﺷﺘﻲ‬ осудањол‫آﺳﻮده ﺧﺎل‬ остин‫آﺳﺘﻴﻦ‬ озмудашуда ‫آزﻣﻮده ﺷﺪه‬
оштиљўёна‫آﺷﺘﻲﺟﻮﻳﺎﻧﻪ‬ осудањолї‫آﺳﻮده ﺧﺎﻟﻲ‬ остинафшонї‫آﺳﺘﻴﻨﺎﻓﺸﺎﻧﻲ‬ озмудакор‫آزﻣﻮده ﻛﺎر‬
оштихоњї‫آﺷﺘﻲﺧﻮاﻫﻲ‬ осудахаёл‫آﺳﻮده ﺧﻴﺎل‬ остиндор‫آﺳﺘﻴﻨﺪار‬ озмун‫آزﻣﻮن‬
оштихўра(к)(‫آﺷﺘﻲﺧﻮره)ك‬ осудадил‫آﺳﻮده دل‬ остиндароз‫آﺳﺘﻴﻨﺪراز‬ озмуна‫آزﻣﻮﻧﻪ‬
оштидињанда‫آﺷﺘﻲدﻫﻨﺪه‬ осудадилона‫آﺳﻮده دﻻﻧﻪ‬ остинфишон‫آﺳﺘﻴﻨﻔﺸﺎن‬ озмунї‫آزﻣﻮﻧﻲ‬
оштидињї‫آﺷﺘﻲدﻫﻲ‬ осудањгоњ‫آﺳﻮده ﮔﺎه‬ остинкўтоњ ‫آﺳﺘﻴﻨﻜﻮﺗﺎه‬ озвар//озур‫آزور‬
оштинопазир‫آﺷﺘﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ осудагї‫آﺳﻮده ﮔﻲ‬ остинча ‫آﺳﺘﻴﻨﭽﻪ‬ озуќ\\озуќа‫آزوﻗﻪ‬//‫آزوق‬
оштинопазирї‫آﺷﺘﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ осудакорї‫آﺳﻮده ﻛﺎري‬ осаѓда ‫آﺳﻐﺪه‬ озуќафурўш‫آزوﻗﻪ ﻓﺮوش‬
оштинашаванда ‫آﺷﺘﻲﻧﺸﻮﻧﺪه‬ осурї‫آﺳﻮري‬ осуѓда ‫آﺳﻐﺪه‬ озуќафурўшї‫آزوﻗﻪ ﻓﺮوﺷﻲ‬
оштигї‫آﺷﺘﻴﮕﻲ‬ осї IІ ‫آﺳﻲ‬ осмон‫آﺳﻤﺎن‬ озуќаворї‫آزوﻗﻪ واري‬
ошдон‫آﺷﺪان‬ осиё І ‫آﺳﻴﺎ‬ осмонасос‫آﺳﻤﺎﻧﺎﺳﺎس‬ озуќавї‫آزوﻗﻮي‬
ошуфтагї‫آﺷﻔﺘﮕﻲ‬ осиё ІІ ‫آﺳﻴﺎ‬ осмонбўс‫آﺳﻤﺎﻧﺒﻮس‬ озї‫آزي‬
ошуфтан‫آﺷﻔﺘﻦ‬ осиёб ‫آﺳﻴﺎب‬ осмонпаймо(и) (‫آﺳﻤﺎﻧﭙﻴﻤﺎ)ي‬ озинбандї‫آزﻳﻨﺒﻨﺪي‬
ошуфта‫آﺷﻔﺘﻪ‬ осиёбон‫آﺳﻴﺎﺑﺎن‬ осмонтоз‫آﺳﻤﺎﻧﺘﺎز‬ ‫آﺟﻴﺪن‬//‫آژﻳﺪن‬//‫آژدن‬
ошуфтабахт‫آﺷﻔﺘﻪﺑﺨﺖ‬ осиёбонї‫آﺳﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‬ осмонтахт‫آﺳﻤﺎﻧﺘﺨﺖ‬ ожадан//ожидан//ољидан
ошуфтањол‫آﺷﻔﺘﻪﺣﺎل‬ осиёпулї‫آﺳﻴﺎﭘﻮﻟﻲ‬ осмонхарош‫آﺳﻤﺎﻧﺨﺮاش‬ ожада ‫آژده‬
ошуфтањолї‫آﺷﻔﺘﻪﺣﺎﻟﻲ‬ осиёчарх‫آﺳﻴﺎﭼﺮخ‬ осмонхез‫آﺳﻤﺎﻧﺨﻴﺰ‬ ожанг‫آژﻧﮓ‬
ошуфтахотир‫آﺷﻔﺘﻪﺧﺎﻃﺮ‬ осиёхона‫آﺳﻴﺎﺣﺎﻧﻪ‬ ‫آﺳﻤﺎﻧﺪره‬ ожангчењр‫آژﻧﮕﭽﻬﺮ‬
ошуфтадил‫آﺷﻔﺘﻪدل‬ осиёсанг‫آﺳﻴﺎﺳﻨﮓ‬ осмондара//осмондарра ожангдор‫آژﻧﮓدار‬
ошуфтарўз‫آﺷﻔﺘﻪروز‬ осеб ‫آﺳﻴﺐ‬ осмонрас‫آﺳﻤﺎﻧﺮس‬ ожидан‫آژﻳﺪن‬
ошуфтарўзгор‫آﺷﻔﺘﻪروزﮔﺎر‬ осебдењ ‫آﺳﻴﺐده‬ осмонранг‫آﺳﻤﺎﻧﺮﻧﮓ‬ ожида‫آژﻳﺪه‬
ошуфтасомон‫آﺷﻔﺘﻪﺳﺎﻣﺎن‬ осебдињанда ‫آﺳﻴﺐ دﻫﻨﺪه‬ осмонрўз‫آﺳﻤﺎﻧﺮوز‬ ожир‫آژﻳﺮ‬
ошуфтамаѓз‫آﺷﻔﺘﻪﻣﻐﺰ‬ осебдида ‫آﺳﻴﺐ دﻳﺪه‬ осмонзада‫آﺳﻤﺎﻧﺰده‬ осV‫آس‬
ошуфтамўй‫آﺷﻔﺘﻪﻣﻮي‬ осебрасон‫آﺳﻴﺐ رﺳﺎن‬ осмонсой‫آﺳﻤﺎﻧﺴﺎي‬ осVІ‫آس‬
ошуфтакокул‫آﺷﻔﺘﻪﻛﺎﻛﻞ‬ осебшинос ‫آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎس‬ осмонсанљ‫آﺳﻤﺎﻧﺴﻨﺞ‬ ос І‫آس‬
ошмол‫آﺷﻤﺎل‬ осебшиносї‫آﺳﻴﺐ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ осмонсайр‫آﺳﻤﺎﻧﺴﻴﺮ‬ ос ІV‫آس‬
ошмолї‫آﺷﻤﺎﻟﻲ‬ осетин‫آﺳﻴﺘﻴﻦ‬ осмоншитоб‫آﺳﻤﺎﻧﺸﺘﺎب‬ ос ІІ‫آس‬
ошно I ‫آﺷﻨﺎ‬ осетинї‫آﺳﻴﺘﻴﻨﻲ‬ осмоншикоф ‫آﺳﻤﺎﻧﺸﻜﺎف‬ ос ІІІ‫آس‬
ошно II ‫آﺷﻨﺎ‬ осема‫آﺳﻴﻤﻪ‬ осмонфар‫آﺳﻤﺎﻧﻔﺮ‬ осо І ‫آﺳﺎ‬
ошної‫ آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺎ ر آﺷﻨﺎﺋﻲ‬//‫ ﺳﺮآﺳﻴﻤﻪ‬//‫آﺳﻴﻤﻪ ﺳﺮ‬ осмонго(њ)‫آﺳﻤﺎﻧﮕﺎه‬ осо ІІ‫آﺳﺎ‬
ошнобоз‫ آﺷﻨﺎﺑﺎز‬осимасар//осемасар//осема- осмонгард‫آﺳﻤﺎﻧﮕﺮد‬ осон‫آﺳﺎن‬
ошнобозї I‫ آﺷﻨﺎﺑﺎزي‬сор осмонгир‫آﺳﻤﺎﻧﮕﻴﺮ‬ осонфањм‫آﺳﺎنﻓﻬﻢ‬
ошнобезор‫آﺷﻨﺎﺑﻴﺰار‬ осеманазар‫آﺳﻴﻤﻪ ﻧﻈﺮ‬ осмоннамо‫آﺳﻤﺎﻧﻨﻤﺎ‬ осон-осон‫آﺳﺎن آﺳﺎن‬
ошнохона‫آﺷﻨﺎﺧﺎﻧﻪ‬ осивор‫آﺳﻴﻮار‬ осмоннињод‫آﺳﻤﺎﻧﻨﻬﺎد‬ осонакак‫آﺳﺎﻧﻜﻚ‬
ошнорў(й)(‫آﺷﻨﺎرو)ي‬ осеван‫آﺳﻴﻮن‬ осмоннавард‫آﺳﻤﺎﻧﻨﻮرد‬ осонї‫آﺳﺎﻧﻲ‬
ошнобозї II ‫آﺷﻨﺎزي‬ ош I ‫آش‬ осмонкаф‫آﺳﻤﺎﻧﻜﻒ‬ осоидан‫آﺳﺎﺋﻴﺪن‬
ошнонамо‫آﺷﻨﺎﻧﻤﺎ‬ оштахта‫آﺷﺘﺤﺘﻪ‬ осмонфарњанг‫آﺳﻤﺎنﻓﺮﻫﻨﮓ‬ осоида‫آﺳﺎﺋﻴﺪه‬
ошновар‫آﺷﻨﺎور‬ ошхона‫آﺷﺨﺎﻧﻪ‬ осмонгар‫آﺳﻤﺎﻧﮕﺮ‬ осоиш‫آﺳﺎﻳﺶ‬
ошноёна‫آﺷﻨﺎﻳﺎﻧﻪ‬ ошхонадор‫آﺷﺨﺎﻧﻪ دار‬ осмонгун‫آﺳﻤﺎﻧﮕﻮن‬ осоишгоњ‫آﺳﺎﻳﺸﮕﺎه‬
ошўб I ‫آﺷﻮب‬ ошхўр‫آﺷﺨﻮر‬ осмонгуна‫آﺳﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ‬ осоиштагї‫آﺳﺎﻳﺸﺘﮕﻲ‬
ошўб II ‫آﺷﻮب‬ ошхўра‫آﺷﺨﻮره‬ осмона‫آﺳﻤﺎﻧﻪ‬ осоишта‫آﺳﺎﻳﺸﺘﻪ‬
ошўбкор‫آﺷﻮﺑﻜﺎر‬ ошхўрак‫آﺷﺨﻮرك‬ осмонваш‫آﺳﻤﺎﻧﻮش‬ остон‫آﺳﺘﺎن‬
ошўбгар‫آﺷﻮﺑﮕﺮ‬ ошхўрї‫آﺷﺨﻮري‬ осмонї‫آﺳﻤﺎﻧﻲ‬ остонрўб ‫آﺳﺘﺎن روب‬
ошўбгарона‫آﺷﻮﺑﮕﺮاﻧﻪ‬ ошкаду‫آﺷﻜﺪو‬ осмониранг‫آﺳﻤﺎﻧﻴﺮﻧﮓ‬ остона‫آﺳﺘﺎﻧﻪ‬
ошўбгарї‫آﺷﻮﺑﮕﺮي‬ ошолуд‫آشآﻟﻮد‬ оса ‫آﺳﻪ‬ остонабаро ‫آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﺮا‬
ошўбидан‫آﺷﻮﺑﻴﺪن‬ ошом‫آﺷﺎم‬ осудан‫آﺳﻮدن‬ остонабўс ‫آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﻮس‬
ошўѓ ‫آﺷﻮغ‬ ошомидан‫آﺷﺎﻣﻴﺪن‬ осуда ‫آﺳﻮده‬ остар\\астар‫اﺳﺘﺮ‬//‫آﺳﺘﺮ‬
ошкор‫آﺷﻜﺎر‬ ошомиданї‫آﺷﺎﻣﻴﺪﻧﻲ‬ осудаљон‫آﺳﻮده ﺟﺎن‬ остардор‫آﺳﺘﺮدار‬
ошкоро‫آﺷﻜﺎرا‬ ошпаз‫آﺷﭙﺰ‬ осудаљонї‫آﺳﻮده ﺟﺎﻧﻲ‬ остаршоњї‫آﺳﺘﺮﺷﺎﻫﻲ‬
ошкорбаёнї‫آﺷﻜﺎرﺑﻴﺎﻧﻲ‬ ошпазхона‫آﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ‬ осудањолона‫آﺳﻮدﻫﺤﺎﻻﻧﻪ‬ остарвор‫آﺳﺘﺮوار‬
 – 702 –
олтингўгирд ‫آﻟﺘﻴﻦ ﮔﻮﮔﺮد‬ оксидњо‫آﻛﺴﺪ ﻫﺎ‬ офтобхўрда ‫آﻓﺘﺎب ﺧﻮرده‬ ошкоркунанда ‫آﺷﻜﺎرﻛﻨﻨﺪه‬
олаш‫آﻟﺶ‬ оксиген‫آﻛﺴﮕﻴﻦ‬ офтобдўст‫آﻓﺘﺎب دوﺳﺖ‬ ошкўба ‫آﺷﻜﻮﺑﻪ‬
олашзор‫آﻟﺸﺰار‬ окаса‫آﻛﺴﻪ‬ офтобрух‫آﻓﺘﺎب رخ‬ ‫اﺷﻜﻮﺧﻴﺪن‬//‫آﺷﻜﻮﺧﻴﺪن‬
олуѓда ‫آﻟﻐﺪه‬ окил‫آﻛﻞ‬ офтобрўя ‫آﻓﺘﺎب رروﻳﻪ‬ ошкўхидан//ашкўхидан
олѓуна‫آﻟﻐﻮﻧﻪ‬ окила‫آﻛﻠﻪ‬ офтобрас‫آﻓﺘﺎب رس‬ ошї‫آﺷﻲ‬
олуфтагї‫آﻟﻔﺘﮕﻲ‬ огоњдил‫آﮔﺎﻫﺪل‬ офтобрў(й)(‫آﻓﺘﺎب رو)ي‬ ошён\\ошёна‫آﺷﻴﺎﻧﻪ‬//‫آﺷﻴﺎن‬
олуфта‫آﻟﻔﺘﻪ‬ огоњонидан‫آﮔﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬ офтобрўянишин‫آﻓﺘﺎﺑﺮوﻳﻪ ﻧﺸﻴﻦ‬ осаф‫آﺻﻒ‬
олуфтабоз‫آﻟﻔﺘﻪ ﺑﺎز‬ огоњонанда ‫آﮔﺎﻫﺎﻧﻨﺪه‬ офтобзада ‫آﻓﺘﺎﺑﺰده‬ осафї‫آﺻﻲ‬
олуфтатарош‫آﻟﻔﺘﻪ ﺗﺮاش‬ огоњона‫آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‬ офтобзадагї‫آﻓﺘﺎﺑﺰدﮔﻲ‬ оѓоридан‫آﻏﺎرﻳﺪن‬
олуфтасатанг‫آﻟﻔﺘﻪ ﺳﺘﻨﮓ‬ ‫آﮔﻬﺎﻧﻴﺪن‬/‫آﮔﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬ офтобсанљ ‫آﻓﺘﺎب ﺳﻨﺞ‬ оѓо\\оќо‫اﻗﺎ‬/‫آﻏﺎ‬
олуфтанамо‫آﻟﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎ‬ огањонидан//огоњонидан офтобсўхтагї ‫آﻓﺘﺎب ﺳﻮﺧﺘﮕﻲ‬ оѓор‫آﻏﺎر‬
олуфтавор‫آﻟﻔﺘﻪ وار‬ огоњманд‫آﮔﺎﻫﻤﻨﺪ‬ офтобсўхта ‫آﻓﺘﺎب ﺳﻮﺧﺘﻪ‬ оѓоз‫آﻏﺎز‬
Оллоњ‫آﷲ‬ огоњї‫آﮔﺎﻫﻲ‬ офтобсимо ‫آﻓﺘﺎب ﺳﻴﻤﺎ‬ оѓозидан‫آﻏﺎزﻳﺪن‬
олам‫آﻟﻢ‬ огоњинома‫آﮔﺎﻫﻲ ﻧﺎﻣﻪ‬ офтобшинам ‫آﻓﺘﺎب ﺷﻨﻢ‬ оѓозин‫آﻏﺎزﻳﻦ‬
олмонї‫آﻟﻤﺎﻧﻲ‬ огоњидан‫آﮔﺎﻫﻴﺪن‬ офтобфаро ‫آﻓﺘﺎب ﻓﺮا‬ оѓол‫آﻏﺎل‬
олиња‫آﻟﻬﻪ‬ огар‫آﮔﺮ‬ офтобгард ‫آﻓﺘﺎب ﮔﺮد‬ оѓол I ‫آﻏﺎل‬
олав‫آﻟﻮ‬ огард‫آﮔﺮد‬ офтобгардиш‫آﻓﺘﺎب ﮔﺮدش‬ оѓол II ‫آﻏﺎل‬
олу‫آﻟﻮ‬ огардкаш‫آﮔﺮدﻛﺶ‬ офтобгардак‫آﻓﺘﺎب ﮔﺮدك‬ оѓолонидан‫آﻏﺎﻻﻧﻴﺪن‬
олавхона‫آﻟﻮﺧﺎﻧﻪ‬ огардкашак‫آﮔﺮدﻛﺸﻚ‬ офтобгир‫آﻓﺘﺎب ﮔﻴﺮ‬ оѓолиш‫آﻏﺎﻟﺶ‬
олавмон‫آﻟﻮﻣﺎن‬ огардкашї‫آﮔﺮدﻛﺸﻲ‬ офтобнорас ‫آﻓﺘﺎب ﻧﺎرس‬ оѓолидан‫آﻏﺎﻟﻴﺪن‬
олуболу‫آﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‬ огафт‫آﮔﻔﺖ‬ офтобнадида ‫آﻓﺘﺎب ﻧﺪﻳﺪه‬ оѓолиќ‫آﻏﺎﻟﻴﻖ‬
олуболуранг‫آﻟﻮﺑﺎﻟﻮرﻧﮓ‬ оганљ ‫آﮔﻨﺞ‬ офтобнишин‫آﻓﺘﺎب ﻧﺸﻴﻦ‬ оѓарда ‫آﻏﺮده‬
олуболуќоќ ‫آﻟﻮﺑﺎﻟﻮﻗﺎق‬ ‫آﻛﻨﺪﮔﻲ‬//‫آﮔﻨﺪﮔﻲ‬ офтобзор‫آﻓﺘﺎﺑﺰار‬ оѓушт‫آﻏﺸﺖ‬
олуболугї‫آﻟﻮﺑﺎﻟﻮﮔﻲ‬ огандагї//окандагї офтобнок‫آﻓﺘﺎﺑﻨﺎك‬ оѓуштагї‫آﻏﺸﺘﮕﻲ‬
олучабандак‫ آﻟﻮﭼﻪ ﺑﻨﺪك‬огандан\\окандан‫آﻛﻨﺪن‬//‫آﮔﻨﺪن‬ офтоба‫آﻓﺘﺎﺑﻪ‬ ‫آﻏﺸﺘﻦ‬
олуча‫آﻟﻮﭼﻪ‬ ‫آﻛﻨﺪﻧﻲ‬//‫آﮔﻨﺪﻧﻲ‬ офтобадор‫ آﻓﺘﺎﺑﻪ دار‬оѓаштан//оѓиштан\\оѓуштан
олучин‫آﻟﻮﭼﻴﻦ‬ оганданї//оканданї офтобакаш‫آﻓﺘﺎﺑﻪ ﻛﺶ‬ оѓуштан‫آﻏﺸﺘﻦ‬
олуд‫آﻟﻮد‬ ‫آﻛﻨﺪه ﭘﺮ‬//‫آﮔﻨﺪه ﭘﺮ‬ офтобї‫آﻓﺘﺎﺑﻲ‬ оѓушта‫آﻏﺸﺘﻪ‬
олудагї‫آﻟﻮدﮔﻲ‬ огандапар//окандапар офталмолог‫ آﻓﺘﻠﻤﺎﻻگ‬оѓашта//оѓишта\\оѓушта‫آﻏﺸﺘﻪ‬
олудан‫آﻟﻮدن‬ огандапањлу‫آﮔﻨﺪه ﭘﻬﻠﻮ‬ офталмология‫آﻓﺘﻠﻤﺎﻻﮔﻴﻪ‬ оѓил I ‫آﻏﻞ‬
олуда ‫آﻟﻮده‬ огандагўш‫آﮔﻨﺪه ﮔﻮش‬ офаранда ‫آﻓﺮﻧﺪه‬ оѓил II ‫آﻏﻞ‬
олудадомон‫آﻟﻮدهداﻣﺎن‬ оганда//оканда ‫آﻛﻨﺪه‬//‫آﮔﻨﺪه‬ офаридгор‫آﻓﺮﻳﺪﮔﺎر‬ оѓилхона ‫آﻏﻠﺨﺎﻧﻪ‬
олудадомонї‫ آﻟﻮدهداﻣﺎﻧﻲ‬оганиш//оканиш‫آﻛﻨﺶ‬//‫آﮔﻨﺶ‬ офаридан‫آﻓﺮﻳﺪن‬ оѓўшкашї‫آﻏﻮﺷﻜﺸﻲ‬
олудадоман‫آﻟﻮدهداﻣﻦ‬ огана//окана‫آﻛﻨﻪ‬//‫آﮔﻨﻪ‬ офарида ‫آﻓﺮﻳﺪه‬ оѓўш‫آﻏﻮش‬
олудасоз‫آﻟﻮدهﺳﺎز‬ огањ‫آﮔﻪ‬ офаридагор‫آﻓﺮﻳﺪه ﮔﺎر‬ огўш‫آﻏﻮش‬
олудакорї‫آﻟﻮدهﻛﺎري‬ огањї‫آﮔﻬﻲ‬ офарин I ‫آﻓﺮﻳﻦ‬ огўшидан‫آﻏﻮﺷﻴﺪن‬
олудакунанда ‫آﻟﻮدهﻛﻨﻨﺪه‬ огур‫آﮔﻮر‬ офарин II ‫آﻓﺮﻳﻦ‬ офоќ‫آﻓﺎق‬
олузор‫آﻟﻮزار‬ огин‫آﮔﻴﻦ‬ офаринхон ‫آﻓﺮﻳﻦ ﺧﻮان‬ офоќгард‫آﻓﺎﻗﮕﺮد‬
олус‫آﻟﻮس‬ олІ‫آل‬ офаринcарої‫آﻓﺮﻳﻦ ﺳﺮاﻳﻲ‬ офоќгир‫آﻓﺎﻗﮕﻴﺮ‬
олуѓундор‫آﻟﻮﻏﻮﻧﺪار‬ олІІ‫آل‬ офариниш‫آﻓﺮﻳﻨﺶ‬ офоќї‫آﻓﺎﻗﻲ‬
олуќ‫آﻟﻮق‬ олІІІ‫آل‬ офарингар‫آﻓﺮﻳﻨﮕﺮ‬ офат‫آﻓﺖ‬
олуќоќ‫آﻟﻮﻗﺎق‬ олот‫آﻻت‬ офарингў(й) (‫آﻓﺮﻳﻦ ﮔﻮ)ي‬ офатбор‫آﻓﺖ ﺑﺎر‬
олавмонї‫آﻟﻮﻣﺎﻧﻲ‬ олола‫آﻻﻟﻪ‬ офаринанда ‫آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه‬ офатрасида ‫آﻓﺘﺮﺳﻴﺪه‬
олак‫آﻟﻚ‬ олон(и)дан‫آﻻﻧﻴﺪن‬//‫آﻻﻧﺪن‬ офаринандагї‫آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﻲ‬ офатзада ‫آﻓﺘﺰده‬
олимпї‫آﻟﻴﻤﭙﻲ‬ олоидан‫آﻻﺋﻴﺪن‬ офанд ‫آﻓﻨﺪ‬ офтоб‫آﻓﺘﺎب‬
олимпиада‫آﻟﻴﻤﭙﻴﺌﺪه‬ олоиш‫آﻻﺋﻴﺶ‬ оќо ‫آﻗﺎ‬ офтоббозгашт‫آﻓﺘﺎب ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬
омољ І ‫آﻣﺎج‬ олоянда‫آﻻﻳﻨﺪه‬ оќсаќќолї‫آﻗﺴﻘﺎل‬ офтоббаро ‫آﻓﺘﺎب ﺑﺮا‬
омољ ІІ ‫آﻣﺎج‬ олболу‫آﻟﺒﺎﻟﻮ‬ оќсаќол\\оќсаќќол‫آﻗﺴﻘﺎل‬ офтобпараст‫آﻓﺘﺎب ﭘﺮﺳﺖ‬
омољгоњ‫آﻣﺎﺟﮕﺎه‬ олпўш‫آﻟﭙﻮش‬ октябр‫آﻛﺘﻴﺒﺮ‬ офтобпарастї‫آﻓﺘﺎب ﭘﺮﺳﺘﻲ‬
омоч‫آﻣﺎچ‬ олпайкар‫آﻟﭙﻴﻜﺮ‬ октябрї‫آﻛﺘﻴﺒﺮي‬ офтобпўш‫آﻓﺘﺎب ﭘﻮش‬
омода‫آﻣﺎده‬ олат‫آﻟﺖ‬ окаљ ‫آﻛﺞ‬ офтобтеѓа‫آﻓﺘﺎب ﺗﻴﻐﻪ‬
 – 703 –
овастохон‫آوﺳﺘﺎﺧﻮان‬ ово‫آوا‬ омўдан‫آﻣﻮدن‬ омодабош‫آﻣﺎده ﺑﺎش‬
овул‫آول‬ ової‫آواﺋﻲ‬ омўда‫آﻣﻮده‬ омодасозї‫آﻣﺎده ﺳﺎزي‬
овулнишин‫آوﻟﻨﺸﻴﻦ‬ овор‫آوار‬ омўз‫آﻣﻮز‬ омодашавї‫آﻣﺎده ﺷﻮي‬
овулљо‫آوﻟﺠﺎ‬ оворагї‫آوارﮔﻲ‬ ‫آﻣﻮزاﻧﻴﺪن‬/‫آﻣﻮزاﻧﺪن‬ омодагоњ‫آﻣﺎده ﮔﺎه‬
ованд‫آوﻧﺪ‬ овора‫آواره‬ омўзондан//омўзонидан омодагї‫آﻣﺎدﮔﻲ‬
овандї‫آوﻧﺪي‬ оворагард ‫اواره ﮔﺮد‬ омўзхона‫آﻣﻮزﺧﺎﻧﻪ‬ омор‫آﻣﺎر‬
ованг‫آوﻧﮓ‬ оворагардї‫آواره ﮔﺮدي‬ омўзиш‫آﻣﻮزش‬ оморшинос‫آﻣﺎرﺷﻨﺎس‬
овањ‫آوه‬ овоз‫آواز‬ омўзишгоњ‫آﻣﻮزﺷﮕﺎه‬ оморгар‫آﻣﺎرﮔﺮ‬
овехтагї‫آوﻳﺨﺘﮕﻲ‬ овоздор‫آوازدار‬ омўзишгоњї‫آﻣﻮزﺷﮕﺎﻫﻲ‬ оморгир‫آﻣﺎرﮔﻴﺮ‬
овехтан‫آوﻳﺨﺘﻦ‬ овозгирифта‫آوازﮔﺮﻓﺘﻪ‬ омўзишкада‫آﻣﻮزﺷﻜﺪه‬ оморгирї‫آﻣﺎرﮔﻴﺮي‬
овехта‫آوﻳﺨﺘﻪ‬ овозгузаронанда ‫آوازﮔﺬراﻧﻨﺪه‬ омўзишї‫آﻣﻮزﺷﻲ‬ оморї‫آﻣﺎري‬
овез‫آوﻳﺰ‬ овозгир‫آوازﮔﻴﺮ‬ омўзгор‫آﻣﻮزﮔﺎر‬ оморидан‫آﻣﺎرﻳﺪن‬
овезонгўш‫آوﻳﺰاﻧﮕﻮش‬ овознок‫آوازﻧﺎك‬ омўзгорї‫آﻣﻮزﮔﺎري‬ омос‫آﻣﺎس‬
овеза‫آوﻳﺰه‬ овознависї‫آوازﻧﻮﻳﺴﻲ‬ омўзанда ‫آﻣﻮزﻧﺪه‬ омоскарда ‫آﻣﺎس ﻛﺮده‬
овешан‫آوﻳﺸﻦ‬ овозандоз‫آوازاﻧﺪاز‬ омўзандагї‫آﻣﻮزﻧﺪﮔﻲ‬ омосдор‫آﻣﺎس دار‬
овеша‫آوﻳﺸﻪ‬ овозандозї‫آوازاﻧﺪازي‬ омўза‫آﻣﻮزه‬ омосї‫آﻣﺎﺳﻲ‬
оњ‫آه‬ овозхон‫آوازﺧﻮان‬ омўзидан‫آﻣﻮزﻳﺪن‬ омосидан‫آﻣﺎﺳﻴﺪن‬
оњгўй‫آﻫﮕﻮي‬ овозхонї‫آوازﺧﻮاﻧﻲ‬ омиёна‫آﻣﻴﺎﻧﻪ‬ омосида ‫آﻣﺎﺳﻴﺪه‬
оњкашї‫آﻫﻜﺸﻲ‬ овоздорак‫آوازدارك‬ омехтагї‫آﻣﻴﺨﺘﮕﻲ‬ омосидагї‫آﻣﺎﺳﻴﺪﮔﻲ‬
оњо‫آﻫﺎ‬ овоздињанда‫آوازدﻫﻨﺪه‬ омехтан‫آﻣﻴﺨﺘﻦ‬ омол‫آﻣﺎل‬
оњор‫آﻫﺎر‬ овоздињї‫آوازدﻫﻲ‬ омехта‫آﻣﻴﺨﺘﻪ‬ омоним‫آﻣﺎﻧﻴﻢ‬
оњордор‫آﻫﺎردار‬ овозрас‫آوازرس‬ омез‫آﻣﻴﺰ‬ омоњ‫آﻣﺎه‬
оњорї‫آﻫﺎري‬ овозѓафс‫آوازﻏﻔﺲ‬ омезиш‫آﻣﻴﺰش‬ омоњонанда‫آﻣﺎﻫﺎﻧﻨﺪه‬
оњар‫آﻫﺮ‬ овоза‫آوازه‬ омезишёбї‫آﻣﻴﺰﺷﻴﺎﺑﻲ‬ омоњида‫آﻣﺎﻫﻴﺪه‬
оњардор‫آﻫﺮدار‬ овозаангез‫آوازه اﻧﮕﻴﺰ‬ омезгор‫آﻣﻴﺰﮔﺎر‬ омоњидан‫آﻣﺎﻫﻴﺪن‬
оњарзада ‫آﻫﺮزده‬ овозадор‫آوازه دار‬ омезгорї‫آﻣﻴﺰﮔﺎري‬ омоњонидан‫آﻣﺎﻫﺎﻧﻴﺪن‬
оњарзанї‫آﻫﺮزﻧﻲ‬ овозагў(й)(‫آوازه ﮔﻮ)ي‬ омеза‫آﻣﻴﺰه‬ омад ‫آﻣﺪ‬
оњарман‫آﻫﺮﻣﻦ‬ овозанок‫آوازه ﻧﺎك‬ омеѓ‫آﻣﻴﻎ‬ ‫آﻣﺪورﻓﺖﻛﻨﻨﺪه‬
оњарї‫آﻫﺮي‬ овозї‫آوازي‬ омин I ‫آﻣﻴﻦ‬ омадурафткунанда
оњистагї‫آﻫﺴﺘﮕﻲ‬ овон‫آوان‬ омин II ‫آﻣﻴﻦ‬ омадушуд‫آﻣﺪوﺷﺪ‬
оњиста‫آﻫﺴﺘﻪ‬ овонигор‫آواﻧﮕﺎر‬ омингўй‫آﻣﻴﻨﮕﻮي‬ омад-омад‫آﻣﺪآﻣﺪ‬
оњистарой‫آﻫﺴﺘﻪ راي‬ овонигорї‫آواﻧﮕﺎري‬ омингўї‫آﻣﻴﻨﮕﻮﻳﻲ‬ омадан‫آﻣﺪن‬
оњистарав‫آﻫﺴﺘﻪ رو‬ овонависї‫آواﻧﻮﻳﺴﻲ‬ омина‫آﻣﻴﻨﻪ‬ омада‫آﻣﺪه‬
оњистасухан‫آﻫﺴﺘﻪ ﺳﺨﻦ‬ овах‫آوخ‬ он I ‫آن‬ омада-омада ‫آﻣﺪه آﻣﺪه‬
оњистакор‫آﻫﺴﺘﻪ ﻛﺎر‬ овар І‫آور‬ он II ‫آن‬ омадурафт ‫آﻣﺪورﻓﺖ‬
оњистакорї‫آﻫﺴﺘﻪ ﻛﺎري‬ овар‫آور‬ ономастика‫آﻧﺎﻣﺴﺘﻴﻜﻪ‬ омир I‫آﻣﺮ‬
оњиста-оњиста‫آﻫﺴﺘﻪ آﻫﺴﺘﻪ‬ овар ІІ‫آور‬ онтология‫آﻧﺘﺎﻻﮔﻴﻪ‬ омирона‫آﻣﺮاﻧﻪ‬
оњистакак‫آﻫﺴﺘﻜﻚ‬ оваронидан‫آوراﻧﻴﺪن‬ ондунёї‫آﻧﺪﻧﻴﺎﻳﻲ‬ омурзиш‫آﻣﺮرزش‬
оњистаяк‫آﻫﺴﺘﻴﻚ‬ овард ‫آورد‬ ондун‫آﻧﺪون‬ омурзгор‫آﻣﺮزﮔﺎر‬
оњманд‫آﻫﻤﻨﺪ‬ овардгоњ‫آوردﮔﺎه‬ ониф‫آﻧﻒ‬ омурзгорї‫آﻣﺮزﮔﺎري‬
оњан‫آﻫﻦ‬ овардљўй‫آوردﺟﻮي‬ онифанً‫آﻧﻔﺎ‬ омурзидан‫آﻣﺮزﻳﺪن‬
оњанбол‫آﻫﻨﺒﺎل‬ овардхоњ ‫آوردﺧﻮاه‬ она‫آﻧﻪ‬ омурзида‫آﻣﺮزﻳﺪه‬
оњанбадан‫آﻫﻨﺒﺪن‬ овардгањ‫آوردﮔﻪ‬ онамурѓ‫آﻧﻪ ﻣﺮغ‬ омурѓ‫آﻣﺮغ‬
оњанбур‫آﻫﻨﺒﺮ‬ овардан‫آوردن‬ онакалон‫آﻧﻪ ﻛﻼن‬ омула‫آﻣﻠﻪ‬
оњанпора‫آﻫﻨﭙﺎره‬ оварда‫آورده‬ онваќта‫آﻧﻮﻗﺘﻪ‬ омут‫آﻣﻮت‬
оњанпоя‫آﻫﻨﭙﺎﻳﻪ‬ овардашуда ‫آورده ﺷﺪه‬ онкологї‫آﻧﻜﺎﻻﮔﻲ‬ омўхтгорї‫آﻣﻮﺧﺘﮕﺎري‬
оњанпўш‫آﻫﻨﭙﻮش‬ оваранда ‫آورﻧﺪه‬ онкология‫آﻧﻜﺎﻻﮔﻴﻪ‬ омўхтагї‫آﻣﻮﺧﺘﮕﻲ‬
оњантахта‫آﻫﻨﺘﺨﺘﻪ‬ оварї‫آوري‬ онин‫آﻧﻴﻦ‬ омўхтан‫آﻣﻮﺧﺘﻦ‬
оњантарош‫آﻫﻨﺘﺮاش‬ оваридан‫آورﻳﺪن‬ овез I ‫آوﻳﺰ‬ омўхтанї‫آﻣﻮﺧﺘﻨﻲ‬
оњантарошї‫آﻫﻨﺘﺮاﺷﻲ‬ овринг‫آورﻳﻨﮓ‬ овез II ‫آوﻳﺰ‬ омўхта‫آﻣﻮﺧﺘﻪ‬
оњантасма‫آﻫﻨﺘﺴﻤﻪ‬ овасто‫آوﺳﺘﺎ‬ овезон‫آوﻳﺰان‬ омудан‫آﻣﻮدن‬
 – 704 –
абар‫اﺑﺮ‬ аэродинамика‫اﺋﺮادﻳﻨﻤﻴﻜﻪ‬ оњакзанї‫آﻫﻜﺰﻧﻲ‬ оњантан‫آﻫﻨﺘﻦ‬
абар‫اﺑﺮ‬ аэрозол‫اﺋﺮازال‬ оњакнок‫آﻫﻜﻨﺎك‬ оњанљома‫آﻫﻦ ﺟﺎﻣﻪ‬
абрI‫اﺑﺮ‬ аэростат‫اﺋﺮاﺳﺘﺖ‬ оњакї‫آﻫﻜﻲ‬ оњандор‫آﻫﻨﺪار‬
абрII‫اﺑﺮ‬ аэронавтика‫اﺋﺮاﻧﻮﺗﻴﻜﻪ‬ ‫آﻫﺨﺘﻦ‬//‫آﻫﻴﺨﺘﻦ‬ оњандил‫آﻫﻦ دل‬
абрIII‫اﺑﺮ‬ аэронавигатсия‫اﺋﺮاﻧﻮﻳﮕﺘﺴﻴﻪ‬ оњехтан//оњихтан оњанрабо ‫آﻫﻦ رﺑﺎ‬
ибро‫اﺑﺮاء‬ аимма‫اﺋﻤﻪ‬ оњидан‫آﻫﻴﺪن‬ оњанреза‫آﻫﻦ رﻳﺰه‬
аброр‫اﺑﺮار‬ аудит‫اﺋﻮدت‬ ой‫آي‬ оњансоз‫آﻫﻨﺴﺎز‬
иброз‫اﺑﺮاز‬ аудитор‫اﺋﻮدﺗﺎر‬ оё‫آﻳﺎ‬ оњансозї‫آﻫﻨﺴﺎزي‬
абролуд‫اﺑﺮآﻟﻮد‬ аудиторї‫اﺋﻮدﺗﺎري‬ оёт‫آﻳﺎت‬ оњансов‫آﻫﻨﺴﺎو‬
абролуда‫اﺑﺮآﻟﻮده‬ ауксион‫اﺋﻮﻛﺴﻴﺎن‬ оён‫آﻳﺎن‬ оњанфурўш‫آﻫﻦ ﻓﺮوش‬
ибром‫اﺑﺮام‬ алої‫اﻻﺋﻲ‬ оёнї‫آﻳﺎﻧﻲ‬ оњангудоз‫آﻫﻨﮕﺪاز‬
абрбанд‫اﺑﺮﺑﻨﺪ‬ аб‫اب‬ оис‫آﻳﺲ‬ оњангудозї‫آﻫﻨﮕﺪازي‬
абрбандї‫اﺑﺮﺑﻨﺪي‬ абоII‫اﺑﺎ‬ оянд‫آﻳﻨﺪ‬ оњанмайда ‫آﻫﻦ ﻣﻴﺪه‬
абрпора‫اﺑﺮﭘﺎره‬ ибоI‫اﺑﺎ‬ оянда‫آﻳﻨﺪه‬ оњанкўб‫آﻫﻨﻜﻮب‬
абрпўш‫اﺑﺮﭘﻮش‬ ибоII‫اﺑﺎ‬ ояндабинї‫آﻳﻨﺪه ﺑﻴﻨﻲ‬ оњанљидан‫آﻫﻨﺠﻴﺪن‬
абртўда‫اﺑﺮﺗﻮده‬ абоI‫ﻋﺒﺎ‬//‫اﺑﺎ‬ ояндадор‫آﻳﻨﺪه دار‬ оњангI‫آﻫﻨﮓ‬
абрдор‫اﺑﺮدار‬ абобил‫اﺑﺎﺑﻴﻞ‬ ояI‫آﻳﻪ‬ оњангII‫آﻫﻨﮓ‬
