АКАДЕМ ИЯ И ФАНХОИ РСС ТОЧИКИСТОН

ИНСТИТУТИ ШАРКДНИНОСЙ

ША х Р и Ё Р
(БА РГУ ЗИ ДА И АШ ЪОР)

Гирдоварандагон: F. Кодиров, М. Муллоаххадов

* **4, •
Мухаррири масъул: К. Айнй *

Нашриётн «Довшп»
Д у ш а н б е — 1963
 Шахриёр. (Баргузидаи ашъор). Гирдоварандагон: F. К,о-
диров, М. Муллоахмадов. Душанбе*: «Дониш», 1983, сах. 212.
Мухаммадхусайни Ш ахриёр аз зумраи он шоирони номии
муосири Эрон аст, ки бехтарин анъанаву суннатхои назми
овозадори халкхои форсизабонро идома дода, хамчунин ба
’ такозои асри XX— замони кашфиётхои бузургу прогресси
илму фан асархои шоиста офаридаанд.
Умед аст, ки гулчини осори рангину бои ин устоди мум-
този сухан, ки бори аввал дар шакли мачм^а ба хонандагони
точик пешкаш мешавад, завки дустдорони назми форсиро-
шодоб хохад кард.
Та^ризкунандагон: Ф. Н а ч м о н о в — номзади илми фи­
лология, доценти УДТ С. С и д д и к о в — номзади илми
филология, ходими калони илмй.

II[4603020000 — 045 ЙА— gj g . Издательство «Дониш», 1983 г.

М 502 -83 ^
Бо кдрори Совети тахририяву нашрияи
Академиям фанхои
РСС Точикистон чоп мешавад

,, „ Г<РП^яДиття^ТнЕг и ппин Кадыров,

Г& Я б Л И О I ^Уллоахмадов
ЦХРИЯР
1 ни*. -------- А
•л Избранные стихи
* П ч 4НСТИ-Г языке)
— p a r . Камол Айни

Мух;аррири нашриёт 3. И. О ч и л о в а
Мухаррири техникй В. Н. Щ е м е л и н и н а
Рассом Р. А б д у р а з з о к о в
Мусавдех Л. О ч и л о в а
ИБ 520.

Ба матбаа 24. VI. 1982 с. супорида шуд. Ба чо-

паш 03.11.1982 с. имзо шуд. КЛ 00805. Формати
60X847i6. Когази тип. № 2. Гарнитураи адабй.
Чопи баланд. Чузъи тахминию адсобй 12,32.
Чузъи ранг^о-нусхаи чолшуда 12,507. Чузъи наш-
рию хисобй 13,0. Адади нашр 2730. Супори-
ши 1143. Нархаш 2 сум.
Нашриёт ва ^лхонаи «Дониш», Душанбе, 29,
куч. Айнй, 121, бинои 2.
 Фалак гу, бо ман ин номардиву номардумй бас кун,
Ки ман султони ишцу шауриёри шеъри Эронам.
(Ш а %р и ё р)

МУХДММ АДХ.У С А Й Н И Ш АХ.РИЁР

Шахриёр аз чумлаи шоирони тавоно ва суханпардозони

номдори Эрони муосир мебошад. Зиёда аз ним карн аст, ки
ашъори зебои вай дар кишваращ даст ба даст, мегардад ва
нусхахои шеъри уро мардум ба расми ёдгор ва армурон ба
якдигар мефиристоданд.
Чомеаи шеършиНоси Эрон, чй муътакидони шеъри кадим
ва чй тарафдорони «шеъри нав» шеваи каломи шоирро ме-
писанданд. Масалан мунаккиди сахтгир А. Дастрайб нами
Шахриёрро дар радифи бузургтарин устодони шеъру адаби
муосири Эрон монанди М. Бахор, Эрач Мирзо, Ишкй, Орифи
Казвинй, Фаррухии Яздй ва Парвини Эътисомй ёд мекунад.*
Дар олами шеъру шоирй низ макоми шоирро бисьёр азиз ва
махбуб медонанд ва уро бо эхтиром «устод» мехонанд. Байт-
хои зерини шоири маъруф Ядуллои Аминй (Мафтун) гувохк
хамин эхсосоти самимй нисбат ба шоир мебошад;
Эй миёни базми дилхо шамъи сузон, Шахриёр, .
Охирин султони мулки майфурушон, Шахриёр.
Рамгусори мардуми хасраткаши даврочи мо,
Тарчумони рухи гунги дардмандон, Шахриёр.
Дар мухити сарди имрузй, ки дилхо мурда аст,
Нури хуршедаст дар фасли зимистои Шахриёр.
Аввалин устоди шеъру охирин султони иищ,
Хар кучо номи ту дар 0 F03y поён, Шахриёр.

Хамин кабули завки умум ва макоми баланди шоир дар

шеъри муосири форсй мебошад, ки омузишгохе дар Табрез
ба номи вай номгузорй шуда, рузи 16 исфандмохи хар сол
(7 ё 8 март) ба унвони «рузи Шахриёр» дар зодгохаш чашн
гирифта мешавад.
Омили ин шухрати босазо танхо лутф ва табъи файзбо-
ри шоир аст, ки худи у низ бо камоли ифтихор дар ашъораш
ба он ишора кардааст:
Май аз савомеи кохи рафеи маърифатам,
Ки дар мукобили он осмон кунад таъзим...

'А . Д а с т р а й б . Нимо Юшич (накд ва баррасй). Техрон, 1351,

с. 98.
'3
 Ба шахриёрии мулки сухан бараидам ном,
Барой хотири лутфи калому табъи салим.

Хонандагони советй бо ном ва зчодиёти Шахриёр дер боз

ошно дастанд. Намунадои ашъори у ба забондои русй ва
озарбойчонй бордо ба чоп расидааст. Чанд сол пеш осори
мунтахаби шоир дар Боку интишор ёфт, ки вай манзумадои
«Хайдарбобо», «Афсонаи шаб», «Эй вой модарам» ва дигар
осори мутафаррикаи шоирро дар бар мегирад. Шудрати
Шадриёр дар Точикистон асосан бо воситаи газалдояш падн
гардидааст. Баъзе намунадои ашъораш аз он чумла достони
«Кадрамонони Сталинград» садифадои мачмуа ва рузнома-
ву мачаллоти мухталифро оростаанд ва аз тарафи хонан­
дагони шеърдусти точик бахои баЛанд гирифтаанд. Илова
бар ин газалдои «Холо чаро?», «Як шаб бо Камар», «Таро-
наи човидон», «ёди Шадёр» ва амсоли он дар миёни до-
физони республикаи мо шудрати босазое доранд.

* * *

Сайид Мудаммаддусайн Бедчати Табрезй, мутахаллис ба

Шадриёр соли 1906 дар Табрез ба дуньё омадааст. Падараш
Хочй Мирокои Хушкинобй аз мардони фозил ва хушнави-
сони замони худ буд. Айёми кудакии шоир дар зодгодаш ва
дедоти атрофи он, аз он чумла Хушкиноб, ки ачдодони вай
аслан аз он чо будаанд, гузаштааст. У тадсилоти ибтидой ва
мйёнаро дар назди падар ва мактабдои миёнаи Табрез огоз
карда, сипае ба Тедрон омада тадсилоти мйёнаро дар мад-
расаи «Дорулфунун» ба поён расондааст. Пас аз он ба мал-
расаи тиббй дохил мешавад вале ба далели норохати хаёл
ва пешомаддои дигари шахей тадсилро аз соли охир, яъне
аз соли панчум рахо мекунад. Баъддо дам Шадриёр, ба саъю
кушишдои дустон ва хешовандонаш нигод накарда, дигар
ба касби интихобкардааш рагбате нишон намедихад ва соли
1932,вориди хидмати давлат мешавад.
Чанд сол дар шахрхои Нишопуру Машдад вазифадои гу- |
яогуни идоравиро анчом дода, соли 1937 ба Тедрон барме-
гардад ва дар банки кашоварзй ба вазифаи дисобдор ба кор
дохил мешавад. Харчанд худи шоир дар яке аз маснавидояш
<ба корхои идоравию хисоб майлу рагбат надоштанашро j
таъкид намуда.
4
 Хидмати ман идора рафтан нест,
Му хм али2 гуфтану шунуфтан нест.
Ман ба кори хисоб мард наям,
Балки бо ин хисоб мурданиям

мегуяд, вале мачбур буд барои таъмини маишат солкой зиёд

ба ин гуна кордо машрул гардад. Баъди як муддати кутохи
икомат дар Тедрон шоир аз тандой ва норохатихри зиндагй
ба танг омада, ба диёри худ меравад ва солхои зиёд дар он
но мемонад ва доло бо оилааш дар он до мисли бисьёре
аз хунармандони он диёр хаёти факиронае ба cap мебарад.
Байти зерин шохдди ин вокеияти талх аст:
Маро сармоя табъе буд в-он хам
Ки дар ин чомеа кимат надорад.
Чунон дар захматам аз зиндагонй,
Ки мурдан пеши ман заадат надорад. /

Шахриёр забонх^и арабй ва франсавиро хуб медонад, ва

дар навохтани сетор устод аст. Бинобар ин шеъраш бо муси-
к,й пайванди ногусастанй дорад. Ба кавли; худи шоир:
Шархи шурангези инщи Шахриёр,
Дар разал мепечаду сими сетор.

Шахриёр бисьёр чавон ба шеъргуй шуруъ кардааст. Ав-

вал дар шеър «Бехдат» тахаллус мекардааст. Вале баъдтар
ба максади интихоби тахаллус дубор аз*девони Х^офиз фол
мегирад ва байтной зерин дучор мешаванд:
Дав ом и умру мулки у бихох аз .лутфи хак, эй дил,
Ки чарх ин сиккаи давлат ба номи шачриёрон зад.

$3:
Рами рарибию рурбат чу бар наметобам,
Ба шахри худ раваму шахриёри худ бошам.

Онгох тахаллусашро ба «Шахриёр», ки дар байтхои маз-

кур и Х,офиз чой дораид иваз меиамояд ва бо ин ном хам
дар адабиёти Эрон шухрат меёбад. Ба ин муносибат худи у
чунин мегуяд:

2 Мухмалй — бехуда.
5
 Гадои Хоча будам дар азал худ шахриёрам хонд,
Чи чои он ки Шерозам бихонад Х,офизи сонй.

Аввалин мачмуаи ашъори Шахриёр соли 1928 бо сарсу-

хани Маликушшуаро Бахор, Саид Нафисй ва Пажмони Бах-
тиёрй ба табъ расидааст. Шоири бузург ва олими дакиксанч
аз мутолааи ашъори шоири чавон ба вачд омада, уро «на
танхо ифтихори Эрон, балки ифтихори олами шарк,»3 мешу-
морад ва ба ояндаи дурахшони вай умедхои калон изхор
менамояд. Пас аз чанде манзумаи «Рухи Парвона», дар ва-
фоти хунарпешаи машхури Эрон чоп мешавад ва шухрати
уро бештар мегардонад. СОли 1952 мачмуаи нави осори шоир,
ки асосан газалиёту китъахои уро дар бар мегирад, дар ду
чилд нашр мегардад.
Зимнан бояд . кайд кард, ки ' Шахриёр монанди тамоми
хунармандони бузург сахттарин ва берахмтарин мунаккиди
осори худ мебошад. Яке аз дустони наздик ва хамкорони
шоир Мухаммади. Зухарй менависад, ки хар гох, ки мухли-
сон в а алокамандони ашъораш аз у хохиш мекарданд, ки
девонашро ба чоп расонад вай дар чавоб мегуфт: «Х,ануз
зуд аст, ки ман ба чопи Девон бипардозам. Ашъоре, ки гуф- I
таам хуб дорад, бад хам дорад. Хамаи ннхо мухточи раси- |
дагй ва мурури мучаддад аст. Бояд бимонад, бояд он чи ко-
бил ва нокобил аст аз якдигар тафкик шавад. Хеле шеър |
мегуянд ва хеле шеър чоп мекунад. Шоир ва нависандае .]
эхтироми худро маръй медорад, ки барои хонандааш хам
эхтироме коил шавад»....4
Нихоят соли 1967 бо исрору кушишхои зиёд ба дустонаш
муяссар мегардад, ки ашъори пароканди уро гирд оварда,
куллиёти уро дар ду чилд ба табъ расонанд. Ин куллиёт, ки
бо тасхехи худи шоир чоп шудааст, мавридй истикболи гар-
ми хонандагон карор гирифта, чандин маротиба аст, ки
такроран интишор меёбад. .
Баъзе мунаккидони Эрон Шахриёрро «яке аз охирин пос-
дорони шеъри асили форсй» ва ё ба кавли шоири муосир I
Мафтун «охирин султони мулки майфурушон» мешуморанд. 1
Дар хакикат хам агар мо чомаи фохири газалиёти зебо, за- I
бони суфта ва хушоханги осори уро дар колабхои расмии |
3 Куллиёти девони Шахриёр, китоби I, чопи саввум ч. I, Табрез,
1349, с. 4 (минбаъд: Куллиёти девон, китоби, са\.).
« М у х а м м а д и З у х а р й . Ниг.: Куллиёти девой, китоби I, с. 9.

6
шеъри кадими форсу точик ба назар гирем, хохем дид, ки
устод Шахриёр дар ин майдон аз шахриёрони вокеъй аст.
Вале бо вучуди ин азамат ва махорат дар шеъри кухан
Шахриёр аз пайравони мутаассиби ин сабки сухангуй нест.
Агар хар гох дар баёни афкораш дар колабхои шеъри кадим
махдудияте хис кунад, ки монеъаи парвози хаёлу андещаи
солим бошад, вай бебокона он садхоро мешиканд ва марому
максади худро дар муносибтарин шаклхои шеърии имруз,
ки аз кайду банди аруз озодтар хастанд, чо медихад. Лекин
ян шоири забардаст харгиз забони латифи шеър, коидахои
матлуби назми классикй ва охангу мусикии каломро фидои
хавову хаваси «навоварй» намекунад- ва ё фикру мазмуиеро
аз адабиёти Рарб, ки дар 20 — 25 соли охир дар фарханг ва
тамаддуни Эрон нуфузи бисьёре хосил карда буд, намегирад.
Балки ба дуньё аз дидгохи худ нигарисга сухан аз мухити
худ, аз мушохадот, эхсОсот ва тач,риба.\ои хаёти худ мегуяд
ва ин суханон харгиз аз чахони хаёлу завки табий берун
намераванд. Бинобарин, дар замоне, ки баъзе аз шоирони
•чавони муосир дар талоши навчуй гохо ашъоре месозанд, ки
бо табиати шеъри форсу-точик чандон созгорй надоранд, баъ­
зе намунахои осори Шахриёр нишондихандаи роху равиши
дурусти шеъри имрузи Эрон мебошад.
Чуноне ки ишора кардем Шахриёр такрибан дар тамоми
жанрхои маъмули классикй шеър 'эчод кардааст. Вале дар
миёни онхо газал мавкеи махсусе дорад. Шоир дар ин жанр
бисьёр тавоно аст. Дар миёни зиёда аз 360 разале, ки дар
куллиёташ дарч гардидааст, ашъори сусту носуфта нихоят
кам аст. Албатта, газалиёти шоир, дар солхои гуногун, зери
таъсири шароиту холатхои мухталиф эчод гардидаанд ва
табъан аз чихати арзиши адабй ва маънавй баробар нестанд.
Дар миёни онхо гохо газале ё абьёте низ дучор мешавад, ки
ба пояи ашъори зебои вай намерасанд ва худи шоир низ ба
он ишора кардааст. Вале микдори чунин абьёт нихоят кам
аст ва кирои бахсу гуфтугу намекунад.
Гузашта аз пухтагии фикру мазмун газалиёти Шахриёр
аз назари санъати шеърй низ комил мебошанд. Хеч гох Дар
вазну кофияи газалхояш навокисе ба назар намерасад ва ё
дар парвариши мазмун изхори нотавонй намекунад. Шах­
риёр муддате аз пайравони афкори тасаввуфй буда як силси*
ла газалу шеърхо дар ин замина сохтааст. Вале орифи гу-
шагир ва суфии пуштипо ба чахонзадае намешавад ва дере
яагузашта аз ин рох баргашта умри худро дар рохи шеъру
7
шоирй мебахшад. Дар баъзе разалхояш монанди «Рахти
сиёху бахти сафед», «Русиёхи хичоб», «Дам бизан, эй зан»,
«Иди хун» ва «Арбоби зимистон» шоир кушиш кардааст, ки
дар мавзуъхои озодии заной, ранчу дарди камбаралон, ва-
тандустй ва аз кабили он сухан гуяд. Чуноне ки маълум
аст, гунчонидани мавзуъхои ичтимой дар колаби мавзуни
разал, ки барои мазмунхои лирикй ва ишк.й омодатар аст,
кори басо мушкил буда диккат ва махорати фаровонеро ме-
хохад.
Шахриёр дар разалсарой аз пайравони Хофизи Шерозист,
ба тавре ки мегуяд:
Хар чб дорам, хама аз давлати Хофиз дорам.
Эътикод ва ихлоси шоир ба ин устоди бузурги сухан ба
андозаест, ки даххо шеър дар васфи у суруда, зиёда аз 100
разали вайро чавоб гуфтааст.
Яке аз хусусиятхои мухимми разалиёти шоир дар он аст,
ки онхо ба хаёти вай бисьёр вобаста мебошанд. Аксарияти
онхо алокамандона ба ин ё он лахзахои зиндагии шахсй ё
ичтимоии у суруда шудаанд. Чунон ки худи шоир мегуяд:
Дар шевани чанин га^и зодан тааммуле,
Пайдост матни нома зи унвони зиндагй.
Бинобар ин онхо хар тавре ки таъбир ва тафсир нагарданд,
ба зиндагонии шоир наздик хастанд. Хулоса разалиёти Шах­
риёр оинаи хаёт ва рузгори у буда, мероси арзандаест, ки
аз вай дар таърихи адабиёти Эрон човидона хохад монд.
Дар олами касидасарой Шахриёр чандон маъруф нест.
К,асида дар осори вай мавкеъи дуюмдарача дорад ва бисьёре
аз он дар мавзуъхои динй иншо гардидаанд. Забони каси-
дахояш равон ва фасех буда, микдори абьёташ нисбатан
камтар аст. Зебоии фикр ва бадеъият, ба акидахои мухак-
кикон, ба андозаи разалхояш дар касоидаш хам мавч меза-
над. '■
Яке аз шохкорихои заволнопазири Шахриёр достони
«Кахрамонони Сталинград» мебошад. Албатта дар ин бахси
мухтасар тахлил ва тавсифи манзарасозихо, кудрати тачас-
сум ва баёни шоир дар ин достон аз имкон берун аст. Бино-
барин дар ин чо мо танхо ба чанд нуктаи мухими он ишора
карда мегузарем.
Шахриёр аз набарди Сталинград як достони афсонавй
насохтааст. Тамоми ходисот ва руйдодхо хамон тавре ки
8
 дар амал вокеъ гашта буданд, тасвир шудааст. Калами муъ-
чизанигори шоир ин саднаро бо чунон мадорат ва ба андо-
зае ба х;акик;ати таърихй наздик тачассум кардааст, ки хо-
нанда тасаввур мекунад, ки шоир шахсан шох,ид ва иштирок-
кунандаи он вокеъа будааст. Масалан:
Шахсаворон селосо дар паи душман равон,
Рурриши фармондехон хар дам фузун, хар лахза беш.
Тонке аз кор уфтода, тупхову хамчунои
Пеш метозад, ки бошад, истодан куфри кеш,
Чун паланги захми он як дар бронкор5 рарки хун,
Дам ба дам рурришкунон, худ медихад фармон: Пеш!
Кист донй? Харду поро туп бурда афсаре.

Зимнан бояд гуфт, ки кудрати тафаккур ва хаёлпардозии

шоир бисьёр баланд аст. Аз руи гуводии яке аз дустонаш
вакте ки Шах;риёр манзумаи «Тах;ти Чамшед»-и худро дар
хузури чамоате мехонад, х;ама хаёл мекунанд, ки шоир ин
сохтмони таърихиро борх;о тамошо кардааст. Зеро мисра-
%ои: 1
Баъди ей карн сабоватсимост,
Сангхо сайк;аливу чехранамост

тасвири х;ак;ик;ии вазъи /кунунии бок,имондах;ой ин биност.

Вале чй чои тааччуб ва х;айрат буд вакте ки шунавандагон
мефахдоанд, ки шоир х;еч вакт тахти Чамшедро надидааст.
Дамин тавр х;ам вакте ки Шах;риёр шах;ри Сталинградро тас­
вир мекунад кас гумон мекунад, ки вай бо ин шахр ба хубй
ошност:
Ш ахри Охан, сарзамини кахрамонон, бо шукух,
Х алкасон Волга гирифта дар миёнаш чун нигин
С абзазорон cap кашида то ба домони уфук,
Беш азорон туфта чун махди шерон сахмгин,
Бурчу борухо ба сони посбонони абус,
Чашм дар рах хар яке аз гушае дорад камин,
Х ает гуй интизори фитнаву ш уру шаре.
Шоир нисбат ба Иттифоки Советй х;исси дустона ва эх;-
тироми бузурге дорад. У ин «кишвари пахдовари досу чак-
куш»-ро, сарзамини мардуми хуш бахт мешуморад ва ба би-
хишти афсонавй монанд мекунад.

5 Бронкар — зам бали тиббй.

9
 Бар сари амвочи туфони шабонгах А^риман,
Ногахон дуньёи хокй дид хандон чун бихишт,
Духтарони Украин дар киштзорон дода cap,
Бо суруди'досу чаккуш нагмаи урдибихишт...

Вале ин «бвдишти дуньёи хокй» барои душманонаш садм-

гин ва дандоншикан аст. Бинобар ин вакте ки горатгарони
гитлерй «Европаро фуру бурда» ба ин диёр по мениданд,
дар дар кадам бо мувдбилияти бе назири «мардуми, сарза-
мини озодагон» ру ба ру мешаванд: -
Аждахо дар сарзамини сахмгине мехазид,
В-он чи бо у ру ба ру дандоншикан, пархошчу.
У Урупоро ба осонй фуру балъида буд.
Лек ин чо бо чй душвори барад шах,ре фуру
Иштихои хар дам афзунтар ба худ бинад, вале
Лукмадои устухондор асту медаррад гулу.
Боз дар хар хез дарпечад ба дам бахру баре.

v Хиссиёти самимонаи шоир ба х;адди олй мерасад, ки у

дар бораи халки срветй сухан мегуяд. Ч,онбозй ва кахрамо*
нии бе мислу монанди одамони совета дар мудорибаи Ста­
линград ва умуман дар замони чанг бо Германияи фашистй,
Шадриёрро ба андозае мутаасир мекунад, ки вай ба иродаи
устувор ва руди шикастнопазири ин халки кадрамон тадсин
мехонад:
Эй фаре, бар инчунин имони пулодин, фаре!

Бояд дар назар дошт, ки дар замони дукмронии режими

диктатории Падлавй (1925— 1979), ки изгори дар гуна са-
мимият ва мудаббат нисбат ба «кишвари досу чаккуш» хав-
фи чон дошт, Шахриёр чй шадомати мардонае зодир карда*
аст.
Масъалаи колаби шеърии ин достон ни^з тозагидои ноли-
бе дорад. Чунон ки дар мисолдои боло дидем, дар банди
достон аз дафт мисраъ иборат буда мисрадои дуюм, чадо-
рум ва шашум дамкофия омаданд. Мисраи охир бошад озод
ва бо мисрадои дафтуми дар як аз 41 банди достон дамко-
фия шудаанд, ки мислашро мо дар адабиёти классикй дучор
нанамудем.
Чизи дигаре ки дар ин достон ч,олиби тавачдух, аст, ладни
тантанавор, каломи бо салобату пурфурурест, ки бо мавзуъ
таносуби комил ва дамодангии том дорад. Дар он баландии
10
pyx; ва табъи хамосасароии Фирдавсй ба хубй ошкор аст.
Гузашта аз инхо, дар достон ташбехоти тоза байтной лати-
фу зебо бисьёр аст. Масалан вакте ки духтарон гранатахо
ба камар баста, барои гирифтани «точи ифтихор» худро ба
зери танкхои душман мепартоянд шоир мегуяд:
Бо сари зулфе, ки дар пои ватаи мерехтаид,
Оханин тадбири душманро табах месохтанд.

Ин масрахо ба гайр аз маънои баланд, аз назари шоирй низ

дилангез мебошанд. Хулоса, ба фикри мо, дар ин асари
Шахриёр тамоми нозуккорихо, хаёлпардозихои шоирона ва
сехрофаринихое, ки ба устодони бузурги адаб нисбат меди-
ханд, ба таври аъло мавчуд аст. Шоири пуртачриба аз ин
сахнаи дурахшони таърихи барои мочарочуён дарси ибрат
ва барои наслхои оянда як сабаки диловарй ва шучоат сох-
тааст.
К,итъа, рубой ва дигар ашъори мутафаррикае, ки Шах­
риёр дар мазмунхои лирикй, фалсафй ва гайра эчод карда-
аст, хар кадом дар навъи худ хонданй ва дилнишин мебо­
шанд. Илова бар ин Шахриёр ба лахчахои махаллии озор-
бойчонй низ шеърхо эчод кардааст. Масалан манзумаи «Са­
лом ба Хайдарбобо», ба шаходати донишмандон яке аз шох-
корихои назми муосири туркизабон ба шумор меравад. Ин
асар борхо дар Туркия ва Озарбойчони Советй ба чоп раси-
да, чандин тарчумаи форсй низ дорад..
Чунон ки гуфтем Шахриёр аз гуяндагонест, ки ба гайр
аз мазмунофаринихои тоза дар шаклхои шеърй низ ташаб-
бус ва навоварихое ба вучуд овардааст. Ин эчодкорихои
шоир ду гуруханд.
Гурухи якум шеърхое мебошанд, ки дар онхо бо каму
зиёд кардани мисрахо ва ё кофиябандии мисрахо, монанди
достони «К,ахрамонони Сталинград», манзумахои «Ду мурри
бихиштй», «Хазьёни дил» ва гайра шоир тагьироти чузъие
дохил кардааст. Барои намуна як банд аз манзумаи «Хазьё­
ни дил» меоварем:
Он беди канори нодаи дех,
Оё кй пас аз манаш гузар кард?
Х,ар барге аз он забони дил буд
Бо ман чй фасонахо, ки cap кард.
У монду чавони ошик аз дех
Шаб хамрахи корвон сафар кард,
Аз ёру диёр к.ахр карда.
11
Танх,о фарке, ки дар миёни ин шеър ва достони «Кахрамо-
нони Сталинград» ба назар мерасад он аст, ки мисрахои
хафтуми бандхои он озод буда, бо мисрахои хафтуми банд-
хои дигар хамкофия намешавад. Ин кабил корхои шоир чан-
дон тозагие надоранд. Назири онхо дар эчодиёти шонрони
давраи машрутият (1905— 1911) Деххудо, Бахор, Эрач
Мирзо, Ашрафиддини Хусайнй ва шоирони солхои баъдй,
Хонларй, Таваллулй, Хасани Хунармандй, Муширй, Нодир-
пур, Амири Фирузкухй ва гайрахо низ дучор мешавад.
Гурухи дуюми тозачуихои шоир чолибтар мебошанд. Дар
ингуна шеърхои худ монанди «Паем ба Эйнштейн», «Нак-
кош», «Эй вой, модарам» ва амсоЛи он Шахриёр якнавохтии
шеъри кадимро бархам мезанад, мисрахоро дарозу кутох
карда, колабхои арузиро мешиканад. Вале оханг ва ритмн
шеърро нигох медорад. Ба ин тартиб шоир дар тахаввули
шеъри муосири форсй сахми арзандаи худро мегузорад.
Ба таври умумй аз ин сайри мухтасаре, ки дар девони
Шахриёр намудем, ба хулосахои зерин омадан мумкин аст:
I— Шахриёр аз шоирони забардастест, ки дар эчодиёташ
анъанахои бехтарини адабиёти гузаштаи форсу точикро да-
вом ва инкишоф дода истодааст.
— Шоир тахаввули табий ва такомули ногузири таъри-
хиеро, ки имруз дар шеъри форсй тагьироти чиддие ба вучуд
овардааст, ба хубй дарк карда, дар ин чодаи навбуньёд ка*
дамхои устуворе гузоштааст.
— Дар эчодиёти шоир охангхои ичтимой; озодй ва ху-
куки занон, тарбияи наели чавон, кори неку хайрхохй, гояи
ватанпарастй, инсондустй, мазаммати беадолативу нобаро-
барй ва амсоли ин чои намоёнеро ишгол мекунад, Вакте ки
у чони худро дар хатар андохта байтхои зеринро:
Яке наели чавон бояд, ки зояд,
Ба хамди ширхорй шергирон...
Ба ташкилоти хизбй дода пайванд,
Ба неруи чавонон рои пирон.
Яке чунбиш падид ояд асосй,
Дар ин кишвар мадораш бо мудирон...
Гурухе ногузир аз дор бошанд,
Ки буданд аз хиёнатногузирон
Гурусна иди курбон гирад он руз,
Ба курбонгохи хунхорону серой...

гуфта буд, ба назари бисьёр касон онхо хамчун як орзуи

дили шоир менамуд. Вале имруз ки мо шохиди галабаи бу-
12
зурги халки Эрон дар революцияи февралии соли 1979 хас-
тем, мебинем, ки ин гуфтахои шоири дурандеш пешгуии як
хакикати ногузири таърихй будааст.
— Эхсосоташ вокеъй ва самимй буда парвози хаёлаш
баланд, доираи тафаккураш васеъ ва кудрати манзарасозй
ва тасвиру тавсифаш дар миёни шоирони муосири Эрон
мумтоз аст.
— Забони осораш равону суфта аст ва аз коидаву кону-
ни забои ва мантики калом хорич намешавад.
* * *

Мачмуае, ки инак ба хонандагон тавдим мешавад гулчи-

не аз куллиёти девони ду чилдаи Шахриёр6 буда, аввалин
бор аст, ки ба алифбои точикй ба чоп мерасад.
Шеърхо аз тарафн худи шоир номгузорй шуда дар ин чо
хам бо хамон номхо омадаанд.
Чун баъзе намунахои интихоб шуда аз чихати микдор
зиёд набуданд, бинобар ин онхо зери номхои умумй; тарки-
бот ва тарчеот, мухаммас ва мусаддасот ва #айра оварда
шуданд.
Як хисса осори шоир ба услуби шеъри озод суруда шуда
аст, бинобарин онхо дар боби алохида, тахти унвони «На-
воварихои шоир» чудо карда шуданд.
Тартиби чо ба чо гузории ашъори ин мачмуа ба тарики
зайл аст:
Разалиёт, касоид, маснавиёт, таркибот ва тарчеот, му­
хаммас ва мусаддасот, мукатаот, дубаётй ва рубоиёт, ни­
хоят навоварихои шоир.
Дар охир бояд кайд кард, ки осори устод Шахриёр мав-
зуи бахс ва гуфтугуи бисьёр аст. Вале мо ба хамин рохнамои
мухтасаре, ки дар боло ба унвони мукаддима оварда шуд,
каноат намуда хонандагони сохибзавкро ба тамошои гулзо-
ри шеъри Шахриёр даъват мекунем.
F. КОДИРОВ

• Куллиёти девони Шахриёр дар ду китоб, чопи саввум. Табрез,

1349 (1970).
 У

АЗ Г А З А Л И ЕТ

А
 ЧЙ МЕКАШАМ!

Дар васл дам зи ишки ту, эй гул дар оташам,

Ошик; намешавй, ки бубинй чй мекашам.
Бо акл оби ишк ба як чу намеравад,
Бечора ман, ки сохта аз обу оташам.
Дишаб сарам ба болиши нози висолу боз,
Субд асту сели ашк ба хун шуста болишам.
Парвонаро шикояте аз чаври шамъ нест,
Умрест дар хавои ту месузаму хушам.
Халкам ба руи зард биханданду бок нест,
Шохид шав, эй шарори мухаббат, ки бегашам.
Бовар макун, ки таънаи туфони рузгор,
Чуз дар хавои зулфи ту дорад мушаввашам,
Сарве шудам ба давлати озодагй, ки cap
Бо кас фуру намеравад ин табъи саркашам.
Дорам чу шамъ сирри гамаш бар сари забон,
Лаб мегазад чу гунчаи хандон, ки хомушам,
Хар шаб чу мохтоб ба болини ман битоб,
Эй офтоби дилкашу мохи паривашам.
Гар зери пирахан шуда, пинхон кунам туро,
Сехри парй дамида ба пиродане кашам.
Лаб бар лабам бинех ба навозиш даме чу най,
То бишнавй навои газалхои дилкашам.
Сози Сабо1 ба нола щабе гуфт,' Шахриёр
Ин кори туст ман хама чаври ту мекашам.
БА NiyPFOHH ЧАМАН

Хароб аз ёди поизи2 хуморангези Техронам,

Хумори он бахори шуху шахрошубн Шимронам.3
Худоё, хотироти саркаши як умр шайдой,
Гирифта дар димоги хаста чун хоби парешонам.
Хаёли рафтагон шаб то сахар дар чонам овезад,
Худоё, ин шабовезон чй мехоханд аз чонам?
Парешонёдгорихое барбоданду мепечанд,
Ба гулзори хазони умр чун рагбори боронам.

1 Сабо — яке аз охангсозон ва мутрибони маъруф, ки аз дустони

шоир буд.
2 Поиз — тирамох.
3 Шимрон — чои хуш боду хавоест дар шимоли Техрон.
1 2—1143 | 17
□ б и б л и о т е к а
П не,

I! 1 ’ Пединститута
 Хазон дам бо суруди баргрезон оламе дорад,
Чй чои ман ки аз сардиву хомушй зимистонам.
Магар каффораи озодиву озодагидо буд.
Ки аъсобам рулу занчир гашту сабр — зиндонам.
Ба будроне, ки кардам оташам шуд аз арак; хомуш,
Хушо, он оташин табдо, ки дилкаш буд дазьёнам.
Сетори мутриби шавкам гусаста сими чонсузам.
Шубони водии ишкам шикаста ной нолонам.
На чоме, к-у дамад дар оташи афсурдачони ман.
На дуде, к^у барояд аз сари шуридасомонам.
Шукуфта шамъи дамсозам, чунон хомуш шуд, ,к-аз вай
Ба ашки тавба хуш кардам, ки меборад ба домонам.
Гиред шуд дар гулуям нола, чои сим дам холй.
Ки ман вохондани ин панчаи печида натврнам.
Кучо ёру диёре монд аз бемедрии айём,
Ки то оде барад сузу гудоэи ман ба ёронам.
Биё, эй корвони Миср, оданги кучо дорй?
Гузар бар чоди Канъон кун ман охир моди Канъонам,
Суруди обшори дилкаши Паскалъаам дар гущ,
Шаби поизи Табрез асту дар боги Гулистонам.
Гуруди кудакон саргаштаи чархифалакбозй,
Ман аз бозии ин чархи фалак cap дар гиребонам.
Ба марзам чаъбаи шадри фаранги умри бе досил,
Ба чарх афтодаву гуй дар офок аст чавлонам.
Чй дарьёе; чй туфоне, ки ман дар печу тоби он,
Ба завракдои содибкуштаи саргашта мемонам.
Аз ин шурам, ки имшаб зад ба cap ошуфтаву сангин,
Чй мегуям, намефадмам, чй меходам, намедонам,
Ба ашки ман гулу гулзори шеъри порей хаидон,
Мани шуридабахт аз чашми найсон абри гирьёнам.
Кучо то гуядам барчину то кай гуядам, бархез,
Ба хони ашки чашму хуни дил умрест медмонам...
Фалак, гу бо ман ин номардиву номардумй бас кун,
Ки ман султони ишку шадриёри шеъри Эронам.

ЗАКОТИ ЗИНДАГЙ

Шаб дама бе ту кори ман шиква ба мод кардан аст,

Руз ситора то садар тира ба од кардан аст.
Матни хабар, ки як калам бе ту сиёд' шуд чадон,
Хошия рафтанам дигар нома сиёд кардан аст.
Чун ту на дар мукобилй, акси ту пеши ру нидам,
18
 Ин хам аз обу оина ходяши мох, кардан аст.
Навгули нозанини ман, то ту яягод мекунй,
Лутфи бадори орифон дар ту яягод кардая асг.
Лавдаи худнамоиву оинаи тамомкад.
Бедтар аз ин чй такья бар мансабу чод кардан аст:
Меди ибодат асту ман бо лаби рузадор аз ин,
Кавлу разал навиштанам бими гуно% кардан аст.
Лек чароги завк; дам, ин дама кушта доштан,
Чашм ба гул гирифтану мод ба чод кардан аст...
Аз рами худ бипурс, к-у бо дили мо чй мекунад,
Ин дам агарчи шикваи шадна ба шод кардан аст...
Год ба год пурсише кун, ки закоти зиндагй,
Пурсиши доли дустон год ба год кардан аст.
Бусаи ту ба коми ман кухнаварди ташнаро
Кузаи оби зиндагй тушаи род кардан аст.
Худ бирасон, Шахриёр, эй ки дар ин мущти гам,
Бе ту нафас кашиданам умр табод кардан аст.
РУЗАШИКАН*

То дахан бастаам, аз нушлабон мебарам озор,

Ман агар руза бигирам, рутаб4 ояд сари бозор.
То бахор аст даре аз кафаси ман накушояд,
Вакте ин дар бикушояд, ки гуле нест ба гулзор.
Чашми шохид ба саропардаи мижгон чй хикоят,
Оху аз сабза баровард сару шер зи найзор.
Х,аргиз ин давраи гулу лола намехостам аз бахт,
Ки харифон хама зор аз ману ман аз хама безор.
Дасту абзор чу медод ба туши хунарам, гуфт:
Рав, ки бозори ту рузе, ки на даст асту на абзор.
Х ар д ам аз синаи ин хок диле зор бннолад,
Ки гуле будаму бозичаи гулчинн дилозор,
Гул бичуш иду гул оба ш х ам а хиси5 араки шарм,
Ки ба як хандаи тиф лона чй буд он хама озор.
Чаш ми наргис нигарон аст, вале доги шакоик
Чаш ми хунини ш аф ак бина ду абри махи озор.

* Д ар чанд соли охир шоир камтар шеър мегуфт, ки ин боиси эъти-

роз ва илтимоси а*ли завку адаб гардид. Ин газалро шоир ба он муно-
сибат гуфтааст.
4 Рутаб — хурмой тару тоза.
5 Хне — тар.
19
 Абр аз он бар сари гулхои чаман зор бигирьяд,
Ки хазон бинаду ошуфтани гулхои чаманзор.
Шахриёр асту хамин шеваи шайдоии булбул,
Бигузоред, бигирьяд ба хавои гули худ зор.
ТУТИИ к д н н о д

Ало, эй навгули раъно, ки рашки шохи шамшодй,

Нигорин нахли мавзунй, хумоюн сарви озодй.
Аруси бахти моро мох, дар оина мераксад,
Ки шамъи хучла механдад ба руи чун ту домоде.
Ман ин пиронасар точе, ки дорам бо ту хохам дод,
Ки аз бахти чавон бо давлати табъи худододй.
Ба сайди хотирам хар лахза сайёде камин гирад,
Камонабру, туро сайдам, ки дар сайёдй устодй.
Чу шурангез пайкархо нигорад килки мушкинат,
Ало, эй Хусрави Ширин, ки худ бе теша Фарходй.
Калам ширину хат ширин, сухан ширину лаб ширин,
Худоро, эй шакарпора, магар тутии каннодй.
Аруси мох шояд чун туй ширин писар зояд,
Магар парвардаи домони хурй ё паризодй.
Ман аз ширинии шуру наво беДод хохам кард,
Чунон, к-аз шеваи шухиву шайдой, ту бедодй.
Ту худ шеъриву чун сехру пари афсонаро монй,
Ба афсуни кадомин шеър дар доми ман афтодй.
Гар аз ёдам равад олам, ту аз ёдам нахохй рафт.
Ба шарти он ки гахгохе ty хам аз ман кунй ёде.
Хушо галтидану чун ашк дар пои ту афтодан,
Агар рузе ба рахмат бар сари хоки ман истодй.
Чавонй, эй бахори умр, эй руъёи сехромез,
Ту хам хар давлате будй чу гул бозичаи боде.
Ба пои чашмаи табъи латифе Шахриёр охир
Нигорин сояе хам дидиву доди сухан додй.
ЛАБ*
Шабе, ки ман макидам канд аз он лаб,
Ба ашке буд шаккарханд аз он лаб.
Кунун чонам ба каф мепурсам аз пайк,
Шоир ин газалро дар чавобн байти яке аз мухлисонаш
Шабе, ки бо ту будам ёд аз он шаб,
Шабе, ки бе ту бошам дод аз он шаб.
 Ки як пайгоми холй чанд аз он лаб?
Сухан гар нархи чон, пас бо чй чизе
Ту савдо мекунй савганд аз он лаб?
Дахан бикшову чандин ташнакомам,
Худоро, эй пари, мапсанд аз он лаб.
Зимистон мекунад муи сапедам,
Бигу, то барфам ояд банд аз он лаб.
Тавонам дар рамат чон кандан, аммо
Кучо дил метавонам канд аз он лаб.,
Шабе бо хам разал хондему гулканд,
Мизоки6 чони ман оганд аз он лаб.
Дур афшонд аз разал бо ман валекин
Ба чонам оташе афканд аз он лаб.
Кунун дар боги табъам шохи хар Рул
Ба пирй мехурад пайванд аз он лаб.
Гадои и'шкаму чун рунча доман,
Ба зар печида давлатманд аз он лаб.
Биханду гул бигу, гул бишнав, э й дил,
Ки дорам ёдгор ин панд аз он лаб.

Разал аз хар лабе зебост, аммо

Диловез афтаду дилбанд аз он лаб.
Ба хам монанд ширинон, валекин
Маро шахдест бе монанд аз он лаб.
Ба Чин гар кофа мепечанд аз он зулф,
Ба Мочин рунча мечинанд аз он лаб.
Ба заъфу раш фитодам зарду бёмор,
Ба болинам расон гулканд аз он лаб.
Дил аз рашкам хурад хун, Шахриёро,
Ки бошад хотире хурсанд аз он лаб.
РАХТИ СИЁХ.У БАХТИ САФЕД

Руи бахти зан аз ин рахт сиёхй гирад,

Шайх коми дил аз ин руй камохй7 гирад.
Шохиди бахтсапедй хам дар бар, муфтй
Оре, аз давлати ин рахт сиёхй гирад.
Дузд бозор нахохад магар ошуфтаву ринд,
Обро карда гилолуд, ки мохй гирад.

Мизок — завк, тамъ, маза.

Камохй — рост будан, х,амчунон.
 Кош, к-ин рахбари гумрох ивази руи занон
Дасти атфоли ятими сари рох,е гирад.
Бомдодон, ки ба анвори тамаддун хуршед,
Сахнаи ин фал аки номутанохй8 гирад.
3-ин сиёхпуш занон сафхаи офоад чахон,
Хуш тасовири хаюлои факохй9 гирад...
Зани бе парда паси парда, ки бех/гар донад,
Ваъдаи кутбиву пайгоми шафохй гирад.
Дар хичоб аст манохй10, хама то рафъи хичоб,
Парда аз руи риёкори манохй гирад.
Интикоми хак агар даст барорад, бояд
Яка ё худ факули11 шайхи кулохй гирад...
Шахриёро, бихил12 ин миллати гофил, ки хануз
Паи афсонаи лотоили вохй гирад.
ШОИРИ «АФСОНА>*

Нимо,13 гами дил гу, ки гарибона бигирьем,

Сар пеши дам орему ду девона бигирьем.
Ман аз дили ин тору ту аз калъаи он Коф,.
Аз дил ба хам афтему ба чонона бигирьем.
Дудест дар ин хона, ки курем зи дидан,
Чашме ба каф орему ба ин хона бигирьем.
Охир на чарогем, ки хандем ба айвон,
Шамъем, ки дар гушаи кошона бигирьем.
Ин шона парешонкуни кошонаи дилхост,
Як шаб ба парешонй аз ин шона бигирьем.
Ман низ чу ту шоири афсонаи хешам,
Боз о, ба хам, эй шоири «Афсона» бигирьем.
Паймони хати чом яке чуръа ба мо дод,
К-аз даври харифон ду-се паймона бигирьем.
Баргаштан аз оини харобот на мардист,
Маймурда биё, дар сафи майхона бигирьем.
Аз чушу хуруши хуму хумхона хабар нест,
8 Номутанохй — бепоён, беинтихо.
• Факохй — хандаовар.
10 Манохй — корхои манъшуда.
Факул — гиребони курта, ки чудо духта мешавад.
п Бихил — бигузор.
9 Максад манзумаи «Афсона» аст, ки нахустин шеъри озод ба шу«
мор меравад.
13 Нимо — Нимо Юшич (Алй Исфандиёрй 1895— 1961) муаллиф
«Афсона» ва асосгуэори «шеъри нави» Эрон.
22
 Бо чушу хуруши хуму хумхона бигирьем.
Бо вахшати девона бихандем нихонй, ,
Дар фочеъаи дикмати фарзона бигирьем.
Бо чашми садаф хез, ки бар гардани айём.
Хармухра бубинему ба дурдона бигирьем.
Оини арусиву чаку чона14 задан нест,
Бастанд хама чашму чаку чона, бигирьем.
Булбул, ки набудем, бихонем ба гулзор,
Чугде шуда шабгир ба вайрона бигирьем.

Парвона набудем дар ин машъала боре

Шамъе шуда дар мотами парвона бигирьем.
Бегона кунад дар вами мо ханда, вале мо
Бо чашми худй дар рами бегона бигирьем.
Бигзор ба хазьёни ту тифлона бихандавд,
Мо х;ам ба таби тифл табибона бигирьем.
Н0К0МИХ.0

Зиндагй шуд ману як силсила нокомих,о,

Мастам аз согари хуни чигарошомидо.
Баски бо шохиди нокомиям улфатх;о рафт,
Шодкомам дигар аз улфати нокомидо.
Бахти баргаштаи мо хирасарй орозид
То чи бозад дигарам тира саранчомидо.
Дерчушии ту дар бутаи хичронам сухт,
Сохтам ин хама, то ворах,ам аз хомихо.
То ки номй шудам аз ном набурдам суде,
Гар намурдам ману ин гушаи гумномихо.
Нашавад роми сари зулфи дилоромам дил,
Эй дил, аз каф надихй домани оромихо.
Бода паймудану роз аз хати сокй хондан,
Хуррам аз айши Нишопураму Хайёмихо.
Шахриёро, варак аз ашки надомат мешуй,
То ки номат набарад дар уфуки номихо.
НАИ Д А М С О 3

Бинол, эй най, ки ман гам дорам имшаб,

Н а дилсузу на хамдам дорам имшаб.

14 Чаку чона — манах, фук, каыу зиёд кардани нарх дар савдо ё муо-
мнлан дигар.
23
 Дилам захм аст аз дасти рами ёр,
Хам аз гам чашми мархам дорам имшаб.
Хама чизам зиёдй мекунад, хайф,
Ки ёр аз ин миён кам дорам имшаб.
Чу асре омад аз дар, гуфтам, эй дил,
Хама айше фарохам дорам имшаб,
Надонистам, ки буми шоми рамгин,
Ба боми рузи хуррам дорам имшаб.
Бирафту кураам дар сина афрухт,
Бубин охи дамодам дорам имшаб.
Ба дил чашну арусй ваъда кардам,
Надонистам, ки мотам дорам имшаб.
Даромад ёру гуфтам дам гирифтем,
Дамам рафту хама рам дорам имшаб.
Ба уммеде, ки гул то субхидам хает,
Ба мижгон ашки шабнам дорам имшаб.
Магар обастани Исост табъам,
Ки бар дил бори Марьям дорам имшаб.
Сари дил кандан аз лаъли нигорин,
Ачаб накше ба хотам дорам имшаб.
Агар руинтане бошам ба химмат,
Рами хамтои Рустам дорам имшаб.
Рами дил бо кй гуям, Шахриёро,
Ки махрумаш зи махрам дорам имшаб.
КОРВОНИ ШАВК*
Гарди саманди ёр расиду савор хам,
Шустам ба ашки шавк гам аз дил, Fy6op хам,
Чашме бисудаму нами ашке ба пои ёр,
Нушин даме, ки рам буваду рамгусор хам.
Чонон расида буду ба чон дастрас набуд,
У дошт сарбаландаму ман шармсор хам.
Чашмам набуду токати дидори ёр низ,
Чашмам бидоду токати дидори ёр хам.