абрсифат‫اﺑﺮﺳﻔﺖ‬ ибтидо‫اﺑﺘﺪا‬ оя\\оятII‫آﻳﺖ‬//‫آﻳﻪ‬ оњангдор‫آﻫﻨﮕﺪار‬
абраш‫اﺑﺮش‬ ибтидої‫اﺑﺘﺪاﺋﻲ‬ оинI‫آﻳﻴﻦ‬ оњангсоз‫آﻫﻨﮕﺴﺎز‬
абрас‫اﺑﺮص‬ ибтидоъ‫اﺑﺘﺪاع‬ оинІІ‫آﻳﻴﻦ‬ оњангсозї‫آﻫﻨﮕﺴﺎزي‬
абраќ‫اﺑﺮق‬ ибтизол‫اﺑﺘﺬال‬ оинІІІ‫آﻳﻴﻦ‬ оњангар‫آﻫﻨﮕﺮ‬
абарќудрат‫اﺑﺮﻗﺪرت‬ абтар‫اﺑﺘﺮ‬ оинпараст‫آﻳﻴﻨﭙﺮﺳﺖ‬ оњангархона‫آﻫﻨﮕﺮﺧﺎﻧﻪ‬
абарќудратї‫اﺑﺮﻗﺪرﺗﻲ‬ ибтисом‫اﺑﺘﺴﺎم‬ оиннома‫آﻳﻴﻦ ﻧﺎﻣﻪ‬ оњангарї‫آﻫﻨﮕﺮي‬
абраќї‫اﺑﺮﻗﻲ‬ ибтишор‫اﺑﺘﺸﺎر‬ оинномавї‫آﻳﻴﻨﻨﺎﻣﻮي‬ оњанї‫آﻫﻨﻲ‬
абргирифта‫اﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ибтиѓо‫اﺑﺘﻐﺎء‬ оинаI‫آﻳﻴﻨﻪ‬ оњанин‫آﻫﻨﻴﻦ‬
абармард‫اﺑﺮﻣﺮد‬ ибтикор‫اﺑﺘﻜﺎر‬ оинаII‫آﻳﻴﻨﻪ‬ оњанинирода‫آﻫﻨﻴﻦ اراده‬
абрнок‫اﺑﺮﻧﺎك‬ ибтило‫اﺑﺘﻼ‬ оинаIII‫آﻳﻴﻨﻪ‬ оњанинбозу‫آﻫﻨﻴﻦ ﺑﺎزو‬
абрнокї‫اﺑﺮﻧﺎﻛﻲ‬ ибтилоъ‫اﺑﺘﻼع‬ оинабозї‫آﻳﻴﻨﻪ ﺑﺎزي‬ оњанинпанља‫آﻫﻨﻴﻦ ﭘﻨﺠﻪ‬
абрногузар‫اﺑﺮﻧﺎﮔﺬر‬ ибтино‫اﺑﺘﻨﺎ‬ оинабанд‫آﻳﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪ‬ оњанинпайкар‫آﻫﻨﻴﻦ ﭘﻴﻜﺮ‬
абранљан//абранљин‫اﺑﺮﻧﺠﻦ‬ ибтињољ‫اﺑﺘﻬﺎج‬ оинабандон‫آﻳﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪان‬ оњанинтан‫آﻫﻨﻴﻦ ﺗﻦ‬
абрандуд ‫اﺑﺮﻧﺪود‬ ибтињол‫اﺑﺘﻬﺎل‬ оинабандї‫آﻳﻴﻨﻪ ﺑﻨﺪي‬ оњаниндил‫آﻫﻨﻴﻦ دل‬
абра‫اﺑﺮه‬ ибтиёъ‫اﺑﺘﻴﺎع‬ оинабин‫آﻳﻴﻨﻪ ﺑﻴﻦ‬ оњанинрой‫آﻫﻨﻴﻦ راي‬
убар(а)‫اﺑﺮه‬ абљад ‫اﺑﺠﺪ‬ оинатоб‫آﻳﻴﻨﻪ ﺗﺎب‬ оњуI‫آﻫﻮ‬
убра‫اﺑﺮه‬ абљадхонї‫اﺑﺠﺪﺧﻮاﻧﻲ‬ оинадор‫آﻳﻴﻨﻪ دار‬ оњуII‫آﻫﻮ‬
абраастар‫اﺑﺮهاﺳﺘﺮ‬ абљил//абљир‫اﺑﺠﻴﺮ‬//‫اﺑﺠﻴﻞ‬ оинадон‫آﻳﻴﻨﻪ دان‬ оњуIII‫آﻫﻮ‬
абрў//абрўй‫اﺑﺮوي‬//‫اﺑﺮو‬ ибњор‫اﺑﺤﺎر‬ оинадўзї‫آﻳﻴﻨﻪ دوزي‬ оњубар(р)а‫آﻫﻮﺑﺮه‬
абрўборик‫اﺑﺮوﺑﺎرك‬ ибхор‫اﺑﺨﺎر‬ оинарухсор‫آﻳﻴﻨﻪ رﺧﺴﺎر‬ оњутак‫آﻫﻮﺗﻚ‬
абрўпайваст‫اﺑﺮوﭘﻴﻮﺳﺖ‬ абхозї‫اﺑﺨﺎزي‬ оинарў(й)(‫آﻳﻴﻨﻪ رو)ي‬ оњучашм‫آﻫﻮﭼﺸﻢ‬
абрўчинак‫اﺑﺮوﭼﻴﻨﻚ‬ абад‫اﺑﺪ‬ оинасоз‫آﻳﻴﻨﻪ ﺳﺎز‬ оњубача‫آﻫﻮﺑﭽﻪ‬
абрўчинї‫اﺑﺮوﭼﻴﻨﻲ‬ абадан ً‫اﺑﺪا‬ оинасозї‫آﻳﻴﻨﻪ ﺳﺎزي‬ оњудил‫آﻫﻮدل‬
абрўдароз‫اﺑﺮودراز‬ ибдо ‫اﺑﺪا‬ оинасон‫آﻳﻴﻨﻪ ﺳﺎن‬ оњудилї‫آﻫﻮدﻟﻲ‬
абрўсиёњ‫اﺑﺮوﺳﻴﺎه‬ ибдоъ ‫اﺑﺪاع‬ оинаќадї‫آﻳﻴﻨﻪ ﻗﺪي‬ оњудав‫آﻫﻮدو‬
абрўфарох‫اﺑﺮوﻓﺮاخ‬ абдол‫اﺑﺪال‬ оинагар‫آﻳﻴﻨﻪ ﮔﺮ‬ оњуманд‫آﻫﻮﻣﻨﺪ‬
абрўфарохї‫اﺑﺮوﻓﺮاﺧﻲ‬ ибдол‫اﺑﺪال‬ оинагарї‫آﻳﻴﻨﻪ ﮔﺮي‬ оњун‫آﻫﻮن‬
абрўќалам‫اﺑﺮوﻗﻠﻢ‬ абадулобод‫اﺑﺪاﻵﺑﺎد‬ оинагун‫آﻳﻴﻨﻪ ﮔﻮن‬ оњувор‫آﻫﻮوار‬
абрўкушодагї‫اﺑﺮوﻛﺸﺎدﮔﻲ‬ абадулабад‫اﺑﺪاﻻﺑﺪ‬ оинавор‫آﻳﻴﻨﻪ وار‬ оњак‫آﻫﻚ‬
абрўкушода‫اﺑﺮوﻛﺸﺎده‬ абадулобидин‫اﺑﺪاﻵﺑﺪﻳﻦ‬ оинакорї‫آﻳﻴﻨﻪ ﻛﺎري‬ оњакпаз‫آﻫﻜﭙﺰ‬
абрўкамон‫اﺑﺮوﻛﻤﺎن‬ абадуддањр‫اﺑﺪاﻟﺪﻫﺮ‬ оинакирдор‫آﻳﻴﻨﻪ ﻛﺮدار‬ оњакпазї‫آﻫﻜﭙﺰي‬
абрўњилол‫اﺑﺮوﻫﻼل‬ абадзинда‫اﺑﺪزﻧﺪه‬ аэропорт‫اﺋﺮاﭘﺎرت‬ оњакзарних‫آﻫﻜﺰرﻧﻴﺦ‬
абрї‫اﺑﺮي‬ абадї‫اﺑﺪي‬ аэроплан‫اﺋﺮاﭘﻠﻦ‬ оњаксанг‫آﻫﻜﺴﻨﮓ‬
ибриз‫اﺑﺮﻳﺰ‬ абадият‫اﺑﺪﻳﺖ‬ аэродром‫اﺋﺮادرام‬ оњакоб‫ب‬Ĥ‫آﻫﻜ‬
 – 705 –
исбот‫اﺛﺒﺎت‬ атолапазї‫اﺗﺎﻟﻪﭘﺰي‬ аблақсавор‫اﺑﻠﻘﺴﻮار‬ абрешимкор‫اﺑﺮﻳﺸﻤﻜﺎر‬
исботпазир‫اﺛﺒﺎتﭘﺬﻳﺮ‬ атолахўр‫اﺗﺎﻟﻪﺧﻮر‬ аблаќї‫اﺑﻠﻘﻲ‬ абрешимкорї‫اﺑﺮﻳﺸﻤﻜﺎري‬
исботпазирї‫اﺛﺒﺎتﭘﺬﻳﺮي‬ атолиќ‫اﺗﺎﻟﻴﻖ‬ аблањ‫اﺑﻠﻪ‬ абрешим//абрешум‫اﺑﺮﻳﺸﻢ‬
исботшаванда‫اﺛﺒﺎتﺷﻮﻧﺪه‬ атом‫اﺗﺎم‬ аблањона‫اﺑﻠﻬﺎﻧﻪ‬ абрешимрес‫اﺑﺮﻳﺸﻤﺮﻳﺲ‬
исботкунанда‫اﺛﺒﺎتﻛﻨﻨﺪه‬ атомї‫اﺗﺎﻣﻲ‬ аблањфиреб‫اﺑﻠﻪﻓﺮﻳﺐ‬ абрешимборї‫اﺑﺮﻳﺸﻢﺑﺎري‬
исботнопазир‫اﺛﺒﺎتﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫اﺗﺎﻣﺴﺘﻴﻜﻪ‬//‫اﺗﺎﻣﻴﺰم‬ аблањфиребона‫اﺑﻠﻪﻓﺮﻳﺒﺎﻧﻪ‬ абрешимбоф‫اﺑﺮﻳﺸﻢﺑﺎف‬
исботнопазирї‫اﺛﺒﺎتﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ атомизм//атомистика аблањфиребї‫اﺑﻠﻪﻓﺮﻳﺒﻲ‬ абрешимбофї‫اﺑﺮﻳﺸﻢﺑﺎﻓﻲ‬
асар‫اﺛﺮ‬ атбоъ‫اﺗﺒﺎع‬ аблањнамо‫اﺑﻠﻪﻧﻤﺎ‬ абрешимбаҳо‫اﺑﺮﻳﺸﻢﺑﻬﺎ‬
асарбахш‫اﺛﺮﺑﺨﺶ‬ иттибоъ‫اﺗّﺒﺎع‬ аблањвор‫اﺑﻠﻪوار‬ абрешимтоб‫اﺑﺮﻳﺸﻢﺗﺎب‬
асарбахшї‫اﺛﺮﺑﺨﺸﻲ‬ иттињод‫اﺗّﺤﺎد‬ аблањваш‫اﺑﻠﻪوش‬ абрешимтобї‫اﺑﺮﻳﺸﻢﺗﺎﺑﻲ‬
асарпазир‫اﺛﺮﭘﺬﻳﺮ‬ иттињодия‫اﺗّﺤﺎدﻳﻪ‬ аблањї‫اﺑﻠﻬﻲ‬ абрешимдўз‫اﺑﺮﻳﺸﻢدوز‬
асарпазирї‫اﺛﺮﭘﺰﻳﺮي‬ иттихоз‫اﺗّﺨﺎز‬ аблуч//аблуљ‫اﺑﻠﻮج‬//‫اﺑﻠﻮچ‬ абрешимдўзї‫اﺑﺮﻳﺸﻢدوزي‬
асардузд ‫اﺛﺮدزد‬ аллотропї‫اﻻﺗﺮاﭘﻲ‬ иблис‫اﺑﻠﻴﺲ‬ абрешимранг‫اﺑﺮﻳﺸﻤﺮﻧﮓ‬
асардуздї‫اﺛﺮدزدي‬ аллотропия‫اﻻﺗﺮاﭘﻴﻪ‬ иблисона‫اﺑﻠﻴﺴﺎﻧﻪ‬ абрешимресї‫اﺑﺮﻳﺸﻢرﻳﺴﻲ‬
асаркунанда ‫اﺛﺮﻛﻨﻨﺪه‬ утрор‫اﺗﺮار‬ иблисї‫اﺑﻠﻴﺴﻲ‬ абрешимкашї‫اﺑﺮﻳﺸﻢﻛﺸﻲ‬
асаргузор‫اﺛﺮﮔﺬار‬ атрок‫اﺗﺮاك‬ ибн‫اﺑﻦ‬ абрешимгун‫اﺑﺮﻳﺸﻢﮔﻮن‬
асаргузорї‫اﺛﺮﮔﺬاري‬ аттраксион‫اﺗﺮﻛﺴﻴﺎن‬ абно‫اﺑﻨﺎ‬ абрешиммонанд‫اﺑﺮﻳﺸﻢﻣﺎﻧﻨﺪ‬
асарнок‫اﺛﺮﻧﺎك‬ иттисоъ ‫اﺗّﺴﺎع‬ ибнуссабил‫اﺑﻦاﻟﺴﺒﻴﻞ‬ абрешимвор‫اﺑﺮﻳﺸﻢوار‬
асќол‫اﺛﻘﺎل‬ иттисом‫اﺗّﺴﺎم‬ ибнулваќт‫اﺑﻦاﻟﻮﻗﺖ‬ абрешимворї‫اﺑﺮﻳﺸﻢواري‬
исмI‫اﺛﻢ‬ атташе‫اﺗﺸﻲ‬ убна‫اﺑﻨﻪ‬ абрешимї‫اﺑﺮﻳﺸﻤﻲ‬
асно‫اﺛﻨﺎ‬ иттисоф‫اﺗّﺼﺎف‬ ибњомI‫اﺑﻬﺎم‬ абрешимин‫اﺑﺮﻳﺸﻤﻴﻦ‬
иљобат‫اﺟﺎﺑﺖ‬ иттисол‫اﺗّﺼﺎل‬ ибњомII‫اﺑﻬﺎم‬ ибриќ‫اﺑﺮﻳﻖ‬
уљољ ‫اﺟﺎج‬ иттифоќ‫اﺗّﻔﺎق‬ уббањат‫اﺑﻬﺖ‬ абзор‫اﺑﺰار‬
иљора ‫اﺟﺎره‬ иттифоќанً‫اﺗّﻔﺎﻗﺎ‬ убуњњат‫اﺑﻬﺖ‬ абзордон‫اﺑﺰاردان‬
иљорапулї‫اﺟﺎرهﭘﻮﻟﻲ‬ иттифоќо‫اﺗّﻔﺎﻗﺎ‬ абњар‫اﺑﻬﺮ‬ абзорсоз‫اﺑﺰارﺳﺎز‬
иљорахўр‫اﺟﺎرهﺧﻮر‬ иттифоќчї‫اﺗّﻔﺎﻗﭽﻲ‬ абу(л)(‫اﺑﻮ)ل‬ абзорсозї‫اﺑﺰارﺳﺎزي‬
иљорадор‫اﺟﺎرهدار‬ иттифоќнома‫اﺗّﻔﺎقﻧﺎﻣﻪ‬ абвоб‫اﺑﻮاب‬ абзорфурўш‫اﺑﺰارﻓﺮوش‬
иљорадењ ‫اﺟﺎرهده‬ иттифоќї‫اﺗّﻔﺎﻗﻲ‬ абулбашар‫اﺑﻮاﻟﺒﺸﺮ‬ абзорфурўшї‫اﺑﺰارﻓﺮوﺷﻲ‬
иљорадињї‫اﺟﺎرهدﻫﻲ‬ иттико‫اﺗّﻜﺎ‬ абулњавл‫اﺑﻮاﻟﻬﻮل‬ абзол‫اﺑﺰال‬
иљоракор‫اﺟﺎرهﻛﺎر‬ этникї‫اﺗﻨﻴﻜﻲ‬ абавон‫اﺑﻮان‬ абсорбсия‫اﺑﺴﺎرﺑﺴﻴﻪ‬
иљорагир‫اﺟﺎرهﮔﻴﺮ‬ атлант‫اﺗﻠﻨﺖ‬ убувват‫اﺑﻮت‬ ибсос‫اﺑﺴﺎس‬
иљорагирї‫اﺟﺎرهﮔﻴﺮي‬ атмосфера‫اﺗﻤﺎﺳﻔﻴﺮه‬ абавї‫اﺑﻮي‬ абстракт‫اﺑﺴﺘﺮﻛﺖ‬
иљорамонї‫اﺟﺎرهﻣﺎﻧﻲ‬ атмосферї‫اﺗﻤﺎﺳﻔﻴﺮي‬ абавият‫ اﺑﻮﻳﺖ‬абстрактсионизм‫اﺑﺴﺘﺮﻛﺘﺴﻴﺎﻧﻴﺰم‬
иљоранишин‫اﺟﺎرهﻧﺸﻴﻦ‬ итмом‫اﺗﻤﺎم‬ абавайн‫اﺑﻮﻳﻦ‬ ‫اﺑﺴﺘﺮﻛﺘﺴﻴﺎﻧﻴﺴﺖ‬
иљоравї‫اﺟﺎروي‬ этнограф‫اﺗﻨﺎﮔﺮاف‬ абе‫اﺑﻲ‬ абстрактсионист
иљозат‫اﺟﺎزت‬ этнографї‫اﺗﻨﺎﮔﺮاﻓﻲ‬ абедониш‫اﺑﻲ داﻧﺶ‬ абстрактсия‫اﺑﺴﺘﺮﻛﺘﺴﻴﻪ‬
иљозатнома‫اﺟﺎزتﻧﺎﻣﻪ‬ этнография‫اﺗﻨﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬ абёт‫اﺑﻴﺎت‬ абстрактї‫اﺑﺴﺘﺮﻛﺘﻲ‬
аљониб‫اﺟﺎﻧﺐ‬ этногенез‫اﺗﻨﺎﮔﻴﻨﻴﺰ‬ абера‫اﺑﻴﺮه‬ ибсор‫اﺑﺼﺎر‬
иљбор‫اﺟﺒﺎر‬ этнолингвист‫اﺗﻨﺎﻟﻨﮕﻮﻳﺴﺖ‬ абеша‫اﺑﻴﺸﻪ‬ ибто‫اﺑﻄﺎء‬
иљборанً‫ اﺟﺒﺎرا‬этнолингвистика‫اﺗﻨﺎﻟﻨﮕﻮﻳﺴﺘﻴﻜﻪ‬ абяз‫اﺑﻴﺾ‬ ибтол‫اﺑﻄﺎل‬
иљборї‫اﺟﺒﺎري‬ иттињом‫اﺗّﻬﺎم‬ упо‫اﭘﺎ‬ абъод‫اﺑﻌﺎد‬
иљтибо‫اﺟﺘﺒﺎ‬ уту‫اﺗﻮ‬ апатит‫اﭘﺘﻴﺖ‬ ибъод‫اﺑﻌﺎد‬
иљтизоб‫اﺟﺘﺬاب‬ утукаш‫اﺗﻮﻛﺶ‬ апрел‫اﭘﺮﻳﻞ‬ абъад‫اﺑﻌﺪ‬
иљтилоб‫اﺟﺘﻼب‬ атавизм‫اﺗﻮﻳﺰم‬ апрелї‫اﭘﺮﻳﻠﻲ‬ ибќо‫اﺑﻘﺎء‬
иљтимоъ‫اﺟﺘﻤﺎع‬ уттї‫اﺗﻲ‬ апа‫اﭘﻪ‬ абкам‫اﺑﻜﻢ‬
иљтимоона‫اﺟﺘﻤﺎﻋﺎﻧﻪ‬ аттестат‫اﺗّﻴﺴﺘﺖ‬ атобак‫اﺗﺎﺑﻚ‬ абгор‫اﺑﮕﺎر‬
иљтимої‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ аттестатсионї‫اﺗّﻴﺴﺘﺘﺴﻴﺎﻧﻲ‬ атобакон‫اﺗﺎﺑﻜﺎن‬ абгорї‫اﺑﮕﺎري‬
иљтимоият‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﺖ‬ аттестатдиҳї‫اﺗّﻴﺴﺘﺖدﻫﻲ‬ утопия‫اﺗﺎﭘﻴﺎ‬ ибил‫اﺑﻞ‬
иљтимоиюн‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻴﻴﻮن‬ аттестатсия‫اﺗّﻴﺴﺘﺘﺴﻴﻪ‬ утоќа‫اﺗﺎﻗﻪ‬ иблоѓ‫اﺑﻼغ‬
иљтино‫إﺟﺘﻨﺎ‬ этимологї‫اﺗﻴﻤﺎﻻﮔﻲ‬ атола‫اﺗﺎﻟﻪ‬ аблағ‫اﺑﻠﻎ‬
иљтиноб‫اﺟﺘﻨﺎب‬ асоса‫اﺛﺎﺛﻪ‬ атолапо‫اﺗﺎﻟﻪﭘﺎ‬ аблаќ‫اﺑﻠﻖ‬
 – 706 –
ахтаршуморї‫اﺧﺘﺮﺷﻤﺎري‬ эњсонкор‫اﺣﺴﺎﻧﻜﺎر‬ ињота‫اﺣﺎﻃﻪ‬ иљтињод‫اﺟﺘﻬﺎد‬
ахтаршинос‫اﺧﺘﺮﺷﻨﺎس‬ эњсонкорї‫اﺣﺴﺎﻧﻜﺎري‬ ињотагир‫اﺣﺎﻃﻪﮔﻴﺮ‬ иљњоф‫اﺟﺤﺎف‬
ахтаршиносї‫اﺧﺘﺮﺷﻨﺎﺳﻲ‬ эњсонгар‫اﺣﺴﺎﻧﮕﺮ‬ ањбоб‫اﺣﺒﺎب‬ аљдод‫اﺟﺪاد‬
ахтаргў(й)(‫اﺧﺘﺮﮔﻮ)ي‬ ањсан‫اﺣﺴﻦ‬ эњтироз‫اﺣﺘﺮاز‬ аљдодї‫اﺟﺪادي‬
ахтарнигорї‫اﺧﺘﺮﻧﮕﺎري‬ ањсант‫اﺣﺴﻨﺖ‬ эњтирос‫اﺣﺘﺮاس‬ абљадхон‫اﺑﺠﺪﺧﻮان‬
ахтарї‫اﺧﺘﺮي‬ эњсоъ‫اﺣﺼﺎ‬ эњтироќ‫اﺣﺘﺮاق‬ аљр‫اﺟﺮ‬
ихтисор‫اﺧﺘﺼﺎر‬ эњсон I ‫اﺣﺴﺎن‬ эњтироќї‫اﺣﺘﺮاﻗﻲ‬ уљр‫اﺟﺮ‬
ихтисорот‫اﺧﺘﺼﺎرات‬ эњсон II ‫اﺣﺼﺎن‬ эњтиром‫اﺣﺘﺮام‬ ‫اﺟﺮﺧﻮر‬//‫اﺟﺮﺧﻮار‬
ихтисоршавї‫اﺧﺘﺼﺎرﺷﻮي‬ эњсоия‫اﺣﺼﺎﺋﻴﻪ‬ эњтиромкор‫اﺣﺘﺮاﻣﻜﺎر‬ уљрихор//уљрихўр
ихтисора‫اﺧﺘﺼﺎره‬ эњзор‫اﺣﻀﺎر‬ эњтиромкунанда‫اﺣﺘﺮاﻣﻜﻨﻨﺪه‬ иљро‫اﺟﺮا‬
ихтисос‫اﺧﺘﺼﺎص‬ ањком‫اﺣﻜﺎم‬ эњтиромгузор‫اﺣﺘﺮاﻣﮕﺬار‬ уљро ‫اﺟﺮا‬
ихтисосталаб‫اﺧﺘﺼﺎص ﻃﻠﺐ‬ ањмар‫اﺣﻤﺮ‬ эњтиромгузорї‫اﺣﺘﺮاﻣﮕﺬاري‬ иљроия‫اﺟﺮاﺋﻴﻪ‬
ихтисосомўзї‫اﺧﺘﺼﺎصآﻣﻮزي‬ ањмаќ‫اﺣﻤﻖ‬ эњтироманً‫اﺣﺘﺮاﻣﺎ‬ иљрошаванда‫اﺟﺮاﺷﻮﻧﺪه‬
ихтисосманд‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻤﻨﺪ‬ ањмаќфиреб ‫اﺣﻤﻖ ﻓﺮﻳﺐ‬ эњтиромона‫اﺣﺘﺮاﻣﺎﻧﻪ‬ иљрокунанда‫اﺟﺮاﻛﻨﻨﺪه‬
ихтифо‫اﺧﺘﻔﺎ‬ ањмаќнамо‫اﺣﻤﻖ ﻧﻤﺎ‬ эњтиромкорона‫اﺣﺘﺮاﻣﻜﺎراﻧﻪ‬ иљрогар‫اﺟﺮاﮔﺮ‬
ихтилољ‫اﺧﺘﻼج‬ ањмаќона‫اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ‬ эњтиромї‫اﺣﺘﺮاﻣﻲ‬ аљром‫اﺟﺮام‬
ихтилот‫اﺧﺘﻼط‬ ањмаќї‫اﺣﻤﻘﻲ‬ эњтисоб‫اﺣﺘﺴﺎب‬ уљратхўр‫اﺟﺮﺗﺨﻮر‬
ихтилоф‫اﺧﺘﻼف‬ ањвол‫اﺣﻮال‬ эњтисос‫اﺣﺘﺴﺎس‬ уљратгир‫اﺟﺮﺗﮕﻴﺮ‬
ихтилофандозї‫اﺧﺘﻼفاﻧﺪازي‬ ањволпурсї‫اﺣﻮال ﭘﺮﺳﻲ‬ эњтишом‫اﺣﺘﺸﺎم‬ уљрат‫اﺟﺮت‬//‫اﺟﺮه‬
ихтилофкор‫اﺧﺘﻼفﻛﺎر‬ ањволфањмї‫اﺣﻮال ﻓﻬﻤﻲ‬ эњтизор‫اﺣﺘﻀﺎر‬ аљриќ‫اﺟﺮﻳﻖ‬
ихтилофкорї‫اﺧﺘﻼفﻛﺎري‬ ањволљўї‫اﺣﻮالﺟﻮﺋﻲ‬ эњтиќор‫اﺣﺘﻘﺎر‬ аљзо‫اﺟﺰا‬
ихтилофнок‫اﺧﺘﻼﻓﻨﺎك‬ ањволдон‫اﺣﻮالدان‬ эњтикор‫اﺣﺘﻜﺎر‬ аљсод‫اﺟﺴﺎد‬
ихтилол‫اﺧﺘﻼل‬ ањвар‫اﺣﻮر‬ эњтимол‫اﺣﺘﻤﺎل‬ аљсом‫اﺟﺴﺎم‬
ихтиноќ‫اﺧﺘﻨﺎق‬ ањват‫اﺣﻮط‬ эњтимоланً‫اﺣﺘﻤﺎﻻ‬ аљалI‫اﺟﻞ‬
ахта‫اﺧﺘﻪ‬ ањвал‫اﺣﻮل‬ эњтимолї‫اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‬ аљалII//аљаллّ‫اﺟﻞ‬
ахтахона‫اﺧﺘﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬ эњё‫اﺣﻴﺎ‬ ихтитом‫اﺣﺘﻤﺎم‬ аљалрасида‫اﺟﻞ رﺳﻴﺪه‬
ахтакунї‫اﺧﺘﻪﻛﻨﻲ‬ эњёшавї‫اﺣﻴﺎﺷﻮي‬ эњтиётанً‫اﺣﺘﻴﺎﺗﺎ‬ иљлос‫اﺟﻼس‬
ихтиёр‫اﺧﺘﻴﺎر‬ эњёкунї‫اﺣﻴﺎﻛﻨﻲ‬ эњтиёљ‫اﺣﺘﻴﺎج‬ иљлосия‫اﺟﻼﺳﻴﻪ‬
ихтиёранً‫اﺧﺘﻴﺎرا‬ ањён‫اﺣﻴﺎن‬ эњтиёљманд‫اﺣﺘﻴﺎﺟﻤﻨﺪ‬ иљлол‫اﺟﻼل‬
ихтиёрона‫اﺧﺘﻴﺎراﻧﻪ‬ ањёнанً‫اﺣﻴﺎﻧﺎ‬ эњтиёљмандї‫اﺣﺘﻴﺎﺟﻤﻨﺪي‬ аљалгиёњ‫اﺟﻞﮔﻴﺎه‬
ихтиёрдорї‫اﺧﺘﻴﺎرداري‬ ах‫اخ‬ эњтиёт‫اﺣﺘﻴﺎط‬ иљмоъ ‫اﺟﻤﺎع‬
ихтиёрї‫اﺧﺘﻴﺎري‬ ух‫اخ‬ эњтиёткор‫اﺣﺘﻴﺎﻃﻜﺎر‬ иљмол‫اﺟﻤﺎل‬
ахз‫اﺧﺬ‬ ахборнавис‫اﺧﺒﺎرﻧﻮﻳﺲ‬ эњтиёткорона‫اﺣﺘﻴﺎﻃﻜﺎراﻧﻪ‬ иљмоланً‫اﺟﻤﺎﻻ‬
ихрољ‫اﺧﺮاج‬ ахбор‫اﺧﺒﺎر‬ эњтиёткорї‫اﺣﺘﻴﺎﻃﻜﺎري‬ иљмолї‫اﺟﻤﺎﻟﻲ‬
ахраб‫اﺧﺮب‬ ахбордињанда‫اﺧﺒﺎردﻫﻨﺪه‬ эњтиётї‫اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ‬ аљнос‫اﺟﻨﺎس‬
ахрам‫اﺧﺮم‬ ахбордињї‫اﺧﺒﺎردﻫﻲ‬ ањад‫اﺣﺪ‬ аљнабї‫اﺟﻨﺒﻲ‬
ухравї‫اﺧﺮوي‬ ахборнома‫اﺧﺒﺎرﻧﺎﻣﻪ‬ эњдо‫اﺣﺪا‬ уљур‫اﺟﻮر‬
ухро‫اﺧﺮي‬ ахборнависї‫اﺧﺒﺎرﻧﻮﻳﺴﻲ‬ ањдос‫اﺣﺪاث‬ аљир‫اﺟﻴﺮ‬
ахш‫اﺧﺶ‬ ухт‫اﺧﺖ‬ эњдос‫اﺣﺪاث‬ аљириќ‫اﺟﻴﺮق‬
ахшам‫اﺧﺸﻢ‬ ихтиолог‫ﻻگ‬Ĥ‫اﺧﺘﺌ‬ ањдаб‫اﺣﺪب‬ аљириќзор‫اﺟﻴﺮﻗﺰار‬
ахшељ ‫اﺧﺸﻴﺞ‬ ихтиология‫ﻻﮔﻴﻪ‬Ĥ‫اﺧﺘﺌ‬ ањадият‫اﺣﺪﻳﺖ‬ аљина‫اﺟﻴﻨﻪ‬
ахшељон‫اﺧﺸﻴﺠﺎن‬ ахтар‫اﺧﺘﺮ‬ ањрор‫اﺣﺮار‬ аљинабодак‫اﺟﻴﻨﻪ ﺑﺎدك‬
ихтисоснок‫اﺧﺘﺼﺎصﻧﺎك‬ ихтироъ‫اﺧﺘﺮاع‬ эњроќ‫اﺣﺮاق‬ аљинахона‫اﺟﻴﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ‬
ахзар‫اﺧﻀﺮ‬ ихтироъчї‫اﺧﺘﺮاﻋﭽﻲ‬ эњром‫اﺣﺮام‬ аљиназада ‫اﺟﻴﻨﻪ زده‬
ахзарї‫اﺧﻀﺮي‬ ихтироъкор‫اﺧﺘﺮاﻋﻜﺎر‬ эњромбанд‫اﺣﺮاﻣﺒﻨﺪ‬ учоќ‫اﭼﺎق‬
ахтор‫اﺧﻄﺎر‬ ихтироъкорї‫اﺧﺘﺮاﻋﻜﺎري‬ эњромї‫اﺣﺮاﻣﻲ‬ алочипор‫اﻻﭼﭙﺎر‬
ихтор‫اﺧﻄﺎر‬ ихтироъгар‫اﺧﺘﺮاﻋﮕﺮ‬ эњзон‫اﺣﺰان‬ алочашм‫اﻻﭼﺸﻢ‬
ихфо‫اﺧﻔﺎ‬ ахтарбин‫اﺧﺘﺮﺑﻴﻦ‬ эњсос‫اﺣﺴﺎس‬ алочабоф‫اﻻﭼﻪﺑﺎف‬
ахфаш‫اﺧﻔﺶ‬ ахтарсипоњ‫اﺧﺘﺮﺳﭙﺎه‬ эњсосшаванда ‫اﺣﺴﺎﺳﺸﻮﻧﺪه‬ алочабофї‫اﻻﭼﻪﺑﺎﻓﻲ‬
ахгар‫اﺧﮕﺮ‬ ахтарсўхта‫اﺧﺘﺮﺳﻮﺧﺘﻪ‬ эњсосотї‫اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ‬ алочапўш‫اﻻﭼﻪﭘﻮش‬
ахгаросо‫اﺧﮕﺮآﺳﺎ‬ ахтаршумор‫اﺧﺘﺮﺷﻤﺎر‬ эњсон I ‫اﺣﺴﺎن‬ ањодис‫اﺣﺎدﻳﺚ‬
 – 707 –
ирода‫اراده‬ адвияљот‫ادوﻳﺠﺎت‬ адабпарвар‫ادبﭘﺮور‬ ахгаристон‫اﺧﮕﺮﺳﺘﺎن‬
арозил‫اراذل‬ адвия‫ادوﻳﻪ‬ адабпарварда‫ادبﭘﺮورده‬ ахгарвор‫اﺧﮕﺮوار‬
ар-ар‫ارار‬ идеалї‫ادﻳﺌﻠﻲ‬ адабпеша‫ادبﭘﻴﺸﻪ‬ ахгул‫اﺧﮕﻞ‬
ар-аркунон‫ار ارﻛﻨﺎن‬ адён‫ادﻳﺎن‬ адабчўб‫ادبﭼﻮب‬ ахлот‫اﺧﻼت‬
ар-арї‫ار اري‬ адиб‫ادﻳﺐ‬ адабхона‫ادبﺧﺎﻧﻪ‬ ахлотпартої‫اﺧﻼت ﭘﺮﺗﺎﺋﻲ‬
ароз‫اراز‬ адибона‫ادﻳﺒﺎﻧﻪ‬ адабдон‫ادبدان‬ ахлотљой‫اﺧﻼت ﺟﺎي‬
уролог‫اراﻻگ‬ удайчї‫ادﻳﭽﻲ‬ адабдонї‫ادبداﻧﻲ‬ ахлоттўда ‫اﺧﻼتﺗﻮده‬
урологї‫اراﻻﮔﻲ‬ адир‫ادﻳﺮ‬ адабистон‫ادﺑﺴﺘﺎن‬ ахлотхона‫اﺧﻼتﺧﺎﻧﻪ‬
урология‫اراﻻﮔﻴﺎ‬ идиш‫ادﻳﺶ‬ адабсаро(й)(‫ادبﺳﺮا)ي‬ ахлотрезї‫اﺧﻼترﻳﺰي‬
уран ‫ارن‬ адим‫ادﻳﻢ‬ адабсанљ ‫ادبﺳﻨﺞ‬ ахлоткашонї‫اﺧﻼتﻛﺸﺎﻧﻲ‬
арбоб‫ارﺑﺎب‬ адютант‫ادﻳﻮﺗﻨﺖ‬ адабї‫ادﺑﻲ‬ ихлос‫اﺧﻼص‬
арбобона‫ارﺑﺎﺑﺎﻧﻪ‬ изоI.‫اﻳﺬا‬//‫اذا‬ адабинавис‫ادﺑﻲﻧﻮﻳﺲ‬ ихлосманд‫اﺧﻼﺻﻤﻨﺪ‬
арбобзода ‫ارﺑﺎبزاده‬ изобат‫اذاﺑﺖ‬ адабиёт‫ادﺑﻴﺎت‬ ихлосмандона‫اﺧﻼﺻﻤﻨﺪاﻧﻪ‬
арбобї‫ارﺑﺎﺑﻲ‬ изоатI.‫اذاﻋﺖ‬//‫اذاﻋﻪ‬ адабиётшинос‫ادﺑﻴﺎﺗﺸﻨﺎس‬ ихлосмандї‫اﺧﻼﺻﻤﻨﺪي‬
арбитраж‫ارﺑﻴﺘﺮژ‬ азон‫اذان‬ адабиётшиносї‫ادﺑﻴﺎﺗﺸﻨﺎﺳﻲ‬ ахлоф‫اﺧﻼف‬
арпахон//арпағон‫ارﭘﻐﺎن‬//‫ارﭘﺨﺎن‬ азонгў(й)(‫اذان ﮔﻮ)ي‬ адабиётдўст‫ادﺑﻴﺎتدوﺳﺖ‬ ахлоќ‫اﺧﻼق‬
арпабодиён‫ارﭘﻪﺑﺎدﻳﺎن‬ азонгўї‫اذان ﮔﻮﺋﻲ‬ адабиётдўстї‫ادﺑﻴﺎتدوﺳﺘﻲ‬ ахлоќомўзї‫ﻣﻮزي‬Ĥ‫اﺧﻼﻗ‬
арпашолї‫ارﭘﻪﺷﺎﻟﻲ‬ изъон‫اذﻋﺎن‬ идхол‫ادﺧﺎل‬ ахлоќанً‫اﺧﻼﻗﺎ‬
иртибот‫ارﺗﺒﺎط‬ азфар‫اذﻓﺮ‬ идрољ ‫ادراج‬ ахлоќї‫اﺧﻼﻗﻲ‬
иртиљоъ ‫ارﺗﺠﺎع‬ азкор‫اذﻛﺎر‬ идрор I‫ادرار‬ ахлоќиёт‫اﺧﻼﻗﻴﺎت‬
иртиљоъпараст‫ارﺗﺠﺎعﭘﺮﺳﺖ‬ излолI‫اذﻻل‬ идрор II‫ادرار‬ ихлол‫اﺧﻼل‬
иртиљої‫ارﺗﺠﺎﻋﻲ‬ изн‫اذن‬ идрорпулї‫ادرارﭘﻮﻟﻲ‬ ахавон‫اﺧﻮان‬
иртиљоият‫ارﺗﺠﺎﻋﻴﺖ‬ узн‫اذن‬ идрорнома‫ادرارﻧﺎﻣﻪ‬ ихвон‫اﺧﻮان‬
иртиљоиюн‫ارﺗﺠﺎﻋﻴﻮن‬ азноб‫اذﻧﺎب‬ идрок‫ادراك‬ ухувват‫اﺧﻮت‬
иртиљол‫ارﺗﺠﺎل‬ азвоқ‫اذواق‬ идрокнорас‫ادراكﻧﺎرس‬ ахёр‫اﺧﻴﺎر‬
иртињол‫ارﺗﺤﺎل‬ азият‫اذﻳﺖ‬ адрас‫ادرس‬ ахир‫اﺧﻴﺮ‬
иртизоќ‫ارﺗﺰاق‬ азиятовар‫اذﻳﺖ آور‬ адрасбоф‫ادرسﺑﺎف‬ ахиранً‫اﺧﻴﺮا‬
иртисом‫ارﺗﺴﺎم‬ азиятдињанда ‫اذﻳﺘﺪﻫﻨﺪه‬ адрасбофї‫ادرسﺑﺎﻓﻲ‬ адо ‫ادا‬
артиш‫ارﺗﺶ‬ азиятдиҳї‫اذﻳﺘﺪﻫﻲ‬ адраспўш‫ادرسﭘﻮش‬ адоомез‫اداآﻣﻴﺰ‬
иртизо‫ارﺗﻀﺎ‬ азиятдида‫اذﻳﺖدﻳﺪه‬ адрасмон‫ادرﺳﻤﺎن‬ адот‫ادات‬
иртизоъ ‫ارﺗﻀﺎع‬ азияткаш‫اذﻳﺖﻛﺶ‬ адрес‫ادرﻳﺲ‬ идора‫اداره‬
иртиод‫ارﺗﻌﺎد‬ ар‫ار‬ идрис‫ادرﻳﺲ‬ идорахона‫ادارهﺧﺎﻧﻪ‬
иртиош‫ارﺗﻌﺎش‬ аробача‫اراﺑﭽﻪ‬ адажио‫ادژﻳﺎ‬ идорашавандагї‫ادارهﺷﻮﻧﺪﮔﻲ‬
иртифоъ‫ارﺗﻔﺎع‬ аробарон‫اراﺑﻪران‬ иддао‫ﻋﺎ‬‫اد‬ идорашаванда‫ادارهﺷﻮﻧﺪه‬
иртифоъшинос‫ارﺗﻔﺎعﺷﻨﺎس‬ аробаронї‫اراﺑﻪراﻧﻲ‬ иддио‫ادﻋﺎ‬ идоракунанда‫ادارهﻛﻨﻨﺪه‬
иртифоќ‫ارﺗﻔﺎق‬ аробакаш‫اراﺑﻪﻛﺶ‬ адъия‫ادﻋﻴﻪ‬ идоравї‫اداروي‬