* Дустони Шахриёр шоирони маъруфи имрузи Эрон Соя, Нодирпу

Мафтун, Муширй рузе ба дидани у меоянд. Шахриёр бо хурсандй онхоро
пешвоз мегирад ва бо ин миераи Хофизи Шероз:!. «Дидор шуд муясса*
ру бусу каиор хам», Сояро дар огуш мегирад. Соя низ бадеха тан мнераи
дуюмро ба ин тартиб: «Аз шахр шиква дораму аз Шахриёр хам», ме­
гуяд. Ин Шахриёрро тахти таъсир карор медихад ва у хамон шаб ин
разали зеборо месозад.
24
 То гарди pax бишуем аз он корвони гул,
Абри бахор мешудаму ашкбор хам.
Васлам ба бар кашиду бибурд аз дили хазин,
Д ори фироку дардараи интизор хам.
Бо рую муи у гузарондам ба рузгор,
Бас рузхои равшану шабхои тор хам.
Оташ задам ба хеш ба гавгои вопасин,
Бошад, ки халк бар сарам оянду ёр хам.
Шамъе ба рах гирифтаму гуфтам, ки дилбарон
Рузе гузар кунанд аз ин рахгузор хам.
Нонпарвар аст сояи сарви баланди ёр,
То пай барй ба сояи парвардигор хам.
Гуфтй, ки бар наоядат аз нола хеч кор,
Дидй, ки нола кардаму омад ба кор хам.
Бо чабри рузгор мухаббат кун ихтиёр,
Хохй ба ихтиёр шудй бахтиёр хам.
Хавфу ричост вазнаи мизони одамй,
Дил бимнок бояду уммедвор хам.

Аз ман салом бод ба он ёру он диёр,

Ё раб, ки ёр бод саломат, диёр хам.
Он руз ёд бод, ки будем даври хам,
Базме, ки ёди ёр шуду ёдгор хам.
Хамрохи Соя нодирагуфтори шоирон
Нодир, ки точ дораду дарбору бор хам.
Сайдам ба турки такья ба шамшери чашми шох,
Харчанд шергираму шохиншикор хам.
Моти рухи Мушириву шатранчи хусни у,
Фарзини шохи ишку муширу мушор15 хам.
Бишкуфт неши хандаи Мафтун, ки Соя гуфт:
«Аз шахр шиква дораму аз Шахриёр хам».
АХГАРИ НУХ.УФТА*

Эй дил, ба сози арш агар г^ш мекунй,

Аз сокинони фарш фаромуш мекунй,
Мушор — чизе, ки ба он. ишора шуда бошад.
Бо хохишн шоир Соя ин газалро Шахриёр дар чавоби газали
Имшаб ба киссаи дили ман гуш мекунй,
Фардо маро чу кисса фаромуш мекунй
 Гар ной Зухра бишнавй, эй дил ба гуши хуш,
Офокро ба замзама мадхуш мекунй.
Шаб, к-аз нихеби шери фалак хуфтаи хароб,
Хоби сахар хавола ба харгуш мекунй.
Чун зулфи соя панча дарафкан ба мохтоб.
Гар хоби худ мушаввашу магшуш мекунй.
Бар абрпора гушаи абруи мох бин,
Г ар худ хавои зулфу баногуш мекунй.
Ишки мачоз гунчаи ишки хакикат аст,
Гул гу шукуфта бош агар буш мекунй.
Аз ман, худойро газали ошикй махох,
К-аз пириам чу тифл каламдуш мекунй.
3-ин ахгари нухуфта дамидан, худойро
Бас ахгари щукуфта, ки хомуш мекунй.
Нокуси дайрро чараси корвон магир,
Симургро мукоиса бо куш16 мекунй.
Бо шер аз гавазн хикоят кунанду меш,
Худ кист гурба, то сухан аз муш мекунй.
Ман шохи кишвари адабу шарму иффатам,
Бо ман кадом даст дар огуш мекунй.
Пиронасар мушохидаи хатти шохидон
Неши надоматест, ки худ нуш мекунй...
Гу, чоми бода чуши мухаббат занад, чаро
Туркона ёди хуни Сиёвуш мекунй.
Дуньё худ аз даричаи ибрат азизи мост,
3-ин хоку шиша оинаи хуш мекунй.
Бо шеъри Соя чанд чу хамьёзахои субх
Моро хумори хамри шаби душ мекунй.
Техрони бе Сабо самараш чист, Шахриёр,
Нимо нарафта, гар сафари Юш17 мекунй.
МОХ,И МАКТАБ

Хаста аз дарсу китобам, ишрате хохам хисобй,

Бе китоб, эй мохи мактаб аз багал баркаш китобе.
Ман хушам бо бекитобй то хати сабзи ту дорам,
Хоса, чун coFap бигирй, хуштарам бо бехисобй...
Сояпарвар мохи ман, бифкан кулохи соягустар,
То нагардад офтоб аз шарми руят офтобй.

16 Куш — номн паррандаест аз кабили боша ва Шохин.

17 Юш — махалли таваллуди Нимо Юшич.
26
Чашмат аз сарнайзаи мижгон дисоре бед, ки дар шадр,
Иикилоб аигехтаст ин турки масти инкилоби.
Токи абруят худоро гу, ба чодуй начунбад,
Меравад дар хонаи имони мо бими харобй.
Бо факири ишк 6oFy бустони сина манмо,
К-обаш афтад дар дадан аз навбари себу гулобй
Гавдари оличанобй худ ба гармй барфурузад,
Хар кй чун хуршед дорад гавдари оличанобй.
Гуфт: «Курбони ради чонон чй дорй?». Гуфтамаш: «чон»,
Вой аз он мардозмои, вад аз ин дозирчавобй.
Шадриёро, гар фитад дар Каъба девонат бидуздам,
Эй ба дафтар, рашки девони Задири Форьёбй.18
РАИХ.ОНА Е КАБУТАРИ ХАРАМ

Дар шавк нагунчад дили девонаи моро,

Ганче, ки падид омада вайронаи моро.
Бо силсилаи муи ту то субдидам имшаб,
Хобест парешон дили девонаи моро...
Мардум дама бе хайру мани гумшуда гумном,
ё раб, кй нишон дода дари хонаи моро?
Ин мурги бидиштй, ки ба дом омада, ё раб,
Тарсам, ки дадан во накунад донаи моро.
Бар сина фишорам сари дичлат, ки надорам
Чоне, ки сазад дадьяи чононаи моро..
Эй ходимаи бор, ба мастй, ки бинед пой,
Пур кун ба дари майкада паймонаи моро.
Мушкил, ки парй бо манй девона шавад ром,
Афсун бидам, эй сузи дил, афсонаи моро.
Нисбат натавон кард ба шамъу гулу райдон,
Рухсораи мадтобии Райдонаи моро.
Хомушии мо мояи сардист, кучой
Сокй, ки даме гарм куни чонаи19 моро.
Мо булбули ишкему дили шаб, ки шуд офок,
Мушток бувад нолаи мастонаи моро.
СИЯХ.ЧАШМОНИ ШЕРОЗЙ

Дилу чоне, ки дарбурдам ман аз туркони кафкозй,

Ба шухй мебаранд аз ман сиядчашмони шерозй.
11 Захири Форьёбй — шоири охири асри XII ва аввали асри XIII.
19 Чона — ыанах. фук, ин чо ба маънои дахоя гари кардан.
27
Ман он пирам, ки шеронро ба бозй барнамегирам,
Ту охуваш чунон шухй, ки бо ман мекунй бозй.
Камони осмон бину саманди саркашй пай кун,
Ки бо тири казо бозист бар сайди харамтозй...
Ба хар боме паридан чашми иффат хира месозад,
Кабутар ошьён бозад аз ин ошуфтапарвозй.
Хазони гул навои булбулонро дар гулу бандад,
Ки бум аст он, ки бо зогу заган донад хамовозй.
Зи охи хамдамон бори кудуратхо падид ояд,
Биё, то харду бо оина бигзорем гаммозй,
Рубори фитна гу бархез аз он сарчашмаи табъе,
Ки чун чашми гизолон донад афсуни газалсозй.
Ба мулки Рай, ки фарсояд равони Фахри Розихо,
Чи инсофе равад бо мо, ки на фахрему на розй.
Аруси табъро гуфтам, ки Саъдй парда афрозад,
Ту аз хар дар, ки бозой бад-ин шухию таинозй.
Фишонд аз барги гул шабнам, ки лофи шеър дар Шероз,
Бисоти пилаварро20 монаду бозори харрозй21.
Хар он, к-у саркашй донад мабодаш сарварй, эй гул,
Ки сарви ростин дидам сазовори сарафрозй.
Гар аз ман зиштй бинй ба зебоии худ бигзар,
Ту зулф аз хам кушой бех ки абру дархам андозй.
Зи хунсардиву хомушй ба шамъи кушта мемонам,
Худое, зинда кун бозам ба дилсузиву дамсозй.
Ба шеъри Шахриёр он бех, ки ашки'шавк бифшонанд,
Тарабнокони табрезиву шангулони22 Шерозй.
ДУСТ Ё Д У Ш М А Н

Дили ман нищи бутон дорад дуст,

Душмани хеш ба чон дорад дуст.
Ин чй сиррест, ки савдогари ишк,
Ивази суд зиён дорад дуст
Дуст шуд душмани чонам, ё раб,
ё дилам душмани чон дорад дуст.
Ишк софй кунад оинаи дил,
Рам дили ошик аз он дорад дуст.
Хар чи ман сухбати пирам хавас аст,

Пилавар — фурушанда.
21 Харрозй — фуруши молхои чакана.
22 Шангулон — зеборухон.
 Дили бе пир чавон дорад дуст.
Тир гу оху камонам кади хам,
Турки ман тиру камон дорад дуст.
Чанд бедор нишастан, эй чашм
Чашми мо хоби гарон дораД дуст.
Худ зи сози суханам хает аён,
Ки дилам сузи нихон дорад дуст.
Кист дар гулшани гетй, гардун?
Богбоне, ки хазон дорад дуст.
Дили ман мурраки кам хавсалаест,
Хама фарьёду фирон дорад дуст.
Шахриёр, аз рами он сарви равон,
Ашки чун сели равон дорад дуст.

ХОРИ ДОМАНГИР

Боз махтоби дилафрузам, худоё, дер кард,

Хона хам зиндон шуду зиндониён дилгир кард.
Арсаи рам буду Сухроби яле дар хоку хун,
Вах, ки боз ин бемурувват нушдору дер кард.
Булбули табъи маро ёрои гул гуфтан намонд,
Сухбате гуй гулам бо хори домангир кард.
Каъбаи завку сафоро рахраве даркор буд,
Дустон бо хатти сайри корвон тарьир кард.
Боз моро дар разал мехост гири кофия?
Е ризоли ман, худоё, худ ба доме гнр кард.
Имшабам гар худ набошад хурду хоб, андеша нест,
Fyccae хурдам, ки сахт аз хурду хобам сер кард.
Интизораш хар дамам умре ба поён мебарад,
Вах, ки ин як дам маро то пои умре пир кард.
Бас, ки пурчин чехраам бо ёди руву муи уст,
Дидани оина чун охам ба дил таъсир кард.
Тири мижгон сузани мехру руфуи ёр буд,
Ру ба чони ман камони абрувонаш тир кард.
Чашми масташ роми пайконхои мижгонаш набуд,
Зулфи у нозам, ки ин шери сиях занчир кард.
Пираму аз давлати ишкам дилу чони чавон,
Вах чи бо чони чавонам ин дили бепир кард.
Шахсавори табъи ман шавки шикори дил надошт,
Шахриёро, охуи чашмони ёрам шер кард.
 ЕРИ КУХ.АН

Ман чй дорам, ки шавад сарфи киморам бо ту,

Сарфа аз даст набозй, ки надорам бо ту.
Вакти озода ба ташвиш табад натвон кард,
Мани афтодаи дарвеш чи корам бо ту.
Ба шаби мастии ман чуръаи чоме назадй ,.
Ки бувад дарди сари су бди хуморам бо ту.
Ман ки аз души ту боре натавонам бардошт,
Боре, эй чон насазад задмати борам бо ту,
Гар шабистони ман, эй шамъ, наафрухтай,
Бас бувад хотирадои шаби торам бо ту.
На гулам будиву на булбули богам, лекин,
Рафт аз дил даваси богу бадорам бо ту.
Хор ё гул дама кайфияти мо бо ту гузашт,
Эй сафаркарда, ба якчо гулу хорам бо ту.
Ман сари кори дарифони кудан дораму бас,
Тоза гу, боз наафтад сарукорам бо ту.
На гумон дор, ки пиронасарам ишк,е нест,
Ту биё хуш, ки дамон ошикд зорам бо ту.
Хар кй бо ман ба сари адди кадим асту вафо»
Гу тафовут накунад кавлу карорам бо ту.
М анаму дору надорам дама ин завку сафо,
Ту вафо кун, ки дама дору надорам бо ту.
Ман дигар бори сафар бастаам аз ёру диёр,
Г ар ту дуд бор дидй, ёру диёрам бо ту.
Зиндаамро нашудй кавкаби зиндонафруз,
Баъд аз ин кавкабаи шамъи мазорам бо ту.
Ш ахриёр он на, ки адди ту фаромуш кунад»
Шадр гу зеру забар бош, ки ёрам бо ту.

РАЗ АЛ И ХУДОХ.ОФИЗЙ

Гуфтй ту дам ба мачлиси агьёр меравй,

Агьёр худ манам, ту паи ёр меравй.
Бе хор нест гарчи гуле дар чадон, вале
Х,айф аз ту гул, ки худ акиби хор меравй.
Эй наваруси парданишини хуми шароб,
Гуфтам, ки худ ба хонаи хуммор меравй..»
Боре хаёли худ ба парасториам гузор,
Эй нотабиб, к-аз сари бемор меравй.
Яъкуби бенаво на чу чонат азиз дошт.
30
 Охир чи Юсуфй, ки ба бозор меравй?
Ин бори рам камаршикан аст, эй дил, аз худо
Е р й талаб, ки зери чунин бор меравй...
Ин охирин разал ба худохофизй23 бихон,
Эй булбули хазон, ки зи гулзор меравй.
Дигар маё, ки ваъдаи дидори мо ба хашр,
Он хам агар ба ваъдаи дидор меравй.
Дунболи туст охи дили зори Шахриёр,
Охиста рав, ки сахт дилозор меравй.
НИГИНИ ГУМШУДА

Гулчин, ки омад, эй гул, ман дар чаман набошам,

Охир на борбонам, шартаст ман набошам.
Ночор чун нихад cap бар домани гулам хор,
Чокам бувад гиребон, гар дар кафан набошам.
Ахде, ки риштаи он бо ашк тоб додй,
Зулфи ту худ бигуяд ман дилшикан набошам.
Акнун ки шамъи чамъе дудам ба cap равад бех,
То чашми рашку райрат дар анчуман набошам.
Бе чун ту хамзабоне ман дар ватан рарибам,
Гар бояд ин раррбй, гу дар ватан набошам.
Ишкам ба хилвати шаб бо рунчахои вахшист,
Ман булбулам, харифи зору заран набошам.
Гирам нигини Чам буд акнун, ки ёва кардам,
Мухточи мухрабозй бо Ахриман набошам.
Бо ишк зодам, эй дил, бо ишк мирам, эй чон,
Ман беш аз ин асири зиндони тан набошам.
Бежан ба чохи деву чашми Манижа гирьён,
Гар райратам начушад, пас Тахмтан набошам.
Бегона буд ёру бигрифт хуи арьёр,
Ман низ, Шахриёро, чуз хештан набошам.
СОЯи МОХ,

Шабаму равшанй аз чашмаи мохе дорам,

Бахт чун оина аз давлати охе дорам.
Ба руломии ту овехтам ин халка ба гуш,
То хама шахр бидонанд, ки шохе дорам.
Найнавози разалам то ба чарогохи хаёл,

п Худохофизй — хайрухуш, хайрбод.

3J
 Чун ту одубачаи чашмсиёде дорам.
Гу ба номарди фалак пой ба кафшам накунад,
Чй кунам, гар ба cap аз мо* кулоне дорам.
Гу наларзад дигар аз бориши пайконам пушт,
Ман ки чун подшади дусн панох^е дорам.
Хонадам бахт ба шоданшадии кишвари ишк,
Ки дар иклими дунар дашмату чоде дорам.
Боз гаштам ба сари роди мудаббат, ки дануз,
Ба сари куи вафо чашм ба роде дорам.
Бори дичрон тани чун пораи куде хода д.
Ман тану боли тунук чун пари коде дорам.
Ба хати сабзи ту, к-аз ашк мудаббат шуем,
Гар ба оинаи дил занги гуноде дорам.
Шодиди шеър бувад зевараш аз гавдари ашк,
Ман агар даъвци дусн аст гуводе дорам.
Абруи туст, ки пайваста кашад накши хаёл,
Ман мачоли калами седри ту годе дорам.
Шадриёро, дили дар зарра ба медре равшан,
Ман ба дил равшанй аз сояи моде дорам.
ШАКАРИН ПИСТАИ ХОМУШ

Эй дил, дануз он сангдил бо мо намегуяд сухан,

Охир ту дам моро бидил якдам ба доли хештан.
Модо, парируё, сухан бо ман намегуй чаро,
Охир ман аз девонагй бо мод мегуям сухан.
Ман медри ту парвардаам, ту кини ман, то чун кунад
Номедрубонидои ту бо медрбонидои ман.
Ин талхкомидои ман в-он туршруидои ту,
Бо шурбахтон шафкате, эй шодиди шириндадан.
Паймонаи мастон туро бишкаст паймони дуруст,
Хушьёр бошу бишкан ин паймонаи паймоншикан.
Донй, ки он пири кудан бо навчавононаш чй гуфт:
«Бахти чавон, бахти чавон, ёрй кудан, ёри кудан».
Дар чонфурушии манат донам, ки чои дарф нест,
Боре гарончонй макун, чон мехарй, дарфе бизан.
Бозам ба гулгашти чаман охир чй мехонад бадор,
Бе гулъузори хеш ман дигар чй мехохам чаман?
То ёди руву муи ту бозам ба чон тозад сабо,
Гулбаргро созад карин бо ёсуман ё бо суман,
Сар менихам дар куд з-он доре, ки афрузад ба дил,
Хар гад, ки лола по нидад дар домани дашту даман.
 Як осмон анчум зи чашм аз дурии мохи рухат,
Орам, чу орад осмон аз моху анчум анчуман.
Бди ватан аз дил маро берун нахохад шуд, вале
Овораи кун бутон мушкил кунад ёди ватан.
Аз хачри Юсуф солхо бигзашту бархезад хануз,
Афрони ин пири хазин шабхо аз ин байти хазан.
То хомаи авфам кашад бар дафтари исьён худо,
Хохам, ки хасратномаи хичрат нависам бар кафан.
Сангиндилонанд, эй ачаб ку Шахриёро, оташе,
То дил гудозй сангро аз сузу сози хештан.
КУМРИИ МАХ.ЗУН

Гарчй харгиз накунй ёд аз ман,

Дили шод аз туву ношод аз ман.
Дили девона чу дар оина дид,
Ки паридй ту паризод аз ман.
Ошьёнам шикани зулфи ту буд,
Сарви ман, то шудй озод аз ман.
Ту рамидиву ман оромам нест,
Зулфат эрод нагирад аз ман.
Хез, эй мурри сахар, нола кунем.
Шохи сарв аз туву шамшод аз ман,
Ба зуфофи гулу булбул бинем,
Ки арус аз туву домод аз ман.
Зулф чун парда ба гуш овезад,
Гар паёме бибарад бод аз ман.
Кухи сабрам ману ин сели сиришк
Мебарад буньяву24 буньёд аз ман,
Аз ту корам шуда фарьёду фигон,
Ки фигон аз туву фарьёд аз ман.
Хама дод аз ману бедод аз туст,
Вах, ки дод аз туву бедод аз ман.
Хар чи бедод кунй, ёд аз ту,
Боз ёди ту кунам, дод аз ман.
Сайди хунинаму дар хасрати он,
Ки наранчад дили сайёд аз ман.
Хуни ман рехтй, эй шох, вале
Шуд хичил ханчари чаллод аз ман.
Даст агар мерасадат дур бидор,

м Бунья — «учуД. ниход.

1-1 1 4 3 33
 Шарри ин шахнаи тайёр аз ман.
Еди ин кумрии махзун аз ту,
Канди он тутии каннод~аз ман.
Хусраво, хаидаи ширин аз ту,
Дар рамат иолаи Фарход аз ман,
Шеъри ман шеваи наккошии туст,
Шахриёр аз туву Бехзод аз ман.
РУСИЕХ.ИИ ХИЧОБ

Бифкан зи оташин рухат, эй мах, никобро,

То аз хичолат об кунй офтобро.
Ман хам хароби гушаи фаТтони чашми ту,
Хар гуша фитнаест чахони харобро.
Эй гул, мачоли ханда наёбй дар ин чаман,
Бар шишахои дидаи ман бин гулобро.
Он чо, ки рохи хоб занад чашми масти дуст,
Дигар ба хоб хам натавон дид хобро.
Эй хуфта зери парчами зулфи ту инкилоб,
Бархезу барфароз алами инкилобро.
Зинатфуруши зишт никобаш нухуфта айб,
Эй гул, бипуш зинату бифкан никобро.
Шайх аз сиёхрахтии зан шуд сапедбахт,
Унвони русиёхй аз он шуд хичобро.
Аз гирьяи сахоб рараз хандаи гул аст,
То теги офтоб бидаррад сахобро.
Рузе, ки зан суол кунад аз хукуки хеш,
Он шермард кист, Ки гуяд чавобро.
Ту худ мабош саъва, ки сайёди сангдил,
Дар тиррас наёфта харгиз укобро.
Бо шайх аз шароб хикоят макун, ки шайх,
То хуни халк хает, нанушад шаробро.
Оре, гузар ба бодияи рурбат асту FaM,
Гар худ далели кофила созй руробро.25
Хайф аз чарори шаръ, ки мо дарнаёфтем,
Бо чашми хира рохи хатову савобро.
Сокй, биё, ки боди бахорам ба гуш гуфт:
«Магзор зулфи шохиди ишку шубобро»
Рори рам аст дар паю раврои растхез,
Мутриб, бикуб барбату чангу рубобро.
16 F ypo 6 — 30F.

34
 Гарданда осиёи фалак хок кардааст
Дар зери санги ходиса Афросиёбро,
Бо шеъри Шайху Хоча26 дарафтода Шахриёр,
Чун кудаке, ки сафха шуморад китобро.
МАЛ ОЛИ МУХАББАТ

Гохе гар аз малоли мухаббат бироиамат,

Дурй чунон макун, ки ба шеван бихонамат.
Чун охи ман ба рохи кудурат марав ки ашк
Пайки шафоатест, ки аз пай давонамат.
Ту гавхари сиришкиву дурдонаи сафо,
Мижгон фишонамат, ки ба доман нишонамат.
Сарви баланди ман, ки ба додам намерасй,
Дастам агар расад, ба худо мерасонамат.
Пайванди чон чудо шуданй нест, мохи ман,
Тан нестй, ки чон дихаму ворахонамат.
Мотамсарои ишк ба оташ чй мекашй?
Фардо ба хоки сухтагон мекашонамат.
Дасти навозише ба сару гуши ман бикаш,
Созе шудам, ки шуру навое бихонамат.
Ту тарки обхурди мухаббат намекунй,
Ин кадр бехукук хам, эй дил, надонамат.
Эй рунчаи гуле, ки лаб аз ханда бастай,
Боз о, ки чун сабо ба даме бишкуфонамат.
Як шаб ба рагми субх ба зиндони ман битоб,
То ман ба рагми шамъ сару чон фишонамат.
Чупони дашти ишкаму ной разал ба лаб,
Дорам гизоли чашми сиях мечаронамат.
Лабханд кун муоваза бо чони Шахриёр
То ман ба шавк ин дихаму он ситонамат.
ГИЗОЛИ РАМИДА

Навиштам ин газали нарз бо саводи ду дида,

Ки балки роми разал гардй, эй гизоли рамида.
Сиёхии шаби хачру умеди субхи саодат,
Сапед кард маро дида то дамид сапеда.
Надида хайри чавонй гами ту кард маро пир
Бирав, ки пир шавй, эй чавони хайрнадида.

* Му род Шайх Саъдй ва Хоча Хофиз аст.

 Ба ашки шавк расондам туро ба ин каду акнун
Ба дигарон расадат мева, эй нихоли расида.
Зи мох, шархи малоли ту пурсам, эй махи бемехр,
Шабе, ки мох; намояд малулу рангпарида.
Бахори ман, ту х;ам аз булбуле хикояти ман пурс,
Ки аз хазонн гулаш хорхо ба дида халида:
Ба гирдбод хам аз ман гирифта оташи шавке,
Ки хокй рам ба cap афшон ба куху дашт давида.
Хавой пирахани чоки он парист, ки моро
Кашад ба халкаи девонагони чомадарида.
Фалак ба муи сапеду тани такида маро хост,
Ки дуку пунба барозад ба Золи пуштхамида.
Хабар зи дога дили Шахриёр мешавй, аммо
Дар он замон, ки зи хокаш хазор лола дамида.

ДАМ БИЗАН, Э й ЗАН

Як дам зи хукуки маданй дам бизан, эй зан

В-ин доми сияхсилсила бархам бизан, эй зан.
Ин чомаи мотам ба дили мо зада сад чок,
Сад чок дар ин чомаи мотам бизан, эй зан.
Обастани Исои такомул туй охир
Пас чок ба пирохани Марьям бизан, эй зан.
Бикшой чу хуршед руху тири тачаллй
Бар дидаи номахраму махрам бизан, эй зан.
То захмаи созат бидарад пардаи авхом,
Ин наш а гахе зеру гахе бам бизан, эй зан
Бо саъю амал парчами икболу шарафро
Мардона ба cap то сари олам бизан, эй зан
Бар барги гулат шабнами ашк ин хама бас нест?
Дигар ба сару синаи худ кам бизан, эй зан.
СОЗИ ИБОДЙ*

То кай чу бод cap бидавонй ба водиям,

Зй каъбаи мурод, бубин номуродиям.
Дилтанги шомгоху ба чашми ситорабор,
Гуй чарога кавкабаи бомдодиям.
Чун лолаам зи шуълаи ишки ту ёдгор,
* Ибодй — навозандаи машхури Эрон, ки дусти шоир будааст.
 Доги надоматест, ки бар дил нихдциям.
Девона дил ба халкаи зулфи ту баста буд.
Чун шуд парй, ки силсила аз по кушодиям.
Рафтй ба куи дигару бурдй маро зи ёд,
Ман хам равам ба гур, ки дигар зиёдиям.
MypiFH бихишт будаму афтодамат ба дом,
Аммо ту тифл будиву аз даст додиям.
Чун тифли ашк пардадарй шеваи ту буд,
Пинхон намекунам, ки зи чашм уфтодиям-
Ман дарси ишк чуз хати сабзе нахондаам,
Сармашки абруе, ки ба ин бесаводиям.
Гуфтй, хумори ишк ба тарьёки сабр куш,
Ман худ ба ин кушандаи бепир одиям.27
Фарзанди сарфароз, худоро, чй айб дошт,
Эй модари фалак, ки сияхбахт зодиям.
Туфони ишк харчи тавонад бигу бикун,
Шамъам, вале ба хучлаи фонуси бодиям.
Бе тори туррахои ту мархамгузори дил,
Бо захмаи Сабову сетори Ибодиям.
Дар кухсори ишку вафо обшори гам,
Хонад ба ашки шавкаму гудбон ги шодиям.
Бо ин хати шикаста каламхои дудбасар,
Дар чустучуи нусхаи шеъри мидодиям.
Шаб буду ишку водии хичрону Шахриёр,
Мохе натофт, то шавад аз мехр ходиям.

ГАВХ.АРФУРУШ

Еру хамсар нагирифтам, ки гарав буд сарам,

Ту шудй модару ман бо хама пирй писарам.
Ту чигаргуша хам аз шир буридиву хануз,
Мани бечора хамон ошики хунинчигарам.
Хуни дил мехураму чашми назарбозам чом,
Чурмам ин аст, ки сохибдилу сохибназарам.
Ман, ки бо ишк нарондам ба чавонй хавасе,
Хаваси ишку чавонист ба пиронасарам.
Падарат гавхари худ то ба зару сим фурухт,
Падари ишк бисузад, ки дар омад падарам.
Ишку озодагиву хусну чавониву хунар,
Ачабо, хеч наарзид, ки бе симу зарам.
Одй — одаткарда.
 Хунарам кощ гирехбанди зару симам буд,
Ки ба бозори ту коре накушуд аз хунарам.
Сездахро хама олам бадар имруз аз шахр,
Ман худ он сездахам, к-аз хама олам бадарам.28
То ба девору дараш тоза кунам ахди кадим,
Гохе аз кучаи маъшукаи худ мегузарам.
Ту аз они дигарй, рав, ки маро ёди ту бас,
Худ Ту донй, ки ман аз кони чахони дигарам.
Аз-шикори дигарон чашму диле дорам сер,
Шераму чуй шаголон набувад обхурам.
Хуни дил мавч занад дар чигарам чун ёкут,
Шахриёро, чй кунам лаъламу вологухарам
ТУТИИ ХУШЛАХНА

Мояи хусн надорам, ки ба бозори ман ой, -

Чонфуруши сари рохам, ки харидори май ой.
Эй ризоле, ки гирифтори каманди ту шудам, бош
То ба доми разал афтиву гирифтори ман ой.
Гулшани табъи ман ороста аз лолаву насрин,
Хама дар хасратам, эй гул, ки ба гулзори ман ой.
Сипари сулху сафо дораму шамшери мухаббат,
Бо ту он панча набинам, ки ба пайкори ман ой.
Сайдро шарт набошад хама дар дом кашидан,
Ба каманди ту фитодам, ки нигахдори ман ой.
Нусхаи шеъри тар орам ба шифохонаи лаълат,
Ки ба як хайда давои дили бемори ман ой.
Рузи равшан ба худ аз ишки ту кардам чу шаби тор,
Ба умеде ки ту хам шамъи шаби тори ман ой.
Гуфтамаш: «Найшакари шеър аз он парварам аз ашк,
Ки ту, эй тутии хушлахча, шакархори ман ой».
Гуфт: «Агар лаб бикушоям ту бад-он табъи гухарбор,
Шахриёро, хичил аз лаъли шакарбори ман ой».
ЧОДУИ БОБУЛ

То чилва мекунй ба чаман сарвиву гулй,

Чун мезанй ба нагма бахориву булбулй.
- Шурафкан ин таронаи дилкаш ба лаъли туст,

58 Дар Эрон рузи сездахуми чашни Навруз мардум аз шахр берун

мераванд.
38
 Ё булбулест дар шикани рунча и гулй.
Абру камони Рустаму гесу каманди Зол,
Худ пахлавон ба муяву29 дастон ба Зобулй
Лаъли лаби ту дар шикани зулфи пуршикан,
Чун рунчаи гуле, ки ба шохи каранфулй.
Аз шахр и Бобуливу ба ин чодуи чамол.
Дигар фасона нест, ки чодуи Бобулй.
То чист боЛи химмати парвонаи хаёл,
Оре, ту шамъи рурфаи кохи тахайюлй.
Равгои шахр дар паят афтода чун насим,
То чун гулат ба суе, ки бошад тамоюле.
Доруи ишк сабру тахаммул бувад, вале
Ту хирмани гул, офати сабру тахаммулй.
Овози дилнавози ту з-он гунчаи дахан,
Гулбонги булбулест, ки бар хезад аз гуле.
Гулканди шеъри ман ба татовул барад магас,
Тутии ман чаро ту ба чандин тагофулй.
Эй дил, чй дидй аз сари зулфи паривашон,
Кам кун хаёли хеш парешон, магар хулй30
У Шахриёр, хамсари моху ситорахост,
Ту лоту лут муштарии осмон чулеА1.
КАЛАМАНДОЗ

Ман дигар суи чаман хам сари парвозам нест,

Ки пари бозам агар хает дили бозам нест.
Ошьён сохтан арзонии мургони чаман,
Ошьён сухтаам ман, ки хамовозам нест.
Чун тавонам, ки cap орам ба дам соз, ки соз,
Хама аз cap кунадам боз, ки дамсозам нест.
Мутрибам гу ба саломат бираву соз бибар,
Ки ба cap шуре аз он Салмаку32 Шахнозам нест.
Соз агар дам занам аз оташи ман месузад.
Fy бисузад, ки рами сухтани созам нест.
Эй, ки гохат сари иоз асту гахе руи ниёз,
Ман хамон руи ниёзам, ки сари позам нест.
Дам ба ной рам худ зан, ки навой донад,

Муя — гирья, зорй.

Хул — камакл, аблах,.
Нул — пушок, полон.
Салмак —г номи яке аз охангхои кадими Эронй.
 Ман дигар сози дили кофияпардозам нест.
Охир он дикдату машкам ба хати ишк, гузашт,
Долиё х,олу мачоли каламандозам нест.
Шохиси факраму чандон мутамоиз аз халк,
Ки касе мункири шахсияти мумтйзам нест.
Ба х,ариме задаам пои сарири33 иззат,
К-аз фалак доияи хурмату эъзозам34 нест.
Одам оинаи дил гох; мукаддар созад,
Ба гумоне, ки ^игар шох;иди таннозам нест.
Дар китобе, ки манам аввалу охир матлаб,
Ман сйранчом нагирам, ки сарогозам нест.
Шахриёрам, ба х;ар аспе, ки бигардонам пой,
Гарчи шамшери масофу35 сафи сарбозам нест.
Лекин аз фитнаи ишки ту инон мепечам,
Ки дигар тавсани36 табъи татаритозам нест.

ДАР РОХ.И ЗИНДАГОНЙ

Чавонй шамъи рах; кардам, ки чуям зиндагониро,

Начустам зиндагонирову гум кардам ч;авониро.
Кунун бо бори пйрй орзумандам, ки баргардам,
Ба дунболи ч,авонй курарохи зиндагониро.
Ба ёди ери дерин корвонгумкардаро монам,
Ки шаб дар хоб бинад х,амрах,они корвониро
Бахоре буду моро хам шубобеву шакархобе,
Чи .рафлат доштем, эй гул, шабехуни хазониро.
Чи бедории талхе буд аз хоби хуши мастй,
Ки дар комам ба захр олуд шахди шодмониро.
Сухан бо ман намегуй, ало эй х;амзабоки дил,
Худоро, бо кй гуям шикваи бехамзабониро7
Насими зулфи ч,онон ку, ки чун барги хазондида
Ба пои сарви худ дорам хавои чонфишониро.
Ба чашми осмонй гардише дорй балои чон,
Худоро, бармагардон ин балои осмониро.
Намирй, Шахриёр, аз шеъри ширини равон гуфтав
Ки аз оби бако чуянд умри човидоииро.

Сарир — тахти подшохй.

Эъзоз — иззат кардан, азиз шуморйдан.
Масоф — майдони чанг.
Тавсан — аспи саркаш.
 У БУДУ У НАБУД

Ашкаш чакиду дигараш он обру набуд,

Аз оби рафта х;еч нишонё ба чу набуд.
Мижгон кашид ришта ба сузан» вале чи суд,
Дигар ба чоки сина мачоли руфу набуд.
Дигар шикаста буд дилу дар миёни мо
Суя,бат ба чуз х;икояти сангу сабу набуд
У буд дар мукобили чашми тарам, вале
Овах;37, ки пеши чашми дилам дигар у набуд
Ашкаш намемакидаму бемори ишкро
Чуз бугзи шарбат дигаре бар гулу набуд.
Олуда буд домани иоку ба рагми ишк,
Бо ашк низ дасту дили шустушу набуд.
Аз гуфтугуву ёди чафо карданам чй суд?
У буд бевафову дар ин гуфтугу набуд.
Хайф аз нисори гавдари ашк, эй аруси бахт,
Бо руи зишт зевари гавхдр наку набуд.
Мох,е, ки медрубон нашуд аз ёд рафтанист,
Атре намонд аз гули рангин, ки бу набуд.
Озодагон ба ишк,.хиёнат намекунанд,
Уро хисоли мардуми озодаху набуд.
Чун ишку орзу ба дилам мурд, Шахриёр,
Чуз мурданам ба мотами ишк орзу набуд.
Х.АВОИ РАШТ*

Ду х;афта рафту х,ануз он махи духафта наомад,

Биришта гашт дилу он ба Рашт рафта наёмад.
Чу гул ба ваъдаи як х,афта рафта буд, худоро
Чй шуд, ки ваъдаи якх;афта шуд ду х,афта наёмад.
Хавой Рашт бигирад, ки офтоби ман он чо
Бирафту ёдаш аз ин ёри дилгирифта наёмад.
Бах,ор омаду гулдони ман шукуфт дар айвон'
Вале бахори ман, он гулбуни шукуфта наёмад.
Ба базми бог душаш буд хоби нози сабухй
Ки ёдаш аз мани шаб то сах;ар нахуфта наёмад.
Хануз тахнияти и£ гуфтанам бигузоред,
Чаро, ки иди ман он тадният нагуфта наёмад.

Овах — ох.
Рашт — номи шахрест дар шимоли Зрон.
Чй гуна сездах соли худ бадар кунй, эй бахт,
Ки мо'хи чордах он ёри ру нухуфта наёмад,
Бисуфт гавхари ашку бирехт аз сари мижгон,
Ки дар канори ман он гавхари насуфта наёмад.
Ракиб гуфта, ки барф омада гирифта хама рох,
Хабиб хам магар ин гуфтаро шунуфта наёмад!
Вале зи барф наяндешадаш самаНд, хамоно
Ки дида барф ба мижгони май Наруфта наёмад.
Ба сояи кй тавон бурд, Шахриёр, панохе?
Ки сарви нози ман он соя во гирифта наёмад.
ХАЗОНИ ЧОВИДОНЙ

Махи ман хануз ишкат дили ман фигор дорад,

Ту яке бипурс аз ин гам, ки ба ман чй кор дорад?
На балои яони ошик шаби хачри туст танхо,
Ки висол хам балои шаби интизор дорад.
Ту ки аз май чавонй хама сархушй, чй донй?
Ки шароби ноумедй чй кадар хумор дорад.
На ба худ гирифта Хусрав паи охувони арман,
Ки каманди зулфи Ширин хавасй шикор дорад.
Мижа сузани руфу кун нахи у зи тори му кун,
Ки хануз васлаи дил ду-се бахья кор дорад.
Дил чун шикаста созам зи гузаштахои Ширин,
Чй таронахои махзун, ки ба ёдгор дорад,
Рами рузгор гу рав паи кори худ, ки моро,
Рами ёр бехаели гами рузгор дорад.
Гули орзуи ман бин, ки хаз<эни човидонист,
Чй гам аз хазони он гул, ки зи пай бахор дорад.
Дили чун танур хохад суханони пухта, лекин
На хама танур сузи дили Шахриёр дорад.

ИДИ И УШШОК,

Сабо ба шавк дар айвони Шахриёр омад,

Ки хезу cap бадар аз дахма кун, бахор омад.
Зи зулфи заркаши хуршед банди сими сетор,
Ки пардахои шаби тира тору мор омад.
Ба шахр чанд нишинй шикаст&дил, бархез,
Ки богу бешаи Шимрон шукуфазор омад.
Ба сони духтари чодарнишини сахрой,
Аруси лола ба домони кухсор омад...
 Кушуд пир дари хуму богбон дари бог,
Шаробу шахд ба бозору гул ба бор омад.
Дигар ба хучра нагунчад димори савдое,
Ки бо насими сахар буи зулфи ёр омад.
Бизан сабухиву баргир зери хиркд сетор,
Разал биёр, ки булбул ба шохсор омад.
Бурун хиром ба гулгашти лолазор имруз,
Ки лолазор пур аз сарви гулузор омад.
Сабо ба хайати гул шуд вазири таблигот,
Биёр бода, ки кобина38 руи кор омад.
Хучаста бод ба Эрони бостон навруз,
Ки ёдгор зи Ч,амшеди комгор омад.
Чй чои Лашгарак, эй шохидони искибоз,39
Ки барф об шуду кух ашкбор омад...
Шукуфта дор ба баргу наво ятимонро,
Ки кудакони чаман низ найнавор омад.
Ба даври чоми маям доди дил бидех сокй,
Чихо, ки бар сарам аз даври рузгор омад.
Ба пои сози Сабо шеъри Шахриёр, эй турк,
Бихон, ки идии ушшоки бекарор омад.
БАХТИ ХУФТАВУ ДАВЛАТИ БЕДОР

Мохам омад ба дари хонаву дар хона набудам,

Хона гуй ба сарам рехт чу ин кисса шунудам.
Он ки мехост ба.руям дари давлат бикушояд,
Бо кй гуям, ки дари хона ба руяш накушудам.
Омад он давлати бедору маро бахт фуру хуфт,
Ман, ки як умр шаб аз. дасти хаёлаш нарунудам.
Он ки мехост руболи рамам аз дил бизудояд,
Овах, овах, ки рубори рахаш аз по назудудам.
Ер суд аз шарафам cap ба Сурайёву, дареро,
Ки ба пояш сари таъзим ба шукрона насудам.
Эй насими сахар, он шамъи шабистони тарабро,
Гу ба cap меравад аз оташи хичрони ту дудам. ^
Чонфурушии маро бин, ки ба хечаш нахарад кас,
Ин шуд, эй мояи уммед, зи савдои ту судам.
Ба разал ром тавон кард ризолони рамида,
Шахриёро, разале хам ба сазояш иасурудам.

Кобина — ба маънои кабинети вазирон.

Иски — лыжа.
 ДУШАМ МЕРАВАД

Нушини ман боз ин сафар, дамроди душам меравад,

То даст нешам мезанад, то рафт нушам меравад.
То душам аз cap меравад чашмам намебинад, вале
Дишаб ба чашми хештан дидам, ки душам меравад.
Манмондаам, эй корвон, боре ба ин тундй марон,
Дони, ки чун куди гарон боре ба душам меравад.
Эй дил, ба чашми масти у мастй радо кун, гу бирав,
Дигар думорам гу биё, чун майфурушам меравад.
Душ омаду ашкаш ба чашм аз ман видое карду рафт,
Холй сиришк аз дидагон бо ёди душам меравад.
Аклам ба ранчиш гуфт: «Аз у бардор дил». Гуфтам: «Ба
чашм»,
Аммо кучо ин дарфдо, чоно, ба гушам меравад!
Магзам барошуфтанду боз имкони шеърам гу мабош,
Илдоми ишкат даст, к-у шаб бо сурушам меравад.
У пардае буд аз дунар нушида айби шуру шар,
Ашке биёяд пардадар чун пардапушам меравад.
Он к-у бй. ман бад мекунад, бо ман, на бо худ мекунад,
Ман то ба гуши осмон чушу хурушам меравад.
Бар кохи истигнои худ аз дуду оташ дар амон,
На ёде аз Искандару на-з Дориюшам меравад.
Еди ту ёре шуд маро доим хамушу шармгир,
То боз меоям ба худ ери хамушам меравад.
Дил, Шадриёро, зор шуд, дилбар рафикозор шуд,
Табъам зи худ безор шуд бас кун, ки гушам меравад.

ШАИДОЙ

Риндаму шудра ба шуридагиву шайдой,

Шеваам чашмчарониву кададпаймой.
Ошикам ходаду расвои чадоне, чй кунам,
Ошиконанд ба дам ошикиву расвой.
Хати дилбанди ту бодо, ки дар атрофи рухат,
Кори дар булдавасе нест каламфаросой.
Нест базме, ки ба болои ту ороста нест,
Эй барозанда ба болои ту базморой.
Шамъи мо худ ба шабистони вафо сухт, ки дод
Еди парвонаи парсухта бепарвой.
Дергодест, ки дигар накунад ёди ватан,
Дар сарфи зулфи пареши ту дили дарчой.
44
 Лаъли шохид нашунидем бад-ин ширинй,
Зулфи маъшука иадидем бад-ин зебой.
Кош як руз сари зулфи ту дар даст афтад,
То ситонам ман аз у доди шаби танкой.
Хуии мино бихуру бипщанаш аз санг, ки ман
Сангхо хурдаам аз ин фалаки миной...
Шахриёр аз хаваси канди лабат чун тутй
Шухра шуд дар хама офок ба щаккархой.
АШКИ НАДОМАТ

Гар ба пирона сарам бахти чавонй ба cap ояд,

Аз дари оштиям он махи бемехр дарояд.,
Омад аз тобу табам чон ба лаб, эй кош, ки чонон,
Бо дами исавиям ин дами охир ба cap ояд.
Хобам ошуфту чунон буд, ки бо шохиди махтоб,
Ба тамошои ман аз равзанаи кулба дарояд.
Дилкаш он чехра, ки чун лола барафрухта аз шарм,
Бори дигар ба суроги мани хунинчигар ояд.
Сарви ман, гул бинавозад дили парвонаву булбул,
Гар ту хам ёдат аз ин кумрии бе болу пар ояд.
Шамъи ларзони шабонгохаму чонам ба сари даст,
То насими сахарам болупарафшон ба бар ояд.
Пири Канъони ман аз нола биосой, ки Юсуф,
Писаре нест, ки дигар ба суроги падар ояд.
Донам он сангдил охир шавад аз карда пушаймон,
Он замон дар паи ман куй ба ку, дар ба дар ояд.
Равад аз дида чу бо ёди манаш ашки надомат,
Лола аз хокаму аз колбудам40 нола барояд.
Дуд шуд шамъ аз он шуъла, ки бар хирманаш афрухт,
Чанд гуй, ки ба поёни шаби гам садар ояд.
Мохи Канъон чу ба талхй ба дили чох канад чон,
Корвон гу хама бо бору гулобу шакар ояд.
Шахриёро, гила аз гесуи ёр ин хама бигзор,
К-охир он кисса ба поён расад ин гусса cap ояд.
САРВИ БОРОВАР

Хушо сарве, ки ман дар сояаш аз бахт бар хурдам,

Хушо нахле, ки аз шохи наботаш найшакар хурдам.

40 Колбуд — бадан.
45
Хушо шухе, ки хардам лаълаш аз хони шакар бахшид
Гароматхои41 умре, к-аз гамаш хуни чигар хурдам.
Дар ин гулшан, ки сарваш бесамар хонанду бесоя,
Хумоюисоя сарви ман, ки хар солаш самар хурдам,
Маро пирона cap дар cap ба чуз ишки чавонон нест,
Чавонихо, ки кардам филмасал имруз cap хурдам.
Шаробе хурдам аз чоми лаби лаъли сияхчашме,
Ки умре аз сари мастй ба девору ба бар хурдам.
Ба рагми чони хуршеду хами фирузаи гардун,
Май он бошад, ки ман аз лаъли он вологухар хурдам.
Кашидам дар рамаш Лочуръа чоми хафтхат бар cap,
Ба абру хам наёвардам, ки захм аз шери нар хурдам.
Хунар аз даври ман нозад, ки дар даври дахони ёр,
Агар тангам маишат нон ба бозуи хунар хурдам.
Ба хони нокасон, чони писар, харгиз набурдам даст,
Ки гар худ нони холй хурдам, аз хони падар хурдам.
Сухан аз ёр гуям бу42 ки бахтам борвар бошад,
Ки гар аз кор гуфтам чашмзахми коргар хурдам.
Ба зулфи ёр хам бармехурад гар райр аз ин бошй,
Ки ман сад бор бо ин нуктаи борик бархурдам.
Гули гирои хуснам бас, ки дар ишкам наларзад пой,
Замин гар хурдам аз дасти гулоби чашми тар хурдам,
Чарогохе бад-ин нарзиву охуе банд-ин шухй,
Ту гуй асп баргардон, на охир марзи хар хурдам.
Ба дунон амни хотир медиханду хони беминнат,
Ман ин як лукмаро хам бо дусад хавфу хатар хатар
хурдам.
Ба руи наъшй43 парвона сахар ларзид шамъу гуфт:
«Ту форир рав, ки ман гар бад задам, боре батар
хурдам».
Ба дуньёе, ки нашморад худ аз навъи башар моро,
Ман аз чон, Шахриёро, руссаи навъи башар хурдам.
КОРВОНИ ГУЛ

Бахор омад, бахор омад, хваш омад,

Бахори дилкушову дилкаш омад.
. Нигорин корвони гуд ба сахро,

41 FapoMaT'— товон.
42 Б у -^ бошад.
43 Наъш — чаноза, насад.
 Тилои махду нили мафраш омад.
Шукуфа бо кулоди таркдузй,
Бунафша бо кабои заркаш омад.
Маро бо ёди айёми чавонй,
Сари савдои ёри махваш омад.
Салое44 дех, ки махмури шабонгох,
Ба сахбои сабухй сархуш омад.
Хамида шохи гул аз рунча гуй,
Камондоре ба тиру тиркаш омад.
Ба чоми лола, шабнам ишвае дод,
Ки наргисро ба дил заъфу рам омад.
Ба ёди чашмахои синаи кух
Дилам муме шуду дар оташ омад.
Зи шаш су дилситонон панчаву мо,
Яке дил ку дучори хар шаш омад.
Хама гулхои мардум cap ба роханд,
Гули ман саргарону сархаш омад.
Ханузам пои чон чалд асту чолок,
Агар пои танам лухту лаш омад.
Ба хар май лаб маёло, Шахриёро,
Харифе чу, ки бе раллу раш омад.
ХАБ ИБ И

Давон бе давоиву илочи бе табибиро,

Ба болинам расон, ё раб, хабиби ман Хабибиро.
Руборн рам, бутам аз дил магар зулфи ту биздояд,
Ки абри ошной бистурад гарди рарибиро.
Зи махруён насибам нест чуз хасрат, фалак гуй
Ба номи ман кашида куръаи хасратнасибиро.
Рахи ошнкфиребй роху расми бевафоён аст,
Хабиби ман, наомузй рахи ошикфиребиро.
Навои ошикй, эй гул биё аз Шахриёр омуз,
Ки хар ное наянгезад навои андалебиро.
КАНДИ МУКАРРАР

Чй париваш, ки ба девонаи худ cap назавад,

Он паррандаст, ки дар хилвати мо пар назанад.
Хар шаб овехта чун халка ба дар дорам чашм,

44 Сало — даъват.
 Гарчи он силсиламу халка ба ин дар назанад.
Рахгузар гушнавоз аст садои пояш,
Гар дили вахшии ман пар чу кабутар назанад.
Боз дар хирмани гесуи ту печида насим,
Гу бисоти дили шурида ба хам бар назанад.
Дари дигар задан аз шарм надонад он мох,,
Гарчи шояд дари ин гамкада дигар назанад.
Тутй он чо, ки х,авои шакаристонаш нест,
Магаси сифла чаро таъна ба шаккар назанад.
Каламам пеши надомат шуду чавхар дилхун,
То кас ин накши гамангез ба дафтар назанад.
Шамъ то сузу гудозаш накунад махрами роз,
Сар ба хилватгахи риндони каландар назанад.
Тутии табъи ман аз лаъли ту омухт сухан,
Чун тавонад, ки дам аз канди мукаррар назанад.
Шаб, ки чашме накушудам ба рухи мохи азиз,
Чашмдорам, ки диг^р чашмакй ахтар назанад.
Мохи ман хиргахии чохи мухок45 аст хануз,
Гу, ки хуршед cap аз хаймаи ховар назанад.
Теги хуршед ба мюкгони ту монад хар субх,
Гар ба захми дили мо найзаву ханчар назанад.
Ашки ман бо дили сангини ту дар хавфу ричост,
Сели бе вохима бар садди Сикандар назанад.
Хамрахи кавкабаи хусни ту кардам охе,
Ки фалак рохи ту, эй турки ситамгар назанад.
Шахриёро, чй балокаш дилу чоне дорй,
Оташе, к-у ба ту зад хав46, ки ба кофар назад.
КОРВОНИ БЕХАБАР

Корвон омаду дилхох ба хамрохаш нест,

Бо дил ин кисса нагуям, ки ба цилхохаш нест.
Корвон омаду аз Юсуфи ман нест хабар,
Ин чй рохест, ки берун шудан аз чохаш нест.
Мохи ман нест дар ин кофила рохаш надихед,
Корвон бор набандад шаб агар мохаш нест.
Номае хам нанавиштаст, худоё, чй кунам?
Гохаш ин лутф ба мо хает, вале гохаш нест.

46 Мух.ок, — се шаби охири мохи солшумории к.амарй, ки мох дида

намешавад.
46 Хав — захм.

48
 Модам аз оди дили сухтагон бехабар аст,
Магар оинаи шавку дили огодаш нест.
ё раб, оинаи у лутфу сафоеш намонд,
Е бисоти дили бишкастаи ман одаш нест...
Доштам шодеву бар тахти гулам <ч;ояш буд,
Хрлиё тахти гулам даст, вале шодаш нест.
Тахти султони дунар бар уфуки чашму дил аст,
Хусрави ховарй ин хаймаву хиргодаш нест.
«Ходам андар акибаш рафту ба ёрони азиз»,
Боре ин мужда, ки чоде ба сари родаш нест.
Шадриёро, акиби кофилаи куи умед,
Гу касе рав, ки чу ман толеи гумродащ нест.
ГАДО ПОДШОХДУН

Эй талъатц ту, ханда ба хуршеду мод кун,

Зулфи ту рузи равшани мар дум сиёдкун.
Холи ту оташест дили офтобсуз,
Хати ту сояест сиядруй модкун.
Яъкубдо зи х;ачри ту байтулдазиннишин,
Эй сад дазор Юсуфи Мисрй ба чодкун.
Нахли кади баланди ту буньёди сарвкан,
Райдони боги сабаи хатат гул гиёдкун.
Х^аргиз нарафтааст, ба cap модро кулод.
Эй худ дар ин миён, сари мо кулодкун.
Аз хона ошьёни дили мо ба дам марез,
Эй шонаи ту, хирмани сунбул табодкув.
Пири хирад, ки масъалаомузи дикмат'аст,
Дар нуктаи дадони ту шуд щптибодкун.
Корам зи ишки ту ба чуз афгону од нест,
Эй кори ошикони худ афгону одкун.
Бедчат, гадои дусни ту шуд щадриёри ишк
Эй хоки даргади ту, гадо подшодкун.
МОДИ ДАРЬЕ

Чун нагирад дил, ки моди ман давои Рашт дорад,

Шохи шамшодам сари гулчидану гулгашт дорад.
То ку.шояд чини пешонии дарьё хандаи медр,
Моди ман оданги Бандар Пахлавиву47 Раш^ дорад

47 Бандари Пахлавй — бандарест дар канори бахри Каспий. Доло

ора ба номи кадимааш Анзалй номгузорй гардидааст.
1143 49
То бари симин ба собуни кафи дарьё бишуяд,
Осмон аз медру мах, бар душ тосу ташт дорад.
Бо каманди зулфи мушкин кори шадре сохту инак,
Ба саманди нозу тамкин ру ба куду дашт дорад.
Осмон нашносадаш коик, зи акси завраки мод,
Моди ман чун шаб ба дарьё азми сайру гашт дорад.
Дашт бори хулди руяшро сиришкам дафт дарьёст,
Чашми ман ин дафтро аз давлати он дашт дорад.
Шадриёро, иди мо дам бо гулу ширинй имсол,
Меравад дампои у то кай сари баргашт дорад.

ИНТИЗОР

Боз имшаб,~эйситораи тобон наомадй,

Боз, эй сапедаи шаби дичрон наомадй.
Шамъам шукуфта буд, ки хандад ба руи ту,
Афсус, эй шукуфаи хандон наомадй.
Зиндонии ту будаму мадтоби ман, чаро
Боз имшаб аз даричаи зиндон наомадй.
Бо мо сари чй доштй, эй тирашаб, ки боз
Чун саргузашти ишк ба поён наомадй.
Магзор, кайди ман, ки ба ягмо барад магас,
Тутии ман, ки дар шакаристон наомадй,
Ше>ри ман аз забони ту хуш' сайди дкл кунад,
Афсус, эй ризоли газалхон наомадй,
Гуфтам ба хони ишк шудам мизбони мод,
Номедрубони ман, ту ки медмон наомадй.
Хони шакар ба хуни ч;игар даст медидад,
Медмони ман, чаро ба сари хон наомадй?
Девони Х,офизй туву девонаи ту ман,
Аммо, парй ба дидани девон наомадй.
Нашнохтй фи,гони дили радгузар, ки душ,
Эй моди каср, бар лаби айвон наомадй.
Гетй матои чун манаш ояд гарон ба даст,
Аммо ту дам ба дасти ман арзон наомадй.
Сабрам надидай, ки чун завраки шикастаест,
Эй тахтаам супурда ба туфон наомадй.
Айши дшш шикаста ба азо мекунй, чаро?
Идам туй, ки ман ба ту курбон, наомадй
Дар табъи Шадриёр хазон шуд бадори ишк,
Зеро ту, хирмани гулу райдон наомадй.
 ТУ БИМОНУ ДИГАРОН

Аз ту бигзаштаму бигзоштамат бо дигарон,

Рафтам аз куи ту, лекин акиби cap нигарон,-
Мо гузаштему гузашт он чи ту бо мо кардй,
Ту бимону дигарон, вой ба холи дигарон.
Рафта чун мах; ба махокам, ки нишонам надиханд,.
Х,арчи офок бичуянд карон то ба карон.
Меравам, то ки ба сохибназаре боз расам,
Махрами мо набувад дидаи кутахназарон.
Дили чун оинаи ахли сафо мешикананд,
Ки зи худ бехабаранд ин зи худо бехабарон.
Дили ман дор, ки дар зулфи шикан дар шиканат,.
Едгорест зи сархалкаи шуридасарон.
Гули ин бог ба чуз хасрату догам нафузуд,
Лоларуё, ту бибахшой ба хунинчигарон.
Рахи бедодгарон бахти ман омухт туро
В-арна донам ту кучову рахи бедодгарон
Сахл бошад хама бигзоштану бигзаштан,
К-ин бувад окибати кори чахони гузарон.
Шахриёро, гами оворагиву дар ба дарй,
Шурхо дар дилам ангехта чун навсафарон.
ВОИ — БОИ МАН

Кар дам чу туб мезанадам пушти пой вой„

Кас пеши пои тифл наафтад, ки В0Й;В0Й.
Дар пои сарв даст нагиранд аз касе,
Он чб Чи бекасе, кй биафтад зи пой вой.
Дерошнотар аз ту надидам, вале чи зуд,
Бегона гаштй, эй махи дерошной вой.
Дар доманат гиристани созам орзуст,
То cap кунам навои дили бенавой вой.
Сузи дилам хикояти сози ту мекунад,
Лаб бар лабам бинех, ки барорам чу ной вой,
Аз сузи хачр нолаи ман зор зор шуд,
Бо шавки васл гирьяи ман хой-хой вой.
«Ман парварондамат, ки ту бо ин бахо шудй»,
Гум кардй, эй матои мухаббат бахой вой.
Охир сазои хидмати дерини ман, хабиб,
Ин шуд, ки бишнавам сухани носазой вой.
Чуз неку бад ба чой намонад, чй мекунй.
На ишк,и ман, на хусни ту монад ба чой вой.
Эй кош, вой вон манаш мехрубон кунад,
Гар мех,рубон нашуд чй кунам, худой вой.
Ман Шахриёри кишвари ишкам, гадон ту,
Эй ПОДШОХ.И хусн, маранчон гадой вой.
ДАВЛАТИ ЧОВИД

Душ гесуи туро рехта дидам бар душ,

Хотирошуфтаам имшаб зи парешонии душ.
Ачаб аз риштаи акле, ки напечад дар пой,
3-он сиях, силсилагесу, ки ту дорй бар душ.
Гардиши чоми азал гар сифати наргиси туст,
Магар аз хоби абад чашм бимолад мадхуш.
Лаъли хомуши ту орад ба хурушам, оре,
Булбул аз гунчаи хандон нашикебад хомуш.
Оби чун оташ мехохаму дар дида кашам
Бод агар оварадам хокй рахи бодафуруш.
Гарчи дарвешаму мискин ту дар огуши ман ой,
То маро давлати поянда кашад дар огуш.
Ба шаби васли ту офок хабар хохам кард,
Ба дафу чангу наю гулгулаи нушонуш.
Ман агар тори сари зулфи ту гирам дар чанг,
Тор дар нола равад, чанг дарояд ба хуруш.
Гар дилат санг бихонам, назанам неши забон,
Ташна чуз санг набинад ба дили чашмаи нуш.
Бахт агар ёр шавад рахт ба суи ту кашам,
Мани саргаштаи туфонзадаи хонабадуш.
Дурри дандони туву рунчаи хандони туро, '
Пой то cap хама чашмему саропо хама гуш.
Шахриёри газалам шуХра чу мохи хуршед,
Гуфтам ин нагз разал то чй писандад Шедуш.

ХАЗОН

Хазон асту хангомаи баргрез,

Шигифто аз ин боди хангомахез.
Рабоянд африштагон рангу буй,
Бад-он чодуихо, ки оранд низ.
Аруси гул аз шу гирифта талок,
Ачузаш ба cap куфт рахту чахиз.
Зи санчоки борону шаллоки бод
 Бувад нозуконро г урезогурез.
Замин гуй аз ашки ошик, гиласт,
Ки пои паричехрагон хурд ляз48.
Дарахтон чу пои гурезе намонд
Кушуданд бо бод дасти ситез.
Фуру рехт чаллоди боди хазон
Чавонони бо? аз Да ми теги тез.
Шахидон ниходанд пахлу ба хок,
Ба савдои наврузу он растхез. ,
Пароканд дарбори султони гул,
Хадам 49 рафту хайли 50 рулому каниз.
Кушуданд з о р о н ба тороч даст,
Намонд аз бисоти чаман хеч чиз.
На бар гардани сарв тавки суман,
На дар гуши му гушвори мавиз.
Зару зевар аз худ бирезад чаман,
К и д у н ь ё п а с а з г у л наярзад пашиз51.
Б и н о л а д б а т о б у т и г у л гирдбод,
Б и г а р д а д б а г и р д и чаман хокбез.
Д а р а м б о н у и б е д и мацнун нигар,
К и ге с у к у н а д д а р а з о и а з и з .
З и со зи д а р а х т о н б а м и зроби бод,
Чй охангдо во шавад нолахез.
Ба сайри табиат бирав, Шахриёр,
Ки завке наангезадат пуш т и м из.
РИЗОЛУ РАЗАЛ

И м ш аб аз д а в л а ти м ай д а ф ъ и м а л о л е кардем ,
И н х ам аз умр ш абе буд, ки доле кардем .
М о кучову ш аби майхона, худоё, чй ачаб,
К -аз гирифтории айём мацоле кардем.
Тир аз рамзаи сокй, сипар аз чоми шарцб,
Бо камондори ф ал ак чангу чидоле кардем.
Рам ба руинтании чоми май андохт сипар,
Рам магу, арбада бо Рустами Золе кардем...
Ниме аз рух бинамуду хаме аз абруе,

48 Л из хурдан — ларж идан.

48 Хадам — чамъи ходим.
50 Хайл — гурух.
51 Пашиз — пули хурди камарзиш.
53
 Васати мох; тамошои хилоле кардем.
Рузаи х,ач;р шикастему хилоли абруй, j
Манзарафруз шаби иди висоле кардем.
Бар гули ораз аз он зулфи тиллоифомаш,
Еди парвонаи зарринпару боле кардем.
Мактаби ишк бимоноду сияххучраи гам,
Ки дар у буд агар касбу камоле кардем.
Чашм будем чу мах, шаб хама шаб то чун субх,
Сина оинаи хурщедчамоле кардем.
Ишк агар умр напайваст ба зулфи сокй,
Ролиб он аст, ки хобеву хаёле кардем.
Шахриёри газалам хонда гизоли вахшй,
Бад нашуд бо газале сайди гизоле кардем.
САЛОМИ ОШНО

Гардиш,. эй чарх ба комам кардй,

, Куръаи бахт ба комам кардй,
Охуеро, ки рамидй аз ман, I
' Хондй афсуневу ромам кардй,
Ту хумо, авчнишинй зи чи руй,
Ошьён бар лаби бомам кардй.
Райри дашном ба оини ту нест,
Сахв кардй, ки саломам кардй.
Дерчушии ту чони ман сухт,
Пухтай боз, ки хомам кардй.
Хоча, бифрухтаем сад раху боз.
Ба яке халка гуломам кардй.
Бирав, эй дуст халолат накунам,
Зиндагиро ту харомам кардй.
Умри хичрони ту хам гашт гамом,
Лек рузе, ки тамомам.кардй.

ВИДОИ ЧАВОНЙ

Чавонй хасрато, бо ман видои човидонй кард,

Видои човидонй, хасрато, бо ман чавонй кард.
Бахори зиндагонй тай шуду кард офати айём
Ба ман коре, ки бо сарву суман боди хазонй кард.
Рафики нимарохе чун маро дар хоби нушин дид,
Ба лолои чарас оханги кучи корвонй кард,
К,азои осмонй буд муштокиву махчурй,
 Чй тадбире тавонам бо казои осмонй кард.
Шароби аррувонй чораи рухсори зардам нест,
Бинозам силин гардун, ки чехрам аррувонй кард.
Камонабруи ман, чун тир рафту чархи чавгонй,
Ба зери бори рам болои чун тирам камонй кард.
Фалакро таркаш аз тир ин кадар донам, ки холи монд,
Дигар бо ин дили хунин чй гуям он чй донй кард.
Хануз аз рбшори дида домон рашки дарьё буд,
Ки моро сиккаи оташфишон оташфишонй кард.
Чй буд ар боз мегаштй ба рузи ман гавоной,
Ки худ дидй чих,о бо рузгор ам нотавонй кард.
Ба хуни дил чу ман май рехтам дар чоми майхорон,
Ф ирон з-он наргиси маете, ки бо ман саргаронй ка р д .
Чавонй кардан, эй дил, шеваи чонона буд, аммо
Чавонй хам паи чонон шуду бо мо чавонй кард.
Азизон, мох.и ман то дар мухоки чохи хичрон шуд,
Рами он Юсуфи сонй маро Яъкуби сонй кард.
Чавонй худ маро танхо умеди зиндагонй буд,
Дигар ман бо чй уммеде тавонам зиндагонй кард.
Чавонон, дар бахори умр ёд аз Ш ахриёр оред,
Ки умре дар гулистони чавонй нармахонй кард:
Х .О Л О ЧАРО

Омадй, чонам, ба курбонат, вале холо чаро?

Бевафо, холо ки ман аф тодаам аз по,чаро?
Нушдоруиву баъд аз'м арги Сухроб омадй,
Сангдил ин зудтар мехостй, холо чаро?
Умри моро мухлати имрузу фар дои ту нест,
М ан, ки як имруз мехмони туам, ф ардо чаро?
Нозанино, мо ба нози ту чавонй додаем,
Д игар акнун бо чавонон ноз кун, бо мо чаро?
В ах, ки бо ин умрхои кутахи беэътибор
И н х ам а гофил ш удан аз чун мани ш айдо чаро?
Ш ури Ф арходам ба пурсиш cap ба зер аф к ан д а буд,
Эй лаб и ширин, чавоби талхи сарболо чаро?
Эй ш абн хичрон, ки як дам дар ту чаш ми м ан н ахуф т,
И н к а д а р бо бахти хоболуди м ан лоло чаро?
Осмон чун ч ам ъи муш токон пареш он м екунад,
Д а р Шигифтам ман, н ам еп ош ад зи х ам дуньё ч аро?
Д а р хазони хачри гул, эй булбули т а б ь и хдзин,
Хомушй ш арти ваф одорй бувад, равго ч аро?
Ш ахриёро, бе хабибц худ н ам ек ар д й с аф ар ,
И н с аф ар рохи к и ём а т м еравй , тан хо ч аро?
 СОХИБ ДОРАД ИН ДИЛ
Занад чашмак, ки толиб дорад ин дил,
Надонад мах, ки сох,иб дорад ин дил.
Канизи ахтарон чашманду. бедор,
Бихоб эй мах мувозиб дорад ин дил.
Хузури махфили унсам набинй,
Хавой ёри роиб дорад ин дил.
Шаби хичрон напиндорй, ки танхост,
Ки чун ёдаш мусохиб дорад ин дил.
Ба чосусй кулогаш бар дарахт аст,
Маханд, эй гул мурокиб дорад ин дил.
Нахохад чирахори52 хар даре шуд,
Ки аз давлат мувочиб дорад ин дил.
Пас аз, як умр чонибдории дуст
Кучо руи ачониб53 дорад ин дил.
Мабин, эй дида, имшаб дар рухи мох,
Ки худ шарм аз кавокиб дорад ин дил.
Ба хар чашмам хичоби хафт пардаст,
Дусад дарбону хочиб дорад ин дил.
Надорад чйнси маррубеву офок,
Ба худ муштоку рориб дорад ин дил.
Хунар бинад набинад, Шахриёро,
Ки сад чандон маоиб дорад ин дил.
ТАРОНАИ НОВИДОН

Эй шохи гул, ки дар паи гулчин давониям,

Ин нест музди ранчи ману богбониям.
Парвардамат ба ноз, ки биншонамат ба пой,
Эй гул, чаро ба хоки сиях менишониям.
Дарьёб дасти ман, ки ба пирй расй чавон,
Охир ба пеши пои ту гум шуд чавониям.
Гар нестам хазона хазаф54 хам наям хабиб,
Боре мадех зи даст ба ин ройгониям.
То гушвори ноз гарон кард гуши ту,
Лаб во нашуд ба шиква зи бе хамзабониям.
Эй Юсуфи азиз, ки сонй надидамат,

Чирахор — нонхур, туфайлихур.

Ачониб — аадабихо, бегонагой.
Хазаф — хиштпора.
 Бозо, ки дар фироки ту Яъкуби сониям.
Бо сад хазор захми забои зиндаам хануз,
Гар дун гумон надошт ба ин сахтчониям.
Ерй зи табъ хостам, ашкам чакиду гуфт:
«Ери зи ман бичуй, ки бо ин равониям».
Эй гул, биёву аз чамани табъи Шахриёр
Бишнав таронаи разали човидониям.
ДЕВОН ВА ДЕВОНА

В раб, мабод, к-аз по чонони ман биафтад,

Дарду балои у, кош бар чони ман биафтад.
Ман чун зи по биафтам дармони дарди ман уст,
Дард он бувад, ки аз по дармони ман биафтад.
Чашмам ба чашмаш афтод, аммо набуд чашме,
К-аз барки он шарар дар аркони ман биафтад.
Як умр гирья кардам, эй осМон раво нест,
Дурдонаам зи Чашми гирьёни ман биафтад.
Мохам ба интикоми зулме, ки карда бо ман,
Тарсам ба дарди ишку хичрони ман биафтад.
Даври фалак фиканда дар чохаму ачаб нест,
Мохаш ба даври оху афрони ман биафтад.
Аз гавхари муродам чашми умед.бастаст,
Ин ашк нест, к-андар домони ман биафтад.
Ман худ ба cap надорам дигар хавои сомон,
Гардун кучо ба фикри сомони ман биафтад.
Дасти хаёл ёзад шаб дар каманди махтоб,
Рустам агар ба чохи зиндони ман биафтад.
Хохад шуд аз надомат девона, Шахриёро,
Гар он парй ба дасташ девони ман биафтад.

ИДИ ХУН

Навчавонони ватан бистар ба Хоку хун гирифтанд, .

То ки дар бар шохиди озодиву конун гирифтанд..
Ройгон дар пои номардон барафшонй, чй донй,
К-ин хумоюнгавхар аз коми нахангон чун гирифтанд.
Лола аз хоки чавонон медамад бар дашту хомун,
Ё дирафши55 сурх бар cap инкилобиюн гирифтанд.
хуррам он мардон, ки рузе хоинин дар хун кашиданд,
55 Дирафш *—байрак.
57
 3-он сипас он рузр.о хар сола иди хун гирифтанд.
То ба сайри кахкарой56 охирин фурсат кунам гум,
Худ инони хизб дар каф душманони дун гирифтанд.
Бо даме пинхон чу ахгар ишкро конун биафруз,
Кураафрузони гайрат ком аз ин конун гирифтанд...
Хавфи кобуси сиёсат чурми хоби рафлати мост,
Сахт моро дар хумори алкулу57 афьюн гирифтанд.
Кор бо афсона набвад, риштаи тадбир метоб,
Оре, арбоби а^оим мор бо афсун гирифтанд.
Хокй Лайлой ватанро чони Ширин бар cap афшон,
Хусравони ишк дарси ибрат аз Мачнун гирифтанд.
Шахриёро, то мухити худ таназзул кун, маяндеш,
К-ин кабо бар комати табъи ту номавзун гирифтанд.

ДУНЬЕИ ДИЛ

Чанд бори рами дуньё ба тани танхое,

Вой бар ман тани танхову рами дуньёе.
Тирборони фалак фурсати онам надихад,
Ки чу тир аз чигари реш барорам вое,
Лолаерб’, ки бар у дори дурангй пайдост,
Хайф аз нолаи маъсуми хазорозое.
Охирам ром нашуд чашмризоли вахшй.
Гар чи ангехтам аз дар разале paBiFoe.
Ман хамон шохиди Шерозаму натвонй ёфт,
Дар хама шахр ба ширинии ман шайдое.
То на аз гирья щудам кур, биё варна чй суд,
Аз чароге, ки бигиранд ба нобиной.
Хама дар хотирам аз шохиди руъёии хеш,
Бигзарад хотира бо дилкашии руъёе.
Гох бар дурнамои уфук аз гушаи абр,
Бо тулуи малаки чнлва дихад симое,
Инъикосест бар он гардиши чашми обй,
Аз чамолу азамат чун уфуки дарьёе.
Даст бо дуст дар оруш на хадди ману туст,
Манаму хасрати бусидани хокй пое.
Шахриёро, чй рам аз рурбати дуньёи тан аст,
К-аз барои дили худ сохтай дуньёе.

56 Кахдаро — бозгаштан ба ак,иб

57 Алкул — спирт, машруб.
58
 ШАМШЕРИ КАЛАМ

Нолам аз дасти ту, эй нола, ки таъсир накардй,

Г арчи у кард дил аз санг, ту таксир накардй.
Шармсори туам, эй дида, аз ин гирьяи хунин,
Ки шудй куру тамошои рухаш сер накардй.
Эй ачал, гар сари он зулфи дарозам ба каф афтад,
Ваъда хам гар ба киёмат бинихй, дер накардй.
Вой аз дасти ту, эй шеваи ошиккуши чонон,
Ки ту фармони казо будиву та^гьир накардй.
Мушкил аз гири ту чон дар барам, эй носехи окил,
Ки ту дар халкаи занчири чунун гир накардй.
Ишк хамдаст ба такдир шуду кори- маро сохт,
Бирав, эй акл, ки коре ту ба тадбир накардй.
Хуштар аз накши нигорини ман, эй килки тасаввур,
Алхак инсоф тавон дод, ки тасвир накардй.
Чй рурурест дар ин салтанат, эй Юсуфи мисрй,
Ки дигар пурсишй холй падари пир накардй.
Шахриёро, ту ба шамшери калам дар хама офок,
Ба худо, мулкй диле нест, ки тасхир накардй.
ЯК ШАБ БО КАМАР*

Аз курии чашми фалак имшаб Камар ин чост,

Оре, К,амар имшаб, ба худо, то сахар ин чост.
Охиста ба гуши фалак аз банда бигуед,'
Чашмат надавад цн хама, як шаб Камар ин чост.
Оре, Камар-он кумрии хушхони табиат,
Он нагмасаро булбули боги хунар ин чост.
Шамъе, ки ба суяш мани чонсухта аз шавк,
Парвонасифат боз кунам болу пар, ин чост.
Танхо на ман аз шавк саропо нашинОсам,
Як да ста чу ман ошики бепову cap ин чост.
Кар нола, ки дорй бикун, эй ошики шайдо,
Чое, ки кунад нолаи ошик асар, ин чост.
Мехмони азизе, ки паи дидани руяш
Хамсоя хама cap кашад аз бому дар, ин чост.
Сози хушу овози хушу бодай дилкаш,
Эй бехабар, охир чй нишастй, хабар ин чост.
Осоиши имруза шуда дарди cap аммо,

• Камар — Камар-ул мулки Вазирй, сарояндап номии муосири Эрон.

59
 Имшаб дигар осоиши бе дарди cap ин чост.
Эй ошики руи Камар, эй Эрачи ноком,
Бархез, ки боз он бути бедодгар ин чост.
Он зулф, ки чун хола ба рухсори Камар буд,
Боз омаду чун фитнаи даври камар ин чост.
Эй кош сахар н-ояду хуршед назояд,
К-имшаб Камар ин чо, Камар ин чо Камар ин чост.
ХОЛИ БАРАНДА

Дасте, ки гохи ханда ба он хол мебарй,

Эй шухи сангдил, дилам аз хол мебарй.
Кар кас ба нарди хусни ту зад, бохт пас бигу
Даст аз харифи хеш бад-он хол мебарй.
Чоле58 фитад ба гунаат аз нушханду дил
3-он хол агар гузашт бад-ин чол мебарй...
Як шаб ба мохи руи ту хуш буд фол и мо,
Эй сангдил, ки оинаи фол мебарй.
Дунболи туст ин хуву чанчоли ошикон,
Боре бирав, ки ин хуву чанчол мебарй.
Эй бод дар шиканчи сари зулфи у мапеч, ,
Харчанд буи мушк ба ту чол мебарй.
Хдрсола гуи хусн ба чавгони зулфи туст,
Ин точи ифтихор на имсол мебарй.
Бар чехраи ту печаи мушкин хичоб нест,
Чоно, макун, ки он ба гирбол мебарй.
Руинтанони шеър шикастй ту, Шахриёр,
Рустам аг^р най, насаб аз Зол мебарй.
ГИЛАИ ОШИК

Оташе зад шаби хачрам ба дилу чон, ки мапурс,

Ончунон сухтам аз оташи хичрон, ки мапурс.
Гилае кардаму аз як гила бегона шудй,
Ошноё, гила дорам зи ту чаНдон, ки мапурс
Маснади Миср туро эй махи Каньон, ки маро,
Нолахоест дар ин кулбаи эхзон, ки мапурс.
Сарвинозо, гарам ингуна кашй пой аз cap,
Манат он гуна шавам даст ба домой, ки мапурс.
Гавхари ишк, ки дарьё хама сохил бинамуд,

58 Чол — чукурй.
Охирам дод чунон тахта ба туфои, ки мапурс.
Акл хуш гуфт чу дар пуст намегунчидам,
Ки диле бишканад он пистаи хандон, ки мапурс.
Буса бар лаъли лабат бод хилоли хати сабз,
Ки пуле баста ба сарчашмаи хайвон, ки мапурс,
Ин ки парвоз гирифтаст хумои шавкам,
Б а хаводории сарвест хиромон, ки мапурс.
Дафтари ишк, ки сархат хама шавкасту умед,
Ояте хондамаш аз «ёс» ба поён, ки мапурс.
Шахриёро, дил аз ин силсиламуён баргир,
Ки чунонам ман аз ин ч ам ъ парешон, ки мапурс.
ДАРЬЕЧАИ АШ К

Табъам аз лаъли ту омухт дурафшонихо,

Эй рухат чаш маи хуршеди дурахшонихо.
Сарви ман субхи бахор аст, ба тарфи чаман ой,
То насимат бинавозад ба гулафшонйхо.
Гар бад-ин чилва ба дарьёчаи аш кам тобй,
Чаш ми хуршед ш авад хира зц рахшонихо.
Д ида дар сок,и чу гулбарги ту лаБзад, ки надид,
М ахмал ин гуна ба кошонаи кошонихо.
Д орам аз зулфи ту асбоби парешонй чамъ*
Эй сари зулфи ту мачмуи парешонихо.
Ту бад-ин лаъли л аб ар бар сари бозор ой,
Л а ъ л бозор наёранд бадахш онихо.
Роми девона ш удан ом ада дар июни пари,
Ту ба чуз рам нашиносй зи парешонихо.
Ш ахриёро, ба д ар аш хокнишин аф л окан д
В-ин кавокиб хам а доранд ба пешонихо.

ВАХД1ШШНКОР

То кай д ар интизор гузорй ба зориям ,

Боз ой баъд аз ин хама чашминтизориям.
Дишаб ба ёди зулфи ту дар пардахои соз,
Нонсуз буд шархи сияхрузгориям.
Бас шиква кардам аз дили носозгори худ,
Дишаб, ки соз дошт сари созгориям.
Шамъам тамом гашту чароги ситора мурд,
Чашме намонд шохиди шабзиндадориям.
Гуфтй хавои лолаъузорони Рай хушаст
 Пиндоштй, ки булхаваси лолазориям59.
Табъам шикори охуи cap дар каманд нест,
Монад ба шер шеваи вахднишикориям.
Сандон ба сарзаниш натавон кард поймол,
Саркубиям зиёда кунад пофишориям.
Шармам кушад, ки бе ту нафас мекашам хднуз,
То'зиндаам бас аст хамин шармсориям..
То хает точи ишки туам бар cap, эй ризол,
Ширин бувад ба шахри разал Шахриёриям
ПАРВОНА ДАР ОТАШ

Парвонаваш аз шавки ту дар оташам имшаб,-

Месузаму бо ин хама сузиш хушам имшаб.
Дар пои ман афтод мах аз шавк, ки донист,
Мехмони ту хуршедрухи махвашам кмшаб.
Дар рохи харам кофила аз савсану сунбул
В-аз сарву санавбар алами човушам60 имшаб.
Биздой рубор аз дили ман то бизудояд
Зулфи париён гарди рах аз мафрашам имшаб.
Кубида басе куху камар сархушу в-инак,
Дар пои ту афтодааму бехушам имшаб.
Е раб, чй висолеву чй руъёи бихиштист,
Гу боз нагиранд cap аз болишам имшаб.
Булбул, ки шавад завкзада, лол шавад, лол
Эй лола, напурей, ки чаро хомушам имшаб.
Дар чашми ту хурест бихиштй, ки навозад,
Бо чоми зарафшону май бегашам имшаб.
Моро, ба худо боз гузоред, худоро,
Ин аст худ аз халки худо хохишам имшаб.
Кумрй зи паи тахнияти васли ту хонад
Бар сарв суруди разали дилкашам имшаб.
ФИТНАИ НАВХОСТА

Шамъи ман, бо дигарон анчуман оростай,

То маро сузи дил афзудаву чон костай.
Оташин сузи дилам чун нагудозад чун шамъ,
Ки ба коми дигарон анчуман оростай.

Лолазор — хиёбонест дар Тедрон.

Човуш г - касе, ки пешрави кофила ё лашкар бошад.
 Фитна наншиста дар айёми ту аз нав бархост,
На ачаб аз ту, ки худ фитнаи навхостай.
Узри расвоии худ хохам агар бор дихй,
Г арчи сад бор ту худ узри маро хостай.
Зй паричехра, ба девонагиям афзудаст,'
Хар чй аз силсилаи зулфи сиях костай.
Мохи ман, он чи бар андоми ту номавзун аст,
Пираханпораи мехрест, ки иирбстай.
Шахриёро, ту бад-ин рузи сиях боз сахар
Чашм дар руи кй бикшудаву бархостай?
Булбули шефтаи гунчаи хандони туам,
Эй, ки дар боги адаб гулбуни навхостай.
МАНУ МОХ,

Махтобу сиришке ба хам омехта будем,

Хуш руихам он шаб ману мах рехта будем.
Дур аз лаби ширини ту чун шамъи сияхруз,
Хуш оташу обе ба хам омехта будем.
То зулфу рухат бардамад аз соязу равшан,
Аз шохаи сарву чаман овехта будем.
Рирбол ба каф нукраи хобовари махтоб
То атсаи мастони сахар бехта будем.
Бо гирьяи хунини ману хандаи махтоб
Оби рухе аз шабнаму гул рехта будем.
Аз чашми ту сармасту ба болои ту хамдаст,
Сад фитна зи хар гуша барангехта будем.
3-он пеш, ки дар зулфи ту бандем дили хеш
Мо риштаи мехр аз хама бигсехта будем.

ДАСТАМ БА ДОМОНАТ

На васлат дида будам, кошкй, эй гул, на хичронат,

Ки чонам дар чавонй сухт, эй чонам ба курбонат.
Тахаммул гуфтиву ман хам, ки кардам солхо, аммо
Чй кадр охир тахаммул, балки ёдат рафта паймонат.
Чу булбул нагма хонам, то ту чун гул покдомонй,
Хазар аз хори домангир кун дастам ба домонат.
Таманнои висолам нест ишки ман магир аз ман,
Ба дардат ху гирифтам, нестам дар банди дармонат.
Умеди хастаам, то чанд гирад бо ачал гуштй,
Бимирам ё бимонам, подшохо, чист фармонат?
63
 Шабе бо дил ба хичрони Ху) эй султоии мулки дил,
Миёни гирья мегуфтам, ки ку, эй мулк, султонат.
Чй шабдое, ки чун соя хазидам пои касри ту,
Ба уммеде, ки махтоби рухат бинам дар айвонат.
Ба гарданбанд лаъле доштй чун чашми ман хунин,
Набошад хуни мазлумо», ки мегирад гиребонат?
Дили тангам харифи дарду андухи фаровон нест,
Амон, эй сангдил, аз дарду андухи фаровонат.
Ба шеърат, Шахриёро, бедилон то ишк меварзанд,
Насими васлро монад навиди табъи девонат.
ЮСУФ ДАР КУЛБАИ ЭХ.ЗОН

Ба талабгории чон он бути чонони ман омад,

Баъди умре, ки ба лаб дар талабаш чони ман омад.
Эй дил, аз лолаву гул суфра биорой, ки он мох,
Чун гул аз мехр бихандиду ба мехмони ман омад.
То гулистон кунад офок ба Яъкуби хазинаш,
Юсуфе буд, ки дар кулбаи эхзони ман омад.
Сояи бум фаро рафт магар аз лаби бомам,
Ки хумои харами кудс61 дар айвони ман омад.
Нозам он даст, ки паймонаи тавфик бад-у дод,
То ба пои дилу чон бар сари паймони ман омад.
Даст дар гарданаш овардаму чун чанбари зулфаш,
Гуй тавфик хама дар хами чавгони ман омад.
Ман супурдам ба нигорин разалаш хагти руломй,
У ба фармони хати ролия султони ман омад.
Тофт руи туам аз дида ба сахни дили торик,
Гуй, аз равзана махтоб ба зиндони май омад.
Дар рами зулфи парешони ту охир ба сари ман,
Харчи омад хама аз бахти парешони ман омад.
Худ надонад, ки чихо рафта ракам дар хати сабзаш,
Он паричехра, ки девонаи девони ман омад.
Шахриёро, хамаро лутфи сухан нест, ки ин бахш
Ояте буд, ки нозил хама дар шони ман омад.
ИНТИКОМИ и ш к

Мойл шуда мо хам ба чафокортар аз хеш,

Дил дода ба дилдори дилозортар аз хеш.

61 Кудс — пок.
64
 СЕТОРИ МАН

Нолад ба доли зори ман имшаб сегори ман,

Ин мояи тасаллии шаблон тори ман.
Эй дил, зи дустони вафодори рузгор
Чуз сози ман набуд касе созгори ман.
Дар гушаи раме, ки фаромуши оламе:ст,
Ман рамгусори созаму у рамгусори ман,
Ашк аст чуйбори ману нолаи сетор,
Шаб то сахар таронаи ин чуйбори ман.
Чун ништарам ба дида халад нушханди мох;,
Ёдаш ба хайр ханчари мижгони ёри ман.
Рафту ба ахтарони сиришкам супурд чой
Моде, ки осмон бирабуд аз ^анори ман.
Охир карори зулфи ту бо ман чунин набуд,
Эй мояи карори дили бекарори ман!
Дар х,асрати ту мираму донам ту, бевафо
Рузе вафо кунй, ки наояд ба кори ман.
Аз чашми худ ,сиёадилй вом мекунй,
Хох,й магар гарав барй аз рузгори ман?
Ахтар бихуфту шамъ фуру мурду х,амчунон
Бедор буд дидаи шабзиндадори ман.
Ман шохбози аршаму мискин тазарви хок
Бахташ баланд нест ки бошад шикори ман.
Як умр дар щарори мух;аббат гудохтам,
То сайрафи62 ишк чи санчад иёри ман.
Чуз хуни дил нахост нигорандаи сипех,р
Бар сафдаи ча^он раками ёдгори ман.
Зангори зах,р хурдаму шангарфи хуни дил,
То чилва кард ин дама накшу нигори ман.
Дар бустони табъи х,азинам чу бигзарй,
Пардез пеши хори ман, эй гулъузори ман.
Ман Шадриёри мулки сухан будаму набуд
Ч,уз гавх,ари сиришк дар ин шах,р ёри ман.
АФСОНАИ ВАФО

Эй сарви сарфароз, ки боло гирифтай,

Чун шуд, ки соя аз сари мо во гирифтай?
Эй сарви бор, саркашй аз богбон хатост,

Сайраф — сарроф.
К-уро хамида кад, ки ту боло гирифтай.
Пой аз сарам дарег мадор, зй навой, ки ман,
Чонам ки даст рафта, ту то по гирифтай.
Чун ашкам аз ду дида кучо меравй, ки ту
Чун доги ишк дар чигарам чо гирифтаи.
Ху бо хасон гирифтай, зй гул, ба рагми ман,
Ин хуи зишт бин, ки ту зебо гирифтай.
Дур аз ту буд нукта ба ёрон фурухтан,
Нодон най, ки хурда ба доно гирифтай.
Чун субх; хандам ар ки бубинам чу офтоб
Аз чайбн ман баромада дуньё гирифтай.
Афтоданат ба дасти х,арифон шикастагист,
Панде, ки худ зи согари сах,бо гирифтай.
Ч ам ъе ба даври шамъи ту парвонаанду лек
Оташ дар он миёна ту танх,о гирифтай.
Ягмои дину дил на басат'буду х,олиё
Д ар шеър низ шеваи ярмо гирифтай.
Бар чашми ман бибанд, ки гофил набйнам ат,
«Он пунбае, ки аз сари мино гирифтай».
Аз тири хома дидаи устод духтан,
М аш ки ваф о набуд, ки аз мо гирифтай-
Аз ашки ман ш укуфтиву акнун ба чашМи ман,
Эй гул, зи аш к рох,и тамош о гирифтай.
М ехру ваф о ф асона чу анкост, Ш ахриёр,
Форир туй, ки узлати анко гирифтай.

АФСОНАИ ШАБ

М ондам ба чам ан , ш аб ш уду м ахтоб бар о м ад ,

Симон ш аб ориш та ба симоб баром ад.
О вехт чарори ф а л а к аз торам и 63 нилй,
Кандили шаб овезан мехроб баромад.
Дарьёи фалак дидаму бас гавхари анчум,
Ед аз туам эй гавхари ноёб баромад.
Шуд мает чу ман булбули ошик. ба чаманзор,
То лола ба каф чоми май ноб баромад.
Тасвири хаёли ту парй^кард тачаллй,
Чун шамъ ба хилватгахи асхоб баромад.
Чун рунча дили танги ман оришта ба хун шуд,
То ёдам аз он навгули сероб баромад.
 Модам ба назар дар дили абри муталотум,
Чун завраки афтода ба гирдоб баромад.
Эй мурги дак, афсонаи шабгир радо кун,
Дар дидаи мастони чаман хоб баромад.
Аз рози фусункории шаб парда барафтод,
Х,ар руз, ки хуршеди чадонтоб баромад.
Дидам ба лаби чуй чадони гузароцро,
Офок дама накдли рухи об баромад.
Аз кайди64 маду медр ба родат накунад хоб,
Он кас, ки дар ин манзили нобоб баромад.
Дар судбати адбоб зи бас рую риё буд,
Чонам ба лаб аз судбати адбоб баромад.
Кай буда вафо, ёди дарифон макун, эй дил,
Пиндор, ки он вокеа дар хоб баромад.
ЩАБИ ФИРОКИ ТУ

Кучой, эй гули руят бадори дидаи ман, \

Бадор бе гули руи ту хори дидаи ман.
Хазони дачри ту боги дилам супурд ба хор,
Кучой, эй гули руят бадори дидаи ман.
Рубори дидаи ман накши хати дилкаши туст,
Мабод шуста ба ашк ин гу.бори дидаи ман.
Х,авои комати чун сарват аз навои сетор
Фузуда замзама.бар чуйбори дидаи ман.
Чу лола сурх щуд аз шарми орази ту, равост,
Ки чашмасор шавад шармсорд дидаи ман.
Бунафша лола чу худ шармгин находад дид,
Магар, ки руи ту гардад дучори дидаи ман.
Саводи зулфи ту пайванди py3ii равшани мост,
Бйёву тира макун рузгори дидаи ман.
Шаби фирокд ту шодид бувад ситораи субд,
Ки хоб ранча шуд аз интизори дидаи ман.
Канори дидаи ман коргоди накши ту буд,
Ба тифли ашк супурдй канори дидаи ман.
Нисори табъи ман аз дур мепазирй, лек
Насиби хок писандй нисори дидаи ман.
Дигар ба кори дил андеш, эй камонабру,
Ки сохт тири нигоди ту кори дидаи ман.

64 Кдйд — банд, гирифторй.

 Равост чои ту дар чашми Шахриёр, эй ашк
Ки нест чуз ту дар ин шахр ёри дидаи ман.
ШАРМУ ИФФАТ

Ноладам пой, ки чанд аз паи ёрам бидавонй,

Ман бад-у мерасам, аммо ту, ки дидан натавонй.
Ман саропо хама шармам ту саропо хама иффат,
Ошики по ба фирорам ту, ки ин дард надонй.
Чашми худ дар шикани хат бинухуфтам, ки ба дуздй
Як назар дар ту бубинам, чу ту ин нома бихонй.
Ба разал чашми ту саргарм бидорам ману зебост,
Ки ризоле ба навои наи махзун бичаронй.
Аз сари хар мижаам хунй диловехта чун лаъл,
Хохам, эй бод, худоро, ки ба гушаш бирасонй.
Гарчи чуз захр ман аз чоми мухаббат начашидам,
Эй фалак, захри укубат ба хабибам начашонй.
Аз ман он руз, ки хоке ба кафи боди бахор аст,
Чашм дорам, ки дигар домани нафрат нафишонй-
Ашкат охиста ба пиромуни наргис бинишинад,
Тарсам ин оташи суз аз сухани ман бинишонй.
Ташна дидй ба сараш кузаи тухмат бишиконанд?
Шахриёро, ту бад-он ташнаи чонсухта монй.

АШКИ ШАВК

Дер омадй, ки даст зи доман надорамат,

Чон мужда додаам, ки чу чон дар бар орамат.
То шуямат аз он гули ораз рубори рох,
Абре шудам зи шавк, ки ашке биборамат.
Умре дилам ба сина фишурдй дар интизор,
То даркашам ба синаву дар бар фишорамат.
Ин сон, ки дорамат чу лаимон нихон зи халк,
Тарсам бимираму ба ракибон гузорамат.
Доги фирок бин, ки тарабномаи висол,
Эй лоларух, ба хуни чигар менигорамат.
Чанд аст нархи буса бо шахри шу%ю, ки ман,
Умрест, к-аз ду дида гухар мешуморамат.
Дасте, ки дар фироки ту мекуфтам ба cap,
Бовар надоштам, ки ба гардан дарорамат.
Эй рам, ки хакки сухбати дерина доштй,
Боре чу меравй ба худо месупорамат.
 Аз чуйбори чашми тарам соя во магир,
То чун мижа нихоли тафарруч65 бикорамат.
Рузе, ки рафтй аз бари болини Шахриёр,
Гуфтам, ки нолае кунаму бар cap орамат.
ГУЛ ПУШТУ РУ НАДОРАД

Бо рангу буят, эй гул, гул рангу бу иадорад,

Бо лаълат оби хайвон обе ба чу надорад.
Аз ишки ман ба дар су дар шадр гуфтугуест.
Ман ошики ту дастам ин гуфтугу надорад.
Дорад матои иффат аз чор су харидор,
Бозори худфурушй ин чор су надорад.
Чуз васфи пеши руят дар пушти cap нагуям,
Ру кун ба дар кй хохй, гул пушту ру надорад,
Мехроби абрувонат хонад намози дилдо,
Оре, бимирад он дил, к-аз хун вузу надорад.
Гар орзуи васлаш пирам кунад, макун айб,
Айб аст аз чавонй, к-ин орзу надорад.
Хуршедруи ман чун рухсора барфурузад,
Рух барфурухтанро хуршед ру надорад.
Дар тори турраи шаб то руи руз бинхуфт,
Дил нест, к-у тааллук бо тори му надорад-
Сузан зи тири мижгон в-аз тори зулф нах кун,
Харчанд рахнаи дил тоби руфу66 надорад.
У сабр ходад аз ман бахте, ки ман надорам,
Ман васл хохам аз вай касде, ки у надорад.
Бо Шахриёри бедил соки ба саргаронист,
Чашмаш магар дарифон май дар сабу надорад.
ЛОЛАИ СЕРОВ

Нафасе доштаму нолаву шеван кардам,

Бе ту бо марг ачаб кашмакашй ман кардам.
Гарчи бигдохтй аз оташи дасрат дили ман,
Лек ман дам ба сабурй дил аз одан кардам.
Лола дар домани куд омаду ман бе рухи дуст,
Ашк чун лолаи сероб ба доман кардам.
Дар рухи ман макун, эй гунча, зи лабханд дарег,

Тафарруч — шодиву нишот.