иртифоњ‫ارﺗﻔﺎه‬ аробакашї‫اراﺑﻪﻛﺸﻲ‬ идѓом‫ادﻏﺎم‬ идорї‫اداري‬
иртиќо‫ارﺗﻘﺎ‬ ароба‫اراﺑﻪ‬ адкан‫ادﻛﻦ‬ адофаҳм‫اداﻓﻬﻢ‬
иртикоб‫ارﺗﻜﺎب‬ аробахона‫اراﺑﻪﺧﺎﻧﻪ‬ идмон‫ادﻣﺎن‬ адофаҳмї‫اداﻓﻬﻤﻲ‬
иртиёш‫ارﺗﻴﺎش‬ аробадаро ‫اراﺑﻪدرا‬ удмурт ‫ادﻣﻮرت‬ идома//идомат‫اداﻣﺖ‬//‫اداﻣﻪ‬
иртиёз‫ارﺗﻴﺎض‬ аробасозї‫اراﺑﻪﺳﺎزي‬ удмуртї‫ادﻣﻮرﺗﻲ‬ идомадињанда‫اداﻣﻪدﻫﻨﺪه‬
артериосклероз‫ارﺗﻴﺮﺋﺎﺳﻜﻠﻴﺮاز‬ аробагузар‫اراﺑﻪﮔﺬز‬ адмирал‫ادﻣﻴﺮل‬ адонашаванда‫اداﻧﺸﻮﻧﺪه‬
артезианї‫ارﺗﻴﺰﺋﻨﻲ‬ аробагард‫اراﺑﻪﮔﺮد‬ адмиралї‫ادﻣﻴﺮﻟﻲ‬ аддої‫ادﺋﻲ‬
артист‫ارﺗﻴﺴﺖ‬ аробасоз‫اراﺑﻪﺳﺎز‬ адно‫ادﻧﻲ‬ адаб‫ادب‬
артикл‫ارﺗﻴﻜﻞ‬ аробасавор‫اراﺑﻪﺳﻮار‬ адњам‫ادﻫﻢ‬ адабдўст‫ادﺑﺪوﺳﺖ‬
артел‫ارﺗﻴﻞ‬ аробасаворї‫اراﺑﻪﺳﻮاري‬ адавот‫ادوات‬ адабдўстї‫ادﺑﺪوﺳﺘﻲ‬
артиллерия‫ارﺗﻴﻠﻴﺮﻳﻪ‬ иродат‫ارادت‬ адворI‫ادوار‬ адабгоњ//адабгањ‫ادﺑﮕﻪ‬//‫ادﺑﮕﺎه‬
ирс‫ارث‬ иродатгарої‫ارادتﮔﺮاﺋﻲ‬ адворII‫ادوار‬ удабо‫ادﺑﺎ‬
ирсї‫ارﺛﻲ‬ иродатгарой‫ارادتﮔﺮاي‬ адвокат‫ادواﻛﺖ‬ идбор‫ادﺑﺎر‬
ирсият‫ارﺛﻴﺖ‬ иродатманд‫ارادتﻣﻨﺪ‬ адвокатї‫ادواﻛﺘﻲ‬ адабомўз‫ادبآﻣﻮز‬
арљ‫ارج‬ иродатмандї‫ارادتﻣﻨﺪي‬ адвиёт‫ادوﻳﺎت‬ адабомўзї‫ادبآﻣﻮزي‬
 – 708 –
арифметикї‫ارﻳﻔﻤﺘﻴﻜﻲ‬ арқом‫ارﻗﺎم‬ арзанда‫ارزﻧﺪه‬ арљал‫ارﺟﻞ‬
арика‫ارﻳﻜﻪ‬ арқам‫ارﻗﻢ‬ арзанзор‫ارزنزار‬ арљманд‫ارﺟﻤﻨﺪ‬
ария‫ارﻳﻪ‬ арк‫ارك‬ арзанкорї‫ارزنﻛﺎري‬ арљмандї‫ارﺟﻤﻨﺪي‬
арйергард ‫ارﺋﻴﺮﮔﺮد‬ аркон‫ارﻛﺎن‬ арзанї‫ارزﻧﻲ‬ арчанд‫ارﭼﻨﺪ‬
аз‫از‬ арктика‫ارﻛﺘﻴﻜﻪ‬ арзёб‫ارزﻳﺎب‬ арча‫ارﭼﻪ‬
изоII‫ازا‬ арктикї‫ارﻛﺘﻴﻜﻲ‬ арзёбї‫ارزﻳﺎﺑﻲ‬ арчи‫ارﭼﻪ‬
азот‫ازات‬ арг‫ارگ‬ арзидан‫ارزﻳﺪن‬ арчазор‫ارﭼﻪزار‬
узот‫ازات‬ арго‫ارﮔﺎ‬ арзиз‫ارزﻳﺰ‬ арҳом‫ارﺣﺎم‬
азотї‫ازاﺗﻲ‬ аргон‫ارﮔﺎن‬ аржан‫ارژن‬ арњам‫ارﺣﻢ‬
изотермї‫ازاﺗﻴﺮﻣﻲ‬ арал‫ارل‬ ‫ارﺳﻨﮓ‬//‫ارﺗﻨﮓ‬//‫ارژﻧﮓ‬ арҳамарроҳимин‫ارﺣﻢاﻟﺮاﺣﻤﻴﻦ‬
изотермия‫ازاﺗﻴﺮﻣﻴﻪ‬ аралаш‫ارﻟﺶ‬ аржанг//артанг//арсанг архаизм‫ارﺧﺌﺰم‬
изорI‫ازار‬ ирландї‫ارﻟﻨﺪي‬ арс I ‫ارس‬ ирхо‫ارﺧﺎ‬
изора‫ازاره‬ ирам‫ارم‬ аррас//аррос‫اراس‬//‫ارس‬ архар‫ارﺧﺮ‬
изолат‫ازاﻟﺖ‬ армон‫ارﻣﺎن‬ ирсол‫ارﺳﺎل‬ археолог‫ﻻگ‬Ĥ‫ارﺧﺌ‬
изолятор‫ازاﻟﻴﺘﺎر‬ арматурбанд‫ارﻣﺘﻮرﺑﻨﺪ‬ ирсолкунанда‫ارﺳﺎلﻛﻨﻨﺪه‬ археология‫ﻻﮔﻴﻪ‬Ĥ‫ارﺧﺌ‬
изолятсия‫ازاﻟﻴﺘﺴﻴﻪ‬ арматурчї‫ارﻣﺘﻮرﭼﻲ‬ арсалон‫ارﺳﻼن‬ архитектор‫ارﺧﻴﺘﻴﻜﺘﺎر‬
азонихудї‫ازآنﺧﻮدي‬ арматурсозї‫ارﻣﺘﻮرﺳﺎزي‬ арсинњо‫ارﺳﻴﻨﻬﺎ‬ архитектура‫ارﺧﻴﺘﻴﻜﺘﻮره‬
азбас‫ازﺑﺲ‬ арматура‫ارﻣﺘﻮره‬ араш‫ارش‬ архив‫ارﺧﻴﻮ‬
азбаски‫ازﺑﺴﻜﻪ‬ армад‫ارﻣﺪ‬ иршод‫ارﺷﺎد‬ архей‫ارﺧﻴﻲ‬
ўзбак‫ازﺑﻚ‬ армуғон‫ارﻣﻐﺎن‬ аршад‫ارﺷﺪ‬ ард‫ارد‬
ўзбакї‫ازﺑﻜﻲ‬ армуғонї‫ارﻣﻐﺎﻧﻲ‬ арзI‫ارض‬ ирд‫ارد‬
азпоафтода‫ازﭘﺎاﻓﺘﺎده‬ армал‫ارﻣﻞ‬ арзїII‫ارﺿﻲ‬ ардоф‫ارداف‬
азпомонда‫ازﭘﺎﻣﺎﻧﺪه‬ армала‫ارﻣﻠﻪ‬ ирѓоб‫ارﻏﺎب‬ ардом‫اردام‬
азхудрафта‫ازﺧﻮدرﻓﺘﻪ‬ арманда‫ارﻣﻨﺪه‬ арѓом‫ارﻏﺎم‬ урдак‫اوردك‬//‫اردك‬
азхудкунї‫ازﺧﻮدﻛﻨﻲ‬ арманї‫ارﻣﻨﻲ‬ арғач//арѓич‫ارﻏﭻ‬ ардам‫اردم‬
издињом‫ازدﺣﺎم‬ арманитабор‫ارﻣﻨﻲﺗﺒﺎر‬ ‫ارﻏﺸﺘﻚ‬//‫ارﻏﺸﺖ‬ урмузд ‫اردﻣﺰد‬
аздастдињї‫ازدﺳﺖدﻫﻲ‬ аррамўй‫اره ﻣﻮي‬ арѓушт//арѓуштак урду//ўрдуІ‫اردو‬
издивољ‫ازدواج‬ арнаб‫ارﻧﺐ‬ арѓамчин‫ارﻏﻤﭽﻴﻦ‬ урдуII‫اردو‬
аздусар‫ازدوﺳﺮ‬ аранг‫ارﻧﮓ‬ арғамчинбоф‫ارﻏﻤﭽﻴﻦﺑﺎف‬ урдузабон‫اردوزﺑﺎن‬
издиёд‫ازدﻳﺎد‬ аранге‫ارﻧﮕﻲ‬ арѓамчинбофї‫ارﻏﻤﭽﻴﻦﺑﺎﻓﻲ‬ урдугоњ‫اردوﮔﺎه‬
аздигарсозї‫ازدﻳﮕﺮﺳﺎزي‬ арра‫اره‬ арѓамчинтобї‫ارﻏﻤﭽﻴﻦﺗﺎﺑﻲ‬ урдибињишт‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬
азраќ‫ازرق‬ аррадос‫ اره داس‬арѓамчинфурўш‫ارﻏﻤﭽﻴﻦﻓﺮوش‬ урдибињиштї‫اردﻳﺒﻬﺸﺘﻲ‬
азраќпўш‫ازرق ﭘﻮش‬ арразабон‫ اره زﺑﺎن‬арѓамчинфурўшї‫ارﻏﻤﭽﻴﻦﻓﺮوﺷﻲ‬ арзол‫ارذال‬
азрақчашм‫ازرق ﭼﺸﻢ‬ арравор‫اره وار‬ арѓан‫ارﻏﻦ‬ арз‫ارز‬
азрақфом‫ازرﻗﻔﺎم‬ аррапушт‫ّهﭘﺸﺖ‬‫ار‬ арѓунчак‫ارﻏﻨﭽﻚ‬ арзIV‫ارز‬
азрақлибос‫ازرق ﻟﺒﺎس‬ аррапуштдор‫ارهﭘﺸﺖدار‬ арѓунчакбозї‫ارﻏﻨﭽﻚﺑﺎزي‬ арзоќ‫ارزاق‬
азраќї‫ازرﻗﻲ‬ арракаш‫ارهﻛﺶ‬ арѓанд//арѓанда‫ارﻏﻨﺪه‬//‫ارﻏﻨﺪ‬ арзон‫ارزان‬
изѓиљ ‫ازﻏﻴﺞ‬ арракашї‫ارهﻛﺸﻲ‬ арѓунун//арѓанун‫ارﻏﻨﻮن‬ арзонбањо‫ارزان ﺑﻬﺎ‬
азкорафтодагї‫ازﻛﺎراﻓﺘﺎدﮔﻲ‬ аррамонанд‫ارهﻣﺎﻧﻨﺪ‬ арѓунунзан‫ارﻏﻨﻮنزن‬ арзонфурўш‫ارزان ﻓﺮوش‬
азкорафтода‫ازﻛﺎراﻓﺘﺎده‬ аррамоњї‫ّهﻣﺎﻫﻲ‬‫ار‬ арѓунунсоз‫ارﻏﻨﻮنﺳﺎز‬ арзонфурўшї‫ارزان ﻓﺮوﺷﻲ‬
азкиё(ъ)‫ازﻛﻴﺎء‬ аррамайда‫ارهﻣﻴﺪه‬ арғунуннавоз‫ارﻏﻨﻮنﻧﻮاز‬ арзонї‫ارزاﻧﻲ‬
азал‫ازل‬ ирво‫اروا‬ арғунуннавозї‫ارﻏﻨﻮنﻧﻮازي‬ арзиш‫ارزش‬
излолII‫ازﻻل‬ арвоњ ‫ارواح‬ арѓунунї‫ارﻏﻨﻮﻧﻲ‬ арзишгузорї‫ارزﺷﮕﺬاري‬
азалї‫ازﻟﻲ‬ арвона‫ارواﻧﻪ‬ арѓувон//арѓавон‫ارﻏﻮان‬ арзишёбї‫ارزﺷﻴﺎﺑﻲ‬
измон‫ازﻣﺎن‬ урупо‫اروﭘﺎ‬ арѓувонї‫ارﻏﻮاﻧﻲ‬ арзишманд‫ارزﺷﻤﻨﺪ‬
азмина‫ازﻣﻨﻪ‬ урус‫اروس‬ арғувониранг‫ارﻏﻮاﻧﻴﺮﻧﮓ‬ арзишнок‫ارزﺷﻨﺎك‬
азназаргузаронї‫ازﻧﻈﺮﮔﺬراﻧﻲ‬ уруѓ//уруќ І ‫اروغ‬//‫اروق‬ ‫ارﻏﻮﻣﺎق‬//‫ارﻏﻮﻣﻚ‬ арзманд‫ارزﻣﻨﺪ‬
узангу‫ازﻧﮕﻮ‬ арванд‫اروﻧﺪ‬ арѓумак//арѓумоќ арзан‫ارزن‬
азнавсозї‫ازﻧﻮﺳﺎزي‬ ирис‫ارﻳﺲ‬ арѓун‫ارﻏﻮن‬ арзанхора ‫ارزنﺧﻮاره‬
азҳар‫ازﻫﺮ‬ арифмометр‫ارﻳﻔﻤﺎﻣﺘﺮ‬ ирфоъ ‫ارﻓﺎع‬ арзанхўр(ак)(‫ارزنﺧﻮر)ك‬
азвољ ‫ازواج‬ арифметика‫ارﻳﻔﻤﺘﻴﻜﻪ‬ арфа‫ارﻓﻪ‬ арзандагї‫ارزﻧﺪﮔﻲ‬

истисної‫اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﻲ‬
истиљоза ‫اﺳﺘﺠﺎزه‬
истиљло‫اﺳﺘﺠﻼء‬
истиљлоб‫اﺳﺘﺠﻼب‬
истињола‫اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ‬
истењсон‫اﺳﺘﺤﺴﺎن‬
истењсол‫ اﺳﺘﺤﺼﺎل‬испандормуз//исфандормуз
истењсолот‫اﺳﺘﺤﺼﺎﻻت‬
истењсолкунанда‫اﺳﺘﺤﺼﺎلﻛﻨﻨﺪه‬
истењсолї‫اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﻲ‬
истењзор‫اﺳﺘﺤﻀﺎر‬
истењќоќ‫اﺳﺘﺤﻘﺎق‬
истењќоќї‫اﺳﺘﺤﻘﺎﻗﻲ‬
истењком‫اﺳﺘﺤﻜﺎم‬
истихора ‫اﺳﺘﺨﺎره‬
истихбор‫اﺳﺘﺨﺒﺎر‬
истихдом‫اﺳﺘﺨﺪام‬
истахр‫اﺻﻄﺨﺮ‬//‫اﺳﺘﺨﺮ‬
истихрољ ‫اﺳﺘﺨﺮاج‬
истихфо‫اﺳﺘﺨﻔﺎ‬
истихфоф‫اﺳﺘﺨﻔﺎف‬
истихлос‫اﺳﺘﺨﻼص‬
устухон І ‫اﺳﺘﺨﻮان‬
устухон ІІ ‫اﺳﺘﺨﻮان‬
устухонбузург‫اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺰرگ‬
устухонбанд ‫اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪ‬
устухонбандї‫اﺳﺘﺨﻮان ﺑﻨﺪي‬
устухонпора ‫اﺳﺘﺨﻮان ﭘﺎره‬
устухонпарда ‫اﺳﺘﺨﻮان ﭘﺮده‬
устухонталошї‫اﺳﺘﺨﻮان ﺗﻼﺷﻲ‬
устухонхої‫اﺳﺘﺨﻮان ﺧﺎﺋﻲ‬
устухонхор‫اﺳﺘﺨﻮان ﺧﻮار‬
устухонхорї‫اﺳﺘﺨﻮان ﺧﻮاري‬
устухонхўр‫اﺳﺘﺨﻮان ﺧﻮر‬
устухонхўрї‫اﺳﺘﺨﻮان ﺧﻮري‬
устухондор‫اﺳﺘﺨﻮان دار‬
устухондард ‫اﺳﺘﺨﻮان درد‬
устухонрабо ‫اﺳﺘﺨﻮان رﺑﺎ‬
устухонреза‫اﺳﺘﺨﻮان رﻳﺰه‬
устухонрезагї‫اﺳﺘﺨﻮان رﻳﺰﮔﻲ‬
устухонсозї‫اﺳﺘﺨﻮان ﺳﺎزي‬
устухоншинос‫اﺳﺘﺨﻮان ﺷﻨﺎس‬
устухоншиносї‫اﺳﺘﺨﻮان ﺷﻨﺎﺳﻲ‬
устухонфурўшї‫اﺳﺘﺨﻮان ﻓﺮوﺷﻲ‬
устухонї‫اﺳﺘﺨﻮاﻧﻲ‬
истидомат‫اﺳﺘﺪاﻣﺖ‬
истидрок‫اﺳﺘﺪراك‬
истидъо ‫ اﺳﺘﺪﻋﺎ‬истисморшаванда‫اﺳﺘﺜﻤﺎرﺷﻮﻧﺪه‬
истидлол‫ اﺳﺘﺪﻻل‬истисморкунанда‫اﺳﺘﺜﻤﺎرﻛﻨﻨﺪه‬
астарI‫اﺳﺘﺮ‬
астарII‫اﺳﺘﺮ‬
– 709 –
аспакї‫اﺳﭙﻜﻲ‬ асбоббарорї‫اﺳﺒﺎبﺑﺮاري‬
испанољ ‫اﺳﭙﻨﺎج‬
испаноќ‫اﺳﭙﻨﺎق‬
испаноњ‫اﺳﭙﻨﺎه‬
испанд‫اﺳﭙﻨﺪ‬
‫اﺳﻔﻨﺪآرﻣﺬ‬//‫اﺳﭙﻨﺪآرﻣﺬ‬
испандон‫اﺳﭙﻨﺪان‬
испанддона‫اﺳﭙﻨﺪداﻧﻪ‬
испанї‫اﺳﭙﻨﻲ‬
аспа‫اﺳﭙﻪ‬
испањсолор‫اﺳﭙﻬﺴﺎﻻر‬
аспвор‫اﺳﭗوار‬
успуш‫اﺳﭙﻮش‬ асппарварї‫اﺳﭗ ﭘﺮوري‬
аспї‫اﺳﭙﻲ‬
испед‫اﺳﭙﻴﺪ‬
аспирант‫اﺳﭙﻴﺮﻧﺖ‬
аспирантура‫اﺳﭙﻴﺮﻧﺘﻮره‬
аспирантї‫اﺳﭙﻴﺮﻧﺘﻲ‬
аспирин‫اﺳﭙﻴﺮﻳﻦ‬ аспромкунї‫اﺳﭗ راﻣﻜﻨﻲ‬
аспил‫اﺳﭙﻴﻞ‬
аст‫اﺳﺖ‬
усто‫اﺳﺘﺎ‬
устох‫اوﺳﺘﺎخ‬//‫اﺳﺘﺎخ‬
устохона‫اﺳﺘﺎﺧﺎﻧﻪ‬
устод‫اﺳﺘﺎذ‬//‫اﺳﺘﺎد‬
устодона‫اﺳﺘﺎداﻧﻪ‬
истода‫اﻳﺴﺘﺎده‬//‫اﺳﺘﺎده‬
устодї‫اﺳﺘﺎدي‬
устоз‫اﺳﺘﺎذ‬
истор‫اﺳﺘﺎر‬
истора‫اﺳﺘﺎره‬
эстафета‫اﺳﺘﻔﻴﺘﻪ‬
эстафетї‫اﺳﺘﻔﻴﺘﻲ‬
устокор‫اﺳﺘﺎﻛﺎر‬
устокорона‫اﺳﺘﺎﻛﺎراﻧﻪ‬
устокорї‫اﺳﺘﺎﻛﺎري‬
устогї‫اﺳﺘﺎﮔﻲ‬
устої‫اﺳﺘﺎﺋﻲ‬
истибдод‫اﺳﺘﺒﺪاد‬
истибдол‫اﺳﺘﺒﺪال‬
истабр‫اﺳﺘﺒﺮ‬ аспараѓм//аспарѓам‫اﺳﭙﺮﻏﻢ‬
‫اﺳﺘﺒﺮق‬//‫اﺳﺘﺒﺮك‬
истабрак//истабраќ
истибсор‫اﺳﺘﺒﺼﺎر‬
истибъод‫اﺳﺘﺒﻌﺎد‬
истисмор‫اﺳﺘﺜﻤﺎر‬
аспрез//аспрес‫اﺳﭙﺮﻳﺲ‬//‫اﺳﭙﺮﻳﺰ‬
истисморгар‫اﺳﺘﺜﻤﺎرﮔﺮ‬
истисно‫اﺳﺘﺜﻨﺎ‬
азеро(к)(‫ازﻳﺮا)ك‬
асбобхона‫اﺳﺒﺎبﺧﺎﻧﻪ‬ азимут‫ازﻳﻤﺖ‬
асбобдор‫اﺳﺒﺎبدار‬ аждар‫اژدر‬
асбобсоз‫اﺳﺒﺎبﺳﺎز‬ аждаргун‫اژدرﮔﻮن‬
асбобсозї‫اﺳﺒﺎبﺳﺎزي‬ аждарнињод‫اژدرﻧﻬﺎد‬
асбосемент‫اﺳﺒﺎﺳﻤﻴﻨﺖ‬ аждарњо‫اژدرﻫﺎ‬
исбоѓ‫اﺳﺒﺎغ‬ аждањо‫اژدﻫﺎ‬
асбест‫اﺳﺒﻴﺴﺖ‬ аждањобора‫اژدﻫﺎﺑﺎره‬
асп‫اﺳﭗ‬ аждањопайкар‫اژدﻫﺎﭘﻴﻜﺮ‬
аспбандї‫اﺳﭙﺒﻨﺪي‬ аждањохў(й)(‫اژدﻫﺎﺧﻮ)ي‬
асппойї‫اﺳﭙﭙﺎﺋﻲ‬ аждањодўш‫اژدﻫﺎدوش‬
асппой‫اﺳﭗ ﭘﺎي‬ аждањосар‫اژدﻫﺎﺳﺮ‬
асппарвар‫اﺳﭗ ﭘﺮور‬ аждањошикор‫اژدﻫﺎﺷﻜﺎر‬
аждањошикорї‫اژدﻫﺎﺷﻜﺎري‬
асптоз‫اﺳﭗ ﺗﺎز‬ аждањошаванда ‫اژدﻫﺎﺷﻮﻧﺪه‬
асптозї‫اﺳﭙﺘﺎزي‬ аждањофаш‫اژدﻫﺎﻓﺶ‬
аспљаллоб‫اﺳﭗ ﺟﻼب‬ аждањок‫اژدﻫﺎك‬
аспљаллобї‫اﺳﭗ ﺟﻼﺑﻲ‬ аждањокеш‫اژدﻫﺎﻛﻴﺶ‬
аспхона‫اﺳﭗ ﺧﺎﻧﻪ‬ аждањомонанд‫اژدﻫﺎﻣﺎﻧﻨﺪ‬
аждањонафс‫اژدﻫﺎﻧﻔﺲ‬
аспсавор‫اﺳﭗ ﺳﻮار‬ аждањоваш‫اژدﻫﺎوش‬
аспсаворї‫اﺳﭗ ﺳﻮاري‬ ажриќї‫اژرﻗﻲ‬
аспнамад‫اﺳﭗ ﻧﻤﺪ‬ ажриќичашм‫اژرﻗﻲ ﭼﺸﻢ‬
испор‫اﺳﭙﺎر‬ ажѓал‫اژﻏﻞ‬
аспафкан‫اﺳﭗاﻓﻜﻦ‬ уллос‫اﻻس‬
аспангез‫اﺳﭗاﻧﮕﻴﺰ‬ уллосзананда‫اﻻس زﻧﻨﺪه‬
аспона‫اﺳﭙﺎﻧﻪ‬ уллосзанї‫اﻻﺳﺰﻧﻲ‬
испоњ‫اﺳﭙﺎه‬ уллоскашї‫اﻻﺳﻜﺸﻲ‬
аспбоз‫اﺳﭗ ﺑﺎز‬ уллоскашанда‫اﻻﺳﻜﺸﻨﺪه‬
аспбозї‫اﺳﭗ ﺑﺎزي‬ ус(с)‫اس‬
аспбон‫اﺳﭗﺑﺎن‬ исоа(т)‫اﺳﺎﺋﺖ‬//‫اﺳﺎﺋﻪ‬
аспбонї‫اﺳﭗﺑﺎﻧﻲ‬ ассотсиатсия‫ﺎﺗﺴﺌﺘﺴﻴﻪ‬‫اﺳ‬
испич ‫اﺳﭙﭻ‬ асотин‫اﺳﺎﻃﻴﻦ‬//‫اﺳﺎﺗﻴﻦ‬
аспдор‫اﺳﭗدار‬ асорат‫اﺳﺎرت‬
аспдорї‫اﺳﭗداري‬ асоратовар‫اﺳﺎرتآور‬
аспдузд‫اﺳﭗدزد‬ асос‫اﺳﺎس‬
аспдуздї‫اﺳﭗدزدي‬ асосгузор‫اﺳﺎﺳﮕﺬار‬
аспдавон‫اﺳﭗدوان‬ асоснок‫اﺳﺎﺳﻨﺎك‬
аспдавонї‫اﺳﭗدواﻧﻲ‬ асосанً‫اﺳﺎﺳﺎ‬
аспдўст‫اﺳﭗدوﺳﺖ‬ асосдор‫اﺳﺎسدار‬
испурч ‫اﺳﭙﺮچ‬ асосгузоранда‫اﺳﺎسﮔﺬارﻧﺪه‬
асоснокї‫اﺳﺎسﻧﺎﻛﻲ‬
испарѓам‫اﺳﭙﺮﻏﻢ‬ асоснома‫اﺳﺎسﻧﺎﻣﻪ‬
испарак‫اﺳﭙﺮك‬ асосї‫اﺳﺎﺳﻲ‬
испараг‫اﺳﭙﺮگ‬ асотир‫اﺳﺎﻃﻴﺮ‬
испарлус‫اﺳﭙﺮﻟﻮس‬ асотиршинос‫اﺳﺎﻃﻴﺮﺷﻨﺎس‬
испарма‫اﺳﭙﺮﻣﻪ‬ асотиршиносї‫اﺳﺎﻃﻴﺮﺷﻨﺎﺳﻲ‬
асотирї‫اﺳﺎﻃﻴﺮي‬
аспист‫اﺳﭙﺴﺖ‬ асофил‫اﺳﺎﻓﻞ‬
аспак‫اﺳﭙﻚ‬ асомї‫اﺳﺎﻣﻲ‬
аспакбозї‫اﺳﭙﻚ ﺑﺎزي‬ асбоб‫اﺳﺒﺎب‬
 – 710 –
искудор‫اﺳﻜﺪار‬ устуво‫اﺳﺘﻮاء‬ истиѓно‫اﺳﺘﻐﻨﺎ‬ астероид‫اﺳﺘﺮاﺋﺪ‬
аскарида‫اﺳﻜﺮﻳﺪه‬ устувор‫اﺳﺘﻮار‬ истифода ‫اﺳﺘﻔﺎده‬ истироњат‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ‬
исканљабин‫اﺳﻚ اﻧﺠﺒﻴﻦ‬ устуворона‫اﺳﺘﻮاراﻧﻪ‬ истифодабаранда ‫اﺳﺘﻔﺎدهﺑﺮﻧﺪه‬ истироњатгоњ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺖﮔﺎه‬
исканља‫اﺳﻜﻨﺠﻪ‬ устуворї‫اﺳﺘﻮاري‬ истифодабарї‫اﺳﺘﻔﺎدهﺑﺮي‬ астрофизика‫اﺳﺘﺮاﻓﺰﻳﻜﻪ‬
искандар‫اﺳﻜﻨﺪر‬ устувон‫اﺳﺘﻮان‬ истифоза(т)‫اﺳﺘﻔﺎﺿﺖ‬//‫اﺳﺘﻔﺎﺿﻪ‬ астрология‫اﺳﺘﺮاﻻﮔﻴﻪ‬
искана‫اﺳﻜﻨﻪ‬ устувона‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ‬ истифроѓ‫اﺳﺘﻔﺮاغ‬ астрономия‫اﺳﺘﺮاﻧﺎﻣﻴﻪ‬
исканапайванд‫اﺳﻜﻨﻪﭘﻴﻮﻧﺪ‬ устувонаї‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‬ истифсор‫اﺳﺘﻔﺴﺎر‬ астронавт‫اﺳﺘﺮاﻧﻮت‬
исканаќалам‫اﺳﻜﻨﻪﻗﻠﻢ‬ устур‫اﺳﺘﻮر‬ истифњом‫اﺳﺘﻔﻬﺎم‬ астронавтика‫اﺳﺘﺮاﻧﻮﺗﻴﻜﻪ‬
ускуна‫اﺳﻜﻮﻧﻪ‬ устурбон‫اﺳﺘﻮرﺑﺎن‬ истиќомат‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ‬ астарбор‫اﺳﺘﺮﺑﺎر‬
аския‫اﺳﻜﻴﻪ‬ устураI‫اﺳﺘﻮره‬ истиќоматљой‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖﺟﺎي‬ астарборї‫اﺳﺘﺮﺑﺎري‬
аскиябоз‫اﺳﻜﻴﻪﺑﺎز‬ эстетизм‫اﺳﺘﻴﺘﻴﺰم‬ истиќоматгоњ‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖﮔﺎه‬ истирдод‫اﺳﺘﺮداد‬
асгудор‫اﺳﮕﺪار‬ эстетика‫اﺳﺘﻴﺘﻴﻜﻪ‬ истиќоматї‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺘﻲ‬ астардор‫اﺳﺘﺮدار‬
аслоф‫اﺳﻼف‬ эстетикї‫اﺳﺘﻴﺘﻴﻜﻲ‬ истиќбол‫اﺳﺘﻘﺒﺎل‬ устурдан‫اﺳﺘﺮدن‬
ислом‫اﺳﻼم‬ истеза‫اﺳﺘﻴﺰه‬ истиќро ‫اﺳﺘﻘﺮا‬ астаршоҳї‫اﺳﺘﺮﺷﺎﻫﻲ‬
исломї‫اﺳﻼﻣﻲ‬ истило‫اﺳﺘﻴﻼ‬ истиќроб‫اﺳﺘﻘﺮاب‬ истирзо‫اﺳﺘﺮﺿﺎ‬
исломият‫اﺳﻼﻣﻴﺖ‬ истилогарона‫اﺳﺘﻴﻼﮔﺮاﻧﻪ‬ истиќрор‫اﺳﺘﻘﺮار‬ астарвор‫اﺳﺘﺮوار‬
аслиҳа‫اﺳﻠﺤﻪ‬ истилогарї‫اﺳﺘﻴﻼﮔﺮي‬ истиќлол‫اﺳﺘﻘﻼل‬ астарворї‫اﺳﺘﺮواري‬
аслиҳасоз‫اﺳﻠﺤﻪ ﺳﺎز‬ исњоб‫اﺳﺤﺎب‬ истиќлолият‫اﺳﺘﻘﻼﻟﻴﺖ‬ астарван‫اﺳﺘﺮون‬
аслиҳасозї‫اﺳﻠﺤﻪﺳﺎزي‬ асад‫اﺳﺪ‬ истикбор‫اﺳﺘﻜﺒﺎر‬ устурван‫اﺳﺘﺮون‬
аслиҳапартої‫اﺳﻠﺤﻪﭘﺮﺗﺎﻳﻲ‬ асрIV‫اﺳﺮ‬ истикшоф‫اﺳﺘﻜﺸﺎف‬ истисќо‫اﺳﺘﺴﻘﺎ‬
аслиҳахона‫اﺳﻠﺤﻪﺧﺎﻧﻪ‬ исро‫اﺳﺮا‬ истикмол‫اﺳﺘﻜﻤﺎل‬ истисќої‫اﺳﺘﺴﻘﺎﺋﻲ‬
аслиҳадор‫اﺳﻠﺤﻪدار‬ усаро‫اﺳﺮا‬ истамI‫ اﺳﺘﻢ‬истишора(т)‫اﺳﺘﺸﺎرت‬//‫اﺳﺘﺸﺎره‬
аслињадорї‫اﺳﻠﺤﻪداري‬ асрор‫اﺳﺮار‬ истимоъ ‫اﺳﺘﻤﺎع‬ истишмом‫اﺳﺘﺸﻤﺎم‬
аслиҳанок‫اﺳﻠﺤﻪﻧﺎر‬ асроромез‫اﺳﺮارآﻣﻴﺰ‬ истимолат‫اﺳﺘﻤﺎﻟﺖ‬ истишњод‫اﺳﺘﺸﻬﺎد‬
аслињанокшавї‫اﺳﻠﺤﻪﻧﺎﻛﺸﻮي‬ асроромезона‫اﺳﺮارآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ истимтоъ ‫اﺳﺘﻤﺘﺎع‬ иститоат‫اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ‬
аслам‫اﺳﻠﻢ‬ асрорангез‫اﺳﺮاراﻧﮕﻴﺰ‬ истимдод ‫اﺳﺘﻤﺪاد‬ иститрод ‫اﺳﺘﻄﺮاد‬
услуб‫اﺳﻠﻮب‬ асрорангезона‫اﺳﺮاراﻧﮕﻴﺰاﻧﻪ‬ истимрор‫اﺳﺘﻤﺮار‬ истизњор‫اﺳﺘﻈﻬﺎر‬
услубшинос‫اﺳﻠﻮﺑﺸﻨﺎس‬ асрорнок‫اﺳﺮارﻧﺎك‬ истимзољ ‫اﺳﺘﻤﺰاج‬ истиоза(т)‫اﺳﺘﻌﺎذت‬//‫اﺳﺘﻌﺎذه‬
услубшиносї‫اﺳﻠﻮﺑﺸﻨﺎﺳﻲ‬ исроилї‫اﺳﺮاﻋﻴﻠﻲ‬ истимсок‫اﺳﺘﻤﺴﺎك‬ истиора ‫اﺳﺘﻌﺎره‬
ислиќ‫اﺳﻠﻴﻖ‬ исроф‫اﺳﺮاف‬ истамгар‫اﺳﺘﻤﮕﺮ‬ истиораомез‫اﺳﺘﻌﺎرهآﻣﻴﺰ‬
ислиќї‫اﺳﻠﻴﻘﻲ‬ исрофкор‫اﺳﺮاﻓﻜﺎر‬ истимлок‫اﺳﺘﻤﻼك‬ истиоравї‫اﺳﺘﻌﺎروي‬
ислимї‫اﺳﻠﻴﻤﻲ‬ исрофкорона‫اﺳﺮافﻛﺎراﻧﻪ‬ истимно‫اﺳﺘﻤﻨﺎء‬ истионат‫اﺳﺘﻌﺎﻧﺖ‬
асам(м)‫اﺳﻢ‬ исрофкорї‫اﺳﺮافﻛﺎري‬ истинод ‫اﺳﺘﻨﺎد‬ истеъбод ‫اﺳﺘﻌﺒﺎد‬
исмII.‫اﺳﻢ‬ истабл‫اﺻﻄﺒﻞ‬//‫اﺳﻄﺒﻞ‬ истинос‫اﺳﺘﻨﺎس‬ истеъљол‫اﺳﺘﻌﺠﺎل‬
асмо‫اﺳﻤﺎ‬ устурлоб‫اﺳﻄﺮﻻب‬ истинбот‫اﺳﺘﻨﺒﺎط‬ истеъдод ‫اﺳﺘﻌﺪاد‬
исманً‫اﺳﻤﺎ‬ устураII‫اﺳﻄﻮره‬ истинљо‫اﺳﺘﻨﺠﺎ‬ истеъдоднок‫اﺳﺘﻌﺪادﻧﺎك‬
исмоилдавон‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞدوان‬ асъор‫اﺳﻌﺎر‬ истинсох‫اﺳﺘﻨﺴﺎخ‬ истеъфо‫اﺳﺘﻌﻔﺎ‬
исмоилї‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ‬ асъад‫اﺳﻌﺪ‬ истиншоќ‫اﺳﺘﻨﺸﺎق‬ истеъло‫اﺳﺘﻌﻼ‬
исмоилия‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ‬ асаф‫اﺳﻒ‬ истинтоќ‫اﺳﺘﻨﻄﺎق‬ истеълољ ‫اﺳﺘﻌﻼج‬
ассамблея‫اﺳﻤﺒﻠﻴﻴﻪ‬ асфалассофилин‫اﺳﻔﻼﻟﺴﺎﻓﻠﻴﻦ‬ истинфор‫اﺳﺘﻨﻔﺎر‬ истеълом‫اﺳﺘﻌﻼم‬
асмар‫اﺳﻤﺮ‬ асфалуссофилин‫اﺳﻔﻞاﻟﺴﺎﻓﻠﻴﻦ‬ истинкор‫اﺳﺘﻨﻜﺎر‬ истеъмор‫اﺳﺘﻌﻤﺎر‬
усма//ўсма‫اﺳﻤﻪ‬ асфалт‫اﺳﻔﻠﺖ‬ истинкоф‫اﺳﺘﻨﻜﺎف‬ истеъмолгар‫اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ‬
асан(н)‫اﺳﻦ‬ асфалтпўш‫اﺳﻔﻠﺖﭘﻮش‬ астаI‫اﺳﺘﻪ‬ истеъмол‫اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