Руфу — духтан.
Ки ман аз ашк туро шохиди гулшан кардам.
Чанд барбод дихй хосилам охир умре,
Хушахои хами гесуи ту хирман кардам.
Шабнам аз гунаи гулбарг нагун буд, ки ман,
Гилаи зулфи ту бо сунбулу савсан кардам.
Зулфу мижгони туро монда руфуи дили реш,
Пора шуд решай сабре, ки ба сузан кардам.
Дуд охам шуду ашки рамам, эй чашму чарор,
Шамъи ишке, ки ба уммеди ту равшан кардам.
Н а рухи мохи Манижа, на каманди Рустам,
Ох, аз он нола, ки ман дар чахи Бежан кардам.
Дигарам душмани чон буду намедонистам,
Мани рофил гилаи дуст ба душман кардам.
То ту махтоб ба зиндони рамам бинвозй,
Тан хама чашм ба хамчашмии равзан кардам.
Ошьёнам ба сари кунгураи афлок аст,
Гарчи дар рамкадаи хок нишеман кардам.
Ш ахриёро, магарам чуръа фишонад лаби чом,
Солхо бар дари ин майкада маскан кардам.
МОХ, БАР САРИ МЕХ.Р

Чй шуд, ки бори дигар ёди ошно кардй?

Чй шуд, ки шеваи бегонагй рахо кардй?
Б а кахр рафтану чавру чафо шиори ту буд,
Чй шуд, ки бар сари мехр омадй, вафо кардй?
М анам, ки чавру чафо дидаму вафо кардам ,
Туй, ки мехру ваф о дидиву чафо кардй.
Биё, ки бо хам а номехрубоният, эй мох,
Хуш ом а диву гул овардиву сафо кардй.
Биё, ки чашми ту бо ш арму ноз дорад, кас,
Н апурсад аз ту, ки ин мочаро чаро кардй?
Закоти комати чун сарви нозу зулфи дуто,
Биё> ки пушти ман аз бори рам дуто кардй-
М анат ба як нигахи охувона мебахш ам.
Хар он чй, эй хутанихати ман, хато кардй.
Агарчи кори чахон бар муроди мо нашавад,
Биё, ки кори чахон бар муроди мо кардй.
Хазор дард фиристодиям ба чон, лекин,
Чу омадй, хама он дардхо даво кардй.
Калиди ганчи разалхои Шахриёр туй,
Биё, ки подшахи мулки дил гадо кардй.
 ШАМЪИ ТУФОН
Солх.0 шамъи дил афрухтаву сухтаам,
То зи парвона каме ошикй омухтаам. •
Эй шаби тирадил, он чашмаи рахшанда кучост,
Ки мани гумшуда хам ташнаи чонсухтаам,
Чашми чон гар ба рухат духта дорам, чй ачаб.
Ки ба мижгони ту чашм аз ду чахон духтаам.
Харгиз афсурда нахохад шудан ин оташи тез,
Шамъи туфонаму аз ашки худ афрухтаам.
Доманафшон хама дар пои ту хохам андохт
Дурри ашке, ки ба сад хуни дил андухтаам.
Зулф як су, ки заий, чехраи чонон бинй,
Май худ аз боди сахар ин хунар омухтаам.
Борхо Юсуфи дилро, ки ба чохи гами туст,
Ду чахонаш ба харцд омаду. нафрухтаам.
Шахриёро, чй кунам бо фалаки кухнахариф,
Ки ба шатранчи гамаш тифли навомухтаам.
БИ ГЗО Р БИМИРАМ
Д ар куштани ман даст маёзор, бимирам
1В-аз бугз гулу ин хама мафшор, бимирам.
Дар куштани ман даст маёзор, ки хохам
Дар пои ту худ cap нихаму зор бимирам.
Бо тири рамат Хочати тири дигарам нест,
Эй сахткамон, даст нигах Дор, бимирам.
Гуфтй: «Ба ту гар бигзарам аз шавк, бимкрй»,
Курбони кадат, бигзару бигзор бимирам.
Чон бар сари даст омадам абру ба ишорат,
Ангор, ки тер аст фуруд ор, бимирам.
Д ар раке чу ш амъам макуш аз доману бигзор
Бигдозаму худ окибати кор бимирам.
То гарди малоле ба дилам аз ту намонад, f
Ашке — ду-се аз дида фуру бор, бимирам.
Х,ар захм задй, хасрати захми дигарам буд,.
Ин бор намурдам, ки дигар бор бимирам-
Тарсам ба сари хокй ман оиву бигирьйй,
Ахде куну нодидаам ангор, бимирам.
Эй дил чу рухи дуст бибинй ба мукобил,
Чонест амонат ба ту, биспор, бимирам.
Ш ахре ба ту ёр асту мани рам зада бояд
Д а р шахри ту бе ёру парастор бимирам.
 ФИРОНИ д и л

Маро надида бирафтй, надидаам бигирифтй,

Бирав, бирав, ки гирифтори худ надида бирафтй.
Биё, ки бо х,ама дурии дил аз ту во нагирифтам,
Бирав, ки бо хамаи ёрй маро надида гирифт?.
Ба арш рафт фиронам чу рафтани ту шунуфтам,
Ту форирй, ки бирафтй фирони ман нашунуфтй.
Ба дустии ту нозам, ки аз диёри мудаббат
Рарибвор сафар кардиву ба дуст нагуфтй,
Чаро ба ёди ту, эй гул, чу андалеб нанолам,
Ки дар бахори чавонй ба коми дил нашукуфтй.
Зи хастачоният, эй чашми хунгириста, иайдост,
Ки аз фирони дилам душ то ба субх нахуфтй.
Гунохи толеи ман буд ру нухуф^ганат аз ман,
Вале ту рози дил аз роздори хеш нухуфтй.
Ту, Шахриёр, ба cap рез хоки куи надомат,
Ки у бирафту ту хоки рахаш ба дида наруфтй.
АРБОБИ ЗИМИСТОН
Зимистон пустин афзуд дар тан кадхудоёнро,
Валекин пуст хохад канд мо як локабоёнро.
Рахи мотамсарои мо надонам аз кй мепурсад.
Зимистоне, ки нашносад дари давлатсароёнро.
Ба душ аз барф болопуши хаз арбоб меояд,
Ки ларзонад тани урьёни бебаргу навоёнро.
Ба кохи зулм борон х;ам, ки ояд cap фур уд орад,
Валекин хона бар cap куфтан донад гадознро.
Табиби бемурувват кай ба болини фак,ир ояд,
Ки кас дар банди дармон нест дарди бенавоёнро.
Ба талхи чон супурдан дар сафои ашки худ бех^тар,
Ки хочат бурдан, эй озодамард, ин бесафоёнро.
Ба хар кас мушкиле бурдему аз кас мушкиле накшуд,
Кучо бастанд, ё раб, дасти он мушкилкушоснро-
Никоби ошно бастанд, к-аз бегонагон растем,
Чу бозй хатм шуд, бегона дидем ошноенро.
Ба х,ар фармони оташ оламе дар хоку хун галтид,
Худо вайрон гузорад кохи ин фармонравоёнро.
Ба коми махтакир67 рузии мардум дидаму гуфтам,

67 Махтакир — касе, ки чизеро анбор кунад, то баъдтар ба кимати

'арон фурушад.
73
 Ки рузе суфра хохад ш уд шикам ин аждахоёнро.
Ба иззат чун набахшидй, ба зиллат меснтонандат,
Чаро окил наяндешад хам аз ороз поёнро.
Х^арифе бо тамасхур гуфт, зорй Шахриёро бас,
Ки мегиранд дар шахру диёру мо гадоёнро.
Х.ИНРОН КАШ ИДА AM

Доман макаш ба ноз, ки хичрон кашидаам,

Нозам бикаш, ки нози рак,ибон кашидаам.
Шояд чу Юсуфам бинавозад Азизи Миср,
Подоши зиллате, ки ба зиндон кашидаам.
Аз сели ашки шавк ду чашмам маоф дор,
К-аз ин ду чашма об фаровон кашидаам.
Ч,оно, cape ба душаму дасте ба дил гузор,
Охир рамат ба души дилу чон кашидаам.
Дигар гузашта, аз сару сомони май мапурс,
Ман бе ту даст аз ин сару сомон кашидаам,
Танхо на хасратам рами хичрони ёр буд,
Аз рузгори сифла дучандон кашидаам.
Бас дар хаёл хадья фиристодаам ба ту,
Бе хону хона х1асрати ме^мон кашидаам.
Дур аз ту моди ман хама рамхо ба як тараф
В-ин як тараф, ки минати дунон кашидаам.
Эй то сахар ба иллати дандон нахуфта шаб,
Бо ман бигуй кисса, ки дандон кашидаам.
Чуз сурати ту нест бар айвони манзарам,
Афсус, накдпи сурати айвон кашидаам.
Аз саркашии табъи баланд аст, Шахриёр,
Пои каноате, ки ба домон кашидаам.

ЕДИ ШАХ.ЕР

Кори гул зор шавад гар ту ба гулзор ой,

Нархи Юсуф шиканад чун ту ба бозор ой.
Мох дар абр равад чун ту барой лаби бом,
Гул кам аз хор шавад чун ту ба гулзор ой.
Шона зад зулфи чавонони чаман боди бахор,
То ту пиронасар, эй дил ба сари кор ой-
Эй бути лашкарй, эй шохи ману мохи сипох,
Сипар андохтаам хар чй ба пайкор ой.
Рузи равшан ба худ аз ишки ту кардам шаби тор,
74
Ба умеде, ки туам шамъи шаби тор ой.
Сояву равшани махтоб чунонам ошуфт,
Ки ту аз дар дару девор падидор ой.
Чашмдорам, ки ту бо наргиси хоболуда
Дар дили шаб ба суроги мани бедор ой.
Хирмани тоати масчид равад он руз ба бод,
Ки ту аз майкада бо оташи рухсор ой...
Мурдахо зинда кунй гар ба салиби сари зулф,
Исии ман ба дами масчиди Сардор ой.
Умре аз чон бипарстам шаби бемориро,
Гар ту як шаб ба парастории бемор ой.
Эй ки андешаат аз холи гирифторон нест,
Боре андеша аз он кун, ки гирифтор ой.
Бо ман ин рафта казо, эй дили озурдаи ман,
Ки ту озурдаи ёрони дилозор ой.
Бо чунин дилкашй, эй хотираи ёри кадим,
Хайфам ояд, ки ту дар хотири агьёр ой.
Лола аз хокй чавонон ба дар омад, ки ту хам,
Шахриёро, ба сари турбати Шахёр ой.
ЕРИ КАДИМ

Едам накарду шод харифе, ки ёд аз у,

Едаш ба хайр, гарчи дилам нест шод аз у.
Бо хакки сухбати ману ахди кадими хеш
Едам накард ёри кадимй, ки ёд аз у.
Дил шод бод он, ки дилам шод аз-у нагашт
В-он гул, ки ёри ман накунад, ёд бод аз у...
Бо эътимоди дуст раво буд зистан,
Овах, ки салб шуд дигарам эътимод аз у-
Холи дилам хавола ба девони Хоча бод.
Ер он замон, ки хоста фоли мурод аз у.
Ман бо равони Хоча аз у шиква мекунам,
То доди ман магар биситад устод аз у.
Он барки охи мост, ки партав кунанд вом,
Равшангарони кавкабаи бомдод аз у.
Дар рузгори Хусрави додори додгар
Бедодгар бутест бути май, ки дод аз у,
Ед он замон, ки агар ба ду абру задй гирех,
Аз кори баста хам гирехе мекушод аз у.
Шарм аз каманди турраи у дошт Шахриёр,
Рузе, ки cap ба куху биёбон ниход аз у.
 БАЛКИ БИЕРЕМ ЕРРО

Эй дил, фирок сахт гарон карда борро,

Бишкаста пушти токати чони фигорро.
Чонон cape ба дилшудагонаш намезанад,
Чон бар лаб аст ошики чашминтизорро.
Бархез беш аз ин натавон бори рам кашдд,
Мо меравем, балки биёрам ёрро.
Гулзори табъро агар обе ба чуй буд,
Доман кунем пургулу насрин Нисорро.
Эй дил, навиштанам ба худо ихтиёр нест,
Дасте.ба пеши гирьяи беихтиёрро.
Бар дил агар хануз руборест аз майаш,
Ашке биборамаш, ки бишуяд руборро.
Дорад дилам хавои сари зулфи ёр бас,
Захм орзу кунад хама мархамгузорро.
Эй дил, карори васл надода мадех зи даст,
Домони оц карори дили бекарорро.
Эй бод, агар ба турраи он махлико расй,
Торе биёр муниси#шабхои торро.
Хатте наменависиву ёде намекунй,
Шамъе фирист ошики шабзиндадорро.
Парвонагон хавои тавофе намекунанд,
Ашк асту ох шамъи сияхрузгорро.
Дар боги мо, ки навбати боди хазон набуд,
Чун шуд ба хам заданд бисоти бахорро.
Мо шахриёри кишвари ишкему хушдор,
Натвон шикает кавкабаи Щахриёрро-

МАКТАБИ ХОФИЗ

Гузор орад махи ман гох-гох аз иштибох ин чо,

Фидои иштибохе, к-орад уро гох-гох ин чо.
Магар рах гум кунад, к-уро гузор афтад бо мо, ё раб,
Фаровон кун гузори он махи гум карда рох, ин чо.
Кулах чо мондаш инчову наёмад дигараш аз пай,
Наояд филмасал, оре, гараш афтад кулох ин чо.
Нагуям чумла бо ман бошу тарки комкорон кун,
Ту хам шохиву, хам дарвеш, гох он чову гох ин чо.
Хавои мохи хиргохй макун, эй кулбаи дарвеш,
Нагунчад мавкаби кайвон, шукухи подшох ин чо
Шабе, к-он мох бо ман буд мегуфтам калиди субх
76
Ба чох афкандаем имшаб, ки дар банд аст мох; ин чо-
Надонистам, ки хам аз нимашаб то зад бурун хуршед,
Ки нагзорад аз райрат мохро то субхгох ин чо.
Туй он навсафар солик, ки хар шаб шохиди тавфик,
Чарогат пеши по дорад, ки рох ин чову чох ин чо.
Ба куи ишк, ё касри шахон ё кулбаи дарвеш,
Фурури дуст мехохй ту хох он чову хох ин чо.
Биё, к-аз додхохй он дили нозук наранчонам,
Кудуратро фаромуш карда бо оина ох ин чо.
Сафар мапсанд харгиз, Шахриёр, аз мактаби Х^офиз,
Ки сайри маънавй ин чову кунчи хонакох ин чо.
ХАДЬЯ БА ХОФИЗ
Сархуш онон, ки сари хира ба хумхона.заданд,
Сар кашиданд хуму пой ба паймона заданд.
Такья бар мистабаи68 садрнишинон доданд
В-аз кафи сидранишинон май мастона заданд.
Гавхари ошикй аз кунчи харобот бичуй;
Х,ам аз ин чо масали ганч ба вайрриа заданд.
Хамаро хандаи шамъ аст хушоянд, вале
Дори ин ишки чигарсуз ба парвона задан д.
Тешаи хонабарандози парешонон буд,
Он чи бар турраи зулфи ту парй шона заданд,
Зй басо силсила, к-аз муи ту, эй еилсиламу,
Боз карданду ба пои дили девона заданд,
Качравоне хам аз ин кофилаафсори гусйл.
Рах набурданд ба максуду ба афсона заданд.
Шона холй кунад аз ахди амонат афлок,
Ман чиям, к-ин хама борам ба сари шона заданд.
Ч,ои пое ба хама кунгураи гардун нест, v
Хишти ин кохи хукумат чй хакимона заданд.
Чй тилисме, ки аз ин калъа ба дар рохе нест,
Хама фарьёд аз ин фитнаи фаттона заданд.
Чист ин хушаи Парвин, ки шихобандозон,
Мурри андеша бад-ин дому бад-ин дона заданд.
Мо ба бегонагй аз зулм чй бо худ кардем,
К-ошноён ба тазаллум дари бегона заданд.
Баъди Хофиз дахане хуш ба разал боз нашуд,

68 Мистаба —тахт; чое ки аз сатхп замин ё хона баландтар бошад

ва касе бар он нишинад.
 Орифон куфли адаб бар дари ин хона заданд.
Рангу буи гулу райдони чадоне, гуй
Чамъ карданду ба ин cap гули райдона заданд.
На ба дар дучлаи табъе дунар оранд арус,
Шадриёро, чи дарифон, ки чаку чона заданд.
СИПОХИ МАН
Манам, ки шеъру тагаззул панодгоди ман аст,
Чунон ки кавлу газал низ дар паноди ман аст
Сафой гулшани дилдо ба абру борон нест,
Ки ин вазифа мудол ба ашку оди ман аст.
Салои субди ту додам ба нолаи шабгир,
Чи руздо, ки сапед аз шаби сиёди ман аст.
Ба оламе, ки дар у душманй ба чон бихаранд,
Ачаб мадор, агар ошикй гуноди ман аст.
Агар намонда кас аз дустони ман бар чо,
Вафои адди маро душманон гуводи ман аст.
Х,ар он гиёд, ки бар хокй мо дамида, бибуй,
Агар ки буи вафо медидад, гиёди ман аст.
Кунун, ки ру ба гуруби офтоби медру вафост,
Х^ар он ки шамъи диле барфурухт моди ман аст.
Ту дар киро, ки чапу рост тохт, фарзин гуй,
Пиёда гар ба хати мустаким, шоди ман аст,
Нигоди ман натавонад чамоли чонон чует,
Намоли уст, ки чуяндаи нигоди ман аст.
Ман аз ту деч находам чуз он чи бипсандй,
Ки дилписанди ту, эй дуст, дилбаходи ман аст
Чй чои нола, гар огушам аз сетор тидист,
Ки нагмаи каламам «Шур»-у «Чоргод»-и69 ман аст.
Хутути дафтари ман сими созро монад,
Калами муояна мизроби cap ба роди ман аст.
Кулоди факр басе даст дар чадон, лекин,
Нигини точи шадон дар пари кулоди ман аст.
Шикастани сафи ман кори бесафоён нест,
Ки Шадриёраму содибдилон сиподи ман аст.
ИДИ СУЛТОНЙ

Биё, то гул барангезему хор аз бун барандозем,

Риреви булбулон мастона бар бому дар андозем.

69 «Шур» ва сЧоргох.» — номи ох,ангхои мусачии эронй.

78
 Ба шобоши йруси лола чун раккосаи гулбун,
Ба сад доман гул афшонему дар пояш cap андозем.
Чу заррин гушвор хуша аз шохи раз овезад,
Шабобе лаългун созему дар чоми зар андозем.
Шаби ид, эй камонабру, аз он чашму аз он мижгон,
Биё, то тири хамчашмй ба моху ахтар андозем.
Шукухи иди султонист, соки, чоми Чам баргир,
Ки султони фалакро точи хуршед аз cap андозем.
Бихишти ишку имон дар дил ороем бо ёрон.
В-агар к-ин дузах афрузад, ба чони кофар андозем.
Чунонам хучлаи табъе ба марвориди гушорой,
Ки ашки рашк аз чашми аруси ховар андозем.
Суруди фарвадин cap кун ба сози булбулон. бигзор,
Ки буми шуми гам бо шовани шахривар андозем.
Ба захри кину кайфар коми ширин талх натвон кард,
Биё к-ин додхохихо ба рузи махшар’ андозем.
Ба чандин мухраи ахтар, ки назди осмон дорад,
Х,арифи деви зулматро ба чохи шашдар андозем.
Таманнои сухан аз мо марун бо гуши чони кар,
Ки мо ин гушвори зар ба гуши дилбар андозем.
Ба даври чохи замзам чанд чархй, дар харобот ой,
Ки бо чархоби70 чархуштат71 ба оби Кавсар андозем.
Агар чарх оташ афрузад, ки моро ошьён сузад,
Ба дуди ох чун хола махаш дар чанбар андозем.
Гарат киштй ба туфонхо наёрад токати гуштй,
Биё, эй нохудо, чанде ба сохил лангар андозем.
Хавои сарди Табрезат таби ишке наянгезад.
Биё мо, Шахриёро, худ ба шахри дигар андозем.
ЧАХОНДОРУ ЧАХ.ОНДОВАР

Напиндорй, ки дил хар дам фирон аз cap намегирад,

Валекин бо. ту сангиндил фигоне дар намегирад.
Саре чун осмон бар остон мехохамат, лекин.
Баланд аст орзу донам, ки харгиз cap намегирад.
Бад-он саф дар сафи мижгон наёрад дил ба даст аз мо,
Ачаб султони лашкаркаш, ки як кишвар намегирад.
Сари зулфаш чаро дар бар нагирад руи мохашро,

,э Чархоб — чархе, ки бо об харакат мекунад, гирдоб.

71 Чархушт — чархе, ки бо он оби энгур иегнраид, зарфе, ки ангур-
ро дар он рехта лагадкуб мекунанд, то обашро гиранд.
79
 Магар абри сияд хуршедро дар бар намегирад?
Диле дорам, ки cap аз пои чонон бар намедорад,
Саре дорам, ки чуз савдои он дилбар намегирад.
Бад-ин фарру фуру? он мад чаро бе парда чун хуршед,
Замину осмонро дар зару зевар намегирад.
Ту бар лаб чоми Нам дориву бо ошик напаймбй,
Дарер аз чун туе сокй, ки як согар намегирад.
Каманди куфри зулфашро насузад бо асирон дил,
Ки оди мустамандон дар дили кофар намегиргд,
Хисори чашми масташро бинозам он сафи мижгон,
Ки лашкар роди шери нар аз ин хуштар намегирад.
Ба оде хирмани зулфаш ба дам резад дили ошик,
Касе доди дил аз дилбар аз ин бедтар намегирад.
Чу ёкути лаби чонон тачаллй мекунад дар чом,
Чаро сокй бадои май дуру гавдар намегирад.
Ба тахти дил наёрам подшоде.чуз ту биншокдан,
Бале, чои маду хуршедро ахтар намегирад.
Надон зиндони торике шуд аз чаври чадондорон
Магар доди дили мардум чадон довар намегирад?
Чаро дуди мазолим чашми хубон дам нагирьснад,
Магар оташ чу боло зад, ба хушку тар намегирад?
Надонгир аст шеъри Шадриёр, аммо чй сирре буд,
Ки конеъ шуд ба Эрону чадон яксар намегирад.

ДУД ДУД И САБО

Онон, ки сурма аз ради пои шумо кунанд,

Эй кош, сурмадон дама аз чашми мо кунанд.
Чун дуддуди сабо бикушоянд чашми райб,
Онон, ки хокй пои шумо тутиё кунанд.
Оё бувад, ки комравоёни куи васл,
Коме дам аз балокаши дичрон раво кунанд...
Он чо, ки сабр талх надонад табиби ишк
Мушкил зи дардманди ту дарде дазо кунанд.
Он чо, ки сирри дикмат аз абдол мудтачаб,
Амсоли мо чй кора, ки чуну чаро кунанд.
Шодони кишвари ту бинозам, ки тахту точ
Як су ниданду арзи ниёзи гадо кунанд.
Вусъат нигар ба синаи риндон, ки бо аду
Нафрин кунанд мардуму индо дуо кунанд.
Душман дар ин миёна набинй, ки дустон.
Донанд, ки ин муомиладо бо худо кунанд...
80
 Ман хама чону диле згинда ба ишкам, оре,
Обу гил гу, бирав аз оташи дил барбодам.
Нуктаи холи ту дар майкада аз ман биситонд,
Он чи дар Мадраса омухта буд устодам.
Фитнаи чашми ту хар гамза китоби рамзест,
Ки ба як лахза дихад рози ду олам ёдам.
Шаккару пистаи лаъли ту ба минвдри ман аст,
Рузгорест, ки ман тутии ин каннодам.
Каду болову руху зулфи ту бошад манзур,
Гар хадисе равад аз сарву гулу шамшодам.
Кавкаби бахти ман афрухт чароги маху мехр,
Ман бад-ин кавкаба аз модари гардун зодам.
Мурги боми малакутам кафасам дар накушуд,
Ки ба гуши малакуларш расад фарьсдам.
Як нигохи туам аз накди ду олам бас буд,
Як назар дидаму товони ду олам додам.
Ман агар риштаи паймони ту бастам зи азал,
Пои паймони ту хам то ба абад истодам.
Дар гами лоларухон аз паси хар дог дкле, *
Доги дигар расад аз дар ба саломатбодам.
Гаму шодии чахонам ба чуз аз еде нест,
Эй хама ёди ту шодон, ,ки ба ёдат шодам.
Шахриёро, чй гамат хает, ки чун Хочаи хеш,
«Бандаи ипщаму аз хар ду ч,ахон озодам».
КОВАИ НАВРУЗ

Танури лола афрузад нихеби боди наврузй,

Биё, к-аз шуълаи охе танури сина афрузй.
Баромад чира бар Заххоки Бахман Козаи навруз,
Ба душ аз сарву шамшодаш дурафши фатху фирузй.
Дарахти гул ба гулшан духтари гулдузро монад,
Чаман худ аз гулу бутта нигоринкори гулд\зй.
Бахоре бевафо дорй ба худ чандйн маиоз, эй гул,
Ки то як хафта тороч аст точи мири наврузй.
Надонам рози шуру мастии ин обшорон чист,
Ки чун Хофиз навое човидон дорад ба мармузй.
Надонам оташи Хофиз бар ин авроки девон чист,
Ки то дар ман гирифта, нолае дорам шабонрузй.
Клоси74 созу овозест бог аз нагмаи мургон,

74 Клос — класс, синфхона.

82
Саборо лахни устодиву булбулро навомузй.
Зараксозии парвона чамоли чоннисори^ост,
Ки чун мутриб cap андозад ба поёни зарандузе-
Чашидй таъми зиндон дар дили фонуси худ, эй шамъ,
Шаби зиндониён тай кун ба дамсозиву дилсузй.
Махох аз тангчашме тира рузи равшапи мардум,
Бубин, к-аз чохкан танг аст чашми раззану рузй,
Диле, к-у Шахриёро, мехр бо офок меварзад,
Хама наврузи фаррух хохад аз айёму фирузй.
АРУСИ БАХ.ОР

Аруси богу бахорам ба хоб душ омад,

Ки бонги булбулам аз нимшаб ба гуш омад.
Сахар ба буи гулам дида боз шуд, к-аз дар
Ба ишва духтари хандони гулфуруш омад,
Ба шодбоши бахорам шукуфа бар cap рехт,
К-аз ин шукуфтани гул неш рафту нуш омад.
Ба накши пирахани парниён башорат дод,
Ки куху бешаву сахро парандпуш омад.
Шакоик афсару савсан сипохи човидон,
Чаман катибае аз накши Дориюш омад.
Сапедадам ба чаман шав, ки аз дами асхор,
Чавонахои бахорй ба чунбучуш омад.
Чанини рунчаи гул бо таронаи булбул
Кушуд чашму зи хоби адам ба хуш омад.
Ба шохсори хаму кумриёни дастонвоз,
Дарахт чанг шуду чанг дар хуруш омад.
Чу ишк халка ба дар зад, cape бинех бар хок,
Ба шукри он ки шуд Ахриману суруш омад.
Хушам, ки аз дили абри рам офтоби ватан,
Бурун ба курии чашми ватанфуруш омад.
Ба хуш бошу мазан хайма аз ватан берун,
Ки Шахриёр заду хонумон ба душ омад.

ЧАШМАИ АБАДИЯТ

Шукуфтам ба тамошои чашми шахлое,

Ки чуз ба чашми дилаш нашкуфад тамошое.
В-агар ба дидаи дил рухсати тамошо дод,
Зи хар карона тачаллй кунад ба симое...
Равоки чашм, ки як инъикоси у офок
 Рох,и минуи ту минои маям дод нишон,
Хар кй минои маяш буд, ба минуи ту буд.
Фитнаи Сомириву чилваи Синои Калим,
Гушаи абруе аз рамзаи чодуи ту буд.
Шамъдонии76 сахар боз шуду икди паран,
Охирин хушае аз шохаи шаббуи ту буд.
Гарчи девонагй аз чониби мо рафт, вале,
Фитнахо зери сари силсилаи муи ту буд.
Дарди пирй ба даме сард фуру кушт, эй дил,
Таби ишке, ки табиби туву доруи ту буд.
Шахриёр арчи сухангуи ту шуд, эй Хофиз.
То абад хам хичил аз лкъли сухангуи ту буд.
МЕХРОБУ МИНБАР

Мушрикон77, к-аз хар салохе фитнаву шар мекунанд,

Аз або хангома в-аз аммома махшар мекунанд.
Ин мухаббат мухтасиб бо даккаи78 габрон накард,
К-ин гурух тухфа бо мехробу минбар мекунанд.
Як сухан, к-аз дил барояд, бар лаби ин кавм нест,
Гарчи аз бонги азон гуши фалак кар мекунанд.
Д а р дили м ардум хароси кай ф ар андозандагон,
Худ чаро к ам тар харос аз рузи кайф ар мекунанд?
Сокиёни к авсаран д, аммо ш аб аз дасти хумор,
Пои хум хам м ехазанду май ба согар мекунанд.
Д ар камини ахли имон бо кам анди кайду кин,
Пушти хар санге, ки меёбанд, сангар мекунанд.
Он чи дин дар карнхо коф ар мусулмон кар да буд,
Ин х а рифон чумларо якруза кофар мекунанд.
Чун х.акоик масх шуд, дин чуз яке афсона нест,
Курдил онон, ки ин афсона бовар мекунанд.
Зиндагиро охуру обашхуре донанду бас,
Вах ки инсон хамкатори аспу астар мекунанд.
Вой аз ин бадхабра атторон, ки аз хабти д и м о р
Пушкро80 ноибманоби мушку анбар мекунанд.
79,
Курадамхо гофиланд аз кимиёкорони ишк,
К-аз нигохе сиккаи калби мисин зар мекунанд.

78 Шамъдонй — як навъ гули сурх.

77 Мушрикон — касе, ки ба худоёни зиёд эъти^од дорэд.
78 Дакка — дукон, чойгох.
79 Хабти д и м о р — аз акл дур шудан.
80 Пушк — саргин.
85
Дар харобот ой, к-ин чо муслиму габру яхуд
Чумла аз як чуръа май бо хам бародар мекунанд,
Нози дарвешону йстигнои э ш о н , к-аз башар.
Сар фуру бурданду аз афришта cap бар мекунанд.-.
Гар ту бе кафшу кулах частй ба куи майкада,
Бе сару поёни ншкат точ бар cap мекунанд.
Оре, истивнои табъу кимиёи тарбият,
Лаълро хамсанги хоку хокро зар мекунанд:
Сина софй кун, ки аз борони рахмат чун садаф,
Домани дарьёдилон пурдурру гавхар мекунанд.
Шахриёр, аз паллахои арш агар боло равй,
«Кудсиён бинй, ки шеъри Х,офиз аз бар мекунанд».

ШАБЕХИ СОЗИ СУРАЙЁ

Ба рамза чашми сияхро ба хам мазан ёро,

Ки чашмаки ту ба хам мезанад ду дуньёро.
Чй шуъбада аст ки дар чашмакони вахшии ту
Нухуфтаанд шаби махтоб дарьёро.
Ту худ ба домаи хобиву'сокиён сабух
Ба ёди чашми ту гиранд чоми сахборо.
Каманди зулф ба душ афкану битоз саманд,
Ки чашм монда ба рох охувони сахроро.
Ба шахри мо чй гизолон, ки сайди халк кунанд,
Хабар дихед гизолони даштпайморо.
Надонам аз чй ба cap шури ишкбозй нест
Париваш охугони фариштасиморо.
Фиреби ишк ба даъвии ашку ох махур,
Ки дарду дог бувад ошикони шайдоро.
Кабилахо хама ошиквашанд бо ту, вале
Кабилаест, ки Ма<чнун шаванд Лайлоро.
Миёни мову ту дирй хичобу фосила нест,
Чи Юсуфе, ки фаромуш кунад Зулайхоро.
Агарчи Марьями кудс аст, расми Вомик нест,
Ки чашм боз кунад чуз чамоли Узроро.
Хануз з-ин хама наккош моху ахтар нест
Шабехсозтар аз ашки ман сурайёро.
Агар ба равзаи ризвон расам харомам бод,
Ки ошьён биписандам савои туборо.
Ба ёри мо натавон ёфт, Шахриёро, айб
Чуз ин кадар, ки фаромуш мекунад моро.
 РАХОВАРДИ ШЕРОЗ

Хар кй чун Зухраи шабгард шубонй донист,

Дар чарогохи фалак чашмчаронй донист.
Хаттн сайру сафараш чилва намояд чун чуй,
Хар кй чун чашмаи рахшанда равонй донист.
Барк то хандазанон, муждаи борон овард,
Бар сари кунгурахо аспдавонй донист-
Мекунад пирй бо умри абад поёпой,
Гар касе арзиши айёми чавонй донист.
Сахме аз хиссаи коми хамагон хохад дошт,
Хар ки сахмияи худро хамагонй донист.
Чй чахонгир улуму адабаш буд Эрон,
Ки аламдории фарханги чахонй донист.
Ин дарахтест, ки чуз мева нисорат накунад,
Гарчи хар тифли рахаш сангпаронй донист.
Булбул аз дафтари гул ояти мусикй хонд,
К-ин хама пар дай алхону агонй донист.
Пири майхона аз он чо, ки фарогат гараз аст,
Кулбаи амн бех аз кохи амонй донист.
Гуши дил гар ба чарасхои кавокиб бандй,
Рохи сарманзили максуд тавонй донист,
Г ар ба чоми дили бишкаста чахонбин будй,
Хохй аз даври фалак рози нихонй донист.
Он ,кй дар донаи чон сармадиву софй ёфт,
Колаби тан садафе фосиду фонй донист.
Чашни тачлили хунар дар хама олам алам аст,
Кадри ин мартаба хар оливу дояй донист.
Шахриёро, чй раховарди ту буд аз Шероз,
Ки чахони хунарат Хофизи сонй донист.

СИТОРАИ СУБХ.

Чу офтоб ба шамшери шуъла бархезад,

Сипохи шаб ба хазимат чу дуд бигрезад.
Аруси ховарй аз парда барнаёмада, чарх,
Хама чавохири анчум ба пои у резад.
Ба чуз зумурради рахшанда-сятораи субх,
Ки тавк созаду бар токи нусрат озезад.
Шаби фирок чй парвезане бувад гардун,
Ки мохтоб ба чуз гарди гам чамебезад...
Ба ишкхои чавонона хасратам, оре,
 f V HИ NИ

Чй гуна ёди чавонй хавас наянгезад.

Матой дилбариву холи дил супурдан нест
В-агарна пир хам аз ошикй напархезад,
Сафой ишку мухаббат гар аз чавон ё пир,
Ба мардуме, ки ба номардумй наёмезад.
Ту, Шахриёр, ба бахту насиб шав таслим,
Ки марди рох ба бахту насиб настезад.
■
'г?1
ТАХТА БА ТУФОНХО

На аз ин варта начоте, ки каноре гирайд,

На бар ин арша суботе, ки кароре гиранд. к
, Оламе тахта ба туфону шикофи амвоч
Чун нахангон ба тахочум, ки шикоре гиранд-
Сарнишинони маху мехр чй мешуд, к-аз лутф,
Ба каф аз киштии айём махоре гиранд.
Рузгорест, ки аз фитнаи чархи даввор,
Халк хаР лахза ба cap чарху даворе гиранд.
Чои он аст, ки чун киссаи Асхобулкахф81,
Мар дум аз горати дин гушаи.горе гиранд.
Лолазорест дили мардуму хар доге аз он
Худ азоест, ки аз лодаузоре гиранд,
Рузгори башарият ба cap омад гуй,
Магар ин нолаи шабгир ба коре гиранд...
Кай азои даю, бахман ба cap ояд, ё раб,
То гулу сарви чаман чашни бахорй гиранд.
Гар бигуям, ки нагиранд зи гардунам дод,
Дил б а дод ояду фарьёд, ки, оре, гиракд.
Гар гуле сухбати зорон бигузинад, бигзор,
Булбулон гул нагузоранд, ки хоре гиранд.
Зиндагй 'бори гароне шуду дилдоронро
Сари он нест, ки аз души ту боре гиранд.
Дустдорони дагал гу хама ёрони садик, -
Ошиконро чй диле монда, ки ёре гиранд.
Шахриёро, ту чунин пои сукун дар доман,
Кух худ кист, к-аз у дарсу викоре гиранд.

81 К,иссаи Асхобулкахф — кисса дар бораи хафт на фар дустони

дики Мухаммади пайрамбар.
88
 СОЗИ ФАРОМУШ
Б орхо хилвату холист, кучой, булбул?
Ин хама хаставу хомуш чарой, булбул?
Мохтоб асту шабе сарду ман ин гуша хамуш,
Хамдаму хамнафасам нест, кучой, булбул?
Чй ба васлу чй ба хичрон, чй бахору чй хазон,
Ишки бегулгула хуш нест, салое булбул.
Богбонон хама дар хона хазиданд аз барф,
Д ар хама бог набинй ради пои булбул.
Дигар ин арбадачуён хама рафтанд, биё,
Аз кулогон на сареву на садое, булбул.
Дигар аз дому кафас хам хабаре нест, бихон,
Аз кафас рохату аз дом рахой, булбул.
Лекин аз фитна на сарве ба чаман монда, на коч,
Чй мухиб офату туфони балое, булбул.
Хушк шуд чуй, биё об ба чашм андозем,
Бу, к-аз ин чашма биёбем сафое, булбул.
Гули ман низ ба торочи хазон рафта, биё;
То азизона бигирем азои булбул.
Ту вафо бо гули сурхат куну ман бо гули зард,
Ту ба шуре бизану ман ба навое булбул.
Ман бихонам даханеву дахане хам ту бихон,
Фарз кун сози фаромуши сабой булбул-
Дарди мардум хама дармон шудаасту танхо
Дарди танхоии ман монда давои булбул.
Хеч сузе на ба соз асту на сехре -ба сухан,
Нест чуз сузи ту созе ба сазои булбул
Ед кун, к-аз чаману бог фирорат доданд,
Ки ту аз силсилаи сабзкабой, булбул.
Чй чахоне, ки баходор дар у зогу заган,
Лек бо мурги чаман нест бахои булбул.
Боре аз замзама бо дилшудагон чоне бахш,
Шукри онро, ки чунин нагмасарой, булбул.
Нафасат хает ба шукрона ба 6oFy чаман ой,
То бахор ояду аз рам бадар ой, булбул.
Гар чавонй ба хадар рафта, дилозурда мабош,
Зиндагй чист ба чуз боду хавое, булбул.
Шахриёр, аз гирехи кор лаби шукр набаст,
Ки худое буваду коркушое булбул.

89
 ХОФИЗ, ХУДО ХОФИЗ
(Шаби охири чашни хунар дар Хофизия)

Ба тавдеи ту чон мехохад аз тан шуД чудо, Хофиз,

Ба чон кандан видоат мекунам, Хофиз, худо хофиз.
Санохони туам то зиндаам, аммо якин дорам,
Ки хакки чун ту устоде нахохад шуд адо, Хофиз.
Ман аз аввал, ки бо хуноби ашки дил вузу кардам,
Намози ишкро хам бо ту кардам иктидо, Хофиз.
Хам аз чохам баровардиву хам рохам нишон додй,
Ки хам хублулматин будиву хам нурулхудо, Хофиз.
Ту сохибхирманиву ман гадои хушачин, аммо
Ба инъоми' ту шоистан на хадди хар гадо, Хофиз.
Ба шеъре, к-аз ту дар о р о з и н и щ и кудакй хондам,
Ба гуши чон ханузам аз худо ояд нидо: «Хофиз».
Ба руи санги кабри ту ниходам синаи сангин,
Ду дил бо хам сухан гуфтанд бе савту садо, Хофиз.
Дар ин чо чомаи шавке кабо кардан на дарвешист, ,
Тнхй кун хиркаам аз тан, ки чон бояд фидо, Хофиз.
Ту ишки покиву пайванди хусни човидон дорй,
На хуснат интихо дорад, на ишкат ибтидо, Хофиз.
Суханро гар хама як чумлаи дастурй ангорем,
Туву Саъдй хабар будеду бокй мубтадо Хофиз.
Хар он, к-у занги рам дорад ба дил аз рамзаи хубон,
Ту биздой рамаш аз дил, ба созе рамзудо, Хофиз.
Магар дил меканам аз ту, биё, мехмон ба рох андоз.
Ки бо хасрат видоат мекунам Хофиз, худо хофиз-

ТУЙ ХОФИЗ?

Расидам дар туву дастат зи доман барнамедорам,

Туй Хофиз? Ман ин аз бахти худ бовар намедорам.
Мане паймуда Шерозам, ки cap нашносадам аз по,
Саре дар поят афкандам, ки харгиз барнамедорам.
Саводи Каъба дидам, нока тай кардам, ки ман з-ин пеш,
Сафар гар мухтарам медоштам, дигар намедорам.
Мусулмонон аз ин дирмон маро буд оташе дар дйл,
Ки он оташ раво ман.бо дили кофар намедорам.
Ба мактабхонаи ирфон китобатхост, аммо ман
Ба чуз дар шеъри Хофиз дарси ишк-аз бар намедорам.
Худоё, дар дили ин хок Хофиз хуфта? Худ мотам,
Ки аз шуру шарар барпо чаро махшар намедорам.
90
Ба чоми май фуру рез обруи зухди хушк, эй дил,
Ки дигар оташам, парвои хушку тар намедорам.
Ба зери куббаи Х,офиз дуохову ичобатхост,
Ман ин чатри саодатро чаро бар cap намедорам.
Гиромй дор чун чон, Шахриёро, турбати Хофиз.
Ки аз Хофиз касеро ман гиромитар намедорам.
КОРВОНИ ШАККАР
Ишк, боз ой, ки чоне ба танам боз ояд,
Дил, ниёз ор, ки дилбар ба сари ноз ояд.
Сар ба зери пару парвои шаби торам бас,
Шамъе афруз, ки парвона ба парвоз ояд.
Шаби мову гами дуньё напазиранд анчом,
Зулф бикшой, ки афсона ба огоз ояд.
Шамъи дилсузаму бо хилвати шабхо дамсоз,
Сипарам сина, агар сузу агар соз ояд.
Мутрибо, шури «Рамангез»* даромад боре,
Гушае зан, ки фурудеш ба «Шахяоз»* ояд,
Мох дар равзана бо ман ба сари таънаву танз,
Ки ба хобат магар он шохиди танноз ояд.
Чи рафики сафари буд, ки печид инон,
Шаб ба бероха, ки бо деву дад анбоз ояд.
Ман ханузаш сари рах мунтазиру саргардон
Ба умеде, ки магар дар хураду боз ояд.
Накши хар парда задам гирдаи наккошй буд,
Вой, агар сурати ин парда ба пардоз ояд.
Тутии мо на хама абчаду хавваз, к-уро
Ойина аз Халабу шаккар аз Ахвоз ояд.
' Шаб, ки ин канди газал бор занад аз Табрез,
Сахараш гулгула аз Разнаву Кафкоз ояд.
Саъдй ин кофцла медида, ки мефармояд:
«Корвони шакар аз Миср ба Шероз ояд».
Хичлатам боз кунад куфли хамушй аз лаб,
Баски дар гущи дил аз Х,офизам овоз ояд,
Сарви ман хори мугелон ба ту сарвар хоханд
Сар фуруд ор, ки ин сифла сарафроз ояд-
Кас надонад, ки чихо рафта миёни ману дуст,
Маликуларш магар махрами ин роз ояд.
Шахриёро, каламе зан, ки дилам хун накунй,
Теша хунин, ки бувад хона барандоз ояд.

* «Рамангез», «Шах,ноз» — номи о.\анг.\ои мусикии эронй.

 ЭИ ЗАН

Ту лайливаш чу биншинй, ба махмил махмилорой,

Чу аз махмил фуруд ой, ба манзил манзилорой.
Ба хар заврак нишинй, чун шафак, дарьё кунй равшан,
Ба хар сохилрасй, чун сарву савсан сохилорой.
Ту мох,й, шаб ба хар боме барой, оламафрузй,
Ту шамъй, по ба хар махфил гузорй, махфилорой.
На танхо чашмаи обу гилам дорй чахонафруз,
Ки берун аз чахонам нашъаи чону дил орой.
Туро ин чилваи ишк аз чахони чону дил доданд,
Ки чун шамъи тараб рамхонаи обу гил орой. ,
Чахон аз занги рам бадгил шавад чун рун зангихо.
Туй, к-аз шуху шангихо чахоне хушгил орой.
Ба хар нохун, ки рангин мекунй чун гул, маозуллах82
Ба хуни ошикон ханчар ба дасти котил орой.
Ба шохи аргувон хандам, ки пушад- пирахан чун ту,
Магар пушида монад хак, ки рун ботил орой.
Чамоле маънавй бояд, бигу, зухдн риёиро,
Сафое кун ба дил хосил, ки рух бехосил орой.
Туро мушкил ба пои хони худ бинам, ки медонам,
Ту шохй, кулбаи дарвеши мискин мушкил орой.
Ризоли чашми мастат гу бичар дар маргзорп шеър,
Ки гулзори газал аз Шахриёри бедил орой.
ДОР И МУОШИРОН

Рафтанд дустону маро чо гузоштанд

Танхо маро набурдаву танхо гузоштанд.
Аз сахмхои фитна яке буд сахмгин,
К-он бар ’надоштанду ба ман во гузоштанд.
Дорй муошйрон хама як чо чй мушкил аст,
Мероси Хйзр гу хама бо мо гузоштанд.
Рафтанд хайлу яктана Мачнунн покбоз
Аз бахри шуру шевани Лайло гузоштанд.
Хирмони ишк бин, ки ба Юсуф нихода банд
В-он гох мнннате ба Зулайхо гузоштанд.
Бурданд рангу бу 'хама бо худ гулу суман,
Чуз дор, к-он ба лолаи хумро гузоштанд-
Дарьёфтанд гулшани ульёву дар замон.

82 Маозуллах — пано^ бар худо.

92
 Биштофтанду гулхани дуньё гузоштанд.
Чун шуд, ки коштанд маро пой дар capo,
Худ пой бар сарири сурайё гузоштанд.
Аз ман чаро ба ваъдаи имруз шуд чазо
В-аз дигарон ба ваъдаи фардо гузоштанд.
Ибрат биёру ч&шми тааммул, ки лавхи дахр,
Танхо на аз барои тамошо гузоштанд.
Савдои ин фано паи суду бакои туст
В-ин арза з-он ба пеши такозо гузоштанд.
Хар ошике шикеб надорад ба доги ишк
Ин рам ба Шахриёр и шикебо гузоштанд.
ФИШОРИ К.АБР

Осмон бо дигарон соф асту бо мо абр дорад,

Мешавад рузе сафо бо мо хам, аммо сабр дорад.
Аз гами рурбат гирифт оинаи чашмам руборе,
К-офтоби равшанам гуй никоб аз абр дорад.
Ин замон зиндониён бинй ба зохир зинда, аммо
Зиндагй чун мурда бо инхо фишори к,абр дорад.
Бо худо ахде, ки бастем ихтиёр афтоду бишкаст,
З-он замон як коса гардун иддаои чабр дорад.
Як хатой тир бо мо панчаи бабре шуд, оре,
Ин кимори ишки мо хукми шикори бабр дорад...
Пояхои кулбаи ман чун дилам ларзону резон,
Лекин истабли фалонй пояи истабр дорад.
Ин хумори хоксорй дар хуму хумхонаи мост,
Хумраи кибру маниро арманиву габрьдорад.
Шахриёро, сабр фармояд табиби ишк, лекин,
Сабри мо хам таъми талхй чун гиёхи сабр дорад.
ДИЛИ ДАРВЕШ НАВОЗ

Эй чашм хуморин, туву афсонаи нозат

В-эй зулф камандин ману шабхои дарозат.
Шабхо манаму чашмаки махзуни сурайё,
Бо ашки раму замзамаи розу ниёзат.
Худ кистй, эй нарманавозандаи бесим,
Имшаб ба чигар мехурадам захмаи созат?
Боз омадй, эй шамъ, ки бо чамъ насозй,
Биншину ба парвона бидех сузу гудозат-
Сар кун ба шабу нолаи шабгири ман, эй дил,
То шабрави ишкем нишеб асту фарозат.
Хонанд намозам, ман агар кибла надорам,
Эй каъбаи дилхо, ки бихонам ба намозат.
Ганчинаи розест ба хар муяту з-он муй
Хар чанбара морест ба ганчинаи розат.
Эй себи бихиштй ба лабу гунаи гулгун,
Д ор аст дили лола, ки деве зада гозат.
Дар хеш занем оташу халке ба cap орем,
Бошад, ки бубинем бад-ин шуъбада бозат.
Кабку бара шояд ба сари суфраи шохон,
Дарвёш, ту cap кун ба хамин нону пиёзат.
Сад дашту даман софу тироз омаду як бор,
Эй <чодаи инсоф надидем тирозат.
Шахрё ба ту ёрасту рариб ин хама махрум,
Эй шох, бинозам дили дарвешнавозат.
ГАВ\АР ВА ГАВХ.АРЙ

Чони манй чй суд, ки дар бар набинамат,

Точи манй, чй фонда бар cap набинамат.
Аз лутфи табъу ишку вафо дилбарй, вале
Дар дилбарй далеру диловар набинамат.
Сангиндил'о, аз оинаат мекунам киёс,
Охе намекашам, ки мукаддар набинамат.
Ту гавхариву ман хунарй марди гавхарй,
Хайф аст агар ба ганчаи гавхар набинамат.
Сарви маниву нест сари сарварй туро,
Сахти ман аст, агар сару сарвар набинамат.
Розй шудам ман ин дам охир ба дидане,
Розй нашав, ки ин дами охир набинамат.
Ин кадр по.ба по макун, аз даст меравем,
Тарсам, ки чашм бандаму дигар набинамат.
Дорам хамеша гавхарй имонат орзу,
То мустахаки кайфари кофар набинамат.
Эй кош русафед барой зи имтихон,
То русиях ба арсаи махшар набинамат.
К,анди мукаррар аст туро шеъри Шахриёр,
К,анди дигар туй, ки мукаррар набинамат.
РУЪЕИ НАВОНЙ
Кош пайваста гулу сабзаву сахро бошад,
Гулрухонро сари гулгашту тамошо бошад.
 Зулфи душизаи гул бошаду раммози на сим,
Булбули шефта шуридаву шайдо бошад.
Сар ба сахро нихад ошуфтатар аз боди бахор,
Хар кй бо он сари зулфаш сари савдо бошад-
Растхези чаману шох,иду сокй махмур,
Чангу най бошаду май бошаду мино бошад.
Ёр канди разалаш бар лабу об оинагун,
Тутии чонам аз оц писта шакархо бошад.
Лола афрухта бар оина маввочи чаман
Чун чарори карачихо83, ки ба дарьё бошад.
Ин шакархоби чавонист, ки чун бод гузашт,
Вой аз ин умр, ки афсонаву руъё бошад...
Шахриёр, аз рухи ахбоб назар боз магир,
Ки дигар кисмати дидор на пайдо бошад.
ДУ MyPFH КОСИД

Маро боз аз чаман овоз доданд,

Дилам аз ошьён парвоз доданд.
Магар буи бахор омад дар ин дашт,
Ки бозам булбулон овоз доданд.
Ба пайкам мутрибони ишк ронданд,
Паёмам бо забони соз доданд.
Ба зиндон равзан аз борам кушуданд,
Ба богам х,акки чашмандоз доданд.
Маро сози дили бишкаста аз хок
Гирифтанду ба дастам боз доданд.
Ду мурри косидам аз гушаи бор, *
Салои сухбати дамсоз доданд.
Азизоне чу Нодирпуру Соя
Ба кунчи узлатам эъзоз доданд.
Дилам пар зад, чу дар пушти рул он чо,
Нишастанду ба мошин гоз доданд.
Чй фарке мекунад Техрону Табриз,
Ки аъзоро ба хам анбоз доданд.
Фаридунзодагонему ниёгон
Ба мо тиру ба туркон тоз доданд.*..
Чахон буд имтихоне аз мухаббат.
Ба ошик нумраи мумтоз доданд,
Намоишгохи наккошист гетй
Карачихо — киштихо.
Ба ин тарху ба он пардоз доданд-
Аз ин фируза хумми сурмасое
Ба чашме нам, ба чашме ноз доданд.
Барой тарчумони безабонест,
Хунарро гар забони роз доданд.
Наяндешидам аз хусни саранчой,
Ки инам мужда аз огоз доданд.
Дамон оинаам ман, Шахриёро,
Ки ном аз гамзаам гаммоз доданд.

ДАРСИ МУХДББАТ

Дар бахорон cape аз хок бурун овардан,

Хандае кардану аз боди хазон афсурдан.
Хама ин аст насйбе, ки хаёташ номе
Пас дарег, эй гули раъно, рами дуньё хурдан.
Машав аз боги шабобат ба шукуфтан магрур,
К-аз паяш офати пирй буваду пажмурдан.
Фикри он бош, ки ту чониву тан маркаби ту,
Нон дарег аст фидо кардану тан парвардан.
Гу тан аз оч куну пирахан аз марворид,
На ки хохиш бахандуки лахад биснурдан.
Мурдан ичбори худоист, вале мурданро
Ихтиёр аз хавасакхои чахоне мурдан.
Гар ба мардй нашуд аз гам диле озод кунй,
Хам ба мардй, ки гунох. аст диле озурдан.
Субхидам бош, ки чун рунча диле бикшой,
Шеваи танги гуруб аст гулу бифшурдан.
Пеши пои хама афтода калиди максуд,
Чист донй дили афтода ба даст овардан?
Бори мо шишаи таквову сафар дуру дароз,
Гар саломат битавон бор ба манзил бурдан...
Эй хушо, тавбаву овехтан аз хубихо,
В-аз бадихои худ изхори надомат кардан.
Сафха, к-аз лавхи замир асту нам аз чашмаи чашм,
Метавон хар чй сиёхй ба даме бистурдан.
Аз дабистони чахон дарси мухаббат ом>з,
Имтихон аст, битарс аз хатари вохурдан.
Шахриёро, ба насихат дили ёрон дарьёб,
Дасти бишкаста магар нест вуболи гардан.
 ДИЛИ МАН
Бурда санаме щуху сияхчурда дили ман,
Чун чон ба барам омадаву бурда дили ман.
Овехта чандон ба сари зулфи сиёхаш,
То рузи ману хеш сиях карда дили ман.
То даст дихад турраи он охуи мушкин.
Чун нофа басе хуни чигар хурда дили ман.
Б ас ашк, ки борида чу борони бахорон,
То сарвкадеро ба бар оварда дили ман.
Дигар ту дили зори, ман, эй мох, маезор,
К-аз гардиши гардун басе озурда дили ман.
АЗ КДСОИД
 ПАРВОЗИ МУРРИ БИХ.ИШТЙ
(Бадракае аз Нимо)

Раф т он, к-у падари шеъри навини мо буд,

Шеъри нав чист, ки болотар аз он Нимо буд.
Писари кух бигу ё падари афсона,
Ш уълаи чангалу туфони дили дарьё буд.
Чун яке сойка бар чангалу куху дару дашт,
Хама дар партави андешаи худ пуё буд.
Синамои адабиёти навини моро
Сахнапардози дурахшандатарин симо буд.
Умки андешаву озодии парвози хаёл,
Руи пешонии бозаш ду хати хоно буд.
Марзаш он рунчаи печида, ки зебоихо
Чун зараш бо хама пинхонии худ пайдо буд.
Гардиши чашм напурсй, ки дар он чоми сабух,
Мастиву арбадаву оштии Сахбо буд.
Пушти хар дандаи эхсос диле девона,
Руи хар нуктаи хассос сари доно буд.
Ман хама ибрате аз бохтани дирузам,
У хама райрате аз сохтани фардо буд.
Гавхараш дар садафи лафз нагунчида хануз,
К-он хама бар сари гаввосии он равро буд.
Аз рурури рами туфонии у бо худи у
Кас напардохт, ки мехмони шаби ялдо буд*
Порсол, у паи ман омаду хамрохи падар
Писаре буд, ки чун духтари ман зебо буд.
Гавхарам нест дар ин бадрака, ашкам бипазир,
Чй кунад дил, ки худ аз шиша на аз хоро буд.
Ед аз он мурги бихиштй, ки рариб омаду рафт,
Гуфт дар кунчи кафас чанд тавон танхо буд.
Зист дар гушаи дуньёи рами худ танхо,
Хам дар он гушаи танхоии худ дуньё буд.
Ради пояш хама чо махву баландовэза,
К-аз хунар хайма ба кофе зада чун анко буд.
Хар кй омад кадаме чанд ба пояш бичахад,
Даст дар дасти падар кудаки нобино буд.
Аз бихишт омаду овози рами вахшпи худ
Хонду бархост, ки бо шавки ватан шайдо буд.
Он ки бо вай нафасе чанд хамовой кард,
Дили ман буд, ки хамзоди хазор ово буд.
Ман ба гахвораи Хофиз, ки чу тифли нозам,
 Хоби «Афсона» рабуду арабам руъё буд.
Доягй кард чу хурони бихиштй бо ман,
Ки ба сад оина бо тутии шаккархо буд.
£ д аз он хилвати кудсе, ки ба кавли Хофиз:
«Чуз ману дуст набудему худо бо мо буд».
Оре, он хони диловез, ки Нимо густурд,
Солхо рафт, ки кори ману дил ярмо буд.
Чй ба хишту гили ман дид, ки меъморй кард,
Волй у буд, ки ин кохи адаб воло буд.
Паи ташйеи1 Сабо будаву Нимо, гуй,
Мондани ман, ки ба ин беракамй, бечо буд.
Тифли ман, ёди асотиди кудан дор ба хайр
З-он, кй таркиби ту аз тачзияи2 онхо буд.
Бипар, эй мурги бихиштй, ки кушудам пару бол,
Биравем, ин кафаси танг на чои мо буд.

БАДРАКАИ УСТОДИ БУЗУРГИ ФАК.ИД— БАХОР,

ИСТИК.БОЛ АЗ ГАЗАЛИ ХУДИ УСТОД

Эй бос, хазон шав, ки бахорон хама рафтанд,

Хуш бош ба зорон, ки хазорон хама рафтанд.
Гулхо, ки ба абру хамаро чини хазон буд,
Диданд, ки барф омаду борон, хама рафтацд.
Сардй ба миён омаду сарву гулу шамшод
Бархоста аз гушаканорон хама рафтанд.
Туфон на чунон сода, ки созад ба гуле чанд,
Кочон хама гуфтанду чинорон хама рафтанд,
Гу качкулахи акл хам аз тахт фуруд ой,
К-аз ишк ба cap точгузорон хама раф танд..
Зангор ба ханзал деху шангарф ба хун шуй,
К-аз лавху калам накшнигорон хама рафтанд. '
Гу марьями узрои чаман-лола наруяд,
К-аз боги адаб лолаузорон хама рафтанд.
Рафт он ки бахори хунару боги адаб буд,
Орё, чаману бору бахорон хама рафтанд.
Дар мавкаби султони сухан хайли сухансанч,
Бо сози сухан рохсипорон хама рафтанд.
Эй гуш гарон карда ба карнои ачал, хез,
1 Ташйеъ — аз к.афои ыурда барои видоъ рафтан.
* Тачзия — ба к,исмх,о чудо кардан, чузъхо.

102
Бору буна барбанд, ки ёрон хама рафтанд.
Хукону гурозон яла дар мазраи омол,
Афсус ки он шершикорон хама рафтанд.
Гирам, ки самандест ба чо монда зи Бахром,
Дигар чй саманде, ки саворон хама рафтанд.
Дигар чй саворе, ки самандони хисорй,
Диданд сару гуши химорон хама рафтанд.
Ё раб, чй фусунест, ки арбоби азоим,
Ганчина рахо карда ба морон хама рафтанд.
Бар коимахо ракси шуои шарафе нест,
К-аз зовияхо оинадорон хама рафтанд.
Д ар чашми хунар ашк даровехт ба мижгон,
К-ахтар ба сарангушт шуморон хама рафтанд.
Гу об маёред дар ин кишт, ки чун сел
Чандон малах афзуд, ки сорон хама рафтанд.
Гу бод бибар зебу фари тахти Сулаймон,
К-аз шахри Сабо муждабиёрон хама рафтанд.
Д ар кофия гу ном нагунчад ба дурустй,
Дар хам шикан, эй шахр, ки ёрон хама рафтанд,
ИДЕАЛИ МИЛЛЯ
Паёми ман ба гурдону далерон,
Чавонону чавонмардони Эрон.
Яке гурриданам бонд, ки чун раъд,
Кунад ошуфта хоби наррашерон.
На шеронро сазад гардан ниходан
Ба занчири асорат чун аснрон.
Асиронро чй руъёест шцрнн,
Мачоли хукм рондан бар амирон.
Чй нозу нахват аз дониш фурушанд,
Худ аз сармояи дониш факирон.
Кучо кавмияте мокабли® таърих,
Бувад мухточи кайим4 чун сарирон.
Ба гуши абр гуяд Тахти Чамшед,
Хануз афсонаи кайвон сарирон-
Ханузаш инъикос афтад дар офок,
Гиреви Ардавонон, Ардашерон.
На ном аз дин, на аз дониш нишон буд,

Мокдбл — кабл аз, пеш аз.

К,айнм — сарпарасти тифли ятим.
 Ки бунгоди тамаддун буд Эрон.
Ханузаш нозирони завку санъат,
Назар бар манзаранд аз беназирои.
Хамон арсаст ин шатранчи мармуз,
Ки шохон мот кардасту вазирон.
Занонро гу наёмад сарфарозй,
Аз ин подархавоён, сарфарозй.
Яке наели чавон бояд, ки зояид,
Ба хамди ширхорй шергирон.
Ба хору хишту хоро парваронда,
На дар домони пироханхарирон.
Силахшурон, саворон, чангчуён,
Дарандаханчарон, дузандатирон.
Сар аз шури ватан чушанда конун, '
Дил аз кини аду сузанда найрон.6
Сахикаддон, рашодатро гувохон,
-Сияхчашмон, саодатро баширон.
Ба каф дар тирагихои сиёсат,
Чароги фикрати равшанзамирон.
Ба ташкилоти хизбй дода пайванд,
Ба неруи чавонон, рои пирон.
Яке чунбиш падид ояд асосй,
Дар ин кйшвар мадораш бо мудирон.
Дар он хангома хамкорй кунад гарм,
Ба шамшери ялон6 килки дабирон.
Гурухе ногузир аз дор бошанд,
Ки буданд аз хиёнатногузирон.
Гурусна иди курбон гирад он руз,
Ба курбонгохи хунхорону серон-
Магар бе хонумонон дод гиранд,
Аз ин виллонишинони Шимрон.
Хушо, пайкори чонбозони механ,
Дар огуши аруси фатх мирон.
Гарам хун рехт душман, Шахриеро
Ба хун донй чй бандам накш? Эрон. •

Найрон — ч.амъи нор, оташ.

Ял —»пахлавон, диловар, муборнз. Ялон ■
— чамъи ял.
 ПАНДИ ЕДГОРЙ

Барфи бахман рафт то абри бахор ояд ба кор,'

Хандаи барку хурушн обшор ояд ба кор.
Сар барор аз парда берун, эй гули хилватиишин,
Накши гулзору нигори лолазор ояд ба кор...
Май ба чоми лола бояд зад, ки дар базми чаман,
Мутриби сарву сур уди чуйбор ояд ба кор.
Боз кун чашми тааммул дар китоби куху дашт
То табиат бо ту чун омузгор ояд ба кор.
Тутиёи чашми ибрат кун рубори рафтагон,
К-ин хама дар осиёи рузгор ояд ба кор.
Эй харифи тозакор, охир харимй пос дор,
Эй басо бозат харири кухнакор ояд ба кор.
Ман на мори музиям7, неш аз дурурат мезананд,
Захри худ чандон макун то мухра мор ояд ба кор.
Ман начуям айби кас, зеро ба олам хеч нест,
К-у на дар исботи чабру ихтиёр ояд ба кор.
Хор хам хечаш набошад, чилваи гул медихад,
Нест худруй дар он гулшан, ки хор ояд ба кор.
Порсанге мебарад мизони акли одами
Варна дар ин коргах хар нобакор ояд ба кор.
Ганчхои шойгон дигар лачанмолй8 макун,
Гар ба бозорат на дурри шохвор ояд ба кор.
Ман надидам кори ту то мадх гуям ё ки зам,
Лек панде медихам гар ёдгор ояд ба кор.
То хазаф дар бор бошад накши ибдрат9 чй суд,
Гавхаре дар кор кун, то ибтикор ояд ба кор.
Сайди марворидро мо дил ба дарьёхо задем,
Чун нахангат химмате киштишикор ояд ба кор.
Гар хунар дорй, ту хам сайди дили ушшок кун,
Д ар шикори щохбозон шохкор ояд ба кор-
Д ар шабехунхо чавонон даступо гум мекунанд,
Боз агар шуд жанда пире шахсавор ояд ба кор,
Тахбисоти10 гавхари бозори мисгар бишканад,
Шери нар гар пир хам бошад, ба кор ояд, ба кор.
Барнахезад нола бо хар захмае аз сози ишк
Соззан донад, ки сузи Шахриёр ояд ба кор.
Музй — зиёнрасонанда.
Лачанмолй — гилмолй.
Ибдоъ — эчодкорй, вавоварн.
Тахбисот — чизхои бокиыонда.
 БОРГОХ.И САЪДЙ ВА Х.ОФИЗ
(дар чашни хунарм Шероз)

Маро дар боргоди Саъдиву Хофиз чй мехонй,

Ки х,адди подшохон нест дар ин суффа дарбонн.
Дар ин мантик фуру бандад забони нутки доноён,
Сухан гуфтан дар ин чо нест чуз бурхони нодонй.
Надонад дасти дил суи кадомин косааш рафтан,
Гадое хондаам бар суфраи шохон ба мехмонй.
Ман он тифли дехотй, к-у шабе гофил ба шахр ояд,
Дахан бикшуду чашми хира мебандам зи хайронй.
Зи хар дар панча бикшояд чу шохин чашми махмуре,
Ки аз хумхонаи Хофиз шаробе хурда шохонй.
Надонам з-он хама машъал кадоминро ба cap гардам,
Яке парвонаам хайрон ба шабхои чарогонй.
Шукухи Саъдиву Хофиз тачаллй медихад Шероз,
Уфукхо хам шуда бар хок месоянд пешонй.
Саводи шахру гунбадхои коши (и) масчидулаксо,
Уфук мехроби нуронй, шафак симои рухонй.
Чй кони гавхару конуни ишке оташин, ё раб,
Ки офоки курун ганчина кард аз гавхарафшонй.
Худоё, мо кучову рухсати парвоз то Шероз,
Магар эълони озодист бо арвохи зиндонй.
Нахангон гарка шуд, ё раб, бинозам химмати муре,
Ки барге чует, барчаст аз дили дарьёи туфонй.
Чаханнам куи номардону куичи номуродихост,
Бихишт он чо, ки инсон асту хулку хуи инсонй.
Басо дар кофаристон рафтаму дар кисвати кофар,
Мусулмон дидаму худ шармам омад аз мусулыонй.
Навои Саъдиву Хофиз ба созу захмаи гайбист,
Чу ной Мавлавй, к-аз нафхаи дамхои рахмонн.
Наканда аз «Гулистон» дил шудам дар «Бустон»-и Шайх
Сало аз боби ишкам зад чунон к-ат афтаду донй.
Ту ахли вачду холе шав ба хилватхонаи Хофиз,
Ки риндонанд он чо масти роху рухи райхонй.
«Гулистон» дар багал аз бустон берун задам, оре,
Ба донишгохи Саъдй кудаке будам дабистонй-
Каш идам тангдил маъшуки худ Хофиз газалхонон,
Магар дарди дили карие тавон гуфтан ба осонй.
Зи ашки шавк чун борон кушудам укдахои дил,
Ки охи синаи тангам хавое буд боронй.
Ба лавхи синаи Хофиз китоби накши човидон
106
 В -аз у хар нукта рамзу кашфе аз оёти Куръонй.
Б а оташгохи Хофиз сухтам болу паре в-он гох.
Ба зери бол дидам гар губоре буд имконе.
Бар ин дар cap бисою ру ба иклими каноат кук,
Бирав то бар сарири ишк биншинй ба султ'онй.
Ман аз хусну халоват гар хама хуру пари бошам,
Ба нахлистони Шерозам иашояд чуз магасронй.
Гадои Хоча будам дар азал худ Шахриёрам хонд,
Чи чои он ки Шерозам бихонад Хофизи сонй.
ДАР ИСТИ^БОЛИ МАКДАМИ ОКОИ СОЯ—
ШОИРИ МАЪРУФ
Соя бо парчами хуршед ба Табрнз омад,
Шахри гам аз шаафу шаъшаа лабрез омад.
Муждаи Юсуфи гумгашта ба Яъкуб расид,
Мавлавй дар талаби Шаме ба Табриз омад.
Чон бурун омаду чонона ба огуш кашид,
Чашмхо чуй шуду чашма ба корез омад.
Гуиё оби чавонист, ки баргашта ба чуй
Ашки шавке, ки аз у оташи ман тез омад.
Чашми хушкидаи шеърам калам аз мижгон сохт,
Боз шеърам тару табъам тарабомез омад.
Теша бедод кунад, к-аз дари касри Ширин.
Барк махмез заду шихаи Шабдез омад.
Мур-мурам ба тану му хама сузан-сузан,
Ки бахор омаду бо сабзаи навхез омад.
Уфуки танги гамангез чй афтад, эй дил,
Ки чунин дар назарам бозу дилангез омад.
Дуст чун боди бахор аз дари хар бог гузашт,
Сабзаафшон шуду гулбун хама гулбез омад.
Чанд гуфтам, бузако, даст нигах Дору намир,
Нак, бахор омаду камбиза11 ба чолиз12 омад.
У гуле сурх, ки cap зад ба чу ман барге зард,
Ё бахоре, ки ба пурсидани поиз омад-
Соя, к-аз равзанаи хучра чу мохам метофт,
Офтобам ба адаб то дари дахлез омад.
Мизбони гами танхоияму умре шуд,
Ки ба мехмононии ман сандаливу миз омад,
Ногахам кадр гузашт аз хама чизу хуршед
11 Камбиза — харбуза.
12 Чолиз — полиз.
 Ба навозидани ин зарраи ночиз омад.
Калами найшакаре аз шакаристонам монд,
То ба хамчашмии лаъли ту шакаррез омад.
Лекин окон Ч,ах,онсуз ракиби сарсахт <
Бо мани хаста сари Соя гуловез омад.
Шахриёро, на манам халкаи шеъри ту ба гуш,
Ки фалак гуш ба ин ш.еърн диловез омад.

ХАЙРА МАКДАМ БА ШОИР ФАРИДУНИ МУШИРЙ

Башорат медихад Мафтуну меболад Башириро,

Ишорат мекунад яъне, ки овардам Мушириро.
Муширй дерии дидор диду дурии манзил,
Ба як чо кард дармон дарди дурирову дериро.'
Чун он ду шери афсона ду шоир дар канори ман,
Сари ман з-он миён бирбуда точи Ардашериро.
Асои пириям чанде чавонй ронда буд аз дар,
Ба як мушти чавонон боз кубидем пириро.
Навиди сарбаландиро ду чашми равшанам доданд,
Амон аз айнакам, к-омухт чандин cap ба зериро.
Бахору Шахрзод имшаб газал хонданду раксиданд,
Ба хам бастанду бишкастанд аз хам себи сериро.
Чй чои Дилкашу Марзия, к-инхо'зеру ру созанд,
Хама таснифи Зарробиву овози Вазириро1'*.
Назири ашки худ дурдона кам дидам, худоро шукр,
Ки бо мо дорад арзонй матои камназиреро. .
Мачаллоти хунармандй мудирй гар маро бахшанд,
Мушйрй мекунад ишгол мизи сардабириро.
Ба дидори Муширй Махдии14 равшанзамир омад,
Ки аз оина сабкат мебарад равшанзамириро.
Ман аз Наврузии вологухар дорам ба чон миннат,
Ки чун чон дуст медорад Фаридуни Мушириро.
Набошй хори рох, эй дил, ки халк аз по дарандозад,
Асо бошй, ки доим дуст дорад дастгириро.
Пас аз бусидани кабри Сабо хохам Муширичон,
Саломи ман барад Нимову Пажмону Амириро14.

13 Номхои з^унармандони муосири Эрон.

14 Номхои шоирони муосири Эрон.
 БАР САРИ ХОКИ ЭРАН

Эрачо15, cap бадар овар, ки амир омадааст,

Чй амире, ки ба ишки ту асир омадааст.
Чун фиристодаи симурр ба Сухроби далер,
Нушдоруст, вале х,айф, ки дер омадааст-
Гуй аз чашми назарбозн ту бепарво нест,
Чун ризоле ба сари куштаи шер омадааст.
Хез равгои бахор аст, ки парвона шавем,
Гунчаи шух пур аз шаккару шир омадааст.
Руди ман низ ба дунболи ту гирад парвоз,
Дигар аз сухбати ин дилшуда сер омадааст,
Сар баровар зи дили хоку бубин наели чавон,
Ки муридона ба побусии пир омадааст.
Дер агар омада, шер омада, узраш бипазир,
Ки дил аз чашмсиях узрпазир омадааст.
Гунах аз даври замон аст, ки аз чанбари у,
Одамиро на гурезу на гузир омадааст.
Гуш кун нолаи ин най, ки чу лолои насим,
Ашкрезон ба навои баму зер омадааст.
Табъи ман булбули гулзори сафо буд сафй,
Ки чу муррони бихиштй ба сафир омадааст.
Мактаби ишк ба шогирди кадимат бисупор,
Шахриёре, ки дар ин шева шахир омадааст.

БА ЕДИ ШОИРАИ НОКОМ ПАРВИНИ ЭЪТИСОМЙ

Сипехри суханрост Парвин16 ситора,

Чахоне суи Ин ситора назора,
Сарояндагон синемои адабро
Хунарпешагонанду Парвин ситора.
Ба абри кафан то нихон шуд, аён шуд,
Ки дилхо рабудаст ин мохпора.
Арусест дар хучлаи табъи Парвин,
Ки аз моху парвин кунад тавку ёра.
Хумоюн арусе, ки навзод урост,
Фалак дояву Кахкашон гохвора.
Баланд осмонест девони Парвин,
Эрач Мирзо (1874— 1926) — шоири маъруфи Эрон.
Парвини Эътисомй (1907— 1941)— шоираи шир инка ломи муо-
 Баланд ахтаронаш бурун аз шумора.
Дусад ришта гавхар, ки хар як чу Пар вин,.
Ба гуши сипехре сазад гушвора.
Сазад чун баланд ояти осмонй,
Ба-дон су кунанд ахли тафсир ишора,
Чу дош падар оташаш зад ба хирман,
Худ аз оташ омад бурун чун шарора.
Чй бад дидй аз булбулони хамовоз,
Ки аз тарфи гулзор кардй канора. :
Ба осори худ умри човид додй,
Чу буд ар туро буд умри дубора.
Ба хар дарду доге тавон чора чустан,
Дареро, ба доги ачал нест чора.
Бихил Шахриёр оташи шавки Парвин,
Ки ин чо диле бояд аз сайги хора.
БА ЕДИ МАРХ.УМ МИРЗОДАИ ИШКЙ
Иищй,17 ки дарди нищи ватан буд дарди у,
У буд марди ишк, ки кас нест марди у.
Чун дуди шамъи кушта, ки бо вай дамест гарм,
Бас шуълахо, ки бишкуфад аз охи сарди у.
Бар тарфи лолазори шафак пар занад хануз,
Парвонаи тахайюЛи офокгарди у.
У фикри иттиходи руломон ба марз пухт,
Аз базми Хоча сахт ба чо буд тарди13 у.
Он нардбози иип<, ки чон дар набард бохт,
Бурде намекунанд харифони нарди у.
«Харгиз намирад он ки дилаш зинда шуд ба ишк»19
Ишкй намурду мурд харифи набарди у.
Дар ошикй расид ба чое, ки хар чи ман
Чун бод тохтам, нарасидам ба гарди у.
Киштий ишкро нарасад тахта бар канор,
Мавчи чунун шикофта дарьёнаварди у. '
Аз чон гузашт Ишкиву учрат чи ёфт? Марг,
Ин кормузди кишвару он коркарди у.
Онро, ки дил ба сими хиёнат нашуд сиёх,
Бо хуни сурх ранг шавад руи зарди у.
Дармони худ ба додани чон дид Шахриёр,
Ишкй, ки дарди ишкй ватан буд'дарди у.
17 Мирзодаи Иищй (il894 — 1924)— шоири пешцадами uyoct
Эрон.
18 Тард — дур кардан, рондан.
19 Ин мисраъ аз Хофиз аст.
НО
 Барой дусти азиз Х,усайни
Те.\ронй, устоди зарб

МАРХ.АБО, ХУСАЙН

Чун cap кунй ба замзама шуру наво, Хусайн,

Мачлис кунй ба шуру наво Карбало, Хусайн.
Д ар мачлиси ту то дару девор аз шааф20
Афшон кунанд дасту бикубанд по, Хусайн.
«Имруз дар мамолики чон даст дастн туст»,
Болои дастн чумла задй, эй бало, Хусайн.
Аз зарб чуз адову усуле намонда буд,
Хакки усулн зарб ту кардй адо, Хусайн.
Ин гармнву латофату нармиву пухтагист,
Д ар панчан ту оятн лутфи худо, Хусайн.
Дндй, ки истифода накард аз ту родию
Як мард хам нагуфт, ки чуну.чаро, Хусайн.
Бо ин ки дар махофили унсу тараб тамом
Хастанд мухлиси ту зи шах то гадо, Хусайн.
Подоши ахли завк дар ин мамлакат балост,
Танхо ту нестй ба бало мубтало, Хусайн.
То родию супурда нагардад ба дасти ахл
Хар дам фазихатест21 ба тахвили22 мо, Хусайн.
Фарьёд кун зи зулму тааддй, ки гуфтаанд,
Он чо, ки кисса киссаи зур аст, ё Хусайн.
Лекин сафои олами санъат нигох Дор,
Аз чумла хакки сухбати сози Сабо, Хусайн.
Хакки мусалламест Саборо ба мусикй,
Чони туву Сабо, ки ту дорй Сафо, ХУсайн.
Боре дили гирифтаи мо низ во шавад,
Рузе, ки мушти бехунарон гашт во, Хусайн,
Инак ба дастхатти хумоюни Шахриёр,
Тасчил23 мешавад лакаби «мархабо, Хусайн».
БАДБАХТЙ

Равад Эрони саргашта дари дунболи бадбахтй,

Кунад ин миллати бадбахт истикболи бадбахтй.

20 Шааф — шодмонй.
21 Фазихат — бадномй.
22 Тахвил — супоридан.
23 Тасчил — собит ва маркам.
Миёни кучахо бахри зани бадбахти зронй,
Бубин раммоли бадбахтй, ки гирад фоли бадбахтй-
Гадо дар гушаи девори ин кишвар бад-он монад,
Ки наккоше ба деворе кашад тимсоли бадбахти.
Ба пои касри золим наъши мазлумон бубин, оре
Баланд аз пастии химмат шавад икбола бадбахтй.
Ба пешонии пирон доги тазвиру риё дидй,
Ба бозуи чавонон низ бингар холи бадбахтй.
Кашида Юсуфи мо бар сари бозори Мисри рам,
Калофи24 хила дар каф муштарй бин Золи бадбахтй.
Ачониб25 шуд харидори ватан, ахли ватанро бин
Ба бозори хиёнат, эй ачаб, даллоли бадбахтй.
Ба души худ ба душман мебарем озукаи худро,
Худоро шарм аз атфолат кун, эй хаммоли бадбахтй.
Миёни обу оташ мондаем аз ин сиёсатхо,
Хамин аст, эй хурофотй, хари даччоли бадбахтй.
Ба чону моли як чамъи ситамкаш то занад оташ,
Зи марказ дар вилоятхо равад уммоли бадбахтй.
Ба хар чо Каъбаи омоли миллат мачлиси шурост,
Дар Зрон хает мачлис Каъбаи омоли бадбахтй.
Фалак то сели ашки мо барангезад дар ин кишвар,
Хама хоки мазаллат безад аз рирболи бадбахтй.
Нифоку факрУ нодонй дар ин карни атум26 моро
Чи нангин мекунад махкуми измихлоли бадбахтй.
Ба рагми хар умеде, Шахриёро, кас нашуд пайдо,
Ки гирад дасти ин чамъи парешонхоли бадбахтй.

24 Калоф — калова.
26 Ачониб — бегонагон.
26 Атум — атом.
АЗ МАСНАВИХ.0
 ТОРИ ЧОНОН

Тори чонон ба хонаи мо монд,

Рафт чонону тори у ч.о монд.
Монд тораш, ки ёри ман бошад*
Ёри шабхои тори ман бошад.
Тори у ёдгори уст маро,
Хуш бувад ёдгори дуст маро.
Ёдгоре, ки тори у бошад,
Бехтарин ёдгори у бошад.
Тори уро ба руи дида нихам,
Чун дил уро ба сина чой дихам.
Тори у чорасози ман бошад, ч
Ери мискиннавози ман бошад-
Тори у дилнавози дарвещ аст,
Тори у мархзми дили реш аст,
Тори у бо манаш сари ёрист,
«Мо ду ёрему кори мо зорист»,
Тори у хамнишини турраи уст,
Хар кй бо гул нишаст, голиябуст.
Тори у хам абиромез аст,
Ери он турраи диловез аст.
Тори у хает ёри турраи у,
Дил навозад чу тори турраи у.
Сухташ дил ба бенавоии ман,
Тораш омад ба хамнавоии ман.
Монда то cap кунад навои дилам,
Хамнавой кунад ба ной дилам.
Имшаб ин тор мехмони ман аст,
Ин фаришта дар ошьёни ман аст.
Нагзарад то ба офтоб имшаб,
Чашми моро хаёли хоб имшаб.
Имшаб оташ зи чони мо хезад,
Дуд аз дудмони мо хезад.
Имшаб оташ забони таронаи мост,
Барк, мехмони ошьёнаи мост.
То сахар сузу созхо дорем,
Сузхову гудозхо дорем.
Дорам аз шамъ чашми ёрихо,
Шамъро бонд ашкборихо.
Шамъи моро чу оташи Зартушт,
Бод имшаб наметавонад кушт.
Гарчи мо чони нотавон дорем,
Имшаб, эй шамъ, мехмон дорем.
Х,иммате кун, ки то сахар сузй,
Чун дилам пой то ба cap сузй.
Имшаб аз оташам чавоб макун,
Пеши халкам зи хичлат об макун.
Ту хам, эй сина, созгорй кун,
То нафас хает, оху зорй кун.
Мехмон пайки хушхироми ман аст,
Тори у косиди паёми ман аст.
Монда то акси савти ман гирад,
Накши ин оху иола бипзирад.
Нимшаб бишнавад фирони маро,
Нолаи аррунуни чони маро*
То магар шархи он ба сузу гудоз,
Пеши чонони ман бигуяд боз,
Рузи ёрист бо манат, эй тор,
Хон, ки дастам ба доманат, эй тор.
Ту, ки дар гуши у сухан гуй,
Чй шавад, гар хадиси ман гуй?
Ту, ки худ оташаш ба чон дорй,
Чун ман аз дасти у фигон дорй.
Чун ман аз дасти кохиши рами дуст,
Устухоне ба чост аз туву пуст
.Чун дилам синаи ту равроист,
Чун сарам косаи ту савдоист.
Суз бонд туро ба сози сухан,
Сухане соз кун зи сузиши ман.
Охи ман кун рафики нолаи хеш,
То ба сози ту суз бошад беш.
Соз бо сузи ман гар омезй,
Д ар дилаш шурхо барангезй.
Бидёх, аз шеъри ман ту боди сухан,
Ки худ он бахтро надорам ман.
Ленин, э тор, чистат зорй?
Ростй, оламе ачаб дорй.
Туй аз васли ёр бархурдор,
Д аст аз ин шуру шеванат бардор.
Ту дар огуши ёр чо дорй,
Д аст бар орзуй мо дорй.
Дигар ин нолахои зорат чист?
Нола дар айни васли ёрат чист?
Ту, ки дамсози мехрубон мохй,
Дигар аз бахти худ чй мехохй?
Хар чи мохат ба мехр бинвозад,
Сози ту сузу шиква огозад.
Беш бйнвозадат, бинолй беш,
Ки надонй тамизи нуш аз неш.
У туро руи сина бигзор ад,
Ба навозиш cape фуруд орад.
Турра чун ашки ман фуру резад,
Торхотон ба хам даромезад.
Гох сояд ба лутф cap ба барат,
Гах гузорад ба мехр cap ба сарат.
Ба барат суда туррахаи пареш,
Хамчунон мархаме, ки бар дили реш.
Ту сари сузу шиква боз кунй,
Боз чои ниёз ноз кунй.
Шиква чандон зи хад бадар бибарй,.
Ки ба ночор гушмол х(в)арй-
Д аст бардор аз дилам, эй тор,
Бигзару ноларо ба ман бигзор.
Ман бинолам, ки бахт ёрам нест,
Ери чун бахт созгорам нест.
Сузи ишкй ман аз ту бештар аст,
Дили ман аз дили ту рештар аст.
Асари шеъри ман ба ной ту нест,
Шури ман камтар аз навои ту нест.
Лек бо ёр дар намегирад,
Кори мо чун ту cap намегирад.
Нолаам гар ба мехру мох шавад,
Мохи бе мехри ман намешуназад.
 То маро бахти созгори ту нест,
Пеши чононам эътнборн ту несг.
Чун нанолам, ки рузгори сиёх,
Кард коре, ки аз ту пурсам рох.
Ту, ки болотарин ракиби манй,
Хуфта дар домани хабиби манй.
* * *
Донам, эй тор, нолахои ту чист,
Киссаи шавку наъраи шодист.
Рост гуфтанд ахли маъниву завк,
Беш бошад ба васл гирьяи шавк.
Васл аз хачр нолахезтар аст,
Оташи шавки васл тезтар аст.
Шамъ чандон, ки дилнавоз ояд,
Сузи парвона чонгудоз ояд.
Оре, эй тор, з-он чи санчидам,
Ман хам оини ту писандидам.
Ту ба васл андарй ба чушу хуруш,
Хачр мухрат ба лаб занад, ки хамуш,
Ошиконро зй як чахон дамсоз,
Райри маъшук нест махрами роз.
Рузи васл асту рузи гуфту шунуд,
Шаби хичрон хамуш бояд буд.
Ошик ар рози хеш ифшо кард,
Ишку маъшуку хеш расво кард.
Ман, ки бо хештан чу биншинам,
Махраме дар миён намебинам.
З-он чи санчидам аз сакиму1 дуруст,
Дидам, эй тор, хак ба чониби туст-
То чу ман ишки пок мебозй,
Ба хамин оху нола месозй.
Чон ба курбони завку холат бод,
Васли чонони ман халолат бод.
Мо агар cap ба доманаш судем,
Домани иффаташ наёлудем.
$ $ $
Боре, эй тор, ин хама бигзор,
Нди ёрон хуш асту нолаи зор.
Савдш — носоз, бемор.
 Нола кун, гар ки бо манат ёрист,
Кори мо зору ёри мо зорист.
Нола cap кун ба ёди ёри азиз,
Мехрубонёри рамгусори азиз.
Чу ба гушам навои тор ояд,
Дар дили зор ёди ёр ояд.
Ер агар буд ах,ли тор авло,
Тор хам дар канори ёр авло.
Чу ба дасти хабиб соз ояд,
Рухи ошик, дар эхтизоз2 ояд.
Ёри ман торист то донй,
Бо ман ин бахту давлат арзонй.
Турки ман тоза манщи соз кунад,
Ту бигу тарки туркутоз кунад.
Рост чун тори турраи дилбанд,
Сими тораш ба чон буваД пайванд,
Ин чигаргуша нолаи тораш,
Бо чигархо бувад сару кораш.
Тори хар муяш ошьёнаи рух,
Нолаи тори у таронаи рух—
Чун рахи муяву рахоб кунад,
Чашми чон саргарони хоб кунад.
Дил навозад ба д и д к а ш и мо хур,
Ком ширин кунад зи шаккар шур.
* * *

Душ дар базмам он бути сармаст,1

Омад аз дар китобаш андар даст-
Кудаки боз гашта аз мактаб,
Як чахон шарму нозу лутфу адаб.
Сарвинози баландболое,
Гардиши чашми мает, paBFoe.
Бирасиду зи cap гирифт кулох,
Х,ола бар шуд зи гирди орази мох.
То чу чон дар барам карор гирифт,
Шохиди тор дар канор гирифт,
Чу ба мизробаш ошно шуд сим,
Гуфтй аз барги гул гузашт насим.

* Эхтизоз — хуруш, шодмонй.

 Барги чонхо дар эхтироз омад,
Устухонхо ба сузу соз омад.
Сар шуд он нолаи нишотомез,
Хусравонй суруди шурангез.
Резиши захма рашки борон буд,
Нагма чун ракси чуйборон буд.
Ракси ангуштхо ба дастаи тор,
Рашки похои охувони татор.
Турраи мушкинтирозу савдой,
Чехраи мохтобиву тамошой.
Ба сафову латофату покй,
Гуфтй африштаест афлокй...
Афсар3 аз ишки у ба cap дорам,
Хама дорам чу ин писар дорам.
Ё раб, ин сарви нозпарвари ман,
Во магирад соя аз сари ман.
Холиё зеби донишистон аст,
Чун ба бустон хазордастон аст.
Чуз ба касби камол ишкаш нест,
Чуз ба дунболи дарсу машкаш нест,
Чуз ба дарсу китоб нест рафик.
Ба китобаш хасад барад тавфик,.
Як чахон хушу завку истеъдод,
Ахл дидаш худову ин хама дод.
Сияти4 хусну макорими ахлок,
Бош то бигзаронад аз офок-
Дида шаб хоби давлати сармаД5,
«Бош то субхи давлаташ бидамад».
Тор нокарда хидмати устод,
Бехтар аз устод дорад ёд.
Мнжа чанголи шерро монад,
Абруяш хати мирро монад.
Нашикебадаш дида аз дидор,
Ёраб, аз чашми бад нигохаш дор.
Душ холе, ки даст дод маро,
Хает то зиндаам ба ёд маро.
Холи душам чу хоби нушин буд,
Хол агар хает, холи душин буд.

Афсар — точ-
Снят •— овоза.
Сармад — човид.
 Умр хуб аст, агар чунин гузарад,
Умр набвад, ки гайр аз ин гузарад.
Райр аз ин умри ман хисоб мабод,
Баъд аз ин доди ишк хохам дод.
Агар ин чархи пир бигзорад,
Фикри нону панир бигзорад.

ШЕЪРУ Х.ИКМАТ

3-ин хунардуст мардуми шайдо,

Шахриёро, намешавад пайдо.
Ахли дарде, ки холи мо пурсад,
Мард бошад ба дарди мо бирасад.
Фикри дармони дардманд кунад,
Дасти мо гираду баланд кунад.
Чонам аз навкарй начот дихад,
Адабиётро хаёт дихад.
Хари моро зи чуй бичахонад,
Адаб аз инхитот6 бирахонад.
Дарди ман дида фикри чора кунад,
Чанд вакте маро идора кунад.
Нагузорад, ки ман харом шавам,
Бе чихат сузаму тамом шавам.
Метавонам ба асл чустани васл,
Ки зи асп уфтодаам, на зи асл.
Ман худ аз бахти хуфта огохам,
Тахти хоби фанар7 намехохам-'.
Он кадар бошадам, ки кут шавад,
Ба худо кути лоямут шавад...
Бурьёеву шамъу болине,
Косаву кузаи сафолине.
Кафи ноневу кузаи обе,
Пои беде, чароги махтобе.
Хеч на фикри рохатам бахшанд
В-аз маишат фарогатам бахшанд.
Он хам аз кимати сухандонй,
Дар бахои сухан на маччонй8.

Инхитот — пастравй.
Фанар — пружина.
Маччонй — муфт, бепул.
Сухане чун дури насуфтаву бикр
В-аз саропардаи бакорати фикр.
Сухани гумрахон хидоят кун,
В-аз дилафтодагон химоят кун.
Сухани нарзу нагмаи мавзун,
На аз ин созхои бе конун.
Чун «Гулистони» Шайх доруи чон,
Чун разалхои Хоча човидон.
Сухани барки дидагон афруз,_
Барки райратфурузу хирмансуз.
Сухани хуфтагон ба хуш овар,
Ба ткни мурда хун ба чуш овар.
Сухани чун нахиби Фардавсй,
Ки рагу пай кунад кашу кавсй...
Сухани обдода чун ханчар,
Ки чавонро фуру халад ба чигар.
Сухани муштхо гаронтар кун,
Му ба андоми мард наштар кун-
Бахри саркуби саркашон чаккуш,
На ситамгарнавозу очизкуш...
Сухани моварои микёсот,
Чоми лабрези завку эхсосот...
Сухани дилнишин навои навид,
Осмони таронаи човид.
Сухани хамчу бахти хусн чавон,
Сухани хамчу дарси ишк-равон.
Чй кунам шоир офаридастам,
Кори дигар наояд аз дастам.
Гарчй дастам хунарвару Корист,
Кори дигар наметавоиам, нест.
Ман хама кор метавонам кард,
Лек дар кори хеш хастам мард.
Кори райри хунар на кори ман аст,
Хар касе мардй кори хепгган аст.
Чони май пайравй кун аз коре,
Ки хавое аз у ба cap дорй.
Агар аз сад фузун фунунат хает,
Дар яке завки фан фузунат хает
Гар хамон як фан ихтиёр кунй,
Х,ама дар кор ибтикор кунй.
Хуби кам аз бади фузун бехтар,
 Марди зифан9 зи зифунун10 бехтар.
Хар кй бо завки фан мучид11 гардад,
Дар фани хеш мучтахид гардад.-.
Ин хама шохкори илму хунар,
Нест чуз ишки кор чизи дигар.
Шохрохи тараккиёт ин аст,
Сирри пирузии хаёт ин аст.
Сарфарози дехи аврупой,
Чист чуз хусни корфармой.
То фарангй ба фикри кор афтод,
Корро чуз ба дасти ахл надод
Корхо чун ба дасти ахл афтад,
Мушкилоти хает сахл афтад.
Бо чунин завк дуктуре Постур12,
Х ак хам ин буд, к-у бувад дуктур.
Е ки мири суханварон Вальтер13,
Чист гайр аз суханвару шоир.
Варна Пастер агар комонча задй,
Ё Эдисон14 агар табиб шудй,
Ин хама рози дахр буд нихон
В-аз навобиг аким15 буд чахон.
Башарият бад-ин камол набуд
В-ин хама чилваву чамол набуд.
Ман хунарпешаам, чй кор кунам?
Шери ин бешаам, чй кор кунам?
Хидмати ман идора рафтан нест, .
Мухмалй гуфтану шунуфтан нест.
Ман набояд барои чандари гоз,
Кунам аз нокас'он тахаммул ноз.
Он кй теги калам ба дастам дод,
Дод, к-аз нокасон ситонам дод.
Ман ба кори хисоб мард наям,
Балки бо ин хисоб мурданиям.