аснод‫اﺳﻨﺎد‬ исфанољ‫اﺳﻔﻨﺎج‬ астаII‫اﺳﺘﻪ‬ истеъмолот‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻻت‬
иснод‫اﺳﻨﺎد‬ исфанох‫اﺳﻔﻨﺎخ‬ истињонат‫ اﺳﺘﻬﺎﻧﺖ‬истеъмолшаванда‫اﺳﺘﻌﻤﺎلﺷﻮﻧﺪه‬
исњол‫اﺳﻬﺎل‬ исфанољ‫اﺳﻔﻨﺞ‬ истењзо‫ اﺳﺘﻬﺰا‬истеъмолкунанда‫اﺳﺘﻌﻤﺎلﻛﻨﻨﺪه‬
исњоловар‫اﺳﻬﺎلآور‬ исфандI‫اﺳﻔﻨﺪ‬ истењзоомез‫اﺳﺘﻬﺰاآﻣﻴﺰ‬ истеъмолї‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻲ‬
асњал‫اﺳﻬﻞ‬ исфандII‫اﺳﻔﻨﺪ‬ истењзоомезона‫اﺳﺘﻬﺰاآﻣﻴﺰاﻧﻪ‬ истиѓоса(т)‫اﺳﺘﻐﺎﺛﺖ‬//‫اﺳﺘﻐﺎﺛﻪ‬
асав‫اﺳﻮ‬ исќо‫اﺳﻘﺎ‬ истењзокор‫اﺳﺘﻬﺰاﻛﺎر‬ истиѓроќ‫اﺳﺘﻐﺮاق‬
уллосї‫اﻻﺳﻲ‬ исќот‫اﺳﻘﺎط‬ истењзокорона‫اﺳﺘﻬﺰاﻛﺎراﻧﻪ‬ истиѓфор‫اﺳﺘﻐﻔﺎر‬
асептика‫اﺳﻴﭙﺘﻴﻜﻪ‬ усќуф‫اﺳﻘﻮف‬ истиво‫اﺳﺘﻮاء‬ астағфируллоҳ‫اﺳﺘﻐﻔﺮاﷲ‬

ислоњотпарварї‫اﺻﻼﺣﺎتﭘﺮوري‬
ислоњотхоњ‫اﺻﻼﺣﺎتﺧﻮاه‬
ислоњотхоњї‫اﺻﻼﺣﺎتﺧﻮاﻫﻲ‬
ислоњотталаб‫اﺻﻼﺣﺎتﻃﻠﺐ‬
ислоњотталабї‫اﺻﻼﺣﺎتﻃﻠﺒﻲ‬
ислоњпазир‫اﺻﻼحﭘﺬﻳﺮ‬
ислоњшаванда‫اﺻﻼحﺷﻮﻧﺪه‬
ислоњталаб‫اﺻﻼحﻃﻠﺐ‬
ислоњкор‫اﺻﻼحﻛﺎر‬
ислоњнопазир‫اﺻﻼحﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
ислоњнашаванда‫اﺻﻼحﻧﺸﻮﻧﺪه‬
аслаъ‫اﺻﻠﻊ‬
аслї‫اﺻﻠﻲ‬
аслият‫اﺻﻠﻴﺖ‬
асноф‫اﺻﻨﺎف‬
асном‫اﺻﻨﺎم‬
усул‫اﺻﻮل‬
усуланً‫اﺻﻮﻻ‬
усулї‫اﺻﻮﻟﻲ‬
асил‫اﺻﻴﻞ‬
асилзода‫اﺻﻴﻞزاده‬
асилзодагї‫اﺻﻴﻞزادهﮔﻲ‬
изоатII‫اﺿﺎﺋﺖ‬//‫اﺿﺎﺋﻪ‬
изоатIII‫اﺿﺎﻋﺖ‬
изофат‫اﺿﺎﻓﺖ‬
изофагї‫اﺿﺎﻓﮕﻲ‬
изофа//изофат‫اﺿﺎﻓﺖ‬//‫اﺿﺎﻓﻪ‬
изофапардохт‫اﺿﺎﻓﻪﭘﺮداﺧﺖ‬
изофакорї‫اﺿﺎﻓﻪﻛﺎري‬
изофамаош‫اﺿﺎﻓﻪﻣﻌﺎش‬
изофанависї‫اﺿﺎﻓﻪﻧﻮﻳﺴﻲ‬
изофї‫اﺿﺎﻓﻲ‬
азҳо‫اﺿﺤﻲ‬ исроркорона‫اﺻﺮارﻛﺎراﻧﻪ‬
аздод‫اﺿﺪاد‬
азрор‫اﺿﺮار‬
изрор‫اﺿﺮار‬
изтироб‫اﺿﻄﺮاب‬
изтиробомез‫اﺿﻄﺮابآﻣﻴﺰ‬ истилоњшинос‫اﺻﻄﻼحﺷﻨﺎس‬
изтиробангез‫اﺿﻄﺮاباﻧﮕﻴﺰ‬ истилоњшиносї‫اﺻﻄﻼحﺷﻨﺎﺳﻲ‬
изтиробовар‫اﺿﻄﺮابآور‬
изтиробнок‫اﺿﻄﺮابﻧﺎك‬
изтирор‫اﺿﻄﺮار‬
изъоф‫اﺿﻌﺎف‬
излолIII‫اﺿﻼل‬
измор‫اﺿﻤﺎر‬
измињлол‫اﺿﻤﺤﻼل‬
итоат‫اﻃﺎﻋﺖ‬
итоаткор‫اﻃﺎﻋﺖﻛﺎر‬
итоаткорона‫اﻃﺎﻋﺖﻛﺎراﻧﻪ‬
итоаткорї‫اﻃﺎﻋﺖﻛﺎري‬
итоаткеш‫اﻃﺎﻋﺖﻛﻴﺶ‬ ислоњотпарвар‫اﺻﻼﺣﺎتﭘﺮور‬
– 711 –
ишканља‫اﺷﻜﻨﺠﻪ‬ ишхор//ишќор‫اﺷﻘﺎر‬//‫اﺷﺨﺎر‬ асетат‫اﺳﻴﺘﺖ‬
ашкўб‫اﺷﻜﻮب‬ ашхос‫اﺷﺨﺎص‬ асетилен‫اﺳﻴﺘﻴﻠﻦ‬
ушкуфа‫اﺷﻜﻮﻓﻪ‬ ашадд‫اﺷﺪ‬ асидоз‫اﺳﻴﺪاز‬
ишкел‫اﺷﻜﻴﻞ‬ ашаддї‫اﺷﺪي‬ асир‫اﺳﻴﺮ‬
ишкелбоѓї‫اﺷﻜﻴﻞﺑﺎﻏﻲ‬ ашрор‫اﺷﺮار‬ асирафтода‫اﺳﻴﺮاﻓﺘﺎده‬
ишкелбанд‫اﺷﻜﻴﻞﺑﻨﺪ‬ ашроф‫اﺷﺮاف‬ асирак‫اﺳﻴﺮك‬
ишкелдор‫اﺷﻜﻴﻠﺪار‬ ишроф‫اﺷﺮاف‬ асирвор‫اﺳﻴﺮوار‬
ишкелак‫اﺷﻜﻴﻠﻚ‬ ашрофона‫اﺷﺮاﻓﺎﻧﻪ‬ асирї‫اﺳﻴﺮي‬
ашанI‫اﺷﻦ‬ ашрофзода ‫اﺷﺮافزاده‬ ассистент‫اﺳﻴﺴﺘﻨﺖ‬
ашанII‫اﺷﻦ‬ ишроќ‫اﺷﺮاق‬ аси(м)метрия‫اﺳﻴﻤﺘﺮﻳﻪ‬
ушнон‫اﺷﻨﺎن‬ ишрок‫اﺷﺮاك‬ ассимилятсия‫اﺳﻴﻤﻴﻠﻴﺘﺴﻴﻪ‬
ашна‫اﺷﻨﻪ‬ ашраф‫اﺷﺮف‬ асинхронї‫اﺳﻴﻨﺨﺮاﻧﻲ‬
ушна‫اﺷﻨﻪ‬ ашрафї‫اﺷﺮﻓﻲ‬ ашшор‫اﺷّﺎر‬
ушнабаста‫اﺷﻨﻪ ﺑﺴﺘﻪ‬ ашъор‫اﺷﻌﺎر‬ ишоратї‫اﺷﺎرﺗﻲ‬
ушнадор‫اﺷﻨﻪ دار‬ ашѓол‫اﺷﻐﺎل‬ ишора//ишорат‫اﺷﺎرت‬//‫اﺷﺎره‬
ушнагиёњ‫اﺷﻨﻪ ﮔﻴﺎه‬ ишѓол‫اﺷﻐﺎل‬ ишорачўб‫اﺷﺎرهﭼﻮب‬
ашњаб‫اﺷﻬﺐ‬ ишѓолшуда ‫اﺷﻐﺎلﺷﺪه‬ ишорахат‫اﺷﺎرهﺧﻂ‬
ашњар‫اﺷﻬﺮ‬ ишѓолгар‫اﺷﻐﺎلﮔﺮ‬ ушпулак‫اﺷﭙﻠﻚ‬
ашњал‫اﺷﻬﻞ‬ ишѓолгарона‫اﺷﻐﺎلﮔﺮاﻧﻪ‬ иштибоњ‫اﺷﺘﺒﺎه‬
ашўла‫اﺷﻮﻟﻪ‬ ишѓолї‫اﺷﻐﺎﻟﻲ‬ иштидод‫اﺷﺘﺪاد‬
ашўлачї‫اﺷﻮﻟﻪﭼﻲ‬ ишќор‫اﺷﻘﺎر‬ уштур‫اﺷﺘﺮ‬
ашўлахон‫اﺷﻮﻟﻪﺧﻮان‬ ишќороб‫اﺷﻘﺎرآب‬ уштургиёњ‫اﺷﺘﺮﮔﻴﺎه‬
ашўлахонї‫اﺷﻮﻟﻪﺧﻮاﻧﻲ‬ ишќордор‫اﺷﻘﺎردار‬ иштиро ‫اﺷﺘﺮا‬
ашўлагўї‫اﺷﻮﻟﻪﮔﻮﺋﻲ‬ ишќорронї‫اﺷﻘﺎرراﻧﻲ‬ иштирок‫اﺷﺘﺮاك‬
ашё(‫اﺷﻴﺎ)ء‬ ишќорнокї‫اﺷﻘﺎرﻧﺎﻛﻲ‬ иштирокчї‫اﺷﺘﺮاﻛﭽﻲ‬
ашёъ‫اﺷﻴﺎع‬ ишќорї‫اﺷﻘﺎري‬ иштирокдор‫اﺷﺘﺮاﻛﺪار‬
исобат‫اﺻﺎﺑﺖ‬ ашќар‫اﺷﻘﺮ‬ иштирокдорї‫اﺷﺘﺮاﻛﺪاري‬
асолат‫اﺻﺎﻟﺖ‬ алошаќшаќа‫ اﻻﺷﻘﺸﻘﻪ‬иштироккунанда ‫اﺷﺘﺮاكﻛﻨﻨﺪه‬
исбаъ‫اﺻﺒﻊ‬ ашаќа‫اﺷﻘﻪ‬ иштирокиюн‫اﺷﺘﺮاﻛﻴﻮن‬
асҳоб‫اﺻﺤﺎب‬ ашкI‫اﺷﻚ‬ уштурбон‫اﺷﺘﺮﺑﺎن‬
исрор‫اﺻﺮار‬ ашкII‫اﺷﻚ‬ уштурпой‫اﺷﺘﺮﭘﺎي‬
исроранً‫اﺻﺮارا‬ ашкпаймо‫اﺷﻜﭙﻴﻤﺎ‬ уштурхор‫اﺷﺘﺮﺧﺎر‬
ашкфишонї‫اﺷﻜﻔﺸﺎﻧﻲ‬ уштурѓоз‫اﺷﺘﺮﻏﺎز‬
исроркорї‫اﺻﺮارﻛﺎري‬ ишкошимї‫اﺷﻜﺎﺷﻴﻤﻲ‬ уштурак‫اﺷﺘﺮك‬
истибор‫اﺻﻄﺒﺎر‬ ашкафшон‫اﺷﻚاﻓﺸﺎن‬ иштиѓол‫اﺷﺘﻐﺎل‬
истилоњ‫اﺻﻄﻼح‬ ашкафшонї‫اﺷﻚاﻓﺸﺎﻧﻲ‬ аштаќ ‫اﺷﺘﻖ‬
истилоњот‫اﺻﻄﻼﺣﺎت‬ ашкол‫اﺷﻜﺎل‬ иштиќоќ‫اﺷﺘﻘﺎق‬
ишкол‫اﺷﻜﺎل‬ аштаќї‫اﺷﺘﻘﻲ‬
ашколуд ‫اﺷﻜﺎﻟﻮد‬ уштулум‫اﺷﺘﻠﻢ‬
истилоњї‫اﺻﻄﻼﺣﻲ‬ ашкониён‫اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن‬ иштињо‫اﺷﺘﻬﺎ‬
истиёд‫اﺻﻄﻴﺎد‬ ашковар‫اﺷﻚآور‬ иштињоангез‫اﺷﺘﻬﺎاﻧﮕﻴﺰ‬
асъаб‫اﺻﻌﺐ‬ ашкбор‫اﺷﻜﺒﺎر‬ иштињоовар‫اﺷﺘﻬﺎآور‬
асғар‫اﺻﻐﺮ‬ ашкборї‫اﺷﻜﺒﺎري‬ иштињор‫اﺷﺘﻬﺎر‬
асфар‫اﺻﻔﺮ‬ ашкполо‫اﺷﻚﭘﺎﻻ‬ иштињокушо ‫اﺷﺘﻬﺎﻛﺸﺎ‬
асфо‫اﺻﻔﻲ‬ ашкрез‫اﺷﻚرﻳﺰ‬ иштї‫اﺷﺘﻲ‬
асл‫اﺻﻞ‬ ашкрезон‫اﺷﻚرﻳﺰان‬ иштиёќ‫اﺷﺘﻴﺎق‬
асланً‫اﺻﻼ‬ ашкрезї‫اﺷﻚرﻳﺰي‬ иштиёќманд‫اﺷﺘﻴﺎﻗﻤﻨﺪ‬
асло‫اﺻﻼ‬ ашкфишон‫اﺷﻚﻓﺸﺎن‬ иштибоз‫اﺷﺘﻲﺑﺎز‬
ислоњ‫اﺻﻼح‬ ишкам‫اﺷﻜﻢ‬ иштибозї‫اﺷﺘﻲﺑﺎزي‬
ислоњот‫اﺻﻼﺣﺎت‬ ишкамба‫اﺷﻜﻤﺒﻪ‬ иштихона‫اﺷﺘﻲﺧﺎﻧﻪ‬
ишкамкалон‫اﺷﻜﻢﻛﻼن‬ ашљор‫اﺷﺠﺎر‬
 – 712 –
иѓвогарона‫اﻏﻮاﮔﺮاﻧﻪ‬ аълам‫اﻋﻠﻢ‬
иѓвогарї‫اﻏﻮاﮔﺮي‬ аъламї‫اﻋﻠﻤﻲ‬
аѓёр‫اﻏﻴﺎر‬ аъло‫اﻋﻼ‬//‫اﻋﻠﻲ‬
ифоданок‫اﻓﺎدﻧﺎك‬ аълочї‫اﻋﻠﻲﭼﻲ‬
ифода‫اﻓﺎده‬ аълоњазрат‫اﻋﻠﻲﺣﻀﺮت‬
афоризм‫اﻓﺎرﻳﺰم‬ аълохон‫اﻋﻠﻲﺧﻮان‬
афозил‫اﻓﺎﺿﻞ‬ аълохонї‫اﻋﻠﻲﺧﻮاﻧﻲ‬
ифоза(т)‫اﻓﺎﺿﺖ‬//‫اﻓﺎﺿﻪ‬ аълодараља‫اﻋﻠﻲ درﺟﻪ‬
аф-аф ‫اف اف‬ аълосифат‫اﻋﻠﻲ ﺻﻔﺖ‬
ифоќа‫اﻓﺎﻗﻪ‬ аам(м)‫اﻋﻢ‬
афт‫اﻓﺖ‬ аъмоќ‫اﻋﻤﺎق‬
уфт‫اﻓﺖ‬ эъмоќ‫اﻋﻤﺎق‬ эътимодуддавла‫اﻋﺘﻤﺎداﻟﺪوﻟﻪ‬
уфтухез‫اﻓﺖ وﺧﻴﺰ‬ аъмол‫اﻋﻤﺎل‬
афтодагї‫اﻓﺘﺎدﮔﻲ‬ аъмаш‫اﻋﻤﺶ‬
афтодан//афтидан‫اﻓﺘﻴﺪن‬//‫اﻓﺘﺎدن‬ аъмо‫اﻋﻤﻲ‬
афтода‫اﻓﺘﺎده‬ аъвон‫اﻋﻮان‬
уфтода‫اﻓﺘﺎده‬ аузубиллоҳ‫اﻋﻮذﺑﺎاﷲ‬
уфтодагї‫اﻓﺘﺎدﮔﻲ‬ аъвар‫اﻋﻮر‬
афтодаовоз‫اﻓﺘﺎدهآواز‬ аъён‫اﻋﻴﺎن‬
афтодањол‫اﻓﺘﺎدهﺣﺎل‬ иѓосат‫اﻏﺎﺛﺖ‬
афтодарўњ‫اﻓﺘﺎدهروح‬ аѓолуќ‫اﻏﺎﻟﻖ‬
‫اﻓﺘﻴﺪهﻣﺎﻧﺪه‬//‫اﻓﺘﺎدهﻣﺎﻧﺪه‬ аѓонї‫اﻏﺎﻧﻲ‬
афтодамонда//афтидамонда аѓонисаро‫اﻏﺎﻧﻲﺳﺮا‬
афтон‫اﻓﺘﺎن‬ аѓбар‫اﻏﺒﺮ‬
афтондан‫اﻓﺘﺎﻧﺪن‬ аѓбарї‫اﻏﺒﺮي‬
афтонидан‫اﻓﺘﺎﻧﻴﺪن‬ аѓба‫اﻏﺒﻪ‬
ифтитоњ‫اﻓﺘﺘﺎح‬ иѓтироб‫اﻏﺘﺮاب‬
ифтитоњона‫اﻓﺘﺘﺎﺣﺎﻧﻪ‬ иѓтисол‫اﻏﺘﺴﺎل‬
ифтитоњї‫اﻓﺘﺘﺎﺣﻲ‬ иѓтишош‫اﻏﺘﺸﺎش‬
уфтодан‫اﻓﺘﺎدن‬ иѓтифор‫اﻏﺘﻔﺎر‬
ифтихор‫اﻓﺘﺨﺎر‬ иѓтимом‫اﻏﺘﻤﺎم‬
ифтихоромез‫اﻓﺘﺨﺎرآﻣﻴﺰ‬ иѓтином‫اﻏﺘﻨﺎم‬
ифтихорманд‫اﻓﺘﺨﺎرﻣﻨﺪ‬ аѓар(р)‫اﻏﺮ‬
ифтихормандона‫اﻓﺘﺨﺎرﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ иѓро‫اﻏﺮا‬
ифтихормандї‫اﻓﺘﺨﺎرﻣﻨﺪي‬ иѓроќ‫اﻏﺮاق‬
ифтихорнома‫اﻓﺘﺨﺎرﻧﺎﻣﻪ‬ аѓзия‫اﻏﺰﻳﻪ‬
ифтихорї‫اﻓﺘﺨﺎري‬ иѓфол‫اﻏﻔﺎل‬
ифтиро‫اﻓﺘﺮاء‬ аѓлот‫اﻏﻼط‬
ифтироќ‫اﻓﺘﺮاق‬ иѓлоќ‫اﻏﻼق‬
афтиш‫اﻓﺘﺶ‬ аѓлаб‫اﻏﻠﺐ‬
ифтизоњ‫اﻓﺘﻀﺎح‬ уѓлута‫اﻏﻠﻮﻃﻪ‬
ифтикор‫اﻓﺘﻜﺎر‬ иѓмозI‫اﻏﻤﺎز‬
иффатнокї‫ﻋﻔّﺘﻨﺎﻛﻲ‬ иѓмозкорїI‫اﻏﻤﺎزﻛﺎري‬
афтухез‫اﻓﺖوﺧﻴﺰ‬ иѓмозII‫اﻏﻤﺎض‬
афтударафт‫اﻓﺖودرﻓﺖ‬ иѓмозкорїII‫اﻏﻤﺎضﻛﺎري‬
афтидан‫اﻓﺘﻴﺪن‬ аѓниё‫اﻏﻨﻴﺎ‬
афча‫اﻓﭽﻪ‬ уѓния‫اﻏﻨﻴﻪ‬
афдар‫اﻓﺪر‬ иѓво‫اﻏﻮا‬
уфар‫اﻓﺮ‬ иѓвоангез‫اﻏﻮااﻧﮕﻴﺰ‬
афрохтан‫اﻓﺮاﺧﺘﻦ‬ иѓвопеша‫اﻏﻮاﭘﻴﺸﻪ‬
афрохтаќомат‫اﻓﺮاﺧﺘﻪ ﻗﺎﻣﺖ‬ иѓвогар‫اﻏﻮاﮔﺮ‬
эътисоб‫اﻋﺘﺼﺎب‬ итоатгарї‫اﻃﺎﻋﺖﮔﺮي‬
эътиќод‫اﻋﺘﻘﺎد‬ утоќ‫اﻃﺎق‬
эътиќоднок‫اﻋﺘﻘﺎدﻧﺎك‬ итола(т)‫اﻃﺎﻟﺖ‬//‫اﻃﺎﻟﻪ‬
эътиќодманд‫اﻋﺘﻘﺎدﻣﻨﺪ‬ атиббо‫اﻃﺒﺎ‬
эътикоф‫اﻋﺘﻜﺎف‬ атроф‫اﻃﺮاف‬
эътикофнишин‫اﻋﺘﻜﺎﻓﻨﺸﻴﻦ‬ атрофї‫اﻃﺮاﻓﻲ‬
эътило‫اﻋﺘﻼ‬ атъима‫اﻃﻌﻤﻪ‬
эътилоф‫اﻋﺘﻼف‬ итфо‫اﻃﻔﺎ‬
эътилофї‫اﻋﺘﻼﻓﻲ‬ атфол‫اﻃﻔﺎل‬
эътилол‫اﻋﺘﻼل‬ итќї‫اﻃﻘﻲ‬
эътимод‫اﻋﺘﻤﺎد‬ иттилоъ‫اﻃّﻼع‬
иттилоот‫اﻃّﻼﻋﺎت‬
эътимоднома‫اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎﻣﻪ‬ иттилоотї‫اﻃّﻼﻋﺎﺗﻲ‬
эътимодбахш‫اﻋﺘﻤﺎدﺑﺨﺶ‬ иттилоия‫اﻃّﻼﻋﻴﻪ‬
эътимоднок‫اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎك‬ итлоќ‫اﻃﻼق‬
эътимоднокї‫اﻋﺘﻤﺎدﻧﺎﻛﻲ‬ атласII‫اﻃﻠﺲ‬
эътимодият‫اﻋﺘﻤﺎدﻳﻴﺖ‬ атласI‫اﻃﻠﺲ‬
эътино‫اﻋﺘﻨﺎ‬ атласбоф‫اﻃﻠﺲﺑﺎف‬
эъљоз‫اﻋﺠﺎز‬ атласбофї‫اﻃﻠﺲﺑﺎﻓﻲ‬
эъљозкор‫اﻋﺠﺎزﻛﺎر‬ атласпўш‫اﻃﻠﺲﭘﻮش‬
эъљозкорона‫اﻋﺠﺎزﻛﺎراﻧﻪ‬ атласкурта‫اﻃﻠﺲﻛﺮﺗﻪ‬
эъљозкорї‫اﻋﺠﺎزﻛﺎري‬ атласї‫اﻃﻠﺴﻲ‬
эъљознавис‫اﻋﺠﺎزﻧﻮﻳﺲ‬ итминон‫اﻃﻤﻨﺎن‬
аъљуба‫اﻋﺠﻮﺑﻪ‬ итминонбахш‫اﻃﻤﻨﺎنﺑﺨﺶ‬
аъдо‫اﻋﺪا‬ итноб‫اﻃﻨﺎب‬
эъдод‫اﻋﺪاد‬ атвор‫اﻃﻮار‬
эъдом‫اﻋﺪام‬ изѓї‫اﻇﻐﻲ‬
эъзор‫اﻋﺬار‬ азламуззолимин‫اﻇﻠﻤﺎﻟﻈﺎﻟﻤﻴﻦ‬
аъроб‫اﻋﺮاب‬ изњор‫اﻇﻬﺎر‬
эъроб‫اﻋﺮاب‬ изњорот‫اﻇﻬﺎرات‬
аъробї‫اﻋﺮاﺑﻲ‬ изњоркунанда‫اﻇﻬﺎرﻛﻨﻨﺪه‬
эъроз‫اﻋﺮاض‬ изњоргањ ‫اﻇﻬﺎرﮔﻪ‬
аъроф‫اﻋﺮاف‬ изњорнома‫اﻇﻬﺎرﻧﺎﻣﻪ‬
эъзоз‫اﻋﺰاز‬ иода(т)‫اﻋﺎدت‬//‫اﻋﺎده‬
эъзомI‫اﻋﺰام‬ ионат‫اﻋﺎﻧﺖ‬
аизза‫اﻋﺰه‬ иона‫اﻋﺎﻧﻪ‬
аъшор‫اﻋﺸﺎر‬ эътибор‫اﻋﺘﺒﺎر‬
аъшорї‫اﻋﺸﺎري‬ эътиборнома‫اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎﻣﻪ‬
аъсоб‫اﻋﺼﺎب‬ эътиборанً‫اﻋﺘﺒﺎرا‬
аъзо‫اﻋﻀﺎ‬ эътибордор‫اﻋﺘﺒﺎردار‬
эъто‫اﻋﻄﺎ‬ эътиборнок‫اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎك‬
эъзомII‫اﻋﻈﺎم‬ эътиборнокї‫اﻋﺘﺒﺎرﻧﺎﻛﻲ‬
аъзам‫اﻋﻈﻢ‬ эътидол‫اﻋﺘﺪال‬
аълом‫اﻋﻼم‬ эътизор‫اﻋﺘﺬار‬
эъломI‫اﻋﻼم‬ эътироз‫اﻋﺘﺮاض‬
эъломII‫اﻋﻼم‬ эътирозомез‫ﻣﻴﺰ‬Ĥ‫اﻋﺘﺮاﺿ‬
эъломия‫اﻋﻼﻣﻴﻪ‬ эътирознопазир‫اﻋﺘﺮاض ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
эълон‫اﻋﻼن‬ эътирознома‫اﻋﺘﺮاض ﻧﺎﻣﻪ‬
эълонкунанда‫اﻋﻼن ﻛﻨﻨﺪه‬ эътирозї‫اﻋﺘﺮاﺿﻲ‬
эълоннома‫اﻋﻼن ﻧﺎﻣﻪ‬ эътироф‫اﻋﺘﺮاف‬
эълонкунї‫اﻋﻼن ﻛﻨﻲ‬ эътизол‫اﻋﺘﺰال‬
 – 713 –
иќтироъ‫اﻗﺘﺮاع‬ афкандагї‫اﻓﻜﻨﺪﮔﻲ‬ афсад‫اﻓﺴﺪ‬ афрод‫اﻓﺮاد‬
иќтирон‫اﻗﺘﺮان‬ ‫اﻓﮕﻨﺪن‬//‫اﻓﻜﻨﺪن‬ афсарI‫اﻓﺴﺮ‬ афроз‫اﻓﺮاز‬
иќтисод‫اﻗﺘﺼﺎد‬ афкандан//афгандан афсарII‫اﻓﺴﺮ‬ ифроз‫اﻓﺮاز‬
иќтисодчї‫اﻗﺘﺼﺎدﭼﻲ‬ ‫اﻓﮕﻨﺪﻧﻲ‬//‫اﻓﻜﻨﺪﻧﻲ‬ афсурдагї‫اﻓﺴﺮدﮔﻲ‬ афроштан‫اﻓﺮاﺷﺘﻦ‬
иќтисоддон‫اﻗﺘﺼﺎددان‬ афканданї//афганданї афсурдан‫اﻓﺴﺮدن‬ ифрот‫اﻓﺮاط‬
иќтисодшинос‫اﻗﺘﺼﺎدﺷﻨﺎس‬ афкананда‫اﻓﻜﻨﻨﺪه‬ афсурда‫اﻓﺴﺮده‬ ифроткорона‫اﻓﺮاطﻛﺎراﻧﻪ‬
иќтисодї‫اﻗﺘﺼﺎدي‬ афгор‫اﻓﮕﺎر‬ афсурдаљон‫اﻓﺴﺮدهﺟﺎن‬ ифроткорї‫اﻓﺮاطﻛﺎري‬
иќтисодиёт‫اﻗﺘﺼﺎدﻳﺎت‬ афгона‫اﻓﮕﺎﻧﻪ‬ афсурдахотир‫اﻓﺴﺮدهﺧﺎﻃﺮ‬ ифротгарої‫اﻓﺮاط ﮔﺮاﺋﻲ‬
иќтисор‫اﻗﺘﺼﺎر‬ афгандан‫اﻓﮕﻨﺪن‬ афсурдахотирї‫اﻓﺴﺮدهﺧﺎﻃﺮي‬ ифротї‫اﻓﺮاﻃﻲ‬
иќтизо‫ اﻗﺘﻀﺎ‬афканда//афганда‫اﻓﻜﻨﺪه‬//‫اﻓﮕﻨﺪه‬ афсурдадил‫اﻓﺴﺮدهدل‬ афрўхтагї‫اﻓﺮوﺧﺘﮕﻲ‬
иќтифо‫اﻗﺘﻔﺎ‬ афлотунї‫اﻓﻼﻃﻮﻧﻲ‬ афсурдадилї‫اﻓﺴﺮدهدﻟﻲ‬ афрўхтан‫اﻓﺮوﺧﺘﻦ‬
иќтино‫اﻗﺘﻨﺎ‬ афлотуния‫اﻓﻼﻃﻮﻧﻴﻪ‬ афсурдарў(й)(‫اﻓﺴﺮدهرو)ي‬ афрўхта‫اﻓﺮوﺧﺘﻪ‬
иќдом‫اﻗﺪام‬ ифлоњ‫اﻓﻼح‬ афсурдашуда‫اﻓﺴﺮدهﺷﺪه‬ афрўз‫اﻓﺮوز‬
аќдас‫اﻗﺪس‬ ифлос‫اﻓﻼس‬ афсартироз‫اﻓﺴﺮﻃﺮاز‬ афрўзон‫اﻓﺮوزان‬
иќрор‫اﻗﺮار‬ ифлоскорї‫اﻓﻼسﻛﺎري‬ афсарї‫اﻓﺴﺮي‬ ‫اﻓﺮوزاﻧﺪن‬//‫اﻓﺮوزاﻧﻴﺪن‬
иќроршавї‫اﻗﺮارﺷﻮي‬ ифлоскунанда‫اﻓﻼسﻛﻨﻨﺪه‬ афсўс‫اﻓﺴﻮس‬ афрўзон(и)дан
иќрорї‫اﻗﺮاري‬ ифлосгарї‫اﻓﻼسﮔﺮي‬ афсўсомез‫ﻣﻴﺰ‬Ĥ‫اﻓﺴﻮﺳ‬ ‫ﻓﺮوزش‬//‫اﻓﺮوزش‬
аќрон‫اﻗﺮان‬ ифлосї‫اﻓﻼﺳﻲ‬ афсўсхўрона‫اﻓﺴﻮﺳﺨﻮراﻧﻪ‬ афрўзиш//фурўзиш
аќрабI‫اﻗﺮب‬ афлок‫اﻓﻼك‬ афсун‫اﻓﺴﻮن‬ афзор‫اﻓﺰار‬
аќрабо‫اﻗﺮﺑﺎ‬ афлокшинос‫اﻓﻼكﺷﻨﺎس‬ афсунсоз‫اﻓﺴﻮن ﺳﺎز‬ афзорсоз‫اﻓﺰارﺳﺎز‬
аќрабої‫اﻗﺮﺑﺎﻳﻲ‬ афлокї‫اﻓﻼﻛﻲ‬ афсунсозї‫اﻓﺴﻮﻧﺴﺎزي‬ афзорсозї‫اﻓﺰارﺳﺎزي‬
аќрабак‫اﻗﺮﺑﻚ‬ афлесун‫اﻓﻠﻴﺴﻮن‬ афсунсухан‫اﻓﺴﻮن ﺳﺨﻦ‬ афзоиш‫اﻓﺰاﻳﺶ‬
аќран‫اﻗﺮن‬ ифно‫اﻓﻨﺎ‬ афсункор‫اﻓﺴﻮن ﻛﺎر‬ афзоишнок‫اﻓﺰاﻳﺸﻨﺎك‬
ақсом‫اﻗﺴﺎم‬ афандигї‫اﻓﻨﺪﻳﮕﻲ‬ афсунхон‫اﻓﺴﻮنﺧﻮان‬ афзоянда‫اﻓﺰاﻳﻨﺪه‬
аќсум‫اﻗﺴﻢ‬ афандї‫اﻓﻨﺪي‬ афсунгар‫اﻓﺴﻮﻧﮕﺮ‬ афзудагї‫اﻓﺰودﮔﻲ‬
аќсо‫اﻗﺼﺎ‬ афвот‫اﻓﻮات‬ афсунгарї‫اﻓﺴﻮﻧﮕﺮي‬ афзудан‫اﻓﺰودن‬
аќсар‫اﻗﺼﺮ‬ афвољ‫اﻓﻮاج‬ ифшо‫اﻓﺸﺎ‬ афзуданї‫اﻓﺰودﻧﻲ‬
иќтоъ‫اﻗﻄﺎع‬ афвоҳ‫اﻓﻮاه‬ ифшогар‫اﻓﺸﺎﮔﺮ‬ афзуда‫اﻓﺰوده‬
иќтоъдор‫اﻗﻄﺎعدار‬ уфул‫اﻓﻮل‬ афшон‫اﻓﺸﺎن‬ афзун‫اﻓﺰون‬
ақтаъ‫اﻗﻄﻊ‬ афњом‫اﻓﻬﺎم‬ афшон‫اﻓﺸﺎن‬ афзунгардонї‫اﻓﺰوﻧﮕﺮداﻧﻲ‬
аќал(л)(‫اﻗﻞ)ل‬ аффикс‫اﻓﻴﻜﺲ‬ афшон(и)дан‫اﻓﺸﺎﻧﺪن‬//‫اﻓﺸﺎﻧﻴﺪن‬ афзунї‫اﻓﺰوﻧﻲ‬
аќалланً‫اﻗﻼ‬ афюн‫اﻓﻴﻮن‬ афшурдан‫اﻓﺸﺮدن‬ ифсод‫اﻓﺴﺎد‬
ақлом‫اﻗﻼم‬ афюнхўр‫اﻓﻴﻮنﺧﻮر‬ афшурда‫اﻓﺸﺮده‬ афсор‫اﻓﺴﺎر‬
аќаллият‫اﻗﻠﻴﺖ‬ афюнї‫اﻓﻴﻮﻧﻲ‬ афшурдагом‫اﻓﺸﺮدهﮔﺎم‬ афсоргусехта‫اﻓﺴﺎرﮔﺴﻴﺨﺘﻪ‬
иќлим‫اﻗﻠﻴﻢ‬ улоќ‫اﻻق‬ афшура‫اﻓﺸﺮه‬ афсонагї‫اﻓﺴﺎﻧﮕﻲ‬
иќлимшинос‫اﻗﻠﻴﻢﺷﻨﺎس‬ аќориб‫اﻗﺎرب‬ афсањ‫اﻓﺼﺢ‬ афсона‫اﻓﺴﺎﻧﻪ‬
иќлимшиносї‫اﻗﻠﻴﻢﺷﻨﺎﺳﻲ‬ иќола‫اﻗﺎﻟﻪ‬ афсањбаён‫اﻓﺼﺤﺒﻴﺎن‬ афсонапардоз‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺮداز‬
иќлимгир‫اﻗﻠﻴﻢﮔﻴﺮ‬ иќомат‫اﻗﺎﻣﺖ‬ афзал‫اﻓﻀﻞ‬ афсонапардозї‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﺮدازي‬
иќлимгирї‫اﻗﻠﻴﻢﮔﻴﺮي‬ иќоматкада‫اﻗﺎﻣﺖﻛﺪه‬ афзалї‫اﻓﻀﻠﻲ‬ афсонапараст‫اﻓﺴﺎﻧﻪﭘﺮﺳﺖ‬
иќлимї‫اﻗﻠﻴﻤﻲ‬ иќоматгоњ‫اﻗﺎﻣﺖﮔﺎه‬ афзалият‫اﻓﻀﻠﻴﺖ‬ афсонахон‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺧﻮان‬
иќлимиё‫اﻗﻠﻴﻤﻴﺎ‬ иќбол‫اﻗﺒﺎل‬ ифтор‫اﻓﻄﺎر‬ афсонахонї‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺧﻮاﻧﻲ‬
аќаллиюн‫اﻗﻠﻴﻮن‬ иќболбаланд‫اﻗﺒﺎلﺑﻠﻨﺪ‬ ифторї‫اﻓﻄﺎري‬ афсонасоз‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺳﺎز‬
аќмиша‫اﻗﻤﺸﻪ‬ иќболнок‫اﻗﺒﺎلﻧﺎك‬ афтасї‫اﻓﻄﺴﻲ‬ афсонасозї‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺳﺎزي‬
иќноъ‫اﻗﻨﺎع‬ иќтибос‫اﻗﺘﺒﺎس‬ афъол‫اﻓﻌﺎل‬ афсонасаро‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺳﺮا‬
уќнум‫اﻗﻨﻮم‬ иќтибосї‫اﻗﺘﺒﺎﺳﻲ‬ афъї//афъо‫اﻓﻌﻲ‬ афсонасарої‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺳﺮاﺋﻲ‬
аќвот‫اﻗﻮات‬ иќтињом‫اﻗﺘﺤﺎم‬ афѓонI‫اﻓﻐﺎن‬ афсонашунавї‫اﻓﺴﺎﻧﻪﺷﻨﻮي‬
аќвом‫اﻗﻮام‬ иќтидо‫اﻗﺘﺪا‬ афѓонII‫اﻓﻐﺎن‬ афсонагўї‫اﻓﺴﺎﻧﻪﮔﻮﺋﻲ‬
уќёнус‫اﻗﻴﺎﻧﻮس‬ иќтидор‫اﻗﺘﺪار‬ афѓонї‫اﻓﻐﺎﻧﻲ‬ афсонагўй‫اﻓﺴﺎﻧﻪﮔﻮي‬
уќёнуспаймо ‫اﻗﻴﺎﻧﻮس ﭘﻴﻤﺎ‬ иќтироб‫اﻗﺘﺮاب‬ уфуќ‫اﻓﻖ‬ афсонамонанд‫اﻓﺴﺎﻧﻪﻣﺎﻧﻨﺪ‬
уќёнусшинос‫اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺷﻨﺎس‬ иќтироњ‫اﻗﺘﺮاح‬ уфуќї‫اﻓﻘﻲ‬ афсонавор‫اﻓﺴﺎﻧﻪ وار‬
уќёнусшиносї‫اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ иќтироз‫اﻗﺘﺮاض‬ афкор‫اﻓﻜﺎر‬ афсонавї‫اﻓﺴﺎﻧﻮي‬
 – 714 –
илњод‫اﻟﺤﺎد‬ аламон‫اﻻﻣﺎن‬ аксент‫اﻛﺴﻨﺖ‬ уќёнусгард‫اﻗﻴﺎﻧﻮس ﮔﺮد‬
илњоќ‫اﻟﺤﺎق‬ аломушак‫اﻻﻣﺸﻚ‬ иксир‫اﻛﺴﻴﺮ‬ уќёнуснавард‫اﻗﻴﺎﻧﻮس ﻧﻮرد‬
алњон‫اﻟﺤﺎل‬ алъон‫اﻵن‬ иксиргар‫اﻛﺴﻴﺮﮔﺮ‬ уќёнусї‫اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ‬
алњон‫اﻟﺤﺎن‬ аллондан‫اﻻﻧﺪن‬ аксия‫اﻛﺴﻴﻪ‬ ако‫اﻛﺎ‬
илњон‫اﻟﺤﺎن‬ алов‫اﻻو‬ акл‫اﻛﻞ‬ акобир‫اﻛﺎﺑﺮ‬
алњазар‫اﻟﺤﺬر‬ улов‫اﻻو‬ иклил‫اﻛﻠﻴﻞ‬ акобирзода‫اﻛﺎﺑﺮزاده‬
алњаќ‫اﻟﺤﻖ‬ аловбозї‫اﻻوﺑﺎزي‬ икмол‫اﻛﻤﺎل‬ аккорд‫اﻛﺎرد‬
алњамд‫اﻟﺤﻤﺪ‬ аловхона‫اﻻوﺧﺎﻧﻪ‬ акмал‫اﻛﻤﻞ‬ аккордеон‫ن‬Ĥ‫اﻛﺎردﺋ‬
алњамдулиллоњ‫اﻟﺤﻤﺪﷲ‬ аловдон‫اﻻودان‬ акмањ‫اﻛﻤﻪ‬ аккосI‫اﻛﺎس‬