* Зифан — сохибхунар.
1° Зуфунун — сохиби хунархои зиёд.
11 Мучид — кушншкунанда.
11 Пастер (1822— 1895)— донишманди франсави, химик, асосгузори
микробиология ва иммунилогия.
** Вальтер (1694— 1778) — нависанда ва файласуфи франсавй.
14 Эдисон (1847— 1931)— ихтироъкори маъруфи америкой дар со-
хаи электротехника.
15 Аким — нозо.
123
 Гарчи завки риёзиям бад нест,
Нумраам сифру дар хури рад нест.
Сахт бо харфи нохисоб бадам,
Балки хаку хисоб хам баладам.
Шеър хам бе хато нахохад буд,
Ду дуто чорто нахохад буд.
Пири мо хам, ки дурри маънй суфт,
«Ахсани уст акзаби у» гуфт.
Лекин он хирфа16 в-ин яке хунар аст,
Пойгохи хунар баландтар аст-
Шоири чун мане мухосиб17 нест,
Шифр18 бо рухи ман муносиб нест.
Сад чу ман муншиву мухосиб хает,
Лек шоир кам афтад дар даст.
Ин замон шрири чу ман кодир,
Нодир афтад, азизи ман, нодир.
Ростй Х,офизи замони худам,
Ба :якин Соиб аз гумони худам.
Аз чи гардад нисори домани дашт,
Катрае, к-у гухар тавонад гашт.
Зарра гу чистат ба хок нишаст,
Ки ба хуршед метавон пайваст.
Хунари мо, ки обу нонаш нест,
Бехтар аз хирфае, ки чонаш нест,
Чй кунам шоири варафтода,
Мухину19 обру барафтода.
Шеър гаштаст сурати як пул,
Дар кафи шоири га до кашкул.
Шеър дар хукми ёва медонанд,
Хукм чун ёва шуд намехонанд.
Харфи шоир намешавад макбул,
Шеър ё хукми хокими маъзул.
Гу бигуянд харчи дилшон хост,
Ки зи микдори мо нахохад кост.
Гу бигуянд шеъру ёва магу,
Мо харифон намеравем аз ру.
Мо дарахтёму ишкй гул варзем.

Хирфа — касбу кор.

Мухосиб;— хисобкунанда.
Шифр — ракам.
Мухин— хору заиф.
 Хам аз ин бодхо намеларзем.
Мо дарахте шавем сояфикан,
Сояпарвард гир шоха шикан.
Ман дар ин бор нахли боровар,
Тифл гу санг борадам бар cap.
Гул аз ин шоха гу бирезад бод,
Ман ба чуз бори гул нахохам дод
Ш амъ бошему махфил афрузем,
Сахл бошад, ки хештан сузем.
Л аъл будан хуш асту покгухар,
Гар ба осон нашуд ба хуни чигар.
* $ *

Кори мо миллати асилу начиб,

Буда аз ибтидо гарибу ачиб.
Гах зи сурохи сузане гузарем,
Гах зи дарвоза рах бадар набарем.
Як замон шеъру шоирй шуд боб,
Шеър пур шуд зи боб то мехроб.
Шеърро обру фаровон буд,
Шеър хам об буду хам нон буд.
Хар касе ратбу ёбисе20 мегуфт,
Бахт бедор карда худ мехуфт.
Хар касе мухмале ба хам мебофт,
Хама як чо муроди дил мебофт.
Мадхгу хоса бас муанван21 буд,
Филмасал нонаш туи22 равган буд.
Сархушонй хам аз амиру вазир,
Точбахшандагони бочбигир,
К-аз мадеху газофа сармастанд,
Шуаро ба хештан бастанд.
Касди бархе хам аз дари найранг,
Чустани ном буду шустани нанг.
Хосил ин шуд, ки чамъе аз шуаро,
Мутамаллик шуданду харзадаро.
Ру ниходанд ровиву раммол23,

Ратбу ёбис — хушку тар, киноя аз ёвагуй.

Муанван — унвондор.
Ту — дохил.
Раммол — фолбин.
 Суи сардари касида дар пари шол.
Зохиран бахри касби чоху шараф,
Ботинан чашмашон ба обу алаф.
Чй дагалхо, ки дар разал карданд,
То разал низ мубтазал24 карданд.
Мисли Фирдавсй одаме, ки худой,
Дар суханаш офарида бехамтой-
Он ки чун у ба шеър нобига нест,
Гу худой сухан, муболира нест.
Он ки озодагй аз^у зодаст,
Дарси миханпарастй у додаст.
Он ки моро диловарй омухт,
Сарфарозиву сарварй омухт.
Он ки моро забони баста кушуд,
Порсиро равони нав бахшуд.
Ман бар онам, ки йн бузург устод,
Ин хумоюннажоди фаррухзод,
Гар на бар осмоне оин буд,
Рост Эрон парастиши дин буд.
Гар аидини худо чудо мондй,
Шохи эронзамин худо хондй...
Гурриши наррашер гашт баланд,
Ларза бар токи нух равок афканд.
Зад ба эрониёни хуфта сало
В-он сало хамЧу туп кард садо.
Бари озодагон биронд паём,
Ки дарер аст теги кин ба ниём25
Нанг бодо ба кишвари Каю Чам,
Ки араб моликурракоби ачам.
Дам зи Эрону мехри Эрон зад,
Хома бар номаи далерон зад.
Гуфт озод он чи бояд гуфт,
Он чиро дигаре нагуфту нухуфт.
Бо дами оташин дахан во кард,
Араби побарахна расво кард.
Номи Эрон бузург карду баланд,
Сазад эрониён бад-у боланд-..
То зи «Шахнома» дар хуруш омад,
Хуни Эрониён ба чуш омад.

Мубтазал — хор.
Ниём — шамшер.
 Зинда кард аз салон вахшурй26
Руди сарбозиву силахшурй.
Дод моро шууни миллй ёд,
То ки дар мо гурури миллй зод.
Мнллати мо рахини27 миннати уст,
Миллате гар ба чост, мнллати уст.
Оре, ингуна марди эрондуст,
Он, ки чашму чароги Эрон уст.
На ки беш аз хаёт чиз надошт,
Балки хакки хаёт низ надошт.
Инаш Эрон сазои хидмат дод,
Ки пиёда гурехт то Бардод.
У, ки душман набуд, ох аз дуст,
Ки ба душман барад панох аз дуст.
Як чунин мард буд дар рами чон,
Унсурй аз тило задй финчон28,
З-он ки у мадх рохи дасташ буд
В-он зару ганч нози шасташ буд.
Нест ин рахна созгори руфу,
Эй туфу бар ту, рузгор, туфу!
Оре, авзои дахр ин буда,
Дахр то буда инчунин буда.
Ахли фазлу хунар гирифта карон,
Кори дуньё ба коми бехунарон.
Офтоб уфтода дар зиндон,
Ш абпара дар миёни алам гардон.
Шеър хам шуд ба коми мадхсаро,-
Окил ин дастаанд аз шуаро.
Гарчи шоир наянд ин даста,
Дастаи шоирй ба худ баста.
Нозиманд ин гурухи мадхсаро,
Назмашон нангашон ба хар ду capo.
Хонда аз нахв шархи алфияе
В*аз фани шеър вазну кофияе
Дасту пои касидахо шикананд,
То харобй зи худ дуруст кунанд.
Марди шеъру хунар наянду зананд,
То бизоянд шеър, зур зананд.

Вахшурй — пайгамбарн (мансуб ба Зардушт).

Рахин — гаравгузошта.
Финчон — зарф.
Бачча зоянд зишту бадгавхдр,
Ки набинад ба худ нишони падар.
Сухани беасосу харфи муфт,
Ки бад-у назм х;ам нашояд гуфт.
* * *

Шеър фикри зарифро гуянд,

Назми нагзу латифро гуянд.
Шеър назме бувад ба сехри хдлол,
Ки кунад ахли завк хол ба хол.
Шеър назми баланди Фирдавсист,
Рост гуй таронаи кудсист.
Ш еър хоси сухан набош ад хам,
Балки лаф зе бувад ба маъниам.
Хар чй з-он дида бархурад, шеър аст,
Хар чй андухи дил барад, шеър аст.
Хар кучо буи вачду холе хает,
Хар чиро чилваву чамоле хает,
Хар чй озода дил бад-у бандад
В-он чи завки салим бипсандад.
Разаби ш еъру рамзахои ризол,
Хашми дарьёву лутфи оби зулол.
Холи ибхоми чангали анбух,
К,ахри туфону сахмгинии кух.
Нузхати сабзаву табассуми гул,
Сарви нозу таронаи булбул.
Охи мазлуму нолаи шабгир,
Саркашии чавону сухбати пир.
Хуфтани тифлу домани модар,
Ишк,и бебоку иффати духтар.
Чушиши чашмасору сояи бед,
Тери куху дамидани хуршед.
Авфи шохонаву гузашти карим, /
Нози шахзодаву ниёзи ятим.
Хасрати ошику висоли хабиб,
Кисссаи ишку саргузашти рариб.
Сари савдоии чахонгардон,
Рухи чонбозии чавонмардои.
Синаи кабку боли сабзи кабо,
Разали Шахриёру сози Сабо.
Рангу буи бахору хузну хазон,
 Баргрези хазону боди вазон.
Ин хама шеъру дафтари разал аст,
Абадн корномаи азал аст.
Шеър омехтааст бо дилу чон,
Ширу шаккар бувад ба коми чахон,
Бо ту, эй шеър, олам аст бихишт
В-ар бихишт аст бе, ту бошад зишт.
Бе ту инсон наметавонад зист
В-он, ки бе шеър зист, инсон нест.
Боту дорам хаёти човидон,
Бе туам зиндагй бувад зиндон-
Шеър ручхони29 инс бар чон аст,
Мо бихил имтиёзи30 инсон аст.
Шеър хам аз чахони чону дил аст,
На зи дуньёи дуни обу гил аст.
Гетй ороста зи хикмату шеър,
Хорич аз ин ду ёва бошаду меър.
Хикмат андоми олам асту давом,
Шеър дар вай таносуби андом.
Хикмат аст он чи лозим асту зарур,
Шеър зебоиясту завку сурур,
Хикмат омад асосу мохият,
Шеър камият асту кайфият.
Хикмат орозгир ё анчом,
Шеър хусни шуруъу хайри хитом.
Шеърро чомаи сухан дебост,
Ки дар ин чома шохиди зебост.
Шеър чун чомаи сухан пушад,
Лутфаш аз чоки пирахан чушад.
Сухан ар шеър бувад, чон дорад,
Давлати умри човидон дорад.
Сухан ар шеър нест, чонаш нест,
Гар хама шохид аст, онаш нест.
Шеър манзум гир ё мансур,
Абадй шохиде бувад манзур.
Нест аз ин хама самуми вазон,
Ба «Гулистони» Шайх рохи хазон.
«Гул хамин панч рузу шаш бошад

Рунхон — бартарй.
Мо би*ил имтиёз — он чи ки бартарй ва имтиёз медихад.
 В-ин гулистон хамеша х(в)аш бошад..
Лек чун бигзарем аз Куръон,
Шеъри манзумро сазад ручхон.
Шеъри мансур харчи дорад фар,
Шеъри манзумрост фарри дигар.
Гуш ин нагма беш дорад дует,
З-он ки оханг низ хамрахи уст.
Шеъри мансур хает танхо шеър,
Шеъри манзум мусикй бо шеър,
Шеъри мавзун ба чон бувад дамсоз,
З-он ки хам шеър бошаду хам соз-
Назм хам сози шеъри мо дуздид,
Ки гахе дил ба сози у раксид.
Дузди ин соз чонфазо шудааст,
Ки худй чои шеър чо задааст.
Шеъри мавзун чу шуд ба хубй ток
Шеър мутлак, бад у шуд итлок,31.
* * ♦

Низ шоир хавоси шеърписанд,

Шеъри мавзуннавозрр гуянд.
Варна шоир ба олам аст фузуи,
Ки нагуфтааст миерае мавзун.
Базлахои Убайди Зоконй,
Маталак гуфтани Сифохонй.
Метавон гуфт навъе аз шеър аст,
Ки бад у хар касе наёбад даст.
Хам фузун аст, гар нагуй кист,
Он ки назмиаш хасту шоир нест.'
Аглаб ин шоирони номовар,
Нозиманду адибу санъатгар.
Оре, зй дуст, шеъри мавзунсоз,
Хает аз хайли шоирон мумтоз.
Шеъри мавзун сурудан осон нест,
Шоири хуб будан осон нест.
Шеъри мавзун таронаи абадист,
Мункири у шудан зи бехирадист.
Шеъри мавзун равонтар аз сел аст.

Итлок,— равона кардан.

Сангро хам ба суи у майл аст.
Гулшан асту хамеша шодоб аст,
Офтоб асту човидонтоб аст.
Он кй бо хусн сохирй омухт,
Ишкро низ шоирй омухт.
Шеърро чодуй асар доданд,
Сохириро ба шеър cap доданд.
Шеърро нашъаи май ноб аст,
Чун май ноб доруи хоб аст.
Шеъри мавзун забони чону дил аст,
Чону дилро шарик обу гил аст-
Шоир оини рахбарй донад,
Шеър гохе паямбарй донад.
Дида эй бас палиди нома сиёх,
К-аз яке байт омадааст ба рох,
Г ар дил аз санг сахттар бошад,
Хам дар у шеър коргар бошад.
Шеърро барки теги оламгир,
Хама офокро кунад тасхир.
Шеър дар хар кучо, ки пой нихад,
Мизбонаш ба дида чой дихад.
Шеър то cap ниход бар дами гуш,
Рох чуяд ба хафтхонаи хуш.
Шеъри Фирдавсй ар на мавзун буд,
Кай бад-ин хусни руз афзун буд,
«Шохнома» агар набуд суруд,
Нагмаи милливу суруд набуд.
Аз «Гулистон», ки лолахезтар аст,
Шайхро «Бустон» азизтар аст.
• • *

Хочаи мо, ки зиндаи абад аст,

Шуароро гули сари сабад аст.
Зинда аз нагмахои мавзун аст,
Хуррам аз нолахои махзун аст...
Гулбуни табъи Хоча то гул кард,
Хори гам кобили тахаммул кард.
Гар дар ин остона рох набуд,
Ахли дилро панохгох набуд,
Дил чу аз рузгор ранча шавад,
Ннмашаб дар панохи Хоча шазад,
Хоча бораш зи душ баргирад,
Дил навозишкунои ба бар гирад.
Хоча медмон ба дида биншонад,
Сару чонаш ба мавдам афшонад-..
Аз башар шарру фитна мекохад
В-одамиро фаришта меходад.
Хар кй бо Хоча дусти ахлу вафост
Гар садаш Душмани кунанд, сафост...
* * *

Боре аз cap кунем пои талаб,

Боз гардем бар сари матлаб.
Сухан аз лутфи шеъри мавзун буд,
Лутфи табъам бад-ин баён афзуд.
Бишнав ин нагз нуктаи борик,
Ки ба максуд мешавй наздик...
Шохиди шеърро сарои замир,
Хама чун оинаст накшпазир.
Шеър гуй савори шахпари барк,
Хама аксои гарб пуяду шарк.
Сирри таснифи Орифи мархум,
Хает бар ман хануз номаълум.
Шаб, ки мегашт ин тарона баланд,
Субх атфоли куча мехонданд...
Боре ин зумраи мадехасаро,
Обрурези зумраи шуаро,
Шохидонанд рухи шеърозор,
Шеър карданд шохиди бозор.
Обруи суханварй бурданд,
Дахли бозори шеър оварданд.
Бо сухан кору косибй карданд,
Кори занхои русабй карданд.
Ба хазаф ганчи шойгон доданд,
Гавхар аз каф ба ройгон доданд...
Хосил ин шуд, ки шеъри мо шуд бад,
Шеър зери дили шуморо зад.
Рахт барбаст фазлу дониши мо,
Шеъри мо дод умри худ ба шумо.
Миллат аз шеър руйгардон шуд,
Душмани шеър марди майдон шуд.
Хол, к-аз он акида баргаштем,
Шеър шуд тиру мо сипар гаштем.
Шеърро душмани башар донем,
Шоир аз дар баде батар донем.
Шеър донем худ зиёну халал,
Шуаро садди рохи саъю амал.
Хар чи бар хештан гарон бинем,
Хама аз чашми шоирон бинем.
Оре, ин миллати тараккихох,
Ба хаёлаш, ки шоири гумрох.
Гар ба кавлу разал напардозад,
Аэроплан барои у созад.
На бародар, на он хуш асту на ин,
На чунон аст расму рах, на чунцн.
Д ар бадй тунду кунд хар ду якейт,
Он зи шуриву ин зи бенамакист..'
Халк чун чашму гушу оразу пуст,
Хар чй бинй, ба чои худ некуст.
Чашм бояд, ки рох бинаду чох,
Харгиз аз гуш, кори чашм махох,
Кишвар ар теги тез мехохад,
Адабиёт низ мехохад.
Фарз кун Шайху Хоча хеч набуд,
3-ин набудан туро чй бошад суд.
Газали банда хам нагуфта бигир,
Он хам аз кисаи ту руфта бигир.
Хазф кун ин мафохнри адабй,
То бимонад самовари халабй.
Чашми дил боз кун, ки дар хоб аст,
Фикри нон кун, ки харбуза об аст.
Шоире гар бадй ба халк омухт,
Шуаро хушку тар набояд сухт.
Мо нагуфтем шеър илхом аст,
Напазирем, хам ки авхом аст.
Шеър хам санъатест нарзу зариф,
Ки бад-у моил аст завки латиф.
Шеър хам оятест тавфикй,
Санъате дар радифи мусикй.
Гавхаре бошад аз бадоеу бас,
К-аш табиат надода бар хама кас.
Он урупоии тамаддундуст,
Он ки сархалкаи тамаддун уст,
Он ки саркор аз у шудй хавасе,
 Тоза тарсам, ба гарди у нарасй.
Он ки бар дасти уст дар х;ар кор,
Чашми таклиди бандаву саркор.
Чун бубин дорад эх,тироми адаб,
То кучо мебарад макоми адаб.
Ту, ки дорй далолат аз мардум,
Чй кунй роди мардумиро гум-
Ту, ки рах бо далёли рохравй.
Чй далел аст тундтар бидавй.
Чист ин моя бад талош шудан,
Косаи гармтар зи ош шудан.
Хуб худро бубин, надидй агар,
Дояи мех;рубонтар аз модар.
Кас чу мо бе киёсу конун нест
В-аз хади эътидол берун нест.
Адабиёт кай хурофот аст,
Бо тамаддун к-аш мунофот32 аст.
Шеъри мо бо тамаддуни саркор,
Мехри дерина дораду сару кор.
Бас кадим аст ин дуро улфат,
Мустаким аст ин дуро нисбат.
Адабиёти хар гурухе беш,
Ба хамон нисбаташ тамаддун пеш.
Миллате, к-аз адаб насибаш кам,
Камнасиб аст аз тамаддун хам.
ЧОН МОДАР

Модар, бихишти ман хама огуши гарми туст,

Гуй сарам дануз ба болини нарми туст.
Пайваста дар х,авои ту чашмам ба чустучуст,
Хар лах,за бо хаёли ту чонам ба гуфтугуст.
Модар, садои гардиши гахвораат хануз
Мепечадам ба гуши дилу чон шабонаруз.
Дасте ба махди тифлу ба дасти дигар нихон
М.одар, бубин ба арши худо медихй такой.
3-ин корвони рузу шаби ман, ки шуд равон,
Модар, туй ту кофиласолори корвон.
Ин кофила хануз ту мебандияш дарой
Занги шутур хануз ба оханги лой-лой.

f* Мунофот— мухолифи хам будан.

Дар хобу дар хаёл хама бо туам хануз
Танхоиям мабод, ки тираст бе ту руз.
Дар андаруни ман хама ною навои туст
В-он ною он наво ба дами чонфизои туст.
Доим харими кудси ту эхсос мекунам,
Эхсоси кудси он дами анфос мекунам.
Дар хона хар кучо нигарам хотироти туст,
Хам хомушона киссаи маргу хаёти туст.
Хар кунчи хона аз ту бубинам нишонахо,
Эй модар, эй ту равшании ошьёнахо.
Хар чархи хонавода, ки модар мудири уст,
Пайваста бар мадори мухаббат масири уст.
Модар, хаёт бо ту бихишт асту хуррам аст
В-ар бе ту бувад, харду чахонаш чаданнам аст.
Пистони туст чашмаи нушини салсабил,
Эй чашмаат хануз шукр бо манаш сабил.
Мусикии бихишт хамоно садои туст,
Гуши дилам ба замзамаи лой-лои туст.
Модар, ба кисеахои ту мехуфт руссахо
Мерафт чашму гушам ба дунболи киссахо.
Як умр бар панохи ту хуфтем маету лул,
Гуй хануз дар ту гурезам зи деву рул.
То бо харими гарми ту будем дар тамос,
Х аргиз набудам он ба дил аз деву д а д харос.
Х ар, к-у чу ман навозиш и модар ба чаш м дид,
Аз дидани ятим би ларзад тан аш чу бед.
Аз кудакони м адраса гар худ тавонгар аст,
Тифли м алулро ба чабин доги модар аот.
Он ширхора, к-у ба сараш нест модаре,
3-он дилхарош тар, ба худо, нест манзаре.
Моро авотиф ин хама аз шири модар аст,
Ин риккате, ки дар дилу шуре, ки дар cap аст.
Д ар тифлй он чи дида баш ар мехри модарй,
Тахвил медихад ба бузургй ба дигаре.
Он кас, ки сояе ба cap аз модараш набуд,
Мушкил ба зери сояи у метавон рунуд.
Арлаб касон, ки пардаи хурмат даридаанд,
Дар кудакй мухаббати модар надидаанд.
Модар, ту он фаришта, ки тумори сарнавншт
Дарпечиву чаханнами моро кунй бихишт-
Модар, ба нушханди ту офок мешукуфт,
Гуй, ки аз ту кавну макон харф мешунуфт.
 Бо шодият набуд рамеро мачо л и ист,
Аммо ба гирьяи ту дам офок мегирист.
Гар бурда марг шахси ту ёдат набурда аст,
Ту зиндай хамеша, ки едат намурдааст.
Бахтам хануз аз гули руи ту гул шал аст,
Рамхонаи дилам ба чароги ту равшан аст.
Аз ашки ту чакидаи завку сафо шудам,
Конуне аз мухаббату мехру вафо шудам.
Аз туст сузу сози рубоби шикастаам,
Мадьюни туст ин хама девон, ки бастаам.
Сад кисса ишк будиву мехондамат мудом,
Рафтиву монд киссаи сад ишк нотамом.
Бас интизори ман бикашидй ту мухташам,
Аммо ман интизори ту^навмед мекашам.
Вакте ки ёди он хама ранч ояду азоб,
Модар, ба чони ту, чигарам мешавад кабоб.
Зй вакф карда зиндагй аз бахри куда кон,
Рафтиву зиндагй хама шуд захри кудакон.
Эй сина дошта сипари хар балои ман,
Акнун бикун шафоати ман бо худой ман.
Имруз хастиям ба умеди дуои туст,
Фардо калиди бори бихиштам ризои туст.
Рузе агар ба чашми ту бинанд ин чахон,
Дигар ба синае нашавад кинае нихон.
Аз чашми модарон ба худо, хар кучо сарест,
Он cap чаранда дар куруки33 мехри модарист.
Он к-у ба хуни як писар ангушт менихад,
Охир чавоби нолаи модар чй медихад?
Х,ар чо ки хоин писаре ё ки духтарест
Чун соя дар таокиби у охи модарест.
Охир чу ёди модари мискин ба дил кунй,
Гар хун равон шудаст, ту бояд бихил кунй,
Оре, ба эхтироми ту модар хамин башар,
Рузе гузашт мекунад аз хуни якдигар.
Он руз одамй ду чахонаш бувад бихишт,
Зеро ки нахли хурмати модар ба дахр кишт..-

*3 Курук,'— чои хос.

 ВАРЗИШИ ТАНУ НОН

Хез чу дехкону тане дех ба кор,

Донае афшону дарахте бикор.
Сурхкуни чехраи зард аст кор,
Сайкалаи чавхари мард аст кор
Кор, ки дар вай кашишу кушиш аст,
Бо азалоти84 ту бехин варзиш аст.
Хоса, ба сахрову хавои сахар,
К-аз ту кунад чехра ба ранги гухар.
Вах ки чй хангома ба хангоми субх,
Хезу сабухй бнзан аз чоми субх.
Субх пас аз розу ниёзи намоз,
Ру ба чаман кун, ки фазоест боз.
Варзиши синаст зафиру шахих35
Гар ба хавои сахар асту амик.
Бо тани сусте шикани сахт куш,
Рух дихад рафтан дар зери душ.
Курадами химмати мард аст кор,
Гармкуни охани сард аст кор.
Кор дили мурда ба хол оварад,
Фурсати имкони мухол оварад
Аз харакат ист макун як замон,
К-аз баракат ист кунад осмон.
Тан чй бувад? Маркабу мошини ту,
Куту ризо масрафи бензини ту.
Гар утумубил36 наяфтад ба рох,
Занг занад чумлаи он дастгох.
Чисм ба хиссу харакат зннда аст,
Лоша бувад тан, ки натозанда аст.
Варзиши тан шохиди дилзиндагист,
Зиндагии шод ба варзандагист.
Содатарин варзиш агар нагнавй,
Гардиши субх асту пиёдаравй.
Чисм мухим аст, вале чон ахам,
Ин ду биварзон ба мувозот хам.
Хамчу тарозуи сабук эхтизоз,
Каффаи чону тани худ кун тироз.

Азалот — чамъи азала, рагу пайкой бадан.

Зафиру шахик — нафаскашй.
Утумубил — автомобиль, мошнн.
Куввату неруй тан аз варзиш аст,
Варзиши чон низ дар омузиш аст.
Маърифат омузу бикун чон кавй,
Чисм дам аз чунбишу чавлон кавй-
Чони чухулу тани боуштулум,
Чист? Яке вахшии бешоху дум.
Чони хунарвар хам агар тан низор,
Рустами беаслиха дар корзор.
Бо дили донанда шавй човидон,
Бо тани варзанда чахонпахлавон.
Гар тану чон хар ду кавй шуд ба кор,
Мард шавад дар ду чахон бахтиёр.

ДАР ХОФИЗИЯИ ШЕРОЗ

(Дар чашни хунари Шероз)

Салом, эй шахри Шайху Хоча-Шероз,

Салом, эй махди ишку мадфани роз,
Салом, эй киблаи такдису такво,
Салом, эй калъаи симурру анко,
Салом, эй каъбаву бутхонаи мо,
Салом, эй масчиду майхонаи мо
Салом, эй шахри ишку ошной,
Салом, эй ошьёни рушной,
Салом, эй чилваи хуснат худой,
Набошад як дам аз чонат чудой,
Салом, эй сити хуснат човидонй,
Салом, эй дил ба куят корвоне.
Салон ишк Саъдй дар ту дода,
Лисонулрайб Хофиз дар ту зода.
Кучо ишке хакикй ё мачозй,
Ки бо номат надорад ишкбозй.
Кучо дар шеъри Хофиз номи Шероз,
Ки мурри дил наянгезад ба парвоз.
Салом, эй теги абруят чахонгир,
Руломи чашми чодуи ту Кашмир.
Ба холи хиндуят нушу гуворо
Хирочи сад Самарканду Бухоро.
Салом, эй шухрати хуснат чахонй,
Чахон хусни ту мебозад нихонй.
Урупо масти Саъдй з-он мавоиз,
 Гуте37 саргаштаи як байти Хофиз,
Ту конунй намиру човидонй,
К-аз афсуни хунар чун чодувоне.
Бахори бустонат бе зимистон,
Дуоят карда Саъдй дар «Гулистон»,
Ки ё раб, Порсро махди амон дор,
Б а саъдаш бурчи толеъ тавъамон дор.
Ба тири ин дуо пири дилогох,
Мурулро кард дасти фитна кутох.
Дилу дилбастаи Эрон ту бошй,
Гулу гулдастаи Эрон ту бошй,
Ирам бо Сарвиноз* аз хулд 6oFe,
Зарехи Шочарогат* шабчароге.
Нахонро накши зебои ту зевар,
Ба мухри Хоча холи хафт кишвар.
Ба Рукнободу гулгашти Мусалло,
Чахоне дидаву нодида шайдо.
Ба дидори ту дукьёест мушток,
Парафшони ту чун парвона ушшок.
Хунармандони оламро зи хар су
Бад-ин суи чахон бошад такопу-'
Сарн куят дигар байтулхарам шуд,
Зиёратгохи арбоби калам шуд.
Равон бо корвон руху равонхо,
Равон кун пешбози корвонхо.
Сазад ба мехмонони муаззам,
Дуруди шодбошу хайра макдам.
Ало, эй булбулони богу бустон,
Фуруд оед дар 6 ofh гулистон.
Шумо, эй окифони кун Саъдй
Гул овардед дар мушкуи38 Саъдй
Ба чои пои Хофиз по ниходед,
Мубохй миннате бар мо ниходед.
Шумо, эй мехмонони харобот
Ба хонн Хоча чун Мусо ба майкот.
• Ба ишки Хофизи файёз Шероз
Сафо кардед бо ин каъбаи роз.

а Гут«— Гёте (1749 — 1832)— шоир ва мутафаккири маъруфя не*

пс.
* Сарвиноз, Шочарор — ноыи мавзеъхои хушманзараи Шероз.
** Мушкуй — кушк.
139
Бинушед аз хуми ин файзу иршод
Маи нушин, ки нуши чонатон бод.
* * *

Ту, зй Шероз, чо дорад биболй,

Вале донам, ки гох аз дил бинолй,
Ки дигарбора чун Саъдй назодй,
Ба дуньё Х,офизи дуввум надодй.
Нубур аз давлати ташвик зояд,
На хар карне чунин тавфик зояд...
Навозандат ба иззу нози мавкаб,
Фурузандат ба мехру моху кавкаб.
Ба ташрифи нузул оростандат,
Ки чун хулди барин мехостандат.
Ту бо Саъдиву Хофиз сарфарозй
Гарав бурда ба чандин имтиёзе.
Бад-ин ду шохиди машдуди офок *
Гарав бурдй агар чуфту агар ток.
Худо мехост килки ин дабирон,
Сутуни кохи истиклоли Эрон.
Ту Эронро нахустин хаста бошй,
К-аз огозаш сари барчаста бошй-
Салом, эй фитнаи фаттонаи мо,
Салом, эй кишвари афсонаи мо...
Катоиб бо хати мехй чу дорй,
Шукуху фарри таърихй ту дорй.
Кучо чун дахмаи Куруш атике'1
Кучо чун Фазвахар накши амике?
Кучо кохе кухан чун Тахти Чамшед
Дурахшон хиргахц хотуни хуршед.
Ганой музехо аз давлати туст,
Чй иклиме ба шаъну шавкати туст..
Кучо хамчун Мусаллоят мусаллй?
Чу Бобо Кухият тури тачаллй?
Салом, эй маъбади ишку мухаббат,
Макоми маърифатро кофи курбат.
* **

Салом, эй Саъдии донишвари мо,

Салом, эй ифтихори кишвари мо.
Макомоти маолиро маолам,
Улуми ичтимоиро муаллам.
Дабистонат дакоик дар дакоик,
Дабиристон дакоик дар дакоик.
«Гулистонат» нигористони Чин аст,
Ба боги «Бустонат» дури ин аст.
Туро абкору моро сайибот аст,
Кучо донишгаде чун «тайибот» аст.
* * *

Салом, эй Хочаи волои Шероз,

Салом, эй кошифи донои дар роз.
Салом, эй тоири шаккар ба миикор,
Салом, эй тутии гуёи асрор.
Туро сайри сулуку кашфи дол аст,
Сухан, к-аз лутфи табъи туст, фол аст.
Чй мавзун эдтизози сими созат,
Чй мадзун пардаи розу ниёзат-
Салом, эй ринди хандида ба томот,,
Салом, эй пири риндони харобот.
Ба по, хез эй хазони пешгуён,
Мазорат бин бадор аз лоларуён.
Мазорат дар чи мадчубу нидон шуд,
Зиёратгоди риндони чадон шуд.
* * *

Бар ин хонам чй руи мехмонй,

Туро хон шохиву ман дехконе.
Ба чашмам медурахшад барки гайрат,
Дадонам боз мемонад зи дайрат.
Хаминам бас, ки шодам бор додаст,
Ба руям ин дари давлат кушодаст.
Агар ташрифи дарбоним додй,
Ба cap бар точам аз ахтар нидодй.
Агар ман дедкон ё Шадриёрам,
Гадои ишкй ин шадру диёрам.
ОМ93ИШ

Зи дониш бувад одамй ногузир,

Ту бояд бидонй, бирав ёд гир.
Надонистанат дар чи бошад гунох,
«Намедонам» аз вай бувад узрхох.
Ба чахли худ икрор кун, бок нест,
Ки инкор чуз хуи нопок нест.
Х,унар кун ба икрор, к-аз ростй
Ту узри хама айбхо хостй.
Валёкин чу даъвй кунй бефуру?
Ба нодонии худ фузудй дурур.
Дуруре, ки бо нафси шайтон якест,
Бале, хар гунохе бад-у мутаккист.
Гунах филмасал то шуд аз чо баланд,
Бигуяд. ки девор хошо, баланд...
Зи омухтан дониш омад зиёд,
Кас аз модари хеш доно назод.
Надонистан аз кадри мардум накост
Валекин наёмухтан айби мост.
Наёмухтан хуи ахриманист,
Ки бо чону бо човидон душманист.
Зи омухтан нангу орат мабод,
Ки холй бувад каллаи пур зи бод.
Зи бусиданихои ин рузгор,
Яке хам бувад дасти омузгор.
АЗ МУХАММАС ВА МУСАДДАСХО
 ТЛЗМИНИ ГАЗАЛИ САЪДИИ ШЕРОЗЙ

Эй, ки аз килки хунар накши дилангели худой,

Хайф бошад махи ман, к-ин хама аз мехр чудой,
Гуфта будй чигарам хун накунй, боз кучой?
«Ман надонистам аз аввал, ки ту бе мехру вафой,
Лхд нобастан аз он бех, ки бибандиву напой».

Муддай таъна занад дар рами ишки ту знёдам

В-ин надонад, ки ман аз бахри рами ишки ту зодаы,
Нармаи булбули Шероз нарафтаст зи ёдам,
«Дустон айб кунандам, ки чаро дил ба ту додам,
Бояд аввал ба ту гуфтан, ки чунин хуб чарой».

Тирро куввати пархез набошад зи нишона,

Мурри мискин чй кунад, гар наравад дар паи дона,
Пои ошик натавон бает ба афсуну фасона,
«Эй ки гуфтй марав андар паи хубони замона.
Мо кучоем дар ин бахри тафаккур, ту кучой».
То фикандам ба сари куи вафо рахти икомат,
Умр бе дуст надомат шуду бо дуст раромат.
Сарви чону зару чохам хама гу, ру ба саломат.
«Ишку дарвешиву ангуштнамоиву маломат,
Хама сахл аст, тахаммул накунам бори чудой».
Дарди бемор напурсанд ба шахр!.' ту табибон,
Кас дар ин шахр надорад сари темори гарибон.
Натавон гуфт гам аз бими ракибон ба хабибон,
«Халка бар дар натавонам задан аз бими ракибон,
Ин тавонам, ки биёям сари куят ба гадой».
Гирди гулзори рухи туст рубори хати райхон,
Чун нигорин хати тазхиб ба дебочаи Куръон.
Эй лабат ояти рахмат даханат нуктаи имон,
«Он на хол асту занахдону сари зулфи парешон,
Ки дили ахли назар бурд, ки сиррест худой»,
Хар шаби хачр бар онам, ки агар заел бичу ям,
Хама чун най ба фирон ояму чун чанг бимуям.
Лек мадхуш шавам чун сарн зулфи ту бибуям,
«Гуфта будам чу биёй рами дил бо ту бигуям,
Чй бигуям, ки гам аз дил биравад, чун ту биёй».
Э -1143 145
 Чарх имшаб, ки ба коми дили мо хоста гаштан,
Домани васли ту натвон ба ракибони ту хиштан1.
Натавон аз ту барои дили хамсоя гузаштан,
«Шамъро бояд аз ин хона бурун бурдану куштан,
То ки хамсоя надонад, ки ту дар хонаи мой».

Саъдй ин гуфту шуд аз гуфтаи худ боз пушаймон,

Ки маризи таби инщи ту хадар гуяду хазьён,
Ба шаби тира нухуфтан натавон мохи дурахшон,
«Куштани шамъ чй хочат бувад аз бими ракибон,
Партави руи ту гуяд, ки ту дар хонаи мой».

Наргиси масти ту мастурии мардум нагузинад,

Дасти гулчин нарасад то гуле аз шохи ту чинад,
Чилва кун, чилва, ки хуршед ба хилват нанишинад,
«Парда бардор, ки бегона худ он руй набинад,
Ту бузургиву дар оинаи кучак нанамой».

Нозам он cap, ки чу гесуи ту дар пои ту резад,

Нозам он пой, ки аз куи вафои ту нахезад,
Шахриёр он на ки бо лашкари ишки ту ситезад,
«Саъдй он нест, ки харгиз зи каманди ту гурезад,
Ки бидонист, ки дар банди ту хуштар зи рахой»-

БАЧАИ ЯТИМ

Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим,

Гуяд забони холи ту бо ман чихо ятим?
Чун дурри ашки худ чй шудй бебахо ятим?
Домони обру макун аз каф рахо ятим, '
Ашкам бубину хасрати беинтихо ятим,
Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим.
Месузам, эй нихоли табиат, ба холи ту,
К^аз богбон надид навозиш нихоли ту,
Гуяд забони холи ту бо ман малоли ту,
Масъул миллат аст ба нанги суоли ту.
Миллат гунохкору ту бинй чазо ятим,
Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим.

1 Х,иштан •—гузоштан.
 Гар буд кишвари ту ба фикри саодате
В-ар дошт миллати ту ба фарданг рагбате,
Имруз бахра доштй аз илму санъате,
Хам доштй ба чомеа кадреву кимате.
Бо химмати баланд набудй гадо ятим,
Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим.

Онро, ки хостй ба ту додам, вале малул,

Ту дар рами фуруриву ман дар рами усул.
Ин орзу агарчи надорад сари хусул,
Ту мустахаки тарбиятй, чони ман, на пул.
Мактаб ба дардхои ту бахшад даво ятим,
Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим.
Эй хостори рахм, надонй, ки рахм мурд,
Буе зи отифат2 натавонй зи халк бурд.
Он кас, ки каййими ту шуду хастии ту хурд,
Ин нола хам ба хеч нахохад дигар шумурд.
Охир махон фасонаи мехру вафо ятим,
Эй побарахиа дар ба дари кучахо ятим.

Бо ман дили шикастаи ту шиквахо кунад.

Гуяд, ки давлат ин хама рафлат чаро кунад.
Кай мешавад, ки гушаи чашме ба мо кунад,
Мактаб ба рун мо дари уммед во кунад.
Ин орзуи мост, валекин кучо ятим,
Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим.

Лаб духтанд аз туву дардат нагуфта монд,

Рафтй зи дасту рохи такомул нарафта монд.
Тай шуд бахору чун ту гуле ношукуфта монд,
' Овах, ки он вадоеи фитрй нухуфта монд.
Сакта шудй наёфта нашъунамо ятим,
Эй побарахна дар ба дари кучахо ятим.
ЕДГОРИ ЧАШНИ ФИРДАВСЙ

Сухан оинаи райбест асрори нихониро,

Суханвар дар замин монад суруши осмониро.
Наарзад гуяд ин зиндони гетй зиидагониро,
Ба марги хеш чун ёбад хаёти човидониро-
* Отифат — рахыу шафкат, мехрубонн.
 Зихй марде, ки бахташ то чахон бошад, чавон бошад,
Хушо марге, ки хуштар аз хаёти човидон бошад.
Ба хангоме ки нодонй ба гетй хукмфармо буд,
Тамаддун дар чахон хамхобаи симургу анко буд.
Дар Эрон кеши Зартушт офтоби оламоро буд,
Хумой фатху нусрат хаминони парчами3 мо буд.
Зи боми касри Доро cap задй хуршеди доной
В-аз у тобида дар офок анвори тавоной.
Нахонро то чахонбон буд зинда номи Эрон буд,
Хушо эронзамин то буд махди илму ирфон буд.
Зи сарву савсани дониш яке зебо гулистои буд,
Хазоровои ин гулшан хазорон дар хазорон буд.
Намоли гулбунонаш моян икболу пирузй,
Навои дилпазири булбулонаш донишомузй.

Фалак якчанд Эронро асири турку тозй кард,

Дар Эрон хони ярмо диду тозй турктозй кард.
Гадое буду бо точи шахон якчанд бозй кард,
Фалак ин шергир оху шикори гургу тозй кард.
Ватанхохй дар Эрон хонумонбардуш шуд чанде,
Ба чуз дар синахо оташкада хомуш шуд чанде.

Бадон бо чони поки муъбадон озорхо карданд,

Сари гарданфарозонро фарози дорхо карданд,
Ки то ахрор дар кор омаданду корхо карданд,
Ба шамшеру калам бо душманон пайкорхо карданд.
Нахустин фатху фирузй насиби оли Сомон шуд,
Ба даври оли Сомон кори ин кишвар басомон шуд.

Гахи он шуд, ки эронй сабук хонад гарончонй,

Ба ёд орад забону расму оини ниёгонй.
Дигар рах модари Эрон зи наели поки зронй,
Мисоли Рудакй зоиду Иемоили Сомонй.
Чамоли субх аз банди никоби шаб хувайдо буд,
Валекин интизори ваъдаи хуршед бар чо буд.

Ки то дар ахди шохи разнавй шохи адабмавкаб,

Дар офоки адаб тобид озаргун яке кавкаб,
К-аз у чун рузи равшан шуд ачамро андухогин шаб,

s Парчам — байрак.
148
■

Чу хуршеди чахонафруз чархи чорумаш маркаб.

Падид омад яке фарзанд Фирдавсни Туей ном,
Сутурван аз назир овардани вай модари айём.

Чу Фирдавсй тавоно шоири ширинсухангуе,

Далере, пахлавоне, чангчуе, сахтбозуе,
Чахони химмату кухи викору кони неруе,
Баёни дилкаши сехрофаринаш сехру чодуе.
Гахе чун Хусрави Ширин, гахе чун ошики шайдо,
Хазорон рухи гуногун танида дар тани танхо.
Чу дид омехта хуни ачам бо лавси харриман,
Ба чои хуи афришта аён оини Ахриман.
Нажоде хост нав созад зи бими инхнтот эман,
Салахшуру хуиаромузу покоину руинтан.
Дар аз «Шахнома» зад, к-аз сурн килки
растхезангез,
Падид орад дар арвохи ниёгон шури растохез.

Басо, к-он бостонй номахо хонду кухан дафтар,

Ки гирд овард ширин достонхои ачам яксгр.
Пай афканд аз сухан кохе зи касри осмон бартар,
Дар он чоми Чаму оинаи Дорову Искандар.
Ба гохи неш халки оташолудаш хама ханчар,
Ба гохи нуш назми шахдомезаш хама шаккар.

Чу аз «Шахнома» Фирдавсй чу раъде.дар хуруш омад,

Ба тан эрониёнро хуни миллият ба чуш омад.
Забоии порей гуё шуду тозй хамуш омад,
Зн кунчи хилвати дил — Ахриман рафту суруш омад.
Биболад у зи «Шахнома» чу шатт Зартушт
мо аз Занд,
Бибол, эй модари Эрон, аз ин вахшурфар фарзанд.

Ба «Шахнома» даруй Фирдавсии фарзоли фаррухзод,

На танхо дар чахон доди сухан, дарси далерй дод,
Ало, Фирдавсиё, сехрофарино, эй бузург устод,
Чу ту устодн маъниофарине кас надорад ёд,
Надонам Рустаму руннтане будаст худ ё на,
Ту будй хар чй будн Рустаму руинтан афсона.
Ба майдони далерй тохтй, булфорией кардй,
Касй бо бекасон дар рузгори нокаей кардй.
149
 Чи задматдо ба чон дамвора дар он соли ей кардй,
Ба кавли хештан зинда Ачам з-он порей кардй.
Ачам то зинда бошад, номи ту вирди забои дорад, I
Ба чон миннатпазири туст, эй чон то, ки чон дорад|

Гуводи иззатат ин бас, ки бо он чуди Махмудй,

Ки хар ёвасарое cap ба авчи осмон судб.
Чавонмардо, ту аз ранчи тидидастй наосудй,
Забону килк бар мадху хичои кас наолудй.
Ба чуз ишкй ватан дигар кучо будат ба cap савдо,
Зидй он ишку озодй, зидй он фарру истигнок.

Ту худ гуфтй, хар он кас роди рою хушу дин пуяд,

Пас аз маргам чу бар осор бинад, офарин гуяд,
Худоро, эй хакикатгу, чадон хокй ту мечуяд,
Чахон хокй ту мебуяд, гул аз хокй ту мер} яд.
Биё, к-омад зи дар суе ба куят офарингуе,
Баланд аз офарингуён ба дар суе даёдуе.

Дар ин рузе, ки рашки иди Чамшедиву Сирусист,

Дар ин даргох, моро ифтихори остонбусист.
Зиёратгохи олам турбати ин шоири тусист,
Дар ин кишвар бапо чашнй х;азорум соли Фирдавсист. I
Саъодатманд кард ин чашни таърихй ХуросонроД
Кашид аз бохтар то ховарон ховаршииосонро.

Шумо, эй медмонони хунарпарвар, сафо кардед,

Музайян4 аз кудуми хештан Эрони мо кардед.
Аз ин ширкат, ки дар ин чашни таърихй шумо кардед, I
Хукуки хидмати Фирдавсии туей адо кардед.
Ки донишвар дама оини донишпарварй донад,
Наку гуфтанд, оре «кадри гавхар гавхарй донад». 1

4 Музайян — ороста.
АЗ КИТЪАХ,0, ДУБАЙТИХ.0 ВА РУБОИЕТ
 ДУХТАРАКИ ГУЛФУРУШ

Эй гулфуруш духтари зебо, ки мезанй

Хар дам чу булбулони бахорй салон гул.
Нарму сабук ба чомаи гулдузи зарнигор,
Парвонавор мехазй аз лобалои гул.
Хакко, ки хамнишини гулй, эй бунафшаму,
Симои шармгини ту дорад сафои гул.
Он чехра бар фарози гул аз нозу нушхаид,
Чун мохтоб бар чамани дилкушон гул.
Бар очи сина сунбули гесу нихода cap,
Чои медихад ба маизараи дилрабои гул.
Гулзор менамоядам офок дар назар.
Аз иагмаи ту булбули дастоисарои гул.
Худ руичаи гуливу кабо гул, матоъ гул,
Ман хам шикояти ту барам бо худой гул.
Моно ту хамчу булбулу парвона, эй пари,
Рухи манй, ки бол занй дар хавон гул.
Гул бевафост ин хама гирдаш чу ман магард,
Тарсам худо накарда набинй вафон гул-
Ман низ богбоии гуле будам, эй парй,
Муздам хама тахаммули хори чафои гул.
Парвонаваш, ки сузаду афтад ба пои шамъ,
Охир гудохтем, ману дил ба пои гул.
Таъриф мекунй, гули худрову рорилй,
К-аз ишваи ту чилва намонад барои гул.
Пеши- ту худфурушии гул нозукоиа нест
В-ин аз кучову киссаи шарму хаёи гул.
Аз нушхаид машкн шукуфтан ба гул днхй?
Е лаъли ту ба хайда дарорад адов гул.
Эй гулфуруш духтари зебо, худойро,”
Рннданд баччахо, набарандат ба чон гул.
 ГУЛИ ВАХ.ШЙ

Дар хонаи хамсояи мо шохи гуле хает,

То гунчаи нозаш ба ниёзи кй бихандад?
Вахдшст бад-он гуна, ки то бингарй аз дур,
Дар хона хазад зуду дари хона бибандад.
Чун ман, ки бад-у бинаму худро написандам,
У низ ба худ бинаду моро написандад.
Хон, эй дили пуеидаи ман, ибраташ омуз,
Себе, ки ба рангом начинанд, бигандад.
ШИРИНДАХАНОН

Нагзашта сухан бар лаби он шаккарлаб,

Лаб гунча шавад, ки дар миёнаш гирад.
Гуй, ки сари фирок дорад Хусрав,
Ширин зада даст, то инонаш гирад.
Ин аст, ки он хусрави шириндаданон,
Чун сози сухан кунад, забонаш гирад.
МУНОЗИРАИ МИНБАРУ ДОР

Минбар аз пушти шишаи масчид,

Чашмаш афтоду дид чубаи дор.
Асабй гашту гайзиву газабй,
Бонг барзад, ки эй хиёнаткор1
Ту х;ам аз ахли байта мо будй,
Сахт вахшй шудиву вахдиатбор.
Нардаи Каъба хурматаш кам буд,
Ки шудй дорй шахна, шарм бидор.
Мо сару корамон ба сулху салох,
Ту ба чурму чиноятат сарукор.
Дод баъд аз салому арзи адаб
В-аз гуноди накарда истигфор.
Гуфт: «Мо низ ходими шар ьем,
Сурати ахъёр гир ашрор.
Ту калам мезаниву мо шамшер,
Гилзат аз мо казоват аз саркор...
Хар кучо панду банд дар монанд,
Навбати дор мерасад ночор:
«Минбареро, ки гирудораш нест.
Хама аз давру бар кунанд фирор».
 Боз минбар фуру намеомад,
Хамчунон бар хари ситеза савор.
Окибат дор хам зи чо даррафт,
Ру ба дар, то ки бишиавад девор.
Гуфт: «Агар миибари ту минбар буд,
Кори мардум намекашид ба дор».
ДУХТАРЕ КУР ГАДОЯ МЕКАРД

Сарвароиам чи бегунах мардум,

Ки чу ман тираву табохастаид.
Куру зиндонияиду зинда ба гур,
Сахт махкуми бегуиохастанд.
Курмолои ба рузгори сиёх
Дар хаму печи курарохастанд.
Хама ториканду танхое,
Гу, ки дар таигиои чохастаид.
Хама хоби сиёхи хунолуд,
Гохе аз худ дар иштибохастанд,
Гар ки хастанд, пас чаро кураид?
Гар ки кураид, пас чаро хастанд?
Сарварон хам дар ин мухити шумо
Русафедон, ки дилсиёхастанд.
Мучримонанду мухтарам, оре,
Дузди иагирифта подшохастаид.
Мо ба чохи фалокату онхо *
Чашмакандози мехру мохастаид
Падару модаре, ки моро зод,
Бадтар аз мо ба даври охастанд,
Мо ба айби шумо намебинем
Чашмдорой хама гувохастанд,
То нигохи утуфате бикунед
Дар гурухе, ки бепаиохастаид.
инсон
Хама дардхо аз туву худ набинй,
Хама нусхахо дар туву худ иахонй.
Ту як лафзй, аммо тилисми ачоиб,
Дарего, ки маъиои худро иадонй.
Дар ин зарра биихуфта кайхони аъзам,
Чу дар сими торн мураинй агоий.
 Туй он китоби мукаддас, ки дар вай,
Набишта дама розхои нихонй.
Ту шеъриву дар чумла девони хилкат,
Кучо шеъри бурранч бо ин равонй?
Ба ганчинаи офариниш бияндеш,
Кадом аст ганче бад-ин шойгоий?
3 амину замоне бурун аз ту, дошо,
Ту чони чадонастиву човидонй.
Ту инсониву худ худо дар ту махфн,
Малак дар ту махву фалак дар ту фонй.
МУРРИ УММЕД

Аз куду дашт пурс, ки он шабрави гариб,

Дар курароадо чй кадар ранч бурда буд.
Аз чоми зарду сурх шафакдои субху шом.
У задрдо чашидаву хуноба хурда буд.
Эй пои пур зи обила хунин яке калам,
Хар накши хун ба синаи сангй супурда буд.
То як кадам ба сахра бикубад ба магзи cap,
Сад зарбаи замину замонро шумурда буд.
Бар киштхои хуррами арьёр мегузашт,
Худ як чаман шакоики сарду фусурда буд.
То cap дихад ба гулшани чонона гар расид,
Мурге ба зери боли мухаббат фушурда буд.
Охир нафасзанон ба дар омад зи гарди род
Аммо чаман хазонзадаву мурр мурда буд.
ГУЛИ ЧОВИД

Умр асбоби тараб барчиду рафт,

Чун садои дархаме печиду рафт-
Хобхои нарзу ширин дид дил,
То ба душ оем, дама почиду рафт.
Нимшаб то дида бикшоям зи хоб,
Корвони дамрадон кучиду рафт.
Як гули човид аз ин чумла буд,
Он яке дам дасти имон чиду рафт.
ШЕЪРИ КЛАССИК

Суол кард рафике ба содагй аз ман,

Туро, ки ин дама афкори нарзу борик аст.
Чаро ба сони дигар шоирон на шангулй,
Уфук хамеша барои ту тангу торик аст.
Пас аз тааммули бисьёр гуфтамаш «Эй дуст,
Хичолатам чй диХй, шеъри ман классик аст»,
ОРЗУИ МУХ.ОЛ

Маро* эй кошкй модар назодй

В-агар зодй, ба устодам надодй.
Ба хар харфе, ки ёдам дода устод,
Маро аз дарду доге зода ёде.
Хушо, гарди хаво будан, ки озод,
Ба абре хусбаду хезад ба боде.
БЕНИЕЗЙ

То факирй, наволи нанг махур,

Мардро факр худ махак бошад.
Аз хамин факру бениёзихост,
К-одамй бартар аз малак бошад.
Зишт бошад чамоли зеборо,
Гар ба рухсора песу лак бошад.
Сабр кун бозгардадат рузе,
Гарчи бар куббан фалак бошад.
АХДШИКАН

Лаими сифла аз бадкавл бе^тар,

Ки зинхор аз хилофи ваъда, зиндор.
Вафое гар набошад, ваъда куфр аст,
Чй гуфторе, чу бо вай нест кирдор-
Чу аклат хает, лекин донишат нест,
Ту бекафшиву рохат дуру душвор.
В-агар худ фозили дахриву беакл,
Харидй кафшу пое нест дар кор.
БОНУ ФАРРУХЗАМОНИ ПОРСОИ

Вах, ки аз чаври маху мехри хасуд,

Гашт мохи мехрубон аз мо чудо.
Дасти гулчини фалак чинад нахуст
Он гуле, к-ояд аз у буи вафо.
 Навгуле аз гулшани мо шуд хазой,
Гашт кори булбулон шуру наво.
Гар раво бошад ба олам марги пир,
Хает марги навчавоион нораво.
Аз гамаш моро рахой нест лек
Худ зи кайду кайди гетй шуд рахо.
Ахтарон бар вай хасад бурданду рафт,
Гуфт ё чои шумо ё чои мо.
Мояи завку сафои базм буд,
Рафту рафт аз базми мо завку сафо.
Дар азои у дили бегона сухт,
То зи худ бегона гардад ошно.
Орзуи хичлааш буд ин арус,
Хучла шуд чуру аруей шуд азо.
Баъд аз у созаш навохон булбулест,
К-аз хазони гул бувад дастонсаро.
Шахриёр аз бахри таърихаш суруд:
«Бонуи Фаррухзамону порсо».
МОДДАИ ТАЪРИХ
(Мархум мухандис5 Варнус)

Фигон ё раб, ки аз пой андар овард,

Самуми фитнаи дуньёи солус.
Яке сарв аз равонй гулшанорой,
Яке нахл аз баландй осмонбус.
Ба сарви сарварй нозанда тутй,
Ба боги мардумй боланда товус.
Яке мард аз чахони мардумй рафт,
Ки мардонро ба лаб ох асту афсус.
Худой хулк ин хулдошьёнро,
Наёбй лафзу таъбире ба комус.
Хазору сесаду хафдах ба бахман,
Ки соли нахсу мохе буд манхус.
Ба маргаш хонадонхо гашт торнк,
Бад-ои сон, к-аз чароги мурда фонус.
Яке воло мухандис буду аз уст,
Нишонхо бар хати Табризу Чол ус*.

Мухандис — инженер.
Чолус — номи мавзее дар шимоли Эрон.
 Паи таърихи у бар дах биафзой
«Фусус аз редлати Аббоси Варнус».
РИСОИ СУРАИЁ
Сурайё рашки моди чордах шуд,
Нидон-ш аз дидаи афлок кардам.
Чи гулбози баде будам, ки гулро
Карин бо хору бо хошок кардам.
Ба дорй лолаам танхо кафан шуд,
Гиребоне гар аз рам чок кардам.
Аз ин су бигзар, эй абри бахорй,
Ки ман аз гирья хам имсок7 кардам.
Дили сангин бубин дар борбоии,
Ки парвардам Тулу дар хок кардам.
ДИ ЛИ МУРТАД

Омад аз пахлуи ман, рад шуд рафт,

Хуб буд омаданаш, бад шуд рафт.
Ман, ки ёрои саломем намонд,
У хам, алббата, мукайяд шуд рафт.
Боз ин шарми падар салвотй,
Дар миёни ману у сад шуд рафт.
Боз ш^д мусикии ишк ороз
В-ин мулокот даромад шуд рафт.
Дили ман тоза мусулмон тпуда буц,
Боз як мартаба муртад шуд рафт-
МАН АЗ ИН БОДХО НАМЁЛАРЗАМ
Сахт аз он зулфи суст меларзам,
То бидонй, ки ишк меварзам.
То матои хакири ишк шудам,
Гар ба чон мехаранд, меарзам.
Гар кушоянд тор аз пудам
В-ар шикофанд бахья аз дарзам,
Менаёбанд райри ишку чуиуя,
Накунад окил эйч8 андарзам.
Шамъам аз оташам метарсонед,
Ман аз ин бодхо намеларзам.

7 Имсок — боз истодан.

• Эйч— х,еч.
159
 ЛИБОСИ ВАТАНЙ

Эй тан, ту ба чомаи ватан нозй бех,

Дар чомаи хеш нозу таннозй бех.
Бегона барои ту кафан медузад,
Хуш дор, ки хирмани ватан месузад.
Бо жандакабои хештан созй бех.

АЗ ДУБАЙТЙ ВА РУБОИЕТ
Зи ман мапурс, ки чунй ба зери путки хаводис,
Ба коми кураи оташ тафида пораи охан.
Агар на теги чиходе сабук бароиву сипар шавй,
Ки шарми дуст гарон дидаму шамотати душман-
* * *

Ба шухй маёлой харгиз забои,

Ки шухй ба хам даркашад ахмхо1!
Надидам ба захми забон илтиём,
Ки хуи чушад аз зери ин захмхо.
♦ 1* *

Карам назди бузургон хусну тахеин,

Валекин назди дунон айбу заммаст.
Бубин, к-он катра дар коми садаф дур,
Валекин дар дахони мор саммаст.
* * *
Илм, к-у рохи саодат бинамояд, нурест,
Ки худояш ба дилу дидаи пок андозад.
Илми ту боли шикастаст, ки аз боди гурур,
Мурги парвози ту дар доми халок андозад.
* * *
Мард аз кибали ходиса рохе бикушояд,
Номард ба хешу дигарон арса кунад танг.
Эй рам, чй фусунй ту, ки чун TeF кунй тез-
Мард аз ту хурад сайкалу номард занад занг.

1 Ахмхо — чинхои пешонй.

 Азизам, ин сафари ту чй сард буду чй сангин,
Ки то бурун шудй аз дар на пайкеву на паёме.
Салом мекунам, эй нозанин, ба санги мазорат,
Туро чй шуд, ки чавобе намедихй ба саломе.
* * *

Д у чизанд, к-аз бахри онхо ачаб нест,

Агар хун бигирьяд касе човидонй.
Чавоно, азизо, биё то бигуям:
Фироки азизон, видои чавонй.
* * *

Чони нодонрост пеш аз марг марг,

Чисми нодон хает пеш аз гур гур.
Кар кй чонаш зинда аз дониш нашуд,
У нушураш монд бар явмуннушур2.
* * *

Ту будиву дили хуш буду ишк буду шубоб,

Чй чор ёр, ки ман доштам рафику шафик
Х,исоби чабри замон касе надошт, к-ин кисмат
Чй омилест, ки хар чамъро кунад тафрик..
* * *

Дуст бошад касе, ки дар сахтй

Боре аз души дуст бар дорад.
На ки сарбори захмати худ низ
Бар сари бори дуст бигзорад.
* * *

Чй иероре, ки асрорам бидонй,

Агар сирраст пурсидан надорад.
Маро бигзору шеърам бин, ки шоир
Шунидан дораду дидан надорад.

3 Нушур — зинда шуданн мурдагон, явмуннушур — рузи киёмат.

-1 1 4 3 161
Ногузир аз дустй будем бо ахриманон,
Адли имонро амон аз душмани патьёра3 нест.
Ин дам аз номардии дуньё, ки марди муттакй4
Душманаш дорад касе, к-аз дустияш чора нест.
* * *

Г аде гирад сурор он бону аз ман,

Ки гуфта дузах аз ту мину аз мая-
Дило, ашки рам асту рамгусорй,
Биё, биншин, cap аз ту, зону аз ман.
Не * *

Нуктаи нобихрадон дар дил нагирад Шахриёр,

Ин на панди окилон, к-аз чон пазирад Шадриёр.
Осмонаш дил ба ишкй човидон то зинда кард,
Бар замин ё дар замин дигар намирад Шадриёр.
* * *

Еру® даво фурушаду номаш давофуруш,

Мутриб, ки нагмаро фурушад — назофуруш.
Пас чун вуруди бор барои давохурист,
Он, к-у билети бор фурушад — давофуруш.
* * *

Агар давлат аз дар фароз оядат,

Ба дасту дили боз кун дар фароз.
Ки давлат нахохад ба инфок6 рафт,
В-агар рафт н-ояд ба имсок боз.
* * *

Гарат хочат афтад ба марди карим

Хамин бас, ки бо вай бигуй салом.

Патьёра *—шабахкор, бадкор.

Муттакй — некукор.
Еру — вай, он кас.
Инфок — харч.
 Карим аз ту чун вомдоре хичил,
Ки ихмол7 кар даст дар радди вом.
* #■ *
Тору пуди олами хастй ба дам пайваста аст,
Оламеро шод кард он кас, ки як дил шод кард.
Род бисьёраст мардумро ба суи дак валек
Роди наздикаш дили мардум ба даст овардан аст.
* Н* *
Мурги хушхони кафас бо боли рангин диданист,
Кас намесанчдц вале ранчу шиканчи домро.
Равранй дар шиша бинй софиву равшан, вале,
Рофилй бар cap чй ояд кунчиду бодомро.
* * *

Ба сарангушти ман калам, гуй,

Мижа моил ба абруи ёр аст.
Тир гу дар дили нишона нишин,
Ки камон дар кафи камондор аст. ,
* * *
Дар ладза ман ба шаклеву дар дам ба шевае,
Аз инкилоби давру замочдо гиристам-
Аз руздои рафта азо доштам, вале .
Имруз дар азои хамондо гиристам.
* * *

3-ин умри дуруза кас набинй

Х,аргиз ба муродй хеш пируз,
Имруз хама умеди фардо,
Фардо хама орзуи дируз.
$ * *
Ба сандуки хар сина маспор роз,
Ки махрам кам афтад дар ин марзу бум.

7 Ихмол — беэ.чтиётй, беэътинои.

Ва гар роздор аст бозаш мапурс,
Ки мифтох гум гашту дар мухру мум.
• * *

Дуст дорам шаби фирок, ки хает

Дар кафояш умеди субхи висол.
Рузи васлам навиди фардо нест,
Ки ба хар давлатест бими завол.
* * *

Панд додан ба дуст пинхонй

Иззати дуст хостан бошад.
Лек бо будани касони дигар
Хурмати дуст костан бошад.
* * *

Зохиран аз хукук хамсояст

На хамин хотираш наёзурдан.
Г ар хама хор аз уву чашм аз туст,
Хам ба абруи худ наёвардан.
* * *

То тавонй лаими умрат бош,

Мол агар рафт, эй лайм манол.
Метавон моли рафта ёфт ба умр,
Натавон умри рафта ёфт ба мол.
* * *

Г ар эхеон кунй, он чунон кун, ки гуфтанд:

«Набинад кас урову бо кас нагуяд».
Надидй, ки то дона пинхон нагардад,
Ба хок андарун, сунбул аз вай наруяд.
* * *

Фарки ману ту, эй мутазохир рафик чист?

Боре забои маёл, ки замой довари кунад.
Булбул ба сад тарона ба кунчи кафас хамуш,
Тутй ба як-ду калима забоноварй кунад-
* * *

Судат он бошад, ки суди чумла мардум низ бо уст,

Бар зиёни халк расвоист, дил дар вай кабандй.
Хуш мадор аз хештан онро, ки нохущ дорй аз халк,
Он хамебипсанд бо мардум, ки бо худ меписандй.
* * *

Гули зардеет, ки шабхо ба мазори Хофиз

Чашми махмур кушояд ба таманнои насим.
Булбулаш то дами саххори сахар менолад,
Бо навое, ки дихад нашъаи Шерози кадим,
* * *
Мо надорему надоре бех аз он дороист,
Ки сари нахвату гарданкашй орад моро.
Хар киро руди каноат, ба кифофе дороет
Варна конеъ нашавад мулки хама дуньёро.
* * *
Бо мушти баста чашм кушудй дар ин чахон,
Яъне ба гайри хирсу газаб нест холиям.
Бо мушти боз хам равй охир ба зери хок,
Яъне бубин, ки мераваму дастхолиям.
* * *
Чу дудмони каримон ба суд бошу самар,
На хамчу деги лаимон ба дуду хокистар.
Зи охи гуруснагон сахт бархазар мебош,
Ки гуфтаанд: «Чароге насухт то сахар».
* * *
Чу бо чохил афтад сарукори ман,
Дилозурдаам, лек хушруйтар.
Ба хилми ман афзояд аз чахли у,
К-аз оташ шавад уд хушбуйтар.
Сухангуе, ки лутфи гавхараш нест,
Нахохй ёфт лутфе дар баёнаш.
Ниходи худ нихон дорем, лекин,
Сухан ногох месозад аёнаш.
* * *

Ба хар сухане, ки гуфт, бурхон шуда мард,

К-аш поя ба чох ё ба кайхон шуда мард.
Пас харф хамон аст, ки Мавло фармуд:
«Дар зери забони хеш пинхон шуда мард»-
* * *

Кабутар бар сари деворам омад,

Чу пайке, к-аз бари дилдорам омад.
Ба рухи рафтагон монад, ки махзун
Ба девор аз паи дидорам омад.
* * *

Дар хандаи ту нарма ба ноз омезад,

Дар нолаи ман най ба ниёз омезад.
Дар чони ман аз Сабову Нимо8 раврост,
То кавлу разал ба сузу соз омезад.
АФСАРИ ШАДРИЕР

Ба бовафоии ман дар чахон нахохй ёфт,

Биё, ки хуб бидонем кадри якдигар.
Ману ту лозиму малзуми якдигар хастем,
Ки дар чахон набувад шахриёри бе афсар.
лу ти и хисо бй

Гуфтанд, ки бангиву шаробй шудай,

Алхак, ки чи лутии9 хисобй шудай.
Аз сояи хештан хазар мекардй,
Эй мах, ба чи руй офтобй шудай.

Сабо ва Нимо — номи шоирони эронй.

Лутй — чавонмард.
 САРБОЗУ СУЛТОН

Сарбози бошахомат комаш раво, ки гирад,

Аз душманон гаиимат в-аз дустон гаромат.
Султони бекифоят хокаш ба cap, ки бинад,
Аз душманон шамотат10 в-аз дустон маломат.
ДИЛИ ХУШ

Дили хуш доштаму дигар хеч

На матои хушу на манзили хуш.
Холиё мардаму дорам хама чиз,
Лек чизе, ки надорам дили хуш.
ХАМ БИНЕМ

Биё, аз пушти айнак сарбазерихои хам бинем,

Чавонихои хам дидему пирихои хам бинем.
Ба дам будем дар озодагйхову амиридо
Биё, дар кунчи мехнат хам асирихои хам бинем.
ПИР ШУД ДИЛ

Дигар дармони дардаш дер шуд дил,

Чи зуд аз сайри олам сер шуд дил.
Дили пирон чавон дидам, вале ман
Чавон будам, ки ногах пир шуд дил-
УЛ Ф АТ

Дило, бо заъфу пирй ху гирифтан

Чунонам гарм дорад зиндагонй.
Ки натвонам ба руяш дар кушудан,
Гарам халка ба дар кубад чавонй.
ОФТОБИ ШАБ

Дидамаш он мах ба хобу гуфт, к-имшаб

Хоб марав, то шаби офтоб бубинй.
Руз бад-у шархи хоби душ бигуфтам,
Гуфт, ки рав, рав магар ба хоб бубинй.

10 Шамотат •— сарзаниш.
 ДАРД БАР САРИ ДАРД
Наомад аз дар он дилбар, ки монад
Зи дарди интизорам чашм бар дар.
Чу ман аз дар бурун рафтам, даромад,
Ки бар дардам фазояд дарди дигар.
ДАР ОИНАИ МОХ.
Шабдо ба мод дида туро ёд мекунам
Бо мах, фасона гуфтаву фарьёд мекунам.
Шояд ту дам ба мод кунй, моди ман, нигод
Бо ин хаёл хотири худ Шод мекунам.
ТАВБАИ МАСТЙ
Имшаб зи миёни чамъ май мастаму дил,
Мастй дама вогузашт, ман дастаму дил.
Дил боз ба мастй ба ту пайвасту гила
Ман низ ба тавба чом бишкастаму дил.
ЯК БОРИ ДИГАР
На шарбати оби зиндагонй ходам
На давлати умри човидонй ходам.
Бо васли дабиб агар худо боз дидад,
Як бори дигар ишку чавонй ходам.
ДАР ДИЛ МЕНУЯМ
Афрухт рухаш шамъи дилафрузиро,
Паймуд лабаш шароби чонсузиро
Имруз хабиб дархури ишк чу нест,
Дар дил чуям хабиби дирузиро.
КАСТАМ БОЗ
Имшаб зи шароби шавки у мастам боз,
Сокй надидй пиёла дар дастам боз.
Дигар ба чй ру ба хоб бинам руяш,
К-аз дурии у намурдаму дастам боз.
КАСТ ХАНУЗ
Аз ёди ту барнадоштам даст хануз,
Дил хает ба ёди наргисат мает хануз-
Гар доли маро дабиб пурсад гуед,
Бемори гаматро нафасе даст дануз.
 XAMOH ACT, КИ БУД

К,адди ту на он сарви равон аст, ки буд,

Чашми ту на он офати чон аст, ки буд.
Харчанд, ки хусни ту на ин буд, ки даст,
Боз ой, ки нищи ман дамон аст, ки буд.
ЕДИ ЧАВОНЙ

То лола ба каф шароби бегаш гирад,

Чун лола дилам доги ту мадваш гирад.
Бар зулфи чавонон чу вазад боди бахор,
Бо ёди чавонй дилам оташ гирад.
УЗРХОХ.ИИ ТИФЛ

Тифл аз разаби год ба годи модар,

Бошад чй латиф узрхохй модар.
Модар чу ба кахр хёзаДаш, бигрезад,
Донй ба кучо? Хам ба панохи модар.
КУЛОДИ мох,

Гулчнн, ки рабудаст кулох аз сари мох,

Чо монда ба кулбаи манаш душ кулох.
Ё раб, дили ман нигох кай ходад дошт,
Мохе, ки надорад кулахи хеш нигох.
ХАЕЛУ ОРЗУ

Чун субх шавад канори чу мегирам,

Дунболи хаёли орзу мегирам.
Хар бод, ки аз Рай ба Нишопур ояд,
Ман буи хабибро аз у мегирам.

ДАШТИ ЧУНУН

Имшаб дигар аз шахр бурун хохам хуфт,

Мачнунаму дар дашти чунун хохам хуфт.
Эй дида, биолой ба хун бистари хок,
К-имшаб ба миёни хоку хун хохам хуфт.
Ия навчавон, ки дар дили хокаш гузоштем,
Даст аз сараш чу ганчи нихон бар надоштем.
То соя афкаиад ба сари хуфтагони хок,
Ин сарвро ба комати хобида коштем-

* * *

Булбули бишкастаболам бо чаман бегонаам,

Шамъи кунчи хилватам бо анчуман бегонаам.
Халкро бегона хондан ин хама инсоф нест,
Халк бо хам ошно хастанду ман бегонаам.

* * *

Намонд аз дустдоронам ба чуз ёд,

Сурати рафтагон мегирам аз бод.
Чафои мехнат обод асту пирй,
Чавонй хок шуд дар Бехчатобод.

* * *

Чавонй гум шуду ёрони чонй,

Хама рафтанд дунболи чавонй. -
Сабо хам рафту сузу сози худ бурд,
Ки гул буданду кутах зиндагонй.

* * *

Агар рафтам, ба истикболам омад

В-агар баргаштам аз дунболам омад.
Чи рам гар боли парвозам ба бар нест,
Ки бар cap тоири икболам омад.

* * *

Ба хам монад дилу дилтангии мо,

Ба беболй баландохангии мо.
Маро хам дил дурангихо шикастаст
Салом, эй олами якрангии мо.
 Раму химмат ба хирвору ба хирман
Хамоно бо ту он хурмат, ки бо ман.
Яке бошем мисдоки масалро:
«Сари бишкаставу гирду11 ба доман».
* * *

Ба дасте, к-аз ту пушти кор бишкаст,

Маро хам дасти ёру ёварй бает.
Гарат нозу ниёзе буд дасте,
Ки мо озодатон рафтем аз даст.
$ $ ♦ *

Ба сарсахтии ман сандон набошад,

Ба хунсардим яхбандон набошад,
Уфук дилтангу пои ман ба занчир,
Чаро ин зиндагй зиндон набошад.
* * *

Ватан дигар барои ман ватан нест,

Ки як тай дар ватан дамсози ман нест.
Кафанро монад ин рози чигарсуз,
Ки як пирохани махрам ба тан нест.
* * *

Саре дар халкаи занчири мо кун,

Тамошои дили чун шери мо кун
Шабе хам охи чун шамшери худро
Харифи нолаи шабгири мо кун.
* * *

Гиребон медарад бадбахтии мо,

Чи чои чома дар чорахтии мо-
Зи бедастй ба дандон кабзаи тег,
Мубориз хаста аз сарсахтии мо.

Гирду — чормарз.
Д ело, бо мо чафо кардй, чафо кун,
Сафо бо бесафо кардй, сафо кун,
Ба шукри он кн аз озодагонн,
Ба авди бевафоён хам вафо кун.
* * *

Аз захри замон зиндагй моро кушт

В-аз захми забон газандагй моро кушт.
Зиндон тан асту чони мо зинда ба гур,
Эй марг, биё, ки зиндагй моро кушт.
* * *

Сел омаду даррабуд ёронамро,

Печид бисотн навбахоронамро,
Ман бар сарн хокашон ба чашм абри бахор,
Меборамашон гавхари боронамро.
АЗ НАВОВАРВДОИ ШОИР
 КАХ.РАМОНОНИ СТАЛИНГРАД

Бар сари амвочи туфоне шабонгах Ахриман

Ногахон дуньёи хокй дид хандон чун бихишт.
Духтарони Украин дар киштзорон дода cap
Бо суруди досу чаккуш нармаи урдибихишт.
Ёд кард аз осмон ногах ба худ печиду гуфт:
«Дар замин тачдид натвонад шудан он сарнавишт»,
Абре аз дарьё баромад бо нихеби тундаре.

Чашм даррид аз газаб в-он гох дар калби Уруп1,

Дид Жарманро2 димор оганда аз кибру манй.
Хитлерро заду дар хуну раги Ж арман дамид,
Чуфт шуд дарандахуе бо рурури жарманй.
Шаб барошуфту баромад шевани буму руроб3,
Дур мешуд дар уфук хар дам хумои эманй,
Сар фуру бурд ахгаре сузанда дар хокистаре.

Лулаву чанбар занад дар гори вахшатноки хеш

Аждахои садсаре, чодуи оташхорае,
Хар дахоне кураи сад шуълаи чавволае,
Хар шикам обастани сад лашкари чаррорае,
Аз дахан балъад фуру хар лахза тафтаохане
В-аз шикам резад бурун деве, даде4, патьёрае,
Хар cape cap мекашад хар дам ба суи кишваре.
У чй дузаххои пинхонй, ки дорад таъбия,
Сарнавишти одамй ончо махуфу дарднок,
Зачрхо, ишканчахо, фарьёдхо, дижхимхо5,
Дуду ганди устухонхо, шуълахо, талхои хок.
Каллахову исклетхо, сояхо, ифрити марг,
Зинда даргурону дилхои зи ёахшат чок-чок
Рулхо хар су рачазхон, на даре на доЕаре.
Шаб Урупо бо фуруги хирасози худ бахоб,
Ногахон дарьёи оташ рехт сели сурбу дуд,

Уруп — Европа.
Жарман — Германия.
Руроб — 30F.
Дад — дарранда.
Дижхнм — бадкорй.
Шохиди илму тамаддун то барорад cap зн хоб,
Коххои осмонсо бар сараш омад фуруд.
Хар сахар, к-аз кухи Казбек cap кашндй офтоб,
Аждахои жарманй буму баре балъида буд.
Боз хам рурришкунон метохт сун дигаре.
Аз Урупо талли хокистар ба чо монду шабест
Бод дар байгулахо6 хонад суруди Ахриман-
Бар мазори хандахову коххои дилфуруз,
Нолахои сарду сангин асту атлолу' даман.
Галлахои бешубон аз мардуми бехонумон
Дар панохи шаб гурезонанд бо фарзанду зан.
То кучо рузе кунадшон осмон обишх(в)арн.
Кудакон аз модарон дар Мисру Эрон, Хинду Чин
Пурсише доранду з-ин пурсиш диханд озорашон.
Кистанд ин мехмонони малулу шармгин,
Чун гули пажмурда, беравнак хама бозорашон?
Хонабардушони чанганд, аз Лахистон8 омаданд,
Чанги Жарман сохта аз зиндагй безорашон.
Кудакон: «Ин хамон Жарман, ки худ хонад нажодн
бартарй»?
Кус зад душман ба марзи кишвари озодагон,
Дар хама гетй талаккй шуд ба лабханди фусус.
Чашмахо дар рохи аждар хушк буду хоку гил
Чун мису сурбе, ки дар сакфи сипехрн обкус.
Даррахо аз сахрахо9, чун бабрхо дандоннамой,
Куххо тунду хашан чун пахлавононе абус,
Сабза хар як ханчаре шуд, санг хар як сангаре.
Аждахо дар сарзамини сахмгине мехазнд
В-он чй бо у ру ба ру, дандоншнкан пархошчу,
У Урупоро ба осонй фуру балъида аст,
Лекин ин чо бо чй душворй барад шахре фуру?
Иштихои хар дам афзунтар ба худ бинад, вале
Лукмахои устухондор аст медаррад гулу,
Боз дар хар хез дарпечад ба хам бахру баре.

Бжйгула — вайрона.
Атлол — талу теппазд.
Лахистон — Польша.
Сахра — сайта калон.
 Руди Волго дар уфук чун кахкашони бошукух, —-
Осмони сарзаминеро гирифта дар миён.
Софу равшан харгизаш доман наолуда ба нанг,
К,ахрамонй кисахо дорад ба ёд аз бостон.
Ин хамон Волго, ки дар туфони дарьё гарк. кард,
Гавхари рахшандае, гар хонда бошй достон.
То наафтад дар кафи дуздони дарьё духтаре*

Шахри Охан, сарзамини кахрамонон, бошукух

Халкасон Волго гирифта дар миёнаш чун нигин,
Сабзазорон cap кашида то ба домони уфук,
Бешазорон туфта10 чун махди шерон сахмгин,
Бурчу борухо11 ба сони посбонони абус,
Чашм дар рах хар яке аз гушае дорад камин,
Хает гуй интизори фитнаву шуру шаре.

Шахри охан ёд дорад шахеавори оханин,

К-у фуруд омад, ба ахди инкилобаш чун укоб.
У, ки фарзанди худой досу чаккуш буд, дошт
Аз падар фармони тачдиди куввои инкилоб.
Чанг бо Ахриманонро кард аз инчо рахбарй,
То фуру мурд он сиёхиву баромад офтоб,
Хамчу калбе, к-у дихад хун дар уруки12 пайкаре,
! ,
Шахр дар туфони чанги киргун дар ихтинок13
Чун малах пушида руи осмон тайёрахо,
Чун ба шаб дарьёи туфонй ба хар дам зеру ру,
Курахои хоку оташ мезанад фавворахо-
Инфичору инхидому14 дуду оташ, хоку хун,
Тупхову тонкхову бомбхо, хумпорахо.
Бо чунин гавго наёбй растхезе, махшаре.

Мох пас зад, пардаи дуду губори чангу дид

Аждахое шахрро печида бар даври камар.
Шахри охан буду бас зеру забар нашнохт мох,
Шаб хичил шуд дар рухи мох, аз чиноёти башар.

10 Туфта — пуршуру гавго.

ш Бурчу бору — калъаву хисор.
п Урук — рагхо.
13 Ихтинок — хафагй.
14 Инфичору ин\идом — таркишу харобшави.
12=1143 177
 Лошахурон буду маслаххову15 шеванхои шум,
Тонкхоро рун наъши16 куштагон хар дам гузар,
Бовафо Волго, чу теге баста рохи аждаре.
Нимае аз шахр дар коми сиёхй аждахо,
Ними дигар судаву фарсуда мешуд кам ка мак.
Оханин чанголхои аждахо хардам фузуи,
Тангтар месохт аз хар су бад-у роди кумак.
Ахриман бо хандахои кини захрогини хеш
Захми хунолудагонро дам ба дам пошад намак,
Гесу огишта ба хун Волго — хурушон модаре.
Аз губори абрхо ногах; саворе шуд падид,
Барк, зад махмизхо бар лочуварди осмон,
Зери пояш К,ахкашон мерехт дар Волго сабук
Ч.аст зад бо асп поён аз масабби17 Кахкашон.
■Дар мехи18 Волго фуру шуд, ох! Волго мешинохт,
Аз худой досу чаккуш дошт бар сипа нишон,
Сар баровард аз миёни дуду шуьла сгрваре.
Осмонй наърае медод фармони чиход:
«Кахрамонон, ин на як чанги салозу Жарман аст.
Ин хамон чанги сипохи равшанй бо тирагист,
Як тараф Охурамазду як тараф Ахриман аст».
Ман садои осмонам, пойдорй аз шумо,
Рахбариву муждаи фатхи дурахшон бо ман аст.
То чигархо коргар шуд, ин садо чун ханчаре.
Ин садои ошно дар гуши чонбозони чанг
Па иди Симург аст пиндорй ба гуши Тахмтан,
Марду зан, пиру чавон, хурду калон хар, к-у шунид,
Рустаме шуд пеши руи душмани руинатан.
Як замон хам ин садо бо гушхо шуд ошно,
Он сафар хамрохи у боло зад икболн Ватан.
Ин сафар хам дар сиёхй барк мезад ахгаре.
Кишвари пахноваре чун соати куку дакик
Бахри як максуд кушандаст: чангу интиком
Чарххои коргохон то ба дуки пирзан
15 Маслах — кушишхона.
16 Наъш >— часад.
17 Масабб — чои резнши об.
18 М е\ — бухори об, абр.
178
 Гирди як мехвар ба гардиш, инхироф19 аз вай харом,
Хохишу масраф фуру кохида то хадди акал,
Лек тавлиду20 захира ёфта авчи тамом,
Хар касе дар кори худ кушо ба хадди аксаре.

Мох дар абр асту суи бахшдорихо равон,

Бахри сабти номи худ аз марду аз зан дастахо.
Кудакон чобукдавон суи тренхои21 фронт,
Хадьяи сарбозро зери баралшон бастахо-
Пирхо дар кори таблиготу хар су кошта
Бо умеди оби тегу хуни душман хастахо,
То чу пирузй дарахти чанг бор орад баре.

Тифлакон дар барфу бурони дили шаб чизаке

Аз силохи душманон дар бурдаву меоваранд.
Иктишофихо22 иихон бо чомахои барфгун
Д ар шикофи куххо иски23 ба по сур24 мехуранд.
Шерзан — Зоя каровулхои душман куфта,
Чангчуёни чирик25 он су шабехун мебаранд.
Боз Зоя, дар миён рурранда чун шери наре.

Захрханди субхидам буду абусн абру мех,

Барф, захм аз чуби дорй хасму Зоя сарфароз
Охирин фарьёди райрат аз гулуи мункабаз26.
Сахт дилхоро такой доду уфукро эхтизоз,
Модари механ тачаллй карда бар хиргохи абр,
Шерзоди хешро мехонд бо огуши бо^,
Бар замин хам модаре медиду чашмони таре.
Миллате дар хуфья чун раркоби дарьё мункалиб,
Муштхо хурда гирех, рапх,о кашида,.хун ба чуш.
Абрувон печидаву чашмон чу ахтар баркзан,
Синахо оташфишон, лекин фуру дуздад хуруш,

19 Инхнроф — баргаштан, качравй.

*° Тавлнд — истеадол.
*' Трен — поезд.
22 Иктишофй — разведчик.
м Иски — лыжа.
24 Сурхурдан — лагжидан.
25 Чирнк — партизан.
26 Мункабаз кардан — хафа кардан.
 То зану кудак ба душ аз туп то белу табар
Бахри фармони хучум аз бому дар хобоида гуш,
Муйхо бар тан чу ели шери шарза ннипаре.

Он падар рурришкунон бо панч тан ф арзанди хеш:

«К-эй ба дасти оханин сарпанча, панч ангушти ман,
М уттахид хохем буд аз хам чудоинопазир,
То ки пулодин фитад, бар ф арки душ ман мушти м ан».
Н аъ р а зад хар як дави да хун ба сурат, к-эй п ад ар,
«Он на ман бош ам, кн рузи чднг бинй пушти м ай.
Он манам, к-андар миёни хоку хун бинй саре»эт.

Он писар мегуфт паймони падар дорам, ки туфг.

«Ман туро сарбози чонбози ватан парвардаам».
Модаре мегуфт бо духтар: «Ман аз ин обу хок,
Хурдаам бар, то туро ширин ба бор овардаам*.
Бонуе бо шуи худ мегуфт: «Дар хизби ватан
Чун туро cap дида будам, бо ту шав\ар кардаам».
Бе ватан харгиз мабодо на зане, на шав\аре\

Тирашаб, сели шабехуни сипохе кдхрамон

Гирди шахре халкаи занчири худро мекашид.
Пушт дар хам дода бо Волго ду теБИ муттахид,
Хамчу микрозе рахи озоди душманро бурид,
Иртиботи халкаи душман гусаст аз силсила,
Аждахо ногах, ба гардан оташи печида дид,
Ажда^ои шахри охан шуд сари беиаикаре-

Субадам з-он суи Волго туп\ои калъакуб,

Ногаадн кубид рагбори балое чун тагарг.
Интикоми хандахри Ахриманро дам 6а дам
Лулахои туп мезад ках-ка\и чаллоди марг.
Марг механдиду мепошид сангархо зи хам,
Он чу нон, к-аз чунбиши барки ямонн шоху барг,
Сангари руин, ки хар як дар кушу дан Ханбар»

дар ин хангом аз хар чонибе тапёрахо,

Мешикофанд абрхоро чун укоби тезчанг.
Ер ии тайёрахоеро, ки инак даргнрнфт,

27 Ин байт аз Саъдии Шерозист.

180
 Бо шикоридои душман-шон ба сад даигома чанг.
Баста бар душман мусалсалдову28 мемонад ба-дон,
К-об дар дарьё занад фаввора аз коми наханг,
Сарнагуи тайёрадо чун киштии бе лангаре.

Тира руи шадру оташбордо оташфишон,

Бо гиреви садмгин тайёрадо боранд бомб.
Шадри одан сурати туфони Нуде оташин,
Курадои киргун фавворазан бо гумб-гумб.
Инфичору индидоми доимй чун зилзиласт,
Мунъакис дар куддо дангомаи гумбу гурумб,
Дар уфук моми ватан пайдо ба холи музтаре.
Хамла шуд огозу сели оташин чушиду рехт,
Од! Гуй садде аз туфанда дарьёе шихаст,
Чашмдо хунину дандондо фишурда, киначу,
Найзадо дар каф, дадан каф карда чун пилони мает,
Тупу танку бомби душман бо хама девонагй
Сели дарьёе чунон чушанда натвонист бает.
Хашми як миллат, чи фильми муддиши задрадаре-
Шерзандое чу Зоя бомб баста бар камар
Х удба зери чархи тупу танк меандохтанд,
То зи коми шер бирбоянд точи ифтихор,
Пешбози марги мувдишро29 ба cap метохтанд,
Бо сари зулфе, ки дар пои ватан мерехтанд,
Ошанин тадбири душманро табак месохтанд,
Эй фаре, бар инчунин имони пулодин фаре!
Сели лашкар чун ду туфони мухолиф аз ду су,
Сахт дарпечида бо дам чанги хунин, тан ба тан,
Чок-чоку барки сарнайзасту гарду хоку хун
Шерзан, шамшерзан, шамшери зан лашкаршикан.
Сахмгин туфони гулзори башар буду дар у
Бас нидолон решакан, бас лоладо хунинкафан,
Хоку хун густурда хунолудагонро бистаре.
Кушту куштору кашокаш ку ба куву дар ба дар,
Бар сари дар мушти хоке дай дифову, дай дучум,
Лек душман ру ба кодиш чун сиёдн^ои шаб,

*® Мусалсал — пулемёт.
*® Мавхиш — вахшатнок.

181
 Харчи хамдастони механ, дар фузунй чун нучум,
Бар фарози гурхо чун дузахих,о рузи лашр
Хоку оташ буду душман буду шеванхои шум,
Вах зи чунин умматеву аф ба чунон рахбаре!
V
Дар хавои мункалнб ханхову гаврои рариб,
Субхи сахрои киёмат буду хавли растхез.
Лашкаре аз барки теру ха мл а уммоли азоб,
Лашкаре чун сели арвохи палидон дар гурез.
Наърахо, фарьёдхо кам-кам фурукаш мекунад,
Ихтинокомез30 шуд як лахза f 3 b f o h ситез,
Нолахо монду сукуту бухти хайратоваре.

Танги магриб дар ситоди31 хеш рун накша хам,

Хамчу кухе сахмгин Моршол Жуков тунду абус.
Дар панохи байраки таслим меомад чилав33
Бо асирони дигар женроли Жарман Поулус.
Аз яке милльюн сипах ниме табах, ниме асир,
Чумла саргулхои Жарман, пахлавонопн Прус
Чангро буд ин нахустин рухбахшо манзаре.

Аждахо хунину молин боз гашта ру ба гор.

Лек бо дуду дами каттол дар чангу гурез.
Кадрамононаш зи пай тозон, савори абру бод
Дам ба дам боранд бо барку шарораш теги тез
Чодахо,1берохахо кушторгохи интицом,
Хар кадам аъзои аждар китъа-китъа рез-рез
Чанг берун шуд зи марзи кишвари пахноваре.

Шахсаворон селосо дар паи душман равон,

Рурриши фармондехон хар дам фузун, хар лахза беш.
Танке аз кор уфтода, тупхову хамчунон
Пеш метозад, ки бошад истодан куфркеш,
Чун палангн захмй он як дар биронкор рарки хун.
Дам ба дам гурришкунон, худ медихад фармон:
«Пеш».
Кист донй? Харду поро туп бурда афсаре.

* Ихтинок — гулугир кардан, хафа кардан

** Ситод — штаб.
м Чилав — пеш, ру ба ру.
 Аждахон нимачоне дар такаллои фирор,
Лек моландаш ба гурзи оташин дар хоку хун.
Хар сару марзе, к-аз у кубида мегардад ба гурз,
Обу хоки кишваре меафтад аз комаш бурун.
Кам-кам озодй Урупоро ба тан чон медихад,
Чунбучуши зиндагй хардам фузун, хзр дам фузун.
В-аз хумои эминй гах-гах садои шахпаре.

Лошаи аждар фитода, гори дархам куфта,

Кахрамонон гурз дар каф бар сари вай тохта,
Ж арман аз он мастии манхус33 меояд ба хуш,
Хирмани худ сухта, кори чахоне сохта,
Тоза мефахмад, ки Ахриман чи мувхиш оташе,
Бо гурури Хитлерй дар чони вай андохта.
Чорае ку з-он ки дорад хар гунохе кайфаре?
Як шаби туфонии торик мешуд торумор
Д ар набарди охирин бо ханчари субхе сапед.
Ахриман бо сарнавишти шуми худ дар гирудор
Бо сиёхй дар уфук он дури махву иопадид
Зад шафак, бо инъикоси сурх майдон.\ои чанг
Кам-кам аз дарьёи хуни кахрамонон cap кашид
Хандару, хуршеди пирузй, чй раъно дил баре!..
ХАЗЬЁНИ д и л
Дорам cape аз гузашти айём
Туфониву молихулиёй34.
Тумори хаёлу хотиротам,
Луланда ба кори худнамой.
Чун партави фильмхои дархам.
Д ар пардаи тори сина мой35.
Бигшуд дилам забони хазьёи.
Муррони хаёли вахшии ман,
Танхо, ки шудам бурун бирезанд-
Д ар богчаи шукуфтаи шеър,
Бо шавку шаафзв ба частухезанд.
33 Манхус — шум, бад.
14 Молихулиё— нохушии ahmof, парешонхаёлй.
35 Синамо (англ.) — кино.
** Шааф — ишку шефтагй.
 То мешунаванд савте аз лур,
Баргашта, чу бод мегурезанд.
Дар хилвати хучраи днмогам.
Ин хамрахи ношиносн ман кист?
К-у шефта дорадам нихонй.
Гушам ба навои ишк бинвохт,
Чашмам ба чамоли човидонн.
Махтобшабе, ки Fappa буданд,
Дарьёву уфук ба бекаронй.
Пешонии бози худ нишон дод.
Ман бо навасони гохвора
Печида ба лобалои кундок37.
В-аз панчара чашми нимабозам,
Мачзубй тачаллиёти офок,
Гахвора маро ба боли лолой.
Бар сина фишурда гарму мушток,
Мебурд ба сайри боги мину...
Мо халка зада ба даври курсй,
Шаб зери лихофи абр мехуфт,
Хонумнана модари бузургам
Афсонаву саргузашт мегуфт,
Мекард чарори кур курй,
Ман рарки хаёлу бо пари чуфт,
Шеърам ба нихон на во на мезад.
Он беди канори чоддаи дех,
Оё кй пас аз манаш гузар кард?
Хар барге аз он забони дил буд,
Бо ман чй фасонахо, ки cap кард.
У монду чавонй ошик аз дех,
Шаб хамрахи корвон сафар кард.
Аз ёру диёр кахр карда.
Он чашмаву сангу доманн кух,
То киссаи мо шунида буданд.
Бо он хама унсу ошной,
Аз сухбати ман рамида буданд.
Кас бо дили ман сухан намегуфт,
Гуй, ки маро надида буданд.
Эй вой, чй бевафост дуиьё!
Он чо гули вахшие ба сахро,
Дидам ба наснм ком ронад-

а Кундок. — лулак.
184
Х,ай чодари баргаш аз сару душ,
Меафтаду боз мекашонад.
Бо шеъри нипди худ ба гушаш,
Тавре ки насим хам надонад.
Гуфтам: Гули ман маро гни худ ронд.
Чун дуди муаллак аз ду су бед,
Оинаи об медурахшид.
Мох аз фалаки кабуд ногох,
Симоб ба сабздашт пошид.
Галтид дар об завраки мох,
Он сон, ки дар обгина хуршед.
Афсус, ки корвон наисгод.
Соро, гулу мохи кухпоя,
Дар хонаи зин арус мерафт.
Селаш бирабуду аждахое,
Тунду хашану абус мерафт.
Гулдаста ба обу шевани халк,
Бар гунбади обнус мерафт.
Соро, ту шудй аруси дарьё.
Туфони сиёхии шарарзо,
Силй ба узори шарк мезад,
Гирдоби дахан даридаву раъд,
Фарьёд зи бими гарк мезад.
Чун шуълаи чашми Ахриман гох,
Миррих зи дур барк мезад.
Л арзон дару даш ту куху чангал.
Чун чашми ту, эй рнзолн вах;шй,
Рузе, ки зи одами рамидам’.
Буи ту м агар бад-у гузаш тй,
К -аз лолаи вадш ие ш унидам.
Бо ш уълаи ш авк дар гирифта,
Ш аб х,амрахи бодхо давидам-
То буи гулам гирифт доман.
П арвона шудам ба савсанистон,
Худро ба дами сабо супурдам.
Равгои чаман, бахори рангин,
Д ар атру тарона рута хурдам,
Хар гул, ки афифу шармгин буд,
Бусидаму дар барал фишурдам.
Д ар домани лола рафтам аз хуш.
Марвориди чуй шадда месохт
В-аз пулаки нукра чашма чушид.
185
 В он жола, ки чун нигинн алмое.
Дар хуккаи лола медурахшид.
Бар савсани лочувард ногох.
Зад шуъла ба инъикоси хуршед.
Дашт оинахона шуд нигорин.
Бо нагмаи соз пар гирифтам,
Масхури чамоли он ситора.
Овехта кавкабе дурахшон
Бо раксу чилои гушвора,
Конуни суруш буду илхом
Афшонда фаришта чун шарора,
У олихаи чамоли Зухраст.
Хуфта малака ба касри ёкут,
Давру бари каср гулъузороч.
Анвори зулоли шеъру нагма,
Фавворазанон зи чашмасорон.
Боранда фариштагони илхом,
Бо манзараи ситораборон.
"То хадья баранд ошикоиро.
Ногох фарози гурфа хандон
Хофиз, ки ба Зухра нард мебохт.
Зону зада будам ашкрезон,
К-аз тарфи дарича гардан афрохт,
Лабхандзанон кулохи риндй
Аз cap бигирифту бар ман андохт.
Бишкуфт бихишти Хоча дар ман.
Бишкуфт шукуфа, барф бишкофт.
Руррид масилу38 эл кучид.
Бар синаи дарраи Карокул
Чупон гала чун ситора по чид
Занги шутурону нолаи най
Дар гарданахои кух печид.
Дорам сареву хазор савдо.
Душизаи мохпораи дех,
Чун лолаи сурх парниёипуш.
В-он русарии паранди зарбафт,
Савготии Бодкуба то душ.
Бо чашму нигохи охувоиа
Истодаву баррааш дар огуш.