илзом‫اﻟﺰام‬ аловгирак‫اﻻوﮔﻴﺮك‬ акноф‫اﻛﻨﺎف‬ акосира‫اﻛﺎﺳﻴﺮه‬
алас‫اﻟﺲ‬ аловмон‫اﻻوﻣﺎن‬ акнун//кунун‫ﻛﻨﻮن‬//‫اﻛﻨﻮن‬ ак-ак‫اك اك‬
аласт‫اﻟﺴﺖ‬ аловї‫اﻻوي‬ ака‫اﻛﻪ‬ акколI‫اﻛّﺎل‬
ассалом‫اﻟﺴﻼم‬ албоќї‫اﻟﺒﺎﻗﻲ‬ ука//уко‫اﻛﺎ‬//‫اﻛﻪ‬ акколII‫اﻛّﺎل‬
илсоќ‫اﻟﺼﺎق‬ албом‫اﻟﺒﺎم‬ акамулло‫اﻛﻪﻣﻼ‬ акколбозї‫اﻛّﺎلﺑﺎزي‬
ассало‫اﻟﺼﻼ‬ албатта‫اﻟﺒﺘﻪ‬ акварел‫اﻛﻮرﻳﻞ‬ акколдаста‫اﻛّﺎلدﺳﺘﻪ‬
алтоф ‫اﻟﻄﺎف‬ албастї‫اﻟﺒﺴﺘﻲ‬ аквариум‫اﻛﻮرﺋﻮم‬ акбар‫اﻛﺒﺮ‬
алтаф ‫اﻟﻄﻒ‬ албиса‫اﻟﺒﺴﻪ‬ акустика‫اﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻪ‬ акт‫اﻛﺖ‬
алғав ‫اﻟﻐﻮ‬ алпинизм‫اﻟﭙﻴﻨﻴﺰم‬ акустикї‫اﻛﻮﺳﺘﻴﻜﻲ‬ иктињол‫اﻛﺘﺤﺎل‬
улуѓ‫اﻟﻎ‬ алт‫اﻟﺖ‬ акушер‫اﻛﻮﺷﻴﺮ‬ иктисоб‫اﻛﺘﺴﺎب‬
алѓов‫اﻟﻐﺎو‬ илтибос‫اﻟﺘﺒﺎس‬ акушерї‫اﻛﻮﺷﻴﺮي‬ иктишоф‫اﻛﺘﺸﺎف‬
алаѓда‫اﻟﻐﺪه‬ илтиљо‫اﻟﺘﺠﺎ‬ аквамарин‫اﻛﻮﻣﺮﻳﻦ‬ иктифо‫اﻛﺘﻔﺎ‬
алѓараз‫اﻟﻐﺮض‬ илтиљоомез‫اﻟﺘﺠﺎآﻣﻴﺰ‬ аккумулятор‫اﻛﻮﻣﻠﻴﺘﺎر‬ актиномитсетњо‫اﻛﺘﻨﺎﻣﻴﺘﺴﺘﻬﺎ‬
алѓаш‫اﻟﻐﺶ‬ илтиљољ‫اﻟﺘﺠﺎج‬ аккумуляторї‫اﻛﻮﻣﻠﻴﺘﺎري‬ актиния‫اﻛﺘﻨﻴﻪ‬
алғиёс‫اﻟﻐﻴﺎث‬ илтињоќ‫اﻟﺘﺤﺎق‬ акид‫اﻛﻴﺪ‬ актиний‫اﻛﺘﻨﻴﻲ‬
алифI‫اﻟﻒ‬ илтињом‫اﻟﺘﺤﺎم‬ акиданIً‫اﻛﻴﺪا‬ актёр‫اﻛﺘﻴﺎر‬
алф‫اﻟﻒ‬ илтизоз‫اﻟﺘﺬاذ‬ аккиданIIً‫اﻛﻴﺪا‬ актёрї‫اﻛﺘﻴﺎري‬
илф‫اﻟﻒ‬ алатароќ‫اﻟﺘﺮاق‬ агар‫اﮔﺮ‬ актив‫اﻛﺘﻴﻮ‬
алифлом‫اﻟﻔﻼم‬ илтизом‫اﻟﺘﺰام‬ угро‫اﮔﺮا‬ аксар‫اﻛﺜﺮ‬
алифосо‫اﻟﻔﺎﺳﺎ‬ илтизомнома‫اﻟﺘﺰام ﻧﺎﻣﻪ‬ агробиологї‫اﮔﺮاﺑﺌﺎﻻﮔﻲ‬ аксаранً‫اﻛﺜﺮا‬
алфоз‫اﻟﻔﺎظ‬ илтисоќ‫اﻟﺘﺼﺎق‬ агробиология‫اﮔﺮاﺑﺌﺎﻻﮔﻴﻪ‬ аксарият‫اﻛﺜﺮﻳﺖ‬
алифулқад‫اﻟﻔﺎﻟﻘﺪ‬ илтифот‫اﻟﺘﻔﺎت‬ агротехника‫اﮔﺮاﺗﺨﻨﻴﻜﻪ‬ аксариюн‫اﻛﺜﺮﻳﻮن‬
алифбо‫اﻟﻔﺒﺎ‬ илтифотомез‫اﻟﺘﻔﺎتآﻣﻴﺰ‬ агротехникї‫اﮔﺮاﺗﺨﻨﻴﻜﻲ‬ акдар‫اﻛﺪر‬
алифбохонї‫اﻟﻔﺒﺎﺧﻮاﻧﻲ‬ илтифоткорона‫اﻟﺘﻔﺎتﻛﺎراﻧﻪ‬ агрохимия‫اﮔﺮاﺧﻴﻤﻴﻪ‬ акдиш‫اﻛﺪش‬
алифбонавис‫اﻟﻔﺒﺎﻧﻮﻳﺲ‬ илтифоткорї‫اﻟﺘﻔﺎتﻛﺎري‬ агрофизика‫اﮔﺮاﻓﻴﺰﻳﻜﻪ‬ академї‫اﻛﺪﻣﻲ‬
алифбонависї‫اﻟﻔﺒﺎﻧﻮﻳﺴﻲ‬ илтиќо‫اﻟﺘﻘﺎء‬ агроном‫اﮔﺮاﻧﺎم‬ академизм‫اﻛﺪﻣﻴﺰم‬
алифбої‫اﻟﻔﺒﺎﻳﻲ‬ илтиќот‫اﻟﺘﻘﺎط‬ агрономї‫اﮔﺮاﻧﺎﻣﻲ‬ академик‫اﻛﺪﻣﻴﻚ‬
улфат‫اﻟﻔﺖ‬ илтиќом‫اﻟﺘﻘﺎم‬ агрономия‫اﮔﺮاﻧﺎﻣﻴﻪ‬ академикї‫اﻛﺪﻣﻴﻜﻲ‬
улфатпазир‫اﻟﻔﺖ ﭘﺬﻳﺮ‬ ултиматум‫اﻟﺘﻤﺘﻢ‬ агарчанд‫اﮔﺮﭼﻨﺪ‬ академия‫اﻛﺪﻣﻴﻪ‬
улфатї‫اﻟﻔﺘﻲ‬ илтимос‫اﻟﺘﻤﺎس‬ агарчи‫اﮔﺮﭼﻪ‬ академиявї‫اﻛﺪﻣﻴﻮي‬
алфахтан‫اﻟﻔﺨﺘﻦ‬ илтимоскунанда‫اﻟﺘﻤﺎﺳﻜﻨﻨﺪه‬ аграрї‫اﮔﺮري‬ акр‫اﻛﺮ‬
алфироқ‫اﻟﻔﺮاق‬ илтимоснома‫اﻟﺘﻤﺎسﻧﺎﻣﻪ‬ игрек‫اﮔﺮﻳﻚ‬ акробатї‫اﻛﺮاﺑﺘﻲ‬
алфанљидан‫اﻟﻔﻨﺠﻴﺪن‬ илтимосї‫اﻟﺘﻤﺎﺳﻲ‬ агрегат‫اﮔﺮﻳﮕﺖ‬ акробатика‫اﻛﺮاﺑﺘﻴﻜﻪ‬
алифвор‫اﻟﻔﻮار‬ илтињоб‫اﻟﺘﻬﺎب‬ агломерат‫اﮔﻼﻣﻴﺮت‬ икром‫اﻛﺮام‬
алфа‫اﻟﻔﻪ‬ илтиво‫اﻟﺘﻮاء‬ агломератсия‫اﮔﻼﻣﻴﺮﺗﺴﻴﻪ‬ икроњ‫اﻛﺮاه‬
алфа-зарраҳо‫اﻟﻔﻪزرﻫﺎ‬ илтиём‫اﻟﺘﻴﺎم‬ агноститсизм‫اﮔﻨﺎﺳﺘﻴﺘﺴﻴﺰم‬ украин‫اﻛﺮﺋﻴﻦ‬
алфа-коҳиш‫اﻟﻔﻪﻛﺎﻫﺶ‬ алтернатива‫اﻟﺘﻴﺮﻧﺘﻴﻮه‬ агент‫اﮔﻴﻨﺖ‬ украинї‫اﻛﺮﺋﻴﻨﻲ‬
илќо‫اﻟﻘﺎ‬ алтернативї‫اﻟﺘﻴﺮﻧﺘﻴﻮي‬ агентї‫اﮔﻴﻨﺘﻲ‬ акрихин‫اﻛﺮﺧﻴﻦ‬
алќоб‫اﻟﻘﺎب‬ алсағ‫اﻟﺜﻎ‬ алоI‫اﻻ‬ акрам‫اﻛﺮم‬
алќисса‫اﻟﻘﺼﻪ‬ алљабр‫اﻟﺠﺒﺮ‬ алоII‫اﻻ‬ аккредитив‫اﻛﺮﻳﺪﺗﻴﻮ‬
алқазо‫اﻟﻘﻀﺎ‬ улља‫اﻟﺠﻪ‬ илло‫اﻟّﺎ‬ икс‫اِﻛﺲ‬
алќундї‫اﻟﻘﻨﺪي‬ илњоњ‫اﻟﺤﺎح‬ улоѓ‫اﻻغ‬ аккас//аккос‫اﻛّﺎس‬//‫اﻛّﺲ‬
 – 715 –
амонаткасса‫ اﻣﺎﻧﺖﻛﺴﻪ‬электромеханик‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﻴﺨﻨﻴﻚ‬ алвонљдињї‫اﻟﻮاﻧﺠﺪﻫﻲ‬ эликсир‫اﻟﻜﺴﻴﺮ‬
амонатнигоњдор‫ اﻣﺎﻧﺖﻧﮕﺎﻫﺪار‬электромеханика‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﻴﺨﻨﻴﻜﻪ‬ алавпора‫اﻟﻮﭘﺎره‬ алкалоид‫اﻟﻜﻼﺋﺪ‬
амонатї‫اﻣﺎﻧﺘﻲ‬ ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﻴﺨﻨﻴﻜﻲ‬ алавпошї‫اﻟﻮﭘﺎﺷﻲ‬ алкан‫اﻟﻜﻦ‬
амонгоњ‫اﻣﺎنﮔﺎه‬ электромеханикї алавхона‫اﻟﻮﺧﺎﻧﻪ‬ алкул‫اﻟﻜﻞ‬
аммонал‫ﺎﻧﻞ‬‫اﻣ‬ электрон‫اﻟﻴﻜﺘﺮان‬ алвидоъ‫اﻟﻮداع‬ алкулї‫اﻟﻜﻠﻲ‬
амоннома‫اﻣﺎنﻧﺎﻣﻪ‬ электронї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻧﻲ‬ алавдон‫اﻟﻮدان‬ аллакай‫اﻟﻜﻲ‬
амонї‫اﻣﺎﻧﻲ‬ электроникї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻧﻴﻜﻲ‬ улус‫اﻟﻮس‬ алкимиё‫اﻟﻜﻴﻤﻴﺎ‬
аммонит‫ﺎﻧﻴﺖ‬‫اﻣ‬ электровоз‫اﻟﻴﻜﺘﺮاواز‬ улуф‫اﻟﻮف‬ алгоритм‫اﻟﮕﺎرﺗﻢ‬
аммоний‫ﺎﻧﻴﻲ‬‫اﻣ‬ аллегро‫اﻟﻴﮕﺮا‬ алваќт‫اﻟﻮﻗﺖ‬ алгебра‫اﻟﮕﻴﺒﺮه‬
эмбриология‫اﻣﺒﺮﺋﺎﻻﮔﻴﻴﻪ‬ алимI‫اﻟﻴﻢ‬ алавкуш‫اﻟﻮﻛﻮش‬ алгебрї‫اﻟﮕﻴﺒﺮي‬
эмбарго‫اﻣﺒﺮﮔﺎ‬ элемент‫اﻟﻴﻤﻴﻨﺖ‬ алавгирї‫اﻟﻮﮔﻴﺮي‬ аллоҳ‫اﷲ‬
амбулаторї‫اﻣﺒﻠﺘﺎري‬ элементарї‫اﻟﻴﻤﻴﻨﺘﺮي‬ алавмон‫اﻟﻮﻣﺎن‬ аламI‫اﻟﻢ‬
амбулатория‫اﻣﺒﻠﺘﺎرﻳﻪ‬ алюмин‫اﻟﻴﻮﻣﻴﻦ‬ алла‫اﻟّﻪ‬ аламангез‫اﻟﻢ اﻧﮕﻴﺰ‬
император‫اﻣﭙﻴﺮﺗﺎر‬ алюминї‫اﻟﻴﻮﻣﻴﻨﻲ‬ илоњ‫اﻟﻪ‬ аламовар‫ور‬Ĥ‫اﻟﻤ‬
императорї‫اﻣﭙﻴﺮﺗﺎري‬ алюминий‫اﻟﻴﻮﻣﻴﻨﻴﻲ‬ аллагўї‫اﻟﻪ ﮔﻮﻳﻲ‬ аламбар‫اﻟﻢ ﺑﺮ‬
империализм‫اﻣﭙﻴﺮﻳﻠﻴﺰم‬ ум(м)‫ام‬ илоњо‫اﻟﻬﺎ‬ аламрасида‫اﻟﻢ رﺳﻴﺪه‬
империалист‫اﻣﭙﻴﺮﻳﻠﻴﺴﺖ‬ уммуламроз‫اﻣﺎﻻﻣﺮاض‬ илњом‫اﻟﻬﺎم‬ аламзада‫اﻟﻢ زده‬
империалистї‫اﻣﭙﻴﺮﻳﻠﻴﺴﺘﻲ‬ уммулњаводис‫اﻣﺎﻟﺤﻮادث‬ илњомбахш‫اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ‬ аламкаш‫اﻟﻢ ﻛﺶ‬
империя‫اﻣﭙﻴﺮﻳﻪ‬ уммулхабоис‫اﻣﺎﻟﺨﺒﺎﺋﺲ‬ илњомдењ‫اﻟﻬﺎمده‬ аламнок‫اﻟﻤﻨﺎك‬
амплитуда‫اﻣﭙﻠﻴﺘﻮده‬ уммулхалоиќ‫اﻣﺎﻟﺨﻼﺋﻖ‬ илоњї‫اﻟﻬﻲ‬ алмос‫اﻟﻤﺎس‬
ампутатсия‫اﻣﭙﻮﺗﺘﺴﻴﻪ‬ уммулќуроъٌ‫اﻣﺎﻟﻘﺮا‬ илоњиёт‫اﻟﻬﻴﺎت‬ алмоспора‫اﻟﻤﺎس ﭘﺎره‬
ампула‫اﻣﭙﻮﻟﻪ‬ уммулкитоб‫اﻣﺎﻟﻜﺘﺎب‬ аллергия‫اﻟﻴﺮﮔﻴﻪ‬ алмоспайкон‫اﻟﻤﺎس ﭘﻴﻜﺎن‬
ампер‫اﻣﭙﻴﺮ‬ аммо‫ﺎ‬‫اﻣ‬ алифII‫اﻟﻴﻒ‬ алмостарош‫اﻟﻤﺎس ﺗﺮاش‬
амперметр‫اﻣﭙﻴﺮﻣﺘﺮ‬ амољ‫اﻣﺎج‬ алифIII‫اﻟﻴﻒ‬ алмостарошї‫اﻟﻤﺎس ﺗﺮاﺷﻲ‬
уммат‫اﻣﺖ‬ умоч‫اﻣﺎچ‬ илик‫اﻟﻴﻚ‬ алмосдор‫اﻟﻤﺎﺳﺪار‬
имтисол‫اﻣﺘﺜﺎل‬ аммор‫ﺎر‬‫اﻣ‬ электр‫اﻟﻴﻜﺘﺮ‬ алмосранг‫اﻟﻤﺎس رﻧﮓ‬
имтињон‫اﻣﺘﺤﺎن‬ аморат‫اﻣﺎرت‬ электродинамика‫اﻟﻴﻜﺘﺮ‬ алмоскорї‫اﻟﻤﺎس ﻛﺎري‬
имтињонот‫اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت‬ иморатI‫اﻣﺎرت‬ электродинамикї‫اﻟﻴﻜﺘﺮ‬ алмосмонанд‫اﻟﻤﺎس ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
имтињондињанда‫اﻣﺘﺤﺎندﻫﻨﺪه‬ аморатпаноњ‫اﻣﺎرتﭘﻨﺎه‬ электрокар‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮ‬ алмосгун‫اﻟﻤﺎﺳﮕﻮن‬
‫اﻣﺘﺤﺎنﺳﭙﺎرﻧﺪه‬ амортизатор‫اﻣﺎرﺗﺰﺗﺎر‬ ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮدﻳﺎﮔﺮﻓﻴﻪ‬ алмосвор‫اﻟﻤﺎﺳﻮار‬
имтињонсупоранда амортизатсионї‫اﻣﺎرﺗﺰﺗﺴﺌﺎﻧﻲ‬ электрокардиография алмосї‫اﻟﻤﺎﺳﻲ‬
имтињонгиранда‫اﻣﺘﺤﺎنﮔﻴﺮﻧﺪه‬ амортизатсия‫ اﻣﺎرﺗﺰﺗﺴﻴﻪ‬электротехника‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﺗﻴﺨﻨﻴﻜﻪ‬ аламон‫اﻟﻤﺎن‬
имтињонгирї‫اﻣﺘﺤﺎنﮔﻴﺮي‬ аммора‫ﺎره‬‫ اﻣ‬электротехникї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﺗﻴﺨﻨﻴﻜﻲ‬ аламангез‫اﻟﻢاﻧﮕﻴﺰ‬
имтињонї‫اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ‬ амокин‫ اﻣﺎﻛﻦ‬электрохимикї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﺧﻴﻤﻴﻜﻲ‬ аламбарор‫اﻟﻢﺑﺮار‬
имтидод‫اﻣﺘﺪاد‬ имолаI‫ اﻣﺎﻟﻪ‬электрохимиявї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﺧﻴﻤﻴﻴﻮي‬ аламдорI‫اﻟﻤﺪار‬
имтизољ‫اﻣﺘﺰاج‬ имолаII‫اﻣﺎﻟﻪ‬ электрохимия‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﺧﻴﻤﻴﻴﻪ‬ аламдида‫اﻟﻢدﻳﺪه‬
амтиа‫اﻣﺘﻌﻪ‬ имом‫اﻣﺎم‬ электрод‫اﻟﻴﻜﺘﺮاد‬ аламзадагї‫اﻟﻢزدﮔﻲ‬
имтило‫اﻣﺘﻼ‬ имомат‫اﻣﺎﻣﺖ‬ электрокомбайн‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺎﻣﺒﻴﻦ‬ алимент‫اﻟﻤﻴﻨﺖ‬
имтиноъ‫اﻣﺘﻨﺎع‬ имоматї‫اﻣﺎﻣﺘﻲ‬ ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮدﺋﺎﮔﺮف‬ аланга‫اﻟﻨﮕﻪ‬
имтинон‫اﻣﺘﻨﺎن‬ имомхатиб‫اﻣﺎمﺧﻄﻴﺐ‬ электрокардиограф алангадор‫اﻟﻨﮕﻪدار‬
имтиёз‫اﻣﺘﻴﺎز‬ имомзода‫اﻣﺎﻣﺰاده‬ ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﺮدﺋﺎﮔﺮﻣﻪ‬ алав‫اﻟﻮ‬
имтиёздор‫اﻣﺘﻴﺎزدار‬ имомия‫اﻣﺎﻣﻴﻪ‬ электрокардиограмма улавдор‫اﻟﻮدار‬
имтиёзнок‫اﻣﺘﻴﺎزﻧﺎك‬ амон‫اﻣﺎن‬ электрокўра‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻛﻮره‬ улав//улов‫اﻻو‬//‫اﻟﻮ‬
имтиёзнокї‫اﻣﺘﻴﺎزﻧﺎﻛﻲ‬ амонот‫اﻣﺎﻧﺎت‬ электролит‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻟﻴﺖ‬ алвонI‫اﻟﻮان‬
амсолI‫اﻣﺜﺎل‬ амонпулї‫اﻣﺎنﭘﻮﻟﻲ‬ электролитї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻟﻴﺘﻲ‬ алвонII‫اﻟﻮان‬
амсолII‫اﻣﺜﺎل‬ амонат‫اﻣﺎﻧﺖ‬ электролиз‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻟﻴﺰ‬ алвонпўш‫اﻟﻮان ﭘﻮش‬
имњоќ‫اﻣﺤﺎق‬ амонатфурўш‫اﻣﺎﻧﺖ ﻓﺮوش‬ электромобил‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﺎﺑﻴﻞ‬ алвонљ‫اﻟﻮاﻧﺞ‬
имдод‫اﻣﺪاد‬ амонатгузор‫اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬار‬ электромагнит‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﮕﻨﻴﺖ‬ алвонљбозї‫اﻟﻮاﻧﺠﺒﺎزي‬
имдодталаб‫اﻣﺪادﻃﻠﺐ‬ амонатгузорї‫اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺬاري‬ электромагнитї‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﮕﻨﻴﺘﻲ‬ алвонљхўрон‫اﻟﻮاﻧﺠﺨﻮران‬
имдодталабона‫اﻣﺪادﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬ амонатдор‫اﻣﺎﻧﺖدار‬ ‫اﻟﻴﻜﺘﺮاﻣﮕﻨﻴﺘﻴﺰم‬ алвонљхўранда‫اﻟﻮاﻧﺠﺨﻮرﻧﺪه‬
имдодталабї‫اﻣﺪادﻃﻠﺒﻲ‬ амонатфурўшї‫اﻣﺎﻧﺖﻓﺮوﺷﻲ‬ электромагнетизм алвонљхўрї‫اﻟﻮاﻧﺠﺨﻮري‬
 – 716 –
антитезис‫اﻧﺘﺘﻴﺰس‬ анордонак‫اﻧﺎرداﻧﻚ‬ амният‫اﻣﻨﻴﺖ‬ имдодгар‫اﻣﺪادﮔﺮ‬
интихоб‫اﻧﺘﺨﺎب‬ анордона‫اﻧﺎرداﻧﻪ‬ амниятљўй‫اﻣﻨﻴﺖﺟﻮي‬ имдодї‫اﻣﺪادي‬
интихобкунанда‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪه‬ анорранг‫اﻧﺎررﻧﮓ‬ амниятхоњ‫اﻣﻨﻴﺖﺧﻮاه‬ амр‫اﻣﺮ‬
интихобот‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت‬ анорзор‫اﻧﺎرزار‬ амниятї‫اﻣﻨﻴﺘﻲ‬ умаро‫اﻣﺮا‬
интихоботї‫اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ‬ анористон‫اﻧﺎرﺳﺘﺎن‬ умния‫اﻣﻨﻴﻪ‬ имрор‫اﻣﺮار‬
интихобї‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‬ аноргул‫اﻧﺎرﮔﻞ‬ амвољ‫اﻣﻮاج‬ амроз‫اﻣﺮاض‬
антрополог‫اﻧﺘﺮاﭘﺎﻻگ‬ анорї‫اﻧﺎري‬ амвољзанон‫اﻣﻮاجزﻧﺎن‬ амрбар‫اﻣﺮﺑﺮ‬
антропология‫اﻧﺘﺮاﭘﺎﻻﮔﻴﻪ‬ анофелес‫اﻧﺎﻓﻴﻠﻴﺲ‬ амвол‫اﻣﻮال‬ амрхат‫اﻣﺮﺧﻂ‬
интизоъ‫اﻧﺘﺰاع‬ аном‫اﻧﺎم‬ умур‫اﻣﻮر‬ амрад‫اﻣﺮد‬
интисоб I ‫اﻧﺘﺴﺎب‬ аномалия‫اﻧﺎﻣﻠﻴﻪ‬ уммањот‫اﻣﻬﺎت‬ амрадбозї‫اﻣﺮدﺑﺎزي‬
интисох‫اﻧﺘﺴﺎخ‬ анонс‫اﻧﺎﻧﺲ‬ имњол‫اﻣﻬﺎل‬ амрдињанда‫اﻣﺮدﻫﻨﺪه‬
интисоќ‫اﻧﺘﺴﺎق‬ аної‫اﻧﺎي‬ уммањат‫اﻣﻬﺖ‬ амрдињї‫اﻣﺮدﻫﻲ‬
антисиклон‫اﻧﺘﺴﻜﻼن‬ анабиоз‫اﻧﺒﺌﺎز‬ уммї‫اﻣﻲ‬ амркунанда‫اﻣﺮﻛﻨﻨﺪه‬
антисептика‫اﻧﺘﺴﻴﭙﺘﻜﻪ‬ анбор‫اﻧﺒﺎر‬ аммиак‫ﻴﺌﻚ‬‫اﻣ‬ амруд‫اﻣﺮود‬
интишор‫اﻧﺘﺸﺎر‬ анборбон‫اﻧﺒﺎرﺑﺎن‬ амёба‫اﻣﻴﺎﺑﻪ‬ амрудбун‫اﻣﺮودﺑﻦ‬
интишорот‫اﻧﺘﺸﺎرات‬ анборчї‫اﻧﺒﺎرﭼﻲ‬ умед‫اﻣﻴﺪ‬ имрўз‫اﻣﺮوز‬
интисобII‫اﻧﺘﺼﺎب‬ анборхона‫اﻧﺒﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ уммед‫اﻣﻴﺪ‬ имрўз-пагоњ‫اﻣﺮوزﭘﮕﺎه‬
интисоњ‫اﻧﺘﺼﺎح‬ анбордор‫اﻧﺒﺎردار‬ умедбахш‫اﻣﻴﺪﺑﺨﺶ‬ имрўза‫اﻣﺮوزه‬
интисор‫اﻧﺘﺼﺎر‬ анбордорї‫اﻧﺒﺎرداري‬ умедхона‫اﻣﻴﺪﺧﺎﻧﻪ‬ имрўзњо‫اﻣﺮوزﻫﺎ‬
интисоф‫اﻧﺘﺼﺎف‬ анборзада‫اﻧﺒﺎرزده‬ уммедвор‫اﻣﻴﺪوار‬ имрўзї‫اﻣﺮوزي‬
интизор‫اﻧﺘﻈﺎر‬ анборкунї‫اﻧﺒﺎرﻛﻨﻲ‬ умедкада‫اﻣﻴﺪﻛﺪه‬ имрўзина‫اﻣﺮوزﻳﻨﻪ‬
интизорбаранда‫اﻧﺘﻈﺎرﺑﺮﻧﺪه‬ анборї‫اﻧﺒﺎري‬ умедгоњ‫اﻣﻴﺪﮔﺎه‬ амрї‫اﻣﺮي‬
интизорї‫اﻧﺘﻈﺎري‬ анборидан‫اﻧﺒﺎرﻳﺪن‬ умедвор‫اﻣﻴﺪوار‬ амзиља‫اﻣﺰﺟﻪ‬
интизом‫اﻧﺘﻈﺎم‬ анбоз‫اﻧﺒﺎز‬ умедворкунанда‫اﻣﻴﺪوارﻛﻨﻨﺪه‬ имсок‫اﻣﺴﺎك‬
интизомдўст‫اﻧﺘﻈﺎمدوﺳﺖ‬ анбоз‫اﻧﺒﺎز‬ умедворона‫اﻣﻴﺪواراﻧﻪ‬ имсол‫اﻣﺴﺎل‬
интизомнок‫اﻧﺘﻈﺎمﻧﺎك‬ анбозї‫اﻧﺒﺎزي‬ умедворї‫اﻣﻴﺪواري‬ имсола‫اﻣﺴﺎﻟﻪ‬
интизомнокї‫اﻧﺘﻈﺎمﻧﺎﻛﻲ‬ анбоштан‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ‬ амир‫اﻣﻴﺮ‬ имшаб‫اﻣﺸﺐ‬
интизомї‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬ анбошта‫اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ‬ амирохур‫اﻣﻴﺮآﺧﻮر‬ имшаба‫اﻣﺸﺒﻪ‬
интиош‫اﻧﺘﻌﺎش‬ анбон‫اﻧﺒﺎن‬ амирулбањр‫اﻣﻴﺮاﻟﺒﺤﺮ‬ имзо‫اﻣﻀﺎ‬
интифоъ‫اﻧﺘﻔﺎع‬ анбонча‫اﻧﺒﺎﻧﭽﻪ‬ амирулҳуљљоб‫اﻣﻴﺮاﻟﺤﺠﺎب‬ имзодор‫اﻣﻀﺎدار‬
антифашист‫اﻧﺘﻔﺸﻴﺴﺖ‬ анбонча‫اﻧﺒﺎﻧﻪ‬ амирушшуаро‫اﻣﻴﺮاﻟﺸﻌﺮا‬ имзонома‫اﻣﻀﺎﻧﺎﻣﻪ‬
интиќод‫اﻧﺘﻘﺎد‬ анбур//анбўр‫اﻧﺒﻮر‬//‫اﻧﺒﺮ‬ амирулмўъминин‫اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ‬ имъон‫اﻣﻌﺎن‬
интиќодї‫اﻧﺘﻘﺎدي‬ анбурак‫اﻧﺒﺮك‬ амирзода‫اﻣﻴﺮزاده‬ амфитеатр‫اﻣﻔﻴﺘﺄﺗﺮ‬
интиќош‫اﻧﺘﻘﺎش‬ анабазис‫اﻧﺒﺰﻳﺲ‬ амиршинос‫اﻣﻴﺮﺷﻨﺎس‬ амфибия‫اﻣﻔﻴﺒﻴﻪ‬
интиќос‫اﻧﺘﻘﺎص‬ инбисот‫اﻧﺒﺴﺎط‬ ‫اﻣﻴﺮﻛﺎﻧﻲ‬//‫اﻣﻴﺮﻛﺎن‬ имкон‫اﻣﻜﺎن‬
интиќолпазир‫اﻧﺘﻘﺎلﭘﺬﻳﺮ‬ анбаста‫اﻧﺒﺴﺘﻪ‬ амеркон//амерконї имконпазир‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ‬
интиќолдињанда‫ اﻧﺘﻘﺎلدﻫﻨﺪه‬анбузан//анбудан‫اﻧﺒﻮدن‬//‫اﻧﺒﻮذن‬ амирї‫اﻣﻴﺮي‬ имконпазирї‫اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮي‬
интиќолнопазир‫اﻧﺘﻘﺎلﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ анбўњ‫اﻧﺒﻮه‬ эмиссар‫اﻣﻴﺴﺮ‬ имконнопазир‫اﻣﻜﺎنﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
интиќолнопазирї‫اﻧﺘﻘﺎلﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬ анбўњї‫اﻧﺒﻮﻫﻲ‬ эмиссияI‫ﻴﻪ‬‫اﻣﻴﺴ‬ имконнопазирї‫اﻣﻜﺎنﻧﺎﭘﺬﻳﺮي‬
интиќом‫اﻧﺘﻘﺎم‬ анбиё‫اﻧﺒﻴﺎ‬ эмиссияII‫ﻴﻪ‬‫اﻣﻴﺴ‬ имконият‫اﻣﻜﺎﻧﻴﺖ‬
интиќомљў‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮ‬ анбиқ‫اﻧﺒﻴﻖ‬ амин‫اﻣﻴﻦ‬ имло‫اﻣﻼء‬
интиќомљўї‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﺋﻲ‬ анти-ِ‫اﻧﺖ‬ аминокислота‫اﻣﻴﻨﺎﻛﻴﺴﻼﺗﻪ‬ имлої‫اﻣﻼﺋﻲ‬
интиќомхоњ‫اﻧﺘﻘﺎمﺧﻮاه‬ анатом‫اﻧﺘﺎم‬ аминона‫اﻣﻴﻨﺎﻧﻪ‬ амлок‫اﻣﻼك‬
интиќомхоњї‫اﻧﺘﻘﺎمﺧﻮاﻫﻲ‬ энтомолог‫اﻧﺘﺎﻣﺎﻻگ‬ ино‫اﻧﺎ‬ амлокдор‫اﻣﻼﻛﺪار‬
интиќомситонї‫اﻧﺘﻘﺎمﺳﺘﺎﻧﻲ‬ энтомологї‫اﻧﺘﺎﻣﺎﻻﮔﻲ‬ аналњаќ‫اﻧﺎاﻟﺤﻖ‬ амлокдорхона‫اﻣﻼﻛﺪارﺧﺎﻧﻪ‬
интиќомгир‫اﻧﺘﻘﺎمﮔﻴﺮ‬ энтомология‫اﻧﺘﺎﻣﺎﻻﮔﻴﻴﻪ‬ инобат‫اﻧﺎﺑﺖ‬ амлаҳ‫اﻣﻠﺢ‬
интиќомгирї‫اﻧﺘﻘﺎمﮔﻴﺮي‬ анатомї‫اﻧﺘﺎﻣﻲ‬ аннотатсия‫اﻧﺎﺗﺘﺴﻴﻪ‬ амлањушшуаро‫اﻣﻠﺤﺎﻟﺸﻌﺮا‬
интиќлол‫اﻧﺘﻘﻼل‬ анатомия‫اﻧﺘﺎﻣﻴﻪ‬ анод‫اﻧﺎد‬ амлас‫اﻣﻠﺲ‬
интикос‫اﻧﺘﻜﺎس‬ антоним‫اﻧﺘﺎﻧﻴﻢ‬ анор‫اﻧﺎر‬ умам‫اﻣﻢ‬
антагонизм‫اﻧﺘﮕﺎﻧﺰم‬ антибиотикњо‫اﻧﺘﺒﺌﺎﺗﻜﻬﺎ‬ анорбун‫اﻧﺎرﺑﻦ‬ амн‫اﻣﻦ‬
интимо‫اﻧﺘﻤﺎ‬ интибоњ‫اﻧﺘﺒﺎه‬ инорат‫اﻧﺎرت‬ амнобод‫اﻣﻦآﺑﺎد‬
 – 717 –
андешаронї‫اﻧﺪﻳﺸﻪراﻧﻲ‬ андарзгў(й)(‫اﻧﺪرزﮔﻮ)ي‬
андешасигол‫اﻧﺪﻳﺸﻪﺳﮕﺎل‬ андарзнома‫اﻧﺪرزﻧﺎﻣﻪ‬
андешасўз‫اﻧﺪﻳﺸﻪﺳﻮز‬ андаршудан‫اﻧﺪرﺷﺪن‬
андешакор‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻛﺎر‬ андаркашидан‫اﻧﺪرﻛﺸﻴﺪن‬