Мае ил — чон с еломад, рохи сел.

 Гуй, ки дар интизори галласт.
Парвоиа чу барги гул нигорин,
Аз бусаи гул чй шахдком аст.

Чун шишаву май хато кунад чашм,

Парвона кадому гул кадом аст.
Чандин насазад ситам ба маъшук,
Як бусаву кори гул тамом аст,
То шамъ кай интиком гирад.
Д ар хилвати он кабуд сохил,
К-он чо хама нузхат асту руъё,
Вакте ба сапедаи махолуд,
Боранд фариштагони боло.
В-аз хаймаи мавчхои нилй
Бархоста духтарони дарьё.
То хандаи мехр пой кубанд.
Хуршед чу гесувон фуру хашт.
Чун зулфи суман ба хам бирезанд.
Як даста'зи пардахои Заррин,
Бар кунгураи сипехр хезанд.
Як силсила дар паранди амвоч,
Чун тобиши нур мегурезанд.
Мах хезаду ку шитобад он су...
Чун чанги хамида пири чанге,
То нимаи шаб намоз карда.
Бишкофт шабу ба пулки сангин,
Омад дари дайр боз кар^а,
Бар санги мазори духт39 рохиб
Чанге ба тарона соз карда.
Чун абри бахор ашк мерехт.
Ларзид салйбхову нуре,
Шуд бар сари дайр чун кафан чок.
Арвохи латифи осмонй,
Охиста фуру шуданд бар хок
Гирд омада бар таронаи чанг,
Бо пайкаре аз асири афлок.
Мусикиву эхтнзози арвох.

* Духт — духтар.
187
 Бишкуфт фариштаи на лома г.
Чун нур танида дар маху дул,
Бар сина равон духтари дайр,
Курбонии ишкй рухи мардуд.
Бо ашки фаришта шуста мешуд,
Маъсуми латифи шубхаолуд.
Аз лаккаи бусагохи масмум.
Ман хуфта ба рун бому па идо
Толори харамсарои шохй.
Бар токи дами дарича ларзон
Шамъе ба насими суб.\го.\й.
Ралтида ба тахти хоби турй
Мохй чу ба тури талламохй.
Беде ба дарича турраафшон...
Афсонаи умрам оварад хоб,
Умре, ки набуд хоб дидам.
Дар сели гузашти рузгорон,
Амвоч ба печу тоб дидам.
Аз ишку чавониям чй пурсй?
Ман дастагуле бар об дидам.
Дил бадрака бо нигохи хасрат.
Шаб буду нахиби боду туфон
Мекуфт дари уток бо мушт.
Рагбор ба шишахои алвон
Хуш зарб гирифта бо сарангушт.
Тасвири чарори пуштн шиша,
Хай шуъла кашида бод мекушт.
Хам шавк ба дил марову хам бим.
Бечора зани сиёхтолеъ
Як шаб зада рохи иффаташ рул.
Пистон ба дахони ширхора.
Он кунчи хароба монда маслул40.
Бо ранги парида шаб ба махтоб
Чун сози хазан ба нола машгул,
Мегуфт ба ширхора лолой.
Эй сухта аз гунохи модар,
Дар оташи чурму чаври бобо.
Лулу мама бурдаву багал сард.
Берахм, надода насья коко.
Чун субх шавад худо карим аст,

* Маслул — касе, ки гирифторн касалв сил бошад.

181
 Боз имшаба хам чу бахти момо.
Лолой, гули фусурда, лолой...
Ш аб буду ба Шашгулони Табрез,
И кбол, ба чах-чахя муночот,
Бо замзам аи хазордастон
Печида садо ба куч а борот
Тахрири садо, фариштагонй
П арвоз гирифта то самовот.
Рухи хам а арш сайр мекард.
Он абри тунук ба ёди дарьё,
Б ар домани сабза аш к мерехт.
Аз лолаи гуш шохаи гул
О везаи ж ола чун дур овехт.
Л абхан ди гули афифи хомуш,
Б улбул ба разалсарой ангехт.
М ан бе ту дилам гириф та чун абр.
О би яху барф аз бари кух
М егаш т ба рудхона партоб.
Гуй, ки як е сам ан ди и блик,
Ш у яд дум и чун п ар а н д д ар об
В -он оби зул оли рудхон а,
Чун да стаи гесувони пуртоб.
Афшонда ба боди навбахорй.
Рузе, ки ду солу нима гаштам,
Бас хотира доштам сириштй.
Дамсозии товусони рангин,
Бо нузхати оламе бихиштр.
Ногах ба худ омадам, ки буцам,
Пири азаливу саргузаштй.
Худро ба сазо намешиносам.
Боз он шаби рустост, к-аз кух
Бархост риреви шахсаванхо.
Бар руи гавазнхои бирьён,
Афрухта буттахо гаванхо.
Охиста миёни мардумй дех,
Бо биму умед анчуманхо
Ман кудаку дар паи тамошо.
Бар мешудам аз гадуки41 Шиблй,
Чун ох, ки бар шавад зи сина.

41 Гадук — арба.
 В-аз бими балои сангборон,
Бар сина фишурда обгина-
Бо он хама обгинаи дил,
Пардохта аз рубори кина.
З-он онна шарм будат, эй мох.
Пайдост, ки буда корвонгох.
Мегуфт дурашкачй42, ки он чо,
Оянд харомиён шабонгох.
Афсонаи сахмгини худро,
Сар карда хароба бо ман он гох.
Шаб дидаму барки чашми дуздон.
Пушида ба барфхои доим,
Туфандаву сахмгин Дамованд.
Симурр ба К,офи у гаравгон, -
Заххок ба гори у гаравбанд.
Чун махди фириштагон махолуд, ', ь
Чун калъаи човидон зафарманд!
Чуз абр нагуфта бо касе роз.
Аз ёру диёр мегузаштам,
Як кофила баста бори андух,
Бо кофила мешудам сарозер,
Аз доманахои К,офлонкух.
Чун ман дили кух хам гирифта,
Субх асту махи рализу анбух.
Як ашки дурушт, кавкаби субх.
Бешасту канори бирка43 он бед,
Бо силсилаи паранди гесу.
Чун духтараке барахна, к-аз шарм,
Пушида ба гесувон бару ру.
Дар об фиканда акс гуй,
Дар оина шона мезанад му
В-аз пушти дарахт cap кашад мох.
Дарьёву дили шаб асту офок,
Бо зилзилаи мухиб ларзон.
Раврои киёмат аст гуй,
Арвохи чаханаме гурезон.
Куху дара сели мору афъист,

Дурашка — коляскае, ки бо асп кашида мешавад.

Бирка — лавзи об.
Бо барку шарар хазону ларзон.
Офок бирезаду бипошад
Шаб буду манаш мурокиб аз бом,
Шармандаи дуздиву гадой.
Чуз сояи ман, ки буд вахшй.
Он чо хама унсу ошной.
Худ кард чарори хона равшан
В-аз панчара тофт рушной.
Нур аз паси ашк ларзишс дошт.
3-он суи Карочаман диёрест,
Нузхатгахи шохидони офок,
Он домани кухи Шангулобод
В-он чулгаи сабзи Кайшкуршок.
Ед он шаби Хушкинобу махтоб
В-он сухбати мизбони Кипчок.
Он ёру диёри ошной.
Шаб буду савора мегузаштем,
Хамрохи сукути дарраи жарф.
Печида садои пои аспон
Дар куху шикастани яху барф.
Бод аз паю сояхо гурезон.
Охиста дарахтхо задй харф.
Бархост садои зузаи гург.
Он субх, ки мохтоб хам буд,
Ман хуш ба качова хуфта будам.
Ногох зи рурриши Каросу,
Чашме ба сапедадам кушудам,
То боз дарои корвоне.
Сар кард фасонаву гунудам.
Он руз сафар чй лаззате дошт.
«Эй сохиби хона, мехмонам»,
Ин гуфту навохт мушт бар дар.
Дар во шуду ношинос омад,
Андуда ба барф пой то cap.
Даррафта зи барфу боду бурон,
Печида ба бошлик сару бар.
Гурге зада буду дашна хунин.
Пошид зи хам чароги хуршед,
Бар оинаи уфук фуру рехт.
Дар пунбаи абрхо зад оташ,
Бас шуълаву дуд дар хам омехт.
В-он шаъшаа мунъакнс бар истахр,
 Лагзон шуду накшхо барангехт.
Чун сурати орзу диловез.
Шаб тираву тозиёнаи барк,,
Печида ба абрхои анбух,.
Рагбор гирифту, сел руррид.
Борони балову сели андух.
Ларзон дарудаш ту сахра ралтон,
Бо гумбу гурумб аз бари кух.
Чангал ба лах,иби барк, сузон.
Он субх;, ки буд кухсорон,
Аз барф ба сони синаи ку.
Бо искии расми рустой,
Сур хурдани руи дастапору44.
Саргарм шудему пар кушудем,
Бар домани кух чун парасту..
Хуршед хам аз нишот ханднд.
К,авсу кузахе45 чу парри товус,
Аз гавхари табъи тар таровид.
Золи фалак аз калофи рангин,
Бас тор таниду турра тобид.
Як силсила аз паранди дарьё,
Як даста зи гесувони хуршед.
То бофт ба осмон камарбанд. J
Субхе, щ замин зи барфи душин,
Дебои сапед дошт дар бар-
Хуршед ба нушханду моро,
Савдои ши кор и кабк дар cap. а
Мурги дили ман, ки бачча будам,
МезаД ба хавои кабк пар-пар.
Рафтем ба тарфи домани кух. ,
Охиста фуру шуд ем он ^шаб,
Аз он тали хокн рези хирман.
Дар он суи рудхона ногох
Ду шуълаи тунду тез равшан. \
«Гург аст охой», рафики ман гуфт,
Баргашта гурехтем, лекин
Бо рашъаву рангу руи мохтоб.
Аз дидаи дил нигар, ки бинй,

44 Дастапору—■чубх,ое, ки барои харакат дар руи барф ба даст ме-

гиранд.
45 К,авсу кузах, — рангинкамон, камоии Рустам.

192
 Хар зарра замину осмонест.
Аз рахнаи танги хирс, к-он ч,о,
Як зарра намояд, ар чдхонгст.
Чон тира аз у ш авад чах,он танг,
Ин хирс ачаб балои чон аст,
Ш ахсияти м ард мефишорад.
Ед он шаби ид, к-он пари дид,
Овехта июли ман зи равзан .
Чун ман хам а шоду рулрулй ш авк
Б ар хар дару бому кую б арзан .
Як чуча, ду тухми мури рангин,
Бастанд ба шоли гардани ман.
ё д он шаби ид, ёд аз он ш аб.
Р узе, ки замин чудо шуд аз мехр,
Дилгармии бозгаш ти худро.
Дар оинаи уфук намедид,
Торикии сарнавишти худро.
Он шаб, ки бе гуши мох мегуфт/
'Афеонаи саргузашти худро,
Гардун ба ха зор дида бигрист.
Кухаш варами димору думал46,
Абраш зи дили гирифта охест.
Махтобшаб инъикоси дарьё,
Аз чашки пурашки у нигох.ест
В-ин зилзилаи чигар шикофаш
Ларзест, ки бар табаш гувокест
Аз оташи таб чигаргудорШт
Оташкадаро сафои Зартушт,
Чун лаъли музоб47 отащи тал.
Гуй, ки шикаста обгина,
Бо тобиши худ ба сурхмахмал.
Африштаваше сапедчома,
Дар сояву равшанй мучаллал.
Бо чанги ибо дат аст ра&сон
Бешасту маху ситора дар об,
Чун бод хамевазад гурезон.
Гуй ба харамсарои шохй.
Урьён малакаст бо канизон.

46 Думал —-захм, пучак.

47 Музоб — гудохта.

11 Я
 Чун хоч,асаро нихебаш ояд,
Шаллокзанону баргрезон.
Ларзону рамида мегурезанд.
Хомушу хазии хароба гуй,
Афсонаи худ ба ёд дорад.
Чун пири пас аз кабила монда,
Умре ба шикйнча мегузорад.
Бас хотирахо, ки бо харобй,
Харсола ба хок месупорад.
Афсонаи уст дар даханхо.
Як кари акиб задам хароба,
То сурати аввали шуд, инак,
К,аср асту шукуху мехмонй,
Бо хубба ба сарсаро Атобак.
Аъёну ричол гуш то гуш,
Бар мавдами мавкаби муборак.
Коляскаи шох шуд намоёк.
Дар кулбаи парти рустой,
Мискин зани пир пора медухт.
Чахмок заду уч,ок48 гиронд
Вгаз шуълаи он чарога'ш афрухт.
Дар во шуду духтаре даромад,
К-аз рашки рухаш чарог хам сухт.
Аз модари пир оташе хост-
Аз айнаки пирзан нигохе
Кардам ба гузаштаи хазинаш.
Дар бори шубоб духтари мает,
Меомаду ноз бар заминаш.
Хай кохи умеду орзу рехт,
Хай турра ба чехра дод чинаш,
То хам шуду муй гашт кофур.
Кух аз бари осмони нилй.
Чун киштии гаркгашта дар Нил.
В-он абри ситезачу нахангест,
Тозон ба шикори худ ба таъчил.
Дар зулмати шаб нухуфту дарьё,
Балъидаи хеш бурд тахлил.
Чун чашми нахангхо кавокиб.
Хар гах, ки ба хилвате гурезам,

48 Учок, (учок) — оташдон.

134
 Аз хавли рамеву норавой.
Дар ной дили шикаста чун ох*
Даргираму cap кунам навое.
Чун най ба равони дардмандон,
Мебахшам аз он наво давое.
Ин аст вагарна мурда будем.
Дар чодаи Кахкашон ситора,
Мед од дафила49 фавч дар фазч.
Чун риштаи дуду турий абр,
Бигрифт хаёли ман рах,и авч.
Чун мавчи хаёли хеш дидам,
Ман низ гирифта домани мавч.
Рафтем ба хам ба кишвари мох. '
Урьён париёни осмонй,
Дар об ба гебувони афшон.
Дар хавзи булури лочувардй,
Галтида чу гавхари дурахшон.
В-аз дур ба духтарони дарьё,
Лабхандзанон, ситорапошон.
Бо чилваи товусй гузаштем-
Дар'сохили он сапеддарьё,
Чун соя ба равшанй нишастем.
В-аз нили губори шаб бару ру
Дар чашмаи мохтоб шустем.
Дар чохи шаб афтодагбнро,
Дар чуй сапеди мох чустем.
Бо ракси сапедакон гураштем-.
Дар рох дурашкачй нишонам
Як нукта ба гушаи уфук дод.
Гуфт: ар падари ту созам онро,
Хохй чй ба ман ба мушталук50 дод?1
Ман оби набот додам уро,
У низ пуке ба ман чупук51 дод.
В-он нукта нухуфт дар паси кух....

Дафила — парад.
Мушталук, — муждагонй.
Чупук — чилим.
 Наккоши азиз!
Дар дурнамои уфуке руъёй
Бо турии абрхои махтобандуд
Бар куллаи кофи узлату hcthfho
Мебинамат аз дуру садо медихамат.
Ман дар шаби як гори харосангезам
Дар сояву равшани шукуху андух
Симон ту хам оташи сардрст чу ман,
К-аз кофилаи гузаштагон чо монда.
Эй вориси карнхо нубури хунарй,
Як субхи сафое, ки на руз асту на шаб,
На мёдр Дар у ба худфурушиву на мох,
На харфи сапед мезанад кас на сиёх.
Гар бо дили худ даме ба начво52 будй,
Вичдон ба навозите барангез аз хоб,
Вичдон! Ки дар ин нашъа ба хобаш карданд.
Наккоши азиз,
Баргир каламмуи дакике, к-уро
Аз муи хаёли шоирон сохтаанд,
Аммо на! Хаёли шоирон хам шеър аст.
Дар чантаи53 хотироту вичдон кун даст,
Ковиш куну хар чи бештар ковиш кун
Он чо хамаи лавозими кори ту хает.
Он чо ба каламмуи зарифе бираей,
К-аз сояи мижгони зане сохтааст
В-аз ашки ба хам фишурдаву яхзада аст.
Мижгони зане чавону шавхармурда,
Дуздони афоф54 шавхареро куштанд
То домани иффате ба наиг олоянд
Чашмони афифе ба хама умр гирист
Мехост чарори рохи тифлон бошад
Афсус, ки аз гйрья сахобаш карданд.
Наккоши азиз!
Аз сафхаи синахои сохибдардон,

Начво розгуй.
Чанта — зарф
Афаф — пок домани.
 Ope, х;ама дар чантаи вичдонат хает
Д ар албуми ёдгорхо даст бубар
Харчанд хама мучолаву55 лула* шудаст
Барбанду яке дафтари наккошй кун.
Хар сафхаи он сахнаё аз фочиахост
Аз сафхаи сина монда танхо як пуст
Ч адвалзада накши дандахошон, оре,
То буда ба рун устухон часпида.
Як сафха барон,худ саво кун хоно,
Як сафхаи синае, ки аз чину чурук
Вар чехраи худ навишта бошад, к-ин чо
Вакт'е чигаре буду кабобаш карданд,

Наккошй азиз!
Акнун ба сурори рангхомон биравем
Аз дудаи охи бегунохй махкум,
К-аз гушаи зиндон ба уфук менигарад
Як ранги мидоди сояравшан кофи,ст
Аз хуни чавонй, ки ба зураш аз рох
Д ар бурДа ба-дон бахона хам куштандаш
Ш ангар ф кунем.
В-аз он чй ки аз чехраи он тифли ятим
Парвоз гирифту дигараш боз нагашт
Шангарфи дигар бозтару равшантар
Аз захри чигархои кабоби масмум-
Курбонии накшахои шайтонии шум
Бозичаи идехои56 пучу мавхум
Зангор кунем.

В-аз ранги бахоре, ки чавонон онро

Аз пушти дару шишаи зиндон диданд,
Зангори дигар, ки боз камрангтар аст
В-он гох ба чуз ранги риёву тазвир
Е хар чи аз ин гуна, ки гар пайдо шуд
Дар чантаи вичдони хунар бегонаст.
Хар ранги фазилату ифофу такво
Е ранги мухаббату садокат, к-аз худ

Мучола — дастзада.
Идех.о — идеяз^о.
 Ё аз дигарон ба даст омад, баргир.
Дар ашки чавомеи асири башарй
Инхо хамаро бирезу дар хам омез
В-он гох;, ду-се катра ашк хам боз аз худ,
К-аз чону дйлу чигар таровида бурун.
Д ар вай рез.
Ин ранги ту ранге, ки худо мехарадаш,
Ранге, ки ба ахди мо наёмад ба хисоб,
Ранге, ки надонам чй хисобаш карданд.
Наккоши азиз!
Ин рангу мидоду каламу когази ту
Вакте ки сари холиву вичдон бедор,
Хохам, ки яке накши бадеъе бикашй
Май як сужа57 медихам, дигар худ доий,
Дастур намедихам чй чурй58 бикашй.
Наккош туй.
Аз завку карехаи худ илхом бигир,
Аммо сужа: Накши як нубуги ноком
Тасдик бйкун, ки то бихохй бикр аст
Як мох! Ки аз хилоли худ то ба махок,
Як чашм задан рахой аз абр надошт.
Як накш! Ки дар синаи наккошаш мурд
Як роз! Ки нохонда ба гураш карданд.
Як лолаи вахшй! Ки ба чашми шахло
Як чехра зи худ дар обу оина надид.
Як духтари кулй!59 Ки пару пое лухт
Як умр ба офтоби сахро чангид,
Чун лола яке танури афрухта буд,
Як чашма! Ки дар манганаи сахраи кух
Як умр ба ихтинок дар худ печид.
Як рохи нафас рахондан аз сахра надошт
У ташнаи чилваву чахон ташнаи у
Афсус, ки фирузаи чашми махмур
Як лахза ба ин паранди обй накушуд,
Як нола! Ки хеч кас ба додаш нарасид.
Як нодира меъмор! Ки хар тархе рехт
То рафт бино кунад, харобаш карданд.

ет Сужа — сужет.
Чй чурй — чй тавр.
69 Кулй — лулй.
198
 Наккоши азиз!
Ин накши ту аксе аз чахони балост
Илхому хулули вакт лозим дорад.
Чун сими хунар бо абадият шуд васл
Дар нону дили ту соя меандозад,
То лавх,и хаёл чехра орояд аз у
В-он гох ба руи парда ояд тасвир.
Чон кандан як фазилати зиндонист
Дарзери фишори ю р и зиндонбонхо.
Су суй яке машъалаи имонист
Аз боду дами самуми беимонхо,
Симои садокате, ки чуз ростй нагуфт.
В-аз халк ба чуз дуругу ботил нашунуфт
Шахсияти як мухаббати рухонист
Бо душмани худ хамеша дар сулху сафо,
Аммо ба режими душманй чангида
Афтода дар остонаи пирузй
Пошидани як ситораи нуронист
Бар cap дари дарвозаи симоби сахар
В-овозаи эъломи тулуи хуршед
Оре, хуршед,
К-он лонаи аждахо ба хам хохад рехт
В-ин занги палйдй аз чахон хохад шуст
Хуршед, ки бо шафак хизобаш карданд.

Наккоши азиз,
|—< Ин тоблуи60 ту вакти зиёде набарад
Таррохиву як рамузи рангомезест^
Як накшу дар у тачассуми холахост
Бинанда гумони харакат дорад аз у
Шояд хам
Мухточ ба тагьири макон хохад буД
Ё нур чахони худ иваз хохад кард-..
Симои мухаббате итоболудаст
Хам шафкати модар асту хам хашми падар
Хуни чигарест хамрахи ашки видов
Як нафрати омехта бо дилсузй

Тоблу — раем, тасвир.

 Нафрин! Ки чилутар биравй боз дуост
Симои Масех аст ба зиндону салиб.
Як Рустами рам! Ба сарнавишти Сухроб
Сукроти хаким шавкаронаш61 дар даст
Киштии иачотест, ки раркаш кардаид.
Як Нухи набиву иртидоди уммат
В-аз даври риреви хавлноки туфон,
Хангомаи чангхову он бозихо,
Як сахнаи он чаханнами нозихо,
Инхо хама бо калам нишон хохй дод,
Аммо на дигар зиёд хам кеш надихем
Якчанд хати шикаста дар пешонй,
Як кудрати марлуб дар аъмоки нягох,
Як сояи морпечи кобуси замон.
Як холи фушурдагй дар аъсобу хамин
Хо! Нуктаи дигаре, ки ёдат наравад
Як накши сутурдае хам аз руъёхо
Накше, ки кашиданду бар обаш карданд
Наккошй азиз!
Ин тоблу агар хуб даромад аз кор,
Дар музеи рузгорхо хохад рафт,
Дар олбуми ёдгорхо хохйд монд
Таърихи тахаввули хуиар хохад буд.
Имруз дар ин кавири62 куру торик

Ин кадр, ки кинае наянгехт бас аст

Диданду надиданд барои ту якест
Накшест, ки худ чоизаи наКкош аст.
Ташвику чавоиз аз касе чашм мадор
Бигзор к<нубил»63 ба нури чашмон бидиханд,
Ангор на ангор, ки мо хам хастем
Ин накш аз он падид омад, к-аз мо
Хар чо сари обесту саробаш карданд.
Наккошй азиз,
Аз хофизи идеоли мо хам шеъре
Бояд, ки ба пои накши худ бинвисй.

Шавкарон — гиёхи захрнок.

Кавир — шуразор.
Нубил — максад чоизаи нобелист.
 Аммо на аз инхо, ки ба девонаш хает
Он шеър бурун аз хамаи девонхост,
Шеърест, ки дар фикр нагунчида хануз.
Шеър ест, ки идеоли мо шоирхост
Шояд, ки зи мо нухуфта бошад Хофиз
В-онро ба бихишт гуфта бошад Хофиз.
Он чо калимоти шеър, кеш меоянд
Зеру забару нукта ба хам карз диханд
Хар нуктаи он занги замонест ба гуш.
У бо дили хар касе сухан мегуяд,
Бо сози дилу зарби замон мераксад...
Ман дастрасе ба як чунин шеърам нест
Онро ба риёзат аз худи Хоча бигир
Боре
Ин шеър ба сехри худ чунин хохад гуфт:

Ин накши гамангез зи бемори гамест,

Бемори хумору хураи зачрн замон
Бемори ситамкаше, ки дар дармонаш
Мусикиву шеъру хатту наккошй хам
Баъд аз ду хазор нусхапечихошон
Дармондаву окибат чавобаш карданд.

ПАЕМ БА ЭЙНШТЕЙН

Эйнштейн64, як саломи ношинос, албатта мебахшй,

Давон дар сояравшанхои як махтоби хулёй.
Насими шарк меояд шиканчи туррахо афшен,
Фишурда зери бозу шохахои наргису марьям,
Аз онхое, ки дар Саъдияи Шероз меруянд.
Зи чину мавчи дарьёхову печу тоби чангалхо,
Давон меояду субхи сахар хохад ба cap кубид
Дари хилватсарои касри султони риёзиро.
Даруни кохи истигно, фарози тахти андеша,
Сар аз зонуи истирроки худ бардор,
Ба ин мехмон, ки бехангому нохондаст дар бикшо,

64 Эйнштейн (1879 — 1955) — донишманди бузурги создай физика.

201
 Ичозат дех;, ки бо дасти латифи хеш бинвозад
Ба иармй чини пешонии афкори баландатро
Ба он абрешими андешахоят шона хохад зад-
Нубури шеъри машрик низ бо оини дарвешй,
Ба каф чоми шаробе аз сабуи Хофизу Хайём.
Ба дунболи насим аз дар расида мезанад зону,
Ки бусад дасти пири хикмати донои маррибро.
Эйнштейн, офарин бар ту!
Халоъ65 бо суръати нуре, ки дорй, дарнавардидй,
Замон дар човидон пай шуд, макон дар ломакон тай шуд,
Хаёти човидон, к-аз дарк берун буд, пайдо шуд,
Бихишти рухп улвй хам, ки дин мегуфт чуз ин нест,
Ту бо хам оштй додй чахони дину донишро.
Эйнштейн, нози шасти ту
Нишон додй, ки чирму чисм чизе чуз знержй нест,
Утум то мешикофад, чузву чамъи олами болост,
Ба чашми мушикофи ахли ирфону тасаввуф низ
Чахони мо хубобе руи чини обро монад.
Мани нохонда дафтар хам, ки тифли мактаби инщам,
Чахони чисм мавче аз чахони рух мебинам.
Асолат нест дар модда.
Эйнштейн, сад хазор ахсану лекин сад хазор афсус,
Хариф аз кашфу илхоми ту дорад бомб месозад.
Эйнштейн, аждахои чанг
Чаханнам коми вахшатноки худро боз хохад кард
Дигар паймонаи умри чахон лабрез хохад шуд,
Дигар ишку мухаббат аз табиат кахр хохад кард,
Чй мегуям?
Магар мехру вафо махкуми измихлол66 хохад буд?
«Магар охи сахархезон суи гардун нахохад шуд?»
Магар як модар аз дил «вой фарзандам» нахохад гуфт.
Эйнштейн, бу-рз дорам дар гулу, дастам ба домонат
Нубури худ ба коми илтиёми67 захми инсон кун,

® Халоъ — холигй, чои холй аз хаво.

66 Измихлол — нобудй, нест шудан.
67 Илтиём — бехбудй, ёфтан, даво.
202
Сари ин ночавонмардони сангиндил ба род овар,
Нажоду кешу миллият яке кун, эй бузург устод,
Замин як импературии вичдон кун
Тафаввук68 дар чахон доил машав чуз илму такворо.
Эйнштейн, номе аз Эрони вайрон дам шунидастй,
Хакимо, мухтарам медор мадди Ибни Синоро.
Ба ин вадшитамаддун гушзад кун дурмати моро.
Эйнштейн, по фаротар нед, чадони адл дам тай кун,
Канори дам бубин Мусову Исову Мудаммадро.
Калиди ишкро бардору далли ин муаммо кун
В-агар шуд аз забони илм ин дуфли кудан во кун.
ЭЙ ВОЙ МОДАРАМ

1
Одиста боз аз багали палладо69 гузашт,
Д ар фикри ошу сабзии бемори хеш буд.
Аммо гирифта давру бараи долаи сиёд,
У мурда асту боз парастори доли мост.
Дар зиндагии мо дама чо вел70 мехурад,'
Х,ар кунчи хона саднае аз достони уст,
Дар хатми хеш хам ба сари кори хеш буд
Бечора модарам.
2
Х,ар руз мегузашт аз ин зери палладо,
Одиста, то ба дам назанад хоби нози мая
Имруз дам гузашт,
Д ар бозу баста шуд.
Бо пушти хам аз ин багали куча меравад
Чодар намози филфилй71 андохта ба cap.
Кафши чурукхурдаву чуроби васладор
У фикри баччахост.
Хар чо шуда давич дам имруз мехарад
Бечора пиразан, хама барф аст кучадо. ,

64 Тафаввук — бартарй.
69 Палла — зина.
70 Вел хурдан — рахо хурдан.
71 Филфилй — каланфурранг.
 3

У аз миёни кулфату72 навкар зи шахри хеш,

Омад ба чустучуи ману сарнавишти ман.
Омад чахор тифли дигар хам бузург кард,
Омад, ки пайти73 нафт гирифта ба зери бол
Хар шаб дарояд аз дари як хонаи факир,
Равшан кунад чароги яке ишки нимачон.
4
Уро гузаштаест сазовори эхтиром:
Табрези мо, ба дурнаМои кадим шах,р.
Дар Боги беша хонаи мардест бо худо
Хар сахну хар сароча яке додгустарест,
Ин чо ба доди нолаи мазлум мерасанд.
Ин чо кафили харч муваккал бувад вакил,
Музду даромадаш хама сарфи рафохи халк.
Дар бозу суфра пахн.
Бар суфрааш чй гуруснахо сер мешаванд,
Як зан мудири гардиши ин чарху дастгох.
У модари май аст.
5
Инсоф медихай', ки падар родмард буд
Бо он хама даромади саршораш аз халол,
Рузе ки мурд, рузии яксоли худ надошт.
Аммо каторхои пур аз зоди охират
В-аз пай хануз кофилахои дуои хайр,
Ин модар аз чунон падаре ёдгор буд.
Танхо на модари ману дармондагони хайл74
У як чароги равшани элу кабила буд,
Хомуш шуд дарег.
6
На, у намурда, мешунавам ман садои у,
Бо баччахо хануз сару калла мезанад:

72 Кулфат — хизматгорзан.
73 Пайт — зарф.
74 Хайл — гуру*.

204
 «Нохид, лол шав»,
«Бижан, бирав канор».
Кафгир бе садо
Д орад барои нохуши худ ош мепазад.

У мурду дар канори падар зери хок рафт.

Аквомаш омадаид паи сарсаломатй,
Як хатм хам гирифта шуду пур бадак набуд
Бисьёр таслият, ки ба мо арза доштанд:
«Лутфи шумо зиёд».
Аммо нидои к,алб ба гушам хамеша гуфт:
Ин харфхо барои ту модар намешавад-

Пас ин кй буд?
Дишаб лихофи радшуда бар руи ман кашид
Ливони75 об аз барали ман канор зад,
Дар нисфахои шаб

Як хоби сахмноку паридам ба холи та б,

Наздикхои субх,
У боз зери пои ман ин чо нишаста буд.
Охиста бо худо
Розу ниёз дошт.
На, у намурдааст,

9
На у намурдааст, ки ман зиндаам хануз,
У зинда аст дар раму шеъру хаёли ман.
Мероси шоиронаи ман хар чи хает, аз уст
Конуни76 мехру мох магар мешавад хам>ш?
Он шёрзан бимурд? У Шахриёр зод!
«Харгиз намирад он ки дилаш зинда шуд ба ишк».*

75 Ливон — зарф, стакан.

7® Конун — оташдон.
* Ин миераъ аз Хофиз аст.

2
 10

У бо таронахои махаллй, ки месуруд,

Бо киссах,ои дилкашу зебо, ки ёд дошт,
Аз авди гохвора, ки баидаш кашиду бает,
Аъсоби ман ба созу наво кук карда буд.

У шеъру нагма дар дилу чонам ба ханда кошт

В-он гах ба ашк дои худ он кишта об дод.
Ларзиду барк зад ба ман эхтизози рух
В-аз эхтизози рух гирифтам хавои ноз.
То сохтам барои худ аз ишк оламе.

U
У панч сол кард парастории мариз,
Дар ашку хун нишасту писарро начот дод.
Аммо писар чи кард барои ту? Хеч, хеч
Танхо маризхона, ба уммеди дигарон,
Як руз хам хабар, ки биё у тамом кард.

12
Дар рохи Кум77 ба харчи гузаштам абус буд,
Печида куху фахш ба ман доду дур шуд.
Сахро хама хутути качу кулаву сиёх
,Тумори сарнавишту хабархои сахмгин.
Дарьёча хам ба холи ман аз дур мегирист.
Танхо тавофи даври зареху78 яке намоз.
Як ашк хам ба сураи ёсини ман чакид,
Модар ба хок рафт.

13
Он шаб падар ба хоби ман омад, садош кард,
У хам чавоб дод.
Як дуд хам гирифт ба даври чароги мох,
Маълум шуд, ки модарам аз даст рафтанист.

77 Кум — номи шахрест дар Эрон.

78 Зарех, — кабр. ,■
 Аммо падар ба гурфаи79 боте нишаста буд,
Шояд, ки чони у ба чахони баланд бурд,
Он чо, ки зиндагй ситаму дарду ранч нест.
Ин хам писар, ки бадракааш 80 мекунад ба гур,

Як к^тра ашк музди хама зачрх,ои51 у.

Аммо халос мешавад аз сарнавишти ман,
Модар ба хоби хуш,
Манзил муборакат.

14
Оянда буду киссаи бемодарии ман,
Ногох заччае82 ки ба хам зад сукути марг,
Ман медавидам аз васати кабрхо бурун.
У буду cap ба нола бароварда аз магок83,
Худро ба заъф аз паи ман боз мекашид.
Девонаву рамида давидам ба истгох,
Худро ба хам фишурда хазидам миёни чамъ,
Тарсон зи пушти шишаи дар, охирин нигох
Боз он сафедпушу хамон кушишу талош.
Чашмони нимабоз:
«Аз ман чудо машав».
Меомадему каллаи ман гичу манг буд,
Ангор84 чива85 дар дили ман об мекунанд,
Печида сахнахои замину замон ба хам
Хомушу хавфнок хама мегурехтанд.
Мегашт осмон, ки букубад ба магзй ман.
Дуньё ба пеши чашми гунахкори ман сиёх

В-аз хар шикофу рахнаи мошин гиреви бод,

Як нолаи заиф хам аз пай давон-давон,
Меомаду ба магзи ман охиста мехалид:
«Танхо шудй, писар».

79 Рурфа — хона, болохона.

80 Бадрака — рахнамо.
81 Зачр — ранч.
82 Зачча — нолаву фарьёд.
83 Магок — чукурй.
84 Ангор — пиндор, тасаввур кун.
85 Чива — симоб.
 16

Боз омадам ба хона чй холе нагуфтаий,

Дидам нишаста мисли хамеша канори хавз,
Пирохани палиди маро боз шуста буд,
Ангор ханда кард, вале дилшикаста буд.
«Бурдй марову ба хок супурдиву омадй,
Танхо намегузорамат, эй — бенаво писар!»
Мехостам ба ханда дароям зи иштибох,
Аммо хаёл буд,
Эй вой, модарам-

А
 МУН ДАР^ИЧА

Мухаммадхусаини Шахриё».* . . . 3
АЗ РАЗА^ИЁТ .' . . . . . . 15
Чй м е к а ш а м ........................................................17
Ба мургони чаман . . . . . .1 7
Закоти зиндагй . , . . . . . .1 8
Р у з а ш и к а н ............................................ ...... . 19
Тутии каинод . . . . . 20
Лаб . , . . . . . > . . 20
Рахти сиёху бахти с а ф е д ............................21
Шоири «Афсона» . . . . . . 22
Нокомихо 4 ...................................... 23
Наи дамсоз . . . v, * . . . . .. 23
Корвони шавк. .................................................. 24
Ахгари нухуфта . . . . . . . . 25 -
Мохи м а к т а б .................................. . . . 26
Райхона ё кабутари харам . . . . .2 7
Сиёхчашмони Шерозй . . . . . .2 7
Дуст ё душман . . . . . . . .2 8
Хори домангир . . .................................. 29
Ери кухан . . . . . . . . . 30
Разали худохофизй . . . . . . .3 0
Нигини гумшуда . . . . . . . .3 1
СОчк! мох . . . • . .' . . . * 3 1
Шакарин пистаи хомуш . . . • 32
Кумрии махзун . V . . .. Я. . . 33
Русиёхии х и ч о б ............................ ...... . . 34
Малоли мухаббат . . . . . . . . 35
Ризолй рамида . . . . . . . . 35
Дам бизан, эи зан . . ' . „ . . . 36
Сози Ибодй . . . ■. ■■L . . . 36
Гавхарфуруш . . . . . ". . .3 7
Тутии хушлахча . . . . \ . . . 38
Чодуи Бобул . / . . . . . • 38
Каламандоз . . . . . . . • .3 9
Дар рохи зиндагонй . . . . . . .4 0
У буду у набуд . . . . . . . . 41
Хавои Рашт . . . . . - . . .4 1
Хазони човидони . . . . . . . .4 2
Идии ушшок . . • • •. • • 1 • *£
Бахти хуфтаву давлати бедор . . . .4 3
Хушам меравад .................................................44
Ш а й д о й ................................................................44
Ашки надомат ......................................... 45
Сарви боровар . ...................................4^
Корвони г у л ................................... • 46
Х , а б и б й ......................................................... . 4 7
Канди мукаррар ......................................... 47
Корвони бехабар . . . . . . . 48
Гадо подшохкун ................................................ 49
Мохи д а р ь ё ........................................................ 49

14 1143 209
Интизйр . . „ « . . . . . .5 0
Ту бимону дигарон I . . . . . .5 1
Вой— вой ман . » • . . ‘ 51
Давлати човид . 52
Хазон . .......................................................52
Гизолу разал . . . . . . . 53
Саломи о ш н о ...................................................... 54
Видои чавонй ............................................ 5 4
Холо чаро . - . „ . . . . .5 5
Со*иб дорад ин дил . . . . . . . 5 6
Таронаи човидон , .................................. 56
Девон ва девона . • . . . . . . 57
Иди хун г „ • . . * .....................57
Дуньёи дил . « . . . . . . . 58
Шамшери калам . ............................. 5 9
Як шаб бо Камар * . . . . . .5 9
Холи баранда . . . . . . . 60
Гилаи ошик . « * . . . . . .6 0
Дарьёчаи а ш к ............................. - . . 6 1
Ва^шишикор * . * . .. . . . 6 1
Парвона дар о т а ш ......................................... 62
Фитнаи ндвхоста . ' . . . . . . 62
Ману мох, . * • . * . . . . . 63
Дастам ба домонат . . . . . . . 63
Юсуф дар кулбаи э ^ з о н ........................... 64
Интикоми ишк . » . . . . . .6 4
Равро мекунй , • » • V » . . 65
Сетори ман . . . . . . . . 66
Афсонаи вафо . . ' , . . . . .6 6
Афсонаи шаб . л . « . . * . . 6 7
Шаби фироки ту ml- . .................................. 68
Шарму иффат . . . . . . . . 69
Ашки шавк . . . ' .................................. 69
Гул пушту ру н а д о р а д .................................. 70
Лолаи сероб . . . . * ........................... 70
Мох, бар сари мех;р . . . . . - . 7 1
Шамъи туфон . . . . . . .7 2
Бигзор бимирам „ ; . . . . . .7 2
Ф ирони дил . * . . . . . . .7 3
Арбоби зимистон „ . . . . . .7 3
Хйчрон кашидаам . . . . . . 74
Еди Шахёр . i -ц, . . . . . . . 74
Ери кадим . . . . . . . # . .7 5
Ьалки би^рем ёрро . . . . . . .7 6
Мактаби Хофиз ................................................ 76
Хадья ба Х о ф и з ................................................77
Сипоки ман % . . . . . . . . 78
Иди султонй . . . . . . . . . 78
Ча^ондору чадондовар ................................... 79
Худ^уди Сабо . . . . . . . . 80
Духтари тарсо . . . . . . ' - .8 1
Ишкй модарзод ................................................ 81
Кован н а в р у з ............................................. 8 2
Аруси бахор . . .. .. . . - . ‘ . 8 3
Чашмаи абадият « — . . . 83
Сухангуи Хофиз . . - , * * • • *84
Мехробу минбар . . . . . . . .8 5
Шабехи сози Сурайё . . • • .8 6
Раховарди Шероз л 87
Ситораи субх* . . • . ..................................87
Тахта ба т у ф о н х о ...........................................88
Сози фаромуш . .............................................89
Хофиз, худо хофиз . . . . . • .9 0
Туи Хофиз? . . . . . . . . . 90
Корвони шаккар . . . . . * . . 91
Эй зан . . . . л . . . . . 92
Д орй муоширон . . . . • * • .9 2
Фишори кабр . . . . . . . . .9 3
Дили дарвешнавоз и . . . . . . 93
Гавхар ва гавхарй . . . . . . 94
Руъеи ч а в о н й .................................... ■. .9 4
Ду мурри цосид . . . . . „ . .9 5
Дарси мухаббат . . . . . . . . 96
Дили ман J . . . . . . . . 97

АЗ КДСОИД . . . . „ . V . 99
Парвози мурри бихиштй (Бадрак^ае аз
Нимо) . . . . . . . . .101
Бадракаи устоди бузурги фацид ~ Бахор
истикбол аз разали худи устод . .1 0 2
Идеали миллй „ . . . . . . 103
Панди ёдгорй . . . ' . „ . . /<; 105
Ьоргохи Саъдй ва Х о ф и з ........................... 106
Дар истик,боли макдами оцои Соя — шоири
маъруф . . 107
Хайра макдам ба шоир Фаридуни Муширй . 108
Бар сари хоки Эрач . . . . . . . 109
Ба ёди шоираи ноком Парвини Эътисомй . 109
Ба ёди мархум Мирзодаи Ишкй . . . 110
Мархабо Хусайн . ......................................... 111
Бадбахтй . ......................................... .1 1 1

АЗ М А С Н А В И Х О ....................................113

Тори чонон . . « . . . . . .1 1 5
Шеъру хикмат . . . . . . . 121
Нон модар . . . . . . . . 134
Варзиши тану чон . . . . . * .1 3 7
Дар хофизияи Шероз . . • .. . 138
Омузиш . • . ; - • . 141
АЗ МУХАММАС ВА МУСАДДАСХО . 143
Тазмини разал и Саъдии Шерозй . . .1 4 5
БаЧаи ятим . . . . ............................. 145
Ёдгори чашни Фирдавсй . . . . . .147

АЗ КИТЪАХО . . . . 151
Духтараки гулфуруш . . . . . .1 5 3
Гули ва*шй . . ' « . . • . Г * . 154
Ширинда^анон . . . • . . . . 154
Мунозираи минбару дор . . . . .1 5 4
Духтаре кур гадой м е к а р д ........................... 155
Инсон . . . . . . . . . . 155
Мурги уммед . . . . * . . . 156
Гули човид . . . . . 156
Шеъри классик . . . . . . . . 156
Орзуи.мухол . . . . . . . . . 157
Бениёзй , . . . . . . . . 157
Аддшикан . . . . ;. . . . . 157
Бону Фаррухзамони Порсой . . . .15 7
Моддаи таърих . . . . . . . 158
Рисби Сурайе . . . . . . . . 159
Дили муртад . . ......................................... 159
Ман из ин бодхо намеларзам . . . .1 59
Либоси ватанй / . . . . . . . J60
Аз дуб&йтй ва рубоиёт . . . . . .16 0
АЗ НАВОВАРИХОИ ШОИР . . .1 7 3
Кахрамонони Сталинград . . . . .1 7 5
Хазьёни дил . . . . , . . . .1 83
Накдош . . . . . . . . . . 196
Паем ба^ Э й н ш т е й н ......................................... 201
Эй вой модарам . . . . . . 203
Нархаш 2 сум.
I

В И

ч FVnVl|L4

шт
Шй

LJCS*-lSL- r^t*Л Г’-■

 Мухити нух фалакаш завраке ба дарьёе.
Диле, ки рарк шавад дар шукухи ин дарьё,
Ба чашми боз равад дар шигифти руъёе.
Ба чашми у, ки худ аз ломакой кушуда камин,
Чй ной пасту баланду нихону пайдое.
Бихондам ба нихебу бирондам ба лахиб,
Чй мохи муштаилу шохиди муаммое-
Ба кадри хостанам нест тоби сухтанам,
Ба исм ошикаму исми бемусаммое.
Чуз ин умед надонам, ки ху кунам ба хаёл,
Маро, ки нест ба дидори ёр ёрое...
Саводи зулфи туву сирри чодувонаи туст,
Ки нилва мекунад аз хар cape ба савдое..*
Ба хоки пои ту, эй сарви баркашидаи ман,
Ки cap фуруд наёвардаам ба дуньёе...
Ба зери сояи сарвам ба хок биспоред,
Ки cap супорда будам ба сарвболое.
Маро ба накшу нигори сафина хочат нест,
Чй зеварест зиёдй ба руи зебое.
Садои Хофизи Шероз бишнавй, ки расид,
Ба шахри шефтагон Шахриёри шайдое.
СУХАНГУИ Х.ОФИЗ
Ру ба хар кибла, ки кардам, санамо, суи ту буд
В-он чи мехроб ба меъмории абруи ту буд.
Накши хар чехра аён р о л и я и хатти ту дошт,
Пушти хар парда нихон оинаи руи ту буд.
Туррахо то сари душ аз кибали пирояст
В-арна ин силсила хам то сари зонуи ту буд.
Чашми дил равзанаи хилвати чон з-он доданд,
Ки аз ин равзана рохе ба сари куи ту буд.
Ишкбозон хама донанд, ки дар разваи75 ишк,
Дари хар калъа кушоданд, ба бозуи ту буд.
Ахриман рахна ба максураи дил натвонист,
З-он ки ин савмиа бурчи туву боруи ту буд.
Он ки дар бает ба руи ту, ба найранги ту бает
В-он ки барканд дар аз калъа, ба неруи ту буд-
Чуй хулде, ки ба cap сояи тубо дорад,
Хама дар хасрати сарви кади дилчуи ту буд.

75 Газва — харбу зарб, чанг.