андешакорї‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻛﺎري‬ андаргоњ‫اﻧﺪرﮔﺎه‬
андешамандона‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻣﻨﺪاﻧﻪ‬ андаргузаштан‫اﻧﺪرﮔﺬﺷﺘﻦ‬
андешамандї‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻣﻨﺪي‬ андармон‫اﻧﺪرﻣﺎن‬
андешанок‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻧﺎك‬ андармондан‫اﻧﺪرﻣﺎﻧﺪن‬
андешанокї‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻧﺎﻛﻲ‬ андармонї‫اﻧﺪرﻣﺎﻧﻲ‬
андешаварз‫اﻧﺪﻳﺸﻪورز‬ андарун‫اﻧﺪرون‬
андешидан‫اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‬ андарунї‫اﻧﺪروﻧﻲ‬
инзор‫اﻧﺬار‬ андарёфт‫اﻧﺪرﻳﺎﻓﺖ‬
‫اﻧﺮﺧﺎﺳﻴﻨﺪﻛﻠﻴﺰم‬ андаряк‫اﻧﺪرﻳﻚ‬
анархосиндикализм андак‫اﻧﺪك‬
анархист‫اﻧﺮﺧﻴﺴﺖ‬ андакриш‫اﻧﺪك رﻳﺶ‬
анархистї‫اﻧﺮﺧﻴﺴﺘﻲ‬ андакмоя‫اﻧﺪك ﻣﺎﻳﻪ‬
анархизм‫اﻧﺮﺧﻴﺰم‬ андакёб‫اﻧﺪك ﻳﺎب‬
анархия‫اﻧﺮﺧﻴﻪ‬ андакхирад‫اﻧﺪكﺧﺮد‬
инзол‫اﻧﺰال‬ андакхор‫اﻧﺪكﺧﻮار‬
инзиво‫اﻧﺰوا‬ андакхўр‫اﻧﺪكﺧﻮر‬
анзур‫اﻧﺰور‬ андаксидан‫اﻧﺪﻛﺴﻴﺪن‬
анзурат‫اﻧﺰورت‬ андакмоягї‫اﻧﺪكﻣﺎﻳﮕﻲ‬
инс‫إﻧﺲ‬ андак-мундак‫اﻧﺪك ﻣﻨﺪك‬
унс‫اﻧﺲ‬ андама‫اﻧﺪﻣﻪ‬
унсгирї‫اﻧﺴﮕﻴﺮي‬ андўхт‫اﻧﺪوﺧﺖ‬
ансоб‫اﻧﺴﺎب‬ андўхтан‫اﻧﺪوﺧﺘﻦ‬
инсон‫اﻧﺴﺎن‬ андўхта‫اﻧﺪوﺧﺘﻪ‬
инсонбадбинї‫اﻧﺴﺎنﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ‬ андуд‫اﻧﺪود‬
инсонбадбинї‫اﻧﺴﺎنﺑﺪﺑﻴﻨﻲ‬ андудан‫اﻧﺪودن‬
инсонпарвар‫اﻧﺴﺎنﭘﺮور‬ андўз‫اﻧﺪوز‬
инсондўст‫اﻧﺴﺎندوﺳﺖ‬ андўњ‫اﻧﺪوه‬
инсондўстона‫اﻧﺴﺎندوﺳﺘﺎﻧﻪ‬ андўњангез‫اﻧﺪوه اﻧﮕﻴﺰ‬
инсондўстї‫اﻧﺴﺎندوﺳﺘﻲ‬ андўњхор‫اﻧﺪوه ﺧﻮار‬
инсоншиносї‫اﻧﺴﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ‬ андўњхез‫اﻧﺪوه ﺧﻴﺰ‬
инсоннавоз‫اﻧﺴﺎنﻧﻮاز‬ андўҳсарой‫اﻧﺪوه ﺳﺮاي‬
инсонвор‫اﻧﺴﺎنوار‬ андўҳгусор‫اﻧﺪوه ﮔﺴﺎر‬
инсонї‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ андўњгусорї‫اﻧﺪوه ﮔﺴﺎري‬
инсоният‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬ андўњнок‫اﻧﺪوﻫﻨﺎك‬
инсониятпарвар‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖﭘﺮور‬ андўҳовар‫اﻧﺪوهآور‬
инсониятдўст‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖدوﺳﺖ‬ андўњзада‫اﻧﺪوهزده‬
институт‫اﻧﺴﺘﻴﺘﻮت‬ андўњкаш‫اﻧﺪوهﻛﺶ‬
инсидод‫اﻧﺴﺪاد‬ андўњгин‫اﻧﺪوه ﮔﻴﻦ‬
инсидод‫اﻧﺴﻜﺎب‬ андўҳгинона‫اﻧﺪوه ﮔﻴﻨﺎﻧﻪ‬
ансамбл‫اﻧﺴﻤﺒﻞ‬ андўњгинї‫اﻧﺪوه ﮔﻴﻨﻲ‬
ансур‫اﻧﺴﻮر‬ андўњманд‫اﻧﺪوهﻣﻨﺪ‬
ансул‫اﻧﺴﻮل‬ анде‫اﻧﺪي‬
инсї‫اﻧﺴﻲ‬ андеш‫اﻧﺪﻳﺶ‬
энсефалит‫اﻧﺴﻴﻔﺎﻟﻴﺖ‬ андеша‫اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
энсиклопедї‫اﻧﺴﻴﻜﻼﭘﻴﺪي‬ андешасанљ‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺳﻨﺞ‬
энсиклопедист‫اﻧﺴﻴﻜﻼﭘﻴﺪﻳﺴﺖ‬ андешаманд‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻨﺪ‬
энсиклопедия‫اﻧﺴﻴﻜﻼﭘﻴﺪﻳﻴﻪ‬ андешавар‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ور‬
инњино‫اﻧﺤﻨﺎ‬ интињо‫اﻧﺘﻬﺎ‬
инхизол‫اﻧﺨﺬال‬ интернатсионал‫اﻧﺘﻴﺮﻧﺘﺴﺌﺎﻧﻞ‬
анахронизм‫اﻧﺨﺮاﻧﻴﺰم‬ интернет‫اﻧﺘﻴﺮﻧﻴﺖ‬
инхифоз‫اﻧﺨﻔﺎض‬ антенна‫اﻧﺘﻴﻨﻪ‬
инхилоъ‫اﻧﺨﻼع‬ унсо‫اﻧﺜﺎ‬
анд‫اﻧﺪ‬ инљоњ‫اﻧﺠﺎح‬
андоII‫اﻧﺪا‬ инљоз‫اﻧﺠﺎز‬
андоI//андой‫اﻧﺪاي‬//‫اﻧﺪا‬ анљомI‫اﻧﺠﺎم‬
андоидан‫اﻧﺪاﺋﻴﺪن‬ анљомII‫اﻧﺠﺎم‬
андохт‫اﻧﺪاﺧﺖ‬ анљомхона‫اﻧﺠﺎم ﺧﺎﻧﻪ‬
андохт‫اﻧﺪاﺧﺖ‬ анљомшуданї‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻧﻲ‬
андохтан‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ‬ анљомбахш‫اﻧﺠﺎمﺑﺨﺶ‬
андохтанї‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﻲ‬ анљомпазир‫اﻧﺠﺎمﭘﺰﻳﺮ‬
андохта‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬ анљомдињанда‫اﻧﺠﺎمدﻫﻨﺪه‬
андоз‫اﻧﺪاز‬ анљомнопазир‫اﻧﺠﺎمﻧﺎﭘﺰﻳﺮ‬
андоз‫اﻧﺪاز‬ анљома‫اﻧﺠﺎﻣﻪ‬
андозпардоз‫اﻧﺪازﭘﺮداز‬ анљомидан‫اﻧﺠﺎﻣﻴﺪن‬
андозчинї‫اﻧﺪازﭼﻴﻨﻲ‬ анљудон‫اﻧﺠﺪان‬
андоздињанда‫اﻧﺪازدﻫﻨﺪه‬ инљизоб‫اﻧﺠﺬاب‬
андозсупор‫اﻧﺪازﺳﭙﺎر‬ анљара‫اﻧﺠﺮه‬
андоза‫اﻧﺪازه‬ инљило‫اﻧﺠﻼ‬
андозашинос‫اﻧﺪازه ﺷﻨﺎس‬ анљум‫اﻧﺠﻢ‬
андозагузорї‫اﻧﺪازه ﮔﺬاري‬ анљумсипоњ‫اﻧﺠﻢﺳﭙﺎه‬
андозагир‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮ‬ анљумшинос‫اﻧﺠﻢﺷﻨﺎس‬
андозагирї‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬ анљуман‫اﻧﺠﻤﻦ‬
эндрокринолог‫اﻧﺪاﻛﺮﻳﻨﺎﻻگ‬ анљуманоро‫اﻧﺠﻤﻦآرا‬
эндокринология‫اﻧﺪاﻛﺮﻳﻨﺎﻻﮔﻴﻴﻪ‬ анљуманафрўз‫اﻧﺠﻤﻦاﻓﺮوز‬
эндрокринї‫اﻧﺪاﻛﺮﻳﻨﻲ‬ анљуманпиро‫اﻧﺠﻤﻦﭘﻴﺮا‬
эндогамия‫اﻧﺪاﮔﻤﻴﻴﻪ‬ анљумансоз‫اﻧﺠﻤﻦﺳﺎز‬
андом‫اﻧﺪام‬ анљумангоњ‫اﻧﺠﻤﻨﮕﺎه‬
андова‫اﻧﺪاوه‬ анљух‫اﻧﺠﻮخ‬
андовачї‫اﻧﺪاوه ﭼﻲ‬ анљухидан‫اﻧﺠﻮﺧﻴﺪن‬
андовачўб‫اﻧﺪاوهﭼﻮب‬ анљура‫اﻧﺠﻮره‬
андовашуда‫اﻧﺪاوهﺷﺪه‬ анљибар‫اﻧﺠﻴﺒﺮ‬
андовакунї‫اﻧﺪاوهﻛﻨﻲ‬ анљидан‫اﻧﺠﻴﺪن‬
андовагар‫اﻧﺪاوهﮔﺮ‬ анљида‫اﻧﺠﻴﺪه‬
андовидан‫اﻧﺪاوﻳﺪن‬ анљир‫اﻧﺠﻴﺮ‬
андоиш‫اﻧﺪاﺋﻴﺶ‬ анљирбун‫اﻧﺠﻴﺮﺑﻦ‬
андоишгар‫اﻧﺪاﺋﻴﺸﮕﺮ‬ анљирпазон‫اﻧﺠﻴﺮﭘﺰان‬
андар‫اﻧﺪر‬ анљирхор‫اﻧﺠﻴﺮﺧﻮار‬
индирос‫اﻧﺪراس‬ анљирхўр‫اﻧﺠﻴﺮﺧﻮر‬
андарафтодан‫اﻧﺪراﻓﺘﺎدن‬ анљирзор‫اﻧﺠﻴﺮزار‬
андаромадан‫اﻧﺪرآﻣﺪن‬ инљил‫اﻧﺠﻴﻞ‬
андаровардан‫اﻧﺪرآوردن‬ анчар‫اﻧﭽﺮ‬
андаровехтан‫اﻧﺪرآوﻳﺨﺘﻦ‬ анча‫اﻧﭽﻪ‬
андархур‫اﻧﺪرﺧﻮر‬ инњидор‫اﻧﺤﺪار‬
андархурд‫اﻧﺪرﺧﻮرد‬ инњироф‫اﻧﺤﺮاف‬
андархурдан‫اﻧﺪرﺧﻮردن‬ инњисор‫اﻧﺤﺼﺎر‬
андаррасидан‫اﻧﺪررﺳﻴﺪن‬ инњитот‫اﻧﺤﻄﺎط‬
андарз‫اﻧﺪرز‬ инњифоз‫اﻧﺤﻔﺎظ‬
андарзхонї‫اﻧﺪرزﺧﻮاﻧﻲ‬ инњилол‫اﻧﺤﻼل‬
 – 718 –
анвор‫اﻧﻮار‬ ангиштфурўшї‫اﻧﮕﺸﺖﻓﺮوﺷﻲ‬ инќитоъ‫اﻧﻘﻄﺎع‬ иншо‫اﻧﺸﺎ‬
анворафшон‫اﻧﻮاراﻓﺸﺎن‬ ангуштак‫اﻧﮕﺸﺘﻚ‬ инќилоб‫اﻧﻘﻼب‬ иншоаллоњ‫اﻧﺸﺎءاﷲ‬
анвоъ‫اﻧﻮاع‬ ангишткан‫اﻧﮕﺸﺘﻜﻦ‬ инќилобчї‫اﻧﻘﻼﺑﭽﻲ‬ иншоот‫اﻧﺸﺎات‬
ануд‫اﻧﻮد‬ ангиштканї‫اﻧﮕﺸﺘﻜﻨﻲ‬ инќилобї‫اﻧﻘﻼﺑﻲ‬ иншод‫اﻧﺸﺎد‬
анудона‫اﻧﻮداﻧﻪ‬ ангиштгар‫اﻧﮕﺸﺘﮕﺮ‬ инќилобиюн‫اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن‬ иншонавис‫اﻧﺸﺎﻧﻮﻳﺲ‬
анвар‫اﻧﻮر‬ ангуштгаз‫اﻧﮕﺸﺘﮕﺰ‬ инќиёд‫اﻧﻘﻴﺎد‬ иншонависї‫اﻧﺸﺎﻧﻮﻳﺴﻲ‬
анўша‫اﻧﻮﺷﻪ‬ ангуштгазон‫اﻧﮕﺸﺖﮔﺰان‬ инкор‫اﻧﻜﺎر‬ иншироњ‫اﻧﺸﺮاح‬
ана‫اﻧﻪ‬ ангуштнамо‫اﻧﮕﺸﺖﻧﻤﺎ‬ инкорнопазир‫اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ иншиоб‫اﻧﺸﻌﺎب‬
анњор‫اﻧﻬﺎر‬ ангуштнамої‫اﻧﮕﺸﺖﻧﻤﺎﺋﻲ‬ инкисор‫اﻧﻜﺴﺎر‬ иншиќоќ‫اﻧﺸﻘﺎق‬
инњидом‫اﻧﻬﺪام‬ ангушта‫اﻧﮕﺸﺘﻪ‬ инкишоф‫اﻧﻜﺸﺎف‬ ансор‫اﻧﺼﺎر‬
инњидор‫اﻧﻬﺰام‬ ангиштвор‫اﻧﮕﺸﺘﻮار‬ инкишофёбанда‫اﻧﻜﺸﺎفﻳﺎﺑﻨﺪه‬ инсоф‫اﻧﺼﺎف‬
анёб‫اﻧﻴﺎب‬ ангуштвона‫اﻧﮕﺸﺘﻮاﻧﻪ‬ инкишофёбї‫اﻧﻜﺸﺎفﻳﺎﺑﻲ‬ инсофљўй‫اﻧﺼﺎفﺟﻮي‬
инерсия‫اﻧﻴﺮﺳﻴﻪ‬ ангаф‫اﻧﮕﻒ‬ анкета‫اﻧﻜﻴﺘﻪ‬ инсибоб‫اﻧﺼﺒﺎب‬
энергетика‫اﻧﻴﺮﮔﻴﺘﻜﻪ‬ ангак‫اﻧﮕﻚ‬ ангI‫اﻧﮓ‬ унсур‫اﻧﺼﺮ‬
энергетикї‫اﻧﻴﺮﮔﻴﺘﻜﻲ‬ ангал‫اﻧﮕﻞ‬ ангII‫اﻧﮓ‬ инсироф‫اﻧﺼﺮاف‬
энергия‫اﻧﻴﺮﮔﻴﻴﻪ‬ ангала‫اﻧﮕﻠﻪ‬ ангор‫اﻧﮕﺎر‬ инсиром‫اﻧﺼﺮام‬
анисI‫اﻧﻴﺲ‬ англисзабон‫اﻧﮕﻠﻴﺲزﺑﺎن‬ ангор‫اﻧﮕﺎر‬ унсурї‫اﻧﺼﺮي‬
анисII‫اﻧﻴﺲ‬ англисї‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬ ангора‫اﻧﮕﺎره‬ инзибот‫اﻧﻀﺒﺎط‬
аниќї‫اﻧﻴﻖ‬ англисизабон‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲزﺑﺎن‬ ангорахар‫اﻧﮕﺎرهﺧﺮ‬ инзимом‫اﻧﻀﻤﺎم‬
аниќї‫اﻧﻴﻘﻲ‬ ангалюн‫اﻧﮕﻠﻴﻮن‬ ангоридан‫اﻧﮕﺎرﻳﺪن‬ интибоќ‫اﻧﻄﺒﺎق‬
анин‫اﻧﻴﻦ‬ ангудон‫اﻧﮕﻮدان‬ ангоз‫اﻧﮕﺎز‬ интифо‫اﻧﻄﻔﺎ‬
университет‫اﻧﻴﻮرﺳﺘﺴﺖ‬ ангур‫اﻧﮕﻮر‬ ангоштан‫اﻧﮕﺎﺷﺘﻦ‬ интимос‫اﻧﻄﻤﺎس‬
универсалї‫اﻧﻴﻮﻳﺮﺳﺎﻟﻲ‬ ангурало‫اﻧﮕﻮراﻻ‬ ангубин‫اﻧﮕﺒﻴﻦ‬ интиво‫اﻧﻄﻮا‬
у‫او‬ ангурпарвар‫اﻧﮕﻮرﭘﺮور‬ ангабин‫اﻧﮕﺒﻴﻦ‬ анзор‫اﻧﻈﺎر‬
ўI‫او‬ ангурпарварї‫اﻧﮕﻮرﭘﺮوري‬ ангубинхона‫اﻧﮕﺒﻴﻦﺧﺎﻧﻪ‬ инъом‫اﻧﻌﺎم‬
ўII‫او‬ ангурпаз‫اﻧﮕﻮرﭘﺰ‬ ангубиндор‫اﻧﮕﺒﻴﻨﺪار‬ инъомбахшї‫اﻧﻌﺎﻣﺒﺨﺸﻲ‬
авиатсионї‫اوﺋﺘﺴﻴﺎﻧﻲ‬ ангурпазон‫اﻧﮕﻮرﭘﺰان‬ ангубинлаб‫اﻧﮕﺒﻴﻦﻟﺐ‬ инъомдињї‫اﻧﻌﺎﻣﺪﻫﻲ‬
авиатсия‫اوﺋﺘﺴﻴﻪ‬ ангурпазї‫اﻧﮕﻮرﭘﺰي‬ ангубина‫اﻧﮕﺒﻴﻨﻪ‬ инъомї‫اﻧﻌﺎﻣﻲ‬
авиа‫اوﺋﻪ‬ ангурчин‫اﻧﮕﻮرﭼﻴﻦ‬ ангат‫اﻧﮕﺖ‬ инъидом‫اﻧﻌﺪام‬
авиапочта‫اوﺋﻪ ﭘﺎﭼﺘﻪ‬ ангурчинї‫اﻧﮕﻮرﭼﻴﻨﻲ‬ ангатзор‫اﻧﮕﺘﺰار‬ инъитоф‫اﻧﻌﻄﺎف‬
авоил‫اواﺋﻞ‬ ангурдон‫اﻧﮕﻮردان‬ ангар‫اﻧﮕﺮ‬ инъиќод‫اﻧﻌﻘﺎد‬
авохир‫اواﺧﺮ‬ ангурзор‫اﻧﮕﻮرزار‬ ангстрем‫اﻧﮕﺴﺘﺮﻳﻢ‬ инъикос‫اﻧﻌﻜﺎس‬
авора‫اواره‬ ангурфурўш‫اﻧﮕﻮرﻓﺮوش‬ ангашба‫اﻧﮕﺸﺒﻪ‬ инъикоскунанда‫اﻧﻌﻜﺎﺳﻜﻨﻨﺪه‬
уввос‫اواس‬ ангурфурўшї‫اﻧﮕﻮرﻓﺮوﺷﻲ‬ ангушт‫اﻧﮕﺸﺖ‬ инфоз‫اﻧﻔﺎذ‬
авосит‫اواﺳﻂ‬ ангурї‫اﻧﮕﻮري‬ ангишт‫اﻧﮕﺸﺖ‬ анфос‫اﻧﻔﺎس‬
увол‫اوال‬ ангула‫اﻧﮕﻮﻟﻪ‬ ангуштмонанд‫اﻧﮕﺸﺘﻤﺎﻧﻨﺪ‬ инфоќ‫اﻧﻔﺎق‬
авонI‫اوان‬ ангехтан‫اﻧﮕﻴﺨﺘﻦ‬ ангиштол‫اﻧﮕﺸﺘﺎل‬ инфитоњ‫اﻧﻔﺘﺎح‬
ав-ав‫اواو‬ ангехта‫اﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‬ ангуштона‫اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﻪ‬ инфиљор‫اﻧﻔﺠﺎر‬
авборидан‫اوﺑﺎرﻳﺪن‬ ангидрид‫اﻧﮕﻴﺪرد‬ ангиштбарорї‫اﻧﮕﺸﺖﺑﺮاري‬ инфирод‫اﻧﻔﺮاد‬
авбош‫اوﺑﺎش‬ ангез‫اﻧﮕﻴﺰ‬ ангиштпора‫اﻧﮕﺸﺖﭘﺎره‬ инфиродї‫اﻧﻔﺮادي‬
авбошона‫اوﺑﺎﺷﺎﻧﻪ‬ ангез‫اﻧﮕﻴﺰ‬ ангуштпона‫اﻧﮕﺸﺖﭘﺎﻧﻪ‬ инфироз‫اﻧﻔﺮاز‬
авбошї‫اوﺑﺎﺷﻲ‬ ангезон‫اﻧﮕﻴﺰان‬ ангиштпулї‫اﻧﮕﺸﺖﭘﻮﻟﻲ‬ анфус‫اﻧﻔﺲ‬
убол‫اوﺑﺎل‬ ангезонидан‫اﻧﮕﻴﺰاﻧﻴﺪن‬ ангуштпеч‫اﻧﮕﺸﺖﭘﻴﭻ‬ инфисоњ‫اﻧﻔﺴﺎح‬
уболак‫اوﺑﺎﻟﻚ‬ ангезиш‫اﻧﮕﻴﺰش‬ ангиштхона‫اﻧﮕﺸﺖﺧﺎﻧﻪ‬ инфисол‫اﻧﻔﺼﺎل‬
ўбада‫اوﺑﺪه‬ ангезанда‫اﻧﮕﻴﺰﻧﺪه‬ ангуштхої‫اﻧﮕﺸﺘﺨﺎﺋﻲ‬ инфитор‫اﻧﻔﻄﺎر‬
ўба‫اوﺑﻪ‬ ангеза‫اﻧﮕﻴﺰه‬ ангуштар‫اﻧﮕﺸﺘﺮ‬ инфиол‫اﻧﻔﻌﺎل‬
автобус‫اوﺗﺎﺑﻮس‬ ангезидан‫اﻧﮕﻴﺰﻳﺪن‬ ангуштарї‫اﻧﮕﺸﺘﺮي‬ инфикок‫اﻧﻔﻜﺎك‬
автодром‫اوﺗﺎدرام‬ ангина‫اﻧﮕﻴﻨﻪ‬ ангуштарин‫اﻧﮕﺸﺘﺮﻳﻦ‬ интиќолпазирї‫اﻧﺘﻘﺎلﭘﺬﻳﺮي‬
авторучка‫اوﺗﺎروﭼﻜﻪ‬ аналитикї‫اﻧﻠﻴﺘﻴﻜﻲ‬ ангиштсанг‫اﻧﮕﺸﺖﺳﻨﮓ‬ инќироз‫اﻧﻘﺮاض‬
автосистерна‫اوﺗﺎﺳﻴﺴﺘﻴﺮﻧﻪ‬ анализатор‫اﻧﻠﻴﺰﺗﺎر‬ ангуштшумор‫اﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎر‬ инќисом‫اﻧﻘﺴﺎم‬
автогенї‫اوﺗﺎﮔﻴﻨﻲ‬ ананас‫اﻧﻨﺲ‬ ангиштфурўш‫اﻧﮕﺸﺖﻓﺮوش‬ инќизо‫اﻧﻘﻀﺎ‬
 – 719 –
ањамиятнокї‫اﻫﻤﻴﺘﻨﺎﻛﻲ‬ ўлчакчўб‫اوﻟﭽﻜﭽﻮب‬ авастої‫اوﺳﺘﺎﺋﻲ‬ автомобил‫اوﺗﺎﻣﺎﺑﻴﻞ‬
уњу‫اﻫﻮ‬ аввалшахс‫اولﺷﺨﺺ‬ устохї‫اوﺳﺘﺎﺧﻲ‬ автомобилрон‫اوﺗﺎﻣﺎﺑﻴﻞران‬
уњу-уњу‫اﻫﻮاﻫﻮ‬ аввалмақом‫اولﻣﻘﺎم‬ авсат‫اوﺳﻂ‬ автомобилронї‫اوﺗﺎﻣﺎﺑﻴﻞراﻧﻲ‬
аҳуромаздо‫اﻫﻮراﻣﺬدا‬ ўлангI‫اوﻟﻨﮓ‬ ўсал‫اوﺳﻞ‬ автомобилсозї‫اوﺗﺎﻣﺎﺑﻴﻞﺳﺎزي‬
ай‫اي‬ ўлангII‫اوﻟﻨﮓ‬ ўсма‫اوﺳﻤﻪ‬ автомобилгард‫اوﺗﺎﻣﺎﺑﻴﻞﮔﺮد‬
эI‫اي‬ аввала‫اوﻟﻪ‬ ўсмакашї‫اوﺳﻤﻪ ﻛﺸﻲ‬ автомобилї‫اوﺗﺎﻣﺎﺑﻴﻠﻲ‬
эII‫اي‬ аввалҳо‫اولﻫﺎ‬ авсун‫اوﺳﻮن‬ автомат‫اوﺗﺎﻣﺖ‬
эй‫اي‬ улу‫اوﻟﻮ‬ авсоф‫اوﺻﺎف‬ автоматонї‫اوﺗﺎﻣﺘﺎﻧﻲ‬
аё‫اﻳﺎ‬ улуламр‫اوﻟﻮاﻻﻣﺮ‬ авзоъ‫اوﺿﺎع‬ автоматонидан‫اوﺗﺎﻣﺘﺎﻧﻴﺪن‬
иёб‫اﻳﺎب‬ улулхамр‫اوﻟﻮاﻟﺨﻤﺮ‬ автон‫اوﻃﺎن‬ автоматчї‫اوﺗﺎﻣﺘﭽﻲ‬
аёр//иёр‫اﻳﺎر‬ авлавият‫اوﻟﻮﻳﺖ‬ ўъљуба‫اوﻋﺠﺒﻪ‬ автоматї‫اوﺗﺎﻣﺘﻲ‬
аёра‫اﻳﺎره‬ аввалї‫اوﻟﻲ‬ уѓур‫اوﻏﺮ‬ автоматика‫اوﺗﺎﻣﺘﻴﻜﻪ‬
аёриљ‫اﻳﺎرﻳﺞ‬ авлиё‫اوﻟﻴﺎ‬ ўѓур‫اوﻏﺮ‬ автомашина‫اوﺗﺎﻣﺸﻴﻨﻪ‬
аёс‫اﻳﺎس‬ авлотар‫اوﻟﻴﺘﺮ‬ ўѓурча‫اوﻏﺮﭼﻪ‬ ўтов‫اوﺗﺎو‬
аёѓ//аёќ‫اﻳﺎق‬//‫اﻳﺎغ‬ аввалин‫اوﻟﻴﻦ‬ ўѓурчадаста ‫اوﻏﺮﭼﻪ دﺳﺘﻪ‬ ављ‫اوج‬
иёлот‫اﻳﺎﻻت‬ аввалиндараља‫اوﻟﻴﻦدرﺟﻪ‬ уѓурдаста‫اوﻏﺮدﺳﺘﻪ‬ ављпар‫اوجﭘﺮ‬
иёлат‫اﻳﺎﻟﺖ‬ аввалия‫اوﻟﻴﻪ‬ ўѓуршакл‫اوﻏﺮﺷﻜﻞ‬ ављрав‫اوجرو‬
айём‫اﻳﺎم‬ ўмоч‫اوﻣﺎچ‬ ўѓуркўбї‫اوﻏﺮﻛﻮﺑﻲ‬ ављгирї‫اوجﮔﻴﺮي‬
ион‫اﺋﺎن‬ ўњ‫اوه‬ уѓурча‫اوﻏﺮﭼﻪ‬ ављнавард‫اوجﻧﻮرد‬
ионосфера‫اﺋﺎﻧﺎﺳﻔﺮه‬ авњом‫اوﻫﺎم‬ ўѓурдаста‫اوﻏﺮدﺳﺘﻪ‬ аврод‫اوراد‬
ионизатсия‫ﻧﺰﺗﺴﻴﻪ‬Ĥ‫اﺋ‬ ўњњў-ўњњў‫اوﻫﻮاوﻫﻮ‬ уѓурак‫اوﻏﺮك‬ авродхонї‫اورادﺧﻮاﻧﻲ‬
эб‫اﻳﺐ‬ ўњў-ўњў‫اوﻫﻮاوﻫﻮ‬ ўѓурак‫اوﻏﺮك‬ авроќ‫اوراق‬
эбак//ибак‫اﻳﺒﻚ‬ ўй‫اوي‬ уф‫اوف‬ уроќ//ўроќ‫اوراق‬
эпопея‫اﻳﭙﺎﭘﻴﻴﻪ‬ авитаминоз‫اوﻳﺘﻤﻴﻨﺎز‬ авфар‫اوﻓﺮ‬ ўроќ‫اوراق‬
ипотека‫اﻳﭙﺎﺗﻴﻜﻪ‬ увайс‫اوﻳﺲ‬ авќотI‫اوﻗﺎت‬ ўрдак‫اوردك‬
ипподром‫ﺎدرام‬‫اﻳﭙ‬ уйѓур‫اوﻳﻐﺮ‬ авќотII‫اوﻗﺎت‬ ўрдакпарронї‫اوردﻛﭙﺮاﻧﻲ‬
эпос‫اﻳﭙﺎس‬ уйѓурї‫اوﻳﻐﺮي‬ авқотпазї‫اوﻗﺎﺗﭙﺰي‬ ўрдаІІ‫اورده‬
эпчил‫اﻳﭙﭽﻴﻞ‬ ањор‫اﻫﺎر‬ авќотталх‫اوﻗﺎﺗﺘﻠﺦ‬ ўрдаІ‫اورده‬
эпидемиолог‫اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﺎﻻگ‬ ањолинишин ‫اﻫﺎﻟﻲ ﻧﺸﻴﻦ‬ авќотталхї‫اوﻗﺎﺗﺘﻠﺨﻲ‬ ўрду‫اوردو‬
эпидимиологї‫اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﺎﻻﮔﻲ‬ ањолї‫اﻫﺎﻟﻲ‬ авқотхўрї‫اوﻗﺎﺗﺨﻮري‬ ўрдугоњ‫اوردوﮔﺎه‬
эпидемиология‫اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﺎﻻﮔﻴﻴﻪ‬ ињонат‫اﻫﺎﻧﺖ‬ авқотворї‫اوﻗﺎﺗﻮاري‬ ўрмуз‫اورﻣﺰ‬
эпидемия‫اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﻴﻪ‬ ўњбат‫اﻫﺒﺖ‬ авќоф‫اوﻗﺎف‬ ўрмузд‫اورﻣﺰد‬
эпидемиявї‫اﻳﭙﻴﺪﻳﻤﻴﻴﻮي‬ эњтизоз‫اﻫﺘﺰاز‬ август‫اوﮔﺴﺖ‬ авранд‫اورﻧﺪ‬
эпизод‫اﻳﭙﻴﺰاد‬ эњтимом‫اﻫﺘﻤﺎم‬ августї‫اوﮔﺴﺘﻲ‬ аврандидан‫اورﻧﺪﻳﺪن‬
эписентр‫اﻳﭙﻴﺴﻴﻨﺘﺮ‬ ањдоб‫اﻫﺪاب‬ ўгай‫اوﮔﻲ‬ авранг‫اورﻧﮓ‬
эпикуреизм‫اﻳﭙﻴﻜﻮرﻳﻴﺰم‬ ањром‫اﻫﺮام‬ аввал‫اول‬ ўра‫اوره‬
эпикї‫اﻳﭙﻴﻜﻲ‬ аҳромшакл‫اﻫﺮامﺷﻜﻞ‬ авул‫اول‬ ўрамонанд‫اوره ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
эпиграф‫اﻳﭙﻴﮕﺮف‬ ањроммонанд‫اﻫﺮامﻣﺎﻧﻨﺪ‬ авваланً‫اوﻻ‬ аврупої‫اوروﭘﺎﻳﻲ‬
эпилог‫اﻳﭙﻴﻼگ‬ аҳраман‫اﻫﺮﻣﻦ‬ аввало‫اوﻻ‬ аврупоидўхт‫اوروﭘﺎﻳﻲدوﺧﺖ‬
эпилептикї‫اﻳﭙﻴﻠﻴﭙﺘﻜﻲ‬ ањриман‫اﻫﺮﻳﻤﻦ‬ авло‫اوﻻ‬ уреб‫اورﻳﺐ‬
эпилепсия‫اﻳﭙﻴﻠﻴﭙﺴﻴﻴﻪ‬ ањреман‫اﻫﺮﻳﻤﻦ‬ авлод‫اوﻻد‬ уребчашм‫اورﻳﺒﭽﺸﻢ‬
эталон‫اﻳﺘﺎﻻن‬ ањл‫اﻫﻞ‬ авлодї‫اوﻻدي‬ уребча‫اورﻳﺒﭽﻪ‬
айтом‫اﻳﺘﺎم‬ ањлона‫اﻫﻼﻧﻪ‬ ўлпон‫اوﻟﭙﺎن‬ авринг‫اورﻳﻨﮓ‬
этак‫اﻳﺘﻚ‬ ањлї‫اﻫﻠﻲ‬ ўлпонпулї‫اوﻟﭙﺎﻧﭙﻮﻟﻲ‬ ўзбак‫اوزﺑﻚ‬
этика‫اﻳﺘﻴﻜﻪ‬ ањлият‫اﻫﻠﻴﺖ‬ ўлат‫اوﻟﺖ‬ ўзбакї‫اوزﺑﻜﻲ‬
италиявї‫اﻳﺘﻠﻴﻮي‬ ањам(м)‫اﻫﻢ‬ ултрасадо‫اوﻟﺘﺮه ﺻﺪا‬ ўзбек‫اوزﺑﻴﻚ‬
этилї‫اﻳﺘﻴﻠﻲ‬ эњмол‫اﻫﻤﺎل‬ ултра‫اوﻟﺘﺮه‬ ўзбекї‫اوزﺑﻴﻜﻲ‬
этимолог‫اﻳﺘﻴﻤﺎﻻگ‬ эњмолкор‫اﻫﻤﺎﻟﻜﺎر‬ ултраовоз‫اوﻟﺘﺮه آواز‬ ўзак‫اوزك‬
этимология‫اﻳﺘﻴﻤﺎﻻﮔﻴﻪ‬ ањамият‫اﻫﻤﻴﺖ‬ ултрабунафш ‫اوﻟﺘﺮه ﺑﻨﻔﺶ‬ узел‫اوزﻳﻞ‬
этюд‫اﻳﺘﻴﻮد‬ ањамиятдор‫اﻫﻤﻴﺖدار‬ ўлља//ўлља‫اوﻟﺠﻪ‬ авасто‫اوﺳﺘﺎ‬
исор‫اﻳﺜﺎر‬ ањамиятнок‫اﻫﻤﻴﺘﻨﺎك‬ ўлчак‫اوﻟﭽﻚ‬ авесто‫اوﺳﺘﺎ‬
 ‫– ‪– 720‬‬
‫اﻳﻜﺴﺘﺮﻳﻤﻴﺴﺘﻲ‪экстремистї‬‬ ‫اﻳﺴﻜﻴﺰ‪эскиз‬‬ ‫اﻳﺮﻣﺎن‪ирмонI‬‬ ‫اﻳﺜﺎر‪эсор‬‬
‫اﻳﻜﺴﺘﻴﺮن‪экстерн‬‬ ‫اﻳﺴﻲ‪эссе‬‬ ‫اﻳﺮﻣﺎن‪//‬ارﻣﺎن‪ирмонII‬‬ ‫اﻳﺞ‪эљ‬‬
‫اﻳﻜﺴﺘﻴﺮﻧﺖ‪экстернат‬‬ ‫اﻳﺴﻴﺴﭽﻲ‪эсесчї‬‬ ‫اﻳﺮﻣﺎنﺳﺮا)ي()‪ирмонсаро(й‬‬ ‫اﻳﺠﺎب‪эљоб‬‬
‫اﻳﻜﺴﺘﻴﻨﺴﻴﻮي‪экстенсивї‬‬ ‫اﻳﺸﺎن‪эшонI‬‬ ‫اﻳﺮﻣﻚ‪эрмак‬‬ ‫اﻳﺠﺎﺑﻲ‪эљобї‬‬
‫اﻳﻜﺴﻜﻮﺗﺎر‪экскаватор‬‬ ‫اﻳﺸﺎن‪эшонII‬‬ ‫اﻳﺮﻳﺘﺮاﺳﻴﺖ‪эритросит‬‬ ‫اﻳﺠﺎد‪эљод‬‬
‫اﻳﻜﺴﻜﻮﺗﺎرﭼﻲ‪экскаваторчї‬‬ ‫اﻳﺸﺎﻧﺒﻴﺒﻲ‪эшонбибї‬‬ ‫اﻳﺮﻳﻢ‪ирим‬‬ ‫اﻳﺠﺎدﻛﺎر‪эљодкор‬‬
‫اﻳﻜﺴﻜﻮرﺳﻨﺖ‪экскурсант‬‬ ‫اﻳﺸﺎﻧﺰاده‪эшонзода‬‬ ‫اﻳﺮﻳﻤﭽﻲ‪иримчї‬‬ ‫اﻳﺠﺎدﻛﺎراﻧﻪ‪эљодкорона‬‬
‫اﻳﻜﺴﻜﻮرﺳﻴﺎﻧﻲ‪экскурсионї‬‬ ‫اﻳﺸﺎﻧﺘﻮره‪эшонтўра‬‬ ‫اﻳﺰ‪из‬‬ ‫اﻳﺠﺎدﻛﺎري‪эљодкорї‬‬
‫اﻳﻜﻠﻴﻜﺘﻴﺰم‪эклектизм‬‬ ‫اﻳﺸﺎﻧﻲ‪эшонї‬‬ ‫اﻳﺰاﭘﻲ‪эзопї‬‬ ‫اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪه‪эљодкунанда‬‬
‫اﻳﻜﻮﺗﺎر‪экватор‬‬ ‫اﻳﺸﻴﻜ‪Ĥ‬ﻏﺎﺑﺎﺷﻲ‪эшикоѓобошї‬‬ ‫اﻳﺰاﺗﺎپ ‪изотопо‬‬ ‫اﻳﺠﺎدﮔﺮ‪эљодгар‬‬
‫اﻳﻜﻮﺗﺎري‪экваторї‬‬ ‫اﻳﺸﻴﻜ‪Ĥ‬ﻏﺎﺳﻲ‪эшикоѓосї‬‬ ‫اﻳﺰار‪эзор‬‬ ‫اﻳﺠﺎدي‪эљодї‬‬
‫اﻳﻜﻮوﻟﻴﻨﺖ‪эквивалент‬‬ ‫اﻳﺼﺒﻴﺮگ‪айсберг‬‬ ‫اﻳﺰارﺑﻨﺪ‪эзорбанд‬‬ ‫اﻳﺠﺎدﻳﺎت‪эљодиёт‬‬
‫اﻳﻜﻴﭙﮋ‪экипаж‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪айзан‬‬ ‫اﻳﺰارﭘﺎﭼﻪ‪эзорпоча‬‬ ‫اﻳﺠﺎز‪эљоз‬‬
‫اﻳﻜﻴﺰك‪экизак‬‬ ‫اﻳﻀﺎح‪эзоњ‬‬ ‫اﻳﺰاردﻳﻮاري‪эзордеворї‬‬ ‫اﻳﺠﺎزا‪эљозан‬‬
‫اﻳﻞ‪эл‬‬ ‫اﻳﻀﺎح دﻫﻨﺪه ‪эзоњдињанда‬‬ ‫اﻳﺰارﺳﺮﺧﻚ‪эзорсурхак‬‬ ‫اﻳﭽﻜﻴﻤﺮ‪эчкемар‬‬
‫اﻳﻠﻨﻮﻛﺮ‪элнавкар‬‬ ‫اﻳﻀﺎح دﻫﻲ‪эзоњдињї‬‬ ‫اﻳﺰاره‪эзора‬‬ ‫اﻳﺨﭽﻢ‪ихчам‬‬
‫اﻳﻼت‪элот‬‬ ‫اﻳﻀﺎح ﻧﺎﻣﻪ‪эзоњнома‬‬ ‫اﻳﺰاﻣﻴﺮﻫﺎ‪изомерњо‬‬ ‫اﻳﺨﻴﻨﺎﻛﺎك‪эхинокок‬‬
‫اﻳﻼﺗﻴﻪ‪элотия‬‬ ‫اﻳﻀﺎﺣﻲ‪эзоњї‬‬ ‫اﻳﺰان‪изон‬‬ ‫اﻳﺪر‪эдар‬‬
‫اﻳﻼق‪айлоќ‬‬ ‫اﻳﻐﺎق‪айѓоќ‬‬ ‫اﻳﺰد‪эзид‬‬ ‫اﻳﺪون‪айдун‬‬
‫اﻳﻠﭙﺲ‪//‬اﻳﻠﭙﺴﺲ‪эллипс\\эллипсис‬‬ ‫اﻳﻐﺎﻗﻲ‪айѓоќї‬‬ ‫اﻳﺰد‪изад‬‬ ‫اﻳﺪون‪эдун‬‬
‫اﻳﻠﭙﺴﻲ‪эллипсї‬‬ ‫اﻳﻐﻴﺮ‪айѓир‬‬ ‫اﻳﺰدﭘﺮﺳﺖ‪изадпараст‬‬ ‫اﻳﺪون‪эйдун‬‬
‫اﻳﻠﭽﻲ‪элчї‬‬ ‫اﻳﻔﺎ‪ифо‬‬ ‫اﻳﺰدﺷﻨﺎس‪изадшинос‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺌﻞ‪идеал‬‬
‫اﻳﻠﭽﻴﺨﺎﻧﻪ‪элчихона‬‬ ‫اﻳﻔﺪه‪айфуда‬‬ ‫اﻳﺰدي‪эзидї//эзадї//изадї‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺌﻠﻴﺰﺗﺴﻴﻪ‪идеализатсия‬‬
‫اﻳﻠﭽﻴﮕﺮي‪элчигарї‬‬ ‫اﻳﻔﺪهﺳﺮي‪айфудасарї‬‬ ‫اﻳﺰﺷﻨﺎس‪изшинос‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺌﻠﻴﺰم‪идеализм‬‬
‫اﻳﻠﺨﺎن‪элхон‬‬ ‫اﻳﻔﻴﺎپ‪эфиоп‬‬ ‫اﻳﺰﺷﻨﺎﺳﻲ‪изшиносї‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺌﻠﻴﺴﺖ‪идеалист‬‬
‫اﻳﻠﺪار‪элдор‬‬ ‫اﻳﻔﻴﺎﭘﻲ‪эфиопї‬‬ ‫اﻳﺰﮔﻴﺮ‪изгир‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺌﻠﻴﺴﺘﻲ‪идеалистї‬‬
‫اﻳﻠﻐﺎر‪//‬اﻟﻐﺎر‪илѓор‬‬ ‫اﻳﻔﻴﺮ‪эфирI‬‬ ‫اﻳﺰﮔﻴﺮي‪изгирї‬‬ ‫اﻳﺪﺋﺎﮔﺮﻣﻪ‪идеограмма‬‬
‫اﻳﻠﻐﻲ‪илѓай‬‬ ‫اﻳﻔﻴﺮ‪эфирII‬‬ ‫اﻳﺰﻣﮕﻲ‪эзмагї‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺎﻣﻪ‪идиома‬‬
‫اﻳﻠﻚ‪элак‬‬ ‫اﻳﻔﻴﺮدار‪эфирдор‬‬ ‫اﻳﺰﻣﻪ‪эзма‬‬ ‫اﻳﺪﻳﺮ‪эдир‬‬
‫اﻳﻠﻜﺒﺎف‪элакбоф‬‬ ‫اﻳﻘﺎن‪иќон‬‬ ‫اﻳﺴﭙﻴﺮﻧﺘﺎ‪эсперанто‬‬ ‫اﻳﺪﻳﻪ‪идея‬‬
‫اﻳﻠﻜﺒﺎﻓﻲ‪элакбофї‬‬ ‫اﻳﻜﺎﻻﮔﻲ‪экологї‬‬ ‫اﻳﺴﺖ‪ист‬‬ ‫اﻳﺪﻳﻪﻧﺎﻛﻲ‪идеянокї‬‬
‫اﻳﻠﻜﺒﺎﺷﻲ‪элликбошї‬‬ ‫اﻳﻜﺎﻻﮔﻴﻴﻪ‪экология‬‬ ‫اﻳﺴﺖ‪ист‬‬ ‫اﻳﺪﻳﻮي‪идеявӣ‬‬
‫اﻳﻠﻤﻲ‪эламї‬‬ ‫اﻳﻜﺎﻧﻪ‪икона‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎدﮔﻲ‪истодагї‬‬ ‫اﻳﺮﺗﻲ‪эратї‬‬
‫اﻳﻠﻴﻜﺘﺮراﻧﻴﻜﻪ‪электроника‬‬ ‫اﻳﻜﺮن‪экран‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎدن‪истодан‬‬ ‫اﻳﺮاد‪эрод‬‬
‫اﻳﻠﻴﻨﻴﺰم‪эллинизм‬‬ ‫اﻳﻜﺰاﺗﻴﻜﻪ‪экзотика‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎدهﮔﺮي‪истодагарї‬‬ ‫اﻳﺮاددار‪эроддор‬‬
‫اﻳﻠّﻴﻮزﻳﺎﻧﻴﺰم‪иллюзионизм‬‬ ‫اﻳﻜﺰاﮔﻤﻴﻪ‪экзогамия‬‬ ‫اﻳﺴﺘﻜﺪه‪эстакада‬‬ ‫اﻳﺮادﮔﻴﺮ‪эродгир‬‬
‫اﻳﻠّﻴﻮزﻳﺎﻧﻴﺴﺖ‪иллюзионист‬‬ ‫اﻳﻜﺰﻳﻤﻪ‪экзема‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎﻳﺎﻧﺪن‪истоёндан‬‬ ‫اﻳﺮادﮔﻴﺮي‪эродгирї‬‬
‫اﻳﻠّﻴﻮزﻳﻪ‪иллюзия‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﺎرت‪экспорт‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺎﻧﻲ‪эстонї‬‬ ‫اﻳﺮادﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‪эроднопазир‬‬
‫اﻳﻠّﻴﻮﻣﻴﻨﺘﺎر‪иллюминатор‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻨﺴﻴﺎﻧﻲ‪экспансионї‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺮده‪эстрада‬‬ ‫اﻳﺮازﻳﻴﻪ‪эрозия‬‬
‫اﻳﻢ‪эм‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻨﺴﻴﺎﻧﻴﺰم‪экспансионизм‬‬ ‫اﻳﺴﺘﺮدي‪эстрадї‬‬ ‫اﻳﺮان‪айрон‬‬
‫اﻳﻤﻜﻨﻲ‪эмкунї‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻨﺴﻴﻪ‪экспансия‬‬ ‫اﻳﺴﺘﮕﺎه‪истгоњ‬‬ ‫اﻳﺮان ﺷﻨﺎس‪эроншинос‬‬
‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺪﻳﺘﺴﻴﺎﻧﻲ‪ экспедитсионї‬اﻳﻤﺎ‪имо‬‬ ‫اﻳﺴﺘﻢ‪истамII‬‬ ‫اﻳﺮان ﺷﻨﺎﺳﻲ‪эроншиносї‬‬
‫اﻳﻤﺎﻛﻨﻨﺪه‪имокунанда‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺪﻳﺘﺴﻴﻪ‪экспедитсия‬‬ ‫اﻳﺴﺮ‪айсар‬‬ ‫اﻳﺮاﻧﻲ‪эронї‬‬
‫اﻳﻤﺎن‪имон‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮت‪эксперт‬‬ ‫اﻳﺴﺴﻲ ﻧﻮﻳﺲ‪эссенавис‬‬ ‫اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻤﺎ‪эронинамо‬‬
‫اﻳﻤﺎنﻓﺮوش‪имонфурўш‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﺗﻲ‪экспертї‬‬ ‫اﻳﺴﺴﻲ ﻧﻮﻳﺴﻲ ‪эсссенависї‬‬ ‫اﻳﺮﺗﺴﻴﺎﻧﻠﻴﺰم‪ирратсионализм‬‬
‫اﻳﻤﺒﺮﻳﺎن‪эмбрион‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﺗﻴﺰه‪экспертиза‬‬ ‫اﻳﺴﻜﺪرﻳﻠﻴﻪ‪эскадрилия‬‬ ‫اﻳﺮﻏﻲ‪ирѓай‬‬
‫اﻳﻤﭙﺮﺗﻴﻮ‪императив‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﻳﻤﻴﻨﺖ‪эксперимент‬‬ ‫اﻳﺴﻜﻠﺘﺎر‪эскалатор‬‬ ‫اﻳﺮﻛﻪ‪эрка‬‬
‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﻳﻤﻴﻨﺘﺎﻟﻲ‪ эксперименталї‬اﻳﻤﭽﻲ‪эмчї‬‬ ‫اﻳﺴﻜﻴﻤﺎ‪эскимо‬‬ ‫اﻳﺮﻛﻪ ﺗﻠﻔﺎر ‪эркатулфор‬‬
‫اﻳﻤﻴﺰك‪эмизак‬‬ ‫اﻳﻜﺴﭙﻴﺮﻳﻤﻴﻨﺘﻲ‪экспериментї‬‬ ‫اﻳﺴﻜﻴﻤﺎس‪эскимос‬‬ ‫اﻳﺮﻛﻪ ﺗﺎي‪эркатой‬‬
‫اﻳﻤﻦ‪айман‬‬ ‫اﻳﻜﺴﺘﺮﻳﻤﻴﺰم‪экстремизм‬‬ ‫اﻳﺴﻜﻴﻤﺎﺳﻲ‪эскимосї‬‬ ‫اﻳﺮﻛﮕﻲ‪эркагї‬‬
‫اﻳﻤﻮﻟﺴﻴﻴﻪ‪эмулсия‬‬ ‫اﻳﻜﺴﺘﺮﻳﻤﻴﺴﺖ‪экстремист‬‬ ‫اﻳﻜﺴﻜﻮرﺳﻴﻪ‪экскурсия‬‬ ‫اﻳﺮﮔﻨﻚ‪эрганак‬‬

боташаббус‫ﺑﺎﺗﺸﺒﺚ‬
ботааљљуб‫ﺐ‬‫ﺑﺎﺗﻌﺠ‬
ботаъљил‫ﺑﺎﺗﻌﺠﻴﻞ‬ боилтифотї‫ﺑﺎاﻟﺘﻔﺎﺗﻲ‬
ботафсил‫ﺑﺎﺗﻔﺼﻴﻞ‬
ботакаллуф‫ﺑﺎﺗﻜﻠﻒ‬
ботакаллуфона‫ﺑﺎﺗﻜﻠﻔﺎﻧﻪ‬
ботакаллуфї‫ﺑﺎﺗﻜﻠﻔﻲ‬ боинтизомї‫ﺑﺎاﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‬
боталотум‫ﺑﺎﺗﻼﻃﻢ‬
ботлоќ‫ﺑﺎﺗﻼق‬ боандешагї‫ﺑﺎاﻧﺪﻳﺸﮕﻲ‬
ботлоќзор‫ﺑﺎﺗﻼقزار‬
ботлоќзамин‫ﺑﺎﺗﻼقزﻣﻴﻦ‬
ботлоќї‫ﺑﺎﺗﻼﻗﻲ‬ боинсофона‫ﺑﺎاﻧﺼﺎﻓﺎﻧﻪ‬
биатлон‫ﺑِِﺌﺘﻼن‬
ботамкин‫ﺑﺎﺗﻤﻜﻴﻦ‬
ботамкинона‫ﺑﺎﺗﻤﻜﻴﻨﺎﻧﻪ‬
ботамкинї‫ﺑﺎﺗﻤﻜﻴﻨﻲ‬
ботамиз‫ﺑﺎﺗﻤﻴﺰ‬
ботамизї‫ﺑﺎﺗﻤﻴﺰي‬
ботаник‫ﺑﺎﺗﻨﻴﻚ‬
ботаника‫ﺑﺎﺗﻨﻴﻜﻪ‬
ботаникї‫ﺑﺎﺗﻨﻴﻜﻲ‬
ботур‫ﺑﺎﺗﻮر‬
бобопирак‫ﺑﺎﺑﺎﭘﻴﺮك‬
босабот‫ﺑﺎﺛﺒﺎت‬
босубот‫ﺑﺎﺛﺒﺎت‬
босаботї‫ﺑﺎﺛﺒﺎﺗﻲ‬
босуботї‫ﺑﺎﺛﺒﺎﺗﻲ‬
босарват‫ﺑﺎﺛﺮوت‬
босамар//босамара‫ﺑﺎﺛﻤﺮه‬//‫ﺑﺎﺛﻤﺮ‬
бољ‫ﺑﺎج‬ бобардошт‫ﺑﺎﺑﺮداﺷﺖ‬
бољпулї‫ﺑﺎﺟﭙﻮﻟﻲ‬
бољхона‫ﺑﺎﺟﺨﺎﻧﻪ‬ бобарака(т)‫ﺑﺎﺑﺮﻛﺖ‬//‫ﺑﺎﺑﺮﻛﻪ‬
бољхоњ‫ﺑﺎجﺧﻮاه‬
бољдов‫ﺑﺎﺟﺪاو‬
бољдењ‫ﺑﺎﺟﺪه‬
бољуръат‫ﺑﺎﺟﺮأت‬
бољуръатона‫ﺑﺎﺟﺮأﺗﺎﻧﻪ‬
бољуръатї‫ﺑﺎﺟﺮأﺗﻲ‬
бољситон‫ﺑﺎجﺳﺘﺎن‬
бољситонї‫ﺑﺎجﺳﺘﺎﻧﻲ‬
бољгоњ‫ﺑﺎﺟﮕﺎه‬
бољгузор‫ﺑﺎﺟﮕﺬار‬
бољгузорї‫ﺑﺎﺟﮕﺬاري‬
бољгир‫ﺑﺎﺟﮕﻴﺮ‬
бољгирї‫ﺑﺎﺟﮕﻴﺮي‬
бољавњар‫ﺑﺎﺟﻮﻫﺮ‬
боља‫ﺑﺎﺟﻪ‬
бочка‫ﺑﺎﭼﻜﻪ‬
бочкасоз‫ﺑﺎﭼﻜﻪﺳﺎز‬
бочкамонанд‫ﺑﺎﭼﻜﻪﻣﺎﻧﻨﺪ‬
баэњтиёт‫ﺑﺎﺣﺘﻴﺎط‬
боњиљоб‫ﺑﺎﺣﺠﺎب‬
– 721 –
боиќтидор‫ﺑﺎاﻗﺘﺪار‬ эвкалипт‫اﻳﻮﻛﻠﻴﭙﺖ‬
боилтифот‫ﺑﺎاﻟﺘﻔﺎت‬ июл‫اﻳﻮل‬
июлї‫اﻳﻮﻟﻲ‬
боимтиёз‫ﺑﺎاﻣﺘﻴﺎز‬ июн‫اﻳﻮن‬
боумед‫ﺑﺎاﻣﻴﺪ‬ июнї‫اﻳﻮﻧﻲ‬
боинтизом‫ﺑﺎاﻧﺘﻈﺎم‬ эвен‫اﻳﻮﻳﻦ‬
эвенк‫اﻳﻮﻳﻨﻚ‬
боандом‫ﺑﺎاﻧﺪام‬ эвенкї‫اﻳﻮﻳﻨﻜﻲ‬
айюњаннос‫اﻳﻬﺎاﻟﻨﺎس‬
боандеша‫ﺑﺎاﻧﺪﻳﺸﻪ‬ айюњассоќї‫اﻳﻬﺎاﻟﺴﺎﻗﻲ‬
боинсоф‫ﺑﺎاﻧﺼﺎف‬ айюҳассалот‫اﻳﻬﺎاﻟﺼﻼة‬
ињом‫اﻳﻬﺎم‬
боинсофї‫ﺑﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ‬ эња‫اﻳﻬﻪ‬
боэњтимом‫ﺑﺎاﻫﺘﻤﺎم‬ эње‫اﻳﻬﻲ‬
боимон‫ﺑﺎاﻳﻤﺎن‬ иероглиф‫اﻳﺌﺮاﮔﻠﻒ‬
бобI‫ﺑﺎب‬ иероглифї‫اﻳﺌﺮاﮔﻠﻔﻲ‬
бобII‫ﺑﺎب‬ иерархия‫اﻳﺌﺮرﺧﻴﻪ‬
бобIII‫ﺑﺎب‬ аил//айил‫اﻳﻴﻞ‬
бобо‫ﺑﺎﺑﺎ‬
бобої‫ﺑﺎﺑﺎﺋﻲ‬
бобољон‫ﺑﺎﺑﺎﺟﺎن‬
‫ب‬
бобохона‫ﺑﺎﺑﺎﺧﺎﻧﻪ‬
б‫ب‬
бобокалон‫ﺑﺎﺑﺎﻛﻼن‬
боII‫ﺑﺎ‬
бобоёна‫ﺑﺎﺑﺎﻳﺎﻧﻪ‬
боI‫ﺑﺎ‬
бобат‫ﺑﺎﺑﺖ‬
боIII‫ﺑﺎ‬
бобарор‫ﺑﺎﺑﺮار‬
бообрў(й)(‫ﺑﺎآﺑﺮو)ي‬
бобарорї‫ﺑﺎﺑﺮاري‬
боэњтиром‫ﺑﺎاﺣﺘﺮام‬
боэњтиёт‫ﺑﺎاﺣﺘﻴﺎط‬
бобаракатї‫ﺑﺎﺑﺮﻛﺘﻲ‬
боэњтиётї‫ﺑﺎاﺣﺘﻴﺎﻃﻲ‬
боихтисос‫ﺑﺎاﺧﺘﺼﺎص‬
баобрў(й)(‫ﺑﺮو)ي‬Ĥ‫ﺑ‬
боихтисосї‫ﺑﺎاﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
баобрўї‫ﺑﺮوﻳﻲ‬Ĥ‫ﺑ‬
боодоб‫ﺑﺎآداب‬
бобзан‫ﺑﺎﺑﺰن‬
боодобона‫ﺑﺎآداﺑﺎﻧﻪ‬
бобизоат‫ﺑﺎﺑﻀﺎﻋﺖ‬
боодобї‫ﺑﺎآداﺑﻲ‬
бобаќо‫ﺑﺎﺑﻘﺎ‬
боадаб‫ﺑﺎادب‬
бобак‫ﺑﺎﺑﻚ‬
боадабона‫ﺑﺎادﺑﺎﻧﻪ‬
бобуна‫ﺑﺎﺑﻮﻧﻪ‬
боадабї‫ﺑﺎادﺑﻲ‬
бобї‫ﺑﺎﺑﻲ‬
боидрок‫ﺑﺎادراك‬
бобил‫ﺑﺎﺑﻴﻞ‬
боирода‫ﺑﺎاراده‬
бобия‫ﺑﺎﺑﻴﻪ‬
боасос‫ﺑﺎاﺳﺎس‬
ботаъсир‫ﺑﺎﺗﺄﺛﻴﺮ‬
боистењќоќ‫ﺑﺎاﺳﺘﺤﻘﺎق‬
ботаљриба‫ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ‬
боистеъдод‫ﺑﺎاﺳﺘﻌﺪاد‬
ботањаммул‫ﺑﺎﺗﺤﻤﻞ‬
боистеъдодї‫ﺑﺎاﺳﺘﻌﺪادي‬
ботадбир‫ﺑﺎﺗﺪﺑﻴﺮ‬
боисрор‫ﺑﺎاﺻﺮار‬
ботадбирї‫ﺑﺎﺗﺪﺑﻴﺮي‬
боизтироб‫ﺑﺎاﺿﺘﺮاب‬
ботадриљ‫ﺑﺎﺗﺪرﻳﺞ‬
боэътибор‫ﺑﺎاﻋﺘﺒﺎر‬
ботартиб‫ﺑﺎﺗﺮﺗﻴﺐ‬
боэътидол‫ﺑﺎاﻋﺘﺪال‬
ботартибї‫ﺑﺎﺗﺮﺗﻴﺒﻲ‬
боэътиќод‫ﺑﺎاﻋﺘﻘﺎد‬
ботарањњум‫ﻢ‬‫ﺑﺎﺗﺮﺣ‬
боэътимод‫ﺑﺎاﻋﺘﻤﺎد‬
ботара‫ﺑﺎﺗﺮه‬
боифтихор‫ﺑﺎاﻓﺘﺨﺎر‬
эмулсияофар ‫اﻳﻤﻮﻟﺴﻴﻴﻪ آﻓﺮ‬
иммунитет‫ﻮﻧﻴﺘﻴﺖ‬‫اﻳﻤ‬
эмин‫اﻳﻤﻴﻦ‬
эминї‫اﻳﻤﻴﻨﻲ‬
ин‫اﻳﻦ‬
инљобизан‫اﻳﻨﺠﺎﺑﺰن‬
иноќ‫اﻧﺎق‬//‫اﻳﻨﺎق‬
интермедия‫اﻳﻨﺘﺮﻣﺪﻳﻪ‬
интернат‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ‬
интернатсионалї‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﺴﻴﺎﻧﻠﻲ‬
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﺴﻴﺎﻧﻠﻴﺰم‬
интернатсионализм.
‫اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﺴﻴﺎﻧﻠﻴﺴﺖ‬
интернатсионалист.
интеграл‫اﻳﻨﺘﮕﺮل‬
инљ‫اﻳﻨﺞ‬
инљої‫اﻳﻨﺠﺎﺋﻲ‬
инљањонї‫اﻳﻨﺠﻬﺎﻧﻲ‬
инљу‫اﻳﻨﺠﻮ‬
инљиќ‫اﻳﻨﺠﻴﻖ‬
инљиќї‫اﻳﻨﺠﻴﻘﻲ‬
инчунин‫اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ‬
эндшпил‫اﻳﻨﺪﺷﭙﻴﻞ‬
индекс‫اﻳﻨﺪﻛﺲ‬
индуксия‫اﻳﻨﺪوﻛﺴﻴﻪ‬
индикатор‫اﻳﻨﺪﻳﻜﺘﺎر‬
инфрасохтор‫اﻳﻨﻔﺮهﺳﺎﺧﺘﺎر‬
инфрасурх‫اﻳﻨﻔﺮهﺳﺮخ‬
инфрасадо‫اﻳﻨﻔﺮهﺻﺪا‬
инфузория‫اﻳﻨﻔﻮزارﻳﻪ‬
инак‫اﻳﻨﻚ‬
инкубатор‫اﻳﻨﻜﻮﺑﺘﺎر‬
инкубаторї‫اﻳﻨﻜﻮﺑﻨﺎري‬
инквизитсия‫اﻳﻨﻜﻮﻳﺰﺗﺴﻴﻴﻪ‬
ингалятсия‫اﻳﻨﮕﻠﻴﺘﺴﻴﻴﻪ‬
инвалид‫اﻳﻨﻮﻟﻴﺪ‬
эвор‫اﻳﻮار‬
эњ‫اﻳﻪ‬
эвакуатсионї‫اﻳﻮﻛﻮاﺗﺴﻴﺎﻧﻲ‬
эвакуатсия‫اﻳﻮﻛﻮاﺗﺴﻴﻪ‬
эволютсионї‫اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﺎﻧﻲ‬
эволютсионизм‫اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﺎﻧﻴﺰم‬
эволютсионист‫اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﺎﻧﻴﺴﺖ‬
эволютсия‫اﻳﻮاﻟﻴﻮﺗﺴﻴﻪ‬
айвон‫اﻳﻮان‬
айвонча‫اﻳﻮاﻧﭽﻪ‬
айвондор‫اﻳﻮاﻧﺪار‬
эвристика‫اﻳﻮرﻳﺴﺘﻴﻜﻪ‬
эвфония‫اﻳﻮﻓﺎﻧﻴﻪ‬
эвфемизм‫اﻳﻮﻓﻴﻤﻴﺰم‬
эвфемистї‫اﻳﻮﻓﻴﻤﻴﺴﺘﻲ‬
 – 722 –
бозил‫ﺑﺎذل‬ бодкаш‫ﺑﺎدﻛﺶ‬
бозењн‫ﺑﺎذﻫﻦ‬ бодкашак‫ﺑﺎدﻛﺸﻚ‬
бозавќ‫ﺑﺎذوق‬ бодгар‫ﺑﺎدﮔﺮ‬
бор‫ﺑﺎر‬ бодгардон‫ﺑﺎدﮔﺮدان‬
борI‫ﺑﺎر‬ бодгирифта‫ﺑﺎدﮔﺮﻓﺘﻪ‬
борII‫ﺑﺎر‬ бодгарї‫ﺑﺎدﮔﺮي‬
борIII‫ﺑﺎر‬ бодгир‫ﺑﺎدﮔﻴﺮ‬
борIV‫ﺑﺎر‬ бодил‫ﺑﺎدل‬
борV‫ﺑﺎر‬ бодмонанд‫ﺑﺎدﻣﺎﻧﻨﺪ‬
борафтида‫ﺑﺎراﻓﺘﻴﺪه‬ бодмўрї‫ﺑﺎدﻣﻮري‬
борафтида‫ﺑﺎراﻓﻜﻨﻲ‬ боднок‫ﺑﺎدﻧﺎك‬
борон‫ﺑﺎران‬ бодинљон‫ﺑﺎدﻧﺠﺎن‬
боронхўрда‫ﺑﺎراﻧﺨﻮرده‬ боднамо‫ﺑﺎدﻧﻤﺎ‬
боронсанљ‫ﺑﺎران ﺳﻨﺞ‬ бодвор‫ﺑﺎدوار‬
боронсанљї‫ﺑﺎراﻧﺴﻨﺠﻲ‬ бодавлат‫ﺑﺎدوﻟﺖ‬
боронгарї‫ﺑﺎراﻧﮕﺮي‬ бода‫ﺑﺎده‬
борандоз‫ﺑﺎراﻧﺪاز‬ бодањо‫ﺑﺎدﻫﺎ‬
борандозї‫ﺑﺎراﻧﺪازي‬ бодапараст‫ﺑﺎدهﭘﺮﺳﺖ‬
борондида‫ﺑﺎراندﻳﺪه‬ бодапарастї‫ﺑﺎدهﭘﺮﺳﺘﻲ‬
боронрасида‫ﺑﺎراﻧﺮﺳﻴﺪه‬ бодапаймо‫ﺑﺎدهﭘﻴﻤﺎ‬
боронзо‫ﺑﺎرانزا‬ бодапаймої‫ﺑﺎدهﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‬
боронак‫ﺑﺎراﻧﻚ‬ бодахона‫ﺑﺎدهﺧﺎﻧﻪ‬
боронгузар‫ﺑﺎراﻧﮕﺬر‬ бодахор‫ﺑﺎدهﺧﻮار‬
боронгир‫ﺑﺎرانﮔﻴﺮ‬ бодахорї‫ﺑﺎدهﺧﻮاري‬
боронногузар‫ﺑﺎراﻧﻨﺎﮔﺬر‬ бодахоњ‫ﺑﺎدهﺧﻮاه‬
боронї‫ﺑﺎراﻧﻲ‬ бодадењ‫ﺑﺎدهده‬
боронидан‫ﺑﺎراﻧﻴﺪن‬ бодаранг‫ﺑﺎدهرﻧﮓ‬
боровар‫ﺑﺎرآور‬ бодафурўш‫ﺑﺎدهﻓﺮوش‬
бороварї‫ﺑﺎرآوري‬ бодафурўшї‫ﺑﺎدهﻓﺮوﺷﻲ‬
борбар‫ﺑﺎرﺑﺮ‬ бодакаш‫ﺑﺎدهﻛﺶ‬
борбардор‫ﺑﺎرﺑﺮدار‬ бодакашї‫ﺑﺎدهﻛﺸﻲ‬
борбардорї‫ﺑﺎرﺑﺮداري‬ бодагусор‫ﺑﺎدهﮔﺴﺎر‬
борбанд‫ﺑﺎرﺑﻨﺪ‬ бодагусорї‫ﺑﺎدهﮔﺴﺎري‬
борбандак‫ﺑﺎرﺑﻨﺪك‬ боданўш‫ﺑﺎدهﻧﻮش‬
борбандї‫ﺑﺎرﺑﻨﺪي‬ боданўшї‫ﺑﺎدهﻧﻮﺷﻲ‬
борт‫ﺑﺎرت‬ бодї‫ﺑﺎدي‬
бортрадист‫ﺑﺎرتردﻳﺴﺖ‬ бодиён‫ﺑﺎدﻳﺎن‬
бортмеханик‫ﺑﺎرﺗﻤﻴﺨﻨﻴﻚ‬ бодиёнат‫ﺑﺎدﻳﺎﻧﺖ‬
борљома‫ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ‬ бодиёна‫ﺑﺎدﻳﺎﻧﻪ‬
борањм‫ﺑﺎرﺣﻢ‬ бодиёнї‫ﺑﺎدﻳﺎﻧﻲ‬
борхона‫ﺑﺎرﺧﺎﻧﻪ‬ бодигар‫ﺑﺎديﮔﺮ‬
борхудо‫ﺑﺎرﺧﺪا‬ бодигарї‫ﺑﺎديﮔﺮي‬
борхат‫ﺑﺎرﺧﻂ‬ бодигї‫ﺑﺎدﻳﮕﻲ‬
борхалта‫ﺑﺎرﺧﻠﺘﻪ‬ бодияI‫ﺑﺎدﻳﻪ‬
борхоњ‫ﺑﺎرﺧﻮاه‬ бодияII‫ﺑﺎدﻳﻪ‬
борхез‫ﺑﺎرﺧﻴﺰ‬ бодиягард‫ﺑﺎدﻳﻪ ﮔﺮد‬
борхезї‫ﺑﺎرﺧﻴﺰي‬ бодияпаймо‫ﺑﺎدﻳﻪﭘﻴﻤﺎ‬
борид‫ﺑﺎرد‬ бодиягардї‫ﺑﺎدﻳﻪﮔﺮدي‬
бордор‫ﺑﺎردار‬ бодиянишин‫ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻦ‬
бордоршавї‫ﺑﺎردارﺷﻮي‬ бодиянишинї‫ﺑﺎدﻳﻪﻧﺸﻴﻨﻲ‬
бордоркунї‫ﺑﺎردارﻛﻨﻲ‬ бозаковат‫ﺑﺎذﻛﺎوت‬
бодбадаст‫ﺑﺎدﺑﺪﺳﺖ‬ боњарорат‫ﺑﺎﺣﺮارت‬
бодбур‫ﺑﺎدﺑﺮ‬ боњурмат‫ﺑﺎﺣﺮﻣﺖ‬
бодбарак‫ﺑﺎدﺑﺮك‬ боњашамат‫ﺑﺎﺣﺸﻤﺖ‬
бодбаракбоз‫ﺑﺎدﺑﺮكﺑﺎز‬ боњаловат‫ﺑﺎﺣﻼوت‬
бодбаракбозї‫ﺑﺎدﺑﺮكﺑﺎزي‬ боњур‫ﺑﺎﺣﻮر‬
бодбаракпарронї‫ﺑﺎدﺑﺮكﭘﺮاﻧﻲ‬ боњуро‫ﺑﺎﺣﻮرا‬
бодбанд‫ﺑﺎدﺑﻨﺪ‬ боњурї‫ﺑﺎﺣﻮري‬
бодбандї‫ﺑﺎدﺑﻨﺪي‬ боњавсалагї‫ﺑﺎﺣﻮﺻﻠﮕﻲ‬
бодбезак‫ﺑﺎدﺑﻴﺰك‬ боњавсала‫ﺑﺎﺣﻮﺻﻠﻪ‬
бодбезакшакл‫ﺑﺎدﺑﻴﺰكﺷﻜﻞ‬ боњаё‫ﺑﺎﺣﻴﺎ‬
бодбезакмонанд‫ﺑﺎدﺑﻴﺰﻛﻤﺎﻧﻨﺪ‬ боњаёї‫ﺑﺎﺣﻴﺎﺋﻲ‬
бодбезан‫ﺑﺎدﺑﻴﺰن‬ бохабар‫ﺑﺎﺧﺒﺮ‬
бодпо(й)‫ﺑﺎدﭘﺎي‬ бохт‫ﺑﺎﺧﺖ‬
бодпаймо(й)(‫ﺑﺎدﭘﻴﻤﺎ)ي‬ бохтхез‫ﺑﺎﺧﺖﺧﻴﺰ‬
бодпаймої‫ﺑﺎدﭘﻴﻤﺎﺋﻲ‬ бохтар‫ﺑﺎﺧﺘﺮ‬
бодхон‫ﺑﺎدﺧﻮان‬ бохтарзамин‫ﺑﺎﺧﺘﺮزﻣﻴﻦ‬
бодхўр‫ﺑﺎدﺧﻮر‬ бохтарї‫ﺑﺎﺧﺘﺮي‬
бодхўрда‫ﺑﺎدﺧﻮرده‬ бохтан‫ﺑﺎﺧﺘﻦ‬
бодхўрак‫ﺑﺎدﺧﻮرك‬ бохта‫ﺑﺎﺧﺘﻪ‬
бодхўра‫ﺑﺎدﺧﻮره‬ бохирад‫ﺑﺎﺧﺮد‬
бодхез‫ﺑﺎدﺧﻴﺰ‬ бохирадї‫ﺑﺎﺧﺮدي‬
боддор‫ﺑﺎددار‬ бохат‫ﺑﺎﺧﻂ‬
боддаро‫ﺑﺎددرا‬ боха‫ﺑﺎﺧﻪ‬
боддаст‫ﺑﺎددﺳﺖ‬ бодI‫ﺑﺎد‬
боддастї‫ﺑﺎددﺳﺘﻲ‬ бодII‫ﺑﺎد‬
боддињак‫ﺑﺎددﻫﻚ‬ бодо‫ﺑﺎدا‬
боддињанда‫ﺑﺎددﻫﻨﺪه‬ баодоб‫داب‬Ĥ‫ﺑ‬
бодрафтор‫ﺑﺎدرﻓﺘﺎر‬ бодобод‫ﺑﺎداﺑﺎد‬
бодрум‫ﺑﺎدرم‬ баодобона‫داﺑﺎﻧﻪ‬Ĥ‫ﺑ‬
бодранљбўя‫ﺑﺎدرﻧﺠﺒﻮﻳﻪ‬ баодобї‫داﺑﻲ‬Ĥ‫ﺑ‬
бодиринг‫ﺑﺎدرﻧﮓ‬ бодосо‫ﺑﺎدآﺳﺎ‬
бодрангI‫ﺑﺎدرﻧﮓ‬ бодафроњ‫ﺑﺎداﻓﺮاه‬
бодрангII‫ﺑﺎدرﻧﮓ‬ бодом‫ﺑﺎدام‬
бодруљ‫ﺑﺎدروج‬ бодомчашм‫ﺑﺎداﻣﭽﺸﻢ‬
бодрўза‫ﺑﺎدروزه‬ бодомча‫ﺑﺎداﻣﭽﻪ‬
бодрўя‫ﺑﺎدروﻳﻪ‬ бодомчагул‫ﺑﺎداﻣﭽﻪﮔﻞ‬
‫ﺑﺎدرﻳﺰك‬//‫ﺑﺎدرﻳﺰ‬ бодомзор‫ﺑﺎدامزار‬
бодрез//бодрезак бодомистон‫ﺑﺎداﻣﺴﺘﺎن‬
бодреса‫ﺑﺎدرﻳﺴﻪ‬ бодомшакл‫ﺑﺎداﻣﺸﻜﻞ‬
бодсор‫ﺑﺎدﺳﺎر‬ бодомшикан(ак)‫ﺑﺎدامﺷﻜﻨﻚ‬
бодсорї‫ﺑﺎدﺳﺎري‬ бодомак‫ﺑﺎداﻣﻚ‬
бодаступо‫ﺑﺎدﺳﺖوﭘﺎ‬ бодомгул‫ﺑﺎدامﮔﻞ‬
бодсар‫ﺑﺎدﺳﺮ‬ бодомї‫ﺑﺎداﻣﻲ‬
бодсанљI‫ﺑﺎدﺳﻨﺞ‬ бодангез‫ﺑﺎداﻧﮕﻴﺰ‬
бодсанљII‫ﺑﺎدﺳﻨﺞ‬ бодовар‫ﺑﺎدآور‬
бодшикан‫ﺑﺎدﺷﻜﻦ‬ бодовард‫ﺑﺎدآورد‬
бодинон‫ﺑﺎدﻋﻨﺎن‬ бодоварда‫ﺑﺎدآورده‬
бодѓар//бодѓард‫ﺑﺎدﻏﺮد‬//‫ﺑﺎدﻏﺮ‬ бодбон‫ﺑﺎدﺑﺎن‬
бодиќќат‫ﺑﺎدﻗّﺖ‬ бодбондор‫ﺑﺎدﺑﺎندار‬
бодиќќатї‫ﺑﺎدﻗّﺘﻲ‬ бодбонї‫ﺑﺎدﺑﺎﻧﻲ‬
бодкарда‫ﺑﺎدﻛﺮده‬ бодабдаба‫ﺑﺎدﺑﺪﺑﻪ‬
 – 723 –
боздењї‫ﺑﺎزدﻫﻲ‬ бозоридўзї‫ﺑﺎزاريدوزي‬ боруткўб‫ﺑﺎروتﻛﻮب‬ бордорї‫ﺑﺎرداري‬
боздид‫ﺑﺎزدﻳﺪ‬ бозоризода‫ﺑﺎزاريزاده‬ боруткўбї‫ﺑﺎروتﻛﻮﺑﻲ‬ бордон‫ﺑﺎردان‬
боздидкунанда‫ﺑﺎزدﻳﺪﻛﻨﻨﺪه‬ бозориёна‫ﺑﺎزاريﻳﺎﻧﻪ‬ борутї‫ﺑﺎروﺗﻲ‬ бордењ‫ﺑﺎرده‬
бозрас‫ﺑﺎزرس‬ бозафкандан‫ﺑﺎزاﻓﻜﻨﺪن‬ борвар‫ﺑﺎرور‬ бордињї‫ﺑﺎردﻫﻲ‬
бозрастан‫ﺑﺎزرﺳﺘﻦ‬ бозомадан‫ﺑﺎزآﻣﺪن‬ борварсозї‫ﺑﺎرورﺳﺎزي‬ бориз‫ﺑﺎرز‬
бозрасї‫ﺑﺎزرﺳﻲ‬ бозомўзї‫ﺑﺎزآﻣﻮزي‬ борварї‫ﺑﺎروري‬ борсолор‫ﺑﺎرﺳﺎﻻر‬
бозрафтан‫ﺑﺎزرﻓﺘﻦ‬ бозондан‫ﺑﺎزاﻧﺪن‬ бораI‫ﺑﺎره‬ борсанљ‫ﺑﺎرﺳﻨﺞ‬
бозаргон//бозургон‫ﺑﺎزرﮔﺎن‬ бозандешидан‫ﺑﺎزاﻧﺪﻳﺸﻴﺪن‬ бораII‫ﺑﺎره‬ бориш‫ﺑﺎرش‬
бозаргонї//бозургонї‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ‬ бозистодан‫ﺑﺎزاﻳﺴﺘﺎدن‬ бораIII‫ﺑﺎره‬ боришот‫ﺑﺎرﺷﺎت‬
бозсозї‫ﺑﺎزﺳﺎزي‬ бозбон‫ﺑﺎزﺑﺎن‬ бораIV‫ﺑﺎره‬ борашк‫ﺑﺎرﺷﻚ‬
бозшуморї‫ﺑﺎزﺷﻤﺎري‬ бозбастан‫ﺑﺎزﺑﺴﺘﻦ‬ борї‫ﺑﺎري‬ боришнок‫ﺑﺎرﺷﻨﺎك‬
бозгустурдан‫ﺑﺎزﻛﺴﺘﺮدن‬ бозбаста‫ﺑﺎزﺑﺴﺘﻪ‬ борёб‫ﺑﺎرﻳﺎب‬ бореъ‫ﺑﺎرع‬
бозкашидан‫ﺑﺎزﻛﺸﻴﺪن‬ бозбинї‫ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ‬ борї-таоло‫ﺑﺎريﺗﻌﺎﻟﻲ‬ бораѓбат‫ﺑﺎرﻏﺒﺖ‬
бозкунанда‫ﺑﺎزﻛﻨﻨﺪه‬ бозпухт‫ﺑﺎزﭘﺨﺖ‬ боридан‫ﺑﺎرﻳﺪن‬ борфурор‫ﺑﺎرﻓﺮار‬
бозкўшидан‫ﺑﺎزﻛﻮﺷﻴﺪن‬ бозпардохт‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺖ‬ бореша‫ﺑﺎرﻳﺸﻪ‬ борфурорї‫ﺑﺎرﻓﺮاري‬
бозгузоштан‫ﺑﺎزﮔﺬاﺷﺘﻦ‬ бозпардохтан‫ﺑﺎزﭘﺮداﺧﺘﻦ‬ борик‫ﺑﺎرﻳﻚ‬ борфиристонї‫ﺑﺎرﻓﺮﺳﺘﺎﻧﻲ‬
бозгард‫ﺑﺎزﮔﺮد‬ бозпурс‫ﺑﺎزﭘﺮس‬ борикбинїI‫ﺑﺎرﻳﻜﺒﻴﻨﻲ‬ ‫ﺑﺎرﻓﺮﺳﺘﺎﻧﻨﺪه‬//‫ﺑﺎرﻓﺮﺳﺘﻨﺪه‬
бозгардон(и)дан‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻴﺪن‬ бозпурсї‫ﺑﺎزﭘﺮﺳﻲ‬ борикандом‫ ﺑﺎرﻳﻚاﻧﺪام‬борфиристанда//борфиристон
бозгарданда‫ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪه‬ бозпурсидан‫ﺑﺎزﭘﺮﺳﻴﺪن‬ борикандеш‫ﺑﺎرﻳﻚاﻧﺪﻳﺶ‬ анда
бозгардидан‫ﺑﺎزﮔﺮدﻳﺪن‬ бозпарвардан‫ﺑﺎزﭘﺮوردن‬ борикандешї‫ﺑﺎرﻳﻚاﻧﺪﻳﺸﻲ‬ борфурўшї‫ﺑﺎرﻓﺮوﺷﻲ‬
бозгирифтан‫ﺑﺎزﮔﺮﻓﺘﻦ‬ бозпарварї‫ﺑﺎزﭘﺮوري‬ борикбадан‫ﺑﺎرﻳﻚﺑﺪن‬ бориќ‫ﺑﺎرق‬
бозгузаштан‫ﺑﺎزﮔﺬﺷﺘﻦ‬ бозпас‫ﺑﺎزﭘﺲ‬ борикбин‫ﺑﺎرﻳﻚﺑﻴﻦ‬ бориќа‫ﺑﺎرﻗﻪ‬
бозгусастан‫ﺑﺎزﮔﺴﺴﺘﻦ‬ бозпасгирї‫ﺑﺎزﭘﺴﻜﻴﺮي‬ борикбинїII‫ﺑﺎرﻳﻚﺑﻴﻨﻲ‬ борак‫ﺑﺎرك‬
бозгашт‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ‬ бозпасин‫ﺑﺎزﭘﺴﻴﻦ‬ борикхаёл‫ﺑﺎرﻳﻚﺧﻴﺎل‬ боракаллоњ‫ﺑﺎركﷲ‬
бозгаштан‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻦ‬ бозпеч‫ﺑﺎزﭘﻴﭻ‬ бориксанљ‫ﺑﺎرﻳﻚﺳﻨﺞ‬ боркаш‫ﺑﺎرﻛﺶ‬
бозгаштнопазир‫ﺑﺎزﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ бозпирої‫ﺑﺎزﭘﻴﺮاﺋﻲ‬ борикгир‫ﺑﺎرﻳﻚﮔﻴﺮ‬ боркашон‫ﺑﺎرﻛﺸﺎن‬
бозгашта‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ‬ бозпайвастан‫ﺑﺎزﭘﻴﻮﺳﺘﻦ‬ борикмиён‫ﺑﺎرﻳﻚﻣﻴﺎن‬ боркашонї‫ﺑﺎرﻛﺸﺎﻧﻲ‬
бозгаштї‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ‬ бозљустан‫ﺑﺎزﺟﺴﺘﻦ‬ борикї‫ﺑﺎرﻳﻜﻲ‬ боркашї‫ﺑﺎرﻛﺸﻲ‬
бозгуфтан‫ﺑﺎزﮔﻔﺘﻦ‬ бозљўї‫ﺑﺎزﺟﻮﻳﻲ‬ боз‫ﺑﺎز‬ боркунак‫ﺑﺎرﻛﻨﻚ‬
бозгў(й)(‫ﺑﺎزﮔﻮ)ي‬ бозхарид‫ﺑﺎزﺧﺮﻳﺪ‬ бозI‫ﺑﺎز‬ боркунанда‫ﺑﺎرﻛﻨﻨﺪه‬
бозгўї‫ﺑﺎزﮔﻮﺋﻲ‬ бозхаридан‫ﺑﺎزﺧﺮﻳﺪن‬ бозII‫ﺑﺎز‬ боргоњ‫ﺑﺎرﮔﺎه‬
бозгўкунанда‫ﺑﺎزﮔﻮﻛﻨﻨﺪه‬ бозхост‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ‬ бозIII‫ﺑﺎز‬ боргузорї‫ﺑﺎرﮔﺬاري‬
бозгуна‫ﺑﺎزﮔﻮﻧﻪ‬ бозхостан‫ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺘﻦ‬ бозIV‫ﺑﺎز‬ боргањ‫ﺑﺎرﮔﻪ‬
бозгўй‫ﺑﺎزﮔﻮي‬ бозхонд‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﺪ‬ бозор‫ﺑﺎزار‬ борагї‫ﺑﺎرﮔﻲ‬
бозгирї‫ﺑﺎزﮔﻴﺮي‬ бозхондан‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﺪن‬ озорљо(й)(‫ﺑﺎزارﺟﺎ)ي‬ боргир‫ﺑﺎرﮔﻴﺮ‬
бозмонондан‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺎﻧﺪن‬ бозхонда‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﺪه‬ бозорча‫ﺑﺎزارﭼﻪ‬ боргиранда‫ﺑﺎرﮔﻴﺮﻧﺪه‬
бозмондан‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪن‬ бозхонї‫ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ‬ бозорчї‫ﺑﺎزارﭼﻲ‬ боргирї‫ﺑﺎرﮔﻴﺮي‬
бозмонда‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه‬ бозхоњ‫ﺑﺎزﺧﻮاه‬ бозоршинос‫ﺑﺎزارﺷﻨﺎس‬ боргин‫ﺑﺎرﮔﻴﻦ‬
бозногард‫ﺑﺎزﻧﺎﮔﺮد‬ боздод‫ﺑﺎزداد‬ бозоршиносї‫ﺑﺎزارﺷﻨﺎﺳﻲ‬ бормонак‫ﺑﺎرﻣﺎﻧﻚ‬
бознома‫ﺑﺎزﻧﺎﻣﻪ‬ боздодан‫ﺑﺎزدادن‬ бозоракї‫ﺑﺎزارﻛﻲ‬ борномаI‫ﺑﺎرﻧﺎﻣﻪ‬
бозинат‫ﺑﺎزﻳﻨﺖ‬ боздор‫ﺑﺎزدار‬ бозоргон‫ﺑﺎزارﮔﺎن‬ борномаII‫ﺑﺎرﻧﺎﻣﻪ‬
бозанда‫ﺑﺎزﻧﺪه‬ боздоранда‫ﺑﺎزدارﻧﺪه‬ бозоргонї‫ﺑﺎزارﮔﺎﻧﻲ‬ борандагї‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‬
бознишаста‫ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ‬ боздорїI‫ﺑﺎزداري‬ бозоргоњ‫ﺑﺎزارﮔﺎه‬ боранда‫ﺑﺎرﻧﺪه‬
бозингар‫ﺑﺎزﻧﮕﺮ‬ боздорїII‫ﺑﺎزداري‬ бозоргард‫ﺑﺎزارﮔﺮد‬ бору‫ﺑﺎرو‬
бознигарї‫ﺑﺎزﻧﮕﺮي‬ боздошт‫ﺑﺎزداﺷﺖ‬ бозоргардї‫ﺑﺎزارﮔﺮدي‬ борвор‫ﺑﺎروار‬
бознамудан‫ﺑﺎزﻧﻤﻮدن‬ боздоштшуда‫ﺑﺎزداﺷﺖﺷﺪه‬ бозоргир‫ﺑﺎزارﮔﻴﺮ‬ борубуна‫ﺑﺎروﺑﻨﻪ‬
бозу‫ﺑﺎزو‬ боздоштгоњ‫ﺑﺎزداﺷﺖﮔﺎه‬ бозорногузар‫ﺑﺎزارﻧﺎﮔﺬر‬ борут‫ﺑﺎروت‬
бозў‫ﺑﺎزو‬ боздоштан‫ﺑﺎزداﺷﺘﻦ‬ бозорї‫ﺑﺎزاري‬ борутхона‫ﺑﺎروﺗﺨﺎﻧﻪ‬
бозубанд‫ﺑﺎزوﺑﻨﺪ‬ боздошта‫ﺑﺎزداﺷﺘﻪ‬ бозорёб‫ﺑﺎزارﻳﺎب‬ борутдон‫ﺑﺎروتدان‬
бозудароз‫ﺑﺎزودراز‬ боздонистан‫ﺑﺎزداﻧﺴﺘﻦ‬ бозорёбї‫ﺑﺎزارﻳﺎﺑﻲ‬ борутсоз‫ﺑﺎروتﺳﺎز‬
боза‫ﺑﺎزه‬ боздењ‫ﺑﺎزده‬ бозоридўз‫ﺑﺎزاريدوز‬ борутсозї‫ﺑﺎروتﺳﺎزي‬
 – 724 –
боѓайрат‫ﺑﺎﻏﻴﺮﻳﺖ‬ ботинхароб‫ﺑﺎﻃﻦﺧﺮاب‬
боф‫ﺑﺎف‬ ботиншинос‫ﺑﺎﻃﻦﺷﻨﺎس‬
‫ﺑﺎﻓﺘﺒﻨﺪ‬//‫ﺑﺎﻓﺒﻨﺪ‬ ботантана‫ﺑﺎﻃﻨﻄﻨﻪ‬
бофбанд//бофтбанд ботинї‫ﺑﺎﻃﻨﻲ‬
‫ﺑﺎﻓﺘﺒﻨﺪي‬//‫ﺑﺎﻓﺒﻨﺪي‬ ботия‫ﺑﺎﻃﻴﻪ‬
бофбандї//бофтбандї бозарофат‫ﺑﺎﻇﺮاﻓﺖ‬
бофт‫ﺑﺎﻓﺖ‬ бозарофатї‫ﺑﺎﻇﺮاﻓﺘﻲ‬
бофт‫ﺑﺎﻓﺖ‬ бозафар‫ﺑﺎﻇﻔﺮ‬
бофтбардорї‫ﺑﺎﻓﺖﺑﺮداري‬ баэътибор‫ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر‬
бофтбанд‫ﺑﺎﻓﺘﺒﻨﺪ‬ боис‫ﺑﺎﻋﺚ‬
бофтбандї‫ﺑﺎﻓﺘﺒﻨﺪي‬ боадолат‫ﺑﺎﻋﺪاﻟﺖ‬
бофтшиносї‫ﺑﺎﻓﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‬ боадолатона‫ﺑﺎﻋﺪاﻟﺘﺎﻧﻪ‬
бофтан‫ﺑﺎﻓﺘﻦ‬ боадолатї‫ﺑﺎﻋﺪاﻟﺘﻲ‬
бофтанї‫ﺑﺎﻓﺘﻨﻲ‬ боиззат‫ﺑﺎﻋﺰت‬
бофтаI‫ﺑﺎﻓﺘﻪ‬ боисмат‫ﺑﺎﻋﺼﻤﺖ‬
бофтаII‫ﺑﺎﻓﺘﻪ‬ боисматї‫ﺑﺎﻋﺼﻤﺘﻲ‬
бофташинос‫ﺑﺎﻓﺘﻪﺷﻨﺎس‬ боазм‫ﺑﺎﻋﻈﻢ‬
бофташиносї‫ﺑﺎﻓﺘﻪﺷﻨﺎﺳﻲ‬ боазамат‫ﺑﺎﻋﻈﻤﺖ‬
бофдум‫ﺑﺎﻓﺪم‬ боиффат‫ﺑﺎﻋﻔﺖ‬
бофар(р)‫ﺑﺎﻓﺮ‬ боиффатї‫ﺑﺎﻋﻔﺘﻲ‬
бофаросат‫ﺑﺎﻓﺮاﺳﺖ‬ боаќл‫ﺑﺎﻋﻘﻞ‬
бофаросатї‫ﺑﺎﻓﺮاﺳﺘﻲ‬ боаќлона‫ﺑﺎﻋﻘﻼﻧﻪ‬
бофароѓат‫ﺑﺎﻓﺮاﻏﺖ‬ боаќлак‫ﺑﺎﻋﻘﻠﻚ‬
бофарњанг‫ﺑﺎﻓﺮﻫﻨﮓ‬ боаќлї‫ﺑﺎﻋﻘﻠﻲ‬
бофарњангї‫ﺑﺎﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ боѓ‫ﺑﺎغ‬
бофзан‫ﺑﺎﻓﺰن‬ боѓот‫ﺑﺎﻏﺎت‬
бофасоњат‫ﺑﺎﻓﺼﺎﺣﺖ‬ боѓбон‫ﺑﺎﻏﺒﺎن‬
бофазл‫ﺑﺎﻓﻀﻞ‬ боѓбонї‫ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﻲ‬
бофазилат‫ﺑﺎﻓﻀﻴﻠﺖ‬ боѓбанд‫ﺑﺎﻏﺒﻨﺪ‬
бофатонат‫ﺑﺎﻓﻄﺎﻧﺖ‬ боѓпарвар‫ﺑﺎﻏﭙﺮور‬
бофандагї‫ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ‬ боѓпарварї‫ﺑﺎﻏﭙﺮوري‬
бофанда‫ﺑﺎﻓﻨﺪه‬ боѓперо(й)(‫ﺑﺎﻏﭙﻴﺮا)ي‬
бофа‫ﺑﺎﻓﻪ‬ боѓча‫ﺑﺎﻏﭽﻪ‬
бофањм‫ﺑﺎﻓﻬﻢ‬ боѓчадор‫ﺑﺎﻏﭽﻪدار‬
бофидан‫ﺑﺎﻓﻴﺪن‬ боѓдор‫ﺑﺎﻏﺪار‬
биофизика‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻪ‬Ĥ‫ﺑِﺌ‬ боѓдорї‫ﺑﺎﻏﺪاري‬
биофизикї‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬Ĥ‫ﺑِﺌ‬ боѓараз‫ﺑﺎﻏﺮض‬
бофайз‫ﺑﺎﻓﻴﺾ‬ боѓаразона‫ﺑﺎﻏﺮﺿﺎﻧﻪ‬
боќудрат‫ﺑﺎﻗﺪرت‬ боѓурур‫ﺑﺎﻏﺮور‬
боќудратї‫ﺑﺎﻗﺪرﺗﻲ‬ боѓсоз‫ﺑﺎﻏﺴﺎز‬
боќувват‫ت‬‫ﺑﺎﻗﻮ‬ боѓсозї‫ﺑﺎﻏﺴﺎزي‬
боќувватї‫ﺗﻲ‬‫ﺑﺎﻗﻮ‬ боѓистон‫ﺑﺎﻏﺴﺘﺎن‬
боќї‫ﺑﺎﻗﻲ‬ боѓшањр‫ﺑﺎغﺷﻬﺮ‬
боќидор‫ﺑﺎﻗﻲدار‬ боѓкор‫ﺑﺎﻏﻜﺎر‬
боќимонда‫ﺑﺎﻗﻲﻣﺎﻧﺪه‬ боѓкўчї‫ﺑﺎﻏﻜﻮﭼﻲ‬
бок‫ﺑﺎك‬ боѓулѓула‫ﺑﺎﻏﻠﻐﻠﻪ‬
бокирагї‫ﺑﺎﻛﺮﮔﻲ‬ боѓунда‫ﺑﺎﻏﻨﺪه‬
бокира‫ﺑﺎﻛﺮه‬ боѓнишин‫ﺑﺎﻏﻨﺸﻴﻦ‬
бокурра‫ﺑﺎﻛﺮّه‬ боѓї‫ﺑﺎﻏﻲ‬
бокарруфар‫ﺑﺎﻛﺮّوﻓﺮ‬ боѓайратона‫ﺑﺎﻏﻴﺮﺗﺎﻧﻪ‬
бокс‫ﺑﺎﻛﺲ‬ боѓайратї‫ﺑﺎﻏﻴﺮﺗﻲ‬
биосеноз‫ﺳﻴﻨﺎز‬Ĥِ‫ﺑ‬ бозї‫ﺑﺎزي‬
бош‫ﺑﺎش‬ бозёбї‫ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ‬
бош‫ﺑﺎش‬ бозёфт‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ‬
бошитоб‫ﺑﺎﺷﺘﺎب‬ бозёфтан‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻦ‬
бошуљоат‫ﺑﺎﺷﺠﺎﻋﺖ‬ бозёфта‫ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻪ‬
бошад‫ﺑﺎﺷﺪ‬ бозича‫ﺑﺎزﻳﭽﻪ‬
бошиддат‫ﺑﺎﺷﺪت‬ бозичафурўш‫ﺑﺎزﻳﭽﻪﻓﺮوش‬
бошарофат‫ﺑﺎﺷﺮاﻓﺖ‬ бозичафурўшї‫ﺑﺎزﻳﭽﻪﻓﺮوﺷﻲ‬
бошараф‫ﺑﺎﺷﺮف‬ бозидан‫ﺑﺎزﻳﺪن‬
бошарафона‫ﺑﺎﺷﺮﻓﺎﻧﻪ‬ бозидењ‫ﺑﺎزيده‬
бошарафї‫ﺑﺎﺷﺮﻓﻲ‬ бозигоњ‫ﺑﺎزيﮔﺎه‬
бошиш‫ﺑﺎﺷﺶ‬ бозигар‫ﺑﺎزﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺸﮕﺎه‬//‫ﺑﺎﺷﺸﮕﻪ‬ бозигардон‫ﺑﺎزيﮔﺮدان‬
бошишгањ//бошишгоњ бозигардонї‫ﺑﺎزيﮔﺮداﻧﻲ‬
бошуур‫ﺑﺎﺷﻌﻮر‬ бозигарї‫ﺑﺎزيﮔﺮي‬
бошуурона‫ﺑﺎﺷﻌﻮراﻧﻪ‬ бозигўш‫ﺑﺎزيﮔﻮش‬
бошуурї‫ﺑﺎﺷﻌﻮري‬ бозин‫ﺑﺎزﻳﻦ‬
бошафќат‫ﺑﺎﺷﻔﻘﺖ‬ бож‫ﺑﺎژ‬
бошќирд‫ﺑﺎﺷﻘﺮد‬ бождор‫ﺑﺎژدار‬
бошќирдї‫ﺑﺎﺷﻘﺮدي‬ божситон‫ﺑﺎژﺳﺘﺎن‬
бошукўњ‫ﺑﺎﺷﻜﻮه‬ божгоњ‫ﺑﺎژﮔﺎه‬
бошгоњї‫ﺑﺎﺷﮕﺎﻫﻲ‬ божгуна‫ﺑﺎژﮔﻮﻧﻪ‬
бошгањ//бошгоњ‫ﺑﺎﺷﮕﺎه‬//‫ﺑﺎﺷﮕﻪ‬ баъсII//бос‫ﺑﺎس‬//‫ﺑﺄس‬
бошанда‫ﺑﺎﺷﻨﺪه‬ бостон‫ﺑﺎﺳﺘﺎن‬
бошанг‫ﺑﺎﺷﻨﮓ‬ бостонгарої‫ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﮕﺮاﻳﻲ‬
бошавќ‫ﺑﺎﺷﻮق‬ бостоншинос‫ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﺸﻨﺎس‬
бошавкат‫ﺑﺎﺷﻮﻛﺖ‬ бостоншиносї‫ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ‬
бошаI‫ﺑﺎﺷﻪ‬ бостонї‫ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ‬
бошаII‫ﺑﺎﺷﻪ‬ бостурма‫ﺑﺎﺳﺘﺮﻣﻪ‬
бошањомат‫ﺑﺎﺷﻬﺎﻣﺖ‬ босахо‫ﺑﺎﺳﺨﺎ‬
бошидан‫ﺑﺎﺷﻴﺪن‬ босаховат‫ﺑﺎﺳﺨﺎوت‬
бошида‫ﺑﺎﺷﻴﺪه‬ босариштагї‫ﺑﺎﺳﺮﺷﺘﮕﻲ‬
босабр‫ﺑﺎﺻﺒﺮ‬ босаришта‫ﺑﺎﺳﺮﺷﺘﻪ‬
босаброна‫ﺑﺎﺻﺒﺮاﻧﻪ‬ босуръат‫ﺑﺎﺳﺮﻋﺖ‬
босабрї‫ﺑﺎﺻﺒﺮي‬ босаодат‫ﺑﺎﺳﻌﺎدت‬
босадоќат‫ﺑﺎﺻﺪاﻗﺖ‬ босаодатї‫ﺑﺎﺳﻌﺎدﺗﻲ‬
босир‫ﺑﺎﺻﺮ‬ биосфера‫ﺳﻔﻴﺮه‬Ĥِ‫ﺑ‬
босарфа‫ﺑﺎﺻﺮﻓﻪ‬ босиќ‫ﺑﺎﺳﻖ‬
босира‫ﺑﺎﺻﺮه‬ босќоќ‫ﺑﺎﺳﻘﺎق‬
босафо‫ﺑﺎﺻﻔﺎ‬ босќон‫ﺑﺎﺳﻘﺎن‬
босифат‫ﺑﺎﺻﻔﺖ‬ бослиќ‫ﺑﺎﺳﻠﻴﻖ‬
босалобат‫ﺑﺎﺻﻼﺑﺖ‬ босалиќа‫ﺑﺎﺳﻠﻴﻘﻪ‬
босалобатї‫ﺑﺎﺻﻼﺑﺘﻲ‬ босмачї‫ﺑﺎﺳﻤﭽﻲ‬
босавлат‫ﺑﺎﺻﻮﻟﺖ‬ босмачигарї‫ﺑﺎﺳﻤﭽﻴﮕﺮي‬
бозарба‫ﺑﺎﺿﺮﺑﻪ‬ босмачигї‫ﺑﺎﺳﻤﭽﻴﮕﻲ‬
ботароват‫ﺑﺎﻃﺮاوت‬ босма‫ﺑﺎﺳﻤﻪ‬
ботил‫ﺑﺎﻃﻞ‬ босавод‫ﺑﺎﺳﻮاد‬
ботин‫ﺑﺎﻃﻦ‬ босаводона‫ﺑﺎﺳﻮاداﻧﻪ‬
ботинсиёњ‫ﺑﺎﻃﻨﺴﻴﺎه‬ босаводї‫ﺑﺎﺳﻮادي‬
ботинанً‫ﺑﺎﻃﻨﺎ‬ босур‫ﺑﺎﺳﻮر‬
ботинбин‫ﺑﺎﻃﻦﺑﻴﻦ‬ босиёсат‫ﺑﺎﺳﻴﺎﺳﺖ‬
 – 725 –
бонишот‫ﺑﺎﻧﺸﺎط‬ бомI‫ﺑﺎم‬ болонишин‫ﺑﺎﻻﻧﺸﻴﻦ‬ боксчї‫ﺑﺎﻛﺴﭽﻲ‬
бонизом‫ﺑﺎﻧﻈﺎم‬ бомII‫ﺑﺎم‬ болонишинї‫ﺑﺎﻻﻧﺸﻴﻨﻲ‬ боксит‫ﺑﺎﻛﺴﻴﺖ‬
бонеъмат‫ﺑﺎﻧﻌﻤﺖ‬ бомб‫ﺑﺎﻣﺐ‬ болой‫ﺑﺎﻻي‬ бокситдор‫ﺑﺎﻛﺴﻴﺖدار‬
бонафосат‫ﺑﺎﻧﻔﺎﺳﺖ‬ бомба‫ﺑﺎﻣﺒﻪ‬ болоїI‫ﺑﺎﻻﻳﻲ‬ бокифоят‫ﺑﺎﻛﻔﺎﻳﺖ‬
бонуфуз‫ﺑﺎﻧﻔﻮذ‬ бомбаандоз‫ﺑﺎﻣﺒﻪاﻧﺪاز‬ болоїII‫ﺑﺎﻻﻳﻲ‬ бокалла‫ﺑﺎﻛﻠّﻪ‬
бонк‫ﺑﺎﻧﻚ‬ бомбаандозї‫ﺑﺎﻣﺒﻪاﻧﺪازي‬ болоињам‫ﺑﺎﻻيﻫﻢ‬ бокура‫ﺑﺎﻛﺮه‬
бонкдор‫ﺑﺎﻧﻜﺪار‬ бомбаборон‫ﺑﺎﻣﺒﻪﺑﺎران‬ билљумла‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ‬ бокї‫ﺑﺎﻛﻲ‬
бонкдорї‫ﺑﺎﻧﻜﺪاري‬ бомбапарто‫ﺑﺎﻣﺒﻪﭘﺮﺗﺎ‬ билхос(с)а‫ﺑﺎﻟﺨﺎﺻﻪ‬ болI‫ﺑﺎل‬
бионика‫ﻧﻜﻪ‬Ĥ‫ﺑﺌ‬ бомбапартої‫ﺑﺎﻣﺒﻪﭘﺮﺗﺎﻳﻲ‬ болдор‫ﺑﺎﻟﺪار‬ бол‫ﺑﺎل‬
бонка‫ﺑﺎﻧﻜﻪ‬ бомпўш‫ﺑﺎمﭘﻮش‬ биззот‫ﺑﺎﻟﺬات‬ болII‫ﺑﺎل‬
бонкї‫ﺑﺎﻧﻜﻲ‬ бомпўшї‫ﺑﺎمﭘﻮﺷﻲ‬ болаззат‫ﺑﺎﻟﺬت‬ болоI‫ﺑﺎﻻ‬
бонг‫ﺑﺎﻧﮓ‬ бомдор‫ﺑﺎﻣﺪار‬ болаззатї‫ﺑﺎﻟﺬﺗﻲ‬ болобардор‫ﺑﺎﻻﺑﺮدار‬
бону‫ﺑﺎﻧﻮ‬ боматонат‫ﺑﺎﻣﺘﺎﻧﺖ‬ болзанон‫ﺑﺎﻟﺰﻧﺎن‬ болоII//болої‫ﺑﺎﻻﺋﻲ‬//‫ﺑﺎﻻ‬
бонаво‫ﺑﺎﻧﻮا‬ бомча‫ﺑﺎﻣﭽﻪ‬ болсурх‫ﺑﺎﻟﺴﺮخ‬ болоиќутбї‫ﺑﺎﻻيﻗﻄﺒﻲ‬
бонїI‫ﺑﺎﻧﻲ‬ бомуњаббат‫ﺖ‬‫ﺑﺎﻣﺤﺒ‬ болиш‫ﺑﺎﻟﺶ‬ болооб‫ﺑﺎﻻآب‬
бонїII‫ﺑﺎﻧﻲ‬ бомдод‫ﺑﺎﻣﺪاد‬ болиш(т)‫ﺑﺎﻟﺸﺖ‬//‫ﺑﺎﻟﺶ‬ болобар‫ﺑﺎﻻﺑﺮ‬
баовозмонї‫وازﻣﺎﻧﻲ‬Ĥ‫ﺑ‬ бомдодон‫ﺑﺎﻣﺪادان‬ болиштча‫ﺑﺎﻟﺸﺘﭽﻪ‬ болобарої‫ﺑﺎﻻﺑﺮاﺋﻲ‬
бовиљдон‫ﺑﺎوﺟﺪان‬ бомдодї‫ﺑﺎﻣﺪادي‬ болиштак‫ﺑﺎﻟﺸﺘﻚ‬ болобардорї‫ﺑﺎﻻﺑﺮداري‬
бовиљдонона‫ﺑﺎوﺟﺪاﻧﺎﻧﻪ‬ бомаданият‫ﺑﺎﻣﺪﻧﻴﺖ‬ болшикаста‫ﺑﺎﻟﺸﻜﺴﺘﻪ‬ болобаланд‫ﺑﺎﻻﺑﻠﻨﺪ‬
бовиљдонї‫ﺑﺎوﺟﺪاﻧﻲ‬ бомаданиятї‫ﺑﺎﻣﺪﻧﻴﺘﻲ‬ болшевизм‫ﺑﺎﻟﺸﻴﻮﻳﺰم‬ болобаландї‫ﺑﺎﻻﺑﻠﻨﺪي‬
бовар‫ﺑﺎور‬ бомзад‫ﺑﺎمزد‬ болшевик‫ﺑﺎﻟﺸﻴﻮﻳﻚ‬ болопур‫ﺑﺎﻻﭘﺮ‬
бовархат‫ﺑﺎورﺧﻂ‬ бомузд‫ﺑﺎﻣﺰد‬ болшевикї‫ﺑﺎﻟﺸﻴﻮﻳﻜﻲ‬ болопўш‫ﺑﺎﻻﭘﻮش‬
боваркунанда‫ﺑﺎورﻛﻨﻨﺪه‬ бомаза‫ﺑﺎﻣﺰه‬ биззарурат‫ﺑﺎﻟﻀﺮورت‬ болопўшак‫ﺑﺎﻻﭘﻮﺷﻚ‬
боварї‫ﺑﺎوري‬ бомаслак‫ﺑﺎﻣﺴﻠﻚ‬ болатофат‫ﺑﺎﻟﻄﺎﻓﺖ‬ болопўшида‫ﺑﺎﻻﭘﻮﺷﻴﺪه‬
боварибахш‫ﺑﺎوري ﺑﺨﺶ‬ бомашаќќат‫ﺑﺎﻣﺸﻘّﺖ‬ билъакс‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ болохона‫ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪ‬
боваринок‫ﺑﺎورﻳﻨﺎك‬ бомашаќќатї‫ﺑﺎﻣﺸﻘّﺘﻲ‬ болиѓ‫ﺑﺎﻟﻎ‬ болохонадор‫ﺑﺎﻻﺧﺎﻧﻪدار‬
бовафо‫ﺑﺎوﻓﺎ‬ бомаслињат‫ﺑﺎﻣﺼﻠﺤﺖ‬ болуѓ‫ﺑﺎﻟﻎ‬ билохира‫ﺑﺎﻵﺧﺮه‬
бовафої‫ﺑﺎوﻓﺎﺋﻲ‬ бомаърифат‫ﺑﺎﻣﻌﺮﻓﺖ‬ болѓача‫ﺑﺎﻟﻐﭽﻪ‬ болод‫ﺑﺎﻻد‬
бовиќор‫ﺑﺎوﻗﺎر‬ бомаърифатї‫ﺑﺎﻣﻌﺮﻓﺘﻲ‬ болиѓдил‫ﺑﺎﻟﻎدل‬ болодор‫ﺑﺎﻻدار‬
бовиќорона‫ﺑﺎوﻗﺎراﻧﻪ‬ бомаълумот‫ﺑﺎﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬ болиѓдавлат‫ﺑﺎﻟﻎدوﻟﺖ‬ болодароз‫ﺑﺎﻻدراز‬
бовиќорї‫ﺑﺎوﻗﺎري‬ бомаънї‫ﺑﺎﻣﻌﻨﻲ‬ болиѓназар‫ﺑﺎﻟﻎﻧﻈﺮ‬ болодараља‫ﺑﺎﻻدرﺟﻪ‬
боњ‫ﺑﺎه‬ бомаѓз‫ﺑﺎﻣﻐﺰ‬ болѓа‫ﺑﺎﻟﻐﻪ‬ болодарї‫ﺑﺎﻻدري‬
боњтур//бањтур‫ﺑﺎﻫﺘﻮر‬ бомкўба(к)(‫ﺑﺎمﻛﻮﺑﻪ)ك‬ билфарз‫ﺑﺎﻟﻔﺮض‬ болодаст‫ﺑﺎﻻدﺳﺖ‬
боњадаф‫ﺑﺎﻫﺪف‬ бомгоњ‫ﺑﺎﻣﮕﺎه‬ билфеъл‫ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‬ болодастї‫ﺑﺎﻻدﺳﺘﻲ‬
боњир‫ﺑﺎﻫﺮ‬ бомгўша‫ﺑﺎﻣﮕﻮﺷﻪ‬ билфавр‫ﺑﺎﻟﻔﻮر‬ болор‫ﺑﺎﻻر‬
боњиммат‫ﺑﺎﻫﻤﺖ‬ бомалоњат‫ﺑﺎﻣﻼﺣﺖ‬ билќувва‫ه‬‫ﺑﺎﻟﻘﻮ‬ болоравї‫ﺑﺎﻻروي‬
боњимматї‫ﺑﺎﻫﻤﺘﻲ‬ бомулоњизагї‫ﺑﺎﻣﻼﺣﻈﮕﻲ‬ билкулл‫ﺑﺎﻟﻜﻞ‬ болорї‫ﺑﺎﻻري‬
боњамзид//бањамзид‫ﺑﺎﻫﻤﻀﺪ‬ бомулоњиза‫ﺑﺎﻣﻼﺣﻈﻪ‬ биллањ‫ﺑﺎﷲ‬ болосохт‫ﺑﺎﻻﺳﺎﺧﺖ‬
боњунар‫ﺑﺎﻫﻨﺮ‬ боманиш‫ﺑﺎﻣﻨﺶ‬ билмарра‫ﺑﺎﻟﻤﺮّه‬ болосанг‫ﺑﺎﻻﺳﻨﮓ‬
боњу‫ﺑﺎﻫﻮ‬ бомантиќ‫ﺑﺎﻣﻨﻄﻖ‬ билмуояна‫ﺑﺎﻟﻤﻌﺎﻳﻨﻪ‬ болафшон‫ﺑﺎلاﻓﺸﺎن‬
боњаво‫ﺑﺎﻫﻮا‬ бомуваффаќият‫ﺑﺎﻣﻮﻓﻘﻴﺖ‬ боланда‫ﺑﺎﻟﻨﺪه‬ болафшонї‫ﺑﺎلاﻓﺸﺎﻧﻲ‬
боњуш‫ﺑﺎﻫﻮش‬ бомањорат‫ﺑﺎﻣﻬﺎر‬ болуI‫ﺑﺎﻟﻮ‬ болокорї‫ﺑﺎﻻﻛﺎري‬
боњушї‫ﺑﺎﻫﻮﺷﻲ‬ бомењр‫ﺑﺎﻣﻬﺮ‬ болуII‫ﺑﺎﻟﻮ‬ болокушод(а)(‫ﺑﺎﻻﻛﺸﺎد)ه‬
боњайбат‫ﺑﺎﻫﻴﺒﺖ‬ баумед‫ﺑﺎﻣﻴﺪ‬ болвоя‫ﺑﺎﻟﻮاﻳﻪ‬ болокўча‫ﺑﺎﻻﻛﻮﭼﻪ‬
бойI‫ﺑﺎي‬ бонI‫ﺑﺎن‬ болуа‫ﺑﺎﻟﻮﻋﻪ‬ биолог‫ﻻگ‬Ĥ‫ﺑِﺌ‬
бойII‫ﺑﺎي‬ бонII‫ﺑﺎن‬ болаёќат‫ﺑﺎﻟﻴﺎﻗﺖ‬ бологузар‫ﺑﺎﻻﮔﺬر‬
бойдињанда‫ﺑﺎﻳﺪﻫﻨﺪه‬ баандом‫ﺑﺎﻧﺪام‬ болаёќатї‫ﺑﺎﻟﻴﺎﻗﺘﻲ‬ бологарав‫ﺑﺎﻻﮔﺮو‬
бойзан‫ﺑﺎﻳﺰن‬ баандешагї‫ﺑﺎﻧﺪﻳﺸﮕﻲ‬ болид‫ﺑﺎﻟﻴﺪ‬